თემურ ბაბლუანი

მზე, მთვარე და პურის ყანა

მიძღვნა

ლია, შენ გიძღვნი ამ ამბავს, ბოდიში ძალიან ბევრი რამის გამო და მადლობა
ყველაფრისათვის. მიყვარხარ.

1968 წლის ზაფხულის დასაწყისისათვის ჩემი ერთადერთი შარვალი საბოლოოდ

ასცდა კოჭებს და მოშიშვლებული წვივები მიჩანდა. თან უკან ისე გაიცრიცა,
ფრთხილად ვჯდებოდი და მერე ადგომისას ხელით ვსინჯავდი, ვამოწმებდი, მთელი
იყო თუ არა. ახალი შარვლის საყიდელი ფული კი არ მქონდა. მამაჩემს ვთხოვე,
მაგრამ არ მომცა — ეგ ჯერ კიდევ გაძლებს, ფრთხილად იხმარეო. ასე რომ, სხვა გზა
არ მქონდა და არც დრო იცდიდა, თვითონ უნდა მეღონა რამე.

გვიან ღამით ვარანცოვის ხიდი ტრამვაით გადავიარე და კათოლიკურ

ეკლესიასთან ჩამოვხტი. იქიდან მეშვიდე საავადმყოფომდე არც ერთი ეზო არ
გამომიტოვებია — შევდიოდი და თუ სადმე სარეცხი იყო გაფენილი, გაფაციცებით
ვათვალიერებდი, მაგრამ შარვალს ვერსად მოვკარი თვალი.

— რაშია საქმე, ეს კაცები სად გაქრნენ? — მიკვირდა, — თუ შარვლები აღარ

სჭირდებათ-მეთქი.

ასე შორს იმიტომ წამოვედი, რომ იქ, ჩემს უბანში, შარვლის მოპარვა სარისკო
იყო. პატრონს რომ ეცნო, მერე რა უნდა მექნა? ისევ უშარვლოდ დავრჩებოდი.

საავადმყოფოსთან შევისვენე. ხალათის ჯიბეში ორი კარგი ბიჩოკი მქონდა და

ორივე მოვწიე. მერე მარჯვნივ ავუყევი აღმართს, გავცდი თაღს და პატარა ეზოში
შევედი. იქ აგურის ხუთსართულიანი ძველი შენობა იდგა. ფანჯრებში არსად სინათლე
არ ენთო, მარტო სადარბაზოს თავზე ბჟუტავდა ჭუჭყიანი ნათურა.

სიბნელეში, მეხუთე სართულის რკინის აივანზე, თოკზე დაკიდებული შარვლის

კონტური გავარჩიე და გამიხარდა. მისადგომად არ იყო ადვილი, მაგრამ ბევრი აღარ
მიფიქრია, ფეხსაცმელები გავიხადე, იქვე კედლის ძირში დავტოვე და საწვიმარ მილს
ფრთხილად ავუყევი, ვცდილობდი, არ მეხმაურა.

ის იყო მესამე სართულს ავცდი, უკან შარვლის გაცრეცილი ნაწილი ყველა

მიმართულებით გაირღვა და ნაფლეთებად იქცა. საცვალი არ მეცვა და ამ შემთხვევამ
ღამის სიგრილე კიდევ უფრო საგრძნობი გახადა. — კიდევ კარგი, ასეთი რამე
დღისით რომ არ მოხდა-მეთქი, — გავიფიქრე.

გავუსწორდი მეხუთე სართულის აივანს და სუნთქვა შემეკრა, ახლოდან

გარკვევით ჩანდა, თოკზე ჯინსის შარვალი შრებოდა. ჯინსის შარვალი იმ დროისათვის
თბილისში დიდი იშვიათობა იყო, აქა-იქ თუ ეცვა ვინმეს. დიდი ხანი არ იყო გასული,
რაც ებრაელების უბანში გამოჩნდა გასაყიდად და ძალიან ძვირი ღირდა.

ფანჯრის რაფას მივწვდი, მერე აგურებს შორის თითების ჩასაჭიდსა და ფეხის

წვერის დასადგმელს ვპოულობდი და ასე კედელზე დაკიდებული მივიწევდი
აივნისაკენ. გადავედი მოაჯირზე და ჩავცუცქდი.

არის წუთები, როდესაც სიჩუმეს ვერაფერი შეედრება.

ნამიანი შარვალი თოკიდან ფრთხილად ჩამოვხსენი, ჩაცმა არც მიფიქრია, წელზე

შემოვიხვიე და უკან გავბრუნდი. მშვიდობიანად დავეშვი დაბლა, ჩავიცვი
ფეხსაცმელები, გავცდი თაღს და ქუჩას სირბილით გავუყევი. ლამპიონების შუქს
ვერიდებოდი, ბნელ ადგილებს ვარჩევდი.

გათენებას ბევრი არაფერი უკლდა, უბანში რომ ამოვედი და ბაღის

შესასვლელთან შევისვენე. არ ჩაიარა ღამემ ცუდად, თავს უკვე მდიდარ კაცად
ვთვლიდი. ახლა ხაიმა უნდა მენახა. — ნეტა სახლში დამხვდეს-მეთქი! — ვინატრე.

ჩვენი სახლები ერთმანეთის გვერდით იდგა. ორივე ოთხსართულიანი იყო და

ორივე ერთნაირად სქელი თუნუქით გადახურული. ერთი დიდი საერთო ეზო
გვქონდა, სადაც ბავშვობის დროს ფეხბურთს ვთამაშობდით, საიდანაც დაიწყო
სინამდვილეში ეს სამყარო ჩემთვის.

ხაიმას სახლისაგან განსხვავებით, ჩემს სახლს ეზოს მხრიდან სხვენამდე

დახვეული კიბე მიუყვებოდა. ავუყევი იმ კიბეს, გავიარე სხვენი და მერე სახურავიდან
ქალაქს გადავხედე. თბილისის ზღვის მხარეს ჯერ ისევ ჩაბნელებული ცის კიდე
ვარდისფრად იყო შეფაკლული. არსენალის მთის ძირში საბარგო მატარებლის
გრძელი შემადგენლობა აზერბაიჯანისაკენ მიექანებოდა. ბორბლების დაგადუგის ხმა
აქამდე აღწევდა.

გადავედი ხაიმას სახლის სახურავზე და სამტრედესთან შევჩერდი, მტრედებმა

გურგური ატეხეს. ის სამტრედე ჩემი და ხაიმას საკუთრება იყო, ოცდაათი მტრედი
გვყავდა. ერთად რომ აიჭრებოდნენ ჰაერში და უბანს წრეს არტყამდნენ, მართლა
სასიამოვნო სანახავი იყო.

შეჩერებით კი იმიტომ შევჩერდი, რომ მოპირდაპირე სახლის ბოლო სართულის

ჩაბნელებულ ფანჯარაში, მოულოდნელად, სულ რამდენიმე წამით, სუსტი სინათლე
გაკრთა და დავინახე, როგორ მოუკიდა სიგარეტს ძია ჩარლიკამ. მარტო არ იყო, მის
წინ ვიღაც მელოტი კაცი იდგა და მომარჯვებული ფოტოაპარატი ხაიმას
ფანჯრებისათვის ჰქონდა დამიზნებული. — ახ, შე ნაბოზვარო-მეთქი! — გავიფიქრე.
ყოველი შემთხვევისათვის, სამტრედეს ამოვეფარე და ეზოს მხარეს ჩავიწიე.
 ის ძია ჩარლიკა ახალი, ასე ორი თვის გადმოსული იყო ჩვენს უბანში, თავს
რკინიგზის ინჟინრად ასაღებდა და სულ გაღიმებული დადიოდა, მისალმებას ვერ
დაასწრებდი. — აი, ნაღდი კაცი ეგ არისო! — თქვა ერთხელ მამაჩემმა, მიზეზი კი ის
იყო, რომ იმან ჩექმების შეკეთებაში, ხუთი მანეთის ნაცვლად, შვიდი მანეთი
გადაუხადა.

ჩავიარე სახურავი და ეზოში გადავიხედე. არავინ არ ჩანდა. ხაიმას შუშაბანდის

ღია სარკმელი ვიპოვე, დავეკიდე საწვიმრის ღარზე, გავძვერი სარკმელში და
ფანჯრის ჩარჩოს ჩავუყევი. დავდექი იატაკზე და ცოტა ხნის მერე ფეხის წვერებზე
მივუახლოვდი სანახევროდ გამოღებულ კარს, საიდანაც ლაპარაკი ისმოდა.

გავჩერდი და ფრთხილად შევიხედე. ხაიმას ბიძები ვიღაც ხნიერ კაცთან ერთად

მაგიდასთან ისხდნენ და ჩაის სვამდნენ. ეს იყო სულ, სხვა არაფერი ხდებოდა, იმედის
გაცრუება ვიგრძენი.

ნეტა რატომ იდგა ის ორი ნაბოზვარი ფანჯარასთან ფოტოაპარატით-მეთქი? —

გავიფიქრე და ყოველი შემთხვევისათვის, ცოტა ხანს მივაყურადე, მაგრამ
მნიშვნელოვანი ვერაფერი გავიგონე. ახლად შემოსული ბოსტნეულის ფასებზე
ლაპარაკობდნენ.

უკან დავიხიე, შემოვბრუნდი და პირი გავაღე. ჩემ წინ მაღალი, წვერებიანი კაცი
იდგა და იღიმებოდა. იმოდენა კაცი ისე ჩუმად როგორ მომეპარა, მართლა გასაკვირი
იყო.

მეც გავუღიმე და თვალი ჩავუკარი, — ხაიმას ძმაკაცი ვარ-მეთქი.

— ვიცი, ჯუდე გქვია, მეჯღანე გოგიას ბიჭი ხარო.

მე პირველად ვხედავდი და იმან ამ დროს მარტო ჩემი კი არა, მამაჩემის სახელიც

იცოდა და საქმიანობაც.

— ვინა ხარ-მეთქი?!

— ხაიმას ნათესავი ვარო, — მერე ჯინსზე მანიშნა, — კარგად გაიყიდებაო.

— ხომ არ აიღებ-მეთქი?

— არა, მე სხვა საქმიანობას ვეწევიო.

კარს ხაიმას უმცროსი ბიძა მოუახლოვდა, მე არ ვუყვარდი, თარსად მთვლიდა

და რომ დამინახა, მოიღუშა.

— ეს საიდან გაჩნდა აქო? — ჰკითხა წვერებიანს.

— ორი წუთის წინ გადმოძვრა ფანჯრიდანო.

ის გაბრაზდა. — ამ სახლში მარტო ხაიმა არ ცხოვრობსო.

 დავხარე თავი და ხაიმას ოთახისაკენ გავუყევი.

— წაეთრიე აქედანო! — მომაძახა.

ვითომ არ გამიგონია. გავიარე შუშაბანდი და მუხის ხის სქელი კარი შევაღე. ხაიმას
რკინის საწოლზე პირაღმა ეძინა, თხელი საბნიდან ფეხები ჰქონდა გამოყოფილი.
ფეხისგულზე შევუღიტინე თუ არა, თავი ასწია.

— მე ვარ-მეთქი, — მერე სინათლე ავანთე, ჯინსი მოვიხსენი და დავანახვე.

— კარგიაო, — დააქნია თავი და მზერა ჩემს დაფლეთილ შარვალზე გადაიტანა,

— შარვალი გჭირდებაო? — მიხვდა, რატომაც მივაკითხე.

— ხო-მეთქი.

ჩაფიქრდა. — კარგი, აიღე, ოღონდ სამი საათისთვის უნდა დამიბრუნოო.

საქმე იმაში იყო, რომ იმასაც იმ ერთი შარვლის მეტი არ ჰქონდა.

— უფრო ადრე დაგიბრუნებ-მეთქი.

შარვალს რომ ვიცვლიდი, მოვუყევი, რაც დავინახე სახურავიდან. ყურადღებით

მისმენდა, მერე თვალები მოჭუტა და ჩარლიკას მწარედ შეაგინა.

— როგორ ფიქრობ, რატომ გჩითავენ-მეთქი?

— ეგ ჩემს ბიძებს ჰკითხე და გეტყვიან, შენ არაფერს დაგიმალავენო.

ეჭვმა გამკრა, რაც მოისმინა, მისთვის არ იყო მთლად ახალი ამბავი.

— დიდი მადლობა-მეთქი, — სხვა რა უნდა მეთქვა.

— ეგ ნაგავი აქ არ დატოვო, მოაშორეო!

ავიღე ჩემი შარვლის ნარჩენები და კარისაკენ წავედი.

— არ დაიგვიანოო, — მომაძახა.

ებრაელების უბანში ნაცნობ გადამყიდველებს ჩამოვუარე, ჯინსს ას მანეთად

ვაფასებდი.

— მერე ჩვენ რა ვქნათ? რამდენად უნდა გავყიდოთო?

 ორი საათი სულ ტყუილად დავკარგე და ვისაც პირველად შევევაჭრე, ისევ
იმასთან მივბრუნდი. მომცა ოთხმოცი მანეთი და გავუდექი ნავთლუხის ბაზრისაკენ.

ნავთლუხის ბაზარი მაშინ ყველაზე იაფი ბაზარი იყო ქალაქში. პირველად

შარვალი ვიყიდე, ჩავიცვი და — ესეც ასე-მეთქი, — შვებით ამოვისუნთქე. მერე ლურჯი
ხალათი მოვიზომე, ტანზე კარგად მომერგო, თან ფერი მომეწონა, შევიკარი ღილები
და ფული გადავიხადე. იქიდან ფეხსაცმელების ფარდულში გადავინაცვლე და ისეთ
ბატინკებში ჩავყავი ფეხები, ადრე რომ ვერც ვიოცნებებდი.

ჩემი ძველი ფეხსაცმელები ხუთჯერ იყო შეკეთებული, მე თვითონ შევაკეთე,

მამაჩემის იარაღებით. ორჯერ სიგრძეში გავზარდე, ასე რომ, მთლად ფეხსაცმელებს
არ ჰგავდა, მაგრამ ფეხშიშველა სიარულს სჯობდა. ახლა ავიღე და ძველ
დაფლეთილ მაიკასთან ერთად, სანაგვე ყუთში გადავუძახე.

მანუშაკასათვის ადეკალონი „კარმენი“ მინდოდა მეყიდა. იმ „კარმენის“ ძებნაში

ლურჯი იასამნებით მოქარგული, შალის თეთრი ჟაკეტი დავინახე, მომეწონა და ბევრი
აღარ მიფიქრია, — გაახვიე-მეთქი! — ვუთხარი გამყიდველს.

ფული გადავუხადე და იმანაც გაახვია. წამოვედი, მაგრამ ხაიმას შარვალი დამრჩა

იქ, ტრამვაიში აღმოვაჩინე, რომ აღარ მქონდა და რა მექნა, დავბრუნდი უკან.
გამყიდველი ჩემზე ორი წლით თუ იქნებოდა უფროსი. — რის შარვალი, რა შარვალი,
აქ არაფერი დაგრჩენიაო.

არადა, მახსოვდა, დახლზე როგორ დავდე.

— გაიხსენე, თორემ ამ მაღაზიას დაგიწვავ-მეთქი!

მეორე გამყიდველმა ხაიმას შარვალი მუყაოს დიდი ყუთიდან ამოიღო და

დამანახვა.

— ეს არისო?

დავუქნიე თავი. გაახვია ისევ ქაღალდში და მომაწოდა. მერე იმ ახალგაზრდას

უსაყვედურა: — რა შარვალი ეგაა, შარს რომ შოულობო?!

პირველი საათისათვის ხაიმას შარვალი მეზობლის პატარა ბიჭს ამოვუდე

იღლიაში, — ეს ხაიმას აუტანე-მეთქი, — და მანუშაკას სანახავად გავუყევი.

პარიკმახერი გარიკა რომ იყო ჩვენს უბანში, მანუშაკა იმ გარიკას ქალიშვილი იყო.

გარიკას ბიჭიც ჰყავდა, სურენა. ის ჩემზე და მანუშაკაზე შვიდი წლით იყო უფროსი.
სულ საპარიკმახეროში იჯდა და ჟურნალებს კითხულობდა, ხანდახან პატარა ბავშვებს
კრეჭდა, დიდებს გარიკა არ აკარებდა — როცა დაჭკვიანდები, მერეო.

მე მანუშაკა საბავშვო ბაღიდან მიყვარდა. სკოლაშიც ერთად ვსწავლობდით,

მაგრამ მანუშაკას მეექვსე კლასის ბოლოს, ყოფაქცევის გარდა, ყველა საგანში
ორიანი გამოჰყვა და დაანება სწავლას თავი. მე როგორღაც მივაღწიე ბოლო
კლასამდე და იმ დროისათვის ერთი გამოცდა მქონდა ქართულ წერაში დარჩენილი.
თუ დავწერდი ისე, როგორც საჭირო იყო, ავიღებდი ატესტატს.

მაშინ მანუშაკა გზაში შემომხვდა, სახლიდან პურის საყიდლად იყო გამოსული.

თავიდან ვერ მიცნო და დამაშტერდა, მერე წამოწითლდა. ყოველთვის ასე
ემართებოდა, მომკრავდა თვალს თუ არა, წამოწითლდებოდა.

— ეს შენა ხარო?!

— შენთან მოვდიოდი-მეთქი.

უკან დაიხია და შემათვალიერა.

— პირს რომ დაიბან, ეგ ტანსაცმელი კიდევ უფრო მოგიხდებაო.

— რა მაჩნია-მეთქი?

— ლოყა და ყური გაშავებული გაქვსო.

გამახსენდა, წინა ღამით როგორ მივუყვებოდი საწვიმარ მილს და რატომღაც

გუნება გამიფუჭდა. შემატყო და შეწუხდა.

— რა მოგივიდაო?

— ყველაფერი რიგზეა-მეთქი.

მართლა ყველაფერი რიგზე იყო. ვაჭრობის მერე 35 მანეთი დამრჩა, არც ამდენი
ფული მქონია როდისმე და არც ასე კარგად ჩაცმული ვყოფილვარ. პირს დავიბანდი,
ბოლობოლო, პირის დაბანას რა უნდოდა?! ვერ მივხვდი, რა დამემართა და
მიკვირდა. მერე იმ შეხვედრას რომ ვიხსენებდი, ყოველთვის ერთი და იგივე დასკვნა
გამომქონდა — ეს წინათგრძნობა იყო.

მანუშაკას საჩუქარს ქაღალდი შემოვაცალე და გავუწოდე.

— აი, ეს შენ-მეთქი.

გაუხარდა და შემომცინა. ჟაკეტი ჩაიცვა და ხტუნვა-ხტუნვით შემომირბინა

ირგვლივ. — მიყვარხარო! — მითხრა.

საპარიკმახეროს რომ ჩავუარეთ, გარიკამ ფანჯრიდან გამოგვხედა, რაფიკას

პარსავდა, მიტოვება და გარეთ გამოსვლა ვერ გაბედა, ასე რომ, მარტო წარბების
აწევით შეაფასა ჩვენი ახალი ჩაცმულობა.

შევნიშნე, სარკიდან რაფიკა მანუშაკას აკვირდებოდა და გულზე რაღაცამ

უსიამოვნოდ გამკრა. მანუშაკამ კიდევ, ვითომც არაფერი, დაამატა: — ეგ რაფიკა ამ
ბოლო დროს რაღაც სხვანაირად მიყურებსო.

— მერე შენ რას ფიქრობ-მეთქი?

 — რას ამბობ, რომ ვუყურებ, გული მერევაო.

რაფიკა კანონიერი ქურდი არ იყო, წოდება არ ჰქონდა, მაგრამ კრიმინალურ

სამყაროში სერიოზული ავტორიტეტით სარგებლობდა. უბნის ინსპექტორი თემურ
თემბრიყაშვილი ახლოს არ ეკარებოდა, თითქოს ეშინოდა მისი. ამბობდნენ, დაბლა
ებრაელების უბანში არალეგალურად მოვაჭრეებს აკონტროლებს და იმ ვაჭრობიდან
კარგი ფული შემოსდისო.

ტროკადეროს ნათქვამი გამახსენდა, — ყველაზე დიდი ვაჟკაცი ცხრაგრამიანი

ტყვიააო, — და გაღიზიანებულმა გავიფიქრე, — თუ მართლა რამე დააპირა,
დავხვდები სადმე ბნელში და შუბლში ტყვიას დავაჯახებ-მეთქი.

მანუშაკას კი დავუჯერე, რატომ არ უნდა დამეჯერებინა?! რაც თავი მახსოვდა,

ჩემთვის ერთი ტყუილიც არ უთქვამს. თავის ძმასავით მთლად არა, მაგრამ მაინც
საგრძნობლად მოიშტერებდა. ისეთი გულკეთილი და გულუბრყვილო იყო, მთლად
ნორმალური როგორ იქნებოდა, მაგრამ მე მგონი, სწორედ ამიტომაც მიყვარდა.

პურის მაღაზიასთან სანამ ერთმანეთს დავშორდებოდით, შევთანხმდით,

გამოვიძინებდი და მერე, საღამოს, კინოში წავიდოდით.

პურის მაღაზიასა და გასტრონომს შორის მოქცეული პატარა ფართობი ჟანგიანი

თუნუქის ფურცლებით იყო გადახურული, წინ კედელი არ ჰქონდა. სახურავის ქვემოთ
რკინის დაბალი მაგიდა იყო მიწაში ჩაცემენტებული. იმ მაგიდის იქით იჯდა მამაჩემი
და სანახევროდ ღია ცის ქვეშ, ზამთარ-ზაფხულ ძველ ფეხსაცმელებს ამთელებდა.
თავისი ხელობა მეც შემასწავლა და როცა ბევრი საქმე ჰქონდა,, ვეხმარებოდი.

— შენ რა გიჭირს, — მითხრა ერთხელ, — ამ ჩემს საქმეს შენ გიტოვებ, ასე რომ,
პურის ფული არასოდეს მოგაკლდებაო.

დედაჩემი ომის დროს ლტოლვილებს ჩამოჰყოლია რუსეთიდან თავის კოჭლ

დეიდასთან ერთად. დეიდა მალე მოუკვდა და დარჩა მარტო. მერე მამაჩემი გაიცნო
და მე გავჩნდი. ასე რომ, ენა რუსულად ავიდგი. შემორჩენილი ერთადერთი
ფოტოსურათის მიხედვით თუ იმსჯელებდი, იტყოდი, რომ ლამაზი ქალი იყო, ყოველ
შემთხვევაში მე ასე მეჩვენებოდა. ოთხი წლის ვიყავი, როდესაც ერთ დღეს სახლიდან
გავიდა და აღარ დაბრუნდა, მიგვატოვა. მახსოვს, სულ კარებისაკენ ვიყურებოდი და
ველოდებოდი, მაგრამ მერე, როცა მამაჩემმა კარები სხვა ფერის საღებავით
გადაღება, მოლოდინის ის სასიამოვნო განცდა გაქრა.

მამაჩემის მეორე ცოლს მაყვალა ერქვა. სოფლიდან ახალი ჩამოსული იყო,

ჩვენთან უბანში, პურის მაღაზიაში გამყიდველად რომ დაიწყო მუშაობა. თავიდან ერთი
სიმპათიური ქურთი ჟიმავდა, მერე თენგოიამ დაადგა თვალი და იმ ქურთს იმ პურის
მაღაზიაში პურის ყიდვა აუკრძალა.

თენგოია ჯანიანი აყლაყუდა იყო, ცირკის უკან, საცურაო აუზში მუშაობდა

ადმინისტრატორად. ძალიან კარგად ჩხუბობდა და ვისაც იცოდა, რომ მოერეოდა,
ადამიანად არ თვლიდა. უბანში ზრდილობიანად რაფიკას გარდა, თითქმის არავის
არ ელაპარაკებოდა.

ჩაკეტავდნენ კარს ის და მაყვალა და მიდი-მოვდივარ, უბერავდნენ დახლის უკან.

მე თვითონ მინახავს ფანჯრიდან, მაყვალას მაღლა აშვერილი ფეხები როგორ
ირხეოდნენ რიტმულად ფუნთუშების ფონზე. ამ დროს გარეთ პურის საყიდლად
მისული ხალხი იდგა, რა ექნათ, ელოდებოდნენ.

ჰოდა, მამაჩემმა, რომლის თვალწინაც ხდებოდა ეს ყველაფერი, ის მაყვალა

ცოლად მოიყვანა. დედაჩემთან ოფიციალურ ქორწინებაში არ იმყოფებოდა, ასე რომ,
პრობლემა არ შეჰქმნიათ, წავიდნენ ზაქსში და მოაწერეს ხელი.

ჩვენ მესამე სართულზე ერთოთახიანი ბინა გვქონდა პატარა შუშაბანდით.

მაყვალას გამოჩენის შემდეგ მე იმ შუშაბანდში ვიძინებდი. გავიდა დრო და ჯერ ერთი
ბიჭი გაჩნდა, მერე — მეორე. ადგილი აღარ იყო და სხვენზე, საკუჭნაოში
გადავბარგდი.

მე და მამაჩემმა იქ ძველი რკინის საწოლი ავიტანეთ, ავაწყვეთ და ფანჯარასთან

დავდგით. ცემენტის იატაკი გულდაგულ მოვრეცხე და დავიწყე ჩემთვის ცხოვრება,
არც არავინ მაწუხებდა და არც არავის ვაწუხებდი.

კედლის ძირში გათბობის მსხვილი მილი გადიოდა და ზამთარში სიცივე

ვერაფერს მაკლებდა. ზაფხულში, მზე რომ დააჭერდა, თუნუქის სახურავი ისე
ხურდებოდა, იქ ვერ გაჩერდებოდი. ისე, სხვა დროს არა უშავდა, მით უმეტეს, თუ
წვიმდა.

ახლა შევაღე კარი, გავიხადე ახალი ტანსაცმელი და ფრთხილად გადავკიდე

სკამზე. სანამ დავწვებოდი, აზრად მომივიდა, არ იქნებოდა ცუდი, პატარა ნოხს თუ
ვიყიდდი და დავაფენდი საწოლის წინ.

გამახსენდა, პირი რომ მქონდა დასაბანი, მაგრამ სხვენში წყალი არ მოდიოდა,

ეზოში უნდა ჩავსულიყავი. არადა, ძილი თავს მართმევდა. — არა უშავს, მერე
დავიბან-მეთქი, — და ღამის სამ საათამდე მეძინა.

რომ გამომეღვიძა, არსენალის მთის ძირში გაქანებული საბარგო მატარებლის

ხმა შემომესმა, შევწუხდი. გამოვიდა, რომ მანუშაკა მოვატყუე, კინოში ხომ უნდა
წამეყვანა.

მერე ეზოში ონკანთან პირს დიდხანს ვიბანდი.

— აწი რაღა უნდა მაჩნდეს-მეთქი! — დავკეტე ონკანი და ქუჩაში გამოვედი.

 სიგარეტი არ მქონდა და ასფალტზე ნამწვებს დავუწყე ძებნა. ასე აღმოვჩნდი
მოედანზე და მამაჩემის სამუშაო მაგიდის წინ თენგოია დავინახე.

თენგოიას ჩვევად ჰქონდა, გათენებისას გამოჰყავდა თავისი ფინია ძაღლი

სასეირნოდ და ქუჩებში დაბორიალებდა. ძაღლს ბესტერა ერქვა და როგორც
ამბობდა, ძმასავით უყვარდა. მართალია, ეს უკვე აღარ იყო ის თენგოია, მთელი
ბავშვობა შიშის ზარს რომ მცემდა, მაგრამ მაინც დავიძაბე. იდგა და მიყურებდა. მეც
ვიდექი და ვუყურებდი. ბოლოს გადავწყვიტე და — შენი დედაც-მეთქი! — შევაგინე.

ახლა მოკლედ მოგიყვებით, რაში იყო საქმე:

ჩემი პირველი ნახევარძმა რაც უფრო იზრდებოდა, მით უფრო ემსგავსებოდა

თენგოიას. ბოლოს მსგავსება იმდენად აშკარა გახდა, რომ უბანში დიდი თუ პატარა
თენგოიას ბიჭს ეძახდა.

როგორც იყო, მამაჩემიც მიხვდა რაღაცას და ხასიათი შეეცვალა, აგრესიული

გახდა. მახსოვს, იჯდა სკამზე, ხელში ჩაქუჩი ეჭირა და გაოგნებული მიშტერებოდა წინ
დაყრილ ჯღანებს. მივხვდი, ეჭვები სტანჯავდა! შემეცოდა, მაგრამ მე რა უნდა მეღონა,
რისი შეცვლა შემეძლო?!

მერე სმა დაიწყო. მუშაობას რომ მორჩებოდა, ლოთებთან ერთად, გასტრონომში

ერთ ბოთლ არაყს გამოცლიდა და ბარბაცით აუყვებოდა სახლის კიბეებს, თან
ჩანთებს მიათრევდა. ჩანთებში სამუშაო იარაღები და შესაკეთებელი ჯღანები ელაგა.
დიდი სიამტკბილობით არც ადრე გამოირჩეოდნენ, მაგრამ მაშინ ძალიან დაეძაბათ
ურთიერთობა, ყოველღამე დაბლიდან მამაჩემის ღრიალი და მაყვალას კივილი
მესმოდა.

ერთ წვიმიან ღამეს აბსოლუტურად ფხიზელი ამოვიდა ჩემთან სხვენში, ჩამოჯდა

სკამზე და მეკითხება: — ეს შენი ძმები ვისა ჰგვანანო?

არ გავეცი ხმა.

— თქვი, ნუ გერიდებაო!

— შენ რა, თვითონ თვალები არა გაქვს-მეთქი?

— თქვიო!

მეც ავდექი და ჯერ უფროსი ბიჭი შევადარე თენგოიას და მერე უმცროსზე

გადავედი: — პურის მანქანაზე რომ მუშაობდა ექსპედიტორად ვალოდა, თუ გახსოვს-
მეთქი?

ისე შეიშმუშნა, მივხვდი, მარტო ის არ იყო, რომ ახსოვდა, უფრო შორს იყო
წასული.

— თავი მსხალს მიუგავდა, ცხვირი ნიკაპამდე სწვდებოდა, ხომ ზუსტად ვამბობ-

მეთქი?!
 არ მიპასუხა.

— ჰოდა, ახლა შეადარე შენს უმცროს ბიჭს, ხო, შეადარე. ხალხი არც მაგას
დაუკარგავდა მამის სახელს, მაგრამ ის ვალოდა დიდი ხანია, აქ არ გამოჩენილა,
აღარ ახსოვთ-მეთქი.

რაღაცნაირად გამოლენჩებული მიყურებდა, მერე წამოდგა, ფანჯარასთან მივიდა

და ჩაბნელებულ ქალაქს გახედა.

უცნაური განწყობა დამეუფლა, თან მეცოდებოდა, თან მეზიზღებოდა. ცოტა ხანს

შევიცადე და მერე გულმა არ მომითმინა და მაინც ვუთხარი: — შენ ისეთი შტერი კაცი
ხარ, სულაც არ გამიკვირდება, მეც რომ არ ვიყო შენი შვილი-მეთქი.

თავი გააქნია და შემობრუნდა.

— დედაშენი წესიერი ქალი იყოო.

— წესიერი თუ იყო, რატომ მიგვატოვა-მეთქი?

— ვღალატობდი, გაიგო და არ მაპატიაო.

— სულ ეგ იყო? რაღაც არა მჯერა-მეთქი.

— კი, სულ ეგ იყოო.

აღარ შევეკამათე.

— იცი, ვისთან ვღალატობდი? მაზავეცკაიასთანო.

ის მაზავეცკაია ჩვენ მეზობლად ცხოვრობდა მეორე სართულზე, მუსიკის

მასწავლებელი იყო.

გამეცინა.

— რა იყო? მაშინ ჯოხით კი არ დადიოდა, მშვენივრად გამოიყურებოდაო.

— მერე ეგ მოგეყვანა ცოლად, არ გიღალატებდა და მაგისი სამოთახიანი ბინაც

ჩვენ დაგვრჩებოდა, მაგან არა მგონია, კიდევ დიდხანს იცოცხლოს-მეთქი.

თავი დახარა და იატაკს დააშტერდა.

მერე ვფიქრობდი, — იმ ჩემმა ნათქვამმა ხომ არ დააყენა იმ ჭკუაზე-მეთქი? —

მეორე დღეს მოხიკა თავის ბარგი-ბარხანა და მაზავეცკაიას შეუსახლდა.

იმან სიხარულით მიიღო, მაზავეცკები პოლონელი ბარონები ყოფილან და

მამაჩემის წარმომავლობას მისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა. — თავადო
გიორგიო! — ასე მიმართავდა.
 ერთხელ მე მითხრა: — შენი წინაპრები სახელგანთქმული ფეოდალები იყვნენ,
ბიზანტიელ და არაბ ისტორიკოსებსა ჰყავთ მოხსენიებული თავიანთ ნაშრომებში, ასე
რომ, შენ შენი გვარით უნდა ამაყობდეო.

საინტერესო იყო, სად უნდა მეამაყა? მთელი ქვეყანა წითელი დროშებით იყო
მოფენილი.

მამაჩემი ხუთი წლის ყოფილა, კომუნისტებმა მშობლები რომ დაუხვრიტეს,

უპატრონო ბავშვთა თავშესაფარში გაიზარდა. კიდევ კარგი, მეჯღანეობის შესწავლა
მოახერხა და, როგორც თვითონ ამბობდა, გადარჩა, ცხოვრებაში არ დაიკარგა.

მაყვალა თავიდან თითქოს კმაყოფილი ჩანდა, — როგორც იქნა, მოვიშორე ეგ

ბებერი ჯაგლაგიო. — მაგრამ სასამართლოში გაყრაზე უარი განაცხადა და მახინჯი,
გულკეთილი მოსამართლე ქალი კინაღამ აატირა.

— მზადა ვარ, ყველაფერი ვაპატიო და შევურიგდეო, — ძალიან შთამბეჭდავი

გამოსვლა ჰქონდა, რომ არ მცოდნოდა, ვინ იყო, ალბათ დავუჯერებდი, — მე
ცხოვრებაში სხვა კაცი არ მყოლია, ეს ბავშვები მაგისია, მაგრამ თავისი ბებერი,
გარყვნილი საყვარლის გამო ამბობს ჩვენზე უარსო.

რა ექნა, მისი ცხოვრება იცვლებოდა, ეს ცვლილებები კი არაფერ კარგს არ

უქადდა და დაფრთხა. ალიმენტი, რომლის გადახდასაც მამაჩემს დააკისრებდნენ,
როგორც ექთანმა ელიკომ თქვა, მარტო პურის ფულადაც არ ეყოფოდათ.

— მე მორწმუნე ვარ და ყოველდღე ვლოცულობ, რომ გონს მოეგოს და ოჯახს

დაუბრუნდესო.

ბოლოს მოსამართლემ მამაჩემს ცხრა თვე მისცა მოსაფიქრებლად: — ამ ხნის

განმავლობაში თუ ისევ ამ ჭკუაზე დარჩები, მაშინ გაგყრითო.

მამაჩემი შეწუხებული იყო, მაზავეცკაიასთან აპირებდა ხელის მოწერას. მიაჩნდა,

რომ მაზავეცკაიას სამოთახიანი ბინა ღირდა კიდევ ერთ ქორწინებად, არ იყო
სახუმარო საქმე.

— არა უშავს, ცხრა თვე არც ისე დიდი დროა, მალე გაირბენსო, — ამშვიდებდა
მაზავეცკაია, — ყველაფერი კარგად იქნებაო.

როგორც გავიგე, მაყვალას სასამართლოს მერე მამაჩემი უნახავს და შერიგება

უთხოვია, მაგრამ ის კატეგორიულ უარზე დამდგარა, — ერთი მაინც რომ იყოს ჩემი,
კიდევ ხო, ჯანდაბას, გაპატიებდიო, მაგრამ ახლა არა, შენ შენთვის და მე ჩემთვისო.
— სძულდა მაყვალა, რომ დაინახავდა, ფითრდებოდა. მიკვირდა, ხომ იცოდა, ვინც
იყო, რომ მოჰყავდა, კარგს რას ელოდა?

ჩემი ყოფილი ნახევარძმები დროდადრო მოედანზე გამოჩნდებოდნენ, მამაჩემს

აგინებდნენ და ქვებს ესროდნენ. ოღონდ ეგ მაშინ, მე თუ იქ არ ვიყავი, დამინახავდნენ
და გაქრებოდნენ.
 მაყვალა არც მე მერიდებოდა და არც ქუჩაში გამვლელებს, თავისაზე მტკიცედ
იდგა. — სისულელეებს თავი დაანებე, ესენი შენი შვილები არიან, ამიტომ კეთილი
ინებე და იზრუნე, კარგად იცი, რამდენი რამე სჭირდებათო.

მამაჩემი ხმას არ სცემდა, თითქოს არ ესმოდა მისი და ვერ ხედავდა. ჩემი

შეტყობით, მაზავეცკაია არიგებდა, როგორ მოქცეულიყო და ისიც ასრულებდა. მაგრამ
ბოლოს მაინც ვერ მოითმინა და ექთან ელიკოს პირით მუქარა შეუთვალა: —
გადაეცი, მე მოვრჩი ქველმოქმედებას, აქ აღარ დავინახო მოთრეული, თორემ
ჩაქუჩით გავუხეთქავ თავსო.

ექთანმა ელიკომ წაიღო თავისი გამთელებული ტუფლები და, პასუხად, მეორე

დღეს მთვრალი თენგოია მიადგა თვალების ბრიალით.

— რა ჭორებს მივრცელებ, შე ბებერო ვირო?! საიდან მოიტანე, რომ შენი

რახიტიანი ბიჭის მამა მე ვარო? — ვითომ ეს მისთვის ახალი ამბავი იყო და აქამდე
ამის შესახებ არაფერი ჰქონდა გაგონილი.

მე და ხაიმა გასტრონომში სიგარეტს ვყიდულობდით, იქ შემოგვესმა მისი

ღრიალი და გამოვედით ქუჩაში.

— რას ერჩოდი იმ საცოდავ ქალს, ცხოვრება რომ გაუფუჭე? ან ცოლად რას

მოგყავდა, ან ბავშვებს რას აჩენინებდი? იცოდე, ფულზე ლაპარაკი აღარ იყოს,
რამდენსაც მოგთხოვს, იმდენს მისცემ, თორემ სულს ამოგართმევო.

თენგოიასაგან ეს უკვე მართლა მეტისმეტი იყო. მამაჩემს შუბლი და მელოტი თავი

ოფლის მსხვილი წვეთებით დაეცვარა. წამოდგა და შეცვლილი ხმით უთხრა: — არა,
კაპიკსაც არ მივცემო!

ამ დროს დედაჩემის სურათს მოვკარი თვალი, მაგიდაზე იდო ჯღანებსა და

ალესილ დანებს შორის.

ის სურათი მაყვალას გამოჩენამდე შუშაბანდში, კედელზე გვეკიდა, მერე გაქრა

და ახლა რომ დავინახე, გამიხარდა. არ ვიცი, იმ დღეს რა სევდა შემოაწვა იმ საცოდავ
კაცს, რატომ ედო წინ.

თენგოიასაგან კარგი არაფერი იყო მოსალოდნელი.

სურათი არ დაზიანდეს-მეთქი, — გავიფიქრე. მივედი და ასაღებად გადავიხარე,

მაგრამ აღება ვერ მოვასწარი.

თენგოიამ ალბათ იფიქრა, დანას იღებს, მამამისს ესარჩლებაო და წიხლი

გამომიქანა. ფეხსაცმლის ქუსლი მარცხენა მხარეს მომხვდა ნეკნებში და სული
შემეხუთა, ვიხრჩობოდი. მერე როგორც იყო ამოვისუნთქე და გონება დავკარგე.

თვალები რომ გავახილე, ტახტზე ვიწექი, თავზე მაზავეცკაია მადგა. რატომღაც

თავიდან ვერ ვიცანი, — ნეტა ეს ქალი ვინ ოხერია-მეთქი? — გავიფიქრე. თავბრუ
მეხვეოდა და გვერდი მტკიოდა, მერე როგორც აღმოჩნდა, ორი ნეკნი მქონდა
გატეხილი. თავს ძალა დავატანე და წამოვჯექი.

— ხაიმამ და ლოთებმა ამოგიყვანეს, — მითხრა მაზავეცკაიამ.

მამაჩემის ამბავი ვიკითხე.

— მამაშენისათვის ხელი არ უხლია, სახელოსნო ააოხრა, სახურავი ჩამოანგრია

და მაგიდა ამოაძრო მიწიდანო.

იქ არაფერი მესაქმებოდა. ავედი ზემოთ საკუჭნაოში, დავწექი მარჯვენა გვერდზე

და იმაზე დავიწყე ფიქრი, როგორ გადამეხადა სამაგიერო თენგოიასათვის. ვიცოდი,
ხელით ვერ მოვერეოდი, — იქნებ მივეპარო და აგური ვხიო თავში, ან ბრუტიან
თამაზას ნაგანი გამოვართვა და ის ფეხი გავუხვრიტო, რომელიც გამომიქანა-მეთქი.

მერე მსუბუქი ნაბიჯების ხმა გავიგონე. მივხვდი, მანუშაკა იყო. შეშფოთებულმა

შემოაღო კარი, — როგორა ხარო?

— აი, გვერდი მტკივა-მეთქი.

— კვირას დედაჩემს წავყვები სომხების ეკლესიაში და თენგოიას დავწყევლიო.

საღამოს ხაიმამ საავადმყოფოში წამიყვანა, მაშინ მკურნალობა უფასო იყო. ორი

დღე დავყავი იქ, რენტგენი გადამიღეს, კომპრესები დამადეს, ბოლოს დამარიგეს,
როგორ მოვქცეულიყავი და გამომიშვეს.

მამაჩემი იჯდა თავის სახელოსნოში და ჯღანებს აკერებდა. — იქნებ მომეხმარო,

შეკვეთები დამიგროვდაო.

— აბა, როგორ? განძრევა მიჭირს-მეთქი.

ავედი სხვენში და დავწექი.

საღამოს მაზავეცკაიამ ქვაბით ცხელი სუპი ამომიტანა და წაფრატუნდა. გემრიელი

სუპების გაკეთება იცოდა, არც არაჟანი ენანებოდა. ის იყო, გამოვაცარიელე ქვაბი,
კარი გაიღო და ქურთი ბემალა შემოვიდა.

— მთაწმინდელი ტროკადერო იყო გადმოსული თავისი ბრიგადით, თენგოიას

მამაშენის მაგიდაზე აბრახუნებინეს თავი და ბოდიშები ახდევინეს. მე ასე გალახული
ჯერ არავინ მინახავს, მამაშენი ყვიროდა, ცოდვაა, თავი დაანებეთ, არ მოკვდესო.

ამ ახალმა ამბავმა ისე იმოქმედა, ტკივილები გადამავიწყდა და წამოვჯექი.

— წასვლისას ტროკადერომ იქ მოგროვილ ხალხს გამოუცხადა: ჯუდე

ანდრონიკაშვილი ჩემი ძმაა და ვინც მაგას ან მამამისს აწყენინებს, საქმე ჩემთან
ექნებაო. სულ ახლახან მოხდა ეს ყველაფერი და პირდაპირ შენთან გამოვქანდიო.
 რაც გავიგე, არ გამკვირვებია. მივხვდი, ხაიმამ სთხოვა ტროკადეროს,
თენგოიასათვის ჭკუა ესწავლებინა და იმანაც ხათრი არ გაუტეხა. თორემ რის ძმა, რა
ძმა, ჩემი გულისათვის არც გადააფურთხებდა, სულაც ფეხებზე ვეკიდე.

იმის მერე მთელი ზამთარი ისე გავიდა, თენგოია უბანში არ გამოჩენილა, ყოველ
შემთხვევაში, მე არ შემხვედრია. ახლა იდგა და მიყურებდა, მეც ფეხს არ ვიცვლიდი.
ცხადი, იყო თუ რამეს გაბედავდა, გამოვიდოდა, რომ მე კი არა, ტროკადეროს
გაუბედა.

— შენი დედაცო... — დამიბრუნა გინებაზე გინება პასუხად, მაგრამ სულ ეს იყო,

აშკარად შეეტყო, რომ დაფრთხა. ბოლოს დახარა თავი და ტროტუარს კოჭლობით
გაუყვა, ხელში ჯოხი ეჭირა და ზედ ეყრდნობოდა.

ძაღლმა თითქოს რაღაცა იგრძნო, მოტრიალდა და ბრაზიანად დამიყეფა. მერე

პატრონს გაეკიდა და ცოტა ხანში ორივენი შესახვევში გაუჩინარდნენ.

დავრჩი მარტო. ის დრო იყო, ყველაზე ღრმა ძილით რომ სძინავს უბანს.

სახე და თმა ჯერ კიდევ სველი მქონდა, ამიტომ წვიმის წამოსვლა თავიდან ვერ
ვიგრძენი. ლამპიონის შუქზე დავინახე, წვრილი წვეთები როგორ მოექანებოდნენ
სიბნელიდან. მერე უმატა და ტელეფონის ჯიხურში შევედი. დაუშვა და რა დაუშვა.
საწვიმარი მილებიდან წყალი თქრიალით მოედინებოდა. დაღმართში ნიაღვარი
გამოჩნდა. პატარა მღვრიე ტალღებს ნაგავი და სიგარეტის დაჭმუჭნილი კოლოფები
მოჰქონდა. ამ დროს მოედანზე შავმა „ვოლგებმა“ შემოუხვიეს, ჩამიარეს წინ და ჩვენი
ქუჩისაკენ წავიდნენ.

ხომ ისეთი თავსხმა წვიმა იყო, თან ტელეფონის ჯიხურის დაბზარული მინიდან
ვიყურებოდი, ბოლო მანქანაში მძღოლის გვერდით ძია ჩარლიკა მაინც შევიცანი და
გულმა რეჩხი მიყო. რაც ძალი და ღონე მქონდა, გავიქეცი და ცოტა ხანში იმ სახლის
სხვენში ამოვყავი თავი, სადაც ჩარლიკა ბინას ქირაობდა. სხვენის სარკმლიდან
დავინახე, როგორ აინთო ხაიმას ფანჯრებში სინათლე და ნიფხავის ამარა მისი ბიძები
გამოჩნდნენ. მერე იქაურობა ჩეკისტებით გაივსო.

ასეთი რამე კინოშიც არ მინახავს: კარადებს ცლიდნენ და ნაწილებად შლიდნენ,

კედლებს თხრიდნენ, იატაკიდან პარკეტს ყრიდნენ. ერთი სიტყვით, აოხრებდნენ
იქაურობას.

ხაიმას ბიძებს რამდენიმეჯერ მოვკარი თვალი, ოთახიდან ოთახში დაატარებდნენ,

მაგრამ თვითონ ხაიმა არ ჩანდა.

— ალბათ სახლში არ არის-მეთქი, — დავასკვენი.

გათენებისას წვიმამ გადაიღო და ქუჩაში გამვლელები გამოჩნდნენ. ფრთხილად

უვლიდნენ გვერდს ანტენიან შავ „ვოლგებს“.
 მე დაბლა ჩავედი და ტროტუარზე გავჩერდი მენავთე დიტრიხას გვერდით.
მეზობლები ფანჯრებიდან დამფრთხალი სახეებით იყურებოდნენ.

ბოლოს ჩეკისტებმა ხაიმას ბიძები გამოიყვანეს სახლის სადარბაზოდან, ერთი

ერთ მანქანაში ჩასვეს, მეორე — მეორეში და წავიდნენ. მერე ჩარლიკა გამოჩნდა, იმ
დილაადრიან ის უკვე სულ სხვა კაცი იყო, იმ ძველი ჩარლიკასი არაფერი ეცხო,
მკაცრი სახით გამოაღო მანქანის კარი და შეჩერდა, სხვა ცნობისმოყვარეებისაგან
გამომარჩია და დამაშტერდა.

გავუძელი, თვალი არ ავარიდე. იცოდა, მე და ხაიმა ახლობლები რომ ვიყავით

და — ალბათ ხაიმა გავახსენე-მეთქი, — გავიფიქრე. აბა, სხვანაირად მისი ასეთი
ყურადღება როგორ უნდა ამეხსნა?! ეს ყველაფერი სულ სამი თუ ოთხი წამი
გაგრძელდა, მერე ჩემდამი ინტერესი გაუქრა, ჩაჯდა მანქანაში, კარი ნელა მიხურა და
წავიდა.

მე რომ დავიბადე, იმ წელს ხაიმას მამას ძაღლებმა სამი ასდოლარიანი კუპიურა

უპოვეს და დაიჭირეს. იმ დროისათვის ეს სერიოზულ დანაშაულად ითვლებოდა.
ვისაც უცხოურ ფულს უპოვიდნენ, მით უმეტეს დოლარს, მისი საქმე წასული იყო. რვა
წელი მიუსაჯეს, მაგრამ სუსტი ჯანმრთელობის გამო მალე ჭლექით დაავადდა და
ციხის საავადმყოფოში გარდაიცვალა. მამის გარდაცვალებიდან ორი წლის შემდეგ,
დედამისს, სარეცხს რომ აუთოებდა, უთოდან დენმა დაარტყა და მოკლა. ასე დარჩა
ხაიმა ობლად. მერე ბიძები ზრდიდნენ, არ ანებივრებდნენ, ხშირად ჩხუბობდნენ კიდეც,
მაგრამ ტანსაცმელი ეცვა და საჭმელი არ აკლდა.

ჩემზე ხუთი წლით იყო უფროსი. მახსოვს, ვეცოდებოდი და მატყუებდა, —

დედაშენი შემხვდა, კარგად არის, მალე მოვა და გნახავსო. — ისე მიხაროდა, ტანში
ჟრუანტელი მივლიდა. ნაყინს რომ იყიდდა, ბოლომდე არ ჭამდა, ცოტას მეც
მიტოვებდა. თუ ვინმე დამჩაგრავდა, მიცავდა. ისე კარგად სხვა არავინ მექცეოდა და
ამიტომ სულ უკან დავყვებოდი.

— ნეტა ეხლა სად არის-მეთქი? — გავიფიქრე და მოედნისაკენ გავუყევი.

აფთიაქის ფანჯარაში ჩემი ანარეკლი დავინახე და შევჩერდი. არ მახსოვდა, ახალი
ტანსაცმელი რომ მეცვა. პირიც დაბანილი მქონდა. მივტრიალდი, მოვტრიალდი და
ჩავთვალე, რომ მშვენივრად გამოვიყურებოდი. მერე ჯიბეზე, სადაც ფული მედო,
გარედან ხელი მოვისვი და დავაწექი ქიტიას სასაუზმისაკენ.

სასაუზმე ახალი გაღებული იყო. ხაში შევუკვეთე და მაგიდას მივუჯექი, ის იყო

ჭამას შევუდექი, ორი მთვრალი მხატვარი შემოვიდა.

— რას მიირთმევთო? — ჰკითხა ქიტიამ.

 — არაფერსო.

— აბა, აქ რა გინდათო?

— არ ვიცითო, — ის პასუხობდა, უფრო გრძელი წვერი რომელსაც ჰქონდა.

მეორეს ცრემლები ჩამოსდიოდა.

— მაგას რა ატირებსო? — დაინტერესდა ქიტია.

— მიხვდა, რომ უნიჭოა და განიცდისო.

იმ მხატვრებს ბოტანიკური ბაღის ზემოთ ჰქონდათ სახელოსნოები, მე მათ

განსაკუთრებულ ადამიანებად მივიჩნევდი, მომწონდნენ.

აცრემლებულმა მხატვარმა ჩემკენ გამოიშვირა ხელი:

— აი, ამისი მამაა ნიჭიერი კაცი, ერთხელ ფეხსაცმელი შევაკეთებინე. იცით,

როგორ შეაკეთა? აღარ ჩავიცვი, წავიღე და დავკიდე კედელზე. ვუყურებ და ვტკბები,
ჩემს ყველა ნახატს სჯობია, ამისასაცო.

არც მანამდე და არც მერე, არ მახსოვს, მამაჩემზე ვინმეს უკეთესი რამე ეთქვას.
თავიდან მოვინდომე, ერთი ბოთლი ღვინო გამეგზავნა საჩუქრად, მაგრამ მერე ფული
დამენანა და გადავიფიქრე, — ფეხსაცმელი თუ უკიდია და ტკბება, მეტი რაღა უნდა,
ზედ ხომ არ გადავყვებით-მეთქი.

გამახსენდა, მანუშაკა რომ უნდა წამეყვანა წინა საღამოს კინოში და დავფიქრდი,

— რატომ არ ამოვიდა და არ გამაღვიძა-მეთქი? — სხვა დროს აუცილებლად ძებნას
დამიწყებდა. მაგრამ ეს კითხვა გაჩნდა თუ არა, გაქრა კიდეც და მერე აღარც
გამხსენებია, სანამ ერთ დღეს ყველაფერი არ გაირკვა, ოღონდ ეს ბევრი წლის
შემდეგ მოხდა, თანაც თბილისიდან ძალიან შორს, ციმბირის საპატიმრო ბანაკში.
მაშინ კი გადავწყვიტე, — სამაგიეროდ, დღეს ლისის ტბაზე წავიყვან და იქ ნავით
ვისეირნებთ-მეთქი.

ზამთარში ერთი ინდური ფილმი ვნახეთ, იმ ფილმში შეყვარებულები ნავში

ცხოვრობდნენ, ტბა ნიანგებით იყო სავსე და როცა ბანაობდნენ, თავს საფრთხეში
იგებდნენ. ბოლოს ბიჭი ნაპირიდან ნავისაკენ მიცურავდა, გოგოსათვის ძალიან
მნიშვნელოვანი ამბავი უნდა ეცნობებინა და სწორედ მაშინ წავიდა მისი საქმე ცუდად.
გოგოს ეძინა. რომ გამოიღვიძა და დაინახა, რაც ხდებოდა, ადგა და თვითონაც
წყალში გადაეშვა.

— მეც ასე მოვიქცეოდიო! — მითხრა მანუშაკამ და ამით ძალიან მასიამოვნა.

მაშინ დავპირდი, — ერთხელაც იქნება, ლისის ტბაზე წაგიყვან, დილით ადრე

წავალთ და მთელი დღე იქ ვიქნებით, ნავს დავიქირავებ და გასეირნებ-მეთქი.

ახლა ფული მქონდა, ფული როცა გაქვს, დაპირების შესრულებას რა უდგას წინ.
 ორი საათისათვის მანუშაკას ცხელი კერძები მიჰქონდა საპარიკმახეროში. სანამ
გარიკა და სურენა დანაყრდებოდნენ, იატაკს გამოხვეტდა, რაც გასარეცხი იყო,
გარეცხავდა, მერე ნახმარ ჭურჭელს ჩანთაში ჩაალაგებდა და სახლში ბრუნდებოდა.
მომხდარა, სუსანა დეიდა შენაცვლებია და ახლაც იმედი მქონდა, უარს არ გვეტყოდა.

ერთსართულიანი, ბრტყელი აგურით აშენებული, საკმაოდ დიდი სახლი

ჰქონდათ. სახლის უკან ეზოში ფარდული და ოთხოთახიანი ფიცრული იყო
ჩადგმული, იმ ფიცრულში მდგმურები, ძირითადად სტუდენტები ეყენათ.

— ეს ყველაფერი ჩემი შრომითა მაქვს შეძენილიო, — ამაყობდა გარიკა.

მაგრამ ერთხელ სუსანა დეიდამ მითხრა: — ტყუის, ეს სახლი ჩემი მზითვია, ჩემმა
მშობლებმა მიყიდესო. შენ და მანუშაკა რომ დაქორწინდებით, აქეთ, კუთხის მხარეს,
ორ ოთახს მოგცემთ, დანარჩენი მე, გარიკას და სურენას გვინდა, ღმერთი იზამს და
ვიცხოვრებთ ყველანი ერთად, ტკბილად და ბედნიერადო.

ღმერთმა აცხონოს, კარგი ქალი იყო. ჯერ კიდევ სულ პატარას მპატრონობდა.
მამაჩემი თუ დათვრებოდა და საბავშვო ბაღიდან ჩემი გამოყვანა დაავიწყდებოდა,
ვიჯექი ოთახში მარტო სკამზე და ველოდებოდი. სუსანა დეიდა ოთახების
დასუფთავებას რომ მორჩებოდა, დაკეტავდა კარს და თავის სახლში მივყავდი. მათი
ეზო საბავშვო ბაღის შენობას ესაზღვრებოდა. საჭმელს მაჭმევდა, დამბანდა და
დამაძინებდა. სანამ წამოვიზრდებოდი, თითქმის ყოველღამე ვიფსამდი, ამის გამო
ერთი უგემური სიტყვაც არ დასცდენია. იცოდა, რაშიც იყო საქმე და კლიონკას აგებდა
ზეწრის ქვემოთ, ეს იყო სულ.

ახლა მანუშაკას ოთახის ფანჯარას მივადექი და მინას შუბლი მივადე. ლოგინი

აულაგებელი იყო, საბნის კუთხე იატაკზე ეგდო. მანუშაკა არ ჩანდა.

ის იყო გამოვტრიალდი, თავზე კენჭი დამეცა, თან — ჯუდე! — გავიგონე ჩემი

სახელი. მაღლა ავიხედე და ხაიმა დავინახე. სხვენის კედლის ფიცარი გვერდზე იყო
გაწეული, იქიდან იყურებოდა.

— თუ ძმა ხარ, მანდ რას აკეთებ-მეთქი?

ტუჩებთან თითი მიიტანა, — არავისთან არ დაგცდეს, აქ რომ ვარ, თორემ

დამღუპავო.

დავუქნიე თავი.

— არც მანუშაკას არ უთხრაო.

შევყოყმანდი. — კი მაგრამ, რამდენი ხანი აპირებ მანდ ყოფნას-მეთქი?

— ჯერ არ ვიცი, ვნახოთო.

— კარგი, არც მანუშაკას არ ვეტყვი-მეთქი.

 — შენთან საქმე მაქვსო.

— ახლა მანდ რომ ამოვიდე, შეიძლება, დამინახონ, ორი საათისათვის მოვალ-

მეთქი.

— აუცილებლად მოდიო.

— აბა, რას ვიზამ-მეთქი.

ფიცარი გასწია და კედელი გამთელდა.

ორი საათისათვის მანუშაკა საპარიკმახეროში უნდა ყოფილიყო, სუსანა დეიდა კი

იძინებდა. ან ბაზარში მიდიოდა. ასე რომ, შემეძლო, სხვენზე თავისუფლად
ავსულიყავი, ხელს არაფერი შემიშლიდა.

ამასობაში მანუშაკა დაბრუნდა და ფანჯრის მინაზე მოაკაკუნა. ისე ვიყავი

დაბნეული, — რა გინდა-მეთქი?

გამოაღო ფანჯარა.

— მე რა მინდაო?

ცხადი იყო, ვეღარ ვეტყოდი, რას ვაპირებდი, ლისის ტბა დავივიწყე.

— ხაიმას ბიძები დაიჭირეს-მეთქი.

— ხო, ეგ ვიციო.

— დაგესიზმრა-მეთქი?

— მენავთე დიტრიხა იყო მოსული, იმან გვითხრაო.

გამახსენდა, დიტრიხა გზაში რომ შემომხვდა და გავუღიმე. — ამ დილაადრიანად

რა უნდოდა-მეთქი?

— მამაჩემს ფული ესესხა, შემოდი, რას დგახარო.

ცოტა უცნაურად მეჩვენა, რომ არ მკითხა, წუხელ სად იყავიო, მაგრამ არ მივეცი
მნიშვნელობა, ხაიმაზე ვფიქრობდი. — რატომ იმალება, რაშია საქმე? თუ მაგისმა
ბიძებმა რამე უკანონო იჩალიჩეს, ეგ რა შუაშია? მაგისაგან ნეტა რა უნდა უნდოდეთ-
მეთქი?

სუსანა დეიდა სამზარეულოში ქვაბებთან ფუსფუსებდა, გარიკა და სურენა საუზმეს

ამთავრებდნენ.

— გაიგე, რა მოხდა? — მკითხა გარიკამ.

დავუქნიე თავი და მაგიდას მივუჯექი.

 — კარგი იქნება, ხაიმასაც თუ მიაყოლებენო, — სურენას სძულდა ხაიმა, მაგრამ
მაშინ ჩემს ჯინზე თქვა ასე.

— ერბოკვერცხს გაგიკეთებო! — შემომთავაზა სუსანა დეიდამ.

— არ მინდა, ნაჭამი ვარ-მეთქი.

— ხოო? — გაუკვირდა სურენას.

— ხო-მეთქი.

— მაშინ ჩაი დალიეო, — მითხრა მანუშაკამ.

ჩაიზე უარი არ მითქვამს.

— კარგია, რომ მოხვედი, — გარიკა საქმეზე გადავიდა, — იქნებ სურენას ბაზარში

წაჰყვე და ოცი კილო გუდრონი და ოთხი ტომარა ცემენტი ამიტანოთ,
საპარიკმახეროში წყალი ჩამოდის და ჩემი ხელით უნდა შევაკეთოო.

სურენასთან ერთად ყოფნას ყველაფერი მერჩივნა, მაგრამ რა უნდა მექნა? —

კარგი-მეთქი.

— იცოდეთ, სხვაგან არსად გადაუხვიოთო! — გაგვაფრთხილა სუსანა დეიდამ.

თორმეტი საათისათვის მე და სურენამ აღმართი ავათავეთ და დატვირთული

ურიკა მოედანზე შევაგორეთ. იმოდენა აღმართის ამოვლა არ იყო ადვილი საქმე და
დასასვენებლად შევჩერდით. ამ დროს ბაღის მხრიდან მწვანე „მოსკვიჩი“ გამოჩნდა,
საჭეს რუსის ბიჭი ტოლიკა მართავდა, ტოლიკას გვერდით, სავარძელში, ტროკადერო
იჯდა. „მოსკვიჩი“ გამოსცდა აფთიაქს და ჩვენ წინ შეჩერდა. ტროკადერომ ფანჯრიდან
თავი გამოყო და — მოდი აქო! — დამიძახა.

მივედი და მივესალმე.

— ხაიმა სად არისო? — მკითხა.

რა მექნა? გამაფრთხილა კაცმა, — არავისთან არ წამოგცდეს, სადა ვარო, — და

ავიჩეჩე მხრები, — არ ვიცი-მეთქი.

ისე შემომხედა, მივხვდი, არ დამიჯერა, მაგრამ არ სწყენია, გაიღიმა, ასეთი

საქციელები მოსწონდა.

— რომ ნახავ, უთხარი, სახლში დამირეკოსო.

 სხვა რა გზა მქონდა, დავუქნიე თავი.

— მაგისი ბიძების ამბავი იცით-მეთქი?

— ვიცითო, — მერე ტოლიკას მიუბრუნდა, — მიდიო! — და წავიდნენ.

დავბრუნდი ურიკასთან.

— მაგას ერთხელაც იქნება, გააგორებენო, — კბილებში გამოსცრა სურენამ,

ეგონა, რომ ტროკადეროსთან იმაზე უფრო კარგი ურთიერთობა მქონდა, ვიდრე ეს
სინამდვილეში იყო.

გასტრონომში სიგარეტი ვიყიდე და ბოლობოლო, როგორც იქნა, მივაგორეთ

ურიკა საპარიკმახეროსთან. გარიკამ გულდაგულ დაათვალიერა, რაც ზედ ეწყო და
კმაყოფილი დარჩა. მერე მომიბრუნდა, — ხომ მოგვეხმარებიო? — მკითხა.

— აბა, რას ვიზამ-მეთქი.

— ფიცრები და ფანერები ეზოში აწყვიაო, — მიმასწავლა.

გავიხადე ხალათი და მე და სურენა სახურავზე ავედით. ეზოს მხარეს გამხმარი,

დაბზარული ცემენტი მთლიანად ავყარეთ. ჩაქუჩებით ვამტვრევდით და ნატეხებს
ვედროებში ვყრიდით. ქვემოთ დამპალი ფიცრები გამოჩნდა, ის ფიცრები
მოვაშორეთ, ახლები დავაგეთ და ზემოდან ფანერები დავაკარით. გარიკას
კლიენტები არ ელეოდა, მაგრამ მოიცლიდა თუ არა, გამოგვხედავდა და მითითებებს
იძლეოდა. ამასობაში, ორი საათი გახდა და მანუშაკა გამოჩნდა. მე საჭმელზე უარი
ვთქვი, — მეჩქარება, შეხვედრა მაქვს, მელოდებიან-მეთქი. — გარიკამ ეს რომ
გაიგონა, არ მოეწონა, — რა, აღარ გვეხმარებიო?

— ორ საათში დავბრუნდები-მეთქი.

— ორ საათში სურენა სულ მორჩება ამ საქმესო.

— მაშინ არ მოვალ-მეთქი.

ორ საათში რას მორჩებოდა, იმდენი საქმე იყო!

— კარგი, სიტყვა სიტყვაა, ორ საათს არ გადააცდინოო. დავიბანე და ქუჩას

თითქმის სირბილით გავუყევი. დილიდან ფიქრები არ მასვენებდა, მიკვირდა, —
კარგი, ეშინია და იმალება, მაგრამ რაღა მანუშაკას სხვენი აირჩია ამ საქმისათვის-
მეთქი. — წესით, იქაურობას ახლოს არ უნდა გაჰკარებოდა.

ახლა მოკლედ მოგიყვებით, რაშიც იყო საქმე:

წინა გაზაფხულზე ხაიმამ გარიკას ნაძლევში ორას ორმოცდაათი გაპარსვა მოუგო

და მთელი უბანი თითქმის მთელი თვე მუქთად იპარსავდა. ანგარიშსწორება უბრალო
ფურცლებით ხდებოდა. ზედ ნომერი იყო დასმული და სულ ორი სიტყვა ეწერა:
„გაკრიჭე“ ან „გაპარსე“ და ქვემოთ დიდი ასოებით — „ხაიმა“. ამ ამბავმა საწყალი
სუსანა დეიდა ჭკუიდან გადაიყვანა, იმუქრებოდა, — სპეციალურად წავალ ეჩმიაძინში
და ხაიმას დავწყევლიო. — ოჯახში გლოვა ედგათ. მაგრამ ეს კიდევ არაფერი, გარიკა
კაკებეს ბოზი იყო. ამის შესახებ ხაიმამ ჩემგან იცოდა.

ერთხელ ისე მოხდა, მე რომ მივედი, მანუშაკა მარტო იყო, სახლში. კარის
გაღების ხმა რომ გაიგონა, — რომელი ხარო? — დაიძახა ტუალეტიდან. — მე ვარ-
მეთქი.

— მალე გამოვალო.

წყალი მწყუროდა და სამზარეულოში შევედი. მაგიდაზე სუფთად დაწერილი

ფურცლები ელაგა, მანუშაკას ხელი ვიცანი. წყალი დავლიე, დავჯექი, დავიწყე კითხვა
და თმა ყალყზე დამიდგა. მანუშაკა რომ შემოვიდა, დავუყვირე, — ეს რა არის? შენ
ვინ ყოფილხარ-მეთქი.

— მაგას მამაჩემი წერს, მე არაფერ შუაში ვარ, მე უბრალოდ ვათეთრებო.

აიღო და ორიგინალი დამიდო წინ, — აი, ნახე, როგორ ჯღაბნის, ასოებიც უკუღმა
გამოჰყავსო.

— კი მაგრამ, მეტი საქმე არა აქვს-მეთქი?

— დაიბარეს და უთხრეს, შენს საპარიკმახეროში თუ ვინმე ცუდს იტყვის

მთავრობაზე, დაიმახსოვრებ, დაწერ და გამოგვიგზავნი, თორემ ისე გაგიხდით საქმეს,
სხვისი კი არა, საკუთარი წვერის გაპარსვა გენატრებოდესო.

ალბათ მართლა შიშის გამო თანამშრომლობდა კაკებეს ძაღლებთან, მაგრამ

ხაიმას რომ სიამოვნებით დააბეზღებდა, ამაში ეჭვიც არ მეპარებოდა.

სხვენში სანახევროდ ბნელოდა. ხაიმა კედელთან ხის ყუთზე იჯდა, დაღლილი,

შეწუხებული გამოხედვა ჰქონდა.

— რაშია საქმე, რატომ იმალები-მეთქი?

— ყოველი შემთხვევისათვის, ერთი საქმე უნდა მოვაგვარო და მეშინია, ხელი არ

შემეშალოსო.

— ეგ ამბავი როგორ გაიგე-მეთქი?

— ნათესავებთან მეძინა, ბიძაჩემმა მოასწრო და დარეკა, ჩეკა დაგვადგაო.

— ეს სხვენი რატომ აირჩიე-მეთქი?

— იმიტომ, რომ ასეა საჭირო საქმისათვის, მთავარია, იმ დებილებმა არ

დამინახონო.

ცოტათი დავიბენი, — რომელი საქმისთვისაა საჭირო-მეთქი?

 შეტრიალდა და ფიცარი ოდნავ გადასწია, — მოდი, აბა, გაიხე-დეო.

— რატომ-მეთქი?

— მოდი და ნახავო.

მივედი და გავიხედე.

— ჩვენს სამტრედეს ხედავო?

შორს, ორმოცდაათი სახურავის იქით, სამტრედე პატარა კოლოფივით ჩანდა.

— კი, ვხედავ, მერე რა-მეთქი? — კედელს მოვშორდი და წელში გავიმართე.

— აი, იქ არის ის, რასაც კაკებე ეძებსო.

მუცელში სიცივე ვიგრძენი. არაფერში არ მჭირდებოდა ასეთი საიდუმლოების

ცოდნა, მაგრამ თქვა უკვე კაცმა.

— რა არის-მეთქი?

— ჩანთაა, ძაღლებმა თუ იპოვეს, ჩემი ბიძების საქმე წასულიაო.

— შიგნით რა არის-მეთქი?

— რვამილიმეტრიანი კინოფირის კასეტები, — თქვა და რაღაც უცნაურად

გაიღიმა.

— კასეტები? — გამიკვირდა, — რა არის გადაღებული-მეთქი?

— წარმოდგენა არა მაქვს. ჩემი ბიძების გარდა, მაგ საქმის გამო კიდევ თხუთმეტი
ებრაელი ჰყავთ დაჭერილიო.

— კი მაგრამ, ეგ სამტრედე სხვა ადგილიდანაც ხომ ჩანს-მეთქი?!

— ხო, მაგრამ შენ სხვაგან არაფერი გესაქმება, ვიცოდი, რომ აქ გამოჩნდებოდი

და გელოდებოდიო.

მეგონა, მივხვდი, რაში ვჭირდებოდი.

— კარგი, წავიღებ იმ ჩანთას და მტკვარში გადავაგდებ-მეთქი.

— რას ამბობ, ეგ ჩანთა ზეგ ლენინგრადში უნდა წავიღო, ეგაა ის აუცილებელი

საქმე, წეღან რომ გითხარიო.

— იქ ვის უნდა ჩაუტანო-მეთქი?

— არ ვიცი, ვინაა ის ხალხი და მართალი გითხრა, არც მინდა, ვიცოდეო.

 — ტროკადერო გეძებდა, უნდა, რომ დაურეკო, მაგრამ აქედან, აბა, როგორ
დაურეკავ-მეთქი.

— ტროკადერომ მირჩევნია, ამ საქმის შესახებ არაფერი იცოდეს, შენ იცი და მე,

მორჩა, ამით უნდა დამთავრდეს. თვითონ საქმე ითხოვს ამას, გასაგებიაო?

ვითომ რატომ ითხოვდა საქმე, რომ მე მცოდნოდა და ტროკადეროს არა?

მაგრამ აღარ ჩავეძიე, — კარგი, ძმაო, როგორც იტყვი, ჩემგან რა არის საჭირო, რა
უნდა გავაკეთო-მეთქი?

— წადი, ის ჩანთა მოიტანე აქ და მანუშაკას ჩააბარე შესანახადო.

— მანუშაკა რა შუაშია-მეთქი? — მართლა გამიკვირდა.

— მაგაშია საქმე, რომ არაფერ შუაშია. თავისი ლოგინის ქვეშ შეინახოს და

გააფრთხილე, კრინტი არავისთან დაძრას. დანარჩენს მერე გეტყვიო.

— ხო, მაგრამ რა ვუთხრა-მეთქი?

— უთხარი, რომ იპოვე, ან მოიპარე, რა მნიშვნელობა აქვს? სანამ გაყიდი,

შეგინახოსო.

შევყოყმანდი, არ მინდოდა მანუშაკას ამ საქმეში გარევა, მაგრამ ჩანთის მოტანაზე

და შენახვაზე როგორ მეთქვა უარი?

— კარგი, აჰა, სიგარეტი დაიტოვე-მეთქი.

— სანამ აქ ვარ, არ ვეწევი. დებილებს რაც უვარგათ, ყნოსვაა. არ მინდა, სურენამ

ამოყოს თავი, არაფერში არ მჭირდებაო.

— გვიან ღამით მოვალ და საჭმელს მოგიტან-მეთქი.

— თუ მოახერხებ, არ იქნება ცუდიო, — მითხრა და წამოვედი.

ჯვალოს ტომარა სამტრედის ძირში იყო ჩამალული, ზედ დასკინტლული ფანერი

ეფარა. მოვიკიდე ზურგზე და ხელი მაღლა ავწიე, ვიცოდი, ხაიმა მითვალთვალებდა.

სხვენში ტომრიდან ჩანთა ამოვიღე და გავხსენი. ჩანთა სავსე იყო კასეტებით.

დახვეულ კიბეს რომ დავუყევი, შიშმა ამიტანა, — ახლა რომ დამიჭირონ, რა უნდა
ვთქვა-მეთქი?! — მაგრამ ის გზა ისე გავიარე, ზედაც არავის შემოუხედავს. შევედი
ეზოში და სახლის კარი ფრთხილად შევაღე. დერეფანში არავინ არ იყო, ფეხის
წვერებზე შევიპარე მანუშაკას ოთახში და ტომარა საწოლის ქვეშ შევაცურე.

მანუშაკა სამზარეულოში ჭურჭელს რეცხავდა.

— დედაშენი სად არის-მეთქი?

— სძინავს, გავაღვიძოო?
 — არა, ისე ვიკითხე-მეთქი.

მოვუყევი, როგორ მოვიპარე ტომარა ფუნიკულიორის ასასვლელთან

გაჩერებული მანქანიდან, — შიგ ჩანთა და კასეტებია. ხვალ ან ზეგ ჩავიტან
ებრაელების უბანში და გავყიდი-მეთქი.

ჩანთა მოეწონა, კასეტებისათვის დიდი ყურადღება არ მიუქცევია. ერთი ესა თქვა,

— რამდენია, რა ამბავიაო?

მერე მკითხა, — რატომ შენთან არ წაიღეო?

— ხომ იცი, კარი არ იკეტება-მეთქი.

დამიქნია თავი.

— დედაშენს არ აჩვენო, რომ მოეწონოს და მთხოვოს, მაჩუქეო, მერე რა ვქნა?

მე ფული მჭირდება-მეთქი.

— კარგი, არაფერს არ ვეტყვიო.

ჩანთა ისევ ტომარაში ჩავდეთ და საწოლის ქვეშ შევინახეთ.

— ხარჩო გვაქვს, თუ გინდა, გაჭმევო.

— პური და ყველი მომეცი, გზაში შევჭამ-მეთქი.

— სად მიდიხარო?

— მივალ, სურენას მივეხმარები, თორემ ეგ დღეს ვერ მორჩება-მეთქი.

ესიამოვნა და თვალები აუელამდა, — ხვალ გამოცდა გაქვს, ხომ გახსოვსო?

— მახსოვს-მეთქი.

— დილით სომხების ეკლესიაში ჩავალ, სანთელს დავანთებ, ყველაფერმა

კარგად რომ ჩაიაროსო.

— ქართველებისაშიც დაანთე-მეთქი.

სერიოზულად მიიღო და — კარგი, იქაც დავანთებო.

სურენას თავიდან გაუხარდა ჩემი გამოჩენა, მაგრამ მალე გუნება გამოეცვალა და

ყველა წვრილმანზე მიშარდებოდა. არ ვაქცევდი ყურადღებას, ჩუმად ვსაქმიანობდი.
ცეცხლი რომ დავანთე და ქვაბით ზედ გუდრონი დავადგი მოსახარშად, ამიყვირდა,
— სად წახვედი, რომ წახვედი, ახლა დამთავრებული გვექნებოდა, შენი დანახვა აღარ
შემიძლიაო.

ბოლოს მართლა მაგრად რომ გაბრაზდა, მოვრჩით კიდეც.

 — აჰა, მზადაა, ხომ ხედავ, მეტი რაღა გინდა-მეთქი?

იმანაც აღარ იცოდა, სად წაეღო თავისი სიბრაზე, ჩავიდა სახურავიდან დაბლა,
დაჯდა კედელთან და ძაღლივით აყმუვლდა. სანამ გარიკამ ვედროთი წყალი არ
გადაასხა თავზე, არ გაჩუმებულა. მერე გაწუწული წამოდგა და ხელი ჩემკენ
გამოიშვირა, — მე წინააღმდეგი ვარ, ამას ჩემი და რომ გაჰყვეს ცოლადო.

— რატომო? — ჰკითხა გარიკამ.

იმან თითქოს რაღაცის თქმა დააპირა, მაგრამ ვერაფერი თქვა, დახარა თავი და
ძუნძულით ჩაუყვა ქუჩას.

— სახლში წადიო! — დაუყვირა გარიკამ, მერე მე მომიბრუნდა, — ყურადღებას

ნუ მიაქცევ, ხომ იცი, ხანდახან წამოუვლისო.

— რაც უნდა, ისა თქვას, სულაც ფეხებზე მკიდია-მეთქი.

— თუ ასეა, ძალიან კარგიო, — თქვა და შებრუნდა საპარიკმახეროში.

მე ეზოში შევედი, ონკანი მოვუშვი და დიდხანს ვიბანდი. ამასობაში მანუშაკა

გამოჩნდა და პირსახოცი მომიტანა.

გავიმშრალე, შარვალი და ფეხსაცმელები გავწმინდე და საპარიკმახეროს

შესასვლელთან ხის სკამზე ჩამოვჯექი.

მერე გარიკაც გაუყვა სახლისაკენ.

მანუშაკამ იატაკი გამოხვეტა, რაც გასარეცხი იყო, გარეცხა, დაკეტა

საპარიკმახეროს კარი და გვერდით მომიჯდა. ჩემი ნაჩუქარი ჟაკეტი ეცვა, ზედ ლურჯი
იასამნები რომ იყო ამოქარგული. ლოყები დასწითლებოდა, ადეკალონ „კარმენისა“
და ოფლის სასიამოვნო სუნი ასდიოდა. ისეთი საყვარელი იყო, თვალებზე ცრემლები
მომადგა.

ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო.

— დაიღალეო? — მკითხა.

— არა უშავს-მეთქი.

გადმოიხარა და მაკოცა.

ბაღის კუთხესთან სურენა შემოგვხვდა.

— დედამ პურზე გამაგზავნა, მაგრამ დამავიწყდა, რამდენი ცალი უნდა ვიყიდოო,

— შესჩივლა მანუშაკას.

— ფული რამდენი მოგცა-მეთქი?

მაჩვენა.
 — მაგით სამი პური მოვა, შენც სამი პური იყიდე-მეთქი.

დახარა თავი და წავიდა.

— ღმერთო ჩემო, რა ჭკვიანი ხარო, — გაებადრა სახე მანუშაკას. ეზოში რომ

შევედით, — მე დავიბან და მოვალო, — მითხრა.

სააბაზანოს პატარა შენობა სახლზე იყო მიდგმული, შევიდა და კარი მოხურა.

სული მისდიოდა დაბანაზე, დღეში სულ ცოტა, ორჯერ მაინც იბანდა.

სამზარეულოში სუსანა დეიდა ქვაბებთან ტრიალებდა.

— გავიგე, კარგად გიმუშავიათო! — კმაყოფილი იყო.

— აწი როგორც უნდა გაწვიმდეს, წყალი ვეღარ ჩავა-მეთქი.

— ხოდა, მეც კარგ სადილს გაჭმევთ, შენ ტოლმა ხომ გიყვარსო?

— კი-მეთქი.

— აი, მალე იქნებაო.

მივედი და მაგიდასთან დავჯექი.

— გაიგე, ხაიმას ბიძებს ორმოცდაათი კილო ოქრო რომ ჰქონიათ

გადამალულიო?!

დავუქნიე თავი.

— ორმოცდაათი კილო ოქრო დიდი სიმდიდრეა, რა გინდა, ამ ებრაელებმა რომ

არ მოახერხონო.

— სომხებს თუ გყავთ ებრაელები-მეთქი?

— არაო.

— რატომ-მეთქი?

— არა გვჭირდებაო.

დავიბენი, ეს შემატყო და შეკითხვა დამისვა, — მსოფლიოში რაც ჭკუაა, აბა, სად

არისო?

ავიჩეჩე მხრები, — აბა, რა ვიცი-მეთქი.

— სომხის თავშიაო.

მერე მეორე შეკითხვა დამისვა: — ქართველის თავში რა არისო?

— რა არის-მეთქი?
 — არაყი და ღვინო. ეგ ებრაელები თქვენ გჭირდებათ, ჩვენ ჩვენი ჭკუაც
გვყოფნისო.

ამ ლაპარაკს გარიკა შემოესწრო.

— ამ ჩემმა ცოლმა ისე გასაგებად იცის სიმართლის თქმა, ჩემი კი არა, აი, იმ
აკადემიკოსის ცოლი უნდა იყოს. ის მაგარი ბომბი რომ გამოიგონა, რა ჰქვია იმ
ბომბსო?

— ატომური ბომბიო, — შეახსენა სუსანა დეიდამ.

მერე ყველანი სუფრასთან ვისხედით და ტოლმას შევექცეოდით. გარიკამ არაყი

მოითხოვა. მანუშაკამ პატარა გრაფინით მოუტანა და წინ დაუდგა.

— დალევო? — მკითხა გარიკამ.

მანუშაკამ თავი გამოიდო, — არა, არ დალევს, მაგას ხვალ გამოცდა აქვსო.

— არ დალევს და ძალიანაც კარგი, არაყი დამეზოგებაო. — გარიკამ არაყი

დაასხა და გადაკრა, — კარგიაო! — თქვა.

— ახლა ამან რომ იცოდეს, ხაიმა ზემოთ სხვენში ზის და ის, რასაც კაკებე ეძებს,
მანუშაკას საწოლის ქვეშ ინახება, ნეტა რა ჭკუაზე დადგებოდა-მეთქი? — გავიფიქრე.

ათი საათისათვის სუსანა დეიდას მადლობა გადავუხადე, მანუშაკასაგან ყოველ

შემთხვევისათვის მაღვიძარა საათი ვითხოვე და წამოვედი.

გზად ხაიმასათვის პური, ყველი და ძეხვი ვიყიდე. სხვენში რომ ავედი, წვიმა
დაიწყო, მივხურე ფანჯარა და მაღვიძარა საათის სასიგნალო ისარი ღამის სამ საათზე
დავაყენე. დარეკავდა, გავიღვიძებდი და ხაიმას სანახავად გავწევდი, მაგრამ არ
დარეკა და დილის რვა საათამდე მეძინა.

ცხრაზე გამოცდა იწყებოდა. ხაიმასთვის ნაყიდი საჭმელი თვითონ შევჭამე, ეზოში

პირი დავიბანე და სკოლისაკენ გავიქეცი.

მასწავლებელმა ქალმა განათლების სამინისტროდან გამოგზავნილი

კონვერტიდან ფურცელი ამოიღო, გაშალა, გადაავლო თვალი და დაფაზე დიდი
ასოებით დაწერა: — „ქართველი არსენა მარაბდელისა და ინგლისელი რობინ ჰუდის
შედარება“. მერე მოტრიალდა და გაიღიმა, — აბა, თქვენ იცითო!

რობინ ჰუდი ვინ იყო, წარმოდგენა არ მქონდა, მაგრამ რადგან არსენა

მარაბდელისათვის უნდა შეგვედარებინა, დავასკვენი, რომ ისიც კეთილშობილი
ყაჩაღი იქნებოდა და დავწერე: ძალიან ცუდია, როცა კაცს გშია. მდიდრებს
ყველაფერი თავზე საყრელადა აქვთ, მაგრამ არ უნდათ, გაგიყონ, ღორები არიან.
საბედნიეროდ, იბადებიან კეთილშობილი ყაჩაღები, იმ მდიდრებს რომ ართმევენ და
ღარიბებს ურიგებენ. ასეთი ყაჩაღები საქართველოს გარდა, სხვა ქვეყნებშიც იყვნენ,
მაგალითად, ინგლისში, სადაც ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა პატივცემული რობინ
ჰუდი-მეთქი.

არსენას ჩადენილი გმირობების ნაწილი ინგლისში გადავიტანე და რობინ ჰუდს

მივაწერე. დიდხანს ვიწვალე და გვიან დავამთავრე, კლასში სულ სამი მოსწავლე
ვიყავით დარჩენილი. ჩაფიქრებული მასწავლებელი ფანჯარაში იყურებოდა. ჩავაბარე
რვეული და კისრისტეხით გავვარდი საკლასო ოთახიდან, ტუალეტში მეჩქარებოდა.

ტუალეტში კარგა ხანს დავყავი. რომ გამოვედი, შეყვირება შემომესმა და

დავინახე, როგორ მიგორავდა კიბეზე ჩემი მასწავლებელი, უკან საგამოცდო
რვეულები მიჰყვებოდა ფრიალ-ფრიალით. წამოდგომაში რომ შევეშველე, მაშინ
მითხრა, — ერთი თარსი კაცი გამახსენდა და იმიტომ დამიცდა ფეხიო. — რვეულები
მოვაგროვე და სამასწავლებლომდე მივაცილე.

— ეს რა ჩულქი გავხიეო, — მოთქვამდა.

სამასწავლებლოში სკამზე დაჯდა და დაგრეხილი ფეხი წინ გაიშვირა. მეორე

მასწავლებელი ქალი მივიდა და დახედა.

— ეს გერმანული ჩულქიაო? — ჰკითხა.

— ხო, ცხრა მანეთი მივეციო.

დავალაგე რვეულები მაგიდაზე და გამოვედი დერეფანში. დირექტორის კაბინეტს

რომ მივუახლოვდი, შევჩერდი, მუშებს კაბინეტიდან ტახტი გამოჰქონდათ. ღია კარს
იქით, კედელთან, თაროზე პატარა კინოპროექტორი დავინახე, პროექტორის
გვერდით კასეტები ეწყო. სხვა დროს ალბათ ყურადღებას არ მივაქცევდი, მაგრამ
ზუსტად ისეთი კასეტებით სავსე დიდი ჩანთა ინახებოდა მანუშაკას საწოლის ქვემოთ.
იმ კასეტების გამო კი, როგორც ხაიმამ თქვა, მისი ბიძების გარდა, თხუთმეტი ებრაელი
იყო დაჭერილი. სანამ დირექტორმა კარი არ დახურა, იქ ვიდექი, მერე გავაგრძელე
გზა.

სკოლაში წესად ჰქონდათ, მთელი წლის განმავლობაში ბავშვების დახატული

ლენინის პორტრეტებიდან საუკეთესოებს არჩევდნენ და სწავლის დამთავრებამდე
ერთი თვით ადრე, პირველ სართულზე, ბუფეტის გვერდით კედელზე აკრავდნენ.
ახლა ხატვის მასწავლებელი კიბეზე იყო ასული და იმ პორტრეტებს ხსნიდა, სკოლის
დარაჯი ეხმარებოდა, პორტრეტებს მუყაოს საქაღალდეში ალაგებდა. ისეთი
საქაღალდეებით მაშინ მუსიკალური სკოლის მოსწავლეები ატარებდნენ ნოტებს.
მასწავლებელმა დამინახა და გამიღიმა, ჩემდამი კარგად იყო განწყობილი.

— შენ რომ მეექვსე კლასის ბოლოს დახატე, იმაზე უკეთ მერე აღარავის აღარ
დაუხატავსო, — მითხრა.
 არ მეგონა, თუ ახსოვდა, იმდენი დრო იყო გასული. მაშინ სახატავი რვეულითა
და ფერადი ფანქრებით დამაჯილდოეს.

გამოვედი შენობიდან და ჭადრის ხესთან მანუშაკა დავინახე.

— დავწერე, ვნახოთ, რა გამოვა-მეთქი.

— მე ვილოცეო.

— თუ მიშველა, მაგას რა აჯობებს-მეთქი.

— დედაჩემი გელოდება, მითხრა, გამოცდის მერე მოიყვანე, საჭმელი ვაჭამოთო.

გამახსენდა, ხაიმა მშიერი რომ იჯდა იქ, სხვენში, და თავი დამნაშავედ ვიგრძენი,
ოღონდ, მერე როგორც აღმოჩნდა, სულ ტყუილად ვწუხდი.

სუსანა დეიდამ თეფშები რომ ჩამოარიგა, გაიხსენა, — წუხელის ნახევარი ქვაბი

ტოლმა შევინახე, დილით რომ ვნახე, ქვაბი ცარიელი იყო, გარიკას ჩემთან ეძინა, არ
განძრეულა, სურენა უარზეა, — მერე მანუშაკას მიუბრუნდა, — შენც უარზე ხარ, აბა,
სად წავიდა იმდენი ტოლმაო?

— სურენამ შეჭამა! — დარწმუნებით უპასუხა მანუშაკამ.

— მერე რატომ არ ამბობს, მე რა, მეწყინება? თუ შეჭამა, ღმერთმა შეარგოსო.

— არ ახსოვს, — ახსნა მანუშაკამ, — ალბათ ბოლომდე არ იყო

გამოფხიზლებული და ისე ჭამდაო.

სუსანა დეიდა შეწუხდა, — მაგან თუ ნახევრად მძინარემ დაიწყო ჭამა, მაშინ

ქვაბებს საკეტები უნდა გავუკეთოთ, ეგ ფხიზელი ვერ ხვდება, როდის ძღება და აბა,
ნახევრად მძინარეს რა უნდა მოვთხოვოთო.

მე კი მივხვდი, სურენა რომ არაფერ შუაში იყო, მაგრამ ხომ არ ვიტყოდი. სადილს
რომ მოვრჩით, მანუშაკამ გრაფინით არაყი შემოიტანა.

— გერგება, ერთი ჭიქა დალიეო.

დავლიე და ჭიქა მაგიდაზე დავდგი. სუსანა დეიდამ კედელზე დაკიდებულ საათს

შეხედა და მანუშაკას მიუბრუნდა: — დროა, კაცებს მივხედოთო.

— იქნებ დღეს შენ მიხედო, განსაკუთრებული დღეა, კაცმა სკოლა დაამთავრა,

წავალთ, გავისეირნებთო.

— ჯერ არ დამიმთავრებია, რა იცი, რა ნიშანს მივიღებ-მეთქი.

— მე შენზე ისეთი სიზმარი ვნახე, რომ შეგიძლია, მშვიდად იყოო! — დამაიმედა

სუსანა დეიდამ.
 მანუშაკამ ჭურჭელი გარეცხა და თავისი ოთახისაკენ წავიდა. მეც ავდექი და
მივყევი. სანამ ტანსაცმელს იცვლიდა, ჩანთიდან, ჩუმად ორი კასეტა ამოვიღე და
პიჯაკის შიდა ჯიბეში ჩავიდე. ქუჩაში რომ გამოვედით, მანუშაკამ ფეხსაცმელებს
დახედა და ქუსლები ასფალტზე დააბაკუნა, — ეს ქუსლები მამაშენმა გამოცვალა,
კარგად აკეთებსო.

გაკეთებით კი კარგად აკეთებდა, მაგრამ სამაგიეროდ, საღ ადგილს ისე

დააზიანებდა, ვერაფერს შეატყობდი. გაივლიდი, გამოივლიდი და ერთი კვირის ან
ათი დღის მერე თავიდან უნდა მიგეტანა შესაკეთებლად.

ახლა ბრაზი მომაწვა, ხომ იცოდა, ვინც იყო?! თავისას მაინც არ იშლიდა.

გზაჯვარედინს რომ მივუახლოვდით, ახალი „ვოლგა“ გამოჩნდა, საჭესთან

რაფიკა იჯდა. სვლა შეანელა, უყურებდა მანუშაკას და იღიმებოდა, აი, ისე,
სასიამოვნო ამბის გახსენების დროს რომ იღიმებიან.

მანუშაკა თითქოს დაფრთხა, თვალი აარიდა და თავი დახარა. მანქანამ ჩაიარა

და ჩვენ მარჯვნივ შევუხვიეთ, საზაფხულო კინოთეატრისაკენ.

რაფიკას ამდაგვარი ღიმილი, მართალი გითხრათ, მოულოდნელი იყო ჩემთვის,

მაგრამ მანუშაკაც რაღაც სხვანაირი მეჩვენა. თავდახრილი მოაბიჯებდა და ხმას არ
იღებდა. მერე შემომხედა, დამნაშავესავით გამიღიმა და მკლავზე მაკოცა, —
მიყვარხარო, — მითხრა.

ისეთი უმწეო და გულუბრყვილო იყო, შემეცოდა და თანაგრძნობით განვეწყვე. —

ვართულებ-მეთქი, — გავიფიქრე. წეღანდელი შხამიანი განცდა გაქრა, მაგრამ რაღაც
გაურკვევლის, რაღაც ბუნდოვანის ჩრდილი მაინც დარჩა ჩემში.

ფილმი რომ დაიწყო, ყურში წავჩურჩულე, — საქმე მაქვს, თუ შემაგვიანდა, ძებნა

არ დამიწყო, დავბრუნდები-მეთქი.

გამოვედი დარბაზიდან და საპროექციო ოთახისაკენ ვიწრო კიბეს ავუყევი.

მექანიკოსი თავის ბლუ თანაშემწეს დომინოს ეთამაშებოდა. ჯიბიდან კასეტა ამოვიღე
და ვაჩვენე. — აი, ეს კასეტა რომ უდგება, იმ პროექტორის თუ გესმის რამე-მეთქი?

— ეგ „კრასნაგორკის“ უდგება, უბრალო პროექტორიაო.

— იქნებ ამიხსნა, როგორ ვიხმარო-მეთქი.

— პროექტორი სადა გაქვსო?

— ჯერ არა მაქვს-მეთქი.

— ხოდა, როცა გექნება, მაშინ აგიხსნისო, — თანაშემწე უკმაყოფილო იყო,

თამაში რომ შევაწყვეტინე.

სამი მანეთი ამოვიღე და დომინოს ყუთზე დავდე.

 — წადი, ამის ლუდი მოიტანე-მეთქი!

მექანიკოსს ესიამოვნა, — რა ამბავია, ეგ ბევრი იქნებაო.

— არა უშავს, დაულეველი არ დარჩება-მეთქი.

— ვიგებდიო, — თქვა თანაშემწემ და ქვები მაგიდაზე დაყარა.

რომ წავიდა, მექანიკოსმა რვეულიდან ფურცელი ამოხია და პროექტორის

დახატვა დაიწყო, თან მიხსნიდა, რომელი ნაწილი რა ფუნქციას ასრულებდა, სად რა
ღილაკი იყო, ფირი როგორ ჩამედო და რა როგორ გადამეწია და გადმომეწია. რომ
მორჩა, მეორე ფურცელი ამოხია, დამიდო წინ და — აბა, ახლა შენ დახატეო.

ჩემი დახატული ბევრად უფრო ლამაზი გამოვიდა. რაც ამიხსნა და მოვისმინე,

კარგად მახსოვდა, სულ ერთი შენიშვნა მომცა, — ჯერ აი, ამ ღილაკს უნდა
დააჭიროო.

ორივე ფურცელი ჯიბეში ჩავიდე და ცოტა ხნის მერე მანუშაკას მივუჯექი გვერდით.
ჩემი დაბრუნება არც გაუგია, ცრემლიანი თვალებით მიშტერებოდა ეკრანს.

ფილმის მერე რუსთაველის პროსპექტზე გავისეირნეთ. მანუშაკას თავისი ნაცნობი

გოგო შეხვდა, — სპორტის სასახლეში იტალიელების კონცერტს დავესწარიო, —
უთხრა. აღტაცებული იყო, — რომ იცოდე, როგორ აცვიათ და როგორ მღერიან,
ძალიან გული მწყდება, იტალიაში რომ არ დავიბადეო.

შევატყვე, მანუშაკას შეშურდა, თვითონაც მოუნდა იმ კონცერტზე დასწრება და

გოგოს ბილეთის ფასი ვკითხე.

— გუშინ მორჩნენ, მე ბოლო გამოსვლას დავესწარიო, — მიპასუხა.

მერე სანაპიროზე ჩავედით, ხინკლები ვჭამეთ და უკვე კარგა ხნის დაბნელებული

იყო, სახლისაკენ რომ გავუყევით.

— ჯუდე, — მითხრა მანუშაკამ, — იქნებ როდისმე იტალიაში წავიდეთო.

— აუცილებლად წაგიყვან-მეთქი, — დავპირდი.

სუსანა დეიდას ეზოში ცეცხლი ენთო და სარეცხს ხარშავდა.

— იქნებ აი, ეს კუნძი დაჩეხო, მე ვერ მოვერიეო, — მთხოვა.

წამოსვლისას მანუშაკა გავაფრთხილე, — ფანჯარა არ დაკეტო, შეიძლება, გვიან

ღამით მოვიდე-მეთქი.

— რატო შეიძლება? მოდიო!

ქუჩაში რომ გამოვედი, სხვენისაკენ გავიხედე, სიბნელეში სახურავის კონტური

მარტო ჩანდა.
 ნეტა ხაიმა რას შვრება? — გავიფიქრე და გადავწყვიტე, — ამაღამ სანამ არ
ვნახავ, არ დავიძინებ-მეთქი.

ორი საათის შემდეგ სკოლის წინ ვიდექი და მაღლა ვიყურებოდი. დირექტორის

კაბინეტი მეორე სართულზე იყო, წინ პატარა რკინის აივანი ჰქონდა.

ავძვერი ჭადრის ხეზე და მიმოვიხედე. ქუჩაში კაციშვილი არ ჭაჭანებდა. ტოტს

გავყევი და აივანზე ჩავხტი. ფანჯრის სარკმელი ღია იყო. თუ კარი დაკეტილი
იქნებოდა, სარკმლიდან გადავიდოდი, მაგრამ არ აღმოჩნდა დაკეტილი.

კაბინეტში რომ შევედი, კედლის საათის ფოსფორიანი ისრები პირველის ოც წუთს

უჩვენებდნენ. ჯიბიდან ფურცლები ამოვიღე, პროექტორი მაგიდაზე გადმოვიტანე და
ათი წუთის შემდეგ ავამუშავე. თეთრად შეღებილ კედელზე ჯერ განათებული
კვადრატი აციმციმდა, მერე ბუნდოვანი გამოსახულება გამოჩნდა, ფოკუსი გავასწორე
და აი, რა დავინახე: სინზე, ერთმანეთის გვერდით, ოცი ასდოლარიანი კუპიურა
ელაგა, იმ კუპიურებს კინოკამერა თანამიმდევრობით აფიქსირებდა, გარკვევით ჩანდა
ციფრები და წარწერები.

მერე უცნაური რამ მოხდა, ხელებმა სინი ბუხრისაკენ მიაბრუნეს, ბუხარში ცეცხლი
გუზგუზებდა, სინი გადააბრუნეს და დოლარების კუპიურები ცეცხლში ჩაყარეს.
კუპიურები დაიგრიხნენ და ალი მოედოთ. კამერა შემობრუნდა და კადრში ახალი სინი
შემოვიდა ახალი დოლარებით, და ყველაფერი ისევ ისე განმეორდა.

თვალებს არ ვუჯერებდი!

რვა ხელი და ოთხი სხვადასხვა ფერის სინი ენაცვლებოდა ერთმანეთს. კამერით

სწრაფად აფიქსირებდნენ დოლარებს და ყრიდნენ ცეცხლში. წუთში დაახლოებით
ოცი ათას დოლარს წვავდნენ. მთელი ათი წუთის განმავლობაში სხვა არაფერი არ
მომხდარა. მერე ფირი გათავდა და მეორე კასეტა გავუშვი.

იქაც ისევ ისე: ხელები, დოლარები და ცეცხლი, არაფერი იცვლებოდა. იღებდნენ

ფირზე დოლარებს და წვავდნენ. ჩემი გამოანგარიშებით, დაახლოებით ოთხასი ათასი
დოლარი დაწვეს. ეს, რაც მე ვნახე, არადა, იმ ჩანთაში, მანუშაკას საწოლის ქვეშ რომ
ინახებოდა, სულ ცოტა ას ორმოცდაათი კასეტა იყო ჩალაგებული.

— ღმერთო ჩემო, ეს რამდენი მილიონი გამოდის-მეთქი! — და თითქოს მაშინ

მოვედი გონს, შეშინებულმა სწრაფად გამოვრთე პროექტორი. კედელზე თეთრად
აციმციმებული კვადრატი გაქრა.

ერთხანს გაუნძრევლად ვიჯექი.

 — ამდენი დოლარი საიდან მოაგროვეს ამ ნაბოზვრებმა-მეთქი? — ვფიქრობდი,
მოაგროვეს და დაწვეს. ეს ჩემი გაგებით სიგიჟე იყო და მეტი არაფერი. — ნეტა რაშია
საქმე-მეთქი?

პროექტორი თავის ადგილას დავაბრუნე. გამოვედი აივანზე, შევდექი მოაჯირის

თავზე და ტოტს მივწვდი. გადავედი ხეზე, დავეშვი დაბლა და მანუშაკას სახლისაკენ
გავუყევი.

სხვენზე რომ ავედი, ხაიმამ სანთელი აანთო. ლურჯი ფერის სანთელი იყო.
ვიცოდი, სურენა აგროვებდა ფერად სანთლებს და არ გამკვირვებია. ყუთზე ჩამოვჯექი
და გავუღიმე.

დაღლილი სახე ჰქონდა, თვალები დასწითლებოდა.

— შენ რა, არ გეძინა? — ვკითხე.

— არაო.

ჯერ კიდევ იქ, დირექტორის კაბინეტში გადავწყვიტე, რომ იმის შესახებ, რაც ვნახე,
ხაიმას არაფერს ვეტყოდი. ბევრი ფიქრი არ უნდოდა იმის მიხვედრას, რომ ძალიან
სერიოზულ და საშიშ საქმეში ჩავყავი ცხვირი.

— სამტრედესთან რა ხდება-მეთქი?

— არავინ გამოჩენილაო.

— რა გინდა, ესე იგი, უძლებენ-მეთქი.

ათასში ერთხელ, როცა ძალიან განერვიულდებოდა, ისე ეცვლებოდა სახე,

შეხედავდი და ვერ იცნობდი. შემეცოდა.

— ხვალ ლენინგრადში მივდივარო, — მითხრა.

— ვიცი, ხომ მითხარი-მეთქი.

— ოთხი საათისათვის ის ჩანთა რკინიგზის სადგურში უნდა მოიტანოო.

— პრობლემა არაა-მეთქი.

— ისევ ტომარაში იდოსო.

დავუქნიე თავი.

— ახლა მომისმინეო, — თქვა და გაჩუმდა.

— გისმენ-მეთქი.

— შენთან ერთი სათხოვარი მაქვსო, — თქვა და ისევ გაჩუმდა.

 დავიძაბე.

— თქვი-მეთქი.

— თუ ისე მოხდა, რომ ვერ მოვედი, ის ჩანთა შენ უნდა წაიღო და ჩაიტანო
ლენინგრადშიო.

შევფიქრიანდი, — იმედი მაქვს, რომ ჩაჯდები მატარებელში და გარეკავ-მეთქი.

— შუბლი შეჭმუხნა და დაკვირვებით შემომხედა, თავი უხერხულად ვიგრძენი. —
არადა, მაშინ ჩავიტან, აბა, რას ვიზამ-მეთქი.

ჯიბეში ხელი ჩაიყო, ფული და მატარებლის ორი ბილეთი ამოიღო. — ორასი

მანეთია, გამომართვიო.

გამოვართვი. მერე ბილეთები მომაწოდა.

— ბაქო-ლენინგრადის მატარებელი რომ ჩამოდგება, მეხუთე ვაგონში ახვალ,

დაჯდები კუპეში და დამელოდებიო.

ბილეთებს დავხედე.

— მოგყვება ვინმე-მეთქი?

— არა, ორადგილიანი კუპეა, მირჩევნია, მარტო ვიყოო.

ფული და ბილეთები ჯიბეში შევინახე.

— ხაშურამდე თუ გამოვჩნდი, ხომ კარგი, არა და, შენ უნდა გააგრძელო გზა,
ჩახვალ ლენინგრადში და ჩანთას ჩაიტანო.

— ხო, მაგრამ იქ რა ვქნა, ვის მივადგე-მეთქი?

— აი, ნახე, — ფურცელზე ორი სიტყვა ეწერა: „კუპჩინოს პარკი“.

— ეს რა არის-მეთქი?

— შეხვედრის ადგილია. ქვის ლომი რომ დგას, იმ შესასვლელიდან შეხვალ,

მარჯვნივ, პირველივე ბილიკს გაუყვები და მედოლის სტატუეტის წინ ჩამოჯდებიო.
ჩანთა სკამზე ლომის მხარეს უნდა დადო. არ დაგავიწყდეს, იცოდე, ამას მნიშვნელობა
აქვსო.

ისე გულდაგულ მიხსნიდა, ეჭვი შემეპარა, — ეს, მგონი, არ აპირებს ხვალ

წასვლას-მეთქი.

— დილის თერთმეტი საათიდან ორ საათამდე უნდა ელოდო. მოვლენ და

გკითხავენ: თბილისში როგორი ამინდიაო? აიღებ ჩანთას და მისცემ, ეგ არის სულო.

— თუ არ მოვიდნენ მაშინ-მეთქი?
 — მაშინ მეორე დღეს მიხვალ, თუ მეორე დღესაც არ გამოჩნდნენ, ესე იგი, საქმე
ტრაკშია. წაიღე ჩანთა და მდინარეში გადააგდე. რაც შეეხება ფულს, რაც გადაგრჩება,
შეგიძლია, დაიტოვო და როგორც გინდა, ისე მოიხმაროო.

ეს არ იყო ცუდი.

— ძაღლები თუ გამოჩნდნენ, არ გაიქცე, გთხოვეს და მიგაქვს ჩანთა. სხვა შენ

არაფერი იცი.

— ვინ მთხოვა?

— მე.

— ჩაგიშვა? — თავი შეურაცხყოფილად ვიგრძენი.

— შენ თუ მოგადგნენ, ესე იგი, ყველაფერი დამთავრებულია, მე მაინც ვერაფერს

მიშველი და ტყუილა რატომ უნდა იწვალო?

— მერე რა იქნება-მეთქი?

— შენ ალბათ ბევრს არ მოგცემენო.

— შენ-მეთქი?

— რამდენიც უნდა მომცენ, ბოლობოლო გამოვალ, იქ არ დავბერდებიო.

როგორ გუნებაზე დავდგებოდი?

— ეს ყველაფერი იმ შემთხვევაში შეიძლება მოხდეს, თუ ჩემმა ბიძებმა წამებას

ვერ გაუძლეს და პირი გააღესო.

ბევრი ვერაფერი იმედი იყო, ის ბიძები სულაც არ მიმაჩნდნენ დიდ ვაჟკაცებად.

ის კი არა და, მიკვირდა, პირველსავე დღეს რომ არ დაფქვეს ყველაფერი, რაც
იცოდნენ.

— სხვებმა რომ გააღონ პირი-მეთქი?

— ის სხვები არ მაწუხებს, იმათმა ამ საქმის დეტალების შესახებ ბევრი არაფერი

იციანო.

ეჭვი აღარ მეპარებოდა, რომ იცოდა, რაც იყო გადაღებული და ისიც, რისთვისაც
სჭირდებოდათ ეს ყველაფერი.

— რამე შეკითხვა ხომ არა გაქვსო?

— არა-მეთქი, — გავაქნიე თავი.

წამოდგა, — აბა, კარგად იყავიო.

 — სად მიდიხარ-მეთქი?

— გარაჟებთან ტროკადერო მელოდებაო.

— როდის შეუთანხმდი-მეთქი? — გამიკვირდა.

— წუხელის, ტელეფონის ჯიხურიდან ველაპარაკე, ახლა უკვე მოსული იქნებაო.

ჩასასვლელთან მოტრიალდა და გამაფრთხილა, — ხვალ არ დაიგვიანოო, —

მერე გამიღიმა და გაქრა. დავრჩი მარტო. სანთლის ალის ირგვლივ ერთადერთი
ქინქლა დაფრინავდა. სევდა შემომაწვა.

სანთელი ჩავაქრე. ჩავედი დაბლა და კიბის ქვეშ დამალული კასეტები ისევ ჯიბეში
ჩავიწყვე. ფანჯრიდან მანუშაკას ოთახში რომ გადავძვერი, მაშინ მომხვდა თვალში
შემოსახვევთან გაჩერებული ძველი „პობედა“. გამახსენდა, რომ ის „პობედა“ წინა
ღამესაც იქ იდგა და ჩავფიქრდი. ვიცოდი, ისეთი მანქანა იმ ქუჩაზე არავის არ ჰყავდა.
ბნელოდა და შიგ იჯდა თუ არა ვინმე, არ ჩანდა.

ჩემი, მანუშაკასა და ხაიმას გარდა, არავინ იცოდა, ჩანთა სად ინახებოდა. მაგრამ
ასე იყო?

ავწონ-დავწონე და დავასკვენი, რომ ძაღლები აქამდე დაგვადგებოდნენ, ვინ

დაუშლიდათ? ჩანთას თუ ეძებდნენ, შორიდან რატომ დაიწყებდნენ ყურებას?
დავმშვიდდი და კარი შევამოწმე, დაკეტილი იყო. კასეტები ჩანთაში ჩავაბრუნე,
გავიხადე და მანუშაკას მივუწექი. არაფერი გაუგია, ნიფხვის გახდა რომ დავუწყე, მაშინ
გაახილა თვალები.

— ჯერ არა, მოიცა, უნდა ვილოცოო.

კედელზე ხატი ეკიდა, გადმოვიდა ლოგინიდან, დაიჩოქა და პირჯვარი

გადაიწერა, — ღმერთო, მაპატიე, გათხოვებამდე ასეთ რამეს რომ ვაკეთებო.

ყოველთვის ასე შვრებოდა. ამაზე ხან მეცინებოდა, ხან ვბრაზობდი. ჩემზეც

სთხოვდა ღმერთს, — ამასაც აპატიეო.

მაშინ მომეჩვენა, რომ გაუგრძელდა ლოცვა, — ხატი ნუ შეაწუხე-მეთქი.

დიდხანს მეძინა, თვალები რომ გავახილე, ქუჩის გადაღმა კრამიტის სახურავს მზე
ადგა. კედელზე დაკიდებული ოთხკუთხედი საათი პირველის ოც წუთს უჩვენებდა.
ჩავიცვი და ფანჯარასთან მივედი. ის „პობედა“ ისევ ისე იდგა. შიგ არავინ არ იყო.
რატომღაც გამეცინა. ამ დროს მანუშაკა შემოვიდა, — დაიბანე, საჭმელი ვჭამოთო.
 — დედაშენი სად არის-მეთქი?

— ბაზარშია, მარტო ვართო.

საჭმლის ჭამას რომ მოვრჩით, საათს შეხედა და საპარიკმახეროში წასასვლელად

შეუდგა მზადებას.

— შენც წამოდი, არ გინდა, გარიკამ გაგკრიჭოს? ნახე, თმა როგორ გაგეზარდაო.

— ახლა მირჩევნია, ჩანთა ჩავიტანო ებრაელების უბანში და გავყიდო-მეთქი.

რკინიგზის სადგურამდე მეტროთი ვიმგზავრე. გადმოვედი ვაგონიდან და სანამ

ესკალატორს მივუახლოვდებოდი, იმდენ ხალხში მაღალი, წმინდად
თავგადაპარსული კაცი მომხვდა თვალში. მომეჩვენა, რომ მაკვირდებოდა, — ნეტავი
სად მინახავს-მეთქი? — გავიფიქრე და ესკალატორზე რომ შევდექი, უკან მივიხედე,
მაგრამ ვერ დავინახე, აღარ ჩანდა და გამიკვირდა, იმოდენა კაცი ისე სწრაფად სად
უნდა გამქრალიყო?

ნეტა ვინ იყო-მეთქი?

სადგურის ბაქანზე გავიარე და გამოვიარე, მერე სკამზე ჩამოვჯექი, ტომარა

გვერდზე დავიდე და სიგარეტი გავაბოლე. განგაშის გრძნობა არ მტოვებდა.
დარწმუნებული არ ვიყავი, ხაიმა რომ მოვიდოდა და რომ დავინახე, გამიხარდა. —
წავა, მორჩება ეს საქმე და მოვისვენებ-მეთქი. — ქუდი თვალებზე ჰქონდა
ჩამოფხატული, მხარზე დიდი ჩანთა ეკიდა. — თუ იმ ჩანთაშიც კასეტები აწყვია,
გაგიჟებულან ეგ ებრაელები და ეგ არის-მეთქი. — დამინახა, მაგრამ ახლოს არ
მოსულა, ჩემგან საკმაოდ შორს, საათის ქვეშ გაჩერდა.

მეორეჯერ რომ მივიხედე, აღარ იყო.

ამასობაში ბაქანზე ხალხი მომრავლდა და მატარებელიც გამოჩნდა.

კონდუქტორს ბილეთი ვაჩვენე და ვაგონში ავედი. იმ დროში ისეთ ვაგონს, რბილ
ვაგონს ეძახდნენ, კუპეში საშხაპე და ტუალეტი იყო. ტომარა მაღლა, ბარგის ადგილას
შემოვდე, დავჯექი და ფანჯარაში დავიწყე ყურება. მერე მატარებელი დაიძრა და
სადგური უკან დარჩა.

ვიჯექი და ხაიმას გამოჩენას ველოდი. ერთი საათის შემდეგ ცოტა შევფიქრიანდი,

მაგრამ მაინც იმედიანად ვიყავი, — მოვა, აბა, რას იზამს-მეთქი.

ხაშურში ათი წუთი ვიდექით. არ გამოჩნდა და მატარებელი რომ დაიძრა, მაშინ

საბოლოდ გამიფუჭდა გუნება.

— ან დაიჭირეს, ანდა საფრთხე იყნოსა და დაითესა-მეთქი. — სხვა რა უნდა

მეფიქრა? ისე იყო თუ ასე, არჩევანი არ მქონდა, გზა უნდა გამეგრძელებინა. ფეხზე
გავიხადე და საწოლზე გავიშოტე.

კარზე აკრულ სარკეში საღამოს მზე გამოჩნდა, დიდი, წითელი მზე.

 მეორე დღეს თავის ტკივილმა გამომაღვიძა. თვალები ძლივს გავახილე, ყელი
მეწვოდა. — ნეტა რა ჯანდაბა დამემართა-მეთქი. — კარი გავაღე და დერეფანში
გავედი. ჩემგან მარჯვნივ, ხუთი თუ ექვსი კუპეს იქით, ფანჯარასთან, ქალი და კაცი
იდგნენ. კაცს თავი და სახე პირწმინდად ჰქონდა გაპარსული, მეტროში რომ ვნახე, ის
იყო. სულ ერთი წამით შევხედე თვალებში და კიდევ ერთხელ გავიფიქრე, რომ
სადღაც მყავდა ნანახი. შემომხედა და ზურგი შემაქცია. ძალიან გრძელი და სქელი
კისერი ჰქონდა, იმ კისერს იდეალურად მრგვალი თავი ამთავრებდა.

უკან შევბრუნდი და საწოლზე დავჯექი. ცოტა ხნის შემდეგ კონდუქტორმა

ჩამოიარა.

— თუ შეიძლება, ჩაი მომიტანეთ-მეთქი.

რომ მომიტანა, მერე მკითხა, — ცუდად ხომ არა ხარ? თვალები დაწითლებული
გაქვსო. — ყურადღებიანი ქალი იყო.

— თავბრუ მეხვევა, მაგრამ არა უშავს, გამივლის-მეთქი.

— თუ რამე დაგჭირდა, აი, ამ ღილაკს დააჭირე თითი და მოვალო.

— რომელი საათია-მეთქი?

— საღამოს შვიდი საათიაო.

მადლობა გადავუხადე. წავიდა და დავრჩი გაკვირვებული, გამოვიდა, რომ

თითქმის ოცი საათი მეძინა. ეგ ძალიან ბევრი იყო.

— ეტყობა, გუშინ რომ ვინერვიულე, იმის ბრალია-მეთქი.

ჩაი ნახევარი ჭიქაც ვერ დავლიე, ყელი მეწვოდა.

ის ღამეც გავიდა და მეორე დილით თავი ბევრად უკეთ ვიგრძენი. შუადღისათვის

კი თავბრუსხვევამ გამიარა და თვალებიდანაც მშვენივრად ვიყურებოდი, აღარ
მიჭრელდებოდა. ოღონდ ეს იყო, ყელი მეწვოდა, მაგრამ მაინც ორჯერ მოვატანინე
სალიანკა და კატლეტები რესტორნიდან, შიმშილის გრძნობა გამძაფრებული მქონდა.

სამი დღე-ღამის განმავლობაში ჩემი კუპედან ფეხი არ გამიდგამს, ჩანთას ვერ

ვტოვებდი. მეოთხე დილას, მატარებელი ლენინგრადის მთავარ სადგურში გაჩერდა
თუ არა, ვაგონიდან პირველი ჩავედი, თითქმის სირბილით გავიარე ბაქანი, ჩავჯექი
ტაქსიში და მძღოლს ავუხსენი, სად უნდა მივეყვანე.

თერთმეტი საათისათვის მედოლის სტატუეტის პირდაპირ, სკამზე დავჯექი, ჩანთა

ისე დავდე, როგორც დარიგებული ვიყავი და დავიწყე ლოდინი.

ჩემ წინ ბევრმა აიარა და ჩაიარა, მაგრამ თბილისში როგორი ამინდი იყო, სულაც
ფეხებზე ეკიდათ. ისე გახდა ორი საათი, არც ებრაელები გამოჩენილან და არც
ჩეკისტები.
 ბოლოს ჩანთა ისევ ტომარაში ჩავდე და სასაუზმეს დავუწყე ძებნა, ვიპოვე და
კატლეტები შევუკვეთე. ყელი ისევ მეწვოდა.

— არასოდეს გამიგია, რომ კაცს შეიძლება, ნერვიულობის გამო ყელი აეწვას,

ნეტა მე რა ჯანდაბა დამემართა-მეთქი.

მერე კინოში შევედი და მექსიკურ ფილმს ვუყურე. მთავარი გმირი მაგარი ბიჭი
იყო, პროკურორისათვის კიდევ ერთი ტყვია რომ დაეჭედებინა, მის ბედს ძაღლი არ
დაჰყეფდა, მაგრამ არ დააჭედა და თავი წააგო. ბოლო სცენამ ცრემლები მომგვარა,
დაჭრილი მივიდა დღესასწაულზე, სადაც მისი შეყვარებული ელოდა, იცეკვა და
მოკვდა.

საბუთები არ მქონდა, ვიცოდი, სასტუმროში არ მიმიღებდნენ და ღამის გათევა

რკინიგზის სადგურის მოსაცდელ დარბაზში გადავწყვიტე. ვიჯექი სკამზე, ფეხები
ტომარაზე მელაგა და ვფხიზლობდი.

— ეს ტომარა ვინმემ რომ ამაცალოს, მერე რა უნდა ვქნა-მეთქი.

შუაღამისას გამიჭირდა, თვალები მეხუჭებოდა. ერთი-ორჯერ თავი მკერდზე

ჩამომივარდა, მაგრამ გავუძელი. როგორც იყო გათენდა და გავედი ქუჩაში, ცოტა ხნის
შემდეგ ლუდხანასთან შევჩერდი, არ იყო ღია, მაგრამ უკვე რიგი იდგა. დილის
სიგრილე არყიანი ამონასუნთქით იყო შეზავებული.

მერე ისევ ქუჩას გავუყევი და პატარა, სასიამოვნო კაფეს გადავეყარე. კედლები

თეთრი ყვავილებით იყო მოხატული. იქ ერთი ჭიქა ყავა დავლიე, ყავას სამი ულუფა
ნაყინი დავუმატე და მოთენთილობა საბოლოოდ გამიქრა. დრო მქონდა, ვეწეოდი
სიგარეტს და ფანჯარაში ვიყურებოდი.

მახსოვს, გავიფიქრე, — შეიძლება, დედაჩემი ამ ქალაქში ცხოვრობს და სულაც

ის ქალია, ქუჩის გადაღმა რომ მიაბიჯებს-მეთქი.

იმ ქალმა დედაჩემის ფოტო მომაგონა, კინაღამ ავდექი და გამოვეკიდე, — ნეტა

ცოცხალი თუა-მეთქი?! — გავიფიქრე და ახლა მეორე ქალს მივამსგავსე, ცოტა ხნის
შემდეგ კიდევ მესამეს და ხომ წარმოგიდგენიათ, როგორ გამოცოცხლდებოდა ის
პატარა ქუჩა, თითოეულ მათგანთან რომ მივსულიყავი და მეკითხა, — თქვენ
ახალგაზრდობაში ოთხი წლის ბიჭუნა ხომ არ მიგიტოვებიათ საქართველოში
მხარბეჭიანი არტილერიის კაპიტნის გამო-მეთქი?

იმ კაპიტნის შესახებ მაზავეცკაიამ მიამბო, — ისეთი მხარ-ბეჭი ჰქონდა, ისეთი

შესახედავი იყო, როგორც ქალს, მესმის დედაშენის და ნამდვილად არ ვამტყუნებო.

არაფერში არ მჭირდებოდა ამ ამბის გაგება, მაგრამ გავიგე და რა უნდა მექნა?

განგებ, რაიმე წინასწარი განზრახვით არ უთქვამს, ჩურჩუტი ქალი იყო, დაუფშუტურა,
გააღო პირი და დააყრანტალა.
 თერთმეტის ნახევრისათვის უკვე ბაღში ვიყავი, დავჯექი სკამზე, ჩანთა ტომრიდან
ამოვიღე, დავიდე გვერდით და დავიწყე ლოდინი. დრო ნელა გადიოდა. არავის არ
ვაინტერესებდი იმ მედოლის სტატუეტის გარდა, სულელურად რომ მომჩერებოდა.

— მიდი, აბა, დააბრახუნე-მეთქი! — დავუყვირე.

რას დააბრახუნებდა.

წინა დღესთან შედარებით, მაინც ბევრად უფრო მშვიდად ვგრძნობდი თავს,

მაგრამ სამაგიეროდ კუჭი ამეშალა და ავწრიალდი. ნაყინის ბრალი უნდა ყოფილიყო.
ყელი ხომ მეწვოდა, ცივი მსიამოვნებდა და იმიტომ ვჭამე იმდენი. არადა, ტუალეტი
იქვე იყო, ოც ნაბიჯში, ხალხი შედიოდა და გამოდიოდა. რა მექნა? იქაურობას ვერ
მივატოვებდი. ერთი ხანობა ძალიან გამიჭირდა, ძლივს ვიკავებდი, მაგრამ მერე
გამიარა და ბოლოს გადამავიწყდა კიდეც.

შემოსასვლელთან დიდი მრგვალი საათი ეკიდა. გავხედავდი და თავს ვაქნევდი,

— ნეტა სად არიან აქამდე-მეთქი? — მინდოდა, საქმე პატიოსნად მიმეყვანა
ბოლომდე. გახდა ორი საათი და ჩანთა ისევ ისე იდო სკამზე. ესე იგი, საქმე ტრაკში
იყო და ალბათ აჯობებდა, დროზე გავცლოდი იქაურობას, მაგრამ ფეხი არ
მომიცვლია. ერთი საათი კიდევ დავრჩი და მერე საბოლოოდ ჩავიქნიე ხელი. —
წავალ, ვიპოვი მდინარეს და კასეტებს წყალში გადავუშვებ-მეთქი. — როგორც
დამარიგეს, ისე უნდა მოვქცეულიყავი. ჩანთის გადაგდება არც მიფიქრია, მშვენიერი
ტყავის ჩანთა იყო, წავიღებდი და ან გავყიდდი, ან მანუშაკას ვაჩუქებდი.

კასეტების გადასატანად ტომარა გავამზადე, მერე ჩანთა გავხსენი და

გაოცებისაგან სუნთქვა შემეკრა, ჩანთაში წიგნები ელაგა, ლენინისა და მარქსის
ტომები.

კი მაგრამ, ეს როგორ-მეთქი? — გავიფიქრე და ვიგრძენი, როგორ გავავსე

შარვალი, — თფუ, შენი დედაც-მეთქი.

წიგნები სკამზე დავყარე, ჩანთა ავიღე და ტუალეტისაკენ წავედი. იქ შარვალი

გავიხადე, ონკანი მოვუშვი და რამდენადაც მოვახერხე, დავიბანე. მერე შარვალი
გავრეცხე, რომ ვრეცხავდი, მახსოვს, გავიფიქრე, — ესეც ასე, აი, ჩემი საქმიანობის
ბოლო-მეთქი.

ტუალეტიდან რომ გამოვედი, სკამს გავხედე, წიგნები ისევ ისე ეყარა, არავინ
მიჰკარებია. მივედი და დავაშტერდი, — კი მაგრამ რა მოხდა? როგორ გადაიქცა
კასეტები წიგნებად, ჩანთას ხომ ერთი წუთითაც არ მოვშორებივარ-მეთქი? — და უცებ
ის თავგადაპარსული კაცი დამიდგა თვალწინ. ის ჭრელი თვალები ტყუილად არ
მეცნო, გავიხსენე, ის იყო, ხაიმასთან რომ ვნახე, როცა შარვლის სათხოვნელად ვიყავი
მისული, ხაიმას ნათესავი ვარო, რომ მითხრა, მაგრამ მაშინ თმა და წვერი ჰქონდა
მოშვებული.

ამ აღმოჩენის სიცხარე რომ გამინელდა, დავეჭვდი, ხომ არ მეშლება-მეთქი?

მაგრამ ასე იყო თუ ისე, რად უნდოდა დიდი ფიქრი იმას, რომ ჩანთა იმ ხალხმა
წაიღო, ვისაც უნდა წაეღო. ღამით კარი ჩუმად გააღეს, რაღაც ოხრობა ჩამასუნთქინეს
და გამთიშეს. აბა, ოცი საათი რატომ მეძინა? ყელიც იმიტომ მეწვოდა. ჩანთა
გამოცვალეს და წავიდნენ, არ გამომიჩნდნენ და ძალიანაც კარგი ქნეს, არაფერში არ
მჭირდებოდნენ, მაგრამ ეს ყველაფერი ხაიმას გარეშე ხომ არ მოხდებოდა, ვინ რა
იცოდა, ვინ ვიყავი და რა მიმქონდა?

გავბრაზდი, მეექვსე დღე იყო, ყელი მეწვოდა. თან ამ ხნის განმავლობაში

დავიტანჯე ნერვიულობით. თურმე რისთვის? ლენინისა და მარქსის ტომების გამო ვინ
დამიჭერდა? გაბითურებულად ვგრძნობდი თავს, მაგრამ შვებით ამოვისუნთქე, —
კიდევ კარგი, მშვიდობიანად მორჩა ყველაფერი. აწი წავალ და ჩემს თავს მივხედავ-
მეთქი.

ნევის სანაპიროზე რომ გავედი, უზარმაზარი მდინარის ისე ახლოდან დანახვამ

შიში მომგვარა. ჩვენი მტკვარი იმასთან შედარებით პატარა, მღვრიე ნაკადულად
მოგეჩვენებოდა.

გავუყევი ფეხით და გემზე გამართული რესტორანი დავინახე. ავედი და ცოტა

ხანში დაიძრა კიდეც. ოფიციანტს ვუთხარი, — გენდობი, შეარჩიე კერძი შენი
გემოვნებით და მომიტანე-მეთქი.

ვეშაპის მოხარშული შაშხი მოიტანა, ხახვითა და წიწაკით იყო შეზავებული. ღვინის

სახელი, „ხარის სისხლი“ დიდი ასოებით ეწერა ბოთლის ეტიკეტზე. მგონი, უნგრული
ღვინო იყო.

რწევა თითქმის არ იგრძნობოდა. ძალიან ნელა მივცურავდით და ორი საათის

მერე სამდინარო ვაგზალს მივადექით.

იქ ლამაზი, სამსართულიანი გემი დაგვხვდა, ორი საკვამური ჰქონდა.

ოფიციანტისაგან გავიგე, რომ მოსკოვისაკენ მიცურავდა და ბევრი აღარ მიფიქრია,
გამგზავრება გადავწყვიტე.

ერთადგილიანი კაიუტის ბილეთი თვრამეტი მანეთი ღირდა. ვიყიდე და ტრაპს

ავუყევი. დაღლილი ვიყავი, მეძინებოდა, მაგრამ თავს მოვერიე, კაიუტაში შევედი თუ
არა, შარვალი საპნით გულდაგულ გავრეცხე და გასაშრობად სკამზე გადავფინე.

მერე დავიბანე, დავწექი და სანამ ჩამეძინებოდა, ხაიმაზე დავიწყე ფიქრი, — ნეტა

რას შვრება, ისევ იმალება თუ გაბედა ქუჩაში გამოჩენა-მეთქი? — არც ის იყო
გამორიცხული, რომ იმ დროისათვის უკვე დაჭერილი ჰყავდათ და მეც მეძებდნენ, ხომ
თქვა, — ჩემმა ბიძებმა პირი თუ გააღეს, სიმართლის დამალვას აზრი აღარა აქვსო,
— ვწუხდი.
 მეორე დილით, საუზმის შემდეგ, გემბანზე სიგარეტს ვაბოლებდი და ნაპირისაკენ
ვიყურებოდი. მშვენიერი ამინდი იდგა. იმას რა აჯობებდა, მანუშაკაც ჩემთან ერთად
რომ ყოფილიყო, — როდისმე აუცილებლად ჩავალთ ლენინგრადში, ამ გემზე
დავსხდებით და მოსკოვისაკენ გავუყვებით-მეთქი, — გავიფიქრე. ნაღვლიანი სიტყვაა
როდისმე, რასაც ამ სიტყვას მოაყოლებენ, ის თითქმის არასოდეს არ ხდება.

მოსკოვში წითელ მოედნამდე ტაქსით მივედი. ვნახე კრემლი, მავზოლეუმთან

უზარმაზარი რიგი იდგა, — ნეტა რაში სჭირდება ამ ხალხს მკვდარი ლენინის ყურება-
მეთქი? — მიკვირდა.

მერე პოჟარსკისა და მინინის ძეგლთან გადავინაცვლე, გავაბოლე სიგარეტი და

ჩავფიქრდი, არ იქნებოდა ცუდი თბილისში ჩასვლისთანავე თუ ვიყიდდი ახალ ლეიბს,
საბანს, ბალიშსა და შინდისფერ ფარდას ფანჯრისათვის. ეს გადაწყვეტილება რომ
მივიღე, მოწყენილობა ვიგრძენი, არსენალის მთის ძირში გაქანებული საბარგო
მატარებლების ხმაური მომენატრა, — დროა, აქედან გავრეკო-მეთქი.

კითხვა-კითხვით მივაგენი გორკის პროსპექტზე ფოსტა-ტელეგრაფის შენობას. იქ,

პირველ სართულზე, საკმაოდ დიდ დარბაზში, ტელეფონის ახალი აპარატი იდგა,
საიდანაც თხუთმეტკაპიკიანებით ოპერატორის გარეშე, პირდაპირ რეკავდნენ
საქართველოში.

ვიდექი რიგში და ვუსმენდი, ერთი დიდთავა და დიდცხვირა კაცი როგორ

უსინდისოდ უხსნიდა ორ რუსის ქალს, რომ მსოფლიოში ყველაზე ლამაზი ხალხი
ქართველები არიან. მაგალითისათვის ცნობილ მსახიობებს ასახელებდა და
მოგზაურების მემუარებიდან ციტატებს იხსენებდა. ის ბრიყვი ქალები კი სერიოზული
სახეებით მისჩერებოდნენ და მომეჩვენა, რომ უჯერებდნენ.

როგორც იქნა, მოვიდა ჩემი რიგი. შევედი კაბინაში და საბავშვო ბაღის ნომერი
ავკრიფე. ცოტა ხანში, — ალო, გისმენთო, — შემომესმა ქალის ხმა. ის ქალი, სანამ
დირექტორი გახდებოდა, ბავშვობაში, ჩემი აღმზრდელი იყო. ვუთხარი, ვინც ვიყავი
და ვთხოვე, — იქნებ ფანჯრიდან მანუშაკას გასძახოთ, ტელეფონთან მოვიდეს-მეთქი.

— კარგიო, — დამპირდა.

თავიდან ჩავდექი რიგში. ლაპარაკის დრო ლიმიტირებული არ იყო და რიგი

ნელა მიიწევდა. ბოლოს ნომერი რომ ავკრიფე, ყურმილი მანუშაკამ აიღო, — სადა
ხარ, სად დაიკარგეო?

— რუსეთში ვარ-მეთქი.

— მანდ რას აკეთებო?

— ჩამოვალ და მოგიყვები-მეთქი.

მერე რომ მითხრა, — ოთხიანი მიიღე, ატესტატი უკვე ჯიბეში გაქვსო, — სახეზე
სიხარულის სიმხურვალე ვიგრძენი.
 — დედაჩემმა იტირა, დარწმუნებულია, შენგან კარგი კაცი დადგება, მეც
დარწმუნებული ვარო.

— მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო, მიყვარხარ-მეთქი!

— ხაიმამ მითხრა, ეგ ატესტატი პარკში ჩადეთ და ისე შეინახეთ, თორემ ბუზების

ამბავი ხომ იცით, დააჯდებიან და დასვრიანო. რას იტყვი? მე მგონი, კარგი რჩევააო.

— ხაიმა სად ნახე-მეთქი?

— გუშინ დილით შემხვდა პურის მაღაზიასთანო.

გამიხარდა. — დარწმუნებული ხარ-მეთქი?

— შენ ფიქრობ, რომ ხაიმა შეიძლება, ვინმეში შემეშალოსო?

თხუთმეტკაპიკიანები ბლომად მქონდა და მანუშაკასთან ლაპარაკს რომ მოვრჩი,

ხაიმას ნომერი ავკრიფე. მესმოდა გრძელი ზუმერი, მაგრამ ყურმილს არ იღებდა.
მერე სამჯერ კიდევ ვცადე და დავანებე თავი.

იქ, რიგში, ერთი ახალგაზრდა კაცისაგან გავიგე, რომ თბილისისაკენ

მატარებელი კურსკის სადგურიდან ღამის პირველ საათზე გადიოდა.

სადგურში მეტროთი მივედი. ვიპოვე სალარო დაუბრალო პლაცკარტის ბილეთი

ვიყიდე. დრო საკმაოდ მქონდა და ბაქანზე გავიარ-გამოვიარე. მერე იქვე ახლოს,
სასაუზმეში, მივუჯექი მაგიდას. ვსვამდი ლუდს და ხაიმას ბიძებზე ვფიქრობდი. — თუ
აქამდე ხმა არ ამოიღეს, აწი რა ღმერთი უნდა გაუწყრეთ-მეთქი? — თავის
დამშვიდებას ვცდილობდი, მაგრამ ბოლომდე მაინც არ გამომივიდა. ვხვდებოდი,
მარტო ხაიმას ბიძებში არ იყო საქმე. ხომ შეიძლებოდა, ის ჩანთა კაკებეს სადმე
სხვაგან ჩავარდნოდა ხელში? მაშინ კვალს უკან გამოჰყვებოდნენ და ჩემს პოვნას რა
უნდოდა? ვერ ვიყავი ხასიათზე.

— ნეტა რაში სჭირდებათ ის კასეტები, რაშია საქმე-მეთქი?

ვაგონში ასვლისას კონდუქტორმა ქალმა ჩემი ჩანთა გაკვირვებით შეათვალიერა,

— აქედან ცარიელი ჩანთით არავინ ბრუნდება, შენ პირველი ხარო.

დავაგე ქვეშაგებელი და ავძვერი მაღლა საწოლზე. ჩემ ქვემოთ კაცი და ქალი

საუბრობდნენ, კაცს კარგად ვხედავდი, მშვიდი, უდარდელი სახე ჰქონდა. შემშურდა.
გადავბრუნდი კედლისაკენ და ბორბლების რაკარუკს მივუგდე ყური. მეორე დილით
გვიან გამეღვიძა. პირი დავიბანე. მერე ორი ვაგონი გავიარე და რესტორანს მივადექი.
ხალხი ცოტა იყო. ავირჩიე ადგილი და ოფიციანტს დავუწყე ლოდინი. კარგა ხნის
მერე გამოჩნდა, გახეთქილი მთვრალი იყო.

— დღეს ჩემი დაბადების დღეაო! — გამომიცხადა.

— კმაყოფილი ხარ ცხოვრებით? — ვკითხე.

 — ხან როგორ, ხან როგორ, კლიენტებს გააჩნიაო.

წვნიანის შეკვეთას ვაპირებდი, ვიფიქრე, — სანამ მომიტანს, თეფშში არ

ჩააფურთხოს-მეთქი, — და გავუღიმე: — კარგია, რომ მითხარი, გავითვალისწინებ-
მეთქი.

ხარჩოთი სავსე დიდი თეფში მოიტანა. ბარბაცებდა, მაგრამ ერთი წვეთიც არ

დაუღვრია, დამიდგა წინ და შევუდექი ჭამას, თან წინა ღამით ნანახ სიზმარზე
ვფიქრობდი.

უცნაური სიზმარი მესიზმრა, ვითომ მამაჩემის დაზგასთან ვიჯექი და ჯღანებს

ვაკერებდი. ვიღაც ხნიერი კაცი მოვიდა და ჩემ პირდაპირ დაჯდა, ხის ძირას, სკამზე.
სიგარეტს ეწეოდა და მიყურებდა. შუბლზე ორი ნახვრეტი ჰქონდა. პირიდან ბოლს
რომ უშვებდა, იმ ნახვრეტებიდანაც ბოლი ამოდიოდა. უცებ ვიცანი, ტროკადერო იყო,
დაბერებული ტროკადერო.

— მე შენ, ძმაო, ნაძვის ხე მეგონე და თურმე წყალქვეშა ნავი ყოფილხარო?! —

მისაყვედურა.

— ნავი როგორა ვარ, როცა ცურვა არ ვიცი-მეთქი?

— მეც ეგრე მეგონა, მაგრამ თურმე გცოდნია, შენი დედაცო... — და შემაგინა.

მიკვირდა, — ტროკადერო, თანაც დაბერებული ტროკადერო, რა ჯანდაბამ

დამასიზმრა-მეთქი?

პირველად რომ ვნახე, მაშინ თოთხმეტი წლის იყო, ჭაღარა თმა და

დანაოჭებული შუბლი ბებერ ბავშვს ამსგავსებდა. დიდი თავი და დაგრეხილი კბილები
ჰქონდა. მახსოვს, გავიფიქრე, — ეს მახინჯი ნეტავი ვინ არის-მეთქი? — ძველი პლაში
და ქუსლებმოქცეული ფეხსაცმელები ეცვა, ბაღის შესასვლელთან გამოჩნდა და
იკითხა: — ხაიმას როგორ ვიპოვიო?

იქ დიდი ბიჭები იდგნენ და იმათ არ მოუვიდათ თვალში.

ბადურა ტუშურის ძმამ შეუღრინა, — შენ ფიქრობ, რომ ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, ეგ
ნაბიჭვარი ახლა სად აგდიაო?

ის შეცბა, მაგრამ ხმა არ ამოუღია, არც წასვლას აპირებდა. ტუშურის ძმა

გაღიზიანდა, — აბა, გაიპარე აქედანო!

იმან ერთხელ კიდევ შეავლო თვალი და გატრიალდა. იქ ვინც ვიყავით, ყველამ

ჩავთვალეთ, რომ ამით მორჩა. ტუშურის ძმა სულ ცოტა ხუთი წლით მაინც იქნებოდა
უფროსი, თან ორი თავით მაღალი იყო და სხვა, აბა, რა უნდა გვეფიქრა?

ის იყო დავაპირე, და ვეწევი და ვეტყვი, — მე ვიცი, ძმაო, სადაც არის, წამოდი,

გაპოვნინებ-მეთქი, — მაგრამ ამ დროს შეჩერდა და მოიხედა.
 — ეი, შენ, — დაუძახა ტუშურის ძმას, — მოდი აქო! — თან ხელით ანიშნა.
საქმიანად დაუძახა, გაბრაზება არ ეტყობოდა.

— მეო?

— ხო შენ, შენი დედაცო... — და შეაგინა.

დაეტაკნენ ერთმანეთს თუ არა, სულ რამდენიმე წამის მერე, ტუშურის ძმა მიწაზე
ეგდო და ცხვირის ჩათვლით, სახე სამ ადგილას ჰქონდა გახეთქილი. არადა, კარგ
მოჩხუბრად ითვლებოდა.

შედეგი იმდენად მოულოდნელი იყო, რომ ყველამ პირი დააღო. დიდი ბიჭები
თითქოს დაფრთხნენ, წესით, უნდა დასეოდნენ, როგორც ასეთ დროს იყო მიღებული,
მაგრამ მსგავსი არაფერი მომხდარა. იმ ჭაღარა ბიჭმა კი იმათკენ არც გაიხედა, შევიდა
ბაღში, ჩამოჯდა სკამზე და ვითომც არაფერი, სიგარეტი გააბოლა.

მაშინ იცნო ვიღაცამ, — ეს მთაწმინდელი ტრაკადერო თუ ტროკადეროაო!

გავიქეცი და ხაიმა ვიპოვე, ბაღთან რომ მივედით, ჩვენი უბნელები იქ აღარ

იყვნენ. ის კი ისევ ისე, მშვიდად იჯდა სკამზე. მომეჩვენა, რომ იმ სიმშვიდეში იყო
რაღაც არაჯანმრთელი, ავადმყოფური, რაღაც ისეთი, ჩვეულებრივ ადამიანს რომ არ
უნდა ახასიათებდეს.

— რა მოხდა? — ჰკითხა ხაიმამ.

— არაფერი, უზრდელი ხალხი ყველგანააო.

ეს ისე უბრალოდა თქვა, მომხდარი ამბავი იმდენად არაფერს ნიშნავდა მისთვის,

რომ გამიკვირდა და იმ დღიდან მოყოლებული, წლების განმავლობაში ვცდილობდი
მისი გულის მოგებას, მაგრამ ერთადერთი, რასაც მივაღწიე, ის იყო, რომ თავი
შევაზიზღე.

მის ახლოს ბუნებრიობის გრძნობას ვკარგავდი და მოსულელო კაცის

შთაბეჭდილებას ვტოვებდი. არ ვიცი, რატომ მემართებოდა ასე.

კვირაში ერთხელ მაინც გამოჩნდებოდა ჩვენთან უბანში. ხაიმასთან სახლში

ასვლა არ უყვარდა, ალბათ მის ბიძებს ერიდებოდა. ისხდნენ ბაღში ან ქიტიას
სასაუზმეში და ლაპარაკობდნენ, ლაპარაკობდნენ საათობით, თუ თვითონ არ
დამიძახებდნენ, მე ახლოს არ ვეკარებოდი, მაგრამ ძალიან იშვიათად მეძახდნენ და
რა მექნა, შორიდან ვუთვალთვალებდი.

არ ვეხატებოდი გულზე, ამას არც მალავდა, მაგრამ ადგა და წინა ღამით

სიზმარში გამომეცხადა. თანაც როგორი? დაბერებული, სულ ცოტა ორმოცდაათი
წლის მაინც იქნებოდა.

— ნეტავ რას უნდა ნიშნავდეს ეს სიზმარი-მეთქი?

 ოფიციანტს ორი მანეთი ვაჩუქე.

— ეს რა არისო? — ეცოტავა.

— რა ვქნა, დაბადების დღე გადაგიხადო-მეთქი? — ვკითხე. მეორე დილით

თვალი რომ გავახილე, მატარებელი უკვე სოჩას უახლოვდებოდა, ფანჯარაში ზღვა
ჩანდა. საშინლად მომინდა ბანაობა და ამ დროს ხმაური ატყდა, ვიღაც მოხუც კაცს
ხელში ჯვარი ეჭირა და გაცეცხლებული კონდუქტორს უყვიროდა, — განვედ, სატანაო!
— მაგრამ კონდუქტორი გაქრობას არ აპირებდა, თავისაზე იდგა: — აქ საიდან გაჩნდი,
ბილეთი მაჩვენეო.

ავდექი და იმ მოხუცს ჩემი ბილეთი მივეცი.

— კი მაგრამ, შენო? — გაუკვირდა კონდუქტორს.

— მე ჩავდივარ-მეთქი.

— ეს ჩემი ჯვარი სასწაულმოქმედიაო, — მითხრა მოხუცმა, — თუ გინდა,

ემთხვიეო.

ხათრი აღარ გავუტეხე, დავიხარე დავემთხვიე. მატარებელი გაჩერდა თუ არა,

ჩამოვედი და პლაჟისაკენ გავუყევი. გვიან ღამემდე ვბანაობდი, — ბარემ დაძინებითაც
აქ დავიძინებ-მეთქი, — გადავწყვიტე.

ფული და ფეხსაცმელები სხვადასხვა ადგილას ჩავმალე ქვიშაში. მერე ხის

შეზლონგზე მოვეწყვე, თავქვეშ ჩანთა დავიდე და ის იყო ჩავთვლიმე, ჩამოძონძილი
კაცი დამადგა თავზე.

— გეტყობა, აქაური არა ხარო.

— დღეს ჩამოვედი-მეთქი.

— მალე ძაღლები ჩამოივლიან, პრობლემები შეგექმნება, გაგაწვალებენ, აქ,

სოჩაში, საზიზღარი ძაღლები არიანო.

— შენ სად გძინავს-მეთქი?

— მე ფული არა მაქვს და ამიტომ მაღლა, ტყეში ვიძინებ ხის ძირას. შენ თუ ფული
გაქვს, პლაჟის გადაღმა, რომელ ეზოშიც გინდა, შედი, საწოლებს ყველგან
აქირავებენო.

მადლობა გადავუხადე.

— იქნებ მანეთი მომცეო.

მივეცი და წავიდა. გზადაგზა ხელის ფანრით ქვიშაზე დაყრილ ნაგავს ანათებდა

და აკვირდებოდა.
 ფეხზე ჩავიცვი. ფული ჯიბეში ჩავიდე და ცოტა ხანში პლაჟიდან ორმოცდაათ
ნაბიჯში, ლურჯად შეღებილ ჭიშკართან, ერთ მსუქან ქალს გამოველაპარაკე.

— სახლში ყველა ადგილი დაკავებულია, თუგინდა, ფარდულში გაგიშლი

დასაკეც საწოლს და დაიძინეო.

— რამდენი უნდა გადაგიხადო-მეთქი?

— ღამეში ორი მანეთიო.

ხუთი დღე დავრჩი იქ. პლაჟიდან ფეხი არსად არ გამიდგამს. საჭმელსაც იქვე
სასაუზმეში ვჭამდი. ვბანაობდი და ქვიშაში ვკოტრიალობდი. მეხუთე საღამოს წვიმა
დაიწყო, პლაჟი დაცარიელდა. აღელვებული ზღვა მაშინ პირველად ვნახე და
გაკვირვებული მივჩერებოდი. მერე გამოვემშვიდობე იმ მსუქან ქალს და
სადგურისაკენ გავუყევი. სოჩა-თბილისის მატარებელზე საერთო ვაგონის იაფიანი
ბილეთი ვიყიდე, ავძვერი სულ მაღლა, მესამე საწოლზე და დილით უკვე თბილისში
ვიყავი.

სადგურის ტუალეტში ფული დავთვალე, ას ოცი მანეთი მქონდა დარჩენილი.

იქიდან მალაკნების ბაზარში გავიარე. ახალი ლეიბი, საბანი და ბალიში ვიყიდე. ასეთი
ქონების პატრონი ფრთხილად უნდა ვყოფილიყავი და ამ ყველაფერს ბოქლომი
დავუმატე. უბანში ტაქსით ავედი და ჩემი სახლის სადარბაზოს მივადექი.

კიბეზე მაყვალა შემომხვდა, ერთმანეთს არ ვესალმებოდით. მომეჩვენა, რომ ჩემი

დანახვა გაუხარდა და შევფიქრიანდი, — მამაჩემს ხომ არ დაემართა რამე-მეთქი?

საკუჭნაოში საწოლზე გაბურძგნილი უპატრონო კატა დამხვდა, წასვლას არ

აპირებდა და წიხლის კვრით გავაგდე. მერე სახურავზე გავედი და სამტრედე
შევათვალიერე. ისევ ისე იდგა, არაფერი ეტყობოდა, იმ დასკინტლული
ფანერისათვის ხელი არ იყო ნახლები. — ძალიან კარგი-მეთქი, — გავიფიქრე.

10

საკუჭნაოს კარს ბოქლომი დავადე, გავიარე სხვენი და კიბეს ჩავუყევი. მაყვალას

რეაქცია მახსოვდა და მამაჩემი რომ დავინახე, გამიხარდა, მაზავეცკაიას ბინიდან
გამოვიდა, ჩანთები ეჭირა.

— გაბედე გამოძრომაო?! — შემომიღრინა.

განერვიულებული მომეჩვენა.

— რა მოხდა-მეთქი?

— რა, არ იცი? ძაღლები გეძებენო!

 როგორ გუნებაზე დავდგებოდი?! — ესეც ასე, რასაც ველოდი, ის მოხდა-მეთქი,
— გავიფიქრე და მუხლები მომეკვეთა.

— სად იმალებოდიო?

— არ ვიმალებოდი-მეთქი.

— აბა, სად იყავი, რომ არ ჩანდიო?

— რუსეთში ვიყავი, ამ დილით ჩამოვედი-მეთქი.

— როდის წახვედიო?

— ორი კვირა იქნება-მეთქი.

გაუკვირდა, — მაშინ გამოდის, რომ შენ არაფერ შუაში არა ხარო.

ვერ მივხვდი, რას გულისხმობდა. კითხვით მივაჩერდი.

— რაფიკა ექვსი დღის წინ მოკლესო.

— რაფიკა მოკლეს-მეთქი?

— ხო, აბა, რატომ გეძებენო?

— მე მეძებენ რაფიკას მკვლელობის გამო? შენ ხომ არაფერი გეშლება-მეთქი.

— სამჯერ მოგაკითხეს ძაღლებმა, კიდევ მე მეშლება? შენ და ხაიმას

გაბრალებენო.

— ეს სისულელეა-მეთქი, — ნერვიული სიცილი ამიტყდა.

— ყოველ შემთხვევაში, ხაიმა უკვე ოთხი დღეა, დაჭერილი ჰყავთო.

— კი მაგრამ, რატომ უნდა მოგვეკლა რაფიკა-მეთქი?

ახლა მოკლედ მოგიყვებით, რაც ჯერ მამაჩემისაგან და მერე, უფრო

დაწვრილებით, ბრუტიანი თამაზასაგან გავიგე:

სურენას, მანუშაკას ძმას, უბნის ბიჭებთან ყომარი უთამაშია. მთვრალი ყოფილა

და რაც ფული ჰქონია, სულ წაუგია. ვალზე მათამაშეთო, იხვეწებოდა თურმე, მაგრამ
არ ათამაშებდნენ. მაშინ რაფიკას უთქვამს, — თუ გინდა, შენს დაზე გეთამაშები, თუ
წააგებ, ერთი ღამით უნდა მომიყვანოო.

უთამაშიათ და სურენას წაუგია.

ხაიმას რაფიკასთან სალაპარაკოდ თავისი ხალხი მიუყვანია, ძალიან დაძაბული

ლაპარაკი ჰქონიათ და ბოლოს შეთანხმებულან: ხაიმას ერთ თვეში უნდა მიეტანა
რაფიკასათვის სამასი მანეთი და ამით მორჩებოდა ეგ ამბავი, მაგრამ მეორე დილით
რაფიკა თავის საწოლში ნახეს ყელგამოჭრილი. ხაიმას კი იმიტომ მოჰკიდეს ხელი,
რომ წინა დღის ამბები იცოდნენ, თან მეზობლის ქალმა დაინახა, ღამის სამ საათზე,
სიბნელეში, რაფიკას სახლის უკან რომ იდგა და ძაღლებთან დააბეზღა, — თუ
არაფერ შუაშია, იმ უდროო დროს იქ რას აკეთებდაო?

ეს, რაც მამაჩემისაგან გავიგე. გაოგნებული ვიყავი.

— შემოდი, წყალი დალიეო, — შევეცოდე.

უარი ვუთხარი. ჯიბიდან ფული ამოვიღე და გავუწოდე, — ოთხმოცდაათი

მანეთია, იქ დროდადრო საჭმელი და სიგარეტები შემომიგზავნე-მეთქი.

თვალები გაუბრწყინდა, ხარბი კაცი იყო.

— კი არ გჩუქნი-მეთქი! — გავბრაზდი.

ფულს სანამ ჯიბეში ჩაიდებდა, გადათვალა, კუპიურებს შორის მატარებლის

ბილეთი იპოვა და დამიბრუნა, — ეს დაგჭირდებაო.

ბრუტიანი თამაზა რუსული სკოლის გვერდით ცხოვრობდა, ნახევრად სარდაფში,

თავის ყრუ ბებიასთან ერთად. ომის დროს მამამისი ფრონტიდან გამოიპარა და ერთ
ღამეს, პატრულები რომ მოსდევდნენ, მამაჩემმა თავის სახელოსნოში დამალა, ძველი
ტილო გადააფარა და ზემოდან ჯღანები დააყარა. გადაარჩინა. რომ ეპოვათ,
დახვრეტდნენ.

თამაზამ იცოდა ეს ამბავი და მიუხედავად იმისა, რომ მამამისი სძულდა, მაინც

მადლობელი იყო.

— რაფიკაზე რასაც ამბობენ, არ არის მართალი, — მითხრა შეწუხებული სახით,

ნამთვრალევი იყო, — მე ვიყავი იქ, ჩემ თვალწინ მოხდა ყველაფერი. თვითონ
სურენამ შესთავაზა, — მე ვიცი, ჩემი და გევასება და მოდი, ჩემს დაზე გეთამაშებიო.
რაფიკა უარზე დადგა, — წაეთრიე სახლში და გამოიძინეო. — მაგრამ სურენა არ
მოეშვა, ბოლოს უთხრა, — რა, არ გიდგებაო? — და მაშინ რაფიკა გაბრაზდა, —
ვითამაშოთ, მაგრამ თუ წააგებ და არ შეასრულებ, მტკვარში გიპოვიან დამხრჩვალსო.
— სამჯერ გააგორეს და რაფიკამ სამივეჯერ წყვილი დასვა! აბა, რაფიკასთან თამაში
იქნებოდა? — თამაზა წამოდგა, — ჩაის დავადგამო, — თქვა და სამზარეულოში
გავიდა. ცოტა ხნის მერე დაბრუნდა და ამბის მოყოლა განაგრძო, — იმ საღამოს
ტროკადერომ კაცი გაუგზავნა რაფიკას, — შენთან საქმე მაქვსო! — და შეხვედრა
დაუთქვა. ეს ამბავი გაბაზრდა და მეორე დღეს, ტროკადერო და ხაიმა გარაჟებთან
რომ მოვიდნენ, იქ რაფიკას გარდა, ნახევარი უბანი დახვდათ. მეც იქ ვიყავი,
მაინტერესებდა, რა მოხდებოდა.

— მოგებულზე უარი უნდა თქვაო, — პირდაპირ გამოუცხადა ტროკადერომ.

— რატომო?

— იმიტომ, რომ მართალი არა ხარო.

 — როგორ თუ მართალი არა ვარ? მე ჩემი ღირსების გამო ვითამაშე, ის გომბიო
სულაც ფეხებზე მკიდია, მოვიგე და აწი როგორც მინდა, ისე მოვიქცევი, ეგ ჩემი
უფლებაა, თამაშს თავისი წესები აქვსო.

— გიჟებს ძაღლები არ სთხოვენ პასუხს და შენ რა, იმათზე უარესი ხარ? რას
ჰქვია, როგორც გინდა, ისე მოიქცევი, მაგის უფლებას ვინ მოგცემსო.

— არც ისეთი გიჟია, აბა, მძღნერი დაუდგან წინ თეფშით, თუ შეჭამოსო.

პასუხად ტროკადერომ რაფიკას ფეხებთან დაუფურთხა.

რაფიკა გალურჯდა, — შენ იქნებ დაფიქრდე, ვისთანა გაქვს საქმე, შენი ხნის რომ
ვიყავი, ქსნის კოლონიაში სამი ათას კაცს ვაკონტროლებდიო.

— ეგ მე სულ ფეხებზე მკიდია, თუ მიხვდები, როგორ უნდა მოიქცე, ხომ კარგი,

არა და, შენს თავს დააბრალეო.

— ვინ ინანებს, მაგას ვნახავთო, — არ თმობდა რაფიკა, მაგრამ უფრო შორს ვერ
წავიდა, გვერდით ერთგული ხალხი ედგა, ჩხუბიც რომ შეეძლოთ და იარაღის
ხმარებაც, მაგრამ ვერ გარისკა.

— მე ჩემი გითხარი, — უთხრა ბოლოს ტროკადერომ, — იმედი მაქვს, ჭკუა

გეყოფა და ამ საქმის გამო შენი ნახვა მეორეჯერ აღარ მომიწევსო, — მერე ხაიმას
მიუბრუნდა, — წავიდეთო, — და წავიდნენ.

— ეგ პატარა ბიჭი ძალიან ბევრს იღებს თავის თავზე და ცუდად დაამთავრებსო,

— თქვა რაფიკამ, მაგრამ იმას რად უნდა თქმა, რომ ვერ იყო გუნებაზე.

საღამოს ნუგზარა შველიძემ იპოვა ხაიმა დაბლა, ებრაელების უბანში და რაფიკას

დანაბარები გადასცა, — შენი ნახვა მინდა, სალაპარაკო მაქვს, ქიტიას დუქანში
გელოდებიო. — ხაიმა იქ რომ მივიდა, რაფიკა თავის უმცროს ძმასთან, არუთინასთან
ერთად დახვდა. რაც მე ეგ ნაბოზვარი არუთინა მძულდა, მაგრამ გასვენებაში რომ
ვნახე, ისეთი დამფრთხალი და მობუზული იყო, მაინც შემეცოდაო, — განაგრძობდა
ბრუტიანი თამაზა ამბის მოყოლას, — უარს ვამბობ მოგებულზეო! — დაახვედრა
თურმე თავისი გადაწყვეტილება რაფიკამ და სანაცვლოდ ათასი მანეთი მოითხოვა.
— რაღაც თქვენც დათმეთ, თორემ სხვანაირად ხალხის თვალში რა გამოდის? მეც
კაცი ვარო. — ივაჭრეს და ბოლოს სამას მანეთზე შეთანხმდნენ. ხაიმას ერთი თვის
განმავლობაში უნდა მიეტანა რაფიკასათვის სამასი მანეთი და ამით მორჩებოდა ეს
საქმე, მაგრამ იმ ღამით, აი, ასეთი ამბავი მოხდაო.

თამაზა გავიდა სამზარეულოში და ჩაიდნით ადუღებული წყალი შემოიტანა.

— ჩაის დალევო? — მკითხა.

უარი ვუთხარი.

შაქარს დაუწყო ძებნა, ვერ იპოვა და გაღიზიანდა.

 — მთელი ყუთი ნატეხი შაქარი მქონდა, სად წავიდა? — მერე გაჩერდა და
ჩაფიქრდა, — წუხელის გრანტიკა და ცეპიონა იყვნენ ჩემთან, ნაღდად რომელიღაცამ
გააყოლა ხელს, ეს ნაბოზვრები კაცმა სახლში არ უნდა შემოუშვაო.

— თუ კიდევა გაქვს რამე მოსაყოლი, მოჰყევი, არადა, წავალ-მეთქი.

— მერე ხაიმა ყასაბი ბუთურას ცოლმა, ტატიანამ დააბოზა, გვიან ღამით რაფიკას
ფანჯრის ქვემოთ იდგა სიბნელეშიო, — გააგრძელა თამაზამ, თან ჭიქაში ცხელ წყალს
ასხამდა, — იქ, კედლის ძირში ფეხსაცმელების ანაბეჭდები ნახეს, ნაწვიმარი იყო და
მიწას კარგად აჩნდა. შეადარეს ხაიმას ფეხსაცმელებს და დაემთხვა, როგორც
დაასკვნეს, იქ კარგა ხანს მდგარა. ესე იგი, ვიღაცას ელოდებოდაო. ის ვიღაცა კი
ფიქრობენ, რომ ან შენ იყავი, ანდა ვინმე სხვა, ვინც რაფიკას დასაბრედად შეიპარა
სახლშიო, — თქვა და უშაქრო ჩაი მოსვა.

— ეგ სისულელეა, ალბათ ტერეზას ელოდებოდა-მეთქი.

— ასეც ამბობს, ტერეზას ველოდებოდიო. იქ სიბნელეში კი იმიტომ ვიდექი, რომ

ტერეზა ხანდახან მაიორ თემბრიყაშვილს მოჰყავს თავისი მოტოციკლეტით და არ
მინდოდა, შევფეთებოდიო. ახლა მე გეტყვით, რაში იყო საქმე: გასული ზამთრის ერთ
ღამეს, მთვრალი მაიორი თავზე დაადგა საწოლში ტერეზასა და ხაიმას და სანამ
აღშფოთებას მოასწრებდა, ხაიმამ შამპანურის ბოთლი თავზე გადაამტვრია, მერე
ფანჯარაში გადახტა, ეზოში გაფენილი სარეცხიდან პირსახოცი ჩამოხსნა, წელზე
შემოიხვია და სიცივისაგან აძაგძაგებული ჩემთან ამოვიდა სხვენზე. გამაღვიძა და
მთხოვა, — იქნებ დილისათვის ტერეზასთან მიხვიდე და ჩემი ტანსაცმელი წამოიღოო.

სასამართლოზე კი განაცხადა, — ბნელოდა, ქურდი მეგონა და იმიტომ ჩავუშვი

ბოთლი თავში, თორემ, რომ მცოდნოდა, ვინ იყო, მილიციის მაიორს ასეთ რამეს
როგორ ვაკადრებდიო. — მოსამართლემაც დაუჯერა, ხაიმას ბიძებისაგან ფული
ჰქონდა აღებული და რატომ არ დაუჯერებდა?! თემბრიყაშვილის გახეთქილი თავი
რაში ენაღვლებოდა.

— ტერეზამ დაადასტურა ხაიმას ჩვენება, — გააგრძელა თამაზამ, — იმ ღამეს,

რესტორანი გვიან დაიკეტა, სახლში სამი საათისათვის დავბრუნდი ტაქსით, ხაიმა
ქუჩაში დამხვდა და მერე დილამდე ერთად ვიყავითო. — საქმე იმაშია, რომ რაფიკა
ღამის სამ საათამდე თურმე მეზობელთან ნარდს თამაშობდა, ესე იგი, იმ დროისათვის
ცოცხალი იყო. ეგ ყველაფერი ერთად, რა თქმა უნდა, ბევრს ნიშნავს, მაგრამ
ჯერჯერობით მაინც იქა ჰყავთ, არ უშვებენ. როგორც ჩანს, ეჭვი ეპარებათ ტერეზას
ჩვენებაში, ან ფული უნდათ, რომ დაიჯერონო. — თამაზამ ფინჯანი ფანჯრის რაფაზე
ჩამოდო, — საზიზღარი ჩაია, ნავთის გემო აქვსო.

— მერე-მეთქი?

— ხოლო რაც შეეხება ტროკადეროს, იმ დღეს, რაფიკას რომ დაემუქრა,

ქუთაისში წასულა და იქაურ ძველ ბიჭებთან ერთად რესტორანში მთელი ღამე
ქეიფობდა. ალიბი აქვს, მაგრამ მე სწორედ ეგ დემონსტრირებული ალიბი მაფიქრებს.
მაგ ალიბის უკან რაღაც უნდა იმალებოდეს, შენ რას იტყვიო?

მე რა უნდა მეთქვა, ავიჩეჩე მხრები. საშინელ ხასიათზე ვიყავი.

თამაზასაგან მანუშაკასთან წავედი. ეზოში რომ შევედი, შევამჩნიე, თუთის ხესთან

ფარდულის სახურავი ჩანგრეული იყო. მანუშაკა სახლში არ დამხვდა. —
საავადმყოფოშია, სურენას ადგას თავზე, — მითხრა სუსანა დეიდამ. შეშინებული და
დაბნეული მეჩვენა.

— სურენას რა მოუვიდა-მეთქი?

— იმ დაწყევლილი თამაშის მერე თუთის ხეზე ავიდა, იჯდა იქ და ტიროდა. მე არ

ვიცოდი, რაში იყო საქმე და ვიფიქრე, რომ წამოუარა, როგორც ემართება ხოლმე,
ამიტომ თავიდან ყურადღება არ მივაქციე. მერე არ ვიცი, რა მოხდა, გადმოხტა თუ
გადმოვარდა, ფარდულის სახურავზე დაეცა და ფეხი მოიტეხაო, — თვალებში
მოწოლილი ცრემლები თავსაფრის კუთხით მოიწმინდა, — რაც შეეხება საწყალ
გარიკას, ნერვიულობას კინაღამ გადაჰყვა, გული ცუდადა აქვს, იმ დღის მერე წევს
საწოლში, ელიკო ექთანი ყოველ საღამოს აკითხავს და ნემსებს უკეთებს. მოდი, თუ
გინდა, შეხედეო, — საწოლი ოთახის კარი ფრთხილად შეაღო. გარიკას ბალიშებიდან
გრძელი ცხვირი ჰქონდა ამოყოფილი და ეძინა.

მერე სამზარეულოში შევედით და მაგიდასთან ჩამოვსხედით. ხაიმაზე თქვა, —

ახლა გული მწყდება, რომ ვწყევლიდი, თურმე იმ სულწაწყმენდილს სამას მანეთზე
შესთანხმებია, მაგრამ ჩვენ, სამწუხაროდ, ეს მეორე დღეს გავიგეთო, — დანანებით
გადააქნია თავი, — არადა, კარგი იქნებოდა, ადრე რომ გვცოდნოდაო.

რატომ იქნებოდა კარგი, აღარ დაუზუსტებია. არც მე მიმიცია მაშინ მნიშვნელობა.

სურენას ამბავი აწუხებდა, — პირველ ტრავმატოლოგიურ საავადმყოფოში წევს,
ექიმებს უთქვამთ, ფეხი რომ მოურჩება, მერე ფსიქიატრებთან მიიყვანეთ და
უმკურნალეთო. მანუშაკა ეს დღეები სულ თავზე ადგას, სახლში გვიან ბრუნდებაო.

ამ დროს დავინახე ფანჯრიდან ეზოში შემოსული მაიორი თემბრიყაშვილი,

ძაღლები ახლდნენ, ეჭვი არ შემპარვია, ჩემ წასაყვანად რომ იყვნენ მოსულები. არც
გამკვირვებია, ვიცოდი, ჩვენი უბანი ბოზებით იყო სავსე. სამი საათიც არ იყო გასული,
რაც გამოვჩნდი და მომაგნეს. თემბრიყაშვილს სახე უცინოდა, თითქოს უხაროდა ჩემი
დაჭერა.

საღამოს საკნიდან ამომიყვანეს და პატარა, ვიწრო ოთახში გამომძიებლის წინ

დამსვეს სკამზე.

გამომძიებელი ახალგაზრდა კაცი იყო, ამხედა, დამხედა და ბრიყვად ჩამთვალა.

— შენ ადგილას მეც ასე მოვიქცეოდიო.

— როგორ-მეთქი?
 — როგორ და ყელს გამოვჭრიდი იმ ნაბოზვარსო.

— რატომ-მეთქი?

— როგორ თუ რატომ? როცა ქალი გიყვარს და იმ ქალის პატიოსნების

შესანარჩუნებლად ვიღაც ნაბოზვარი სამას მანეთს მოითხოვს, თუ კაცი ხარ და
თავმოყვარეობა გაქვს, აბა, რა უნდა ქნა? არ დაგიმალავ, შენი საქციელი ჩემში
პატივისცემას იწვევსო.

ისეთი გამომეტყველებით მითხრა, კინაღამ დავუჯერე.

— მე აქ არ ვიყავი, ამ დილით ჩამოვედი რუსეთიდან-მეთქი. — მატარებლის

ბილეთი ამოვიღე და წინ დავუდე. დახედა და დაფიქრდა.

— იქ წასასვლელი ფული ვინ მოგცაო?

— დეზერტირების ბაზარში ქალის პორტმანი ვიპოვე, შიგ ორასი მანეთი იდო,

ყოველთვის მინდოდა, რუსეთი მენახა და დავაწექი იქით-მეთქი.

გაეცინა, — პორტმანი იპოვე თუ მოიპარეო?

— როგორ გეკადრებათ, ვიპოვე-მეთქი.

მოვუყევი, სადაც ვიყავი და რაც ვნახე. სიგარეტი მომაწევინა და ანეკდოტს

მომიყვა. ისე გამიკვირდა, გაცინება ვერ მოვახერხე, შემომხედა და თვითონ გაიცინა.

— შენ რომ აქ ყოფილიყავი, როგორ მოიქცეოდიო?

— ფულს შევაგროვებდი, აბა, სამასი მანეთის გულისათვის ხომ არ მოვკლავდი

კაცს-მეთქი.

დამაშტერდა, მერე მატარებლის ბილეთზე თითი დააკაკუნა, — ეს ბილეთი

საიდანა გაქვსო?

— როგორ თუ საიდანა მაქვს? სოჩაში ვიყიდე-მეთქი.

თავი უნდოდ გადააქნია, — აბა, კარგად გაიხსენე, აქ ხომ არ იპოვე სადგურის

ბაქანზეო.

— ხომ ხედავ, მზისაგან როგორა ვარ გარუჯული-მეთქი?!

— მზე ყველგან არისო.

კალმისტარი და ფურცელი აიღო და წინ დამიდო, — ეგ რაც მომიყევი, დაწერე,

— თან ჩაფიქრებულმა დაამატა: — თარიღები არ გამოგრჩესო.

მეორე დღეს ფოტო გადამიღეს და ისევ საკანში დამაბრუნეს. საკანში ხუთი

კაციდან სამი ჩვენი უბნელი იყო. ხაიმას შესახებ მითხრეს, — აქ სულ ორი დღე
ჰყავდათ და მერე ქალაქის ცენტრალურ იზოლატორში გადაიყვანესო. — ასე რომ, იქ
ვერ შევხვდი.

მთელი კვირა არავის გავხსენებივარ, ვიწექი გაპრიალებულ ნარზე და

ვნერვიულობდი. ბოლოს ამომიყვანეს და გამომძიებლის ოთახში მატარებლის
გამცილებლების წინ დამაყენეს. მე სამივე ვიცანი, მაგრამ ისინი თავიდან თითქოს
სიფრთხილეს იჩენდნენ. ერთმა თქვა, — ათასობით მგზავრი გვყავს, აბა, ყველას
როგორ დავიმახსოვრებთო. — დაიძაბნენ და ყურადღებით მაკვირდებოდნენ.

— გახსოვთ მოხუცი კაცი, განვედ სატანას რომ ყვიროდა, მე რომ ჩემი ბილეთი
დავუტოვე-მეთქი? — გავახსენე მოსკოვის მატარებლის გამცილებელს.

თვალები მოჭუტა და შუბლზე ხელი მოისვა. — კი, ეს ბიჭი ნამდვილად

მგზავრობდა ჩემი მატარებლით ამ ორი კვირის წინ და სოჩაში ჩავიდაო.

— დარწმუნებული ხარო? — დაჯერებას არ ჩქარობდა გამომძიებელი.

მე რომ მატარებელში ტროკადერო დამესიზმრა, იმ ღამეს გამოსჭრეს ყელი

რაფიკას და ამიტომ გამცილებლის ჩვენებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა იმის
დასადგენად, თუ სად ვიყავი იმ დროს. — გახსოვთ, ჩანთაზე რომ მითხარით,
ცარიელი ჩანთით უკან არავინ ბრუნდებაო? — გავახსენე ისევ.

— კი, ასე იყო, მაშინაც ეს ხალათი გეცვა, ახლა რომ გაცვიაო.

მერე ბაქოს მატარებლის გამცილებლის ჯერი დადგა: — ამ ბიჭმა

ლენინგრადამდე იმგზავრა, სულ კუპეში იჯდა, გარეთ არ გამოდიოდა, ყელი
სტკიოდაო.

სოჩის მატარებლის გამცილებელმა თქვა: — ნაცნობი სახე აქვს, მაგრამ სად

მინახავს და როდის, ვერ ვიხსენებო.

ბოლოს, ყველაფერი რომ მორჩა, იმ გამომძიებელმა მითხრა, — სამი დღის წინ

სოჩაში ვიყავი ჩასული, შენი ფოტო იმ ქალს ვაჩვენე, ვის ფარდულშიც ღამეს ათევდი,
ასე რომ, გილოცავ, ყველაფერი რიგზეაო.

— იქ თუ იყავი, ეგ გამცილებლები რაღაში გჭირდებოდა-მეთქი?

— ხომ უნდა დამედგინა, საიდან მოხვდი იქ, საქართველოდან თუ რუსეთიდანო?

მეორე დილით მორიგე კაპიტანმა საკნიდან გამომიყვანა და, — თავისუფალი

ხარო, — მითხრა. გახარებული გამოვვარდი ქუჩაში. მარტო ის მიხვდება, ჩემს გულში
რაც ხდებოდა, ვისაც ასეთი რამე გამოუცდია.

ყვავილების მაღაზიას რომ გავცდი, ოთხი ნომერი ავტობუსი დავინახე, აღმართში

მოღოღავდა. მძღოლი მიცნობდა და გამიჩერა. ცოტა ხნის მერე, სკოლასთან ახლოს,
ძრავამ წყალი აადუღა და გავჩერდით. მძღოლმა კარი გააღო, ჩავიდა და კაპოტი
ახადა.
 — აქა ვარ, ბარემ მივალ და ატესტატს ავიღებ-მეთქი, — გადავწყვიტე და მეც
ჩამოვედი.

— მარტო შენია დარჩენილი, — მითხრა კანცელარიაში მდივანმა ქალმა, —

ყველამ წაიღოო.

გახსნა სეიფი, გამოიღო ატესტატი და მომაწოდა. დავხედე და, — ესეც ასე-მეთქი,

— გავიფიქრე კმაყოფილებით და შარვლის უკანა ჯიბეში შევინახე.

11

სუსანა დეიდა ეზოში სარეცხს ფენდა. ჩემი დანახვა მაინცდამაინც არ

გაჰკვირვებია. — ვიცოდი, გამოგიშვებდნენ, ტყუილა გაგაწვალესო.

მანუშაკა სახლში არ დამხვდა.

— საავადმყოფოშია, სურენას ადგას თავზე, რა ქნას, ახლა ასეა ჩვენი საქმეო.

გარიკას ამბავი ვიკითხე. — ხელების კანკალი დაეწყო, თუ არ გაუარა, მაგის

სიცოცხლეს რა აზრი ექნება? უნდა იდოს კუნძივით, ეგ ახალი ბომბის გამომგონებელი
არ არისო.

იქიდან წამოვედი და მამაჩემს მივადექი. — მორჩა, თავისუფალი ვარ-მეთქი.

— ესე იგი, დაგიჯერეს, ძალიან კარგიო, — დახარა თავი და საქმიანობა

განაგრძო.

ნაწყენი ვიყავი. იქ ერთხელაც არ მომაკითხა, სხვის ბიჩოკებს ვეწეოდი.

— ფული დამიბრუნე-მეთქი.

— საღამოს ამოდი და მოგცემო.

— რაცა გაქვს, მომეცი, მშია-მეთქი.

სამი მანეთი ამოიღო ჯიბიდან და გამომიწოდა.

— ეს არ მეყოფა-მეთქი.

— ამდენი რა უნდა ჭამოო?

— დაამატე-მეთქი.

ხუთი მანეთი დამიმატა. ორი პური ვიყიდე და სხვენში ავედი. ატესტატი თაროზე
დავდე, მერე პური დავფშვენი, სახურავზე გავიტანე და მტრედებს დავუყარე, თან
სამტრედეს ვათვალიერებდი. დაბლა ის ჭუჭყიანი ფანერა ისევ ისე იყო ჩაჭედილი
ჩარჩოში, ხელი არ ჰქონდა ნახლები.

ერთი პირობა შევყოყმანდი, არ ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი, პირდაპირ

მანუშაკასთან წავსულიყავი საავადმყოფოში, თუ ქიტიას სასაუზმეში დიდი თეფშით
ხარჩო დამედგა წინ და კოვზი მომემარჯვებინა.

— ჯობია, მანუშაკა ვნახო-მეთქი, — გადავწყვიტე ბოლოს. ტრამვაით გადავიარე

ხიდი და ტრავმატოლოგიურ საავადმყოფოსთან ჩამოვხტი.

მანუშაკა დერეფანში შემომხვდა, სავსე სუდნო მოჰქონდა. რომ დამინახა,

გაწითლდა. — ახლავე გამოვალო, — მითხრა და ტუალეტში შევიდა. აშკარად
გაუცხოებული მეჩვენა, მაგრამ მერე რაც მითხრა, იმან მართლა დამაბნია, — როგორ
მეცოდება რაფიკაო! — წამით ჩაფიქრდა და დაამატა, — ეგ დამპალი ეგო. ხომ
ვიცოდი, რომ ძალიან კეთილი გული ჰქონდა, — აბა, სხვანაირად როგორ უნდა
ამეხსნა, რაც გავიგონე? — მაგრამ მაინც არ მესიამოვნა.

პალატაში სურენას გარდა კიდევ ხუთი ავადმყოფი იწვა. ზოგს ხელი ეკიდა
გირებზე, ზოგს — ფეხი. სურენამ დამინახა თუ არა, თავი გვერდზე მიაბრუნა, — ეგ
დამპალი მოშორდეს აქედანო! — უბრძანა მანუშაკას.

— რატომო? — შეწუხდა მანუშაკა.

— რომ ვუყურებ, გული მერევაო.

გავბრაზდი, მაგრამ არაფერი მითქვამს, გამოვედი დერეფანში და ფანჯარასთან

გავჩერდი. ცოტა ხნის მერე მანუშაკაც გამოვიდა, — აღარ მინდა ჩვენს უბანში
ცხოვრებაო, — მითხრა და თვალებში ცრემლები მოაწვა.

— ერთი თვის მერე არავის არაფერი არ ემახსოვრება, დამშვიდდი-მეთქი.

დაფიქრდა.

— მე ხომ მემახსოვრებაო.

— შენც დაგავიწყდება-მეთქი, — თავზე ხელი გადავუსვი და ვაკოცე.

— ნოეს კიდობანი თუ იცი, რა არისო?

— არა, რაში გჭირდება-მეთქი?

— მე არაფერში, სურენა ამბობს, ფეხი რომ მომირჩება, უნდა ვიპოვო ეგ

კიდობანი, შიგ შევიდე და თავი მოვიკლაო.

კინაღამ წამომცდა, — თუ გავიგე სად არის, ვეტყვი-მეთქი, — მაგრამ შევიკავე

თავი.
 ერთი საათი დავრჩი იქ, მანუშაკა დაბნეული და დათრგუნული იყო, ლაპარაკის
დროს სიტყვებს ყლაპავდა. წამოსვლისას დამპირდა, საღამოს, საავადმყოფოდან თუ
ძალიან გვიან არ დავბრუნდები, შენთან ამოვალ სხვენზე და შენს ახალ ქვეშაგებელს
ვნახავო.

საავადმყოფოდან ორთაჭალაში წავედი. იქ, სასაუზმეში, ორი თეფში ხარჩო

გამოვცალე და მერე გოგირდის აბანოში შევედი. დიდხანს ვიწექი აუზში და რაფიკაზე
ვფიქრობდი, — ნეტა ვინ დაბრიდა ის ნაბოზვარი-მეთქი? — რაფიკას მსგავს
ავტორიტეტებს იმ დროს თბილისში ხშირად ბრიდავდნენ, ჩემთვის ამ ამბავში
არაფერი იყო არც ახალი და არც განსაკუთრებული, გარდა იმისა, რომ მე და ხაიმამ
ვიშოვეთ შარი.

საავადმყოფოში, ხაიმაზე რომ ჩამოვარდა ლაპარაკი, მანუშაკამ თქვა: — ეგ

არაფერ შუაშია, ტყუილა დაიჭირესო.

— შენ რა იცი-მეთქი?

— ვიციო.

არა სჯეროდა, ასეთ საქმეში რომ გაერეოდა. სიმართლე გითხრათ, მეც არა
მჯეროდა, მაგრამ ასე რომ იყო დარწმუნებული, ამან ცოტათი გამაკვირვა. მომეჩვენა,
რომ რაღაც იცოდა და არ თქვა, თითქოს რაღაცა დამალა. მაგრამ მანუშაკას რა უნდა
სცოდნოდა? ჩამეძინა და ვიღაც პიდარასტმა დაბლა, იმ ადგილას წამავლო ხელი, —
ბიჭი, არ დაიხრჩოო.

— ხელი გასწი, შენი დედაც-მეთქი.

ამოვედი აუზიდან და ჩავიცვი. მერე მეტეხის ხიდთან ავტობუსს დავუწყე ლოდინი.

თვალები მეხუჭებოდა, საძაღლეთში წესიერად ერთი ღამეც არ მძინებია. — ავალ
სხვენზე, ჩავწვები ახალ ქვეშაგებელში და ხვრინვას გავუშვებ-მეთქი, — ვფიქრობდი
და ასეც მოვიქეცი, მეორე დილის თორმეტ საათამდე თავი არ ამიწევია.

მანუშაკას არ გამოუვლია, — ალბათ სურენამ აურია და ვერ დატოვა, ან ძალიან

გვიან დაბრუნდა და პირდაპირ სახლში წავიდა-მეთქი, — ვივარაუდე.

ეზოში პირი დავიბანე და ქუჩაში გავედი. ხაიმას სადარბაზოს წინ ხალხი იყო
მოგროვილი. სანამ ახლოს მივიდოდი, წინ პირველი გრანტიკა სარკოზიანი და
ცეპიონა ბარათაშვილი შემომხვდნენ.

— გამოგიშვესო? — მკითხა ცეპიონამ.

— ხო, აბა, აქ როგორ ვიდგებოდი-მეთქი.

— გილოცავო! — გრანტიკამ მხარზე დამკრა ხელი.

— იქ რა ხდება-მეთქი?
 ყველაფერი შეიძლებოდა წარმომედგინა, იმის გარდა, რაც გავიგე.

— ხაიმას ბიძები მოასვენესო, — მითხრა გრანტიკამ.

— რას ამბობ-მეთქი?

— მცხეთის გზაზე ნახეს დაბრედილები, — გააგრძელა ცეპიონამ, თვლიდა რომ

ასეთ დროს მწუხარე გამომეტყველება უნდა ჰქონოდა, — ძაღლები ამბობენ, რომ
საბარგო მანქანა დაეჯახათ, მაგრამ ეგ არავის არ სჯერაო.

— წამების დროს შემოაკვდათ, დაყარეს გზაზე და საბარგო მანქანა გადაატარეს,

— ისეთი დარწმუნებით დაამატა გრანტიკა სარკოზიანმა, თითქოს საკუთარი თვალით
ჰქონდა ეს ყველაფერი ნანახი.

ცეპიონამ კიდევ უფრო შეწუხებული სახე მიიღო, — ისე არიან გამხდრები, ვერ
იცნობ, ხელებზე და ფეხებზე ფრჩხილები არც ერთს არა აქვსო.

რომ გამშორდნენ, მივეყუდე კედელს და შვებით ამოვისუნთქე, — ესე იგი, ეს

მხარე მოიხსნა, საფრთხე განახევრდა-მეთქი.

— რა იყო, ბიჭო, ვის უღიმიო?

შემომესმა და თავი ავწიე. ჩემ წინ ტროკადერო იდგა. უხერხულად გავიჭყანე,

მინდოდა, მეთქვა, — ხედავ, ეს რა ცუდი ამბავი მოხდა-მეთქი, — მაგრამ ვერ
მოვასწარი, გზა განაგრძო. გვერდით ძვალმსხვილი, ქერა ბიჭი მიჰყვებოდა. იმ ბიჭს,
ჩაჭყლეტილი ცხვირის გამო, სახე წიხლის ჩანარტყამს უგავდა. ტროკადეროს
მარჯვენა ხელი იყო, რომანოზა ერქვა და მთელ ქალაქში ერთ-ერთ საუკეთესო
მოჩხუბრად ითვლებოდა. შეერივნენ ხალხს, ტროკადერო ებრაელებიდან ბევრს
იცნობდა, ზოგს ხელი ჩამოართვა, ზოგი გადაკოცნა.

სულ ცოტა ორმოცდაათი კაცი მაინც იყო იქ. ამბობდნენ, — გვამებს ხრწნა აქვთ
დაწყებული და საშინელი სუნი დგასო.

ვისაც ჩემი ამბავი აინტერესებდა, რომ ვეუბნებოდი, — არაფერ შუაში არა ვარ,
შემეშვნენ-მეთქი, — უმეტესობას სახეზე იმედის გაცრუებას ვატყობდი. ჩემდამი
ინტერესს კი არა, თითქოს პატივისცემას კარგავდნენ.

მშიოდა და ზევით ასვლა გადავიფიქრე, — ხვალ ავალ-მეთქი.

უკვე წასვლას ვაპირებდი, უცებ სიჩუმე რომ ჩამოვარდა. მიზეზი კი ის იყო, რომ
ძია ჩარლიკა გამოჩნდა, იქვე, ჩემგან სულ ორ ნაბიჯში, მენავთე დიტრიხას გვერდით
გაჩერდა და დანანებით დააქნია თავი, — ჩვენ ეს საცოდავები სამი დღის წინ
გამოვუშვით, ნეტა რა უნდოდათ მცხეთაში, რატომ პირდაპირ სახლში არ
წამოვიდნენო.
 დიტრიხა კმაყოფილი დარჩა, კაკებეს კაპიტანმა, თუ მაიორმა, ყურადღების
ღირსად რომ ჩათვალა და მიელაქუცა, — დარწმუნებული ვარ, ამ საქმეს გამოიძიებთ
და დამნაშავეებს დასჯითო.

ვინც ახლოს იდგა, ყველას გაეცინა, მაგრამ ამას ძია ჩარლიკაზე არ უმოქმედია,
ორ-სამ კაცს კიდევ გამოელაპარაკა და გაქრა.

მისი ნათქვამი თითქოს არავინ დაიჯერა, მაგრამ უცნაური ის იყო, რომ ხალხში
ერთგვარი დაბნეულობა მაინც გამოიწვია.

გავედი მოედანზე და მამაჩემს მივადექი, — ჩემი ფული დამიბრუნე-მეთქი.

— ის რვა მანეთი სულ დახარჯეო?

— ეგ არ არის შენი საქმე, ჩემი ფული დამიბრუნე-მეთქი.

— თან არა მაქვსო.

— წადი, ჩამომიტანე-მეთქი.

— საღამოს ამოდი და მოგცემო.

— ახლა მჭირდება-მეთქი.

ამოიღო ათი მანეთი და გამომიწოდა, — აჰა, აიღე და მომშორდი, ნუ მაცდენო.

რა მექნა? დავანებე თავი. ქიტიას სასაუზმეში კარგად ვჭამე და მერე მანუშაკას

სანახავად წავედი საავადმყოფოში. მანუშაკა თვალებდაწითლებული დამხვდა, —
მორიგე სანიტარი არ მოვიდა და მთელი ღამე ავადმყოფებს მე ვემსახურებოდი,
წყალს ვასმევდი და სუდნოები დამქონდაო.

შიოდა. წავედი და ფუნთუშები მოვუტანე.

სურენა ძალიან აგრესიული იყო, იფურთხებოდა და ავადმყოფებს აგინებდა. არც

ისინი რჩებოდნენ ვალში დაიყო ერთი ამბავი. ბოლოს ერთმა ავადმყოფმა ჭიქა
ესროლა და წარბი გაუხეთქა. ამან კარგად იმოქმედა, დაწყნარდა და ხასიათი
იმდენად გამოუკეთდა, რომ — როგორა ხარო? — მკითხა.

სანამდე ჩაეძინებოდა, იქ ვიყავით, მერე ბოლო ტრამვაით გადმოვიარეთ ხიდი

და აღმართს ავუყევით. მანუშაკას დაღილობისაგან სიარული უჭირდა, მხრებზე
შევისვი და ასე მივიყვანე სახლამდე. გარიკას და სუსანას ეძინათ, — დარჩიო, —
მთხოვა მანუშაკამ და მეც დავრჩი.

დილით დაფეთებულმა გამაღვიძა, — მამაჩემი კვდებაო!

სწრაფად ჩავიცვი.
 გარიკას თვალები დახუჭული ჰქონდა. დაფჩენილი პირიდან დროდადრო
სტვენისმაგვარი ბგერები ამოსდიოდა. სუსანა დეიდა ხელოვნურ სუნთქვებს უტარებდა.
— გაინძერითო! — დაგვიყვირა.

გავიქეცი და საბავშვო ბაღიდან ტელეფონით სასწრაფო დახმარება გამოვიძახე.

უკან რომ მივბრუნდი, გარიკა უკეთ დამხვდა, ნახევარი ჭიქა წყალი დალია, მერე
დამაკვირდა და, — გასაპარსი ხარო, — მითხრა.

— კარგად გახდები და გამპარსავ-მეთქი.

ცოტა ხანში ჭიშკარს სასწრაფო დახმარების მანქანა მოადგა. ექიმმა გარიკას ნემსი
გაუკეთა და რეცეპტი გამოწერა. სუსანა დეიდამ ფული მომცა, წავედი აფთიაქში და
წამლები მოვიტანე.

ასე გავიდა ის დილა.

ბოლოს საჭმელს რომ ვჭამდით, სუსანა დეიდას გაახსენდა, — ხვალ ხაიმას

ბიძების გასვენებაა, მინდოდა მისვლა, მაგრამ აბა, როგორ მივიდე? გარიკას რა
ვუყო? ვერ დავტოვებო, — მერე მანუშაკას ჰკითხა: — შენ რას იზამო?

— ხაიმას რომ ასაფლავებდნენ, კიდევ ხო, მივიდოდი, მაგრამ ახლა მირჩევნია,

სურენას მივხედოო.

მანუშაკას დავპირდი, — საღამოსათვის გნახავ-მეთქი, — და წამოვედი. მოედნის

კუთხესთან ფული დავთვალე, შვიდი მანეთი მქონდა დარჩენილი. მამაჩემი იჯდა და
ჯღანებს აკერებდა, შემომხედა და თვალი ამარიდა. — რა ღორი კაცია-მეთქი, —
გავიფიქრე. ახლოს აღარ მივედი, გავაგრძელე გზა.

ხაიმას სადარბაზოში ადეკალონის საზიზღარი სუნი იდგა. ეს სუნი ზევით, ბინაში

კიდევ უფრო მძაფრდებოდა, ცხვირის ნესტოებს მწვავდა, თან ლეშის მოტკბო და
მძაღე სუნიც ემატებოდა და გული კინაღამ ამერია.

ხაიმას დეიდაშვილმა მითხრა, — ებრაელი ექიმები იყვნენ, გვამები გასინჯეს და

დაასკვნეს: ერთმა ვენები გადაიჭამა და სისხლისაგან დაიცალა, მეორეს კი გული
გაუსკდა. ასე რომ, საგზაო შემთხვევა არაფერ შუაშია, სიმართლე გვაინტერესებდა და
გავარკვიეთ, მაგრამ რა უნდა ვქნათ, სად უნდა ვიჩივლოთო?

— მე თუ რამეში გამოგადგებით, აქა ვარ-მეთქი.

— ხვალ დილით მეზობლებში იქნებ სკამები მოაგროვო, სულ ცოტა, ოცი სკამი
მაინც იქნება საჭიროო.

მერე ხაიმას შესახებ ვკითხე და მითხრა: — ძაღლებთან გვქონდა შეხვედრა,

ტერეზასი არა სჯერათ, ახლობელია ხაიმასი და ცდილობს, დაეხმაროს, არაა
გამორიცხული, რომ იმ ღამით თვალიც კი არ მოუკრავთ ერთმანეთისათვისო. იმის
გარდა, რომ იქ, კედელთან იდგა, არაფერი არა აქვთ ხელში, ეს არაა საკმარისი,
მაგრამ მიზეზად ჰყოფნით. მოკლედ, ფული უნდათო.
 იქიდან სამხატვრო ტექნიკუმში წავედი, ფუნიკულიორზე ასასვლელი ტრამვაის
სადგურიდან არ იყო შორს. გავიგე, გამოცდები როდის იწყებოდა და ატესტატის
გარდა, რა საბუთები იყო საჭირო.

— მთავარი ხატვაა, — მითხრა მდივანმა გოგომ, — თუ კარგად დახატავ,

მიგიღებენ, პრობლემა არ გექნებაო.

საღამოს მანუშაკას მივაკითხე საავადმყოფოში, კარგ ხასიათზე დამხვდა, —

სურენას რაღაც ნემსი გაუკეთეს, ხმას არ იღებს, არის წყნარად, წევს და ჭერს
მიშტერებიაო.

იმ საღამოსაც გვიან დავბრუნდით. ისევ ზურგზე აკიდებული მივიყვანე ჭიშკრამდე,

ხითხითებდა, — ჯუდე, რომ იცოდე, რა კარგად ვგრძნობ თავსო.

დილით მეზობლებში ჩამოვიარე, ოცი სკამი ვინათხოვრე და სადარბაზოს

პირდაპირ, ქუჩის მეორე მხარეს, ტროტუარზე გავამწკრივე. ხალხმა რომ დაიწყო
მოსვლა, ის სკამები მოხუცებითა და ინვალიდებით თანდათან შეივსო.

გამოსვენებამდე ნახევარი საათით ადრე ტროკადერო გამოჩნდა, შვიდი თუ რვა

ჯანიანი ბიჭი მოჰყვებოდა, ჩამიარეს წინ და მოშორებით, სადარბაზოდან მარჯვნივ
გაჩერდნენ. იქ რომანოზა ელოდებოდათ.

ძალიან ბევრმა ხალხმა მოიყარა თავი.

ბოლოს ებრაელებმა კუბოები გამოასვენეს შენობიდან, მჭიდროდ შემოერტყნენ

ირგვლივ და ქუჩას გაუყენეს. წინ უფროს ბიძას მიასვენებდნენ, მერე — უმცროსს.
კატაფალკი მოედანზე იდგა, აფთიაქის წინ.

მოულოდნელად ვიღაც, ასე ოცი წლის ბიჭი გაქანდა, მოახერხა და გაძვრა უკანა
კუბოს ქვეშ და მოკურცხლა. იმდენი ვინმე ეცადა, მაგრამ ხელი ვერავინ წაატანა,
თვალის დახამხამებაში მოიტოვა უკან იქაურობა. ატყდა ყვირილი, — დაიჭირეთ, არ
გაუშვათო! — ოცი კაცი მაინც გაეკიდა, მაგრამ ვერავინ ვერ დაეწია და გაქრა.

თავიდან ცოტა გაკვირვებული ვიყავი, ვიღაც თავხედის სულელური საქციელის

გამო, ჩემი აზრით, ასეთი აურზაურის ატეხა არ ღირდა, მაგრამ მერე გავიგე, რაშიც
იყო საქმე: ხაიმას თემის ებრაელებს წესად ჰქონიათ, მათი მიცვალებულის კუბოს ქვეშ
თუ სხვა რჯულის კაცი გაძვრებოდა, მიცვალებულს აღარ მარხავდნენ, სანამ იმ სხვა
რჯულის კაცს არ მოაბრუნებდნენ და, ძალით თუ ნებით, კუბოს ქვეშ უკან არ
გააძვრენდნენ.

ცუდი სიტუაცია შეიქმნა. დიდხანს იყაყანეს და ბოლოს ერთი კუბო სასაფლაოზე

წაასვენეს, მეორე კი ისევ უკან შეიტანეს შენობაში.

მე და ცეპიონა ბარათაშვილმა სკამები პატრონებს ჩამოვურიგეთ და ისევ ხაიმას

სახლთან რომ მივბრუნდით, იქ აღარავინ იყო და ჩვენც მოედნისაკენ გავუყევით.
 12

საღამოს მანუშაკასთან ვიყავი მისული საავადმყოფოში, ფანჯარასთან ვიდექით,

ბალს ვჭამდით და კურკებს ეზოში ვაფურთხებდით. იმ დღეს მომხდარ ამბავს
ვუყვებოდი. ამ დროს ჭიშკარში ტოლიკა გამოჩნდა, დამინახა და, — ტროკადეროს
უნდა შენი ნახვაო, — დამიძახა.

— რა უნდა-მეთქი?

— თვითონ გეტყვისო.

— ნეტა ამან როგორ მომაგნო აქ-მეთქი? — გამიკვირდა.

— მანქანაში დაგელოდებიო.

ცოტა ხანში მეტეხის ხიდი გადავიარეთ და სანაპიროსაკენ მარცხნივ ჩავუხვიეთ.

ნესტისაგან კედლებდაბრეცილ, ორსართულიან შენობას მივადექით. იქ, პირველ
სართულზე, იაფიანი სასაუზმე იყო. გავიარეთ ნახევრად ჩაბნელებული დარბაზი და
პატარა ოთახში შევედით.

ოთახში ხის მაგიდა იდგა, ზედ ტელეფონი და საანგარიშო ჩოთქი იდო.

მაგიდასთან ტროკადერო და კუსა ისხდნენ. ის კუსა ტროკადეროს ნათესავი იყო,
მთებიდან ქალაქში ჩამოსულიყო ბედის საძიებლად, ყველაფერში ტროკადეროს
ბაძავდა და სულ წარბშეკრული დადიოდა. კარგი გარეგნობა ჰქონდა, გაბრაზებულ
მარჩელო მასტროიანს ჰგავდა.

ტროკადერომ გამიღიმა და რომ დავჯექი, მხარზე ხელი დამკრა, — როგორა

ხარო?

ასეთ ყურადღებას ათასში ერთხელ თუ გამოიჩენდა და მესიამოვნა. — ვარ რა-

მეთქი.

— იმ ნაბოზვრებმა დარეკეს, უნდა შევხვდეთ, ფულს ითხოვენო.

— ვინ არიან-მეთქი?

— კუკიელები, ჩომბე და ხიხონა, მაგათი მოწყობილია ეგ საქმეო.

ეს სახელები გაგონილი მქონდა, მაგრამ ნახვით არც ერთი არა მყავდა ნანახი.

შეიგინა, — ამას არ ვაპატიებო.

— მე რაში გჭირდები-მეთქი?

— მე მგონია, ეს საქმე შენც გეხებაო.

მხრები ავიჩეჩე, — რა უნდა გავაკეთო-მეთქი?

 — დამიდექი გვერდით, უფრო სწორად, შენს ადგილას დადექიო.

რაც გავიგონე, ცოტა უცნაურად მეჩვენა, — ნეტა რაში სჭირდება ჩემი გვერდზე
დგომა? ხალხი მაგას რომ ჰყავს, ისეთი უნდა, ან ეს ჩემი ადგილი სადაა და რას
ნიშნავს-მეთქი? — თქმით კი ვუთხარი, — კი ბატონო, შენ გვერდით ვარ, ჩემს
ადგილას-მეთქი. — აბა, რა მექნა?!

კუსას ტუჩებზე, სულ ერთი წამით, დამცინავი ღიმილი გაკრთა. არ გამკვირვებია,

ჩემზე დიდი აზრის რომ არ იყო, ვიცოდი.

— ებრაელებიდან ვინ მოდის-მეთქი? — ვიკითხე.

— არავინო.

ფული იმათი გადასახდელი იყო, წესით, იმათგან უნდა ყოფილიყო ვინმე, აბა, მე
რა შუაში ვიყავი?არ ვიცოდი, რა მეფიქრა.

ამ დროს ტელეფონმა დარეკა, ტროკადერომ სწრაფად აიღო ყურმილი, — მე

ვარო, — სამი წუთი მაინც უსმენდა, სახეზე ვერაფერს შეატყობდი. ბოლოს — კარგიო,
— თქვა და კუსას მიუბრუნდა, — მიდი, გელოდებიანო. — ის ადგა და გავიდა
ოთახიდან.

— ის ტაქსის შოფერი ვიპოვეთ, იმ ღამეს ტერეზა რომ მიიყვანა სახლში, —

მითხრა ტროკადერომ.

— აჰა-მეთქი, — ვიცოდი, იმის დასამტკიცებლად, ხაიმა და ტერეზა რომ

ნამდვილად შეხვდნენ ერთმანეთს, მოწმე იყო საჭირო.

— ახლა უფრო ადვილი იქნება ძაღლებთან ვაჭრობაო.

დავუქნიე თავი.

— რამეს ხომ არ დალევო? — მკითხა მერე.

— არა, გმადლობთ-მეთქი.

ეს მეგობრული დამოკიდებულება ცოტათი მაფრთხობდა.

დაჭერილი რომ ვიყავი და იქ რა გადამხდა, არ აინტერესებდა, ერთი სიტყვაც არ

უკითხავს.

ერთი საათის შემდეგ აღმართი ავიარეთ და ოქროს უბანში, რკინიგზაზე

გადასასვლელთან შეაჩერა ტოლიკამ მანქანა. დაველოდეთ, სანამდე საბარგო
მატარებლის გრძელი შემადგენლობა ჩაივლიდა, ჩაიარა, გადავიარეთ ლიანდაგები
და თეთრად შეღებილ სასაუზმეს მივადექით. იქ ვაგიფა დაგვხვდა, ტროკადეროს
თათარი, როგორც ხაიმა ეძახდა, მოვიდა და ტროკადეროსაკენ დაიხარა, — მიდის
საქმე, — უთხრა დაბალი ხმით, — ერთი ისეთი კაცი გაიჩითა, მე პირადად იმედი
გამიჩნდა, შეიძლება, მართლა გაგვიმართლოსო.
 ტროკადერო მანქანიდან გადავიდა, დაგვშორდნენ ხუთი თუ ექვსი ნაბიჯით და
ჩურჩულით დაიწყეს ლაპარაკი. ტოლიკასაგან, აბა, რა ჰქონდათ დასამალი, ცხადი
იყო, მე მერიდებოდნენ. თავი უხერხულად ვიგრძენი, — ნეტავ რაშია საქმე-მეთქი? —
გავიფიქრე მერამდენედ.

ვაგიფა ცოტა ხნის მერე შეტრიალდა და სასაუზმისაკენ წავიდა. ტროკადერო ისევ

ტოლიკას მიუჯდა გვერდით, — მიდიო! — უთხრა და გზა გავაგრძელეთ.

ჩომბე და ხიხონა პატარა, ჭუჭყიან მოედანზე დაგვხვდნენ, სასაფლაოს უკან,

მიტოვებული საწყობების გვერდით. ხის გრძელ სკამზე ისხდნენ, რომ დაგვინახეს,
წამოდგნენ და საქმიანი, დაბღვერილი გამომეტყველება მიიღეს.

— შენც გადმოდიო, — მითხრა ტროკადერომ, ხიხონასა და ჩომბეს ერთი ცივად

შეავლო თვალი, მისალმებაზე არ უპასუხა, მივიდა და თვითონ დაჯდა იმ გრძელ
სკამზე. მერე მე მომიბრუნდა, — როგორ ყარს აქაურობაო, — მითხრა და ზიზღით
გადააფურთხა. მეც მონდომებით დავუქნიე თავი, გავიჭყანე და გვერდით მივუჯექი.

ჩომბე და ხიხონა ცოტათი შეცბუნდნენ. თითქმის ერთი სიმაღლისანი იყვნენ.

რომელი იყო ჩომბე და რომელი ხიხონა, მერე გავიგე, მორგში რომ მიმიყვანეს
ძაღლებმა და მაჩვენეს დაბრედილები.

— შენ, ძმაო, ჩვენთან მოხვედიო? — ჰკითხა ჩომბემ.

— თქვენ როგორ გგონიათო?

— ჩვენ ვიცოდით, რომ უნდა მოსულიყავი და თუ არ მეშლება, მგონი, აქა ხარო.

— ჯობდა, ამ საქმის გამო არ შევხვედროდით ერთმანეთსო. — გაუსწორა თვალი

ტროკადერომ.

ხიხონა არ დაეთანხმა, — მე, ძმაო, ასე არ ვფიქრობ, ბევრი კარგი მაქვს

გაგებული შენ შესახებ და იმედი მაქვს, ისე მოვაგვარებთ ამ საქმეს, როგორც
ღირსეულ ხალხს ეკადრებაო.

ასაკით ორივე ტროკადეროზე უფროსი იყო, თუმცა ამას ერთი შეხედვით ვერ
მიხვდებოდი, ტროკადეროს გათეთრებული თავი და მოღუშული სახე დაგაბნევდა.

ამ დროს მოედანზე რომანოზას მანქანა დიდი სისწრაფით შემოვიდა, კინაღამ

დაეჯახა ჩომბეს და ისიც იძულებული გახდა, გვერდზე გამხტარიყო.

რომანოზა და კუსა გადმოვიდნენ მანქანიდან.

რომანოზამ ხელები გაშალა, — რა ვქნა, ძველია, მუხრუჭები აღარ იჭერსო.

ჩომბე და ხიხონა მშვენივრად მიხვდნენ, მუხრუჭები რომ არაფერ შუაში იყო და

სახეზე ორივეს გესლიანი ღიმილი გამოეხატა, მაგრამ სულ ეს იყო, მეტი არაფერი
აღარ შეიმჩნიეს.
 იმ მოედანზე ორი მანქანის ერთად გამოჩენა, როგორც აღმოჩნდა, დიდი
იშვიათობა იყო. იქით-აქედან ცნობისმოყვარეებმა გამოჰყვეს თავები.

ტოლიკა იჯდა მანქანაში და მშვიდად გვიყურებდა.

— რამდენს ითხოვთ? — იკითხა ტროკადერომ.

ისინი თითქოს შეყოყმანდნენ.

— ოცი ათასს, — თქვა ხიხონამ, — მეტის მოთხოვნას ვაპირებდით, მაგრამ შენი

პატივისცემის გამო ოცზე თანახმა ვართო.

მერე ჩომბემ გააგრძელა, — ისე, ოცზე ზემოთ თუ რამეს დაამატებენ, თქვენი

იყოსო.

ტროკადერო ხმის ამოღებას არ ჩქარობდა.

— ორი ათასზე მეტის გადამხდელები არ არიან! — თქვა ბოლოს.

— ჩვენ გვეგონა, მართლა საქმეზე იყავით მოსულებიო, — შეცბა ხიხონა.

— თქვენთვის ეგეც ბევრიაო, — შეუღრინა კუსამ.

— ასე არ გინდა! — არ მოეწონა რომანოზას კუსას ნათქვამი, — ჯერ

ვილაპარაკოთო.

ჰმ, — ბოროტად ჩაიცინა ხიხონამ.

ჩომბე დაიძაბა, — ეს როგორ? საქმე ჩვენ გავაკეთეთ და მთელი ფული თქვენ

გინდათ, წაიღოთ? რა, ასეთი ბრიყვები გგონივართ?

— მე ჩემი ძმაკაცის ინტერესებს ვიცავ, — კბილებში გამოცრა ტროკადერომ.

— ჩვენ არ გვაინტერესებს, შენ რატომ ჩაერიე ამ საქმეში, ოცი ათასს კაპიკი არ

დააკლდებაო! — გაღიზიანდა ხიხონა.

— მაგდენს არავინ არ მოგცემთო, — ფიქრიანად გადააქნია თავი რომანოზამ.

— ხო მაგრამ, ორი ათასი რაღაა? დაგვცინით? — ახლა ჩომბეს მოაწვა ბრაზი.

— ებრაელებს ფულის მეტი რა აქვთ, გადაიხდიან, — თავის ნათქვამზე იდგა

ხიხონა.

— არ გადაიხდიანო, — არც ტროკადერო არ აპირებდა დათმობას.

— არ დამარხავენ? აბა, რას იზამენ, ლენინივით შეინახავენო? — ჩომბეს ტუჩებზე

გესლიანი ღიმილი გამოესახა.

თავი ვერ შევიკავე და გამეცინა. კუსამ ისე შემომხედა, სუნთქვა შემეკრა.

 — ოცი ათასს კაპიკი არ დააკლდება! — ხიხონა კატეგორიული იყო.

— შანსს არ ტოვებენ, ომი უნდათ, — მიბრუნდა კუსა ტროკადეროსაკენ.

იმან არაფერი თქვა.

ჩომბესა და ხიხონას ერთნაირად გაუმკაცრდათ გამოხედვა.

— რატომ გგონიათ, რომ ადვილად შესაშინებელი ხალხი ვართო? — იკითხა

ხიხონამ.

ტროკადერომ ჯერ ერთს შეხედა, მერე მეორეს და ბოროტად გაიღიმა,

აბსოლუტურად მშვიდი იყო.

— არა, ასე არ გამოვა, — შეწუხდა რომანოზა, — სულელების დავა მთავრდება

ჩხუბით, თორემ ჭკვიანი ხალხი ყოველთვის გამონახავს საერთო ენასო.

— ეს ადგილი არ მომწონს, საწყობების უკან გავიდეთ, — წამოდგა ტროკადერო.

— რატომ? — გაუკვირდა ხიხონას.

ტროკადერომ ცნობისმოყვარეებზე ანიშნა, — არ მიყვარს, როცა უცხო ხალხი

მომშტერებია, ცირკის მსახიობი კი არა ვარო. — გატრიალდა და საწყობებისაკენ
წავიდა. ჩომბესა და ხიხონასათვის ასეთი საქციელი მთლად გასაგები არ იყო, მაგრამ
რა ექნათ, გამოგვყვნენ უკან.

მომეჩვენა, რომ ტროკადერო იქაურობას განსაკუთრებული ყურადღებით

აკვირდებოდა. — ნეტა რა აქვს თავში-მეთქი? — გავიფიქრე.

— ამ საქმიდან ძაღლები ელოდებიან თავისას. — ეს ჩომბემ თქვა.

— რამდენს? — ჰკითხა ტროკადერომ.

— ათი ათასს.

— ვინ ძაღლები არიან? — ახლა რომანოზამ ჰკითხა.

— ჩვენი უბნის მილიციის უფროსი და მისი მოადგილე, — დააზუსტა ხიხონამ.

— იმათმა მოგვცეს ეს საქმე, — გააგრძელა ჩომბემ, — ასე რომ, ჩვენიც გაიგეთ.

ჩვენც ხომ უნდა დაგვრჩეს რამე, აბა, რა გამოდის, ტყუილა ვიჩალიჩეთო?

ნახევარი საათი კიდევ ილაპარაკეს და ბოლოს თხუთმეტი ათასზე შეთანხმდნენ.

ჩომბე და ხიხონა მაინცდამაინც კმაყოფილები არ ჩანდნენ, — ეს ყველაფერი

თქვენი პატივისცემით, თორემ სხვას ამდენს ნამდვილად არ დავუთმობდითო, — თქვა
ხიხონამ.
 შეხვედრა მეორე დღის ათი საათისათვის დათქვეს. ტროკადერო ფულს მიიტანდა
და ისინიც იმ ბიჭს გაატანდნენ, უკან რომ გამძვრალიყო კუბოს ქვეშ.

— გაძვრება თუ არა, მაშინვე უნდა გამოუშვათ, ხელი არავინ ახლოს, —

მოითხოვა ჩომბემ, — მე მგონი, არ ღირს, ასეთი წვრილმანის გამო გული გვატკინოთ
და თქვენი პატივისცემა დაგვაკარგინოთო.

ტროკადერომ მძიმედ დაუქნია თავი, — ოღონდ ხვალ აქ, საწყობების უკან

შევხვდეთ ერთმანეთს, იქ, მოედანზე, ბევრი უსაქმური იყრის თავსო.

მერე რომანოზამ გააქიცინა კუდი, — ჩვენნაირი ხალხი თუ ვერ გაუგებს

ერთმანეთს, აბა, სხვამ ვინ უნდა გაუგოსო?! — ყურებამდე გაიღიმა და ორივეს ხელი
ჩამოართვა.

— მადლობა! — თქვა ტროკადერომ სერიოზული სახით და იმანაც ორივეს ხელი

ჩამოართვა.

კუსამ იმათკენ არც გაიხედა, სახეზე ზიზღი ეხატა, მივიდა და ჩაჯდა მანქანაში.

მივხვდი, როლები განაწილებული ჰქონდათ.

— შენ რა, რჩები? — დამიძახა ტროკადერომ.

გამოვერკვიე. ისეთი განცდა მქონდა, რომ იმათთან არაფერი მესაქმებოდა,

უბრალოდ, ახლოდან ვუყურებდი, რაც ხდებოდა.

ის იყო ტოლიკამ დაქოქა მანქანა, ჩომბე მოგვიახლოვდა, — მეგობრულად

პატივი გვინდა გცეთ, მოსაწევს გაგატანთო, — შესთავაზა ტროკადეროს.

— არ გვინდა, — გააქნია თავი ტროკადერომ, — ჩვენ მასეთი სიამოვნებისაგან

შორსა ვართო.

დაღმართზე რომ დავეშვით, ტოლიკამ თქვა, — რაც ახალი შინაგან საქმეთა

მინისტრი მოვიდა, ქალაქი მოსაწევითა და წამლით გაივსო, შარშან ასეთი ამბავი არ
იყოო.

— რაც უფრო მეტი გათიშული ივლის ქვეყანაში, მით უფრო მშვიდად იქნებიანო,
— დაასკვნა ტროკადერომ. ისეთი ტონით იცოდა ლაპარაკი, თითქოს
გაფრთხილებდა, აბა, გაბედე და არ დაიჯეროო.

რომანოზა და კუსა იმ თეთრად შეღებილ სასაუზმესთან შეჩერდნენ, იქ ვაგიფა

ელოდებოდათ.

ჩვენ ლიანდაგები გადავიარეთ და ქალაქისაკენ დავეშვით. ტროკადერო ჩემკენ

შემობრუნდა, — ერთად ხომ არ ვივახშმოთო?
 დამღალა მასთან ერთად ყოფნამ, სულ დაძაბული ვიყავი, ერთი სული მქონდა,
ჩემს გზას გავდგომოდი, მაგრამ შემეშინდა, — არ ეწყინოს და ჩემდამი
დამოკიდებულება არ შეცვალოს-მეთქი, — გავუღიმე და თავი დავაქნიე.

— ჩვენ გპატიჟებთო, — დაამატა.

კოლმეურნეთა მოედანზე სახინკლეში შევედით და სულ ბოლოში, კუთხეში

მივუსხედით მაგიდას. ცხელოდა. ტოლიკამ ხალათზე ღილები შეიხსნა და დიდი
ვერცხლის ჯვარი გამოაჩინა.

— ბაბუაჩემის ნაქონია, — მითხრა, — მეფის ოფიცერი იყო, ქართველების

მხარეზე იბრძოდა, კომუნისტების წინააღმდეგ და ოცდაერთში, კოჯორთან ბრძოლის
დროს დაიღუპაო.

— ბაბუაჩემიც იბრძოდა იქ, — თქვა ტროკადერომ.

მაზავეცკაიასაგან ვიცოდი, რომ იმ ბრძოლაში ბაბუაჩემი ცხენოსანთა რაზმს

მეთაურობდა, ორჯერ დაიჭრა და ყველაზე ბოლომ დატოვა ბრძოლის ველი.
დავაპირე, ამის შესახებ მეთქვა, მაგრამ შევიკავე თავი, შეიძლება, ტრაბახში
ჩაეთვალათ და მომერიდა.

ოფიციანტმა ხინკლებით სავსე დიდი გობი დადგა მაგიდაზე, მერე ერთი ბოთლი
არაყი და კათხებით ლუდი მოიტანა.

ისე გავერთე ჭამით, სულ დამავიწყდა ყველაფერი. ბოლოს თავი რომ ავწიე,
შევამჩნიე, ტროკადერო და ტოლიკა ცოტათი გაკვირვებული მომჩერებოდნენ.

— ძალიან გემრიელი ხინკალია-მეთქი, — ვიმართლე თავი.

გადავკარი არაყი, დავაყოლე ლუდი და სიგარეტი გავაბოლე. კი ვხვდებოდი,

რომ რაღაცაში იყო საქმე, ასეთი ხალხი ტყუილა არ გაგიტოლებს თავს. ვხვდებოდი,
მაგრამ პასუხი არ მქონდა. არა და, თავს მშვენივრად ვგრძნობდი.

ერთი პირობა დავაპირე, მეკითხა, — რას ფიქრობთ, რაფიკა ვინ დაბრიდა-

მეთქი? — მაგრამ ჭკუა მეყო და ენას კბილი დავაჭირე, რომ სცოდნოდათ,
მეტყოდნენ?

ტროკადერომ ახლაღა მკითხა: — იქ, საძაღლეთში რა ხდებოდაო?

მეც მოვუყევი.

— გაგიმართლა, აქ რომ არ იყავი, — დაასკვნა ბოლოს — თორემ ძაღლები ასე

იოლად არ შეგეშვებოდნენო. — მერე დაამატა, — ხაიმა ტყუილა ზისო.

ხაიმას ბიძებზე რომ ჩამოვარდა ლაპარაკი, ტოლიკამ ასეთი კითხვა დასვა, — ის

ერთი გასაგებია, გული გაუსკდა, მაგრამ მეორემ რატომ დაიბრიდა თავი, არ მესმის,
მაგაზე ცუდი რა უნდა მოსვლოდაო?
 — ალბათ იგრძნო, რომ ვერ გაუძლებდა და პირს გააღებდა, — ახსნა
ტროკადერომ.

— ხო, მაგრამ ვიღაცა მაინც გააღებს პირს, იმდენი ხალხი ჰყავთ დაჭერილი-
მეთქი, — ვთქვი მე.

— ესე იგი, სხვებზე მეტი იცოდა, თორემ ასეთ საქციელს, აბა, რა აზრი ჰქონდაო?

— მასეთი ხალხი ჩემში პატივისცემას იწვევს! — თქვა ტოლიკამ.

— ჩემშიც! — დაეთანხმა ტროკადერო.

— ადამიანისათვის სიცოცხლეზე უფრო მნიშვნელოვანი რა უნდა იყოს-მეთქი?! —

ვფიქრობდი და ასეთი საქციელი სისულელედ მიმაჩნდა, მაგრამ ამას ხმამაღლა ხომ
არ ვიტყოდი და — ეგეთი რა უნდა სცოდნოდა-მეთქი? — ვიკითხე.

— ამბობენ, დიდი რაოდენობით დოლარები მოაგროვეს და სადღაც მალავენო,

— თქვა ტოლიკამ.

მე ეჭვი შევიტანე მისი ნათქვამის სიმართლეში, — ფული ცოცხალ კაცს სჭირდება,

მკვდარს რად უნდა ფული-მეთქი?

— მართალი ხარ, — დამეთანხმა ტროკადერო, — მანდ სხვა, უფრო

მნიშვნელოვანი მიზეზი უნდა იყოსო.

ტოლიკამ არაყი არ დალია, მთელი ბოთლი მე და ტროკადერომ გამოვცალეთ.

იმ არაყს სამი კათხა ლუდი დავამატე და დავთვერი. მერე სახლამდე მიმიყვანეს.
შევთანხმდით, დილით ათის ნახევრისათვის მომაკითხავდნენ და დავემშვიდობეთ
ერთმანეთს.

ბარბაცით ავუყევი კიბეს. მაზავეცკაიას კართან მამაჩემი დავინახე, ჯიბეებში

იქექებოდა, ჯღანებით სავსე ჩანთები ფეხებთან ელაგა.

— გასაღებს ვერ ვპოულობო, — შემომჩივლა.

— ზარი დაურეკე და გაგიღებს-მეთქი.

— შეიძლება, სძინავს და არ მინდა, გავაღვიძოო.

კარგა ხანი იყო, ვატყობდი, ბებერი მაზავეცკაია თავს აბეზრებდა, მაგრამ რა ექნა,
სად წასულიყო?

— ჩემი ფული დამიბრუნე-მეთქი.

— ხვალ მოგცემო.

გადავდგი ნაბიჯი და ზარი დავრეკე, — ახლა მომეცი-მეთქი.

 არ მიპასუხა. ვიდექით და ერთმანეთს ბრაზიანად მივჩერებოდით. ამასობაში,
მაზავეცკაიამ კარი გააღო. მამაჩემი შევიდა და კარის მოხურვა დააპირა, მაგრამ
ზღურბლზე ფეხი დავუხვედრე, — დამიბრუნე-მეთქი!

ოცი მანეთი ამოიღო და გამომიწოდა, გამოვართვი და გავბრაზდი.

— შენ ვინა ხარ, კაცო-მეთქი?!

— ამდენი ფული რად გინდა? ნაწილ-ნაწილ მოგცემო.

ამ დროს თავი ცუდად ვიგრძენი, გული ამერია და იქვე წავარწყიე. მერე

შევბრუნდი და კიბის მოაჯირს დავეყრდენი, არ წავიქცე-მეთქი.

— ეს რა ქენი, ამას ვინ გაწმენდსო? — სახე დაუგრძელდა მამაჩემს.

გავსწორდი წელში და მწარედ შევაგინე. შეშინებული მომაშტერდა. არაფერი

უთქვამს, მერე კარი ნელა დახურა და საკეტის ჩხაკუნი გავიგონე.

ჩემი საქციელი მე თვითონ გამიკვირდა. ის, ვინც შეიგინა, თითქოს მე არ ვიყავი,

თითქოს ვიღაც სხვა მოიქცა ასე ჩემი სახით. როგორც იყო მივაღწიე საკუჭნაომდე,
კარი გავაღე და საწოლზე პირაღმა გავიშხლართე.

ორი საათის მერე მანუშაკამ გამაღვიძა, — დალიე? რომ იცოდე, როგორ

ყარხარო.

გამიხარდა, რომ დავინახე. კარამელის კანფეტი ამოიღო ჯიბიდან და პირში

ჩამიდო. ჩემი ახალი ლეიბი და საბანი ხელით მოსინჯა, — ნახე, როგორი რბილია,
— თქვა. მერე კარადის გვერდით დადებული ტყავის ჩანთა დაინახა და გაკვირვებით
შემომხედა.

— აღარ გავყიდე. გადავწყვიტე, შენ გაჩუქო-მეთქი.

მივიდა და აიღო. — დიდი მადლობა, დედაჩემს გაუხარდებაო. — შეათვალიერა

და მაგიდაზე დადო. — ატესტატი სადა გაქვს? — მკითხა ბოლოს.

კარადაზე მივუთითე. ფრთხილად აიღო და დახედა.

შუაზე გაკეცილი მუყაოს ნაჭერი იყო, შიგნით ჩაკრულ ფურცელზე ჩემი გვარი,
სახელი და საგნებში მიღებული შეფასებები ეწერა. ხმამაღლა ჩაიკითხა ბოლომდე და
გამიცინა. როცა რამე უხაროდა, თვალები აუელამდებოდა და კიდევ უფრო
საყვარელი ხდებოდა.

— იანვარში სრულწლოვანი გავხდები, პასპორტს ავიღებ და ცოლად მოგიყვან-

მეთქი.

ისევ აუელამდა თვალები.

 — ამ ატესტატს მე წავიღებ და შევინახავ, აქ არ მოგპაროს ვინმემ, ან წვიმა არ
ჩამოვიდეს და არ გააფუჭოსო.

არაფერი მქონდა საწინააღმდეგო, მანუშაკაზე საიმედო ვინ მყავდა.

მივიდა მაგიდასთან და ატესტატი ჩანთაში ჩადო. მერე ჯიბიდან ტუჩის გარმონი

ამოიღო და დამანახვა, — აი, რა მაქვს, სანიტარმა ქალმა მაჩუქაო. — მიიდო ტუჩებზე
და საცეკვაო მელოდია დაუკრა.

— ეგ დაკვრა როდის ისწავლე? — გამიკვირდა.

— მთელი საღამოა, ვცდილობ და აი, მგონი, გამომდისო.

გარმონი ძველი იყო, მოგუდულ, ხრინწიან ხმებს უშვებდა. მე წამოვხტი და ცეკვა

დავიწყე. მანუშაკა უკრავდა და თან თვალები უცინოდა.

ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო...

13

დილით თავი მიბრუოდა. გასტრონომში ლუდი ვიყიდე და იქვე დავლიე. გარეთ

რომ გამოვედი, მამაჩემი შემომხვდა, თავის ჩანთებს მოათრევდა, დამინახა და თვალი
ამარიდა. არც მე არ გამიცია ხმა. მოედანი გადავჭერი და ქუჩის კუთხეში გავჩერდი.
ხუთი წუთის მერე მწვანე „მოსკვიჩი“ გამოჩნდა. ტოლიკა მარტო იყო.

— ტროკადერო სად არის-მეთქი?

— იქ მოვა, — მიპასუხა ცივად, ჩაფიქრებული ჩანდა.

ხმა აღარ ამომიღია, თვითონ თითქოს სულაც დავავიწყდი, დიდი სისწრაფით

მიჰყავდა მანქანა, შუქნიშნებს არ ერიდებოდა, ორჯერ წითელზე გაიარა. მაშინ იყო,
გულმა რომ რაღაც არასასიამოვნო მიგრძნო: იმ ბიჭს უჩემოდაც მშვენივრად
წამოიყვანდნენ, მე რაში ვჭირდებოდით?

რკინიგზის ლიანდაგები რომ გადავიარეთ, მარჯვნივ გავუხვიეთ და სასაუზმის წინ

შევჩერდით, ტოლიკამ მიასიგნალა.

— აქ ვინ არის-მეთქი?

— ნახავ, — მომიგო ისევ ცივად.

სასაუზმედან რომანოზა და კუსა გამოვიდნენ, რომანოზას ხელში პატარა ჩანთა

ეჭირა. კუსამ თვალი ჩამიკრა და ისე გამიღიმა, ტანში გამბურძგლა. უკანა სავარძელზე
დასხდნენ. რომანოზამ მხარზე ხელი დამკრა, — როგორა ხარო, ბიჭო?
 — ვარ რა, — ავიჩეჩე მხრები.

— როგორ არის საქმე? — იკითხა ტოლიკამ და მანქანა დაძრა.

— ყველაფერი რიგზეა, — უპასუხა კუსამ.

— დარწმუნებულები ხართ?

— დარწმუნებული მარტო იდიოტი შეიძლება იყოს, — უპასუხა რომანოზამ, —

ვნახოთ.

აღმართს რომ ავუყევით, კუსამ უცნაური კითხვა დამისვა, — ქამარი თუ გიკეთია

შარვალზეო?

— არა, არა მძვრება, კარგად მადგას-მეთქი.

— მე გაჩუქებ შენ ქამარს! — მითხრა და ჯიბიდან ახალი, დახვეული ტყავის ქამარი

ამოიღო, — აჰა, გამომართვიო.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

— მიდი, გაიკეთე! — მითხრა ბრძანების კილოთი.

ეს რა უცნაური ვინმეა-მეთქი, — გავიფიქრე და ქამრის შარვალზე მორგებას

შევუდექი, შემოვირტყი წელზე.

ჩომბე და ხიხონა მოედანზე დაგვხვდნენ, ისევ ისე ისხდნენ ხის გრძელ სკამზე.
რომანოზამ ხელით ანიშნა და ჩვენ მიტოვებული საწყობებისაკენ შევუხვიეთ, გავედით
თითქმის სულ ბოლოში და სანახევროდ დანგრეული შენობის წინ გავჩერდით.

— შენც გადმოდი! — მითხრა კუსამ.

გადმოვედით და ტოლიკამ უკუსვლით დახია მანქანა მოედნისაკენ.

ამასობაში ჩომბე და ხიხონა გამოსცდნენ შენობის კუთხეს და მოგვიახლოვდნენ.

თვალები ორივეს ამღვრეული ჰქონდა, კაიფში იყვნენ.

რომანოზას ჩანთა მარცხენა ხელში ეჭირა, ასწია მაღლა და გაიღიმა, — აი,

ძმებო, მოვიტანეთ, ყველაფერი რიგზეაო!

— მოიტა, აბა, დავთვალოთ, — ხიხონამ საქმიანი კაცის გამომეტყველება მიიღო.

მის უკან, შენობის კუთხის იქით, მოედნის პატარა მონაკვეთი ჩანდა. იქ ტოლიკას
მანქანა იდგა. დავინახე, ფანჯრიდან ხელი გამოყო და სწრაფი მოძრაობით ჰაერში
ჯვარი გამოსახა.

მანქანის წინ მოხუცი კაცი გამოჩნდა, კოჭლობდა.

რომანოზამ ჩანთა გვერდზე გასწია, — არ უნდა დათვლა, — თქვა.

 — როგორ თუ არ უნდა, ეგ რა ლაპარაკია? მე, ძმაო, ხუმრობის გუნებაზე სულაც
არა ვარო, — მოიღუშა ჩომბე.

რომანოზამ ისევ გაიღიმა, ჩანთის მიცემას არ ჩქარობდა.

ტოლიკამ ხელით ჰაერში ახლა წრე მოხაზა. რომანოზა თითქოს ამას ელოდა და
ჩომბეს ჩანთა გაუწოდა, — აჰა, ძმაო, ჩვენ ვაჭრები არა ვართ, კაცები ვართ, თხუთმეტი
ათასია, კაპიკი არ აკლიაო.

მაშინ შემეპარა ეჭვი, რომ ტროკადერო განგებ აგვიანებდა, არ უნდოდა, ფულის

გადაცემას დასწრებოდა. — ნეტა რაშია საქმე-მეთქი?

ჩომბემ სიგარეტის ნამწვი გადააგდო და ჩანთა გამოართვა. სანამ გახსნიდა, კუსამ

ჰკითხა: — თქვენი კაცი სად არისო?

— აი, დავთვლით და მოვიყვანთ, — უპასუხა ხიხონამ, ვერ იყო გუნებაზე, ალბათ

ფიქრობდა, რომ წინა საღამოს იმაზე მეტი დათმეს, ვიდრე უნდა დაეთმოთ.

ვუყურებდი, როგორ ხსნიდა ჩომბე ჩანთას, მერე მივიხედე რომანოზასაკენ და

სუნთქვა შემეკრა — რომანოზას ხელში პისტოლეტი ეჭირა. ამ დროს ასწია ჩომბემ
თავი და რომანოზამ ერთი ნაბიჯიდან შუბლში ესროლა.

ჩომბე ჯერ კიდევ ფეხზე იდგა, დამფრთხალი ხიხონა უკან რომ გადახტა. კუსა
მიჰყვა, პისტოლეტის ლულა კბილებში დაატაკა და სასხლეტს გამოჰკრა. ტყვიამ
თავის ქალა გაგლიჯა და თან დამსხვრეული ძვლები და სისხლის შხეფები გაიყოლა.

რაღაც გაუგებარი ბგერები წამოვიყვირე.

მოულოდნელად რომანოზა ჩემკენ მოტრიალდა, — მეც მბრიდავენ-მეთქი! — და

ჩემ თვალწინ მთელმა ჩემმა განვლილმა ცხოვრებამ სულ ერთ წამში ჩაიქროლა,
მაგრამ რომანოზამ პისტოლეტი ხელში სწრაფად შეატრიალა და მომაწოდა, — აჰა,
დამიკავეო. — სიხარულით გამოვართვი. — დაბლა არ დააგდოო! — წაისისინა, —
თორემ თავს წაგაცლიო.

მეორე ხელში კუსამ ჩამიდო თავისი პისტოლეტის ტარი, — მოუჭირე ხელი, შენი
ასე და ისეო! — შემაგინა და რომანოზას მიჰყვა, შენობის ღია კარში შევარდნენ,
ამისათვის თითოს თითო ნახტომი ეყო. შევარდნენ თუ არა, კუსა მოტრიალდა და
მეორე პისტოლეტი დამიმიზნა, — ხომ გაიგე, რა გითხარი, შე ნაბიჭვაროო! — ისევ
შემაგინა და დაამატა, — აი, ეგრე, არ გაინძრე, თორემ გაგაგორებო. — დამუქრება
საჭირო არ იყო, კრუნჩხვები დამეწყო და კიდევაც რომ გამებედა და მომენდომებინა
პისტოლეტების გადაყრა, თითებს მაინც ვერ გავშლიდი.

დაბნეულმა მიმოვიხედე, თითქოს შველას ვეძებდი. კარის პირდაპირ

მოშიშვლებული, ციცაბო გორაკი იყო. მარტო იქიდან შეიძლებოდა იმათი დანახვა,
მაგრამ იქ არავინ იდგა.

— ღმერთო ჩემო, ეს რა ხდება ჩემს თავს-მეთქი?!

 სროლის ხმაზე მოედნის მხრიდან ცნობისმოყვარეები გამოჩნდნენ. ახალგაზრდა
კაცმა სხვებს გამოასწრო, მოირბინა შენობის კუთხემდე, შეჩერდა და ყვირილი ატეხა.

მივიხედე კარისაკენ. იქ დერეფანში კუსა ისევ ისე იდგა და პისტოლეტს

მიმიზნებდა, რომანოზა სადღაც გამქრალიყო. თავი სიზმარში მეგონა, ასეთ რამეს
როგორ წარმოვიდგენდი.

ამ დროს მოედნიდან ტაქსიმ შემოუხვია და კაცების უკან გაჩერდა. ტაქსიდან

ტროკადერო გადმოხტა. — ეს რა ქენი, შე არანორმალუროო? — დამიყვირა და
ჩემკენ გამოექანა.

ის იყო პირი გავაღე, უნდა მეთქვა, — მე არაფერ შუაში ვარ-მეთქი. — მაგრამ

ვერ მოვასწარი, მხეთქა და ჰაერში ამოვტრიალდი.

ვინც დაინახა, რას იფიქრებდა?

ორი იარაღი მეჭირა, ჩემ ფეხებთან ორი ნაბოზვარი იყო მიჩათლახებული. წარბი
არ შეუხრია, მხეთქა. როგორი საქმეა, ასეთი სიმამაცის მოწმე რომ გახდები? ასე
ყველას კი არ უმართლებს, ასეთი რამე მთელი ცხოვრება გემახსოვრება.

მერე მომვარდა, საკინძით დამითრია და წამომაყენა, თან ჩამჩურჩულა, — არ

გეწყინოს, ასეა საჭიროო.

— რატომ იყო საჭირო?

კრუნჩხვები მომეხსნა, ვიგრძენი, თითებს ვამოძრავებდი, მაგრამ ყბა მიბჟუოდა და

მუხლები მეკეცებოდა. გაოგნებული ვიყავი, აზრის მოკრებას ვცდილობდი.

სულ რამდენიმე წუთში ოცამდე ცნობისმოყვარემ მოიყარა თავი. მოშორებით

იდგნენ, ახლოს მოსვლა ვერავინ გაბედა. ყრუ ჩოჩქოლი ისმოდა. ისეთი განცდა
დამეუფლა, რომ ეს ყველაფერი მე არ მეხებოდა, თითქოს სულ სხვა ვიღაცის თავს
ხდებოდა და მე არაფერ შუაში ვიყავი.

მწვანე „მოსკვიჩმა“ ხალხი გამოარღვია და ჩვენ წინ გაჩერდა. ტოლიკამ გააღო

კარი და გადმოვიდა.

ამასობაში ტროკადერომ ფულით სავსე ჩანთა აიღო და თავის მოძრაობით ძირს

დაყრილ პისტოლეტებზე მანიშნა. — ამათ რა, ტოვებ? — მკითხა მკაცრი ტონით.

თითქოს დავაპირე მისვლა და აღება, მაგრამ არ გავნძრეულვარ.

— დროზე! — მიბრძანა.

არაფერი მქონდა საწინააღმდეგო, მაგრამ რატომღაც ისევ ადგილზე ვიდექი.

ტოლიკამ სწრაფად აკრიფა პისტოლეტები და მომაწოდა. არ გამოვართვი. მაშინ

თვითონ გამირჭო წინ, ქამარში, ერთი მარჯვნივ, მეორე მარცხნივ. მერე უკან გადადგა
ნაბიჯი, შემომხედა და — აი, ეგრე, კაცი ხარო, — მითხრა.
 ამ დროს რომანოზა და კუსა გამოჩნდნენ, იმ ბიჭს მოათრევდნენ, კუბოს ქვეშ რომ
გაძვრა. — ესე იგი, იცოდნენ, სადაც მალავდნენ, იმიტომაც იპოვეს ასე სწრაფად-
მეთქი. — ეს თითქოს ვიღაცამ სხვამ გაიფიქრა ჩემ მაგივრად.

გვამების დანახვაზე ბიჭს ყმუილი აღმოხდა, თვალების გუგები გაულურჯდა და

მთელი სხეულით აცახცახდა.

— რა მოხდა, ვინ დაბრიდა ესენი? — გაიკვირვა რომანოზამ.

— აი, ამ იდიოტმაო, — ჩემკენ ხელი გამოიშვირა ტოლიკამ. ბიჭ-მა ჩემს ქამარში

გარჭობილ პისტოლეტებს შეხედა და ისევ აყმუვლდა.

— ეს რა ქენი, ბიჭო, ჩვენ ხომ მოვილაპარაკეთ, თავზე რატომ გადაგვახტი? —

ეწყინა კუსას.

ტროკადერომ ხელუკუღმა გამარტყა სახეში და ტუჩებზე სისხლის გემო ვიგრძენი.

არადა, ტყუილად შეიწუხა თავი, პირის გაღება არც მიფიქრია. რა უნდა მეთქვა?
არაფერ შუაში ვარ-მეთქი? რა, არ იცოდნენ?

ბიჭი სირბილით წაიყვანეს ტაქსისაკენ. დავინახე, როგორ გაიყო ხალხი, გზა

მისცეს.

— დროზე, მოვტყდეთო, — ტოლიკამ უკანა კარი სწრაფად გამოაღო, მკლავში

ხელი წამავლო და თითქმის ძალით ჩამსვა მანქანაში. მერე ისე შემომხედა, მგონი,
შევეცოდე, მივიდა და საჭეს მიუჯდა.

უკვე ვხვდებოდი, რასაც მიმზადებდნენ, სად მაყოფინებდნენ თავს. სუნთქვა

მიჭირდა, ცოტაც და გული წამივიდოდა.

— არ იჩქარო, — გავიგონე ტროკადეროს ხმა. ტოლიკას გვერდით მიუჯდა და

ფანჯარაში გადააფურთხა.

გვამებს ნელა შემოვუარეთ, გავედით მოედანზე და დაღმართში დავეშვით.

— სუფთად გამოვიდა! — თქვა ტოლიკამ.

ტროკადერომ ოდნავ შესამჩნევად გაიღიმა. აბსოლუტურად მშვიდი იყო.

შევხედე და შემეზიზღა.

გახეთქილი ტუჩიდან სისხლი მომდიოდა, ნიკაპს მოუყვებოდა და მკერდზე

მეწვეთებოდა.

ტროკადერომ წინ სარკეში თვალებით მიპოვა, მერე ჩანთიდან გაზეთში გახვეული

ფული ამოიღო, შემოაცალა გაზეთი და იქ, ფულის მაგივრად, კარგად დაკეცილი,
დიდი, თეთრი პირსახოცი აღმოჩნდა. მოტრიალდა და მომაწოდა, თან მომიბოდიშა,
— მგონი, ცოტა მაგრად მომივიდა, მაგრამ იმედი მაქვს, გულში არ ჩაიდებ და ნაწყენი
არ დარჩებიო.
 პირსახოცი გამოვართვი, მაგრამ ნიკაპი არ მოვიწმინდე, განძრევის თავი არ
მქონდა.

ტროკადერო ისევ მოტრიალდა და დამაცქერდა.

— გაიწმინდე ნიკაპი! — მითხრა მკაცრად და დაუმატა, — იქ რომ მივალთ, თავი

ამაყად დაიჭირე, არავის ეჭვი არ უნდა შეეპაროს, ის ნაბოზვრები შენი დაბრედილები
რომ არიანო.

— მე არავინ არ დამიბრედია-მეთქი, — საკუთარი ხმა თითქოს სადღაც შორიდან

მომესმა.

— მე ჩემი გავაკეთე, ახლა შენ უნდა მოიხადო შენი ვალიო.

— მე ასეთი ვალი არა მაქვს-მეთქი, — ვთქვი და პირსახოცით ნიკაპი მოვიწმინდე.

— გაქვს, — მითხრა მკაცრად, — შენ ხაიმას მეგობარი ხარო.

— ხაიმა ძალიან მიყვარს, მაგრამ ამ საქმეს ჩემს თავზე ვერ ავიღებ, ასეთი რამე
არც იფიქროთ-მეთქი.

— შენ არასრულწლოვანი ხარ, არ დაგხვრეტენ. ასე რომ, შეგიძლია, მშვიდად

იყოო.

— ჩვენ ასეთ რამეზე არ შევთანხმებულვართ, მე არაფერ შუაში ვარ-მეთქი.

ტროკადეროს სახიდან მეგობრული გამომეტყველება გაუქრა. თვალი

გამიშტერა. მერე ხელი წინ, ტაქსისაკენ გაიშვირა, სადაც რომანოზა და კუსა ისხდნენ.

— აი, ისინი სრულწლოვანები არიან, — მითხრა, — ასე რომ, კარგად

დაფიქრდიო.

მისი ავადმყოფური სიმშვიდე ჩემზე გამანადგურებლად მოქმედებდა. ეს მარტო

შიში არ იყო, არ ვიცი, რა დავარქვა იმ განცდას, უმწეობისაგან სული მეხუთებოდა,
მაგრამ მაინც მოვახერხე და ვუთხარი, — ეგ მე არ მეხება-მეთქი.

არ მიპასუხა, ცოტა ხანს კიდევ მაკვირდებოდა და მერე მიტრიალდა.

ახლა ტოლიკამ მიპოვა თვალებით სარკეში, — უტვინო ყოფილხარო, —

გამოცრა ზიზღით კბილებში.

— მე არაფერ შუაში ვარ-მეთქი.

ტროკადერომ ტოლიკას გადახედა, — თავი დაანებე, დაწყნარდება და მიხვდება,

როგორც უნდა მოიქცესო. — მერე გადაიხარა, ბარდაჩოკიდან არყის სავსე ბოთლი
ამოიღო, თავი მოხადა და ისე, რომ არაფერი უთქვამს, უკან მომაწოდა.
 ჩამოვართვი და მოვიყუდე, ჩავიყვანე ნახევრამდე და ვიგრძენი, როგორ
გამომიკეთდა სუნთქვა, მოვეშვი და გამოვთაყვანდი. აღარ ვიცოდი, რა მეფიქრა,
განცდების თავი აღარ მქონდა.

— ეს რა ქენიო? — შემომესმა ტოლიკას ხმა.

არ გამიგია, ბოთლი როდის გამივარდა ხელიდან. ჩემს ფეხებთან ეგდო და არაყი

იღვრებოდა. სალონში არყის სუნი დადგა.

არ გავნძრეულვარ, — გდია და ეგდოს-მეთქი, — გაიფიქრა ვიღაცამ თითქოს ისევ

ჩემ მაგივრად.

არც იმათ უთქვამთ მეტი არაფერი.

ასე ჩუმად გავიარეთ ნახევარი ქალაქი და ავედით უბანში. ხაიმას სადარბაზოსთან

ხალხი იყო შეკრებილი, გველოდებოდნენ. ტაქსი გაჩერდა თუ არა, შემოეხვივნენ
ირგვლივ.

სანამ მანქანიდან გადმოვიდოდით, ტროკადერო მომიბრუნდა და შემომხედა

მშვიდი, საქმიანი გამომეტყველებით, — არაფერი შეგეშალოსო, — გამაფრთხილა
და რაღაც უცნაურად გაიღიმა.

ასფალტზე გადმოვაბიჯე თუ არა, ჩემ წინ ვაგიფა აისვეტა, ტროკადეროს თათარი.

ათი წელი იქნებოდა გასული იმის მერე, რაც პირველად ვნახე, მაგრამ ჩემთვის
არასოდეს ერთი სიტყვაც არ უთქვამს, — იცოდე, თავში გესვრიო, — მითხრა ახლა
და იმანაც გამიღიმა.

ირგვლივ ყველაფერი ქანაობდა. ყელში თითქოს რაღაცა მიჭერდა.

ტროკადერომ სიგარეტი მომაწოდა და სანთებელათი მომიკიდა. მერე მხარზე ხელი
დამკრა, — თავი მაღლა ასწიე, კაცი ხარო! — გამშორდა და ავწიე თავი. დავინახე,
რომანოზა ბიჭებს შორის იდგა და თან ჩემკენ უთითებდა. რამდენიმე წუთში ხალხი ჩემ
ირგვლივ აშკარად შეიცვალა, შიშით, გაკვირვებითა და თითქოს პატივისცემით
დამიწყეს ყურება. ჩემს ქამარში გარჭობილ პისტოლეტებს ვინც შეხედა, თვალი
ვერავინ გამისწორა. ამ დროს, სადღაც შორს, გულის სიღრმეში, ვიგრძენი, რომ ეს
ცვლილება მესიამოვნა და რამდენიმე წამით სულ სხვა კაცად წარმოვიდგინე თავი. ეს
რომ გავაცნობიერე, — ხომ არ ვგიჟდები-მეთქი? — გავიფიქრე.

ვაგიფამ შეხედა ჩვენკენ წამოსულ ბიჭებს, მოტრიალდა და ისევ გამიღიმა, — ხომ

გახსოვს, რაც გითხარიო?

ბრუტიანი თამაზა ორ ნაბიჯზე მომიახლოვდა, — მართალია, რასაც ამბობენო?

თვალებში ცრემლები მომაწვა, — არ ავტირდე-მეთქი, — შემეშინდა და არ

ვუპასუხე. მკაცრი გამომეტყველება მივიღე, თვალი ავარიდე და გვერდზე გავიხედე.
მაშინ თითქოს სადღაც შორიდან ჩამესმა მისი ხმა, — შენ, ძმაო, გაგიჟებულხარ, ასეთი
რამე როგორ იკისრეო?
 ამასობაში ხაიმას ბიძა გამოასვენეს ქუჩაში. ვაგიფამ მკლავში ხელი მომკიდა და
ახლოს მივედით. ის ბიჭიც გადმოათრიეს ტაქსიდან, დააღუნინეს თავი, — მიდიო! —
მიბრძანა ვაგიფამ, მეც სიმწრისაგან მთელი ძალით გავუქანე წიხლი ტრაკში და ისიც
გაფრინდა კუბოს ქვეშ. იქითა მხარეს ებრაელები დახვდნენ, დაესივნენ და ძვალი
რბილად უქციეს.

ის ერთი წიხლის მოქნევა იყო სინამდვილეში ჩემი რეალური წვლილი, გნებავთ

დამსახურება, იმ დღეს მომხდარ ამბებში. სხვა უფრო მნიშვნელოვანი არაფერი
გამიკეთებია.

ტროკადერო გადმოიხარა და წამჩურჩულა, — საღამოს გნახავ და ყველაფერზე

მოვილაპარაკებთ, არც ისე ცუდადაა შენი საქმე, როგორც გგონიაო. — ის რომ
გატრიალდა, ნუგზარა შველიძე მომიახლოვდა, მაგრამ ვაგიფამ შეუღრინა, — აბა,
მოშორდი აქედანო! — და იმანაც კუდი ამოიძუა.

წინა დღესთან შედარებით, ხალხი ბევრად ნაკლები იყო, ორმოცდაათი კაციც არ

იქნებოდა. დაიძრნენ მოედნისაკენ და სადარბაზოს წინ ქუჩა დაცარიელდა.
კედელთან ის ნაცემი ბიჭი ეგდო უგონოდ. ვაგიფამ მხარზე დამკრა ხელი, — მიდი,
მანქანაში დაჯექი! — მიბრძანა.

იმის მერე, რაც მოვედით, ტოლიკა მანქანიდან არ გადმოსულა, ახლა კარი

გამოღებული ჰქონდა და გვიყურებდა. რომ მივუახლოვდით, ქამარზე მანიშნა, — ხომ
ხედავ, როგორ გამოგადგაო.

რა უნდა მეპასუხა?

— სად მივდივართ-მეთქი? — ვკითხე.

შემომხედა და თვალები დაუვიწროვდა, თითქოს შეყოვნდა, — მივალთ და

ნახავო.

უკანა კარი გამოვაღე და ამ დროს პროცესიის იქით, მოედნის კუთხესთან,

მილიციის „კანარეიკის“ ყვითელ სახურავს მოვკარი თვალი და დავფრთხი.

გრანტიკა სარკოზიანი ხალხს გამოეყო და დამიყვირა: — ძაღლები, ბიჭო,

ძაღლებიო.

უცნაური რამ მოხდა, ვაგიფა მოტრიალდა თუ არა, დაბარბაცდა და წაიქცა,

თითქოს ვიღაცამ ხელი ჰკრა. მერე მიკვირდა, რომ ვიხსენებდი, სწორზე, ისე, რომ
არაფერს არ წამოსდებია, რამ წააქცია?

ადგილს მოვწყდი და გავიქეცი.

— ეე, მოიცა! — შემომესმა ტოლიკას დაფეთებული შეძახილი.

მარჯვნივ ვიწრო ქუჩაზე შევუხვიე და ხის ღობეზე გადავხტი. გადმოხტომისას

ქამრიდან პისტოლეტი ამომივარდა, ავიღე და ისევ ქამარში გავირჭე. არ ვიცი, რატომ
მოვიქეცი ასე, რა ჯანდაბად მინდოდა. ღობის ღრიჭოდან ჯერ ტოლიკა დავინახე, მერე
ვაგიფა, ცხვირწინ ჩამიქროლეს. — ესენიც გარბიან-მეთქი, — გავიფიქრე. თავგზა
მქონდა არეული.

ეზო-ეზო, ვიწრო და მოკლე ქუჩებით გარაჟებამდე მივაღწიე, იქ ხევის მხარეს,

კედელსა და ბუჩქებს შორის ჩავიმალე და შევეცადე, გონს მოვსულიყავი. მაგრამ სულ
სხვა რამე მოხდა, ჩემი ცნობიერება თითქოს გაშეშდა. ერთი, რასაც ვგრძნობდი, ეს
იყო — როგორ მტკიოდა ყბა, მტკიოდა, მაგრამ არ მაწუხებდა. არაფრის გახსენება
არ მინდოდა, არაფერი აღარ მაინტერესებდა. მოვიკუნტე და ძალიან დიდხანს ვიყავი
ასე.

გვიანი ღამე იყო, ზემოთ, ფუნიკულიორის გზაზე, აციმციმებული წერტილები

განათებულ ლამპიონებად რომ გადაიქცნენ. ირგვლივ თანდათან ქვეყანამ თავისი
სახის დაბრუნება დაიწყო. — აჰა, აქა ვარ-მეთქი. — და ისიც გამახსენდა, რაში იყო
საქმე. მთელი სხეული დაბუჟებული მქონდა. ძლივს წამოვდექი, კედელს მივეყუდე და
ჩემდა გასაკვირად, აღმოვაჩინე, რომ ტროკადეროც ფეხებზე მეკიდა, ციხეც და
საკუთარი სიცოცხლეც. ასეთი გასაოცარი განცდა არასოდეს მქონია. სულ ცოტა
თხუთმეტი წუთი მაინც, მაგარი ვაჟკაცი ვიყავი. მაგრამ მერე, ნელა, ისევ დამთრგუნა
იმის შეგნებამ, თუ რა სულელურ და საშიშ სიტუაციაში მქონდა თავი გაყოფილი. არ
ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი, არც ციხეში მინდოდა წასვლა და არც
ტროკადეროს გადამტერება მაწყობდა.

14

ჩაბნელებული კედლების ძირში ვიარე და ასე მივაღწიე ბრუტიანი თამაზას

ფანჯრებს. სანამ დავაბრახუნებდი, გაღმა, არსენალის მთის ძირიდან მატარებლის
ბორბლების ხმა შემომესმა. არ მახსოვს, გითხარით თუ არა, მატარებლები ღამის სამი
საათისათვის იწყებდნენ მოძრაობას.

თამაზა ჯერ დამაკვირდა, მერე ფანჯარა გამოაღო და, — მოდი დროზეო! —

სინათლე არ აანთო, ფანჯარას ფარდა არ ჰქონდა და, — სიფრთხილეს თავი არა
სტკივაო.

ქუჩიდან ლამპიონის სუსტი შუქი აღწევდა და იქაურობას ასე თუ ისე მაინც

ანათებდა, ყოველ შემთხვევაში, არაფერს წამოედებოდი.

— ტყუილა გაიქეცი, იმ ძაღლებს შენთან არაფერი ესაქმებოდათ, თავიანთი გზით

მიდიოდნენო.

იმ წუთისათვის ჩემთვის ამას უკვე, აბა, რა მნიშვნელობა ჰქონდა, — ხოო-მეთქი?!

— მეტი ვერაფერი ვთქვი, მივედი და სკამზე დავჯექი.
 — ასეთი სისულელე როგორ გააკეთეო? — მითხრა და სიგარეტი მომაწოდა.
მოვუკიდე და მერე ვუპასუხე, — ეგ ყველაფერი ტყუილია, მე არაფერ შუაში ვარ, მე
არავინ დამიბრედია-მეთქი.

ხომ ბნელოდა, მაინც შევამჩნიე, როგორ გაუფართოვდა საღი თვალი.

მოვუყევი ყველაფერი, როგორც იყო, როგორც მოხდა სინამდვილეში.

პირდაღებული მისმენდა. რომ მოვრჩი, წამოდგა და გაიარ-გამოიარა. — ოო, რა
დამპალი ვინმეა ეგ ტროკადეროო, — თქვა და მწარედ შეიგინა, — დღეს ძაღლების
„კანარეიკა“ რომ არ გამოჩენილიყო, დარწმუნებული ვარ, ახლა დაბრედილი
იქნებოდი და სადმე ხევში ეგდებოდიო.

— რატომ-მეთქი, ძმაო?

— ისეა ყველაფერი აწყობილი, თუ ვინმეზე იფიქრებდნენ, ჩომბესა და ხიხონას

ხალხზე უნდა ეფიქრათ, რა, ასე არ არის? დაგბრიდავდნენ და იქნებოდნენ მშვიდადო.

შემეშინდა! — ღმერთო ჩემო, ასეთი რამე როგორ გამომრჩა-მეთქი. — არადა,

დარწმუნებული ვიყავი, იმიტომ მივყავდი, იმედი ჰქონდათ, დამითანხმებდნენ, ჩემს
თავზე ამეღო მომხდარი ამბავი და თან დამარიგებდნენ, ძაღლებთან რა და როგორ
მელაპარაკა, მაგრამ თურმე საქმე გაცილებით მარტივად იყო. ჩემი თანხმობა
არაფერში არ სჭირდებოდათ, არ მენდობოდნენ და რატომ გარისკავდნენ? პირი რომ
გამეღო, იმისდა მიუხედავად, სიმართლეს დავამტკიცებდი თუ არა, პრობლემები
შეექმნებოდათ.

გაოგნებული მივაშტერდი თამაზას.

— ეგენი ძაღლებზე ადრე გიპოვიანო, — მითხრა.

ცოტა ხანს ორივენი ჩუმად ვიყავით.

სული მეხუთებოდა, — შენ როგორ მოიქცეოდი ჩემ ადგილას-მეთქი?

შემომხედა და არაფერი თქვა.

— თქვი-მეთქი.

— მე ჩემს თავზე ავიღებდიო.

— არა-მეთქი, — გავაქნიე თავი, არ მინდოდა იმის დაჯერება, რომ სხვა

გამოსავალი არ იყო.

— არჩევანი არა გაქვს, პირის გაღებას არ გაპატიებენო.

ის განცდა გამახსენდა, გარაჟის კედელთან რომ დამეუფლა, როცა ყველაფერი

ფეხებზე მეკიდა და საოცარ თავისუფლებას ვგრძნობდი. გამახსენდა და ვცადე,
როგორმე დამებრუნებინა, მაგრამ არაფერი გამომივიდა. — საქართველოდან უნდა
გავიქცე-მეთქი, — ასე კი ვთქვი, მაგრამ გავიქცეოდი თუ არა, კიდევ საკითხავი იყო.
ვხვდებოდი, ამით ბევრი არაფერი იცვლებოდა.

— მე ჩემი უკვე გითხარი, — მითხრა თამაზამ.

სიმწრისაგან ტუჩებს ვიკვნეტდი.

თამაზა სამი წელი იჯდა ციხეში ქურდობისათვის და კანონების შესახებ

პატიმრებისაგან ბევრი რამე ჰქონდა მოსმენილი.

— ვთქვათ, ავიღე ჩემს თავზე, მაშინ რა იქნება-მეთქი?

— არასრულწლოვანებს თორმეტ წელზე მეტს არ უსჯიანო.

— ეგ მთელი ცხოვრებაა-მეთქი.

— თუ ისეთ ბანაკში მოხვდები, სადაც პატიმრებს ერთ დღეს სამად უთვლიან,

ადრე გამოხვალ და თან კაცის სახელი გექნებაო.

ასეთი ბანაკების არსებობის შესახებ გაგონილი მქონდა, მაგრამ არც ოთხი წელი
არ იყო ცოტა. საშინელ ხასიათზე ვიყავი.

— მე მაგის დედა... — შევიგინე, — სხვანაირადაც ხომ შეეძლო ამ საქმის

მოგვარება-მეთქი?

— დიდ ფულს ელოდება.

— ვისგან? — გამიკვირდა.

გაიცინა, — შენ რა, მართლა გგონია, რომ ხაიმას გამო იძია შურიო?

ახლა უკვე საბოლოოდ დავიბენი, — აბა-მეთქი?

— შეუკვეთეს.

— ვინ?

— ეგ საქმე გასცდა ხაიმას ოჯახის ინტერესებს, ებრაელების ტრადიციებს შეეხო.

— მერე რა-მეთქი? — როგორც უნდა ყოფილიყო, ამ საქმიდან ხაიმასა და

ტროკადეროს მეგობრობის გამორიცხვა უბრალოდ სისულელედ მომეჩვენა.

ეს იგრძნო, — ხაიმას გამო ენდნენ, — მითხრა, — ესაა სულ, იმან მოახერხა და

ისე შეასრულა, რომ ყველასათვის ნათელია, რაც მოხდა და რატომაც მოხდა, ახლა
ამ ამბის შესახებ ნახევარი ქალაქი ლაპარაკობს, ებრაელებმა კბილები გამოაჩინეს:
არ შეგვეხოთო.

ვცდილობდი, გამეცნობიერებინა, რაც მესმოდა.

 — სხვა შემთხვევაში ეგ ხაიმას გარეშე თითს არ გაანძრევდა, მერე თუ მაინც
გადაწყვეტდნენ, ისე დაბრიდავდნენ იმ ნაბოზვრებს, რომ ვერავინ ვერასოდეს
ვერაფერს გაიგებდაო.

ეს უკვე ჰგავდა სიმართლეს.

ცოტა ხანს, ორივენი ჩუმად ვიყავით.

— იქნებ გამოჩნდეს ისეთი ვინმე, ვინც დაინახა, როგორ მოხდა სინამდვილეში

ყველაფერი-მეთქი?

— მარტო ის, რომ დაინახა, ბევრს არაფერს ნიშნავს, პლუს არანორმალური უნდა
იყოს, ამ საქმეში ცხვირის ჩაყოფა რომ მოინდომოს, ასეთ რამეს ვინ აპატიებსო?!

სისუსტეს ვგრძნობდი, პირი მიშრებოდა, წყალი მწყუროდა, მაგრამ წამოდგომის

თავი არ მქონდა.

ერთხანს ორივე ჩუმად ვისხედით.

— რას აპირებ? — მკითხა ბოლოს.

რა უნდა მეთქვა?

— იქნებ დამარიგო, იქ რომ მივალ, რა ვთქვა და როგორ მოვიქცე-მეთქი.

— ცოტა ხანს მაცალე, დავფიქრდები, ახლა შენ შეცდომის დაშვების უფლება არა
გაქვსო.

წამოდგა და ტახტის წინ გაიარ-გამოიარა. მერე პისტოლეტები გამომართვა.

ტყვიები არც ერთში აღმოჩნდა და არც მეორეში.

— ამაზე რას იტყვიო?

— რა უნდა ვთქვა-მეთქი?

— თქვი, რომ გასვენების მერე დაბლა ხევში ჩახვედი, ყვავი დაინახე და ორივე
აბოიმა მიაცალე.

— მერე მოვარტყი?

— თუ გინდა, თქვი, რომ მოარტყი და გაღმა ტყეში ჩავარდა.

პისტოლეტები რომ დამიბრუნა, მაშინ გაახსენდა — ხმარება იციო?

— არა-მეთქი.

ათი წუთი მაინც მიხსნიდა, რომელი დეტალი რას ნიშნავდა, რა ფუნქცია ჰქონდა,
როგორ უნდა დამეტენა და გამესროლა.
 დაძაბული ვუსმენდი. — აბა, სცადეო, — მითხრა ბოლოს. ვცადე და კმაყოფილი
დარჩა. ჩამოჯდა ტახტზე და საღი თვალი მოისრისა.

ის ჩვენება, მერე ძაღლებს რომ მივეცი, თავიდან ბოლომდე თამაზას

მოფიქრებული იყო. თითქმის ზუსტად განსაზღვრა, რა შეკითხვებს დამისვამდნენ და
როდის როგორ მომექცეოდნენ. ამიხსნა, პატიმრებთან ურთიერთობის დროს რა იყო
მთავარი, რისათვის უნდა მიმეცა მნიშვნელობა, რატომ და როდის უნდა ვყოფილიყავი
ფრთხილად. მთელი ორი საათი ილაპარაკა და ბოლოს ასე დაამთავრა, — მანდ
რომ კაცი მოხვდება, ორი რამე უნდა ახსოვდეს: არაფერ კარგს არ უნდა ელოდეს და
იმით უნდა იყოს კმაყოფილი, რომ მისი საქმე იმაზე უფრო ცუდად არ არის, ვიდრე
სინამდვილეშიაო. — ბოლოს მითხრა, — ხვალ დილაადრიანად გადავალ
მთაწმინდაზე და ტროკადეროს ვიპოვი, აუცილებელია შენი, რომანოზასა და კუსას
ჩვენებები ერთმანეთს რომ დაემთხვესო.

მომეჩვენა, კმაყოფილი იყო ტროკადეროს გულის მოგების შანსი რომ გაუჩნდა

და ეს არ მომეწონა, — ესეც კარგი ნაბოზვარია-მეთქი! — გავიფიქრე, მაგრამ ისე იყო
თუ ასე, ეს მაინც უმადურობა იყო ჩემი მხრიდან, არ ვიყავი მართალი.

— შენ მთავარია, ჩვენების მიცემა მოასწრო, მერე შეგიძლია, არხეინად იყოო.

თენდებოდა, თამაზასაგან რომ წამოვედი, დაძაბულობისაგან კეფა მტკიოდა.

მეშინოდა, ტროკადეროს ან მის ხალხს არ გადავყროდი, — ან მოსახვევიდან არ
გამოცვივდნენ, ან მიწიდან არ ამოძვრნენ-მეთქი. — ამ შიშთან შედარებით სხვა
ყველაფერი გაუბრალოვდა, სულ სხვა მნიშვნელობა მიიღო.

მანუშაკას ეზოს უკანა მხრიდან მივადექი. არც ეზოში და არც სახლში სინათლე
არ ენთო, ჩამიჩუმი არ ისმოდა. გადავედი ღობეზე, მერე სახლში სამზარეულოს
ფანჯრიდან შევიპარე, გავიარე დერეფანი და მანუშაკას ოთახის კარი ფრთხილად
შევაღე.

მანუშაკა მოკუნტული იწვა და თავი საწოლის კიდეზე ედო. ჩავიმუხლე და

დავაცქერდი, არ გამიღვიძებია, ვერ გავბედე, მის წინაშე თავს რატომღაც დამნაშავედ
ვგრძნობდი. თან მეცოდებოდა, — რა უნდა ქნას აწი ამან უჩემოდ, ვინ იზრუნებს მასზე,
ან ვინ დაიცავს და უპატრონებს-მეთქი? — ბოლოს ფრთხილად ვაკოცე თავზე და
ლოყაზე და წამოვდექი. კართან რომ მივედი, მოვიხედე, მშვიდად ფშვინავდა. რა
მექნა? წამოვედი, არადა, ფეხები უკან მრჩებოდა.

ვიწრო ქუჩებით ვიარე, დავეშვი დაღმართზე, ებრაელების უბანი უკან მოვიტოვე

და მეტეხის ხიდთან, მილიციის შენობაში სირბილით შევვარდი, შევვარდი და
ამოვისუნთქე. ავიარე ხის საფეხურები, შევაღე სამორიგეოს კარი და
თვალებდაწითლებულ, ნამძინარევ მორიგეს წინ დავუდექი.

— ჯუდე ვარ, ანდრონიკაშვილი, უფრო სწორად, იოსებ ანდრონიკაშვილი,

ალბათ იცი, გუშინ დილით კუკიაზე რაც მოხდა, ჰოდა, ის ორი ნაბოზვარი ჩემი
გაგორებულია-მეთქი.
 ამოვიღე პისტოლეტები და მაგიდაზე დავალაგე.

15

მეორე დღეს გამომძიებელმა დამკითხა.

იმ მთავარი მომენტის გარდა, ყველაფერი ისე მოვუყევი, როგორც მოხდა,

თითქმის არაფერი შემიცვლია.

— კი მაგრამ, ის ბიჭი რატომ თან არ მოიყვანესო? — მკითხა.

— სანამ ფულს არ მიიღებდნენ, რატომ გამოაჩენდნენ-მეთქი.

— რომ მიიღეს, მერე?

— მერე მიგვასწავლეს, სადაც მალავდნენ.

— რატომ? თვითონ სხვა რა საქმე ჰქონდათ?

— ფულის თავიდან დათვლა დაიწყეს-მეთქი.

შუბლზე ნაოჭები გაუჩნდა.

— ნელა თვლიდნენ, კაიფში იყვნენ, ჩვენ ვჩქარობდით, ხალხი გველოდებოდა.

მაგიდაზე კალმისტრის ბოლო დააკაკუნა. ვიგრძენი, პასუხმა არ დააკმაყოფილა.

— აბა, როგორ იპოვიდნენ იმ ნაბოზვარს ისე სწრაფად? იმ დანგრეულ შენობებში

დამალული კაცის პოვნა არ გინდა, რა არის აქ გასაკვირი-მეთქი.

ერთი წამით ჩაფიქრდა და მერე თავი დახარა, ჩემს პასუხებს თაბახის ყვითელ
ფურცლებზე წერდა.

— მე კმაყოფილი ვარ, ასე რომ მოხდა, თორემ იმათი თანდასწრებით ასეთ რამეს
ვერ მოვახერხებდი, არ დამანებებდნენ-მეთქი.

— როდის ესროლეო?

— ფული რომ დათვალეს, მერე-მეთქი.

— რას ელოდებოდიო?

— მინდოდა, ჩვენს პატიოსნებაში დარწმუნებულიყვნენ-მეთქი.

ეს თამაზას ტექსტები იყო და მეც თითქმის სიტყვასიტყვით ვიმეორებდი.

 — შენი მეგობრის ოჯახს რომ მიაყენონ შეურაცხყოფა, როგორ მოიქცევი-მეთქი?

— ეგ არ არის შენი საქმეო.

ცოტა გაკვირვებული და დაფიქრებული მიყურებდა. ვცდილობდი, მაგრამ ვერ

ვხვდებოდი, იჯერებდა თუ არა, რასაც ვეუბნებოდი.

თამაზამ გამაფრთხილა, იცოდე, როგორც არ უნდა შეგიტრიალონ კითხვები, არ

დაიბნე, რასაც თავიდან იტყვი, ისევ ის უნდა თქვა, გინდაც ასჯერ მოგიწიოს პასუხის
გაცემაო. მაგრამ გამომძიებელს იმ ბიჭის შესახებ მაშინ მეტი არაფერი უკითხავს.

სამი დღის მერე, დილით, პროკურორთან მიმიყვანეს. თანაშემწემ ჩემი ჩვენება

დაუდო წინ და იმანაც კითხვა დაიწყო, დროდადრო გამომხედავდა, რომ მორჩა, მერე
მკითხა, — პისტოლეტები ვინ მოგცაო?

— ორი თვის წინ რკინიგზის სადგურთან თათრების მანქანა გავქურდე, იმ მანქანის

ბარდაჩოკში წავაწყდი-მეთქი.

ჩაფსკვნილი კაცი იყო, კარგად გაპარსული და კარგად დავარცხნილი. ისეთი

გამომეტყველება ჰქონდა, იფიქრებდი, ეს წუთია, მძღნერში ჩააბიჯა და წუხსო.

— მიდი აბა, გისმენ, მოჰყევი ყველაფერი, როგორც იყოო.

კი ვუთხარი — მანდ წერია, ხომ წაიკითხეთ-მეთქი.

მაგრამ — არა, მიდი, მოჰყევიო.

ერთხელაც არ შეუწყვეტინებია, ყურადღებით მომჩერებოდა, რომ მოვრჩი და

გავჩუმდი, — მკვლელს არა ჰგავხარო, — მითხრა, — მით უმეტეს ისეთს, ორ კაცს ასე
იოლად რომ გააგორებსო.

— მართალი ხართ, მე მკვლელი არა ვარ, მე შურისმაძიებელი ვარ, მე ვთვლი,

რომ ეს კეთილშობილური საქმეა, მე შური ვიძიე ჩემი მეგობრის ოჯახის
შეურაცხყოფისათვის-მეთქი.

— ორი პისტოლეტი რად გინდოდა, რატომ ერთით არ ესროლე ორივესო?

— ორი პისტოლეტი მქონდა და ორივე გამოვიყენე, მე ამაში ცუდს ვერაფერს ვერ

ვხედავ-მეთქი.

— ადრე თუ გისვრია ადამიანის ან ცხოველისათვისო.

— ყვავებს ვესროდი ხოლმე, იმ დღესაც ვესროლე, ეს ამბავი რომ მოხდა, რაც

ტყვიები მქონდა დარჩენილი, სულ მივახარჯე-მეთქი.

მე თვითონ მიკვირდა, ისე თავისუფლად ვტყუოდი.

— შენმა მეგობრებმა თუ იცოდნენ, პისტოლეტები რომ გქონდაო.

 — იცოდნენ, მაგრამ ასეთ რამეს არ ელოდნენ-მეთქი.

— შენ ეს გადაწყვეტილება როდის მიიღეო?

— როდესაც მიგვასწავლეს, სად მალავდნენ იმ ნაბიჭვარს, მივხვდი, რომ შანსი

გამიჩნდა და ხელიდან არ გავუშვი-მეთქი.

ჩომბესა და ხიხონას სურათები მაჩვენა. — იქნებ გაიხსენო, თავიდან რომელმა

მიგასწავლათ, ამან თუ ამანო?

ამ კითხვისათვის მზად ვიყავი.

— თავიდან აი, ამან, ულვაშები რომ აქვს, მერე მე ყურს აღარ ვუგდებდი, საქმეზე
დავიწყე ფიქრი-მეთქი.

ბოროტად გაეცინა. ადრე რომ დამკითხა, იმ გამომძიებელზე ბევრად უფრო

ჭკვიანი ჩანდა.

— იცი, რა გელოდებაო? — ვიცი, მაგრამ არ მეშინია, ბოლობოლო, ციხეებს

ადამიანებისათვის აშენებენ და არა ცხვრებისათვის-მეთქი. — ეს ფრაზა
ტროკადეროსაგან მქონდა გაგონილი და ახლა გამოვიყენე.

— სულელი ადამიანებისათვის აშენებენ, — მითხრა მკაცრად, — ჭკვიანებს იქ

არაფერი ესაქმებათო.

— ძალიანა გთხოვთ, შეურაცხყოფას ნუ მაყენებთ, მართალია, მეჯღანის შვილი

ვარ, მაგრამ სამაგიეროდ, ბაბუაჩემი ცნობილი თავადი იყო, ათას ხუთასი ჰექტარი
ვენახი ჰქონდა საკუთრად-მეთქი.

მეორე დილას ქალაქის მთავარი საძაღლეთის დროებით იზოლატორში

გადამიყვანეს, ვიცოდი, ხაიმა იქ რომ ჰყავდათ და იმედი მომეცა, — იქნებ ვნახო-
მეთქი. — ვიწრო, პატარა საკანში ათი პატიმარი დამხვდა. ზოგი ნარზე იწვა, ზოგი
იატაკზე იჯდა, ასაკით ყველა ჩემზე უფროსი იყო. ყარდა იქაურობა. იატაკზე ადგილი
მიმიჩინეს თუ არა, მაშინვე გამოკითხვა დავიწყე, — ესა და ეს კაცი ხომ არ იცით,
რომელ საკანში ზის, ან ხომ არ იცით, ეს როგორ შემიძლია, გავიგო-მეთქი?

— ფული თუ გაქვს, ზედამხედველს მოელაპარაკე, შემოივლის კამერებს და

გაიგებს, ადვილი საქმეაო, — მითხრა ხნიერმა კაცმა, ნარზე იწვა და სიგარეტს
ეწეოდა.

— რამდენი უნდა გადავუხადო-მეთქი?

— ხუთი მანეთიო.

შევცბი, მაგრამ მერე გამახსენდა, ოცდახუთი მანეთი რომ მქონდა და გულზე

მომეშვა.

— რატომ დაგიჭირესო? — მკითხა ახალგაზრდა კაცმა.

 — ორი ნაბოზვარი გავაგორე-მეთქი.

ერთი წუთით სიჩუმე ჩამოვარდა.

— რატომ? — დაინტერესდა ის ხნიერი კაცი, სიგარეტს რომ ეწეოდა.

— ასე იყო საჭირო-მეთქი.

ამის შემდეგ არავის არაფერი აღარ უკითხავს.

საღამოს ზედამხედველს მოველაპარაკე და ერთი საათის შემდეგ კარში

დატანებული სათვალთვალო ხვრელიდან დამიძახა, — მოდიო, — რომ მივედი,
მითხრა, — შენი მეგობარი ოცდამეხუთე კამერაში ზის, აი, ეს გამომატანა,
გამომართვი, — ოთხად დაკეცილი რვეულის ფურცელი და ფანქარი გადმომცა, —
ორ საათში მოვალ და პასუხს წავუღებო.

ფურცელზე ერთი წინადადება ეწერა, — რას გაბრალებენ? სხვა არაფერი

მაინტერესებსო.

ესე იგი, ისეთი არაფერი დაწერო, მერე რომ ინანოო. ეს გაფრთხილება არ იყო
საჭირო, ზედამხედველის ნდობა რომ არ შეიძლება, ამდენი მეც მესმოდა.

ჩემი პასუხი ძაღლებისათვის მიცემული ჩვენებისაგან თითქმის არ

განსხვავდებოდა, უბრალოდ, ბევრად უფრო მოკლე იყო. თავიდან დავიწყე იმით,
რომ მივუსამძიმრე ბიძების გარდაცვალების გამო, ბოლოს კი ასე დავამთავრე, — შენი
ოჯახის ღირსება აღდგენილია-მეთქი. — ძალიან წვრილი ასოებით ვწერდი და ის
ფურცელი ამ საქმისათვის ასე თუ ისე ვიმყოფინე.

პასუხი მეორე საღამოს მივიღე. ფურცელზე კაცის ფალოსი ეხატა, ნახატის ზემოთ
ეწერა, — რაც მომწერე, თუ სიმართლეა, აი, ესა ხარო. — ქვემოთ ეწერა, — თუ
ტყუილია, მაშინ მით უმეტესო.

სულ ეს იყო.

გავბრაზდი, თუმცა ეჭვი მეპარებოდა, რომ მართლა ასე ფიქრობდა. ცხადია,

შეკითხვები გაუჩნდებოდა, მაგრამ იმდენს კი უნდა მიმხვდარიყო, სიმართლე სადღაც
სხვაგან რომ იყო.

გადავაბრუნე ფურცელი და დავწერე, — ალბათ, სხვანაირადაც შეიძლებოდა,

რომ მომხდარიყო, მაგრამ ასე მოხდა, იმედი მაქვს, გახსოვს, ხატვა მე შენზე უკეთ
რომ მეხერხება-მეთქი.

მესამე დილას მორგში მიმიყვანეს. იქ დიდხანს დავყავით. გამომძიებელმა

ექიმთან ერთად ოქმი შეადგინა. იმ ოქმის მიხედვით, მე ვადასტურებდი, რომ გვამები
ამოვიცანი და ვაღიარებდი, რომ ორივე ჩემი დაბრედილი იყო. ხელი მოვაწერე და
გამოვედით გარეთ. ძაღლებმა მანქანაში ჩამსვეს და უკან დამაბრუნეს.
 საღამოს ხაიმას სულ ორი სიტყვა მივწერე: — როგორა ხარ-მეთქი?

ზედამხედველი რომ დაბრუნდა, მითხრა, — შენი მეგობარი აქ აღარ არის,

გაუთავისუფლებიათო. — გული დამწყდა, სანამ იქ იყო, ყველაფრის მიუხედავად,
თავს მაინც მარტო არ ვგრძნობდი, უფრო მშვიდად ვიყავი.

სამი დღის შემდეგ გუბერსკის ციხის არასრულწლოვანთა განყოფილებაში

გადამიყვანეს. კუკიაზე მომხდარი ამბავი ჩემ გამოჩენამდე უკვე გაგებული ჰქონდათ
და ისეთი პატივისცემითა და მორიდებით მექცეოდნენ, რომ მანამდე სხვაგან ისე
კარგად თავი არსად მიგრძნია.

16

ძაღლებს თავიანთი ინფორმატორები ჰყავდათ ებრაელებს შორის და

დარწმუნებულები იყვნენ, რომ ამ საქმის უკან შემკვეთები იდგნენ. გააფთრებულები
მოითხოვდნენ ჩემგან, ბოლომდე მეთქვა სიმართლე. სიმართლე კი, მათი აზრით, ის
იყო, რომ ჩომბესა და ხიხონას დაბრედვა ტროკადერომ და მისმა მეგობრებმა
დაგეგმეს, მე უბრალოდ გავბრიყვდი და შევასრულე.

არც ეზარებოდათ და არც იღლებოდნენ, ხან სასჯელის შემცირებას

მპირდებოდნენ, ხან მემუქრებოდნენ, — სამუდამოდ დაგღუპავთო, — მაგრამ მე იმ
ჩემი პირველი ჩვენებისათვის არც მომიკლია რამე და არც დამიმატებია. მტკიცედ
ვიცავდი თამაზას დარიგებას. ისე დაუზოგავად მცემდნენ, ხუთჯერ დავკარგე გონება
და ექიმები მასულიერებდნენ. შედეგი კი ის იყო, რომ აზარტი გამიჩნდა, არ დამეთმო.
სხვაზე არაფერზე აღარ ვფიქრობდი, სხვამ ყველაფერმა თითქოს მნიშვნელობა
დაკარგა. ბოლოს, როცა მათ თვალწინ ორივე ხელის მაჯებზე ვენები გადავიჭამე და
იქაურობა სისხლში მოვთხვარე, ისე დანაღვლიანდნენ, მივხვდი, თავს დამანებებდნენ
და ჩემს სიცოცხლეში პირველად ვიგრძენი საკუთარი თავის პატივისცემა.

როგორც იქნა, მორჩა წინასწარი ძიება და ადვოკატი გამომეცხადა. იმ დროში,

სანამ წინასწარი ძიება არ დამთავრდებოდა, ბრალდებულს ადვოკატს ახლოს არ
აკარებდნენ. ის ჩემი ადვოკატი საქმიანი და თავის თავში დაჯერებული კაცი ჩანდა.

— შენმა მეგობარმა დამიქირავაო, — მითხრა და ხაიმას წერილი გადმომცა.

წერილში დაახლოებით ასეთი რამე ეწერა: — იმედი მაქვს, გჯერა, რაც გავიგე,
ძალიან მეწყინა. დარწმუნებული ვარ, მე რომ გარეთ ვყოფილიყავი, საქმე აქამდე არ
მივიდოდა. ახლა ვცდილობთ, დაგეხმაროთ, ვნახოთ, რა გამოგვივაო.

— უფლება უნდა მოვიპოვოთ, ფსიქიატრებმა შეგამოწმონ, — მითხრა ადვოკატმა,

— თუ შეურაცხადად ჩაგთვალეს, მერე აქ არაფერი გესაქმება, სახლში გაგიშვებენო.

ტანში ჟრუანტელმა დამიარა. — ვითომ გამოვა რამე-მეთქი?

 — კომისიის თავმჯდომარეს ვიცნობ, შევხვდები და მოვურიგდებიო.

მივხვდი: ტროკადერომ ებრაელებისაგან აღებული ფულის ნაწილი მისცა ხაიმას.

აბა, ხაიმა საიდან მოიტანდა ადვოკატისა და მით უმეტეს კომისიის
თავმჯდომარისათვის მისაცემ ფულს? არ გამკვირვებია, წესით, იმ საქმიდან წილი მეც
მერგებოდა, თან ჩემი ინტერესების დაცვა ახლა უკვე ტროკადეროს ღირსების საქმე
იყო. ასე რომ, კმაყოფილი ვიყავი, პირი რომ არ გავაღე და სიმართლის მტკიცებას
არ შევუდექი. იმ ცემასა და წამებას, რაც გადავიტანე, ახლა ფასი დაედო.

— შენი მეგობარი ძალიან გაკვირვებულია შენი საქციელის გამოო, — მითხრა

ადვოკატმა.

— არა მგონია-მეთქი.

— რატომ?

— იმიტომ, რომ ჩემი მეგობარია-მეთქი.

ცოტა ხნით გაჩუმდა, თან თვალს არ მაშორებდა.

— შეწუხებულიაო, — თქვა მერე.

— ეგ გასაგებია-მეთქი.

— ორი ადამიანი ასე როგორ გაიმეტეო?

იმ დაკითხვების მერე როლში ვიყავი შესული, — შენ ბავშვობის მეგობარი თუ

გყავს-მეთქი?

— კი მყავს, მაგრამ მეგობრობის გამო კაცს ვერ მოვკლავო.

— ის-მეთქი?

— არც ისო.

— გამოდის, რომ თავს იტყუებთ, ყველაფერი, რაც ნამდვილია, მსხვერპლს

ითხოვს-მეთქი, — დავახეთქე.

იმედი გამიჩნდა და ავფორიაქდი. საკანში ადგილს ვერ ვპოულობდი. ღამით

ცუდად მეძინა, გამუდმებით ბოლთას ვცემდი და ერთი კვირის შემდეგ კარი რომ
გაიღო და ზედამხედველმა დამიძახა, — ადვოკატი გელოდებაო, — სირბილით
გავუყევი დერეფანს პაემნის ოთახისაკენ. ზედამხედველი დაფეთებული მომდევდა, —
მოიცა, სად გარბიხარო.

ადვოკატი საქმიანი სახით დამხვდა. — ყველაფერი რიგზეა. იმ კვირაში

დანიშნავენ კომისიას, ფსიქიატრები გაგსინჯავენ და ჰოსპიტალში გაგამწესებენ, იქ
როგორმე ექვს თვეს გაძლებ და მერე სახლში გაგიშვებენ, გიჟის საბუთი გექნება და
რაც გინდა, ის აკეთე, კაცი ხმას ვერ გაგცემს. გიჟებსა და ჭკვიანებს ამ ქვეყანაზე
ყველაფრის უფლება აქვთ, კანონი მაგათთვის ბევრს არაფერს ნიშნავსო.

ძალიან კმაყოფილი დავბრუნდი საკანში, წამოვწექი საწოლზე და მომავალზე

დავიწყე ფიქრი. რომ გამოვიდოდი, პირველ რიგში, მაიორ თემბრიყაშვილს
ამოვუტრიალებდი გინებით მკვდარსა და ცოცხალს, — იქნებ აგურიც ვხეთქო თავში-
მეთქი. — ზამთარში, ტერეზასთან რომ მივედი ხაიმას ტანსაცმლის წამოსაღებად, იქ
თავშეხვეული მაიორი დამხვდა. ჩემი მისვლის მიზეზი გაიგო თუ არა, წამოხტა
სკამიდან, დამიგდო ფეხქვეშ და სულ ჩექმის ქუსლები მირტყა. ტანსაცმელი კი
წამოვიღე, მაგრამ მერე მთელი კვირა სისხლს ვაფურთხებდი. ის ცემა მწარედ
დამამახსოვრდა და შანსი თუ გამიჩნდებოდა, სამაგიეროს გადავუხდიდი, აბა, რას
ვიზამდი. სხვა, არანაკლებად მნიშვნელოვანი გეგმებიც მქონდა, მაგრამ, სამწუხაროდ,
რასაც ველოდი, ის არ მოხდა.

გამიყვანეს კომისიაზე, ექიმებმა, — ოთხი ექიმი იყო, სამი კაცი და ერთი ქალი, —
მთელი ორი საათი მალაპარაკეს, მატრიალეს წინ და უკან და ისევ ციხეში მიკრეს
თავი, — გიჟი არა ხარო! — აბსოლუტურად ნორმალურად მცნეს. არადა,
დარწმუნებული ვიყავი, თავისუფლებამდე სულ ერთი ნაბიჯი რომ მიკლდა.

იმედის გაცრუება ძალიან მძიმედ განვიცადე. ორი დღის განმავლობაში არაფერი

მიჭამია, ვიწექი საწოლზე და მანუშაკა მენატრებოდა. თუმცა ეს მარტო მონატრება არ
იყო, მიყვარდა მანუშაკა და ის სიყვარული მტკიოდა. სხვაზე არაფერზე არ
ვფიქრობდი, სხვას ყველაფერს მნიშვნელობა დაკარგული ჰქონდა.

მესამე დღეს ადვოკატთან შესახვედრად რომ წამიყვანეს, ფეხებს ძლივს

მივათრევდი. თავბრუ მეხვეოდა. გამიჭირდა პაემნის საკნის კარის გამოღება.

— ამას ვინ იფიქრებდაო! — გაშალა ხელები ადვოკატმა.

— რა მოხდა-მეთქი?

— კომისიის თავმჯდომარემ თავი ჩამოიხრჩოო.

რა უნდა მეთქვა?

— კიდევ ერთი დღე რომ ეცოცხლა, ყველაფერი ისე მოგვარდებოდა, როგორც

საჭირო იყოო.

— ერთი მაგისი დედაც-მეთქი, — სკამი გამოვწიე და დავჯექი.

ის გულწრფელად წუხდა: — საქმეც გაფუჭდა და ფულიც დაიკარგაო.

— ამ ყველაფრის მერე რისი იმედი შეიძლება მქონდეს-მეთქი?

— მოსამართლეს შეუძლია, ათი წელი მოგცეს, ნაკლები არ გამოვაო.

— ჩემი მეგობარი რას ფიქრობს-მეთქი?

 — მთხოვა, რომ მოსამართლეს მოველაპარაკოო, — მერე გაახსენდა და ხაიმას
წერილი გადმომცა.

სულ ორი წინადადება ეწერა, „ხომ იცი, უნდა გაუძლო, სხვა გზა არა გაქვსო!“ ეს
არ იყო თანაგრძნობა, ყოველი შემთხვევისათვის, მაფრთხილებდა.

იმდენი ხნის განმავლობაში, რაც დაჭერილი ვიყავი, მამაჩემი ერთხელაც არ

გამხსენებია და მაშინ, სასამართლოს დარბაზში რომ დავინახე, გამიხარდა.

— მადლობა სიგარეტებისათვის-მეთქი! — დავუძახე.

შევატყვე, როგორ გაუკვირდა. არ გამოუგზავნია და, აბა, რა იქნებოდა?!

გამეცინა.

— იცინი, არა? შე ასეთო და ისეთო... — აყვირდნენ ჩომბესა და ხიხონას

ნათესავები და ახლობლები. საპასუხოდ ჟორიკა მომჯიანმა დაუსტვინა, მერე სხვებიც
აჰყვნენ და ხმაური ატყდა. დარბაზში ბევრნი იყვნენ ჩემი უბნიდან.

მანუშაკამ დამინახა თუ არა, შეეცადა, ახლოს მოსულიყო, მაგრამ

ზედამხედველებმა არ მისცეს ამის საშუალება და ატირდა. სუსანა დეიდამ წაიყვანა და
გარიკას გვერდით დასვა. რომ დაწყნარდა, მერე ხელი ტუჩებთან მიიტანა, ჰაეროვანი
კოცნა გამომიგზავნა და დაიყვირა, — მიყვარხარო!

პროცესი სამი დღე გაგრძელდა. ვიცოდი, რასაც მომისჯიდნენ და რაც ხდებოდა,

სულელურ თამაშად მეჩვენებოდა.

რომანოზასა და კუსას ჩვენებები ერთიერთზე დაემთხვა ჩემს ჩვენებას. წუხდნენ —

ვერაფრით წარმოვიდგენდით, ასეთ რამეს თუ აპირებდა, თორემ ახლოსაც არ
გავიკარებდითო.

მერე ისინი დაკითხეს, ვინც ასე ვთქვათ, შეესწრო მომხდარ ამბავს.

ჰყვებოდნენ, როგორ ვადექი მარტოდმარტო, პისტოლეტებით ხელში,

დაბრედილებს თავზე, როგორ მოვიდა მერე ტროკადერო ტაქსით და მისი მოსვლის
შემდეგ როგორ გამოჩნდნენ რომანოზა და კუსა იმ ნაბიჭვართან ერთად.

იმ ნაბიჭვარს მოსამართლემ ჰკითხა: — სროლის ხმა როდის გაიგონე, შენს

წასაყვანად რომ მოვიდნენ მერე, თუ მანამდეო?

— მე დაბლა, სარდაფში ვიჯექი, იქ კიბეებზე ფეხების ბრახუნის გარდა არაფერი

გამიგონია, ჩემს ახლობლებს ველოდი და ამ დროს უცხო კაცი რომ გამოჩნდა,
ძალიან შემეშინდაო, — მერე დაწვრილებით მოჰყვა, გარეთ რომ გამოიყვანეს, რაც
ნახა და რაც მოისმინა.

ტროკადერო შეკითხვებზე დინჯად, საკუთარი ღირსების სრული შეგრძნებით

პასუხობდა. იქ ვინც იყო, ყველაზე შთაბეჭდილება მოახდინა, მათ შორის
მოსამართლეზეც. აშკარად ჰქონდა რაღაც ჰიპნოზისმაგვარი, პროკურორმა
შეკითხვის დასმა დაიწყო და გაჩუმდა, დაავიწყდა, რისი თქმა უნდოდა.

ვუყურებდი და ვფიქრობდი, — რა უცნაური ნაბოზვარია, როგორ უნდა მოახერხო

კაცმა, ასეთი რომ გახდე-მეთქი? — ისე გავიდა დარბაზიდან, ჩემკენ ერთხელაც არ
გამოიხედა. — ერთი შენი დედაც-მეთქი, — შევაგინე გულში.

პროკურორმა დამაფიქრებლად მიიჩნია ის გარემოება, რომ სროლის მომენტი

არავის არ დაუნახავს, ასეთი არავინ აღმოჩნდა და ძიება, სამწუხაროდ, იძულებული
იყო, ძირითადად ჩემს ჩვენებას დაჰყრდნობოდა, რის გამოც სიმართლე შეიძლება,
არ ყოფილიყო სრულყოფილად წარმოჩინებული. ეჭვი შეიტანა ტროკადეროსა და
მისი მეგობრების პატიოსნებაში, — მართალია, ძიების დროს მათი ბრალეულობის
დადგენა ვერ მოხერხდა, მაგრამ დიდი ალბათობით, მოწმეები კი არა, მკვლელობის
მონაწილეები არიანო. — და მოსამართლისაგან მოითხოვა, ამ გარემოებას
განსაკუთრებული ყურადღებით მოჰკიდებოდა.

ერთხელ სკოლაში სპექტაკლი დადგეს, სადაც მოსწავლეებთან ერთად

მასწავლებლებიც მონაწილეობდნენ. ფიზკულტურის მასწავლებელი ქარხნის ბრაზიან
დირექტორს თამაშობდა, ის პროკურორი რაღაცით იმ დირექტორს ჰგავდა.

ჩემზე თქვა, — ძალიან გაკვირვებული დავრჩი, ფსიქიატრებმა ნორმალურად

რომ ცნეს, აშკარად ფსიქიკურად გაუწონასწორებელი პიროვნებაა, რომელსაც
მორალზე ავადმყოფური წარმოდგენა აქვსო. — ბოლოს ჩემთვის სასჯელის
მაქსიმუმის, თორმეტი წლის შეფარდება მოითხოვა და დაჯდა.

— ერთი შენი დედაც-მეთქი... — იმასაც შევაგინე გულში.

ადვოკატის საპასუხო გამოსვლიდან შევიტყვე, რომ მე თურმე ავადმყოფური კი

არა, რაინდული წარმოდგენა მქონია მორალზე. ისტორიიდან და ლიტერატურიდან
გულის ამაჩუყებელი მაგალითები გაიხსენა, თუ როგორ წირავდნენ მეგობრები
ერთმანეთის გულისათვის თავს, — ეს ის მაგალითებია, რომლებიც მოგვწონს ჩვენ,
ყველას, და დარწმუნებული ვარ, მათ შორის თქვენც, პატივცემულო მოსამართლევ,
ყველას მშვენივრად მოეხსენება, ღირსების გრძნობა განგვასხვავებს ადამიანებს
ცხოველებისაგანო.

ისეთი დაყენებული ხმით ლაპარაკობდა, იფიქრებდი, ცოტაც და სიმღერით

გააგრძელებსო. თხუთმეტი წუთი ილაპარაკა და ბოლოს ასე დაამთავრა: ეს ის
ახალგაზრდაა, რომელიც პატივს სცემს სხვა რელიგიური მრწამსის ადამიანების
ტრადიციებს და რომლისთვისაც წმინდათაწმინდაა მეგობრის წინაშე მოვალეობის
გრძნობა. ეს მისი გენეტიკის გამოძახილია, ის შთამომავალია მუხამბერკ
ანდრონიკაშვილისა, რაინდისა, რომელიც თავისი რაზმით პირველი გადავიდა
იერუსალიმის კედელზე პირველი ჯვაროსნული ომის დროს, რომელსაც გოტფურდ
ბულონელი ხელმძღვანელობდაო, ამ ყველაფერზე დაფიქრება აუცილებელია, რათა
უფრო ღრმად ჩავწვდეთ ერთი შეხედვით ასეთი არაორდინარული საქციელის
მიზეზებსო. — დაამთავრა და მისი ერუდიციით დათრგუნულ პროკურორს გახედა,
მერე მომიახლოვდა, თვალი ჩამიკრა და მოაჯირს ხელით დაეყრდნო. თავისი თავით
აშკარად კმაყოფილი იყო.

გადავიხარე და ვკითხე: — თუ ძმა ხარ, ეგ მუხამბერკ ანდრონიკაშვილი საიდან

ამოთხარე-მეთქი?

— გამოსვლისათვის სპეციალურად ვემზადებოდიო.

ეს არ მომეწონა. — მომისმინე, შენ მოსამართლესთან ხომ მოილაპარაკე-მეთქი?

— კი, ყველაფერი რიგზეაო.

— აბა, მაშინ რატომ შეიწუხე ასე თავი-მეთქი?

არ ესიამოვნა, — ასეა საჭირო, — მითხრა და მოაჯირს მოშორდა.

ტყუილად ვინერვიულე, ათი წელი მომისაჯეს და ამით დამთავრდა. ორი კვირის

შემდეგ თვრამეტი წლის გავხდი და სრულწლოვანების განყოფილებაში
გადამიყვანეს.

იქ კანონიერმა ქურდებმა თავიანთ კამერაში დამიბარეს. — ტროკადერო ჩვენი

მეგობარია, — მითხრეს, — შემოგვითვალა, რომ ყურადღება მოგაქციოთ, როგორც
ღირსეულ კაცს, ასე რომ, თუ რამე პრობლემა გექნება, არ მოგერიდოს,
შეგვატყობინეო. — მათთან ერთად საჭმელი ვჭამე და არაყი დავლიე. ეს ძალიან
დიდი პატივი იყო.

კანონიერი ქურდი, ანუ განაბი, როგორც მაშინ ეძახდნენ, კრიმინალურ სამყაროში

ასრულებს მოსამართლის ფუნქციას, რაც არის მათი კასტის ძალაუფლების
საფუძველი. კასტა რეალურად კრიმინალური სამყაროს პროფესიონალთა კავშირია.
კანონიერი ქურდის წოდების მოპოვება არაა ადვილი საქმე, პრეტენდენტი,
ბავშვობიდან მოყოლებული, მთელ რიგ მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს. კასტას
აქვს თავისი ქცევის კოდექსი და იმ კოდექსით სჯიან და არეგულირებენ სადავო
საკითხებს. ვინც მათ გადაწყვეტილებას არ დაემორჩილება, რისკზე მიდის, ეს საშიშია.
ახლა არ ვიცი, რა ხდება, მაგრამ საბჭოთა კავშირის დროს პატიმრებზე დიდი გავლენა
ჰქონდათ და იმ უზარმაზარ ტერიტორიაზე ციხეებისა და საპატიმრო ბანაკების
თითქმის ნახევარს აკონტროლებდნენ. მათი დევიზი იყო: ღირსება და
სამართლიანობა. დადიოდა ხმები, რომ ბევრი მათგანი ფარულად
თანამშრომლობდა ძაღლებთან, მაგრამ ის ხმები მათ ავტორიტეტს ბევრს ვერაფერს
აკლებდა, მათი სიტყვა კანონი იყო.

ადვოკატთან ერთად განცხადება დავწერე და ისეთ ზონაში მოვითხოვე სამუშაოდ

გამწესება, სადაც პატიმრებს ერთი დღე სამად ეთვლებოდათ. ასეთი ზონები
აღმოსავლეთ ციმბირში და უკიდურეს ჩრდილოეთში იყო. იქ, საბადოებზე,
ძირითადად მკვლელები და განსაკუთრებით საშიში რეციდივისტები იხდიდნენ
სასჯელს. მოწამლული გარემოსა და ცხოვრების მძიმე პირობების გამო, როგორც
ამბობდნენ, ბევრი უკან ვეღარ ბრუნდებოდა, ხოლო ვინც ბრუნდებოდა, იმათგან
ნახევარი უკვე სერიოზულად იყო დაავადებული. ამიტომ თავისი ნებით იქ მოხვედრის
სურვილი იშვიათად თუ გაუჩნდებოდა ვინმეს. ეს ყველაფერი ვიცოდი, მაგრამ ერთი
წუთითაც არ დავფიქრებულვარ, ათი წელი ძალიან ბევრი იყო და მზად ვიყავი
რისკისათვის.

განაჩენის გამოტანის შემდეგ პატიმრებს კვირაში ერთხელ ახლობლებთან

შეხვედრის უფლებას ეძლეოდათ. ამისათვის სპეციალური კამერები არსებობდა,
სადაც მაგიდა და სკამები იდგა. დრო განსაზღვრული იყო, ერთი საათი.

ხაიმა რომ მოვიდა. სიგარეტების ათი ყუთი მომიტანა საჩუქრად და გაზეთში

გახვეული ათასი მანეთი გადმომცა, — აი, ესაა სულ, რაც ტროკადეროს მოცემული
ფულიდან დარჩაო, — მითხრა და ამოიოხრა. ტროკადეროს ებრაელებმა თურმე
ოცდახუთი ათასი მანეთი გადაუხადეს. იმ ოცდახუთი ათასიდან სამი ათასი ძაღლებს
მიუტანა და ხაიმა გამოაშვებინა, ორი ათასი ბრუტიან თამაზას აჩუქა. — დარჩენილი
ოცი ათასიდან თორმეტი ათასი მე მომცა, შენი საქმეების მოსაგვარებლადო, — წინ
იყო გადმოხრილი და თითქმის ჩურჩულით მელაპარაკებოდა, — ბოლოს კიდევ სამი
ათასი დამიმატა, ასე რომ, მაგ მხრივ სადავო არაფერი გაქვსო. — გარეთ, კარებთან,
ზედამხედველი იდგა, მაგრამ იმას ჩვენი დარდი არ ჰქონდა. პაემნის დრო რომ
ამოიწურა, მერე შემოიხედა სარკმელში. ხაიმამ ხუთი მანეთი მისცა და იმანაც ათი
წუთი კიდევ გვადროვა. მაშინ მითხრა: — მამაშენი ვერაა ხასიათზე, სასამართლომ
ისევ უარი უთხრა განქორწინებაზე, მეორეჯერ მისცეს ცხრა თვე მოსაფიქრებლადო.

როგორც იქნა, გავიდა ის კვირა და მანუშაკა გამოჩნდა. ისე იყო გამოპრანჭული,

შევხედე და სახტად დავრჩი. ტუჩებზე შინდისფერი პომადა ესვა, ქუთუთოები ცისფრად
შეეღება, წამწამები — შავად. ლოყებზე ფერუმარილი სქლად ედო და მარცხენა
მხარეზე მიხატული დიდი ხალი მის ახალ გარეგნობას თითქოს საშიშს ხდიდა.
წითელი კაბა ეცვა, საიდანაც ძუძუები სანახევროდ უჩანდა. კმაყოფილი იყო, — ჰა,
როგორ გამოვიყურებიო?

— არა გიშავს-მეთქი, — მეტი არაფერი მითქვამს.

სხვანაირ შეფასებას ელოდა და გული დასწყდა, — შენ გამო მოვინდომეო, —

შემომჩივლა და ცხვირსახოცით სახის გაწმენდა დაიწყო. ამ საქმისათვის ცხვირსახოცი
არ ეყო და ჩემთვის საჩუქრად მოტანილი ორი მაიკიდან ერთი აიღო და მიახმარა,
ისე მოთხვარა, უკან ჩადო ჩანთაში. — გავრეცხავ და მეორეჯერ რომ მოვალ,
მოვიტანო.

ის ათასი მანეთი მივაწოდე, — აქ ვინმემ არ მომპაროს, შეინახე-მეთქი.

თვალები დაჭყიტა, — ამდენი ფული ვინ მოგცაო?

— რომ დავბრუნდები, მერე მოგიყვები-მეთქი.

— ეგ როდის იქნება? — თვალებში ჩრდილი ჩაუდგა.

 — სამი წელი, სამი თვე, სამი კვირა და სამი დღე, — წავიმღერე, — არც ისე
ბევრია-მეთქი. — უდარდელი კაცის გამომეტყველება მივიღე, მინდოდა
გამემხნევებინა.

ფიქრიანად გადააქნია თავი. — დედაჩემმა მოგიკითხაო. — მითხრა მერე.

გავუღიმე.

— ამ მაიკების საყიდელი ფული მაგან მომცაო.

მადლობა გადავუხადე.

წუხდა, — გარიკას ხელები უკანკალებს და ვეღარ მუშაობსო. — სურენამ თურმე

საბოლოოდ გარეკა და საგიჟეში ჩააბარეს, — კიდევ კარგი, მდგმურები გვყავს,
თორემ მარტო დედაჩემის ხელფასი რას გვიშველიდაო.

— შენ თუ დაგჭირდება, ეს ფული იხმარე, არ მოგერიდოს-მეთქი.

გაუხარდა, — სარეცხის მანქანას შევაკეთებინებ, აღარ მუშაობსო.

გამახსენდა, ძველი სარეცხის მანქანა ჰქონდათ, წყალი გასდიოდა. — ახალი

იყიდეთ-მეთქი.

— მართლაო?

— ხო-მეთქი.

— დედაჩემს გაუხარდებაო.

შეხვედრის დრო რომ ამოიწურა, დამპირდა, — მეორეჯერ კიდევ რომ მოვალ,

ატმებს მოგიტანო. — მაგრამ, მაშინ რომ წავიდა მანუშაკა, იმის შემდეგ ძალიან ბევრი
წელი გავიდა, სანამ ისევ შევხვდებოდით ერთმანეთს, თბილისიდან არცთუ ისე შორს,
ერთი ბებერი აზერბაიჯანელის ეზოში.

ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო!

როდესაც სიკვდილმისჯილები დასახვრეტად გაჰყავდათ, საკნებში და

დერეფნებში სინათლე ქრებოდა. ამით პატიმრებს კანონის სისასტიკეს ახსენებდნენ,
შიშს თესავდნენ. საპასუხოდ, გაღიზიანებული და დამფრთხალი პატიმრები რისი
დაბრახუნებაც შეიძლებოდა, ყველაფერს აბრახუნებდნენ და უსტვენდნენ. რამდენიმე
საათის განმავლობაში მთელ ციხეში ყურის წამღები ხმაური იდგა. ეს ხმაური
დროდადრო ჩაცხრებოდა და მერე ისევ იფეთქებდა. სინათლე რომ აინთებოდა,
საკნები ნელ-ნელა, ერთიმეორის მიყოლებით წყნარდებოდა და ბოლოს სიჩუმე
დაისადგურებდა.

მაგრამ იმ დღეს ისე არ მოხდა.

 პატიმრების ყველაზე მორჩილმა ნაწილმა, საჭმელსა და ამანათებს რომ
არიგებდნენ, ზედამხედველები გაკოჭეს და საკნების გაღება დაიწყეს. ჩაბნელებული
დერეფნები განერვიულებული, აღრიალებული ლანდებით თხუთმეტ წუთში გაივსო.
გისოსების იქით სპეცრაზმი რომ გამოჩნდა, დაძაბულობამ კულმინაციას მიაღწია.
დაბნეული ვიყავი, არ მესმოდა, რისთვის იყო საჭირო ეს ყველაფერი და შეტაკება
დაიწყო თუ არა, ჩემი საკნისაკენ მოვუსვი, საწოლზე ავძვერი და საბანი გადავიფარე.
მაგრამ არ დამიფასდა, ჩამომათრიეს და რეზინის ჯოხებით მცემეს. იმ არეულობის
გამო ციხეში წესები გაამკაცრეს და პატიმრებს პაემნის უფლება სამი თვით
ჩამოართვეს. ასე რომ, აღარ დამცალდა, მერე ვერც მანუშაკა ვნახე, ვერც ხაიმა და
ვერც მამაჩემი. მანუშაკასაგან ვიცოდი, მამაჩემი მოსვლას აპირებდა, — მინდა,
ვნახოო, — უთქვამს.

17

ერთი თვის თავზე ასი კაცი შეგვყარეს სპეციალურ ვაგონში და რუსეთისაკენ

გაგვაქანეს. ვაგონში ძალიან ვიწრო საკნები იყო, ფანჯრები არ ჰქონდა და სუნთქვა
ჭირდა. ნელა მივდიოდით, ხშირად საათობით ვჩერდებოდით და როსტოვში ჩასვლას
მთელი სამი დღე მოვუნდით.

როსტოვში სატრანზიტო იზოლატორში მიგვიყვანეს, იქიდან პატიმრებს

სხვადასხვა მიმართულებით ანაწილებდნენ. ერთი კვირის მერე ისევ ვაგონის საკანში
ვიჯექი და ჩრდილოეთისაკენ მივექანებოდი. კიდევ ორი სატრანზიტო იზოლატორი
გავიარე, თითქმის ორი თვე ვიყავი გზაში და ამასობაში ზამთარიც გავიდა. ბოლოს
მატარებელი უზარმაზარ ტრიალ მინდორზე შეჩერდა, სადაც ერთი გრძელი
ფარღაღალა ფარდული იდგა. სუფთა ჰაერი რომ ჩავისუნთქე და მიწაზე დავადგი
ფეხი, თვალები ამიჭრელდა და დავბარბაცდი. ყველას ასე დაემართა,
სამოცდათვრამეტი კაცი ვიყავით, ჩამოდგამდნენ ვაგონიდან დაბლა ფეხს და ბარბაცს
იწყებდნენ.

ფარდულის წინ ხუთ რიგად მოგვაწყვეს და დავიძარით. ერთი საათის შემდეგ

აგურის ერთსართულიან შენობას მივადექით. შენობის უკან საკმაოდ დიდი ფართობი
ხის მაღალი ღობით იყო შემოკავებული. ღობეს ორ რიგად მავთულხლართები
მიუყვებოდა, სულ ერთი ვახტა იდგა. იქ ორმოცდაათამდე პატიმარი დაგვხვდა. ოთხი
გრძელი ბარაკიდან სამი ცარიელი იყო. მიგვიჩინეს ადგილები და მერე მშრალი
საჭმელი, ძეხვი და პური დაარიგეს. ეზოში გასვლას არავინ გვიშლიდა, პატიმრები
ჯგუფ-ჯგუფად იდგნენ და ლაპარაკობდნენ. ცას რომ გრძნობდნენ თავს ზემოთ,
სიამოვნებდათ. მე დიდხანს ვერ გავჩერდი, ციოდა, თბილი ტანსაცმელი არ მქონდა
და უკან დავბრუნდი ბარაკში.

მეორე დილას ჩაგვყარეს დახურულ საბარგო მანქანებში და ტალახიანი გზებით

ოკეანეზე პატარა ნავსადგურს მივადექით. განსაკუთრებული ნავსადგური იყო,
სამოქალაქო პირს ვერ დაინახავდი, მარტო ჯარისკაცები ჩანდნენ. ორი ჟანგიანი გემი
იდგა. ერთზე, რომელიც უფრო დიდი იყო, აგვიყვანეს და დაბლა, ტრიუმში ჩაგვრეკეს.
იქ ადრე მიყვანილი პატიმრები დაგვხვდნენ. გაიჭედა იქაურობა, იატაკზე ვიჯექი და
მუხლს ვერ ვმართავდი, ადგილი არ იყო.

სამი დღე მივცურავდით, საღამოობით მოსაფსმელად და უფრო სერიოზული

საქმისათვის გემბანზე ავყავდით. გემბანის კიდეზე აივნის მსგავსი რკინის კონსტრუქცია
იყო მირჩილული, პირდაპირ წყალზე ეკიდა, ათი ჩაცუცქული კაცი თავისუფლად
ეტეოდა. დაბლიდან, მოშიშვლებულ ადგილებზე ოკეანის შხეფები გვცემდა. ყინავდა
და ერთი სული გვქონდა, სანამ უკან, ტრიუმში დავბრუნდებოდით. მეოთხე დილას
ნაპირზე გადავედით. ეს უკვე უკიდურესი ჩრდილოეთი იყო, მიწა აქა-იქ ჩანდა, თოვლი
იდო.

პორტში ხის სამი შენობა იდგა. ერთი შენობიდან ძველი, დაბამბული ქურთუკებისა
და ქუდების დიდი შეკვრები გამოიტანეს და დარიგება დაიწყეს. პატიმრებიდან ბევრი
თბილად იყო ჩაცმული, არ სჭირდებოდათ და არც განძრეულან. ჩემი რიგი რომ
მოვიდა, თბილი ქუდი და გაცვეთილი ქურთუკი მომცეს, ჩავიცვი და ამოვისუნთქე.

იქიდან ოქროს საბადოებამდე სამასი კილომეტრი ფეხით ვიარეთ, გაყინულ გზას

მივუყვებოდით. წინ პროდუქტებითა და საწვავით დატვირთული ორი საბარგო მანქანა
მიგვიძღოდა. ყველა ოცდამეათე კილომეტრზე ხის გრძელი ფარდული იდგა.
მანქანები გვასწრებდნენ და ფარდულებთან გველოდებოდნენ. ფარდულებში სქელი
ფიცრებისაგან იატაკი იყო დაგებული. დავეყრებოდით ზედ, ხმელი პურისა და ღორის
ქონის ნაჭრებს დაგვირიგებდნენ და ვჭამდით. ჭამას რომ მოვრჩებოდით, მერე
ლაპარაკი და წამოდგომა აკრძალული იყო, ვიძინებდით.

სამას ორმოცდაათი პატიმრიდან ცხრა ბადრაგმა გზაში დაბრიდა. სულ

უმნიშვნელო მიზეზის გამო ესროდნენ, იფიქრებდი, ერთობიანო. დაძაბულები იყვნენ,
ეშინოდათ ჩვენი და არ გვინდობდნენ.

გზას რომ გავუდექით, მესამე ღამეს ერთი ახალგაზრდა კაცი ყვირილით წამოხტა,
ალბათ ცუდი სიზმარი ნახა. სანამ გამოფხიზლდებოდა, ოთხი ტყვია მოხვდა, ზედ
დამეცა და აფართხალდა. არ გავნძრეულვარ, სული მალე ამოხდა, მაგრამ სისხლი
დიდხანს სდიოდა და სულ მოვითხვარე. დილამდე ასე ვიყავით, ჩემზე იყო
დამხობილი, მერე როგორც იქნა, გათენდა და ადგომის უფლება მოგვცეს.

ქურთუკისა და შარვლის გაწმენდას აზრი არ ჰქონდა, ერთიანად იყო სისხლით

დამბალი. ხელები და სახე თოვლით მოვიბანე, მაგრამ გამხმარი სისხლი თმაში ისე
მქონდა გამჯდარი, ვერაფერი მოვუხერხე. როცა სიარულით ვიღლებოდი, თმიდან
წამოსული, სისხლში გაზავებული ოფლის წვეთებით სახე წითლად მიჭრელდებოდა
და პატიმრებს ეცინებოდათ, — წითელი ოფლი მოგდისო. — ყინვას არ ვეპუებოდი
და ყოველ დილით თავს თოვლით ვიზელდი, ან, ამის საშუალება თუ იყო, წყლით
ვიბანდი, მაგრამ ბოლომდე მაინც ვერ მოვიშორე. პურს რომ ვჭამდი, იმ პურსაც
თითქოს სისხლის გემო ჰქონდა.
 ათასში ერთხელ საბარგო მანქანა შემოგვხვდებოდა, ან დაგვეწეოდა და
გაგვისწრებდა. მანქანებში ძირითადად სამხედროფორმიანი კაცები ისხდნენ. ერთი-
ორჯერ ადგილობრივ მაცხოვრებლებსაც მოვკარი თვალი, მარხილში შებმულ ირმებს
მიერეკებოდნენ. ეს უკვე დახურული რეგიონი იყო, სადაც სხვა მოქალაქე
განსაკუთრებული საშვის გარეშე ვერ შემოაღწევდა. თუ ასეთს წააწყდებოდნენ,
დაიჭერდნენ და ციხეში ჩასვამდნენ. ათი დღე ვიარეთ და ბოლოს, როგორც იქნა,
მივედით იქ, სადაც უნდა მივსულიყავით. საპატიმრო ბანაკი რამდენიმე ათეულ
ჰექტარზე იყო განლაგებული, ირგვლივ აგურის მაღალი კედელი და
მავთულხლართები ჰქონდა შემორტყმული. ვახტებზე ყინვისაგან შეწუხებული
შაშხანიანი ჯარისკაცები აბაკუნებდნენ ფეხებს. ბანაკის ერთ მხარეს ბარაკები იდგა,
მეორე მხარეს — უზარმაზარი ოქროს გადამამუშავებელი ქარხანა.

შესასვლელთან ჩვენი კოლონა შეაჩერეს, დაღლილები ვიყავით და უმეტესობა

ჩაცუცქდა. ერთ საათზე მეტხანს ვიყავით ასე. ბოლოს ჭიშკრიდან ოფიცრები
გამოვიდნენ, პატიმრებიდან სამი კაცი გამოარჩიეს, გადაიყვანეს გზიდან და
მავთულხლართებთან პისტოლეტებით დახვრიტეს. დახვრეტილები კანონიერი
ქურდები იყვნენ. თურმე იქ ბანაკის მიწაზე კანონიერ ქურდებს ფეხს არ
ადგმევინებდნენ. მერე გავიარეთ ჭიშკარი და კომენდატურის შენობის წინ ათ რიგად
მოგვაწყვეს. არ ბნელოდა, მაგრამ პროჟექტორები ორი მხრიდან მაინც მოგვანათეს.
ცოტა ხანში კომენდანტის მოადგილე, ანუ რეჟიმის უფროსი გამოჩნდა, კიბის თავზე
გაჩერდა და მკაცრი გამომეტყველებით ზემოდან გადაავლო თვალი არეულ რიგებს,
თითქოს ვიღაცას ეძებდა. გამხდარი, ცხვირპაჭუა ლეიტენანტი მივიდა, გვერდით
დაუდგა და ხმამაღლა დაიძახა: — ყურადღება! — სიჩუმე ჩამოვარდა.

რეჟიმის უფროსი ლაპარაკის დაწყებას არ ჩქარობდა, ბოლოს ჩაახველა, ასწია

თავი და ბოხი ხმით გამოგვიცხადა, — მე თქვენს დედებს ასე და ისე ვუზამ... თქვე
ბოზებოო, — და გაჩუმდა. ცოტა ხანს ისევ უხმოდ გვათვალიერებდა, ხან ვის
მიაშტერდებოდა სახეში და ხან ვის. მერე ლეიტენანტს რაღაცა უთხრა და
გატრიალდა, სულ ეს იყო.

ზოგმა შეიგინა, ზოგს გაეცინა. ლეიტენანტმა ისევ ასწია ხელი და ისეთი კითხვა
დასვა, გამოვცოცხლდი, — ხატვა თუ იცის თქვენგან ვინმემო? — ეს შეკითხვა
მეორეჯერ რომ გაიმეორა, — მე ვიცი-მეთქი, — დავიძახე.

ხელით მანიშნა, ახლოს მოდიო. ჩემი გვარი და სახელი ჩაიწერა. მერე აბანოში
წაგვიყვანეს და, როგორც იქნა, საპნით წესიერად დავიბანე. იქვე, აბანოში, ბანაკის
ფორმა დაარიგეს. მომცეს ხალათი, შარვალი, დაბამბული ქურთუკი და ქუდი. ჩექმები
ნახმარი იყო, ჩემი ბატინკები სჯობდა, მაგრამ წესი იყო, შენი სამოქალაქო ტანსაცმელი
თუ ფეხსაცმელი უნდა ჩაგებარებინა და მეც ჩავაბარე.

მეორე დილით ლეიტენანტმა კომენდანტურაში მიმიყვანა. კომენდანტის

კაბინეტში, კედელზე, იმ რეგიონის რუკა იყო გაკრული. სპეციფიკური რუკა იყო, ისეთი
მანამდე არ მქონდა ნანახი, იმიტომ მივაქციე ყურადღება. კომენდანტი მაგიდასთან
იჯდა და წინ ჩემი დოსიე ედო. — აქ არა წერია, მხატვარი რომ ხარო.
 ისეთი ცივი და დაუნდობელი თვალები ჰქონდა, ვერც ერთი მკვლელი და
რეციდივისტი ვერ შეედრებოდა. მუცელში სიცივე ვიგრძენი.

— ალბათ იმიტომ, რომ ჩემთვის ასეთი შეკითხვა აქამდე არავის დაუსვამს-მეთქი.

— ძალიან ახალგაზრდა ხარო.

— ბავშვობიდან ვხატავ, თვითნასწავლი მხატვარი ვარ. რისი დახატვა გნებავთ-

მეთქი?

ზიზღით მომჩერებოდა, თითქოს ყოყმანობდა, — ლენინის დახატვას შეძლებ? —

მკითხა ბოლოს.

— ლენინის პორტრეტების სპეციალისტი ვარ-მეთქი.

ნახევარი საათის შემდეგ მე და ლეიტენანტი ერთსართულიან შენობას მივადექით,

შეაღო კარი და ძალიან დიდ ოთახში შევედით. იქ ყველაფერი იყო, რაც ხატვისთვისაა
საჭირო: ფუნჯები, ფანქრები, საღებავები, ქაღალდი და ტილოს დიდი შეკვრა.

მოხუცი მხატვრის ავტოპორტრეტი ხის ტახტის ზემოთ ეკიდა. —

გათავისუფლებამდე ორი თვე უკლდა, ადგა და თავი ჩამოიხრჩოო, — მითხრა
ლეიტენანტმა, — წუხდა თურმე, სად ჯანდაბაში უნდა წავიდეო?

— რატომ იჯდა-მეთქი? — მენატურე ქალი მოხარშა და შეჭამაო. — მერე საქმის

ვითარება განმიმარტა, — წელიწადში ოთხჯერ მოგიწევს ლენინის დახატვა: შვიდ
ნოემბერს, ხუთ დეკემბერს, კონსტიტუციის დღეს და პირველ მაისს. ყოველ ახალ
დღესასწაულზე ახალი პორტრეტი უნდა იყოს კომენდატურის შენობაზე გაკრული, ასე
გვიწერია უსტავში, ამას აღმზრდელობითი მნიშვნელობა აქვსო.

ეს იყო მთავარი. ამის გარდა, ჩემს მოვალეობაში შევიდოდა სადღესასწაულო

პლაკატებისა და ტრანსპარანტების მომზადება, შენობებზე წარწერების გაახლება,
თვეში ერთხელ კედლის გაზეთების ნახატებით გაფორმება, — ხუთი კედლის გაზეთი
გვაქვსო. — ეს იყო და ეს. რად უნდა იმას თქმა, კარიერზე ყინვაში მიწის თხრას ასეთი
საქმიანობა რომ სჯობდა.

იმ დროისათვის, პირველ მაისამდე თვეზე მეტი იყო დარჩენილი, — შენ რომ არ

გამოჩენილიყავი, აქედან სამასი კილომეტრის იქით მეორე კოლონიაა, იქა ჰყავთ
მხატვარი, იმ მხატვრისათვის ვაპირებდით შეკვეთის მიცემასო.

— დამხმარე დამჭირდება-მეთქი.

— კარგი, გამოვგზავნი ვინმესო.

ლეიტენანტი რომ წავიდა, მოხუცი მხატვრის ნახატები კედელთან გავამწკრივე.

ყველა ნახატი ერთი ზომის იყო. ლენინი ხან ბუხართან იჯდა, ხან მაგიდასთან, ხან
მუშებს ელაპარაკებოდა, ხან მიტინგზე ამბობდა სიტყვას, ასე რომ, სიუჟეტი არსად არ
მეორდებოდა.
 შუადღისათვის ხნიერი პატიმარი მოვიდა და პატარა ქვაბით საჭმელი მომიტანა,
— იცოდე, ბოზი ვარო, — გამომიცხადა, — რასაც იტყვი და მოიმოქმედებ,
ლეიტენანტს უნდა მოვახსენო, წინასწარ გაფრთხილებ, მერე ნაწყენი რომ არ
დარჩეო. — ძალიან დახვეწილი მანერები ჰქონდა. რომელიღაც ქალაქი ახსენა, იქ
უნივერსიტეტის პროფესორი ყოფილა, თურმე თავისი სტუდენტი გოგო შეუყვარდა,
ქალაქგარეთ აგარაკზე მიიპატიჟა და გააუპატიურა, მერე დააბა და მთელი წელი
ჰყავდა იქ. გოგო შვიდი თვის ფეხმძიმე ყოფილა, გაქცევა რომ მოახერხა და
პროფესორს აქეთ უკრეს თავი.

— ის წელი იყო ჩემი ცხოვრების უბედნიერესი პერიოდიო, — მითხრა.

ჩარჩოსათვის ზომები ქაღალდზე დავწერე, მივეცი და სადურგლო საამქროში

წავიდა. ორი საათის მერე დაბრუნდა და ახლად დამზადებული ჩარჩო მოიტანა.

მეორე დღეს ტილო ჩარჩოზე გადავჭიმე. ვიცოდი, ამას როგორ აკეთებდნენ,

ნანახი მქონდა. მართალია, ვიწვალე, დიდხანს მოვუნდი, მაგრამ შედეგით
კმაყოფილი დავრჩი. ვიფიქრე და გადავწყვიტე, წითელი დროშის ფონზე ლენინის
დიდი თავი დამეხატა, მარტო თავი, გაღიმებული უნდა ყოფილიყო.

ესკიზი გავაკეთე, მერე ტილოზე თავისა და დროშის კონტურები ფანქრით

მოვხაზე, საღებავები მოვამზადე და სანამ საქმეს შევუდგებოდი, გულში შიში შემეპარა,
— რომ არ გამომივიდეს ისე, როგორც საჭიროა, მერე რა ვქნა-მეთქი?! — საქმე იმაში
იყო, რომ ფუნჯით მანამდე არაფერი დამიხატავს. ძალიან ნელა ვმუშაობდი.
ლეიტენანტი ყოველ საღამოს მაკითხავდა, გაჩერდებოდა ტილოს წინ და თავს
აქნევდა. მერე საეჭვოდ შეიცვალა და თავის ქნევა შეწყვიტა. არც მე არ ვიყავი
კმაყოფილი, თან ჰგავდა ის ჩემი ნახატი იმ ნაბოზვარ ლენინს და თან არა. არ ვიცი,
რა დამემართა. ბოლოს კომენდანტმა შემოაღო კარი, გაჩერდა ნახატის წინ, უყურა,
უყურა, მერე მოაბრუნა ჩემკენ თავი და მკითხა, — ეს ვინ არისო?

— თქვენ როგორ ფიქრობთ-მეთქი?

— ეს ვიღაც მახინჯი ქართველია, რა უგავს ამას ლენინსო?

— ლენინი სულაც არ ყოფილა ცნობილი, როგორც ლამაზი მამაკაცი, აქ

არაფერია გასაკვირი, ლამაზი რატომ უნდა იყოს-მეთქი?

— შენ გიჩვენებ სეირსო! — დამპირდა.

ის ღამე კარცერში გავატარე. ყინავდა, დასაჯდომი არ იყო, ხან ბოლთას ვცემდი,

ხან ცემენტის იატაკზე ვიყავი დაცუცქული. — ცოტა ხანს მაყურყუტებენ აქ და მერე
გამომიშვებენ, აბა, მეტი რა უნდა მიქნან-მეთქი, — ვფიქრობდი, მაგრამ შევცდი.

ორი დღის მერე მე და ერთმა აყლაყუდა ჯარისკაცმა გავიარეთ საკონტროლო-

გამშვები პუნქტი და მოყინულ გზას გავუყევით საჯარიმო კარიერისაკენ. ის საჯარიმო
კარიერი ბანაკიდან საკმაოდ შორს, მიწის ქვეშ იყო განთავსებული და ჯოჯოხეთს
ეძახდნენ. იქ ადმინისტრაციის მიერ დასჯილ პატიმრებს ამუშავებდნენ. წესად
ჰქონდათ, პატიმარი სანამ ერთ კილოგრამ ოქროს არ მოაგროვებდა, დღის
სინათლეს ვერ ნახავდა. ეს სულაც არ იყო ადვილი საქმე, ამას იშვიათად თუ
მოახერხებდა ვინმე. — ასე რომ, დიდი შანსი გაქვს, ფეხები გაფშიკოო, — მშვიდად
ამიხსნა საქმის ვითარება კომენდატურაში ქოსა კაპიტანმა.

18

თითქმის ერთი საათი ვიარეთ და გვირაბის შესასვლელი გამოჩნდა.

შესასვლელთან პატარა ქოხი იდგა. ქოხში ხნიერი კაცი დაგვხვდა, სამოქალაქო
ტანსაცმელი ეცვა, ლოყაზე ნაიარევი აჩნდა. ჯარისკაცმა დაკეცილი ფურცელი გადასცა
და წავიდა. კაცმა ფურცელი საქაღალდეში ჩადო, მერე გვერდით ოთახში ვიღაცას
გასძახა, — თხუნელა მოიყვანესო.

იქიდან გამხდარი ჯარისკაცი გამოვიდა, ბრეზენტის ჩანთა გამოიტანა და მაგიდაზე

დადო. ჩაალაგა შიგნით: სპილენძის ჯამი, პატარა ტყავის პარკი, ასანთის კოლოფი,
ერთი მრგვალი შავი პური და ჩანთა მომაწოდა. მერე ჭრაქში ბიდონიდან ნავთის
ჩასხმა დაიწყო.

— ოქრო როგორ უნდა მოვიპოვო, იქნებ ამიხსნათ-მეთქი, — მივმართე

სახენაიარევ კაცს.

— იქ გასწავლიანო, — მიპასუხა.

ჯარისკაცმა ჭრაქი თუნუქის ვარცლში ჩადო და, — მიდი აიღეო! — თან თავის
მოძრაობით მანიშნა. თვითონ ჩვრით ხელებს იწმენდდა. მივედი და ჭრაქი ავიღე.

— ვარცლიც აიღეო!

ავიღე.

სახენაიარევმა კაცმა ქურქი ჩაიცვა და, — წამოდიო! — მიბრძანა. გამოვედით

გარეთ და ცოტა ხნის შემდეგ გვირაბის შესასვლელს მივადექით. იქ შაშხანებით
შეიარაღებული ჯარისკაცები ხის გრძელ სკამზე ისხდნენ. კაცმა უკნიდან წიხლი მკრა,
ამ წიხლის კვრას არ ველოდი და დავბარბაცდი. ჯარისკაცებს გაეცინათ, მერე ერთი
წამოდგა და შაშხანის ლულით გვირაბისაკენ მანიშნა, — მიდიო!

მეგონა, რომ გამომყვებოდა, მაგრამ ასე არ მოხდა, მარტო გავუყევი გზას.

გვირაბი საკმაოდ მაღალი და ფართო იყო, ავანთე ჭრაქი და თითქმის ნახევარი

კილომეტრი დაღმართში ვიარე, ბოლოს წყლის ხმაური გავიგონე და ვიგრძენი, ჩემ
ირგვლივ სივრცე შეიცვალა, გვირაბი დამთავრდა. განვაგრძე გზა და ცოტა ხნის
შემდეგ ფიცარნაგს მივადექი. ფიცარნაგი ასი კვადრატული მეტრი მაინც იქნებოდა,
ფიცრები ძალიან ძველი და გასიპული იყო. ერთ მხარეს წვრილად დაჭრილი შეშის
წყება მიუყვებოდა, იქვე ჩამქრალი კოცონის ნარჩენები ჩანდა, ეს იყო სულ, რასაც ჩემი
ჭრაქის ალი მისწვდა.

ფიცარნაგზე პატარა მაგიდა და სკამი იდგა. დავალაგე ჩემი ავლადიდება

მაგიდაზე და სკამზე დავჯექი. არ ვიცოდი, რა მეფიქრა, ერთი ის იყო იქ კარგი, რომ
ბევრად უფრო ნაკლებად ციოდა, ვიდრე გარეთ. არ ყინავდა, ეს მიკვირდა. ვიჯექი და
სიბნელეში იქით-აქეთ ვიყურებოდი, ორი საათი არ ავმდგარვარ, არც არავინ
გამოჩენილა. ამასობაში, ნახევარი პური შემომეჭამა და წყალი მომწყურდა.
წამოვდექი და იქით წავედი, საიდანაც წყლის ხმაური ისმოდა. ცოტა ხანში პატარა
მდინარეს მივადექი. სპილენძის ჯამი რომ ჩავყავი, ხელზე სითბო ვიგრძენი, წყალი
თბილი იყო. — ღმერთო ჩემო, ეს რა არის-მეთქი? — გამიკვირდა. წყურვილი
დამავიწყდა და ახლა წყალში ხელი მაჯამდე ჩავყავი. თბილი იყო, თბილი მდინარე
მიედინებოდა. ამ დროს გარეთ, ცისქვეშ, სულ ცოტა მინუს ოცდახუთი გრადუსი ყინვა
იდგა. — აი, სასწაული-მეთქი! — და თბილისის გოგირდის აბანოები გამახსენდა,
სადაც მიწიდან ბუნებრივი თბილი წყლები მოედინებოდა და გოგირდის სუნით ყარდა.
აქ წყალს სუნი არ ჰქონდა, თითქოს ჩვეულებრივი წყალი იყო. გავსინჯე და გემოსაც
არა უშავდა, რატომღაც კარგ განწყობაზე დავდექი.

უკან რომ ვბრუნდებოდი, სადღაც შორს, სიბნელეში, სინათლის წერტილი

ნაპერწკალივით გაკრთა და გაქრა. — ხომ არ მომეჩვენა-მეთქი, — გავიფიქრე, —
მაგრამ ცოტა ხნის მერე ისევ გამოჩნდა და აღარ იძვროდა. გადავწყვიტე, ახლოს
მივსულიყავი, შემოვუარე შეშის წყებას და შევჩერდი. ჭრაქის შუქზე ერთად
დალაგებული სამი გვამი დავინახე. საშინლად გამხდრები იყვნენ. მერე კარგა ხანს
ვიარე, მიწა რბილი და ქვიშიანი იყო. ის სინათლის წერტილი ჭრაქი გამოდგა, დიდ
ქვაზე იდო, ქვის იქით წვერებგაბურძგნილი კაცი მუხლებამდე წყალში იდგა და
ვარცლით ქვიშას რეცხავდა.

— რა გინდაო? — დამიძახა ბრაზიანად.

— იქნებ მასწავლო ეგ საქმე, პირველადა ვარ სამუშაოდ გამოსული, არ ვიცი,

როგორ მოვიქცე-მეთქი.

— ახლოს არ მოხვიდე, თორემ თავს გაგიხეთქავო, — ვარცლი დადო და ქვა

აიღო.

ჯანდაბას ამის თავი, გარეკილია-მეთქი, — გავიფიქრე, გამოვტრიალდი და ახლა

ჩემგან მარცხნივ დავინახე სინათლის ახალი წერტილი და იქით წავედი. ვიარე, ვიარე
და რომ მივუახლოვდი, მაღალი, თითქმის მთლად შიშველი კაცი ამოვიდა წყლიდან,
დაავლო ქვას ხელი და მესროლა. კიდევ კარგი, ამცდა.

— ბოდიში, ძმაო, თუ ხელი შეგიშალე, მივდივარ-მეთქი.

მივხვდი, პატიმრები არ ენდობოდნენ ერთმანეთს, სიმწრით მოპოვებულ ოქროს

ნამცეცებს უფრთხილდებოდნენ. — ეს სად ამოვყავი თავი-მეთქი? — გავიფიქრე.
დავბრუნდი ფიცარნაგზე, დავჯექი სკამზე, დარჩენილი პური ბოლომდე შევჭამე და
ჩამეძინა.

თავი რომ ავწიე, დავინახე, სამი მხრიდან ჩემკენ სინათლის წერტილები

მოემართებოდნენ, ოცდაათამდე დავთვალე. გაძვალტყავებული, თმა და
წვერგაბურძგნილი კაცები მოადგნენ ფიცარნაგს. ვარცლები მიწაზე დაალაგეს და შიგ
ჭრაქები ჩადეს. ერთიმეორისაგან სულ ცოტა ათი ნაბიჯით იყვნენ დაშორებულები,
ბრეზენტის ჩანთები ეკიდათ. ერთ ხელში თავის დასაცავად ყველას ქვა ეჭირა.

იდგნენ ასე.

მერე გვირაბის მხრიდან მძიმე ნაბიჯების ხმა გაისმა და ადამიანის სილუეტების

ჯგუფი გამოჩნდა. გზას ნავთის ფანრით მოიკვლევდნენ. ათი შაშხანიანი ჯარისკაცი
იყო, წინ ის ჩემი ნაცნობი ხნიერი კაცი მოუძღოდათ, ლოყაზე იარით, ხელში ტყავის
ჩანთა ეჭირა. სულ ბოლოს დაბალი, ჯანიანი ჯარისკაცი პროდუქტებით სავსე ურიკას
მოაგორებდა.

მე წამოვდექი და უკან დავიხიე. ერთმა ჯარისკაცმა მაგიდიდან ჩემი ვარცლი,

ჩანთა და სპილენძის ჯამი ხელის ერთი მოსმით დაბლა გადმოყარა და ნავთის
ფანარი ჭრაქის გვერდით დადგა.

ჯარისკაცების გამოჩენისთანავე დაძაბულობა გაქრა. პატიმრებმა ქვები გადაყარეს

და რიგში ჩადგნენ.

სახენაიარევმა კაცმა აუჩქარებლად ამოიღო ჩანთიდან სააფთიაქო სასწორი,

სპილენძის პატარა ყუთი და ჟურნალი. ეს ყველაფერი დაალაგა ფანრის წინ, გაიკეთა
სათვალე და დაჯდა სკამზე.

პატიმრებმა რიგრიგობით დაიწყეს ფიცარნაგზე ასვლა, მიადგებოდნენ მაგიდას

და ტყავის პარკებში მოგროვილ ოქროს ნამცეცებს აბარებდნენ. კაცი წონიდა ოქროს,
რაოდენობას ხმამაღლა აცხადებდა და სააფთიაქო ჯამიდან სპილენძის ყუთში
ცლიდა. მერე ჟურნალში გვარისა და სახელის გასწვრივ ციფრები გამოჰყავდა.
პატიოსნად საქმიანობდა, უკმაყოფილება არავის სახეზე არ შემიმჩნევია. ოქროს
მიღებას რომ მორჩა, გვამები დაათვალიერა და ისევ მაგიდასთან დაბრუნდა.

პატიმრებმა გვამები მდინარის მეორე მხარეს გადაიტანეს და იქ ორმოში ჩაყარეს.

მაშინ მივხვდი, საიდან მოდიოდა მძორის მოტკბო სუნი. ბოლოს პური დაარიგეს, მე
არ მომცეს, — შენ მიღებული გაქვსო. — ჭრაქებისათვის ბიდონით ნავთი დატოვეს და
წავიდნენ.

პატიმრებმა ცეცხლი დაანთეს, შემოუსხდნენ ირგვლივ, ჭამდნენ და ფეხებს

იშრობდნენ, თითქმის არ ლაპარაკობდნენ. უმრავლესობა ყრუდ ახველებდა. ცეცხლი
რომ განელდა, ფიცარნაგზე გადაინაცვლეს, გადაიფარეს დაბამბული ქურთუკები და
დაიძინეს.
 მე ნაკვერჩხლებს მივშტერებოდი და ვანგარიშობდი, ოცდაათმა კაცმა სულ
ოთხმოცდარვა გრამი ოქროს ქვიშა ჩააბარა, საშუალოდ, თითოეულმა სამი გრამი, ეს
იყო სულ, რისი მოპოვებაც შეძლეს მთელი დღის განმავლობაში. გამოდიოდა, რომ
იქიდან თავის დასაღწევად, სულ ცოტა, ერთი წელი მაინც იყო საჭირო, ისიც იმ
შემთხვევაში, თუ გამიმართლებდა და არ დავავადდებოდი ან ვინმე თავს არ
გამიხეთქავდა.

შვიდი თუ რვა საათის შემდეგ, თანდათან წამოიშალნენ და სხვადასხვა

მიმართულებით გაიფანტნენ. ერთმა ესტონელმა ამიხსნა, ქვიშიდან ოქრო როგორ
უნდა გამომერჩია. — მთავარია, იპოვო, თუ იპოვი, დაინახავო, — მითხრა ბოლოს.

იქ წესად ჰქონდათ, სამი დღის განმავლობაში თუ ვერაფერს იპოვიდი, საჭმელს

აღარ გაძლევდნენ, ნახევარი გრამი მაინც უნდა ჩაგებარებინა. ავად იყავი თუ კარგად,
მნიშვნელობა არ ჰქონდა.

რაც შეეხება საჭმელს, თითოეულს სამ დღეში ერთხელ უმი კომბოსტოსა და

ჭარხლის თავებს გვირიგებდნენ, კვირაში ერთხელ — სამ კვერცხს, ორჯერ — თევზის
კონსერვს. პურის პრობლემა არ იყო, პური ყოველდღე მოჰქონდათ. ექიმი და წამალი
იქ მოხვედრილი პატიმრებისათვის არ არსებობდა.

ნეტავ ვინ მიაგნო ამ ადგილს პირველად-მეთქი? — ვფიქრობდი. ერთი

გამოქვაბული მეორეში გადიოდა, მეორე-მესამეში და ასე დაუსრულებლივ.
ზოგიერთს რამდენიმე გასასვლელი ჰქონდა, საითაც უნდა გაგეხვია, არაფერი
შეიცვლებოდა. იქაც გამოქვაბული გამოქვაბულს მიუყვებოდა. გამდინარე წყლები
ბევრგან იყო, ნაკადულები ერთმანეთს უერთდებოდნენ და ფიცარნაგთან ახლოს უკვე
პატარა მდინარე მდორედ მიედინებოდა. ასე რომ, ნაპირს თუ გაუყვებოდი, არ
დაიკარგებოდი. მდინარე მერე დაკლებას იწყებდა, თხელდებოდა და ბოლოს,
ფიცარნაგიდან ათი თუ თხუთმეტი გამოქვაბულის იქით, მიწის ქვეშ იკარგებოდა.

იქაურობა თითქმის სულ გადათხრილი იყო. ხშირად კაცის ჩონჩხსაც

წააწყდებოდი. ძვლები მიწიდან იყო ამოჩრილი. ხდებოდა, რომ სამუშაოდ გასული
პატიმარი უკან ვეღარ ბრუნდებოდა — ან მოკლავდნენ, ან თვითონ გახდებოდა
ცუდად, იწვა და სულის ამოსვლას ელოდა.

ერთი თვის მერე სიბნელეს იმდენად შევაჩვიე თვალი, რომ ათ მეტრში კაცის
სილუეტს ვარჩევდი. ერთ დღეს, ის იყო მუშაობას მოვრჩი, ხმაური შემომესმა.
მოვტრიალდი და დავინახე, როგორ გარბოდა ვიღაც კაცი, კი არ ყვიროდა,
დაფეთებული რაღაც წრიპინისმაგვარ ბგერებს გამოსცემდა. ის, ვინც მისდევდა,
ბევრად უფრო ჯანიანი ჩანდა, დაეწია და თავი ქვით გაუჩეჩქვა. მერე ჩანთიდან ტყავის
პარკი ამოაცალა, სადაც ოქროს ქვიშა ეგულებოდა და ვითომ არაფერი, გააგრძელა
გზა.

დაკარგულს არავინ ეძებდა, თუ სამი დღის განმავლობაში არ გამოჩნდებოდა, ის

სახენაიარევი კაცი მეოთხე დღეს ჟურნალში დაკარგულის სახელსა და გვარს
გადაშლიდა და ყველაფერი ამით მთავრდებოდა.
 ჩემი იქ მიყვანიდან ორმოცდამეორე დღეს წყლის ნაპირას პირქვე დამხობილ
კაცს წავაწყდი. ის ესტონელი გამოდგა, ოქროს ქვიშის მოპოვების წესები რომ ამიხსნა.
მაშინ სხვამ არავინ შეიწუხა თავი, გინებით მიშორებდნენ. ასე რომ, მადლობელი
ვიყავი, ავიკიდე ზურგზე და ფიცარნაგამდე ვათრიე.

მთელი ორი კვირა იწვა შეშის უკან, ავადმყოფებისათვის გამოყოფილ ადგილას,

ახველებდა და ნახველს სისხლს ატანდა. მის მაგივრად სამჯერ ჩავაბარე ნახევარი
გრამი ოქრო, ასე რომ, საჭმელი ჰქონდა. იქ სიკეთის არავის სჯეროდა და ჩემი
საქციელი უკვირდა. უკეთ რომ გახდა, მკითხა, — ჩემგან რას ელოდებიო?

— არაფერს, ძალიან დიდხანს გათრიე, არ მინდა, შრომა წყალში ჩამეყაროს. ასე

რომ, მირჩევნია, იცოცხლო-მეთქი.

ფეხზე დადგომა რომ შეძლო, — ერთად ვიმუშაოთო, — შემომთავაზა, — თან

ორნი თავს უფრო დაცულად ვიგრძნობთო.

დავფიქრდი და დავთანხმდი. დღეში საშუალოდ შვიდ-რვა გრამ ოქროს ქვიშას

ვრეცხავდით, თვალის ზომით თითქმის ზუსტად ვყოფდით შუაზე და ვაბარებდით. —
იღბლიანი ხარო, — მეუბნებოდა. ჩემზე ოცი წლით იყო უფროსი, ბანკის
ინკასატორებზე თავდასხმის გამო მესამე სასჯელს იხდიდა.

ერთ დღეს გაგვიმართლა, იმაზე ხუთჯერ მეტი ოქროს ქვიშა გავრეცხეთ, ვიდრე
ადრე ვრეცხავდით.

— ამდენი არ ჩავაბაროთ, — მითხრა იმან ფიქრიანი სახით, — თორემ ამ

ადგილისათვის ხოცვა-ჟლეტა ატყდება. ჯობია, მოვაგროვოთ, შევინახოთ და ბოლოს
ვისაც როგორ გვაწყობს, ისე გამოვაჩინოთო.

იმ დროისათვის მე ას თორმეტი, იმას კი ოთხას გრამამდე ოქროს ქვიშა ჰქონდა

ჩაბარებული.

ათი დღე გვიმართლებდა. მეთერთმეტე დღეს ერთი გრამიც ვერ ვიპოვეთ. კიდევ
ორი დღე ვიტრიალეთ იქ, მაგრამ სულ ტყუილად. იმ ათი დღის განმავლობაში
დაახლოებით ორას ორმოცდაათი გრამი ოქროს ქვიშა დავაგროვეთ. თვალის ზომით
გავყავით, ქურთუკის სარჩულს პატარა ნაწილი მოვახიე, ჩემი წილი გავახვიე შიგ და
მარტო რომ დავრჩი, ადგილი შევარჩიე და ქვის ქვეშ შევინახე.

ერთ ღამეს იმ ესტონელს ხველება აუტყდა და პირიდან სისხლი წასკდა.

მივეხმარე წამოდგომაში და შეშის უკან გადავიყვანე. სულის მოთქმას ძლივს
ახერხებდა, ახველებდა და სისხლი მოსდიოდა. ბოლოს იგრძნო, რომ კვდებოდა და
მიმასწავლა, სად ჰქონდა თავისი წილი ოქროს ქვიშა დამალული. მაგრამ ან რაღაც
შეეშალა, ან მე ვერ გავიგე სწორად. სულ გადავთხარე ის მინიშნებული ადგილი,
მაგრამ ვერაფერი ვერ ვიპოვე. ბოლოს დავანებე თავი ძებნას და ქვაზე ჩამოვჯექი.
ვერ ვიყავი ხასიათზე.
 ამ დროს თითქოს ვიღაცამ მიბიძგა და მივტრიალდი. ვხედავ, ის ჯანიანი
პატიმარი, ჩემ თვალწინ რომ გამოასალმა სიცოცხლეს კაცი, ჩუმად მეპარება, ქვა
მომარჯვებული აქვს, თავში უნდა მხეთქოს. წამოვხტი და უკან დავიხიე, — ერთი
გრამიც არა მაქვს, აი, ნახე-მეთქი. — ტყავის პარკი, სადაც ოქროს ქვიშას ვინახავდი,
სწრაფად ამოვიღე ჩანთიდან და გადავუგდე. აიღო, გახსნა და დაანათა ჭრაქი, მერე
თავი ასწია და შემომხედა. — მე შენთვის ძმაო, არაფერი დამიშავებია-მეთქი! — პარკი
ძირს დააგდო და გატრიალდა. საკმაოდ დიდ ქვას გაჰკრა ფეხი და შორს მოისროლა,
დაკარგა სიბნელეში. საშინლად ღონიერი იყო, მისი ყველას ეშინოდა. როგორც იქ
ამბობდნენ, ოქროს ქვიშის გამო ხუთი კაცი ჰყავდა მოკლული, ალბათ იმიტომ
დაარქვეს „იავნანა“.

იმ ამბიდან ორი თუ სამი თვის შემდეგ პატიმრების ერთი ნაწილი შიშმა

გააერთიანა და მძინარეს თავს დაესხნენ. ქვებით ერთიანად დაჩეჩქვეს და ფიცარნაგი
სისხლით მოთხვარეს. მერე თოკი წაუჭირეს ყელში და იმანაც ენა გადმოაგდო. როცა
ჩათვალეს, რომ მოკვდა, წაიღეს და მდინარის იქითა მხარეს, ორმოში ჩააგდეს.
მაგრამ შეცდნენ, ის ცოცხალი იყო, გონს მოვიდა და მოახერხა ორმოდან ამოძრომა.

ძალიან ფხიზელი ძილი მქონდა, წყლის დგაფუნი გავიგონე თუ არა, თავი

წამოვწიე და მისი სილუეტი დავინახე. ფიცარნაგს მოუახლოვდა და მძინარეებს
დააცქერდა, იდგა და ირწეოდა. მერე ცეცხლი დაანთო. ცეცხლთან ლოდი მიათრია,
დაჯდა ზედ და სიმღერა დაიწყო. დაბეგვილი, დასახიჩრებული ხორცის მასა
მღეროდა შემაძრწუნებლად სუფთა, ხავერდოვანი ხმით, — რომ მოგეკალით, ძალიან
მადლობელი დაგრჩებოდით, მაგრამ ახლა, რადგან ასეთი ნაღვლიანია სინამდვილე,
მე თქვენი დედების ასე და ისეო. — თავის სათქმელს სიმღერით ამბობდა.

პატიმრების უმრავლესობას გამოეღვიძა, ზოგმა იდაყვზე წამოიწია, ზოგიც

წამოჯდა. არავის არაფერი უთქვამს, უყურებდნენ და ვიგრძენი, პატივისცემის განცდა
გაუჩნდათ, თანაგრძნობით განეწყვნენ, აღარ მოუნდათ, მეორეჯერ დასხმოდნენ თავს.

ექვსი თვის განმავლობაში სულ სამას ოცდაშვიდი გრამი ოქროს ქვიშა ჩავაბარე.
არ იყო ბევრი, მაგრამ რა მექნა, აღარ მიმართლებდა, კვირის განმავლობაში ორ
გრამს თუ ვიპოვიდი, დიდი საქმე იყო. ამას ისიც დაემატა, რომ ხველება დამეწყო. იმ
ოცდაათი კაციდან, ვინც თავიდან იქ დამხვდა, ნახევარი აღარ იყო ცოცხალი. ზოგი
ავადმყოფობის გამო დაიხოცა, ზოგი მოკლეს. ისეთებიც იყვნენ, სიცოცხლეზე ხელს
რომ ჩაიქნევდნენ, იწვნენ შეშის უკან და სიკვდილს ელოდნენ. დახოცილების ადგილს
ახალი პატიმრები იკავებდნენ. ვინც ბანაკის განაწესს ორჯერ დაარღვევდა, მესამეჯერ
გზა უკვე იმ ჯურღმულისაკენ ჰქონდა. მთლად ნორმალური არც ერთი არ იყო, მე
თვითონაც ხომ იმათ დღეში ვიყავი, მაგრამ რომ ვუყურებდი, თან მეშინოდა მათი და
თან მეცოდებოდნენ.

ექვსი თვის თავზე მანუშაკა დამესიზმრა, ძალიან ლამაზი იყო, თმა მოკლედ
ჰქონდა შეკრეჭილი და ოქროს კბილები უბრწყინავდა. — ეს კბილები ნეტა რამდენ
გრამს იწონის-მეთქი? — გავიფიქრე. იდგა და მიცინოდა. ყურებზე პატარა სპილოები
ეკიდა, სპილოები ხორთუმებს ათამაშებდნენ.
 რომ გამომეღვიძა, სასიამოვნო ბურანი მალე გაიცრიცა და დავრჩი სინამდვილის
პირისპირ, მაგრამ მაინც კარგ ხასიათზე ვიყავი. ვიჯექი ფიცარნაგზე და ვიღიმებოდი.
მერე მდინარის ნაპირს გავუყევი, ძალიან შორს წავედი, შევარჩიე ადგილი და ქვიშის
რეცხვას შევუდექი. ვცდილობდი, მანუშაკაზე არ მეფიქრა, მაგრამ ვერ ვახერხებდი.
ბოლოს ნერვებმა მიმტყუნა და ავტირდი, — ნეტა როგორ არის-მეთქი? —
ვდარდობდი.

დასასვენებლად რომ ჩამოვჯექი, იქვე, სულ ახლოს, რკინის ნაჭერს მოვკარი

თვალი, ჭრაქის შუქი სცემდა. მივედი, ქვიშა და კენჭები გადავხვეტე და ძალიან ძველი
ვარცლი შემრჩა ხელში. ვარცლში დიდი ლოდი იდო. გამიკვირდა, — ნეტა ვის რაში
დასჭირდა ეს ლოდი, რატომ გაიწვალა ასე თავი-მეთქი? — ორივე ხელით ჩავეჭიდე
და ძლივს ავწიე, ამოვიღე და გვერდზე მოვისროლე. მერე მოვტრიალდი და
გაოგნებული მივაშტერდი ოქროს კენჭებს — ვარცლის ძირი ოქროს კენჭებით იყო
მოფენილი. დავანათე ჭრაქი, მეორე ხელით მოვხვეტე, ერთად მოვაქუჩე და თვალით
ავწონე. სულ ცოტა, ექვსასი გრამი მაინც უნდა ყოფილიყო. იმ ზომის კენჭები იმ
დროისათვის იქ თითქმის აღარ მოიპოვებოდა, ყოველ შემთხვევაში, მე არ
შემხვედრია. დიდი ხნის წინ იყო მოგროვებული. ვინც აგროვებდა, ალბათ ფიქრობდა,
რომ ბოლოს ერთად გამოაჩენდა, მაგრამ არ დასცალდა, რატომ არ დასცალდა, არ
იყო ძნელი გამოსაცნობი.

ქურთუკის სარჩულს ერთი მხარე მოვახიე, გავახვიე შიგ ოქროს კენჭები და ჩექმის
ყელში ჩავჩურთე. ჭრაქი ჩავაქრე და ოქროს ქვიშა რომ მქონდა შენახული, იმ ქვიშის
ასაღებად გავუყევი. ვარცლით სამი ქვა მიმქონდა, მეოთხე ხელში მეკავა, თავს
გამუდმებით იქით-აქეთ ვატრიალებდი. ვიპოვე ის შენახული ოქროს ქვიშა და ერთი
საათის შემდეგ ფიცარნაგს მივადექი. განგებ ვახველებდი და ვკვნესოდი.

შეშის წყებას შემოვუარე. იქ ორი ავადმყოფი დამხვდა, მივედი და მივუწექი

გვერდით. — ესეც ასე-მეთქი! — გულს ბაგაბუგი გაჰქონდა. იმ ორი ავადმყოფიდან
ერთი ძალიან ცუდად იყო, მძიმედ სუნთქავდა და რომ ახველებდა, პირიდან სისხლი
თქრიალით მოსდიოდა. როგორც კი ცოტათი სულს მოითქვამდა, გაბრაზებული
აღრიალდებოდა, — რატომ ღმერთო, რატომო? — პირი მიშრებოდა, მაგრამ წყლის
დასალევად მდინარეზე ჩასვლას ვერ ვბედავდი, — არაფერი შეიცვალოს-მეთქი, —
ვშიშობდი.

ჯარისკაცების გამოჩენის დროს პატიმრები მეექვსე გრძნობით გრძნობდნენ და

მუშაობას თავს ანებებდნენ. მაშინ იდაყვებზე ვიყავი წამოწეული და ვუყურებდი,
თანდათან როგორ გროვდებოდნენ ფიცარნაგის ირგვლივ.

ბოლოს გვირაბში ფანრის სინათლე დავინახე თუ არა, წამოვხტი და რიგი

პირველმა დავიკავე. იმ სახენაიარევმა კაცმა რომ გამოაცხადა, — აბა, დავიწყეთო, —
ავედი ფიცარნაგზე, სარჩულის ნახევი გავშალე და ადრე, ესტონელთან ერთად
მოპოვებული ქვიშა ფრთხილად დავდე მაგიდაზე.

კაცმა გაკვირვებით შემომხედა და სასწორი გამართა.

 — ას ოცდაოთხი გრამია! — გამოაცხადა ცოტა ხნის შემდეგ და ქვიშა სასწორის
ჯამიდან სპილენძის ყუთში ჩაცალა. მერე ჟურნალში ჩემი სახელი და გვარი იპოვა და
ციფრები შეაჯამა. გამოვიდა, რომ სულ, მთლიანობაში, ოთხას სამოცდაერთი გრამი
ოქროს ქვიშა მქონდა ჩაბარებული.

ჩექმიდან იმ დღეს ნაპოვნი ოქროს კენჭები ამოვიღე, ნაჭერს რომ ვშლიდი,

ხელები მიკანკალებდა. — აი, კიდევ მაქვს-მეთქი, — დავიხარე და სასწორის გვერდით
დავდე. კაცმა დახედა, მერე კენჭები ხელით მოსინჯა და გაეცინა. — გილოცავო, —
მითხრა.

ჩემ უკან პატიმრები აჩოჩქოლდნენ. ოხვრა და გინება ატყდა. ერთი ცალთვალა

პატიმარი ამოვარდა ფიცარნაგზე, უკან მოიტოვა ჯარისკაცები და სახენაიარევ კაცს
აღშფოთებულმა კატეგორიულად განუცხადა: — ეგ ოქრო მარტო მაგას არ ეკუთვნის,
ეს უსამართლობააო.

— აბა, ვის ეკუთვნისო?

— ყველას! — თქვა და ხელი დანარჩენებისაკენ გაიშვირა.

— კი მაგრამ, რატომო?

— იმიტომ, რომ თავისი შრომით არ მოუპოვებია, უბრალოდ, გაუმართლა. ასი

გრამი შეგიძლიათ, დაუტოვოთ, დანარჩენი დანარჩენებზე თანაბრად უნდა
განაწილდესო!

— ასეთი კეთილშობილი კაცი აქ როგორ მოხვდიო?

— უსამართლობის გამოო.

— შენს პრეტენზიებს ვერ მივიღებ, უსტავში წერია, რომ ვინც იპოვის, ის აბარებს.
— მერე ჯარისკაცს ანიშნა და იმანაც გაანჩხლებული პატიმარი კონდახის კვრით
ჩაიყვანა ფიცარნაგიდან. იქ დანარჩენები სტვენითა და ყვირილით შეხვდნენ.
ჯარისკაცები გამოცოცხლდნენ და შაშხანების საკეტები ააჩხაკუნეს. ხმაური მაშინვე
შეწყდა.

კაცმა ოქროს კენჭები სამ ნაწილად გაყო და აწონა. ხუთას ოცდათექვსმეტი გრამი
გამოვიდა. სანამ ის ქაღალდზე ციფრებს ერთმანეთს უმატებდა, მე გონებაში
გამოვთვალე და უკვე ვიცოდი რომ საქმე ცუდად იყო.

— ერთ კილოგრამს სამი გრამი აკლია! — გამომიცხადა ბოლოს კაცმა და

ნიშნისმოგებით ცივად გაიღიმა, — ასე რომ, მომავალ შეხვედრამდეო!

— გაყავი ეგ ოქრო, — დამიძახა ცალთვალამ, — შენთვის აჯობებს.

პატიმრები გაბოროტებული სახეებით მომჩერებოდნენ. ცხადი იყო, კარგი

არაფერი მელოდა. — დამახრჩობენ-მეთქი, — გავიფიქრე.
 ადგილიდან დაძვრა მიჭირდა.

— თავისუფალი ხარ! — სახენაიარევი კაცი მკაცრი გახდა. რა უნდა მექნა?

— მიდი! — ჯარისკაცმა კონდახი ზურგში მკრა და დავბარბაცდი.

— უნდა გავყო, სხვა გზა არა მაქვს-მეთქი, — მივიღე გადაწყვეტილება და

რატომღაც წინა ღამის სიზმარი გამახსენდა, მანუშაკა იღიმებოდა და ოქროს კბილები
უბრწყინავდა.

ამ დროს ფიცარნაგზე „იავნანა“ ამოვიდა, ხელში ტყავის პარკი ეჭირა, — აი, სამი
გრამი! — გამოაცხადა, — მე ვდებ მაგის მაგივრადო, — ტყავის პარკი სახენაიარევი
კაცის წინ, ჟურნალზე დააგდო, — აქ ბევრად უფრო მეტიაო.

ეს ყველაფერი იმდენად დაუჯერებელი იყო, თავიდან ვიფიქრე, — ხომ არ

გავრეკე და მეჩვენება-მეთქი? — ბოლოს, ყველაფერი რომ მორჩა, მივედი და
მადლობა გადავუხადე. ხელი აიქნია და ზურგი შემაქცია.

— ნეტა რატომ მოუნდა სიკეთის გაკეთება-მეთქი? — მიკვირდა, მისი საქციელის

ახსნას ვცდილობდი, მაგრამ არაფერი გამომივიდა. მაშინ არ ვიცოდი, ახლა კი
დარწმუნებული ვარ, რომ სიცოცხლეში სულ ცოტა ერთხელ მაინც, სიკეთის გაკეთების
სურვილი ნებისმიერ ადამიანს უჩნდება, ვინც უნდა იყოს და როგორიც უნდა იყოს.

გამიმართლა.

ფიცარნაგის კიდეზე ვიყავი ჩამომჯდარი და ვუყურებდი, ჩამოძონძილი, ნახევრად

შეშლილი ადამიანები როგორ აბარებდნენ ოქროს ნამცეცებს და თავს რატომღაც
უხერხულად ვგრძნობდი.

მერე საჭმელი დაარიგეს.

ბოლოს სახენაიარევმა კაცმა ჩემკენ მოიხედა და დამიძახა, — მოხვეტე შენი

ბარგი-ბარხანაო!

გავიქეცი, ავიღე ვარცლი, სპილენძის ჯამი, ჩანთა და ფიცარნაგთან დავბრუნდი.

იქ ჯარისკაცმა ეს ყველაფერი ჩამომართვა და პროდუქტების ურიკაში ჩაალაგა, მერე
ურიკა გასასვლელისაკენ გააგორა.

მეორე ჯარისკაცმა ნავთის ფანარი მაგიდიდან აიღო, დანარჩენებმა შაშხანები

გაისწორეს მხრებზე და დაიძრნენ. მეც მივყევი უკან და გვირაბში რომ შევდგი ფეხი,
გავჩერდი და მოვიხედე, პატიმრები ცეცხლის დასანთებად ემზადებოდნენ. ის
სახენაიარევი კაციც შეჩერდა, — თუ გინდა, დარჩი, — სერიოზული სახით მითხრა და
დავფრთხი, — არა, რას ამბობთ-მეთქი.

გაეცინა.
 19

ყოველი ნაბიჯის გადადგმაზე ვგრძნობდი, ჰაერი როგორ იცვლებოდა. ვიცოდი,

იმ დროისათვის იქ თეთრი ღამეების ხანა იდგა. ექვსი თვის განმავლობაში ვიყავი
სიბნელეში და ახლა დღის თუნდაც სუსტი სინათლე ჩემს მხედველობას კარგს
არაფერს უქადდა და რა მექნა, თვალებდახუჭული გამოვედი გარეთ. ყინავდა, — ესეც
ასე-მეთქი! — წვერი ერთ მტკაველზე მქონდა ჩამოზრდილი და ლოყები
მეფხანებოდა. დავიხარე და თოვლი ხელით მოვსინჯე, მერე მოვხვეტე და სახეზე
მოვისვი. ცოტა ხნის შემდეგ ხმაური და ნაბიჯების ხმა შემომესმა, პატიმრების კოლონა
მუშაობის შემდეგ ბანაკისაკენ მიემართებოდა.

ჩამაყენეს კოლონაში. ხან ვის ვეჯახებოდი და ხან ვის, მაგრამ არავინ

გაბრაზებულა. იმ ჯურღმულებიდან დაბრუნებული კაცი პატივისცემასა და
თანაგრძნობას იწვევდა. რიგრიგობით მკიდებდნენ მკლავში ხელს და ასე მივაღწიეთ
ბანაკამდე. იქ ჯარისკაცმა საავადმყოფოში მიმიყვანა და ჩემი თავი სანიტარს ჩააბარა.

სანიტარმა უხეშად ჩამავლო საყელოში ხელი და კი არ წამიყვანა, წამათრია.

— ნელა-მეთქი, კაცო.

— შენი დედაცო... — შემაგინა.

რა უნდა მექნა, ან მეთქვა? თვალები დახუჭული მქონდა. ოთახში შემიყვანა,

სკამზე დამსვა და დამტოვა. მერე ვიღაც კაცი შემოვიდა, — ექიმი ვარო, — მითხრა
და გვარი და სახელი მკითხა. ვუპასუხე და კალმის წრიპინი გავიგონე. ცოტა ხნის
შემდეგ ჩაახველა და, — ქართველი ხარო? — მკითხა.

— ქართველი ვარ-მეთქი.

— მეც ქართველი ვარო, — მითხრა რუსულად, — მაგრამ ქართულად ლაპარაკი

მიჭირს, თორმეტი წლის ვიყავი ჩემი ოჯახი უკრაინაში რომ გადავიდა საცხოვრებლად,
იქ გავიზარდეო. მარლის საფენით ამიხვია თვალები. — დღის სინათლეს იგრძნობ,
შეეჩვევი და ოთხი დღის შემდეგ, საღამოს მოიხსენიო, — მერე ფილტვები გამისინჯა,
— ცოტაც და, შენი საქმე წასული იყო, დროზე გამოასწარიო.

რომ ვკითხე, — ამ სიშორეზე სამუშაოდ რამ წამოგიყვანა-მეთქი, — მიპასუხა, —

ჩემი ნებით არ წამოვსულვარ, მეც პატიმარი ვარო. — საავადმყოფოში დამტოვა და
ნემსები დამინიშნა. თან დამარიგა: — სანამ აქა ხარ და ნემსებს გიკეთებენ, კარგი
იქნება, თუ არ მოწევო.

თვალებიდან სახვევი რომ მოვიხსენი, კაბინეტში მივაკითხე. საკმაოდ სიმპათიური,

ჯანიანი კაცი აღმოჩნდა, ორმოცი წლის იქნებოდა. ჩაი შემომთავაზა და ჯოჯოხეთის
ამბები გამომკითხა.

მოვუყევი.
 — რუსულად კარგად ლაპარაკობ, აქცენტის გარეშეო, — შემაქო.

— ენა რუსულად ავიდგი, დედა მყავს რუსი-მეთქი.

— შენი დოსიე წავიკითხე, მე შენნაირ ხალხს პატივს ვცემო.

— ჩემი დოსიე ვინ მოგცა-მეთქი?

— კომენდანტს ვთხოვე და მომცაო.

თქმით არაფერი მითქვამს, მაგრამ გამიკვირდა, — ნეტა რაში დასჭირდა ჩემი

დოსიეს წაკითხვა-მეთქი? — თან ის კიდევ უფრო უცნაურად მეჩვენა, კომენდანტს
ასეთი რამის თხოვნა რომ გაუბედა და ისიც რომ დასთანხმდა.

ცოლის მკვლელობის გამო იჯდა, — საყვარელთან შევუსწარი და მოვკალიო. —

იმ საყვარლისათვის შვიდჯერ ჩაურტყამს დანა. გული სწყდებოდა, — როგორ
ვიფიქრებდი, ცოცხალი თუ გადარჩებოდა, მაგრამ არა უშავს, გამოვალ და ვიპოვიო.

მოდი და ახლა ასეთ კაცს უთხარი, რომ გამაბრიყვეს და ტყუილა ვზივარ, —

გავიფიქრე და ხმა აღარ ამოვიღე, — ჯობია, ეგონოს, როგორც ჰგონია-მეთქი.

ათი დღე დავყავი იქ. ნემსებს მიკეთებდნენ და რაღაც ტაბლეტებს ვყლაპავდი.

სული მოვითქვი. მკურნალობის კურსი რომ დავამთავრე, მერე ზემდეგმა
კომენდატურაში მიმიყვანა, იქ ას მეთერთმეტე ბრიგადაში გამამწესეს და ბარაკში
ადგილი მიმიჩინეს. დილით ადრე გავყავდით სამუშაოდ და დაღამებამდე ყინვაში
მიწას ვთხრიდით. არ იყო ადვილი, მაგრამ იმ ჯურღმულებთან შედარებით სამოთხედ
მეჩვენებოდა. საჭმელს არა უშავდა. საწოლზე მეძინა და იმის შიში არ მქონდა, რომ
ვინმე თავს გამიხეთქავდა.

ორ კვირაში ერთხელ ხელფასს გვირიგებდნენ. ეს ხელფასი სიმბოლური იყო,

შვიდ მანეთს არასოდეს სცდებოდა, მაგრამ პატიმრები მაინც კმაყოფილები იყვნენ.
ბანაკში ათი სავაჭრო ჯიხური იდგა. ჯიხურები მარტო კვირაობით ვაჭრობდნენ,
ყიდდნენ სიგარეტებს, თევზის კონსერვებს, პირის საპარს მოწყობილობას, საპონს,
რვეულებს, ფანქრებსა და ჩაის. მაგრამ ჩაი იშვიათად ჰქონდათ. ვაჭრობას დილის ათ
საათზე იწყებდნენ და საღამოსათვის აღარაფერი რჩებოდათ, თაროები პირწმინდად
ცარიელდებოდა.

პირველი ხელფასი რომ ავიღე, რვეული, ფანქრები, კონვერტები და სამი

კოლოფი სიგარეტი „პამირი“ ვიყიდე. იმ ყველაფერს შვიდი მანეთი სულ მოუნდა.

მერე წავედი ბიბლიოთეკაში, დავჯექი მაგიდასთან და ორი წერილი დავწერე.

მანუშაკას ვწერდი: კარგად ვარ, მიყვარხარ და მენატრები, ეს დრო როგორმე

გავა, გამოვალ და ცოლად მოგიყვან, ატესტატი ხომ მაქვს, ვისწავლი, მივდგები,
მოვდგები, ცხოვრებაში როგორმე არ დავიკარგები, ბავშვები გვეყოლება და ჩვენც
ხალხი ვიქნებით-მეთქი.
 მეორე წერილი ხაიმას მივწერე, მოვუყევი, რაც გადამხდა იმ დროის
განმავლობაში. მერე ვთხოვდი: მანუშაკა არ დაჩაგროს ვინმემ, შენი იმედი მაქვს,
ყურადღება მიაქციე, თუ რამე პრობლემები ექნება, გვერდით დაუდექი-მეთქი.

წერილები გასაგზავნად ჩავაბარე, ბარაკში დავბრუნდი და ჩემი საწოლის

გვერდით, ფიცრის კედელზე, ქიმიური ფანქრით მანუშაკა დავხატე. ვინც ნახა, ყველას
მოეწონა. — ჩემი ცოლია-მეთქი! — ვამბობდი. დილით გავახელდი თვალებს და
კედლიდან მიღიმოდა. მართლა კარგი ნახატი გამოვიდა, ისე მენატრებოდა, არც იყო
გასაკვირი.

წერილების გაგზავნისა და მიღების უფლება სამ თვეში ერთხელ გვქონდა.

როგორც ამბობდნენ, სადღაც შორს, შინაგან საქმეთა სამინისტროს საიდუმლო
განყოფილებებში, წერილებს ხსნიდნენ და კითხულობდნენ. რომ წაიკითხავდნენ,
მერე კონვერტების თავიდან დაწებებაზე თავს დიდად არ იტკივებდნენ, კონვერტების
უმეტესობა გახსნილი ან გახეული იყო.

სამი თვის მერე პასუხები მივიღე.

მანუშაკას წერილი რომ გავხსენი, გული მომეკუმშა, ასოები ცრემლებით იყო

დადღაბნილი. — მიყვარხარო! — მწერდა და მერე თავისი ოჯახის ამბებს
მატყობინებდა, — გარიკას ხელების კანკალმა არ გაუარა. სურენა ისევ ფსიქიატრიულ
საავადმყოფოშია. დედაჩემს ფეხები უსივდება, სიარული უჭირს. ამიტომ საღამოობით
ახლა მე მივდივარ საბავშვო ბაღში და იქაურობას ვალაგებო. მატერიალურად
გვიჭირს, გარიკასა და სურენას მკურნალობა ძვირი გვიჯდება, შენი მოცემული ფული
თითქმის სულ დავხარჯეთ. დედაჩემი ამბობს, სურენა რომ მორჩება, იმუშავებს და
დაუბრუნებსო, მაგრამ ეჭვი მეპარება, მაგას რამე ეშველოსო.

მერე მატყობინებდა: მამაშენი, როგორც იქნა, გაეყარა მაყვალას, მაგრამ

მაზავეცკაიასთან ხელის მოწერა ვერ მოასწრო, მაზავეცკაია მოკვდა და ის ბინა
მთავრობამ წაიღო, ასე რომ, ახლა სხვენში ცხოვრობს, საკუჭნაოში, სადაც ადრე შენ
ცხოვრობდიო. ბოლოს ისევ, — მიყვარხარ და იცოდე, გელოდები, გელოდები,
გელოდებიო!!!

ხაიმა მწერდა: შენი წერილის მიღება გამიხარდა, კარგია, რომ თავს მხნედ და
ჯანმრთელად გრძნობ. ჩემი საქმეები ახლა კარგად მიდის, იმედი მაქვს, მოვახერხებ,
გამოვნახავ დროს, ჩამოვალ და გნახავო. — რას საქმიანობდა, არ დაუკონკრეტებია,
— მამაშენი ზის თავის სახელოსნოში და ჯღანებს აკერებს. შენი მისამართი არ
გამომართვა, არ ვიცი, რა მივწერო, თუ კარგად არის, მაგას რა სჯობიაო. მანუშაკამ
თვითონ თუ არ დაიწყო იქით-აქეთ ყურება, იმედი გქონდეს, ზედმეტს ვერავინ
გაუბედავსო. რომ მოეწერა, ტროკადერომ მოგიკითხაო, მესიამოვნებოდა, მაგრამ
იმას ალბათ ასეთი რამე არც მოუვიდოდა თავში და ტყუილს რატომ მომწერდა.

ის წერილები რომ მივიღე, ცოტა ხნის მერე ჩემი ცხოვრება შეიცვალა. იმ

ქართველმა ექიმმა ოქროს სადნობ საამქროში მოახერხა ჩემი გადაყვანა. ათი ათასი
კაცის ნაშრომი ბოლოს იქ იყრიდა თავს. კვირაში ოთხჯერ გამდნარი ოქრო მარტენის
ღუმლიდან ვიწრო ღარებით ყალიბებისაკენ მიედინებოდა. ორი ხნიერი ჩეკისტი
ოქროს ზოდებს წონიდა და სპეციალური ხელსაწყოთი ნომრავდა. მერე იმ ნომრებს
სამ სხვადასხვა ჟურნალში ატარებდნენ, ჟურნალებს მწვანე ფერის მუყაოს ყდები
ჰქონდა. მე და კიდევ ერთ პატიმარს ჯერ კიდევ თბილი ზოდები პატარა ურიკებით
შესაფუთ საამქროში გადაგვქონდა და იქ, სხვა ჩეკისტებთან ერთად, რკინის
სპეციალურ ყუთებში ვალაგებდით, თითო ყუთში ას ოთხმოცი კილო ეტეოდა.

მთელი დღის განმავლობაში სულ ხუთი საათი ვიყავი საქმით დაკავებული, სხვა
დროს ვიჯექი ღუმელთან თბილად და ბიბლიოთეკიდან გამოტანილ წიგნებს
ვკითხულობდი, ანდა დერეფანში, ღია ფანჯარასთან ვიდექი, ვეწეოდი სიგარეტს და
ნაცრისფერ გორაკებს გავყურებდი.

დღეში ორჯერ პატარა ორთქლმავლები ბანაკისაკენ ქვიშითა და მიწით სავსე ღია

ვაგონებს მოათრევდნენ. პატიმრები ვაგონებს ნიჩბებით ცლიდნენ და ურიკებით
კონვეიერებისაკენ ეზიდებოდნენ. ძალიან გრძელი კონვეიერები იყო, რელსებთან
ახლოს იწყებოდა და უზარმაზარ შენობაში თავდებოდა. იქ სპეციალური
დანადგარებით მიწასა და ქვიშას ახარისხებდნენ და რეცხავდნენ.

ქარხანაში ორი ათასზე მეტი პატიმარი მუშაობდა, თავზე ჯარისკაცები და

ინჟინრები ადგნენ, მაგრამ ზოგიერთი მათგანი მაინც ახერხებდა ოქროს ნამცეცების
მოპარვას. ისეთებიც იყვნენ, ორას გრამამდე ოქროს ქვიშა რომ ჰქონდათ
გადამალული.

ერთ გრამ ოქროში ხუთ გრამ ჩაის იძლეოდნენ. სიგარეტის ღერებიც შეგეძლო
გეყიდა, მაგრამ ყველაზე ძვირად პორნოგრაფიული სურათები და მსახიობი ქალების
ფოტოები ფასობდა. მახსოვს, ერთმა ყირგიზმა მერილინ მონროს ფოტო
ორმოცდაათ გრამ ოქროდ მიჰყიდა ერთ აზერბაიჯანელს.

მაშინ გამიჩნდა იდეა და რვეულის ფურცლებზე პორნოგრაფიული ნახატების

ხატვა დავიწყე. ხელი თანდათან გავიწაფე და უკეთ და უკეთ გამომდიოდა. ბოლოს
ერთ ნახატში ერთ გრამ ოქროს ვიღებდი და შემოსავალი გამიჩნდა. ერთხელ ბრიჯიტ
ბარდოს სურათი ვიქირავე ორი საათით, სამი გრამი ოქრო გადავიხადე, დავიდე წინ
და დავხატე. ძალიან კარგი ნახატი გამოვიდა, ყველას მოეწონა, ბრიჯიტ ბარდოს რომ
ენახა, ალბათ ისიც კმაყოფილი დარჩებოდა. თორმეტ გრამ ოქროდ გავყიდე.

20

ბიბლიოთეკას ერთი ჭაღარა ჩეჩენი განაგებდა, კეთილი და ზრდილობიანი კაცი

იყო. აუარებელი წიგნი ჰქონდა წაკითხული და წიგნების შერჩევაში მეხმარებოდა.
სანამ დაიჭერდნენ, ჩეჩნეთის რომელიღაც პატარა ქალაქში ბიბლიოთეკის გამგე
ყოფილა. იქ ერთ ღამეს კომუნისტური პარტიის რეგიონალური კომიტეტის შენობას
ცეცხლი გაუჩნდა და დაიწვა. — იცოდნენ, კომუნისტები რომ არ მომდიოდა თვალში
და ადგნენ და მე დამაბრალეს, შენ დაწვიო! ბოლომდე უარზე ვიდექი, მაგრამ არ
გამივიდაო. — ცრუმოწმეებიც გამონახეს და თავიდან თურმე დახვრეტას უპირებდნენ,
მაგრამ ბოლოს დახვრეტა თხუთმეტი წლის პატიმრობით შეუცვალეს და აქეთ უკრეს
თავი. — დარწმუნებული ვარ, თვითონ ჩეკისტებმა დაწვეს და მერე როგორც
აწყობდათ, ისე გამოიძიეს. სამაგიეროდ, ზოგი სერიოზულად დაწინაურდა, ზოგი კი
ორდენებით დააჯილდოვესო.

— მეც ტყუილა ვზივარ-მეთქი, — მოვუყევი ჩემი ამბავი, არაფერი დამიმალავს.

როცა მსგავსი ბედის ადამიანები ხვდებიან ერთმანეთს, ეჩვენებათ, რომ უკეთ ესმით
ერთმანეთის და მათ შორის ადვილად მყარდება თბილი ურთიერთობა. თითქმის
დავმეგობრდით.

ერთხელ, წაკითხული წიგნი ჩასაბარებლად რომ მივიტანე, მარტო დამხვდა, ჩაით

გამიმასპინძლდა და საუბრის დროს იმ ქართველი ექიმის შესახებ მართლა უცნაური
ამბავი გაიხსენა: — შარშან ახლად მიღებულ ჟურნალებს შორის სქელი კონვერტი
აღმოვაჩინე, ლუქიანი ბეჭედი ერტყა, ბანაკის კომენდანტის სახელზე იყო მოსული. აქ
ფოსტა ერთ ლოთ სერჟანტს აბარია, რამდენჯერაც დამინახავს, იმდენჯერ დედას
მაგინებს, საზიზღარი ვინმეა. ვიცოდი, ასეთ შეცდომას არ აპატიებდნენ და გამიხარდა.
მივედი კომენდატურაში, მაგრამ კომენდანტის მდივანი მისაღებში არ დამხვდა,
გასული იყო. მაშინ გადავწყვიტე, პირადად მენახა კომენდანტი და გადამეცა
კონვერტი. კარი ოდნავ შევაღე თუ არა, გინება შემომესმა და გავჩერდი. მერე
ფრთხილად შევიხედე და თვალებს არ დავუჯერე, ის ქართველი ექიმი აგინებდა
კომენდანტს, გასაცოდავებული კომენდანტი დამფრთხალი მისჩერებოდა. შეგიძლია,
ასეთი რამე წარმოიდგინო? ასე იყო. მოვტრიალდი და წამოვედი, თან გული შიშით
მიკანკალებდა, ვაითუ შემამჩნიეს-მეთქი. შურისძიებაზე აღარც მიფიქრია, ის კონვერტი
სერჟანტს მივუტანე და დავუგდე მაგიდაზე.

ძნელი დასაჯერებელი იყო, რაც მოვისმინე!

— არ ვიცი, რაშია საქმე, მაგრამ ერთი რამე ცხადია, ეგ უბრალო პატიმარი

ნამდვილად არააო.

— კარგი, ძმაო, არაფერი გითქვამს და მეც არაფერი გამიგია-მეთქი.

ამასობაში ჩემი იქ მიყვანის დღიდან ერთი წელი გავიდა და ერთ საღამოს ერთი
აყლაყუდა სანიტარი შემოვიდა ბარაკში, დამადგა თავზე და მეუბნება, —
საავადმყოფოში უნდა წამომყვე, ის ქართველი ექიმი გიბარებსო.

ნეტა რა უნდა-მეთქი? — გავიფიქრე.

რომ მივედი, წამოდგა და ხელი ჩამომართვა, — როგორა ხარო?

— ვარ რა-მეთქი.

რადიო ჰქონდა ჩართული. ფეხბურთის მატჩის მსვლელობას გადმოსცემდნენ. —

თბილისის „დინამო“ ეთამაშება ერევნის „არარატსო“, — მითხრა.
 ფეხბურთი სულაც არ მაინტერესებდა, მაგრამ რა მექნა, ვიჯექი და ვუსმენდი.
ბოლოს თბილისის „დინამომ“ ხუთით ნული მოიგო და ორივენი კმაყოფილები
დავრჩით. მერე ერთი პაკეტი ჩაი მაჩუქა და ასეთი რამე შემომთავაზა, — იქნებ აქ
გადმოხვიდე სანიტრად, ადგილი გათავისუფლდაო.

ვითომ ჩემი ნება იყო დარჩენა ან სხვაგან გადასვლა.

— სანიტრობის რომ არაფერი გამეგება-მეთქი?

გაეცინა, — რთული მანდ არაფერიაო.

— კარგი, როგორც იტყვი-მეთქი.

ასე გავხდი სანიტარი.

საავადმყოფოს ორსართულიანი, გრძელი შენობა ბანაკის შუაგულში,

კომენდანტურიდან სულ რაღაც ასი მეტრის დაშორებით იდგა. ორას კაცზე იყო
გათვლილი და ხშირად ისე იყო გადატვირთული, საწოლები რომ არ ჰყოფნიდათ,
ავადმყოფებს დერეფნებში, იატაკზე უშლიდნენ ქვეშაგებელს. ზოგს გული აწუხებდა,
ზოგს — ღვიძლი, ზოგი მოწამლული იყო. ბევრი იყო ავად ფილტვების ანთებით.

პირველ სართულზე, ქირურგიულ განყოფილებაში, ორი პატიმარი ექიმი

საქმიანობდა. ქარხანაში და კარიერებზე ხშირად ხდებოდა უბედური შემთხვევები და
საქმე არ აკლდათ. ჭლექით დაავადებულებისათვის ცალკე იყო პალატა
გამოყოფილი. სიკვდილიანობაც მაღალი იყო, თვეში ათი კაცი მაინც კვდებოდა.

საავადმყოფოს უკანა მხარეს პატარა თავლა ჰქონდა მიშენებული. თავლაში

ძველი ფორანი იდგა და ჭაკი ცხენი დააბოტებდა თავისუფლად, არ აბამდნენ. ჭაკს
მონიკა ერქვა და ფერშლები და სანიტრები სხვა პატიმრებს ახლოს არ აკარებდნენ.
კედელთან რკინის დიდი კასრი ჰქონდათ სანახევროდ მიწაში ჩამარხული, უფრო
მოხერხებულად რომ მისდგომოდნენ და დღეში სულ ცოტა ათჯერ მაინც ჟიმავდნენ.

ამ საქმეს ისე იყო ცხენი შეჩვეული, რომ დაგინახავდა თუ არა თავლაში

შემოსულს, მიდიოდა და თავისით დგებოდა კასრის წინ. თავლა, მონიკა და ფორანი
ერთ აყლაყუდა სანიტარს ებარა. ის სანიტარი ეროვნებით პოლონელი იყო. მე იმ
პოლონელის თანაშემწედ გამამწესეს.

ჩემამდე იქ ერთი უკრაინელი მუშაობდა, მაგრამ ერთ დღეს გული ცუდად გაუხდა
და მოკვდა. არადა, თურმე სულ ორი კვირა უკლდა გათავისუფლებამდე. — ძალიან
კარგი ადამიანი იყო, მისმა სიკვდილმა გული დამწყვიტაო, — მითხრა ექიმმა.

მთელი სამედიცინო პერსონალი, მზარეულების ჩათვლით, დაახლოებით

ორმოცი კაცი, ძირითადად პატიმრებისაგან შედგებოდა. იქ იყო სახელმწიფოს მიერ
დანიშნული მთავარი ექიმი, სამხედრო წოდებით მაიორი. იჯდა თავის კაბინეტში და
მთელი დღის განმავლობაში წყალში გარეულ სპირტს სვამდა, საღამოს გალეშილი
მთვრალი ჩაჯდებოდა მანქანაში და მძღოლს ბანაკის ახლოს დასახლებისაკენ
მიჰყავდა, სადაც ცოლ-შვილთან ერთად ცხოვრობდა. საავადმყოფოს რეალურად
ქართველი ექიმი განაგებდა, მისი სიტყვა კანონი იყო.

მე და იმ პოლონელს კვირაში ორჯერ ნაგავი გაგვქონდა ფორნით ბანაკის გარეთ

და სანაგვეზე ვყრიდით. მკვდრები ჩაგვქონდა მორგში, სიგრძეში ვზომავდით და
სადურგლო სახელოსნოში ზომების მიხედვით კუბოებს ვუკვეთდით. მერე იმ კუბოებში
ჩავასვენებდით და დასამარხავად სასაფლაოს გზას გავუყენებდით. ეს იყო
ძირითადად ჩვენი საქმიანობა, ასე ჩანდა გარედან, უცხო თვალისათვის, მაგრამ
სინამდვილეში სულ სხვა რამ ხდებოდა.

ის პოლონელი სიტყვაძუნწი კაცი იყო და სულ მოღუშული დადიოდა. რომ გაიგო,

რატომ ვიჯექი, რაღაც უცნაურად, მჟავედ გაეცინა.

არ მესიამოვნა, — რა მოხდა-მეთქი?

— მეც ჩემი მეგობრის გამო ვზივარო.

ჩავფიქრდი, — ის უკრაინელი რატომ იჯდა-მეთქი?

— ისიც თავისი მეგობრის გამოო.

მივხვდი, ექიმი ისეთ ხალხს არჩევდა, მისი აზრით, ერთგულების უნარით რომ
გამოირჩეოდნენ.

თეთრი ხალათი რომ ჩავიცვი, მეორე საღამოს თავისთან დამიბარა კაბინეტში და

ლაპარაკი ამ სიტყვებით დაიწყო, — კომენდანტი ძალიან დიდხანს ყოყმანობდა, სანამ
ამ საქმეზე დამთანხმდებოდაო. — მთელი საათი მელაპარაკა და ბოლოს ასე
დაამთავრა, — აქედან რომ გახვალ, გარეთ ერთი მილიონი მანეთი დაგხვდება, ასე
ყველას არ უმართლებს, მაგრამ ღირსი ხარ, რადგან იმ ადამიანების რიცხვს ეკუთვნი,
მეგობრობის ფასი რომ იციან. ამიტომ გენდობი და მინდა, შენც გჯეროდეს ჩემიო. —
ადგა და ხელი გამომიწოდა, მეც ჩამოვართვი, რა მექნა, სხვა გზა არ მქონდა.

ახლა მოკლედ გეტყვით, რაში იყო საქმე: კვირაში ორჯერ, სამშაბათსა და შაბათს,
მე და ის პოლონელი საღამოს ხუთი საათისათვის ფორნით გავივლიდით
საკონტროლო-გამშვებ პუნქტს და სასაფლაოსაკენ გავუყვებოდით. თან ჯარისკაცი
გვახლდა, იჯდა კუბოზე და მუხლებზე შაშხანა ედო. სასაფლაო ბანაკის მთავარი
ჭიშკრიდან შვიდი კილომეტრით იყო დაშორებული, თავისუფალ ზონაში
მდებარეობდა, იქ ყველას შეეძლო მისვლა.

ამოვთხრიდით მიწას, დავმარხავდით მიცვალებულს და ვბრუნდებოდით უკან.

ბანაკს რომ მივაღწევდით, უკვე გვიანი იყო. ჯარისკაცი საკონტროლო-გამშვებ პუნქტში
რჩებოდა, ჩვენ ვაგრძელებდით გზას, გავცდებოდით აბანოს, კლუბს, გადავივლიდით
ლიანდაგებს და ქარხნის შენობის ყრუ კედელს გავუყვებოდით. მერე უკან
მოვიტოვებდით რკინის მაღალ ღობეს და მარცხნივ შევუხვევდით. იქ საყარაულოს
პატარა შენობა იდგა. შენობასა და ნარჩენების უზარმაზარ გორებს შორის გზა ისე
ვიწროვდებოდა, ფორანი ზოგჯერ შენობის შელესილ კედელს ედებოდა.
 იმ კედლის იქით, ჩაბნელებულ ოთახში, ქარხნის დაცვის უფროსი, წოდებით
კაპიტანი, იდგა ფანჯარასთან და გველოდებოდა. ფორნის ბორბლების რახრახს რომ
გაიგონებდა და გამოვჩნდებოდით, გამოაღებდა ფანჯარას და ოქროს ქვიშით სავსე
ბრეზენტის პატარა ტომრებს ფორანზე გადმოყრიდა. ტომრებს თავი რბილი
მავთულით ჰქონდა მოკრული და ფიცრებზე დაცემისას გამოცემული ხმები რატომღაც
მამაჩემის ამოოხვრას მახსენებდა. ასე ხდებოდა ყოველ სამშაბათსა და შაბათს,
კვირაში ორჯერ.

საყარაულოდან თავლამდე კილომეტრზე მეტი იყო გასავლელი. ზემოთ უკვე

გითხარით, თავლა საავადმყოფოს შენობაზე იყო მიდგმული. შევიყვანდით ფორანს
შიგნით, მონიკას გამოვხსნიდით, ავიღებდით ოქროს ქვიშით სავსე პატარა ტომრებს
და რკინის ჟანგიან კარს მივადგებოდით. კარი თავლიდან მორგში გადიოდა.
მივაბრახუნებდით და ცოტა ხნის მერე ის ქართველი ექიმი გააღებდა. ხელები
ყოველთვის სისხლიანი ჰქონდა, გვამებს კვეთდა და შიგნეულისაგან
ათავისუფლებდა. ჩვენ ტომრებს მაგიდაზე ვალაგებდით, ის აწონიდა და რაოდენობას
ბლოკნოტში იწერდა. რაოდენობა ყოველთვის არ იყო ერთნაირი, ხან ოც
კილოგრამს აჭარბებდა, ხან ნაკლები იყო.

აწონას რომ მორჩებოდა, ოქროს ქვიშით სავსე ტომრებს გვამში ჩაალაგებდა და

ამოკერავდა. ისე ოსტატურად კერავდა, ჭრილობას ძლივს შეამჩნევდი. ჩვენ გვამს
ვაცმევდით და კუბოში ვდებდით. მერე ველოდებოდით, როდის დადგებოდა
მომდევნო სამშაბათი ან შაბათი საღამო, მიგვქონდა სასაფლაოზე და ვმარხავდით.

კაპიტანი ქარხნიდან კვირაში საშუალოდ ორმოცი კილოგრამი ოქროს ქვიშის

გამოტანას ახერხებდა, ეს თვეში ას სამოცი კილოგრამი იყო. იმ პოლონელისაგან
ვიცოდი, რომ ეს საქმიანობა ჩემ გამოჩენამდე ორი წლით ადრე დაიწყეს და იმ
დროისათვის თითქმის ოთხი ტონა ოქროს ქვიშა ჰქონდათ მოპარული.

სასაფლაოდან ოქროს ქვიშა ექიმის ერთგულ ხალხს მიჰქონდა. ვინ იყო ის

ხალხი, ან სად მიჰქონდათ ის ოქრო და რა ხდებოდა მერე, ამის შესახებ არც მაშინ
ვიცოდი რამე და არც მერე არასოდეს გამიგია არაფერი.

მაშინ, საიდუმლო რომ გამანდო, იმ ექიმმა მითხრა, — მალე სასჯელის ვადა

მიმთავრდება, მაგრამ არსად არ წავალ, აქ დავრჩები. ოფიციალურად დავიწყებ
ექიმად მუშაობას. ხუთი წლის შემდეგ კომენდანტი პენსიაზე გადის და დავხურავთ ამ
საქმეს, მანამდე კი უნდა ვიმუშაოთ. შენ რომ გათავისუფლდები, მერეც დამჭირდები,
მე ვიცი ერთგულების ფასი, ფული არასოდეს მოგაკლდება, ასე რომ, სიცოცხლის
ბოლომდე მეგობრები უნდა ვიყოთო.

ბოლოს გამაფრთხილა: — აქ არის უშიშროების განყოფილება, ის განყოფილება

კომენდანტს არ ექვემდებარება, იქ კაკებეს ოფიცრები მსახურობენ, ისინი არ ჩანან,
მაგრამ ყველას და ყველაფერს აკონტროლებენ, ყველგანა ჰყავთ თავიანთი
ინფორმატორები, თან კომენდანტი და რეჟიმის უფროსი ერთმანეთს მტრობენ, ასე
რომ, შეცდომის უფლება არა გვაქვს, შეცდომა დაღუპვას ნიშნავს, ძალიან
ფრთხილად უნდა ვიყოთო.
 21

მანუშაკასა და ხაიმას გარდა, ერთი წერილი ბრუტიანმა თამაზამაც მომწერა:

მუშაობა დავიწყე, თბილისი-როსტოვის მატარებელზე გამცილებლის თანაშემწე

ვარო. ნუგზარა შველიძემ მთიელი გოგო მოიყვანა ცოლად, მაგრამ სამი დღის მერე
იმ გოგოს ძმებმა მოაკითხეს, ნუგზარას ცხვირი გაუტეხეს და ის გოგო უკან წაიყვანეს.
უბანში დიდი ხანია, არაფერი საინტერესო არ მომხდარა და ამ ამბავმა ხალხი ცოტათი
გამოაცოცხლაო. ვალოდა ხომ გახსოვს, პურის მანქანაზე რომ მუშაობდა
ექსპედიტორად? გამოჩნდა ისევ და ახლა მაყვალასთან ცხოვრობს თქვენს ძველ
ბინაში, ამბობენ, ხელი მოაწერესო. ცეპიონა ბარათაშვილმა და ჟორიკა მომჯიანმა
რომ გაიგეს, შენთვის წერილის მოწერას ვაპირებდი, მითხრეს, ჩვენგან მოკითხვა
შეუთვალეო. — მერე ტროკადერო ახსენა. — ეტყობა, სერიოზული ფულის შოვნა
დაიწყო, ბოლო მარკის „ვოლგა“ ჰყავს, ხაიმას გვერდიდან არ იშორებს, ერთად
ჩალიჩობენ. ახლა ხაიმაზე კარგი ტანსაცმელი უბანში არავის არ აცვია, მშვენივრად
გამოიყურება, მაგრამ ხმები დადის, რომ ებრაელების გაშვებას აპირებენ ისრაელში
და თუ ეს მართალია, ეგ ალბათ აქ აღარ გაჩერდება. აქ რა ჯანდაბა უნდა, ადგება და
დაგაზავსო.

თვითონ ხაიმას ამის შესახებ არაფერი მოუწერია. მისი პირველი და მეორე

წერილი ერთმანეთისაგან თითქმის არ განსხვავდებოდა, მწერდა: კარგადა ვარ,
როგორც დროს გამოვნახავ, აუცილებლად ჩამოვალ და გნახავო. მამაშენიც
კარგადაა, ზის თავის სახელოსნოში და ჯღანებს აკერებსო. მანუშაკაც კარგადაა,
მაგრამ ეგ თავის ამბებს ალბათ თვითონ მოგწერსო.

მანუშაკა ისევ თავისი ოჯახის გაჭირვებაზე წუხდა: ეზოში კომბოსტო დავრგეთ,

მაგრამ არ იხარაო. საბავშვო ბაღში ახალი დირექტორი დანიშნეს, დედაჩემის
მაგივრად მე ამიყვანა სამსახურში, ასე რომ, ახლა ხელფასს მე ვიღებ, მაგრამ ბოლო
კაპიკამდის დედაჩემს ვაბარებ, ხურდასაც არ ვიტოვებო. მამაშენს ჩემი და დედაჩემის
ფეხსაცმელები მივუტანე შესაკეთებლად, შეაკეთა და ფული არ გამომართვაო. —
გამიკვირდა და მესიამოვნა. — მე სულ შენზე ვფიქრობ, მიყვარხარ, მესიზმრები, ნეტა
როდის გათენდება ის დღე, როცა გნახავო. — და ბოლოს ისევ, — გელოდები!
გელოდები! გელოდებიო!

იმ წერილების წაკითხვა ტკივილსა და სიხარულს მგვრიდა, ბევრს ნიშნავდა

ჩემთვის და კარგახანს ვიყავი ეიფორიაში, მაგრამ მესამეჯერ რომ გადმომცეს
შტამპებით აჭრელებული კონვერტები, მაშინ განცდილი მღელვარება არ ვიცი რას
შევადარო, ის წუთები დღემდე მახსოვს. ორივენი, მანუშაკაც და ხაიმაც, ერთსა და
იმავე ამბავს მატყობინებდნენ, — დედაშენი გამოჩნდა და ახლა მამაშენთან ერთად
ცხოვრობს სხვენზე, საკუჭნაოშიო. — თითქოს დიდი ხნის წინ, ბევრი სიზმრის იქით,
ბავშვობაში ჩამარხული ტკივილი და დარდები გაცოცხლდნენ და თვალებზე
ცრემლები მომადგა. ბოლოს, ასე თუ ისე, რომ დავმშვიდდი, კარგ განწყობაზე
დავდექი, — ძალიანაც კარგი თუ გამოჩნდა-მეთქი.

22

ამასობაში დღე დღეს მისდევდა და კვირა — კვირას. საჭმელი და სიგარეტი არ

მაკლდა, იმ პირობებისათვის საუკეთესო, თბილი ტანსაცმელი მეცვა. პატიმრები
მორიდებითა და პატივისცემით მექცეოდნენ, ერთი დღე სამად მეთვლებოდა, რომ
გავთავისუფლდებოდი, გარეთ ერთი მილიონი ფული უნდა დამხვედროდა, თითქოს
ყველაფერი კარგად იყო, მაგრამ მაინც ვერ ვიყავი ხასიათზე.

ერთ საღამოს, მოულოდნელად, იმ პოლონელმა ასეთი რამე მკითხა: — შენ

გჯერა, რომ იმ ერთ მილიონს მართლა მიიღებო? — თავლიდან ბარაკებისაკენ
მივდიოდით დასაძინებლად.

ეჭვი შემეპარა, — იმ ექიმის დავალებით ხომ არ მცდის-მეთქი? — და დავიძაბე.

— გაიგე, რა გკითხეო?

— შენ რა იცი, მე რა უნდა მივიღო-მეთქი?

— ვიცი, მეც ერთ მილიონს დამპირდაო.

— თუ დაგპირდა, ალბათ მიიღებ-მეთქი.

— არა მგონია, ვერც შენ და ვერც მე ვერაფერს ვერ მივიღებ-თო.

ის თქვა, რასაც მეც ვფიქრობდი, მაგრამ მაინც ვერ ვენდე, — შენი არ ვიცი და მე
ალბათ მივიღებ-მეთქი.

— იმ უკრაინელსაც ასე ეგონა, ვის მაგივრადაც ახლა შენ მუშაობ, სულელი კაცი
იყოო.

— იმას გული გაუსკდა და მოკვდა, რა იცი, მიიღებდა თუ არა თავის მილიონს-

მეთქი.

— ის მოწამლეს, ჩვენი გასვლის დრო რომ მოვა, ჩვენც იგივე გველოდება,

აქედან ცოცხალს არავინ გაგვიშვებსო.

— რატომ ფიქრობ, რომ მოწამლეს-მეთქი?

— სანამ დავმარხავდი, პირის ღრუში ჩავხედე, სასა და ენა ერთნაირად

გალურჯებული ჰქონდა, ასეთი სილურჯე მოწამვლის შედეგად რჩებაო.

— იქნებ ცდები-მეთქი?
 — არა, არ ვცდები, ასეთ რამეში კარგად ვერკვევი, ოღონდ ამის შესახებ იმ ექიმმა
არაფერი იცისო.

იმ ღამეს მეტი არაფერი გვითქვამს, სხვადასხვა ბარაკში ვცხოვრობდით და

დავშორდით ერთმანეთს.

დილით საუზმის დროს რომ ვნახე — სანიტრები ერთად ვსაუზმობდით —

მინდოდა, დავლაპარაკებოდი, მაგრამ ისე შემომიღრინა, გაკვირვებული დავრჩი და
დავანებე თავი. საუზმეს რომ მოვრჩით და თავლისაკენ გავუდექით გზას, მაშინ
მითხრა: — ჯობია, მე და შენ ერთმანეთი არ მოგვწონდესო.

— რატომ-მეთქი?

— იმიტომ, რომ აქედან უნდა გავიქცეთ, მაგრამ სანამდე გავიქცევით, არავის

არაფერში ეჭვი არ უნდა შეეპაროს. ეგ კი არა და, ცუდი არ იქნება, სხვების
დასანახავად, ერთხელ მაინც მუშტებით თუ ვიჩხუბებთო.

ჩემზე მაღალი და ღონიერი იყო.

— ეგ ჩხუბი რა საჭიროა-მეთქი?

— საქმისათვის აჯობებს, იმ ექიმს ბოროტი და საშიში ჭკუა აქვს, მაგისი მოტყუება

არც ისე ადვილია, ამიტომ რაც შეიძლება ფრთხილად უნდა ვიყოთო.

ჩავფიქრდი, — იქნებ უშიშროების ოფიცრები ვნახოთ და ჩავუშვათ-მეთქი?

სახე მოეღრუბლა, — მე კაცი ვარ, ძმაო, არ მინდა მაგათთან საქმის დაჭერა, —

შეიგინა, — ერთი მაგათი დედაც... — მერე ზიზღით შემომხედა, — არც შენ არ
გირჩევო.

თავი უხერხულად ვიგრძენი, მაგრამ არაფერი ვთქვი.

— მოწმედ გამოგიყვანენ სასამართლოზე, მერე რას აპირებ? ის ექიმი მარტო

არაა, ასეთი საქმის გაფუჭებას არ გაპატიებენ, აქედან რომ გახვალ, დასახლებამდეც
ვერ მიაღწევ, დაგბრიდავენო.

ამ დროს ის ექიმი მე და პოლონელს ძმებს გვეძახდა. საუბრის დროს ისეთი

გულწრფელი ჩანდა, ძნელი იყო, მისდამი კეთილად არ განწყობილიყავი. სულ
უბრალო სიტუაციაში შეეძლო მოულოდნელად რაღაც განსაკუთრებულად
სასაცილოს აღმოჩენა. გაიცინებდა და შენც კარგ გუნებაზე დაგაყენებდა. აუარებელი
ანეკდოტი იცოდა და ძალიან კარგად ჰყვებოდა. ხშირად ჩვენთან ერთად ჭამდა და
ყველას ამხიარულებდა. თითქოს თავმდაბალი კაცის შთაბეჭდილებას ტოვებდა,
მაგრამ რაღაცა ჰქონდა ისეთი, იმის იქით რომ ვერ გადააბიჯებდი, უფრო ახლოს ვერ
მიხვიდოდი, არ მოგინდებოდა.

პოლონელის ვარაუდით, სულ ცოტა ერთი წელი მაინც არაფერი გვემუქრებოდა.

ეს საკმარისი დრო იყო იმისათვის, რომ კარგად მოვმზადებულიყავით გასაქცევად და
შევუდექით საქმეს. ბრეზენტის ტომრებიდან ოქროს ქვიშის მოპარვა დავიწყეთ, თითო
ტომრიდან ორმოცდაათ გრამს ვიპარავდით, ამ საქმეს სულ ორ წუთს ვანდომებდით.
სანამ ფორანი თავლაში შევიდოდა, პოლონელი ჩამოხტებოდა, წინ წავიდოდა და
იქაურობას დაზვერავდა, მერე მორგის კარს მიადებდა ყურს და გაირინდებოდა.

ამასობაში მე ტომრებიდან თვალის ზომით ას გრამ ოქროს ქვიშას კონსერვის

ქილაში ჩავყრიდი, კონსერვის ქილას თივის შეკვრაში ჩავმალავდი, მერე ტომრებს
ისევ მავთულით მოვუკრავდი თავს და მივაბრახუნებდით ჟანგიან კარზე.

ყველაფერი რომ მორჩებოდა, გამოვემშვიდობებოდით ექიმს, ის დაკეტავდა

კარს და საავადმყოფოს შენობაში ადიოდა, იქ იძინებდა. ჩვენ ვიდექით თავლის
შემოსასვლელთან და კედლის ჭუჭრუტანებიდან მეორე სართულის ფანჯრებისაკენ
ვიყურებოდით. გამოჩნდებოდა ექიმი, გაივლიდა დერეფანს და შევბრუნდებოდით
უკან. გავიყოფდით ოქროს, მე ჩემს წილს კონსერვის ქილებში ვინახავდი, ის — მინის
ბოთლში, ჩავმარხავდით კედლის ძირში და იქაურობას ვტოვებდით.

ისე გვეჭირა თავი, სანიტრებიდან ბევრს სჯეროდა, რომ მართლა გვძულდა

ერთმანეთი.

პირველად ჩხუბი სასაფლაოზე მოგვივიდა. მე მიწას ვთხრიდი, ის კი იჯდა და

სიგარეტს ეწეოდა. თავიდან ჭირდა, სანამ გაყინულ ზედაპირს მოვაშორებდით,
თორემ მერე ქვიშიან ნიადაგს ბარი ადვილად ერეოდა. მორჩა სიგარეტის მოწევას,
მაგრამ წამოდგომა არც უფიქრია, უკან გადაიწია, მიეყუდა ფორნის ბორბალს და
თვალები დახუჭა.

— ასე არ გამოვა-მეთქი, — დავუძახე.

ხმა არ გამცა. მუშაობით არც ადრე იკლავდა თავს, მე რომ საქმეს შევუდგებოდი,
მერე მომეშველებოდა ხოლმე, მაგრამ ახლა საერთოდ არ აპირებდა ხელის
განძრევას.

გადავაგდე ბარი, მივედი და გვერდით მივუჯექი. მაცალა, სანამ სიგარეტს

მოვწევდი, მერე მითხრა: — რას დამჯდარხარ, მიდი, იმუშავეო.

— შენ მაგივრად არ ვაპირებ მუშაობას-მეთქი.

ის ჯარისკაცი შეწუხდა, — საქმეს მიხედეთ, ასე როგორ შეიძლება, უკან ხომ უნდა
დავბრუნდეთო.

პოლონელმა თავში მწარედ წამომარტყა, — ხომ გაიგე, რა თქვა? ადექიო!

წამოვდექი და მუშტი სახეში გავუქანე. ხომ გითხარით, ჩემზე მაღალი და ღონიერი

რომ იყო, მაგრამ თან თურმე კრივი სცოდნია. ჯარისკაცი ჩვენ ირგვლივ დარბოდა და
ყვიროდა, — გაჩერდითო! — მერე ჰაერში თოფიც გაისროლა, მაგრამ ის
ყურადღებას არ აქცევდა, სანამ ცხვირ-პირი არ გამიერთიანა, თავი არ დამანება, მერე
მივიდა და ნიჩაბი აიღო.
 დასისხლიანებული ვიჯექი მიწაზე და ვფიქრობდი, — ისეთ მდგომარეობაში
ვართ, შეიძლება, ეს ყველაფერი მართლა საჭიროა, მაგრამ ასე მაინც არ უნდა
გავემეტებინე, ამას არ შევარჩენ-მეთქი.

მორგში რომ შევედით, ექიმმა მკითხა: — რა დაგემართაო?

— ფორნიდან გადმოვვარდი-მეთქი.

თითქოს დაიჯერა, მაგრამ მეორე დილით კომენდანტისაგან შეიტყო სიმართლე

და მკაცრად გაგვაფრთხილა: — იცოდეთ, ჭკუით იყავით, თორემ ინანებთო!

დავპირდით, რომ მსგავსი არაფერი აღარ განმეორდებოდა, პოლონელმა ხელი

გამომიწოდა და მეც ჩამოვართვი.

— მეგობრები თუ არ იქნებით, იმდენი მაინც უნდა მოახერხოთ, ერთმანეთს პატივი

სცეთ. მაშინ, როცა ხალხი შიმშილით იხოცება, ჩვენ მილიონებს ვშოულობთ,
დაუკვირდით თქვენს მდგომარეობას და შეიშნოვეთო.

შერიგებამ შედეგი არ გამოიღო, პირიქით, პოლონელმა საერთოდ აიღო საქმეზე

ხელი, იჯდა და მიყურებდა, როგორ მასხამდა ოფლი, მარტო ვმუშაობდი. ბოლოს
ვუთხარი, — მგონი, ცოტა ზედმეტი მოგდის-მეთქი.

— ასეა საჭიროო, — მიპასუხა.

მერე მოვილაპარაკეთ და დილით, საუზმის შემდეგ, ეზოში რომ გამოვედით,

ავიღე ქვა, მივეპარე და თავში ვხეთქე. წაიქცა და გონება დაკარგა. სანიტრებმა
მოასულიერეს, ჭრილობა მობანეს და თავი შეუხვიეს.

შუადღისათვის ექიმმა დამიბარა, — სიტყვა რატომ გატეხეო?

— იძულებული გავხდი, მე ვმუშაობ, ეგ ზის და მიყურებს, თან მაგინებს და ცემით

მემუქრება. იცოდე, თუ ასე გააგრძელა, მოვკლავ-მეთქი.

მიყურა, მიყურა და, — კარგი, წადიო. — სიგარეტი არ შემოუთავაზებია, სხვა

დროს ასეთი რამე არ მომხდარა, აუცილებლად ამოიღებდა კოლოფიდან სიგარეტის
ღერს და გამომიწვდიდა.

პოლონელი რომ ვნახე, მარცხენა თვალი მოჭუტა, — მგონი, ცოტა ზედმეტი

მოგივიდაო.

— ბარიბარში ვართ-მეთქი.

ექიმთან შეხვედრით კმაყოფილი იყო, — ძალიან გაბრაზებული დამხვდა, ესე იგი,

ყველაფერი რიგზეაო.

მერე სიტუაცია შეიცვალა, პატიოსნად დაიწყო მუშაობა. თითქმის აღარ

ზარმაცობდა.
 ჩვენი გამყოლი ჯარისკაცები ხშირად იცვლებოდნენ. უმეტესობა ზედმიწევნით
იცავდა უსტარს, თოფები მომარჯვებული ჰქონდათ და მარტო ბრძანებებს
იძლეოდნენ. მაგრამ ისეთებიც გამოერეოდნენ, თავისუფლად რომ გრძნობდნენ თავს,
ზურგსაც ისე შეგვაქცევდნენ, ვითომ არაფერი, არ ეშინოდათ, ლაპარაკითაც
ჩვეულებრივად, ადამიანურად დაგელაპარაკებოდნენ. ერთი მათგანი განსაკუთრებით
დაგვიმეგობრდა და პოლონელმა ჩვენი ძმობილი ჯარისკაცი შეარქვა. იმ ჩვენმა
ძმობილმა ერთხელ მთხოვა: — იქნებ მე და ბრიჯიტ ბარდო დაგვხატო ერთადო.

დავხატე, სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი როგორ ჟიმავდა შიშველ ბრიჯიტ

ბარდოს, თან ზურგზე შაშხანა ეკიდა. დახედა და აღტაცებული დარჩა, — დიდი
მხატვარი ხარო! — მითხრა.

სასაფლაოსაკენ მიმავალი გზიდან მარცხნივ თუ გადაუხვევდი, პატარა

დასახლებას მიადგებოდი. იქ ძირითადად გეოლოგები და ბანაკის თანამშრომლები,
ოფიცრები და ინჟინრები ცხოვრობდნენ თავიანთი ოჯახებით. იქ იყო პურის ქარხანა,
მედპუნქტი, სკოლა, მაღაზია, კინოთეატრი და სასაუზმე.

თუ ჩვენი ძმობილი ჯარისკაცი გვახლდა, გადავუხვევდით გზიდან, შევიდოდით

დასახლებაში და სასაუზმეში თითო კათხა ლუდს გადავკრავდით. მერე ავიდოდით
ფორანზე და სასაფლაოსაკენ გავუყვებოდით. ამის შესახებ ექიმმა იცოდა, — ხანდახან
დასახლებაში შევივლით და ლუდს დავლევთ, თუ ნებას დაგვრთავ-მეთქი, — ვთხოვე
მე და იმანაც კომენდანტს საშვის ფურცელში ჩააწერინა, — საჭიროების შემთხვევაში
შეუძლიათ, დასახლებაში შეიარონო. საჭიროება განმარტებული არ იყო და ამიტომ
რეალურად სურვილს ნიშნავდა. ფულის პრობლემა არ გვქონდა, ექიმი წვრილმანი
ხარჯებისათვის ყოველ შაბათ საღამოს თუმან-თუმანს გვირიგებდა.

დასახლებაში შაბათობით ბაზრობა იმართებოდა. ადგილობრივი მკვიდრები,

როგორც ეძახდნენ, ჩუქჩები, მოდიოდნენ და მოედანი ირმებში შებმული მარხილებით
ივსებოდა. ყიდდნენ თევზს, ტყავებს, ირმის ხორცს, დაბამბულ ქურთუკებს, ჩექმებს და
სხვა ათას წვრილმანს. ჩუმად ოქროს ქვიშითაც ვაჭრობდნენ. თვითონ ტომრებით
ყიდულობდნენ ქერსა და პურის ფქვილს. გაავსებდნენ მარხილებს და ტოვებდნენ
იქაურობას.

ერთხელ ჩუქჩების ირმებს ჩვენი მონიკა არ მოუვიდათ თვალში და რქებით

დაეტაკნენ. სასაუზმის ფანჯრიდან დავინახეთ, როგორ დაფრთხა მონიკა, გავარდა და
ფორანი გაიყოლა. გამოვცვივდით გარეთ და გამოვუდექით. მიქროდა ფორანი და
ზედ დადებული კუბო იქით-აქეთ ხტუნაობდა. პოლონელს ფეხი დაუცდა და წაიქცა.
კარგა ხნის მერე, მე და ჯარისკაცმა ფორანი უკან რომ მოვაბრუნეთ, მაღაზიასთან
დაგვხვდა, კიბეზე იჯდა, შარვალი მუხლის თავთან გახეული ჰქონდა და წუხდა, —
მუხლი ვიღრძეო.

სინამდვილეში, მონიკა სპეციალურად დააყენა ისე ახლოს ირმებთან, იცოდა, რაც

მოხდებოდა და როგორც იყო, მოახერხა ჯარისკაცისაგან ჩუმად დურბინდის ყიდვა.
ფორანზე რომ ავდიოდით, თვალი ჩამიკრა, — ყველაფერი რიგზეაო. — დურბინდი
ქურთუკის შიგნით, იღლიის ქვეშ ჰქონდა დამალული.
 საავადმყოფოს შენობაში, მეორე სართულზე ტუალეტი იყო. ტუალეტში წყლის
ბაკზე თუ აძვრებოდი და სარკმელში გაიხედავდი, პირდაპირ, ასე ასი მეტრის იქით,
კომენდანტის კაბინეტის ფანჯრებს დაინახავდი.

უკვე გითხარით, კაბინეტში, კედელზე, იმ რეგიონის სპეციფიკური,

ძაღლებისათვის განკუთვნილი რუკა რომ ეკიდა. ამის შესახებ პატიმრებმა იცოდნენ.
დურბინდი იმ რუკის შესასწავლად გვჭირდებოდა. ეს იდეა პოლონელს მოუვიდა
თავში.

მე თავიდან ცოტა სკეპტიკურად ვიყავი განწყობილი, მაგრამ ბოლოს

სასიამოვნოდ გაკვირვებული დავრჩი, დურბინდში იმ მანძილიდან სულ პატარა
ასოებიც მშვენივრად ჩანდა და იკითხებოდა.

რუკა პირობითად ათ ნაწილად დავყავი და საქმეს შევუდექი. მიყოლებით, ნაწილ-

ნაწილ, რვეულის ფურცლებზე გადამქონდა: ტბები, მდინარეები, სამანქანო და
სანაოსნო გზები და, რაც ყველაზე მთავარი იყო, საპატრულო-საგუშაგო პუნქტები.
ასეთი პუნქტები რუკაზე წითელი ფერით იყო აღნიშნული. ამისათვის დღეში ორჯერ
ათი-თხუთმეტი წუთით ვიკეტებოდი ტუალეტში. უფრო დიდხანს ვერ გავჩერდებოდი,
ყურადღებას მივიქცევდი. მერე თავლაში მივდიოდი, თივის შეკვრების უკან
ჩავიმალებოდი და ნაჩქარევად გაკეთებული ჩანახატი ახალ, სუფთა ფურცელზე
გადამქონდა.

ისე კარგად გამომდიოდა, კედელზე დაკიდებული ორიგინალისაგან ვერ

განასხვავებდი. პოლონელი ძალიან კმაყოფილი იყო.

ოთხი თვის შემდეგ ჩვენ უკვე ჩვენი რუკა გვქონდა და მარშრუტის განსაზღვრაზე
დავიწყეთ ფიქრი. უახლოეს რკინიგზის სადგურამდე ათას რვაასი კილომეტრი იყო.
იქამდე უნდა მიგვეღწია.

23

ამასობაში, თითქმის კიდევ ერთი წელი გავიდა და ერთ დღეს კომენდატურიდან

ზემდეგმა მომაკითხა, — მნახველები გელოდებიანო!

ხაიმა ყველა წერილში მწერდა, აუცილებლად ჩამოვალო, და — აჰა, ჩამოვიდა-

მეთქი. — ასეთი შეხვედრები მთავარ საკონტროლო გამშვებ პუნქტთან ახლოს,
ერთსართულიან შენობაში იმართებოდა. შენობაში ათი თუ თხუთმეტი ოთახი იყო.
ოთახებში მაგიდა, სკამები და ხის უბრალო საწოლები იდგა. თუ ვინმე მოგაკითხავდა,
დარჩებოდა იქ და ღამეს გაათევდა.

თავქუდმოგლეჯილი გავიქეცი. რომ მივედი, მორიგემ მიმასწავლა ოთახი. შევედი

და გაკვირვებისაგან პირი გავაღე, იქ მამაჩემი დამხვდა ორმოცდაათ წელს მიტანებულ
ქალთან ერთად, მაგიდასთან ისხდნენ, გრძელ სკამზე. ქალმა დამინახა თუ არა, ფეხზე
წამოდგა. მივხვდი, ვინც იყო და კიდევ უფრო დავიბენი. რაც თავი მახსოვდა, ამ
შეხვედრაზე ვოცნებობდი, წესით, თითქოს უნდა გამხარებოდა, მაგრამ უხერხულობის
გარდა, სხვას ვერაფერს ვგრძნობდი. — ნეტა რატომ? რა მემართება-მეთქი?

თვითონ გაღიმება სცადა, მაგრამ არ გამოუვიდა და ნიკაპი აუკანკალდა.

მომიახლოვდა, დაიჩოქა და მუხლებზე მომეხვია, — შვილო, მაპატიე, მაპატიეო, —
და ატირდა. არ ვიცოდი, რა მეთქვა. ხომ არ ვკითხავდი, — ამდენი ხანი სად იყავი-
მეთქი? — ფრთხილად წამოვაყენე, მოთქვამდა, — ოი, როგორი დამნაშავე ვარ შენ
წინაშეო. — მივიყვანე და ისევ სკამზე დავსვი.

მამაჩემი დაბერებული მეჩვენა, — დაკაცებულხარო! — მითხრა. რა უნდა მეთქვა,

ავიჩეჩე მხრები.

დედაჩემმა თვალებიდან ცრემლები ცხვირსახოცით მოიწმინდა და გამიღიმა.

ღიმილი მოუხდა. მამაჩემმა შეხედა და იმასაც გაეღიმა. მერე მითხრა: — ხაიმაც
აპირებდა ჩვენთან ერთად წამოსვლას, მაგრამ წამოსვლის წინ რაღაც მნიშვნელოვანი
საქმე გამოუჩნდა და ვეღარ მოახერხაო.

დედაჩემმა მანუშაკა გაიხსენა, — ძალიან კარგი ადამიანია, ხშირად გვაკითხავსო.

— მივხვდი, ჩემთვის უნდოდა ესიამოვნებინა, იმიტომ შეაქო.

— მაგისი ოჯახის ამბავი ალბათ იცი, — გააგრძელა მამაჩემმა, — პარიკმახერს

ხელების კანკალი რომ დაეწყება, იმის საქმე წასულია, გასაპარსად, აბა, ვინ
დაუჯდებაო.

— შენი საქმეები როგორ მიდის-მეთქი?

— ღმერთის წყალობით, კლიენტები არ მაკლია, ვმუშაობ. დედაშენს ბავშვთა

საავადმყოფოში დაჰპირდნენ ექთნის ადგილს, თუ მიიღეს, ხომ კარგი, არა და,
სხვაგან გამოჩნდება რამე, საჩქარო არაფერია, პურის ფული გვაქვსო.

ახლა, ორივეს ერთად რომ ვუყურებდი, მამაჩემისადმი განსაკუთრებული სითბო

და სიყვარული ვიგრძენი. რამდენი ჯღანი უნდა გაეკერა, ამ სიშორეზე წამოსასვლელი
ფული რომ მოეგროვებინა. ვხვდებოდი, ასე დედაჩემის გამო მოიქცა და ეს
მომწონდა. დედაჩემს გატანჯული სახე ჰქონდა, დამფრთხალი თვალებით
იყურებოდა. ცხადი იყო, იმდენად გაუჭირდა, რომ იძულებული გახდა, ისევ მამაჩემთან
მიბრუნებულიყო და იმანაც მიიღო.

საღამოსათვის სანიტარმა ვედროთი შემწვარი ირმის ხორცი, ტბის თევზი,

მოხარშული კარტოფილი და ბოთლით წყალში გახსნილი სპირტი მოიტანა. — ეს
ყველაფერი ექიმმა გამოგიგზავნა, — მითხრა, — გაიგო, მშობლებმა რომ
მოგაკითხესო.

მამაჩემი კმაყოფილი იყო. — ასეთ საჭმელს გარეთ ბევრი ნატრობს, როგორც

ჩანს, შენ აქ პატივს გცემენ, მაგრამ მიკვირს, როგორ დაიმსახურე ასეთი პატივისცემაო.
— დედაჩემს ეგონა, ბოთლში წყალი ესხა, მერე რომ გაიგო, რაც იყო, თვალები
გაუბრწყინდა, მაგრამ ერთ ჭიქაზე მეტი არ დაულევია. ვჭამდით და ვლაპარაკობდით.

დახურულ ზონაში შემოსვლის უფლება თურმე მოთხოვნიდან ოთხი თვის მერე

დართეს და გამოუდგნენ გზას. გაიხსენეს, როგორ გადადიოდნენ მატარებლიდან
მატარებელში, მერე როგორ გადაუფრინეს გაყინულ ტრამალებს. ორი ღამე ოკეანის
ახლოს, აეროპორტის მოსაცდელ დარბაზში ეძინათ, ქარბუქი იყო და გარეთ ვერ
გამოდიოდნენ. ბანაკამდე გეოლოგების საბარგო მანქანით იმგზავრეს, ისხდნენ
ზემოთ ძარაზე და იყინებოდნენ. ძირითადად დედაჩემი ლაპარაკობდა, — ბევრი
ვიწვალეთ, მაგრამ ახლა კმაყოფილი ვარ, აქ რომ ვზივარ და შენ გიყურებო.

ბოთლი რომ გამოვცალეთ, მამაჩემს უკვე ეყვინთებოდა. დაწვნენ ერთად ხის

საწოლზე, პალტოები გადაიფარეს და თითქმის მაშინვე ჩაეძინათ. მე ვიჯექი სკამზე,
სიგარეტს ვეწეოდი და გული საშინლად მქონდა დამძიმებული, ტირილი მინდოდა,
მაგრამ ვიკავებდი თავს.

მეორე დილით ავუხსენი, ბანაკიდან რომ გავიდოდნენ, სად უნდა

დამლოდებოდნენ, სანამ მე ფორნით გამოვჩნდებოდი. მამაჩემი შეყოყმანდა, — რა
საჭიროა, ხომ გნახეთო? — ვეტყოდი, რას ვაპირებდი, მაგრამ ვერ გავრისკე, არ იყო
გამორიცხული, რომ გვაყურადებდნენ. — ძალიან გთხოვთ, აუცილებლად მოდით,
კიდევ ერთხელ მინდა, გნახოთ-მეთქი.

— კარგი, მოვალთო, — დამპირდა დედაჩემი.

საღამოს, დასახლების გადასახვევს რომ მივუახლოვდით, დავინახე, გზის პირას

იდგნენ და მელოდებოდნენ. ჩვენი ძმობილი ჯარისკაცი გვახლდა, ვუთხარი, — ესენი
ჩემი მშობლები არიან, დაველაპარაკები და დაგეწევით-მეთქი. — დამიქნია თავი და
ჩამოვხტი ფორნიდან.

მამაჩემი გაღიზიანებული დამხვდა, — დაწყევლილი ქვეყანაა, გავიყინეთო.

დედაჩემმა გამიღიმა, არაფერი უთქვამს.

ყოველი შემთხვევისათვის, ფორნისაკენ გავიხედე, მონიკა მძიმე ნაბიჯებით

მიუყვებოდა გზას. ამოვიღე ქურთუკის ჯიბიდან ოქროს ქვიშით სავსე კონსერვის ქილა
და მამაჩემს გავუწოდე. ქილა მარლის ნაჭერში იყო გახვეული.

გამომართვა და დახედა, — ეს რა არისო?

— მაგაში ოქროა.

თვალები გაუფართოვდა.

— ჩანთა გახსენით, კიდევ უნდა მოგცეთ-მეთქი.

ოთხი თუ ხუთი წამი გაოგნებული იდგნენ, მერე დედაჩემმა ჩანთა აიღო და გახსნა.
მე კიდევ ერთხელ გავიხედე ფორნისაკენ და ქილების ჩანთაში ჩალაგება დავიწყე.
 ზემოთ უკვე გითხარით, ოქროს ქვიშას კონსერვის ქილებში ვინახავდი, თითოში
ოთხასი გრამი ჩადიოდა. მაშინ ხუთი ქილა წამოვიღე, ეს ჩემი მარაგის ნახევარი იყო.

— რამდენია? — იკითხა მამაჩემმა.

— ორი კილოგრამია-მეთქი.

— ღმერთო ჩემო! — აღმოხდა დედაჩემს და აკანკალებული ხელებით ჩანთა

დაკეტა.

— ერთი ქილა მანუშაკას უნდა მისცეთ, დანარჩენი თქვენია. ბინა იყიდეთ, რაც
გადარჩება, ისე მოიხმარეთ, როგორც გაგიხარდებათ-მეთქი.

მამაჩემს სახე მოეღუშა, — მანუშაკა ჯერ შენი ცოლი არაა, ამ ხნის განმავლობაში
რა მოხდება, კაცმა არ იცის, ამდენი ოქრო რატომ უნდა მივცე? ასეთ სისულელეს
როგორ გავაკეთებო.

— იმიტომ უნდა მისცე, რომ მე ვუგზავნი. ვიცი, ახლა უჭირს მის ოჯახს და მინდა,
დავეხმარო-მეთქი.

დედაჩემი მაშინვე დამეთანხმა, — აუცილებლად გადავცემთ, დამშვიდდი, მაგაზე

არ იდარდოო.

გავაფრთხილე, — წერილებს ხსნიან და კითხულობენ, თუ წერილის მოწერას

დააპირებთ, სიტყვა ოქრო არ ჩაწეროთ, თორემ მეც დამღუპავთ და თქვენც შარს
იშოვით-მეთქი.

— კარგი, არ ჩავწერთო, — ისევ დამეთანხმა დედაჩემი.

— მანუშაკაც გააფრთხილეთ, არც იმან არ ახსენოს ეგ სიტყვა-მეთქი.

დედაჩემი თვალებში შემომყურებდა და ვიტყოდი რამეს თუ არა, მაშინვე თავს

აქნევდა, — აუცილებლად გავაფრთხილებთ, არც ის დაუშვებს შეცდომას და არც ჩვენ,
შენ მაგაზე არ იდარდოო.

— ეს ოქრო ხაიმას მიეცით, გაყიდის და ფულს მოგიტანთ, თორემ თქვენ

შეიძლება, მოგატყუონ ან, კიდევ უარესი, დაგაბეზღონ და მერე რა უნდა ქნათ-მეთქი.

მამაჩემი ისევ ცუდ ხასიათზე იყო, ვერ ინელებდა, ის ერთი ქილა მანუშაკასათვის
რომ უნდა მიეცა. გამომშვიდობებისას მითხრა, — მე მეგონა, შენ აქ წვალობდი,
გაჭირვებაში იყავი. შენ კი თურმე თავს მშვენივრად გრძნობ და ფულსაც შოულობო.
— ისე გამოუვიდა, თითქოს შეშურდა ჩემი. — აი, სულელი კაცი-მეთქი, — გავიფიქრე
და გავბრაზდი.

ბოლოს დაამატა, — კიდევ როდის ჩამოვიდეო?

— მაგის შესახებ შეგატყობინებ, მაგრამ მანუშაკას თუ არ მიეცი ის ერთი ქილა,

ტყუილა ჩამოხვალ-მეთქი. — არ ესიამოვნა, ისევ მოეღუშა სახე.
 დედაჩემი ატირდა, — ეს რა ჭკვიანი, ლამაზი და კეთილი ბიჭი გამიჩენიხარ ამ
ქვეყანაზეო.

— ხაიმას ჩემი თხოვნა გადაეცით, მანუშაკასაც დაეხმაროს თავისი წილის

გაყიდვაში-მეთქი.

— აუცილებლად გადავცემთ, აბა, რას ვიზამთო, — დამაიმედა დედაჩემმა.

თვალები პალტოს სახელოთი გაიმშრალა და ჩამეხუტა. მამაჩემმა ხელი გამომიწოდა,
მაგრამ არ ჩამოვართვი, გავტრიალდი და გავუყევი გზას. ორმოცდაათი ნაბიჯი რომ
გავიარე, გავჩერდი და მოვიხედე. დედაჩემი ბევრად წინ იყო, მამაჩემი უკან
მიჰყვებოდა, თან ჩანთას მიათრევდა, მსუქანი კაცი იყო და სიარული უჭირდა.
დასახლებისაკენ მიდიოდნენ.

მერე ბევრჯერ ვინანე, მაშინ მამაჩემს ასე რომ მოვექეცი. მახსოვს, პატარა რომ
ვიყავი, ჩემთვის კარამელის კანფეტებს ყიდულობდა. კვირაობით ხანდახან
ზოოპარკში დავყავდი, იქ მოხარშულ სასისკებს ყიდდნენ. უფრო გემრიელი საჭმელი
თუ არსებობდა ქვეყანაზე, ვერ წარმომედგინა. რომ დავნაყრდებოდით, ჩავუვლიდით
თეთრი დათვების გალიებს, ჩამოჯდებოდა სკამზე და მიყურებდა, როგორ დავრბოდი
აუზის ირგვლივ. აუზში ოქროს თევზები დაცურავდნენ. მიყვარდა იმ თევზების ყურება.
ახლაც ნათლად მიდგას თვალწინ, როგორ ზის სკამზე, ნაცრისფერი კიტელი აცვია,
ღილები ბოლომდე აქვს შეკრული, ზის და ნაღვლიანი თვალებით მომჩერებია.

24

სამი თვის მერე წერილი მივიღე, მამაჩემი მწერდა, — უკან რომ ვბრუნდებოდით,
გვიან ღამით დედაშენი ჩავიდა მატარებლიდან და გაიპარა, შენ რაც გამოგვატანე,
წაიღო და თან ჩემი ორმოცი მანეთი მიაყოლა. ასე რომ, ისევ საკუჭნაოში ვცხოვრობ
და ჯღანებს ვამთელებო. ხაიმამ მგზავრობის შესახებ დეტალურად გამომკითხა
ყველაფერი, ჩამოსვლას აპირებს, რომ ჩამოვა და გნახავს, კარგი იქნება, მეც თუ
გაგახსენდებიო, — ესე იგი, ოქრო გამოატანე ჩემთვისო.

რაც გავიგე, არც გამკვირვებია და არც მწყენია. მამაჩემი მეცოდებოდა, მაგრამ

უცნაური ის იყო, რომ დედაჩემის გამტყუნებაც არ მინდოდა, ისიც მეცოდებოდა.
გამაჩინა, ოთხ წლამდე მზრდიდა, თექვსმეტი წლის შემდეგ ერთხელ მნახა, გამოვიდა
ისე, რომ ამ ყველაფრისათვის ორი კილოგრამი ოქრო მიიღო და სამუდამოდ გაქრა.
კარგი იქნებოდა, იმ ოქროს თუ ჭკვიანურად მოიხმარდა და უზრუნველი სიბერე
ექნებოდა. — ალალი იყოს-მეთქი, — გავიფიქრე.

იმ წერილის მიღებიდან ერთი კვირის შემდეგ ბანაკის მთავარ შესასვლელს

პატიმრების სამასკაციანი კოლონა მოაყენეს. ასეთი რამე თითქმის ყოველ ოთხ თვეში
ერთხელ ხდებოდა, მაგრამ მაშინ ორი დღის მერე ჩვენთან საავადმყოფოში ახალი
სანიტარი გამოჩნდა. პირველად ეზოში დავინახე, ის და ქართველი ექიმი
სამრეცხაოსაკენ მიდიოდნენ და ისე მეგობრულად საუბრობდნენ, ახლად
გაცნობილებს ნამდვილად არ ჰგავდნენ.

შუადღისას თავლაში ფორნის ბორბალს ვარემონტებდი. პოლონელი შემოვიდა

და მითხრა, — ახალი სანიტარი გავიცანი, ლოყები ისე უღაჟღაჟებს, პატიმარს
არაფერი უგავსო. — ვერ იყო ხასიათზე, — როგორც თქვა, ექიმის მეგობრების
მეგობარია. მე მგონი, ის დროა, გავრეკოთ აქედანო! — საფრთხე იგრძნო, — არა
მგონია, ყველაფერი ძველებურად დარჩეს და ისიც არა მგონია, ის ცვლილებები ჩვენ
რამე კარგს გვიქადდესო.

ჭკვიანი კაცი იყო, აცხონა ღმერთმა, არ შემცდარა, მაგრამ ვერ გაასწრო. ხუთი
დღის შემდეგ საავადმყოფოს შესასვლელთან დაბარბაცდა, წაიქცა და აღარც
ამდგარა, გული გაუსკდა. ისეთი მშვიდი სახე ჰქონდა, იფიქრებდი, სძინავსო. ექიმი
დიდხანს სინჯავდა, რომ დარწმუნდა, მართლა მკვდარი იყო, ჩამოჯდა კიბის
საფეხურზე და თავი ჩაქინდრა. შეეტყო, მომხდარმა ამბავმა მწარედ დასწყვიტა გული.

მარტო რომ დავრჩი, ერთი პირობა დავიბენი. იმ პოლონელთან ერთად მშვიდად

და იმედიანად ვგრძნობდი თავს, იმან მოიფიქრა და დაგეგმა გაქცევა. ყველა
წვრილმანი გათვლილი გვქონდა და შაბათ საღამოს ველოდებოდით. შაბათ საღამოს
ჩუქჩები ბაზრობიდან უკან, ტუნდრაში ბრუნდებოდნენ. ჩუქჩების ციგას ჩვენს გეგმაში
განსაკუთრებული ადგილი ეჭირა, მაგრამ აი, ასეთი რამე მოხდა.

მთელი ღამე ფიქრები არ მასვენებდნენ, მეორე დღეს მორგში კუბოსათვის

ზომებს რომ ვიღებდი, მოვახერხე და ახალი სანიტრისაგან მალულად, მკვდარს პირში
ჩავხედე. ხახა და ენა ისე ჰქონდა გალურჯებული, შეღებილი გეგონებოდა.

წინა დღის ამბები გავიხსენე: საჭმელს საერთო ქვაბიდან გვირიგებდნენ, წყალს

საერთო კასრიდან ვსვამდით, არავის არაფერი მოსვლია. შუადღისას მე და
პოლონელი თავლის კარს ანჯამებს ვუცვლიდით, ექიმი გამოჩნდა და მეგობრულად
მოგვიკითხა. სიგარეტის კოლოფი გახსნა, ერთი ღერი ამოიღო, ჩაიდო პირში და
კოლოფი ჩვენკენ მოაბრუნა, — აიღეთო! — შემოგვთავაზა. კოლოფში სულ ორი
ღერი იყო დარჩენილი და დავიმორცხვეთ. — აიღეთ, აიღეთ, მე კიდევ მაქვსო. —
მადლობის მეტი რა გვეთქმოდა, ამოვიღეთ და გავაბოლეთ. სანამდე ვეწეოდით, იქ
იყო, გადავყარეთ ნამწვები და წავიდა.

ცხადია, მისთვის სულერთი იყო, ვის შეხვდებოდა მოწამლული სიგარეტი. მერე

ალბათ იჯდა და ამბის გაგებას ელოდა. მოხდა ისე, რომ პოლონელს არ გაუმართლა,
არადა, ადრე გამოიცნო საფრთხე, მაგრამ სულ ტყუილად, ბედისწერამ თავისი ქნა და
მე და იმ ახალმა სანიტარმა გავუყენეთ უკანასკნელ გზას. საკონტროლო-გამშვებ
პუნქტთან ჯარისკაცებმა კუბოს თავი რომ ახადეს, იცნეს და გაეცინათ.

გადავრჩი.
 იმ მომენტისათვის თითქოს არაფერი არ მემუქრებოდა, მაგრამ რად უნდოდა
დიდი ფიქრი იმას, რომ ამით არაფერი იცვლებოდა და გადავწყვიტე, — რაც არის,
ეგ არის, არა უშავს, მარტო გავიქცევი-მეთქი.

საგზალს მთელი წელი ვაგროვებდით. თევზის კონსერვები, ღორის

დამარილებული ქონი და ორცხობილები ტომრებში ცალ-ცალკე გვქონდა
ჩალაგებული და თივის შეკვრების უკან, ორმოში ვმალავდით. გაქცევის წინ
ამოვიღებდით და ფორანზე გადავიტანდით.

ფორნის წინა მხარეს, მთელ სიგრძეზე, პოლონელმა ძველი ფიცრებისაგან

რაღაც კარადისმაგვარი მიაშენა. იქ ვინახავდით ლურსმნებით სავსე ყუთს, ჩაქუჩებს,
სპილენძის მავთულის გორგალს, ძალაყინებს, თოკებს, ხისა და რკინის სათადარიგო
ნაწილებს ბორბლებისათვის. ეს ყველაფერი ერთ კუთხეში ეტეოდა, ასე რომ,
საგზლისა და ტანსაცმლისათვის ადგილი საკმარისად იყო.

რაც შეეხება ტანსაცმელს, ჯერ კიდევ შემოდგომაზე შევიპარეთ შენობაში, სადაც

პატიმრების კუთვნილი სამოქალაქო ტანსაცმელი ინახებოდა, შევარჩიეთ ზომებისა და
ხარისხის მიხედვით ქურქები, ჯემპრები და შარვლები. ჩავალაგეთ ბრეზენტის დიდ
ჩანთაში და წამოვიღეთ. მერე ჩანთა ტომარაში ჩავდეთ და ზემოდან ქერი დავაყარეთ.

ექიმის მიერ შაბათობით სახარჯოდ მოცემული ფულის უმეტეს ნაწილს

ვზოგავდით და ოქროს ქვიშასთან ერთად ვინახავდით სამალავებში. იმ დროისათვის
მე ას ოცდაათი მანეთი მქონდა დაგროვილი, პოლონელის სამალავში ას ათი მანეთი
აღმოჩნდა, არ იყო ცოტა.

პარასკევ ღამეს, ახალი სანიტარი დასაძინებლად რომ წავიდა, მე დავრჩი და

ყველაფერი ის, რაც ზემოთ ჩამოვთვალე, ფორანზე გადავიტანე. ამისათვის სულ ხუთი
წუთი დამჭირდა. ბოლოს სქელი ტილოს ნაჭრით შეკერილი ზურგჩანთა შევინახე. შიგ
დურბინდი, ოქროს ქვიშით სავსე კონსერვის კოლოფები და ბოთლები ელაგა. იმ
დროისათვის მე და პოლონელს შვიდი კილო და ოთხასი გრამი ოქროს ქვიშა
გვქონდა მოგროვებული. ჩანთას ლურსმნებით სავსე ყუთი და სპილენძის მავთულის
გორგალი მივაფარე და კარი დავკეტე.

ფორანი არასოდეს არ გაუჩხრეკიათ, მაგრამ მეორე საღამოს, საკონტროლო-

გამშვებ პუნქტს რომ მივადექით, მაინც დავიძაბე. არაფერი განსაკუთრებული არ
მომხდარა, გვამს დახედეს, მერე ჯარისკაცი გამოგვაყოლეს და გავუდექით გზას. ის
ჯარისკაცი იმ დღეს პირველად ვნახე, ახალბედა იყო. როგორც ყველა ახალბედა,
ფრთხილობდა, იჯდა კუბოზე და შაშხანა მომარჯვებული ჰქონდა. მოვტრიალდი და
სიგარეტი გავუწოდე, არ გამომართვა, — წინ იყურეო, — შემომიღრინა.

მერე უკანა ბორბალი ყინულის ღრმა ნაპრალში ჩავარდა და გაიჭედა, მონიკამ

ვეღარ გაქაჩა. მე და ახალი სანიტარი ჩამოვედით და მივაწექით. ჯარისკაცი
მოშორებით იდგა და გვიყურებდა, — მოდი, მოგვეხმარე-მეთქი, — დავუძახე.

ზიზღით ჩაიცინა, გვერდზე გაიხედა და გადააფურთხა.

 — ასე არ გამოვა, — თქვა ახალმა სანიტარმა, — გაიწიეო.

გავიწიე.

დაიხარა და მხრით ფორნის კიდეს შეუდგა. ღონიერი კაცი ჩანდა, მაგრამ არ

მეგონა, თუ ასწევდა. ასწია, ბორბალი ასცდა ნაპრალს, დაშორდა ნახევარი მეტრით
და დაეშვა გაყინულ მიწაზე.

გავაგრძელეთ გზა. სასაფლაოს რომ მივუახლოვდით, დავინახე შორს,

ჰორიზონტზე, როგორ მიაქროლებდნენ ირმები მარხილს.

გავჩერდით თუ არა, ჯარისკაცი ჩამოხტა და სულ ცოტა ოცი ნაბიჯით დაგვშორდა,

ფრთხილობდა, შანსი არ იყო, ახლოს ვერ მიეკარებოდი. იდგა და გვიყურებდა,
როგორ ვთხრიდით მიწას, თოფი იღლიაში ჰქონდა ამოჩრილი. — ბედი არ გინდა,
რაღა ეს ახალბედა მოგვამაგრეს დღეს-მეთქი? — ვნერვიულობდი. ამასობაში, კიდევ
ერთი მარხილი გამოჩნდა და მიეფარა პატარა გორაკს.

ბოლოს მოვრჩით საქმეს და ფორნისაკენ წავედით. ის ახალი სანიტარი ავიდა

კოფოზე, მე ჩავიმუხლე და ღერძი შევათვალიერე. მერე ბორბლის ფრთა ხელით
მოვსინჯე და თავი ფიქრიანად გადავაქნიე. უკნიდან ყინულის მტვრევის ხმა შემომესმა,
ჯარისკაცი მიახლოვდებოდა. მოვიხედე, — ეს უნდა გავამაგროთ, თორემ შეიძლება,
ბორბალი გატყდეს-მეთქი. — ჩემგან სულ ხუთ ნაბიჯში შეჩერდა. — მერე გაამაგრეო,
— მიპასუხა.

მძიმედ წამოვდექი. უბეში ჩაქუჩი მქონდა დამალული და ტარი ხელით მოვსინჯე.

უკან დავიხიე, თან ვითომ ისევ ბორბალს ვაკვირდებოდი, მერე მოვტრიალდი და
გავქანდი, ჯარისკაცმა პირის გაღებაც ვერ მოასწრო, ჩაქუჩი მთელი ძალით ვხეთქე
თავში და დაბარბაცდა, მაგრამ არ წაიქცა, სქელი ქუდი ეხურა და იმან უშველა. შაშხანა
გამოვტაცე ხელიდან და გადავტენე. პირველად მეკავა ხელში, მაგრამ ვიცოდი,
როგორ უნდა მეხმარა. — არ მომკლაო! — იყვირა.

ახალი სანიტარი ჩამოხტა კოფოდან. — რას შვრები, შე ძაღლისშვილოო? —

შესძახა და გაკვირვებული მომაშტერდა.

საფლავზე ვანიშნე, — იცი, რა უნდა ამოალაგო-მეთქი.

სახე შეეცვალა.

— დროზე-მეთქი!

შიში არ დასტყობია, იდგა და მიყურებდა. ერთი ეს იყო, რომ თვალები

დაუვიწროვდა, ჩვენ შორის მანძილი გაზომა. უკან დავიხიე, — გაიგე, რა გითხარი?!
— მძიმედ შეტრიალდა და ფორნიდან ნიჩაბი აიღო.

— მიდი შენც, — დავუყვირე ჯარისკაცს.

 სანამ საფლავს თხრიდნენ, სულ დედას ვაგინებდი, ვაჩქარებდი. საფლავი არ იყო
ღრმა, კუბო ადვილად ამოიღეს.

— აქეთ გამოიწიე! — თოფის ლულით ვანიშნე ჯარისკაცს.

გამოიწია.

— დაწექი და სახე ქუდში ჩარგე-მეთქი!

ბრძანება მაშინვე შეასრულა.

სანიტარმა ააძრო კუბოს სახურავი, გვამიდან ოქროთი სავსე პატარა ტომრები

ამოიღო, მივიდა და ფორანში ჩააწყო. მერე მოტრიალდა, ჯარისკაცს გახედა და
კუბოს სახურავი დაახურა. ჯარისკაცი გაუნძრევლად იწვა, სანამ არ ვუბრძანე, თავი არ
აუწევია. რომ წამოდგა, ქუდი დაბლა, თოვლზე დარჩა. მოეჩვენა, რომ სროლას
ვუპირებდი და პირიდან ხავილი აღმოხდა.

თოკი გადავუგდე და ვუბრძანე, სანიტრისათვის ზურგს უკან ხელები შეეკრა. —

კარგად შეუკარი, თორემ ტყვია მოვიდა-მეთქი! — უსიტყვოდ მემორჩილებოდა. მერე
სანიტარი მიიყვანა და კუბოზე დასვა. მეორე თოკი გადავუგდე, — ფეხებიც შეუკარი-
მეთქი! — შეუკრა. — ფარაჯა გაიხადე და ფორანზე შეაგდე-მეთქი! — გაიხადა და
ფორნისაკენ ისროლა. ფარაჯა ფორნის კიდეზე ჩამოეკიდა. მერე ხელით ვანიშნე, —
მიდი, დაჯექი-მეთქი. — მივიდა და სანიტარს გვერდით მიუჯდა. — ახლა შენ შეიკარი
ფეხები-მეთქი! — ახალი თოკი ამოვიღე ჯიბიდან. შეასრულა ბრძანება და შეშინებული
მომაჩერდა. ზურგიდან მოუარე, — ხელები უკან გამოსწიე-მეთქი! — გამოსწია. —
იცოდე, არ გაინძრე, თორემ არ გაპატიებ, დაგბრიდავ-მეთქი. — თოფი დავდე და
ხელები შევუკარი. მერე ქურთუკი გავიხადე და მხრებზე მოვახურე, თავზე ჩემი ქუდი
დავახურე. ამას არ ელოდა და გაუკვირდა, — დიდი მადლობაო, — წაიბურტყუნა
უნებურად.

სანიტარი ბოროტ მზერას არ მაცილებდა.

გავუღიმე, — ბოდიში, ძმაო, ასე არ მოგექცეოდი, მაგრამ რა ვქნა, სხვა გზა არა
მაქვს-მეთქი.

სახეზე ზიზღი გამოეხატა.

ჯარისკაცის ძირს დაგდებული კოკარდიანი ქუდი ავიღე და დავიხურე.

— თუ არ შეწუხდები, იმ შენს მეგობარ ნაბოზვარ ქართველ ექიმს გადაეცი, რომ

ჩემთან ანგარიში გასწორებული აქვს, მე ჩემი წილი მიმაქვს და მივდივარ-მეთქი.

ფორანზე რომ ავედი, მაშინ მომაძახა, — შორს ვერ წახვალო.

— ვნახოთ-მეთქი.
 თოფი კოფოსთან დავდე. ჯარისკაცის ფარაჯა ჩავიცვი და გრძელი აღვირის
ბოლო მონიკას ღონივრად გადავუჭირე. ფორნის ღერძი აჭრიალდა და დავიძარით.
შორს ჩუქჩების სამი მარხილი გამოჩნდა, ერთმანეთის მიყოლებით მისრიალებდნენ
თოვლზე.

მონიკას ნესტოებიდან ორთქლის ღრუბლები სცვიოდა. დაუზოგავად

ვუტყლაშუნებდი გრძელი აღვირის ბოლოს და გული შიშით მიკანკალებდა, —
ფორნის ღერძი არ გატყდეს ან ბორბალი არ გასძვრეს-მეთქი. — ასე სწრაფად
არასოდეს გვივლია, კოფოზე თავს ძლივს ვიკავებდი.

მონიკა დაიღალა, ბარბაცი დაიწყო და ბოლოს როგორც იყო, მივაღწიეთ გზამდე.

გზა პირობითად ეთქმოდა, ყინულზე აქა-იქ მარხილის ნაკვალევი ჩანდა, ეს იყო სულ.
ეს გზა ორ პატარა გორაკს შორის გადიოდა. ფორანი გორაკს მოვაფარე, ოქროს
ქვიშით სავსე ტომრები ზურგჩანთაში ჩავალაგე. ზურგჩანთიდან დურბინდი ამოვიღე
და გორაკის თავზე ავედი.

კარგა ხანს გავყურებდი გაყინულ ტრამალს. არავინ არ ჩანდა. მერე

სასაფლაოსაკენ მივტრიალდი, გავასწორე ფოკუსი და თავზარი დამეცა. იმ ახალ
სანიტარს ხელები თავისუფალი ჰქონდა, ფეხებზე შემოჭერილ თოკს იხსნიდა.

— ღმერთო ჩემო, ხომ ვიცოდი, როგორი ღონის პატრონი იყო, რატომ თოკი არ
დავამატე, მით უმეტეს, ბოლოს ხომ მე თვითონ შემეძლო ამის გაკეთება-მეთქი, —
სინანულისაგან სული შემეხუთა.

თავიდან იმედი მქონდა, რომ სანამდე დაბორკილებს იპოვიდნენ, მე უკვე შორს

ვიქნებოდი. მაგრამ ახლა სინამდვილე სულ სხვა სახეს იღებდა. — ამათმა თუ დროზე
ადრე ბანაკამდე მიაღწიეს, შეიძლება, ვეღარც გავასწრო-მეთქი, — შევშინდი, მაგრამ
თურმე ჯერ სადა ხარ, მთავარი წინ იყო.

სანიტარი მივიდა ჯარისკაცთან, ქუდი მოხადა და შორს მოისროლა. მერე აიღო

ძირს დაგდებული ჩაქუჩი და მთელი ძალით ხუთჯერ თუ ექვსჯერ ჩაარტყა თავში და
ბოლო მოუღო.

მივხვდი, შეცდომა დავუშვი, ექიმი არ უნდა მეხსენებინა.

ჯარისკაცი პირს რომ გააღებდა, უშიშროების ძაღლები ექიმს ფეხებით

დაკიდებდნენ და ახსნა-განმარტებას მოსთხოვდნენ, — რა ანგარიში გასწორდა, ან რა
წილი წავიღე?! — ჯარისკაცს ოქროს ქვიშით სავსე ტომრები არ დაუნახავს, მაგრამ იმ
ჩემს ნათქვამსა და ამოთხრილ კუბოს შორის კავშირის პოვნა არ იყო ძნელი. ასე რომ,
ექიმს ადვილად არ შეეშვებოდნენ, საფრთხე აშკარა იყო. სანიტარმა გაიაზრა ეს და
რისკი გამორიცხა. არც იყო გასაკვირი — ისიც ხომ ერთ მილიონს ელოდებოდა.

ტუჩზე მწარედ ვიკბინე, დამცხა და გავოფლიანდი.

 სანიტარმა მოკლულს თოკები შემოაცალა და კუბო საფლავში ჩაუშვა. თოკები
მოხვეტა და დააყარა ზემოდან. მერე ნიჩაბი აიღო და საფლავის მიწით ამოვსებას
შეუდგა, სწრაფად მუშაობდა.

თავის გადასარჩენად გავრბოდი და აი, ასეთი რამე მოხდა. რა ბევრი ფიქრი იყო
იმისათვის საჭირო, რომ იმ ჯარისკაცის სიკვდილს მე დამაბრალებდნენ, როგორც
ჩათვლიდნენ საჭიროდ, ისე გააფორმებდნენ საბუთებს და ჩემი საქმე წასული იყო. —
აწი რაღა ვქნა-მეთქი? — გავიფიქრე.

თავგაჩეჩქვილი ჯარისკაცი მოკრუნჩხული ეგდო გაყინულ მიწაზე. ის ნაბოზვარი

მივიდა და დახედა, შემოუარა ირგვლივ, მერე გატრიალდა და სირბილით გაუყვა
ბანაკისაკენ გზას.

ისე ვიყავი შეძრწუნებული, სულ გადამავიწყდა, რატომ ვიწექი გორაკის თავზე.

შორიდან ირმის ჩლიქების თქარათქური რომ გავიგონე, მაშინღა მოვედი გონს. გზაზე
მარხილი მოსრიალებდა. მარხილში თერთმეტი ირემი იყო შებმული. სწრაფად
ახლოვდებოდნენ. ძლივს წამოვდექი, მთელი სხეული მიკანკალებდა, — ღმერთო,
რა დაგიშავე-მეთქი? — ავხედე ცას და დავეშვი გორაკიდან.

ირმებს საკმაოდ ხანში შესული ჩუქჩა მოერეკებოდა. დაინახა, ავწიე ხელი და

ბევრი არ უფიქრია, შეაჩერა მარხილი. თოფიანი ჯარისკაცი მის თვალში
სახელმწიფოს ძალაუფლებას განასახიერებდა. არაფერ ცუდს არ ელოდა და მშვიდი
სახით მომაჩერდა. მივედი და თოფის ლულა მკერდზე მივაბჯინე, — სიცოცხლე
გინდა? — ვკითხე. თავი უკან გადასწია, ვიწრო სისხლიანი თვალები გაკვირვებით
აევსო, — თუ რამე არ მომეწონა, წასულია შენი საქმე-მეთქი! — გვერდით კარაბინი
ედო, ერთი გახედა, მაგრამ მეტი ვერაფერი გაბედა. მარჯვენა ხელი საფეთქელთან
მიიტანა და სამხედრო სალამი მომცა, — მესმის, ამხანაგო ჯარისკაცოო. — იყო
შემთხვევები, როდესაც ჯარისკაცებიც გარბოდნენ და ალბათ გაქცეული ჯარისკაცი
ვეგონე. კარაბინი ავიღე და მხარზე გადავიკიდე. დიდი დანაც გამოვართვი, ქურქის
ქვეშ წელზე ჰქონდა ჩამოკიდებული. მერე შემოვუარეთ გორაკს და ფორანთან
გავჩერდით. ვუბრძანე და ტომრები და ჩანთები მარხილში გადმოიტანა. სახეზე
ჭაღარა წვერი აქა-იქ წამოზრდოდა, ჩემზე ბევრად დაბალი იყო. თოკი გადავუგდე —
ფეხები შეიკარი-მეთქი!

აიღო, დაჯდა მარხილზე და შეიკრა ფეხები.

მონიკას ბეწვი ოფლისაგან უბზინავდა, გამობერილი ფერდები აუდ-ჩაუდიოდა.

თავი დავუკარი, — დიდი მადლობა ყველაფრისათვის-მეთქი! — მერე მარხილზე
ავედი, ქერით სავსე ტომრებს შორის ჩავჯექი და ჩუქჩას ზურგზე თოფის ლულა
მივაბჯინე, — მიდი, გარეკე-მეთქი! — ვუბრძანე და გავრეკეთ.

25
 ადრე გადაწყვეტილი მქონდა, გაქცევას თუ მოვახერხებდი, ჩავიდოდი თბილისში
და ოქროს ხაიმას ჩავაბარებდი. ის ოქროს ფულად აქცევდა, მიდგებოდა, მოდგებოდა
და საქმეს მოაგვარებდა. მიიღებდა გარანტიას, რომ საქართველოში დამტოვებდნენ,
რუსეთში აღარ დამაბრუნებდნენ და ჩავბარდებოდი.

ის დარჩენილი შვიდი თვე ჩვეულებრივ პირობებში ოცდაერთ თვედ

გადაიქცეოდა, სამ წელს გაქცევისათვის დამიმატებდნენ, მაგრამ ვიცოდი, გარკვეული
თანხის საფასურად შეწყალების მიღების შანსი რომ არსებობდა. ვცდიდით და თუ
გამოგვივიდოდა, ხომ კარგი, არა და, მოვიხდიდი სასჯელს ბოლომდე, სად
წავიდოდი. ყოველ შემთხვევაში, სიკვდილის შიში მაინც არ მექნებოდა.

ასეთი გეგმები და ვარაუდები მქონდა, მაგრამ ახლა ეს ყველაფერი აზრს

კარგავდა, ახლა იმ იმედებიდან აღარაფერი რჩებოდა, ახლა მარტო გაქცევისათვის
კი არა, ალბათ უკვე მკვლელობისათვის მომთხოვდნენ პასუხს. ასეთ დროს ფული
აღარ ჭრიდა, ასეთ საქმეს არც ერთი ძაღლი და მოსამართლე არ მოჰკიდებდა ხელს.
თუ დამიჭერდნენ, არაფერი მიშველიდა, დამხვრეტდნენ.

აქედან მშვიდობიანად თუ გავაღწიე, მერე რა ვქნა-მეთქი?! — ვფიქრობდი და

ვწუხდი.

ოთხად დაკეცილი რუკა უბეში მედო, მაგრამ თავიდან ხელი არ მიხლია, თითქმის
ზეპირად ვიცოდი და იმიტომ. ადგილმდებარეობას ადვილად ვუღებდი ალღოს. ათი
საათის განმავლობაში ოთხჯერ შევიცვალეთ მიმართულება, პოლონელის მიერ
დამზადებული კომპასი მქონდა და იმ კომპასით ვსარგებლობდი. ჩუქჩამ საგუშაგოების
არსებობის შესახებ ალბათ იცოდა და მშვიდად იყო, ფიქრობდა, რომ სადმე
გავებმებოდით, მაგრამ მერე რომ დაინახა, ასე არ მოხდა, განერვიულდა, — აქეთ ვინ
გარბისო? — მითხრა, — აქეთ ყინულების მეტი არაფერიაო.

— წინ იყურე-მეთქი, — შევუღრინე.

ირმები დაიღალნენ, ჩვენც გვეყვინთებოდა. ბოლოს მივაღწიეთ იმ ადგილს,

სადაც გეგმის მიხედვით უნდა გავჩერებულიყავით და გავჩერდით. სამი პატარა
გორაკი ქარისა და ნამქრისაგან გვიცავდა. ჩუქჩას მივეცი უფლება და იმანაც მაშინვე
შემოიხსნა ფეხებიდან თოკი. ირმები გამოუშვა და მარხილიდან ქერის ტომარა
გადმოიღო. თერთმეტი თუნუქის ჯამი ჰქონდა, თერთმეტივე აავსო ქერით და ირმებს
წინ დაულაგა. თითო ჯამში, საშუალოდ, სამი კილო ქერი ჩადიოდა. ტომარა
განახევრდა. მერე ნაჯახი აიღო, ყინულები დაამტვრია და წყალი გამოაჩინა. მე თოფი
მომარჯვებული მქონდა, თვალს არ ვაშორებდი. საქმიანობას რომ მორჩა,
მომიბრუნდა და მითხრა — მშიაო!

მეც მშიოდა.

დამარილებული ღორის ქონი და ორცხობილები ვჭამეთ. მერე ხელები და

ფეხები მაგრად შევუკარი და ჯიბეები გავუჩხრიკე. ათი ცალი კარაბინის ვაზნა და ას
ოთხმოცი მანეთი ვუპოვე. ეს ყველაფერი ჩანთაში შევინახე. — ცუდი კაცი ხარო, —
მითხრა. არ ვუპასუხე, ქურქი დავახურე და ერთმანეთის გვერდით დავიძინეთ.

იმ ღამით მანუშაკა დამესიზმრა, დაბრმავებული იყო, — ჯუდე, ვერაფერს ვერა

ვხედავო! — მეუბნებოდა.

მეორე დღეს თორმეტი საათი ვიარეთ. ბოლოს რომ გავჩერდით, — ირმები

ამდენს ვერ გაუძლებენო, — გამაფრთხილა ჩუქჩამ, უკმაყოფილო იყო. მერე საჭმელი
ვჭამეთ. სულ ხუთი საათი გვეძინა და ისევ გზას გავუდექით. ვიარეთ, ვიარეთ და შორს,
ჰორიზონტზე, წყლის შავი მასა გადაიჭიმა. ეს ჩრდილო-ყინულოვანი ოკეანე იყო.
მიმართულება შევიცვალეთ და გეზი დასავლეთისაკენ ავიღეთ. ოკეანე უკვე აღარ
ჩანდა, ჩუქჩამ ყვირილი რომ ატეხა, — ესროლე! ესროლეო! — სანამ ყვირილს
გავიგონებდი, შევამჩნიე, თოვლზე მრგვალი, თეთრი სხეულები როგორ
მოძრაობდნენ, მაგრამ ვერ მივხვდი, რა იყო. თვალები მიჭრელდებოდა და — ალბათ
მეჩვენება-მეთქი, — გავიფიქრე. თურმე ჩვენკენ ორი უზარმაზარი დათვი
მოექანებოდა. რომელიც უფრო წინ იყო, იმას ვესროლე, დავარდა და აღარ
განძრეულა. მეორე სროლის ხმამ დააფრთხო, შეტრიალდა და გაიქცა.

ჩუქჩამ მარხილი შეაჩერა და მოტრიალდა, — იქნებ დანა დამიბრუნოო. —

ამოვიღე და გადავუგდე. ჰაერში დაიჭირა. ფეხები გაიხსნა და გადავიდა მარხილიდან.
მე უკან მივყევი.

ძალიან დიდი დათვი იყო, ნახევარი ტონა მაინც იქნებოდა. ჩუქჩამ ნაბიჯებით
გაზომა, სიგრძეში ექვსი ნაბიჯი გამოვიდა, მერე ჩაიჩოქა და დანით თავის ქალა
ძალიან სწრაფად დაშალა. ტვინის ნაწილი ტყვიით იყო დაზიანებული. ის ნაწილი
მოაშორა, დანარჩენი შუაზე გაყო, ჩემი წილი თოვლზე დადო და თვითონ გვერდზე
გადგა. მახსოვს, გავიფიქრე, — ადრე ვინმეს რომ ეთქვა ჩემთვის, — შენს ცხოვრებაში
პირველად თოფს რომ გაისვრი, იმ გასროლით თეთრ დათვს მოკლავ და იმ დათვის
ტვინს უმად შეჭამო, — ხომ ვეტყოდი, — შენ ხომ არ აფრენ, თუ ძმა ხარ-მეთქი?

მერე ჩუქჩამ დათვს ელენთა და ღვიძლი ამოაცალა და მარხილში უკან, ქერის

ტომრებს შორის მოათავსა, საგზალს მიუმატა. დანა დამიბრუნა, დაჯდა წინ სკამზე,
ფეხები შეიკრა და გავრეკეთ.

ის ადგილები, რომელსაც ჩვენ გავდიოდით, იმ მხარეში ირმებითა და მარხილით

მგზავრობისათვის ყველაზე მოხერხებული ადგილები იყო. არსად წინააღმდეგობა არ
შეგვხვედრია, არც ყინულებში გავჩხერილვართ, არც გადასავარდნ ადგილს
მივდგომივართ, არც თოვლში ჩავფლულვართ, გაუჩერებლად მივერეკებოდით.

საქმე იმაში იყო, რომ ოცზე მეტი წიგნი წავიკითხე ჩრდილოეთის სივრცეების
კვლევების შესახებ. ეს წიგნები იმ ჩეჩენმა შემირჩია, ჭკვიანი და აზრიანი კაცი იყო,
მაგრამ ვერაფერს მიხვდა. ალბათ იმიტომ, რომ გარეგნულად ისე ჩანდა, ჩემს
პირობებში მყოფი კაცი გიჟი უნდა ყოფილიყო, გაქცევაზე ეფიქრა. თავიდან კი
უკვირდა, — უცნაური კაცი ხარ, შენ გარდა ასეთ წიგნებს არავინ კითხულობსო. — ეს
იყო სულ.
 განსაკუთრებით ერთი წიგნი გამომადგა, ოცდაათიან წლებში იყო დაწერილი
ვიღაც გავარუხინის მიერ. ის წიგნი გეოლოგებისათვის იყო განკუთვნილი. მართალია,
წიგნიდან რუკები ამოჭრილი იყო, ბანაკში ასეთი წესი ჰქონდათ, წიგნებიდან რუკებს
ჭრიდნენ, მაგრამ თუ სადმე პატარა ბორცვი იყო, ისიც კი ჰქონდა აღწერილი და
რჩევებს იძლეოდა იმ რეგიონში სწრაფი და უსაფრთხო გადაადგილების შესახებ.
გავარუხინმა თურმე იმ მხარეში ჩვიდმეტი წელი გაატარა. გულში ვფიქრობდი, —
სულელი არ უნდა იყოს კაცი, თავისი ნებით რომ წამოვიდეს ასეთ ქვეყანაში, თან
ამდენი ხნით-მეთქი? — თუმცა მე მადლობის მეტი, აბა, რა მეთქმოდა.

გაქცევიდან მეხუთე დღეს ცხადი გახდა, ჩეკისტები ვეღარ დაგვეწეოდნენ. ჩუქჩამ

ქერის ტომრები დათვალა, შვიდი ტომარა იყო დარჩენილი. სხვა გზა არ იყო და
დილით მარხილში შვიდი ირემი შეაბა, მიტოვებული ირმები გამოგვეკიდნენ და კარგა
ხანს გვდიეს, მერე თანდათან ჩამოგვრჩნენ, ბოლოს მარტო ერთი ჩანდა, ის ერთი
იმედს არ კარგავდა და რაც შეეძლო, გამორბოდა. ჩუქჩა სულ უკან იყურებოდა, ისიც
რომ გაქრა, შევატყვე, დასევდიანდა. ღამით, როცა მეძინა, წამოიწია და კბენა
დამიპირა. კიდევ კარგი, ვიგრძენი და მოვასწარი თავის გვერდზე გაწევა, თორემ
ცხვირს მომაჭამდა. დიდი, ჯანმრთელი კბილები ჰქონდა. მოვკიდე ხელი და
შევაბრუნე, თავი ჩემი ჩექმებისაკენ ვუქენი.

ჩუქჩები მეჯოგეობით ირჩენდნენ თავს. შაშხანების ტარების უფლება ჰქონდათ და

კარგ მონადირეებად ითვლებოდნენ. თუ ვინმეს გაუმართლებდა და გაქცეულ
პატიმარს მოკლავდა ან დაიჭერდა, მთავრობისაგან ჯილდოდ ხუთას მანეთს
მიიღებდა. ეს არ იყო ცოტა ფული და ისინიც დიდი მონდომებით ეხმარებოდნენ
ჩეკისტებს. ამიტომ იყო, პატიმრები ყოველთვის ზიზღით რომ იხსენებდნენ.

იმის მერე, რაც დათვის ღვიძლის ჭამა დავიწყე, თავბრუ აღარ დამხვევია. დათვის
ღვიძლი და ელენთა ისე გაიყინა, დანით ვამტვრევდი. ნატეხი პირში გადნებოდა და
მერე ვგრძნობდი სისხლის გემოს. ჩუქჩა დღეში ხუთჯერ მაინც დამიძახებდა, —
ღვიძლიო, — მოვუტეხავდი და მივაწოდებდი.

გაქცევიდან ორი კვირის მერე ქარბუქში მოვხვდით. ჩუქჩამ შეატყო ცას, ამინდი
რომ ფუჭდებოდა და, — თადარიგი უნდა დავიჭიროთო, — მითხრა. პატარა ბექობის
ძირას გავჩერდით. ირმები მარხილის ირგვლივ დააყენა და დააბა. მერე მარხილში
ჩავწექით და ქურქები გადავიფარეთ. ქარბუქი სამი დღე მძვინვარებდა და ორი ირემი
იმსხვერპლა, გაიყინნენ და სიარული ვეღარ შეძლეს. გზა თითქმის იმავე სიჩქარით
გავაგრძელეთ, მაგრამ მარხილი დამძიმდა და ირმებიც უფრო მალე იღლებოდნენ.
სამი დღის შემდეგ, წინ, გორაკების თავზე, ძალიან ღია, თითქმის თეთრი ღრუბელი
დავინახე და გამიხარდა. ჩუქჩას ვუთხარი, — ახლა ისეთ ადგილას მივალთ, სადაც
ირმები იბალახებენ, ჩვენ კი მაგრად გავთბებით-მეთქი. — ალბათ სულელურ
ხუმრობად ჩათვალა და არაფერი მიპასუხა.

ერთი საათის შემდეგ პატარა ხეობაში შევუხვიეთ. ხეობა ნისლებით იყო სავსე,
მიწიდან ყველა ფეხის გადადგმაზე მდუღარე წყლები ამოდიოდა, ირგვლივ
ფერდობების ძირები ძალიან დაბალი ბალახითა და მწვანე ხავსით იყო დაფარული.
ჩუქჩამ მოაბრუნა თავი და გაკვირვებით შემომხედა. — მე ნათელმხილველი ვარ-
მეთქი, — ვუთხარი. პასუხი არ გამცა. ჩემი აზრით, უნდა დაეჯერებინა, სხვა გზა არ
ჰქონდა. ფეხები გაითავისუფლა და ირმები გამოუშვა. ირმები თითქმის სირბილით
მიადგნენ ხავსიან ფერდობს და ჭამა დაიწყეს.

ის გამოქვაბულები გამახსენდა, სადაც თბილი მდინარე მიედინებოდა და

მიკვირდა, — ნეტა ვინ ან რა ადუღებს ამ წყალს მიწის ქვეშ-მეთქი? — ნისლად ქცეული
ორთქლი მიშლიდა ხელს, მაგრამ მაინც მოვახერხე და ოთხმოცდაათამდე გეიზერი
დავთვალე. ეს, მე რაც დავთვალე, არადა, გაცილებით მეტი იყო. გადმოღვრილი
წყალი ერთ ადგილას გუბდებოდა და მერე ხეობის გასასვლელისაკენ მიედინებოდა,
იქ, გასავლელთან, უკვე ყინულის ზედაპირი ფარავდა.

ქურქები გულდაგულ დავკეცეთ და ბრეზენტის ტომარაში შევინახეთ. მერე ჩუქჩამ

ტანზე გაიხადა და გუბეში ჩაწვა, ცარიელი ძვალი და ტყავი იყო. — რამდენი წლისა
ხარ-მეთქი? — ვკითხე.

— სანამ ორმოცის გავხდებოდი, ვითვლიდი, მერე აღარ დამითვლია. ისე,

ორმოცის რომ გავხდი, იმის მერე დიდი დრო გავიდა, სტალინი მაშინ ცოცხალი იყოო.

იქ სამი დღე დავრჩით. ჩვენი ტანსაცმელი იმ ხნის განმავლობაში ცხელი

ორთქლისაგან დასველდა და დალბა.

მეოთხე დილას ჩუქჩამ ხავსი მოაგროვა და ტომრებში ჩაპრესა. ტომრები

მარხილზე დაალაგა და თოკებით შეკრა, მერე ფიქრიანად გადააქნია თავი, ხალათის
ბოლოს მოკიდა ხელი და მოუჭირა, თითებს შორის წყალმა გაჟონა. — გავიყინებითო!

ბრეზენტის ჩანთაზე ვანიშნე, — მიდი, გახსენი-მეთქი. — ჩანთაში სამოქალაქო

ტანსაცმელი ელაგა, ორთქლი ბრეზენტს ვერაფერს აკლებდა.

— რაც მოგეწონება, აიღე-მეთქი.

დაბამბული შარვალი აიღო, ჩაძვრა შიგ და იღლიებთან თოკით შეიკრა. მერე

ორი შალის ჯემპრი ჩაიცვა და ქუდი დაიხურა. ქუდი პატარა მოუვიდა, დიდი თავი
ჰქონდა. — საზიზღარი სუნი ასდის ამ ტანსაცმელს, მაგრამ არა უშავს, თბილიაო, —
კმაყოფილი იყო.

— ადი მარხილზე და ფეხები შეიკარი-მეთქი!

ძველი ტანსაცმელი გაწურა და დაკეცა. — თუ ცოცხალი გადავრჩი,

გამომადგებაო. — ქურქი ჩაიცვა და მარხილზე ავიდა. დაველოდე, სანამ ფეხებს
შეიკრავდა, მერე თოფი დავდე და ტანსაცმელი გამოვიცვალე. ტანსაცმლის
გამოცვლამ რატომღაც კარგ გუნებაზე დამაყენა.

ხეობიდან გამოვედით თუ არა, ქარმა დაუბერა და ნამქერში გავეხვიეთ. ის დღეები

სულ ქარი უბერავდა. ხანდახან, ნამქრის გამო, თითქმის ვერაფერს ვხედავდით,
მაგრამ არ გავჩერებულვართ, ვაგრძელებდით გზას. მერე ტუნდრა დაიწყო, ვიარეთ,
ვიარეთ და გაქცევიდან ოცდამერვე დღეს თავისუფალ ზონაში გავედით. ქერი და
ხავსი გათავდა. ჩუქჩა ადგილებს არჩევდა, თოვლს თხრიდა და თოვლის ქვეშ
დაწოლილ ხმელ ბალახს ირმებს აჭმევდა. ამას ბევრი დრო მიჰქონდა. ირმები
გახდნენ, ძლივს მიათრევდნენ მარხილს. ჩვენი საგზალიც თავდებოდა, მაგრამ
ბოლოს, როგორც იქნა, სამანქანო გზა და საკმაოდ დიდი სოფელი გამოჩნდა.
გამიხარდა და, — ესეც ასე-მეთქი! — შვებით ამოვისუნთქე. ჩუქჩამ მარხილი შეაჩერა,
ირმების გასარეკი გრძელი ჭოკი გადააგდო და შეშინებული მომაჩერდა.

მე მარხილიდან გადმოვედი. — წესით, ახლა უნდა დაგბრიდო, — ვუთხარი

ჩუქჩას, — მაგრამ ასე არ ვიზამ, — ზურგჩანთიდან სამი კონსერვის ქილა ამოვიღე და
გავუწოდე, — ეს გამომართვი-მეთქი.

გამომართვა და დახედა.

— მანდ კილო და ორასი გრამი ოქროს ქვიშაა, შენ ეს დაიმსახურე, — სახეზე

გაოცება გამოეხატა, — ოთხმოც მანეთს უკან გაძლევ, საკმარისია იმისათვის, რომ
სახლში დაბრუნდე, მე უფრო შორი გზა მაქვს გასავლელი, ამიტომ მიმაქვს შენი ასი
მანეთი, შენ შეგიძლია, სოფელში მილიცია იპოვო და დამასმინო, მაგრამ თუ
დამიჭერენ, მაშინ მაგ ოქროს დაკარგავ, ეგ ოქრო ქარხნიდანაა მოპარული. ასე რომ,
კარგად დაფიქრდი, სანამ რამეს მოიმოქმედებ-მეთქი.

ათი ნაბიჯი რომ გადავდგი, თოფის საკეტის ჩხაკუნი გავიგონე და შევჩერდი. არ

შემშინებია, ვიცოდი, ორივე თოფი ცარიელი იყო, ვაზნები ქურქის ჯიბეში მქონდა
შენახული. ჩუქჩამ გაიღიმა და ხელი დამიქნია. ძნელი სათქმელია, რას აპირებდა,
უბრალოდ გასინჯა თოფი თუ იფიქრა, — მე რომ ეს ოქრო მომცა, თვითონ ალბათ
რამდენი აქვსო, — და მესროდა. მაგრამ როგორც უნდა ყოფილიყო, ჩემთვის, აბა,
რა მნიშვნელობა ჰქონდა? მთავარი ის იყო, რომ იმედიანად ვიყავი, ვიცოდი, არ
დამასმენდა. გავედი სამანქანო გზაზე და უკან მივიხედე, ირმები სოფლისაკენ
მილასლასებდნენ. ჯიბიდან ვაზნები ამოვიღე და გადავყარე.

ნახევარი საათის მერე საბარგო მანქანა წამომეწია. ავუწიე ხელი და გააჩერა.

საჭესთან ახალგაზრდა კაცი იჯდა, — საით მიდიხარო? — მკითხა.

— ურალში-მეთქი.

— ეგ შორსაა, იქ რა მინდაო.

— მერე სხვა მანქანაში გადავჯდები-მეთქი.

— ამოდიო, — და ავედი.

— აქ საიდან გაჩნდიო?

— გეოლოგებთან ვმუშაობ, ჩუქჩებმა ჩამომიყვანეს მარხილით-მეთქი.

 დიდხანს ვიარეთ. ძირითადად, საბარგო მანქანები და ვილისები გვხვდებოდნენ.
თითქმის ყველა საბარგო მანქანის ძარაზე კაცები და ქალები იდგნენ, ყინვისაგან
დაწითლებული სახეები ჰქონდათ. ესენი უკვე რუსები იყვნენ.

26

საღამოს პატარა ქალაქში შევედით. — მე მოვედიო, — მითხრა მძღოლმა და

რჩევა მომცა, — ხვალ დილით ადრე მიდი ავტოსადგურში, თორემ შეიძლება,
ბილეთები აღარ იყოს და დღეს დაკარგავ, მეორე დილამდე მოგიწევს ცდაო. — ორი
მანეთი გადავუხადე და კაბინიდან ავეჯის მაღაზიის წინ გადმოვედი. ვიტრინასთან
სარკეებიანი კარადა იდგა, იმ სარკიდან წვერმოშვებული, ჭაღარა, ახალგაზრდა კაცი
მიყურებდა. დამფრთხალი და დაძაბული გამომეტყველება ჰქონდა. ამან შემაწუხა, —
ასეთი გამომეტყველებით შეიძლება, ეჭვი გამოვიწვიო და ზედმეტი ყურადღება
მივიქციო-მეთქი. — გაღიმება ვცადე, მაგრამ არ გამომივიდა, საცოდავად, უფრო
სწორად, რაღაცნაირად ავადმყოფურად ვკრეჭდი კბილებს.

საპარიკმახერო ვიპოვე და წვერი გავიპარსე. საპარიკმახეროს პირდაპირ

სასაუზმე იყო, იმ სასაუზმეში ბორში შევუკვეთე. ჭამას რომ შევუდექი, ჯერ მაზავეცკაია
გამახსენდა, მერე მანუშაკა და ბოლოს ხაიმაზე დავიწყე ფიქრი. — ამ ხნის
განმავლობაში ერთხელ როგორ ვერ მოიცალა? არ ჩამოვიდა და არ მნახა-მეთქი. —
ნაწყენი ვიყავი, მაგრამ რა უნდა მექნა? ისე იყო თუ ასე, სხვა არავინ მყავდა უფრო
ახლობელი, ვისაც ვენდობოდი, ვისი იმედიც შეიძლებოდა, მქონოდა.

ავტოსადგურის პატარა მოსაცდელ დარბაზში არავინ იყო. თბილოდა, მაგრამ იქ

დარჩენა ვერ გავბედე. — ისე არ მოხდეს, ძაღლებს თვალებში გავეჩხირო, არ
მომადგნენ და საბუთები არ მომთხოვონ-მეთქი.

მოხუცი ქალისაგან გავიგე, სად იყო აბანო. მივედი, მაგრამ ვერ დავიბანე, —
გვიანია, ვიკეტებითო. — აბანოსთან ახლოს სანახევროდ აშენებული სახლი იდგა.
შევედი იმ სახლში და ფიცრების წყების უკან, ბურბუშელებში ჩავიმალე. ოთხი თუ ხუთი
საათის შემდეგ სიცივემ გამომაღვიძა. ჩუქჩასთან ერთად მარხილზე ასე არ ციოდა,
ერთმანეთს სითბოს ვუზიარებდით.

მუხლები დავიზილე, ცოტა ხანი შევიცადე და სადგურში წავედი. იქ უკვე მგზავრები

იწყებდნენ თავის მოყრას. ავტობუსი ხალხით გაივსო და დავიძარით. ვიჯექი სულ
ბოლოში, ფანჯარასთან და თითქმის მთელი გზა მეძინა. საღამოს ფანჯრიდან პატარა
აეროპორტი დავინახე, გაყინულ მინდორზე სამი ორფრთიანი თვითმფრინავი იდგა.
ახლა როგორაა, არ ვიცი, მაგრამ იმ დროში მოკლე მანძილებზე თვითმფრინავით
მგზავრობისას პასპორტს არ გთხოვდნენ, ფული თუ გქონდა, იყიდდი ბილეთს და
გაფრინდებოდი, სულ ეს იყო. გამიხარდა. მძღოლს დავუძახე, — გააჩერე, ჩავდივარ-
მეთქი, — და ჩამოვედი.
 გაყინული მინდვრის თავში ერთსართულიანი შენობა იდგა. იქ სულ ათი მგზავრი
დამხვდა. — სამი დღეა, აქა ვარ, — მითხრა ერთმა ხნიერმა ქალმა, — მაგრამ ახლა,
როგორც ამბობენ, ამინდი გამოდის და ალბათ მალე გავფრინდებითო.

მეორე საღამომდე მოგვიწია ცდამ. მერე ცხრაასი კილომეტრი ვიფრინეთ

სამხრეთის მიმართულებით და საკმაოდ დიდ აეროპორტში დავეშვით. მოსაცდელ
დარბაზში ხალხი ბევრი იყო, იქ თავს გაცილებით მშვიდად ვგრძნობდი, ვიჯექი სკამზე
და გათენებას ველოდებოდი. მეორე დღეს ავტობუსით თორმეტი საათი ვიმგზავრე და
ბოლოს, როგორც იქნა, ქალაქის სინათლეები გამოჩნდა, ქალაქს, თუ არ მეშლება,
ვესიოლოვკა ერქვა. იქიდან იწყებოდა რკინიგზა. შუაღამე გადასული იყო, რკინიგზის
სადგურში რომ მივედი, ბოლო მატარებლის გასვლამდე ათი წუთი რჩებოდა, ვიყიდე
ბილეთი, ავედი ვაგონში, ვიპოვე ჩემი ადგილი და დავიძარით. პატიმრებისაგან
მქონდა გაგონილი, — გაქცეული კაცი თავს ყველაზე მშვიდად მატარებელში
გრძნობსო. — ეს გამახსენდა და კედლის ხვრელისაკენ გაქცეული ტარაკანა დამიდგა
თვალწინ, ბატინკით გაჭყლეტას რომ უპირებენ და ისიც გარბის, ხვრელში თუ
შეასწრებს, მერე არაფერი უჭირს, გადარჩენილია. ამოვიოხრე. ჩემი საქმე კიდევ
უფრო რთულად იყო, მე ისეთი ხვრელი არსად არ მეგულებოდა.

იმ ღამით მატარებელში „იავნანა“ დამესიზმრა, ის „იავნანა“, მაშინ სამი გრამი

ოქრო რომ დამიმატა.

ვითომ ლენინგრადში ვიყავი, მივუყვებოდი ნევის სანაპიროს და მოაჯირზე

ჩამომჯდარი, წვერგაბურძგნილი კაცი დავინახე, დაძონძილი ქურთუკი და შარვალი
ეცვა. ახლოს რომ მივედი, ვიცანი და გავჩერდი. — როგორა ხარ-მეთქი?

— როგორ უნდა ვიყო? კაცი ვარ და კაცურადა ვარო.

— გახსოვს, სამი გრამი ოქრო რომ დამიმატე? ახლა მინდა, სამაგიეროდ ერთი
კილოგრამი დაგიბრუნო-მეთქი. — ჩანთა მოვიხსენი და დაბლა დავდე.

— ეს ქურქი შენ რომ გაცვია, ჩემიაო.

— კი, ძმაო, შენი იყოს, რაზეა ლაპარაკი, დაგიბრუნებ-მეთქი, — და ქურქის გახდა

დავიწყე.

— არ მინდა, არც ეგ ქურქი მინდა და არც ოქრო, ოქროს გახსენებაზე გული

მერევაო.

— აბა, რითი გცე პატივი-მეთქი?

— თუ გინდა, ჩემს სახელზე ერთი სანთელი დაანთე ეკლესიაშიო.

აი, ასეთი სიზმარი ვნახე, თანაც ძალიან ცხადად.

მეორე დილით გამცილებელმა გამაღვიძა, — მოვედითო! — ვაგონში აღარავინ

აღარ იყო. ავიღე ჩანთა და გასასვლელისაკენ წავედი. პლატფორმაზე ფეხი დავდგი
თუ არა, შორს ეკლესიის გუმბათს მოვკარი თვალი და ჩავფიქრდი.
 ვიცოდი, ის „იავნანა“ ცოცხალი რომ აღარ იყო, ბანაკში იმ ჯურღმულებიდან
დაბრუნებული პატიმარი შემხვდა და იმან მიამბო მისი ამბავი: ფეხი მოიტეხა, ძლივს
მიაღწია კოცონამდე, მერე იწვა შეშასთან და მღეროდა, სამი კვირა იყო ასე, საჭმელი
არ ჰქონდა, მარტო წყალს სვამდა, იწვა, მღეროდა და სიკვდილს ელოდა; და
ბოლოს, როგორც იქნა, მოკვდაო.

სადგურის შენობაში მატარებლების მოძრაობის განრიგი გავიგე, ურალისაკენ

ღამის თერთმეტი საათისათვის გადიოდა ჩქარი მატარებელი. ასე რომ, დრო ბევრი
მქონდა. გავედი ქალაქში, ვიპოვე ეკლესია და სანთელი ავანთე.

— ღმერთო, შეიწყალე იმ საცოდავის სული-მეთქი.

მეორე სანთელი პოლონელს ავუნთე. იმ პოლონელს ზიბკო ერქვა. — ღმერთო,

შეიწყალე ზიბკოს სული-მეთქი.

მერე პატარა უნივერმაღში საათი ვიყიდე, გავიგე, იქაური დრო მოსკოვის

დროისაგან რამდენით განსხვავდებოდა და საათი მოსკოვის დროზე დავაყენე.

თბილისში ვაპირებდი დარეკვას, მაგრამ ადრე იყო, მანუშაკა ჯერ არ იქნებოდა

საბავშვო ბაღში მისული. სასაუზმეში კატლეტები შევუკვეთე. რომ დავნაყრდი, წინ
ერთი ბოთლი არაყი დავიდგი, ვსვამდი და სიგარეტებს ვეწეოდი. ბოთლი ბოლომდე
გამოვცალე, მაგრამ არ დავმთვრალვარ, მოვდუნდი და დაძაბულობა მომეხსნა.
წარამარა საათზე ვიყურებოდი, ბოლოს ოფიციანტისაგან გავიგე, სად იყო ფოსტა და
ქუჩას გავუყევი. ვნერვიულობდი, მანუშაკა, აბა, როგორ უნდა მიმხვდარიყო, ვინ
რეკავდა? შეიძლება, ყურმილი არ აიღოს-მეთქი.

ხაიმასთან სახლში დარეკვა არც მიფიქრია. იქ ძაღლებს ჩემი გაქცევის შესახებ

ინფორმაცია უკვე მიღებული ექნებოდათ და არ იყო გამორიცხული, რომ ხაიმას
ტელეფონი კონტროლზე ჰყავდათ აყვანილი და ჩემს ზარს ელოდებოდნენ.

ბნელდებოდა, ფოსტაში რომ მივედი. პატარა ფოსტა იყო, სულ სამი სალაპარაკო
კაბინა იდგა. შეკვეთა მივეცი და ახალგაზრდა ქალისა და კაცის გვერდით სკამზე
დავჯექი. თხუთმეტი წუთის შემდეგ ოპერატორმა ხელით მანიშნა, ახლოს მოდიო.
მივედი.

— ყურმილს არ იღებენო, — მითხრა.

— იქნებ ზარი გაიმეოროთ-მეთქი.

დამიქნია თავი. დავბრუნდი ჩემ ადგილას და გავიგონე, როგორ უთხრა ქალმა

კაცს — ხვალ ორშაბათია, ექვს საათამდე ვმუშაობ, უფრო ადრე ვერ მოვახერხებ,
ექვსი საათის მერე შეგხვდებიო.

— ესე იგი, დღეს კვირაა-მეთქი, — გავიფიქრე. კვირას საბავშვო ბაღი არ

მუშაობდა და მანუშაკას იქ არაფერი არ ესაქმებოდა. ყოველი შემთხვევისათვის, მაინც
დაველოდე და ოპერატორმა მეორეჯერ რომ მითხრა, — არ პასუხობენო, —
დავტოვე იქაურობა და რკინიგზის სადგურისაკენ გავუყევი.

მეორე დღეს გვიან გავიღვიძე, მატარებელი მთელი სისწრაფით მიქროდა.

ჩავიცვი ჩექმები და ამ დროს ხრინწიანი ხმა შემომესმა, — აქ რას დამჯდარხარო?

ორმოც წელს მიტანებული, საკმაოდ ჩაფსკვნილი, ჭაღარა კაცი მიღიმოდა,

ხელში ლუდის ბოთლები ეჭირა. ალბათ ვაგონ-რესტორნიდან მოდიოდა.

— რაშია საქმე-მეთქი?

დამაკვირდა და — ვა, რა უცნაურიაო! — თქვა და გაიცინა, — ბოდიში, შევცდიო.

— არა უშავს, ხდება-მეთქი.

— წამოდი, ერთ კაცს გაგაცნობ, ძალიან გგავსო. — არყის სუნი ასდიოდა, კარგ
ხასიათზე იყო.

— ახლა არავის გაცნობის სურვილი არა მაქვს-მეთქი.

— ძალიან გგავსო, — გამიმეორა, — წამოდი, ორი ვაგონის იქით მარტო ვართ

კუპეში, თითო ჭიქა მივარტყათო. — მხარი წინ წამოსწია და პიჯაკის შიდა ჯიბიდან
არყის ბოთლის თავი გამოაჩინა, — გპატიჟებო.

— დიდი მადლობა, მაგრამ ვერ წამოვალ-მეთქი.

— ის, ვინც შენ გგავს, ჩემი დისშვილიაო.

— ვერ წამოვალ-მეთქი.

— საწყენია, მინდოდა, ორივესათვის ერთად შემეხედაო.

— იმ შენს დისშვილს ორჯერ შეხედე და იგივე იქნება-მეთქი.

გაიცინა და წავიდა.

საღამოს ჩემი ფანჯრის წინ ჩაიარა, გვერდით ახალგაზრდა კაცი მიჰყვებოდა,

ჩანთები ეჭირათ. იმ ახალგაზრდას მოვკარი თვალი თუ არა, ბევრი აღარ მიფიქრია,
ქურქი ჩავიცვი, ზურგჩანთა ავიღე და ის იყო მატარებელი დაიძრა, ჩავედი დაბლა და
პლატფორმას თითქმის სირბილით გავუყევი. დავინახე, ლიანდაგები გადაჭრეს და
გასავლელისაკენ წავიდნენ. მივყევი. გავიდნენ ქუჩაში და ლუდხანის წინ შეჩერდნენ.
მაშინ მივედი ახლოს და მივესალმე.

კაცს ჩემი დანახვა გაუხარდა, — აი, ეგ არის, რომ გეუბნებოდიო, — ჩემზე ანიშნა
ახალგაზრდა კაცს. იმან ამხედა, დამხედა და რაღაც უგემურად გაიცინა.

ლუდხანაში შევედით და ბართან თითო კათხა ლუდი დავლიეთ. მერე მე მთელი

ბოთლი არაყი შევუკვეთე, დავსხედით მაგიდასთან და ერთმანეთს ჭიქები
მივუჭახუნეთ. რომელიღაცა ქალაქი დაასახელეს, — იქ ჩვენი ნათესავი მსახურობს
ჯარში და იმის სანახავად ვიყავითო, — ეჭვი შემეპარა, — მგონი, ტყუიან-მეთქი, —
წვრილფეხა კრიმინალებს ჰგავდნენ.

— ამ ჩანთით რას მიათრევ, რაა ასეთი მძიმეო? — იმან მკითხა, მე რომ მგავდა.

— მინერალებია, ურალში მიმაქვს, გეოლოგიის ინსტიტუტში უნდა ჩავაბარო

შესასწავლად-მეთქი.

— გეოლოგებთან რა გესაქმებაო?

— კურიერად ვმუშაობ-მეთქი.

— კარგად გიხდიანო? — დაინტერესდა ბიძა.

— არა უშავს-მეთქი.

ის ერთი ბოთლი გამოვცალეთ და ახალი ბოთლი შევუკვეთე. — პირველად

ვხედავ კაცს, რომელიც ასე ძალიან მგავს და ეს შეხვედრა ძალიან მახარებს, მე დედა
რუსი მყავს და შეიძლება, სულაც ნათესავები ვიყოთ-მეთქი.

— შეიძლებაო, — დამეთანხმა ბიძა, — ამ ქვეყანაზე ყველაფერი შეიძლება

მოხდეს, არაფერი არაა გამორიცხულიო.

ჩვენ გვერდით მაგიდასთან ორი გოგო იჯდა, ჯერ მე გავუბი ლაპარაკი, მერე
ბიძამ, ჩვენს მაგიდასთან მოვიპატიჟეთ, მოვიდნენ და დუხისა და პუდრის სუნი
მოიტანეს.

— ძალიან ჰგავხართ ერთმანეთს, — აღნიშნა ერთმა და ჯერ მე გამიღიმა, მერე

იმ ახალგაზრდას.

— ტყუპები ხართ? — იკითხა მეორემ

— საათ-ნახევრის წინ გავიცანით ერთმანეთი, — ვუპასუხე მე, — მაგრამ დღეიდან

სამუდამოდ ძმები ვართ. მე ახლა სამყაროს სულ სხვა თვალით ვუყურებ-მეთქი. — ეს
ვთქვი და კიდევ ერთი ბოთლი არაყი შევუკვეთე.

არაყს არ ვყლაპავდი, პირში ვიგუბებდი. მერე ვითომ ლუდს ვაყოლებდი,

ნახევრად სავსე კათხას მოვიყუდებდი და შეუმჩნევლად არაყს პირიდან კათხაში
ვაბრუნებდი. ასე რომ, კათხა, დაცლის მაგივრად, ნელ-ნელა ივსებოდა. ბოლოს,
ვითომ შემთხვევით, ხელი გავკარი და მაგიდიდან გადავაგდე. მერე ასეთი რამე კიდევ
ორჯერ გავიმეორე. აზრადაც არავის არ მოსვლია, რაში იყო საქმე. დამლაგებელი
ქალი მოდიოდა და ნამსხვრევებს ხვეტდა. რამდენჯერაც მოვიდა, იმდენი მანეთი
ვაჩუქე.

— არა გცხელა? — შევეკითხე ჩემს ტყუპისცალს, — გაიხადე ეგ პიჯაკი და სკამზე

გადაკიდე-მეთქი.
 — არა, — გააქნია თავი, — მიხდებაო. — შუბლი ოფლით ჰქონდა დაცვარული.

გოგოები დათვრნენ. ერთმა ამაყად განაცხადა, — მე თავისუფალი რუსის ქალი

ვარ, შემიძლია, აქვე, სახალხოდ გავშიშვლდე, ისე, რომ არავისი შემრცხვესო. —
დააპირა ტანზე გახდა, მაგრამ არ დავანებე, — არ გინდა, შიშველი ქალის დანახვაზე
თავბრუ მეხვევა და გული მიმდის-მეთქი.

— მე მაგარი გული მაქვს, — უთხრა ბიძამ, — მიდი, გაიხადე და რამდენ ხანსაც

გინდა, იმდენ ხანს გიყურებო.

— მე იმიტომ კი არ გავიხდი, შენ რომ მიყურო, იმიტომ გავიხდი, რომ

დავამტკიცო, თავისუფალი ქალი რომ ვარო.

— გაუმარჯოს თავისუფლებას! — ჭიქა ასწია ჩემმა ტყუპისცალმა.

ის ჭიქა მეც ბოლომდე გამოვცალე.

გოგო სკამზე ავიდა და ამაყი სახით კაბის გახდა დაიწყო. ადმინისტრატორმა

დაინახა, სწრაფი ნაბიჯებით მოგვიახლოვდა და გოგოს დაემუქრა, — ახლავე
შეწყვიტე ეგ უხამსობა, თორემ მილიციას გამოვუძახებო.

მილიციის გაგონებაზე ბიძას სახე შეეცვალა, — ჩაიცვი, — უთხრა გოგოს, —

მგონი, მეც თავბრუ მეხვევაო.

გოგომ ჩაიცვა და დაჯდა. — ახლა ხომ გჯერათ ჩემი? — იკითხა საქმიანად, —

ხომ დავამტკიცე, ვინცა ვარო.

— სულელი ხარო, — უთხრა მეორე გოგომ.

მე არ დავეთანხმე, — ეგ ჩემს თვალში თავისუფლების სიმბოლოა, ოღონდ

სანახევროდ-მეთქი.

— რატომ სანახევროდო? — მკითხა ბიძამ.

— იმიტომ, რომ ბოლომდე არ გაუხდია-მეთქი.

— მიმიფურთხებია სანახევრო თავისუფლებისათვისო! — ჩემი ტყუპისცალი უკვე

მაგარი მთვრალი იყო.

— შენ ვის აგინებო? — გაბრაზდა გოგო.

— შენზე არ ამბობსო, — დააწყნარა ბიძამ.

მეორე გოგო ტანის რხევით წამოდგა და ცეკვა დაიწყო, ჯერ ხელით მანიშნებდა,
მერე დამიძახა, — მოდი, ვიცეკვოთო. — თავი გავაქნიე უარის ნიშნად.

ბიძა პიანინოსთან მივიდა, ახადა სახურავი და დაკვრა დაიწყო. ყველა კლავიში

არ მუშაობდა, მაგრამ მელოდიის გამოყვანას მაინც ახერხებდა. ჩემი ტყუპისცალი უცებ
კარგ გუნებაზე დადგა და დაიღრიალა. წამოდგომა რომ დააპირა, მაშინ ვუშოვე დრო
და ვთხოვე, — ერთი შენი პასპორტი მაჩვენე, მაინტერესებს, ფოტოზე როგორ
გამოიყურები-მეთქი.

პიჯაკის ჯიბიდან პასპორტი ამოიღო, დააგდო მაგიდაზე და აცეკვებული

გოგოსაკენ წაბარბაცდა. პასპორტს ხელი დავადე და ჩემკენ ნელა გამოვაცურე.

— ჩვენც ვიცეკვოთო, — შემომთავაზა თავისუფალმა რუსის ქალმა.

— ერთი ფეხი ხისა მაქვს-მეთქი.

— რას ამბობ? არაფერი გეტყობაო.

— თუ ვიცეკვე, დამეტყობა-მეთქი.

უკან მიიხედა, დახლთან ახალგაზრდა კაცს დაადგა თვალი, მივიდა და

საცეკვაოდ გაიწვია. პასპორტი ჯიბეში ჩავიდე და მინერალური წყლით სავსე ბოთლი
მოვიყუდე, იქ უკვე საქმე აღარ მქონდა. ვუყურებდი მოცეკვავეებს და იმაზე
ვფიქრობდი, მშვიდობიანად როგორ გავცლოდი იქაურობას.

მერე ბიძამ დაკვრა შეწყვიტა და მაგიდასთან დაბრუნდნენ. ჩემს ტყუპისცალს

არყით სავსე ჭიქა შევაგებე, — აჰა, მიირთვი, ძმაო, ღირსი ხარ, ეს რა მაგარი ცეკვა
გცოდნია-მეთქი.

იმან არაყი გადაკრა და გაბრაზებული მიაჩერდა ახალგაზრდა კაცს, თავისუფალ

რუსის ქალთან ერთად რომ შემოუერთდა ჩვენს კომპანიას, — აბა, დაითესე აქედანო!
— შეუღრინა, — ეგ გოგო ჩვენთან არისო. — პასპორტი არც გახსენებია.

— ეს ჩემი მეგობარია, მე მოვიყვანეო, — გამოაცხადა თავისუფალმა რუსის

ქალმა.

— შენ დაეგდე მანდ და ხმა არ ამოიღო, თორემ ცხვირ-პირს დაგამტვრევო, —

დაემუქრა ბიძა.

— შენ დაგავიწყდა, მე ვინა ვარ? ფეხებსაც ვერ მომჭამო.

ბიძა იმ ახალგაზრდას მიუტრიალდა, — შენ ვერ გაიგე, რა გითხრესო?

ახალგაზრდამ ქალს ხელზე აკოცა, გაუღიმა და დახლისაკენ წავიდა. ქალმა

თვალი გააყოლა და დაჯდა. — მძღნერი ყოფილა, ასე ადვილად როგორ დამთმოო,
— ნაწყენი იყო. მერე ჭიქა ასწია და სადღეგრძელო თქვა, — ნამდვილ მამაკაცებს
გაუმარჯოსო.

— დიდი მადლობა, — ბიძა კმაყოფილი დარჩა, ისიც მაგარი მთვრალი იყო,

მაგრამ თავი კარგად ეჭირა.
 მე ჭიქები სასწრაფოდ შევავსე და ჩემს ტყუპისცალს მივმართე, — ჩვენს ძმობას
გაუმარჯოს-მეთქი! — იმას უკვე მობეზრებული ვყავდი, ჭიქა არ მომიჭახუნა, ისე
გადაკრა.

ოფიციანტს კიდევ ერთი ბოთლი შევუკვეთე და გამოვაცხადე, — ამ სუფრას მე

ვიხდი-მეთქი, — არავის არაფერი ჰქონდა საწინააღმდეგო.

— შენ რა, მიდიხარო? — მიხვდა ის მეორე გოგო.

— ძალიან სასიამოვნო ხალხი ხართ, მაგრამ უნდა დაგტოვოთ, აუცილებელი

საქმე მაქვს-მეთქი.

ქურქი ჩავიცვი და გოგოებსა და ბიძას ხელი ჩამოვართვი. იმ ჩემს ტყუპისცალს

განძრევის თავი არ ჰქონდა, გამოლენჩებული იჯდა სკამზე. მხარზე დავკარი ხელი, —
იმედი მაქვს, კიდევ შევხვდებით-მეთქი. — ერთი უაზროდ ამომხედა, ეგ იყო სულ.
დანახარჯი გადავიხადე და სანამ ქუჩაში გავიდოდი, კართან შევჩერდი და მოვიხედე.
ბიძა რაღაცას ჰყვებოდა, გოგოები ხითხითებდნენ, ჩემს ტყუპისცალს თავი მკერდზე
ჩამოვარდნოდა.

შევედი რკინიგზის სადგურის მოსაცდელ დარბაზში, დავჯექი სკამზე და ჯიბიდან

პასპორტი ამოვიღე. გადავშალე და სურათს დავაკვირდი. ის ჩემი ტყუპისცალი
სურათზე კიდევ უფრო მგავდა.

დედის მხრიდან ნათესავების შესახებ არაფერი ვიცოდი და, — მართლა ჩემი

ნათესავი ხომ არ არის-მეთქი? — გავიფიქრე. პასპორტი კრასნოდარის რეგიონში,
ქალაქ მაიკოპის მილიციის საპასპორტო მაგიდის მიერ იყო გაცემული.

მაშინ, აბა, როგორ წარმოვიდგენდი, იმ პასპორტის გამო რა მელოდა და გული

სიხარულით მქონდა სავსე.

27

პირველსავე მატარებელზე ვიყიდე ბილეთი. არ მიდიოდა შორს, მაგრამ

იქაურობას დროზე მინდოდა გავცლოდი. ავედი ვაგონში, ვიპოვე ჩემი ადგილი და
დავიძინე.

მეორე დილას მატარებელი რომ გაჩერდა, სადგურთან ახლოს სასაუზმეში ვჭამე

და მერე მთელი დღე აბანოში გავატარე. საღამოს ვიჯექი ფოსტის პატარა დარბაზში
და ჩემს გულში მანუშაკას ვეხვეწებოდი, — მანუშაკა, შენი ჭირიმე, აიღე ყურმილი-
მეთქი.
 ბოლოს გამოაცხადა ტელეფონისტმა ქალმა: — თბილისი, მეოთხე კაბინა, — და
წამოვხტი. შევედი კაბინაში და ხელის კანკალით ავიღე ყურმილი. — ალო, გისმენთო,
— გავიგონე შვიდი ათასი კილომეტრის სიშორიდან მანუშაკას ხმა.

— მანუშაკა, როგორა ხარ, ჩემო კარგო გოგო-მეთქი?

— ვაიმე, ღმერთო ჩემო, შენა ხარო? — ვიგრძენი, როგორ გაუხშირდა სუნთქვა.

— მე ვარ, მანუშაკ, მე ვარ-მეთქი!

— ცოცხალი ხარო?

— კი, ცოცხალი ვარ, აბა, როგორ დაგელაპარაკებოდი-მეთქი.

— როგორ მიხარია შენი ხმის გაგონება, რომ იცოდეო! — და ატირდა.

— მეც ძალიან მიხარია-მეთქი, — და ვიგრძენი, როგორ გამეჩხირა ყელში

რაღაცა.

— ხაიმა იყო წამოსული შენს სანახავად. იქ უთხრეს, ჯარისკაცი მოკლა,

ქარხნიდან ოცი კილო ოქრო მოიპარა და გაიქცაო. ასეთი რამე რატომ ჩაიდინეო?

— ტყუილია ეგ, მე არავინ არ მომიკლავს-მეთქი.

— აბა, რატომ გაბრალებენო?

— ეგ გრძელი ამბავია, ახლა ყველაფერი, აბა, როგორ მოგიყვე-მეთქი.

— ხაიმამ თქვა, თუ თეთრმა დათვებმა არ შეჭამეს და გადარჩა, დაიჭერენ და

დახვრეტენო.

— არ ვიცი, რა გითხრა, არ ვიცი, როგორ იქნება ჩემი საქმე, არ ვიცი, რა გზას

დავადგე, ჯერჯერობით ვერაფერი ვერ მოვიფიქრე-მეთქი.

— ღმერთო ჩემო, რა კარგია, ცოცხალი რომ ხარო!

— ხაიმა როდის დაბრუნდა-მეთქი?

— ერთი კვირა იქნებაო.

— ხაიმას გარდა არავის უთხრა, რომ დაგირეკე-მეთქი.

— დედაჩემსაც არ უთხრაო?

— დედაშენს თუ გინდა, უთხარი-მეთქი.

— გაუხარდებაო.

— როგორ არის-მეთქი?
 — რა ქნას, არისო.

— გარიკას ხელები ისევ უკანკალებს-მეთქი?

— აღარ უკანკალებს, ერთი თვის წინ დავასაფლავეთო, — თქვა და ისევ ატირდა.

— აუ, რას ამბობ-მეთქი, — მეწყინა.

— კუბოს ფული ხაიმამ მოგვცა. დედაჩემმა მადლობა რომ გადაუხადა, უთხრა,

ჯუდეს გამო გაძლევთ ამ ფულს, მე არაფერ შუაში ვარო.

— სურენა როგორ არის-მეთქი?

— ფსიქიატრიულშია. დედაჩემი სახლის დაგირავებას აპირებს, მოსკოვში უნდა

წაიყვანოს სამკურნალოდო.

მერე მამაჩემის შესახებ ვკითხე.

— რაც შენი ამბავი გაიგო, იმის მერე თითქმის ყოველღამე მთვრალიაო.

არ გამკვირვებია, ალბათ მართლა დარდობდა, ბოლობოლო სხვა ვინ ჰყავდა

ჩემ მეტი ამ ქვეყანაზე.

— იქნებ ხაიმა ნახო, ხვალ ამ დროს დავრეკავ და მანდ იყოს-მეთქი.

— კარგი, ვიპოვიო.

— მანუშაკ, მიყვარხარ-მეთქი!

— მეც მიყვარხარო! — და ყურმილს აკოცა, ხმა გავიგონე.

მერე მკითხა: — შენ სადა ხარ, საიდან რეკავო?

— არ ვიცი, მანუშაკ, ამ ქალაქს რა ჰქვია-მეთქი.

— თუ გინდა, ტუჩის გარმონზე დავუკრავო.

— დაუკარი-მეთქი.

საცეკვაო დაუკრა. ვუსმენდი და გული მტკიოდა. რომ დაამთავრა, თვალები

ცრემლებით მქონდა სავსე.

— კარგი, მანუშაკ, აბა, კარგად იყავი-მეთქი.

— მოიცა რა, ცოტა ხანს კიდევ მელაპარაკეო.

— ხვალ დაგირეკავ-მეთქი.

გამოვედი კაბინიდან და ჩემი ზურგჩანთა დავინახე, სკამთან იდო. — კიდევ კარგი,

ვინმემ რომ არ გააყოლა ხელს-მეთქი, — გავიფიქრე. დარბაზში ჩემ გარდა კიდევ
ხუთი თუ ექვსი კაცი იყო. მივედი და დავჯექი სკამზე. ასეთი ემოციებისათვის თითქოს
მზად ვიყავი, მაგრამ თავის შეკავება მაინც ვერ შევძელი და ცრემლები ღაპაღუპით
წამომივიდა.

ტელეფონისტმა ქალმა ჭიქით წყალი მომიტანა. დავლიე და სული მოვითქვი.

მადლობა რომ გადავუხადე, დაიხარა და თითქმის ჩურჩულით მკითხა, — რა
მოხდაო?

— ჩემი საცოლე გათხოვდა-მეთქი, — სხვა მეტი ვერაფერი მოვიფიქრე. თვალები

სინაზით აევსო. — ქალი, რომელსაც დიდი გრძნობის დაფასება არ შეუძლია, არა
მგონია, როდისმე ბედნიერი იყოსო.

მაგრამ სინამდვილეში ხომ ასე არ იყო? მანუშაკა მელოდებოდა, თუმცა რა აზრი

ჰქონდა ასეთ ლოდინს?

გვიან ღამით ისევ მატარებელში ვიჯექი და ფანჯრიდან სიბნელეს გავყურებდი.

ექიმზე ვფიქრობდი. — ქარხნიდან ოცი კილოგრამი ოქრო გაიტაცაო, — თუ
დამიჭერდნენ და ოქრო აღმომაჩნდებოდა, ცხადი იყო, პირს გავაღებდი, ასეთ რამეს
ელოდნენ და თავის დასაცავად ემზადებოდნენ. ექიმს ჭკუა არ აკლდა და ალბათ სხვა
კიდევ უფრო სერიოზული არგუმენტები ექნებოდა მოფიქრებული ჩემი ჩვენების
გასაბათილებლად, მაგრამ იმათი საქმე როგორც უნდა ყოფილიყო, ჩემთვის, აბა, რა
იცვლებოდა? თუ დამიჭერდნენ, რისი ან ვისი იმედი უნდა მქონოდა? მოკლული
ჯარისკაცი ხომ ვერ იტყოდა ჩემზე, — ეგ არაფერ შუაშიაო, — სიმართლის თქმა
შეეძლო ახალ სანიტარს, ოღონდ იმას გიჟის არაფერი ეტყობოდა, თავის
სასიკვდილო განაჩენს ხელს რატომ მოაწერდა! მე გავიქეცი, ის დარჩა. მე ჩემსას
ვიტყოდი, ის — თავისას, მაგრამ რომელს დაგვიჯერებდნენ? ჩუქჩას თუ იპოვიდნენ,
ის იტყოდა, შაშხანა რომ მქონდა და ჯარისკაცის მუნდირი მეცვა, ძალიან ძნელი
იქნებოდა სიმართლის დამტკიცება. არადა, თუ ვერ დავამტკიცებდი, დამხვრეტდნენ.
თუმცა ისიც საკითხავი იყო, სასამართლომდე მივაღწევდი თუ არა. არც ექიმი და მისი
ხალხი იქნებოდნენ გულხელდაკრეფილები, ხუთი ტონა ოქრო ჰქონდათ, წინ რა
დაუდგებოდათ.

გავყურებდი სიბნელეს ფანჯრიდან და ტროკადერო დამიდგა თვალწინ, მკაცრი

და დამცინავი. ამოვიოხრე და მთელი სულითა და გულით შევაგინე.

მთელი ღამე არა მძინებია, როგორც იყო, გათენდა და ძალიან დიდ ქალაქში
შევედით, მატარებელი ნელი სვლით ნახევარი საათი მაინც მიიკვლევდა გზას მაღალ
სახლებსა და ეზოებს შორის. ბოლოს რკინიგზის სადგურის შენობას მივადექით და
გავჩერდით. დიდი შენობა იყო, ვრცელი და თბილი დარბაზებით. ბუფეტის გვერდით
ნივთების შესანახი რკინის კარადები იყო გამწკრივებული. ასეთი კარადების
არსებობის შესახებ გაგონილი მქონდა.

ცოტა ხანს ვუყურე, მგზავრები როგორ ინახავდნენ ჩანთებსა და ჩემოდნებს —

ჩაყრიდნენ პატარა ჭრილში თხუთმეტკაპიკიანებს, დააყენებდნენ კოდს, კარი
ჩაიკეტებოდა, მერე ციფრებს აურევდნენ და მიდიოდნენ.
 ვიყიდე სიგარეტი და ქიმიური ფანქარი. სამი მანეთი თხუთმეტკაპიკიანებად
დავახურდავე და კარადა შევარჩიე. სამჯერ დავკეტე და გავაღე, დავრწმუნდი,
პრობლემა რომ არ მექნებოდა და ზურგჩანთა შევინახე.

ტუალეტში ქიმიური ფანქრით კარადის ნომერი და კოდი მარცხენა ფეხის წვივზე

დავიწერე და ქუჩაში გავედი. იქ ჩემი ყურადღება გლეხებმა მიიქციეს, სავსე ტომრებისა
და ყუთების გვერდით იდგნენ ჯგროდ. გამოველაპარაკე. ბაზარში სავაჭროდ იყვნენ
ჩამოსულები. ჩაცმულობით ვგავდი, ერთ-ერთი იმათგანი გეგონებოდი. — აქვე,
ახლოს იაფფასიანი სასტუმრო ვიცითო, — მითხრეს, — ჩვენნაირი ხალხი იქ იყრის
თავსო. — აიკიდეს ტომრები და ყუთები და ფეხით გაუყვნენ გზას. მეც მივყევი.

სასტუმროს კარის თავზე მსხვილი წითელი ასოებით ეწერა „ჩრდილოეთის

მშვენება“.

ადმინისტრატორმა ჩემს პასპორტს რომ დახედა, მკაცრი გახდა, — შენ ჩვენი

რეგიონის მაცხოვრებელი არა ხარ, ამიტომ მივლინების ბარათი უნდა
წარმოადგინოო.

— პირად საქმეზე ვარ-მეთქი ჩამოსული, — ვუთხარი და პასპორტის გვერდით

ხუთმანეთიანი დავდე.

მივლინების ბარათი მაშინვე დაივიწყა. ოთახის ნომერი მითხრა და გასაღები

მომცა. ყუთებითა და ტომრებით გავსებული დერეფანი გავიარე, კარი გავაღე და
პატარა ოთახში შევედი. ოთახში საწოლი, სკამი და მაგიდა იდგა. კედელზე მიმღები
ეკიდა. ჩავრთე, მაგრამ არ მუშაობდა. მერე დავიბანე, დავწექი და თბილისში ჩემი
სახლის წინ აკაციის ხე რომ იდგა, ის ხე დამიდგა თვალწინ, აყვავებული იყო.

სამი საათის მერე გამომეღვიძა. ტუალეტიდან რომ გამოვედი, ფული დავთვალე.

ას ოთხმოცდაორი მანეთი მქონდა დარჩენილი. არ იყო ბევრი. ვიცოდი, ოქროს
კბილების დასამზადებლად კბილის ექიმები ჩუმად, კანონის გვერდის ავლით, სანდო
ხალხისაგან ოქროს რომ ყიდულობდნენ, და — ხომ არ ვცადო-მეთქი?! — გავიფიქრე.

ჩავიცვი, სასტუმროდან გამოვედი და რკინიგზის სადგურისაკენ გავუყევი. ზამთრის

მზიანი დღე იდგა, ქუჩა სავსე იყო გამვლელებით. — აბა, მიდი და გამოიცანი,
რომელია ციხიდან გაქცეული-მეთქი! — გავიფიქრე და გუნება გამომიკეთდა.

სადგურში ჩანთიდან ერთი ქილა ოქროს ქვიშა ამოვიღე და ქურქის ჯიბეში

შევინახე. კარადა დავკეტე და ერთი საათის შემდეგ სტომატოლოგიური
პოლიკლინიკის შენობას ირგვლივ შემოვუარე. ვცდილობდი, განმესაზღვრა, როგორ
უნდა მოვქცეულიყავი იმ შემთხვევაში, თუ საქმე გასაქცევად გამიხდებოდა. მერე
კიბეებს ავუყევი, დავაბიჯებდი გრძელ დერეფანში და კაბინეტების კარებზე აკრულ
წარწერებს ვათვალიერებდი. ებრაულ ან სომხურ გვარს ვეძებდი. იმათთან მერჩია
საქმის დაჭრა.

დერეფნის ბოლოში კარზე წარწერა იყო მიკრული: „ექიმი კარაპეტიანი“. ჩავდექი

რიგში და ყბაზე ხელი მივიდე, ვითომ კბილი მტკიოდა. მთელი საათი ველოდე,
ბოლოს შევაღე კარი და შევედი. იქ მსუქანი კაცი დამხვდა, შავი ულვაშებით.
სომხურად მივესალმე და გავუღიმე. ცივად დამიკრა თავი და — დაჯექიო, —
მიმითითა სავარძელზე.

— რომელი კბილი გტკივაო? — მკითხა მერე.

— არც ერთი-მეთქი, — რომ ვუთხარი და არ გაუკვირდა, ვიგრძენი, საქმე კარგად

უნდა წასულიყო. ყურადღებით მომაჩერდა.

— ოქროს ქვიშა მაქვს, თუ აიღებ, იაფად მოგცემ-მეთქი.

— თანა გაქვსო?

ამოვიღე ჯიბიდან კონსერვის ქილა, მოვაშორე მარლის ნაჭერი და მივაწოდე.

ქვიშა თითებით მოსინჯა, სახეზე არაფერი დასტყობია, მერე თავიდან შემათვალიერა,
ხმის ამოღებას არ ჩქარობდა.

— რას იტყვი-მეთქი?

— გრამში სამ მანეთს გადაგიხდი, ეგაა ჩემი ბოლო ფასი, ვაჭრობას არ ვაპირებო.

— ძალიან მაღალი ხარისხის არის-მეთქი.

— ვხედავო, — მითხრა.

მუქთად უნდოდა. შავ ბაზარზე გრამი სულ ცოტა თუმანი ღირდა, მაგრამ რა
მექნა? ჩემს მდგომარეობაში მყოფი კაცისათვის კარგი მყიდველის შოვნა არ იყო
ადვილი საქმე.

დავუქნიე თავი.

ადგა და კარი ჩაკეტა. მერე კარადაში ხის პატარა ყუთი იპოვა, ყუთიდან აფთიაქის
სასწორი ამოიღო და ოქრო ავწონეთ. სამას სამოცდასამი გრამი გამოვიდა, — ათას
ოთხმოცდაცხრა მანეთი გერგებაო, — მითხრა. სეიფი გახსნა, სეიფში საფულე ჰქონდა
შენახული. ფული გადათვალა და მომცა. — ასეთი ქვიშა კიდევ თუ გექნება, ამ ფასად
ავიღებო.

— ძალიან კარგი, მეცოდინება-მეთქი, — და წამოვდექი.

— მოიცაო, — მითხრა და პირში ბამბა ჩამიდო, — შენობიდან რომ გახვალ, მერე

გადააფურთხეო. — მეც გამოვედი და გადავაფურთხე.

საღამოს ფოსტაში ვიჯექი სკამზე და იმ დროს ვიხსენებდი, საბავშვო ბაღში რომ

დავყავდი მამაჩემს. ის იყო ჩემი ცხოვრების ყველაზე ბედნიერი ხანა. აუარებელი
სათამაშო გვქონდა, დღეში სამჯერ გვაჭმევდნენ, თვეში ერთხელ თოჯინების
თეატრიდან მოდიოდნენ მსახიობები და სპექტაკლებს მართავდნენ. მიკვირდა,
ბავშვების უმრავლესობას დილით თვალები ცრემლებით რომ ჰქონდა სავსე, არ
უნდოდათ იქ დარჩენა. საღამოს სუსანა დეიდა გამოჩნდებოდა ცოცხითა და იატაკის
საწმენდი ჯოხით და იქაურობის დასუფთავებას იწყებდა. ახლა მანუშაკა მუშაობდა მის
მაგივრად.

ყურმილში მანუშაკას ხმა რომ გავიგონე, ისევ სისუსტე ვიგრძენი, — ხაიმა ვერ
ვიპოვეო, — მითხრა.

— იქნებ ხვალ დილით ადრე სახლში მიაკითხო-მეთქი.

— კარგი, მივაკითხავო, — და ატირდა, — ძალიან მენატრებიო.

— მეც მენატრები-მეთქი.

— ოქროს ჯვარი და ძეწკვი მაქვს, გავყიდი და გზის ფულის პრობლემა არ

მექნება, ოღონდ მითხარი, სად ჩამოვიდე, რომ გნახოო.

— ისეთი ადგილი უნდა შევარჩიო, სადაც თავს შედარებით უსაფრთხოდ

ვიგრძნობ, მერე შეგატყობინებ და დაგელოდები-მეთქი.

— ეგ როდის იქნებაო?

— იმედი მაქვს, რომ მალე-მეთქი.

— რომ იცოდე, როგორ მიხარია, შენი ხმა რომ მესმისო.

— მეც-მეთქი.

— გინდა, დავუკრაო?

— დაუკარი-მეთქი.

— საგალობელს დავუკრავო.

რომ წამოვედი, ის მელოდია თან წამომყვა. სასტუმროს ადმინისტრატორი ხანში

შესული, გამხდარი ქალი იყო დახატული თვალებით. გასაღები მომცა და მითხრა: —
თუ გინდა, გოგოს გამოგიგზავნი, ოცდახუთ მანეთს გადაუხდი და მთელი ღამე შენთან
იქნებაო.

მანუშაკასთან ლაპარაკის მერე გული დამძიმებული მქონდა, — არა-მეთქი, —

გავაქნიე თავი.

— უფრო იაფიანიცა მყავსო.

გადავიხარე და ჩურჩულით ვუთხარი, — არ მიდგება-მეთქი.

სახე შეეცვალა, — სამწუხაროა, სიმპათიური კაცი ხარო.

— ერთმა ჩეჩენმა დამაბა და ყვერები მომაჭრა-მეთქი.

— ღმერთო ჩემო, რატომო?

 — თავის ცოლთან შემისწრო-მეთქი.

— ცოლი მოკლაო? — დაიძაბა.

— არა, აპატია, ცივილიზებული ჩეჩენი იყო, მოსკოვში ხალხთა მეგობრობის

უნივერსიტეტი ჰქონდა დამთავრებული-მეთქი.

გულზე მოეშვა და მერე მითხრა: — კიდევ კარგი, ქმარი ჩეჩენი არ მყავს, თორემ
რომ იცოდე, რამდენი ვინმე დარჩებოდა ყვერების გარეშეო.

— საშინელი ხალხია-მეთქი.

— აბა, აბაო.

შუაღამეზე სიმღერის ხმამ გამომაღვიძა, თურმე მიმღები თავისით ჩართულა,

ბოლომდე ჰქონდა აწეული და ვიბრაციისაგან კედელზე ცახცახებდა. ხმას დავუწიე და
საწოლზე დავჯექი. ერთიმეორეზე უკეთეს სიმღერებს გადმოსცემდნენ. რომ
დამთავრდა, გამოაცხადეს, — თქვენ უსმენდით კრასნოდარის კულტურის სახლის
სიმღერის ანსამბლსო.

მაშინ მომივიდა აზრად, — იქნებ კრასნოდარში ჩავიდე და იქ სადმე გარეუბანში

ბინა დავიქირაო, იქაური პასპორტი მაქვს და ზედმეტი შეკითხვებისაგან დაზღვეული
ვიქნები, თანაც თბილისთან ახლოსაა, მანუშაკას ჩამოსვლა არ გაუჭირდება, დაჯდება
მატარებელზე და მეორე საღამოს იქ იქნება-მეთქი.

დილით რკინიგზის სადგურის ბუფეტში ვისაუზმე და მერე პოლიკლინიკისაკენ

გავწიე, თან ოქროს ქვიშით სავსე პატარა ბოთლი მიმქონდა. ექიმმა ქვიშა აწონა,
გრამები ფასზე გაამრავლა და მითხრა — ექვსი ათას ოთხასი მანეთი გერგება, მაგრამ
ამდენი ფული თან არა მაქვსო.

— როგორ მოვიქცეთ-მეთქი?

— კინოთეატრ „კომკავშირელთან“, გაზეთების ჯიხურის უკან, პატარა სკვერია.

საღამოს, შვიდი საათისათვის იქ დაგელოდებიო.

— კარგი, მაშინ ამ ოქროს დაგიტოვებ-მეთქი.

გაუკვირდა, — მენდობიო?

— ისეთ კაცს არ ჰგავხარ, ფულის გამო ტყვიას რომ შეუშვერს შუბლს-მეთქი.

გაიღიმა და პირში ისევ ბამბის ტამპონი ჩამიდო. მეც კბილები დავაჭირე.

ქუჩაში რომ გამოვედი, ცენტრალური უნივერმაღის შენობა ვიკითხე. იქ ჯერ დიდი

ტყავის ჩემოდანი ვიყიდე, მერე ძალიან კარგი ყავისფერი პიჯაკი და შარვალი, ძალიან
ძვირიანი ლურჯი ფერის პალტო და ჩეხური წარმოების ბატინკები. ამას ყველაფერს
დავუმატე ხალათები და ჯემპრები, ლურჯი და წითელი ძაფით ნაქსოვი მოხერის კაშნე
და ჩემოდანი თითქმის გავავსე. გავაჩერე ტაქსი და სასტუმროში დავბრუნდი.
ტანსაცმელი არ გამოვიცვალე, არ ღირდა, იმ სასტუმროს კლიენტებს შორის ისე
მდიდრულად ჩაცმული თეთრი ყვავივით გამოვჩნდებოდი.

შეხვედრის ადგილას ორი საათით ადრე მივედი. სკვერში ბავშვები თამაშობდნენ,

ხალხმრავალი ადგილი იყო. დავჯექი ქუჩის გადაღმა სასაუზმეში, ფანჯარასთან და
ლუდი შევუკვეთე.

შვიდი საათისათვის ექიმი ტაქსიდან გადმოვიდა, მიიხედ-მოიხედა და სკვერისაკენ

გაემართა. მთელი დღე ეჭვები მჭამდა, — ვაითუ არ მოვიდეს-მეთქი. — და გამიხარდა.
ათი წუთი მაინც ვაკვირდებოდი, ნერვიულობა არ ეტყობოდა, წყნარად სცემდა
ბოლთას. ქუჩა გადავჭერი და წინ ავესვეტე. გულისჯიბიდან გაზეთში გახვეული ფულის
დასტები ამოიღო და მომაწოდა, გამოვართვი და მადლობა გადავუხადე. დამიკრა
თავი და წავიდა. მოვტრიალდი, გაზეთების ჯიხურის წინ გაჩერებული ავტობუსი
დავინახე, მივირბინე და ავედი. მერე კიდევ ორი ავტობუსი გამოვიცვალე და ბოლოს
გულზე მომეშვა. არავინ არ მომდევდა, ყველაფერი რიგზე იყო და დავწყნარდი.

სასტუმროში ფულის დასტებს გაზეთი შემოვაცალე და მაგიდაზე დავალაგე.

დავჯექი სკამზე და მივაჩერდი, ამდენი ფული არასოდეს მქონია. არ ვიცი, რატომ,
მაგრამ იმ ფულისადმი ზიზღი ვიგრძენი. ასე იყო, გინდა დამიჯერეთ, გინდა არა.

მერე ფოსტაში წავედი. ჩემი რიგი რომ მოვიდა, მანუშაკამ მითხრა, — ხაიმა ვნახე,
ასე რომ, ველოდები, მოვა და დაგელაპარაკებაო.

— კარგი, ცოტა ხანში ისევ გადმოვრეკავ-მეთქი.

ნახევარი საათის შემდეგ ყურმილი ხაიმამ აიღო. მოვიკითხეთ ერთმანეთი.

— მე რომ იქ ჩავედი, შენ სამი კვირის გაქცეული იყავიო, — მითხრა.

მოკლედ მოვუყევი, რაშიც იყო საქმე. ყურადღებით მისმენდა, სანამ არ

დავამთავრე, ხმა არ ამოუღია. — აი, ასეთ ნაბოზვარს გადავეყარე-მეთქი.

— გავიცანიო, — მითხრა, — ძალიან შეწუხებული იყო, ეცოდებოდი, თავი

დაიღუპაო. ისეთი გულწრფელი იყო, სხვა გზა არ მქონდა და დავუჯერეო.

— არ მიკვირს-მეთქი.

— გაგიჭირდება სიმართლის დამტკიცებაო.

— მაგის იმედი არცა მაქვს-მეთქი.

— ოქრო ყოველთვის ფული არ არის, ფული თუ გაქვსო?

— კი მაქვს-მეთქი.

— ახლა სადა ხარო?

 — ურალში ვარ-მეთქი. — მერე რომ გაიგო, სხვისი პასპორტი მქონდა და
სასტუმროში ვცხოვრობდი, ვიგრძენი, გაუკვირდა და თან კმაყოფილი დარჩა.

— პასპორტი კრასნოდარის ოლქშია გაცემული და ექვსი თვის მერე ვადა გასდის-

მეთქი, — დავუზუსტე.

— არაა პრობლემა, მაგ საქმეს მოვაგვარებო.

— კარგი იქნება-მეთქი.

— ახლა რას აპირებო?

ვუთხარი, კრასნოდარში რომ ვაპირებდი ჩასვლას.

— იქ ჩამოვალ და გნახავ, ისეთი რამე უნდა მოვიფიქროთ, დარჩენილი ცხოვრება

რამდენადაც შეიძლება, დაცული რომ იყო საფრთხისაგანო.

მერე ისევ მანუშაკას ველაპარაკე, — ერთ კვირაში დაგირეკავ-მეთქი, —

დავპირდი ბოლოს და წამოვედი.

დილით წვერი გავიპარსე, ახალი ტანისამოსი ჩავიცვი და სარკეში ჩავიხედე.

ჩავთვალე, სარკიდან ისეთი კაცი მიყურებდა, მორიდებასა და პატივისცემას რომ
იმსახურებს. ჩემოდანი და ძველი ქურქი ავიღე და სასტუმრო დავტოვე. იქვე,
სასტუმროს ახლოს, გზაჯვარედინთან ორი მოხუცი მათხოვარი იჯდა და იმათ
მივაშურე. ერთს თხელი პიჯაკი ეცვა და ზედ სულ ცოტა თხუთმეტი ორდენი ეკიდა.

— ამდენი რა იომე-მეთქი?

— აი, ეს ორია ჩემი, საბრძოლო მამაცობისათვის, დანარჩენი ჩემი

მეგობრებისააო, — მითხრა, — აი, ეს რომ მოკვდება, — თავით მანიშნა მეორე
მათხოვარზე, — მაგის ორდენებსაც მე დავიკიდებო.

იმ მეორეს დაბამბული ქურთუკი ეცვა, ქურთუკის შიგნით, ხალათზე, ორი ორდენი

ეკიდა. დანისლული თვალებით შემომხედა და შემომჩივლა, — ჩვენ ვიბრძოდით, ეს
ნაბოზვრები კი, ხომ ხედავ, ცხოვრობენო.

ჩემი ძველი ქურქი ორდენებით დახუნძლულ მათხოვარს მოვახურე გამხმარ

მხრებზე.

— შენი იყოს-მეთქი.

გაუხარდა.

— აი, ახლა კი გათბებიო. — უთხრა მისმა მეგობარმა და ისევ ჩემკენ შემობრუნდა.

— მე იქნებ ფული მაჩუქოო.

თუმანი ვაჩუქე.
 — შენს სადღეგრძელოს დავლევთო, — დამპირდნენ.

28

ტაქსი დავიჭირე და ათი წუთის მერე უკვე რკინიგზის სადგურზე ვიყავი. გავიგე,
როდის გადიოდა მატარებელი დასავლეთის მიმართულებით, ბილეთი ვიყიდე,
კარადიდან ზურგჩანთა გამოვიღე, ჩემოდანში ჩავდე და ბაქანზე გავედი. იქ სიგარეტი
გავაბოლე და მატარებელს დავუწყე ლოდინი. მატარებელი რომ ჩამოდგა, ავედი
ვაგონში, ჩემი ადგილი ვიპოვე და ფანჯარაში დავიწყე ყურება.

დროდადრო პატარა დასახლებებს ჩავუქროლებდით. დასახლებები ტალახიანი

ქუჩებითა და ჭუჭყიანი ქოხებით ერთმანეთს ჰგავდნენ. ტყეები რომ დაიწყო, ფეხზე
გავიხადე და წამოვწექი. ვუსმენდი ბორბლების დაგადუგს და ვცდილობდი, არაფერზე
არ მეფიქრა.

მესამე დღეს სხვა მატარებელში გადავჯექი, ორი დღე ვიარე და მერე ისევ
გამოვიცვალე მატარებელი, სამხრეთისაკენ მივიწევდი. ბოლოს ერთ პატარა ქალაქში
გემზე ავედი და მდინარე დონს დავუყევი. მშვენიერი კაიუტა მქონდა. დილით
დერეფანში რომ გამოვედი, გენერალი დავინახე, სამხრეებს ბრჭყვიალი გაუდიოდა.
ძალიან თავაზიანად მომესალმა და გააგრძელა გზა. ამ მისალმებამ ცოტათი
დამაბნია, — ვინმე აფერისტი ხომ არაა-მეთქი?! — გავიფიქრე, მაგრამ ნამდვილი
გამოდგა. საღამოს რესტორანში იჯდა ორ ოფიცერთან ერთად და არაყს სვამდა.
ესტრადაზე ქალი მღეროდა, ერთი სიმღერა მოეწონა და ოთხჯერ გაამეორებინა.

— მე შენ გეტყვი, აჩუქებენ რამეს, — წაისისინა ოფიციანტმა, ანგარიშს

ვუსწორებდი.

— რა იცი, იქნებ აჩუქონ-მეთქი?

— კაკებეშნიკები არიანო, — და ისე შემომხედა, უნდა მივმხვდარიყავი, იცოდა,

რასაც ამბობდა.

როსტოვში რომ ჩავედით, საღამო ხანი იყო. წვიმდა. მგზავრები ვიდექით და

ველოდებოდით, როდის ჩაივლიდნენ ტრაპს გენერალი და მისი თანმხლები
ოფიცრები. ნაპირზე სამი შავი „ვოლგა“ იდგა. იქ ჩვენს გენერალს სხვა ორი გენერალი
დახვდა, ერთმანეთს სამხედრო სალამი მისცეს. ვუყურებდი და ტანში მბურძგლავდა,
წავიდნენ და მერე ჩვენც მოგვცეს დაბლა ჩასვლის უფლება.

რკინიგზის სადგურში ტაქსით მივედი. მატარებელი კრასნოდარისაკენ ღამის

პირველ საათზე გადიოდა. ასე რომ, დრო ბევრი მქონდა და ფოსტა ვიპოვე, არ იყო
სადგურიდან შორს. მანუშაკას ხმა რომ გავიგონე, ყელში ისევ თითქოს რაღაც
გამეჩხირა.
 — მანუშაკა, როგორა ხარ, ჩემო კარგო გოგო-მეთქი?

— ახლა კარგად, შენი ხმა რომ მესმისო.

— მიყვარხარ-მეთქი.

— იმის მერე, რაც რუსეთში წაგიყვანეს, ყოველ კვირას სომხების ეკლესიაში

დავდივარ და სანთლებს ვანთებ, ღმერთს ვეხვეწები, მშვიდობიანად დაგაბრუნოს,
მაგრამ ხომ ხედავ? არ ესმის ჩემი, არაფრად მაგდებს, თორემ შენი საქმეები ბევრად
უკეთ იქნებოდა, ასეთ დღეში არ ჩავარდებოდიო.

— იქნებ შენი ლოცვა მშველის, აქამდე ცოცხალი რომ ვარ-მეთქი?!

— მართლა ასე ფიქრობო? — გაუხარდა.

მერე ვუთხარი, სადაც ვიყავი და საითაც ვაპირებდი გამგზავრებას. — ზეგ საღამოს

დაგირეკავ, დანარჩენზე ზეგ ვილაპარაკოთ-მეთქი.

— მოიცა, არ წახვიდე, დავუკრაო.

ვიდექი კაბინაში და ვუსმენდი.

მეორე დღეს კრასნოდარში ჩავედი. სადგურში ჩემოდანი რკინის კარადაში

შევინახე, ძველი კოდი ავკრიფე, კარი კარგად მოვსინჯე და ქუჩაში გავედი.

მზიანი დღე იყო, ცხელოდა. პალტო გავიხადე და იღლიაში ამოვიდე. ვიარე და

ტაქსების გაჩერებასთან სასაუზმე დავინახე. შევედი. სუფთა, მყუდრო სასაუზმე იყო.
დავჯექი დაწნულ სკამზე და ლუდი შევუკვეთე. ჩემ გვერდით ტაქსის მძღოლები
საუზმობდნენ. ასანთი ვთხოვე, გავაბოლე და მერე გამოველაპარაკე, — ხომ არ იცით,
სადმე გარეუბანში ვინმე ბინას რომ აქირავებდეს იაფად-მეთქი?

ჭაღარა მძღოლმა პასუხად ერთი უბანი დაასახელა. — ჩემს ნათესავ ქალს იქ

პატარა სახლი აქვს, ოთახის გაქირავებაზე ნამდვილად არ იტყვის უარს, მისი
ქალიშვილი მოსკოვში სწავლობს და ფული სჭირდება. დღეს კვირაა, წესით, სახლში
უნდა იყოს, თუ გინდა, წავიდეთ და ვნახოთო.

ორმოც წელს მიტანებული ქალი ეზოში დაგვხვდა, ქათმებს აჭმევდა. შავი თმა და
დიდი ძუძუები ჰქონდა. ვიგრძენი, მოვეწონე, ჩემში ჯერ კაცი დაინახა, მერე
პოტენციური მდგმური. სახლს შემოვუარეთ, ოთახს ეზოდან ცალკე შესასვლელი
ჰქონდა, საკმაოდ დიდი ოთახი იყო. ფანჯრები მინდვრებს გადაჰყურებდა, კედელში
ბუხარი ჰქონდა დატანებული. ორი სკამი, საწოლი, მაგიდა და კარადა იდგა. საწოლზე
მატყლის ლეიბი და საბანი იყო დაგებული.

— ეს ბუხარი თუ მუშაობს-მეთქი? — ვკითხე.

— არა, რომ აცივდება, შეგიძლია, თუნუქის ღუმელი იყიდო და საკვამლე მილს

თავი ფანჯარაში გააყოფინოო.
 ქირაზე ცოტა ხანს ვივაჭრეთ და მოვრიგდით, თვეში ოცდაათი მანეთი უნდა
გადამეხადა. პასპორტს რომ დახედა, მითხრა, — მეც მაიკოპში ვარ დაბადებულიო,
— და დამიბრუნა.

ტაქსის შოფერი კმაყოფილი იყო, თავის ნათესავ ქალს მდგმური რომ უშოვა. უკან
ჩამიყვანა ქალაქში, ფული გადავუხადე და რკინიგზის სადგურთან ახლოს
დავშორდით ერთმანეთს.

რკინეულობის მაღაზიაში ვაპირებდი შესვლას, მაგრამ დავინახე, იქვე ახლოს,

ვიტრინაში, მხატვრების ალბომები იყო გამოფენილი და შევჩერდი. ერთ ალბომზე
დიდი ასოებით ეწერა „პიკასო“ ეს სახელი ქიტიას დუქანში მხატვრებისაგან მქონდა
გაგონილი. ერთხელ, ერთმა მთვრალმა მხატვარმა რომელიღაც ჯიშის ძაღლი
დაასახელა და შეადარა, თვალები იმ ძაღლს უგავსო. დავფიქრდი, მაგრამ იმ
ძაღლის ჯიში ვერ გავიხსენე. შევედი მაღაზიაში, ის ალბომი დავათვალიერე და
გაკვირვებული დავრჩი, ბევრი ისეთი ნახატი იყო, უბრალოდ, ვერ გავიგე, რა ეხატა.

მერე რკინეულობის მაღაზიაში პატარა ნაჯახი ვიყიდე და რკინიგზის

სადგურისაკენ გავუყევი. შესანახი კარადიდან ჩემოდანი ავიღე და სახლში ტაქსით
დავბრუნდი. ჭიშკარი შევაღე თუ არა, სახლის პატრონი ქალი ფანჯარას მოადგა, ჩემი
ბარგი შეათვალიერა და, — საღამოს ვახშმად გეპატიჟებიო, — მითხრა.

სახლს შემოვუარე და ოთახში შევედი.

ჩემოდანი კარადაში შევინახე. ფეხზე გავიხადე და საწოლზე წამოვწექი. ისეთი

გრძნობა მქონდა, თითქოს სადღაც შორიდან საკუთარ სახლში დავბრუნდი. სიმშვიდე
დამეუფლა.

სახლის პატრონს ვახშმად შემწვარი ძეხვი, მოხარშული კარტოფილი და მჟავე

კომბოსტო ჰქონდა. სანამ ჭამას შევუდგებოდით, მაცივრიდან ერთი ბოთლი არაყი
გამოიღო და სუფრაზე დადგა. ის ბოთლი თითქმის ბოლომდე გამოვცალეთ.
წარამარა ტანზე შემოტმასნილ სვიტერს ისწორებდა და ამ გასწორების დროს,
განზრახ მკერდს წინ წამოსწევდა. — სანამ ამ ძუძუებს თვალებში არ დამატაკებს, არ
მოისვენებს-მეთქი, — გავიფიქრე. მაგრამ თავი ისე დავიჭირე, ვითომ ვერაფერს ვერ
ვხვდებოდი. ბოლოს მადლობა გადავუხადე, დავემშვიდობე და წამოვედი. თუმცა
ამით არ დამთავრდა. ის იყო ტანზე გავიხადე, კარზე მომიკაკუნა, — სიგარეტი თუ
დაგრჩა, იქნებ ერთი ღერი მომცეო.

გავაღე კარი თუ არა, მიპატიჟებას არ დაელოდა, გადმოდგა ნაბიჯი და შემოვიდა.

პერანგის ამარა იყო. სიგარეტის ღერი ამოვიღე ყუთიდან და გავუწოდე, მაგრამ არ
გამომართვა, მოვიდა და ძუძუები მკერდზე მომაბჯინა.

— საცოლე მყავს-მეთქი.

— გინდაც ხუთი საცოლე გყავდეს, ამ წუთში მაგას, აბა, რა მნიშვნელობა აქვს?

მეცა მყავს კაცი, მაგრამ მერე რაო?!
 — ამ დღეებში ჩამოვა და არ მინდა, უხერხული სიტუაცია შეიქმნას-მეთქი.

— ჩემგან ვერაფერს გაიგებს, მაგის დარდი ნუ გაქვსო.

ორი საათის მერე, წასვლისას მითხრა, — მაგარი კაცი ხარო! — მესიამოვნა.

დილით ონკანთან პირს რომ ვიბანდი, დავინახე, ჭიშკრისაკენ მიდიოდა. გამიცინა

და ხელი დამიქნია, — სამსახურში მივდივარო. — სამკერვალო ფაბრიკაში მუშაობდა.

დავბრუნდი ოთახში და საქმეს შევუდექი. ბუხრის ძირში ჩალაგებული აგურების

ამოღება დავიწყე. მერე ნაჯახით მართკუთხედის ფორმის ორმო ამოვთხარე და შიგ
ოქროს ქვიშით სავსე ბრეზენტის ტომრები, კონსერვის ქილები და ბოთლები
მოვათავსე. ზემოდან მიწა დავაყარე და დავტკეპნე. აგურები ისევ ისე, ძველებურად
დავალაგე და იქაურობამ პირვანდელი სახე მიიღო, თვალით ვერაფერს შეატყობდი.
დარჩენილი მიწა მოვხვეტე, გავიტანე გარეთ და ღობის იქით გადავყარე.

შუადღისათვის ავტობუსით ქალაქის ცენტრამდე ვიმგზავრე. იქ რესტორანი

შევარჩიე და მწვადი შევუკვეთე. ჩემ პირდაპირ, ფანჯარასთან, ქართველები
სადილობდნენ, საქმოსნებს ჰგავდნენ. რესტორნიდან რომ გამოვედი, სხვა
ქართველები დავინახე, კინოთეატრის წინ იდგნენ და ხმამაღლა ლაპარაკობდნენ.
გავაგრძელე გზა და ყოველი შემთხვევისათვის, — აქ ვინმე ნაცნობი არ შემეფეთოს-
მეთქი, — ქუდი და შავი სათვალე ვიყიდე.

საღამოს ფოსტაში ვიჯექი და ვნერვიულობდი. თხუთმეტჯერ გავიმეორე შეკვეთა,

მაგრამ მანუშაკამ ყურმილი არ აიღო. გვიან ღამემდე დავრჩი იქ და ბოლოს
შეფიქრიანებული წამოვედი, — მანუშაკას ხომ არ შეემთხვა რამე-მეთქი? — ვწუხდი.

სახლში ტაქსით დავბრუნდი. სანამ ჩამეძინებოდა, სახლის პატრონმა მომიკაკუნა,

— სიგარეტი ხომ არა გაქვსო.

— არა მაქვს-მეთქი, — არ გავუღე კარი.

იმ ღამეს მანუშაკა დამესიზმრა, ვითომ ქათმის ფეხები ჰქონდა.

— ეს რა არის, ეს რა დაგმართნია-მეთქი?

— რატომ? მე ძალიან მომწონსო. — და ასე ქათმის ფეხებზე შემდგარი

კმაყოფილი დააბიჯებდა ჩემ წინ, წინ და უკან.

ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა...

ადრე გამეღვიძა, ჯერ კიდევ ბნელოდა. მერე მთელი დღის განმავლობაში

არაფერი მიჭამია, არ მინდოდა. — თუ დაკავშირება ვერ მოვახერხე, მაშინ რა ვქნა-
მეთქი? — ვდარდობდი.
 საღამოს ფოსტის დარბაზში ვცემდი ბოლთას და ბოლოს, — თბილისი, მეშვიდე
კაბინა, — გამოაცხადა ოპერატორმა ქალმა მიკროფონში, თან ხელით მანიშნა, —
მიდიო! — ავიღე ყურმილი და, როგორც იქნა, — ალო, — გავიგონე მანუშაკას ხმა.

— სად დაიკარგე-მეთქი?

— აქ ხანძარი გაჩნდა, მეორე სართული სულ დაიწვა.

— რას ამბობ-მეთქი?

— ხაიმამ ახალი აპარატი მოიტანა. მავთულები იპოვა და შეაერთა, არ მეგონა,

თუ ამუშავდებოდა, მაგრამ ხომ ხედავ, მუშაობსო.

— მანდ არის?

— არა, კარგა ხანია, რაც წავიდაო.

იმ შენობასთან ბევრი კარგი მოგონება მაკავშირებდა და გული დამწყდა.

— ასე რომ, სამუშაო დავკარგე, დედაჩემი ძალიან შეწუხებულია.

— მე მაქვს ფული და მოგცემთ, მაგაზე არ იდარდო-მეთქი.

— დედაჩემმა იცი, რა მითხრა შენზე? — თქვა და გაჩუმდა.

არც მე ამოვიღე ხმა.

— მაგისი საქმე წასულია, დაივიწყე, დროა, სხვა ვინმეზე იფიქროო.

არ მესიამოვნა, მაგრამ არ გამკვირვებია.

— ჩემს სანახავად რომ აპირებ წამოსვლას, იცის?

— ნათლობის ჯვარი და ძეწკვი დამიმალა, ბილეთის ფული ხაიმამ მოგცესო.

— მაგაზე არც იფიქრო-მეთქი.

— შენ რა ქენიო?

— დავიქირავე ოთახი-მეთქი.

— ღმერთო ჩემო, რა კარგიაო.

— ეგ ტელეფონი მანდ არ დატოვო-მეთქი.

— არა, ვიცი, როგორ უნდა მოვიქცეო.

მეორე საღამოს ხაიმამ ჩემთვის უცნობი კაცის გვარი და სახელი ჩამაწერინა. —

პასპორტისათვის სურათები გადაიღე, ჩადე კონვერტში და ამ კაცის სახელზე
გამომიგზავნე მთავარ ფოსტაში, მოკითხვამდე. რომ ჩამოვალ, ახალ პასპორტს
ჩამოგიტანო.

— კაცი ხარ-მეთქი! — გამიხარდა.

— პასპორტით ივანოვი იქნები, ასე ჯობია, რუსეთში ყველაზე გავრცელებული

გვარი ივანოვიაო.

— როდის ჩამოხვალ-მეთქი?

— როგორც კი პასპორტს დაამზადებენ, წამოვიყვან მანუშაკას და წამოვალო.

მეორე დილით გადავიღე ფოტო. — დღესვე მჭირდება-მეთქი, — და სამჯერ მეტი

გადავიხადე. შუადღისათვის ფოსტაში ფოტოები და ოთხი ორმოცდაათმანეთიანი
კონვერტში ჩავდე, კონვერტს შიდა მხრიდან დავაწერე: „ეს ფული მანუშაკას გადაეცი.
“ მერე დავაწებე, მანეთ-ნახევარი გადავიხადე და როგორც მაშინ ეძახდნენ,
შეკვეთილი წერილი გავაგზავნე.

საღამოს გვიან დავბრუნდი სახლში, წვიმდა. სახლის პატრონის ფანჯრებში

სინათლე არ ენთო. — ალბათ სძინავს-მეთქი, — გავიფიქრე, მაგრამ შევცდი. ჩემს
საწოლში დამხვდა.

— ხომ ხედავ, როგორი ამინდია? გადავწყვიტე, შენთვის თბილი საწოლი

დამეხვედრებინაო. — ესე იგი, შენზე ვზრუნავ, იმიტომა ვარ აქო.

— ძალიან კეთილი ხარ-მეთქი! — აბა, რა მეთქვა? არადა, არ მესიამოვნა,

გამიკვირდა, თავს ამდენის უფლება რომ მისცა. — ამასთან ფრთხილად უნდა იყოს
კაცი-მეთქი, — გავიფიქრე და შევახსენე, — მალე ჩემი საცოლე უნდა ჩამოვიდეს-
მეთქი.

— ეგ რომ ჩამოვა, ახლოს არ გაგეკარებიო.

იმ დღეებში გული სითბოთი მქონდა სავსე. სოლიდურ რესტორნებში დავდიოდი

და კონიაკს ვსვამდი. მანუშაკასათვის ძალიან ლამაზი ოქროს საყურეები და
იტალიური, მაღალქუსლიანი ფეხსაცმელები ვიყიდე. — ეგ რაა, ჩამოვიდეს ერთი,
საჩუქრებით ავავსებ-მეთქი, — ვფიქრობდი.

ჩემი გაგზავნილი წერილი თბილისში რომ ჩავიდა, მანუშაკამ მითხრა, — ხაიმამ

შენი სურათი მაჩვენა, როგორ დამშვენებულხარ და დაკაცებულხარ, ერთი სული
მაქვს, როდის გნახავ და ჩაგეხუტებიო. — ფულის გამო მადლობა გადამიხადა, — ასი
მანეთი დედაჩემს მივეცი, ასი მე დავიტოვე ჩემთვისო.

შეთანხმებული ვიყავით, იმ საღამოს ხაიმა უნდა მოსულიყო და გველაპარაკა,

მაგრამ არ მოვიდა. არც მეორე საღამოს გამოჩნდა. მესამე საღამოს მანუშაკამ
მითხრა, — შენი პასპორტი მზადაა, ამ დილით ხაიმამ მომიტანაო.

გამიხარდა, — ძალიან კარგი-მეთქი!

 — ასე მითხრა, შენ წადი, მე ახლა ვერ მოვდივარ, მე მერე ჩამოვალ და
გნახავთო.

გამიკვირდა, — რატომ, რა მოხდა-მეთქი?

— ტროკადეროს ესროლეს, თავშია დაჭრილი, ექიმებმა არ იციან, გადარჩება თუ

არა, ძალიან მძიმედ არისო.

ეს რომ გავიგე, შევცბი. — ესეც ასე, მაგის ჯერიც დადგა-მეთქი, — გავიფიქრე.

— შენი მისამართი ჩამაწერინეო.

— რად გინდა-მეთქი?

— ხაიმამ მთხოვაო.

დამაგვიანდა პასუხის გაცემა, ტროკადეროს მოღუშული სახე მედგა თვალწინ.

შემახსენა: — გაიგე, რა გითხარი?

— რად უნდა-მეთქი?

— რომ ჩამოვა, ხომ უნდა გვიპოვოსო.

ვუთხარი.

— ახლა შენი ახალი სახელი და გვარი მიკარნახეო.

ორჯერ გავუმეორე.

რაც დაწერა, მერე ხმამაღლა წაიკითხა.

— ეგ არის-მეთქი.

— მოიცა, შევინახავო.

— შენ როდის წამოხვალ-მეთქი?

— ხვალ საღამოს დავჯდები მატარებელზე და ზეგ საღამოს მანდ ვიქნებიო!

— ძალიან კარგი-მეთქი!

— ღმერთო ჩემო, არა მჯერაო!

— თუ ისე მოხდა, რომ ბაქანზე ერთმანეთი ვერ ვნახეთ, მოსაცდელ დარბაზში

შედი, სულ ერთი მოსაცდელი დარბაზია, პოვნა არ გაგიჭირდება. მარჯვნივ,
ფანჯარასთან სკამზე დაჯექი და დამელოდე-მეთქი.
 ბოლოს საგალობელი დაუკრა და ფოსტიდან რომ გამოვედი, მარჯვენა თვალი
ამითამაშდა. არ მესიამოვნა, არ მქონდა კარგად დაცდილი. — ნეტა რა უნდა
მეწყინოს-მეთქი?

29

გავუყევი ქუჩას, გზაჯვარედინთან შევჩერდი და მერე რატომღაც მარცხნივ

გავუხვიე. მაშინ მარჯვნივ რომ გამეხვია, ჩემი ცხოვრება ალბათ სულ სხვანაირად
წავიდოდა. ვიარე და წითელი რეკლამით განათებული ბარი დავინახე. ბარიდან
მუსიკის ხმა ისმოდა. დავადე თავი და შევედი. იქ ხალხს რომ გადავხედე,
შევფიქრიანდი, ძველი ბიჭების ბარი იყო. წესით, უკან უნდა გამოვბრუნებულიყავი,
დავაპირე კიდეც, მაგრამ, — რადგან შემოვედი, ბარემ ერთ ჭიქას დავლევ-მეთქი, —
გადავწყვიტე და მივუჯექი მაგიდას.

ოფიციანტმა პატარა გრაფინით არაყი და წვრილად დაჭრილი ლიმონი

მომიტანა, — ფული ახლავე გადაიხადე, ჩვენთან ასეთი წესიაო.

ორმოცდაათმანეთიანი კუპიურა ამოვიღე და მივეცი.

— ხურდას მოგიტანო, — მითხრა და გატრიალდა.

არაყი ჭიქაში დავასხი და გადავკარი, მერე ლიმონი დავაყოლე და სიგარეტს

მოვუკიდე. — ნეტავი ვინ ესროლა-მეთქი? — ისევ ტროკადეროზე ვფიქრობდი. ეს
ამბავი ალბათ ბევრს გაუხარდებოდა, მით უმეტეს მის უბანში. ვიცოდი, სანამ
წამოიზრდებოდა, უფროს ბიჭებთან გამუდმებული კონფლიქტების გამო სულ
დალილავებული დადიოდა. ძალიან ბევრი ჰყავდა გალახული და არ უყვარდათ. იმ
დროისათვის ქალაქში გავრცელებულ წესს უბნის ბიჭების სოლიდარობის შესახებ არ
ცნობდა. ვაგიფას გარდა, ახლოს არავის არ იკარებდა.

მისი უცნაური ზედმეტი სახელის ისტორია კი ასეთია: პატარა ბიჭები ადრიან

დილით მანქანის დაცლაში უნდა მიხმარებოდნენ კახელ გლეხს, საზამთროებით რომ
ვაჭრობდა და სამაგიეროდ, თითოეული თითო საზამთროს მიიღებდა. არ იყო ცუდი
გარიგება. უმრავლესობა ალბათ მოუთმენლად ელოდა გათენებას. ტროკადერომ
დააგვიანა. რომ მივიდა, საქმე უკვე მორჩენილი იყო. ზოგი იქვე შეექცეოდა
საზამთროს, ზოგი სახლისაკენ მიარბენინებდა. მაინც მიადგა გლეხს და, — მეც
მომეციო! — სთხოვა.

გლეხი გაბრაზებულა, — ტრაკ, ადე რო? — დაუყვირა თურმე. ეს კუთხური

ნათქვამი ასე განიმარტება: — ტრაკ, — ესე იგი, ტრაკო. ადე? — ანუ — ადექიო? —
რო? — დროზეო? სხვა ენაზე სიტყვასიტყვით თუ თარგმნი, გამოდის, „ტრაკო, ადექი
დროზე?“ იმ დღიდან ტრაკადერო დაარქვეს, მაგრამ მერე, იმისდა მიხედვით, თუ
როგორ იზრდებოდა მისი ავტორიტეტი, სიტყვა ტრაკი უფრო და უფრო საშიში
ხდებოდა და თანდათან, შეუმჩნევლად, გაუგებარ სიტყვად, ტროკად გადაკეთდა და
ბოლოს, უკვე ზურგს უკანაც კი, ტროკადეროდ იხსენიებდნენ.

ოფიციანტმა ხურდა რომ დამიბრუნა, შევამჩნიე, თვალჩალურჯებული

ახალგაზრდა კაცი როგორ მომაშტერდა, ჩემ პირდაპირ იჯდა მაგიდასთან. მერე
მიბრუნდა და თავის ამხანაგებს რაღაც უთხრა. ოთხნი იყვნენ, წინ ლუდის ბოთლები
ელაგათ. ერთი ადგა, მოვიდა, გამოსწია სკამი და გვერდით მომიჯდა, — გეტყობა,
აქაური არა ხარო.

— აქაური ვარ-მეთქი.

— მე პირველად გხედავო.

— პირველად და უკანასკნელად-მეთქი, — ლიმონის ნაჭერი პირში ჩავიდე და

წამოდგომა დავაპირე.

— მოიცა, სად მიდიხარო, — მკლავზე წამავლო ხელი.

— რა გინდა-მეთქი?

— ვილაპარაკოთო.

მივხვდი, შეცდომა დავუშვი, ორმოცდაათმანეთიანი კუპიურა ოფიციანტისათვის

არ უნდა მიმეცა, დაინახეს და ფულის სუნი ეცათ. ჩვეულებრივი ქუჩის ბიჭები იყვნენ,
უფულო და უტვინო.

— გავიყოთ, რაცა მაქვს-მეთქი, — ოცდასამი მანეთი გადავთვალე და გავუწოდე.

ჯიბეში ჩაიდო და მერე მითხრა, — თავს ნუ იგდებ, რაც თქვი, შეასრულეო.

— ნახევარი მოგეცი-მეთქი.

— გაგჩხრეკ, ოცდასამ მანეთზე მეტი თუ აღმოგაჩნდება, იცოდე, დაგსჯი

ტყუილისათვისო.

მთელი ჩემი ფული სამ ნაწილად მქონდა გაყოფილი და პიჯაკისა და შარვლის

ჯიბეებში მელაგა.

— ადექი, გამომყევიო! — წამოდგა.

— სად-მეთქი?

— ტუალეტშიო.

ავდექი და კარისაკენ წავედი.

— ეი, მოდი აქო.

ნაბიჯს მოვუჩქარე, გავაღე კარი და ქუჩაში გამოვედი. ქუჩის მეორე მხარეს შავი
„ვოლგა“ იდგა, დაბურული მინებით. სხვა განსაკუთრებული ნიშნები არ ჰქონდა,
მაგრამ მაინც დავეჭვდი, — ძაღლები არ იყვნენ-მეთქი. — გაქცევა ვერ გავრისკე,
ყურადღებას მივიქცევდი. ის ნაბიჭვარი კი ფეხდაფეხ მომყვებოდა, — სად მიდიხარ?
მოდი აქო!

მივბრუნდი და ვუთხარი, — დაწყნარდი, ხუთასი მანეთი მაქვს და გაძლევ-მეთქი.

— ხუთასი მანეთი ცალკე, შარვლის უკანა ჯიბეში მქონდა შენახული, — ოღონდ უნდა
შემეშვა, შენ შენთვის და მე ჩემთვის-მეთქი.

გაუხარდა, — ესე იგი, შენ ფული ბლომადა გაქვსო, — და სახეში გამარტყა. ასეთ
რამეს არ ველოდი, თავის დახრა ვერ მოვასწარი და დავბარბაცდი. საყელოში ხელი
წამავლო და ბარისაკენ წამათრია, — მე მატყუარებს დასანახად ვერ ვიტანო.

— მოვდივარ, ხელი გამიშვი-მეთქი, — და გავუცინე. ჩვეულებრივად მინდოდა,

მივყოლოდი, ისე, ვითომ არაფერი მომხდარა, ქუჩის გადაღმა გაჩერებული მანქანა
მაფიქრებდა. — ჯანდაბას, მივცემ ამ ფულს, ოღონდ ახლა შარი არ ვიშოვო-მეთქი.
— მაგრამ იმ ნაბიჭვარმა ხელი არ გამიშვა და რისიც მეშინოდა, ის მოხდა. მანქანა
დაიძრა, მოუხვია და ჩვენ უკან გაჩერდა. მანქანიდან ძაღლები გადმოვიდნენ, —
შეჩერდითო! — გავიგონე ბოხი ხმა, სამნი იყვნენ.

ჩემი პასპორტისათვის დიდი ყურადღება არ მიუქცევიათ, ერთი დახედეს და მერე

ულვაშებიანმა სერჟანტმა ჩაიდო ჯიბეში. ის ნაბიჭვარი დიდ გულზე იყო, — რა
საბუთებსა მთხოვთ, ხომ მიცნობთო? — კედელთან მიაყენეს, გაჩხრიკეს და დიდი
დანა ამოუღეს ჯიბიდან. მერე ჩემი ჯერი დადგა, იმდენი ფული რომ მინახეს, თვალები
დაჭყიტეს, — მხატვარი ვარ-მეთქი, — ვუთხარი.

— კი მაგრამ, ასეთი რა დახატეო?

— ლენინის პორტრეტების სპეციალისტი ვარ-მეთქი.

სერჟანტს გვერდზე ტყავის ჩანთა ეკიდა, ფული იმ ჩანთაში ჩაალაგა.

— რატომ გაგარტყაო?

— ალბათ ვინმეში შევეშალე, კაცს პირველად ვხედავ, მაგასთან საჩხუბარი რა

მაქვს-მეთქი.

შევატყვე, არ დამიჯერა.

— მე წესიერი კაცი ვარ-მეთქი.

— ამ ბარში რა გინდოდაო?

— შემთხვევით მოვხვდი-მეთქი!

იმ ნაბიჭვრის მეგობრები ბარიდან გამოვიდნენ, კართან გაჩერდნენ და

გვიყურებდნენ.

— რაღაც მინდა, გითხრა-მეთქი, — ვუთხარი სერჟანტს.

 — თქვიო.

— ასე არა-მეთქი.

მომკიდა ხელი და გვერდზე გამიყვანა.

— ჩემი საცოლის მშობლებთანა მაქვს შეხვედრა, მეჩქარება, ორასი მანეთი

დაიტოვე, დანარჩენი დამიბრუნე და გამიშვი-მეთქი.

შეყოყმანდა.

— სამასი იყოს, ჯანდაბას.

უფრო მეტის შეთავაზება არ ღირდა, — რამე არ იეჭვოს, არ მიხვდეს, სერიოზულ

დამნაშავესთან რომა აქვს საქმე და არ დაფრთხეს-მეთქი.

— კარგიო, — დამიქნია თავი, შეტრიალდა და ამ დროს მილიციის ვილისი

გამოჩნდა, „ვოლგას“ შემოუარა და ჩვენ პირდაპირ გაჩერდა. კარი კაპიტანმა გააღო,
ორმოცდაათ წლამდე იქნებოდა. არ გადმოსულა, ისე იკითხა, — რა ხდებაო?

— არაფერი განსაკუთრებული, — უპასუხა სერჟანტმა.

— იჩხუბეს, — დაამატა მეორე ძაღლმა.

კაპიტანმა ის ნაბიჭვარი იცნო, — შენ არ ისვენებ, არაო? — და შეაგინა. მერე, —

ეგ ვინ არისო? — იკითხა ჩემზე.

— ამბობს, მხატვარი ვარო, — ისევ იმ მეორე ძაღლმა უპასუხა.

— ეგ არაფერ შუაშია, იმან დაარტყაო, — დაამატა სერჟანტმა.

დაძაბულობისაგან სული მეხუთებოდა.

კაპიტანმა ისევ შემათვალიერა, — საბუთები აქვსო? — იკითხა.

— კი, აქვს, — ისევ იმ მეორე ძაღლმა გასცა პასუხი.

— ეგ წესიერი კაცი ჩანსო, — ვითომ არაფერი, ისე, სხვათა შორის თქვა

სერჟანტმა.

— პრეტენზიები გაქვსო? — მკითხა კაპიტანმა.

— არა-მეთქი, — გავაქნიე თავი და მაშინ შევამჩნიე, ცხვირიდან წამოსული

სისხლი მკერდზე რომ მეწვეთებოდა.

— რატომო?

— დარწმუნებული ვარ, ვიღაცაში შევეშალე, შეცდომა ვის არ მოსვლია-მეთქი.

 თითქოს გაუკვირდა, მაგრამ მეტი არაფერი უკითხავს, სერჟანტს მიუბრუნდა, —
გაუშვითო, — უთხრა და კარის მიხურვა დააპირა. ამ დროს მესამე ძაღლმა გააღო
პირი და დააყრანტალა, — ძალიან ბევრი ფული აქვსო. — არადა, მანამდე ჩუმად
იყო, ხმა არ ამოუღია.

კაპიტანმა კარი აღარ დახურა, — მაჩვენეთო! — ბრძანა. სერჟანტმა ჩანთიდან

ამოიღო ფული და აჩვენა. კაპიტანმა დახედა, მერე თავი ასწია და სერჟანტს
გაბრაზებული მიაშტერდა. იმან თვალი აარიდა.

— ეგ ჩემი ჰონორარია-მეთქი, — წამოვიყვირე, მაგრამ კაპიტანმა ჩემი სიტყვები

არაფრად ჩააგდო.

— განყოფილებაში მიიყვანეთ, დაადგენენ, ვინ არის სინამდვილეში და საიდანა

აქვს ამდენი ფულიო, — მერე გადააფურთხა, დახურა კარი და ვილისი დაიძრა.

სერჟანტმა თვალი გააყოლა, ვერ იყო გუნებაზე. ის ნაბიჭვარი გაუშვეს, მე ჩამსვეს

მანქანაში და მილიციის განყოფილებაში მიმიყვანეს.

იქ მორიგე ოფიცერმა ჩემს პასპორტს რომ დახედა, თავი ასწია და ყურადღებით

დამაკვირდა, — ეს შენა ხარო? — კარგ ხასიათზე დადგა.

— ხო, მე ვარ, რა მოხდა-მეთქი?

არ მიპასუხა. ტელეფონით დარეკა და ვიღაცას მოახსენა, — ესა და ეს კაცი

მოიყვანესო.

ვიგრძენი, რომ ახალ ხათაბალაში ვეხვეოდი.

— ორი წელია, გეძებენო! — მითხრა მერე მორიგემ.

ხომ არ ვეტყოდი, — მე ის კაცი არა ვარ, ჯუდე ვარ, უფრო სწორად, იოსები ვარ,
ანდრონიკაშვილი-მეთქი, — და მწარედ გამეცინა.

— რატომ მეძებენ-მეთქი?

— არ იციო?

— არ მახსოვს-მეთქი.

— მაგაზე არ ინერვიულო, გაგახსენებენო.

საკანში რომ შემიყვანეს და კარი მომიკეტეს, გავქანდი და სიმწრისაგან კედელს

მთელი ძალით დავარტყი თავი. თითქოს აფეთქების სინათლემ გაანათა ირგვლივ
ყველაფერი და გონება დავკარგე.

თვალები რომ გავახილე, თენდებოდა. მაღლა სარკმელში, გისოსებს იქით, ცის

მუქი ლურჯი ნაჭერი ჩანდა. საკანში, ჩემ გარდა, კიდევ ხუთი კაცი იყო. ეძინათ.
 — ღმერთო ჩემო, რა ჯანდაბა მინდოდა იმ ბარში, გულმა რაღაც უსიამოვნო რომ
მიგრძნო, რატომ მაშინვე არ მოვტრიალდი, ჩემს თავს რატომ ვუღალატე-მეთქი.

დილით რკინის კათხებით ჩაი დაგვირიგეს, გემრიელი მეჩვენა, არც სიტკბო

აკლდა. — რა დააშავე, რატომ ზიხარო? — მკითხა ერთმა ახალგაზრდა კაცმა. რა
უნდა მეპასუხა? — ჯერ არ ვიცი-მეთქი. — ხუმრობად ჩათვალა და გაიღიმა. არადა,
მართლა ასე იყო. მე თვითონ ერთი სული მქონდა, სანამ გავიგებდი, რას
დამაბრალებდნენ.

მთელი დღე თავი მტკიოდა. ვიწექი ნარზე და მანუშაკაზე ვფიქრობდი. საღამოს

წარმოვიდგინე, როგორ ადიოდა გახარებული მატარებელში, როგორ აელამებდა
თვალებს და ავტირდი.

— შენ რა, პირველადა გაქვს ძაღლებთან საქმეო? — მკითხეს.

— ხო-მეთქი, — დავაქნიე თავი.

მეორე დღეს კვირა იყო, გამომძიებლები ისვენებდნენ. იმ საძაღლეთიდან

რკინიგზის სადგურამდე ერთი კილომეტრიც არ იქნებოდა. რომ დაღამდა,
განერვიულებული დავაბიჯებდი საკანში წინ და უკან და სული მეხუთებოდა. ვიცოდი,
იქ, რკინიგზის სადგურის მოსაცდელ დარბაზში მანუშაკა იჯდა ფანჯარასთან და
მელოდებოდა.

ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა...

იმ ღამეს არ მძინებია. შეწუხებული პატიმრები დამემუქრნენ, — ნუ ყმუი,

დაგვაძინე, თორემ ცხვირ-პირს დაგამტვრევთო.

30

დილით ოლქის ცენტრალურ ციხეში გადამიყვანეს და სამი დღის მერე

ახალგაზრდა გამომძიებლის წინ დამსვეს მაგიდასთან. მეჩხერი, სასაცილო ულვაშები
ჰქონდა, ერთი შეხედვით, მიწებებული გეგონებოდა. ჩემ მიერ ჩადენილი
დანაშაულები ჩამოთვალა, — შეიარაღებული ძარცვა, მანქანის გატაცება და ქალის
გაუპატიურება.

ეს ვის გადავყრივარ-მეთქი, — გავიფიქრე, მაგიდაზე მუშტი დავარტყი და

დავიღრიალე: — ეგ ყველაფერი ტყუილია-მეთქი.

— დაგიმტკიცებო.

გაძარცული ქალი სასაუზმის მებუფეტე აღმოჩნდა.

 — იარაღი დამიმიზნა, რაც ფული მქონდა წაიღო, ჩაჯდა მანქანაში და წავიდა.
კიდევ კარგი, მზარეულმა მოასწრო და მანქანის ნომერი დაიმახსოვრაო.

იმ ამბიდან ორი წელი იყო გასული.

— ქალბატონო, პირველად გხედავ-მეთქი!

— ვითომ? ძალიან ჰგავხარო.

— ის არის თუ არა? — ჰკითხა გამომძიებელმა მკაცრი ტონით.

— მგონი, ის არის, მაგრამ ბოლომდე დარწმუნებული არა ვარო. — უფრო შორს

არ წასულა.

გამომძიებელი მაინც კმაყოფილი დარჩა.

მზარეულმა გამიღიმა, — გაები მახეში! — მითხრა ნიშნის მოგებით. კატეგორიული

იყო, — ის არის, დარწმუნებული ვარ, არ მეშლებაო.

— გეშლება-მეთქი! — გავნერვიულდი და მაგიდის გადაბრუნება ვცადე, მაგრამ

არ დამანებეს.

მანქანის პატრონი პროფესიით ფოტოგრაფი იყო, სათვალე ეკეთა და ნიკაპი

უკანკალებდა, — მაგის სახეს რა დამავიწყებს, რა თქმა უნდა, ის არისო. —
დაწვრილებით მოჰყვა, როგორ გადმოვათრიე მანქანიდან და ვცემე. ინტერესით
ვუსმენდი. იმ ამბიდან ერთი კვირის მერე, თურმე შემთხვევით დამინახა ბაზართან,
ფოტოაპარატი თან ჰქონდა და ორი სურათი გადამიღო. ასე გახდა ცნობილი
ძაღლებისათვის დამნაშავის ვინაობა.

პირზე მადგებოდნენ და რა მექნა, ნერვიულობისა და ყოყმანის მერე იძულებული

ვიყავი, მეღიარებინა ჩადენილი დანაშაული და ოქმებზე ხელს ვაწერდი. მაგრამ იმ
გაუპატიურებულმა ქალმა კინაღამ ყველაფერი გააფუჭა. — ამ კაცს პირველად
ვხედავო, — გამოაცხადა.

შევეცადე, არაფერი შემტყობოდა, კმაყოფილი კაცის გამომეტყველება მივიღე და

ხელები გავშალე, — ამ შემთხვევაში ცამდე მართალი ვარ-მეთქი.

გამომძიებელი დაიძაბა, — კარგად დააკვირდიო!

ქალი გაჯიუტდა, — სიმართლე თუ გაინტერესებთ, გეუბნებით, ეს ჰგავს, მაგრამ

ის არ არისო.

ის ქალი ტყეში იპოვეს გულწასული. იქვე ახლოს გატაცებული მანქანა ბოლავდა,

მარტო დაბრეცილი კარკასი იყო დარჩენილი. ჩემმა ტყუპისცალმა თურმე ცეცხლი
წაუკიდა, — ცივაო, — იქით მანქანა იწვოდა, აქეთ კი ის ჟიმავდა ქალს. გამოდიოდა,
რომ ან ქალი ტყუოდა, ან მზარეული და ფოტოგრაფი ცდებოდნენ და შევშინდი, —
სიტუაცია არ შეიცვალოს, არ გავიშიფრო-მეთქი.
 დრო შევარჩიე და გამომძიებელმა გვერდზე მიიხედა თუ არა, ქალს, მადლობის
ნიშნად, ქურდულად გავუღიმე, ცერა თითი დავანახვე და თვალი ჩავუკარი. ვცადე და
გამომივიდა, გამომძიებელმა ეს ყველაფერი შეამჩნია და გაბრაზდა, ქალს უყვირა: —
შენ რა, გინდა, კიდევ ერთხელ გაგჟიმოს? სხვანაირად ვერ იხსენებო?

— წესიერად მელაპარაკე, — შეუბღვირა ქალმა.

— იცოდე, ამას არ გაპატიებ, — დაემუქრა ის.

ქალი გაწითლდა.

მე თვალი ჩავუკარი.

— ეგ ყველაფერი შენი ნებით მოხდაო? — ჰკითხა გამომძიებელმა.

— არაო, — სახე შეეცვალა ქალს.

— მაშინ ხელს რატომ აფარებო?

ქალი შეყოყმანდა, — ძალიან ჰგავს, მეტი რა ვთქვაო.

— ეგ არ არის საკმარისიო.

— ხო, მაგრამ დარწმუნებული არა ვარ და ხელი როგორ დავადოო.

— ეგ უკვე სხვა საქმეა, — გამომძიებელი კიდევ უფრო მკაცრი გახდა, — მიდი,

უფრო კარგად დააკვირდი!

ქალმა თავი დაბლა დახარა.

— იცოდე, ინანებო!

— მე პროტესტს ვაცხადებ, რატომ აშინებ? ასე როგორ შეიძლება-მეთქი, —

აღვშფოთდი და წამოდგომა დავაპირე, მაგრამ დაბმული ვიყავი და არ გამომივიდა.

— შენ ხმა ჩაიგდეო! — დამიყვირა გამომძიებელმა.

— შენი დედაც-მეთქი... — შევაგინე.

— მოვიცლი მე შენთვისო, — დამემუქრა ის და ქალს მიუბრუნდა, — კარგი,

დაწერე, რომ ჰგავს, მაგრამ დარწმუნებული არა ხარ, ისაა თუ არა სინამდვილეშიო.

— ასე არა, დაწერე, რომ ის კაცი არა ვარ-მეთქი! — მე ჩემსას არ ვთმობდი.

ქალმა მიყურა, მიყურა, მერე კალმისტარი აიღო და ფურცელზე სულ ერთი

ფრაზა დაწერა, ქვემოთ ხელი მოაწერა და ფურცელი გამომძიებელს მიაწოდა. იმან
ხმამაღლა წაიკითხა და გესლიანად გაიღიმა, — აი, ასეო!

ფურცელზე ეწერა: ეგ არის, ამოვიცანიო.

 — ძუკნა ხარ-მეთქი.

ქალმა თვალი ამარიდა. შეიძლება, იფიქრა, — მართლა ის კაცია და მეშლებაო.

— ანდა, გამომძიებელთან ურთიერთობის გართულების შეეშინდა, შარი არ ვიშოვოო.
არ ვიცი, როგორ იყო სინამდვილეში, მაგრამ ჩემთვის, აბა, რა მნიშვნელობა ჰქონდა?

ხელი ჩავიქნიე, — რაც არის, არის, მაგრამ სიმართლე მაინც უნდა გითხრა,
შენისთანა სასიამოვნო ქალი არასოდეს მყოლია, მადლობა იმ მშვენიერი
ღამისათვის-მეთქი.

გაკვირვებამ გაიელვა მის თვალებში, იგრძნო, რომ მაწყობდა, რაც მოხდა და

სახეზე დაბნეულობა გამოესახა. თითქმის ყველა დაკითხვის მერე მცემდნენ, გვერდები
ისე მტკიოდა, ციხის კიბეზე ასვლა მიჭირდა.

საკანში ჩვიდმეტი კაცი ვიყავით. მე ერთი ტაჯიკი დამიმეგობრდა, ნარკოტიკების

გასაღებისათვის ელოდა გასამართლებას. ჩემ გვერდით საწოლზე იძინებდა, სულ
იღიმებოდა და მოსულელო კაცის შთაბეჭდილებას ტოვებდა. ერთხელ მითხრა, —
ორი ცოლი და ერთი საცოლე მყავსო, — მერე ამაყად დაამატა, — მშვენიერი ქალები
არიან, ხან ერთზე ვფიქრობ, ხან მეორეზე, ხან მესამეზე და ამიტომაა, სულ კარგ
ხასიათზე რომ ვარო.

მე ერთზე ვფიქრობდი და გული გახეთქვაზე მქონდა. დარწმუნებული ვიყავი,

მანუშაკა სულ ცოტა სამი დღე მაინც იჯდა იქ, რკინიგზის მოსაცდელ დარბაზში, და
მელოდებოდა. ერთადერთი, რითაც ასე ვთქვათ, თავს ვიმშვიდებდი, ის იყო, რომ
ვიცოდი, ფული ჰქონდა და იმ ხნის განმავლობაში საჭმლის პრობლემა არ ექნებოდა.
ბოლოს ალბათ ბილეთსაც იყიდდა და გაბრუნდებოდა უკან, ამას ნამდვილად
მოახერხებდა. იმაზე, თუ როგორ ხასიათზე იქნებოდა, ფიქრს გავურბოდი, არ
მინდოდა, წარმომედგინა.

ამასობაში ჩემი დაჭერიდან სამ თვეზე მეტი გავიდა. როგორც იქნა, ძიება
დამთავრდა და ერთ დღეს ვიღაც თმაგაბურძგნილი კაცი გამომეცხადა, — მე შენი
ადვოკატი ვარო. — თურმე სახაზინო ადვოკატი დამინიშნეს.

— რა შეგიძლია, ჩემთვის გააკეთო-მეთქი?

— მოსამართლეს ვთხოვ, სასჯელი შეგიმსუბუქოსო.

გამეცინა.

მერე ის ადვოკატი სასამართლო პროცესზე ვნახე, თვალები დაწითლებული

ჰქონდა, ნამთვრალევი იყო. კარგად არ ახსოვდა, რატომ მასამართლებდნენ.
სიტყვით რომ გამოვიდა, ჩემს გვარს შეცდომით ამბობდა, მდივანმა ქალმა სამჯერ თუ
ოთხჯერ შეუსწორა, მაგრამ მაინც ეშლებოდა და იმანაც ბოლოს დაანება თავი.
დარბაზში ცოტა იყო ხალხი. სულ ბოლოში, კედელთან ერთი ჩაფსკვნილი კაცი იჯდა,
კეპი თვალებზე ჰქონდა ჩამოფხატული. დავაკვირდი და ვიცანი, იმ ჩემი ტყუპისცალის
ბიძა იყო, გაქვავებული სახით მომჩერებოდა. თავიდან დავფრთხი, მაგრამ მერე
დავასკვენი, — თუ მისი დისშვილის მაგივრად ვაპირებ სასჯელის მოხდას, რა უნდა
ჰქონდეს ამის საწინააღმდეგო-მეთქი? — და დავმშვიდდი.

რაც შეეხება იმ ფულს, ჩემი დაჭერის მიზეზი რომ გახდა, განვაცხადე, —

ყირგიზელ ვაჭრებს მოვპარე მატარებელში-მეთქი, — და ამით მორჩა.

თორმეტი წელი მომისაჯეს იმ დანაშაულებისათვის, რომელთა შესახებ, სანამ

დამიჭერდნენ, წარმოდგენაც კი არ მქონდა.

სამი დღის მერე ადვოკატმა ციხეში მომაკითხა. — განაჩენის გასაჩივრებას ხომ

არ აპირებო?

— აზრი თუ აქვს-მეთქი?

— თუ დაგიმატებენ, თორემ დაკლებით ნამდვილად არ დაგიკლებენო.

— აბა, რატომ მთავაზობ-მეთქი?

— წესია ასეთიო.

— წადი შენი დედაც-მეთქი...

— ხომ არ გინდა, ციმბირში ან ჩრდილოეთში მოითხოვო გადაყვანა, სადაც

პატიმრებს ერთ დღეს სამად უთვლიანო? — რას ვეტყოდი? — არა-მეთქი. — იმის
შიში მქონდა, ძალით არ წავეყვანეთ იქით, თორემ ნებით ასეთ რამეზე როგორ
დავთანხმდებოდი. როგორც ამბობდნენ, ციმბირში და ჩრდილოეთში ბევრი ისეთი
საპატიმრო ბანაკი იყო, მაგრამ აბა, საიდან უნდა მცოდნოდა, რომელში
მოვხვდებოდი, — ერთიც ვნახოთ და, ისევ იმ ოქროს საბადოებზე მიკრან თავი-მეთქი.
— მაშინ რა უნდა მექნა?

გავიდა კიდევ ერთი კვირა და გამომიცხადეს, — დედაშენმა მოგაკითხაო.

ეჭვი არ მეპარებოდა, იმ ქალმა იცოდა, მისი შვილი რომ არ ვიყავი და, წესით,
ჩემთან არაფერი ესაქმებოდა. — ნეტა რა ჯანდაბა უნდა-მეთქი? — გავნერვიულდი.

პაემნის ოთახში რომ შევედი, გისოსებს იქით საკმაოდ მსუქანი ქალი დავინახე,
სკამზე იჯდა, შავებში იყო ჩაცმული. მოვახერხე და გავუღიმე, — დედი, როგორა ხარ-
მეთქი?

— ღმერთო ჩემოო, — ამოიოხრა და თვალებიდან ცრემლები წასკდა.

ასეთ რამეს არ ველოდი.

— მართლა ძალიან ჰგავხარო, — მითხრა.

— სამწუხაროდ-მეთქი.
 — ალბათ უარესის გეშინია, არა? — მკითხა. მიზეზი ჰქონდა, ჩემ შესახებ რომ
ეფიქრა და დასკვნაც სწორად გააკეთა, — იმიტომ ზიხარ ახლა აქო.

— იმედი მაქვს, თქვენც გაწყობთ, ჩვენი ინტერესები ერთმანეთს ემთხვევა-მეთქი.

— ახლა უკვე მნიშვნელობა აღარა აქვს, — თქვა და ისევ ატირდა, — ცოცხალი

აღარ არისო.

— რას ამბობთ-მეთქი?

— იაგურიაში მეჯოგეებმა მოკლეს და ძაღლებს შეაჭამესო.

დავიბენი, არ ვიცოდი, რა მეთქვა. მერე როგორც იქნა, ამოვიღე ხმა, — იქნებ

არასწორად მოგიტანეს ამბავი, შეიძლება, ცოცხალია და გამოჩნდეს-მეთქი.

— ბიძამისის თვალწინ მოხდა ეგ ყველაფერი, იმან გაქცევა მოახერხაო.

— ასეთი რა დააშავეს-მეთქი?

არ მიპასუხა. თავი უხერხულად ვიგრძენი და, — ძალიან ვწუხვარ-მეთქი, —

მივუსამძიმრე.

— ძაღლები თურმე სამი დღე ჭამდნენო, — ცრემლები ცხვირსახოცით

მოიწმინდა, ნერვიულობისაგან გატანჯული ქალი იყო. შემეცოდა.

— კიდევ გყავთ შვილები-მეთქი?

თავი გააქნია, — არაო.

— ძალიან ვწუხვარ-მეთქი, — გავიმეორე ისევ.

— ნუ ტყუიო.

ხმა აღარ ამოვიღე.

— შენ შეგიძლია, მშვიდად იყო, არ გაგცემთო.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

ცოტა ხანს ორივენი ჩუმად ვიყავით, მიყურებდა და რაღაც უცნაურად ეღიმებოდა.

— ძალიან მინდოდა შენი ნახვაო. — რატომ უნდოდა, არ აუხსნია, ისედაც მივუხვდი
და კიდევ უფრო შემეცოდა. მხრები უხერხულად ავიჩეჩე და დედაჩემი გამახსენდა, —
ნეტა სადაა ახლა-მეთქი? — გავიფიქრე.

— სასამართლოზე ვერ შევძელი მოსვლა, ავად ვიყავიო.

წასვლისას ჩანთიდან მუყაოს კოლოფი ამოიღო, — აქ ალუბლის ნამცხვარია,

ჩემს ბიჭს ძალიან უყვარდაო. — რომ ჩამოვართვი, ხელებზე დამხედა და ისევ
ატირდა, — ჩემსას უფრო მოკლე და მსხვილი თითები ჰქონდაო.
 მერე საკანში საწოლზე ვიწექი და ვფიქრობდი, რომ ის საცოდავი ძაღლებმა თუ
შეჭამეს, მისი მხრიდან ჩემი გაშიფრვის საფრთხე აღარ არსებობდა. რად უნდა თქმა,
ეს არ იყო ცუდი, ამ მხრივ გამიმართლა და კითხვა გამიჩნდა, — ნეტა ასეთ
გამართლებებს საით მივყავარ, ბოლოს რა იქნება-მეთქი?

31

ერთი თვის შემდეგ ორას ორმოცდაათი პატიმარი ჩაგვსხეს მატარებელში და

აზიისაკენ გაგვაქანეს. თვე-ნახევარი ვიყავი გზაში. სამი სატრანზიტო პუნქტი გავიარე
და ბოლოს ყაზახეთში, ქალაქ ყარაგანდიდან ხუთასი კილომეტრის დაშორებით,
შრომა-გასწორების კოლონიაში ამოვყავი თავი.

დილით ექვს საათზე წამოგვყრიდნენ, კოლონებად დაგვაწყობდნენ და

სპილენძის კარიერისაკენ გავუდგებოდით. იქ დაბინდებამდე ვთხრიდით ქვიან,
ჟანგისფერ მიწას. ის მიწა მანქანებით სადღაც შორს მიჰქონდათ. საითაც გაიხედავდი,
მარტო გადახრუკული გორაკები ჩანდა. ჩიტი ტოტს ვერ იპოვიდა, ზედ რომ
ჩამომჯდარიყო.

ზაფხულში მზე ისე აჭერდა, სუნთქვა ჭირდა. ზამთარში თოვლი ნაკლებად იყო,
მაგრამ ყინავდა და ქარი უბერავდა.

ძველი პატიმრებიდან კბილები თითქმის არავის ჰქონდა შერჩენილი. უცნაური

დაავადება იყო გავრცელებული, ყოველგვარი ტკივილის გარეშე, კბილი მოირყეოდა,
ფამფალს იწყებდა და ერთ დღეს ღრძილიდან ამოსრიალდებოდა. ამბობდნენ, —
ნიორი შველისო, — და ოფიცრები და ადმინისტრაციის თანამშრომლები ერთიანად
ნივრის სუნით ყარდნენ. ჯარისკაცებსა და უბრალო პატიმრებს ნიორზე ხელი
ადვილად არ მიუწვდებოდათ, ძალიან ცოტანი იყვნენ ისეთები, ვისაც პატარა
ამანათებით სახლებიდან უგზავნიდნენ. დანარჩენები დროდადრო პირიდან მთელ
კბილებს აფურთხებდნენ და საბოლოოდ ჩიფჩიფს იწყებდნენ. ჩიფჩიფის დროს
დაწითლებული ღრძილები უჩანდათ.

რომ არ ვჩანდი და ჩემ შესახებ არაფერი ისმოდა, რა უნდა ეფიქრა ხაიმას? ერთი
ალბათ ის, რომ იმ ოქროს გულისათვის დამბრიდეს და სადღაც დამმარხეს და მეორე,
ის, რაც მოხდა სინამდვილეში. აბა, მეტი სხვა რა? — კიდევ კარგი, მაშინ მანუშაკამ
ჩემი ახალი გვარი და სახელი რომ ჩაიწერა-მეთქი, — კმაყოფილი ვიყავი.
კოლონიებისა და ციხეების ჩაკეტილ სისტემაში, როცა გვარი და სახელი იცოდი, კაცის
პოვნა არ იყო უიმედო საქმე. მილიონობით პატიმარი ჰყავდათ, მაგრამ თუ
მოინდომებდი, ბოლობოლო იპოვიდი. დრო იყო საჭირო და მეც ველოდებოდი,
მაგრამ ისე გავიდა მთელი წელი, ხაიმა არ გამოჩნდა და გულში წყენა შემეპარა. —
სადაა აქამდე ეგ ნაბოზვარი-მეთქი?
 რომ გამოჩენილიყო, მივასწავლიდი, სად მქონდა ოქრო დამარხული; წაიღებდა
იმ ოქროს და ჩემთვის შეწყალების მიღებას თუ ვერ მოახერხებდა, მაშინ გაქცევაში
მაინც დამეხმარებოდა. ყარაულები სერიოზულ ფულზე უარს არ იტყოდნენ, ამაში
დარწმუნებული ვიყავი, მაგრამ არ ჩანდა.

მიჭირდა იმის დაჯერება, რომ ფეხებზე დამიკიდა. — რამე ხომ არ შეემთხვა-

მეთქი? — ვწუხდი. არ იყო გამორიცხული, რომ ისე ჰქონდა საქმე, იქით სჭირდებოდა
შველა, მაგრამ როგორ უნდა გამეგო სიმართლე? ვინ მეტყოდა? ჩამალული ვიყავი
თბილისიდან ძალიან შორს, აზიის შუაგულში, ექვსი ათას ხუთას პატიმარს შორის.

ორი მოსკოველი აისორის გარდა, თითქმის არავის ვეკონტაქტებოდი. ის

აისორები მეჯღანეები იყვნენ, ფეხსაცმელების შესაკეთებელ საამქროში საქმე თავზე
საყრელად ჰქონდათ. ჯარისკაცების, პატიმრებისა და ადმინისტრაციის
თანამშრომლების ფეხსაცმელებს ამთელებდნენ, ხშირად კვირაობითაც არ
ისვენებდნენ. ერთხელ მივეხმარე, ვიღაც ოფიცრის ბატინკს გამოვუცვალე ძირი, რომ
დახედეს, გაუკვირდათ, — შენ რა კარგი ხელი გქონიაო, — მითხრეს. გულიანი ბიჭები
იყვნენ, სიგარეტები ყოველთვის ჰქონდათ და მჩუქნიდნენ. ეს მაწყობდა და
კვირაობით, როცა მუშაობდნენ, მივდიოდი და ვეხმარებოდი.

კიდევ ერთი წელი რომ გავიდა და პირველი კბილი გადმოვაფურთხე, კონვერტი

და ფურცლები ვიყიდე და ასეთი რამე დავწერე: „ხაიმას სალამი! შენი ძველი
მეგობარი ვარ, ესა და ეს კაცი, ამ ორი წლის წინ კრასნოდარიდან დაგირეკე და
გელაპარაკე, უნდა შეგხვედროდი, მაგრამ მოხდა ისე, რომ დამიჭირეს და ახლა შუა
აზიაში ვიხდი სასჯელს, ამა და ამ საპატიმრო ბანაკში-მეთქი, — მისამართს ხაზი
გავუსვი, — თუ როდისმე ამ მხარეში მოხვდები, მაშინ იქნებ მეც შემომიარო და მნახო,
ძალიან გამიხარდება და ბევრ საინტერესო ამბავს მოგიყვები-მეთქი“.

გადავიკითხე და ისევ შევყოყმანდი. არ ვიცოდი, რა მექნა, ჩემ გამო თბილისში

მანუშაკასა და ხაიმას წერილებს თუ ჩითავდნენ, არ იყო გამორიცხული, ეს წერილი
ვინმე ეჭვიანი ძაღლის მაგიდაზე აღმოჩენილიყო, ისეთის, რომელსაც თავისი
ინტუიციის განსაკუთრებით სჯეროდა და ერთი ეშმაკმა იცოდა, რა მოუვიდოდა თავში.
— აქ არ მომადგეს და არ გამშიფროს-მეთქი. — გაქცეული კაცი რომ სხვის გვარსა
და სახელს ეფარება, არ იყო ახალი ამბავი, მაგრამ მაშინ მოლოდინით დაღლილი
ვიყავი, გაურკვევლობით დატანჯული, შიშსა და სიფრთხილეს გადავაბიჯე და მაინც
გავგზავნე.

გავიდა ექვსი თვე და წერილი უკან დამიბრუნდა. კონვერტზე ეწერა, „ადრესატი

აქ აღარ ცხოვრობსო“. რა უნდა მეფიქრა? — თუ სერიოზული პრობლემები არა აქვს,
მაშინ ან ბინა გაყიდა და საცხოვრებლად სხვაგან გადავიდა, ანდა მართლა ფეხებზე
დამიკიდა, გაუშვეს და ისრაელში წავიდა-მეთქი.

ამასობაში იმ აისორებიდან ერთს სასჯელის ვადა გაუვიდა, მეორემ

ადმინისტრაციაში მიშუამდგომლა, თანხმობა მიიღო და სპილენძის კარიერიდან
ფეხსაცმელების შესაკეთებელ სახელოსნოში გადმომიყვანეს. ადრე თვეში ოთხ
მანეთსა და ოც კაპიკს თუ მიხდიდნენ, ახლა ჩემი ხელფასი ცხრა მანეთამდე გაიზარდა.
საქმე აქაც არ მაკლდა, მაგრამ თავს გაცილებით კომფორტულად ვგრძნობდი, მზე
არ მხრუკავდა და ყინვა არ მაწუხებდა. მერე ის მეორე აისორიც რომ გათავისუფლდა,
სახელოსნო მე ჩამაბარეს. ორი დამხმარე მყავდა, ორივე საკმაოდ ხანში შესული კაცი
იყო, თავიანთი მდგომარეობით კმაყოფილები იყვნენ და სულ თვალებში
შემომყურებდნენ. ერთი ყოფილი ტრამვაის კონდუქტორი ცდილობდა, ჩემგან
ხელობა ესწავლა.

— შენი შეკეთებული ფეხსაცმელი ახალზე უფრო დიდხანს ძლებსო, —

მეუბნებოდნენ და ხან სიგარეტებს მჩუქნიდნენ, ხან თევზის კონსერვებს. იმ პირობებში
ეს ჩემთვის დიდი შეღავათი იყო.

მანუშაკასათვის წერილის მიწერას აზრი არ ჰქონდა, ქართულად ვერ დავწერდი,

ეს გამორიცხული იყო. რუსული წესიერად არც მანუშაკამ იცოდა და არც სუსანა
დეიდამ, ამიტომ მთარგმნელი დასჭირდებოდათ. წერილი ისე უნდა ყოფილიყო
დაწერილი, რომ უნდა მიმხვდარიყვნენ, ვინ წერდა. ჰოდა, თუ მიხვდებოდნენ, ის
მთარგმნელი ვითომ რატომ დააჭერდა ენას კბილს? მერე ბოზებით სავსე უბანში ხმა
რომ გავარდებოდა, მანუშაკამ ჯუდეს წერილი მიიღოო, ჩემი საქმე წასული იყო.
სუსანა დეიდა საფრთხეს თუ იგრძნობდა, იმ წერილს დაწვავდა, მაგრამ ძაღლებს
ალბათ ფოსტიდანაც შეეძლოთ კვალის აღება და მიპოვიდნენ, სად დავიმალებოდი?
ჩემი დამფრთხალი ინტუიცია კარგს არაფერს მიქადდა და რა მექნა? ვერ ვრისკავდი.

იმ ქართველ ექიმს რომ არ გადავყროდი, იმ დროისათვის მე და მანუშაკას

ალბათ უკვე ბავშვიც გვეყოლებოდა. ვიმუშავებდი, თან ვისწავლიდი, ატესტატი ხომ
მქონდა და ვიცხოვრებდი ჩვეულებრივი ადამიანის ცხოვრებით. მაგრამ რეალობა
ცინიკური იყო, ბოროტ ხუმრობას ჰგავდა, მეორეჯერ ვიხდიდი სასჯელს სხვისი
ჩადენილი დანაშაულის გამო და თან გამუდმებით კიდევ უარესის შიში მქონდა, თუ
გაიგებდნენ, ვინ ვიყავი სინამდვილეში, დამხვრეტდნენ.

ხაიმას გამოჩენის იმედი რომ დავკარგე, ბიბლიოთეკიდან იმ რეგიონის შესახებ

დაწერილი წიგნების გამოტანა დავიწყე. მუშაობას რომ მოვრჩებოდი, დამხმარეებს
გავუშვებდი, გავივლიდი, გამოვივლიდი, მუხლებს გავმართავდი. მერე ვიჯექი
სახელოსნოში და გვიან ღამემდე ვკითხულობდი.

დასვენების დღეებს ბიბლიოთეკაში ვატარებდი, შეიძლება ითქვას, რომ

ვსწავლობდი ადგილობრივ ჟურნალებსა და გაზეთებს. პატიმრებთან
ურთიერთობისას ჩემთვის საინტერესო თემებზე ჩამოვაგდებდი საუბარს და ასე,
ნაწილ-ნაწილ, ბანაკის ირგვლივ სულ ცოტა ხუთასი კილომეტრის რადიუსში, ხალხის
ცხოვრებისა და გეოგრაფიული მდებარეობის შესახებ საკმაოდ ნათელი წარმოდგენა
შემექმნა და ბოლოს, ჩემი იქ ჩაყვანიდან სამი წლის თავზე, გადავწყვიტე, — დროა,
გავრეკო აქედან-მეთქი.

სამოქალაქო ტანსაცმელი, კარგად ალესილი დანა, მავთულის საჭრელი გაზი და

ჩემ მიერ დამზადებული კომპასი ზურგჩანთაში მქონდა ჩალაგებული. ზურგჩანთას
სახელოსნოში, იატაკის ქვეშ სამალავში ვინახავდი. ამას დავუმატებდი ცხენის ხორცის
კონსერვებს და თურქმენულ თბილ ხალათს. ის ხალათი კედელზე მეკიდა და რომ
აცივდებოდა, ვიცვამდი და ისე ვმუშაობდი.

იქ, როგორც წესი, შემოდგომის ბოლოსათვის ამინდი ფუჭდებოდა, ქარები

იწყებდნენ ბერვას, ერთ დღეს ტრამალებიდან დაძრული ქარიშხალი გადაუვლიდა
ბანაკს, შენობებს სახურავებს ახდიდა, ელექტრონის მავთულებს დაწყვეტდა და
ჰაერში ატაცებული ქვიშის კორიანტელი ცას დააბნელებდა.

საფრთხის შესახებ ადმინისტრაცია სინოპტიკოსებისაგან წინასწარ იგებდა და

კარიერებზე მუშაობა ჩერდებოდა, პატიმრებს ბანაკისაკენ მოერეკებოდნენ, ბარაკებში
კეტავდნენ და დაცვას აძლიერებდნენ. ელექტროდენი ითიშებოდა. სამზარეულოში,
აბანოში და ცენტრალურ საქვაბეში ხანძრის გაჩენის შიშით ცეცხლს აქრობდნენ.

ცხოვრების ჩვეული რიტმი ირღვეოდა, სიტუაცია იძაბებოდა და ამით უნდა

მესარგებლა.

როგორც კი განგაში გამოცხადდებოდა, აბანოს შენობის უკან, კანალიზაციის ჭაში

დავიმალებოდი. გვიან ღამით კი, ღობეზე გადაძრომას შევეცდებოდი. ქარიშხლის
დროს ეს არ იქნებოდა ადვილი, მაგრამ სამაგიეროდ, ჯარისკაცების შიში არ
მექნებოდა, სიბნელეში როგორ დამინახავდნენ? რისკი ბევრად უფრო ნაკლები იყო.
გავცდებოდი მავთულხლართებს და გეზს დასავლეთისაკენ ავიღებდი. რკინიგზა
ბანაკიდან ორმოცდაორი კილომეტრით იყო დაშორებული, ვიცოდი, როგორ უნდა
მეპოვა ის ადგილი, სადაც ლიანდაგები გამორჩეულად ვიწრო რკალზე უხვევდნენ და
მატარებლები სიჩქარეს ანელებდნენ. გადავიდოდი რუსეთში და კრასნოდარისაკენ
დავაწვებოდი, იქ ხომ ბუხრის ძირში დამალული ოქრო მეგულებოდა.

ასეთი გეგმა მქონდა, მაგრამ ისე გავიდა ის წელი და მერე მეორე და მესამე
მიჰყვა, ქარიშხალი არ ჩანდა. ძველ პატიმრებს უკვირდათ კლიმატის ასეთი
ცვლილება. თითქოს ჩემს ჯინზე ხდებოდა ასე. ბოლოს ყოყმანი დავიწყე, — იქნებ სხვა
რამე მოვიფიქრო-მეთქი?

32

ერთ დღეს ჩემს სახელოსნოში ორი ქართველი შეხვდა ერთმანეთს. ერთი ახალი
პატიმარი იყო, მეორე — ძველი. ერთს შეკეთებული ფეხსაცმელი უნდა წაეღო,
მეორემ შესაკეთებლად მოიტანა. ერთმანეთი ძლივს იცნეს.

— ცხვირზე რა დაგემართა? — ჰკითხა ახალმა პატიმარმა ძველს.

— ათი წლის წინ, სანამ დამიჭერდნენ, ტროკადერომ დამარტყა და გამიტეხაო.

— რატომო?
 — ქუჩის კახპის გამოო.

ააა! — დააქნია თავი ახალმა პატიმარმა, არ გაჰკვირვებია, რაც გაიგონა.

თავიდან ტროკადერო იმით გახდა ცნობილი, რომ ქუჩის კახპებს იცავდა.

ნებისმიერ კახპას, რომელსაც სცემდნენ, ფულს არ გადაუხდიდნენ ან წაართმევდნენ
რამეს, შეეძლო, ტროკადეროსათვის მიემართა და მოძალადე, ვინც უნდა
ყოფილიყო, თუნდაც ძაღლი, დაუსჯელი არ დარჩებოდა. ასეთებს ტროკადერო
დაუნდობლად უსწორდებოდა, სანაცვლოდ კი არაფერს ითხოვდა. არავინ იცოდა,
რატომ იქცეოდა ასე. იმას, რასაც დედამისზე ამბობდნენ, სიმართლესთან არაფერი
საერთო არ ჰქონდა, ის ერთი უპრეტენზიო, ზედმიწევნით წესიერი ქალი იყო. მთელი
ცხოვრება აფთიაქში მუშაობდა და ერთ დღეს, წამლებს რომ ამზადებდა, თავის
სამუშაო მაგიდასთან დალია სული.

არ იყო გამორიცხული, რომ იმ ქართველებმა იცოდნენ, ცოცხალი იყო თუ არა

ტროკადერო, მაგრამ თავი ისე მეჭირა, თითქოს მათი ლაპარაკი არ მესმოდა და რა
უნდა მექნა?

წასვლისას ახალმა პატიმარმა ჰკითხა ძველს, — რომელ ბარაკში ცხოვრობო?

— მეთოთხმეტე ბარაკში, ქურდებთან ერთადო, — უპასუხა იმან თავშეკავებული

სიამაყით.

ბანაკში შვიდი თუ რვა კანონიერი ქურდი იყო, მაგრამ ბანაკის ცხოვრებაზე

გავლენა არ ჰქონდათ, ადმინისტრაცია და აქტივისტები ამის საშუალებას არ
აძლევდნენ. როგორც ამბობდნენ, კომენდანტსა და რეჟიმის უფროსს ფულს
უხდიდნენ და ისინიც არ ეხებოდნენ, მუშაობას არ აიძულებდნენ. თავიანთ
მომხრეებთან ერთად ცალკე ბარაკში ცხოვრობდნენ და გარეთ იშვიათად
გამოდიოდნენ, ძირითადად, განათლებულ პატიმრებთან ურთიერთობდნენ.

ინჟინრები, ექიმები, იურისტები, მუსიკოსები თუ მწერლები პატიმრებს შორის

საკმაოდ იყვნენ. რომ ვაკვირდებოდი, უმეტესობა უსინდისო და ნაძირალა იყო,
მაგრამ ღირსეული პერსონებიც ერივნენ. იმ პერსონებს კანონიერ ქურდებთან კარგი
დამოკიდებულება ჰქონდათ, კომუნისტური რეჟიმისადმი ზიზღი აერთიანებდათ.
ხანდახან, კვირაობით, ბიბლიოთეკის სამკითხველო დარბაზში იყრიდნენ თავს
ფანჯარასთან და ათას რამეზე ლაპარაკობდნენ. ყველაფერი იცოდნენ, რაც
მომხდარა ამ ქვეყანაზე და ისიც, რაც მომავალში აუცილებლად მოხდებოდა. მათთან
ახლოს მისვლას უბრალო პატიმრები ვერ ბედავდნენ, მაგრამ მოშორებით თუ იჯექი
მაგიდასთან და ცხვირი ჟურნალში გქონდა ჩაყოფილი, ბევრ საინტერესო ამბავს
გაიგონებდი.

ერთ კვირა საღამოს, მაშინ ჩემი იქ ჩაყვანიდან მეექვსე წელი სრულდებოდა,

ერთმა მოსკოველმა პროფესორმა ასეთი რამე თქვა: ათი წლის წინ, ეგვიპტესთან
ომის დროს, ქართველმა ებრაელებმა მოახერხეს და ისრაელის სახელმწიფოს
ოცდაათი მილიონი დოლარი გადაუგზავნეს ომში დაღუპული მეომრების ოჯახების
დასახმარებლადო. იმ დროისათვის ეს იყო ყოვლად წარმოუდგენელი ამბავი,
საბჭოთა კავშირი ისრაელის ერთ-ერთ ყველაზე სერიოზულ მტრად ითვლებოდა და
ეგვიპტეს იარაღით ამარაგებდა.

იქ სულ თორმეტი კაცი იყო და ამ ნათქვამმა ნახევარზე მეტი თავიდან

სკეპტიკურად განაწყო, ერთმა ისიცა თქვა, — ასეთ რამეს თვითონ ებრაელები
იგონებენ, ნახეთ, რა მაგრები ვართო.

მეორემ დაუმატა, — მით უმეტეს, თუ ქართველ ებრაელებზეა ლაპარაკი, მასეთ

ტრაბახა ხალხს სად ნახავთ, ტრაბახი ხომ ქართველების მოგონილიაო.

მაგრამ ის პროფესორი თავისაზე იდგა. — ეს ამბავი მე ჩემი ცოლისძმისაგან ვიცი,

კაცი კაკებეს გენერალი იყო და სწორედ მაგ საქმეს კურირებდა მოსკოვიდან. ბოლოს,
როცა გაირკვა, რაც მოხდა, კაპიტნად ჩამოაქვეითეს და სამსახურიდან გამოაგდეს.
გალოთდა და დარდს გადაჰყვა. ის ამბავი რომ არა, მე ახლა აქ არ ვიჯდებოდი,
მიპატრონებდა. ასე რომ, ებრაელების პატრიოტული განცდების მსხვერპლი ვარ და
კარგად ვიცი, რასაც ვამბობო.

ის ამბავი კი თურმე ასე მომხდარა: მოაგროვეს ებრაელებმა ოცდაათი მილიონი

დოლარი და დაწვეს. მაგრამ სანამ დაწვავდნენ, ყველა კუპიურა სათითაოდ ფირზე
გადაიღეს, ხუთი ასლი დაამზადეს და ქვეყნიდან გატანის ხუთი გეგმა შეიმუშავეს.
კაკებემ ამის შესახებ იცოდა და ოთხი ასლი ადვილად იპოვეს, მაგრამ მერე
გაუჭირდათ, მეხუთეს კვალი დაკარგეს. ამასობაში, ებრაელებმა ის ასლი
ლენინგრადიდან მყვინთავების დახმარებით ფინეთში გაიტანეს, იქიდან ამერიკაში
გადააგზავნეს და იმდენი მოახერხეს, რომ ამერიკის ნაციონალურმა ბანკმა, თუ რაღაც
სარეზერვო ფონდმა, ზუსტად არ მახსოვს, ის დოლარები ძველი ნომრებით თავიდან
დაბეჭდა და ისრაელის მთავრობას გადაუგზავნა.

— შეიძლება, ასეც იყო, — თქვა ყველაზე ავტორიტეტულმა კანონიერმა ქურდმა,

— მაგრამ ზღაპარს ჰგავსო. — გამხდარი, ხუჭუჭთმიანი კაცი იყო.

ხომ არ მივიდოდი და ვეტყოდი, — ბატონებო, ჩემი თვალითა მაქვს ნანახი,

როგორ იწვოდა ცეცხლში ის დოლარები-მეთქი.

გამოვედი გარეთ, გვიანი შემოდგომა იყო, გრილოდა, ჩამოვჯექი სკამზე და

ჩავფიქრდი, — ესეც ასე, აი, თურმე რაში ყოფილა საქმე-მეთქი.

ერთი მთვრალი მხატვრის ნათქვამი გამახსენდა, ქიტიას დუქანში ქეიფობდა, —

მე სამშობლო მაშინ მიყვარს, როცა მაქებენ და ტაშს მიკრავენ, ვინმემ „კალაშნიკოვი“
რომ მომცეს და მითხრას, წადი, სამშობლოს თავი შესწირეო, ვეტყვი, შენი დედაც და
შენი სამშობლოსიც-მეთქი.

მხატვართან ერთად სუფრასთან პოეტი იჯდა, ისიც მაგარი მთვრალი იყო და

აღშფოთდა, — როგორ არა გრცხვენიაო! — მერე წამოდგა და მთელი ხმით
საქართველოზე ლექსის კითხვა დაიწყო. ხალხმა ჭამა მიატოვა და უსმენდნენ. კარგი
ლექსი იყო. ქიტიაზე ისე იმოქმედა, ერთი ბოთლი ღვინო მიუტანა, — ეს ჩემგან,
დალიეთ, მაგრამ არ იჩხუბოთო. — კმაყოფილი პოეტი მხატვარს მიუბრუნდა და
დაუყვირა, — ნაძირალა ხარო!

— დაგეთანხმები, — არ სწყენია მხატვარს, — ოღონდ ერთი პირობით, თუ

სინდისი გეყოფა და აღიარებ, რომ შენც ნაძირალა ხარო. — იმას სინდისი არ ეყო და
ერთმანეთს გინება დაუწყეს. მერე თეფშების მტვრევაზე რომ გადავიდნენ, ქიტიამ
მზარეულის დახმარებით ორივე გარეთ გაათრია.

— რომელი იყო მართალი-მეთქი? — ვკითხე ბრუტიან თამაზას. ხარჩოს

საჭმელად თამაზამ დამპატიჟა, მე ფული არ მქონდა. — ასეთ დროს ერთი სიმართლე
არ არსებობს, — მიპასუხა დაბეჯითებით, — შენ რომელიც უფრო მოგწონს, ის
დაიჯერეო.

იმ ღამეს დიდხანს არ დამეძინა. ჩემ ირგვლივ საწოლებზე პატიმრები

ხვრინავდნენ. სხვა გზა არ მქონდა, უნდა მოვრიდებოდი და რა მექნა, ებრაელების
პატრიოტული გრძნობების მისამართით ჩურჩულით ვიგინებოდი. არ იყო ბევრი
ფიქრი საჭირო, ის ამბავი რომ არა, არც მე ვიქნებოდი იქ.

ერთი კვირის მერე თევზის კონსერვი ვჭამე. თავიდან რომ გავსინჯე, გემო არ
მომეწონა, მაგრამ ვიღორე და მოვიწამლე. ხელები და სახე გამისივდა, გავლურჯდი
და სიცხე მომცა. ბანაკის საავადმყოფოში დამაწვინეს. ორი დღე თითქმის უგონოდ
ვიყავი, მერე დავიწყე გამოკეთება. — ეს როგორ გამოძვრაო?! — უკვირდა ექიმს.
ოფლი მასხამდა, განძრევის თავი არ მქონდა და სწორედ მაშინ მოადგა
ტრამალებიდან წამოსული ქარიშხალი ბანაკს. არადა, მე თითქმის სამი წელი
ველოდი. მესმოდა, როგორ აზანზარებდა დარაზულ დარაბებს და ბრაზი მახრჩობდა.
მაგრამ ცოტა ხნის შემდეგ, ჩემდა გასაკვირად, აღმოვაჩინე, რომ სადღაც შორს,
გულის სიღრმეში კმაყოფილი ვიყავი, თბილ ლოგინში რომ ვიწექი და კუნაპეტ ღამეში
არ მივყვებოდი ქარს, ზურგზე მოკიდებული ჩანთით. შევწუხდი, — რაშია საქმე? ისე
არ მოხდეს, საკუთარი თავი მივატოვო-მეთქი.

საავადმყოფოდან ახალი გამოსული ვიყავი, კანონიერმა ქურდებმა ბანაკში

გადატრიალება რომ მოაწყვეს. ამისათვის სერიოზულად ემზადებოდნენ.
ქართველები კანონიერ ქურდებს უჭერდნენ მხარს. ცოტანი იყვნენ, მაგრამ
აქტიურობით გამოირჩეოდნენ. მოხდა ისე, რომ გავიგე, რას და როდის აპირებდნენ
და ორი დღით ადრე, ყოველი შემთხვევისათვის, ჩემს სახელოსნოში პური, ყველი,
სიგარეტები და ბოთლებით წყალი მოვიმარაგე.

ჩხუბი საღამოს შვიდ საათზე ათ ბარაკში ერთდროულად დაიწყო და მერე კლუბის

წინ მოედანზე გაგრძელდა. ძალები თანაბარი იყო, დაახლოებით, ასე, სამასი კაცი
სამასზე. კაი ბიჭები ებრძოდნენ ეგრეთ წოდებულ ბოზებს, ანუ აქტივისტებსა და
ადმინისტრაციული წესებით ცხოვრების მომხრეებს.

პატიმრების უმრავლესობა ბრძოლაში არ ჩარეულა, მაყურებლებად დარჩნენ.

 ადმინისტრაციამ სასწრაფოდ შემოიყვანა ბანაკში კარაბინებით შეიარაღებული
რაზმი და კომენდატურის შენობის წინ განალაგა. საყარაულო კოშკებზე ჯარისკაცები
დაამატეს. ისინი დროდადრო ჰაერში ისროდნენ. ეს იყო სულ, სხვა ზომები არ
მიუღიათ. იმდენი ჯარისკაცი არ ჰყავდათ, რომ წესრიგი ძალის გამოყენებით
აღედგინათ.

მე სახელოსნოს ფანჯარასთან ვიდექი და იქიდან ვუყურებდი, რა ხდებოდა.

კარგი ბიჭები უკეთ იყვნენ ორგანიზებულები და უფრო მეტი თავგანწირვით

იბრძოდნენ, — სამართლიანობისა და ღირსებისათვის, — როგორც თვითონ
აცხადებდნენ. მოწინააღმდეგეს თანდათან უკან დაახევინეს, მერე ერთი ნაწილი
ალყაში მოაქციეს, ალყის გარეთ დარჩენილები რაღაც უცნაურად, უცებ პატარ-პატარა
ჯგუფებად დაიშალნენ და გაიქცნენ. ცოტა ხანში ალყაში მოქცეულებმა მოახერხეს
ალყის გარღვევა და ისინიც გაიქცნენ. ვინც კომენდატურის წინ ჯარისკაცების კოლონას
ამოეფარა, იმათ ასე თუ ისე გაუმართლათ, დანარჩენებს მისდევდნენ და თავ-პირს
ამტვრევდნენ. ბოლოს დამალულებს დაუწყეს ძებნა. პოულობდნენ და გათენებამდე
განწირული ღრიალი და ბღავილი ისმოდა.

დილისათვის ყველაფერი დამთავრდა, თხუთმეტი კაცი იყო მკვდარი. ბევრი იყო

დაჭრილი და დასახიჩრებული. ქურდული კანონების მომხრეებმა გაიმარჯვეს და
ბანაკში ცხოვრების წესი შეიცვალა, განუკითხაობა დამთავრდა. პიდარასტები,
ჩამშვებები, ფუფლუშნიკები და აქტივისტები, მოკლედ ის ხალხი, ვისი საქციელიც
მიუღებელი იყო ქურდული მორალისათვის, ანუ ბოზები, ცალკე ბარაკებში
გადანაწილდნენ და ხმას ვეღარ იღებდნენ. უმრავლესობა კმაყოფილი იყო მომხდარი
ცვლილებებით.

ახლა კანონიერ ქურდებს შეეძლოთ გაფიცვის გამოცხადება. თუ პატიმრები

მუშაობაზე უარს იტყოდნენ, ადმინისტრაციას სერიოზული პრობლემები შეექმნებოდა.
ეს კატეგორიულად არ აწყობდათ და იძულებულნი იყვნენ, დასთანხმებოდნენ
კანონიერი ქურდების მოთხოვნებს.

მოთხოვნები კი ასეთი იყო: სამუშაო დრო არ უნდა ყოფილიყო რვა საათზე მეტი,
უნდა აკრძალულიყო ზედამხედველებისა და აქტივისტების მიერ პატიმრების ცემა,
გაზრდილიყო შაქრისა და ჩაის ულუფა, ზამთრისათვის ყველა პატიმარს უნდა მიეღო
ახალი დაბამბული ქურთუკი. მომხდარი ამბის გამო გატარებული ღონისძიებების
შემდეგ ბანაკში აუცილებლად უნდა დარჩენილიყო ორი კანონიერი ქურდი. მათთვის
უნდა გამოეყოთ პალატა სავადმყოფოში საცხოვრებლად და დაედგათ ტელევიზორი.

იმ მოლაპარაკებიდან ერთი თვის შემდეგ კანონიერი ქურდების უმრავლესობა და

კაი ბიჭებიდან დაახლოებით ოცი კაცი სხვადასხვა ბანაკში დაფანტეს. მოხდა ისე, რომ
იმათ მეც მიმაყოლეს და აღმოსავლეთ ციმბირში, ტაიგაში, ხის ჭრაზე მიკრეს თავი.

ახლა მოგიყვებით, რაში იყო საქმე:

 ჩხუბი ახალი დაწყებული იყო, ერთმა დაჭრილმა ზემდეგმა კომენდატურის
შენობას რომ მიაღწია და ჯარისკაცების წინ ჩაიკეცა. იქ ექიმები იყვნენ, გასინჯეს და
დიდი დანა გამოუღეს მუცლიდან. ის დანა მერე გამომძიებლებს გადასცეს,
მეჯღანეების სპეციფიკური დანა იყო, უტარო და კარგად გალესილი. ზედ ციფრი 7
იყო ამოტვიფრული, ფეხსაცმელების შემკეთებელი საამქროს ნომერი.

რეზინისა და ბრეზენტის საჭრელი ოცი დანა მებარა. იმ ოციდან ერთიც რომ

გატეხილიყო ან დაკარგულიყო, წესით, ადმინისტრაციაში უნდა განმეცხადებინა.
თავიდან კი ვითვლიდი, მაგრამ მერე დავანებე თავი. არაფერს განსაკუთრებულს არ
ველოდი, სიფრთხილე მოვადუნე და აი, ასეთი რამე მოხდა.

ვინც დანა იხმარა, კი თქვა, — მე მოვპარე, ეგ არაფერ შუაშიაო, — მაგრამ ამით

არაფერი შეიცვალა. დაუდევრობის გამო არეულობისათვის ხელის შეწყობაში დამდეს
ბრალი, გამასამართლეს და სამი წელი დამიმატეს.

კომენდანტმა მითხრა: — შენისთანა წესიერი პატიმარი არა მყავს აქ, მაგრამ რას
იზამ, კანონი კანონიაო.

33

თვე-ნახევარი ვიყავი გზაში. ორი სატრანზიტო იზოლატორი გამოვიცვალე და

ბოლოს, ას ორმოცდაათ პატიმართან ერთად, სამდინარო გემით მივადექი ახალ
საპატიმრო ბანაკს. ბანაკი ტაიგის ბოლოში, დაახლოებით ოც ჰექტარზე იყო
გაშენებული და ხუთ ზონად დაყოფილი.

იქ გაცილებით უფრო მკაცრად ექცეოდნენ პატიმრებს, ვიდრე აზიაში. სულ

უბრალო მიზეზის გამო სჯიდნენ, კარცერებში ყინავდნენ და აშიმშილებდნენ.
პატიმრები იქაც ჯგუფებად იყვნენ გაერთიანებულები. ძლიერები სუსტებს ჩაგრავდნენ,
განუკითხაობა იყო. კანონიერი ქურდები ცალკე, სპეციალურ შენობაში ჰყავდათ
ჩაკეტილები და ახლოს არავის არ აკარებდნენ.

ზონები ბრიგადებად იყო დაყოფილი, თითოეულში ორმოცდაათამდე პატიმარი

ირიცხებოდა. ბრიგადებს გეგმა ჰქონდათ დაწესებული, თუ რამდენი ხე უნდა მოეჭრათ
და გაესხიპათ. ეს გეგმა შიგნით, ბრიგადაში, პატიმრებზე ნაწილდებოდა. გეგმას თუ
არ შეასრულებდი, შეწყალების ან წლების დაკლების იმედი არ უნდა გქონოდა. ისეც
ხდებოდა, ასეთ პატიმრებს საბოტაჟისათვის ასამართლებდნენ და წლებს უმატებდნენ.

უახლოესი რკინიგზა ტაიგის მეორე მხარეს, ბანაკიდან ორი ათასი კილომეტრის

იქით იწყებოდა. მანქანის გზა არ არსებობდა. გარე სამყაროსთან კავშირის
ერთადერთი საშუალება მდინარე იყო. ზამთარში მდინარის გასარკულ ზედაპირზე
საბარგო მანქანები მოძრაობდნენ, პატიმრები და ჯარისკაცები გადაჰყავდათ და
პროდუქტებს ეზიდებოდნენ.
 ყინული რომ საბოლოოდ გადნებოდა, ზამთრის განმავლობაში დამზადებულ
მორებს წყალში ყრიდნენ და უზარმაზარ ტივებად კრავდნენ. იმ ტივებს პატარა გემები
ბუქსირით მიაცურებდნენ. ზემოდან თუ გახედავდი, ტივების რიგს ბოლო არ უჩანდა.
ასე გრძელდებოდა მთელი ხუთი თვის განმავლობაში, სანამ ისევ არ აცივდებოდა.
გაიყინებოდა მდინარე და ნაპირზე მორების დაგროვებას იწყებდნენ.

ჩემ გვერდით ერთ რუსს ჰქონდა საწოლი მიჩენილი. მუშაობითაც ერთად

ვმუშაობდით, მივადგებოდით ხეს და ერთი მხრიდან ის უხათქუნებდა ნაჯახს, მეორე
მხრიდან — მე.

— პატარა გოგო მყავსო, — მითხრა, — ცოლი მშობიარობას გადაჰყვა, ამიტომ

ახლა ბავშვთა სახლშია. რომ გავალ, თხუთმეტი წლის იქნება. თავს არ დავზოგავ,
მივეხმარები, ცხოვრებაში ფეხზე კარგად რომ დადგესო.

ერთადერთი გაყვითლებული, კიდემომწვარი ფოტოსურათი ჰქონდა, ძლივს

გაარჩევდი, რა იყო ზედ გამოსახული.

— ბარაკში გაჩენილი ხანძრის დროს დაზიანდა. საწოლთან მქონდა გაკრული.

საღამოს ტყიდან რომ დავბრუნდით, დანახშირებული კედლები დაგვხვდა, კიდევ
კარგი, ბოლომდე არ დაიწვაო.

სურათი გამოვართვი და რვეულის ფურცელზე გადავხატე. კარგად გამომივიდა,

რომ დახედა, თვალები გაუბრწყინდა, — იცოდე, ამას არ დაგივიწყებო. — ის
ფურცელი მერე სულ გულისჯიბეში ედო. ყოველ სამ თვეში ერთხელ სწერდა წერილს
ბავშვთა სახლის დირექტორს, ბავშვის ამბები აინტერესებდა, მაგრამ ის არ პასუხობდა
და ეს იმუქრებოდა, — რომ ვნახავ, ცხვირ-პირს დავუმტვრევო.

ერთხელ მკითხა, — მანუშაკა ვინ არისო?

— ეგ სახელი საიდან მოიტანე-მეთქი?

— ღამით რომ გძინავს, ხშირად იძახი მაგ სახელსო.

— კიდევ რას ვიძახი-მეთქი?

— მგონი, ქართულად ლაპარაკობო.

— მე დედა მყავს ქართველი, მანუშაკა კი ჩემი საცოლე იყო. რომ დამიჭირეს,

მერე გათხოვდა-მეთქი.

არ იყო გამორიცხული, რომ სიმართლე ვუთხარი. მერვე წელი იწურებოდა, რაც

არაფერი იცოდა მანუშაკამ ჩემ შესახებ, ალბათ ცოცხლებში აღარც მთვლიდა და თუ
ვინმე კარგ ადამიანს შეხვდებოდა, რატომ უნდა ეთქვა უარი ოჯახის შექმნაზე?!

— ნეტა როგორ არის? რა უჭირს ან რა ულხინს? რა ხდება მის თავს-მეთქი? —

ვდარდობდი.
 ჩემი იქ ჩაყვანიდან ორი წლის თავზე, ფეხსაცმელების შემკეთებელ სახელოსნოში
ადგილი გათავისუფლდა. დამიბარეს კომენდატურაში, გამესაუბრნენ და ძველ
ხელობას დავუბრუნდი.

მალე ისე წავიდა საქმე, რომ კომენდანტურის თანამშრომლები თავიანთ

ფეხსაცმელებს მარტო მე მანდობდნენ შესაკეთებლად. სამი მეჯღანე ვიყავით და იმ
ორს აშკარად ვჯობდი. ასაკით ორივე ჩემზე უფროსი იყო და ჩემი შურდათ, სულ
შარზე იყვნენ. ერთი ექვსი თვის მერე ჭკუიდან შეირყა, კლუბის წინ გატიტვლდა და
საკუთარი ყვერები და ასო დიდი ლურსმნებით არყის ხეზე მიაჭედა, იდგა და საბჭოთა
კავშირის ჰიმნს მღეროდა. ვინც დაინახა, თითქმის ყველას გაეცინა, მაგრამ ჩემზე
ცუდად იმოქმედა, — ღმერთო, თუ მართლა არსებობ, რას ერჩი ამ შენს გაჩენილ
ადამიანებს-მეთქი? — გავიფიქრე.

მაშინ მოვახერხე იმ ჩემი მეგობარი რუსის დამხმარე მუშად გადმოყვანა.

კმაყოფილი იყო, — სად ტყეში ნაჯახის ქნევა და სად აქ სითბოში ჯდომაო. — იჯდა
დაბალ სკამზე და აღნიშნული ზომების მიხედვით ჭრიდა მანქანის ძველ საბურავებს.
საბურავებს ჩექმების შესაკეთებელ მასალად ვხმარობდით.

იქაც, როგორც სხვაგან, საყარაულო კოშკებზე, კარაბინიანი ჯარისკაცები იდგნენ.

ღობეს ორივე მხრიდან მავთულხლართები მიუყვებოდა, ოღონდ იმ განსხვავებით,
რომ მავთულხლართებში დენი არ გადიოდა. სამაგიეროდ, ღობის იქით ტაიგა
იწყებოდა. როგორც ამბობდნენ, ტაიგასთან პირისპირ დარჩენილ პატიმარს მგლები
და დათვები თუ არ შეჭამდნენ, შიმშილი მოუღებდა ბოლოს, გადარჩენის შანსი
თითქმის არ ჰქონდა. მაგრამ, ამ ყველაფრის მიუხედავად, გაზაფხულის
ბოლოსათვის, თოვლი საბოლოოდ რომ გადნებოდა, გაქცევები იწყებოდა.

გაქცეულებს სპეცრაზმელები მისდევდნენ გერმანული ნაგაზებით და თუ

დაეწეოდნენ, ბრიდავდნენ. მერე გვამებს მოიტანდნენ და ბანაკის გასასვლელში
დაყრიდნენ. სანამ გვამი ბოლომდე არ დალპებოდა და შიშველი ძვლები არ
გამოჩნდებოდა, არ მარხავდნენ. უმეტესობა შეჩვეული იყო იმ სანახაობას და კოლონა
რომ ჩაივლიდა, ვითომც არაფერი, სიცილსაც კი გაიგონებდი.

იმ დროისათვის სასჯელის ნახევარზე მეტი მოხდილი მქონდა, თავს თითქმის

მშვიდად ვგრძნობდი, საფრთხე არ ჩანდა, ასე რომ, გაქცევა რამდენად ღირდა, კიდევ
საკითხავი იყო. მუდმივმა დაძაბულობამ დამღალა და თითქოს მოვეშვი, თან იმდენი
წლის განმავლობაში ბოლობოლო შევეჩვიე პატიმრის ცხოვრებას და ერთ დღეს,
ჩემდა გასაკვირად, აღმოვაჩინე, რომ თავისუფლებაზე ფიქრი გაუცნობიერებელ შიშს
მგვრიდა, შიშს რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანის, მაგრამ დავიწყებულისა და
გაუცხოებულის მიმართ. და ჩავიქნიე ხელი, — რაც არის, არის, ბარემ მოვითმენ და
მშვიდობიანად გავაჯვამ აქედან-მეთქი. — მაგრამ სადღაც შორს, გულის სიღრმეში,
გაქცევის სურვილი დროდადრო მაინც იფეთქებდა, განსაკუთრებით მაშინ, როცა
მანუშაკაზე დარდი შემომაწვებოდა, ანდა იქ, კრასნოდარში, ბუხრის ძირში ჩამარხული
ოქრო მახსენდებოდა. მაგრამ სულ ეს იყო, საქმე ამის იქით არ წასულა. — ახლა
შეიძლება, გაქცევა იყოს თავის მიტოვება-მეთქი, — თითქოს ვიმართლებდი თავს.
 ბანაკში საკმაოდ კარგი ბიბლიოთეკა ჰქონდათ. მარტო აღმოსავლეთ ციმბირის
შესახებ ოცდაათზე მეტი წიგნი წავიკითხე. ძირითადად, მონადირეებისა და ყოფილი
კატორღელების მოგონებები იყო. ის მოგონებები ძალიან ჰგავდნენ ერთმანეთს.
ერმაკის ციმბირში ლაშქრობით კი მართლა გაკვირვებული დავრჩი, — ექვსასმა კაცმა
ამოდენა ქვეყანა როგორ დაიპყრო-მეთქი? — დაჯერება მიჭირდა. მაგრამ ყველაზე
უფრო ტუნგუსის მეტეორიტის შესახებ დაწერილმა სქელმა წიგნმა დამაინტერესა.
სურათებიც ჰქონდა დართული. ის ადგილი, სადაც ჩამოვარდა, ჩვენი ბანაკიდან არ
უნდა ყოფილიყო შორს.

იმ ტუნგუსის მეტეორიტის გამო, ასტრონომიაზე დაწერილი წიგნების კითხვა

დავიწყე. თავიდან გამიჭირდა, ბევრს ვერაფერს ვიგებდი, მაგრამ ერთი პატიმარი
ცხოვრობდა ჩვენთან, ბარაკში, აბასთუმნის ობსერვატორიაში იყო ნამუშევარი და
კითხვებზე სიამოვნებით მპასუხობდა. ჩემი ცნობისმოყვარეობა მოსწონდა და ხშირად,
თუ კარგი ამინდი იყო, გათენებამდე ვიდექით გარეთ ეზოში და ვარსკვლავებით
მოჭედილ ცას ვაკვირდებოდით.

თითქმის მთელი ორი წელი ვიყავი ამ საქმით გატაცებული და ბოლოს

აღმოვაჩინე, რომ სამყაროსათვის მე და ჩემნაირ რამდენიმე მილიარდ არსებას, ანუ
ადამიანს, არავითარი განსაკუთრებული ღირებულება არ გაგვაჩნდა. თუ
გავქრებოდით, ამით არაფერი შეიცვლებოდა, სამყარო ჩვენ გარეშეც მშვენივრად
განაგრძობდა არსებობას, მაგრამ განსაკუთრებით იმან დამაფიქრა, რომ თურმე ამის
რეალური საფრთხე არსებობდა. კრიტიკული სიჩქარით გამოქანებული ასტეროიდი
თუ დაეჯახებოდა დედამიწას, ყველაფერი დამთავრდებოდა. ასე რომ, ეს საცოდავი
კაცობრიობა ნამდვილად არ იყო ჩემზე უკეთეს მდგომარეობაში. ეს რომ
გავაცნობიერე, რაღაც უცხო იმედის გაცრუება ვიგრძენი და ასტრონომიისადმი
ინტერესი დავკარგე. მაგრამ იმ დროისათვის უკვე ვარსკვლავების მიხედვით
თავისუფლად შემეძლო ნებისმიერი მიმართულებით გზის გაკვლევა. ესეც საქმე იყო.
— იქნებ როდისმე გამომადგეს-მეთქი.

არავინ იცის, წინასწარ რა მოხდება.

ჩემი იქ ჩაყვანიდან მესამე წლის ბოლოს, შემოდგომის ერთ კვირადღეს, ბანაკში

ახალი პატიმრების დიდი ჯგუფი შემოიყვანეს. მათ შორის ჩემმა მეგობარმა რუსმა
თავისი ძველი პარტნიორი აღმოაჩინა. ის ცნობილი კრიმინალური ავტორიტეტი იყო
და საყოველთაო ინტერესს იწვევდა. ძალიან მალე შემოიკრიბა ირგვლივ
თავზეხელაღებული პატიმრები და ბანაკში ერთ-ერთი ყველაზე ანგარიშგასაწევი
დაჯგუფება შექმნა. კანონიერ ქურდებს არ ცნობდა, — მოლაყბე ნაბოზვრებთან
არაფერი მესაქმება, მე თავისუფალი ბანდიტი ვარ და წესები და კანონები, გინდა
კომუნისტების დაწერილი იყოს, გინდაც ქურდების მოგონილი, სულაც ფეხებზე
მკიდიაო. — ადმინისტრაციის თანამშრომლები მორიდებით, თითქმის პატივისცემით
ექცეოდნენ. ჩემი მეგობარი ხომ გვერდიდან არ შორდებოდა, მოახერხა და მის
ბარაკში გადავიდა საცხოვრებლად. თან ხასიათიც გამოეცვალა, აგრესიული გახდა.
საამქროში სამუშაოდ თითქმის აღარ ცხადდებოდა. ამის გამო მეორე მეჯღანესთან
უსიამოვნება მომივიდა.
 — განვაცხადოთ ადმინისტრაციაში და ახალი დამხმარე მოვითხოვოთო. — ვერ
დამითანხმა და ბოლოს თვითონ მივიდა მარტო და დაასმინა, მაგრამ არაფერი
გამოუვიდა, მე არ დავემოწმე, — არ ვიცი, რას ერჩის, კაცი წესიერად მუშაობს-მეთქი.
— რომ დავმოწმებოდი, იმ ჩემს მეგობარს ისევ ხის ჭრაზე უკრავდნენ თავს. რად უნდა
იმას თქმა, რომ ასე ვერ გავწირავდი.

ის რომ სხვა ბარაკში გადავიდა, კომენდანტის მოადგილესთან მივედი და

ვთხოვე, — რადგან გვიან ღამემდე მიხდება ხშირად საქმიანობა, იქნებ ნება მომცეთ,
რომ ბარემ იქ, საამქროში დავიძინო-მეთქი. — დიდი იმედი არ მქონდა, რომ
დამთანხმდებოდა, მაგრამ — კარგიო, — დააქნია თავი, — დავწერ ბრძანებასო, —
და კმაყოფილი წამოვედი.

ლეიბსა და საბანს ღამით იატაკზე ვაგებდი, კედლის ძირას, დილით ავახვევდი

და კუთხეში ვდებდი. ზედ დაჯდომის უფლებას, იმ ჩემი მეგობარი რუსის გარდა,
არავის ვაძლევდი. ის ავტორიტეტის მარჯვენა ხელი გახდა და ჩემთვის ხშირად
სიგარეტები და კონსერვები მოჰქონდა. ერთხელ ერთი ბოთლი არაყი მომიტანა,
ნახევარი ბოთლი იმ მეორე მეჯღანეს დავალევინე, მაგრამ მისი გული მაინც ვერ
მოვიგე. დათვრა და — რომ იცოდე, როგორ მეზიზღებიო! — მითხრა.

იმ დროისათვის მანუშაკა იშვიათად მესიზმრებოდა, მაგრამ სამწუხაროდ ისე

ხდებოდა, რომ თავიდან ვერ ვცნობდი, მერე აღმოჩნდებოდა, მანუშაკა რომ იყო. ხმას
არ მცემდა, მიყურებდა და ცოტა ხანში მისი სახე გაფერმკრთალებას იწყებდა,
იცრიცებოდა და ქრებოდა. — ნეტა როგორ არის, ცოცხალი ხომაა, რამე ხომ არ
დაემართა-მეთქი? — იმდენმა შიშმა და დარდმა ჩემს ფსიქიკასა და ჯანმრთელობას
იმ დროისათვის ბზარები გაუჩინა. ხდებოდა, რომ თვალები მიჭრელდებოდა და
მავიწყდებოდა, ვინ ვიყავი და სად ვიყავი. თავიდან ცნობიერება მალე მიბრუნდებოდა,
სულ რამდენიმე წუთში, მაგრამ მერე უფრო და უფრო დიდი დროით ვითიშებოდი.
ცხადი იყო, თუ ასე გაგრძელდებოდა, მომავალში კარგი არაფერი მელოდა.

34

ორი წელი და შვიდი თვე მიკლდა გათავისუფლებამდე, ერთ დღეს საამქროში

საშუალო ტანის, მელოტი პატიმარი რომ შემოვიდა. მომესალმა, ფეხი ასწია და
პირდაღებული ჩექმა დამანახვა, — ამას თუ ეშველება რამეო? — მკითხა.

— მომეცი-მეთქი.

ის იყო საქმეს შევუდექი, გავიგონე, — ბიჭო, შენ ჯუდე არა ხარო? — ქართულად
მკითხა.

დამფრთხალი მივაჩერდი, ხმა არ ამოვიღე. — ნეტა ვინ ოხერია-მეთქი? —

გავიფიქრე.
 თვითონ თქვა, — არუთინა ვარო, ბიჭო, შენი უბნელი, რაფიკას ძმა.

ძლივს ვიცანი, ისე იყო შეცვლილი. — რაფიკა არ გახსოვს? ყელი რომ

გამოსჭრესო.

მარტო ვიყავით, მეორე მეჯღანე სამზარეულოში იყო წასული საჭმლის

მოსატანად, მაგრამ მაინც თითი მივიტანე ტუჩებთან და ჩურჩულით ვუთხარი, — არ
მიცნობ, არ იცი, ვინა ვარ სინამდვილეში, თორემ დამხვრეტენ-მეთქი.

არ გაჰკვირვებია, ყურადღებით დამაცქერდა და მერე დამიქნია თავი, —

გასაგებიაო.

სიგარეტი ამოვიღე და მივაწოდე.

— მართალი გითხრა, არ ვიცი, გამიხარდეს თუ მეწყინოს შენი გამოჩენა-მეთქი.

— შეამჩნია, ხელები რომ მიკანკალებდა და შეწუხდა, — დაწყნარდი, ხმის ამომღები
არა ვარ, ბოლობოლო ვინ გგონივარო?

— რამდენი ხანია, რაც აქა ხარ-მეთქი?

— ორი თვე იქნებაო.

ჩემი ამბებისათვის თბილისში ჰქონდა ყური მოკრული. მაიორ თემბრიყაშვილს

უთქვამს, — რუსეთიდან ცნობა მოვიდა, ჯარისკაცი მოკლა, ქარხნიდან ოქრო გაიტაცა
და გაიქცა. თუ აქ სადმე გამოჩნდა, ვინც დამაჭერინებს, საჩუქრად ორას მანეთს
მიიღებსო. — ასე რომ, უბნის ნაბოზვრები მოუთმენლად გელოდებოდნენ, მაგრამ არ
გამოჩნდიო.

— ჯარისკაცი სხვამ მოკლა და მე დამაბრალეს. სიმართლის დამტკიცება არ

შემეძლო და რა მექნა? გავიქეცი. რაც შეეხება ოქროს, მსგავსი არაფერი ყოფილა.
არ ვიცი, რაში დასჭირდათ მაგისი თქმა-მეთქი.

— აქ როგორ მოხვდიო?

პასპორტის ისტორია მოვუყევი, — ახლა ასეა ჩემი საქმე, სხვის მაგივრად ვზივარ-
მეთქი.

გაეცინა.

ღია კარიდან დავინახე, მეორე მეჯღანე ბრუნდებოდა სამზარეულოდან და თითი

ისევ ტუჩებთან მივიტანე. ის რომ შემოვიდა, ვუთხარი, — ეს კაცი ჩემი ძველი
მეგობარია, ერთ დროს კრასნოდარში საქართველოდან ღვინო ჩამოჰქონდა და
ყიდდა-მეთქი.

— კარგი დრო იყოო, — გაიღიმა არუთინამ.

იმან თვალი უსიამოვნოდ შეავლო, ბალანდით სავსე ქვაბი პატარა მაგიდაზე

დადგა, კარადიდან თეფში და კოვზი აიღო, ზურგი შეგვაქცია, დაჯდა და ჭამა დაიწყო.
 არუთინა სიგარეტს ეწეოდა და მიყურებდა, როგორ ვსაქმიანობდი. ბოლოს, ჩექმა
რომ მივაწოდე, ეჭვით შეათვალიერა. — ივარგებს? ძალიან სწრაფად მორჩიო.

— ივარგებს-მეთქი, — ვუპასუხე და წამოვდექი. ეზოში გავედით და ხის ძირას

გრძელ სკამზე ჩამოვსხედით.

— რატომ ზიხარ-მეთქი?

— ქურდობისათვის. ორი წელი იქ, საქართველოში მოვიხადე, ექვსი კიდევ

დამრჩაო.

ახლა მოკლედ, მიყოლებით მოგიყვებით იმ ამბებს, რაც მაშინ არუთინასაგან

გავიგე:

— მამაშენის შესახებ, აბა, რა გითხრა, სანამ დამიჭერდნენ, ცოცხალი იყო, იჯდა

თავის დაზგასთან და ჯღანებს აკერებდაო.

— ხაიმამ ათი თუ თორმეტი წლის წინ მოხია ისრაელში. აღარ მახსოვს, ვინ თქვა,
იქიდან ამერიკაში გადავიდა და ახლა იქ ცხოვრობსო.

— რაც შეეხება მანუშაკას, ბავშვი რომ გააჩინა, მერე მალე გაქრა უბნიდან და
აღარ გამოჩენილა, ყოველ შემთხვევაში, მე არსად არ შემხვედრიაო.

— ქმარს თუ იცნობ, ვინ არის, რა კაცია-მეთქი?

— ქმარი არა ჰყოლია, უკანონო ბავშვი გააჩინაო.

— ვისგან გააჩინა, ხომ არ იცი-მეთქი?

გაიცინა. — ეგ მგონი, თვითონაც არ იცისო.

— ეგ როგორ-მეთქი?

— ის საცოდავი სუსანა რომ მოკვდა, ეგ და მისი ძმა ქუჩაში დარჩნენ, ჭამა ხომ
უნდოდა და რა ექნა, ვინც სამმანეთიანს დაანახვებდა, არავის უარს არ ეუბნებოდა. თუ
გახსოვს, დაბლა, ეკლესიასთან რომ ცხოვრობდნენ ბოზები, ლეილა და ჯიგარო,
ერთი ხანობა იმათმა შეიკედლეს, მაგრამ მერე ბავშვი რომ გააჩინა, ხომ გითხარი,
გაქრა უბნიდან. ბოლოს მე გასტრონომში ვნახე, რძეს ყიდულობდა, ისეთი გამხდარი
იყო, ძლივს ვიცანიო.

— კი მაგრამ, ქუჩაში რატომ უნდა დარჩენილიყო? იმოდენა სახლი და ეზო

ჰქონდათ, ასეთი რა მოხდა-მეთქი?

— სახლი და ეზო დედამისმა დააგირავა და იმ ფულით სურენა წაიყვანა მოსკოვში

სამკურნალოდ. მოსკოვში გიჟებს რომ შველოდნენ, რუსების საქმე ასე კი არ
იქნებოდა! სისულელე გააკეთა, ერთი წლის შემდეგ, უკან რომ ბრუნდებოდნენ,
მატარებელში გული გაუსკდა და მოკვდა. სურენამ და მანუშაკამ გირაოში აღებული
ფული ვერ დააბრუნეს, იმდენ ფულს ვინ მისცემდათ. ჰოდა, დარჩნენ ქუჩაში. სურენას
მთელი წელი საპარიკმახეროსთან ეძინა სკამზე, იქაურობას არ შორდებოდა, ძალიან
აგრესიული გახდა და ახალმა პარიკმახერმა საგიჟეში ჩაასმევინა. ალბათ ახლაც იქა
ჰყავთო.

გულს ბაგაბუგი გაჰქონდა.

— ეგ როდის მოხდა-მეთქი?

— დაახლოებით, ასე ათი წლის წინო.

თავი დავხარე და ვიგრძენი, როგორ მოიცვა ჩემი გული და ნერვული სისტემა

ჯერ უმწეო კაცის გააფთრებამ, მერე ბრაზმა და ბოლოს მკვლელის რისხვამ. ასეთი
რამე ადრე არასოდეს განმიცდია. ის რისხვა დარჩა ჩემში და მერე მთელი ცხოვრება
მტანჯავდა.

— ტროკადერო გადარჩა-მეთქი? — ვკითხე.

— გადარჩა და კიდევ უფრო საშიში გახდა. ქალაქში იატაკქვეშა საამქროების

ნახევარზე მეტს ეგ აკონტროლებს, კანონიერი ქურდები ახლოს ვერ ეკარებიან, ფული
ჩეჩქვივითა აქვს და სერიოზული ძაღლები დაბმული ჰყავს, ასე რომ, თავს მშვენივრად
გრძნობსო.

თავი ვერ შევიკავე და ჯერ ხაიმას შევაგინე დედა ხმამაღლა და მერე

ტროკადეროს.

არუთინა ყურადღებით დამაცქერდა, არ ვიცი, რა იფიქრა, მაგრამ კითხვით

არაფერი უკითხავს, ისევ მე ვკითხე, — აქ რომელ ბრიგადაში ხარ-მეთქი?

— მშენებლებისო.

— ხის ჭრას ბევრად სჯობია-მეთქი.

— კი, გამიმართლაო.

ამ დროს უმცროსმა ლეიტენანტმა დამიძახა, — ეი შენ, აქეთ მოიხედეო! —

საამქროს კართან იდგა, ხელში ყავისფერი ტუფლები ეჭირა და მაღლა, თავს ზემოთ
ასწია.

— მანდ არის მეჯღანე-მეთქი.

— რეჟიმის უფროსისააო.

წამოვდექი.

— კვირას მოდი, საამქროში მარტო ვიქნები, დასალევს ვიშოვი და

ვილაპარაკოთ-მეთქი, — შევთავაზე არუთინას.

ისიც წამოდგა, — იქნებ ორი ღერი სიგარეტი გამატანოო.

 მთელი კოლოფი მივაწოდე, უარი არ უთქვამს, გამიღიმა, ჩაიდო კოლოფი ჯიბეში
და წავიდა. თვალი გავაყოლე, თავაწეული მიაბიჯებდა და ჩემი სიფრიფანა სიმშვიდე
თან მიჰყვებოდა. ახლა ჩემი ბედი მის ხელში იყო, პირს თუ გააღებდა,
დამთავრდებოდა ყველაფერი, დამხვრეტდნენ.

იმ ღამეს გათენებამდე არ დამეძინა. ქვეშაგებელი გავშალე, მაგრამ დაწოლით

ვერ დავწექი. ვიჯექი ზედ და ისეთი გრძნობა მქონდა, რომ ჩემს გულში ყინულის
ნატეხები ერთმანეთს ეხლებოდნენ. — ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო, მე
რომ გარეთ ვყოფილიყავი, ასეთ დღეში ხომ არ ჩავარდებოდი-მეთქი?

ახლა ეჭვებისათვის ადგილი აღარ იყო, თავს ვეღარ მოვიტყუებდი. ხაიმას

არაფერი განსაკუთრებული არ შემთხვევია, ფეხებზე დამიკიდა, დაადო თავი და
დაგაზა საბჭოთა კავშირიდან. წყენისაგან სული მეხუთებოდა.

მეორე დღეს ნაცნობი სანიტარი ვნახე, ოცი მანეთი და ერთი ყუთი ჩაი მივეცი,
ოთხასი გრამი სამედიცინო სპირტი მოიპარა ქირურგიული განყოფილებიდან და
მომიტანა. სპირტი წყალში გავაზავე და კვირას არუთინა რომ მოვიდა, სავსე ბოთლი
მაგიდაზე დავდგი. თევზის ორი კონსერვი გავხსენი, ოთხი ცალი მოხარშული
კარტოფილი თეფშზე დავალაგე და მარილი მოვაყარე. მერე ხახვის თავი
გავფცქვენი, პური დავჭერი და დავჯექი. არუთინამ მადლიერი თვალებით შემომხედა,
— აუ, რამდენი ხანია არ დამილევიაო, — მითხრა.

მეორეჯერ რომ გამოვცალეთ ჭიქები, გავაბოლეთ და თავისი ბიჭები გაიხსენა.

— ერთი ცხრა წლისაა, მეორე — თორმეტის. რომ იცოდე, რა კარგად მღერიან,

როგორი მუსიკალურები არიანო, — სახეზე სევდა გამოეხატა, — მაგათთვის
აკარდიონი რომ მეყიდა, იმიტომ წავედი იმ დათარსულ საქმეზეო.

მომიყვა, როგორ მოიპარეს ფაბრიკიდან ორი ათასი მეტრი აბრეშუმის ქსოვილი

და გაუყენეს აზერბაიჯანისაკენ. იქ კლიენტი ჰყავდათ, მაგრამ გზაში ძაღლებმა მანქანა
შემთხვევით გააჩერეს და დაიწვნენ.

შეიგინა, გადააფურთხა და განაგრძო, — საქმეში ოთხნი ვიყავით, მაგრამ მე

ავიღე ყველაფერი ჩემს თავზე, იმ პირობით, რომ თავისუფლებაში დარჩენილები ჩემს
ცოლ-შვილს მიხედავდნენ და, როგორც ჩემი ცოლის წერილებიდან ჩანს, სწორად
მოვიქეცი. ახლა არც საჭმელი აკლიათ და არც სასმელი, გაცილებით უკეთ გრძნობენ
თავს, ვიდრე ადრე, როცა მე გარეთ ვიყავი. ასე რომ, მაგ მხრივ კი ვარ მშვიდად,
მაგრამ როგორი გასაძლებია აქ კიდევ ექვსი წელიო?

მერე ჭიქა გაავსო და რაფიკას სადღეგრძელო დალია, — მაგარი კაცი იყოო, —

მედიდური და ამაყი გახდა, — მაგრამ ხანდახან ზედმეტი მოსდიოდაო. — რაფიკას
ხსოვნაზე უფრო ფასეული არაფერი გააჩნდა.

— გაარკვიეს ძაღლებმა, რა მოხდა-მეთქი?

— არაო, — თითქოს გული დასწყდა, რაფიკას ქებაში რომ არ ავყევი.

 — შენ რას ფიქრობ-მეთქი?

— ეჭვი მაქვს, რომ ტროკადერომ დააბრედინაო.

ასეთი რამე მეც მქონდა ნაფიქრი, — კი მაგრამ, მიზეზი-მეთქი?

— ფული! — ხელები გაშალა, — ვინც რაფიკას უხდიდა, ისინი მერე ყველა მაგან
დაითრია, — ბოროტად გაიცინა, — აბა, მანუშაკას გამო ხომ არ დაბრიდავდნენო. —
სპირტი უკვე თავისას შვრებოდა.

არ მესიამოვნა, მაგრამ რა უნდა მეთქვა.

— მაშინ შენ და ხაიმა სულ ტყუილა დაგიჭირესო.

— მახსოვს-მეთქი.

ნამწვი გადააგდო და რაფიკასა და ტროკადეროს შეხვედრა გაიხსენა, — იმ

ნაბოზვარმა პირდაპირ მუქარით დაიწყო, ხალხის თვალში რომ დაემცირებინა
რაფიკა, არადა, მე სიცილს ძლივს ვიკავებდი, როცა აფრთხილებდა, მოგებულზე
უარი თქვი, თორემ ინანებო.

გამიკვირდა, — რატომ-მეთქი?

— იმიტომ, რომ იმ დროისათვის, რაფიკას სულ ცოტა ათჯერ მაინც ჰყავდა

გაჟიმული მანუშაკა, — თავში თითქოს ჩაქუჩი ჩამარტყეს, — სინამდვილეში,
ყველაფერი, რაც იმ დღეს მოხდა, მასხარაობა იყო და მეტი არაფერიო.

როგორი მოსასმენი იყო ეს? — არა მგონია-მეთქი.

— ასე იყოო.

მძიმედ ამოვისუნთქე და თავი გავაქნიე, დაჯერება მიჭირდა.

ბინძურად გაიცინა, — ვიცი, რასაც ვამბობო.

ხომ არ ვხეთქო-მეთქი? — გავიფიქრე, მაგრამ მოვახერხე და შევიკავე თავი. —

საიდან იცი, რაფიკამ გითხრა-მეთქი? — ვკითხე.

ისევ ისე, ბინძურად გაიცინა, — იმ თამაშის წინა დღეს რაფიკას ციხიდან ახალი
გამოსული ნაცნობები ესტუმრნენ, სამნი იყვნენ. კარგა ხანს ისხდნენ გარაჟების
საყარაულოში და არაყს სვამდნენ. ბოლოს რაფიკამ ფანჯრიდან დაინახა მანუშაკა და
დაუძახა, — შემოდიო. — იმან კარი შემოაღო და, — რა გინდაო? — ჰკითხა. რაფიკამ
სტუმრებზე ანიშნა, — აი, ჩემს მეგობრებს მინდა, ვცე პატივიო. — წაავლო ხელი,
მაგიდასთან წაკუზა და ნიფხავი ჩახადა. მანუშაკამ ერთი გაიფართხალა, მაგრამ
რაფიკამ წაუთაქა და მერე ხმა არ ამოუღია. სტუმრებმა მიიღეს პატივისცემა, სამივემ
იხმარა მანუშაკა, თან ერთმა ორჯერ და კმაყოფილები დარჩნენ. ჩემს თვალწინ
მოხდა ეგ ყველაფერი, ასე რომ, არაფერი არ მეშლება. — მარცხენა თვალი მოჭუტა
არუთინამ, მერე ჭიქა გაავსო, გადაკრა და, — ეხ, — ამოიოხრა, — ჰოდა, მეორე
დღეს, იმ საყარაულო ოთახში, იმ მაგიდაზე, რაფიკამ ყომარში მოიგო ის, რაც ისედაც
მისი იყო, როცა უნდოდა, მაშინ და მობეზრებული ჰქონდა. ხაიმამ ამის შესახებ
არაფერი იცოდა, თორემ ტროკადეროს არ მოიყვანდა და იმ სისულელეს იმხელა
ამბავი არ გამოჰყვებოდაო.

შევეცადე, გულგრილი გამომეტყველება მიმეღო, მაგრამ არ გამომივიდა.

შემატყო, როგორ გამიფუჭდა გუნება და თითქოს მოიბოდიშა, — არა მგონია, ახლა
ამას ყველაფერს შენთვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდეს, მაგრამ სიმართლე თუ გინდა
იცოდე, ასე იყოო.

რა უნდა მეთქვა? — შეიძლება, ყველაფერი ხდება-მეთქი. — მერე არ მახსოვს,

რაზე ვილაპარაკეთ, ბოლოს რომ წავიდა, სქელი, ყავისფერი ქაღალდი გავშალე
მაგიდაზე და ღრუბლების ხატვა დავიწყე. ღრუბლებს ხუთ ადგილას ონკანები
მოვარგე, ისეთი, იქ, თბილისში ეზოში რომ გვქონდა, საიდანაც ბავშვობისას წყალს
ვსვამდი. მერე ონკანებიდან ჭიანჭველების თქეში გადმოვუშვი. ჭიანჭველების ხატვის
საშინელი მოთხოვნილება გამიჩნდა. ვხატავდი და თან მანუშაკაზე ვფიქრობდი.
თვალწინ დამიდგა ტკბილად გაღიმებული რაფიკა, ნელა რომ ჩაგვიარა მანქანით,
ჩვენ კინოში მივდიოდით. მაშინ მანუშაკა დაფრთხა, მე კი რაღაც არასასიამოვნო
ვიგრძენი, არ მომეწონა ეს ყველაფერი, მაგრამ სერიოზული მნიშვნელობა არ მივეცი,
ასეთ რამეს როგორ წარმოვიდგენდი? — ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა, შე ძუკნა-მეთქი. —
გავიფიქრე.

დარწმუნებული ვიყავი, იმ ნაბოზვარმა ძალა იხმარა, მანუშაკამ კი ხმა არ

ამოიღო, არაფერი არ მითხრა. ალბათ შევეცოდე და გამიფრთხილდა, სად მე და
სად რაფიკა! მაგრამ მერე? მერე რა მოხდა? გამახსენდა, როგორ გულდათუთქულმა
შემომჩივლა საავადმყოფოში, — მეცოდება რაფიკაო! — მაშინ კი გამიკვირდა, მაგრამ
ჩავთვალე, რომ კეთილი გულის გამო განეწყო ასე.

ეგ მაშინ, მაგრამ ახლა სხვანაირად დავიწყე ფიქრი. გაგებული მქონდა, რაფიკას

იმ ადგილას ბლომად მეჭეჭები აყრია, რასაც ქალები ჭკუიდან გადაჰყავსო. სად იყო
სიმართლე? შიშის გამო არ იღებდა ხმას, თუ მართლა მოსწონდა რაფიკასთან
ურთიერთობა? თუ ერთიც იყო და მეორეც?

არ ვიცი, რამდენი ათასი ჭიანჭველა დავხატე, ქაღალდი თითქმის მთლიანად

გაშავდა. მოულოდნელად კარი გაიღო და ზემდეგმა შემოყო თავი.

— რა მოხდაო? — მკითხა.

— არაფერი-მეთქი.

— შენი ღრიალი კომენდატურამდე ისმისო.

— მართლა-მეთქი? — გამიკვირდა.

ეჭვით შემომხედა, — ჭკუით იყავიო! — გამაფრთხილა და წავიდა.

 დილისათვის ნერვიულმა შეტევამ გამიარა და ფანქარი მოვისროლე. დიდხანს
ვიჯექი გაუნძრევლად. ნაწყენი ვიყავი და გული მტკიოდა. მერე ნახატი ავიღე და
კედელზე გავაკარი. მეორე მეჯღანე რომ მოვიდა, შეხედა და — ეს რა ჯანდაბააო? —
შეეჭმუხნა შუბლი.

არ გავეცი ხმა.

შუადღისათვის ჩემი მეგობარი რუსი გამოჩნდა, დაჯდა სკამზე და საღამომდე

გვეხმარებოდა. წასვლისას მთხოვა, — იქნებ ეგ ნახატი მაჩუქოო.

— რად გინდა-მეთქი?

— რომ ვუყურებ, ვწყნარდებიო.

— შენი იყოს-მეთქი.

ჩამოხსნა და წაიღო.

ერთი კვირის მერე მანუშაკა დამესიზმრა. ტიროდა და მეხვეოდა. ამ დროს მე

ვითომ კუნძისაგან ცუდად გამოთლილი ძველი ქანდაკება ვიყავი და პირის გაღებას
ვერ ვბედავდი, მეშინოდა, — ხმელი და გამომშრალი ვარ და არ გავიბზარო ან სულაც
ორად არ გავიხლიჩო-მეთქი. — არადა, მინდოდა მეთქვა, რომ რაც იყო, იყო, რაც
ვიფიქრე, ვიფიქრე, მაგრამ ყველაფრის მიუხედავად, მაინც ძვირფასი იყო ჩემთვის და
ისევ ისე მიყვარდა, როგორც ადრე, თანაც ახლა უფრო მტკივნეულად.

ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა...

35

არუთინა ყოველ კვირას დილიდანვე მაკითხავდა და მეც გაღიმებული

ვეგებებოდი. რა მექნა? ჩემი ბედი მის ხელში იყო. ეს არც ერთს არ გვავიწყდებოდა
და ჩვენ შორის მთლად ჯანმრთელი ურთიერთობა ვერ დამყარდა. ბატონკაცური
დამოკიდებულება გაუჩნდა. არ შევთანხმებულვართ, მაგრამ თავისთავად ისე
ხდებოდა, რომ ყოველ კვირას ჩემგან ერთი კოლოფი ჩაი, ექვსი კოლოფი სიგარეტი
და თევზის ორი კონსერვი მიჰქონდა. ეს იყო ჩემი შესაძლებლობის მაქსიმუმი. თუ
მოხდებოდა ისე, რომ ჩაის ან თევზის კონსერვის შოვნას ვერ მოვახერხებდი, არაფერს
არ იტყოდა, მაგრამ სახე ეღრუბლებოდა.

ასე გავიდა კიდევ ერთი წელი და ერთ ღამეს ხაიმა დამესიზმრა. ბევრი დრო იყო
გასული, რაც არ მენახა, ეს სიზმარშიც მახსოვდა და მიხაროდა. მაღალი სახლის
ფონზე იდგა, შავი შლაპა ეხურა და შავი, ზოლებიანი პიჯაკი ეცვა. ხელში სიგარა
ეჭირა.
 — ხაიმ, როგორა ხარ-მეთქი, ძმაო?

გაიღიმა, სიგარა მოქაჩა, ბოლი გამოუშვა და მერე მითხრა, — ყლე ხარო! — ეს

იმდენად მოულოდნელი იყო და ისე მეწყინა, გამომეღვიძა. ასე რომ, პასუხის გაცემა
ვერ მოვასწარი.

მეორე დღეს ზედამხედველისაგან გავიგე, რომ ბანაკში რეჟიმის უფროსი

გამოიცვალა. საღამოს ის ახალი რეჟიმის უფროსი ფანჯრიდან დავინახე, ქუდი
თვალებამდე ჰქონდა ჩამოფხატული, წელში გამართული სწრაფად მიაბიჯებდა. ოთხი
ხელქვეითი უკან თითქმის სირბილით მიჰყვებოდა. ჩემთან ერთი პატიმარი იყო, ჩექმა
ჰქონდა მოტანილი შესაკეთებლად. ის ყურადღებით აკვირდებოდა და თქვა, — ასეთი
თანამდებობისათვის ახალგაზრდააო.

მერე ორი კვირა ისე გავიდა, არაფერი განსაკუთრებული არ მომხდარა და

მშვიდად ვიყავი. წელიწადი და შვიდი თვე მქონდა დარჩენილი გათავისუფლებამდე
და ჩემს ფიქრებში უკვე სამომავლო გეგმებს ვაწყობდი. თუმცა, ის გეგმები უფრო
ოცნებებს ჰგავდა და, თითქმის ყოველთვის, კრასნოდარში ბუხრის ძირში ჩამარხულ
ოქროს უკავშირდებოდა.

ორი კვირის თავზე, დილით, სანამ საქმეს შევუდგებოდი, ჩემმა მეგობარმა რუსმა
შემოაღო კარები. გამიკვირდა, ასე ადრე რომ მოვიდა. ვერ იყო ხასიათზე. თურმე
გვიან ღამით ახალმა რეჟიმის უფროსმა მათ ბარაკში ჩხრეკა ჩაატარა. დანები,
ხიშტები და სპირტით სავსე ბოთლები ამოიღეს. — ასი კაცი გაგვატიტვლეს და მთელი
ხუთი საათი ფეხზე ვიდექითო. — ბოლოს რაც თქვა, ცოტა უცნაურად მეჩვენა, — ის
შენი ნახატი საწოლთან, კედელზე მქონდა გაკრული. რეჟიმის უფროსმა დიდხანს
უყურა და მერე იკითხა, — ეს ვინ დახატაო? — მე ვუთხარი, შენი დახატული რომ იყო.
ნახატი ჩამოხსნა და წაიღოო.

ჩავფიქრდი. ვითომ ასე მოეწონა? ამ ამბავში ჩემთვის საშიში ვერაფერი დავინახე,

მაგრამ რატომღაც მაინც არ მესიამოვნა.

— კიდევ რა გკითხა-მეთქი?

— როდის დახატა და ახლა სად არისო?

ამასობაში მეორე მეჯღანე მოვიდა და საქმეს შევუდექით. ის ჩემი მეგობარი

შუადღემდე გვეხმარებოდა, მერე თქვა, — თავს ცუდადა ვგრძნობ, წავალ,
დავიძინებო.

ის რომ წავიდა, ცოტა ხანში ლეიტენანტმა მეორე მეჯღანეს მოაკითხა და

კომენდატურაში წაიყვანა. ასეთი რამე არასოდეს მომხდარა და გამიკვირდა. სამი
საათის მერე დაბრუნდა, — რა უნდოდათ-მეთქი? — ვკითხე.

— არაფერიო, — თქვა.
 აშკარად შეცვლილი მეჩვენა. დაჯდა და საქმიანობა განაგრძო. ვიგრძენი, რომ
რაღაც მოხდა და რაც მოხდა, არ იყო გამორიცხული, რომ მე მეხებოდა. — ნეტა
რაშია საქმე-მეთქი? — გავნერვიულდი და მარჯვენა თვალი ამითამაშდა.

საღამოს მარტო რომ დავრჩი, კარი ფართოდ გამოვაღე, სინათლე ავანთე და

იატაკის გამოხვეტას შევუდექი. ცოტა ხნის შემდეგ ეზოში არუთინა გამოჩნდა, შემოვიდა
და მაგიდასთან გაჩერდა, — იცი, სად ვიყავი? — მკითხა. დაბნეული და შეშინებული
ჩანდა.

— სად-მეთქი?

— კომენდატურაში, რეჟიმის უფროსთან, — ნერწყვი გადაყლაპა, — შენზე

მკითხა, საიდან იცნობო.

ცოცხი კინაღამ ხელიდან გამივარდა.

— მე ვუთხარი, რომ კრასნოდარში გაგიცანი. მერე მკითხა, ქართული თუ იცისო.

ჩემთან ერთი ქართული სიტყვა არ დასცდენია, მაგრამ თავს ვერ დავდებ, არ ვიცი-
მეთქი. როგორ ფიქრობ, რაშია საქმეო?

ხმის ამოღება ვერ მოვახერხე, მხრები ავიჩეჩე.

— დამემუქრა, თუ ტყუი, ყვერებით დაგკიდებო.

როგორ გუნებაზე დავდგებოდი? — ნეტა ვინაა ეს ახალი რეჟიმის უფროსი-

მეთქი? — გავიფიქრე.

— აწი ჩემი ფეხი აქ აღარ იქნებაო, — დამპირდა არუთინა და წავიდა.

კარი დავხურე და აკეცილ ქვეშაგებელზე ჩამოვჯექი. არაფერი ისე არ ანგრევს

კაცის ფსიქიკას, როგორც გაურკვევლობა, როცა არ იცი, რაშია საქმე, მაგრამ კარგს
ნამდვილად არ ელოდები. დიდხანს ვიჯექი გაუნძრევლად, მერე თვალები
ამიჭრელდა და გავითიშე. ცნობიერება რომ დამიბრუნდა, პირველი, რაც დავინახე,
გაკრიალებული ტყავის ჩექმები იყო. ჩემ წინ რეჟიმის ახალი უფროსი იდგა, იღლიაში
დაგრაგნილი ჩემი ნახატი ჰქონდა ამოჩრილი და მიღიმოდა.

— მიცანი? — მკითხა.

ვიცანი და მუხლები ამიკანკალდა. ის იყო, ჩვენი ძმობილი ჯარისკაცი ოქროს

საბადოებიდან, მე და იმ პოლონელს რომ დაგვყვებოდა სასაფლაოზე ბადრაგად.

გაქვავებული სახით წამოვდექი, — თუ არ ვცდები, მოქალაქე მაიორო, რეჟიმის

ახალი უფროსი ბრძანდებით-მეთქი.

ამიარა და ჩამიარა, თან თვალს არ მაშორებდა, — არც იმდენადა ხარ

შეცვლილი, კაცმა რომ ვერ გიცნოსო.

— მე პირველად გხედავთ, რაც ჩემთვის დიდი პატივია-მეთქი.

 — ტრაკს ნუ ათამაშებო! — სახიდან ღიმილი გაუქრა და გაბრაზდა.

ხმა აღარ ამოვიღე.

ჩემი ნახატი გაშალა და მაგიდაზე დააფინა. მერე ჯიბიდან ორად გაკეცილი

გაქექილი ფურცელი ამოიღო, ისიც გაშალა და დამანახვა, — ეს გახსოვსო? —
ფურცელზე თოფგადაკიდებულ ჯარისკაცს ბრიჯიტ ბარდო ჰყავდა წაკუზული და
ჟიმავდა.

ღმერთო ჩემო, ამდენი ხანი რამ შეანახვინა-მეთქი? — გავიფიქრე.

საქმე ის იყო, რომ ორივე ნახატზე, მარჯვნივ, დაბლა კუთხეში ლათინური

ასოებით ერთნაირი ინიციალები „ჯ“ და „ა“ იყო მიწერილი და კარგად იკითხებოდა.

— ხომ შენი დახატულიაო?

— პირველად ვხედავ-მეთქი.

— კბილებს დაგამტვრევო!

— ჩემი დახატული რომ იყოს, ვიტყოდი, დასამალი რა მაქვს. რაც შეეხება

ინიციალებს, ეგ უბრალოდ უცნაური დამთხვევაა და მეტი არაფერი-მეთქი.

ცოტა ხანს მომაჩერდა.

— კიდევ კარგი, იმ დღეს მე არ ვიყავი ბადრაგი, თორემ ახლა ცოცხალი არ

ვიქნებოდიო.

— არ მესმის, რას მეუბნებით-მეთქი.

— შენ იოსებ ანდრონიკაშვილი ხარო.

— არ მინდა, გული გატკინოთ, მაგრამ რა ვქნა, ცდებით, მოქალაქე მაიორო-

მეთქი.

იმ სიმშვიდის ბუნებრიობამ, გაჭირვებით რომ ვინარჩუნებდი, ერთი წამით თითქოს

ჩააფიქრა, შეყოყმანდა, მაგრამ მერე თავი გააქნია, — შენა ხარო! — და ბოროტად
გაიცინა.

გაჯიუტებას აზრი არ ჰქონდა, მაგრამ მაინც, ყოველი შემთხვევისათვის, დრო

მინდოდა მომეგო, ოღონდ რისი იმედი მქონდა, ვერ ვიტყოდი.

კომენდატურის უკან ბეტონის გრძელი, ერთსართულიანი შენობა იდგა, სადაც

ბანაკში ჩადენილი დანაშაულისათვის ამწყვდევდნენ პატიმრებს. იქ ორმა ჯარისკაცმა
მიმიყვანა.

მორიგემ მიცნო და გაუკვირდა, — რა მოხდაო?

— ეგ ახალი რეჟიმის უფროსი ან გიჟია, ან მართლა ვიღაცაში ვეშლები-მეთქი.

 სულ ბოლოს ცალკე საკანში შემიყვანეს, გისოსებიანი ფანჯარა საკმაოდ დაბალზე
იყო და შენობის უკან, ეზოში გადიოდა. დავინახე, პროჟექტორის სინათლემ როგორ
გადაუარა შორს საყარაულო კოშკსა და მავთულხლართებს. ისეთი განცდა მქონდა,
რომ ნელ-ნელა ვიცლებოდი, ვცარიელდებოდი იმ დაძაბულობისა და შიშისაგან,
წლების განმავლობაში რომ მთრგუნავდა. დავწექი ნარზე და, ჩემდა გასაკვირად,
შვებით ამოვისუნთქე, — ესეც ასე, ყველაფერი დამთავრდა-მეთქი, — და დავიძინე.

მეორე დილას კომენდატურაში მიმიყვანეს. იქ ხნიერმა კაპიტანმა ჩემი თითის

ანაბეჭდები აიღო. იმ კაპიტანს ხან თავისი და ხან ცოლის ფეხსაცმელები მოჰქონდა
შესაკეთებლად და ჩემდამი კარგად იყო განწყობილი.

— ეს საქართველოში უნდა გავაგზავნოო, — მითხრა.

— რატომ-მეთქი?

— იქ ვიღაცის ხელის ანაბეჭდებს უნდა შეადარონ, შენი პიროვნება რეჟიმის

უფროსის თვალში ეჭვს იწვევსო.

— პასუხი როდის იქნება-მეთქი?

— ალბათ ერთი თვის მერე, ფოსტით უნდა გავაგზავნოთ, იქამდე ძალიან

შორიაო.

კომენდატურიდან უკან, საკანში დამაბრუნეს, წამოვწექი ნარზე და თავი ცუდად

ვიგრძენი. ცოტა ხნის შემდეგ ისეთი კანკალი ამივარდა, ჩემს სხეულს გასიპულ
ფიცრებზე ბრაგაბრუგი გაჰქონდა. მერე ოფლმა დამასხა, შედარებით დავმშვიდდი და
რატომღაც ჩემს წარმომავლობაზე დავიწყე ფიქრი.

ერთხელ მაზავეცკაიამ ძველი, ჯერ კიდევ მეფის დროს გამოცემული ჟურნალი

დამიდო წინ, სადაც აღწერილი იყო, როგორ მიიკვლევდნენ გზას იერუსალიმისაკენ
თავიანთი რაზმებით ჩემი თავზეხელაღებული წინაპრები, როგორ ებრძოდნენ
ქრისტეს სახელით საუკუნეების განმავლობაში არაბებს, თურქებსა და სპარსელებს.
მაშინ იმ ამბებმა არ დამაინტერესა, არაფერი განსაკუთრებული არ მიგრძნია. ათი თუ
თორმეტი ფურცელი წავიკითხე და აღარ გავაგრძელე, არ მესმოდა მათი და
გულწრფელად მიკვირდა, რატომ არ ისხდნენ წყნარად სახლებში და რატომ
რისკავდნენ ასე, რისთვის სჭირდებოდათ ეს ყველაფერი, მაგრამ ახლა სხვანაირად
დავიწყე ფიქრი. ცხადი იყო, რომ არ იყვნენ უბრალო კაცები, აბა, ისტორიკოსების
წიგნებში როგორ მოხვდებოდნენ! მათი სიმამაცის გამო რაღაც სიამაყისმაგვარი
განცდა გამიჩნდა და თავი თითქოს უკეთ ვიგრძენი.

საღამოს კარის საკეტი გაჩხაკუნდა და იდაყვებზე წამოვიწიე. რეჟიმის უფროსი

შემოვიდა. არ ავდექი, დავრჩი ისე, როგორც ვიყავი, სულაც ფეხებზე მეკიდა.
მომიახლოვდა და დამაცქერდა.

— როგორც ძველმა მეგობარმა, მინდა, შანსი მოგცეო, — მითხრა.

 არ გავეცი ხმა.

— მე შემიძლია, ეს შენი საქმე არ გავახმაუროო, — გაჩუმდა, ჩემი რეაქცია

აინტერესებდა.

არ გავნძრეულვარ, — ნეტა რა უნდა-მეთქი? — გავიფიქრე. ერთმანეთს

თვალებში ვუყურებდით.

— ის ოცი კილო ოქრო, ქარხნიდან რომ მოიპარე, რა უყავიო?

— არ მესმის, რას მეუბნები-მეთქი?

ჩემს ნათქვამს ყურადღება არ მიაქცია.

— ის ოქრო თუ სადმე საიმედო ადგილასა გაქვს დამალული, მაშინ შეიძლება,

რომ მოვილაპარაკოთ, თუ არა და, ხომ იცი, შენი საქმე წასულიაო.

ხმა არ ამომიღია.

ცოტა ხანს მაკვირდებოდა, — ასე რომ, დაფიქრდი, ფიქრისათვის აქ საუკეთესო

პირობებია, ხელს არავინ შეგიშლისო.

გატრიალდა, კარი გაიხურა და საკეტები აჩხაკუნდა.

როგორ უნდა მოვქცეულიყავი? თუ მივასწავლიდი და მოხდებოდა ისე, რომ ის

ოქრო ხელუხლებლად დახვდებოდა იქ, ბუხრის ძირში, მაშინ, ალბათ, რომელიმე
ჯარისკაცს ვახტიდან თოფი შემთხვევით გაუვარდებოდა და ტყვია მე მომხვდებოდა.
ჩემს მდგომარეობაში მყოფ კაცს მისი საიდუმლო რატომ უნდა სცოდნოდა? მაგრამ
შეიძლება, სხვა მიზანიც ჰქონდა — რასაც გაიგებდა, უფროსობას აცნობებდა და ჩინის
მომატებას დაელოდებოდა. გული მიგრძნობდა, არ იყო სანდო და, — ერთი მაგის
დედაც... ხმას არ ამოვიღებ-მეთქი, — გადავწყვიტე.

მეორე საღამოს გაწვიმდა და აცივდა. ფანჯარას მინები არ ჰქონდა, სამაგიეროდ

ფანერის დარაბა ეკიდა ანჯამებზე. — დავხურავ-მეთქი, — გადავწყვიტე და წამოვდექი.
ახლოს რომ მივედი, გისოსებს იქით, ეზოში, ჩემი მეგობარი რუსი დავინახე, ფანჯრებს
ათვალიერებდა. დავუსტვინე. მოირბინა, კედელზე ამოძვრა და სიგარეტის სავსე
კოლოფი გამომიწოდა, — აი, ეს შენ მოგიტანეო.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

— რა მოხდაო?

მოკლედ ავუხსენი, — სინამდვილეში სხვა კაცი ვარ, სხვა სახელი და გვარი მაქვს,
გავიშიფრე, მკვლელობას მაბრალებენ და ალბათ დამხვრეტენ-მეთქი.

შეწუხდა.

— როგორ გაგშიფრესო?
 — ახალმა რეჟიმის უფროსმა მიცნო-მეთქი.

— საიდან ახსოვხარო?

— ადრე ორი მკვლელობისათვისა ვარ გასამართლებული, ეგ მაშინ უბრალო

ბადრაგი იყო-მეთქი.

თითქოს დაეჭვდა, — ორი მკვლელობისათვისო? ვერასოდეს ვერ ვიფიქრებდიო.

— ასეა-მეთქი, — არც ადგილი იყო შესაფერისი და არც დრო საკმარისი, უფრო

მეტი რომ მეთქვა.

— იქნებ რამე მოვიფიქროო.

გამეცინა, — შენ რა უნდა მოიფიქრო-მეთქი?

— ვნახოთო.

დაბლა ჩახტა. იქ ერთი წამით გაჩერდა, მიიხედ-მოიხედა და წავიდა.

სამი დღე ისე გავიდა, არაფერი მნიშვნელოვანი არ მომხდარა. კარში

დატანებული სარკმლიდან საჭმელს მაწვდიდნენ, თუნუქის ვედრო იდგა კუთხეში და
იქ ვაფსამდი. დილით ტუალეტში რომ გამიყვანდნენ, ვედრო თან მიმქონდა და
ვცლიდი. კედლებზე პატიმრების მიერ ამოკაწრული წარწერები იმდენჯერ
გადავიკითხე, თითქმის ზეპირად ვისწავლე. ვიწექი ნარზე და არაფერზე არ
ვფიქრობდი, უფრო სწორად, ფიქრი აღარ შემეძლო. ტვინის რომელიღაც ნაწილი
უგზო-უკვლოდ იქექებოდა წარსულში და ხან ერთ, ხან მეორე შემთხვევას
ამოატიტივებდა. იმ შემთხვევების გახსენება არაფერში არ მჭირდებოდა, მაწუხებდა
და მღლიდა, მაგრამ ეს ჩემგან დამოუკიდებლად ხდებოდა და ვერაფერს
ვუხერხებდი.

მესამე ღამეს მანუშაკა დამესიზმრა, სახე დანაოჭებული ჰქონდა, თმა —

გაჭაღარავებული, წელში ოდნავ მოხრილი იყო. ასეთი მანუშაკა არასოდეს მენახა,
მაგრამ ეჭვი არ შემპარვია, მანუშაკა იყო. — შენ არ იცი, რამხელა გზა გამოვიარე,
როგორ ვიწვალე, ძლივს მოვაღწიე შენამდეო, — მითხრა.

— მანუშაკ, ცუდად არის ჩემი საქმე-მეთქი.

— ვიციო, — დამიქნია თავი.

— ასე რომ, ალბათ იტალიაში ვეღარ წაგიყვან-მეთქი.

რაღაც მიპასუხა, მაგრამ ვერ დავიმახსოვრე, სახეში ქვის პატარა ნატეხი მომხვდა
და გამომეღვიძა. ის ჩემი მეგობარი რუსი კედელზე იყო ამომძვრალი და ერთი ხელით
ფანჯრის გისოსს ჩასჭიდებოდა, მეორით რაღაც გაუგებარი საგანი ეჭირა და ჩემკენ
იშვერდა, — დროზე, გამომართვიო. — გამოვართვი. შავი პურის მოზელილი გუნდა
იყო.
 — გისოსი გადახერხეო! — მითხრა, ჩახტა დაბლა და გაიქცა. ძლივს გაასწრო,
ფანჯრებს პროჟექტორის სინათლემ გადაუარა.

პურის გუნდაში რგოლად დახვეული ორი ბეწვა ხერხი აღმოჩნდა. — კარგი, ამას
გადავხერხავ, მაგრამ მერე რა ვქნა? გინდა აქ ვყოფილვარ და გინდა ეზოში, რა დიდი
განსხვავებაა-მეთქი?

უცებ თითქოს გამოვფხიზლდი და სიხარულმა ამიტანა. ის რუსი სულელი არ იყო,

ალბათ რაღაც გეგმა ჰქონდა. ერთი პროცენტიც თუ არსებობდა გადარჩენის შანსი,
ესეც დიდი საქმე იყო.

დაბლა გისოსი ბოლომდე გადავხერხე, ზემოთ წკიპზე დავტოვე, მივაწვებოდი და

მოტყდებოდა. შეზელილი პური ნერწყვით დავალბე და გადახერხილი ადგილები ისე
ამოვავსე, თუ ახლოს არ მიხვიდოდი, ვერაფერს შეამჩნევდი. თენდებოდა,
საქმიანობას რომ მოვრჩი, ავედი ნარზე და დავწექი. თან ფიქრები არ მასვენებდა, —
ნეტა რა გეგმა აქვს, რა მოიფიქრა-მეთქი?

ძალიან ცოტა ხანს მეძინა. მერე მთელი დღე ცემენტის იატაკზე ბოლთას ვცემდი
და ყურები დაცქვეტილი მქონდა, მეშინოდა, რეჟიმის უფროსი არ გამოჩენილიყო. —
ისე არ მოხდეს, გადახერხილი გისოსი რომ შეამჩნიოს-მეთქი. — საბედნიეროდ, იმ
დღეს არ გავხსენებივარ. კარგად რომ დაღამდა, თავი ცუდად ვიგრძენი, თვალები
ამიჭრელდა და გავითიშე. არ მახსოვს, რამდენ ხანს ვიყავი ასე, ცნობიერება რომ
დამიბრუნდა, ნარზე ვიჯექი, გარეთ წვიმდა.

მერე წვიმა შეწყდა და ის იყო ჩავთვლიმე, ფხაკუნი შემომესმა და ფანჯარაში იმ

ჩემი მეგობარი რუსის სილუეტი გამოჩნდა. წამოვდექი და მივუახლოვდი, — დროზეო!
— წაიჩურჩულა და ჩახტა დაბლა. გისოსი მოვტეხე და ფანჯრიდან თავით გადავეშვი.
მიწა რბილი იყო, არაფერი მტკენია. ქარი უბერავდა, ბარაკების შესასვლელებთან
ნათურები ბჟუტავდნენ. წელში მოხრილები, ჩაბნელებულ ადგილებს თითქმის
სირბილით მივუყვებოდით. გავიარეთ ნახევარი ბანაკი და კედლის ძირში ჩავწექით,
საყარაულო კოშკიდან წამოსული პროჟექტორის სინათლე გვიახლოვდებოდა.

— თუ ძმა ხარ, გამაგებინე, რა ხდება-მეთქი?

თურმე მისი მეგობარი ავტორიტეტი, ვიღაც უზბეკი და კიდევ ერთი პატიმარი

გაქცევას აპირებდნენ. ამისათვის ყველაფერი მზად ჰქონდათ, მაგრამ ის პატიმარი
მუშაობის დროს ნაჯახით შემთხვევით ფეხში დაიჭრა. შეიძლება, მიხვდა, რაც ელოდა
და სიტუაციიდან დელიკატურად დაიძვრინა თავი. ისე იყო თუ ასე, ავტორიტეტი და
უზბეკი ცოცხალი საგზლის გარეშე დარჩნენ.

— ახალი კანდიდატურის შერჩევა რომ დაიწყეს, შენ მაგივრად მივიღე

გადაწყვეტილება, ისე ველაპარაკე, როგორც საჭირო იყო და შევუთანხმდი,
წაგიყვანენ, მაგრამ ძალიან ფრთხილად უნდა იყო. არ შეგატყონ, რომ იცი, რაშია
საქმე, თორემ მაშინ წასვლას რა აზრი აქვს, გირჩევნია, აქ დარჩე. თოვლი რომ
წამოვა და საჭმელი შემოგაკლდებათ, უნდა მოახერხო და თავს უშველო, თორემ
დაგკლავენ და შეგჭამენ. სხვა გზა მაინც არა გაქვს და რა იცი, იქნებ გაგიმართლოსო.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

წამოდგომა რომ დავაპირეთ, შორს ჯარისკაცების პატარა ჯგუფი დავინახეთ, თან

ორი ძაღლი ჰყავდათ, ღობეს მიუყვებოდნენ. ასეთი წესი ჰქონდათ, მთელი ღამის
განმავლობაში ბარაკებს შორის დადიოდნენ და სანამ გათენდებოდა, მთელ ბანაკს
სულ ცოტა სამჯერ მაინც შემოივლიდნენ.

დაველოდეთ, სანამ ბარაკის კუთხეს მიეფარებოდნენ და მერე სირბილით

მივაღწიეთ გაუქმებული საქვაბის შენობას. მარტო კედლები იყო დარჩენილი.
შევედით შიგ და ფანჯარასთან დაყრილ აგურებზე დავსხედით. იმ რუსმა მაშინ
შეამჩნია, ხალათის ამარა რომ ვიყავი, — ქურთუკი რა უყავიო? — მკითხა.

ქურთუკი არც გამხსენებია, ისე გადმოვეშვი ფანჯრიდან თავით. — დამრჩა-მეთქი.

ბევრი არ უფიქრია, გაიხადა თავისი ქურთუკი და გამომიწოდა.

— შენ-მეთქი?

— მოვიფიქრებ რამესო.

რომ ვიცვამდი, რატომღაც მაზავეცკაია დამიდგა თვალწინ, ხელში პატარა ქვაბი

ეჭირა, იმ ქვაბით ჩემთვის ცხელი სუპები მოჰქონდა ხოლმე.

ამ დროს ფანჯარაში ორი მაღალი ლანდი გამოჩნდა. ფრთხილად მოდიოდნენ,

ჩქამის გაუღებლად. იფიქრებდი, მიწაზე ფეხს არ აკარებენო. ის ავტორიტეტი და
უზბეკი იყვნენ, შემოვიდნენ შენობაში და ერთმანეთს ხელი ჩამოვართვით. ვიგრძენი,
ისე შემათვალიერეს, თითქოს ბაზარში გოჭს ყიდულობდნენ დასაკლავად. არც ერთს
და არც მეორეს თან არაფერი ჰქონდათ. ამან გამაკვირვა, მაგრამ კითხვით არაფერი
მიკითხავს.

— აბა, ჩვენ გავუდექითო! — თქვა ავტორიტეტმა და ჩემს მეგობარ რუსს მხარზე

ხელი დაჰკრა.

კედელთან ორი გრძელი ფიცარი იდო. ფიცრებზე შემოხვეული ბრეზენტი ზედ

წვრილი ლურსმნებით იყო დამაგრებული. უზბეკმა აიღო ფიცრები, მხარზე გაიდო და
ავტორიტეტს მიჰყვა. ჩემი მეგობარი რუსი იქ დარჩა. გამომშვიდობებისას, —
წარმატებას გისურვებო, — მითხრა და თავი ოდნავ დააქნია, ეს იყო სულ, არც
გაუღიმია.

სამასი მეტრის გავლის შემდეგ მარჯვნივ გავუხვიეთ და მდინარის მხარეს ღობეს

მივუახლოვდით. იქ საყარაულო კოშკი იდგა. კოშკზე ჯარისკაცის სილუეტი ჩანდა.
ჯარისკაცთან მოლაპარაკებულები იყვნენ. დედამისს, დნეპროპეტროვსკში,
ავტორიტეტის მეგობრებმა ერთოთახიანი ბინა უყიდეს და ასე დაითანხმეს ამ საქმეზე.
ახლა უხმოდ მოგვჩერებოდა და ალბათ ერთი სული ჰქონდა, როდის გავეცლებოდით
იქაურობას.

დავალაგეთ ერთ სიგრძეზე ფიცრები, შევდექით ზედ და გავიარეთ. მერე ფიცრებს

ვანაცვლებდით, უკან მოქცეული ფიცარი წინ გადაგვქონდა და ასე, საკმაოდ სწრაფად
მივიწევდით წინ. საყარაულო კოშკსა და მავთულხლართებს შორის ვიწრო
გასასვლელი უკან მოვიტოვეთ და ისე მივადექით ღობეს, მიწაზე ფეხი არ დაგვიდგამს,
კვალი არ დაგვიტოვებია.

ერთ ფიცარს საფეხურებად ხის პატარა ნაჭრები ჰქონდა მიჭედებული. მივაყუდეთ

ღობეს. ღობე სქელი მორებით იყო შეკრული. სიმაღლით ორ მეტრზე მეტი იქნებოდა,
თავზე მავთულხლართი მიუყვებოდა. ჯერ ავტორიტეტი ავიდა ზედ და გაჩერდა, მერე
მე და ბოლოს — უზბეკი. მერე ისევ ისე, ერთიმეორის მიყოლებით დავეშვით დაბლა
და ისევ ფიცრების დახმარებით მივაღწიეთ ბუჩქებს. იქ უზბეკმა ფიცრები მხარზე გაიდო
და მდინარისაკენ სირბილით დავეშვით.

მდინარის ნაპირს დასაცურებლად გამზადებული მორების სამი კოლონა

მიუყვებოდა. მორებს რომ გავცდით, ჯერ პატარა ხევი გავიარეთ, მერე მინდორი და
ტყეში შევედით. სულ რამდენიმე წუთი შევისვენეთ და გზა განვაგრძეთ. უზბეკს
ბრეზენტში გახვეული ფიცრები თან მოჰქონდა. ერთი საათის შემდეგ ტყიდან
მდინარისაკენ დავეშვით. ნაპირთან ახლოს, ასკილის ბუჩქებში დამალული პატარა
ნავი ვიპოვეთ და მდინარემდე მივათრიეთ. სანამ წყალში შევაცურებდით, უზბეკმა
ფიცრები დაიდო მუხლზე, ბრეზენტი შემოაცალა და დაამტვრია. არადა, სქელი
ფიცრები იყო. გაკვირვებული მივჩერებოდი, ისეთი ღონის პატრონი არც მანამდე, არც
მერე არავინ მინახავს. ნამტვრევები ნავში ჩავყარეთ, ნავი მდინარეში შევაცურეთ და
ავედით ზედ. ნიჩბები აიღეს და მთელი ძალით მოუსვეს. ცოტა ხანში ელექტრონის
ნათურების სინათლე გამოჩნდა, ეს კოლონიის თანამშრომლების დასახლება იყო.
მერე რუსების სოფელს ჩავუარეთ. მე ფიცრების ნატეხებს დროგამოშვებით წყალში
ვყრიდი.

გათენებისას მარჯვნივ, ფლატეზე, ლაბადაწამოსხმული კაცი დავინახეთ.

დაგვიქნია ხელი, ჩამოირბინა დაბლა და ჩვენ რომ ნაპირს მივადექით, ის უკვე იქ იყო.
მოგვესალმა და სწრაფად, სხაპასხუპით აგვიხსნა, საით უნდა წავსულიყავით. მერე
ჩაჯდა ნავში და უკან სოფლისაკენ გაცურა.

ავცოცდით ფლატეზე, გავცდით ასკილის ბუჩქებს და ტყეში შევედით თუ არა,

ფორანი დავინახეთ, ნაძვების ძირას იდგა. ფორანთან სამოც წელს გადაცილებული
მოხუცი გველოდებოდა. იმასაც წვიმისაგან დამბალი ლაბადა ჰქონდა წამოსხმული.

მოხუცის შვილი ლენინგრადში ცხოვრობდა და ადგილობრივ კრიმინალებთან

პრობლემები ჰქონდა. ავტორიტეტის მეგობრები დახმარებას შეჰპირდნენ და
დაითანხმეს, ამ საქმეში მიეღო მონაწილეობა. ის შემოდგომაზე ჩავიდა სოფელში,
მოელაპარაკა ბიძასა და მამას და მერე უკან გაბრუნდა. ასე აღმოვჩნდით იმ
ადამიანების იმედზე, ადრე აქტიურად რომ თანამშრომლობდნენ ჩეკისტებთან და არა
ერთი და ორი გაქცეული პატიმარი ჰყავდათ დაჭერილი.
 ფორნიდან ოთხი ზურგჩანთა და ერთი ტილოს ტომარა გადმოვიღეთ.
ზურგჩანთები სავსე იყო ფქვილით, დამარილებული თევზის ქვირითითა და ღორის
ქონით. თითო ჩანთა სულ ცოტა ორმოცდაათ კილოს მაინც იწონიდა.

ტომარა გაცილებით მსუბუქი იყო. შიგ ელაგა კაპრონის თოკი, თუნუქის ქვაბი,
ორი ქარქაშიანი დანა, პატარა ნაჯახი, გადაჭრილი სანადირო თოფი, ორმოცდაათი
პატრონა, დაბამბული შარვლები და შალის ფეხსახვევები, ასი ცალი ასანთის
კოლოფი და, რაც ყველაზე მთავარი იყო, კომპასი და ტაიგის რუკა. რუკაზე ჩვენი
გასავლელი გზა წითელი ფანქრით იყო გახაზული. ამ ყველაფერს ჩემი თავიც
მივუმატე და დავასკვენი, რომ გაქცევისათვის მშვენივრად იყვნენ მომზადებულები.

მოხუცმა სქელღეროიანი ბალახები დაგვირიგა. იმ ბალახის შესახებ ვიცოდით,

პატიმრები ტყეში ხის ჭრის დროს თუ წააწყდებოდნენ, ხელიდან სტაცებდნენ
ერთმანეთს. ბალახს წებოვანი ფოთლები ჰქონდა. ფოთლებით ხელები, სახე და
კისრები დავიზილეთ. მერე აგვიხსნა, როგორ ადგილებში ხარობდა და როგორ უნდა
მოვქცეულიყავით.

— ფესვებიანად ამოთხარეთ, უფრო დიდხანს შეინახება, თორემ თუ ისე მოხდა,

რომ ამ ბალახის გარეშე დარჩით, კოღოები შეგჭამენო.

ამასობაში გათენდა. უზბეკმა ორი ზურგჩანთა მოიკიდა, მერე ტომრის აღებაც

დააპირა, მაგრამ ავტორიტეტმა არ დაანება, — ამას მე წამოვიღებო. — უზბეკს ვერ
შეედრებოდა, მაგრამ ისიც ძვალმსხვილი და ძალიან ღონიერი კაცი იყო. მოიკიდა
ზურგჩანთა, ტომარა მხარზე დაიდო და გავუდექით გზას. მეოთხე ჩანთას მე
მივათრევდი.

36

თოთხმეტი წლის მერე მეორეჯერ გავრბოდი საპატიმრო ბანაკიდან იმავე მიზეზის

გამო, თავი უნდა გადამერჩინა. მთელი ათი დღე შეუჩერებლივ მივუყვებოდით ტაიგას,
დღე-ღამეში სულ ოთხი საათი გვეძინა. ტვირთის სიმძიმის მიუხედავად, სიარული არც
ავტორიტეტს უჭირდა და არც უზბეკს, მე ოფლში გახვითქული ძლივს ვეწეოდი.
მეთერთმეტე ღამეს პირველად დავანთეთ ცეცხლი და მზის ამოსვლამდე გვეძინა.
მერე მდევრის შიში აღარ გვქონდა და დღის განმავლობაში ორჯერ, ხშირად სამჯერაც
ვისვენებდით. საღამოს დასაძინებელ ადგილს შევარჩევდით, საჭმელს შევჭამდით,
ცეცხლს ჩავაქრობდით და ვიძინებდით.

მოხდა ისე, რომ უზბეკი შემთხვევით დააჯდა კომპასს და დაფშვნა. ასე რომ, იმ
ასტრონომისაგან მიღებული ცოდნა გამომადგა. ახლა დასავლეთისაკენ
ვარსკვლავების მიხედვით მივიკვლევდით გზას და ჩემი თანამგზავრებისათვის კიდევ
ერთი მეტად ღირებული მნიშვნელობა შევიძინე.
 გაქცევიდან მეჩვიდმეტე დღეს საინტერესო შემთხვევის მოწმე გავხდით. ის იყო
შესასვენებლად შევჩერდით, რომ უცებ ბრდღვინვა და ღრიალი შემოგვესმა, თან
ისეთი ძალით, ჭექა-ქუხილი გეგონებოდა. არყის ხეების იქით, პატარა მინდორზე,
დიდი შავი დათვი და ტაიგის ვეფხვი დაეტაკნენ ერთმანეთს და ბალახი სისხლით
მორწყეს. მთელი საათი იბრძოდნენ. ავტორიტეტი დათვის მხარეზე იყო. უზბეკი —
ვეფხვის. ჩემთვის სულაც სულერთი იყო, ვინ გაიმარჯვებდა. სანახაობით გაოგნებული
ვიყავი. მიკვირდა, იმოდენა ტაიგაში როგორ ვერ დაეტივნენ, რა ჰქონდათ გასაყოფი?

ნეტა საიდან მოდის ეს ავი დაუნდობლობა, ადამიანებსა და ცხოველებს რომ არ

ასვენებთ და არ ზოგავენ ერთმანეთს-მეთქი? — ვფიქრობდი.

ბოლოს დათვმა სძლია, ვეფხვი კარგა ხნის მკვდარი უნდა ყოფილიყო, თავი რომ
გაანება და ტყისკენ გატრიალდა. გადადგა ორი ნაბიჯი და უკან მოიხედა, თან
სისხლიან კბილებს კრეჭდა. მერე ისევ გადადგა ორი ნაბიჯი და ისევ მოიხედა,
თითქოს არ სჯეროდა, ყველაფერი რომ მორჩა. მიაღწია ტყის ნაპირს და წაქცეულ
ხეზე დააპირა გადასვლა, მაგრამ ვერ შეძლო, ღონე აღარ ეყო და იქვე ჩაწვა, გამხმარ
ტოტებში. მის ირგვლივ სისხლის გუბე დადგა, დრუნჩი თათებში ჩარგო და ცოტა ხნის
შემდეგ მოძრაობა შეწყვიტა, აღარც ხროტინი ისმოდა. ჩავთვალეთ, რომ მოკვდა,
მაგრამ ავტორიტეტმა, ყოველი შემთხვევისათვის, მაინც თავში ესროლა.

მე ცეცხლი დავანთე. მერე ასკილის ტოტებიდან შამფურები გავთალე და ზედ

ხორცის მსუქანი ნაჭრები წამოვაცვი. მაგრამ ისინი ხორცის შეწვას არ დაელოდნენ,
დათვს გულ-ღვიძლი ამოსჭრეს და უმად დაიწყეს ჭამა, ტუჩები და კბილები სისხლით
მოეთხვარათ. ტანში ჟრუანტელმა დამიარა. წარმოვიდგინე, რა მელოდა, თუ ვერ
გავასწრებდი იმ დროისათვის, როცა საგზლიდან არაფერი აღარ იქნებოდა
დარჩენილი.

ღამით წკავწკავმა და ყმუილმა გამოგვაღვიძა. მთვარით განათებული მინდორი

ტურებით იყო სავსე. დათვისა და ვეფხვის ლეშს იყვნენ მისეულები. ავტორიტეტი
რატომღაც გაბრაზდა, დაავლო ნაჯახს ხელი, შევარდა მინდორზე, ტურებს დაერია
და დაფანტა, მაგრამ მობრუნებაც ვერ მოასწრო, ისევ რომ მოგროვდნენ. ერთხელ
კიდევ სცადა და მერე დაანება თავი. დილით გამოხრული ჩონჩხები ბზინავდნენ მზეზე.

მივდიოდით და გზადაგზა მოცხარსა და მოცვს ვკრეფდით.

წინ თითქმის ყოველთვის უზბეკი მიგვიძღოდა. ცოტა უცნაური კაცი იყო, წაქცეულ
ხეს არ შემოუვლიდა, ტოტების ლაწალუწით მიიკვლევდა გზას. ძილის დროს ისე
ახრჭიალებდა კბილებს, სანამ შევეჩვეოდი, დაფეთებული ვიღვიძებდი. ერთხელ
უცნაური, ლურჯი ფერის კალია დაიჭირა და დააშტერდა, — ჩემს ცოლსა აქვს ასეთი
ფერის თვალები, — თქვა ნაღვლიანად, — ძალიან ლამაზი ქალიაო.

ერთი მიზანი ჰქონდა, — ჩავალ ფერგანაში და აბდულას ყელს გამოვჭრი, მერე

თუნდაც დამხვრიტონ, აღარ მენაღვლებაო. — ვინ იყო ის აბდულა, ან რას ერჩოდა,
არ ამბობდა. ალბათ ეჭვიანობდა, ან დანამდვილებით იცოდა, რაში იყო საქმე და
გული უღრინავდა.
 სახელმწიფოს ქონების გატაცების გამო თოთხმეტი წელი ჰქონდა მისჯილი.
თურმე ღამით შეიპარა შენობაში, სადაც კოლმეურნეობის სალარო იყო, ყარაული
მუშტის დარტყმით გათიშა, მერე სეიფი ზურგზე მოიკიდა და სახლში წაიღო. მეორე
დილას ყარაულმა ძაღლებს უამბო, — ერთი ნიღბიანი კაცი იყო მარტო, არავინ არ
ახლდაო. — ძაღლები მიხვდნენ, ვინ იქნებოდა ის ნიღბიანი, იცოდნენ, იმოდენა
სეიფის წაღებას იმ მხარეში სხვა ვერავინ რომ ვერ შეძლებდა. ისეთი ღონის პატრონი
სხვა არავინ იყო, სეიფი სულ ცოტა ორას კილოს იწონიდა.

— როგორც იყო გავხსენი, გამოჩნდა ფულის დასტები და მაშინ დამადგნენ

თავზეო.

ჩემი აზრით, იმ დიდი ფიზიკური ძალის გამო დაუმეგობრდა ავტორიტეტი, თორემ

იმდენად განსხვავდებოდნენ ხასიათითა და შეხედულებებით, წესით, არაფერი
საერთო არ უნდა ჰქონოდათ. ჭკუა არც ერთს არ აკლდა, მაგრამ ავტორიტეტი
ბევრად უფრო ეშმაკი კაცი იყო. მესამეჯერ გარბოდა საპატიმრო ბანაკიდან, იცოდა,
რომ ისევ დაიჭერდნენ, მაგრამ ამაზე არ წუხდა, — ისევ გავიქცევიო! — ამბობდა.
მანამდე კი, იმედი ჰქონდა, რომ ცხოვრებით დატკბებოდა, — დროს მშვენივრად
გავატარებო. — მისი ლაპარაკიდან ჩანდა, რომ დიდ ქალაქებში ბევრი მეგობარი
ჰყავდა, — საქმეების მეტი რაა, ფული არასოდეს მაკლდა და ახლაც ბლომად
ვიშოვიო. — თავისი ცხოვრება მოსწონდა, — გამიმართლა, კიდევ კარგი, ნაბოზვარი
ინტელიგენტი არა ვარ, დილით სამსახურში რომ გარბის და საღამოს თავის ბოზ
ცოლთან ერთად ჩაის სვამს და თავი კაცი ჰგონიაო.

ძალიან ბევრი ქუჩური სიმღერა იცოდა, მიუყვებოდა ტაიგას და მღეროდა.

თავზეხელაღებული კაცისათვის დამახასიათებელი, თავისებური მომხიბვლელობა
ჰქონდა. არაფერს არ დარდობდა, სულ კარგ ხასიათზე იყო. ლაპარაკიც უცნაური
იცოდა, ერთხელ ვიღაც ქალი გაიხსენა, — ტრაკი ჰქონდა ფართო და შინაარსით
სავსე, რომ დავხედავდი, ძმათა სასაფლაო მახსენდებოდაო. ტირილი რომ
მომინდებოდა, დავადებდი თავს ზედ და ვტიროდიო. უკეთესი ადგილი ამ საქმისათვის
არ არსებობს, წესიერმა კაცმა სხვაგან არსად არ უნდა იტიროს, როცა სევდა
შემოაწვება. უნდა დადოს თავი ქალის ტრაკზე და გადმოყაროს ცრემლებიო.

ჩემს მეგობარ რუსზე თქვა, — თავის დროზე მაგარი ბიჭი იყო, მაგრამ ცოლის
სიყვარულმა გამოათაყვანა. აუჩვილდა გული და აღარ გადაუარა. სერიოზული
საქმისათვის უვარგისი გახდა, ბოლოს თავისი სისულელის გამო ათი წელი აიკიდა.
ახლა ზის და ბავშვზე დარდობს, ეს მაშინ, როდესაც სინამდვილეში კაცმა არ იცის,
ვისია ის ბავშვი. მაგის ცოლი ისეთი კახპა იყო, რუსის მაგივრად კორეელი რომ
გაეჩინა, ისევ მაგას, თორემ სხვას ნამდვილად არავის არ გაუკვირდებოდაო.

ერთი თვის თავზე ვიგრძენი, ზურგჩანთა როგორ საგრძნობლად შემსუბუქდა.

დღეში ცხრა მუჭა ფქვილს ვყრიდით წყალში და ფაფას ვხარშავდით. ფაფას სამად
ვიყოფდით და ზედ თითოეული ორას გრამ თევზის ქვირითს ან ქონს ვაყოლებდით.
ეს იყო მთელი დღის რაციონი, მეტის უფლებას თავს არ ვაძლევდით. სამაგიეროდ,
იმ უზბეკმა სოკოს ცნობა იცოდა, ვაგროვებდით და ვწვავდით. ერთხელ ლოსს
გადავეყარეთ, დახარა თავი და ჩვენკენ გამოექანა. ავტორიტეტმა ორჯერ ესროლა,
წააქცია და მერე ნაჯახით მოუღო ბოლო. ხორცი დავჭერით. ტომარა და ჩანთები ისევ
ბოლომდე გავავსეთ და თან წავიღეთ. ორი კვირა გვეყო, დალპა, სუნი აუვიდა,
ბოლოს მატლები დაესია, მაგრამ მაინც ვხარშავდით და ვჭამდით.

კვირაში ორჯერ ან სამჯერ, იმისდა მიხედვით, თუ როგორი ამინდი იყო, მე და

ავტორიტეტი ავძვრებოდით მაღალი ხის კენწეროზე და მწვანე ფოთლებისა და
წიწვების ოკეანეს გავყურებდით. მარშრუტს ვადგენდით, გადამწყვეტი სიტყვა
ავტორიტეტს ეკუთვნოდა, მაგრამ არასოდეს არ ჩქარობდა, სანამ ჩემს აზრს არ
მოისმენდა და კარგად არ აწონ-დაწონიდა, გადაწყვეტილებას არ იღებდა.

გზადაგზა საკმაოდ დიდი მდინარეები გვხვდებოდა. ხმელი ხეებისაგან ტივებს

ვკრავდით, დავალაგებდით ზედ ჩვენს ავლადიდებას, მერე ერთი ხელით
მივცურავდით, მეორე ტივზე გვეკიდა და ასე მივიწევდით წინ. არ მახსოვს ზუსტად,
მეხუთე თუ მეექვსე მდინარე რომ გადავცურეთ, მერე ვიარეთ და ჭაობებს მივადექით.
თავიდან გვეგონა, რომ ადვილად ვიპოვიდით გასასვლელს, მაგრამ ორჯერ ვცადეთ
და ორივეჯერ ძლივს გამოვაღწიეთ უკან. ამასობაში, მთელი კვირა გავიდა,
ვითათბირეთ და შორიდან შემოვლა გადავწყვიტეთ.

ჭაობი მივატოვეთ და ისევ უკან გადავედით მდინარეზე. მაგრამ გადასვლის დროს

აი, ასეთი რამე მოხდა: შუა მდინარეში ავტორიტეტი იდაყვით დააწვა ტივის კიდეს და
სული მოითქვა. ამ დროს ტივზე დადებული თოფი დაცურდა, მის ცხვირწინ წყალში
ჩავარდა და ჩაიძირა. მერე მთელი დღე ყვინთავდა, მაგრამ ვერ იპოვა.

სანამ ის თოფი ჰქონდა, უზბეკის ფიზიკური შესაძლებლობები სულაც ფეხებზე

ეკიდა. ასეთი მდგომარეობა მისი ხასიათის კაცისათვის ბევრს ნიშნავდა და
განერვიულდა. იმ დღიდან მოყოლებული, ნაჯახს არ იშორებდა, უკან ქამარში ჰქონდა
გარჭობილი. იმდენად ჰქონდა გამძაფრებული თავდაცვის ინსტინქტი, რომ ერთი
შეხედვით, შეიძლება, მშიშარა კაცადაც კი ჩაგეთვალა. მაგრამ მშიშარა ნამდვილად
არ იყო.

ერთი კვირის მერე, ხის კენწეროზე რომ ვიყავით ასულები, მოულოდნელად

რუკას თავი გაანება და ხელი დაბლა, მოცვის ბუჩქებისაკენ გაიშვირა. იქ უზბეკი იდგა.

— როგორ ფიქრობ, მაგას მეორე მხრიდან ტივი რომ არ აეწია, თოფი

დაცურდებოდაო? — მივხვდი, რასაც გულისხმობდა, — შენ უკან იყავი, უნდა დაგენახა,
რა მოხდაო.

თავი გავაქნიე, — არ აუწევია-მეთქი. — სიმართლე ვუთხარი. არადა, მართლა

რომ აეწია და დამენახა, რა, ვეტყოდი? ასეთ საქმეში როგორ ჩავერეოდი.
დამაშტერდა, — შენ რომ დააწექი, ეგეც ეყო, დაიწია ტივმა და თოფი დაცურდა-მეთქი.

შეიძლებაო, — თქვა და თავი ეჭვიანად გადააქნია. დაჯერება უჭირდა. ამ დროს,

ჩვენგან სულ რამდენიმე კილომეტრში, ტაიგიდან, ჯერ ერთი სამხედრო
თვითმფრინავი აიჭრა ცაში, მერე — მეორე. წრე მოხაზეს და ჩრდილოეთისაკენ
გაფრინდნენ. უზბეკმა ხმა გაიგონა და დაბლიდან დაიძახა, — რა ხდებაო?

— როგორც ჩანს, სამხედრო ბაზააო, — უპასუხა ავტორიტეტმა და შეფიქრიანდა,

— ეს სად შემოვყავით თავი, თუ დაგვინახეს, ჩვენი საქმე წასულიაო.

თითქმის მთელი კვირა ცა ვარსკვლავებით იყო მოჭედილი. ასე რომ,

მიმართულების განსაზღვრა არ გაგვჭირვებია. საშიში ადგილებს გვერდი ავუარეთ და
მერე გეზი ისევ დასავლეთისაკენ ავიღეთ. ტაიგას დასასრული არ უჩანდა, მივდიოდით
და მივდიოდით. დღე დღეს მისდევდა და კვირა — კვირას. საგზალი კი ყოველდღე
იკლებდა, ზურგზე სიმძიმეს ვეღარ ვგრძნობდი. ერთ დილას ავტორიტეტმა დაინახა,
როგორ ამოიღო უზბეკმა ჩანთიდან მუჭით თევზის ქვირითი და გადასანსლა.
გაბრაზდა და ლანძღვა დაუწყო. არც ის დარჩა ვალში, სიტუაცია ისე დაიძაბა, რომ
ბოლოს ავტორიტეტმა ნაჯახი მოიმარჯვა და შეეტყო, უკან არ დაიხევდა, მაშინ ისევ
უზბეკმა დათმო, — კარგი, არ ვიყავი მართალიო, — და იმ დღის ულუფაზე უარი
თქვა.

ავტორიტეტი ხშირად გადადიოდა ზღვარს, მწარე ენა ჰქონდა და მისი ხუმრობა

უფრო დაცინვას ჰგავდა. უზბეკი იბნეოდა და უგემურად იღიმებოდა. ამბიციური იყო
და თვალები გესლით ევსებოდა. დიდი დაკვირვება სულაც არ იყო საჭირო იმის
მისახვედრად, რომ სძულდა ავტორიტეტი.

მე ვცდილობდი, არც ერთი გამეღიზიანებინა და არც მეორე. ცეცხლს ვანთებდი,

საჭმელს ვამზადებდი, კოღოებისაგან თავის დასაცავად ბალახებს ვაგროვებდი,
არაფერი რომ არ ვთქვა ვარსკვლავებით მიმართულების განსაზღვრაზე; თუ არ
შემეკითხებოდნენ რამეს, ხმას არ ვიღებდი, ასე რომ, მოვახერხე და მათი კეთილი
განწყობა დავიმსახურე. პატივისცემით მექცეოდნენ.

ერთხელ, მდინარე რომ გადავლახეთ, სანამ დასასვენებლად ჩამოვსხდებოდით,

თვალები ამიჭრელდა და გავითიშე. ცნობიერება რომ დამიბრუნდა, კუნძზე ვიჯექი და
ჩემი თანამგზავრები გაკვირვებულები მომჩერებოდნენ.

— ათასში ერთხელ მემართება ასე-მეთქი.

— ისეთი თვალები და სახე გქონდა, კაცი იფიქრებდა, რომ მაგარ კაიფში იყავი,
პირიდან დუჟი გადმოგდიოდაო.

— ნარკოტიკებს არასოდეს გავკარებივარ-მეთქი.

— არც მე, — თქვა ავტორიტეტმა, — ასეთი ხალხი თავის თავს აღარ ეკუთვნისო.

— დიდხანს ვიყავი გათიშული-მეთქი?

— ასე ერთი საათიო, — მიპასუხა უზბეკმა და მერე დაამატა, — თქვენი არ ვიცი

და მე ახლა პლანი რომ მომცა, სიამოვნებით გავაბოლებდიო.
 ამასობაში ჩვენი გაქცევის დღიდან სამი თვე გავიდა და ტყეს სიყვითლე შეეპარა.
მერე, სულ რამდენიმე დღეში, ერთიანად აჭრელდა, ყვითელ ფერს წითელი შეერია,
ბოლოს აცივდა და ფოთლებმა ცვენა დაიწყეს. ერთ დილას რომ გავიღვიძეთ,
ირგვლივ ყველაფერი გადათეთრებული დაგვხვდა. თოვდა. ასე რომ, დაბამბული
შარვლებისა და შალის ფეხსახვევების დრო დადგა. რკინიგზამდე კი, ჩვენი ვარაუდით,
სულ ცოტა ხუთასი კილომეტრი კიდევ იყო დარჩენილი. ტყეში ხილი კარგა ხნის წინ
გამოილია, პატარა მდინარეები, სადაც თევზის დაჭერა შეიძლებოდა, უფრო და
უფრო იშვიათად გვხვდებოდა. თითქმის ცარიელი ზურგჩანთები გვეკიდა. ბოლოს,
სულ ათი დღის სამყოფი მარაგი რომ დარჩა, მივხვდი, მოცდა აღარ შეიძლებოდა.
ჩემი გაპარვის დრო დადგა და ერთი პირობა შიშმა ამიტანა, — ხომ არ დავაგვიანე,
არ დამასწრონ და ბოლო არ მომიღონ-მეთქი.

როგორც ყოველთვის, იმ საღამოსაც, ჯერ დასაძინებელი ადგილი შევარჩიეთ და

მერე ფიჩხი შევაგროვეთ. ის იყო, ცეცხლი უნდა დაგვენთო, დავინახეთ, როგორ
გარბოდა თოვლზე მოწითალო ფერის მელა. სამივენი მოვწყდით ადგილს და
გამოვუდექით. წინ ავტორიტეტი გარბოდა, ნაჯახი ესროლა, მაგრამ ააცილა. ცოტა
ხანს კიდევ ირბინა და მერე გაჩერდა. მეც გავჩერდი, დაღლილობისაგან სულს ძლივს
ვითქვამდი. უზბეკმა ჩაგვიქროლა და ხეებს შორის გაუჩინარდა. ავტორიტეტი ჩემკენ
მოტრიალდა და მომაშტერდა, — რა მოხდა-მეთქი?

— ეს თუ ახლა ხელცარიელი დაბრუნდა, ამაღამ ყელი უნდა გამოვჭრათ, თორემ

ხომ ხედავ, საჭმელი აღარა გვაქვსო.

— რას ამბობ-მეთქი, — შევცბი.

— შენ უნდა შეგვეჭამე, მაგრამ საჭირო კაცი ხარ, ვარსკვლავებში ერკვევი, თან
ეგ შენზე სამჯერ მძიმეა, დიდხანს გვეყოფა, ახლა ყინვებია და ხორცი არ გაფუჭდებაო.

ხმა არ ამოვიღე, რა უნდა მეთქვა?

გატრიალდა, ნაჯახი იპოვა და ქამარში გაირჭო.

იმის მერე, რაც ამინდი გაფუჭდა, ცეცხლის დანთებას დიდხანს ვუნდებოდით.

სამაგიეროდ, ორ დიდ კოცონს ვანთებდით, ჩავწვებოდით შუაში და ასე თუ ისე
თბილად გვეძინა.

უზბეკს დააგვიანდა. — რამეს ხომ არ მიხვდა-მეთქი?! — გავიფიქრე. აზიელებს

რას გაუგებ. ინტუიიცითა და გრძნობებით ცხოვრობენ. მაგრამ პირველი კოცონი რომ
კარგად აგუზგუზდა, გამოჩნდა. დაღლილი იყო, ფეხებს ძლივს მოათრევდა. მისი
უზარმაზარი ჩრდილი ხის კენწეროებს სწვდებოდა და თოვლიან ტოტებზე ირხეოდა.
ორი გაგუდული მელა მოიტანა, სიხარულისაგან წამოვიყვირე. დიდი, მსუქანი
მელიები იყო. ასე რომ არ მომხდარიყო, ავტორიტეტი თავის განზრახვაზე ხელს არ
აიღებდა და არ ვიცოდი, რა უნდა მექნა. ასეთ საქმეში მონაწილეობის მიღება
არაფრით არ მინდოდა, არადა, გამოსავალს ვერ ვხედავდი. თქვენ როგორ
მოიქცეოდით ჩემ ადგილას?
 — დავინახე, როგორ ჩაძვრა სოროში. ხელი რომ ჩავყავი, თითებზე და მაჯაზე
ერთდროულად ვიგრძენი კბენა, მივხვდი, რომ მეორე მელაც იყო იქ და ორივე გარეთ
გამოვათრიეო, — მოგვიყვა უზბეკი, კმაყოფილი იყო. მერე ჩანთიდან დანა და სალესი
ქვა აიღო და წაქცეულ ხეზე ჩამოჯდა. ავტორიტეტს ხმა არ ამოუღია, უყურებდა,
როგორ ლესავდა დანას და ძლივს შესამჩნევად, რაღაც უცნაურად ეღიმებოდა.
ტყუილად არ სცემდნენ პატივს, სრულყოფილი ბანდიტი იყო.

უზბეკმა მელიები სწრაფად გაატყავა. ეს საქმე კარგად იცოდა. ხორცი დავჭერით.

სამი ნაჭერი შამფურებზე ავაგეთ, დანარჩენი ჩანთაში ჩავალაგეთ. საგზალს
დავუმატეთ, ჩანთა თითქმის გაივსო. მერე ფეხსაცმელები და ფეხსახვევები
გასაშრობად მივაფინეთ, ვჭამეთ და დასაძინებლად დავწექით. ცოტა ხნის შემდეგ
უზბეკმა კბილები დააკრაჭუნა, მერე ავტორიტეტმა ამოუშვა ხვრინვა.

მე მთელი საათი გაუნძრევლად ვიწექი. როცა საბოლოოდ დავრწმუნდი, რომ

ღრმად ეძინათ, ფრთხილად წამოვდექი და ფეხზე ჩავიცვი. ავტორიტეტს ნაჯახზე
მკლავი ედო, მინდოდა აღება, მაგრამ ვერ გავრისკე. დანა უკან, ქამარში გავირჭვე.
უზბეკის ჩანთიდან დაკეცილი თოკი ამოვიღე და კისერზე ჩამოვიცვი. ხორცითა და
საგზლით სავსე ჩანთა მხარზე ავიკიდე, მელიის ტყავები ავიღე და ფრთხილი
ნაბიჯებით წავედი ნაძვებისაკენ. თან უკან ვიყურებოდი.

— ახლა რომელიმემ თავი რომ ასწიოს, ჩემი საქმე დამთავრებულია-მეთქი, —

ვფიქრობდი.

ნაძვის ტოტებს ამოვეფარე, მელიის ტყავები ფეხსაცმელებზე მჭიდროდ

შემოვიხვიე და თოკებით დავამაგრე. მერე ჩემს ძველ თანამგზავრებს გავხედე,
ცეცხლის ალი სახეებზე დასთამაშებდათ. წარმოვიდგინე, რომ გამოიღვიძებდნენ, რა
გუნებაზე დადგებოდნენ და რაღაც სიბრალულისმაგვარი განცდა გამიჩნდა და, მგონი,
სინდისის ქენჯნა ვიგრძენი. იმ სენტიმენტებზე სულ რამდენიმე წამი დავხარჯე, მერე
შევტრიალდი და გავუყევი ტაიგას. ბნელოდა, მაგრამ ვიცოდი, საით უნდა
წავსულიყავი. მელიების ფაფუკი ბეწვის გამო, თოვლზე კვალს თითქმის არ ვტოვებდი.
გათენებისას პატარა მდინარეს მივადექი, ფეხზე გავიხადე, მუხლებამდე წყალში
შევედი და მდინარეს აღმა ავუყევი. ყოველი შემთხვევისათვის, კვალის დამალვას
ვცდილობდი. ხუთი კილომეტრი მაინც ვიარე ასე, მერე ამოვედი ნაპირზე, კუნთები
დავიზილე და ფეხსაცმელები ჩავიცვი. მთელი დღე არ გავჩერებულვარ, მივდიოდი
და მივდიოდი. რომ დაღამდა, ნაძვის ძირში, მიწამდე დახრილი ტოტების ქვემოთ
შევძვერი. იქ თოვლი თითქმის არ იყო, ტყავები მიწაზე დავაფინე და ზედ დავწექი.
საჭმელი არ მიჭამია, არ მინდოდა. რამდენიმე საათის შემდეგ სიცივემ გამომაღვიძა,
ერთიანად გაყინული ვიყავი. მუხლები ძლივს გავშალე. მერე ტყავები ერთმანეთზე
თათებით გადავაბი და ტანზე მოვირგე. ერთი კუდი შარვლის ერთ ტოტში ჩავუშვი,
მეორე — მეორეში. წელზე თოკი შემოვიჭირე. ქურთუკი ჩავიცვი, მოვხიკე ჩემი ბარგი-
ბარხანა და გავუდექი გზას.

მანუშაკაზე ვფიქრობდი. — მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო, აუცილებლად გიპოვი

და გულში ჩაგიკრავ-მეთქი! — რა მექნა, თავს ვიმხნევებდი.
 მესამე საღამოს ცეცხლის დანთება გავბედე და ხორცი შევწვი. ორი მუჭა ფქვილი
თოვლით მოვზილე, ცომი ქვაზე გავაბრტყელე და ცეცხლთან ახლოს დავდე. რაღაც
პურისმაგვარი გამოვიდა, მშვენიერი გემო ჰქონდა. საჭმელს რომ ვჭამდი,
ავტორიტეტი და უზბეკი გამახსენდა, — ნეტა ახლა რას აკეთებენ, როგორ არიან-
მეთქი? — გავიფიქრე და შევეცადე, მაშინვე დამევიწყებინა. მერე აღმოვაჩინე, რომ
ფეხის თითებს ვეღარ ვგრძნობდი და დიდხანს, სანამ არ ამტკივდა, ვიზელდი.
ამტკივდა და დავანებე თავი.

დილით კოცონი გავაახლე. გავთბი და ისევ გავუდექი გზას.

ცა გამუდმებით მოღრუბლული იყო და ამიტომ მიმართულებას ხავსის მიხედვით

ვსაზღვრავდი, ხეს ხავსი უმეტესად ჩრდილოეთის მხრიდან ეკიდება. ამ საქმისათვის,
რა თქმა უნდა, ვარსკვლავები სჯობდა, მაგრამ ისიც ბევრად ღირდა, რომ
დარწმუნებული ვიყავი, გზა არ ამერეოდა, არ დავიბნეოდი და უკან არ
გავბრუნდებოდი.

სანამ ტაიგას დავაღწევდი თავს, საგზალი, ჩემი გამოთვლით უნდა მყოფნოდა,

მაგრამ მაინც ვცდილობდი, მომჭირნეობა გამომეჩინა. ხშირად ნაძვის წიწვებს
ვაგროვებდი, დიდხანს ვღეჭავდი და მერე ვყლაპავდი, შიმშილის გრძნობას კლავდა.
ცხრა კბილი მაკლდა, დარჩენილი კბილებიდან ნახევარზე მეტი მორყეული იყო.
მაგრამ მოხდა ისე, რომ წიწვების ღეჭვამ მოულოდნელი შედეგი გამოიღო,
ღრძილები გამაგრდა და კბილები აღარ ირყეოდა. გაკვირვებული ვიყავი.

ამასობაში თითქმის ერთი თვე გავიდა, რაც თანამგზავრებს გამოვექეცი და ერთ

საღამოს ადამიანისა და ძაღლების ფეხის ნაკვალევს წავაწყდი. იქვე თოვლში,
სიგარეტის საკმაოდ დიდი ნამწვი ეგდო. ესე იგი სოფელი ან ქალაქის ტიპის
დასახლება არ იყო შორს. ტაიგა თავდებოდა.

სიგარეტის ნამწვი საღამოს ცეცხლზე გავაშრე და მოვწიე. სულ ოთხი ნაპასი

გამოვიდა, მაგრამ ჩემთვის ესეც ბევრი იყო, თავბრუ დამახვია.

მეორე დილით ცა მოწმენდილი დამხვდა, მზე ხის კენწეროებს უკან ჩანდა.

ავიკიდე ზურგჩანთა და გავუდექი გზას. დროდადრო ტოტებიდან თოვლი ცვიოდა და
ჰაერი ყინულის მოციმციმე ნაპერწკლებით ივსებოდა. მაგრამ ასე დიდხანს არ
გაგრძელებულა, შუადღისათვის ყინვამ იკლო, ცა ისევ მოიღრუბლა და თოვა დაიწყო.
ტყე აღარ იყო ისეთი ხშირი, როგორც ადრე. გავცდი ნაძვებს, ავიარე პატარა აღმართი
და შევჩერდი. ჩემგან სულ თხუთმეტი ნაბიჯის იქით, რკინიგზის რელსები თოვლის
ფანტელებში იყო გახვეული.

37
 აქამდე თითქოს ყველაფერი გარკვეული იყო. ვიცოდი, რკინიგზამდე უნდა
მიმეღწია, ეს იყო მთავარი და აჰა, მივაღწიე, როგორც იქნა. ვიდექი და დაბნეული
ვუყურებდი სველ შპალებსა და გაპრიალებულ რელსებს, — აწი რა იქნება, აწი რა
ვქნა-მეთქი? — ვფიქრობდი და ვგრძნობდი, როგორ მოცოცავდა ჩემს ნერვულ
სისტემაზე ტაიგაში თითქმის მივიწყებული ძველი დაძაბულობა და შიში.

ჩემი ქურთუკი და შარვალი ძონძებად იყო ქცეული. ჩექმებს არა უშავდა, სანამ
ამინდები გაფუჭდებოდა, უმეტესად, ჩანთით მომქონდა, ფეხშიშველა მოვდიოდი.
მელიის ტყავებს ხრწნა ჰქონდათ დაწყებული და სუნი ასდიოდათ. მაგრამ სუნს ვინ
ჩიოდა, თბილად ვიყავი. ჩანთაში ხორცის ორი პატარა ნაჭერი იდო, ეს დარჩა სულ
საგზლიდან. წაქცეული ხე ვიპოვე, ჩამოვჯექი ზედ და ერთი ნაჭერი უმად შევჭამე.
ხორცი, ტყავებთან შედარებით, ბევრად უკეთ იყო შენახული. ტყავები გაუხდელად
მეცვა და ყინვა ბოლომდე ვერ იცავდა ისე, როგორც საჭირო იყო.

ბნელოდა, მატარებლის ხმა რომ გავიგონე და ნაძვის ხეს ამოვეფარე,

ორთქლმავალი მორებით დატვირთულ პლატფორმებს მოაქროლებდა, ჩამიარა წინ,
ბორბლებიდან წამოსულმა ორთქლის ქულებმა ჩემამდე მოაღწია და ნაძვის ხე
დაფარა. გავქანდი, რკინის მოაჯირს მივწვდი, დავეკიდე ზედ, მერე ტანი მაღლა
ავიტანე და პლატფორმაზე ავედი. მორებს შორის დასამალი ადგილი ვიპოვე და ისე
მოვეწყვე, ქარისაგან დაცული ვიყავი.

რკინის ბორბლების რაკარუკმა თბილისში, ღამით, არსენალის მთის ძირში

გაქანებული მატარებლები გამახსენა და მანუშაკას სახე დამიდგა თვალწინ.

— მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო, ნეტა როგორა ხარ, ან სადა ხარ ახლა-მეთქი?
— სიყვარულს, ასე თუ ისე, სიცხადე შეაქვს იმ გაუგებრობაში, თუ რატომ ებღაუჭებიან
სიცოცხლეს გამწარებით ეს საცოდავი ადამიანები.

სიმართლე თუ გინდათ, ამ უნარის გარეშე ადამიანს ათი ცოფიანი ძაღლი სჯობია,

იმდენად საშიში და დაუნდობელია. მაგრამ ასეთები ცოტანი არიან. უმრავლესობას ამ
უნარის, თუნდაც სულ უმნიშვნელო, ნამცეცები მაინც შემორჩენილი აქვს. ერთხელ
ერთმა პატიმარმა, ორი კაცი ჰყავდა მოკლული, მთხოვა, — შავი წიწილა დამიხატე,
თეთრი წინწკლებით, ბავშვობაში მყავდა და ძალიან მიყვარდაო. — დავუხატე და
მივეცი. დახედა და თვალებში ისეთი თბილი სხივები ჩაუდგა, გამიკვირდა. ერთი
ამერიკელი მწერლის წიგნი წავიკითხე, იქიდან ერთი ფრაზა დამამახსოვრდა, — ეს
საცოდავი ძაღლისშვილებიო! — ადამიანებზე წერდა. ალბათ ძნელია, უფრო ზუსტად
შეაფასო, ყოველ შემთხვევაში, იმ ადამიანების უმრავლესობა მაინც, მე რომ მინახავს
და ვიცნობდი.

დილით რომ გამომეღვიძა, კარგა ხნის გათენებული იყო. მატარებელი სტეპში

მიქროდა. სივრცის დანახვამ, სადაც არც ერთი ხე არ ჩანდა, ჯერ გამაკვირვა და მერე
რატომღაც შიში მომგვარა.

მუხლები ძლივს გავმართე. წამოვდექი და მთელი ერთი საათი ვხტუნავდი

ადგილზე. ბოლოს ვიგრძენი, ფეხის კუნთებში სისხლი როგორ ამოძრავდა და
გავჩერდი. ავწიე თავი და დავიღრიალე, ერთხელ, ორჯერ, სამჯერ. ღრიალის
მოთხოვნილება გამიჩნდა. ვღრიალებდი და ეს შვებას მგვრიდა. მერე ნერვიულმა
შეტევამ გამიარა, თვალები ამიჭრელდა, ჩავჯექი ისევ მორებს შორის და გავითიშე.
ცნობიერება რომ დამიბრუნდა, ხორცის ბოლო ნაჭერი შევჭამე. ორი პატარა ლუკმა
გამოვიდა.

მატარებელი მთელი დღე გაუჩერებლად მიდიოდა. მორებზე მიყინულ თოვლს

ვაგროვებდი და ვწუწნიდი. თოვლი წყურვილს არა კლავს და წყურვილი შიმშილზე
უფრო მეტად მაწუხებდა. ყოველი ერთი საათის შემდეგ წამოვხტებოდი და ვბუქნავდი.
მელიის ტყავები რომ არა, ჩემი საქმე წასული იყო, ყინვას ვერ გავუძლებდი. მეორე
საღამოს შორს ელექტრონის სინათლეები გამოჩნდა, მალე მატარებელმა სვლას
უკლო და ქალაქს მივუახლოვდით. სინათლეების მიხედვით თუ ვიმსჯელებდი,
საკმაოდ დიდი ქალაქი იყო. სადგურის სათადარიგო ლიანდაგებზე საბარგო ვაგონები
და მორებით დატვირთული სხვა ორი, გრძელი შემადგენლობა იდგა. მატარებელი
გაჩერდა თუ არა, ჩამოვხტი და ვაგონებს შორის გავაგრძელე გზა. — სადა ვარ, ნეტა
რა ჰქვია ამ ქალაქს-მეთქი? — გავიფიქრე. განათებული ბაქანი რომ გამოჩნდა,
შევჩერდი. ბაქანზე ხალხი მიდი-მოდიოდა. ხალხის დანახვამ შიში მომგვარა, მაგრამ
მათ შორის ჩემნაირად ჩამოძონძილებიც შევნიშნე და ამან მხნეობა შემმატა.
ტუალეტის შესასვლელთან წყალი დავლიე, მერე მოსაცდელ დარბაზში შევედი და
ყნოსვით მივაგენი ბუფეტს, სადაც სასისკს ხარშავდნენ და თლილ კათხებში ლუდს
ასხამდნენ. ჯანმრთელი, ლოყებღაჟღაჟა რუსები ჭამდნენ და სვამდნენ. ვიდექი და
ვუყურებდი.

თოთხმეტი წლის წინ, ჩრდილოეთის საპატიმრო ბანაკიდან რომ გავიქეცი, მაშინ

კარგი ტანსაცმელი მეცვა, ფული და ოქრო მქონდა. ახლა ტანსაცმელზე რომ
არაფერი ვთქვა, ჯიბეში კაპიკი არ მედო და შიმშილისაგან ისეთი განცდა მქონდა,
მეჩვენებოდა, მუცელში, კუჭის კედლებზე ობობები დაცოცავდნენ, ტუჩის კუთხიდან
წამოსული ნერწყვი მკერდზე მეღვენთებოდა. მერე დავინახე, როგორ მოშორდნენ
მაგიდას კაცები, მაგიდაზე ძეხვისა და პურის ნაჭრები დარჩა. მივედი და გადავსანსლე,
თან კათხებში ჩარჩენილ ლუდს ვაყოლებდი. დამლაგებელი ახალგაზრდა ქალი იყო.
მომიახლოვდა და ცოცხი მომიქნია, — აქედან მოშორდიო! — ძალიან ბევრი წელი
იყო გასული, რაც ასე ახლოდან ქალი არ მყავდა ნანახი, სულ ერთ ნაბიჯში იდგა
ჩემგან, მისი დუხისა და პუდრის სუნი მცემდა. პირი გამიშრა და ამიდგა. ქალმა
თვალებში შემომხედა და მიხვდა, რაც დამემართა. თითქოს დაიბნა, მორცხვად
გაიღიმა და ცოცხი დაუშვა.

გამოვედი ქუჩაში და იქვე, კართან ახლოს, მათხოვრები დავინახე. მივედი და

ცალფეხა კაცის გვერდით ჩავცუცქდი. იმას სუფთად გაპარსული სახე უსიამოვნოდ
მოეჭყანა, — ფუ, როგორ ყარხარ, აქედან მოშორდიო, — და ყავარჯნის ბოლო
მხარში დამატაკა. მივხვდი, დამპალი ტყავების სუნმა შეაწუხა. ხმა არ გამიცია,
წამოვდექი და ხუთი ნაბიჯის იქით ჩავცუცქდი თუ არა, კაცმა და ქალმა ჩამოიარეს,
ძვირფასი ქურქები ეცვათ. კაცმა ჩემს ფეხებთან სამმანეთიანი დააგდო და გზა
განაგრძეს. გამიხარდა და დავტაცე ხელი, მაგრამ მათხოვრები აწრიალდნენ, — მანდ
ადგილს ნუ იკავებ, ეგ ჩვენი ტერიტორიააო.
 — რასაც ვიშოვი, გავიყოთ-მეთქი, — შევთავაზე.

— კარგი, ჩემთან გექნება საქმე, — დამეთანხმა ყავარჯნიანი. წამოდგა და

მომიახლოვდა, — ეგ სამი მანეთი მომეციო! — მივეცი. მანეთ-ნახევარი დამიბრუნა და
მერე მითხრა: — მე სილვერი მქვიაო.

— სასიამოვნოა-მეთქი.

— „განძთა კუნძული“ წაკითხული თუ გაქვსო? — მკითხა.

— არა-მეთქი.

— იქ მეკობრეებს ცალფეხა კაპიტანი ჰყავთ, იმასაც სილვერი ჰქვია, კარგი

წიგნიაო.

სამი საათის განმავლობაში შვიდი მანეთი შევაგროვე, ორჯერ მეტი, ვიდრე

დანარჩენებმა ერთად. სულ ხუთნი იყვნენ, ორი ქალი და სამი კაცი.

ის ცალფეხა გაკვირვებული იყო. სადგურის შენობის კუთხეში გრძელი სკამი იდგა

და დანარჩენებთან ერთად იქ თვლიდა ფულს. — იღბლიანი ხარო, — მითხრა და
სამი მანეთი და ორმოცდაათი კაპიკი უკან დამიბრუნა. ახლა უკვე საჭმლის ყიდვა
შემეძლო, მაგრამ არ დამჭირდა. ორი მათხოვარი კიდევ შემოგვემატა, გამხმარი
პურით, ყველითა და მოხარშული კარტოფილით სავსე ჩანთა მოიტანეს. თურმე
მთელი დღის განმავლობაში დადიოდნენ ქალაქის რესტორნებსა და სასაუზმეებში და
ნარჩენებს აგროვებდნენ. ცალფეხამ საჭმელი გაანაწილა, მეც დამპატიჟა, — მოდი,
გერგებაო.

გადავწყვიტე, მივკედლებოდი, მერე ვნახავდი, რა იქნებოდა.

— ღამეს სად ათევთ-მეთქი?

— აქვე ახლოს, კაჩიგარიის გვერდით, სარდაფში, ისე თბილა, კალსონებით

დავდივართო.

— ჩემთვის თუ იქნება ადგილი-მეთქი?

დამიქნია თავი, — იმოდენაა, მთელი პოლკი დაეტევაო.

— დიდი მადლობა-მეთქი, — გამიხარდა.

— ჩვენ პროფესიონალი მათხოვრები ვართ, მე ამათი მამასახლისი ვარო.

— მივხვდი-მეთქი.

— ასე რატომ ყარხარო?

ტყავები არ ჩანდა, ქურთუკი ბოლომდე მქონდა შეკრული. გავიხსენი და

დავანახვე.
 — ჩვენთან თუ აპირებ დარჩენას, ეგ ტყავები უნდა გადაყაროო.

— გადავყრი-მეთქი, — და ქურთუკი ისევ შევიკარი.

— თუ სიცივე შეგაწუხებს, დარბაზში შეხვალ და გათბებიო.

დავუქნიე თავი.

— აქ როგორ მოხვდიო?

— არ ვიცი, საბარგო ვაგონს ჩამოვყევი, რაც თავი მახსოვს, სულ ასე

დავხეტიალობ-მეთქი.

ამ დროს დავინახე, მილიციელი გვიახლოვდებოდა, დავფრთხი და უკან დავიხიე.

მაგრამ იმას ჩემთვის არც შემოუხედავს, ყავარჯნიანმა სამი მანეთი მისცა და წავიდა.

— ამათგან კარგი არაფერი მახსოვს-მეთქი, — თავი ვიმართლე.

— აქ კარგი ძაღლები არიან, დღეში სამ მანეთს ვუხდით და ხმას არ გვცემენო.

ხეს მივეყუდე და მძიმედ ამოვისუნთქე.

— საბუთი გაქვს-მეთქი?

— არაო.

— არც მე-მეთქი.

ჭამას რომ მოვრჩი, მოსაცდელი დარბაზისაკენ წავედი. დარბაზიდან ბაქანზე უნდა

გავსულიყავი, იქ, ტუალეტში, ქურთუკის გახდასა და მელიის ტყავების დავტოვებას
ვაპირებდი. მაგრამ რომ შევედი, მუსიკის ხმა შემომესმა და შევჩერდი. ბუფეტის ახლოს
მოხეტიალე მუსიკოსი გარმონზე უკრავდა, ყურწაკვნეტილი ჭრელი ფინია ორ ფეხზე
იდგა და ცეკვავდა. სულ ცოტა ოცდაათი კაცი გაბადრული სახით მისჩერებოდა. ის
დამლაგებელი ქალიც იქ იყო. საერთო მხიარულება მეც გადმომედო, დავკარგე
სიფრთხილე და მოხდა ისე, რომ ფინიასთან ახლოს, სულ რაღაც სამი მეტრის
დაშორებით აღმოვჩნდი. ფინია მაღლა აწეულ თათებს სასაცილოდ ათამაშებდა,
მართლა კარგი სანახავი იყო.

მოულოდნელად ჩემკენ მოაბრუნა თავი, დაიღრინა, დადგა ოთხივე ფეხზე და

ყეფა დამიწყო. მივხვდი, ტყავების ბრალი იყო, გარეული ცხოველის სუნი ეცა.
გამოვტრიალდი და კარისკენ წავედი. არ შემეშვა, გაანჩხლებული ყეფით გამომეკიდა.
პატრონმა სცადა დაჭერა, მაგრამ გაექცა. ჩემ ირგვლივ დახტოდა და მიყეფდა, გზის
გაგრძელების საშუალებას არ მაძლევდა, თვალები გადმოცვენაზე ჰქონდა. ამ დროს
ორი მილიციელი მომიახლოვდა, გაკვირვებულები ჩანდნენ. ერთი ის იყო, ცალფეხამ
სამი მანეთი რომ მისცა. მეორემ მკითხა: — რაღა შენ ამოგიჩემა, ერთი კვირაა აქაა
ეს ძაღლი, ასეთი რამე ჯერ არ უქნია, რაშია საქმეო?

— არ ვიცი, მაგის მაგივრად, აბა, რა გიპასუხოთ-მეთქი.

 პატრონმა ფინიას საყელურზე ღვედი გამოაბა და წათრევა დაუპირა, მაგრამ ის
არ მიჰყვებოდა.

გამხდარი, სათვალიანი კაცი, თეთრი ტყავის ქურქი ეცვა, ცნობისმოყვარეებს

გამოსცდა და მილიციელების წინ გაჩერდა. ისინი ისე გაიჯგიმნენ, მივხვდი,
სერიოზული ნაბოზვარი უნდა ყოფილიყო. ცივი, ემოციისაგან დაცლილი თვალები
ჰქონდა. კრიმინალებსა და ძაღლებს ერთნაირი იმუნიტეტი აქვთ ძალადობისა და
ბოროტების მიმართ და, უმეტეს შემთხვევაში, ერთმანეთისაგან მარტო პოზიციებით
განსხვავდებიან.

— ქურთუკი გაიხსენიო, — მიბრძანა, წვრილი ხმა ჰქონდა.

გავიხსენი და გაეცინა, მიხვდა, რაშიც იყო საქმე. ტყავი ხელით მოსინჯა.

— ეს რა, მელიის ახალი ტყავიაო? — თვალები გაუბრწყინდა.

— არც ისე ახალია, დალპა, სუნი ასდის-მეთქი.

— საბუთები თუ გაქვსო?

— არა, და არც არასოდეს მქონია-მეთქი.

მიყურებდა და აშკარად რაღაც უხაროდა. — თუ გინდა, ამ ტყავებს გაჩუქებ-მეთქი.

— გაეცინა, მერე მილიციელებს მიუბრუნდა და უბრძანა, — წამოიყვანეთო. — იმათმა
მაშინვე გადამიგრიხეს მკლავები. წინააღმდეგობის გაწევას აზრი არ ჰქონდა,
უღონობისაგან მუხლები მეკვეთებოდა. — ღმერთო, რა დაგიშავე-მეთქი.

მილიციაში გამჩხრიკეს. ტყავები მაგიდაზე დააფინეს და გულდაგულ

დაათვალიერეს. — ასეთ მელიებს აქ, სტეპში, ვერ ნახავ, ეს ტაიგის მელიებიაო, —
დაასკვნა ხნიერმა კაცმა. თმა მოკლედ ჰქონდა შეკრეჭილი, იმასაც სამოქალაქო
ტანსაცმელი ეცვა.

— ტაიგაში რა გინდოდაო? — მკითხა სათვალიანმა, ქურქი არ გაუხდია, ისე იჯდა

სკამზე.

— იქ არ ვყოფილვარ-მეთქი.

— აბა, ტყავები საიდან გაქვსო?

— ჩემნაირ მაწანწალას წავართვი ორი კვირის წინ-მეთქი.

მეტი არაფერი უკითხავს, მილიციელს თავის მოძრაობით ანიშნა და იმან საკანში

გამიყვანა. ის ღამე იქ გავატარე. მეორე დილით თითების ანაბეჭდები ამიღეს, სახელი
და გვარი რომ მკითხეს, — არ მახსოვს, რაც გინდათ, ის დაწერეთ-მეთქი, — ვუპასუხე.
მერე პარიკმახერმა წვერი და თმა გამპარსა და ფოტოები გადამიღეს. ბოლოს
საჭმელი მაჭამეს, ჩამსვეს მანქანაში და დროებით იზოლატორში გადამიყვანეს.
 38

იქ ორი თვე ისე გავატარე, არავის გავხსენებივარ. ორი თვის თავზე, როგორც
იქნა, დამიძახეს, — გამოდიო! — ხელებზე ბორკილები დამადეს, მილიციელებმა
შუაში ჩამიყენეს და პროკურატურის ნაცრისფერი შენობისაკენ ფეხით გავუყევით, არ
იყო შორს. ის სათვალიანი ნაბოზვარი იქ დამხვდა, ვიწრო, პატარა ოთახში. ყელზე
კაშნე ჰქონდა შემოხვეული და ახველებდა, გაცივებული იყო.

— დაჯექიო, — სკამზე მიმითითა. დაელოდა, სანამ მილიციელები ბორკილს

ამხსნიდნენ და ოთახიდან გავიდოდნენ, მერე მეორე მხრიდან მიუჯდა მაგიდას და
საქაღალდე გადაშალა.

— იოსებ ანდრონიკაშვილი, — ამოიკითხა და ასწია თავი. ხმა არ ამომიღია. —

ესეც ასე, ყველაფერი დამთავრდა-მეთქი, — გავიფიქრე და უცებ პირი გამიშრა,
ნერწყვი ძლივს გადავყლაპე.

— შენ თოთხმეტი წელია, იძებნები ბადრაგის მკვლელობისა და ქარხნის

ლაბორატორიიდან ოცი კილოგრამი ოქროს ქვიშის გატაცების გამო, —
საქაღალდედან ფურცელი ამოიღო. — აი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ
გაცემული ბრძანება, თუ გინდა, წაიკითხეო.

წავიკითხე და გამეცინა. ბრძანება იმ დღეს იყო გაცემული, კრასნოდარში ჩემი

სასამართლო პროცესი რომ დაიწყო, სადაც, ისევ სხვის მაგივრად, ბოლოს თორმეტი
წელი მომისაჯეს. თითქოს ვიღაცას მაღლა ცაში მეტი საქმე არ ჰქონდა და ჩემი ბედით
ერთობოდა.

— ეს ძიების მასალებია, — მითხრა და საქაღალდეს დაადო ხელი, —

ჩრდილოეთიდან გადმოაგზავნეს. — ყავისფერი მუყაოს საქაღალდე იყო, — მარტო
შენი ჩვენება აკლია, ასე რომ, ძველი ამბების გახსენება მოგიწევსო.

— ბადრაგი ლატვიელმა სანიტარმა დაბრიდა, მე არაფერ შუაში ვარ-მეთქი, —

ვუთხარი და მძიმედ ამოვისუნთქე.

— იმან დაბრიდა და შენ გაიქეცი? — გაეცინა.

— ასე იყო.

— ის სულ სხვა რამეს წერს.

— ტყუის-მეთქი.

თავი ფიქრიანად გადააქნია.

— შენ რომ გაიქეცი, იმ დღეს ოცი კილოგრამი ოქროს ქვიშა გაქრა ქარხნის
ლაბორატორიიდანო.
 — იმ ლაბორატორიას ახლოს არ გავკარებივარ-მეთქი.

— სანიტარმა დაინახა, კუბოდან ბრეზენტის ტომარა რომ ამოიღე, იმ ტომრიდან

ოქროს ქვიშა გადმოცვივდა.

ჩავფიქრდი, — ეგ სანიტარი ცოცხალია? — ვკითხე.

არ მიპასუხა, მაკვირდებოდა.

— არა მგონია, რომ ცოცხალი იყოს-მეთქი.

არაფერი თქვა.

— ასეა?

— როგორც უნდა იყოს, შენთვის არაფერი იცვლება, ძიება პრაქტიკულად

დამთავრებულია, ბრალი წაყენებული გაქვსო.

— მომისმინე-მეთქი, — და თითქმის მთელი საათი ვუყვებოდი, რა ხდებოდა

საბადოზე, რას და როგორ ჩალიჩობდა კომენდანტთან შეკრული ქართველი ექიმი,
— ასე რომ, ის ოქროს ქვიშა ნამდვილად მქონდა, მაგრამ ქარხნის ლაბორატორია
არაფერ შუაშია-მეთქი. — თავიდან ყურადღება დაძაბა, მაგრამ მერე შეიცვალა და
ინტერესი გაუნელდა, — მესმის შენი, ცდილობ, დრო გაჭიმო, სიკვდილის გეშინიაო.

— სიმართლე ეგ არის-მეთქი.

— მერე როგორ გინდა, რომ დაამტკიცოო?

— ეგ უკვე შენი და შენი კოლეგების საქმეა-მეთქი.

— მარტო შენი ჩვენება არაა საკმარისიო.

— კომენდანტი ცოცხალია?

— არა.

— ჰმ, — მეტი ვერაფერი ვთქვი.

— ის საბადოც დახურეს, — გააგრძელა, — ოქროს მარაგი ამოიწურა და

არარენტაბელური გახდა.

— როდის დახურეს-მეთქი?

— ხუთი წლის წინო.

— იმ ექიმის შესახებ იცი რამე-მეთქი?

— წარმოდგენა არა მაქვს, — საქაღალდეზე თავით მანიშნა, — აქ მაგის ხსენება

არ არისო
 — ხომ არ გინდა, იპოვო?

— არაო.

— რატომ?

— მე გამომძიებელი ვარ და მარტო იმას ვიჯერებ, რისი დამტკიცებაც შეიძლებაო.

— სცადე-მეთქი.

— აზრი არა აქვს, ძალიან დიდი დროა გასულიო.

ამ დროს ტელეფონმა დარეკა, ყურმილი აიღო, სკამზე შეტრიალდა და სულ

ცოტა ხუთი წუთი ილაპარაკა. არ ვუსმენდი. რატომღაც კვამლზე ვფიქრობდი, ბუხრის
გამურულ აგურებს შორის რომ მიიწევს მაღლა და სახურავს ზემოთ მოლურჯო
ფერის, გაცრეცილი ნისლის სახით ირხევა ჰაერში.

ლაპარაკს რომ მორჩა, — ის ოქრო რა უყავიო? — მკითხა.

ის ოქრო თუ ისევ ისე იყო იქ, ბუხრის ძირში ჩამარხული, შეეძლო, ამოეთხარა და
რად უნდა თქმა, თავისთვის დაიტოვებდა და გამდიდრდებოდა. მაგრამ რატომ? რაში
ერგებოდა?

— დავკარგე-მეთქი.

— სად დაკარგეო?

— ზურგჩანთაში მქონდა, ის ზურგჩანთა მატარებელში მომპარეს-მეთქი.

დამაშტერდა.

— ის ოქრო რომ მქონოდა, ახლა აქ არ ვიჯდებოდი-მეთქი.

ჩაფიქრდა, — კარგი! — დააქნია თავი. უჯრიდან სუფთა ფურცლები ამოიღო,

დაალაგა მაგიდაზე და სანამ წერას შეუდგებოდა, მკითხა, — მოწევო? — სიგარეტი
არ ენანებოდა. — მადლობა-მეთქი, — გამოვართვი.

ნელა წერდა და კარგა ხანს მოუნდა. რომ მორჩა, გადაიკითხა და — აბა, ნახეო,
— მომაწოდა, ხუთი ფურცელი იყო.

— რას იტყვიო? — მკითხა ბოლოს.

— ეგ არი-მეთქი. — რასაც მოვყევი, ყველაფერი ეწერა, არაფერი გამოუტოვებია.

— მაშინ მოაწერე ხელიო.

მოვაწერე.

ფურცლები საქაღალდეში შეინახა.

 — აი, ასე, მორჩა, ახლა აქ ყველაფერია იმისათვის, რომ გაგასამართლონო.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

ცივად შემომხედა და ზარი დარეკა. ბადრაგმა პირველ სართულზე, უფანჯრო

საკანში ჩამიყვანა. იქ საჭმელი მაჭამეს და ერთი საათის მერე უკან, იზოლატორში
დამაბრუნეს.

ხუთი დღე არავის გავხსენებივარ, მეხუთე დღეს, შუადღისათვის, ისევ

პროკურატურაში მიმიყვანეს, გამომძიებელი მაგიდასთან იჯდა, რომ დამინახა, ძეხვისა
და პურის ნარჩენები გაზეთის ქაღალდში გაახვია და დაბლა უჯრაში შეინახა, მერე —
დაჯექიო, — ხელით სკამზე მანიშნა. მილიციელები რომ გავიდნენ, ბოთლიდან წყალი
დალია და ჩემკენ შემობრუნდა. გააღო პირი და ავტორიტეტისა და უზბეკის გვარები
ახსენა, — ხომ ერთად გაიქეცითო? — მკითხა.

— კი-მეთქი.

— ორივე მკვდარიაო, — მითხრა.

არც მწყენია და არც გამხარებია, — როგორ იპოვეს-მეთქი?

— გეოლოგებმა გვამები დაინახეს ვერტმფრენიდან. ახლოს რომ მივიდნენ, ჯერ

კიდევ სისხლი სდიოდათ, ახალი დაბრედილები იყვნენო.

— იქნებ სიგარეტი მომაწევინო-მეთქი.

კოლოფიდან ერთი ღერი ამოიღო და ასანთთან ერთად გამომიწოდა.

— იქ მელიების მოჭრილი თავები ნახეს, ეს ვიცოდი და იმიტომ დაგაკავეო. —

გამახსენდა, როგორ გაუხარდა, ტყავები რომ დაინახა. მივხვდი, საითაც აპირებდა
გადახვევას.

— მე არაფერ შუაში ვარ-მეთქი.

— აბა, სხვას ვის შეეძლო მაგათი დაბრედვა, შენ გარდა, იყო ვინმე კიდევ იქ?

— მაგ დროს მე იქ არ ვიყავი-მეთქი.

— აი, ექსპერტიზის დასკვნა, ერთი ნაჯახით არიან დაბრედილებიო.

— ხელის ანაბეჭდები თუ არის ზედ-მეთქი?

— არა, მკვლელს ხელთათმანები ეცვაო.

— მე იმათ ერთი პატარა ნაჯახით რას დავაკლებდი, იცი, რა ჯანის პატრონები

იყვნენ-მეთქი?

— ხო, მაგრამ შენ ცოცხალი ხარო.

 — მე რომ გავიპარე, კოცონებს შორის ეძინათ და ხვრინავდნენ-მეთქი.

ნიკაპი წინ გამოსწია, — რატომ გაიპარეო?

— მარტო ერთი კაცისათვის სამყოფი საჭმელი იყო დარჩენილი, შენ როგორ

მოიქცეოდი ჩემ ადგილას-მეთქი?

უგემურად გაეღიმა.

— ერთმანეთი დაჩეხეს-მეთქი.

— ერთი ნაჯახითო?

— ხო, ჯერ ერთს ეკავა ხელში, მერე მეორემ მოახერხა და წაართვა, ეგ არის
სულ, ტყუილა ართულებ-მეთქი.

ისე მომჩერებოდა, თითქოს ჩემი სახის გამომეტყველება უფრო აინტერესებდა,

ვიდრე ის, რასაც ვეუბნებოდი.

— რკინიგზამდე ხუთასი კილომეტრი იყო დარჩენილი, საჭმელი თუ რამე იყო, მე

წავიღე, ლუკმა არ დავუტოვე. სიცოცხლე ორივეს უნდოდა. რა უნდა ექნათ?
დაეტაკნენ ერთმანეთს, ვინც გაიმარჯვებდა, შეჭამდა მეორეს და იცოცხლებდა. მაგრამ
მაგარი ბიჭები იყვნენ და მართალი გითხრა, სულაც არ მიკვირს, ეს ყველაფერი ასე
რომ დამთავრდა-მეთქი.

— ეგ, რასაც შენ ამბობ, ვერსიაა და მეტი არაფერი, რომლის დამტკიცებაც

პრინციპში შეუძლებელია, მე დამნაშავე მჭირდებაო.

— სიმართლე ეგ არის-მეთქი.

— რა არის, იცი? სულაც ფეხებზე მკიდია, რა მოხდა სინამდვილეში, — შუბლზე

ნაოჭები გაუჩნდა და ხველება დაეწყო, რომ გაუარა, მერე მითხრა, —
მოვილაპარაკოთ, თუ აღიარებ, რომ ის ორი ნაბოზვარი შენი დაბრედილია, არც მე
დაგრჩები ვალშიო.

არ გამკვირვებია, ამ საქმის გამოძიებისათვის სულ ცოტა მადლობას

გამოუცხადებდნენ. მისი კარიერისათვის ამას მნიშვნელობა ჰქონდა.

— შენთვის, აბა, რა იცვლება? — ისევ დაახველა და დაამატა, — ორჯერ ხომ არ

დაგხვრეტენო?

— სამაგიეროდ რას მთავაზობ-მეთქი.

— ქალების კამერაში შეგიშვებ, არც სიგარეტს მოგაკლებ და არც სასმელს და

სანამ ცენტრში გადაგიყვანენ, დროს ტკბილად გაატარებო.

— უნდა დავფიქრდე, ასე სწრაფად ვერ დაგეთანხმები-მეთქი.

 არ ვიცი, რა იფიქრა, მაგრამ გაეცინა. ბრაზი მომაწვა, თავი ვეღარ შევიკავე და
შევაგინე, — რას იცინი, შე ნაბოზვარო, მე არასოდეს არავინ არ დამიბრედია, ცამდე
მართალი ვარ-მეთქი.

უკან გადაიწია, კეფა კედელს მიადო და მერე მითხრა, — მე ცუდ რამეს არ

გთავაზობ, რაც შეეხება იმას, მართლა გყავს თუ არა ვინმე დაბრედილი, ეგ მე არ
მეხება და არც მაინტერესებს. ვთქვათ, დაგიჯერე? რა შეიცვლება? ერთი დანანებით
გადავაქნევ თავს, რაც არაფერში არ გჭირდება. სხვა მეტი მე რა შემიძლია? ჩაჯმული
ქალაქის, ჩაჯმული პროკურატურის გამომძიებელი ვარ და როგორც მაწყობს, ისე
ვიქცევი, აბა, რა ვქნაო?!

ტყუილად გავღიზიანდი.

— რაც გითხარი, იმაზე იფიქრეო.

დავუქნიე თავი და ხელი ტელეფონისაკენ გავიშვირე, — იქნებ დამარეკინო-

მეთქი.

— სადო?

— საქართველოში-მეთქი.

აიღო ყურმილი და ფოსტის ოპერატორს დაუკავშირდა, ნომერი ვუკარნახე,

ბოლოს რომ ვუთხარი, — საბავშვო ბაღში ვრეკავ-მეთქი, — გაუკვირდა, მაგრამ
არაფერი უთქვამს და ყურმილი მომაწოდა. ცოტა ხნის შემდეგ ქალის ხმა გავიგონე,
— ალო, გისმენთო.

— გამარჯობა, ვინ ბრძანდებით-მეთქი?

— აღმზრდელი ვარო.

— მანუშაკა რომ მუშაობდა მანდ დამლაგებლად, ლამაზი გოგო, თუ გახსოვთ-

მეთქი?

— არა, ასეთი არავინ ვიცი, რაშია საქმეო?

— იქნებ ძველი თანამშრომლებიდან სთხოვოთ ვინმეს-მეთქი.

— ერთი წუთით დამელოდეთო.

თავი ავწიე და გამომძიებელს შევხედე. სათვალეს ცხვირსახოცით მშვიდად

წმენდდა, თვალები მოჭუტული ჰქონდა. ყურმილი ისევ ყურზე მივიდე და — ალო,
გისმენთო! — ახლა სხვა ქალის ხმა გავიგონე და ვინაობა ვკითხე.

— მე ექთანი ელიკო ვარო, — მიპასუხა.

გამიხარდა, — ელიკო დეიდა, როგორ ბრძანდებით-მეთქი.

 — კარგად, რომელი ხარო?

— ჯუდე ვარ, ანდრონიკაშვილი, მეჯღანე გოგიას ბიჭი-მეთქი.

— რას ამბობო?!

— მე ვარ-მეთქი.

— აუ, როდის იყო, შენზე რომ თქვეს, თეთრმა დათვებმა შეჭამესო.

— ცოცხალი ვარ-მეთქი.

— მამაშენს ვნახავ და ვეტყვიო.

— რას შვრება, როგორ არის-მეთქი?

— ძველებურად, ზის და ჯღანებს აკერებსო.

— მანუშაკას შესახებ თუ იცით რამე? იქნებ გაიხსენოთ და მითხრათ-მეთქი.

— რამდენიმეჯერ იყო აქ მოსული, კითხულობდა, ჩემთვის ტელეფონზე ხომ

არავის დაურეკავსო? მიკვირდა, მაგრამ აი, თურმე რაში ყოფილა საქმეო.

— ბოლოს როდის ნახეთ-მეთქი?

— ალბათ ერთი წლის წინო.

— როგორ გამოიყურებოდა? იქნებ მითხრათ-მეთქი.

— კარგად, ჭრელი თათრული კაბა ეცვა, მზისაგან გარუჯული იყო, თან თავისი
პატარა გოგონა ახლდა. არ ვიცი, შენ გაიგე თუ არა, უკანონო ბავშვი რომ გააჩინაო?

— კი, ვიცი-მეთქი.

— მშვენიერი გოგონააო.

— კიდევ რა იცით მის შესახებ-მეთქი?

— ასე მითხრა, ვიღაც ბებერი თათრის მესამე თუ მეოთხე ცოლი ვარო. სოფელში
ცხოვრობს, სადღაც თბილისთან ახლოს, სოფლის სახელი აღარ მახსოვსო.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

— საიდან რეკავო?

— ძალიან შორსა ვარ-მეთქი.

— მანუშაკა თუ გამოჩნდა, ვეტყვი, რომ დარეკეო.

 საკანში რომ დამაბრუნეს, ავედი ნარზე და ჩემს თავს ასეთი შეკითხვა დავუსვი, —
დღეს, ამ წუთში როგორიცაა, იმ მანუშაკასთან მე რა მესაქმება? იმ მანუშაკას ხომ
სინამდვილეში არც კი ვიცნობ, თვალითაც არ მინახავს, ის ძველი კი აღარ არსებობს,
შეიცვალა. აბა, ვინ მიყვარს, ასე ვისზე ვდარდობ-მეთქი?

არ ვიცი, საიდან გამიჩნდა ასეთი კითხვები, მაგრამ შევწუხდი. მანუშაკაზე ფიქრი

და დარდი ჩემი განცდების ყველაზე ძვირფასი ნაწილი იყო და არ მეთმობოდა. ვერ
ვიძინებდი, ვწრიალებდი ნარზე და ბოლოს ის საღამო გამახსენდა, პირველად რომ
ვაკოცეთ ერთმანეთს. მაშინ მეექვსე კლასში ვიყავით, თოვდა, კინოდან
ვბრუნდებოდით, მანუშაკას ჭრელი პალტო ეცვა და ჩემს მკლავზე იყო
ჩამოკიდებული. ციოდა. ბაღთან რომ მივედით, გავჩერდით, მიიხედ-მოიხედა, არავინ
იყო. გაბედა და ტუჩებში მაკოცა. მე თავიდან დავიბენი, მაგრამ უხერხულობის განცდა
სწრაფად გაქრა, ხელი მოვხვიე, ბაღში შევიყვანე, ხეებს ამოვეფარეთ და დიდხანს
ვკოცნიდით ერთმანეთს. იმ კოცნის გემო და მანუშაკას იმ სუნთქვის სითბო ცხადად
მახსოვდა, არ მავიწყდებოდა, მომყვებოდა მთელი ცხოვრება. წამოვჯექი ნარზე და
გამეცინა, — ნეტა რა დამემართა-მეთქი? — რად უნდოდა ბევრი ფიქრი, როგორც
უნდა ყოფილიყო მანუშაკა შეცვლილი, მაინც ის მანუშაკა იქნებოდა, მე რომ მიყვარდა
და ქვეყანას მერჩივნა. ალბათ მოტეხილი, ასაკმომატებული, ნაღვლიანი თვალებით,
მაგრამ მაინც ის, ჩემი მანუშაკა, რომელიც ვერ მივიწყებდა, დარდობდა და როგორც
ჩანდა, გულის სიღრმეში მაინც ჰქონდა იმედი, რომ ერთ დღეს გამოვჩნდებოდი და
მელოდებოდა.

მესამე დღეს ისევ გამომძიებელთან მიმიყვანეს, — რა გადაწყვიტეო? — მკითხა.

— მეყოფა, რაც არ გამიკეთებია, იმას ჩემს თავზე არ ავიღებ-მეთქი.

— შენი საქმისა შენ იციო, — ჩვეულებრივად მიიღო, ვითომ არაფერი, წყენა ვერ
შევატყვე. წინ აკინძული ფურცლები დამიდო, — ეს წაიკითხეო.

— რა არის-მეთქი?

— გამოძიების დასკვნააო, — თან სიგარეტი მომაწოდა.

ავტორიტეტისა და უზბეკის დაბრედვაში მდებდა ბრალს. ვითომ ჯერ მძინარე

უზბეკი დავჩეხე ნაჯახით, ავტორიტეტი იმ დროს იქ არ იყო და ამით ვისარგებლე. მერე
რომ გამოჩნდა, იმასაც ბოლო მოვუღე. მიზეზი კი ის იყო, რომ მივხვდი, ცოცხალი
საგზალი ვიყავი და კარგი არაფერი მელოდა.

— მე არავინ მომიკლავს-მეთქი, — გავაქნიე თავი.

— კარგი, მანდ ბოლო ფურცელზე, დაბლა, ადგილია და დაწერე, რომ

გამოძიების დასკვნას გაეცანი და არ ეთანხმებიო.

გულგრილი და მშვიდი ჩანდა, ამან დამაეჭვა.

— არაფრის დაწერას არ ვაპირებ-მეთქი.

 — რატომ, ძმაო, ხომ სიმართლეა, ხომ გაეცანიო?

— მერე რა-მეთქი.

განერვიულდა, ტელეფონის ყურმილი აიღო და ისევ დადო, — გთხოვო!

გამახსენდა, საქართველოში რომ დამარეკინა და თავი უხერხულად ვიგრძენი.

„გამოძიების შედეგებს არ ვეთანხმები-მეთქი“, — დავწერე და მოვაწერე ხელი. იმ

ნაბოზვარმა ფურცლები აიღო, ჩემი დაწერილი წაიკითხა და სიტყვა „არ“-ს ტყავის
პატარა კოლოფიდან ყვითელი ფერის ფხვნილი მოაყარა. — რას შვრები-მეთქი? —
თავი არ აუწევია, ისე მიპასუხა, — ნახავო. — ცოტა ხანში ფხვნილმა ფერი იცვალა,
გალურჯდა. იმან ზედ კალმისტრის ბოლო რამდენიმეჯერ ღონივრად გადაატარა,
მერე აიღო ფურცელი და საფერფლეში ფრთხილად ჩაფერთხა. სიტყვა „არ“
ფურცლიდან გაქრა, ფხვნილს გაჰყვა. გამოვიდა, რომ ძიების შედეგებს
ვეთანხმებოდი.

— ამის შესახებ სასამართლოზე ვიტყვი-მეთქი.

გაეცინა, — შენ ისეთი ბიოგრაფია გაქვს, არავინ გაიცხელებს იმაზე ფიქრით თავს,
ეწერა თუ არა აქ რამე სინამდვილეში.

— იქნებ ერთი ყუთი სიგარეტი მიშოვო-მეთქი.

— რამდენადაც მახსოვს, ჩვენ ვერ მოვილაპარაკეთო.

— ის ჩემი დაწერილი ხომ გამოგადგა-მეთქი?

— ხო, მაგრამ შენ რა შუაში ხარო?

— შენი დედაც-მეთქი... — შევაგინე.

დამაცქერდა, მერე მოულოდნელად გაეცინა და კეთილი გახდა. — კარგი, ვეტყვი

და იქ მოგიტანენო.

39

გვიან ღამით კარი გაიღო და ზედამხედველმა საკანში შვიდი წლის ბავშვის

სიმაღლის მოხუცი ქალი შემოუშვა. სულ ცოტა, სამოცდაათი წლის იქნებოდა. — მე
გამომაგზავნეს, რომ სექსუალურად მოგემსახუროო. — ქალის გარდა, ყველაფერს
ჰგავდა, სულ სამი კბილი ჰქონდა, ორი ქვემოთ, ერთი ზემოთ. მივხვდი, ეს იყო, ასე
ვთქვათ, ჩემი აღიარების საფასური. გამომძიებელმა დამცინა.

— ახლოს არ მოხვიდე-მეთქი, — შევუღრინე.

 შეეშინდა, უკან დაიხია, კედელთან ჩაჯდა და სულ დაპატარავდა. ხელები
მუხლებზე შემოიხვია და მომაშტერდა. საშინლად მახინჯი იყო.

— შენ რა, მართლა მაგ საქმისათვისა ჰყავხარ აქ-მეთქი?

— არა, მე თვითონ გამიკვირდა, ზედამხედველმა ასეთი რამე რომ

შემომთავაზაო.

— მერე რატომ დაეთანხმე-მეთქი?

— ოცი წლის წინ გამჟიმეს ბოლოს, შანსი გამიჩნდა და უარი რატომ უნდა
მეთქვაო.

— სიგარეტი გამოგატანეს-მეთქი?

— არაო.

ეჭვი შემეპარა, — იცოდე, გაგჩხრეკ-მეთქი.

— გამჩხრიკეო.

— რატომ დაგიჭირეს?

— მკითხავი ვარ, ხალხს ატყუებო.

გამეცინა.

— ასეა, ამ ქვეყანაში ხომ ყველაფერი აკრძალულიაო.

— კარგი, კარზე დააბრახუნე, წაგიყვანენ.

— ასე მითხრეს, დილამდე უნდა იყო მანდო.

ჯანდაბას ამის თავი! — გავიფიქრე და გადავბრუნდი, დაძინებას ვაპირებდი.

— თუ გინდა, გიმკითხავებო, — გავიგონე.

— არ მინდა, ვიცი, რაც მელოდება-მეთქი.

— ეგ არავინ არ იცისო.

გადმოვბრუნდი, — სამაგიეროდ რას ითხოვ-მეთქი?

— არაფერს, როგორც ვატყობ, სხვა საქმე მაინც არა მაქვს და გავერთობიო.

— კარგი, მოდი აბა-მეთქი.

მოცუნცულდა და საწოლთან ჩაცუცქდა. უბიდან სათვალის გაბზარული მინა

ამოიღო და მარჯვენა ხელისგულზე დამხედა.
 — ძალიან დიდი შანსი გაქვს, ასი წელი რომ იცოცხლოო, — მითხრა.

— შენ ტყუილა არ დაუჭერიხართ-მეთქი.

დანაოჭებული სახე, მწვანე თვალები და თხელი, ნაცრისფერი ტუჩები ჰქონდა. —

ვიცი, რასაც ვამბობო.

— დახვრეტას ველოდები-მეთქი.

— მაგას მნიშვნელობა არა აქვსო.

გამეცინა.

— მე შემიძლია, ძალიან მნიშვნელოვანი რჩევა მოგცეო.

ისევ გამეცინა.

— გადარჩენის ორი შანსი გაქვსო, — მითხრა და თვალებში მომაჩერდა.

გამოვცოცხლდი.

— ერთი მე ვარ, მეორე — შემთხვევითობა. მაგრამ შემთხვევითობა სარისკოა,

შეიძლება, არ გაგიმართლოს, ასე რომ, ჯობია, ჩემი რჩევა დაიმახსოვროო.

როგორი დასაჯერებელი იყო ეს ყველაფერი, მაგრამ გუნება მაინც გამომიკეთდა.

— თქვი-მეთქი.

— ამისათვის ჯერ გულზე უნდა გაკოცოო.

— აბა, აქედან მოშორდი-მეთქი, — ზიზღის დამალვა არ მიცდია.

— ხომ უნდა მოვახერხო და დავინახო, რა შეიძლება მოხდეს, ასეთ დროს ბევრ

ენერგიას ვხარჯავ, იმ ენერგიის შესავსებად მჭირდება შენი გულის სითბო, თორემ
სხვანაირად არ გამოვა, ცუდად გავხდები და საქმეს ბოლომდე ვერ მივიყვანო.

არ ვიცი, რატომ, მაგრამ დავუჯერე. — კარგი, ოღონდ მარტო ერთხელ-მეთქი,

— გავაფრთხილე.

— ხელი არა მკრაო, — იმანაც გამაფრთხილა.

დაიხარა და ისე ღონივრად მაკოცა მკერდზე, ვიგრძენი, ჩემი გულის ფეთქვა

როგორ ათამაშდა მის თხელ ტუჩებზე. საზიზღარი სუნი ასდიოდა, — გეყოფა-მეთქი.
— თავი ასწია, უკან დაიხია და ჩაცუცქდა. თვალები დახუჭა და გაირინდა.

მკერდში ცივი, უსიამოვნო სიცარიელე ვიგრძენი. ამ დროს მისმა ნაცრისფერმა

ტუჩებმა გაწითლება დაიწყო. არა, არ მეჩვენებოდა, ბოლოს დაებერა და მარწყვივით
აუღაჟღაჟდა. ასეთ რამეს არ ველოდი, — ნეტა ვინ ოხერია-მეთქი, — შევცბი.
 ცოტა ხნის შემდეგ მარცხენა ხელი ნელა ასწია, მარჯვენა თვალი ოდნავ გაახილა
და ბოხი ხმით დაიწყო ლაპარაკი:

— ფურგონით დიდი ქალაქისაკენ წაგიყვანენ, ფურგონში შენ გარდა, კიდევ სხვა

ცამეტი პატიმარი იქნება. დაიმახსოვრე, მარჯვენა მხარეს, კართან ყველაზე ახლოს
უნდა მოახერხო ადგილის დაკავება. კარს რომ დახურავენ, ის კარი მკლავზე უნდა
გეხებოდეს. ეს აუცილებელია, მანდ ანთია სიცოცხლის სანთელი და წინ, მძღოლის
გვერდით. იქ შენ არავინ დაგსვამს, ასე რომ, ყველაფერი შენზეა დამოკიდებული.
სხვები იბრიდებიან, არავინ არ გადარჩებაო. — ცოტა ხნით გაჩუმდა და მერე ორჯერ
წაიჩურჩულა: — არავინ, არავინო. — ხელი ჩამოუშვა და გამომეტყველებაც
შეეცვალა.

— მერე-მეთქი?

— სულ ეგ არისო. — ძველი, წრიპინა ხმა დაუბრუნდა.

იმან, რაც მოვისმინე, მაინცდამაინც დიდი იმედი არ გამიჩინა, ის წითლად

დაბერილი ტუჩები რომ არა, ალბათ სულაც სისულელედ ჩავთვლიდი.

— ეგ როდის უნდა მოხდეს-მეთქი?

— მალეო.

— მერე რა იქნება-მეთქი?

— გამდიდრდები და ასი წელი იცოცხლებო.

ასეთ რამეზე, აბა, ვინ იტყოდა უარს, — არ იქნება ცუდი, მაგრამ ეჭვი მეპარება-
მეთქი.

— შენ ოქროს უყვარხარო.

— ოქრო ლითონია-მეთქი.

— მერე რა, სიყვარული ქვასაც შეუძლია, ხესაც და წყალსაცო.

მე კი მაწყობს, რასაც ამბობს, მაგრამ მგონი, აფრენს ეს საწყალი-მეთქი, —

გავიფიქრე

საწოლზე ამოძვრა და ჩემს ფეხებთან მოიკუნტა.

— აბა, აქედან მოშორდი-მეთქი!

— იქ, იატაკზე ცივა, არ შეგაწუხებო.

თავბრუსხვევა ვიგრძენი და თვალები ამიჭრელდა. — ჯანდაბას ამის თავი-მეთქი,

— გავიფიქრე, გადავბრუნდი და დავიძინე.
 დილით რომ გამოვიღვიძე, მარტო ვიყავი. ისე მაგრად მეძინა, არ გამიგია,
როდის გაიყვანეს. გამახსენდა წინა ღამის ამბები. ის, რაც ილაპარაკა, ზღაპარს ჰგავდა
და ახლა კიდევ უფრო არარეალურად მეჩვენებოდა, მაგრამ მაწყობდა და ბოლომდე
არ მეთმობოდა. თან ის დაწითლებული ტუჩები მაფიქრებდა, არ იყო უბრალო
ბებერი. — ვნახოთ, რა იქნება-მეთქი, — ამოვიოხრე.

მესამე დღეს სახაზინო ადვოკატი გამომეცხადა. ორმოც წელს მიტანებული,

გამხდარი კაცი იყო. — მალე ძველი და ახალი საქმის გამო ერთად
გაგასამართლებენო.

— ვიცი-მეთქი.

— ორივე საქმე დახვრეტას ითვალისწინებსო.

დავუქნიე თავი, — ეგეც ვიცი-მეთქი.

— გამხნევდი, ნუ გეშინია, მე ბოლომდე დავიცავ შენს ინტერესებსო.

გამეცინა.

ეს არ მოეწონა და შუბლი შეჭმუხნა.

— დაახვიე აქედან-მეთქი. — ლაყე იმედებით თავის მოტყუებას არ ვაპირებდი.

დამაშტერდა, — ერთი სასიამოვნო ამბავი მაქვს შენთვისო.

— თქვი-მეთქი.

— ორმოცდაათი წლის შემდეგ სიკვდილით დასჯა აღარ იქნება, გააუქმებენო.

გამეცინა, — შენი დედაც-მეთქი.

— რა ვქნა, ძმაო, წესია ასეთი, იმიტომაცა ვარ აქო.

იმ ღამით ვიღაც კარგად ჩაცმული, ჩასუქებული კაცი დამესიზმრა, — შენთან საქმე

მაქვსო, — მითხრა.

— ვინა ხარ-მეთქი?

— საბჭოთა კავშირის გენერალური პროკურორი ვარო.

— რა გინდა-მეთქი?

არ მიპასუხა, მაკვირდებოდა, მერე ენა გამომიყო და გაქრა.

ორი კვირის მერე, საღამოს, იზოლატორის ეზოში ჩამიყვანეს, ბნელოდა.

ხელებზე ბორკილები დამადეს და ვილისის ფურგონში ჩამსვეს. მერე ჯარისკაცები
ამოვიდნენ და კარი ჩაკეტეს. სერჟანტი წინ, მძღოლის გვერდით მოთავსდა,
მძღოლმა ძრავა ჩართო და დავიძარით. მე ფანჯარაში ვიყურებოდი. ფანჯარას
რკინის გისოსები ჰქონდა. შავად შეღებილი ალაყაფის კარი გავიარეთ და ქუჩაში
გავედით. ვიცოდი, თეთრი ტბისაკენ მივდიოდით. ტბასთან ახლოს მეფის დროს
აშენებული ციხე იდგა.

ჯარისკაცებს მუხლებზე „კალაშნიკოვები“ ეწყოთ. სამნი იყვნენ, ერთმანეთში

თითქმის არ ლაპარაკობდნენ. ხანდახან რომელიმე ცივ, უსიცოცხლო მზერას
შემავლებდა, ეს იყო სულ. მაშინ „კალაშნიკოვი“ ისე ახლოდან პირველად ვნახე. —
რამდენი ტყვია ჩადის-მეთქი? — ვიკითხე.

— რამდენიც საჭიროაო.

ჩემი გამოანგარიშებით, ყველაზე ბევრი, ცხრა თვის სიცოცხლე მქონდა

დარჩენილი. ამ დროის განმავლობაში გამასამართლებდნენ და ბოლოს
დამხვრეტდნენ. უმწეობის განცდა სულს მიხუთავდა. იმის მერე, რაც ბანაკიდან
გავიქეცი, მანუშაკა ერთხელაც არ დამსიზმრებია. ეს მაწუხებდა და გულში ვბრაზობდი,
— სადა ხარ, გოგო, ამდენი ხანი, დამესიზმრე, რა იქნება-მეთქი?! — თავს
მიტოვებულად ვგრძნობდი.

ხუთი საათი ვიყავით გზაში, ბოლოს ციხის კარს რომ მივადექით, ჯარისკაცმა
საათს დახედა. — ზუსტად შუაღამეაო, — თქვა. კომენდატურაში მორიგე ოფიცრები
დაგვხვდნენ. სერჟანტმა იმათ ჩემი საბუთები რომ გადასცა, თან გააფრთხილა, —
განსაკუთრებულია, ხუთი კაცი ჰყავს დაბრედილიო.

განსაკუთრებულები ეზოს მხარეს, მეორე სართულზე, ცალ-ცალკე ჰყავდათ

საკნებში ჩაკეტილი. ჩემს მიყვანამდე ოცნი იყვნენ. იმ ოციდან ნახევარი მაინც ვერ იყო
მთლად თავის ჭკუაზე და ხშირად ხან ერთი, ხან მეორე მხრიდან არაადამიანური
ღრიალი ისმოდა. ერთმანეთს დღეში ერთხელ, ეზოში ერთსაათიანი სეირნობის
დროს ვხვდებოდით.

ეზო რკინის გისოსებით ორად იყო გაყოფილი. ერთ მხარეს, უფრო პატარა
ფართობზე, განსაკუთრებულები ვსეირნობდით. იქით, მეორე მხარე, ჩვეულებრივი
პატიმრებით იყო სავსე, ერთმანეთს გვერდს ძლივს უვლიდნენ. ციხეს სქელი კედლები
და ვიწრო დერეფნები ჰქონდა, ვიწრო საკნები და ძალიან პატარა სარკმლები.

ათი დღის შემდეგ ორი საბრალდებო დასკვნა გადმომცეს. ორივე რბილ, ყვითელ
ფურცლებზე იყო დაბეჭდილი. დილით ტუალეტში რომ გავყავდით, ფურცლებს
ამოვხევდი და თან მიმქონდა. კარგა ხანს მეყო.

ერთ საღამოს ზედამხედველები შემოვიდნენ, ხელბორკილები დამადეს და უკან

გაბრუნდნენ, მარტო დამტოვეს. ასეთი რამე არასოდეს მომხდარა და გამიკვირდა, —
ნეტავ რაშია საქმე-მეთქი? — ცოტა ხნის შემდეგ ისევ გაიღო კარი და ახალგაზრდა
კაცი გამოჩნდა, მაიორის სამხრეებით, ხელში სიგარეტის კოლოფი ეკავა. გადმოდგა
ორი ნაბიჯი და მომესალმა.

არ ვუპასუხე.
 — მე დამაინტერესა თქვენმა პიროვნებამ, გადავწყვიტე, მენახეთ და თუ ნებას
მომცემთ, გაგეცნობითო. — რაც თავი მახსოვდა, ასე ზრდილობიანად არავის
მოუმართავს ჩემთვის.

— ვინა ხარ-მეთქი?

— ციხის უფროსის მოადგილე ვარ, სამი თვეა, რაც ამ თანამდებობაზე

დამნიშნესო. — კიდევ ერთი ნაბიჯი გადმოდგა და მერე მითხრა, — შეიძლება,
გაგიკვირდეთ, მაგრამ სერიოზული დამნაშავეები ჩემში თანაგრძნობასა და
პატივისცემას იწვევენო. — გამხდარი კაცი იყო, ჩაცვენილი ლოყებით და თითქმის
წითელი ულვაშებით. დაიხარა და სიგარეტის კოლოფი ტუმბოზე დადო.

— ეს თქვენთვისო.

— რატომ შეწუხდი-მეთქი?

— ჩემს პირად პრობლემაზე მინდა, დაგელაპარაკოთ, თუ წინააღმდეგი არ

იქნებითო.

გაკვირვებული მივაჩერდი.

საბანი გასწია და საწოლის კიდეზე ჩამოჯდა.

— გისმენ-მეთქი.

წარბები შეჭმუხნა და მძიმედ ამოისუნთქა, — მშიშარა ვარო.

— ეს სულაც არ არის ცუდი, სიმამაცეს ხლაფორთისა და პრობლემების მეტი

არაფერი მოაქვს-მეთქი.

— მე ძალიან მშიშარა ვარ, ახლა აქ რომ ვზივარ, გული ამოვარდნაზე მაქვს და

მუხლები მიკანკალებსო.

— დიდი ხანია, რაც ასე ხარ-მეთქი?

— დიდი ხანია, მაგრამ ამ ბოლო დროს ამას ძალიან განვიცდი, მთელი ჩემი
ენერგია იმაზე მიდის, რომ არავინ არაფერი შემატყოსო.

— მაიორი როგორ გახდი-მეთქი?

— ეგ ბიძაჩემის დამსახურებაა, პარტიული ბოსია, მე არაფერ შუაში ვარო.

პორტსიგარი ამოიღო, გახსნა და სიგარეტის ღერი მომაწოდა. მერე მომიკიდა და

მითხრა, — თქვენი ბიოგრაფიით აღტაცებული ვარო. — დახვეწილი მანერები
ჰქონდა, კარგ ოჯახებში გაზრდილ ბიჭებს რომა აქვთ, ისეთი.

ნეტა რა უნდა-მეთქი? — გავიფიქრე.

 იმან მორიდებული ტონით განაგრძო, — იმედი მაქვს, მეც მალე შევიცვლები, შიშს
გავაქრობ და სულ სხვა კაცი გავხდებიო.

— ამას როგორ აპირებ-მეთქი?

— სისტემა შევიმუშავეო, — თქვა და გაჩუმდა.

თვალებში შევხედე.

— ბატიდან დავიწყე, მოვაჭერი თავი და უცნაური სიმშვიდე ვიგრძენი. მერე დიდი

მაწანწალა ძაღლი მოვკალი პისტოლეტით და კიდევ უფრო უკეთ გავხდი, თითქოს
ძალა შემემატა. ახლა გადაწყვეტილი მაქვს, ადამიანი მოვკლაო.

აღგზნებული იყო და თვალები უბრწყინავდა. — ეს რას მიქარავს-მეთქი?! —

გავიფიქრე და მაჯებზე ბორკილებმა მომიჭირა, ჩემდა უნებურად ხელების
გათავისუფლება ვცადე.

— დარწმუნებული ვარ, ეს ჩემს ფსიქიკას უფრო მტკიცეს გახდის და გამბედაობას

შემძენსო.

რა უნდა მეთქვა?

გადმოიხარა, სახე ახლოს მომიტანა და მკითხა: — პირველად რომ შეხედეთ

თქვენ მიერ დაბრედილ კაცს, რა განცდა გქონდათ? რა ცვლილებები აღმოაჩინეთ
თქვენს თავშიო?

— არ მახსოვს, ასეთ რამეზე არ მიფიქრია-მეთქი.

— სამწუხაროაო.

— არ არის გამორიცხული, სულ წახვიდე ხელიდან, მე მინახავს ასეთი ხალხი-

მეთქი.

— ჩემს შემთხვევაში არა მგონია, ასე მოხდეს, ვგრძნობ, საქმე კარგად მიდისო.

— მე არ გირჩევ, კარგად დაფიქრდი-მეთქი.

— არა, გადაწყვეტილება უკვე მიღებული მაქვს, ისიც ვიცი, ვინ უნდა დავბრიდოო.

გაჩუმდა და მომაჩერდა.

— ვინ-მეთქი?

— არჩევანი თქვენზე შევაჩერეო. — გავიგონე და პირი გამიშრა, — ციხის უფროსს

მოველაპარაკები და დასახვრეტად რომ გაგიყვანენ, ჯალათის მაგივრად მე
გესვრითო. — მორცხვად გაიღიმა და შუბლზე ჩამოშლილი თმა ხელით გაისწორა.

ხომ არ ვეტყოდი, — როგორ გამახარე-მეთქი. — ენაზე გინება მომადგა, მაგრამ

შევიკავე თავი. — ჯანდაბამდე გზა ჰქონია-მეთქი, — გავიფიქრე.
 — ამიტომ მინდა, რომ დავმეგობრდეთ, ასეთ შემთხვევაში იმედი მაქვს,
ორივესათვის ბევრად უფრო ადვილი იქნება იმ მძიმე წუთების გადატანაო.

ხმა არ გავეცი.

— ჭადრაკის თამაში თუ იცითო? — მკითხა მერე.

— კი, ოღონდ ცუდად-მეთქი.

— ძალიან კარგი, მეორეჯერ ჭადრაკს მოვიტან და ვითამაშოთო.

— შენი ყურადღება რითი დავიმსახურე-მეთქი?

— ჩემი ფანჯრიდან ეზოში სეირნობის დროს განსაკუთრებულებს ვაკვირდებოდი,

თქვენ ყველასაგან გამოირჩეოდითო.

— რითი-მეთქი?

— აგრესიულობა საერთოდ არ გეტყობოდათ, ესე იგი, ძლიერი ხასიათი გაქვთ,

ასეთმა ხალხმა ყოველთვის იცის, რას აკეთებს და რატომ აკეთებს, გონებით
მოქმედებენ. ნამდვილი მკვლელი ხართ. ეს არის მიზეზი, ამან განაპირობა ჩემი
არჩევანიო.

შემატყო, ხასიათი რომ მიფუჭდებოდა და წამოდგა.

— აღარ შეგაწუხებთო, — მითხრა, გამიღიმა და დამპირდა, — ორი დღის შემდეგ

ისევ გამოგივლითო. — გატრიალდა და საკნიდან გავიდა. დავხარე თავი, თვალები
ამიჭრელდა და გავითიშე. ცნობიერება რომ დამიბრუნდა, დავინახე, ტუმბოზე,
სიგარეტის კოლოფის გვერდით, ბალანდით სავსე თეფში იდგა, ხელებზე ბორკილები
აღარ მქონდა.

40

იმ ღამეს დამესიზმრა, რომ ჩინეთში ვიყავი. უზარმაზარი მოედანი ხალხით იყო

სავსე, გაშეშებული სახეებით ტრიბუნისაკენ იყურებოდნენ. ტრიბუნაზე უზარმაზარი შავი
ფრინველი იდგა. ბასრი ნისკარტის ზემოთ, შუბლზე, ერთი დიდი თვალი ჰქონდა და
იმ თვალით ხალხში მე დამეძებდა. ვიცოდი, რომ ჩემზე გაბრაზებული იყო და შიშით
გული მისკდებოდა, მაგრამ გადავრჩი, ვერ მიპოვა, იმიტომ, რომ მეც ჩინელი ვიყავი,
სხვებისაგან არაფრით გამოვირჩეოდი. მერე კლანჭები ტრიბუნას გამოსდო, დაიქნია
ფრთები, აიწია მაღლა და გაფრინდა. ტრიბუნა თან მიჰქონდა. ხალხი დაიძრა და
გაჰყვა. ყველანი მაღლა იყურებოდნენ, მოედანი დაცარიელდა და დავრჩი მარტო.

მეორე დღეს სასეირნოდ რომ ჩაგვიყვანეს, ეზოში გამყოფი გისოსების იქით

ჩინელი პატიმრები დავინახე და ის უცნაური სიზმარი გამახსენდა. ჩავფიქრდი, ჩემს
წარმოსახვაში ძველი, ბავშვობის დროინდელი დღეეები გაცოცხლდა და ჩინეთის
მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილე, მარშალი ჯუდე დამიდგა თვალწინ,
ბოლომდე შეკრული კიტელით, დაგრეხილი ფეხებითა და გაკრიალებული ჩექმებით,
კაცი, რომლის გამოც მოხდა ისე, რომ იქ, ჩვენთან უბანში, ჩემი ნამდვილი სახელი,
იოსები დაივიწყეს, არავის აღარ ახსოვდა და თუ ვინმე მიცნობდა, ყველა ჯუდეს
მეძახდა.

ახლა შევეცდები, რაც მახსოვს იმ ძველი ამბებიდან, მოკლედ მოგიყვეთ:

მაშინ შვიდი წლის ვხდებოდი, კომუნისტური პარტიის ყრილობაზე, მოსკოვში,

სტალინი რომ გააკრიტიკეს, — ხალხო, დიდი ბელადი და მასწავლებელი არ იყო
წესიერი კაცი, ბევრი ბოროტება, გოთვერნობა და სისაძაგლე აქვს ჩადენილიო.

ბრალდებების ავტორი და გამხმოვანებელი იყო სტალინის მოსწავლე და

უახლოესი თანამებრძოლი, ნაბოზვარი ნიკიტა ხრუშჩოვი, იმ დროისათვის ყველაზე
მნიშვნელოვანი პერსონა უზარმაზარ წითელ იმპერიაში. მოკლედ, როგორც ჩვენმა
მეზობელმა, ძველმა რევოლუციონერმა, პატივცემულმა კონსტანტინემ ბრძანა, —
ძუკნებმა პატრონის საფლავს ყეფა დაუწყეს.

სტალინი ეროვნებით ქართველი იყო და კრიტიკისა და ლანძღვის კამპანიამ,

გაზეთები და რადიოეთერები რომ გაავსო, ქართველების თავმოყვარეობასა და
ეროვნულ გრძნობებზე მტკივნეულად იმოქმედა. გამოცვივდნენ ქუჩებში და დიდი
ამბავი ატყდა. ერთად აღრიალებული იმდენი ადამიანის დანახვამ ჩემზე
გამაოგნებლად იმოქმედა. დარწმუნებული ვიყავი, რომ რაღაც გაუგონარი უბედურება
დაატყდა ქვეყანას თავზე. გული ბრაზით მქონდა სავსე, უფროსებს ვბაძავდი და
ვაგინებდი ნიკიტა ხრუშჩოვს დედასა და ცოლ-შვილს. ელდა დამეცა, როცა
აღმოვაჩინე, რომ მამაჩემი იმდენად კმაყოფილი იყო იმ უბედურებით, დამალვას ვერ
ახერხებდა. კაცს სახე უცინოდა. მივხვდი, თურმე სძულდა სტალინი და თვალებზე
ცრემლები მომადგა.

— არა გრცხვენია, რა გიხარია-მეთქი? — დავუყვირე.

ამხედა, დამხედა და — აი, შე ბრიყვო, შენო! — მითხრა და ზურგი შემაქცია.

სტალინი ეროვნული ღირსების სიმბოლოდ იქცა. ქალაქი თითქმის მთელი კვირა

ბობოქრობდა, მთავარი ქუჩები და სანაპირო, სადაც სტალინის უზარმაზარი ძეგლი
იდგა, ხალხით იყო გაჭედილი. ბოლოს, ამხანაგ ხრუშჩოვის ბრძანებით, ჯარისკაცებმა
უიარაღო ხალხს ტყვიები დაუშინეს, ტანკებით დაერივნენ და დასრისეს. მაგრამ სანამ
ეს ყველაფერი მოხდებოდა, ერთი კვირით ადრე, ქალაქში ხმა გავარდა, ჩინეთის
მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილე, მარშალი ჯუდე თბილისში ჩამოფრინდა და
ახლა კრწანისის სამთავრობო რეზიდენციაში იმყოფებაო.

იმასაც ამბობდნენ, ჩინელები სტალინის გამო ხრუშჩოვზე გაბრაზებულები არიან

და ამხანაგი ჯუდე სპეციალურად ჩამოვიდა ჩვენთან, მხარი რომ დაგვიჭიროსო. მალე
სხვა რესპუბლიკებიც შემოგვიერთდებიან და ნაბოზვარ ხრუშჩოვს ძირს
ჩამოვაგდებთო.

ლექსიც გაჩნდა:

„გაუმარჯოს ლენინს, სტალინს, მაოსა და ჯუდეს, გაუმარჯვოს საქართველოს,

არწივების ბუდეს!“

მთელი ქალაქი ჩინელებზე და ამხანაგ ჯუდეზე ალაპარაკდა. შუადღისას

აქტივისტების მეგაფონებიდან მოწოდება გაისმა, — ხალხო, მივდივართო! — და
სანაპიროდან სულ ცოტა ოცი ათასი აღშფოთებული ქართველი ამხანაგ ჯუდესთან
შესახვედრად დაიძრა. წინ ღია „პობედა“ მიუძღოდათ. „პობედაში“ ორი ცნობილი
მსახიობი იდგა ფეხზე. ერთს ლენინის გრიმი ჰქონდა, მეორეს — სტალინის. სტალინი
მარშლის მუნდირში იყო გამოწყობილი, ლენინს შავი პიჯაკი ეცვა და ის ცნობილი,
თეთრად დაწინწკლული ლურჯი ჰალსტუხი ეკეთა. იმ ლენინსა და სტალინს პირველი
დღიდანვე მიტინგიდან მიტინგზე დაატარებდნენ და ყველგან ღრიალითა და
ტაშისცემით ხვდებოდნენ.

ახლა ლენინმა მეგაფონიანი აქტივისტი თავისთან მოიხმო, გადაიხარა და რაღაც

უთხრა. იმან მოწიწებით დაუკრა თავი, მერე მოტრიალდა, ხელი მაღლა ასწია და
მეგაფონი პირთან მიიტანა, — ამხანაგებო, შეჩერდით! ასეა საჭიროო. — ეს მიმართვა
კიდევ ორჯერ გაიმეორა და იმდენი ათასი კაცი მორჩილად შეჩერდა.

— ახლა ყველამ მიიხედეთ უკან! — გაისმა ისევ აქტივისტის ხმა მეგაფონიდან.

წინა რიგებში ვინც იდგა, ყველა მიტრიალდა.

ლენინი და სტალინი ჩამოვიდნენ მანქანიდან, ბავშვებს აღარ მოგვერიდნენ და

იქვე, საბურავებზე მიაფსეს. მერე შარვლები შეიკრეს და თავიანთ ადგილებს
დაუბრუნდნენ.

— ამხანაგებო, შეგიძლიათ, მოიხედოთ, დიდი მადლობა! — გაისმა მეგაფონიდან

და მანქანა დაიძრა.

სამთავრობო რეზიდენციას რომ მივუახლოვდით, ატყდა ყვირილი, — ჯუდე,

ჯუდე! — იმ წუთებში, მთელ სამყაროში ჯუდეზე დიდი ვინმე თუ არსებობდა,
ნამდვილად არ მეგონა. ჯუდე იყო იმედი და გადარჩენა. რისაგან გადარჩენა და რისი
იმედი, ვერ გეტყოდით, მაგრამ ასე იყო.

ჭიშკართან ლენინი და სტალინი ჩამოვიდნენ მანქანიდან და გზა ფეხით

გააგრძელეს. ორსართულიან შენობას მივადექით. შენობა თეთრად იყო შეღებილი
და ერთი პატარა რკინის აივანი ჰქონდა. აივანი აგურის სვეტებზე იდგა.

შეძახილები და ტაშისცემა გაძლიერდა. ცოტა ხანში კარი გაიღო და თარჯიმნის

თანხლებით აივანზე ამხანაგი ჯუდე გამოჩნდა. ნაცრისფერი კიტელი, გალიფე
შარვალი და ახალი, გაკრიალებული ჩექმები ეცვა. მივიდა მოაჯირთან და
გაოგნებული მიაშტერდა დაბლა, ხალხის წინ გაჩერებულ ბელადებს. ლენინი და
სტალინი მაღლა აწეული ხელებით ესალმებოდნენ და უღიმოდნენ.

აღტაცებისაგან სუნთქვა მეკვროდა, გავქანდი, შევახტი სვეტს და თვალის

დახამხამებაში მივაღწიე აივანს. ჩემ ცხვირწინ ჯუდეს ჩექმები ალაპლაპდა. შევყავი
ხელი მოაჯირის გისოსებში და მარჯვენა ფეხი მკლავში მოვიქციე, მაგრად ჩავბღუჯე,
მეკავა ასე და ისეთი განცდა მქონდა, რომ გადავრჩით, ქვეყანა გადარჩა, აწი
ყველაფერი კარგად იქნებოდა, ისე იქნებოდა, როგორც ჩვენ, ქართველებს
გვინდოდა და გვაწყობდა.

ჯუდემ თვალებში ჩამხედა და რაღაც მითხრა ჩინურად, მერე ფეხის

გათავისუფლება სცადა, მაგრამ არ გამოუვიდა, ვერ შეველიე, მაგრად მეჭირა.
გამხდარი, წვრილი წვივი ჰქონოდა და ჩემი შეტყობით, სულ ცოტა ორი ნომრით დიდი
ჩექმა ეცვა.

თარჯიმანი აივნიდან გადმოიხარა, ყურში მწვდა და მაღლა ამწია. ყური საშინლად

ამეწვა, მაგრამ ჯუდეს ფეხს ხელი მაინც არ გავუშვი. ჯუდე იძულებული იყო, მოაჯირს
ჩასჭიდებოდა. ამ დროს სულ სხვა კაცი გამოჩნდა, ჩაიჩოქა, — შენი დედაცო... —
გამოცრა რუსულად კბილებში და ხელი ძალით გამაშვებინა. თარჯიმანს ორი თუ სამი
წამი ვეჭირე ყურით, მერე მომისროლა და გავფრინდი მაღლა აწეული ხელებისაკენ.
იმ ხელებმა ასე თუ ისე შემაკავეს და მიწაზე გავადინე ბრაგვანი. მიწა რბილი იყო,
არაფერი მტკენია, მაგრამ წამოდგომას არ ვჩქარობდი. იქით-აქედან თავში
წამომარტყეს, — სად მიძვრები, რომ მიძვრებიო. — თანდათან გონს მოვდიოდი და
ვიგრძენი, რომ ჩემში რაღაც შეიცვალა, უფრო სწორად, იცვლებოდა. მერე სიჩუმე
ჩამოვარდა და ჯუდემ ლაპარაკი დაიწყო. ძალიან ნელა ლაპარაკობდა, თარჯიმანს
ხელში მეგაფონი ეჭირა და თარგმნიდა, მაგრამ მე აღარ მაინტერესებდა, ყური
საშინლად მეწვოდა და ცუდ ხასიათზე ვიყავი. იმ ბედნიერი აღფრთოვანებიდან
აღარაფერი შემრჩა. რომ გეკითხათ, რა მინდოდა წეღან, რატომ ჩავაფრინდი ამხანაგ
ჯუდეს ჩექმაზე, ვერ გიპასუხებდით, არ ვიცოდი.

ამ დროს დავინახე, ჩემგან ორი ნაბიჯის იქით, სტალინი მიუბრუნდა ლენინს და

საკმაოდ ხმამაღლა უთხრა, — მეტი აღარ შემიძლია, ძმაო, მშია, დილიდან პირში
ლუკმა არ ჩამსვლიაო. — ლენინმა არ უპასუხა, ერთი მკაცრად შეხედა და მიაბრუნა
თავი.

მოხდა ისე, რომ ერთი კვირის შემდეგ, როცა ქუჩებში ხალხს ტანკებით
დასდევდნენ და ტყვიამფრქვევები კაკანებდნენ, იმ ლენინსა და სტალინს მოვკარი
თვალი, თავქუდმოგლეჯილი გარბოდნენ ალექსანდროვის ბაღისაკენ, ახტებოდნენ
დაჭრილებსა და დახოცილებს. სანამ საგამოფენო გალერეის შენობას არ მიეფარნენ,
თვალი არ მომიშორებია და რატომღაც გულზე უცხო, უცნაური სევდა შემომაწვა.
არადა, იმ სევდას იქ არაფერი ესაქმებოდა. როგორც მერე შემთხვევით გავიგე ერთი
მოხუცი ისტორიკოსისაგან, ბაბუაჩემი თურმე სტალინის პირდაპირი ბრძანებით
დახვრიტეს, უთქვამს — ეგ პათოლოგიური ნაციონალისტი მოაშორეთ ამ ქვეყანასო.
 გავიდა ორ კვირაზე მეტი და ერთ წვიმიან დღეს, ბაღთან ჟორიკა მომჯიანი
შემხვდა და მითხრა, — ქრონიკაში გნახეო. — თავიდან არ დავიჯერე, მაგრამ რომ
ამიხსნა, რაში იყო საქმე, თავქუდმოგლეჯილი გავიქეცი კინოთეატრისაკენ.

მაშინ წესად ჰქონდათ, სანამ მხატვრული ფილმი დაიწყებოდა, ჯერ

კინოჟურნალს უჩვენებდნენ. ის ჟურნალები ქრონიკალური კადრებით აწყობილი
სიუჟეტისაგან შედგებოდა, სადაც ასახული იყო საბჭოთა მოქალაქეების შრომითი
წარმატებები, პარტიული ბოსების ზრუნვა ქვეყანასა და ხალხზე და განსაკუთრებული
მნიშვნელობის მოვლენები.

ვიჯექი და ვუყურებდი, როგორ ხვდებოდა ამხანაგი ჯუდე მინისტრებს, მუშებსა და

ხელოვნების წარმომადგენლებს. მუსიკა და დიქტორის საზეიმო ტონი საქმეს ვერ
შველოდა, ეკრანზე ადამიანების უმეტესობა აშკარად დათრგუნული იყო, ცხვირ-პირი
ჩამოსტიროდათ. ბოლოს მეც გამოვჩნდი და ჯუდეს გაპრიალებულ ჩექმაზე ხელი
მოვხვიე. იმ მომენტამდე აჩვენეს, სანამ ამხანაგი ჯუდე ფეხის გათავისუფლებას
შეეცდებოდა. ეს ხელის მოხვევა შენელებული იყო და რეალურ დროზე დიდხანს
გრძელდებოდა. ჩემზე ბედნიერი და კმაყოფილი სახე, ეკრანზე ვინც აჩვენეს, იმათგან
ნამდვილად არავის არ ჰქონია და ალბათ იმიტომ გააგრძელეს. მიტინგიდან მარტო
ეს მომენტი დატოვეს. ოცი ათასი კაცი ვითომ არც ყოფილა. იმ ამბების შესახებ, რაც
მაშინ ქალაქში დატრიალდა, ოფიციალურად ხმის ამოღება აკრძალული იყო.

მთელი თვის განმავლობაში, სანამ ის კადრები კინოთეატრებში ტრიალებდა,

უბანში ჩემზე პოპულარული კაცი არ იყო. მამაჩემს უთქვამს, — ჩინეთში ერთი
მილიარდი კაცი ცხოვრობს, მაგრამ აბა, რამდენს შეუძლია, დაიტრაბახოს, რომ
მარშალ ჯუდეს ჩექმა ხელში ეჭირა, თანაც მაშინ, როცა ის ჩექმა მარშალ ჯუდეს ფეხზე
ეცვაო. — ეს კი გავიგე, მაგრამ ჩემთვის არაფერი უკითხავს, ისე ეჭირა თავი, თითქოს
არ აინტერესებდა ის ამბავი. არადა, ვიცოდი, სპეციალურად წავიდა კინოში და უყურა.

იმ იმედებიდან, ხალხს რომ ჰქონდა, არც ერთი არ გამართლდა. ამხანაგ ჯუდეს

ვიზიტის შედეგები ჩვენმა მეზობელმა, ძველმა რევოლუციონერმა, პატივცემულმა
კონსტანტინემ ტუჩებზე მწარე ღიმილით ასე შეაფასა: — ეგ იმიტომ ჩამოვიდა აქ, რომ
მეჯღანე გოგიას ბიჭისათვის მეტსახელი დაერქმიათ, სხვა ხეირი მაგისაგან არ
ყოფილაო.

აი, ეს ამბები გავიხსენე იმ დღეს, იქ ციხის ეზოში.

ნეტა ის ჯუდე ცოცხალი თუა? — გავიფიქრე, — ან მე თუ გავხსენებივარ როდისმე-

მეთქი?

მერე, სანამ საკანში დამაბრუნებდნენ, გავიგონე, ვიღაც კაცმა მეორე სართულის

ფანჯრიდან გადმოსძახა ზედამხედველებს, — რადიომ გამოაცხადა, საბჭოთა ჯარები
ავღანეთში შეიჭრნენ თავიანთი ინტერნაციონალური მოვალეობის
შესასრულებლადო.

ზედამხედველები ჩაფსკვნილი, ჯანიანი ბიჭები იყვნენ.

 — მე სიამოვნებით წავიდოდი იქო, — თქვა ერთმა.

— მე არა, იქ არაფერი მესაქმებაო, — უპასუხა მეორემ.

ის გარეკილი მაიორი თავის დაპირებას ასრულებდა, კვირაში ერთხელ, ერთსა

და იმავე დროს, საღამოობით მოდიოდა და თან ჭადრაკის ყუთი მოჰქონდა. ერთ
პარტიაზე მეტს არასოდეს მეთამაშებოდა, ასეთი წესი ჰქონდა. ერთ ღერ სიგარეტს
მომაწევინებდა და მიდიოდა. ორჯერ მთხოვა, — თუ შეიძლება, რამდენიმე წუთით
კეფაზე დაგაკვირდები, იმ ადგილას, სადაც უნდა გესროლოო, — მაგრამ, — არა-
მეთქი, — არ ვქენი.

ერთი პარტიაც ვერ მომიგო და ამას მწარედ განიცდიდა. თამაშის ბოლოს სახეზე
ოფლი ასხამდა.

— ასე იმიტომ ხდება, რომ მეშინია თქვენიო.

— რისი გეშინია? ხელები შეკრული მაქვს-მეთქი.

— ეგ არაფერ შუაშია, ფსიქოლოგიურად დათრგუნული ვარო.

ისევ ისე თქვენობით მომმართავდა და ხაზგასმულად ზრდილობიანი იყო. დიდი

სიამოვნებით მოვაჭრიდი თავს. ისეთი მძაფრი სიძულვილის განცდა არასოდეს არავის
მიმართ არ მქონია.

პირველად რომ ჩამიყვანეს ეზოში, ერთი აზერბაიჯანელი მენავთობე

გამომელაპარაკა, ორმეტრიანი კაცი იყო. ცოტა ქართული იცოდა.

— თბილისში ბევრჯერა ვარ ნამყოფიო, — მითხრა.

ძალიან ძვირფასი, სქელი ქურქი ეცვა და ამით გამოირჩეოდა სხვებისაგან.

სქელი შალის ჯემპრი მაჩუქა და სული მოვითქვი, ეზოში რომ ჩავყავდით, აღარ
მციოდა. თავიდან ინტერესით მაკვირდებოდა და ვგრძნობდი, ლაპარაკის დროს
სიტყვებს არჩევდა, ფრთხილობდა. მერე რომ შემეჩვია და თითქმის დავმეგობრდით,
ასეთი რამე მითხრა: — აქ ყველაზე საშიშ კაცად შენ ითვლები, არადა, რომ გიყურებ,
ასე მგონია, შენზე წესიერი და საცოდავი კაცი ჩემს ცხოვრებაში არ შემხვედრიაო.

— შენი ნებაა, როგორც გინდა, ისე ჩათვალე-მეთქი.

ორი კაცის მკვლელობის გამო გასამართლებას ელოდებოდა. იცოდა,

დახვრეტდნენ, მაგრამ თავი მხნედ ეჭირა, არ იყო უბრალო კაცი, — რაც დაიმსახურეს,
ის მიიღესო. — არ ნანობდა. უცნაური ის იყო, რომ ხშირად იდგა კარგ გუნებაზე,
ხმამაღლა იცინოდა, რაც დანარჩენებზე ცუდად მოქმედებდა, სახეები ეღუშებოდათ.
სიგარეტს არ ეწეოდა, — არც ალკოჰოლს არ გავკარებივარ არასოდეს, — მითხრა
ამაყად, — მამაჩემს მივეცი სიტყვა, თხუთმეტი წლის რომ ვიყავი და არ გამიტეხავსო.
 ყველას გასაგონად აგინებდა რუსებს, სძულდა რუსები, მაგრამ არავინ
შეჰკამათებია. იქ პატიმრები უკვე იმ ჭკუაზე იყვნენ, რომ თავიანთი ნაციონალობა თუ
წარმომავლობა აღარ აინტერესებდათ, სულაც ფეხებზე ეკიდათ.

ერთ დღეს მითხრა, — ხვალ ქალაქში მივყავარ, უნდა გამასამართლონო, ასე

რომ, მშვიდობითო.

საქმე იმაში იყო, რომ სიკვდილმისჯილებს დაბლა, სარდაფში, სპეციალურ

საკნებში ამწყვდევდნენ და გარეთ, სასეირნოდ აღარ გამოჰყავდათ. ისინიც ისხდნენ
და დღის სინათლე ენატრებოდათ. შეწყალებას ელოდებოდნენ, მაგრამ შეწყალების
თხოვნაზე, როგორც წესი, უარი მოდიოდა და მერე ხვრეტდნენ.

ქურქი გაიხადა და ბეჭებზე მომახურა, — შენი იყოსო.

— შენ-მეთქი? — გამიკვირდა.

— მე აღარ დამჭირდებაო.

— დიდი მადლობა-მეთქი. — გულმა კარგი არ მიგრძნო, მაგრამ თქმით მეტი

არაფერი ვთქვი, აზრი არ ჰქონდა.

საღამოს ზედამხედველმა დიდი ტყავის ჩანთა შემოიტანა ჩემთან საკანში და

კართან დადო, — ეს იმ აზერბაიჯანელმა გამოგიგზავნაო.

ჩანთაში ბეწვის ქუდი, ორი წყვილი ბატინკი, სამი თბილი შარვალი და ოთხი
შალის ჯემპრ9 იდო. შარვლის ჯიბეში ას სამოცი მანეთი და ბლოკნოტის ფურცელი
ვიპოვე. ფურცელზე ეწერა: „ამ ფულსა და ტანსაცმელსა შენ გიტოვებ. მერე შენი ჯერი
რომ დადგება, ტანსაცმელი ან ნაკუწებად აქციე, ან კავკასიელი თუ გამოჩნდა ვინმე,
იმას დაუტოვეო“.

ასე რომ, სიგარეტის ფული გამიჩნდა, ზედამხედველები სიგარეტებს სამმაგ ფასში

ჰყიდდნენ.

მეორე საღამოს იმ გარეკილმა მაიორმა, ჭადრაკის დაფაზე ფიგურებს რომ

ალაგებდა, გაიხსენა, — დილით ის ორმეტრიანი აზერბაიჯანელი მკვდარი ნახეს
საკანში, ვენები გადაიჭრაო.

იმ დღეს პირველად მომიგო პარტია და კმაყოფილი წავიდა.

განსაკუთრებულები ერთმანეთთან თითქმის არ ვურთიერთობდით. ეზოში რომ

გაგვიყვანდნენ, დავარტყამდით წრეს და მერე ყველა თავის ადგილს პოულობდა.
ჩაცუცქდებოდნენ ან კედელს აეყუდებოდნენ და იყვნენ ასე. იმ ადგილიდან, მე რომ
მქონდა არჩეული, შორს ეკლესიის გუმბათი ჩანდა. ხშირად მივაჩერდებოდი და
ერთსა და იმავე სიტყვებს ვჩურჩულებდი:
 — ღმერთო, თუ მართლა არსებობ, ხომ იცი, რომ არაფერი დამიშავებია, იქნებ
მიშველო და გადამარჩინო, მოახდინე სასწაული-მეთქი. — ეს ხვეწნა თუ ლოცვა ჩემდა
უნებურად აღმომხდებოდა ხოლმე.

ამასობაში, ჩემი იქ მიყვანიდან ორ თვეზე მეტი გავიდა და ოცდაერთ აპრილს,

ლენინის დაბადების დღეს, იმ გარეკილმა მაიორმა ერთი კოლოფი სიგარეტი
მომიტანა საჩუქრად და გამომიცხადა: — ხვალ რეგიონის ცენტრში წაგიყვანენ, იქ
გაგასამართლებენ და ალბათ ასე ათი ან თხუთმეტი დღის შემდეგ დაგაბრუნებენ
უკანო.

41

მეორე დილით, როგორ გამომიყვანეს საკნიდან, როგორ ჩამსვეს ფურგონში და

გზას როგორ გავუყევით, არაფერი გამიგია, გათიშული ვიყავი. ცნობიერება რომ
დამიბრუნდა, ჯერ მანქანის ხმა გავიგონე, მერე ჭერზე მიმაგრებული პატარა, ჭუჭყიანი
ნათურა დავინახე. გრძელი ჯაჭვი პატიმრებს დაბორკილ ხელებს შორის გვქონდა
გატარებული და ზედ მძივებივით ვიყავით ასხმული. ჯაჭვის ორივე ბოლო წინ,
კაბინასთან, რკინის იატაკზე იყო მირჩილული.

ჩემ მარჯვნივ ახალგაზრდა კაცი იჯდა. შემომხედა და გაეღიმა, — ისეთ კაიფში

იყავი, ძლივს შემოგათრიეს ფურგონშიო.

ახსნა-განმარტებას არ ვაპირებდი, — რაც უნდა, ის იფიქროს-მეთქი.

დაინტერესდა, — ნარკოტიკი ძვირი დაგიჯდაო?

რა უნდა მეპასუხა? — არ მიყიდია, პატივი მცეს-მეთქი.

მოულოდნელად აღმოვაჩინე, რომ ზუსტად იმ ადგილას ვიჯექი, სადაც იმ

კუდიანმა ბებერმა მირჩია, დავმჯდარიყავი, ტიხრის დაბრეცილი კარი მარცხენა
მკლავზე მეხებოდა. პატიმრები დავთვალე, ჩემ გარდა, ცამეტნი იყვნენ, ფეხებთან
ზოგს ჩანთა ედო, ზოგს — ჩემოდანი.

— ღმერთო ჩემო-მეთქი! — აღმომხდა ამ უცნაური დამთხვევის გამო. არ ვიცი,

რომელი გრძნობა ჭარბობდა იმ წუთებში ჩემში, სიხარული თუ გაკვირვება. ტიხრის
იქით, ფურგონში შემოსასვლელ კართან, ჯარისკაცები არაყს სვამდნენ. არყის სუნი
ტიხრის ღრიჭოებიდან ჩემამდე აღწევდა და ცხვირში მიღიტინებდა

მანქანა ძველი იყო, სიჩქარეების გამოცვლის დროს ძრავა ხმას კარგავდა და

ჭერზე მიმაგრებული ნათურა ბჟუტვას იწყებდა, მერე ერთს საცოდავად
დაიღმუვლებდა, ხრინწიან თუხთუხს აგრძელებდა და ნათურასაც სინათლე
ემატებოდა. გაყინულ ტბას მივუყვებოდით, რეგიონის ცენტრი ტბის მეორე მხარეს იყო.
უკვე გითხარით, იმ ტბას „თეთრი ტბა“ ერქვა და როგორც ამბობდნენ, სიგრძით
ოთხმოცი კილომეტრი იყო.

მეორეჯერ რომ მოვუკიდე სიგარეტს და გავაბოლე, მანქანის ძრავა ჩაქრა და

გავჩერდით. ფურგონში დაბნელდა. ერთხანს მძღოლი სტარტერს აღმუვლებდა,
მაგრამ არაფერი გამოუვიდა და მიანება თავი. მერე ხელით დასაქოქი სახელური
ატრიალა დიდხანს, ბოლოს ძრავამ ხველება დაიწყო. ეს ხველება ხრინწიან თუხთუხში
გადაიზარდა და ფურგონში სინათლე აინთო.

სულ თხუთმეტი წუთი ვიარეთ და ისევ გავჩერდით.

გინება და კაბინის კარის ჯახუნი გაისმა. ორი კაცი ერთმანეთში დაობდა, სიტყვებს
ვერ ვარჩევდი. მერე ძალიან ბევრჯერ გამეორდა სახელურის ამოკვრისა და
დატრიალების ხმა. როგორც იქნა, ძრავის თუხთუხი გავიგონეთ, აინთო სინათლე და
გავუდექით გზას. პატიმრებს არსად არ ეჩქარებოდათ, მოწყენილი სახეებით ისხდნენ,
ერთი მე ვიყავი დაძაბული.

გავიარეთ ასე ათი კილომეტრი და ისევ გავჩერდით.

ბნელოდა, მაგრამ მაინც დავხუჭე თვალები, გულს ბაგაბუგი გაჰქონდა.

ორი წუთის მერე ნაბიჯების ხმა ფურგონის კედელს გამოჰყვა და შემოსასვლელ

კარს მოადგა. კარი გაიღო და ჯარისკაცებს ვიღაცამ წვრილი, ბავშვური ხმით მიმართა,
— წამოდით, მოგვეხმარეთო.

ჯარისკაცები მთვრალები იყვნენ, — ეგ მძღოლის საქმეაო, — ხმა ახლა კარგად

ისმოდა.

— კუნთი დაეჭიმა, საჭეს გაჭირვებით ატრიალებსო.

— ასეთი საქმიანობა არ შედის ჩვენს მოვალეობაშიო.

— წეღან მე დავქოქეო.

— პატიმრებმა დაქოქონ, — შესთავაზა ჯარისკაცებიდან რომელიღაცამ.

— არ გამოვა, — უპასუხა იმან წვრილი, ბავშვური ხმა რომ ჰქონდა, — ეგ

განაწესის დარღვევა იქნებაო.

— განაწესით, ეს მანქანა უნდა მუშაობდესო.

მერე მეორემ გააგრძელა, — მუშაობს.

— წადი შენი დედაცო... — შეაგინეს.

— თუ აქ დავრჩით, მოგვშივდება და შეგვცივდებაო.

— არ დავქოქავთ!
 — რატომ?

— პრინციპის საქმეა.

იმან არ უპასუხა. — დაქოქონ ამათი დედაც... რა გენაღვლება, რა დროს

განაწესიაო, — ისევ იმან უთხრა, ვინც პირველად შესთავაზა ასეთი რამე.

ტიხრის შიდა კარი გაიღო და ჯარისკაცების თავების იქით ლეიტენანტის

გამხდარი, ბავშვური სახე დავინახე. ასე ოცდახუთი წლის იქნებოდა. მის უკან თეთრი
სივრცე ჩანდა. გრძელი ფარაჯა ეცვა და ქამარზე პისტოლეტის კაბურა ეკიდა.

ერთმა ჯარისკაცმა ტიხრის აქეთ შემოყო თავი და ჩემ პირდაპირ მჯდომ პატიმარს
უბრძანა: — აბა, აქეთ მოიწიეო!

ის არ გაინძრა.

— არ გესმისო?

— მე ინვალიდი ვარო, — მიიღო პასუხად, — მაგის ღონე სადა მაქვსო.

ჯარისკაცმა დედა შეაგინა.

არც ის დარჩა ვალში, მერე შარვალი აიწია და პროთეზი დაანახა, ფეხი არ

ჰქონდა.

ჯარისკაცი ჩემკენ შემობრუნდა და მიბრძანა: — ადექიო!

აზერბაიჯანელის ნაჩუქარი ჩანთა გვერდზე გავწიე, წამოვდექი და ხელები

მორჩილად გავიშვირე წინ. ჯარისკაცმა ბორკილს გასაღები მოარგო და გახსნა.

ფურგონიდან რომ გადმოვედი, ლეიტენანტმა შემომხედა და შეფიქრიანდა, — ეგ

განსაკუთრებულიაო, — თქვა.

— სად წავა?! — გაეცინა ჯარისკაცს.

— შუაზე გადავჭრიო, — მეორე ჯარისკაცმა მხარი წინ წამოსწია, მხარზე ავტომატი

ეკიდა.

სულ ხუთნი იყვნენ.

ირგვლივ ყველაფერი თეთრი და აბსოლუტურად სწორი იყო, პატარა ბორცვიც

არ ჩანდა. ამ სიტუაციაში გაქცევა სიგიჟე იქნებოდა, მაგრამ ჩემთვის ესეც დიდი საქმე
იყო. სხვა დროს ასეთი შანსი ალბათ აღარ მექნებოდა. — მაინც მხვრეტენ და იქნებ
გამიმართლოს-მეთქი. — მანქანის ცხვირისაკენ წავედით, ფეხებქვეშ თოვლი
ხრაშუნებდა. წინ ლეიტენანტი მიმიძღოდა, უკან ჯარისკაცი ბარბაცით მომყვებოდა.
 მძღოლმა კაბინიდან დასაქოქი სახელური თოვლში გადმოაგდო. ავიღე, მივედი
და ძრავას მოვარგე. არ ვჩქარობდი. ერთი წამით ჩავიჩოქე და ბორბლების იქით,
მანქანის უკან, „კალაშნიკოვის“ ლულები და ჯარისკაცების ჩექმები დავინახე.

მთავარი პირველი ასი ნაბიჯია, — გავიფიქრე, მერე უფრო გაუჭირდებოდათ ჩემი

მიზანში ამოღება. დავაწექი სახელურს, ამოვკარი და დავატრიალე თუ არა, ძრავა
ათუხთუხდა.

ლეიტენანტს კმაყოფილების შეძახილი აღმოხდა.

დასაქოქი სახელური უკან გამოვიღე და წელში გავსწორდი. ლეიტენანტის

გვერდით ჯარისკაცი იდგა, ისიც კმაყოფილი იყო.

არაფერი ისე არ ადუნებს და აჩლუნგებს კაცს, როგორც კმაყოფილების განცდა.

გადავდგი ნაბიჯი და ჩემგან მარჯვნივ თეთრი პეპელა დავინახე, გამიკვირდა, —
ზამთარი ჯერ არ გასულა, რა დროს პეპელაა-მეთქი. — ლეიტენანტი ისე მიბრუნდა,
ვიფიქრე, რომ იმანაც დაინახა და გააყოლა თვალი. ამ დროს სახეზე თოვლის
მსხვილი ფანტელი დამეცა და სისველე ვიგრძენი, თოვა დაიწყო.

ჯარისკაცმა ასწია მაღლა თავი, ცას გახედა და ვისკუპე, დასაქოქი მთელი ძალით
ვხეთქე სახეში. ავტომატი ხელიდან გაუვარდა და გაგორდა. ლეიტენანტმა შეჰყვირა
და უკან დაიხია, ფეხი ყინულზე აუცურდა და ისიც წაიქცა. გადავახტი ზედ და გავიქეცი.
ძირს დაგდებული ავტომატის აღება შემეძლო, მაგრამ ხმარება არ ვიცოდი და არ
ავიღე, რომც მცოდნოდა, მაინც არ ჰქონდა აზრი, სამ ავტომატიან ჯარისკაცთან რას
გავხდებოდი?! გაქცევა ჯობდა, მით უმეტეს ახლა, თოვა რომ დაიწყო.

— შეჩერდი, გესვრი! — გავიგონე ლეიტენანტის ხმა, მერე ორჯერ მესროლა

პისტოლეტიდან. პისტოლეტით სროლას ავტომატის რამდენიმე ჯერი მოჰყვა.
მთვრალი ჯარისკაცები მესროდნენ. ტყვიის კბენა არ მიგრძნია, ვერ მომარტყეს. —
ესეც ასე, ჯერჯერობით ყველაფერი რიგზეა-მეთქი. — გავრბოდი, რაც შემეძლო, და
რატომღაც პირში რკინის გემოს ვგრძნობდი.

ამ დროს გრუხუნი გაისმა და ჩემ ფეხქვეშ ყინული ატორტმანდა, გავსრიალდი,

თავი ვერ შევიკავე და წავიქეცი, — ნეტა რა მოხდა-მეთქი? — გავიფიქრე. წამოვდექი
და რომ მოვტრიალდი, გაოცებისაგან შევყვირე, — ყინული იყო გამსკდარი, ნაპრალი
სწრაფად იზრდებოდა და სულ რამდენიმე წამში პატარა ტბა გაჩნდა. ნაპირებს შორის
მანძილი სულ ცოტა ოცდაათი მეტრი მაინც იქნებოდა, შუაში კი ფურგონი იძირებოდა,
ჯარისკაცები და მძღოლი მის ირგვლივ ფართხალებდნენ წყალში.

წესით, იქ არაფერი მესაქმებოდა, მაგრამ მაინც უკან მივბრუნდი, თან ისეთი

განცდა მქონდა, თითქოს ვიღაცა ძალით მიმათრევდა. ახლოს რომ მივედი,
ლეიტენანტი დავინახე, ორივე ხელით ნაპირის კიდეს იყო ჩაფრენილი და
ფურგონისაკენ იყურებოდა. ფურგონის წინა ბორბლები აღარ ჩანდა. ღია კარიდან
წყალი კაბინაში იღვრებოდა. მერე სწრაფად დაიწყო ჩაძირვა. პატიმრების
ისტერიული ღრიალი თოვლის ფანტელებს შეერია. წყალმა თითქოს ამოიოხრა და
ფურგონის დაჭყლეტილი სახურავი ჩაყლაპა. დარჩნენ ჯარისკაცები და მძღოლი. —
ამათი საქმე წასულია-მეთქი! — გავიფიქრე. ყინავდა და მოძრაობა უჭირდათ, სველი
ფარაჯები და წყლით სავსე ჩექმები ფსკერისაკენ ექაჩებოდათ. ნაპირამდე ვერც ერთმა
ვერ მიაღწია, ერთიმეორის მიყოლებით გაქრნენ წყლის ზედაპირიდან. მძღოლი
ფხიზელი იყო და სხვებზე დიდხანს გაძლო, ბოლოს რომ ამოყვინთა, — ნატაშა,
მშვიდობითო, — დაიღრიალა და ისიც გაქრა.

დავრჩით მე და ლეიტენანტი. იმას წყლიდან მარტო თავი და მხრები უჩანდა,

შემობრუნდა და ყინულზე ამოსვლა სცადა, მაგრამ ვერ შეძლო. მეორეჯერ რომ
დააპირა, მაშინ დამინახა და პირიდან ყმუილი აღმოხდა, შეშინებული მომაჩერდა. არ
იცოდა, რა ექნა, არადა, ეტყობოდა, ძალა ელეოდა, თავის შეკავება უჭირდა, ცოტაც
და, წავიდოდა ისიც ფსკერისაკენ.

მივადექი ნაპირს, მხარში მოვკიდე ხელი და წყლიდან ყინულზე ამოვათრიე.

თვალები აუელამდა. ვერ ხვდებოდა, რაში იყო საქმე, რატომ გამოვიდე თავი.
რომელი დასახვრეტად განწირული პატიმარი დაინდობდა ბადრაგის უფროსს?
სველი ხელთათმანები გადაყარა, წამოდგა და უკან დაიხია.

— ახლოს არ მოხვიდეო! — დამიყვირა.

— ფრთხილად-მეთქი! — დავუყვირე მეც.

თავგზა ჰქონდა აბნეული, დაკრუნჩხული ხელები უკანკალებდა. კიდევ ერთი

ნაბიჯით დაიხია უკან, რაც მოასწრო, შემაგინა, ეს იყო და გადავარდა წყალში. მივედი
და გადავიხედე. ახლა მარტო თავი უჩანდა. ამ დროს აზერბაიჯანელის ნაჩუქარი
ჩანთა ამოტივტივდა წყლის ზედაპირზე, იმ ჩანთას კიდევ პატარა ჩემოდანი და სხვა
ორი ჩანთა მოჰყვა.

მოვიხსენი ქამარი, გავწექი მუცელზე და ქამრის მეორე ბოლო ლეიტენანტისაკენ

ვისროლე, — დროზე, ბიჭო-მეთქი. — შეყოყმანდა. ამასობაში, ქამრის ბოლო
ჩაიძირა. ამოვწიე და თავიდან გადავუგდე, — დაიხრჩობი, შე ნაბოზვარო-მეთქი. —
მაშინ სცადა, მაგრამ ხელები გაყინული ჰქონდა და თითებს ვერ უჭერდა ისე, როგორც
საჭირო იყო. — მაჯაზე დაიხვიე-მეთქი! — დაიხვია და ამოვათრიე ნაპირზე. რომ
გეკითხათ, ვერ აგიხსნიდით, რატომ მოვიქეცი ასე. ერთადერთი, რაც ვიცოდი, ის იყო,
რომ არ შემეძლო მისი ისეთ მდგომარეობაში მიტოვება.

— მადლობაო, — წაიჩურჩულა კბილების კანკალით.

ისევ მუცელზე გავწექი, ნაპირის კიდიდან გადავიხარე, მივწვდი აზერბაიჯანელის

ნაჩუქარ ჩანთას და ახლოს მოვწიე. ამოვიღე წყლიდან და გავხსენი. წყალი მარტო
ერთ მხარეს იყო ჩასული, დაბამბული შარვლის გარდა, დანარჩენი ტანსაცმელი
მშრალი აღმოჩნდა.

ლეიტენანტს გავხედე. იდგა და კანკალებდა.

— გაიხადე-მეთქი, — დავუძახე.
 თავიდან ვერ მიხვდა, რა მინდოდა და თვალები გაუფართოვდა.

ჯემპრი ამოვიღე ჩანთიდან და დავანახე, — დროზე-მეთქი.

მაშინ მოინდომა, მაგრამ მოძრაობა უჭირდა. მივეხმარე, გაწუწული ტანსაცმელი

გავხადე. მერე მშრალი შარვალი ჩავაცვი. ძალიან დიდი მოუვიდა, ჩაძვრა შიგ.
ხალათი შემოვუჭირე წელზე და მაგრად გავნასკვე. ოთხი ჯემპრიდან სამი ჩავაცვი,
მეოთხე გავხიე შუაზე და წინდების მაგივრად ფეხებზე შემოვახვიე. ბატინკები მაინც
დიდი ჰქონდა, იმ ჯემპრმა ვერ უშველა. სახიდან გაოცება არ შორდებოდა, ალბათ
ცდილობდა, გამოეცნო, ნორმალური ვიყავი თუ არა. ბოლოს ბეწვის ქუდი დავახურე
თავზე, შემოვუარე ირგვლივ და გუნება შემეცვალა. გავაცნობიერე, ლეიტენანტის
ცოცხლად დარჩენა არ მაწყობდა, ჩემთვის საშიში იყო.

იდგა და დამფრთხალი მიყურებდა.

— მოდი-მეთქი, — დავუძახე. მეც გადავდგი ნაბიჯი და მხარზე ქურქი შემოვახვიე,

ჩემზე ბევრად დაბალი და სუსტი იყო. ნაცრისფერი, წყლიანი თვალები ჰქონდა.
თითქოს არ სჯეროდა, რაც მის თავს ხდებოდა. ქურქი ორივეს შემოგვწვდა. მოვახერხე
და წინ ღილები შევკარი. მერე ვიდექით ასე, ერთმანეთზე მიტყუპებულები და, — ახლა
რა ვქნა? რა ვუყო ამას-მეთქი? — ვფიქრობდი.

ის საცოდავი, იმის შიშით, რომ რამე არ შეცვლილიყო, განძრევას ვერ ბედავდა.

თავი დაბლა ჰქონდა დახრილი, მერე მხრები აუცახცახდა და ატირდა.

— რა მოგივიდა-მეთქი?

— არ ვიციო, — მიპასუხა სლუკუნით.

ცოტა ხნის შემდეგ, შედარებით რომ დაწყნარდა, ვკითხე, — ქალაქამდე შორია-

მეთქი?

— კი, შუა ტბაში ვართო.

წესით, ეს ახლა უნდა დავახრჩო და წყალში გადავაგდო-მეთქი, — გავიფიქრე.

ადვილად მოვერეოდი, მაგრამ არ მინდოდა ამის გაკეთება. არ ვთვლიდი საჭიროდ.
ჯერ კიდევ იქ, ფურგონში, დედაბრის წინასწარმეტყველება იმდენად ვირწმუნე, რომ
საფრთხემ ჩემს თვალში მნიშვნელობა დაკარგა, გართულებების აღარ მეშინოდა.

— შენ იცი, რომ მე არავინ არ მომიკლავს, რასაც მაბრალებენ, ეგ ყველაფერი

ტყუილია-მეთქი?!

თითქოს ვერ გაიგო, რა ვუთხარი.

— სიმართლეს გეუბნები-მეთქი.

— ჩემთვის მაგას ახლა, აბა, რა მნიშვნელობა აქვსო.

— თუ დამიჯერებ, გეცოდინება, რომ წესიერ კაცთანა გაქვს საქმე-მეთქი.

 ცოტა ხნის მერე გაუბედავად იკითხა, — აქ რამდენ ხანს უნდა ვიდგეთო?

— წავიდეთ-მეთქი.

საბურავებით გაკვალულ გზაზე რომ გავედით, შევჩერდი და უკან მივიხედე.

— აქ ტბა ღრმაა? — ვკითხე.

— კი, მყვინთავები ვერ ახერხებენ ბოლომდე ჩასვლასო.

— დარწმუნებული ხარ-მეთქი?

— ეს პირველი შემთხვევა არააო.

გავაგრძელეთ გზა. ერთმანეთზე ვიყავით მიტყუპებულები და უხერხულად

მივაბიჯებდით. თან იმას იმოდენა ბატინკების თრევა უჭირდა, სულ ცოტა, ხუთი
ნომრით დიდი ჰქონდა. კარგა ხანს არც ერთს არ ამოგვიღია ხმა, მერე თოვა შეწყდა
და გავჩერდით. სიგარეტი ამოვიღე ჯიბიდან და მივაწოდე, გაუხარდა.

— სანამ ეს ყველაფერი მოხდებოდა, ფურგონთან რომ ვიდექით, თეთრი პეპელა

ხომ არ დაგინახავს-მეთქი?

გაუკვირდა, — რა დროს თეთრი პეპლებიაო?

— მე დავინახე-მეთქი.

— თოვლის ფანტელი იქნებოდაო.

— არ ვიცი, რა ვთქვა, შეიძლება, მაგრამ მახსოვს, ფრთებს როგორ

ამოძრავებდა-მეთქი.

შეიშმუშნა, ეჭვი არ ტოვებდა, მთლად ნორმალურ ადამიანთან რომ არ ჰქონდა

საქმე.

— მე წესიერი კაცი ვარ-მეთქი. — არ ვიცი, რატომ მომინდა ამის თქმა.

გავაგრძელეთ გზა. ვიარეთ, ვიარეთ და ახალი ნაპრალი დავინახეთ, წყალი

შავად ლივლივებდა. მივუახლოვდით და გავჩერდით. — ზამთარი გავიდა, ყინული
ისეთი აღარაა, — თქვა დანანებით, — ამ გზით არ უნდა წამოვსულიყავით, უნდა
შემოგვევლოო.

— ხელი რამ შეგიშალათ-მეთქი?

— ვჩქარობდი, დღეს ჩემი ცოლის დაბადების დღეაო, — ისევ დანანებით

გადააქნია თავი.

მერე ძალიან შორს საბარგო მანქანა დავინახეთ, ტბის მეორე მხარისაკენ

მიდიოდა და მალე გაქრა.
 — ახლა ძაღლები რომ გამოჩნდნენ, რას ეტყვი-მეთქი? — ვკითხე.

— ვიტყვი, რომ იქ კიდევ ერთი მანქანა ჩაიძირა და იქიდანა ხარო. — არ იყო

ცუდი პასუხი.

— ასე ვინ ჩაგაცვა-მეთქი?

— წყალმა ჩანთა ამოაგდო, რა არის დასამალი?

შევჩერდი, — დაგიჯერო-მეთქი?

შეეშინდა, — მე არ მქონდა უფლება, შენთვის ბორკილები ამეხსნა, ეს რომ

გაიგონ, წოდებას ჩამომართმევენ და ჩამსვამენო. — ამ ნათქვამში იყო სიმართლე.

— აწი რა იქნება-მეთქი?

— ოქმს დაწერენ და ამით მორჩება ეგ საქმე, ერთი თვის მერე არავის აღარ
ემახსოვრებაო.

— მერე არ ინანოო, — მიკბინა ისევ იმ ავმა აზრმა და შევყოყმანდი, მაგრამ

დედაბრის ნათქვამი გავიხსენე ორი ანთებული სანთლის შესახებ, — ესე იგი, ამანაც
უნდა იცოცხლოს-მეთქი, — ვერ ვიმეტებდი. ბავშვობაში ნახული ფილმი გამახსენდა:
პატარა ბიჭი უცხო ქალაქში მოხვდება, თან ორი ვერცხლის მონეტა აქვს და ერთს
მათხოვარს მისცემს. იმ ქალაქში სიკეთის გაკეთება აკრძალულია და ბიჭს
გაროზგავენ. მერე ისევ შეხვდება ის მათხოვარი და მეორე მონეტას მისცემს. ისევ
გაროზგავენ. მერე შემთხვევით იპოვის მესამე ვერცხლის მონეტას და ისევ იმ
მათხოვარს განიკითხავს და ამ დროს მიწა დაზანზარდება. სამჯერ ზედიზედ სიკეთის
გამოვლინებას ბოროტების ქალაქი ვერ უძლებს და ნანგრევებად იქცევა. ის ბიჭი
თავიდან სულელი მეგონა, მაგრამ ბოლოს კმაყოფილი დავრჩი, აღმოჩნდა, რომ
ვცდებოდი. ალბათ ჩემი საქციელის გამართლებას ვცდილობდი და იმიტომ გავიხსენე
ის ფილმი.

უკვე კარგად დაღამებული იყო, უკნიდან მანქანის ხმა რომ შემოგვესმა. ეს იყო
სამხიდიანი „ურალი“. ფარები მოგვანათა და შეჩერდა. ძარაზე დიდი რკინის
კონტეინერი ედგა. კონტეინერის კედელი ერთ მხარეს გახვრეტილი იყო და იქიდან
საკვამლე მილს ჰქონდა თავი გამოყოფილი, მილიდან ბოლი ამოდიოდა.

მძღოლმა კარი გამოაღო.

— ჩვენი მანქანა წყალმა ჩაყლაპა, — უთხრა ლეიტენანტმა.

— სადო?

ლეიტენანტმა აუხსნა.
 — ვნახეთ ეგ ადგილიო, — თანაგრძნობით დაგვიქნია მძღოლმა თავი, — გუშინ
მზე იყო, დღეს ყინავს, ეგეთ დროს ხდება ხოლმე ასე. მეც გავრისკე, ამ გზით აღარა
ღირს სიარულიო.

მძღოლის გვერდით პატარა, სახედანაოჭებული ქოსა კაცი იჯდა. იმან, — არაყი

გინდათო? — დაგვიძახა. პასუხს აღარ დაელოდა და ბოთლი მძღოლს მიაწოდა.
მძღოლმა ბოთლი ჩემკენ ისროლა, დავიჭირე და ლეიტენანტს მივუბრუნდი, — შენს
ცოლს გაუმარჯოს-მეთქი! — ვუთხარი და მოვიყუდე. ხუთი დიდი ყლუპის მერე
შევისვენე, კიდევ ორი ყლუპი დავამატე და ბოთლი ლეიტენანტს გავუწოდე. იმან
ბოლომდე გამოცალა და გადააგდო.

შემოვუარეთ მანქანას და კონტეინერის კარზე მივაბრახუნეთ.

კარი გააღეს და კიბე ჩამოუშვეს. ჯერ ლეიტენანტი ავიდა, მერე მე. კონტეინერი
სავსე იყო მთვრალი ლილიპუტებით, სულ ცოტა ოცდაათი ლილიპუტი მაინც
იქნებოდა. უმეტესად ქალები იყვნენ. სხვა გზა არ ჰქონდათ, ჩვენთვის ადგილი უნდა
დაეთმოთ და კიდევ უფრო შემჭიდროვდნენ. ასეთი რამე, აბა, რატომ მოეწონებოდათ
და უკმაყოფილო სახეებით მოგვაჩერდნენ. ამ დროს დავიძარით და დავბარბაცდი,
პატარა ხელების ტყე აღიმართა, მაგრამ შველა არ დამჭირდა, შევიკავე თავი.

ქურქი გავიხადე, იატაკზე დავაგე და მე და ლეიტენანტი ზედ დავსხედით.

იქაურობა მეშახტეების ლამპით ცუდად იყო განათებული. მარცხენა მხარეს,
კედელთან, თუჯის ღუმელი იდგა. ღუმელს მაზუთით ახურებდნენ და დამწვარი
მაზუთის სუნი იდგა. ცოტა ხნის მერე თავბრუს ხვევა ვიგრძენი, არაყი უკვე თავისას
შვრებოდა.

ლილიპუტები ცირკის მსახიობები აღმოჩნდნენ.

— მთელი ზამთარი დავწანწალებთ ციმბირის ქალაქებში, — შემომჩივლა ხნიერმა

ქალმა, — მეტი აღარ შემიძლია, ამ სიცივეებმა დამტანჯეს. მაგრამ ზაფხული კიდევ
უფრო უარესია, აქ იმხელა კოღოები იცის, რამდენიმე ჩემი კოლეგა ისე დაკბინეს,
სიკვდილს ძლივს გადაურჩნენო.

ლილიპუტებს შორის, ღუმელთან ახლოს, ერთი ჩვეულებრივი, წვერებიანი კაცი

იჯდა. ახალი დაბამბული ქურთუკი მხრებზე ჰქონდა წამოსხმული, თავზე ნაქსოვი ქუდი
ეხურა, ორმოცდაათი წლის იქნებოდა. თავი ისე ეჭირა, იფიქრებდი, სადღაც კლდის
თავზე ზის მარტო და სივრცეს გაჰყურებსო.

— ეს მოლაა, — მითხრა ლეიტენანტმა, — ბევრჯერ მინახავს მუსლიმან

პატიმრებთან მოსულიო.

ერთი საათის მერე ტბა გათავდა და ხმელეთზე გადავედით. გზა არ ვარგოდა,

ორმოებით იყო სავსე. მანქანამ სიჩქარეს უკლო, ხან ერთ მხარეს იხრებოდა, ხან —
მეორეს და კუთხეში დაყრილი არყის ცარიელი ბოთლები ერთმანეთს ეხლებოდნენ.
 თენდებოდა, ქალაქს რომ მივუახლოვდით და გზაჯვარედინთან გავჩერდით. მე,
ლეიტენანტი და მოლა ჩამოვედით დაბლა. კონტეინერის კედელზე ჯამბაზი ეხატა და
დიდი ასოებით ეწერა „ცირკი“. მძღოლს მადლობა გადავუხადეთ და მანქანა წავიდა,
მერე მოლამ დაგვიკრა თავი და გაუყვა ქუჩას.

ლეიტენანტს ხელი გავუწოდე, — მშვიდობით-მეთქი. — ჩამომართვა, მერე

თითქოს ჩაფიქრდა და, — საღამოს რვა საათისათვის რკინიგზის სადგურის
მოსაცდელ დარბაზში მოდიო, — მითხრა, — აქ ერთი რკინიგზის სადგურია, ადვილად
მიაგნებო.

— რატომ-მეთქი?

— იქნებ მოვახერხო და პატიმრობიდან გათავისუფლების ცნობა გიშოვო,

დახედავენ და ხმას არ გაგცემენ, ცხოვრება გაგიიოლდებაო.

ეს რომ გავიგონე, დავიძაბე, ასეთი ცნობა თუ მექნებოდა, არ იქნებოდა ცუდი,

მაგრამ თან დავეჭვდი, თუ გამყიდდა, ჩემს დაჭერას რა უნდოდა?!

— როგორ მოახერხებ-მეთქი?

— ჩემი ცოლი მუშაობს სამმართველოს კანცელარიაში, ვთხოვო.

შემატყო, რომ ვყოყმანობდი.

— ის, ვინც შენ აქამდე იყავი, ახლა ტბის ფსკერზე წევს, ასე რომ, კანონს შენთან
საქმე აღარა აქვსო.

არაფერი ვთქვი.

— ცნობა ვის გვარზე შევავსებინოო?

— თავში რაც მოგივა, ის ჩაწერე-მეთქი.

— თუ ცხრა საათამდე არ მოვედი, ესე იგი, არაფერი გამომივიდა და აღარ

დამელოდოო.

გატრიალდა და წავიდა. სანამ შენობას მიეფარებოდა, ვიდექი და ვუყურებდი, არ

ვიცოდი, რა მეფიქრა. მინდოდა, მაგრამ აბა, როგორ უნდა გამომეცნო, რა ხდებოდა
მის თავში.

ამ დროს ჭუჭყიანი, უპატრონო ძაღლების ხროვა გამოჩნდა, ქუჩა გადმოჭრეს და

ტროტუარს გაუყვნენ. მივყევი უკან შორიახლო. ვიარეთ და პატარა მოედანს
მივადექით, იქ ცოტა ხნით შეჩერდნენ და რატომღაც მარცხნივ გაუხვიეს. თვითონ
შეიძლება, იცოდნენ, მაგრამ მე ვერ ვხვდებოდი, რას ეძებდნენ ან სად მიდიოდნენ.
მერე ერთსართულიანი შენობის კედელზე თუნუქის აბრა დავინახე, ზედ „აბანო“ ეწერა.
გავჩერდი და ღრმად ამოვისუნთქე.
 აი, ეგაა თავისუფლება, — გავიფიქრე, — შეგიძლია, უპატრონო ძაღლებს სდიო,
სანამ სიქა გაგძვრება, არავინ არაფერს გიშლის, რაც გინდა, ის აკეთე.

აბანო ახალი გაღებული იყო. ავიღე ბილეთი, შევედი და ტანსაცმელი ხის

კარადაში შევინახე. კარადები დანომრილი იყო. ჩემს კარადაზე ციფრი 36 იყო
გამოსახული შავი საღებავით. გამახსენდა, არც ისე დიდი დრო იყო გასული იმის მერე,
რაც ოცდათექვსმეტი წელი შემისრულდა და ჩავფიქრდი, — რაც იყო იყო, მაგრამ,
ღმერთო ჩემო, ნეტა აწი რა იქნება-მეთქი? — მერე ცხელი შხაპის ქვეშ ვიდექი
დიდხანს და იმ პატიმრებზე ვფიქრობდი, ტბის ფსკერზე რომ ტივტივებდნენ, ძველ
ფურგონში, და მალე თევზები შეჭამდნენ.

საშხაპიდან რომ გამოვედი, გავეხვიე ზეწრებში, ტახტზე წამოვწექი და ჩავფიქრდი:

თუ ის ოქრო კრასნოდარში ისევ ისე დამხვდებოდა, როგორც დავტოვე, მერე სანდო
ხალხი დამჭირდებოდა. არჩევანი ბრუტიან თამაზაზე და ჟორიკა მომჯიანზე შევაჩერე.
დრო ცვლის ხალხს, მაგრამ თითქმის დარწმუნებული ვიყავი, არ ჩამიშვებდნენ. წვერს
მოვუშვებდი, იერსახეს შევიცვლიდი, ჩავიდოდი თბილისში და გვიან ღამით ან ერთს
ან მეორეს მივუკაკუნებდი კარზე და მათი დახმარებით მოვახერხებდი საჭირო
საბუთების შეძენას. მერე მანუშაკას პოვნას შევეცდებოდი. რომ ვიპოვიდი, მოვკიდებდი
ხელს, წავიყვანდი თავის გოგონასთან ერთად შორს საქართველოდან, ურალში ან
აზიაში. სადმე მდინარის პირას, პატარა ქალაქში დავსახლდებოდით და დარჩენილ
ცხოვრებას როგორმე მშვიდად გავატარებდით. დაახლოებით ასეთი ფიქრები
მიტრიალებდა თავში. სამომავლოდ გეგმებს ვაწყობდი. მერე თავბრუს ხვევა
ვიგრძენი, თვალები ამიჭრელდა და გავითიშე. ცნობიერება რომ დამიბრუნდა,
იქაურობა სავსე იყო ტიტლიკანა კაცებით. ერთმანეთს გვერდს ძლივს უვლიდნენ,
შხაპებთან რიგები იდგა. არადა, მე რომ მოვედი, სულ სამი კაცი იყო. ჩავიცვი და
გამოვედი ქუჩაში.

ქუჩა ახლა ხალხით იყო სავსე.

ვიგრძენი, იმოდენა ქურქის გამო ყურადღებას ვიქცევდი. ეს, აბა, რაში მაწყობდა?!
ტანსაცმელების მაღაზიაში შევედი. დაბამბული ქურთუკი და თბილი ყურებიანი ქუდი
შევარჩიე, ოცდასამი მანეთი გადავიხადე და იქვე კაბინაში გამოვიცვალე. ქურქი
დავკეცე და წვრილი თოკით შევკარი, მერე სამ მანეთად უბრალო ჩანთა ვიყიდე და
შიგ ჩავდე. ვიცოდი, კარგ ფასში გავყიდდი.

გარეთ რომ გამოვედი, სკვერს შემოვუარე, სასაუზმეში შევედი და ბორში

შევუკვეთე. ვჭამდი და თან ვნერვიულობდი. ლეიტენანტი თუ სიტყვას შეასრულებდა,
მერე თავი ქუდში მქონდა, მაგრამ შეასრულებდა? ძაღლებთან ერთად რომ
დამხვედროდა? გაორებული ვიყავი, არ ვიცოდი, რა მეფიქრა, როგორ
მოვქცეულიყავი. ერთი პირობა, მტკიცედ გადავწყვიტე, — არ მივალ-მეთქი, — მაგრამ
მერე გადავიფიქრე. ათჯერ მაინც გადავწყვიტე მისვლა და ისევ გადავიფიქრე და
ბოლოს, რვა საათისათვის, რკინიგზის სადგურის მოსაცდელ დარბაზში რომ შევედი,
მუხლები მიკანკალებდა.
 ლეიტენანტი არ ჩანდა, დავჯექი ფანჯარასთან, ხის მერხზე და ლოდინი დავიწყე.
დრო ნელა გადიოდა, წამდაუწუმ კედლის საათისაკენ ვიყურებოდი. ცხრის ოცი წუთი
რომ გახდა, გავიფიქრე, — თუ ჩემს დაჭერას აპირებენ, წესით, ახლა უკვე დაჭერილი
უნდა ვყავდე-მეთქი.

სკამზე ვეღარ გავჩერდი, წამოვდექი და ბაქანზე გავედი. ბაქანზე ორი

ახალგაზრდა კაცი იდგა, სიგარეტებს ეწეოდნენ, ერთნაირი ტყავის ქურთუკები ეცვათ.
სხვა არავინ ჩანდა. ავიარე და ჩავიარე. მერე ელმავალს გავაყოლე თვალი,
ვაგონების გარეშე, მარტოდმარტო მიუყვებოდა რელსებს. მოვტრიალდი და ელდა
მეცა, ჩემკენ მილიციელები და სამოქალაქო ტანსაცმელში გამოწყობილი ჯანიანი
კაცები მორბოდნენ, პისტოლეტები მომარჯვებული ჰქონდათ.

— ხელები მაღლა! — გავიგონე ყვირილი.

პირველი, რაც ვიგრძენი, ის იყო, რომ ჩავისვარე. ხელების აწევა დავაპირე,

მაგრამ ღონე არ მეყო.

რა ჯანდაბად მინდოდა ის გათავისუფლების ფურცელი? თავისუფალი არ ვიყავი-

მეთქი? — გავიფიქრე. მეტისმეტი მომივიდა და ასეთი რამე გავბედე. იმ კუდიანი
ბებრის წინასწარმეტყველებამ გამათამამა, არადა, მშვენივრად მესმოდა, რომ იქ
გამოჩენა სიგიჟე იყო და მეტი არაფერი.

ამ დროს ჯერ ერთი პისტოლეტი გავარდა, მერე — მეორე. ტყვიის მოხვედრა არ

მიგრძნია. მინდოდა, დამეყვირა, — არ ისროლოთ, გნებდებით-მეთქი! — მაგრამ ხმის
ამოღება ვერ მოვახერხე. ძაღლები გამხეცებული სახეებით მიახლოვდებოდნენ,
ხუთნი იყვნენ, ჩამიქროლეს იქით-აქედან და გაქრნენ. დავრჩი მარტო და ყვირილი
და სროლა ახლა უკნიდან შემომესმა. მოვაბრუნე თავი და დავინახე, ის ორი
ახალგაზრდა კაცი, ტყავის ქურთუკები რომ ეცვათ, ჩიხში გაჩერებული საბარგო
ვაგონებისაკენ გარბოდნენ, პისტოლეტები ეჭირათ და სროლაზე სროლით
პასუხობდნენ. ჯერ ისინი მიეფარნენ საბარგო ვაგონებს, მერე ძაღლები და სროლა
და ყვირილი ახლა უკვე შორიდან ისმოდა. მე არავის ვაინტერესებდი, ჩემთან არავის
არაფერი ესაქმებოდა.

კედელს მივეყუდე, მაგრამ მუხლებში ძალა აღარ მქონდა და ჩავიკეცე. თვალებზე

ცრემლები მომადგა და ამ დროს დავინახე უზარმაზარი, ოცსართულიანი სახლის
სიმაღლის ჭაობისფერი ტალღა, გადაფარა საბარგო ვაგონები და სადგურის შენობას
მოადგა. — ალბათ სადმე ახლოს კაშხალი იყო და ის გასკდა-მეთქი, — გავიფიქრე
და გაქცევა დავაპირე, მაგრამ ვერ გავასწარი და იმ მწვანე მღვრიე მასაში
ავფართხალდი. მასა წებოვანი იყო. ვცდილობდი, ამომეყვინთა, მაგრამ ვერ
ვახერხებდი. მერე დავიღალე და გავჩერდი. მახსოვს, როგორ ნელა მეუფლებოდა
სიმშვიდე, ეს ნამდვილად მახსოვს.

42
 ის მწვანე, წებოვანი მასა დროდადრო ფერს იცვლიდა, რძესავით თეთრდებოდა,
მაგრამ უფრო ხშირად ბნელოდა და არაფერი ჩანდა. ათასში ერთხელ თეთრი ან
შავი, უფორმო, გაუგებარი ლაქები გამოჩნდებოდნენ და ირგვლივ მივლიდნენ. ხან
დამშორდებოდნენ, ხანაც მიახლოვდებოდნენ. აი, ასეთი ბუნდოვანი, უაზრო სურათები
შემიძლია, მოვახერხო და გავიხსენო. არც ხმაური, არც სუნი, არც გემო, არც ტკივილი,
არც წუხილი, არც სიხარული, არანაირი შეგრძნება ან განცდა აღარ გამაჩნდა. ვიჯექი
უცნაური, ბლანტი, წებოვანი მასის ფსკერზე და იყო სიჩუმე და სიწყნარე და კიდევ
ათასჯერ სიჩუმე და სიწყნარე და მეტი სხვა არაფერი. მაგრამ ერთ დღეს ჩიტის
ჭიკჭიკმა გაარღვია ის ბლანტი, გაუგებარი მასა და ჩემამდე მოაღწია. ტანში
ჟრუანტელმა დამიარა და ვიგრძენი, ცნობიერება მიბრუნდებოდა. ის გაუგებარი მასა
ყვითელ ბურუსად გადაიქცა, მერე ის ბურუსი გაქრა და აღმოვაჩინე, რომ რკინის
საწოლზე ვიჯექი ფანჯარასთან, ფანჯარას გისოსები არ ჰქონდა, ღია იყო, ხეები და
ბილიკი ჩანდა. ხეებთან გრძელი სკამები იდგა. ნიავმა დაუბერა და ხმელი
ფოთლებისა და ბალახის სუნი მოიტანა. ჩემ წინ ასკილის ტოტზე ჭრელი ჩიტი იჯდა
და ჭიკჭიკებდა, მშვენიერ ხასიათზე იყო.

გაჭირვებით, ძალიან ნელა მოვახერხე და გავიფიქრე, — ღმერთო, რა ხდება

ჩემს თავს, სადა ვარ-მეთქი? — ლურჯი ფერის, ჭუჭყიანი ფლანელის ხალათი და
ნიფხავი მეცვა. სახეზე ხელი მოვისვი, სულ ცოტა ერთი კვირის გაუპარსავი ვიყავი.
მივტრიალდი და იქაურობას მოვავლე თვალი. მარჯვნივ, კედელთან, მეორე რკინის
საწოლი იდგა, საწოლზე ახალგაზრდა კაცი იწვა პირაღმა და გახელილი თვალებით
ჭერს მიშტერებოდა.

ხმის ამოღება ძლივს მოვახერხე, ყელი ამტკივდა, ტუჩები არ მემორჩილებოდნენ.

— ეი, შენ, მეგობარო! — წავიჩურჩულე, როგორც იქნა.

არ გაუგონია.

წამოვიწიე და საწოლის თავს დავეყრდენი. ის ყურადღებას არ მაქცევდა. — ეი,

შენ, მეგობარო! — მოვინდომე და უფრო ხმამაღლა გამომივიდა, მაგრამ არც ახლა
გაუგონია. მშვიდად სუნთქავდა, უაზრო, გამოთაყვანებული სახე ჰქონდა. ვერ
მხედავდა, გათიშული იყო. ჩემთან შედარებით ბევრად უფრო სუფთა ზეწარი ეგო და
სუფთა საცვლები ეცვა.

ამ დროს კარის მხრიდან ლაპარაკი შემომესმა, დავჯექი ისევ საწოლზე და ფეხის

თითებზე წამოზრდილ ფრჩხილებს მივაშტერდი. იქაურობა ციხეს არ ჰგავდა, მაგრამ
სანამ კარგად გავარკვევდი, სად ვიყავი და რა მემუქრებოდა, ალბათ ჯობდა, თუ
არაფერი შემეტყობოდა და ისევ ავადმყოფად ჩამთვლიდნენ.

კარი ხმაურით გაიღო და ხნიერი ქალი შემოვიდა, ჩაცმულობით მონაზონს

ჰგავდა. ყვითელი სითხით სავსე ბოთლები იატაკზე დადგა და ახალგაზრდა კაცი
საწოლზე წამოაჯინა, მერე სოსკა ბოთლს წამოაცვა და კაცს პირში ჩაუდო, იმან
ხარბად დაუწყო წოვა. ქალი იდგა და ბოთლი მოთმინებით ეჭირა ხელში. ბოლოს
სოსკა მოაძრო და მეორე ბოთლს ჩამოაცვა, შეანჯღრია და ჩემკენ წამოვიდა.

ყვითელი სითხე წყალში გახსნილი სიმინდის ფაფა გამოდგა, ძალიან გემრიელი

მეჩვენა, ჩავიყვანე ნახევრამდე და მაშინ აღმოვაჩინე, პირში კბილები თითქმის აღარ
მქონდა. — ღმერთო ჩემო, ნეტა რამდენი ხანია, რაც აქა ვარ-მეთქი? — გავიფიქრე.
მახსოვდა, სანამ ამ დღეში ჩავვარდებოდი, სულ ცხრა კბილი მაკლდა.

ბოთლი რომ გამოვცალე, ქალმა პირი თავისი წინსაფრის ბოლოთი გამიწმინდა.

ფანჯარა დაკეტა. იატაკიდან მეორე ცარიელი ბოთლი აიღო და ოთახიდან გავიდა.

დიდხანს ვიჯექი გაუნძრევლად და გონების მოკრებას ვცდილობდი, — რა მოხდა,

როგორ მოვხვდი აქ-მეთქი? — მაგრამ რკინიგზის სადგურის მერე, იმ უფორმო
ლაქებისა და ბლანტი მასის მეტს ვერაფერს ვიხსენებდი და ვწუხდი. ამასობაში
დაღამდა. დავწექი და ფანჯრიდან ცას დავუწყე ყურება. მალე სავსე მთვარემ
გამოანათა, დიდი, თითქმის წითელი მთვარე იყო, ვუყურებდი და მიხაროდა.

დილით რაღაც გაურკვეველმა ხმებმა და ხმაურმა გამომაღვიძა. ის ახალგაზრდა

დებილი იჯდა საწოლზე და დროდადრო თავს ისე აქნევდა იქით-აქეთ, თითქოს
რაღაცის მოშორებას ცდილობდა და ყმუოდა.

მერე ფანჯრის წინ საზიდარმა ჩაიარა. საზიდარში ორი ცხენი იყო შებმული,
კოფოზე გამხდარი ქალი იჯდა, ჩაცმულობით ისიც მონაზონს ჰგავდა.

საზიდარი მიეფარა თვალს და პალატის კარი ხმაურით გაიღო, ჭაღარა ბერი

შემოვიდა. ერთ ხელში ღამის ქოთანი ეჭირა, მეორეში — წყლით სავსე ჩაიდანი. მე
და იმ ახალგაზრდა დებილმა ჩაიდანი სულ გამოვცალეთ. მერე ბერმა ორივენი
წამოგვაყენა, თვითონ შუაში ჩადგა და მთელი თხუთმეტი წუთი მაინც გვატარა ოთახში
წინ და უკან, მორჩილად დავყვებოდით. ბოლოს გავჩერდით და იმან ჯერ
ახალგაზრდა დებილი დასვა ღამის ქოთანზე, მერე მე. მეც რომ მოვისაქმე, ბერმა
ჩაიდანი და სავსე ქოთანი აიღო და წავიდა. ცოტა ხნის შემდეგ ფანჯრის წინ ჩაიარა,
მიეფარა თვალს და ახლა მელოტი კაცი გამოჩნდა, ნაძვის ხის ძირას, მერხზე დაჯდა,
თავი უკან გადასწია და თვალები დახუჭა. ჩემნაირი ხალათი და ნიფხავი ეცვა.

წამოვდექი, გავაღე კარი და დერეფანში გავედი. სისუსტისა და შიშის გამო

მუხლები მიკანკალებდა. ერთი პალატის კარი ნახევრად ღია იყო, ხნიერი კაცი
მოკუნტული იწვა საწოლზე და მამალივით ყიოდა, ცუდად არ გამოსდიოდა. სულ
თორმეტი პალატა დავთვალე, გავედი ბოლოში და მოულოდნელად მამაჩემი
დავინახე. კიბესთან, კედელზე, სარკე იყო აკრული და იმ სარკიდან მომჩერებოდა.
ახლოს მივედი. — ღმერთო ჩემო, ნუთუ ეს მე ვარ-მეთქი? — სახე ნაოჭებით მქონდა
დაღარული, ცუდად გაკრეჭილი წვერი და თმა ბოლომდე გამთეთრებოდა. დანამული
შუბლი სარკეს მივადე, გაკვირვებული ჩავაშტერდი საკუთარ თავს თვალებში და
ტირილი მომერია. მერე ცრემლები მოვიწმინდე და ის პატარა ეჭვი, მთელი ცხოვრება
რომ დამყვებოდა, გაქრა — მამაჩემის შვილი ვიყავი, ამას წყალი არ გაუვიდოდა, აბა,
ასე როგორ დავემსგავსებოდი.
 ჩავიარე ხუთი საფეხური და ეზოში გავედი. თბილი, მზიანი დღე იყო, ჭიშკრის
იქით ტყე იწყებოდა. არც მილიციელი, არც ჯარისკაცი და არც საყარაულო ვახტა, არც
ეკლიანი მავთული — მსგავსი არაფერი არ ჩანდა და გულზე მომეშვა. მივედი ხის
მერხთან, დავჯექი და მიმოვიხედე. შენობის ბოლოში ფარდული იდგა, ფარდულში
მონაზვნები სარეცხს რეცხავდნენ. ამ დროს ბილიკზე ორი გამხდარი დებილი
გამოჩნდა, ერთმა პატარა ქვა აიღო და მესროლა. თავი არ დავხარე, არ იყო
გამორიცხული, რომელიმე ფანჯრიდან ისეთი ვინმე იყურებოდა, იქ ყველაფერს რომ
წყვეტდა და თუ ჩათვლიდა, რომ გამოჯანმრთელებული ვიყავი, ხომ შეიძლებოდა,
ციხეში გავემწესებინე? რა მექნა? არ ვიცოდი, რისი უნდა მშინებოდა და რისი არა.

ქვა შუბლში მომხვდა, გავიღიმე და თავი გვერდზე მივაბრუნე. შენობა

შევათვალიერე, დიდი ხნის წინ აშენებული, გრძელი, ერთსართულიანი შენობა იყო.
დებილები მომიახლოვდნენ გამოთაყვანებული სახეებით, — ეს ჩვენი სკამია, —
მითხრა ერთმა.

არ ვუპასუხე, ვითომ არ გამიგონია.

სკამიდან გადმომაგდეს და წიხლები დამცხეს. ყველა მტკივნეული დარტყმა კიდევ

ერთხელ ადასტურებდა, რომ რეალურ სამყაროს ვუბრუნდებოდი და ეს მომწონდა.
თითქმის ისეთივე სიამოვნებას მგვრიდა, როგორსაც ჩიტების ჭიკჭიკი და ხმელი
ბალახის სუნი.

მონაზვნები გამოჩნდნენ და ავადმყოფები მომაშორეს. წამომაყენეს, გამფერთხეს,

იქვე ონკანთან მიმიყვანეს და სისხლი მომბანეს, თან ყურადღებით მაკვირდებოდნენ,
— გამოკეთებულია, კი, გამოკეთებულიაო, — მესმოდა იქით-აქედან. ცვლილებებს
მამჩნევდნენ და ეს უხაროდათ. მერე ისევ სკამზე დამსვეს, ერთი დაიხარა, სახე ახლოს
მომიტანა და მკითხა: — აბა, ახლა რა მოხდაო?

ნელა, დამარცვლით ვუპასუხე: — მცემეს-მეთქი.

— აი, სასწაულიო! — თქვა და პირჯვარი გადაიწერა, დანარჩენებმაც იგივე

გაიმეორეს.

— ნაწყენი ხარო? — მკითხა ისევ იმან, ასაკით სხვებზე უფროსი უნდა ყოფილიყო.

— არა, პირიქით, კმაყოფილი ვარ-მეთქი.

— რა გქვიაო? — ეს მეორე მონაზონმა მკითხა.

— არ ვიცი-მეთქი. — არ ვთქვი, ასე ვამჯობინე.

მერე ურიკა მოიტანეს, დამსვეს ზედ და დავიძარით. გავცდით ჭიშკარს და ტყეში

შევედით. ხუთნი იყვნენ და ურიკას რიგრიგობით მიაგორებდნენ. ვიარეთ და ერთი
საათის შემდეგ დედათა მონასტერს მივადექით. გავიარეთ სანთლებით ცუდად
განათებულ ტალანი და ბოლოში, სენაკის კართან შევჩერდით. იმ ხნიერმა მონაზონმა
კარზე დააკაკუნა, მერე ფრთხილად შეაღო და შევიდა. დანარჩენებმა ურიკიდან
გადმომსვეს და ჩემი ტანსაცმლის მოწესრიგებას შეეცადნენ, ნიფხვიდან მტვერი
ჩამოფერთხეს და ხალათზე ღილები შემიკრეს.

ცოტა ხნის შემდეგ სენაკის კარი ისევ გაიღო და ახლა სხვა მონაზონი გამოჩნდა,
თვალი შემავლო და ძლივს გასაგონად წაიჩურჩულა, — შემოიყვანეთო.

სენაკში თეთრებში ჩაცმული, წელში მოხრილი მთავარი მონაზონი დაგვხვდა. ხის

სკამზე იჯდა, მისი ღრმა ნაოჭებით დაღარული სახე თითქოს შუქს აფრქვევდა.
მონაზვნები შემოეხვივნენ და აკანკალებულ ხელებზე დაუწყეს კოცნა. ის თვალს არ
მაშორებდა, მაკვირდებოდა, ისეთი სათნო და კეთილი გამომეტყველება ჰქონდა,
ისეთი სითბო და თანაგრძნობა მოდიოდა მისგან, ისეთი ჩემიანი და ახლობელი იყო,
დავიბენი. უანგარო თანაგრძნობის ასეთი სიძლიერის უნარი ჩემი ცნობიერებისათვის
უცხო იყო, გული ამტკივდა და ავტირდი. სკამიდან წამოიწია, ორი ნაბიჯი გადმოდგა,
ჩემი თავი მხარზე მიიდო და ისიც ატირდა, თან კეფაზე მეფერებოდა. ისეთი სანდო
იყო, ისეთი ნამდვილი, რამდენიმე წამის განმავლობაში ენით აუწერელი სულიერი
სიხარული დამეუფლა. მსგავსი რამ არასოდეს განმიცდია მთელი ჩემი ცხოვრების
მანძილზე.

არ მახსოვს, როგორ გაჩნდა მის ხელში პატარა ხის ჯვარი. ის ჯვარი ტყავის
წვრილი თასმით ყელზე ჩამომკიდა და დამლოცა, სიცოცხლე და სიკეთე მისურვა,
მერე თავზე მაკოცა და მონაზვნებს უთხრა, — წაიყვანეთ და ღვთის მონა ტრიფონს
ჩააბარეთო.

— მიყვარხართ-მეთქი! — ვუთხარი.

თვალებზე ისევ ცრემლები მოადგა და პირჯვარი გარდამსახა.

მერე ისევ ურიკაზე დამსვეს. ორმა, შედარებით ახალგაზრდა მონაზონმა ურიკა

ეზოში გამოაგორა და გზას გავუდექით. გადავიარეთ გორაკი და მამათა მონასტერი
გამოჩნდა. მივადექით ხის ძველ ჭიშკარს და გავჩერდით. მონაზვნებმა ბერი ტრიფონი
იკითხეს. ის ერთი მაღალი, წვერგაბურძგნილი კაცი გამოდგა, ორმოცი წლის
იქნებოდა.

— აი, კომპოზიტორი მოვიყვანეთ, უშველა ჩვენმა ლოცვამ, გონება დაეწმინდაო,

— უთხრა მონაზონმა.

— მართლაო? — გაუკვირდა იმას.

— ენა ამოიდგა, ლაპარაკობსო, — დაუზუსტა მეორემ, — აწი შენ უნდა მიხედოო.

— რა ჰქვიაო?

— არ ახსოვსო.

ის ყურადღებით დამაკვირდა და მერე ურიკიდან გადმოსვლაში მომეხმარა.

ფეხზე დავდექი თუ არა, თავბრუ დამეხვა და დავბარბაცდი, მაშინ დაიხარა, მუხლებზე
წამავლო ხელი, ამწია და მხარზე გადამიკიდა. მერე მონაზვნებს დაემშვიდობა და
შენობისაკენ გატრიალდა. ღონიერი კაცი ჩანდა, თავისუფლად მიაბიჯებდა, თუმცა მეც
არ ვიწონიდი ბევრს, ცარიელი ძვალი და ტყავი ვიყავი, ასე ორმოცი კილო თუ
ვიქნებოდი.

ბნელ ტალანში შევედით და მარჯვნივ პირველივე სენაკის კარი შეაღო. ვიწრო

სარკმლიდან წამოსული სუსტი შუქი იქაურობას გაჭირვებით ანათებდა. ხის დაბალ
საწოლზე თივა იყო დაფენილი. იმანაც მხარი მოიქნია და თივაზე მომისროლა. თავი
რომ წამოვწიე, მერე მითხრა, — იცოდე, აქ არ მოფსა და არც მოისაქმოო.

ხმა არ გავეცი.

— გაიგეო?

თავი დავაქნიე.

— მოგვიანებით შემოგივლი და ჰაერზე გაგასეირნებ, იქ რაც გინდა, ის ქენიო.

ასე თქვა, მაგრამ არ გამოჩნდა. რომ დაბნელდა, მე თვითონ გავედი ეზოში. მერე
გალობის ხმა შემომესმა, შენობას შემოვუარე და სამლოცველოში შევიხედე. ბერები
იატაკზე იყვნენ დაჩოქილები და ლოცულობდნენ. ტრიფონი თავისი ახოვნებით
გამოირჩეოდა. დავთვალე, სულ თხუთმეტნი იყვნენ, არავის შევუმჩნევივარ. უკან რომ
გამოვბრუნდი, წვიმა დაიწყო. ჩამოვჯექი ტალანში, შესასვლელთან, მრგვალ ქვაზე და
შვებით ამოვისუნთქე. ისეთი განცდა მქონდა, თითქოს ჩემს ცნობიერებაზე ბურუსივით
შემოხვეული რაღაც ძალიან ცუდი, არ ვიცი, რა დავარქვა, რაღაც თარსი და
გაუგებარი, მშორდებოდა და ვთავისუფლდებოდი.

ტრიფონმა მეორე დღეს ძველი, გადაჭრილი ჩექმები და გახუნებული ანაფორა

მომიტანა საჩუქრად. ჯერ ჩექმები ჩავიცვი, მერე ანაფორა და ეზოში შენობის წინ
გავიარ-გამოვიარე. ანაფორა გრძელი გამოდგა, ზედ ვაბიჯებდი.

— ეგ არაფერიო, — თქვა. ანაფორა გამომართვა და ალუბლის ხის ძირში

მაგიდაზე დააფინა. მერე ერთ მტკაველზე შემოკეცა, ზედ ალაგ-ალაგ ქვები დაალაგა,
წავიდა, მაკრატელი მოიტანა და გადაკეცილი ნაწილის შემოჭრას შეუდგა. მაშინ
მითხრა, — მიკვირს, აქამდე როგორ გაძელი, სული როგორ არ გაგძვრაო.

— ხომ არ იცი, აქ როგორ მოვხვდი, ვინ მომიყვანა-მეთქი?

— მონაზვნებმა გიპოვეს ქალაქში, რკინიგზის სადგურთან, ხის ქვეშ იდექი თურმე

და ყმუოდი, დაგსვეს საზიდარზე და წამოგიყვანესო.

— დიდი ხანია, რაც აქა ვარ-მეთქი?

საქმიანობა შეწყვიტა და თვალები მოჭუტა, — ალბათ, ასე ცამეტი ან თოთხმეტი

წელი იქნებაო.
 ამდენს ნამდვილად არ ველოდი და შიში ვიგრძენი. — გასულა მთელი ცხოვრება-
მეთქი, — გავიფიქრე და იმის მერე, რაც გონება დამიბრუნდა, პირველად გამახსენდა
მანუშაკა. — ღმერთო ჩემო, ნეტავ როგორ არის, ცოცხალი თუა-მეთქი.

— მაშინ გიჟები ბლომად გვყავდა, პალატები სავსე იყო, ახლა სულ თერთმეტი
კაცია დარჩენილიო.

— ქალაქი აქედან შორს არის-მეთქი?

— ცხენები თუ მაძღრად არიან, საზიდრით ორი საათი უნდაო.

— ტბა-მეთქი?

— რომელი ტბაო?

— თეთრი ტბა-მეთქი.

— თეთრ ტბას აქ რა უნდა, ეგ ციმბირშია, იქამდე ათასი კილომეტრი მაინც

იქნებაო.

ისე გამიკვირდა, თვალები ამიჭრელდა, — აბა, ჩვენ ახლა სადა ვართ-მეთქი?

— ეს ყაზახეთიაო, ძმაო.

— დარწმუნებული ხარ-მეთქი?

გაეცინა, — ეგ ნამდვილად არ მეშლებაო.

ღმერთო ჩემო, ნეტავ რა მოხდა? იქიდან აქ როგორ აღმოვჩნდი? ამოდენა

მანძილი როგორ გამოვიარე-მეთქი? — გავიფიქრე.

— მოდი, ჩაიცვიო! — საქმიანობას მორჩა.

ჩავიცვი.

ირგვლივ შემომიარა და კმაყოფილი დარჩა, — აი, ეს ნაჭერი გქონდეს,

შეგიძლია, წელზე შემოიჭირო და ქამრის მაგივრად გამოიყენოო, — მითხრა.

— მშია-მეთქი, — ვუთხარი.

— ჩვენ აქ დღეში ერთხელ ვჭამთო, — მიპასუხა, — საღამომდე უნდა მოითმინოო.

— მე ხომ ბერი არა ვარ-მეთქი?

— ეგ არაფერ შუაშია, საჭმლის მარაგი თავდება, როგორმე მოსავლის აღებამდე

უნდა გავძლოთო.

— აქ ახლოს სოფელი ან დაბა თუ არის-მეთქი?

— არის, მაგრამ არავინ არაფერს არ მოგცემს, ტყუილა იწანწალებო.

 — რატომ-მეთქი?

— არა აქვთ, ხალხს უჭირს, — მერე გაახსენდა, ვის ელაპარაკებოდა, —

კომუნისტები წავიდნენ, დრო შეიცვალაო.

— სად წავიდნენ-მეთქი?

— ჯანდაბაშიო!

— ხუმრობ-მეთქი?

— საბჭოთა კავშირი დაიშალა, ძმაო, აღარ არსებობსო.

— რას ამბობ-მეთქი?

— თხუთმეტი ახალი სახელმწიფო შეიქმნაო.

თავბრუ დამეხვა, მუხლები მომეკვეთა, მიწაზე დავჯექი და გაოგნებული

მივაშტერდი. მომეჩვენა, რომ აღარ ჰგავდა იმ კაცს, ვინც ერთი წუთის წინ
მელაპარაკებოდა.

— რუსები აქ ყაზახებზე მეტი ვართ, ასე რომ, პრობლემები არა გვაქვს, მაგრამ
გინდა რუსი იყავი, გინდა ყაზახი, საჭმელია საჭირო. ადრე ყველაფერს კომუნისტები
გეგმავდნენ და წყვეტდნენ, კერძო საკუთრება აკრძალული იყო. ახლა ყველაფერი
შეიცვალა, თავისუფლები ხართ, რაც გინდა, ის აკეთეთო, მაგრამ რა უნდა გააკეთოს
კაცმა, არასოდეს თავისი ჭკუა არაფერში რომ არ დასჭირვებია, გარდა იმისა, რომ
ეცუღლუტა? სანამ ახალი წესებით ცხოვრებას ისწავლიან და გამოცდილება
დაგროვდება, ბევრი კუჭი გახმება შიმშილით და ბევრი ცრემლი დაიღვრებაო.

კარგად არ მესმოდა, რას ამბობდა, შთაბეჭდილებით გაბრუებული ვიყავი. — აბა,

ახლა საქართველო დამოუკიდებელი ქვეყანაა-მეთქი? — ვკითხე მაინც, ეს იმდენად
უცნაურად მეჩვენებოდა, დაჯერება მიჭირდა.

— ეგრეა, მაგრამ როგორც ამბობენ, იქ თურმე დიდი არეულობაა, ერთმანეთს

ესვრიანო.

— რატომ-მეთქი?

— არ ვიცი. ან შენ რაში გაინტერესებს ველური კავკასიელების ამბებიო.

— მე ქართველი ვარ-მეთქი.

— არა მგონიაო.

გამიკვირდა, — რატომ-მეთქი?

— რუსული გვარი გაქვსო.

— მართლა? რა გვარი ვარ-მეთქი?

 — ახლა ვერ ვიხსენებო.

— კი მაგრამ, საიდან იცოდი? ვინ გითხრა-მეთქი?

— წავიკითხეო.

— სად წაიკითხე-მეთქი?

— თავშესაფარში რომ მოგიყვანეს, ჯიბეში პატიმრობიდან გათავისუფლების

ცნობა გედოო.

დაძაბულობისაგან სუნთქვა შემეკრა.

— შენმა გვარმა მაშინ ექიმებს ვიღაც ძალიან ცნობილი კომპოზიტორი გაახსენაო.

— აბა, ასეთი ცნობა მქონდა-მეთქი?

— ხო, იმიტომ დაგარქვეს კომპოზიტორიო.

— ღმერთო ჩემო-მეთქი, — აღმომხდა.

— ციხეში რომ იჯექი, თუ გახსოვსო?

— ძალიან ბუნდოვნად-მეთქი.

— კიდევ რა გახსოვსო?

— საქართველოში რომ ვცხოვრობდი, ამაში დარწმუნებული ვარ-მეთქი.

— შეიძლება, საქართველო სავსე იყო რუსებითო.

ესე იგი, ლეიტენანტმა შეასრულა სიტყვა, მოვიდა რკინიგზის სადგურში და

გათიშული რომ მნახა, ადგა და ის ცნობა ჯიბეში ჩამიდო, მერე ბილეთი მიყიდა,
დამსვა მატარებელზე და იქაურობას მომაშორა. აბა, სხვანაირად როგორ უნდა
ამეხსნა ეს ყველაფერი? ათას კილომეტრს, ისეთ მდგომარეობაში, ჩემით როგორ
გამოვივლიდი?

— იმ ცნობას რა ბედი ეწია-მეთქი?

— ალბათ კანცელარიაში ჩააბარეს, იქ ყველა ავადმყოფის შესახებ დოსიეს

ადგენდნენო.

— როგორ ვიპოვო? მაინტერესებს, ვინა ვარ სინამდვილეში-მეთქი.

— გაპოვნინებო, — დამპირდა, — იმის მერე, რაც ექიმებმა თავშესაფარი

მიატოვეს, თუ რამე საბუთი იყო, წამოვიღეთ და ყოველი შემთხვევისათვის, აქ,
მონასტრის საწყობში ვინახავთო.

ამ დროს ზარის ხმა გაისმა.

 — ლოცვა იწყება, — მითხრა, — ლოცვა რომ მორჩება, მერე გნახავო.

ორი საათის მერე ძველ შენობას მივადექით. საწყობი სარდაფში იყო

განთავსებული, სენაკების ქვემოთ. თავშესაფრის საბუთები ხის დიდ ყუთში ელაგა.
ტრიფონმა სანთელი კედელზე დაამაგრა და ძებნას შევუდექით. დოსიეებს სავარაუდო
წლების მიხედვით ვარჩევდით. საქაღალდეებს ვხსნიდით და ფურცლებს გულდაგულ
ვაკვირდებოდით. სანთელი სანახევროდ ჩაიწვა და ვიპოვეთ.

პატიმრობიდან გათავისუფლების ცნობა გერბიან ფურცელზე იყო დაბეჭდილი,

სოლიდურად გამოიყურებოდა. დაბლა ორი ბეჭედი ერტყა, ერთი მრგვალი, მეორე
სამკუთხედი. ცამეტი წლის წინ იყო გაცემული დიმიტრი შოსტაკოვიჩის სახელზე.

— ახლა უკვე იცი, ვინა ხარო! — მითხრა ტრიფონმა.

იმ ცნობასთან ერთად საქაღალდეში თხელი რვეული იდო, ზედ ეწერა

„ავადმყოფობის ისტორია“. გადავშალე და წავიკითხე: „ისტერიული ამბლიოპია,
უკიდურესად გამძაფრებული შიშის განცდის შედეგი; ტვინი უარს ამბობს, აღიქვას
რეალობა, არ რეაგირებს სმენისა და მხედველობის სიგნალებზე. ფიზიკურად
აბსოლუტურად ჯანმრთელია“. ცუდ ხასიათზე დავდექი, რატომღაც შემეშინდა. კითხვა
შევწყვიტე და რვეული უკან ჩავდე საქაღალდეში.

საღამოს ბერებთან ერთად გრძელ მაგიდასთან ვიჯექი და ალუმინის დაგრეხილი

კოვზით სოიოს სუპს ვხვრეპდი დიდი საერთო გობიდან.

— ლოცვების წიგნს გათხოვებო, — მითხრა ტრიფონმა.

— რატომ-მეთქი?

— რომ ისწავლოო.

არაფერი არ ვთქვი.

— გაიგეო?

— გავიგე-მეთქი.

შუბლი შეჭმუხნა, — იმ თავშესაფარში, შენ გარდა, აზრზე ჯერ არავინ მოსულა,

ახლა აქ რომ ზიხარ და ლაპარაკობ, ამისათვის ღმერთის მადლობელი უნდა იყოო.

ბერებს მოეწონათ მისი ნათქვამი და თავები დააქნიეს.

43
 იმ საღამოს შევიტყვე, რომ თავშესაფრის შენობა, სადაც ჩემი ცხოვრების
მესამედზე მეტი გავატარე, მეფის დროს პოლიციის ყაზარმა ყოფილა. რევოლუციის
შემდეგ შენობაში ჯერ ადგილობრივი საბჭო განუთავსებიათ, მერე უპატრონო ბავშვთა
სახლი. დიდი ხნის წინ, ომამდე, ის ბავშვთა სახლი ქალაქში გადაუტანიათ. იქ მარტო
ერთი, უკვე ზრდასრული, სულით ავადმყოფი ახალგაზრდა დარჩენილა, მონაზვნებს
ის ეცოდებოდათ და უვლიდნენ. მერე საიდანღაც მეორე სულით ავადმყოფი
გამოჩენილა და იქ ჩასახლებულა. იმასაც მონაზვნები უვლიდნენ. მერე ვიღაცას
მახლობელი სოფლიდან მესამე ავადმყოფი მოუყვანია და ასე, თანდათან, ის შენობა
უპატრონო სულით ავადმყოფთა თავშესაფრად გადაქცეულა. მთავრობას
ავადმყოფების შესანახად თანხები გამოუყვია და ექიმები გამოუგზავნია. მაგრამ
საბჭოთა კავშირი რომ დაიშალა, იმის მერე რეგიონის ახალმა ხელისუფლებამ
დაფინანსება შეწყვიტა და შენობა საეპისკოპოსოს გადასცა. ეპისკოპოსს უთქვამს, —
ავადმყოფებს როგორმე ვაჭმევთ და მოვუვლით, მაგრამ ექიმებისათვის ფული, აბა,
საიდან უნდა მოვიტანოთო? — ბერები წუხდნენ, — ჩვენ კი ვუვლით, ცდას არ
ვაკლებთ, მაგრამ ექიმების გარეშე ძნელია, ავადმყოფებს უჭირთ, ცუდად რომ
ხდებიან, არ ვიცით, რა ვუყოთ, მარტო ლოცვა არა შველითო.

მეორე დილით რომ გავიღვიძე, სასთუმალთან ლოცვების წიგნი დამხვდა,

თვითონ ტრიფონი მთელი ათი დღე არ ჩანდა. რომ ვიკითხე, მითხრეს, —
თავშესაფარშია, მორიგეობსო. — ასე რომ, გადამავიწყდა კიდეც. ერთ საღამოს
სენაკში ვიწექი თივაზე და სანთლის შუქზე ლოცვებს ვკითხულობდი. მაშინ ჯერ თავი
შემოყო კარში, მერე შემოვიდა და, — როგორა ხარო? — მკითხა.

— კარგად-მეთქი.

მრგვალ ქვაზე ჩამოჯდა. ისეთი სიპი, მრგვალი ქვები მონასტერში სკამების

მაგივრობას სწევდნენ. ვერ იყო გუნებაზე, — ავადმყოფი გარდაიცვალაო, — მითხრა,
— იმის მერე, რაც ექიმები აღარ არიან, ეს უკვე მეთექვსმეტე შემთხვევააო.

წიგნი გვერდზე გადავდე და წამოვჯექი. იმან განაგრძო, — ადრე კარადები

წამლებით იყო სავსე, ის წამლები ავადმყოფებს ამშვიდებდა, თავს უკეთ გრძნობდნენ,
ასეთი აგრესიულები არ იყვნენ, ახლა რომ არიან. არც გაცივების ან სისხლის დენის
გამო მომკვდარა ვინმეო. რაც შეეხება საჭმელს, ადრე სულ სხვა იყო. ახლა
ეპისკოპოსის გამოგზავნილი ფული იმ საცოდავებს ბურღულისათვის ძლივს ჰყოფნით,
ნახევრად მშივრები არიანო.

ყოველდღე უკეთ და უკეთ ვგრძნობდი თავს და მიხაროდა. ერთი თვის თავზე

თითქმის გამოვჯანმრთელდი, საბოლოოდ გამოვედი გაოგნებიდან, გაცილებით
საღად ვაზროვნებდი, ღონეც მომემატა და მოძრაობა ნაკლებად მიჭირდა. ოღონდ ეს
იყო, რომ შიმშილის გრძნობა მქონდა გამძაფრებული. ყველაფერს ვჭამდი, რასაც
წავაწყდებოდი, მატლებს, მწერებს, ბაყაყებს, ბალახების ძირებს, პირი სულ ნერწყვით
მქონდა სავსე.

ბერებს ათამდე „კალაშნიკოვი“ ჰქონდათ სარდაფში შენახული. — აქ არის ისეთი

ხალხი, მაინცდამაინც გულზე რომ არ ვეხატებით, მაგრამ იციან, რომ მარტო ჯვრის
იმედით არა ვართ, სროლაც შეგვიძლია და ამიტომ გვერიდებიანო, — მითხრა
ტრიფონმა. მერე ავტომატის ხმარება მასწავლა, — შეგიძლია, მთვარიან ღამეში
კურდღელზე ინადირო, თუ გაგიმართლებს, გაძღებიო. — ხუთჯერ თუ ექვსჯერ ვცადე,
მაგრამ ტყუილად ვიწანწალე, კურდღელს ვერსად მოვკარი თვალი, ნადირობის
ხალისი დავკარგე და დავანებე ბოლოს თავი.

იქ ცხოვრება მშვიდად და მონოტონურად მიედინებოდა. ლოცვა, ჭამა და

ფიზიკური შრომა. სხვა არაფერი არ ხდებოდა. მონასტერს საკმაოდ დიდი მიწის
ფართობი ეკუთვნოდა. ბერებს იმ მიწაზე სოია, კარტოფილი, ბოსტნეული და პური
მოჰყავდათ. მაშინ წინა წლის მოსავლის გამო წუხდნენ, — ძალიან ცუდი ამინდები
იყო, თითქმის არაფერი არ მოვიდაო.

ტრიფონს ლაპარაკი უყვარდა და კმაყოფილი იყო, ჩემი სახით მსმენელი რომ

იშოვა. ლოცვის დროსაც პოულობდა სათქმელს და ჩამჩურჩულებდა. კეთილი კაცი
იყო, — ავადმყოფებზე ზრუნვა ისეთივე სიხარულს მანიჭებს, როგორსაც ლოცვაო, —
ამბობდა, მაგრამ თავს ღრმად მორწმუნედ არ თვლიდა და ეს აწუხებდა. იქ
შემთხვევით იყო მოხვედრილი.

— ჯარიდან რომ დავბრუნდი, ერთი გოგო შემიყვარდა, ცოლად მინდოდა

მომეყვანა. თავიდან ისიც თითქოს თანახმა იყო, მაგრამ დაადო თავი და დაბლა,
დედათა მონასტერში მონაზვნად აღიკვეცა. მე იქ შესვლის უფლება არ მქონდა,
ვიდექით ღობესთან და ვლაპარაკობდით. უფრო ხშირად სულით ავადმყოფების
თავშესაფარში ვხვდებოდით ერთმანეთს. ვუყურებდი და მიხაროდა, სულ ეს იყო,
ახლოს არ მიკარებდა, ხელით არასოდეს შევხებივარ. მერე მოკვდა. თურმე
მიმალავდა, უკურნებელი სენით ყოფილა დაავადებული. იმ ამბავმა მძიმედ იმოქმედა
ჩემზე. არ ვიცი, რატომ, მაგრამ აქ, მონასტერში მომინდა დარჩენა და ბერად შევდექი.
ბევრს უკვირდა, ახალგაზრდა კაცი ანაფორის ქვეშ რატომ იმარხავ თავსო. მაგრამ
ჩემი გადაწყვეტილება მტკიცე იყო და აი, უკვე ოცი წელია, რაც აქა ვარო.

იქ ერთი მოხუცი ბერი ხატებს უვლიდა, წმენდდა, ბანდა და რესტავრაციას

უკეთებდა. საღებავებს თვითონ ამზადებდა. ამისათვის საჭირო ბალახების ძირებს
აგროვებდა და ზეთში ხარშავდა. თავიდან რატომღაც ამითვალწუნა, მისალმებაზე არ
მპასუხობდა და მეც ვერიდებოდი. მაგრამ ერთ დღეს მთხოვა, — იქნებ
სამლოცველოში კიბე მიმატანინოო. — ბერები ყანაში მუშაობდნენ, მონასტერში
მარტო ვიყავით. კიბე მივიტანეთ და კედელზე მივაყუდეთ. აბობღდა ზედ და სულ
მაღლა დაკიდებული ხატი ჩამოხსნა. მერე ის ხატი ეზოში, მზეზე გაიტანა და ძველი
ფუნჯითა და თავისი დამზადებული საღებავებით წმინდანის გაცრეცილი სახის
აღდგენას შეუდგა. თვალებიდან კარგად ვერ იყურებოდა და გამადიდებელ შუშას
ხმარობდა. თან ხელები უკანკალებდა და ნერვიულობდა.

— თუ შეიძლება, მე ვცდი-მეთქი, — ვთხოვე.

შემავლო თვალი და ფუნჯი მომაწოდა. გამოვართვი და ფრთხილად შევუდექი

საქმეს. თავიდან თითქოს არ მენდობოდა, გამადიდებელი შუშა წამდაუწუმ ხატთან
მიჰქონდა, მაგრამ მერე დამშვიდდა და დამანება თავი. ამასობაში, დაბნელდა და ხატი
სამლოცველოში წაიღო.

საქმიანობა მეორე დილით, მზის ამოსვლისას გავაგრძელე. დროდადრო

მომადგებოდა და გამადიდებელი შუშით ნახატს აკვირდებოდა. თქმით არაფერს
ამბობდა. საღამოს, რომ დავასრულე, პირჯვარი გადამსახა და გამიღიმა, აშკარად
კმაყოფილი იყო.

იმ მონასტერში თუ რამე ძველი ხატი იყო, გავაახლეთ. მერე დედათა მონასტრის

ხატები მოვაწესრიგეთ. ბოლოს ქალაქში წამიყვანეს, მთავარ ტაძარში, სადაც
ეპისკოპოსი წირავდა, წმინდა პეტრეს დიდი ხატი თითქმის თავიდან დავხატე.
ეპისკოპოსმა რომ ნახა, მოეწონა, დამლოცა და დიდი რკინის ჯვარი და ოცდაათი
მანეთი მაჩუქა.

იმ ფულით საპარიკმახეროში წვერი და თმა გავიპარსე, ფოტო გადავიღე და

კიდევ ოცი მანეთი დამრჩა. ქალაქიდან უკან რომ დავბრუნდი, მე და ტრიფონი მეორე
დილით დაბაში წავედით, თან ჩემი პატიმრობიდან გათავისუფლების ცნობა წავიღეთ.
იქ ერთი ბოთლი არაყი ვიყიდეთ და მილიციაში საპასპორტო განყოფილების
უფროსის კარზე მივაკაკუნეთ.

— შემოდითო, — გავიგონეთ ბოხი ხმა.

ის კაცი ტრიფონის ბიძაშვილის ქმარი იყო. მისი ნახვა გაუხარდა. ტრიფონმა

ბოთლი მაგიდის კიდეზე შემოდგა და ჩვენი მისვლის მიზეზი აუხსნა. იმ კაცმა ის ჩემი
ცნობა ერთხანს ხელში ატრიალა და ჩაფიქრდა. მერე არყის ბოთლს გახედა და, —
ფოტო თუ გაქვსო? — მკითხა. ამოვიღე ჯიბიდან და წინ დავუდე. ასე რომ, გვიან
ღამით მონასტერში რომ დავბრუნდით, ჯიბეში დიმიტრი შოსტაკოვიჩის სახელზე
გამოწერილი დროებითი პასპორტი მქონდა. ეს ყველაფერი ისე უბრალოდ და
ადვილად მოხდა, დაჯერება მიჭირდა.

იმ ღამით მამაჩემი დამესიზმრა, შავი ჩოხა და ტყავის ჩექმები ეცვა. თავზე ბოხოხი
ეხურა, წელზე ვერცხლის ქამარი ერტყა და ზედ ვერცხლის ხანჯალი ეკიდა. ძლივს
ვიცანი, — მე გარდავიცვალეო, — მითხრა, — იქნებ დედაშენი იპოვო და ჩემ გვერდით
დამარხოო. — ძალიან ცხადი სიზმარი იყო. რომ გამოვიღვიძე, მისი ახალი ჩექმების
სუნი კიდევ მცემდა.

მერე ორი დღე სამზადისს მოვუნდი, ანაფორა გავრეცხე და გავკერე, ბერებმა

გულუხვობა გამოიჩინეს, ძველი ზურგჩანთა ახლად გამომცხვარი პურით გამივსეს, თან
სამოცდაათი მანეთი მომცეს. ეს იყო სულ, რისი შეგროვებაც მოახერხეს. ოთხი მანეთი
მე მქონდა დარჩენილი ეპისკოპოსის ნაჩუქარი ფულიდან. მოხუცმა ბერმა, ხატებს რომ
უვლიდა, ოფიცრის, თითქმის უხმარი ჩექმები მოიტანა, — აბა, ნახე, როგორ გექნებაო.
— კარგად მომერგო. — ამ ჩექმებით მოვედი აქ ორმოცი წლის წინო, — მითხრა, —
იმის მერე ვინანიებ ცოდვებსო, — წითელი არმიის ოფიცერი ყოფილა.
 შაბათ საღამოს დამლოცეს და კვირა დილით, ადრიანად, ყველას რომ ეძინა,
ავდექი, ჩავიცვი ანაფორა, ეპისკოპოსის ნაჩუქარი ჯვარი კისერზე დავიკიდე,
ზურგჩანთა ავიღე და ეზოში გავედი. ბნელოდა, გავცდი ჭიშკარს და გავუდექი
საქართველოსაკენ.

კრასნოდარში ვაპირებდი გავლას. მეეჭვებოდა, იმდენი ხნის მერე ის ოქრო ისევ

ისე, ხელუხლებლად დამხვედროდა ბუხრის ძირში, აგურების ქვეშ, მაგრამ ხომ
ამბობენ, ცდა ბედის მონახევრეაო და — იქნებ გამიმართლოს-მეთქი.

44

რუსეთის საზღვარი არ იყო შორს, სულ რაღაც სამასი კილომეტრი უნდა

გამევლო. — ფული არა მაქვს, — ვაფრთხილებდი მძღოლებს, — თუ წამიყვანთ, ხომ
კარგი, არა და, კარგად იყავით-მეთქი.

უარი არავის უთქვამს, მაგრამ, — საზღვრამდე არ მივდივართო, —

მეუბნებოდნენ.

— არა უშავს, მერე სხვა მანქანაში გადავჯდები-მეთქი, — და მივყვებოდი.

ღამე გზის პირას, ავტობუსების მოსაცდელში, ხის სკამზე მეძინა. გათენებისას,

თვალები რომ გავახილე და დავინახე ბინდბუნდში ჰორიზონტამდე გადაჭიმული
სტეპი, გულში ისეთი სიხარული ვიგრძენი, სუნთქვა შემეცვალა, — ესეც ასე, მორჩა,
მორჩა ყველაფერი ცუდი და ბნელი, თავისუფალი ვარ-მეთქი.

მონასტერში ცხრა თვე დავყავი, მაგრამ თითქოს იმ დილით გავაცნობიერე

რეალურად და საბოლოოდ ჩემი მდგომარეობა. იმ უსასრულო, მოლურჯო ნისლებში
გახვეულმა სტეპმა რატომღაც განსაკუთრებულად იმოქმედა, სიხარულის უნარი
დამიბრუნდა. ის ძველი სახელმწიფო თავისი კანონებით აღარ არსებობდა, იმედი
მქონდა, საქართველოში არაფერი მემუქრებოდა და შემეძლო, დარჩენილი
ცხოვრება ისე გამეტარებინა, როგორც გამიხარდებოდა.

საზღვარს რომ მივადექი, დაველოდე ჩემს რიგს და ჯარისკაცს პასპორტი

გავუწოდე, არც დახედა, — მიდი, მამაო, მიდიო, — და გავიარე. იქით, რუსეთის
მხარეზე, ჯარისკაცმა დამინახა და გაეღიმა. არც იმან დახედა პასპორტს, — მიდი,
მამაო, ღმერთმა მშვიდობა მოგცესო, — მხარზე ხელი მომითათუნა.

საზღვარი რვა კაცმა გადავლახეთ. პასპორტები თითქმის არავისთვის

შეუმოწმებიათ, ჯარისკაცები ორივე მხარეს რუსები იყვნენ, სხვანაირ ცხოვრებას იყვნენ
შეჩვეულები და ეს ახალი საკონტროლო-გამშვები პუნქტები, როგორც შევატყვე,
სულაც ზედმეტად ეჩვენებოდათ.
 როცა უფულოდ მგზავრობ, შენს თავს აღარ ეკუთვნი, შემთხვევებზე ხარ
დამოკიდებული. ზიგზაგებით მოვდიოდი, ხან სად ამოვყოფდი თავს და ხან სად.
კისერზე ჩამოკიდებული ჯვარი და ანაფორა მშველოდა, მანქანებს ადვილად
მიჩერებდნენ. თუმცა ზოგჯერ ისეც ხდებოდა, რომ ცრუმორწმუნე მძღოლი
დამინახავდა თუ არა, გვერდზე გადააფურთხებდა და მხრების მოძრაობაზე
ვატყობდი, ყვერებზე ივლებდა ხელს, ესაო და არ დავითარსოო.

ბაზრები, სადგურები და პარკები. მათხოვრებითა და იაფიანი ბოზებით იყო სავსე,

იქ ბევრს ვერაფერს ვშოულობდი, ათასში ერთხელ თუ გამოიმეტებდა ვინმე წვრილ
ხურდას. თან ადგილობრივები უცხოს რომ მხედავდნენ, თვალში არ მოვდიოდი და
მემტერებოდნენ, ამიტომ თავშეყრის ადგილებს ვერიდებოდი. მივადგებოდი სასაუზმეს
ან რესტორანს სამზარეულოს მხრიდან და დავიწყებდი ხმამაღლა ლოცვასა და
გალობას. გამომხედავდნენ და გამიკითხავდნენ, მაძლევდნენ ყველაფერს, რასაც
კლიენტების ნახმარი თეფშებიდან მოაგროვებდნენ. ასე რომ, შიმშილს
ვუმკლავდებოდი. ერთხელ მექორწინეებს გადავეყარე, — დაგვლოცეო! — მთხოვეს
და დავლოცე. ზურგჩანთა საჭმელებით ამივსეს და ბოლოს ტორტის ნაჭერიც მომცეს.

მდინარე დონს რომ მივაღწიე, იქ სამგზავრო გემის ტრაპთან მორიგე

მეზღვაურებს ვთხოვე, — იქნებ ნება მომცეთ, ავიდე გემბანზე, ბილეთის ფული არა
მაქვს, სალოცავად მივდივარ-მეთქი. — გამატარეს და მეორე სართულზე, ორი
პატარა ნავის გვერდით, იატაკზე დავიკავე ადგილი. ნავებზე ბრეზენტი იყო
გადაფარებული. წვიმა რომ დაიწყო, ბრეზენტის ქვეშ შევძვერი და იქიდან
ვიყურებოდი. გემბანი სავსე იყო მგზავრებით. ქოლგები ძალიან ცოტას ჰქონდა თან
და უმეტესობა ჩანთებსა და ცელოფანის პარკებს იფარებდა თავზე. ამ დროს
ახალგაზრდა ქალმა სიმღერა წამოიწყო, ათზე მეტი ქალი და კაცი აჰყვა, კაზაკურ
სახუმარო სიმღერას, „პიგმანული გალიუს“ მღეროდნენ. წვიმის მსხვილ წვეთებს
იატაკზე გაჰქონდა ტყაპატყუპი და ეს ხალხი, მაღლა აწეული ჩანთებითა და
ცელოფანის პარკებით, სიმღერასთან ერთად სევდიან ნახატს ქმნიდა და დიდი
გაუგებრობის ნაწილად მეჩვენებოდა.

მეორე დილით ნავსადგურში შევედით. ნავსადგურის უკან, ხეების იქით, ქალაქის

სახურავები ჩანდა. სახურავების თავზე უცნაური, მწვანე ფერის ნისლი იყო გაწოლილი.
გამიკვირდა. — აქ ქიმიური ქარხანაა, — ამიხსნა ერთმა ხნიერმა კაცმა, — წამლავს
ხალხს, როგორც ამბობენ, ამოდენა ქალაქში კაცს ვერ ნახავ, რომ უდგებოდესო. —
გემბანი თითქმის დაცარიელდა, მერე ახალი მგზავრები ამოვიდნენ და ისევ
გავუდექით გზას. ზურგჩანთაში პურის ხმელი ნატეხები მქონდა და დავნაყრდი.
საერთო კასრიდან წყალი დავლიე და იმ ხნიერ კაცს სიგარეტი ვთხოვე. მომცა, თან
სანთებელათი მომიკიდა და გავაბოლე. შუა მდინარეში მივცურავდით. მოაჯირთან
მივედი, დავეყრდენი ზედ და ნაპირს გავხედე. ხაიმაზე ვფიქრობდი. — როგორ
მიმატოვა, როგორ არ მომძებნა, მაგ ნაბოზვარმა-მეთქი, — მწყინდა და ვერ
ვპატიობდი.

საღამო ხანს პატარა ქალაქის ახლოს ნავსადგურში შევედით. ამით მორჩა, გემი
გზას აღარ აგრძელებდა, უკან უნდა გაბრუნებულიყო. ყველაზე გვიან გადავედი
ნაპირზე და ნელი ნაბიჯით ავუყევი აღმართს. დანარჩენებმა გამასწრეს და მაღლა
რომ ავედი, უკვე შორს იყვნენ. ბნელდებოდა, ქალაქამდე რომ მივაღწიე. უფრო დიდი
სოფელი ეთქმოდა, ვიდრე ქალაქი, ასფალტი მარტო ცენტრში ეგო. იქ ძველი
ეკლესიის გუმბათიდან ყვავების ჩხავილი ისმოდა.

ეკლესიის ეზოში მათხოვრებს ცეცხლი ენთოთ, კარტოფილებს წვავდნენ.

— მოდი, გათბიო, — მიმიპატიჟეს.

მეც მივედი.

— მღვდელი ხარო? — მკითხეს.

— არა-მეთქი.

— აბა, ასე რატომ გაცვიაო?

— სხვა ტანსაცმელი არა მაქვს-მეთქი.

კარტოფილი მაჭამეს და ერთი ჭიქა არაყი დამალევინეს. დილით ამიხსნეს,

როგორ უნდა გავსულიყავი ცენტრალურ გზაზე, მადლობა გადავუხადე,
დავემშვიდობე და ერთი კვირის მერე, როგორც იყო მივაღწიე როსტოვამდე.

იქ, რკინიგზის სადგურში, კორეელები კომბოსტოებს ტვირთავდნენ საბარგო

მანქანებში. მივეხმარე და ბოლოს სამი თავი კომბოსტო და ორი მანეთი მომცეს.
კომბოსტოები ჩავალაგე ჩანთაში და მეისრის ჯიხური ვიპოვე. ჯიხურში ერთი
ულვაშიანი კაცი დამხვდა, მანეთი მივეცი და მიმასწავლა ადგილი და ლიანდაგი,
სადაც კრასნოდარისაკენ მიმავალი საბარგო მატარებლები ჩერდებოდნენ.

საბარგო მატარებელი გვიან ღამით ჩამოდგა და გათენებისას გააგრძელა გზა. მე

ღია პლატფორმაზე დადებული ბულდოზერის ქვეშ ვიყავი შემძვრალი ორ
მცირეწლოვან მაწანწალასთან ერთად. ისინი ცამეტი-თოთხმეტი წლის ბიჭები იყვნენ,
სად მიდიოდნენ ან რატომ მიდიოდნენ, არ იცოდნენ და არც აინტერესებდათ.
იცინოდნენ და მღეროდნენ. სიგარეტის ნამწვებით სავსე პარკი ჰქონდათ და
მიმასპინძლდებოდნენ, არ ენანებოდათ. სამაგიეროდ ერთი თავი კომბოსტო მივეცი.

მეორე დილით გვიან გავიღვიძე, მატარებელი სადღაც უკაცრიელ მინდორში იყო

გაჩერებული. მარტო ვიყავი, ბიჭები არ ჩანდნენ. გამიკვირდა, კომბოსტოები რომ არ
წაიღეს. — ალბათ დაბრუნდებიან-მეთქი, — გავიფიქრე, მაგრამ არ დაბრუნდნენ.
საღამომდე ვიდექით იქ. დაცვამ ორჯერ აიარა და ჩამოიარა, ნალებდაკრულ ჩექმებს,
ჩემგან სულ ორ მეტრში, იატაკზე გაჰქონდათ ბრახაბრუხი. ბოლოს, როგორც იქნა,
დავიძარით. ვიარეთ, ის ღამეც გავიდა და მეორე დღეს, შუადღისათვის, ქალაქში
შევედით. რკინიგზის სადგურის შენობის თავზე დიდი მსხვილი ასოებით ეწერა
„კრასნოდარი“. თითქმის ორი თვე ვიყავი გზაში და — ესეც ასე, მოვაღწიე-მეთქი, —
გავიფიქრე, მაგრამ მატარებელი გაჩერებას არ აპირებდა, გავცდით სადგურს და
სვლას უმატა. გარეუბანი რომ დაიწყო, პლატფორმის კიდეს დავეყრდენი და
გადმოვხტი. ერთი წავბარბაცდი და ეგ იყო, არ წავქცეულვარ. მერე ხიდი გადავიარე
და გავჩერდი. ქალაქის სახურავებს გავხედე.

ახლა სახლი უნდა მეპოვა.

კითხვა-კითხვით მივიკვლევდი გზას. ორი საათი მაინც ვიარე და ბოლოს წყლის

კოშკურა რომ დავინახე, გამიხარდა, ისევ ისე იდგა, როგორც ბევრი წლის წინ. იქვე
ახლოს პატარა ბაზარი იყო. ბაზარში შესასვლელი თაღი ვიცანი, ახლა მწვანედ იყო
შეღებილი. ცოტა ხნის შემდეგ კიდევ უკეთ გავერკვიე ადგილმდებარეობაში, ვიპოვე
ის ქუჩა, რომელსაც ვეძებდი, გავიარე ასი ნაბიჯი და შევჩერდი. იმ საცოდავი ქოხის
ადგილას, სადაც ოდესღაც ოქრო დავმალე, სამსართულიანი შენობა იდგა. ეზოს ქვის
მაღალი გალავანი ერტყა. გალავანში რკინის დიდი ჭიშკარი იყო დატანებული.

ოფლმა დამასხა და სისუსტე ვიგრძენი, მაგრამ არ გამკვირვებია, თითქოს რაღაც

ამდაგვარს ველოდი.

ქუჩის მეორე მხარეს გადავედი და ძველი ღობის ძირში, სკამზე ჩამოვჯექი. ის

კუდიანი დედაბერი დამიდგა თვალწინ, ციხეში რომ მიმკითხავა, — გამდიდრდები და
ასი წელი იცხოვრებო.

რამდენ ხანს ვიცოცხლებდი, კიდევ საკითხავი იყო. მაგრამ გამდიდრებას რაც

შეეხება, — შეცდა-მეთქი, — დავასკვენი. შანსი ნაღდად მქონდა, მაგრამ დავაგვიანე
და დაიკარგა. ის იმედი თუ ოცნება ტკბილ ცხოვრებაზე გაიცრიცა და გაქრა. დიდხანს
ვიჯექი გაუნძრევლად და სამსართულიან სახლს მივჩერებოდი. ჩემ გვერდზე ლურჯად
შეღებილი კარი გაიღო, იქიდან მოხუცი კაცი გამოვიდა, გაჩერდა და დამაკვირდა, —
ვის ელოდებითო? — მკითხა.

წამოვდექი და მივესალმე. შევატყვე, ჯვარმა და ანაფორამ კეთილად განაწყო.

— აქ პატარა სახლი რომ იდგა, იმ სახლში ჩემი ნაცნობი ქალი ცხოვრობდა-

მეთქი.

ახლა მოკლედ გიამბობთ, რაც მაშინ იმ მოხუცისაგან გავიგე:

თხუთმეტი წლის წინ ის ჩემი ნაცნობი ქალი გარდაცვლილა. მისი ქალიშვილი

ჩამოსულა მოსკოვიდან და სახლი ძალიან იაფად მიუყიდია ვიღაც ტაგანროგელი
კაზაკისათვის. კაზაკს ცოლი და ორი ქალიშვილი ჰყავდა. ცოლმა და უფროსმა
ქალიშვილმა სამკერვალო ფაბრიკაში დაიწყეს მუშაობა, თვითონ აგურის ქარხანაში
მოეწყო დარაჯად. თავიდან სხვებისაგან არაფრით გამოირჩეოდნენ, მაგრამ მერე
მოულოდნელად გამდიდრდნენ. როგორ მოახერხეს, ეს გამოცანაა, ყველანი
გაკვირვებულები ვართო. ქალაქში პროდუქტების მაღაზია გახსნეს, იმ ძველი, პატარა
ბაზრის ნახევარი იყიდეს, ბოლოს იმოდენა სახლი წამოჭიმეს, მანქანა ჰყავთ, მძღოლი
ემსახურებათ, დუღან და გადადუღანო!

კაცი რომ წავიდა, ისევ სკამზე დავჯექი და საშინელი სურვილი გამიჩნდა, მენახა
ის ტაგანროგელი კაზაკი.
 — ერთი შევხედო, როგორ გამოიყურება ეგ ნაბოზვარი-მეთქი. — რაში
მჭირდებოდა მისი ნახვა, ვერ ვიტყოდი, მაგრამ უნდა მენახა, ისე იქიდან ვერ
წავიდოდი. ამასობაში, საბოლოოდ ჩამობნელდა და იმ ახალი სახლის ფანჯრებში
სინათლე აინთო.

კომბოსტოს ფურცელს ვღეჭავდი და ვფიქრობდი, — იმ ოქროს გამო ჩემი

ცხოვრება საბოლოოდ დადგა ყირაზე, იმდენი წლის განმავლობაში პატიმრობითა და
დახვრეტის შიშით ვიტანჯებოდი და ეს ყველაფერი თურმე იმიტომ, რომ ვიღაც
ტაგანროგელ ნაბოზვარ კაზაკს არხეინად ეცხოვრა და თავი ბედნიერად ეგრძნო. —
თფუ, შენი დედაც-მეთქი... — და კიდევ ერთხელ ვიგრძენი სინდისის ქენჯნა იმ
მოკლული ჯარისკაცის გამო. ის ოქრო რომ არა, ის საცოდავი ხომ ცოცხალი
იქნებოდა!

ის იყო ჩავთვლიმე, ნაბიჯების ხმა შემომესმა, ავწიე თავი და ჩემი ნაცნობი მოხუცი
კაცი დავინახე, უკან ბრუნდებოდა. საყელო მოღეღილი ჰქონდა, ქუდი გვერდზე
მოჰქცეოდა, ნასვამი იყო.

— აქ აპირებთ ღამის გათენებასო? — მკითხა.

— ხომ შეიძლება-მეთქი?

— თქვენთვის შეიძლებაო, — გაიღიმა და ჯვარზე მანიშნა.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

ისევ გაიღიმა და ჭიშკარში შევიდა. ცოტა ხნის მერე უკან დაბრუნდა და ძველი
საბანი მომიტანა, — შემოიხვიეთ და გათბებითო. — მადლობა გადავუხადე. — თქვენი
იყოს, გჩუქნითო. — ისევ მადლობა გადავუხადე. რომ წავიდა, დავფიქრდი, — ნეტა,
მთელი ცხოვრების მანძილზე რამდენჯერ მექნება მადლობა ნათქვამი-მეთქი? — ისე,
ჩემთვისაც ბევრჯერ უთქვამთ მადლობა ათასი წვრილმანის გამო, მაგრამ ვისგანაც
მართლა მადლობას ვიმსახურებდი, ქუჩის გადაღმა, სამსართულიან სახლში
ხვრინავდა და ჩემი არსებობის შესახებ არაფერი იცოდა. რომ მივსულიყავი და
მეთქვა, — მე ვარ ის კაცი, ვისი წყალობითაც შენ ასეთ ბედს ეწიე-მეთქი, — ალბათ
ცოცხალს არ დამტოვებდა. ის ღმერთის მადლობელი იყო და ამაში ვერ
შეედავებოდი. აბა, მე, ერთი საცოდავი მაწანწალა, რაში ვჭირდებოდი? ჩემთან
არაფერი საქმე არ ჰქონდა.

დილით სულ ერთი წამით შევავლე თვალი, თეთრი „მერსედესით“ ცხვირწინ

ჩამიარა, ბუთხუზა კაცი იყო, უკანა სავარძელზე იჯდა. მანქანას თვალი გავაყოლე და
— რაც არის, ეს არის-მეთქი! — ჩავიქნიე ხელი და გულზე მომეშვა. იქ არაფერი
მესაქმებოდა. საბანი ტომარაში ჩავდე და გზას გავუდექი.

წინა ღამით მანუშაკა დამესიზმრა, წითელი კაბა ეცვა და ლოყაზე ხალი ჰქონდა
მიხატული, როგორც მაშინ, ციხეში რომ მოვიდა გამოპრანჭული ჩემს სანახავად. მე
ბებერი და უკბილო ვიყავი და მრცხვენოდა. ძალიან ბევრი წელი იყო გასული იმის
მერე, რაც მანუშაკა არ დამსიზმრებია და იმ დილით გუნება ისე სწრაფად რომ
გამომიკეთდა, შეიძლება, სულაც იმ სიზმრის ბრალი იყო.

— ხედავ, მანუშაკ, რას დავემსგავსე, როგორ დავბერდი-მეთქი?!

— მე ვერაფერს გამჩნევ, მშვენივრად გამოიყურებიო.

მერე ხელში ავიყვანე და კიბეზე დავიწყე ასვლა.

არ იყო ცუდი სიზმარი, რაღაც კარგის, სასიამოვნოს მომასწავებლად მენიშნა, —

ნეტავი ცოცხალი თუა-მეთქი? — ამ კითხვის პასუხზე უფრო მნიშვნელოვანი მაშინ
ჩემთვის არაფერი არ არსებობდა ქვეყანაზე.

45

კრასნოდარიდან ჩრდილო კავკასიისაკენ სამხედროებს გავყევი. უფლება მომცეს,

პლატფორმაზე ავსულიყავი, სადაც ორი ბეტეერი იდგა. მატარებლის გრძელი
შემადგენლობა ბეტეერებითა და ტანკებით იყო სავსე, ჩეჩნეთისაკენ მიდიოდნენ. იქ
ომი ახალი განახლებული იყო და ვატყობდი, ჯარისკაცები ვერ იყვნენ მაინცდამაინც
ხასიათზე.

რუსები თითქოს რელიგიურები არ არიან, მაგრამ ქრისტიანობას მათთვის მაინც

განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. საჭმელს მიყოფდნენ, სიგარეტზეც არ
მეტყოდნენ უარს, მაგრამ მეშინოდა, — რამე არ იეჭვონ და ისე არ მოხდეს,
მატარებლიდან გადამაგდონ-მეთქი, — და არავისათვის არ მითხოვია, ვიკავებდი
თავს. არც კარტს ვთამაშობდი. ძალიან ხშირად ვჩერდებოდით და საათობით
ვიდექით. მე დილა-საღამოს ხმამაღლა ვკითხულობდი ლოცვებს, ეს მოსწონდათ.

მეოთხე დილით, მინერალურ წყლებთან ახლოს რომ გავჩერდით,

დავემშვიდობე ჯარისკაცებს, გავიარე ტყის ზოლი და გზატკეცილზე გავედი. ცოტა ხნის
შემდეგ ძველი საბარგო მანქანა წამომეწია, კაბინაში მძღოლი მარტო იყო. — ფული
არა მაქვს-მეთქი, — გავაფრთხილე.

— ამოდიო, — და მივუჯექი გვერდით.

ქალაქში რომ შევედით, წვიმა დაიწყო. მინის საწმენდები არ მუშაობდა და

მძღოლმა სიჩქარეს უკლო. წამდაუწუმ ფანჯარაში ყოფდა თავს, გზის დანახვას
ცდილობდა. კეთილი კაცი გამოდგა, იცოდა, სად უნდა მივეყვანე და მიმიყვანა. იქ
თავი ფარდულს შევაფარე, მერე ავტობუსი გამოჩნდა. ავედი. ბოლო ექვსი მანეთით
ბილეთი ვიყიდე და ნახევარი საათის შემდეგ აეროპორტში ვიყავი.
 აეროპორტში ორი თვითმფრინავი იდგა. ერთი ის-ის იყო ჩამოფრინდა
მოსკოვიდან, მეორე სამი საათის შემდეგ თბილისისაკენ უნდა გაფრენილიყო.
გამცილებლები და მგზავრები ერთმანეთში იყვნენ არეულები.

დიდი ხანი იყო გასული იმის მერე, რაც იმდენი ქართველი ერთად არ მენახა.
დაბეჩავებულად გამოიყურებოდნენ. უმრავლესობის გამოხედვაში დაბნეულობა და
გულგატეხილობა იკითხებოდა. სილაღე და ხალისიანობა აღარ ეტყობოდათ.
თითქოს არ ჰგავდნენ იმ ქართველებს, მე რომ მახსოვდა.

ერთი ორმოცი წლის კაცი შევარჩიე, ყელზე მსხვილი ოქროს ძეწკვი ეკიდა.
მივედი და თავი მდაბლად დავუკარი, — იქნებ ბილეთის ფული მასესხოთ, თან თქვენი
მისამართი ჩამაწერინეთ, არ ვიცი, როდის, მაგრამ დარწმუნებული იყავით,
აუცილებლად დაგიბრუნებთ-მეთქი.

სახეზე ზიზღი გამოეხატა და მზერა ამარიდა.

— ყოფილი პატიმარი ვარ და ახლა, ძალიან ბევრი წლის მერე, უკან ვბრუნდები-
მეთქი. — ამ ყველაფრის ქართულად თქმა გამიჭირდა, ტუჩები არ
მემორჩილებოდნენ. იმას ვითომ არ ესმოდა, ჩემ იქით, დარბაზის ბოლოსაკენ
იყურებოდა.

— ღვთის გულისათვის, დამეხმარეთ-მეთქი, — არ ვჩქარობდი წასვლას, —

ძალიან გთხოვთ-მეთქი.

ბოლოს, როგორც იქნა, ამოიღო ხმა, — გინდა, ცხვირი გაგიხეთქოო? — მკითხა.

დავანებე თავი.

ბილეთი ათას ორასი მანეთი ღირდა, ინფლაციის გათვალისწინებით, არ იყო

ბევრი, მაგრამ არავინ აპირებდა ამ ფულის მოცემას. ცდას არ ვაკლებდი, შედარებით
კარგად ჩაცმულ კაცებს ვარჩევდი და იმავეს ვიმეორებდი, რაც თავიდან ვუთხარი იმ
ნაბოზვარს, ოღონდ ახლა ვამატებდი, — მერე დიდხანს ვიყავი ავად, ბოლო ცხრა
თვე კი მონასტერში გავატარე, იმიტომა ვარ ასე ჩაცმული-მეთქი, — მაგრამ არაფერი
გამოვიდა.

ბოლოს ვიდექი რკინის მოაჯირთან და გულდაწყვეტილი ვუყურებდი, როგორ

გაქანდა თვითმფრინავი ასაფრენ ზოლზე, აიჭრა მაღლა და ღრუბლებში გაუჩინარდა.
გადაიფრენდა კავკასიონზე და ერთი საათის მერე თბილისის თავზე გამოჩნდებოდა.

ჩემ გვერდით ახალგაზრდა კაცი იდგა, შავი სათვალე ეკეთა, რომ შემობრუნდა,
შეჩერდა, — მართლა თბილისში აპირებ წასვლასო? — მკითხა.

მინდოდა მეთქვა, — მე წესიერი კაცი ვარ-მეთქი, — მაგრამ ხმა არ ამომიღია,

თვალი ავარიდე, გავტრიალდი და კიბისაკენ წავედი. მაშინ დამიძახა, — ეი, შენო!

მოვიხედე.
 — საჭმელი გინდაო?

— არ ვიტყოდი უარს-მეთქი.

სასაუზმე იქვე იყო, გზის გადაღმა.

— ბილეთის ფასს მოლარე ხუთას მანეთს ამატებს, სხვანაირად არ იძლევა. არა

მგონია, ამდენი ფული ვინმემ მოგცეს, ჯობია, დარიალის ხეობისაკენ წახვიდე, იქიდან
სომხები ბენზინს ეზიდებიან, კვირაში სულ ცოტა ორი კოლონა გადის, უფასოდ
წაგიყვანენო.

სასაუზმეში შევედით და მაგიდას მივუსხედით.

— ჩემი ძმა გავაცილე, ჩემ სანახავად იყო ჩამოსულიო, — მითხრა, — აი, ის

მაღალი კაცი, ლურჯი ჰალსტუხით, შენ რომ ფული სთხოვეო. — ვერ გავიხსენე,
რომელი იყო, მაგრამ მაინც თავი დავუქნიე. — მე იქ არ ჩამესვლება, ამ ახალ
მთავრობას ვებრძოდი და ძლივს გამოვასწარიო. — ჩემი ამბები არ უკითხავს, არ
აინტერესებდა, თავისი გასაჭირიც ჰყოფნიდა.

— მეორე წელია, აქა ვარ, კიდევ კარგი, მოვახერხე და ცოლ-შვილი

ჩამოვიყვანეო.

რჩევა მომცა, — ეგ ჯვარი მოიხსენი და შეინახე, ეს ჩრდილო კავკასიაა, მაგ ჯვარს

და ანაფორას აქ ბევრს ვერაფერს გამორჩები, შარს კი ადვილად იშოვი, შეიძლება,
ვინმემ მანქანიდან გესროლოსო. — მერე თან ჭამდა და თან ახალ მთავრობას
აგინებდა, — კაციჭამიებმა ჩაიგდეს ქვეყანა ხელში და ღუპავენო. — ჭამას რომ
ვამთავრებდით, მისი ნაცნობი ქართველი გამოჩნდა, დიდი ცხვირით და ბლანჟეთი.
სკამი გამოსწია და სანამ დაჯდებოდა, ვიღაცის სახელი და გვარი ახსენა, —
ეკონომიკის მინისტრად დანიშნესო, — და შეიგინა. მივხვდი, ისიც გამოქცეული იყო.

— ჩვენ ბანდიტებს ციხეში ვსვამდით, ახლა ხომ ხედავ, რა ხდებაო.

— ჩვენს დროსაც ბევრი ნაბოზვარი იყო მთავრობაშიო.

— შეიძლება, მაგრამ ამათ მაინც ვჯობდითო.

— ეგ კიდევ საკითხავიაო.

ამ დროს მიმტანი მოგვიახლოვდა, ბლანჟეიანმა ხარჩო შეუკვეთა, მერე ჯიბიდან

სიგარეტის კოლოფი ამოიღო, გააბოლა და ნაღვლიანი სახით თქვა, — ჩვენი საქმე
ტრაკშიაო.

მე წამოვდექი, — მეტს აღარ შეგაწუხებთ, დიდი მადლობა-მეთქი.

იმან, ვინც დამპატიჟა, ას ოცი მანეთი მაჩუქა. — თავიდან აფერისტი მეგონე,

აფერისტებით სავსეა აქაურობა, — მითხრა, — მაგრამ დაგინახე, როგორ გააყოლე
თვალი თვითმფრინავს და აზრი შემეცვალა, თუმცა ბოლომდე დარწმუნებული ახლაც
არა ვარო.

ქალაქში რომ დავბრუნდი, უკვე ბნელოდა. ჯვარი ტომარაში შევინახე, მერე

საპარიკმახერო ვიპოვე და პირი წმინდად გავიპარსე. გაპარსვაში ოცდაათი მანეთი
გადავიხადე. ის ღამე ავტობუსების სადგურის მოსაცდელ დარბაზში გავატარე. მეორე
დილით სამოცდარვა მანეთად ავტობუსის ბილეთი ვიყიდე და შუადღისათვის
მივაღწიე სასაზღვრო ქალაქს. იმ ქალაქს მაშინ ორჯონიკიძე ერქვა, ახლა, მგონი,
ვლადიკავკაზი ჰქვია.

საზღვართან სომხების კოლონა ვიკითხე და მითხრეს, — ისინი ჯერ კიდევ

დილით გადავიდნენ საზღვარზე და ახლა ნეიტრალურ ზონაში დგანან, ქართველ
მესაზღვრეებთან საქმეს აგვარებენ, ესე იგი, ფულზე ევაჭრებიანო.

ჯარისკაცს პასპორტი გავუწოდე. ერთი დახედა და უკან დამიბრუნა, — მიდი,

გაიარეო. — გავუყევი ფეხით დარიალის ხეობისაკენ. სანამ სომხების კოლონას
დავინახავდი, რამდენიმეჯერ ხან საბარგო და ხანაც მსუბუქი მანქანა წამომეწია, მაგრამ
არავინ გამიჩერა, ჩამიქროლებდნენ და აგრძელებდნენ გზას.

საქართველოს საზღვართან სულ ცოტა ოთხმოცი მანქანა იდგა ბენზინით

გაზიზინებული, უზარმაზარი ცისტერნებით.

ახლოს რომ მივედი, პირველივე მძღოლს ვთხოვე, — იქნებ თბილისამდე

წამიყვანო-მეთქი. — დამიქნია თავი. — ფული არა მაქვს-მეთქი, — გავაფრთხილე.
გაეცინა, — ფული რომ გქონდეს, ამხელა გზას ფეხით ხომ არ გამოივლიდიო. —
კაბინაში ვაშლებით სავსე ვედრო ედგა და ვაშლი შემომთავაზა. გამოვართვი და
მაშინვე გადავსანსლე. კეთილი კაცი იყო, — კიდევ აიღეო, — არ ენანებოდა.

მეც ავიღე.

— რა გვარი ხარო? — მკითხა, რუსულად საკმაოდ კარგად ლაპარაკობდა.

— შოსტაკოვიჩი-მეთქი.

დაბნელდა და დავიძარით. ჩემთვის პასპორტი არავის მოუთხოვია, ტყუილად

მეჭირა ხელში. მესაზღვრეებს ფული აღებული ჰქონდათ და ეს კოლონა აღარ
აინტერესებდათ, ჩემნაირი მგზავრების გამო თავის შეწუხებას არ აპირებდნენ.
საკონტროლო-გამშვები პუნქტი უკან მოვიტოვეთ და ხეობას გავუყევით. ხეობა
მთვარით იყო განათებული.

— ამ ქართველებს ნამუსი არა აქვთო, — შემომჩივლა მძღოლმა, —

რამდენჯერაც მივადგებით, იმდენჯერ უმატებენ ფასს, არადა, არ გვატარებენ, რა უნდა
ვქნათ? ვიხდით. ამათმა თუ ასე გააგრძელეს, ჯობია, ისევ აზერბაიჯანელებს
შეურიგდეთო.
 გაკვირვებული დარჩა, როცა გაიგო, რომ მე არაფერი ვიცოდი სომხებისა და
აზერბაიჯანელების ომის შესახებ, — ვინა ხარ, საიდან მოდიხარ, თუ ძმა ხარო?

ვუთხარი, — ცამეტი წელი გათიშული ვიყავი, ერთი წელიც არაა, რაც ცნობიერება
დამიბრუნდა და ამიტომ ბევრი რამე არ ვიცი და ახლა თანდათან ვიგებ-მეთქი.

— ხედავ, როგორ გაგიმართლაო, — მითხრა, — ამ ბოლო წლებში ისე აირია

ქვეყანა, იმდენი ცუდი ამბავი მოხდა, იმდენი უბედურება, ხალხი თავის ჭკუაზე აღარ
არის. შენ კი თურმე არაფერი გაგიგია, მართლა მშურს შენიო.

გზა უფსკრულების თავზე გადიოდა და ძალიან ნელა მივიწევდით წინ. ოთხი

საათის შემდეგ უღელტეხილი გადავიარეთ. ის იყო, დაბლა დაშვება დავიწყეთ და
კოლონა შეჩერდა. მძღოლი ამბის გასაგებად წავიდა და მალე გაბრაზებული
დაბრუნდა.

— ადგილობრივი მთიელების საძმო სომხეთის საზღვრამდე გაცილებას

გვთავაზობს. ახლა ამათმაც გამოყვეს თავი, ადრე არ ჩანდნენ, ფული უნდათ. უარი
რომ ვუთხრათ და ვინმემ ტყიდან ყუმბარსატყორცნით ყუმბარა გვესროლოს,
ოთხმოცივე მანქანა ჰაერში ავა. ოც ტონაზე ნაკლები ბენზინი არც ერთს არ მიგვაქვს
და ხომ წარმოგიდგენია, რა ამბავი დატრიალდება, რას დაემსგავსება ეს ლამაზი
ხეობაო. — ისე გამოუვიდა, თითქოს ხეობის დარდი ჰქონდა.

გათენებამდე ვიდექით იქ, მერე როგორც იქნა, დავიძარით. დაღმართები

დამთავრდა და კოლონამ სისწრაფეს უმატა. ვიარეთ, ვიარეთ და შუადღე კარგა ხნის
გადასული იყო, საღამოვდებოდა, თბილისში რომ შევედით.

— ესეც ქართველების დედაქალაქი, — თქვა მძღოლმა. სანაპიროზე,

ბარათაშვილის ხიდთან, მანქანა სულ ერთი წუთით შეაჩერა, მადლობა გადავუხადე,
გავაღე კარი და გადავედი ტროტუარზე, კოლონას თვალი გავაყოლე და ავუყევი
აღმართს.

ლენინის მოედანზე ლენინის ძეგლი აღარ იდგა. სოლოლაკის მხარეს სახლები

ერთიანად დანგრეული და დამწვარი იყო. მერიის წინ ხალხი მიდი-მოდიოდა,
ახალგაზრდების ჯგუფმა ჩამიარა, ორ მათგანს მხარზე „კალაშნიკოვი“ ეკიდა,
მთვრალები იყვნენ.

გარაჟებამდე სახლების უმრავლესობას სამოქალაქო ომის კვალი აჩნდა.

კედლები ტყვიებითა და ყუმბარებით იყო დაცხრილული. როგორც მერე მითხრეს,
ფრონტის ხაზი თურმე ძირითადად ფუნიკულიორის დაბლა, ძველ უბნებზე გადიოდა
და ამიტომ ქალაქის ეს ნაწილი განსაკუთრებით დაზარალდა.

გარაჟების შენობას არც ერთი ფანჯარა არ ჰქონდა მთელი, სახურავის ერთი

მხარე ჩანგრეული იყო. იქ მარჯვნივ გავუხვიე და შევჩერდი, ქიტიას სასაუზმიდან
მარტო ორი კედელი იყო დარჩენილი. მერე ვიწრო, მოკლე ქუჩებით ვიარე და იმ
სახლს მივადექი, სადაც გავიზარდე. სადარბაზოს კარი ფრთხილად შევაღე და
შევიხედე. იქ თითქოს არაფერი იყო შეცვლილი. მარჯვნივ, კედელზე, ისევ ისე ეკიდა
ფოსტის ყუთები. დაბზარულ გრანიტის კიბეს რკინის მოაჯირი მიუყვებოდა. კედლებიც
ისევ ისე, ძველებურად, ლურჯად და თეთრად იყო შეღებილი. ავუყევი საფეხურებს,
მესამე სართულზე ჩავუარე ბინას, სადაც ოდესღაც ვცხოვრობდი, გავიარე დერეფანი
და მერე დახვეული კიბით სხვენში ავედი. იქ სარეცხი იყო გაფენილი და ბავშვები
თამაშობდნენ. ჩემი საკუჭნაოს კარი ღია იყო და იქიდან შემწვარი კარტოფილის სუნი
გამოდიოდა. კარში ახალგაზრდა ქალი გამოჩნდა, — ვინ გნებავთო? — მკითხა.

— არავინ-მეთქი.

ქალს უკნიდან კაცი მოადგა და შემომიღრინა, — აბა, აქ რა გინდაო?

— ერთ დროს აქ ვცხოვრობდი-მეთქი, — ვუთხარი.

— ახლა ჩვენ ვცხოვრობთო.

— იცხოვრეთ მერე, ვინ გიშლით-მეთქი?!

— ლტოლვილები ვართ, — ამიხსნა ქალმა, — აქ, მთავრობამ შემოგვასახლაო.

ავიარე ხის საფეხურები, სახურავზე გავედი და გავჩერდი. ქალაქს მოლურჯო

ბუღი ადგა თავზე და ყრუ გუგუნი ისმოდა. სახლები, ხიდები და გორაკები ისევ ისე
გამოიყურებოდნენ, როგორც ოცდათერთმეტი წლის წინ.

ვუყურებდი და არც სიხარულს არ ვგრძნობდი და არც სევდას. მშიოდა და

შემწვარი კარტოფილის სუნი რომ მცემდა, მსიამოვნებდა. სხვა განსაკუთრებული
განცდა არ მქონია.

მერე ის ადგილი შევათვალიერე, სადაც ოდესღაც ჩემი და ხაიმას სამტრედე იდგა

და ეზოში ჩავედი. ონკანიდან წყალი დავლიე და პირი დავიბანე. ჩემ ახლოს ჯერ
ქალმა ჩაიარა, მერე კაცმა. შემოსასვლელში ალაყაფის კარი აღარ ეკიდა, გავედი
ქუჩაში და მოედნისაკენ გავუყევი.

მოედანზე გასტრონომსა და პურის მაღაზიას შორის შეწეული კედლიდან

ამოჩრილი, დაჟანგული რკინები იმაზე მიანიშნებდნენ, რომ ის ადგილი ოდესღაც
გადახურული იყო. მივედი იქ და გავჩერდი.

ხალხი მიდი-მოდიოდა, მაგრამ ყურადღებას არავინ მაქცევდა, ვერც მე მცნობდა

ვერავინ და ვერც მე ვცნობდი ვინმეს. სიცარიელისა და გულგატეხილობის გარდა,
ვერაფერს ვგრძნობდი. იქიდან ძალიან ახლოს, ბაღის უკან შესახვევში, მანუშაკას
სახლი იდგა. — ხომ არ მივიდე და სახლს შევხედო-მეთქი, — გავიფიქრე.

წასვლა რომ დავაპირე, გასტრონომიდან ორი ხნიერი კაცი გამოვიდა, გაჩერდნენ

და დამაშტერდნენ. მერე ერთმანეთს რაღაც უთხრეს. ერთი, რომელიც უფრო
მაღალი იყო, მომიახლოვდა და მკითხა, — ვინა ხარ, ძმაო? იქნებ შენი სახელი და
გვარი მითხრაო? — არყის სუნი ასდიოდა, მარცხენა თვალით ბრუტიანი იყო, თავზე
თმა აღარ ჰქონდა, კბილები აკლდა, ცუდად ეცვა, უფრო მივხვდი, ვიდრე ვიცანი, ვინც
იყო.
 — იმიტომ გეკითხები, რომ ერთ ისეთ კაცს ჰგავხარ, ათი წლის წინ რომ
დავმარხეთ და ახლა შენი აქ გამოჩენა ცოტა უცნაურად გვეჩვენება მე და ჩემს
მეგობარსო, — თან საღი თვალით ყურადღებით მაკვირდებოდა.

ესე იგი, მამაჩემი ათი წლის წინ გარდაიცვალა-მეთქი, — გავიფიქრე და

ამოვიოხრე.

— ბოდიში, მაგრამ ჩემი ლაპარაკი თუ გესმისო?

დავუქნიე თავი.

— მაშინ მიპასუხეო, — გაღიზიანდა.

როგორც იქნა, მოვახერხე ხმის ამოღება: — თამაზ, როგორა ხარ, ძმაო-მეთქი.

იმან საღი თვალი დაჭყიტა.

— ჯუდე ვარ, ანდრონიკაშვილი, მეჯღანე გოგიას ბიჭი-მეთქი.

რამდენიმე წამი ჩუმად იყო, მერე სახეზე გაოცება გამოეხატა, — შენ ის ჯუდე
ხარო, კაცოო?

— ხო, მე ვარ-მეთქი.

— ვააო?! — კიდევ დააპირა რაღაცის თქმა, მაგრამ ვერ თქვა, ენა დაება, ხელი
გამომიწოდა და მაგრად ჩამომართვა.

მეორე კაცი ნუგზარა შველიძე აღმოჩნდა. — ბიჭო, რამდენჯერ მოვიდა შენი

დაბრედვის ამბავი, აბა, ცოცხალი ხარო?

46

მერე თამაზამ თავისთან წამიყვანა, კარი გასაღებით გააღო და საფეხურებს

ჩავუყევით. სანთელი აანთო, — დენის ფული ვერ გადავიხადე და გადამიჭრესო. —
კედლები ახლა ნაცრისფრად იყო შეღებილი, ოთახში ტახტი, მაგიდა და დიდი
სავარძელი იდგა.

— ფული თუ გაქვსო? — მკითხა.

— რუსული ოცდაორი მანეთი მაქვს-მეთქი.

— მაგ ფულით ერთ კოლოფ სიგარეტსაც ვერ იყიდიო.

— ვიცი-მეთქი.
 — ოცი კილო ოქრო მართლა გქონდაო?

— არა-მეთქი. — არ ვაპირებდი სიმართლის მოყოლას.

— საწყენიაო, — მართლა დასწყდა გული.

ტახტის ქვემოდან ბოთლი გამოიღო და გახედა, — ორი ჭიქა გამოვაო, —

გაუხარდა და არაყი ჭიქებში ჩამოასხა.

— ერთხელ მაიორი თემბრიყაშვილი შემხვდა ქუჩაში, მაშინ ქალაქის მილიციის

სამმართველოში მუშაობდა. მითხრა, რუსეთიდან ამბავი მოვიდა, ჯუდემ კიდევ ორი
კაცი დაბრიდა და მერე ტბაში დაიხრჩოო. ასე რომ, მამამისს და ახლობლებს
გადაეცი, შეუძლიათ, შესანდობარი დალიონო, — გაიცინა და ჭიქა მომიჭახუნა, — შენს
დაბრუნებას გაუმარჯოსო! — და გადაკრა.

— მადლობა-მეთქი, — და მეც გადავკარი. არაყს თითო ნაჭერი ყველი და ცოტა

პური დავაყოლეთ, ეს იყო სულ, ამით მოვრჩით. მეტი არ ჰქონდა არც დასალევი და
არც საჭმელი.

— მამაშენი ათი წლის წინ გარდაიცვალა და დიღომში, ახალ სასაფლაოზე

დავმარხეთო, — მე არ მიკითხავს, თვითონ დაიწყო ამბის მოყოლა, — სიკვდილამდე
რამდენიმე წლით ადრე თვალს დააკლდა და მუშაობას თავი დაანება. როგორც ჩანს,
შავი დღისათვის ფული ჰქონდა გადანახული და იმ ფულს ხარჯავდა. გასტრონომში
იყიდდა საჭმელს, ჩაალაგებდა ჩანთაში, მერე კედლებზე ხელის ცეცებით გაუყვებოდა
ბაღისაკენ და იქ იჯდა მთელი დღე, აკაციის ხის ძირში. ხანდახან ქიტიას სასაუზმეშიც
შეივლიდა. ქიტია ამბობდა, — ყოველთვის იხდის, ნისიად ერთხელაც არ უჭამიაო.

სიკვდილამდე ორი წლით ადრე თავისი სამუშაო იარაღებით სავსე დიდი

ჩემოდანი მოიტანა აქ და მითხრა, — არ ვიცი, როდის მოვკვდები, ამიტომ ეს
ყველაფერი შენთან იყოს, შეინახე, ამ ქვეყანაზე ყველაფერი ხდება, იქნებ ერთ დღეს
ჯუდე გამოჩნდეს და დასჭირდესო. — შენს გამოჩენას, აბა, ვინ იფიქრებდა და ის
იარაღები ამ რამდენიმე წლის წინ გავიტანე ბაზრობაზე, მაგრამ არავინ არაფერი
იყიდა, გადაყრა დამენანა და იმოდენა ჩემოდანი ისევ უკან მოვათრიე, იმის მერე
განჯინაში დევს, ბებიაჩემის სკივრის გვერდითო.

მანუშაკასა და მისი ოჯახის შესახებ ახალი თითქმის არაფერი უთქვამს.

— მანუშაკა იმ ამბების მერე ერთი ხანობა სულ მთვრალი დაბანცალებდა, ხან ვინ
დაათრევდა და ხან ვინ, ძალიან იაფიანი ბოზი იყო. არ დაგიმალავ და მთელი ერთი
კვირა აქ, ჩემთან ეძინა. სკოლის კიბეებთან ვნახე, მაგარი ნაცემი იყო, შემეცოდა და
წამოვიყვანე. ბოლოს რომ მოშუშდა და სილურჯეებმა გაუარა, შევთავაზე, თუ გინდა,
დარჩი და იცხოვრე-მეთქი. მაგრამ არ დარჩა, წავიდა და ლეილასა და ჯიგაროს
შეეკედლა, იმათთან კარგა ხანს იყო, ბავშვი რომ გააჩინა, მერე დასცხეს ერთმანეთს.
მიზეზი ის იყო, რომ ლეილამ და ჯიგარომ თურმე ბავშვის გაყიდვა მოინდომეს,
კლიენტიც ჰყოლიათ, მაგრამ მანუშაკას არ უქნია. მაშინ ადგნენ და ვალი დაადეს, —
რომ შეგიფარეთ, გაჭმევდით, წამლების ფულს გიხდიდით, ახლა კეთილი ინებე და
რაც დავხარჯეთ, დაგვიბრუნეო. — მანეთში ალბათ ათი მანეთი დაუთვალეს.
საცოდავი მანუშაკა რისი დამბრუნებელი იყო! ბოლოს მოილაპარაკეს და
შეთანხმდნენ, რომ ერთ ბებერ აზერბაიჯანელს მიათხოვებდნენ, ანუ სინამდვილეში
მიჰყიდდნენ ბავშვთან ერთად. ის აზერბაიჯანელი სადღაც თბილისთან ახლოს,
სოფელში ცხოვრობდა. იქ მანუშაკა და ბავშვი მიშა ნერსესოვის მანქანით ჩაიყვანეს.
ამის შესახებ თვითონ მიშა ნერსესოვი ჰყვებოდა, — საქმრო არც ისეთი ბებერი
გამოდგა, მშვენივრად გამოიყურებოდა, ლეილას და ჯიგაროს ექვსასი მანეთი
ჩაუთვალა და წამოვედითო.

ეგ მიშა ნერსესოვი სამოქალაქო ომის დროს მოკლეს. მანქანას ართმევდნენ,

წინააღმდეგობა გაუწია და გაუხვრიტეს შუბლი. იმ ჟანგიანი მანქანის გამო მე კაცს კი
არა, კატას არ ვესროდი. რომ იცოდე, რამდენი საზიზღრობა მოხდა იმ ომის დროს,
თუმცა საზიზღრობები ახლაც საკმარისად ხდება, მაგ მხრივ, სასაყვედურო არაფერი
გვაქვსო.

რაც შეეხება ლეილას და ჯიგაროს, რა გითხრა, აბა, მანუშაკა რომ გაათხოვეს,

ასე ორი თუ სამი წლის შემდეგ იმ საწყალმა ჯიგარომ სიფილისი აიკიდა, სანამ
გაიგებდა, რა სჭირდა, ვიღაც-ვიღაცეებს გადასდო და, როგორც მაშინ ამბობდნენ,
ცემით მოკლეს. აი, ლეილას შესახებ კი არაფერი ვიცი, აღარც მახსოვს, როდის ვნახე
ბოლოს, დავიწყებული მყავდა და ალბათ არც არასოდეს გამახსენდებოდა, ახლა შენ
რომ არ გამოჩენილიყავი და მანუშაკას ამბავი არ გეკითხაო.

— მე სად უნდა დავიძინო-მეთქი? — ვკითხე.

ტახტისაკენ გაიშვირა ხელი. — აი, ეს ტახტი შენი იყოს, მე ახლა იქით ოთახში
ვიძინებ, ბებიაჩემის საწოლშიო.

სკამიდან ავდექი და ტუალეტში გავედი, რომ დავბრუნდი, ფეხზე გავიხადე და

ტახტზე მოვკალათდი.

— ხაიმა შენი გამოჩენის ამბავს რომ გაიგებს, გაუხარდებაო.

მძიმედ ამოვისუნთქე, ხაიმას გაფითრებული სახე დამიდგა თვალწინ, — აქ არის-

მეთქი? — ვკითხე.

დამიქნია თავი.

იმ ჭორებიდან თუ სიმართლიდან, რაც ხაიმას შესახებ გაიხსენა, მე ახლა მექუდე

ნესტორას სახლთან დაკავშირებულ ამბებს გამოვარჩევ:

— კომუნისტებმა გააჯვეს თუ არა, ეგ შენი ხაიმა დაბრუნდა და... დაბლა,

ფეთხაიმისაკენ ასახვევთან, ებრაელი ნესტორა რომ ცხოვრობდა, ხომ გახსოვს?
ქუდებს რომ კერავდა, იმ ნესტორას სახლი იყიდა. მერე ნესტორას სახლს ადგა და
ავლაბარში ახალგაზრდობის უზარმაზარი სასახლე მიაყოლა, ისიც იყიდა, თავისი
ბაღითა და აუზებით. ეს რომ გავიგე, მართლა გამიკვირდა და დავფიქრდი, თუ ამდენი
ფული ჰქონდა და ასეთ რამეს აპირებდა, რად უნდოდა მექუდე ნესტორას დამპალი
სახლი? ის რა სახლია, სამი თუ ოთხი ოთახია და სარდაფი. ეზოც პატარაა, თან იქ
მისული არავის უნახავს, ლოთი კასუმა მამედოვის გარდა. ისიც არ იყო ბოლომდე
დარწმუნებული, მართლა ნახა იქ მისული, თუ ის ყველაფერი, რაც ახსოვდა, სიზმარი
იყო, ანდა კიდევ უარესი — ხურვებამ დაარტყა და მოეჩვენა. ის საცოდავი ჯერ კიდევ
კომუნისტების დროს გამოაგდო ცოლმა სახლიდან ლოთობის გამო. იმასაც ხან სად
ეძინა და ხან სად. სანამ მოკვდებოდა, სამი კვირით ადრე შემხვდა და, — რომ იცოდე
როგორ ვიტანჯებიო, — მითხრა და მაშინ მომიყვა ეგ ამბავი.

— ნესტორას სახლის სარდაფში მეძინა ძველი მაგიდებისა და სკამების უკან,

პლუშის ფარდა მქონდა გადაფარებული, იქვე ვიპოვე და ვიფარებდი ხოლმეო. —
ხმაურზე გამოღვიძებია, მოიშორა სახიდან ფარდა და ხედავს, იატაკზე დიდი
ანთებული ფანარი დევს, ფანართან ჩასუქებული მოხუცი დგას, ხელში
კალკულატორი უჭირავს, თეთრი წვერი მკერდს უფარავს, სათვალე უკეთია და თავზე
შავი შლაპა ახურავს. იქით ხაიმა მისდგომია კედელს და თხრის. მერე იმ
გამოთხრილი ადგილიდან თურმე დოლარების დასტების ამოლაგება დაიწყო,
დასტებს პირდაპირ ცემენტის იატაკზე ყრიდა, ბოლოს დასტების გროვა მუხლებამდე
რომ მისწვდათ, გადაასხეს ბენზინი და დაწვეს. — თამაზა მომაშტერდა, — გჯერა ესო?

მხრები ავიჩეჩე, — აბა, რა გითხრა-მეთქი.

— მერე თურმე ფერფლი პირწმინდად მოხვეტეს, პარკში ჩაყარეს და თან წაიღეს.

კასუმა მამედოვი დაეჭვებული იყო, — დილით რომ გამომეღვიძა, ვხედავ, კედელი
გამონგრეულია, მაგრამ ის ვეღარ გავიხსენე, ის კედელი ადრეც იყო გამონგრეული
თუ არა. არ ვიცი, რა ვიფიქროო, — ძალიან წუხდა, — დაბნეული ვარ,
დანამდვილებით ვერ ვიტყვი, ეს ყველაფერი მართლა მოხდა, მომეჩვენა თუ
დამესიზმრა. იმის მერე ცუდადა ვარ, ვიტანჯები. თუ სინამდვილეა, გამოდის, რომ
მთელი ზამთარი სულ ათ ნაბიჯში მეძინა მილიონებისაგან ანუ ბედნიერებისაგანო.

— აი, ასეთი რამე მომიყვა, — გააგრძელა თამაზამ, — მაგრამ ჩემი აზრით,

ტყუილა იტანჯებოდა, ჩემზე კარგად ვინ იცის, არაყი რას უშვება კაცს. ხურვება თუ
დაგეწყო, ისე ცხადად დაინახავ წარმოუდგენელ სისულელეს, შეიძლება, გული
გაგისკდეს. მე ერთხელ აქ ფუტკარი გამომეცხადა, დიდი, აი, ამ ტახტისხელა
ფუტკარი, — შეგჭამ და შენგან თაფლს გავაკეთებო! — დამემუქრა.

— სხვა რამე მაინცა თქვი, ბიჭო, ჩემგან რა თაფლი უნდა გამოვიდეს-მეთქი, —

გამეცინა.

— არა, უნდა შეგჭამოო, — და ძლივს გავასწარი კარში. მეორე დღეს რომ

დავბრუნდი, ისევ აქ იყო, ისევ გავიქეცი და მთელი თვე აღარ გამოვჩენილვარ,
სამეგრელოში ვიყავი ნათესავებთან. რომ დავბრუნდი, აღარ დამხვდა.

მაგრამ ეგ ყველაფერი იქით იყოს და ვთქვათ, მართლა ხაიმა ნახა იქ კასუმა

მამედოვმა. საიდან გაჩნდა იმ კედელში იმდენი ფული? მექუდე ნესტორა რომ
მოკვდა, მაგის ქალიშვილსა და სიძეს შიმშილით სული სძვრებოდათ და ის სახლი
ვიღაც აისორებს მიჰყიდეს. იმ აისორებმა ვიღაც მილიციის პოლკოვნიკს, იმ
პოლკოვნიკის ქვრივმა, კინო „სპარტაკში“ რომ მუშაობდა ადმინისტრატორად
რობიზონა, იმ რობიზონას. არც ერთი არ იყო მდიდარი, ყველას უჭირდა. კარგი,
ვთქვათ, იყო იქ მართლა იმდენი ფული და ხაიმამ და იმ მოხუცმა იცოდნენ ამის
შესახებ, რატომ დაწვეს? რა მოხდა? გაგიჟდნენ? ხაიმას გიჟის არაფერი ეტყობა,
სისულელეა ეს ყველაფერი. მაგრამ ერთი კითხვის ნიშანი მაინც რჩება, რატომ იყიდა
ხაიმამ ისეთი სახლი, რომელიც არაფერში არ სჭირდება, ამდენი წელია გამოკეტილი
და შიგ არავინ არ ცხოვრობს? აი, ამაშია საქმეო.

ისეთი გრძნობა მქონდა, თითქოს უცხო კაცის ამბებს ვისმენდი, რომელთანაც

არაფერი მესაქმებოდა, უბრალოდ, ვიცოდი, რა ერქვა და იმასაც ვხვდებოდი, რაში
იყო საქმე, რატომ დაწვეს ის დოლარები. ასე რომ, ჩემი ვარაუდით, კასუმა მამედოვს
არაფერი მოლანდებია, მაგრამ ამაზე ხმის ამოღებას არ ვაპირებდი.

— რა ჩუმად ზიხარ, თქვი რამეო.

— მირჩევნია, შენ გისმინო-მეთქი.

მერე თავის ამბებს მოჰყვა.

— ორი ცოლი მყავდა, ერთი თვითონ მოკვდა, მეორემ, სანამ მე მოვკლავდი,

ჭკუა იხმარა და წავიდაო. ბავშვი არც ერთთან არ მყოლია, ამიტომ ერთიც და მეორეც
იოლად დავივიწყეო. თერთმეტი წელი ვიმუშავე მატარებლის გამცილებლად, სად არ
ვყოფილვარ, არაფერი არ მაკლდა, არც სასმელი და არც საჭმელი, ჯიბეები ფულით
მქონდა სავსე, მაგრამ ერთ დღეს მთვრალი მგზავრი გავლახე და ყველაფერი
დამთავრდა. ექვსი თვით ჩამსვეს. რომ გამოვედი, ფოთში წავედი. იქ ხომ ნათესავები
მყავს. თევზის ქარხანაში დავიწყე მუშაობა. რაც მე მაშინ თევზი ვჭამე... კარგი ქალაქია,
ხალხიც კარგია, მაგრამ დიდხანს ვერ გავჩერდი და დავბრუნდი. აქ ხან რას
ვსაქმიანობდი და ხან რას. ერთხელ პისტოლეტი გავყიდე, იმ პისტოლეტით რუსი
სამხედროები დაჭრეს, დიდი ამბავი ატყდა. იმან, ვინც პისტოლეტი იყიდა, ჩამიშვა და
ბლომად მომისაჯეს. მაგრამ ამნისტია შემეხო და მალე გამოვედი. მერე ცხოვრება
თანდათან გაფუჭდა. ქარხნები და ფაბრიკები ერთიმეორის მიყოლებით იხურებოდა.
ბოლოს ეს სულელური ომები... პურის ფულის შოვნა ძალიან გაძნელდა. ყალბი
საბუთები გავაკეთებინე და პენსია დამინიშნეს, რვა ლარი, ორი ბოთლი არყის ფული.
ამ დროს ვიღაც ნაბოზვრები მილიონებს შოულობენ, არ ვიცი, როგორ ახერხებენ
ამას. მე ახლა რომ მიჭირს, ასე არასდროს გამჭირვებია, კვირაში სამი დღე მშიერი
ვარო.

— ტროკადერო ცოცხალია-მეთქი?

დამიქნია თავი. — მაგისი ხალხი, ის თავზეხელაღებული ბიჭები, ბიზნესმენებად

გადაიქცნენ, ყოფილი საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე, ზოგან მადნის საბადოებს
ფლობენ, ზოგან ნავთობის ჭაბურღილებს, ზოგან ბამბის პლანტაციებს, ათობით
ფაბრიკა და ქარხნები აქვთ დათრეული. ამბობენ, ტროკადერო ყველგან წილშია,
მილიონობით დოლარების აქციები ეკუთვნისო. რომ იცოდე, როგორ შეიცვალა
ცხოვრება, წინა მთავრობაში ხუთი ყოფილი კრიმინალი იყო მინისტრი, ამ
მთავრობაშიც ბლომად არიან. ნასწავლი და განათლებული ხალხი შიმშილობს,
ასეთი ხალხი თითქოს საჭირო აღარაა. არ ვიცი, რა ხდება, ადამიანის სიცოცხლე
გაუფასურდა, იმ სულელური ომების დროს, კაცებზე რომ არაფერი ვთქვა, იმდენი
ქალი და ბავშვი დაიხოცა, იმდენი უსამართლობა მოხდა, რომ დავფიქრდები, ცუდად
ვხდები. არადა, გამკითხავი არავინაა. არ ვიცი, რა იქნება, რა ეშველება ამ ქვეყანას,
არეულია ყველაფერიო.

47

ძალიან დიდხანს მეძინა. თვალები რომ გავახილე, შუადღეს არაფერი უკლდა.

მარტო ვიყავი, თამაზა არ ჩანდა. ფანჯარასთან მივედი და გავიხედე, ქუჩაში ხალხი
მიდი-მოდიოდა. მერე პირი დავიბანე, კიბის გვერდზე პატარა განჯინის კარი შევაღე,
მამაჩემის დატოვებული ჩემოდანი ვიპოვე, გამოვიტანე და ტახტის წინ გავხსენი. იქ
იყო ყველაფერი, რითაც ის საცოდავი კაცი ირჩენდა თავს. დანები, გაზები, გირაგი,
მაკრატლები, სადგისები, მახათები, კანაფის სქელი ძაფის გორგლები, ჩაქუჩები,
პრიმუსი, ქვაბი წებოს მოსახარშად, კონსერვის ყუთები სხვადასხვა ზომის
ლურსმნებით, სალესი ქვები, სახეხები, ტყავისა და პადოშის ნაჭრები, სულ დაბლა,
საკმაოდ სქელი წიგნი იდო, ყდაზე მსხვილი ასოებით ეწერა: ლორდ ჩესტერფილდი,
„წერილები ჩემს ვაჟს“.

ერთხანს ჩაფიქრებული ვიჯექი, წიგნს ხელში ვატრიალებდი. მერე ჩემოდანი

დავკეტე, განჯინაში გავიტანე და ისევ სკივრის გვერდით დავდე. ამ დროს კიბიდან
ფეხის ხმა და ლაპარაკი შემომესმა. თამაზა დაბრუნდა, ნუგზარა შველიძე, გრანტიკა
სარკოზიანი და ცეპიონა ბარათაშვილი ახლდნენ. ძეხვის ნაჭერი და არაყი მოიტანეს.
ცოტა ხნის შემდეგ ჟორიკა მომჯიანი გამოჩნდა, იმანაც ერთი ბოთლი არაყი მოიტანა.

ჩემ შესახებ ბევრი რამე ჰქონდათ გაგებული. ის ამბები, მათ თვალში ღირსებას
მმატებდა, მაგრამ გადაჭრით რომ გამოვაცხადე, — არც ჯარისკაცი მომიკლავს და
არც სხვა არავინ, არც ის ოცი კილოგრამი ოქრო გამიტაცებია-მეთქი, — გაუკვირდათ
და არ მოეწონათ. მარტო ის, რომ თურმე ტყუილად დამდევდნენ, გამიმართლა და
გადავრჩი, ეცოტავებოდათ. უნდოდათ, ჩემი სახით კრიმინალურ გმირთან ჰქონოდათ
საქმე და გული დასწყდათ. მაგრამ ჩემთვის მნიშვნელობა არ ჰქონდა, რას
იფიქრებდნენ, არაფრის მოყოლას არ ვაპირებდი, არც ახსნას. შეკითხვებზე ისე
ვპასუხობდი, როგორც საჭიროდ ვთვლიდი, ეს იყო სულ.

ჟორიკა მომჯიანის გარდა, ყველას ცუდად ეცვა და წინა კბილები აკლდათ.

გალოთებულები და გასაცოდავებულები იყვნენ. არაყი რომ გათავდა, მერე კიდევ
კარგა ხანს ილაპარაკეს. დაღამებამდე იყვნენ იქ. ვუყურებდი, ვუსმენდი და
მეჩვენებოდა, რომ მარტო გარეგნულად არ იყვნენ შეცვლილები, ის გაუცხოება
რომელსაც ვგრძნობდი, არაფერ შუაში იყო. იმ წლების განმავლობაში თითქოს
რაღაც დამართნოდათ, რა, ვერ ვიტყოდი, ოღონდ კარგი ნამდვილად არაფერი.
ძალიან ბევრი სისულელე თქვეს, აშკარად ბოდავდნენ და მოსმენა მიჭირდა, მაგრამ
ბოლოს მაინც კმაყოფილი დავრჩი, ჩემთვის ორი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი
ამბავი გავიგე:

ცეპიონა ბარათაშვილმა გაიხსენა: — შარშან მანუშაკა ვნახე ბაზარში, თათრებთან

ერთად კარტოფილს ყიდდა, რომ მიცნო, ერთი კილო კარტოფილი მაჩუქა. იქვე,
ტომარაზე, პატარა, სამი თუ ოთხი წლის გოგონა იჯდა, ასე მითხრა, ჩემი
შვილიშვილიაო.

და კიდევ, თამაზას კითხვაზე, — ლეილას შესახებ ხომ არ იცით ვინმემ რამეო?

— ნუგზარა შველიძემ ასეთი პასუხი გასცა, — ეგ ლეილა ძველ კინოსტუდიასთან,
ბებერი ბოზები რომ იყრიან თავს ღამღამობით, იქ დავინახე ასე ათი დღის წინ, იდგა
და კლიენტს ელოდებოდაო.

წასვლისას ჟორიკა მომჯიანმა ათი ლარი მაჩუქა. თამაზამ დაინახა და მარტო

რომ დავრჩით, მკითხა: — რამდენი მოგცაო?

ვუთხარი.

— მაგას აწყობილი აქვს საქმე. თურქებს ეხმარება, ბავშვის პამპერსები შემოაქვთ

და ყიდიანო.

მერე ხუთი ლარი მთხოვა, — რულეტკას ვითამაშებ, იქნებ რამე მოვიგოო.

მივეცი, დახედა და ჯიბეში ჩაიდო.

— როდის დაბრუნდები-მეთქი?

— რატომ მეკითხებიო?

— ლეილა მინდა, ვიპოვო-მეთქი.

— მე რა შუაში ვარო?

— შეიძლება, ვერ ვიცნო-მეთქი.

— კარგი, თორმეტი საათისათვის მოვალო, — დამპირდა.

სუფრა ავალაგე, ჭიქები გავრეცხე და ნაგავი ეზოში, ნაგვის ყუთში ჩავყარე. მერე
ქუჩაში გავედი და მოედნისაკენ დავეშვი. სწრაფად მივაბიჯებდი, ათი წუთის შემდეგ
გავცდი ბაღს, შესახვევში შევუხვიე და მანუშაკას სახლს მივადექი.

ლამპიონი სახლის კედელსა და სახურავის ნაწილს სუსტად ანათებდა. კედლები

შელესილი იყო. აგურები აღარ ჩანდა. ერთი ფანჯარა საერთოდ გაეუქმებინათ.
სახლი ახლა სხვანაირად გამოიყურებოდა, მაგრამ მაინც ის სახლი იყო, მანუშაკას
სახლი.

დიდხანს ვიდექი იქ.

 გვერდით, საბავშვო ბაღის შენობაზე, აბრა იყო მიკრული. „იყიდება“ — ეწერა ზედ.

მერე უკან გავბრუნდი და ჩაბნელებულ ბაღში შევედი. არავინ არ იყო. აკაციის

ხეებთან სკამზე დავჯექი და მამაჩემზე დავიწყე ფიქრი. ძუნწი კაცი იყო, კაპიკს კაპიკზე
ადებდა და შავი დღისათვის მოახერხა ფულის გადანახვა. მიხაროდა, სამათხოვროდ
რომ არ გაუხდა საქმე. თან სამუშაო იარაღები დამიტოვა. მისი ასეთი გადაწყვეტილება
მაკვირვებდა, მაშინ ხომ ჩემი გამოჩენის არავითარი შანსი არ არსებობდა.

ბოლოს სიცივემ შემაწუხა და წამოვედი. მოედანზე იმ ადგილას გავჩერდი, სადაც

ადრე მამაჩემის სახელოსნო იყო. იქაურობა ყურადღებით შევათვალიერე. უკვე
ვიცოდი, როგორ უნდა მოვქცეულიყავი და ენერგიის მოზღვავება ვიგრძენი.
დასაწყისისათვის პატარა მაგიდა და სკამი დამჭირდებოდა, ვიშოვიდი, არ იყო ძნელი
საქმე.

მერე თამაზა დავინახე, მოედანზე შემოვიდა. შევატყვე, კარგ ხასიათზე იყო.

— რა ქენი-მეთქი?

— ოცდაათი ლარი მოვიგე, ჭკუა მეყო და დროზე ავდექიო. — ხუთი ლარი

დამიბრუნა.

— წავედით-მეთქი.

ელიკო ექთნის სახლთან შეჩერდა და ფანჯრებისაკენ გაიშვირა ხელი, —

როგორც მეზობლები ამბობენ, ეგ საცოდავი ელიკო მთელი თორმეტი საათი იცინოდა
თურმე გაუჩერებლად და ბოლოს სიცილით გასავათებულმა დალია სულიო.

გამიკვირდა, — მართლა-მეთქი?

— ხო კარგი სიკვდილიაო?

კინოსტუდიამდე ავტობუსით ვიმგზავრეთ. იქ გაჩერებულ ბოზებს ავუარეთ და

ჩავუარეთ. ლეილა არ ჩანდა. ჯიხურში თამაზამ ორი ბოთლი ლუდი იყიდა. ლუდი
ძველი იყო, საზიზღარი გემო ჰქონდა და არ დავლიე. თამაზამ ბოთლი ბოლომდე
გამოცალა. მერე ვიდექით ჩელუსკინელების ხიდის მხარეს და ველოდებოდით.

ღამის ორი საათისათვის ქუჩა ხალხისაგან თითქმის დაცარიელდა, მანქანებიც

კანტიკუნტად დადიოდნენ, სულ რამდენიმე ბოზი დარჩა. თამაზას ცდა მობეზრდა, —
აქ ყოფნას აზრი აღარა აქვსო, — მითხრა.

მე შევყოყმანდი, — ცოტაც და, წავალთ-მეთქი. — ამ დროს გამხდარი, ხნიერი

ქალი დავინახე, ქუჩაზე გადმოდიოდა, ძალიან მოკლე კაბა ეცვა.

— ეგ არის, — გაუხარდა თამაზას.

მე ახლოს არასოდეს მივკარებივარ, უბრალოდ, ვიცოდი, ვინც იყო. ის თამაზას

თურმე კარგად იცნობდა, გაეცინა, — შენ რა, კიდევ გიდგებაო?
 — ახლა სხვა საქმეზე ვარ შენთან მოსულიო.

— სხვა რა გინდაო?

— მანუშაკა ხომ გახსოვს, პარიკმახერი გარიკას გოგო, ერთი ხანობა შენთან და

ჯიგაროსთან ცხოვრობდაო.

— ის დებილი? კი, როგორ არა, მახსოვსო.

— იქნებ იმ სოფლის სახელი მითხრა სადაც, ასე ვთქვათ, შენ და ჯიგარომ

გაათხოვეთ ვიღაც ბებერზეო.

— რაში გჭირდებაო?

— აი, ჩემი მეგობარი ეძებსო.

ქალმა თავი ჩემკენ მოაბრუნა, სახეზე დამაკვირდა, მერე გადმოიხარა და

ყურადღებით ჩამხედა თვალებში. წარბები ზემოთ ასწია, თითქოს შეცბა და დაუსტვინა.
ბებერი ბოზის გამჭრიახი ინტუიციით მიხვდა, ვინც ვიყავი, — შენ ის ხომ არა ხარ, აი,
ციხიდან რომ გაიქცა, მანუშაკა რომ ელოდებოდაო?

დავუქნიე თავი, — მე ვარ-მეთქი.

სახე რაღაც უცნაურად შეეცვალა, რამდენიმე წამი არ განძრეულა, პირი ღია

დარჩა. მერე თითქოს გაეღიმა, ასფალტს დააშტერდა და გაირინდა.

— იქნებ იმ სოფლის სახელი გვითხრაო?! — ისევ სთხოვა თამაზამ.

იმან ხმა არ გასცა.

— შენ გეუბნებიო.

ქალმა თავი ასწია, — არ მესმის, რომელ სოფელზე მელაპარაკებიო.

თამაზა გაბრაზდა. — მიშა ნერსესოვის მანქანით ჩაიყვანეთ იქ მანუშაკა და ბავშვი,

ეგ ამბავი მთელმა უბანმა იცის, გირჩევნია, გაიხსენოო.

— ეგ თუ სიმართლეა, მიდი და მიშა ნერსესოვს ჰკითხეო.

— მიშა ნერსესოვი მკვდარიაო.

— მართლა, რას ამბობ? ძალიან მეწყინაო, — ბოროტად გაეცინა.

თამაზამ დედა შეაგინა: — იცოდე, ხიდიდან გადაგაგდებო.

იმან გინებაზე გინებით უპასუხა და ხელჩანთა მოიმარჯვა. სისულელეა, დაემუქრო

სამოცი წლის კახპას, გვიან ღამით ქუჩაში რომაა გამოსული ლუკმაპურის
საშოვნელად. ასეთებს არაფრის აღარ ეშინიათ.
 — მომისმინე, — ვუთხარი მე, — აი, ათი ლარი, ეს კიდევ რუსული ოცდაორი
მანეთი, ესაა სულ, რაცა მაქვს, გამომართვი და სცადე, იქნებ გაიხსენო იმ სოფლის
სახელი-მეთქი.

ისევ დამაშტერდა, ნიკაპი აუკანკალდა და დანაოჭებული ლოყებიდან პუდრმა

დაიწყო ცვენა. — შენ გგონია, რომ შენნაირი მათხოვარი, შარვალიც რომ არა აქვს,
ვინმეს რამეში სჭირდებაო?

— ძალიან მინდა, რომ ვნახო, სულ ესაა. იყავი კეთილი, აჰა, გამომართვი-მეთქი.

ფულს ხელი არ მოჰკიდა, ზურგი შეგვაქცია, მივიდა და აფიშების გვერდზე,

კედელს მიეყუდა. დახარა თავი და ისევ ასფალტს დააშტერდა.

— შეშურდა, — თქვა თამაზამ, — მანუშაკასი შეშურდა, იხრჩობა საცოდავი.

ქალმა ჩანთიდან სიგარეტის კოლოფი ამოიღო და ჩაცუცქდა. სიგარეტის ღერს

თითებით დაუწყო სრესა, მერე სანთებელათი სცადა მოკიდება, მაგრამ სანთებელა
არ აინთო. თამაზა მივიდა, ასანთს გაჰკრა და სახესთან ახლოს მიუტანა. ქალმა
ხარბად დაარტყა ნაპასი და ქუჩას გახედა. მეც მივედი. ცოტა ხანს სამივენი ჩუმად
ვიყავით. ბოლოს, ისე, რომ ჩვენთვის არ შემოუხედავს, თქვა, — არ ვიცი, რა ჰქვია იმ
სოფელს, არ მახსოვს, სულ ერთხელ ვიყავი იქ, იმ თათრებს ჯიგარო იცნობდაო.

რა უნდა მექნა? — დიდი მადლობა-მეთქი, — დავუკარი თავი. ფული ჯიბეში

ჩავიდე და წამოვედით. ხიდს რომ მივუახლოვდით, უკან მივიხედე, ქალი ისევ ისე იყო
ჩაცუცქული ძველი აფიშების გვერდით და ქუჩას გაჰყურებდა.

ავტობუსები არ მოძრაობდნენ, ფეხით ვიარეთ და სახლში რომ მივედით,

გათენებას არაფერი უკლდა. გზაში თამაზას ვუთხარი, — მამაჩემის საქმიანობას უნდა
მივუბრუნდე-მეთქი. — გაუკვირდა, — სხვა, უკეთესი, ვერაფერი მოიფიქრეო? — ჩემი
გადაწყვეტილება არ დაუჯდა ჭკუაში.

— სხვა მე არაფერი ვიცი-მეთქი.

— ქიტიას დუქანი აღვადგინოთ, დავიანგარიშე, ამისათვის სულ ექვსი ათასი

დოლარია საჭირო, ყველაფერს ჰყოფნის. რასაც შენ ჯღანების გამთელებით ერთ
თვეში იშოვი, იმდენი იქ ერთ დღეში შემოვა, გავიყოთ და ვიცხოვროთ არხეინადო.

— ეგ ექვსი ათასი დოლარი საიდან გინდა, რომ მოვიტანოთ-მეთქი?

— ხაიმა შენ უარს არ გეტყვის, ფული იმდენი აქვს, არ იცის, სად წაიღოს.
გვასესხოს და ნაწილ-ნაწილ გავისტუმრებთო.

— ხაიმა დაივიწყე-მეთქი.

ასეთ პასუხს არ ელოდა და შეჩერდა, — რატომო?

— მაგან მე დიდი ხნის წინ დამიკიდა ფეხებზე-მეთქი.

 — მართლაო?

— ეგრეა-მეთქი.

— ფიქრობ, რომ არ მოგცემსო?

— არ ვიცი და არც მაინტერესებს-მეთქი.

ცოტა ხანს ჩუმად მივაბიჯებდით.

— ტროკადეროს შეგიძლია, სთხოვო, შენ მაგათთან არაფერი შეგშლია,

ბოლომდე კაცურად იდექი, უარს არ გეტყვისო.

— არა, ეგეც დაივიწყე-მეთქი.

შეწუხდა, — მოგცემენ, მოგცემენ, არა და, ჯანდაბაში გზა ჰქონიათო.

— არც ერთის ნახვა მინდა და არც მეორის, როგორმე გავიტან თავს-მეთქი.

ცოტა ხანს ისევ ჩუმად მივაბიჯებდით. მერე გულდაწყვეტილი კაცის ხმით

გამაფრთხილა, — მაგიდაც და სკამიც რკინის უნდა იყოს, თორემ ხის თუ იქნება,
ფეხებს მოახერხავენ, წაიღებენ და დაწვავენ. აწი მალე აცივდებაო.

— ვიცი-მეთქი.

— რკინის პატარა სკამი ცეპიონასა აქვს, მოგცემს. აი, მაგიდა უნდა იშოვოო.

შუადღემდე გვეძინა. მერე მე დიდუბეში წავედი ავტობუსით, იქ ძველი, ნახმარი

ნივთების ბაზრობაზე ოთხ ლარად რკინის ჟანგიანი მაგიდა ვიყიდე. მოვიტანე, დავდგი
ეზოში და ნავთიანი ჩვრებით დიდხანს ვხეხავდი. მეორე დილით მე, თამაზამ და
ჟორიკა მომჯიანმა იმ ადგილას, სადაც ოდესღაც მამაჩემის სახელოსნო იყო,
ასფალტი ავყარეთ, მიწა ამოვთხარეთ, ახალი მაგიდის ფეხები ჩავსვით შიგ და
ჩავაცემენტეთ.

ცეპიონა ბარათაშვილმა სკამი არ მომცა. — არა უშავს, — თქვა თამაზამ, — მე

ხომ მაქვს პატარა ხის სკამი, აქ ნუ დავტოვებთ, თან ვატაროთო. — მერე მე და
ნუგზარა შველიძემ გარაჟების ჩანგრეული სახურავიდან სამი თუნუქის ფურცელი
ავაძვრეთ, მოვიტანეთ, მაღლა კედელში ჩარჩენილ რკინის ღერებზე დავამაგრეთ და
იქაურობა გადავხურეთ.

ასე რომ, ჩემი ჩამოსვლიდან მეხუთე დილას სამუშაო იარაღები დავალაგე

მაგიდაზე და კლიენტს დავუწყე ლოდინი.

თამაზამ გასტრონომიდან ხის ცარიელი ყუთი მოიტანა, დაჯდა ზედ და მითხრა:

— ესეც საქმეა, მაგრამ არ მესმის, უფრო უკეთესზე რატომ ამბობ უარსო?

ხაიმასათვის ფულის თხოვნას გულისხმობდა. არ მესიამოვნა და ვითომ არ

გამიგონია.
 ხანდახან ვინმე ხნიერი გამვლელი გაჩერდებოდა და გაკვირვებული
მომაშტერდებოდა, მერე თამაზასთან ჩემს ვინაობას არკვევდა და ხელს მართმევდა.
ზოგს მაშინვე ვცნობდი, ზოგი რომ მეტყოდა, ვინ იყო, მერე ვიხსენებდი, ზოგს ვერც
ვცნობდი და ვერც ვიხსენებდი.

შუადღე რომ გადავიდა, თამაზამ ლოთებთან ერთად არაყი დალია

გასტრონომში და დათვრა. მერე ფული დათვალა, — წავალ, რულეტკას ვითამაშებო,
— მითხრა. გავაყოლე თვალი, მოედანი ბარბაცით გადაჭრა და შენობის კუთხეს
მიეფარა. ცოტა ხნის შემდეგ ჩემ წინ მელოტი, სათვალიანი კაცი გაჩერდა. ვიცანი,
არუთინა იყო, რაფიკას ძმა.

— არ მეგონა, თუ კიდევ გნახავდიო.

იმასაც ის ვუთხარი, რაც სხვებისათვის მქონდა ნათქვამი. — გაქცევის მერე

დამიჭირეს, დიდხანს იძიებდნენ ჩემს საქმეებს, ბოლოს აბსოლუტურად გამამართლეს
და გამომიშვეს-მეთქი. — საფრთხე თითქოს აღარ მემუქრებოდა, მაგრამ მაინც
ვთვლიდი, რომ ჯობდა, თუ დამიჯერებდნენ და ასე იფიქრებდნენ.

— აქამდე რატომ არ გამოჩნდიო?

— გენატრებოდი-მეთქი?

გაეცინა, — არაო.

— არც მე-მეთქი.

ხის ყუთზე ჩამოჯდა და ბანაკის ამბები გაიხსენა.

— თქვენი გაქცევის მერე რეჟიმის უფროსი ჭკუიდან გადავიდა. ოფიცრები და

ჯარიკაცები, ვინც იმ ღამით მორიგეობდნენ, კარცერში ჩაყარეს და იმათ მე და შენი
მეგობარი რუსი მიგვაყოლეს, — ეს საქმე უთქვენოდ არ მოხდებოდაო. — მერე
გამომძიებლები ჩამოვიდნენ რეგიონის ცენტრიდან და მე ფეხებით ჩამომკიდეს, —
ერთი ქალაქიდან ყოფილხართ, ესე იგი, იცოდი, ვინ იყო სინამდვილეში, რატომ
მალავდიო? — ჩემსაზე ვიდექი: — იმ ქალაქში მილიონი კაცი ცხოვრობს, საიდან იყო,
არ უთქვამს, აქ გავიგე პირველად-მეთქი. — იმ გამომძიებლებს შორის ერთი სომეხი
გამოდგა, პოღოსოვი, დედაჩემის მოგვარე, და როგორც სომეხმა, დამინდო და
დამიჯერა, სასამართლოს აღარ გადამცეს.

რაც შეეხება იმ რუსს, იმის საქმე ცუდად წავიდა. შენ თურმე დაბამბული ქურთუკი
დაგრჩა საკანში. ის რომ დაიჭირეს, ხალათის ამარა იყო, ქურთუკი არ ეცვა, — რა
უყავიო? — რომ ჰკითხეს, — მომპარესო, — უთქვამს, მიხვდნენ, რაშიც იყო საქმე და
ისიც ფეხებით დაკიდეს. არ გატყდა, — იმ ღამით ეგ თვალითაც არ მინახავს და
ქურთუკს როგორ მივცემდიო. — მაგრამ არ გაუვიდა. გაქცევაში ხელის შეწყობისათვის
დასდეს ბრალი, გაასამართლეს და სამი წელი დაუმატეს. ასე რომ, შენთან
მეგობრობა იმას ჩემზე ძვირი დაუჯდაო.
 იმ რუსის სახე დამიდგა თვალწინ და გამიფუჭდა გუნება. — ძალიან ვწუხვარ-
მეთქი.

დააქნია თავი, — აბა, ახლა სხვა რა უნდა თქვაო, — და გააგრძელა, — ორი

წლის მერე მე ამნისტია შემეხო და გამოვუდექი საქართველოსაკენო.

— მანუშაკას შესახებ ხომ არ იცი რამე-მეთქი?

ჩაფიქრდა. — მანუშაკასათვის მაშინ ვიღაცას უთქვამს, ციმბირში რომ შეგხვდი და

სახლში მომადგა შენი ამბების გასაგებად. მახსოვს, თათრულად ეცვა
ჭრელაჭრულები. მაიორ თემბრიყაშვილის ნათქვამი შენი ტბაში დახრჩობის შესახებ
არა სჯეროდა, — ისეთ სიზმრებს ვხედავ, დარწმუნებული ვარ, ცოცხალია და
როდისმე აუცილებლად გამოჩნდებაო. — მე ეგ არასოდეს მიმაჩნდა დალაგებულად,
მაგრამ რა გინდა, აგერ ზიხარ, არ შემცდარაო, — გაეცინა. — ეგ იყო და ეგ, იმის მერე
თვალი აღარ მომიკრავს, არსად არ შემხვედრიაო. — ბოლოს ერთი ღერი სიგარეტი
მთხოვა, მოწია და წავიდა.

თამაზა გვიან დაბრუნდა, — წავაგე, რაც მქონდაო, — დაჯდა ყუთზე და თავი

ჩაქინდრა.

ის დღე ისე გავიდა, ერთი შეკვეთაც არ მიმიღია, მშიოდა და ცუდ ხასიათზე ვიყავი.

— რეკლამაა საჭიროო, — თქვა ბოლოს თამაზამ. გასტრონომიდან ხის ყუთი

წამოიღო, სახლში ის ყუთი დავშალეთ, დაბლა ფსკერზე დაგებული ფანერი
საგულდაგულოდ გავფხიკეთ, გავწმინდეთ და ჩარჩოში ჩავსვით. მერე თამაზამ
მეზობელს წითელი საღებავი და ფუნჯი გამოართვა. მე ჩარჩო შევღებე და ფანერს
ორივე მხარეს დიდი, მსხვილი ასოებით დავაწერე: „ფეხსაცმელების შეკეთება“.

მეორე დილით ფანერი სახურავის მაღლა, პურის მაღაზიის მხარეს, ისე

დავამაგრეთ კედელზე, რომ ორივე მხრიდან შეიძლებოდა წარწერის წაკითხვა.
გავიდა ერთი საათი და პირველი კლიენტი გამოჩნდა. ახალგაზრდა ქალმა ჩექმები
ამოიღო ჩანთიდან, ორივე ქუსლი იყო გამოსაცვლელი, — რა ეღირებაო? — მკითხა.

— რამდენი შეგიძლიათ-მეთქი?

— ორი ლარიო.

დავუქნიე თავი. ორ ლარად ორ პურს ვიყიდდი. იმ დღეს კიდევ სამ კლიენტს

მოვემსახურე და შვიდი ლარი დამრჩა, მეორე საღამოს — თოთხმეტი ლარი, მესამე
საღამოს — თვრამეტი ლარი და წავიდა საქმე. შეკვეთები ყოველდღე მემატებოდა
და შესაბამისად, ჩემი და თამაზას სადილი და ვახშამი უფრო და უფრო გემრიელი და
ყუათიანი ხდებოდა. ორი კვირის თავზე, ძველმანების მაღაზიაში, ორი ხალათი,
ჯემპრი, შარვალი და პიჯაკი ვიყიდე და მშვენივრად გამოვეწყვე. საღამოობით ფულს
რომ ვთვლიდი, სიმშვიდე და თავდაჯერება მეუფლებოდა.
 48

ჯერ მენავთე დიტრიხას უფროსმა ქალიშვილმა მიამბო, როგორ ნახა მანუშაკა

დახურულ ბაზარში, აზერბაიჯანელ ქალებთან ერთად, ბროწეულებს ყიდდა თურმე,
— თან პატარა გოგონა ახლდაო.

მერე ელიკო ექთნის დისშვილმა გაიხსენა, — ექვსი თვეც არ იქნება გასული,

დეზერტირების ბაზარში ვნახე, ბადრიჯნებს ყიდდაო. — იმანაც აღნიშნა, — პატარა
გოგონა ახლდა, ჩემი შვილიშვილია, ასე მითხრაო. — ხოდა, ტანსაცმელი რომ
ვიყიდე, ორი დღის შემდეგ, კვირა დილით, ადრიანად ავდექი და ქალაქის ექვსივე
ბაზარი მოვიარე, ხილითა და ბოსტნეულით მოვაჭრე აზერბაიჯანელ ქალებს შორის
მანუშაკას ვეძებდი, მაგრამ ვერ ვიპოვე და საღამოს დაღლილი დავბრუნდი სახლში.

თამაზას თავის საწოლში გაუხდელად ეძინა. მე ლორდ ჩესტერფილდის წიგნს,

„წერილები ჩემს ვაჟს“, მუყაოს ყდა მოვაჭერი და ზედ ქიმიური ფანქრით ასაკში
შესული, დაბერებული მანუშაკა დავხატე. შუბლზე და ლოყაზე ნაოჭები დავაჩინე, თან
ჭრელი თავსაფარი დავახურე, არ გამომივიდა ცუდად. მეორე დილით თამაზამ რომ
ნახა, — ვაა, მანუშაკაო, — მაშინვე იცნო.

დადგა მომდევნო კვირა და ახლა იმ სურათით ხელში მოვიარე ქალაქის ბაზრები.

აზერბაიჯანელებს, ქალი იქნებოდა თუ კაცი, ვაჩვენებდი და ვთხოვდი, — კარგად
დააკვირდით, იქნებ გაიხსენოთ ეს ქალბატონი-მეთქი. — მაგრამ არაფერი გამოვიდა,
ვერავინ ვერ იცნო.

ისევ გვიან დავბრუნდი სახლში. თამაზა მთვრალი დამხვდა, ლაპარაკის ხასიათზე

იყო. თითქმის ყოველ საღამოს ერთსა და იმავეს მიმეორებდა, — იქნებ ხაიმა ვნახოთ
და სესხად ფული ვთხოვოთო. — ახლა ისევ უარი რომ ვუთხარი, სერიოზულად
გაბრაზდა, ბრალი დამდო, — ჩემს აზრებს პატივს არა სცემო. — ნესტოები დაებერა
და ყბა აუკანკალდა, მაგრამ მოახერხა თავის შეკავება და სამი ლარი მთხოვა
არყისათვის. მივცემდი, არ მენანებოდა, მაგრამ, როცა მაგარი მთვრალი იყო,
იფსამდა და კიდევ რომ დაემატებინა, არ მინდოდა. არც შეშა გვქონდა, არც დენი,
სახლი არ თბებოდა და არ გაცივდეს-მეთქი. ჩემი ჭკუით, მოვუფრთხილდი და მაშინ
იფეთქა, — ჩემი იმედები არ გაამართლეო, — და თუ რამე მქონდა, ყველაფერი
ფანჯრიდან ქუჩაში გადაყარა. მე წიხლი მომიქნია, — დაითესე აქედან, შენი ასე და
ისეო. — სულ ღორი და უმადური მიძახა.

— დიდი მადლობა ყველაფრისათვის-მეთქი.

ავიარე კიბე, გავედი ქუჩაში, მოვაგროვე ჩემი ნივთები და ჟორიკა მომჯიანს

მივადექი სახლში. იმას ჩემი დანახვა არ გაჰკვირვებია, — მეგონა, უფრო ადრე
აგერეოდათო, — მითხრა. ის ღამე იქ გავათიე. სამზარეულოში ლეიბი დამიგო
იატაკზე და თბილი საბანი დამახურა. მეორე დილით ნაცნობი დურგალი იპოვა და
ჩემთან მოიყვანა სახელოსნოში.
 დურგალმა იქაურობა გაზომა, ექვსი კვადრატული მეტრი გამოვიდა.
მოვილაპარაკეთ, წავიდა და საღამოს ურიკით გაშალაშინებული ფიცრები და ხის ორი
სვეტი მოიტანა. სახელოსნოს წინ სვეტები მიწაში ჩააცემენტა და ზედ ფიცრები
დააჭედა, რკინის სალტეებით გაამაგრა და მშვენიერი კედელი გამოვიდა. შუაში
ფართო კარი ჰქონდა დატანებული. შემოუვლიდი მაგიდას, გამოაღებდი კარს და
მოედანი გამოჩნდებოდა. ეს ყველაფერი ას ოცი ლარი დამიჯდა. ორმოცი ლარი მე
მქონდა, დანარჩენი ჟორიკა მომჯიანმა მასესხა, თან საბანი და ლეიბი მათხოვა და
ძველი დასაკეცი საწოლი მაჩუქა. საწოლის შუაში ბრეზენტი გახეული იყო, მაგრამ
ტკეჩი დავუდე და ისე გულდაგულ გავკერე, სიმაგრით ახალს არ ჩამოუვარდებოდა.
ქუჩის ლამპიონიდან იზოლირებული მავთულით დენი გადმოვიყვანე და იქაურობა
გავანათე. მერე გვიან ღამით, საქმიანობას რომ მოვრჩი, კარი ურდულით ჩავკეტე,
საწოლი გავშალე, ზედ ქვეშაგებელი დავაფინე და დავწექი. მართალია, ოთახს არც
იატაკი ჰქონდა და არც ფანჯარა, მაგრამ მე ვიყავი ბატონ-პატრონი და გავიფიქრე,
რომ თამაზამ ორჯერ გამიკეთა სიკეთე, ერთხელ, როცა თავის ბინაში მიმიყვანა და
მეორეჯერ, როცა იქიდან გამომაგდო.

მეორე დილას ორ ლარად გრანტიკა სარკოზიანმა დიდი ბიდონით მწვანე

საღებავი მომყიდა, გასტრონომში კიბე ვინათხოვრე და კედელი შევღებე. შეღებვას
რომ მოვრჩი, თამაზა გამოჩნდა, ფხიზელი იყო. იქაურობა შეათვალიერა და, —
კარგად მოგიფიქრებიაო, — მითხრა.

არ გავეცი ხმა. მივიდა და ჩემ პირდაპირ აგურების კუბიკზე ჩამოჯდა. ის კუბიკი

თვითონ ააშენა ცეპიონა ბარათაშვილთან ერთად. ახლა გაუპარსავი ლოყა მოიფხანა
და — შევრიგდეთო, — შემომთავაზა, — ბოდიშს გიხდი, არ ვიცი, რა ჯანდაბა
დამემართაო.

— კარგი, შევრიგდეთ-მეთქი, — აღარ გავართულე.

— მშიაო, — მითხრა მერე.

— მუქთად აღარ გაჭმევ-მეთქი.

შეწუხდა, მაგრამ თქმით არაფერი თქვა. თავი დააქნია და გასტრონომისაკენ

გაიხედა.

ისევ მე ვუთხარი, — საქმეს მოგცემ-მეთქი.

— აბა, საქმეო?

— კვირაში ერთხელ გადასაყრელი ჯღანებით სავსე ტომარა უნდა მომიტანო-

მეთქი. — იმ ჯღანებს სარემონტო მასალად გამოვიყენებდი.

დაფიქრდა.

— ეზო-ეზო უნდა იარო და მოაგროვო-მეთქი.

— სამაგიეროდ რას მთავაზობო?

 — კვირაში შვიდჯერ სადილს და ერთხელ ორას გრამ არაყს-მეთქი.

— თანახმა ვარო.

სამი ლარი მივეცი, თან, — ეს ავანსია-მეთქი! — გავაფრთხილე. ძეხვი და პური

იყიდა, დაჯდა კუბიკზე და ჭამა დაიწყო. ჭამას რომ მორჩა, სიგარეტი გააბოლა და
შემომჩივლა, — კბილები უნდა ჩავისვა, მაგრამ რა ვქნა, ფული არა მაქვსო.

ამ დროს კლიენტი მომადგა და ისეთი ძველი ბატინკები მოიტანა, წესით, დიდი

ხნის წინ რომ უნდა გადაეყარა. ძირები გამოჭმული ჰქონდა, ქუსლები აღარ აჩნდა.
თან, — ლარზე მეტი არა მაქვსო. — შემეცოდა და დავთანხმდი, — კარგი-მეთქი, —
დრო დავუთქვი და რომ წავიდა, მაშინ შევამჩნიე, ჯმუხი, ჯანიანი ბებერი კაცი იდგა
პურის მაღაზიის მხარეს და გაბოროტებული თვალებით მომჩერებოდა. შავი ფერის
პლაში ეცვა და საკმაოდ ახალი შლაპა ეხურა. საპასუხოდ, მეც მკაცრი
გამომეტყველება მივიღე, მაგრამ არაფრად ჩააგდო. მიყურა, მიყურა, ბოლოს
გატრიალდა და გაუყვა ტროტუარს.

— იცანი? — მკითხა თამაზამ და გაეცინა.

— ვინ ოხერია-მეთქი?

— მაიორი თემბრიყაშვილი, სპეციალურად იყო მოსული შენს სანახავადო.

— ასე რატომ ფიქრობ-მეთქი?

— დაგაკვირდა და უკან გაბრუნდა, აბა, რა უნდა ვიფიქროო?

— ახლა რას საქმიანობს-მეთქი?

— ჩვენი რაიონის პოლიციის უფროსის კონსულტანტიაო.

არ მესიამოვნა, — მართლა-მეთქი?

— კომუნისტების მერე ეგ ნაბოზვარი ქუჩაში დარჩა და შიმშილით კვდებოდა,

თვეში თოთხმეტი ლარი ჰქონდა პენსია, მაგრამ დრო ისევ რომ შეიცვალა და აქ,
ჩვენთან, ახალი პოლიციის უფროსი დანიშნეს, იმან დაიბარა და კონსულტანტის
ადგილი შესთავაზა. ეგ პოლიციის უფროსი, როგორც ამბობენ, ოფიციანტი ტერეზას
შვილია და ამიტომ ეს ამბავი არავის გაჰკვირვებია. ტერეზა ხომ გახსოვს? მაიორ
თემბრიყაშვილის საყვარელი იყო, მაგრამ სულ იქით-აქეთ აცეცებდა თვალებს და არც
სხვებს სწყვეტდა გულს. დათვრებოდა თემბრიყაშვილი და გახეთქავდა ცემით. თუმცა
ტკბილი დღეებიც ჰქონდათ, მე თვითონ მინახავს როგორ სეირნობდნენ
სამბორბლიანი მოტოციკლეტით ყველანი ერთად, — გაიხსენა თამაზამ, — ტერეზა
სავარძელში იჯდა, მისი ვაჟი კი თემბრიყაშვილის უკან და ორივე ხელით ფართო
ქამარზე იყო ჩაფრენილი, ძალიან ბედნიერად გამოიყურებოდა, მოტოციკლეტით
სეირნობა არ იყო უბრალო საქმე ხუთი წლის ბიჭისათვისო.
 ასეთი რამე მეც მქონდა ნანახი. — ღმერთო ჩემო, ეგ როდის იყო-მეთქი?! —
გავიფიქრე.

— რაფიკას მკვლელობის მერე, ხაიმა რომ დაიჭირეს, ტერეზას ერთი მხრიდან

ტროკადერო აწვებოდა, — არ გადაუხვიო სიმართლეს, კარგად გაიხსენე
ყველაფერი, არაფერი გამოგრჩესო, და მეორე მხრიდან მაიორი თემბრიყაშვილი, —
თქვი, რომ იმ ღამეს ხაიმა საერთოდ თვალით არ გინახავსო. თემბრიყაშვილი
მილიციის ინტერესებს იცავდა, თუ ხაიმას ალიბი არ გამართლდებოდა, ებრაელებს
დიდ ფულს მოსთხოვდნენ, მაგრამ ტერეზამ სიმართლე თქვა და სამუდამოდ მოიგო
ხაიმას გული. ძაღლებს სავაჭროდ ბევრი არაფერი დარჩათ, რაც ტროკადერომ
შესთავაზა, აიღეს და იმ საქმეზე ხელი ჩაიქნიეს.

თამაზას გაგებული ჰქონდა, რომ ტერეზა ერთი ხანობა ხაიმას წერილებს

ისრაელიდან იღებდა და თვითონაც უგზავნიდა. მერე ერთ ცივ ზამთარში, ქალაქში
არც გაზი რომ არ იყო და არც დენი, გაცივდა და მოკვდა. მაგრამ როგორც ამბობენ,
მოასწრო და ხაიმას მისწერა, „იქნებ შენმა გავლენიანმა მეგობრებმა ჩემს ბიჭს
მიხედონო. “ ხოდა, აი, ტროკადერომ მიხედა და ჩვენი რაიონის პოლიციის უფროსად
დასვაო.

შევიგინე, — ერთი მაგ თემბრიყაშვილის დედაც-მეთქი! — ხომ იმდენი წელი იყო

გასული, მაგრამ მაშინ რომ მცემა, ზამთარში, სისხლს რომ ვარწყევდი, მაინც მწარედ
მახსოვდა.

თამაზამ სიგარეტის ნამწვი გადააგდო და ადგა, — საქმე მაქვსო, — თქვა და

წავიდა. ცოტა ხნის შემდეგ ჭაღარა კაცმა მოაკითხა, — სად წავიდა ან როდის
დაბრუნდებაო?

— არ ვიცი-მეთქი.

ისიც რომ წავიდა, ცეპიონა ბარათაშვილი გამოჩნდა. ყბა შეხვეული ჰქონდა,

კბილი სტკიოდა. ახალი კედელი შეათვალიერა, მოწონების ნიშნად აწეული ცერა
თითი დამანახა და შემომთავაზა: — თუ გინდა, მატყლის ლებსა და საბანს მოგყიდი,
ჩაწვები შიგ და იქნები თბილადო.

— რამდენად-მეთქი?

— ორმოც ლარადო.

— რა ამბავია-მეთქი?!

— ოცდათხუთმეტი იყოსო.

— ოცდაათი-მეთქი.

— თანახმა ვარო.

— ოღონდ ახლა ფული არა მაქვს-მეთქი.

 — არა უშავს, როცა გექნება, მაშინ მომეციო.

— კარგი-მეთქი.

— საღამოს მოგიტანო.

— თუ არ მომეწონება, უკან გაგატან-მეთქი.

— მოგეწონებაო.

საღამოს უკვე ბნელდებოდა, ტომარაში ჩატენილი ლეიბი და საბანი რომ

მოიტანა, ვნახე და მართლა მომეწონა, თითქმის ახალი იყო. — საიდანა გაქვს-მეთქი?

— უცხოელი მდგმური მყავდა, წასვლისას რაც ვერ გაყიდა, მე დამიტოვაო.

შევთანხმდით, კვირაში სამ ლარს მივცემდი და ასე გავისტუმრებდი.

მერე თამაზა გამოჩნდა, ტროტუარს ბარბაცით მოუყვებოდა. ცეპიონამ შეხედა და

შეშურდა, — ამას რა ბედი აქვს, ყოველდღე მთვრალიაო, — თქვა და გატრიალდა,
— მაგის ბოდვების მოსმენის თავი არა მაქვსო.

თამაზა მოვიდა და გაჩერდა, — ეგ ფხიზელი იყო, არა? — მკითხა ცეპიონაზე.

დავუქნიე თავი. — ეგ როცა ფხიზელია, მთვრალებს ვერ იტანს. ნამდვილი
არისტოკრატია, უსინდისო და გათახსირებულიო. — მივიდა და კუბიკზე ჩამოჯდა.

— სად იყავი-მეთქი?

— უნივერსიტეტის პროფესორებმა დამპატიჟეს, მიყვარს განათლებულ ხალხთან

ყოფნაო.

— სად გაიცანი-მეთქი?

— ციხეში, კომუნისტების დროს, მთავრობის საწინააღმდეგო პროკლამაციების

დაბეჭდვას აბრალებდნენო.

მერე ხმაურზე თავი მიაბრუნა. მოედნის კუთხეში ასე ოცი-ოცდაორი წლის ბიჭები
გამოჩნდნენ, იგინებოდნენ და დაძაბული სახეებით ერთმანეთში რაღაცას დაობდნენ.

— მივალ, ჭკუას დავარიგებ, — გადაწყვიტა თამაზამ და წამოდგა.

— თავი დაანებე-მეთქი, — გავაფრთხილე, მაგრამ არ დამიჯერა. არ ვიცი, იქ რომ

მივიდა, მათ შორის რა საუბარი გაიმართა, მაგრამ მისი კეთილშობილური განზრახვა
იმით დამთავრდა, რომ ის ნაბიჭვრები დაესივნენ და ცემა დაუწყეს. მე და ერთი
გულადი ხნიერი ქალი ვაზავებდით. თამაზა ბოლომდე ფეხზე იდგა, ვერ წააქციეს.
იმიტომ კი არა, რომ დიდი ვაჟკაცი იყო, იმ ნაბიჭვრებიდან წესიერად ხელის მოქნევა
არავინ იცოდა. მაგრამ რაც მოხვდა, ისიც საკმარისი იყო. ცხვირ-პირი დაუსივდა და
სისხლი სდიოდა. ბოლოს ყველაფერი რომ მორჩა და ეზოსაკენ მიგვყავდა პირის
დასაბანად, ქვა ესროლეს და თავში მოარტყეს. ეტკინა, სიმწრისაგან კბილები
დაკრიჭა და რელიგიური გახდა, — ღმერთო, აპატიე, რამეთუ არ იციან, რას
სჩადიანო.

სახიდან და თავიდან სისხლი მოვბანეთ და ნატკენ ადგილებზე სალფეთქები

დავაფარეთ. მერე მისი მეზობელი კაცი გამოჩნდა და იმან სახლში გააცილა. მე ჩემს
სახელოსნოს დავუბრუნდი. იმ ქალს, გაზავებაში რომ მომეხმარა, თურმე ჩემთან
ჰქონდა საქმე. ჩანთიდან ფეხსაცმელები ამოიღო და მაჩვენა, — რა ეღირებაო? —
ფეხსაცმელებს ძირები ჰქონდა გამოსაცვლელი.

— რამდენიც შეგიძლიათ-მეთქი, — ეს იყო ჩემი სტანდარტული პასუხი.

— ორი ლარი საკმარისი იქნებაო? — მკითხა მორიდებით.

მე მადლობელი ვიყავი, გაზავებაში რომ მომეხმარა და, — თქვენგან ერთიც

საკმარისი იქნება-მეთქი.

გაუხარდა, — დიდი მადლობაო.

ჩემი დახატული მანუშაკას სურათი კედელზე მქონდა გაკრული. გადაიხარა და

დააკვირდა, — ეს მანუშაკააო? — მკითხა.

— კი-მეთქი, — დავუქნიე თავი.

— მე მაგათი მდგმური ვიყავი, თქვენ რომ დაგიჭირეს, იმ წელიწადს გავთხოვდიო.

— მე გახსოვართ-მეთქი?

დამიქნია თავი, — კიო.

— როგორ მიცანით-მეთქი?

— მითხრეს, ვინცა ხართო.

— აჰა-მეთქი, — და გავუღიმე.

— თქვენს დაჭერას საწყალი სუსანა და მანუშაკა ძალიან მწარედ განიცდიდნენო.

რა უნდა მეთქვა? შეწუხებული სახე მივიღე.

— იცის თქვენი დაბრუნების შესახებო?

— არა მგონია-მეთქი.

— გაუხარდებაო.

— ბოლოს როდის ნახეთ-მეთქი?

— შარშან, ავტობუსით ვიმგზავრეთ ერთად. მე კახეთიდანა ვარ და ჩემი ძმისა და

ძმისშვილის სანახავად მივდიოდიო.
 — მანუშაკა სად მიდიოდა, ხომ არ გახსოვთ-მეთქი?

— სახლში, იორმუღანლოს გადასახვევთან ჩამოვიდაო.

— იქ ცხოვრობს-მეთქი?

დამიქნია თავი, — იმ ავტობუსში ადრეც შევხვედრივართ ერთმანეთსო.

— თავს როგორ გრძნობდა-მეთქი?

— მშვენივრად. თან ქმარი ახლდა დანარჩენ ცოლებთან ერთად. ყველა

გამაცნოო.

ქალი რომ წავიდა, ავფორიაქდი, მუშაობა აღარ შემეძლო. სახელოსნო დავკეტე

და აბანოში წავედი. დავიბანე და გავიპარსე. უკან რომ დავბრუნდი, ტანსაცმელი და
ფეხსაცმელები მოვაწესრიგე. მერე საწოლი გავშალე და დავწექი, მაგრამ ვერ
დავიძინე, დაძაბული ვიყავი და ვწრიალებდი. ჯერ კიდევ ბნელოდა, რომ ჩავიცვი და
ნავთლუღის ავტოსადგურისაკენ გავწიე.

დილის რვა საათისათვის კახეთისაკენ მიმავალ ავტობუსში პირველი ავედი და

ადგილი მძღოლის უკან დავიკავე. მალე იქაურობა მგზავრებით გაივსო. სკამები არ
ეყოთ და ფუთებსა და ტომრებზე სხდებოდნენ. რომ დავიძარით, მანუშაკას სურათი
უბიდან ამოვიღე, წამოვდექი და ხმამაღლა გამოვაცხადე, — ვინც ამ ქალბატონს
იცნობს და მიმასწავლის, სად ცხოვრობს, საჩუქრად ათ ლარს მიიღებს-მეთქი. — ამ
ჩემმა განცხადებამ ინტერესი გამოიწვია. მანუშაკას სურათი ხელიდან ხელში
გადადიოდა და ცოტა ხნის შემდეგ ერთმა, არცთუ მთლად ახალგაზრდა ქალმა
დამიძახა, — ჩემი მეზობელიაო, — ჩემგან ხუთი სკამის იქით იჯდა, — სახლს
მიგასწავლითო. — მერე სურათით სახე დაინიავა და შემახსენა, — ასე რომ,
შეგიძლიათ, ათი ლარი გადმომაწოდოთო.

— ბოლოს როდის ნახეთ-მეთქი?

— ერთი კვირის წინ, ძროხებს მიერეკებოდაო.

ორი საათის შემდეგ იორმუღანლოს გადასახვევთან გავჩერდით. მგზავრების

ნახევარზე მეტი ჩამოვიდა ავტობუსიდან. მოიკიდეს ფუთები და ტომრები და ერთად
დაიძრნენ სოფლისაკენ. იმ ქალს, მანუშაკა რომ იცნო სურათზე, ფეხდაფეხ
მივყვებოდი. გაიხსენა: — ეგ რომ აქ მოიყვანეს, მე პატარა ვიყავი, შვიდი თუ რვა წლის.
მაგის ქმარს იმ დროისათვის სამი ცოლი და თოთხმეტი შვილი ჰყავდა, ასე რომ,
სახლში საქმე ბევრი ჰქონდათ და სინამდვილეში მუქთი მოსამსახურე უფრო
სჭირდებოდა, ვიდრე ცოლიო.

— შვილები რამდენი ჰყავს-მეთქი?

— ერთი გოგო ჰყავდა და მოუკვდა, ახლა შვილიშვილს ზრდისო.

 49

სოფელში რომ შევედით, მერე კიდევ დიდხანს ვიარეთ. იორმუღანლო ყველაზე

დიდი აზერბაიჯანული სოფელია საქართველოში. სულ ცოტა ათას ხუთასი კომლი
მაინც ცხოვრობს. ბოლოს ქალი გაჩერდა, — მე მოვედიო, — მითხრა და მიმასწავლა,
საით წავსულიყავი. — მარჯვნივ რომ გაუხვევ, ღელე ჩამოდის, გადახვალ ბოგირზე
და იქიდან ახლოა, ორსართულიანი სახლია, ლურჯად შეღებილი აივნით, ადვილად
მიაგნებო.

გადავიარე ბოგირი, გავცდი კაკლის ხეებს და ძველი ღობის იქით ლურჯად

შეღებილი რკინის გრძელი აივანი დავინახე. გავჩერდი და სული მოვითქვი. მერე
ღობესთან ახლოს მივედი და იქაურობას თვალი შევავლე.

ეზოში სახლის ერთ მხარეს საქათმე და დიდი ბოსელი იდგა, მეორე მხარეს —
ფიცრებითა და მორებით შეკრული ფიცრული. ფიცრულის წინ პატარა გოგონა და
კავკასიური ნაგაზის ლეკვი მიწაზე კოტრიალობდნენ. იქვე ინდაურები და ქათმები
ბალახს წიწკნიდნენ. რატომღაც ცას ავხედე. ცა გვიანი შემოდგომის თეთრი
ღრუბლებით იყო სავსე.

ამ დროს ფიცრულის კარმა გაიჭრიალა, გაიღო და მხრებში მოხრილი ქალი

გამოჩნდა. დაიხარა, ბავშვი ააყენა და მტვერი ჩამოფერთხა.

ორივე ხელით ღობეს ჩავეჭიდე.

მერე ქალმა თავი ასწია და შემამჩნია. ნელა გასწორდა წელში და რაღაც

დამიძახა აზერბაიჯანულად.

ხმა ვერ ამოვიღე, ერთმანეთისაგან სულ ოცი მეტრი გვაშორებდა,

სუნთქვაშეკრული მივჩერებოდი.

ქალმა ბავშვს ხელი უშვა და ჩემკენ წამოვიდა. რაც უფრო მიახლოვდებოდა, მით
უფრო ვრწმუნდებოდი, ის იყო, არ მეშლებოდა. ჭრელი თავსაფარი ეხურა,
ნაცრისფერი ფლანელის კაბა და რეზინის დახეული ბოტები ეცვა. სახე ნაოჭებით
ჰქონდა დაღარული. ბოლო ნაბიჯები შეანელა, გაჩერდა ჩემ წინ და ერთმანეთს
თვალებში ჩავხედეთ. მზით გარუჯული სახე გაუფითრდა და თვალები აუელამდა.
მიცნო. — ღმერთო ჩემო, ეს შენა ხარო?! — წინ კბილები აკლდა.

— მე ვარ, მანუშაკ, მოვედი-მეთქი.

გამიღიმა, ჭაღარა თმა შუბლზე ჩამოეშალა, ხელით უკან, თავსაფარში შემალა

და ნელა ჩაიკეცა. გადავედი ღობეზე და ჩავიმუხლე. ასწია თავი და გაკვირვებული
მომაჩერდა. მერე ასადგომად წამოიწია, მივეშველე. წელში გასწორდა თუ არა,
ხელები მკერდზე და სახეზე ფრთხილად მომიფათურა და ატირდა. მინდოდა მეკითხა,
— როგორა ხარ-მეთქი? — მაგრამ ხმა ვერ ამოვიღე.
 — ღმერთო ჩემო, რომ იცოდე, როგორ გელოდებოდიო, — წაიჩურჩულა.

ფრთხილად მოვხვიე ხელი და მკერდზე მივიკარი. მისი ოფლისა და სუნთქვის

ნაცნობმა სუნმა იმდენი წლის განმავლობაში რომ მახსოვდა, თავბრუ დამახვია და
ვიგრძენი, ჩემს მარჯვენა ლოყაზე როგორ დაგორდა ცრემლი. ეს იყო სულ,
მოვახერხე და შევიკავე თავი. უკან დავიხიე და გავუღიმე.

ამ დროს ბავშვის ხმა გავიგონე, — ბებო, ეს კაცი ვინ არისო?

— ეგ იყო ის კეთილი და ლამაზი ბიჭი, მე რომ მიყვარდაო.

— შენ ჯუდე ხარო? — მკითხა ბავშვმა საქმიანი გამომეტყველებით.

თავი დავუქნიე.

— ძალიან სასიამოვნოაო, — ქართულად თითქმის აქცენტის გარეშე

ლაპარაკობდა.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

— ჩემი შვილიშვილიაო, — მითხრა მანუშაკამ და თავსაფრის კიდით ცრემლი

მოიწმინდა, — გოგო მყავდა, სანამ აქ მოვხვდებოდი, მანამდე შემეძინაო.

— ვიცი-მეთქი, — დავუქნიე თავი.

— თბილისში სწავლობდა სააბრეშუმო ტეხნიკუმში, ექვსი წლის წინ, ზამთარში,

ფეხმძიმე დაბრუნდა და მშობიარობას გადაჰყვაო.

ბავშვს თავზე ხელი გადავუსვი. — ლამაზი ბავშვია, რა ჰქვია-მეთქი.

— ამბობდა, გოგო თუ შემეძინა, მანუშაკას დავარქმევო და მეც მანუშაკა

დავარქვიო.

მერე ხელი მომკიდა და ფიცრულისაკენ წავედით, — ჩვენ ამ ფიცრულში

ვცხოვრობთო, — მითხრა და გამიღიმა, იმ ძველი, დამფრთხალი, გულუბრყვილო
ღიმილით. იქ კარის გვერდით, ხის გრძელ სკამზე ჩამოვსხედით. — ასე მამაჩემის
საპარიკმახეროსთან ვისხედით ხოლმეო, — გაიხსენა და ისევ გამიღიმა.

იმ დღეს დიდხანს და ბევრი ვილაპარაკეთ, მაგრამ მე ახლა მარტო იმ ამბებს

გამოვარჩევ, რაც, ჩემი აზრით, უფრო მნიშვნელოვანი იყო და ძალიან მოკლედ
მოგიყვებით:

— ის ფურცელი, სადაც შენი მისამართი და ახალი სახელი და გვარი ჩავიწერე,

კაბის ჯიბეში შევინახე. სახლში რომ მივედი, წამოსასვლელად დავიწყე მზადება და ის
კაბა გავრეცხე. მაგრამ ფურცლის ამოღება დამავიწყდა. მერე ვნახე, კაბა რომ გაშრა,
დაგრეხილი და გამხმარი იყო. ასოები ისე გაიცრიცა და წაიშალა, ვეღარ გავარჩიეთ
ვერც მე და ვერც ხაიმამო.
 მახსოვს, წამოვდექი და გავიარ-გამოვიარე. გული ამიჩქარდა.

— აი, თურმე რაში ყოფილა საქმე-მეთქი! — ხაიმამ თუ არ იცოდა, ვინ უნდა

ეძებნა, როგორ მიპოვიდა?! არადა, მთელი იმ წლების განმავლობაში, ისე ვიყავი
ნაწყენი, რომ გამახსენდებოდა, ბოღმისაგან სული მეხუთებოდა. — ღმერთო ჩემო,
ერთხელ მაინც როგორ არ დავუშვი, რომ იმ ფურცელს შეიძლებოდა, რამე
მოსვლოდა-მეთქი?!

— წამოსვლისას ხაიმამ შენთან ტელეფონის ნომერი გამომატანა, — გააგრძელა

მანუშაკამ, — დარეკავდი და იკითხავდი, სინაგოგაში ანგელოზები რა ჭკუაზე არიანო,
მერე ეტყოდი, როდის დარეკავდი კიდევ, გააფრთხილებდნენ ხაიმას და ისიც შენს
ზარს დაელოდებოდაო.

ლაპარაკის დროს სიტყვებს ყლაპავდა. მხრებში მოხრილი იყო,

ტანჯვაგამოვლილი ადამიანის დამფრთხალი, ჩლუნგი გამომეტყველება ჰქონდა.

— კრასნოდარის რკინიგზის სადგურში ორი დღე და ღამე ვიჯექი ფანჯარასთან

და გელოდებოდი. მერე იმ ტელეფონის ნომრით მოვახერხე ხაიმასთან დაკავშირება
და ვუთხარი, რომ არ იყო კარგად საქმე. — კარგი, მე ჩამოვალ და შევეცდები,
მოვძებნოო, — მითხრა და ორი დღის მერე მართლა ჩამოვიდა. მე თბილისში
გამომიშვა, თვითონ მთელი კვირა დარჩა იქ და ძალიან ცუდ ხასიათზე დაბრუნდა. —
ან მოკლეს ან ახალი სახელითა და გვარით სხვა საქმეზე ჰყავთ ძაღლებს
დაჭერილიო.

— რატომ უნდა მოეკლათ-მეთქი?

— იმ ოქროს გამოო.

ავტირდი, არ მინდოდა ასეთი რამის დაჯერება. — არა, ცოცხალია-მეთქი.

— ღმერთმა ქნას, მაშინ ალბათ მოახერხებს და როგორმე მოგვაწვდენს ხმასო.

ლოდინში გაიარა ორმა წელმა და ბოლოს, ისრაელში წასვლის წინ რომ ვნახე,
ხაიმამ მითხრა, — იმედი დავკარგე, არა მგონია, რომ ეგ როდისმე გამოჩნდესო.

ამ დროს მე იქით ველოდი.

— თუ გახსოვს, ჩვენს სახლში, ეზოს მხრიდან, კედელზე მერცხლებს ბუდე

ჰქონდათ მიშენებული. ყოველ გაზაფხულზე აკითხავდნენ. მესიზმრა, ვითომ იმ
ბუდიდან ამოყავი თავი, პატარა იყავი ბარტყივით. — ეს რა მოგსვლია-მეთქი? —
შევწუხდი. შენ სერიოზულად და საქმიანად მიპასუხე: — არა უშავს, მანუშაკ,
გავიზრდებიო. — შეაჯექი მერცხალს ზურგზე და გაფრინდი. სანამ თვალს
მიეფარებოდი, ხელს მიქნევდი და მიძახოდი, — დავბრუნდები, გული არ გაიტეხოო.
— ის სიზმარი კარგად მენიშნა, არ მავიწყდებოდა და რომ გავიხსენებდი, გული
იმედით მევსებოდაო.
 კარგა ხნის მისული ვიყავი იქ, ტრაქტორის ხმა რომ გავიგონე და თავი მივაბრუნე.
ჭიშკარი ღია იყო და იქიდან ძველისძველი, ბორბლებდაბრეცილი ტრაქტორი,
შეიძლება ითქვას, რომ ეზოში შემობარბაცდა და ჩვენ ახლოს გაჩერდა.
ტრაქტორიდან წელში მოხრილი მოხუცი კაცი გადმოვიდა, სამოცდაათზე მეტის
იქნებოდა.

— ჩემი ქმარიაო, — მითხრა მანუშაკამ და წამოდგა. მეც წამოვდექი და

მისალმების ნიშნად თავი დავუკარი. კაცმა სალამზე არ მიპასუხა, მანუშაკას მიაჩერდა.
მანუშაკამ რაღაც უთხრა აზერბაიჯანულად და მხარზე ხელი დამადო.

იმან ამხედა, დამხედა და გადააფურთხა, მერე გატრიალდა და სახლისაკენ

წავიდა.

— რა უთხარი-მეთქი?

— ვუთხარი, რომ ჩემი ძველი მეგობარი ხარ, ძალიან ძვირფასი მეგობარიო.

კაცმა ღეჩოზე კარი შეაღო და სახლში შევიდა. ცოტა ხნის შემდეგ უკან დაბრუნდა,
თან ორი ქალი მოჰყვებოდა, უფრო მაღალმა ქალმა მანუშაკას რაღაც დაუძახა,
მანუშაკამ უპასუხა. კაცს მანუშაკას პასუხი ახლაც არ მოეწონა, გაბრაზდა და აყვირდა.
მანუშაკა სერიოზული სახით უსმენდა, ხმა აღარ ამოუღია. მერე სამივენი ტრაქტორზე
ავიდნენ და წავიდნენ.

— სამუშაოდ არ წავყევი, — ამიხსნა მანუშაკამ, — საღამოს ალბათ ჯოხით მცემსო.

— რომ დაინახა, შევწუხდი, ჩემი დამშვიდება სცადა, — ეგ არაფერი, ღონე აღარა
აქვს, გინდა მაგას დაურტყამს და გინდა ხუთი წლის ბავშვსო.

— ჯოხი მაინც ჯოხია-მეთქი, — მართლა გამიფუჭდა გუნება.

— ისე ცუდი კაცი არ არის, საჭმელი და ტანსაცმელი არ ენანება, სურენას ნახვას

როცა მოვინდომებ, გზის ფულს მაძლევს და მიშვებს, უარი არასოდეს უთქვამსო.

— სურენა ცოცხალია-მეთქი?

— ხრამჰესთან რომ საგიჟეა, იქა ჰყავთ მთავრობის ხარჯზე წელიწადში სამჯერ

ან ოთხჯერ მივდივარ და ვნახულობ. თავზე თმა აღარა აქვს და ხელები უკანკალებს,
როგორც საწყალ გარიკას. ხომ იცი, გარიკას ბოლოს ხელების კანკალი დაეწყო და
ვეღარ მუშაობდაო.

— ვიცი-მეთქი.

— თავიდან მეგონა, ხალხის დასანახად იქცეოდა ასე, ეშინოდა, ვინმე რომ არ

მიმხვდარიყო, რაში იყო საქმე, რა მოხდა სინამდვილეში, მაგრამ თურმე ვცდებოდიო.

— რა მოხდა-მეთქი?

— რაფიკას მაგან გამოსჭრა ყელიო.

 — გარიკამ-მეთქი?

— ხოო.

— რას ამბობ-მეთქი? — მართლა გამიკვირდა.

— ეს რომ გავიგე, მთელი ღამე ვტიროდიო.

ჩავფიქრდი და არუთინას ნათქვამის გადამოწმება მოვინდომე, — შენ რაფიკს

მოსწონდი-მეთქი, — გავახსენე.

შემომხედა და თავი დახარა.

— არ მინდა მაგის გახსენებაო.

მაინც ვკითხე: — ძალა იხმარა?

თავი კიდევ უფრო დაბლა დახარა.

— როგორ გითხრა, შემეშინდაო.

— ეგ როდის მოხდა-მეთქი?

— გახსოვს, ჟაკეტი რომ მაჩუქე? ზედ იასამნები იყო ამოქარგული.

დავუქნიე თავი.

— იმ საღამოს ბაღის შესასვლელთან გელოდებოდი, კინოში უნდა

წავსულიყავით. ეგ გამოჩნდა თავისი ახალი „ვოლგით“ და — მოდი, ჩაჯექიო! —
მიბრძანა.

— მაშინ რატომ არ მითხარი-მეთქი?

თვალებში შემომხედა და სახეზე წუხილი გამოეხატა. — ასეთი რამე როგორ

მეთქვაო, — თქვა.

— რამდენჯერ შეხვდი-მეთქი?

— ხუთჯერ თუ ექვსჯერ, ზუსტად არ მახსოვსო.

გული დამიმძიმდა.

— შენ ისევ ისე მიყვარდი, შენ მიმართ ჩემთვის არაფერი შეცვლილაო.

რა უნდა მეთქვა?

— ბოლოს ძალიან ცუდად მომექცაო.

— ვიცი-მეთქი.
 — მაგრამ მაინც შემეცოდაო.

აღარ მინდოდა რაფიკაზე ლაპარაკი. — დაივიწყე ეგ ამბავი-მეთქი.

კრასნოდარში როგორ დამიჭირეს და მერე რა გადამხდა, მოკლედ მოვუყევი.

დაჭყეტილი თვალებით, ყურადღებით მისმენდა და თანაგრძნობით აქნევდა თავს.

— ერთი თვეც არაა, რაც ჩამოვედი. ხალხი ძალიან შეცვლილია, ისეთი

შეგრძნება მაქვს, თითქოს სხვა ქვეყანაში ვარ-მეთქი.

— რას საქმიანობო?

ვუთხარი. — ასე რომ, ჯერჯერობით თავი გამაქვს-მეთქი.

პატარა მანუშაკა მთელი ის დრო ლეკვს ეთამაშებოდა, მერე შევიდა ფიცრულში

და ყველითა და პურით ხელში დაბრუნდა, გაგვიღიმა და ჩვენ ახლოს, ხის კუნძზე
ჩამოჯდა.

— მე თუ გესიზმრებოდიო? — მკითხა მანუშაკამ.

— შენი დასიზმრება კარგად მქონდა დაცდილი-მეთქი.

ესიამოვნა.

ღეჩოზე სახლის ფანჯარა გაიღო და მოხუცი, მსუქანი ქალი გამოჩნდა, მანუშაკას

რაღაც უთხრა მკაცრად და ფანჯარა ისევ დახურა. — ჩემი ქმრის უფროსი ცოლია, —
მითხრა მანუშაკამ, — ქათმებს უნდა ვაჭამოო. — მერე წამოდგა, ფარდულში შევიდა
და იქიდან გაზეთების დასტა გამოიტანა, ჩემ გვერდით სკამზე დაალაგა და მითხრა,
— აქ გაზეთების გამყიდველი ტროკადეროს სურათს თუ ნახავს სადმე გაზეთში
დაბეჭდილს, იმ გაზეთის ერთ ეგზემპლარს ჩემთვის ინახავს და ვყიდულობ, აი, ნახე,
რამდენიაო.

— რა ჯანდაბად გინდა-მეთქი? — მართლა გამიკვირდა.

— ეგ შენ ძალიან დიდ პატივს გცემდაო.

გამეცინა.

— რა, ასე არ იყოო?

— მე რომ თეთრი დათვების სანახავად გამიშვეს, ეგ მაგის დამსახურებაა-მეთქი.

— მართლაო? — შეწუხდა.

— აბა, შენ რა, გჯერა, რომ მართლა მე დავბრიდე კუკიაზე ის ორი ნაბიჭვარი-
მეთქი?

ისე მომაჩერდა, თითქოს რაღაცას იხსენებდა, — არ ვიცი, რა ვთქვაო.

 — მაგის ხალხმა დაბრიდა, მაგრამ მე ავიღე ჩემს თავზე-მეთქი.

— რატომო?

— რა მექნა, სხვა გზა არა მქონდა-მეთქი.

ჩაფიქრდა, — აწი აღარ ვიყიდი გაზეთს, სადაც მაგისი სურათი იქნებაო.

ოცამდე გაზეთი მაინც იყო, მაგრამ მე სულ რამდენიმეს გადავხედე. ტროკადერო

არც ერთ სურათზე არ იღიმებოდა, მსუქანი და სერიოზული იყო, საქმიანი კაცის
გამომეტყველება ჰქონდა. ძალიან ჰგავდა იმ ბებერ ტროკადეროს, მე რომ
დამესიზმრა ბევრი წლის წინ მატარებელში, როცა მოსკოვიდან ვბრუნდებოდი.

ერთ სტატიას გადავავლე თვალი. ცაში აჰყავდათ ქებით, როგორც დიდ

ბიზნესმენი და ქველმოქმედი. სხვაგანაც ალბათ მსგავსი ქება-დიდება ეწერა და აღარ
დამაინტერესა. გაზეთებს დავანებე თავი და მანუშაკას გავხედე. ქათმებითა და
ბატებით იყო გარშემორტყმული. ერთ ხელში ვედრო ეჭირა და იქიდან მუჭით
სიმინდის მარცვლებს იღებდა და ჰაერში აბნევდა.

მერე მე მაწვნით გამიმასპინძლდა, თიხის ჯამით გამომიტანა ფიცრულიდან, — მე

დავამზადეო. — მეც შევუქე, — გემრიელია-მეთქი.

მაშინ გაახსენდა, — შენი სკოლის დამთავრების ატესტატი მე მაქვს, წაიღებო?

— რაღა დროს ჩემი სწავლაა-მეთქი.

— აბა, რა ვუყოო?

— ჯერჯერობით იყოს შენთან-მეთქი, — მთლად გადასაგდებად ვერ გავიმეტე.

მიყურებდა და უხაროდა, — ჯუდე, რა კარგად გამოიყურები, რომ იცოდეო. — ამ

დროს თავზე თმა აღარ მქონდა და პირში — კბილები, ვჩიფჩიფებდი.

წასვლისას თხუთმეტი ლარი ვაჩუქე, — ხუთი ლარით ბავშვს კანფეტები უყიდე,

ათი შენს ქმარს მიეცი, იქნებ გული მოულბეს და შეგირიგდეს-მეთქი.

გაეღიმა, — არ ცდები, ფული უყვარსო. — მერე ბავშვთან ერთად ბოგირამდე

გამაცილა. იდგნენ და მიყურებდნენ. რამდენჯერაც მივიხედე, იმდენჯერ დამიქნიეს
ხელი.

ვიარე, ვიარე და გავცდი სოფელს, გავედი მთავარ გზაზე და შებინდდა კიდეც.

მანქანები კანტიკუნტად ჩანდნენ, ხელს ვუწევდი, მაგრამ არ მიჩერებდნენ.
მივუყვებოდი გზის ნაპირს და ბოლოს, სულ რომ დაბნელდა, მანქანის ფარების შუქზე,
გზის მეორე მხარეს თივის ზვინებს მოვკარი თვალი და გადავჭერი გზა, მოვიტოვე უკან
გათიბული მინდორი, მივადექი პირველივე ზვინს, ჩავიმალე შიგ და ავტირდი.
 50

დილით ადრე გამომეღვიძა, გამოვძვერი ზვინიდან და ტანსაცმელი გავიფერთხე.

საიდანღაც გამხდარი, ჭრელი მაწანწალა ძაღლი გამოჩნდა, შემომხედა და კუდი
ოდნავ გააქნია. უფრო მეტის ღირსად არ ჩამთვალა. მეც ძლივს შესამჩნევად
დავუკარი თავი და ერთმანეთს დავშორდით, ის მარცხნივ გაუყვა გზის ნაპირს, მე —
მარჯვნივ.

საბარგო მანქანამ შუადღისათვის ქალაქში ჩამომიყვანა. ვერ ვიყავი გუნებაზე.

ავედი უბანში. ტანსაცმელი გამოვიცვალე. ხელ-პირი დავიბანე და საქმეს შევუდექი.
მანუშაკასთან შეხვედრაზე ვფიქრობდი და გული დამძიმებული მქონდა. ხან სადგისი
მივარდებოდა ხელიდან, ხან — ჩაქუჩი.

ასე ერთი საათის შემდეგ თამაზა გამოჩნდა, თავი ბინტით ჰქონდა შეხვეული.
შეწუხებული იყო, მეზობელს უთქვამს, — ჩვენს უბანში დასარიგებელი პენსიები
ფოსტალიონმა რესტორან „ქალაქურში“ დაამღერა ხალხური საკრავების
თანხლებით, ასე რომ, ამ თვეში პენსიის იმედი არ გქონდესო.

მერე მკითხა, — გუშინ სად იყავი, რომ არ ჩანდიო.

— მანუშაკა ვნახე-მეთქი.

— სადო?

ვუთხარი.

— ვინ მიგასწავლაო?

ესეც ვუთხარი.

— როგორ არისო?

— არა უშავს-მეთქი.

რამდენიმე წამით გაირინდა, — შენ, ძმაო, ჯადო გაქვს გაკეთებულიო, — მითხრა

მერე.

ცერად გავხედე.

— აბა, ეგ მანუშაკა აქამდე როგორ ვერ დაივიწყეო?

— ტრაკი დააყენე-მეთქი, — შევუღრინე.

დამაცქერდა, — ასეა, — დააქნია თავი, დაამთქნარა და — მშიაო, — მითხრა.

— საქმეს როდის შეუდგები-მეთქი?

 — აი, თავი მომირჩება და მერეო.

თევზის კონსერვები, ყველი და ბოთლებით ლუდი ნისიად ავიღეთ

გასტრონომიდან და ჩემს მაგიდაზე დავალაგეთ.

ჭამას რომ მოვრჩით, სიგარეტი გავაბოლეთ. მერე თამაზამ ცარიელი ბოთლები,

კონსერვის ქილები და ჭუჭყიანი ქაღალდები წაიღო და გვერდითა ეზოში შეიტანა, იქ
ხის დიდი სანაგვე ყუთი იდგა.

ამ დროს ასე ოცდახუთი წლის ბიჭი დამადგა თავზე. კარგად ეცვა. შავი სათვალე
ეკეთა, ხმის ამოღებას არ ჩქარობდა, ტუჩებზე ზიზღი ეხატა. პიჯაკის კალთა გადასწია
და ქამარში გარჭობილი პისტოლეტის ტარი გამოაჩინა.

— შენ ვინა გგონია შენი თავი, რომ გამოჭიმულხარ აქ და არავის არაფრად

აგდებო? — დააბრიალა თვალები.

გადავაფურთხე გვერდზე და სახეში მივაჩერდი.

რომ არ შემეშინდა, იგრძნო და ამან გააღიზიანა. მარჯვენა ფეხი მაგიდაზე

შემოდგა, გადმოიხარა და კბილებში გამოცრა, — მიხედ-მოიხედე, შე ღორო, ამ
უბანში სერიოზული, პატივსაცემი ხალხი ცხოვრობს, გაიგე, რა გითხარი?
პატივსაცემიო.

ვკარი ხელი და ფეხი მაგიდიდან ჩამოვაღებინე. შეცბა, მერე სცადა, კიდევ უფრო
მკაცრი გამომეტყველება მიეღო და კბილები გაახრჭიალა. გამეცინა. ამოიღო
პისტოლეტი, გადატენა და დამიმიზნა, — აბა, წამოდექი, დახარე თავი და ამ ტრაკის
თამაშის გამო ბოდიში მომიხადე, თორემ მიგაცხრილავო.

ვიგრძენი შეეძლო, მართლა ესროლა და სხვა რა გზა მქონდა, წამოვდექი,

დავხარე თავი და — დიდი ბოდიში-მეთქი! — თან, მარჯვენა ხელი გულთან მივიტანე.

ამ დროს თამაზას გაბრაზებული ხმა შემომესმა: — რატომ უხდი ბოდიშსო?

— პისტოლეტი რომ უჭირავს, იმიტომ-მეთქი.

ბიჭმა თამაზას დაჩეჩქვილ სახეს შეხედა, არ ვიცი, რა იფიქრა, მაგრამ მომეჩვენა,

გაეღიმა. მერე პისტოლეტი ისევ ქამარში გაირჭო და მითხრა, — ხვალ დილის ათ
საათზე საძმოს შტაბში უნდა იყო, არ დააგვიანო, თორემ ცხვირს მოგაჭრიო.

— ეგ სად არის-მეთქი?

შემომიღრინა, — იკითხე და გეტყვიანო, — და გატრიალდა.

— მე ვიცი, — თქვა თამაზამ, — დაბლა, სახანძროს შენობაში არიანო.

ბიჭი ლურჯ „ბეემვეში“ ჩაჯდა და წავიდა. ნომერი მომხვდა თვალში და

დამამახსოვრდა, 767. ამ ციფრების ჯამი ოცია. ციფრი ოცი კარგად მქონდა დაცდილი,
მაგრამ ახლა საქმეს არ უჩანდა კარგი პირი, ხარკის დადებას მიპირებდნენ. გაგონილი
მქონდა, ჩვენთან უბანში, თუ რამე მაღაზია, ფარდული ან სახელოსნო იყო, ყველა
უხდიდა საძმოს. ისე იყვნენ გაწუწკებულები, მზესუმზირის გამყიდველ მარტოხელა
მოხუცებსაც კი წილს სთხოვდნენ.

ახლა იმ საძმოების შესახებ გიამბობთ მოკლედ:

ომის დროს ქალაქის თითქმის ყველა უბანში მოხალისეთა შეიარაღებული

რაზმები შეიქმნა, იმ რაზმებს დაერქვა საძმოები. იმ საძმოებმა, რეგულარულ
სამხედრო ნაწილებთან ერთად, ორი ომი იომეს და ორივე წააგეს. მერე უკან
დაბრუნდნენ და თავიანთ უბნებს დასცეს თავზარი.

ერთად ყოფნას იყვნენ მიჩვეულები და კვირაში ერთხელ მაინც იკრიბებოდნენ.

აგინებდნენ პოლიტიკოსებს და იარაღის დაწყობას არ ჩქარობდნენ. ფეხებზე ეკიდათ
პოლიციაც და კრიმინალური ავტორიტეტებიც. ასე იყო თავიდან, მაგრამ მერე
თანდათან დაშლა დაიწყეს. თავი ხომ უნდა ერჩინათ? ზოგმა რა საქმეს მოჰკიდა ხელი
და ზოგმა — რას. ცხოვრება ჭირდა და ბევრი საზღვარგარეთ წავიდა ბედის
საძებნელად. ასე რომ, იმ დროისათვის ძველი, ძლევამოსილი საძმოების ნარჩენები
ქალაქის სულ რამდენიმე უბანში ღაფავდა სულს კრიმინალებად გადაგვარებული,
ნარკომანების სახით.

მეორე დილით ჯერ კიდევ ბნელოდა, თამაზამ რომ გამაღვიძა. თავი ისევ
შეხვეული ჰქონდა და სტკიოდა. ჩალურჯებული, ბრუტიანი თვალი თითქმის არ
უჩანდა. მაინცდამაინც სასიამოვნო სანახავი არ იყო, არ მინდოდა წამოყვანა, მაგრამ
დაიჯინა, — ეგ ყველაფერი მეც მეხება, რაც შენ აქ საქმიანობ, საჭმლის პრობლემა
აღარა მაქვსო. — არ დამიჯერა, არ დარჩა და ათი საათისათვის ორივემ სახანძროს
შენობისაკენ გავწიეთ.

შენობის წინ ექვსი მანქანა იდგა. ერთი ის ლურჯი „ბეემვე“ იყო, ციფრები 767 ისევ
თვალში მომხვდა. ავიარეთ კიბე და მოსაცდელ ოთახში შევედით. ოთახი საკმაოდ
დიდი იყო და პლანის მძაფრი სუნი იდგა. მაგიდასთან ახალგაზრდა კაცი იჯდა,
მკლავზე მორიგის ნიშანი ეკეთა. ტელეფონის გვერდით მოკლე „კალაშნიკოვი“ იდო.

— დაბარებულები ვართო, — უთხრა თამაზამ.

იმან გულგრილი მზერით შეგვათვალიერა, — იარაღი თუ გაქვთ, აქ დატოვეთო!

— არ წამოგვიღიაო, — ბრაზიანად გამოცრა კბილებში თამაზამ.

არც ის დარჩა ვალში, — გადავრჩითო, — ზიზღით გაეცინა და კარისაკენ

მიგვითითა, — მიდითო.

იქ, ოთახში, ხუთი კაცი დაგვხვდა. ასაკით მათ შორის ყველაზე უფროსი ასე
ოცდაათი წლის იქნებოდა. ბუდას ქანდაკებასთან იდგა, ჩვრით წმენდდა და თან
ეფერებოდა. ნარკოტიკებით ამღვრეული თვალები ჯერ თამაზას მიაშტერა, მერე მე,
მერე ისევ თამაზას. აღმოჩნდა, იცნობდა, უფრო სწორად, იცოდა, ვინც იყო, — ამ
უსაქმურს აქ რა უნდაო? — მის გვერდით სკამზე ხუჭუჭთმიანი კაცი იჯდა და იმას
ჰკითხა.

იმან მზერა დაძაბა, ისიც კაიფში იყო. — გაიგე, რა თქვაო? — შეუღრინა თამაზას,
— აქ რა გინდაო?

— აი, ჩემს ახლობელს მოვყევი, — თამაზამ ჩემზე ანიშნა, — მეჯღანეა, თქვენმა

კაცმა დაიბარაო.

ფანჯარასთან ბავშვური სახის, ქერათმიანი ახალგაზრდა სავარძელში იჯდა. იმან

კარგად ვერ გაიგო და — ვინ არისო? — იკითხა.

— მეჯღანე ვარ-მეთქი, — დავაზუსტე.

გამხდარი კაცი, თეთრი პიჯაკით, აქამდე ჩვენკენ ზურგით იდგა, ახლა

შემობრუნდა და ჩახლეჩილი ხმით მკითხა, — კვირაში რამდენი გრჩებაო? —
თვალები იმასაც დაწითლებული ჰქონდა, მაგრამ დანარჩენებთან შედარებით უფრო
ფხიზლად გამოიყურებოდა.

— ორმოცდაათი ლარი-მეთქი.

ის ხუჭუჭთმიან კაცს მიუბრუნდა, — ესე იგი, ოთხჯერ მეტი რჩებაო! — მართალი

იყო, მაგრამ ხომ არ ვეტყოდი, — ყოჩაღ, გამოიცანი-მეთქი.

— გვატყუებ, ბიძა? — თითქოს გული დასწყდა ხუჭუჭთმიანს. ლურჯი მაიმუნებითა

და წითელი ცხენებით მოხატული ხალათი ეცვა. მაიმუნები ცხენებზე იყვნენ
ამხედრებული და მიაჭენებდნენ.

— სიმართლეს ვამბობ-მეთქი, — და ვიგრძენი, სიბრაზისაგან სუნთქვა გამიჭირდა.

მაგიდასთან წვერებიანი ახალგაზრდა იჯდა, თავი ასწია და სვენებ-სვენებით

მკითხა, — არ გინდა, ნაომარ ბიჭებს დაეხმაროო? — თან თვალები ეხუჭებოდა.

— არ უნდა! — დაუყვირა თამაზამ.

— ეს რა მყრალი ბებერია, — გაღიზიანდა ხუჭუჭთმიანი, — შენ არ გეკითხებიანო.

— ღილებს შორის ხალათში თითები შეაძვრინა და მუცლის ფხანა დაიწყო.

— თვეში ას ლარს გადაიხდი! — მიბრძანა თეთრპიჯაკიანმა და მკაცრი გახდა.

ბავშვობაში ნანახი მქონდა, როგორ მოკლეს თოფით ცოფიანი ძაღლი. ის
თეთრპიჯაკიანი იმ ცოფიან ძაღლს ჰგავდა.

— არა-მეთქი, — გავაქნიე თავი.

— რატომ? — მკითხა წვერებიანმა.

— მირჩევნია, ამ საქმეს საერთოდ შევეშვა-მეთქი.

 ცოტა ხნით სიჩუმე ჩამოვარდა.

— კარგი, რამდენი გინდა, რომ გადაიხადო? — მკითხა ოცდაათი წლის კაცმა.

— რატომ უნდა უნდოდეს? — ვერ მოითმინა თამაზამ.

— შენ, ბიძა, ასე ვინ გაგალამაზა? — დაინტერესდა ქერათმიანი ახალგაზრდა.

თამაზამ თავი გვერდზე მიაბრუნა.

— სამოც ლარს გადაიხდი და ამით მოვრჩეთ! — ბრძანების კილოთი მითხრა

ოცდაათი წლის კაცმა.

არ გავეცი ხმა. ბოღმა ყელში მაწვებოდა.

— აქამდე რაც იყო, იყო, არ გვინდა, გაპატიებთ. დღეიდან გადაიხდი, — ისეთი

ტონით მითხრა ხუჭუჭთმიანმა, ვითომ ჩემზე გული შესტკიოდა.

— გაიგე? — დაამატა ბრაზიანად თეთრპიჯაკიანმა.

რა მექნა, დავაქნიე თავი.

ხუჭუჭთმიანმა ჩემი გვარი, სახელი და საქმიანობა ჟურნალში ჩაწერა. მერე

ჩაახველა და ნაწყენი კაცის გამომეტყველება მიიღო, — ჩვენ ვიბრძოდით,
დაგვიფასეთ რა.

— ვისაც ებრძოდით, იმათმა დაგიფასონო! — თამაზამ ისევ ვერ შეიკავა თავი.

— ეს დამპალი ნახე! — გაბრაზდა ქერათმიანი და სავარძლიდან წამოდგა.

ლურჯი თვალები ჰქონდა, ტანით თორმეტი წლის ბავშვზე მაღალი არ იქნებოდა.

ამ დროს კარი გაიღო და ხანში შესული კაცი გამოჩნდა. სუფთად იყო გაპარსული
და ნამდვილი ტყავის, ყავისფერი ქურთუკი ეცვა. ხელში დიდი კონვერტი ეჭირა.
მისალმების მერე კონვერტი მაგიდისაკენ დაუდევრად ისროლა, — ეს მერიის ახალი
გადაწყვეტილებააო! — გამოაცხადა ხმამაღლა.

ყველამ კონვერტს შეხედა.

— რა გადაწყვიტეთ? — ჰკითხა თეთრპიჯაკიანმა.

— აქ მეხანძრეები თავიანთ საქმიანობას უნდა დაუბრუნდნენო.

ეს არც ერთს არ ესიამოვნა.

— კი მაგრამ, ჩვენ? — იკითხა წვერებიანმა.

კაცი მკაცრი გახდა: — თქვენ აქ ორშაბათიდან არაფერი გესაქმებათო.

 საძმოს წევრები თითქოს გამოფხიზლდნენ და ყველამ ერთნაირად უგემურად
გაიღიმა.

— სამაგიეროდ რას გვთავაზობთ? — ჰკითხა თეთრპიჯაკიანმა.

კაცი პასუხის გაცემას არ ჩქარობდა.

— ჰო, რას გვთავაზობთ? — აუწია ხმას ახლა ოცდაათი წლის კაცმა.

— არაფერსო.

— ეგ როგორ? — ეწყინა თეთრპიჯაკიანს.

სიჩუმე ჩამოვარდა.

ოცდაათი წლის კაცს ბუდასათვის მხარზე ედო მარცხენა ხელი და ბოროტად

იღიმებოდა, — გადაეცი იმ ნაბოზვრებს, რომ ჩვენ ვიფიქრებთ თქვენს წინადადებაზეო.

მერიის წარმომადგენელი რამდენიმე წამით გაირინდა, თითქოს გაქვავდა. მერე

მზერა ნარკოტიკებით დაბრეცილ სახეებზე მოატარა, პასუხის გაცემას არ ჩქარობდა,
ბოლოს თითქმის მუქარით გამოცრა კბილებში, — ალბათ ჭკუა გეყოფათ და სულ
ცოტა, თავს არ დაგვაჭერინებთ. უფრო უარესზე ჯერ არ მინდა, ვიფიქროო.

ცოტა ხნით ისევ სიჩუმე ჩამოვარდა.

— მადლობის მაგიერია, არა? — დააქნია თავი ქერათმიანმა, — რაც ჩვენ სისხლი

დავღვარეთო.

მერე თამაზამ მითხრა, — ის ქერა მაგათი კილერია, სულ ცოტა თხუთმეტი კაცი
მაინცა ჰყავს მოკლულიო.

რომ ვკითხე, საიდან იცი-მეთქი, — ასე ამბობენო, — მიპასუხა.

— თქვენ ახლა სულ ოცდაათი კაცი ხართ, — მერიის წარმომადგენელმა

გამოხედვაში თანაგრძნობა ჩააქსოვა, — ძველი დრო აღარააო. — მერე ისევე
ზრდილობიანად გაიღიმა, დამშვიდობების ნიშნად მარტო იმათ კი არა, ჩვენც თავი
დაგვიკრა, გატრიალდა და გაიხურა კარი.

— ძალიან სასიამოვნო კაცი იყოო, — არ დამალა თავისი სიმპათიები თამაზამ.

— თქვენ აქ რას დაყუდებულხართ? — დაგვიყვირა თეთრპიჯაკიანმა, — აბა,

დაითესეთ აქედანო.

ქერა გამოქანდა და თავისი მოკლე ფეხი თამაზას ტრაკში ამოარტყა, ძლივს

მიაწვდინა, მაგრამ მაგრად გამოუვიდა. თამაზა მთელი გზა იგინებოდა, — აი, ნახე შენ,
ამათმა როგორ დაამთავრონო.
 გავიდა თითქმის ერთი კვირა და საღამო ხანს, ის იყო მუშაობას მოვრჩი, ახლა
ვიღაც მელოტი კაცი დამადგა თავზე, ფაფუკი ღიპითა და კეთილი ღიმილით. ტყავის
საქაღალდე იღლიაში ჰქონდა ამოჩრილი, — მე ფინანსური ინსპექტორი ვარო, —
მითხრა, — საბუთი მაჩვენეთ, აქ საქმიანობის უფლება რომ გაქვთო.

— საბუთი არა მაქვს-მეთქი.

— უნდა აიღოთ და მერე ყოველთვიურად ოცდათორმეტი ლარი გადაიხადოთო.

არ მესიამოვნა.

— ათი დღეა, რაც ეს კანონი მიიღეს, ასეა ყველა დემოკრატიულ ქვეყანაშიო.

— ეგ ნებართვა რა ღირს-მეთქი?

— სამას ოცი ლარიო.

საბოლოოდ გამიფუჭდა გუნება და სიგარეტი მოვიძიე ჯერ მაგიდაზე და მერე

ჯიბეში, მაგრამ არ აღმომაჩნდა.

— არც მე არ მაქვს, არ ვეწევიო, — მითხრა იმან და წინ ფურცელი დამიდო, —

ხელი მოაწერე, რომ გაგაფრთხილეო.

მეც მოვაწერე.

წასვლის წინ დამიბარა, — იცოდე, ორი კვირის მერე გამოგივლი, საბუთები

წესრიგში გქონდეს, თორემ ხუთასი ლარით დაგაჯარიმებ, ჯარიმას გადახდას თუ ვერ
მოახერხებ, ექვსი თვით ციხეში ჩაგსვამენო. — გამიღიმა, თავი დამიკრა და
გატრიალდა.

გასტრონომის პატრონისაგან სამასი ლარი ვისესხე, იმ პირობით, რომ

ყოველდღე ათ ლარს დავუბრუნებდი და ასე ერთ თვეში მთლიანად გავისტუმრებდი.

მეორე დილით გამგეობაში მივედი მუშაობის უფლების ასაღებად, — კი ბატონო,

მოგცემთ, პრობლემა არ არისო, — მითხრეს, — მაგრამ ამისათვის საჭიროა,
ქართული პასპორტი გქონდეთო.

გამგეობიდან ჩვენი რაიონის პოლიციის განყოფილებისაკენ გავუდექი. იქ

საპასპორტო მაგიდას უფროსის სახელზე განცხადება დავწერე და პასპორტი
შევუკვეთე. სამი დღის მერე დამიბარეს, რომ მივედი, მითხრეს, — თქვენს საბუთებს
არქივში ჯერჯერობით ვერ მიაგნეს, ერთი კვირის შემდეგ მოდითო. ერთი კვირის
შემდეგ გამომიცხადეს, — თქვენი ტრაგიკულად დაღუპვის შესახებ ცნობა ლამის
თოთხმეტი წლის წინაა მოსული რუსეთიდან. ასე რომ, ამჟამად, ოფიციალურად,
მიცვალებულების სიაში ხართ შეყვანილი და მიცვალებულად ითვლებითო.

— როგორ მოვიქცე-მეთქი?
 — სულ ცოტა, სამი მოწმეა საჭირო, სასამართლო დაადასტურებს თქვენს
ვინაობას და ისევ ცოცხლებში ჩაგწერენო.

— ამ ყველაფერს რამდენი დრო დასჭირდება-მეთქი?

— სულ ცოტა სამი თვეო, — სქელი, ბუთხუზა ქალის წინ ვიჯექი საწერ
მაგიდასთან.

— მეჩქარება-მეთქი, — შევწუხდი.

— ეს თოთხმეტი წელი სად იყავითო?

— ავად ვიყავი-მეთქი.

გადმოიხარა და ხმას დაუწია: — სხვა შემთხვევაში, ორას ორმოცდაათი დოლარი

ან ხუთასი ლარი დაგიჯდებათო.

— ბევრია-მეთქი.

— ჩვენ აქ არ ვვაჭრობთო, — შეჭმუხნა შუბლი.

რა მექნა, სხვა გზა არ მქონდა და კიბეზე რომ ჩამოვდიოდი, მაშინ საბოლოოდ

გადავწყვიტე ხაიმას ნახვა. ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში ვიყავი ნაწყენი და
დაბოღმილი და ამან ჩემს ცნობიერებას თავისი კვალი დააჩნია. გული გამიცივდა. —
კი მაგრამ, ბოლობოლო, რას ვერჩი-მეთქი? — დავუსვი ჩემს თავს კითხვა. ხელს რომ
გამიმართავდა, ეჭვი არ მეპარებოდა.

51

საღამოს, მუშაობას რომ მოვრჩი, კოლმეურნეთა მოედნიდან ავტობუსით

ავლაბრისაკენ გავუყევი. მახსოვდა, ახალგაზრდობის სასახლეს ადრე მწვანედ
შეღებილი რკინის გისოსებიანი ღობე ერტყა. ახლა ის ღობე ხუთი მეტრის სიმაღლის
ბეტონის კედლით იყო შეცვლილი. ორნამენტებით მოჩუქურთმებულ ალაყაფის
კართან მოკლე „კალაშნიკოვებით“ შეიარაღებული ორი ჯანიანი მცველი იდგა.

— ხაიმა თბილისში არ არისო, — მითხრეს, — იშვიათად ჩამოდის, ძირითადად,

მოსკოვში ცხოვრობსო.

— ბოლოს როდის იყო-მეთქი?

— ერთი წლის წინო.

მერე მათი უფროსი ვიკითხე.

— განახებთო.
 ჭიშკართან ახლოს პატარა შენობა იდგა და ის უფროსი იქ დამხვდა, სუფთად
გაპარსული სახითა და საქმიანი გამომეტყველე-ბით.

— აქაურობას ვინ განაგებს-მეთქი? — ვკითხე.

— ვინა ხარო?

— ამ ოჯახის ახლობელი ვარ-მეთქი.

ერთი პირობა შეყოყმანდა, — ბატონი ხაიმას დეიდაშვილის შვილიო, — მითხრა

მერე.

— მინდა, რომ ვნახო-მეთქი.

ის საკმაოდ ლამაზი, ახალგაზრდა ქალი გამოდგა. მე რომ დამიჭირეს, მერე იყო

დაბადებული. ჭორფლიანი სახე ჰქონდა, რაღაცით ხაიმას ჰგავდა.

— ხაიმას ბავშვობის მეგობარი ვარ, რომ გაიგებს, ცოცხალი ვყოფილვარ,

დარწმუნებული ვარ, გაუხარდება-მეთქი.

ამხედა და დამხედა. ვიგრძენი, არ მოვუვედი თვალში. ხაიმას ტელეფონის

ნომერი არ მომცა, მაგრამ დამპირდა, — თუ დარეკა, ვეტყვი, რომ დალაპარაკება
გინდათო.

ჩემი გვარი და სახელი ბლოკნოტის ფურცელზე დავწერე და მაგიდაზე დავდე.

— პასუხის გასაგებად როდის მოვიდე-მეთქი?

— არ ვიცი, — მიპასუხა, — შეიძლება, ისე გავიდეს მთელი თვე, არ დარეკოსო.

შევწუხდი. — მაშინ იქნებ დამდოთ პატივი და თქვენ თვითონ დაურეკოთ და

მოახსენოთ ჩემ შესახებ-მეთქი.

რამდენიმე წამი ჩუმად იყო, — კარგი, მე ვიფიქრებ თქვენს წინადადებაზეო. —

მერე ცივად გაიღიმა, — ასე რომ, ახლა შეგიძლიათ, მიბრძანდეთო.

სულაც ფეხებზე ვეკიდე.

ნერვებმა მიმტყუნა და შევუღრინე, — კეთილი ინებეთ, აიღეთ ახლა ყურმილი და

დაურეკეთ-მეთქი, — მერე ვიგრძენი, ზედმეტი მომივიდა და შერბილება ვცადე, —
ძალიან გთხოვთ-მეთქი.

თვალები გაუფართოვდა, დაცვის უფროსს მიუბრუნდა და, — გაათრიე აქედანო!

— წაისისინა.

იმან კისერთან, პიჯაკის საყელოში წამავლო ხელი და თრევა-თრევით

გამომიყვანა შენობიდან, მერე ჭიშკრამდე მიმაცილა, იქ წიხლი მკრა და ქუჩაში
გამისროლა. ერთი საცოდავი კაცი იყო, რაც უბრძანეს, ის გააკეთა. — აქ აღარ
დაგინახო მოთრეული, თორემ ცხვირ-პირს დაგამტვრევო, — დამემუქრა.

უბანში რომ ამოვედი, უკვე ბნელოდა. სახელოსნოს წინ თამაზა დავინახე, კუბიკზე
იჯდა, ფხიზელი იყო. დამაკვირდა და საღი თვალი მოჭუტა, — გაბრაზებული
მეჩვენებიო?!

მოვუყევი, სად ვიყავი და რა გადამხდა.

გაეცინა, — არა უშავს, იპოვიო.

ჯიბიდან ფული ამოვიღე და გავუწოდე, — ორი ბოთლი წითელი ღვინო იყიდე-

მეთქი. — გამომართვა და გასტრონომისაკენ წავიდა. კარი გავაღე და სინათლე
ავანთე. რაც ჩამოვედი, იმის მერე სულ სამი ჭიქა არაყი მქონდა დალეული, მაგრამ
იმ საღამოს მომინდა დალევა.

ცოტა ხნის შემდეგ ღვინოს პირდაპირ ბოთლებიდან ვწრუპავდით.

— რატომ შეიცვალე აზრი ხაიმას შესახებო? — დაინტერესდა თამაზა.

არ ვუთხარი, — ეგ შენ არ გეხება-მეთქი, — არც იმის შესახებ ვუთხარი,

სასამართლოს გვერდის ავლით რომ ვაპირებდი პასპორტის აღებას და ამისათვის
ფული მჭირდებოდა.

მირჩია, — ტროკადერო ნახე, ეგ უარს არ გეტყვის, მოგცემს ხაიმას ტელეფონსო.

— მერე უფრო შორს წავიდა, — არ ვიცი, შენი ნახვა გაუხარდება თუ არა, მაგრამ რომ
გაუკვირდება, ამაში ეჭვი არ მეპარება, როცა მასეთ ტიპებს რამე უკვირთ, კეთილები
ხდებიან და შეიძლება, ფულიც გაჩუქოსო.

ჩვენ კი გადავწყვიტეთ, მაგრამ ტროკადეროს ნახვა არ გამოდგა ადვილი საქმე.

მთაწმინდაზე, მის ძველ სახლში, ერთი ხნიერი კაცი დაგვხვდა, მარჯვენა ხელის ნეკზე
ბრილიანტის ბეჭედი ეკეთა, — ტროკადეროს ნათესავი ვარო, — მთიელების აქცენტი
ჰქონდა, — ახლა მე ვცხოვრობ აქო. — ტელეფონის ნომერი არ მოგვცა, — უფლება
არა მაქვსო. — სამაგიეროდ, მიკარნახა და ახალი მისამართი ჩავიწერე, — სცადეთ,
თუ მართლა ძველი მეგობრები ხართ, ალბათ მოიცლის და შეგხვდებათო.

იქ რომ მივედით, რკინის ჭიშკართან, ჯიხურის წინ რიგში სულ ცოტა ოცი კაცი
დაგვხვდა. ყველას ტროკადეროსთან უნდოდა შეხვედრა. ჯიხურში, ფანჯარასთან,
ახალგაზრდა კაცი იჯდა, იმასაც მთიელების აქცენტი ჰქონდა და ხაზგასმულად
ზრდილობიანი იყო. წინ დიდი რვეული ედო და გულმოდგინედ იწერდა შეხვედრის
მსურველების სახელებსა და გვარებს, ასაკს, პროფესიას, შეხვედრის მიზანს.

ჩვენი ჯერი რომ დადგა, ვუთხარი: — მინდა, ვნახო და ჩვენი საერთო მეგობრის
შესახებ ვესაუბრო. თხოვნით, იმ ჩვენი საერთო მეგობრის ტელეფონის ნომერსა
ვთხოვ, ეგ არის სულ, სხვა მე მაგისაგან არაფერი მინდა-მეთქი.

— ეგ მეგობარი ვინ არისო?

 ხაიმას სახელი და გვარი ვუკარნახე, ჩაიწერა და მერე მითხრა, — ძალიან ბევრი
ვინმე ელოდება პასუხს, ამიტომ სულ ცოტა ერთი თვე მაინც უნდა მოიცადოთ, ერთი
თვის შემდეგ მობრძანდით და გეტყვიან, როდის შეგხვდებათ ან საერთოდ
შეგხვდებათ თუ არაო.

— უფრო ადრე არ გამოვა-მეთქი?

— არა, სამწუხაროდო.

ავტობუსის გაჩერებამდე ისე მივედით, არც ერთს ხმა არ ამოგვიღია. ავტობუსში

ყველა სკამი დაკავებული იყო, ხალხი ფეხზე იდგა. თამაზა ვიღაც კაცს მიესალმა, ის
კაცი ერთიერთზე ჰგავდა ექსპედიტორ ვალოდას. ასე რომ, გამოვიცანი, არ
შევმცდარვარ, მაყვალას უმცროსი ბიჭი აღმოჩნდა. ჩემი გამოჩენის შესახებ არაფერი
იცოდა და გაოცდა.

— შენი ძმა სად არის, დიდი ხანია, არ შევხვედრივარო, — უთხრა თამაზამ.

— დედაჩემის სიკვდილის შემდეგ ის ბინა გაყიდა, თქვენს უბანში რომ გვქონდა

და საბერძნეთში წავიდა ბედის საძიებლადო.

— შენ რას საქმიანობ-მეთქი? — ვკითხე.

— მე ახლა თავად-აზნაურთა საზოგადოების ვიცე-პრეზიდენტი ვარო, —

გამოგვიცხადა ამაყად.

— გილოცავო, — გაეცინა თამაზას.

იმან ღირსების სრული შეგრძნებით დაუკრა თავი და ჩემკენ მოტრიალდა, —

მამაშენის საფლავი ნახეო? — მკითხა.

— არა-მეთქი.

— ფული მოვაგროვე და ძეგლი დავუდგი, მართალია, სახეზე მაინცდამაინც არა

ჰგავს, მაგრამ თავად ძეგლი ძალიან ლამაზი გამოვიდა, ჩოხა აცვია და ხანჯალი
ჰკიდიაო.

რა უნდა მეთქვა? გაკვირვებული მივაჩერდი.

— ძეგლის გახსნას ქართული არისტოკრატიის ღირსეული წარმომადგენლები

ესწრებოდნენო.

მივხვდი, რისთვისაც დასჭირდა ეს ყველაფერი, — შენს წარმომავლობაში ეჭვი

ეპარებათ-მეთქი?

— ცეპიონა ბარათაშვილი მოეთრა ერთხელ ჩვენთან ოფისში და რომ დამინახა,

აყვირდა, — ამის წინაპრები დაღეთელი სომხები, ბაბუაჩემის ბაბუის ყმები იყვნენ,
აფერისტია, აქ არაფერი ესაქმებაო. — ყველამ არ დაუჯერა, მაგრამ ჩემს იმიჯზე მისმა
საქციელმა მაინც საგრძნობლად იმოქმედაო.
 — მთვრალი იქნებოდა, — არ გაჰკვირებია თამაზას, მერე ჰკითხა, — მამაშენი
ვალოდა ცოცხალიაო?

— კი, ერთად ვცხოვრობთ, მე ვარჩენო.

— რატომ გვარს არ გამოიცვლი. არისტოკრატობა რაში გჭირდება-მეთქი?

— მომწონსო, — მიპასუხა, — თანაც, არაა გამორიცხული, რომ მონარქია

აღდგეს, მაშინ წოდება დაფასდება, მიწები და ქონება ძველ მფლობელებს
დაუბრუნდებათ. ასეთ შანსზე უარი რატომ უნდა ვთქვაო?

ბაბუაჩემის ქონებას უმიზნებდა. ვინ იყო იმ ქონების დამბრუნებელი! სულ მაგ

ჭკუაზე იყვნენ ქართველები, მაგრამ ასეთმა შიშველმა უტიფრობამ გამაღიზიანა და
თავი ძლივს შევიკავე, რამე მწარე რომ არ მეთქვა.

— ჰო, რა მოხდაო? — აიმრიზა, გაბრაზება რომ შემატყო, — ოფიციალურად,

მეც ისეთივე უფლებები მაქვს იმ ქონებაზე, როგორიც შენო.

დავუკარი თავი, — კარგად იყავი-მეთქი, — და მძღოლის მიმართულებით

გადავინაცვლე. ზემელზე ავტობუსი რომ გაჩერდა, უკან მივიხედე. თამაზამ ხელი
დამიქნია, — მე დავრჩები, სალაპარაკო მაქვსო. — კმაყოფილი კაცის სახე ჰქონდა.
მივხვდი, იმან ლუდი შესთავაზა.

იმ ღამეს ჟორიკა მომჯიანს მივადექი სახლში, ოცი ლარი მივუტანე და ამით

ძველი ვალი გავასწორე. ძალიან მერიდებოდა, მაგრამ რა მექნა, სხვა გზა არ მქონდა
და ახლიდან სესხად ხუთასი ლარი ვთხოვე. შეფიქრიანდა, — ახლა ამდენი არა
მაქვსო, — მითხრა, — მაგრამ ხვალ შევეცდები, რომ ვიშოვო და მოგცემო. სიტყვა
შეასრულა და ორი დღის შემდეგ იმ ბუთხუზა ქალმა გაღიმებული სახით ახალი
პასპორტი მომაწოდა. გადავშალე და აღმოვაჩინე რომ შევსების დროს შეცდომა იყო
დაშვებული. ჩემი გვარისათვის თავში „ბ“ ასო იყო დამატებული და ახლა
ბანდრონიკაშვილად იკითხებოდა.

ქალი შეწუხდა, — ორ დღეში გამოვცვლიო, — მაგრამ ჩავთვალე, რომ ასე უფრო

გამიჯნული ვიქნებოდი ძველი ცხოვრებისაგან და არ ვქენი, — არა უშავს, რაცაა ესაა,
იყოს-მეთქი, — და წამოვედი.

მეორე დღეს გამგეობაში მუშაობის უფლება მომცეს, თან ერთი თვის გადასახადი
წინასწარ გადამახდევინეს და სულ ხუთი ლარი დამრჩა.

საღამოს გასტრონომთან თავმოყრილი ლოთებისაგან გავიგე, რომ დაბლა,

ენგელსის ქუჩის დასაწყისში, ორმა ლტოლვილმა ფეხსაცმელების შესაკეთებელი
სახელოსნო გახსნა.

გამიფუჭდა გუნება. კონკურენტები, აბა, რაში მჭირდებოდნენ? დავკეტე

სახელოსნო და დავეშვი დაბლა. სკოლის პირდაპირ, გზაჯვარედინთან, კუთხეში
ახლად ჩადგმული პატარა ჯიხური დავინახე, ყავისფრად იყო შეღებილი. სახურავზე
აბრა იყო დამაგრებული, ზედ ეწერა: „ფეხსაცმელების შეკეთება“. ავუარე და ჩავუარე.
ჯიხურში ორი კაცი იჯდა, ერთი გაზეთს კითხულობდა, მეორე საქმიანობდა.

მერე იქვე ახლოს, მაღაზიაში სიგარეტი ვიყიდე. გამყიდველს ხურდა არ ეყო და

სანაცვლოდ ლატარიის ბილეთი მომცა. იმ ლატარიის ბილეთით მეორე საღამოს
ცხრაასი ლარი მოვიგე. გაზეთში მოგებული ნომრების სია იყო გამოქვეყნებული, რომ
შევადარე და ჩემი ბილეთის ნომერი დაემთხვა, თვალებს არ დავუჯერე, წამოვხტი და
აღელვებულმა სახელოსნოს წინ დავიწყე წინ და უკან სიარული. ნუგზარა შველიძემ
დამინახა და გაკვირვებულმა დამიძახა, — რა მოხდაო?

— არაფერი-მეთქი.

ვალები რომ გავასწორე, იმ ფულიდან ასი ლარი კიდევ დამრჩა. ოცი ლარი
თამაზას ვაჩუქე. წავიდა, ითამაშა და წააგო. — ჩემი ხუთი ლარიც ზედ მივაყოლე, —
წუხდა, — ნეტა არ მოგეცა ის ფულიო.

ათი დღის მერე, გიორგობის დღესასწაულზე, ეკლესიაში სანთლები ვიყიდე და

მე და თამაზა სასაფლაოზე წავედით, თამაზას ცუდად ახსოვდა ადგილი, სადაც
მამაჩემი იყო დასაფლავებული, მაგრამ შორიდან ძეგლი დავინახეთ და საფლავის
პოვნა გაგვიადვილდა. გრანიტის პატარა კვარცხლბეკზე ლამაზი ასოებით იყო
ამოტვიფრული წარწერა: „მისი ბრწყინვალება თავადი გიორგი ანდრონიკაშვილი“.
ძეგლი უბრალო რკინისაგან იყო ჩამოსხმული, სიმაღლით ასე მეტრ-ნახევარი
იქნებოდა და სახით ერთიერთზე ჰგავდა ექსპედიტორ ვალოდას, მამაჩემთან
არაფერი ესაქმებოდა. შემოვუარე ირგვლივ და გაოცებისაგან პირი დავაღე.

— ეგ ნაბოზვარი შენს გამოჩენას არ ელოდა და ორი კურდღლის დაჭერა

გადაწყვიტა, — მსჯელობა დაიწყო თამაზამ, — ერთი, იმ არისტოკრატებს აჩვენა მამა-
შვილის მსგავსება და მეორე, ვალოდა რომ მოკვდება, ამ ძეგლს წაიღებს, მის
საფლავზე დადგამს და მისი ხსოვნის წინაშე ვალი მოხდილი ექნებაო.

— თავად-აზნაურთა საზოგადოების ოფისი სადაა, იცი-მეთქი?

დამიქნია თავი.

ძეგლი ცემენტით იყო დამაგრებული კვარცხლბეკზე. იოლად მოვაძვრეთ. მერე,

როგორც იქნა, მივათრიეთ ჭიშკრამდე, იქ პატარა საბარგო მანქანა დავიქირავე,
დავდეთ ზედ და ერეკლე მეორის მოედანზე, თავად-აზნაურთა ოფისის წინ
გადმოვიღეთ და შესასვლელთან კედელზე მივაყუდეთ.

ოფისიდან ქალი გამოვიდა, — ეს ვინ არისო? — გვკითხა.

— თქვენი ვიცე-პრეზიდენტის მამაა, — ვუთხარი მე, — ხომ ჰგავს-მეთქი?

დააკვირდა და გაეღიმა. — კი, ძალიან ჰგავს, აქ რატომ მოიტანეთო?

— შვილი მოენატრაო, — დაუზუსტა თამაზამ.

 იმ ღამეს ცუდად მეძინა. უცნაური სიზმარი ვნახე, ვითომ მამაჩემი საფლავიდან
ცდილობდა ამოსვლას, მაგრამ ექსპედიტორი ვალოდა და მისი ნაბოზვარი შვილი
წიხლების კვრით აბრუნებდნენ უკან. მერე საიდანღაც თენგოია გამოჩნდა და ისიც
მიეხმარათ. მე გამოლენჩებული ვიდექი და ვუყურებდი. განძრევას ვერ ვბედავდი.
რომ გამოვიღვიძე, ჩემს თავზე გავბრაზდი, — ნეტა რა ჯანდაბა დამემართა-მეთქი? —
ხომ შემეძლო, ქვა ამეღო და მესროლა.

თორმეტი საათისათვის კუბიკის იქით ლურჯი „ბეემვე“ გაჩერდა, ნაცნობი ნომრით

767, ის ნაბიჭვარი გადმოვიდა და მკაცრი სახით მკითხა, ხომ იცი, რატომ მოვედიო?
— კონვერტი გავუწოდე. კონვერტში ფული იდო. დათვალა და ჯიბეში ჩაიდო. მერე
ფურცელზე პასტით დაწერა, რომ საძმომ ჩემგან შემოწირულობის სახით მიიღო
სამოცი ლარი. სამკუთხა ბეჭედი დაარტყა და ფურცელი ფეხსაცმელების გვერდით
დადო მაგიდაზე. გამიღიმა და მითხრა, — ჩვენი ოფისი ახლა მაღლა, ბოტანიკის
ინსტიტუტის შენობაშია, თუ პრობლემები გექნება, იქ მოგვაკითხე, ჩვენ მეგობრებს
გასაჭირში მარტო არ ვტოვებთო.

რა უნდა მეთქვა? — დიდი მადლობა-მეთქი.

52

გავიდა კიდევ ორი კვირა და ქალაქში ხმა გავარდა, ტროკადერო კრიმინალებმა

მოიტაცეს და დიდ გამოსასყიდს ითხოვენო. მე ეს ამბავი გრანტიკა სარკოზიანისაგან
გავიგე, — ასეთ რამეს ამბობენ, მაგრამ არა მგონია, მართალი იყოსო, —
გაკვირვებული იყო და დაჯერება უჭირდა.

— შენ ვინ გითხრა-მეთქი?

— ფოსტაში ვიყავი, იქ ლაპარაკობდნენო.

მე ერთი პატარა რადიო მქონდა, ხუთ ლარად ვიყიდე ძველმანების მაღაზიაში,

კედელზე მეკიდა, მანუშაკას სურათის ქვემოთ. შუადღისას ახალ ამბებს
გადმოსცემდნენ და ვუსმენდი ხოლმე. იმ დღესაც ჩავრთე და ცოტა ხანში
ტროკადეროს გვარი და სახელი გავიგონე. მერე მოაყოლეს: „ეს ცნობილი ბიზნესმენი
და ქველმოქმედი მეგობარი ქალის სახლიდან, თავისი დაცვის ცხვირწინ, უგზო-
უკვლოდ გაქრა, ხუთი დღეა, ეძებენ, მაგრამ უშედეგოდ, ვერ პოულობენო“. სულ ეს
იყო და სხვა ამბებზე გადავიდნენ. ის არ უთქვამთ, კრიმინალებსა ჰყავთ და
გამოსასყიდს ითხოვენო. ასეთი რამე მეორე დღეს დაწერა ერთმა საკმაოდ
პოპულარულმა ყვითელმა გაზეთმა.

იმ გაზეთით ხელში, თამაზა შუადღისას გამოჩნდა, უკან ლოთები მოჰყვებოდნენ,

დაჯდა ჩემ პირდაპირ კუბიკზე და ხმამაღლა დაიწყო კითხვა. ყველანი ყურადღებით
ვუსმენდით, მომეჩვენა, რომ საკმაოდ მხიარული ტექსტი იყო, აი, ასეთი სიტყვებით
მთავრდებოდა: „ისეთი სერიოზული ბიზნესმენისათვის, როგორიც გატაცებულია, დიდ
სირთულეს არ უნდა წარმოადგენდეს ხუთი მილიონი დოლარის გადახდა. ასე რომ,
იმედი გვაქვს, ამ ამბავს კეთილი დასასრული ექნება ორივე მხარისათვისო“.

ერთმა ლოთმა, საშინლად ხრინწიანი ხმა ჰქონდა, თქვა, — ეგ მაღალი ჩინების

მქონე ძაღლების მოპარულიაო. მეორემ დაუმატა: — თუ ეგენი არა, მაშინ სამხედრო
გენერლების ნაჩალიჩარი საქმე იქნებაო.

თამაზამ ფიქრიანად გადააქნია თავი, — არაა გამორიცხული, მაგრამ ისეთი

ჭკვიანი და ბინძური ხალხი, როგორებიც ეგ ბობოლა ძაღლები და გენერლები არიან,
საეჭვოა, რომ ასეთ რისკზე წასულიყვნენო.

— აბა, მაშინ ვინო? — ჰკითხა ცეპიონ ბარათაშვილმა.

— ნაბიჭვრები იქნებიან, — უპასუხა თამაზამ, — აზრზე რომ არ არიან, ვისთანა

აქვთ საქმე და არც აინტერესებთ. ფულის გარდა, არაფერზე ფიქრობენ, ფულს
ალბათ მიიღებენ, მაგრამ არა მგონია, დათვლა მოასწრონო.

ამ დროს მანუშაკა დავინახე თავისი ჭრელი კაბით, ბავშვთან ერთად იდგა ქუჩის
გადაღმა, ტროტუარზე. სამუშაო იარაღები გვერდზე გადავდე და წამოვდექი.
ლოთებმა გზა მომცეს, მივედი და ორივენი გადავკოცნე. ბავშვი თითქოს ახლა უფრო
გამხდარი მომეჩვენა. ჩაიყო ძველი ქურთუკის ჯიბეში ხელი და ორი ცალი წაბლი
ამოიღო, — აი, ეს შენო, — გამომიწოდა. თაფლისფერი თვალები სითბოთი ჰქონდა
სავსე. მაშინ გამკრა აზრმა, რომ ისეთი ცხოვრების შედეგად, მანუშაკამ რომ გამოიარა,
არც გასაკვირი იყო და არც გამორიცხული, ეს ბავშვი, სინამდვილეში, იმ ლოთებიდან
რომელიმეს შვილიშვილი ყოფილიყო, ახლა რომ იდგნენ ჩემი სახელოსნოს წინ და
ჩვენკენ იყურებოდნენ.

მანუშაკას ყველამ ხელი ჩამოართვა და, რამდენადაც შეეძლოთ, ხაზგასმული

ზრდილობით მოიკითხეს. დიდი მიხვედრა არ იყო საჭირო, ასე ჩემი პატივისცემის
გამო გამოიდეს თავი, მერე ერთმანეთის მიყოლებით დაგვტოვეს და გასტრონომის
შესასვლელისაკენ გადაინაცვლეს.

მანუშაკა ასეთ შეხვედრას არ ელოდა და კმაყოფილი დარჩა.

— ხრამჰესში მივდივარ, საგიჟეში, სურენა უნდა ვნახოო, — მითხრა, — კარგა

ხანია, არ ვყოფილვარ, არ ვიცი, როგორაა და დარდი მაქვსო.

გასტრონომიდან ძეხვი, ყველი და ლიმონათები მოვიტანე და მანუშაკასა და მის

შვილიშვილს გავუმასპინძლდი. მერე სახელოსნო დავკეტე და ავტოსადგურისაკენ
გავწიეთ. იქ სასაუზმეში საგზალი ვიყიდე და უკვე საღამოვდებოდა, ნახევრად
ცარიელი ავტობუსით ხრამჰესში რომ ჩავედით. ხრამჰესიდან ექვსი კილომეტრი ტყეში
ფეხით ვიარეთ. ტყიდან გზა მინდორზე გადიოდა. გავიარეთ მინდორი, ავუყევით
აღმართს და გორაკის თავიდან საგიჟის შენობა და ეზო გამოჩნდა. ეზო აგურის
კედლით იყო შემოღობილი, ერთ მხარეს პატარა ღელე ჩაუდიოდა, მეორე მხარეს
სამანქანო გზა მიუყვებოდა.
 — მუხლები ამტკივდა, — შემომჩივლა მანუშაკამ, — დავისვენოთო.

გზის პირას გრანიტის დიდი ლოდები ეყარა. ერთ ლოდზე პიჯაკი დავაფინე და
დაჯდა. კაბა აიწია და შეშუპებული მუხლები დამანახა, — დიდხანს თუ ვიარე, მერე ასე
მემართებაო, — ეს თქვა და წითელმა პეპელამ შემოუფრინა ირგვლივ. ბავშვი
გახალისდა და პეპლას დაედევნა, ძალიან მოქნილი აღმოჩნდა, მოახერხა პეპელის
დაჭერა. — გაუშვი, ცოდვააო, — დაუძახა მანუშაკამ და იმანაც გაუშვა. ამ დროს
მანქანის ხმა მოისმა. ლურჯი „ბეემვე“ ტყიდან გამოვიდა, მინდორი გამოიარა და
აღმართს ამოუყვა. ნომერი მეცნო, 767, შორიდან კარგად იკითხებოდა. ამოვიდა,
ჩაგვიქროლა, მტვერი მოგვაყარა და დაღმართზე დაეშვა. საჭესთან ახლა სხვა
ახალგაზრდა იჯდა, სულ ერთი წამით შევასწარი თვალი, ქერა იყო და სახის მსხვილი
ნაკვთები ჰქონდა. მანქანა გაუყვა ეზოს კედელს, მერე გზა მარჯვნივ უხვევდა და
მეორე გორაკზე ადიოდა. გორაკზე თივის ზვინები იდგა, ცოტაც და, მანქანა თივის
ზვინების უკან გაუჩინარდა.

ჩვენ დავეშვით დაბლა. გავიარეთ საყარაულო და საგიჟის ეზოში სურენა

ვიპოვეთ, ვაშლის ხის ტოტზე იჯდა. გამხდარი და გამელოტებული იყო, სხვაგან რომ
შემხვედროდა, ალბათ ვერ ვიცნობდი, ჩავუვლიდი გვერდზე.

— ეს ჯუდეაო, — უთხრა მანუშაკამ.

ის ჩამოხტა ტოტიდან და ხელები გაშალა, — ეს კაცი კიდევ ვერ მოვიშორეთ

თავიდან, რა ჯანდაბააო.

— რა გინდა, სურენ, რას მერჩი-მეთქი?

— ჩვენს ოჯახს რაც სჭირს, ყველაფერი შენი ბრალიაო.

— ეგ რა შუაშიაო? — გაბრაზდა მანუშაკა.

— თარსიაო.

— მორჩი სისულელეებს, თორემ ახლავე უკან გავბრუნდებიო.

იმან, — მიბრძანდიო, — სულაც არ ენაღვლებოდა. მერე მიირბინა გარღვეულ

კედელთან, გამოაძრო აგურის ნატეხი და სროლა დამიპირა, მანუშაკა გადაუდგა წინ,
— არ ესროლო, შე იდიოტოო, — მაგრამ მაინც მესროლა და აგურის ნატეხმა ყურთან
ჩამიქროლა.

გუნება გამიფუჭდა. — კარგი, დაწყნარდი, მივდივარ-მეთქი, — მოვტრიალდი და

ბავშვის შეწუხებული სახე მომხვდა თვალში, გავუღიმე, — ყურადღებას ნუ მიაქცევ, ხომ
იცი, სადა ვართ-მეთქი. — თავზე ხელი გადავუსვი და ჭიშკრისაკენ წავედი.
საყარაულოს პირდაპირ, ფარდულში, ხის მაგიდაზე ნავთის ჭრაქი იდო, მაგიდის ერთ
მხარეს გრძელი სკამი ფეხებით მიწაში იყო ჩარჭობილი. მივედი, ჩანთა მაგიდაზე
დავდე და ჩამოვჯექი.
 საყარაულოდან დარაჯი გამოვიდა და სიგარეტი მთხოვა. მივეცი და ვკითხე, —
აქ გიჟებს ღამით პალატებში კეტავენ-მეთქი? — გააქნია თავი, — არა, სანიტრები
ყარაულობენო.

— სანიტარს ხომ შეიძლება, ჩაეძინოს-მეთქი?

გაუკვირდა, — მერე რაო?

— არ იპარებიან-მეთქი?

გაეცინა, — სად უნდა წავიდნენ, მოშივდებათ და უკან მობრუნდებიანო.

მერე პატარა მანუშაკა გამოჩნდა, — ბებო სარეცხს რეცხავსო, — მითხრა.

— სად-მეთქი?

— შენობის უკანო.

ჩაიჩოქა, სკამის ძირში, მიწაზე ჩხირით ხაზები გაავლო. უბიდან თეთრი კენჭები
ამოიღო, იმ ხაზებზე დაალაგა და ძალიან უბრალო და მოსაწყენი თამაში მასწავლა.
ათი ხელი ვითამაშეთ და ხუთჯერ განგებ მომაგებინა, ცდილობდა, ჩემთვის
ესიამოვნებინა. მერე, როდესაც სანიტრებმა გაუქმებულ შადრევანთან ავადმყოფების
მოგროვება დაიწყეს, თამაში შევწყვიტეთ და ავადმყოფები დავთვალეთ. სულ ოცნი
იყვნენ. სანიტრებმა დაამწკრივეს და შენობისაკენ ჯოხების რტყმევით გარეკეს. სურენა
ბოლოში მიჩანჩალებდა.

ამასობაში დაღამდა და მანუშაკა გამოჩნდა, — სურენას საცვლები და თეთრეული

გავრეცხე და გასაშრობად გავკიდეო, — თქვა და ელექტრონის ბოძზე დამაგრებულ
ნათურას გახედა. დენი არ იყო. გამომართვა ასანთი, ჭრაქი აანთო და მერე დაამატა,
— მთავარი ფსიქიატრის ნახვა მინდოდა, მაგრამ არ დამხვდა, მითხრეს, სადღაც
საქმეზეა წასული და გვიან ღამით დაბრუნდებაო. — მედპერსონალიც საავადმყოფოს
შენობაში ცხოვრობდა ავადმყოფებთან ერთად.

ჩანთიდან საგზალი, ყველი, პური, ქიშმიშიანი ფუნთუშები და პატარა ქილებით

მაწონი ამოვიღეთ და მაგიდაზე დავალაგეთ. ბავშვს შიოდა და გამოცოცხლდა, — აუ,
რა კარგიაო!

ჭამას რომ მოვრჩით, ქარმა დაუბერა და ჭრაქის ალი ათამაშდა. — აცივდაო, —

შემომჩივლა მანუშაკამ. გავიხადე პიჯაკი და მოვახურე. — მადლობაო, — ესიამოვნა.
მერე ბავშვს თავსაფარი გაუსწორა და ხელები დაუკოცნა, — იმას გული აუჩვილდა,
— ბები, მიყვარხარო! — უთხრა. — მეცო, — მანუშაკასაც აუჩვილდა გული. ისეთი
უმწეოები და გულწრფელები იყვნენ, მეც ამიჩვილდა გული.

სიგარეტს მოვუკიდე, ავწიე თავი და სურენა დავინახე, ხელში აგური ეჭირა,

შემოვარდა ფარდულში და დამიყვირა, — ჩემს დას დაანებე თავიო! — აგური
მესროლა, მაგრამ ისევ ამაცდინა და ფარდულის ირგვლივ მოჰყვა სირბილს, თან
ხმამაღლა იგინებოდა. სანიტრები მოცვივდნენ, წაუთაქეს და ძალით წაათრიეს.
მანუშაკა თან გაჰყვა და ერთი საათის მერე უკან დაბრუნდა, — დაწყნარდა, ჭამა და
დაწვა, ახლა ალბათ უკვე სძინავსო, — მითხრა და ჭიშკრისაკენ გაიხედა. იქ საბარგო
მანქანა გაჩერდა და კაბინიდან ასე ორმოცი წლის კაცი გადმოვიდა, გამოიარა
საყარაულო და ეზოში შემობარბაცდა. მაგარი მთვრალი იყო. — ეს მთავარი
ფსიქიატრიაო, — იცნო მანუშაკამ. გავიდა ფარდულიდან, ელექტრონის ბოძთან წინ
დაუხვდა და მიესალმა.

ის შეჩერდა, — რა ჯანდაბა გინდაო? — შეუღრინა.

რა უნდა სდომებოდა საცოდავ მანუშაკას?! — მე სურენას და ვარ და

მაინტერესებს, რას ფიქრობთ ამჟამად მისი ჯანმრთელობის შესახებო.

ის დააშტერდა. — შენ ნახეო?

— კიო.

— ხომ ისევ აფრენსო?

მანუშაკამ თავი დაუქნია, — სამწუხაროდ, უკეთესობა არ ეტყობაო.

— უნიკალური გიჟია, მაგის ბოდვებზე ხუთი დისერტაცია დაიწერა, ძალიან

გაუმართლა, აბა, ეგ რომ ნორმალური იყოს, ვის რაში დასჭირდებოდა. ამიტომ შენ
კი არ უნდა წუხდე მაგის ავადმყოფობის გამო, კმაყოფილი უნდა იყო და ამაყობდეო,
— გაიცინა, გატრიალდა და შენობისაკენ წაბანცალდა.

მანუშაკა პირდაღებული დარჩა, — კარგად ვერ გავიგე, რა თქვაო, — მითხრა.

— ეგ ახლა სურენაზე უკეთეს დღეში არაა, ყურადღებას ნუ მიაქცევ-მეთქი.

— კარგი, წავიდეთ, დავისვენოთო, — თქვა.

ბავშვს მკლავები მაგიდაზე ეწყო, თავი მკლავებში ჰქონდა ჩარგული და ეძინა.

ავიყვანე ხელში და მანუშაკას უკან მივყევი. საავადმყოფოს მთავარ შენობას
შემოვუარეთ, თოკზე დაკიდებულ სარეცხს გავცდით და ერთსართულიან, პატარა
შენობას მივადექით. იქ იყო სპეციალური ოთახი, სადაც ავადმყოფების მნახველები
ღამეს ათევდნენ. ოთახში ხუთი რკინის საწოლი იდგა. საწოლებზე ძველი ლეიბები და
ბამბის გადასაფარებლები ეგო. კედელზე დიდი ფარანი ბჟუტავდა. იქ ორი ქალი და
ერთი მოხუცი კაცი დაგვხვდა.

ბავშვი ფრთხილად დავაწვინე საწოლზე. მანუშაკამ ქურთუკი და ფეხსაცმელები

გახადა და გადასაფარებელი გადააფარა. მერე გვერდით მიუწვა და გამიღიმა. მეც
გავუღიმე და იქვე, ფანჯარასთან, თავისუფალ საწოლზე ჩამოვჯექი. იქ დარჩენას არ
ვაპირებდი, დარწმუნებული ვიყავი, იმ ოთახის არსებობის შესახებ სურენამ კარგად
იცოდა, თუ გამოიღვიძებდა და გამოპარვას მოახერხებდა, მომაგნებდა. როგორი
საქმე იყო? — მძინარეს თავში რამე არა მხეთქოს-მეთქი, — მეშინოდა, ოღონდ ამის
შესახებ მანუშაკასათვის არ მითქვამს, არ ჩავთვალე საჭიროდ. დაველოდე, სანამ
იმასაც ჩაეძინებოდა, მერე გავედი ეზოში, გავძვერი გარღვეულ ღობეში და სიბნელეში
აღმართს შევუდექი. კარგად მახსოვდა, გორაკის თავზე ათამდე თივის დიდი ზვინი
იდგა.

რომ ავედი, მთვარემ გამოანათა და ზვინების იქით სახურავები გამოჩნდა.

გორაკის მეორე მხარეს პატარა სოფელი იყო. აქა-იქ ფანჯრებში ნავთის ლამპის შუქი
ჩანდა. პირველივე ზვინთან მივედი, თივა მივწი-მოვწიე და შიგ ჩავიმალე. გამხმარი
ბალახის სუნი მცემდა და მსიამოვნებდა.

გავყურებდი მთვარით განათებულ მთებს, ფერდობებზე შეფენილ ტყეებს და

ფიქრებით შორს, ყაზახეთში გადავინაცვლე, სადაც სულით ავადმყოფთა
თავშესაფარში ცამეტ წელზე მეტი ისე გავატარე, რომ არაფერი გამიგია. გამახსენდა
სიკეთით სავსე მთავარი მონაზონი, ჯვარი რომ მაჩუქა, მონასტერი, ბერი ტრიფონი
და — ნეტა როგორ არიან, ან მოსავლის საქმე როგორა აქვთ-მეთქი? — გავიფიქრე.

მერე ჩავთვლიმე, მაგრამ სანამ ჩამეძინებოდა, ხმაური შემომესმა და გავახილე

თვალები. სოფლის განაპირას, ჩემგან სულ რაღაც ოცდაათი ნაბიჯის იქით, ვიღაც
ახალგაზრდა კაცი ორივე ხელით ალაყაფის კარს აწვებოდა.

კარი მძიმე იყო და ნელა იღებოდა. ჩაჟანგული ანჯამები გამაღიზიანებლად

ხრჭიალებდნენ. ბოლოს გაიღო და ეზოდან, იმ ნაცნობი ნომრით — 767, ლურჯი
„ბეემვე“ გამოვიდა, დაეშვა დაბლა, გასცდა საავადმყოფოს, აიარა აღმართი და
გაუჩინარდა. ამასობაში, ახალგაზრდა კაცმა ალაყაფის კარი დაკეტა და ირგვლივ
ისევ სიჩუმემ დაისადგურა. ალაყაფის კარს იქით, ეზოში, აგურით აშენებული
ორსართულიანი სახლი იდგა. ეზო ხის მაღალი მესრით იყო შემოღობილი. მერე
სქელი ღრუბელი მთვარეს გადაეფარა და დაბნელდა, არაფერი აღარ ჩანდა,
სამაგიეროდ, ჭრიჭინებმა ამოიღეს ხმა.

53

ჯერ კიდევ ბნელოდა, დაღმართზე რომ დავეშვი, გავძვერი გარღვეულ ღობეში

და ფარდულში სკამზე ჩამოვჯექი. კიდევ კარგი, სიგარეტი მქონდა, ამოვიღე და
გავაბოლე. ცოტა ხნის შემდეგ დარაჯს გამოეღვიძა, გამოვიდა საყარაულოდან,
მიაფსა ელექტრონის ბოძს და გამომელაპარაკა, — ის გიჟი, გუშინ რომ აგურით
დაგდევდა, შენი ვინ არისო?

— ერთ დროს მაგისი და ჩემი საცოლე იყო, ახლა ვინაა, ზუსტი პასუხი არა მაქვს,
არ ვიცი-მეთქი.

— ეგ სომეხია, არა?

დავუქნიე თავი.
 — საინტერესო გიჟია, ამას წინათ ექიმს უთხრა, ღმერთი როცა ქართველებს
აჩენდა, ცუდ ხასიათზე იყო, იმიტომაც ზიხართ მძღნერშიო.

მეც ვერ ვიყავი გუნებაზე, — შეიძლება, არ არის გამორიცხული-მეთქი.

მხრები აიჩეჩა, — მძღნერში რომ ვზივართ, ეგ ვიცი, მაგრამ მიზეზის რა

მოგახსენო, ვერაფერს ვიტყვიო. — მერე დაამატა, — ცივაო, — და საყარაულოში
დაბრუნდა. მე ვიჯექი და სიგარეტს ვეწეოდი. ბოლოს, როგორც იქნა, ჩიტებმა ატეხეს
ჟივჟივი და გათენდა. ეზოში სანიტრები და გიჟები გამოჩნდნენ. ავდექი და ღამის
გასათევი ოთახისაკენ გავწიე. შენობას რომ შემოვუარე, დავინახე, მანუშაკა სარეცხს
ხსნიდა თოკიდან, ბავშვი და სურენა ეხმარებოდნენ. სურენა დამაშტერდა, მერე
მანუშაკასაკენ მიტრიალდა და უთხრა, — ეს ჯუდე არ არისო.

— ნუ ბოდავო.

— გეუბნებიო.

— ის არისო, — გაეცინა ბავშვს.

— არაო.

— აბა, ვინ არისო? — გაღიზიანდა მანუშაკა.

— ეგ გუშინ იყო ჯუდე, ახლა სულ სხვა ვინმეა, უფრო საცოდავი და საზიზღარიო.

— ფარდულში დაგელოდებით-მეთქი, — დავუძახე მანუშაკას და გამოვბრუნდი.

ბავშვი უკან გამომყვა. ფარდულში ის მოხუცი კაცი დაგვხვდა, წინა ღამეს რომ ვნახე
ღამის გასათევ ოთახში, ხელში ძველი ფოტოსურათი ეჭირა და დარაჯს უჩვენებდა, —
აი, ეს ბავშვი, ბოლოში, მე ვარ, ეს სათვალიანი კაცი შუაში კი ლავრენტი ბერიააო. —
მერე სურათი გულისჯიბეში შეინახა, წამოდგა და შენობიდან გამოსული მელოტი
ავადმყოფის შესახვედრად გაემართა.

— ეგ მაგის შვილიაო, — მითხრა დარაჯმა.

ცოტა ხნის შემდეგ მანუშაკაც გამოჩნდა, ცარიელი ჩანთა იღლიაში ჰქონდა

ამოჩრილი. გავუდექით გზას, გადავიარეთ გორაკი, მოვიტოვეთ მინდორი უკან და
ტყეში შევედით. იქ თხელი ნისლი დაგვხვდა, ხანდახან ერთმანეთს ვეღარ ვხედავდით,
მაგრამ მაინც სწრაფად მივაბიჯებდით და ცხრა საათისათვის უკვე ხრამჰესში,
წყალსაცავის ჯებირთან, ავტობუსის გაჩერებაზე, ჯიხურში ბილეთები ვიყიდე. რომ
მოვტრიალდი, მანუშაკამ ავტობუსი დამანახა, მაღალი მთიდან სერპანტინით საკმაოდ
სწრაფად ეშვებოდა.

შუადღისათვის უკვე ქალაქში ვიყავით. ნავთლუხის ავტოსადგურთან ახლოს,

სასაუზმეში ბრინჯის ღვეზლები ვიყიდეთ, ალუმინის მორყეულ სკამებზე დავსხედით და
ჭამას შევუდექით.

— ცუდად ხომ არა ხარ? — მკითხა მანუშაკამ.

 — რატომ მეკითხები-მეთქი?

— ხელები გიკანკალებსო.

— ეგ არაფერი, გამივლის-მეთქი. — მერე ვუთხარი, — მინდა, როგორმე

მოვახერხო და შენ და პატარა მანუშაკას სოფლიდან წამოგიყვანოთ-მეთქი.

ჭამა შეწყვიტა და თვალები აუელამდა, პირი ღია დარჩა, მერე თქვა, — არ

გამომიშვებენო.

— ეგ არ უნდა იყოს პრობლემა-მეთქი.

— რომ გამოვიპარო, მერე იქ ვეღარ ჩავალო.

— მერე იქ რაღა გინდა-მეთქი?

თვალი ამარიდა და თავი მაგიდისაკენ დახარა, — ჩემი გოგოა იქ დამარხული,

წელიწადში ერთხელ მაინც ხომ უნდა მივიდე და საფლავი ვნახოო?!

ბავშვმა თავი ასწია და ჯერ მე შემომხედა, მერე მანუშაკას.

— იმედი მაქვს, მოვიფიქრებ რამეს, ვიპოვით გამოსავალს-მეთქი.

ბავშვს გაუხარდა, — ბებო, ქალაქში უნდა ვიცხოვროთო? — ჰკითხა.

მანუშაკა დაფრთხა, — იცოდე, იქ ამის შესახებ ერთი სიტყვაც არ დაძრაო.

ბავშვმა თავი დაუქნია.

მერე ბილეთები ვუყიდე და ავტობუსის კარამდე მივაცილე. იქ მანუშაკას თავზე

მოვეფერე და ლოყაზე ვაკოცე. გაეღიმა, — მიყვარხარო! — მითხრა. ბავშვს ხელი
მოჰკიდა და ავტობუსში ავიდნენ, ერთმანეთის გვერდით დასხდნენ და ხელი
დამიქნიეს. ვიდექი და სანამ ავტობუსი მოსახვევს არ მიეფარა, თვალი არ
მომიშორებია.

გავიდა ხუთი დღე და დილით, ადრიანად, ის იყო საქმეს შევუდექი, ცეპიონა

ბარათაშვილი მომადგა და ათი ლარი მთხოვა სესხად. მივეცი. — წუხელის
ოქროყანის გადასახვევთან, ბოტანიკის ინსტიტუტის შენობაში, სროლა იყოო, —
მითხრა, — ამბობენ, ძაღლები საძმოს შტაბს დაესხნენ თავს და ვინც იქ დახვდათ,
ყველანი დაიჭირესო. — რაც გავიგე, რატომ მეწყინებოდა?! — ერთი მაგათი დედაც-
მეთქი... — შევიგინე.

ცეპიონა რომ წავიდა, ცოტა ხნის შემდეგ თამაზა გამოჩნდა, მთვრალი იყო, ხელში
დაკუჭული გაზეთი ეჭირა. გაჩერდა ჩემ წინ, ის დაკუჭული გაზეთი მაგიდაზე დააგდო,
გატრიალდა, კუბიკზე ჩამოჯდა და საღი თვალით მომაშტერდა. შეწუხებული მეჩვენა.

— რა მოხდა-მეთქი?
 თავით გაზეთზე მანიშნა, — ნახეო.

მეც გავშალე და ვხედავ, დაბრედილი ტროკადეროს ფოტოებია მთელ გვერდზე

დაბეჭდილი. კბილებდაკრეჭილი, ნახევრად მიწაში იყო ჩამარხული და შუბლი ორ
ადგილას ტყვიით ჰქონდა გახვრეტილი. თურმე ქალაქიდან საკმაოდ შორს, ხევში
უპოვიათ მწყემსებს.

თამაზამ ნაღვლიანად დააქნია თავი.

— გეწყინა-მეთქი? — ვკითხე.

— ჩვენს თაობაში სულ უფრო ცოტა რჩება ისეთი ხალხი, მთვარეზე რომ ჯვამდნენ
და პატივისცემას იმსახურებდნენ, ნამდვილ პატივისცემას. მით უმეტეს, რომ ბევრნი
არც არასოდეს ყოფილანო.

— სად დაიტვირთე-მეთქი?

— ჟორიკა მომჯიანს ბაზარში საქონელი ჩავატანინე. იქ ორასი გრამი არაყი

მიყიდა და ვთხლიშე. ჩემთვის ორასი გრამი არაყი, აბა, რა ტვირთია? ფული თქვი,
თორემ ერთ ამდენს ახლა კიდევ ვთხლიშავდი და იმ ნაბოზვარი ტროკადეროს გამო
ცრემლებსაც გადმოვყრიდი. ოთხასი გრამი არყის მერე ცხოვრება საამურია, ვინც
გინდა, ის შეგეცოდება, მაგრამ სადაა, აბა, ეგ საამური ცხოვრებაო.

გაზეთი დავკეცე და გვერდზე გადავდე.

— შენ რას ფიქრობო? — მკითხა.

— არცა მწყინს და არც მიხარია, მაგრამ ფეხებზე ნამდვილად არა მკიდია, არ

ვიცი, ამ განცდას რა დავარქვა-მეთქი.

იმან მელოტ თავზე ხელი მოისვა და ბრუტიანი თვალი მოჭუტა, — მესმის შენიო.

მოკლედ, ისე იყო თუ ასე, როგორც თურმე ძველ რომში იტყოდნენ ასეთ დროს,
ტროკადერომ გაასწორა ანგარიში ცხოვრებასთან და გასვენების დღეს ქაშუეთის
ეკლესიის ეზო და მიმდებარე ქუჩები ხალხით გაიჭედა.

ხაიმას შესახებ ცალკე მე ვეკითხებოდი ნაცნობებს, ცალკე თამაზა,

დარწმუნებულები ვიყავით, რომ იქ დაგვხვდებოდა და გვიკვირდა, როცა
გვპასუხობდნენ, — არა ჩანს, არ დაგვინახავს, ალბათ არ ჩამოსულაო. — ბოლოს
ეკლესიაში რომ დავაპირეთ შესვლა და რიგში ჩავდექით, უკან კახპების დიდი ჯგუფი
მოგვადგა. სულ ცოტა ოცდაათი კახპა იქნებოდა, დიდი გვირგვინი ჰქონდათ
მოტანილი. ერთმა ბებერმა კახპამ თამაზას უთხრა, — იდეა გვაქვს, საფლავის ქვას
დაეწეროს: „ზღაპრის დასასრული“. როგორ ფიქრობთ, დაგვთანხმდებიანო?

თამაზამ მხრები აიჩეჩა, — არ ვიციო. — მერე ქალი იცნო. — შენ ლიდა არა
ხარო? — თან დააზუსტა, — აი, ის, „ასრულებს ლიდაო“.
 ქალმა თავი დაუქნია, — ის ვარო.

მე ის ლიდა ადრე არა მყავდა ნანახი, მაგრამ მისი სიმღერები მოსმენილი

მქონდა, სამოციან წლებში ძალიან პოპულარული იყო. უწმაწური სიტყვებით სავსე
ქუჩურ სიმღერებს მღეროდა. იმ სიმღერებს რენტგენის ფირფიტებზე წერდნენ და
ქალაქში არალეგალურად ყიდდნენ.

რიგი ნელა მიიწევდა. როგორც იყო, ავიარეთ კიბე და ეკლესიაში შევედით.

ჭირისუფლებს შორის მე მარტო რომანოზა შევიცანი, ცხვირი ისევ ისე უგავდა წიხლის
ჩანარტყამს, როგორც ბევრი წლის წინ და თვალებიც ისევ ისე ჰქონდა დაყვლეპილი,
ოღონდ ახლა გაჭაღარავებული იყო და სახე ნაოჭებით ჰქონდა დაღარული.
მიდიოდნენ და ხელს ართმევდნენ. ისიც ყველას ერთნაირად, ოდნავი თავის დაკვრით
პასუხობდა. თამაზამაც ჩამოართვა ხელი, მიუსამძიმრა და ფამილარული ტონით,
როგორც ტოლმა ტოლს, ჰკითხა, — ხაიმას შესახებ რას იტყვი, სად არის, რატომ არა
ჩანსო? — იმან თავი ოდნავ უკან გადასწია და სწრაფად ახედ-დახედა, ისე, როგორც
ჭკვიანმა ბანდიტებმა იციან, ტუჩებზე ზიზღი გამოეხატა, — არ ვიციო, — მოუჭრა და
თავი მიაბრუნა. დაცვის წევრმა თამაზას ზურგში უბიძგა, — გაიარე, გზას ნუ კეტავო!

მე რომანოზას თვალი ავარიდე, ავუარე გვერდი და თამაზას მივყევი, გავცდით

კუბოს და ამ დროს კახპებმა გალობა დაიწყეს, ძალიან კარგად გალობდნენ. სხვებთან
ერთად ჩვენც შევიცადეთ და რომ მორჩნენ, მერე გამოვედით გარეთ.

ეზოში თამაზა დავკარგე, ხალხს შეერია და ვეღარ დავინახე. ვიცოდი, ქელეხზე

აპირებდა დარჩენას, ასე რომ, ძებნა არ დამიწყია. მივბრუნდი და კიბესთან გავჩერდი,
სანამ კუბო არ გამოასვენეს, ფეხი არ მომიცვლია, მაგრამ ხაიმა არ გამოჩნდა და
საბოლოოდ ჩავიქნიე ხელი. ერთი მივიხედ-მოვიხედე და გავუყევი სახელოსნოსაკენ.

იმ ღამეს სიზმარში ტროკადერო გამომეცხადა. უცნაური ის იყო, რომ ის სიზმარი

ერთხელ უკვე ნანახი მქონდა ძალიან ბევრი წლის წინ, როცა რუსეთიდან
მატარებლით ვბრუნდებოდი უკან.

მოვიდა და ჩემ წინ კუბიკზე დაჯდა, ხელში სიგარეტი ეჭირა, შუბლი ორ ადგილას
ტყვიით ჰქონდა გახვრეტილი. მე საქმიანობას თავი დავანებე და მივესალმე. არ
მიპასუხა, მიყურებდა და თან ეწეოდა, პირიდან ბოლს რომ უშვებდა, იმ
ნატყვიარებიდანაც ბოლი გამოდიოდა.

— რა გინდა-მეთქი? — ვკითხე.

— შენ მე ნაძვის ხე მეგონე, თურმე წყალქვეშა ნავი ყოფილხარო.

— წყალქვეშა ნავი როგორა ვარ, როცა ცურვა არ ვიცი-მეთქი?

— მეც ასე მეგონა, მაგრამ თურმე გცოდნიაო, — და დედა შემაგინა.

 შემრცხვა, — ეს როგორ დამემართა, წყალქვეშა ნავი ვარ მაშინ, როცა თურმე
ნაძვის ხე უნდა ვიყო-მეთქი. — შევწუხდი და საშინლად მომინდა, ნიანგი
ვყოფილიყავი, სქელი, გრძელი ყბები მქონოდა და ბასრი კბილები მეკრაჭუნებინა.

შუადღისათვის თამაზა გამოჩნდა, ხელში ნახევრად დაცლილი ღვინის ბოთლი

ეჭირა. — გადასარევი ღვინოაო, — მითხრა, — ქელეხიდან სამი ბოთლი
გამოვაყოლე ხელს, ეს ერთი, და ორი კიდევ სახლში მაქვს. ამიტომ მზადა ვარ,
კეთილი ვიყო და ისეთი ნაძირალა, როგორიც შენი ძველი მეგობარი რომანოზაა,
მართლა გულით შემეცოდოს. ეგ ერთი ბევრად უფრო მტკივნეულად განიცდიდა
მომხდარ ამბავს, ვიდრე ტროკადეროს ორმოცდაათი ნაბოზვარი ნათესავი ერთად,
კბილებდაკრეჭილები რომ ფიქრობენ იმაზე, თუ როგორ გაინაწილონ იმოდენა
ქონება. ასე რომ, მე რომანოზას იმედი მაქვს, ეგ არავის არაფერს აპატიებს და შენ
ნახავ, მალე აქ რა ამბები დატრიალდესო.

კუბიკზე რომ ჩამოჯდა, არუთინა გამოჩნდა, რაფიკას ძმა, და ჰკითხა, — როგორი

ქელეხი იყოო?

— მთაწმინდაზე, ტროკადეროს ძველი სახლის წინ, ქუჩა გადაკეტეს. მაგიდები და

სკამები დადგეს და დიდი ჭამა-სმა გაიმართა. სულ ცოტა სამი ათასი კაცი მაინც გაძღა
და ოთხი ათასი ბოთლი ღვინო დაილია. მაგ უბანში ამ თვეში კიდევ სამი მდიდარი
კაცი რომ მოკვდეს, ნაშიმშილები ხალხი ფერზე მოვა, მაგრამ, აბა, სადაა ამდენი
მდიდარი კაცი, ამიტომ გუშინდელი დღე ბევრს დიდხანს ემახსოვრება, მათ შორის,
ჩვენს უბნელებსაც. ისე გაილეშნენ, ხომ ხედავ, ჯერ არც ერთი რომ არა ჩანს,
სძინავთო.

არუთინა შურით სავსე თვალებით მისჩერებოდა.

— შენ რატომ არ იყავიო? — ჰკითხა თამაზამ.

— ხალხის მომერიდა, ხომ იცი, ბევრს ჰგონია, რომ რაფიკა მაგან დააბრედინა,
ჰოდა, იქ რომ დამინახავდნენ, რას იტყოდნენო?

— აბა, გასინჯეო, — თამაზამ ბოთლი მიაწოდა.

იმან მოსვა.

— რას იტყვიო?

— კარგიაო.

54
 მერე ისე გავიდა მთელი კვირა, არაფერი განსაკუთრებული არ მომხდარა,
დღეები ერთმანეთისაგან თითქმის არ გაირჩეოდნენ. სამშბათ საღამოს თამაზამ
ჯღანებით სავსე ტომარა მოიტანა და ჩემ უკან, კუთხეში მიაყუდა კედელზე. სახელოთი
შუბლიდან ოფლი მოიწმინდა და ხუთი ლარი მთხოვა, — ქუდს ვიყიდიო. — თავის
მოვალეობას კეთილსინდისიერად ასრულებდა, კვირის განმავლობაში ერთი კი არა,
ჯღანებით სავსე ორი ტომარა მოჰქონდა და ხანდახან წვრილ ფულს თუ მთხოვდა,
ვაძლევდი, ვთვლიდი, რომ იმსახურებდა.

ის რომ წავიდა, ასე ათი წუთის მერე დავინახე, ქუჩის კუთხიდან შავმა
„მერსედესმა“ შემოუხვია, უკან შავი იაპონური ჯიპი მოჰყვებოდა. მოედანს წრე
დაარტყეს და ჩემ პირდაპირ, კუბიკის იქით გაჩერდნენ.

ჯიპიდან ორი ჯანიანი კაცი გადმოვიდა, ერთმა მიირბინა და „მერსედესის“ უკანა

კარი გამოაღო. იქიდან ხნიერი კაცი გადმოვიდა, შევხედე თუ არა, ვიცანი. ჭორფლი
ისევ ისე ეყარა სახეზე და მარცხენა თვალი ისევ ისე ჰქონდა მოჭუტული, როგორც
ბევრი წლის წინ. ხაიმა იყო. შუბლზე ნაოჭები გამსხვილებოდა, თითქმის
გათეთრებული რიჟა თმა თავზე ისევ ისე გრუზად ადგა. გამოსცდა კუბიკს და გაჩერდა.

— ეს შენა ხარო, ბიჭო? — ყოველგვარი დაეჭვების გარეშე, ყურადღებით

მაკვირდებოდა.

წამოვდექი. — როგორა ხარ, ძმაო-მეთქი?

— ესე იგი, ცოცხალი ხარო?!

— ასეა-მეთქი.

მხარზე დამკრა ხელი და გადამეხვია. ძვირფასი სუნამოს სუნი მეცა და იმ სუნმა

თითქოს გამომაფხიზლა. მომეჩვენა, რომ აბსოლუტურად უცხო ადამიანი მეხვეოდა
და დავიმორცხვე.

— როდის ჩამოხვედი-მეთქი?

— გუშინ საღამოსო.

ამ დროს გასტრონომის მხრიდან მთვრალი გრანტიკა სარკოზიანი გამოჩნდა და

გახარებულმა დაიღრიალა, — ხაიმ, შე ბოზოო! — და ხელის ჩამოსართმევად
გამოქანდა, მაგრამ ჩვენამდე ვერ მოაღწია. იმ ჯანიანმა კაცებმა, ჯიპით რომ მოჰყვნენ
ხაიმას, გზა მოუჭრეს, სტაცეს ხელი და მაღლა ასწიეს. გრანტიკამ თავისი დაგრეხილი
ფეხები ჰაერში აათამაშა. ასეთ რამეს არ ელოდა და დაფრთხა, — გრანტიკა ვარ,
ხაიმ, რა ხდება? უთხარი, გამიშვანო.

რომ გაუშვეს, ერთი ნაბიჯი გადმოდგა და გაჩერდა. არ იცოდა, რა ექნა,

გამბედაობა დაკარგა.

ხაიმა ისევ ჩემკენ შემობრუნდა, — წავიდეთ, აღვნიშნოთო, — შემომთავაზა.

 — სახელოსნოს დავკეტავ-მეთქი.

ძირს დავარდნილი შეკეთებული ფეხსაცმელი მაგიდაზე დავდე და წინსაფარი

მოვიხსენი.

ხაიმამ გრანტიკას დაუძახა, — მოდიო. — ის მიუახლოვდა და ერთმანეთი

მოიკითხეს.

მე ეზოში ხელ-პირი დავიბანე, მერე კარზე ბოქლომი დავკიდე და ხაიმასთან

ერთად მანქანაში ჩავჯექი. ამასობაში გრანტიკა გათამამდა და ჩვენთან ერთად
მოინდომა წამოსვლა, მაგრამ, — სხვა დროს გნახავო, — შეაჩერა ხაიმამ, და იმასაც
რა ექნა, დარჩა.

— გასვენებაში რატომ არ იყავი-მეთქი?

— უამინდობის გამო, ფრენა არ იყოო.

ჩემი გამოჩენის შესახებ თურმე ჟორიკა მომჯიანისაგან გაიგო. შემთხვევით

შეხვდნენ ერთმანეთს სტამბოლის აეროპორტში. — არც მოწეული არ იყო და არც
დალეული, მაგრამ დაჯერება მაინც გამიჭირდაო.

ბარათაშვილის ხიდი გადავიარეთ და ავლაბრისაკენ ავუყევით აღმართს.

გამახსენდა, ოდესღაც რომ მიყვებოდა თავისი გეგმების შესახებ და ვკითხე, — რა
ქენი, შეისწავლე ოქროთი და ბრილიანტით ვაჭრობის ხელოვნება-მეთქი?

გაეცინა, — სხვა, უფრო მნიშვნელოვანი საქმეებიც არსებობსო.

— ცოლი გყავს-მეთქი?

— ათი წლის წინ გავშორდიო.

— ბავშვები?

— ერთი გოგო მყავსო.

მეტეხის სასტუმროს რესტორანში ფანჯარასთან მივუსხედით მაგიდას. მაშინ ის

რესტორანი ითვლებოდა მთელ ქალაქში ყველაზე პრესტიჟულ ადგილად, ერთი ჭიქა
ყავა ათი დოლარი ღირდა. ოფიციანტმა ბოთლით კონიაკი მოიტანა, ჭიქები შეავსო
და გაგვშორდა. შეხვედრის ეიფორია ჩაცხრა. ჭიქები მივაჭახუნეთ და გამოვცალეთ.
მერე ხაიმა ერთი წამით ჩაფიქრდა და მკითხა, — მანუშაკა ცოცხალიაო?

— კი, ერთი ბებერი თათრის ცოლია-მეთქი.

— ნახე?

— კი, ვნახე-მეთქი.

— როგორ არისო?
 გამეცინა, უფრო სწორად, გავიჯღანე. ეგ იყო ჩემი პასუხი, რა უნდა მეთქვა?

ცოტა ხანს ორივენი ჩუმად ვიყავით. — მაშინ კრასნოდარში რა მოხდაო? —

მკითხა ბოლოს.

მოვუყევი.

— ცხრა მილიონი პატიმარი ჰყავდათ იმ დროს საბჭოთა კავშირში, მითხარი, აბა,

როგორ უნდა მეპოვე, როცა შენი არც სახელი ვიცოდი და არც გვარიო?

არაფერი მქონდა სადავო, მართალი იყო. — მესმის-მეთქი.

ჩემი ტბაში დახრჩობის შესახებ ჯერ კიდევ კომუნისტების დროს, ისრაელში

მისწერა თურმე ტერეზამ.

შეკითხვებს მისვამდა და მეც ვპასუხობდი. თან კონიაკს ვსვამდით და თურქულ

ყავას ვაყოლებდით. ლაპარაკი რამდენიმეჯერ ტელეფონის ზარმა შეგვაწყვეტინა.
მაშინ მობილური ტელეფონები ახალი შემოსული იყო და ისე ახლოდან იმ დღეს
პირველად ვნახე. დახედავდა ნომერს და თიშავდა, არ პასუხობდა.

მოვუყევი, როგორ ვიხდიდი სასჯელს სხვის მაგივრად მეორეჯერ ჯერ აზიაში და

მერე აღმოსავლეთ ციმბირში, როგორ გავიარე ტაიგა, მერე როგორ დამიჭირეს და
დამაბრალეს უზბეკისა და ავტორიტეტის დაბრედვა, მოულოდნელად როგორ გასკდა
შუა ტბაში ყინული და რა მოხდა იქ; ბოლოს ერთ მშვენიერ დღეს როგორ გავიგონე
ჩიტის ჭიკჭიკი და აღმოჩნდა, რომ თითქმის თოთხმეტი წელი თურმე სულით
ავადმყოფთა თავშესაფარში გამიტარებია.

ისეთი ყურადღებით მაკვირდებოდა, ეჭვი შემეპარა, რომ იმის გარდა, რაც

ესმოდა, თითქოს კიდევ სხვა რაღაცის გამოცნობას ცდილობდა. სულ სხვა რამე
აინტერესებდა და ამან დამაბნია, — ნეტა რაშია საქმე-მეთქი?

თვითონ გაიხსენა: ათი წლის წინ ამერიკაში მეგობრებმა მითხრეს, ერთი ძალიან
მდიდარი ბერძენი უნდა გაგაცნოთო, ის მდიდარი ბერძენი შენი მეგობარი ქართველი
ექიმი გამოდგა, შევხედე თუ არა, მაშინვე ვიცანი. გაუკვირდა, როცა გაიგო, რომ იმ
ყინულებს დააღწიე თავი. — ხო, მაგრამ მერე გაქრა, ალბათ იმ ოქროს გამო
დაბრიდეს-მეთქი, — რასაც ვფიქრობდი, ის ვუთხარი და იცი, რა მიპასუხა? — ეგ თუ
მაშინ გადარჩა, არის შანსი, კიდევ რომ გამოჩნდესო, თუ მართლა ასე მოხდება და
როდისმე ნახავ, ჩემგან მოკითხვა გადაეცი, უთხარი, რომ ტაშს ვუკრავ, ბრავოო.

მწარედ გამეცინა, — დიდი მადლობა-მეთქი, — და მოვუყევი, რა დამხვდა იმ

ადგილას კრასნოდარში, სადაც ის ოქრო დავმალე და როგორ გამოიყურებოდა ის
ტაგანროგელი კაზაკი, სულ ერთი წამით რომ მოვკარი თვალი, როცა თეთრი
„მერსედესით“ ჩამიარა წინ.

თანაგრძნობით გამიღიმა.
 ბოლოს თბილისში ჩამოსვლა და მანუშაკასთან შეხვედრა გავიხსენე. — მერე შენი
ნახვა გადავწყვიტე და შენი ნათესავი ქალი გავიცანი. ჩემი სახელი და გვარი
ფურცელზე დავუწერე და დავუტოვე, თუ დარეკავდი, უნდა ეთქვა, რომ გეძებდი-
მეთქი. — როგორ დამთავრდა ის შეხვედრა, არ მოვუყევი, გამოვტოვე,

შუბლი შეჭმუხნა, მაგრამ თქმით არაფერი უთქვამს. ყავა მოსვა, ჭიქა დადგა
მაგიდაზე და ამ დროს ისევ ტელეფონმა დარეკა. დახედა ნომერს, ერთი წამით
თითქოს შეყოყმანდა და მერე უპასუხა, — გისმენო... ვიცი... შენი ზარი ხუთჯერ
შემოვიდაო... კი, ჩამოვიტანეო. — ტელეფონი გამორთო და მითხრა, — რომანოზა
და ტოლიკა მელოდებიან, შენც წამოდი, დარწმუნებული ვარ, შენი ნახვა
გაუხარდებათო.

— კარგი, — თავპატიჟი აღარ გამოვიდე, — სად გელოდებიან-მეთქი?

— ტროკადეროს ახალ სახლში.

ფოიეში რომ გამოვედით, ჭაღარა კაცი შემოგვხვდა, ხელში ბამბუკის ტროსტი

ეჭირა, ხაიმა დაინახა და გაუხარდა, ერთმანეთს ხელი ჩამოართვეს. მერე კიდევ ერთი
ხნიერი და ერთიც ახალგაზრდა კაცი მოგვიახლოვდა. იმათ კიდევ რამდენიმე კაცი
მოჰყვათ, მთიელების აქცენტი ჰქონდათ, ტროკადეროს ნათესავები იყვნენ. მსხვილი
ძვლებითა და მკაცრი გამომეტყველებით ერთმანეთს ჰგავდნენ. სხვადასხვა
ქალაქებიდან იყვნენ ჩამოსულები მომხდარი უბედურების გამო და იქ სასტუმროში
ცხოვრობდნენ.

იმან, პირველი რომ შემოგვხვდა, ხაიმას გულნატკენი კაცის პათეტიკური ტონით

მიმართა, — ჩვენსა და რომანოზას შორის ძალინ დაიძაბა ურთიერთობა, იმედი მაქვს,
ჩაერევი ჩვენს დავაში, შენს გავლენას გამოიყენებ და საქმე სისხლის ღვრამდე არ
მივაო. — ჭაღარა კაცი, პირი ოქროს კბილებით რომ ჰქონდა სავსე, აღშფოთებას ვერ
მალავდა: — ჩვენ რომანოზას ვერ მივცემთ უფლებას, ტროკადეროს დარჩენილი
ქონება თავის ჭკუაზე განაგოსო, — ეს თქვა და სიბრაზისაგან კინაღამ ენა დაება, —
ისე იქცევა, ვითომ ჩვენ ტროკადეროს ბიძაშვილები კი არა, ვიღაც ბედის მაძიებელი
მაწანწალები ვიყოთო. — გაჩუმდა და ხაიმას თვალებში მიაჩერდა, ალბათ იმ იმედით,
რომ რამეს ეტყოდა, მაგრამ ხაიმამ არაფერი თქვა.

მაშინ, ბამბუკის ტროსტი რომ ეჭირა, ისევ იმან გააგრძელა, — ამბობს, რომ
ყველაფერი ტროკადეროს უკანონო ქალიშვილს ეკუთვნის, ხოლო ჩვენ, კანონიერ
ნათესავებს — არაფერი. შენ ეს ნორმალურად მიგაჩნია?

ხაიმამ არც ახლა ამოიღო ხმა, ერთი ეს იყო, მხრები აიჩეჩა.

— იმ ქონებას ჩვენ გავყოფთ, არც იმ უკანონო ქალიშვილს დავივიწყებთ, ჩვენ,

მთიელებს, ჩვენი წესები და კანონები გვაქვს. — ეს ისევ იმანა თქვა, ოქროს კბილები
რომ ჰქონდა.

ხაიმას ასეთი კატეგორიულობა არ მოეწონა. — ტროკადეროს გადაწყვეტილების

წინააღმდეგ ვერ წახვალთ, — თქვა სერიოზული სახით.
 — ის საქაღალდე, სადაც ანდერძი ინახებოდა, ცარიელია, ნოტარიუსი
დაბნეულია, არ იცის, რა თქვას. რომანოზა ანდერძის გაქრობას ჩვენ გვაბრალებს,
ჩვენ — რომანოზას, აი, ამ გაურკვევლობაში ვართ ახლა, — შესჩივლა შეწუხებული
სახით თმაგათეთრებულმა კაცმა, სათვალე ეკეთა, ასაკით ყველაზე უფროსი ჩანდა.

— მეორე ანდერძიც არსებობს, უფრო გვიან დაწერილი, — უპასუხა ხაიმამ.

ამ ახალმა ამბავმა გაკვირვება გამოიწვია.

— შენ საიდან იცი?

— მე მაქვს.

— შენთან როგორ მოხვდა ეგ ანდერძი? — ახლა ასე ორმოცი წლის კაცმა

ამოიღო ხმა, ლოყაზე ორი ღრმა ნაიარევი აჩნდა.

— ტროკადერომ გამომიგზავნა.

— როდის?

— რვა თვის წინ.

დაიძაბნენ.

ხაიმამ განაგრძო: — მთხოვა, რომ მისი სიკვდილის შემთხვევაში, თუ ამის

საჭიროება დადგებოდა, ანდერძი რომანოზასათვის გადამეცა.

— რა, სიკვდილს აპირებდა? — ეჭვი შეეპარა ახალგაზრდა კაცს, წვერი ჰქონდა

მოშვებული და კისერზე ვერცხლის სქელი ჯაჭვი ეკიდა. სახით კუსას მივამსგავსე,
ტროკადეროს ნათესავს.

— მაშინ შხამიანმა გველმა უკბინა, ძალიან ცუდად იყო.

სიჩუმე ჩამოვარდა.

— თქვენ რა, არ იცოდით ამის შესახებ?

— მე ვიცოდი, — იმან უპასუხა, ხელში ბამბუკის ტროსტი რომ ეჭირა.

— ეგ ანდერძი ნოტარიუსში გატარებულია? — ეს იმ კაცმა ჰკითხა, ლოყაზე

ნაიარევები რომ აჩნდა.

ხაიმამ თავი დაუქნია. — გატარებულია.

— შეიძლება, რომ ვნახოთ?

— ჩემი აზრით, უფრო სწორი იქნება, თვითონ რომანოზამ გაჩვენოთ.

— გასაგებია, — კაცს ტუჩებზე გესლიანი ღიმილი გამოესახა.

 დანარჩენებს გამოხედვა გაუმკაცრდათ, ხაიმასაგან თანადგომა ვერ იგრძნეს და
ეს არ მოეწონათ, მაგრამ თქმით არავინ არაფერი არ თქვა.

ერთმანეთს ცივად დაემშვიდობნენ და ეზოში გამოვედით. იქ მანქანის წინ,

მძღოლთან ერთად, ვიღაც გამხდარი კაცი იდგა. დაგვინახა და ხაიმას მოწიწებით
მიესალმა. ხაიმამ მხარზე ხელი დაჰკრა, მერე ჩემკენ შემობრუნდა და მითხრა, —
ტერეზა გახსოვს? ეს ტერეზას ბიჭია, გაიცანიო. — რად უნდა თქმა, რომ მახსოვდა.

— ძალიან სასიამოვნოა-მეთქი.

ერთმანეთს თავი დავუკარით.

ხაიმამ დაამატა, — თქვენი რაიონის პოლიციის უფროსიაო.

იმან მორცხვად გაიღიმა, — მზადა ვარ, გემსახუროთო, — მითხრა და ჩემი გული

მოიგო.

ცოტა ხნის შემდეგ „ნივაში“ ჩაჯდა და წინ გაგვიძღვა. „ნივის“ სახურავზე

დამაგრებულ სანათებელს წივილ-კივილი გაჰქონდა, უკან ჯიპით დაცვა მოგვყვებოდა.
მანქანები ჩერდებოდნენ და გზას გვითმობდნენ. ჩვენ დიდი სისწრაფით მივქროდით.
თავს უხერხულად ვგრძნობდი, ეს ყველაფერი მეხამუშებოდა და მაფრთხობდა.

— კუსა რომ იყო, ტროკადეროს ნათესავი, ცოცხალია? — ვკითხე ხაიმას.

— ეგ და ვაგიფა ჯერ კიდევ კომუნისტების დროს დაბრიდეს როსტოვში

ძაღლებმა.

— ის ბიჭი ჰგავდა, კისერზე ვერცხლის ჯაჭვი რომ ეკიდა და გამახსენდა-მეთქი.

— ისინი რომ დაბრიდეს, ეგ მაშინ დაბადებულიც არ იქნებოდაო.

გავიარეთ ნახევარი ქალაქი და ტროკადეროს ეზოს ჭიშკარს მივადექით. ჭიშკარი

სწრაფად გააღეს და ხეივანს გავუყევით. გათავდა ხეივანი და უზარმაზარი სახლის წინ
გავჩერდით. შესასვლელთან, კიბის გვერდით, ჯიპები იყო ჩამწკრივებული.

შენობაში რომ შევედით, ტერეზას ბიჭი წინ გაგვიძღვა. ოთხი ოთახი გავიარეთ,
ყველგან ძველებური ავეჯი ელაგა და უზარმაზარი ბროლის ჭაღები ეკიდა. დაბლა,
იატაკზე, ზოგან წითელი მარმარილო იყო დაგებული, ზოგან — პარკეტი. მერე
კულუარს გავუყევით და აივანზე გავედით. კაკლის ხის მაგიდასთან სამი კაცი
დაგვხვდა, ტყავის სავარძლებში იყვნენ ჩაფლულები. აივანი სამი მხრიდან მინის
კედლებით იყო შემოსაზღვრული, სახურავიც მინის ჰქონდა და ზედ ფოლადისფერი
მტრედები მძიმედ დაგოგავდნენ. როგორც მერე გავიგე, მინა ტყვიაგაუმტარი იყო,
ეზოს მხარეს დატანებული კარიდან რკინის კიბე საცურაო აუზისაკენ ეშვებოდა.

რომანოზამ ხაიმა რომ დაინახა, გაუხარდა და წამოდგა, ხელები გაშალა, — სადა

ხარ, ბიჭო, ამდენი ხანიო? — მერე მეორე კაციც წამოდგა, იმანაც ხელები გაშალა და
რომ გაიღიმა, მაშინ ვიცანი, ტოლიკა იყო, ის რუსის ბიჭი, სემიონოვსკის
დასახლებიდან.

მესამე კაცი ლენინგრადიდან სპეციალურად ჩამოყვანილი დეტექტივი გამოდგა.

სამოციანი წლების ამერიკული ფილმი „სპარტაკი“ თუ გაქვთ ნანახი, ცნობილი
მსახიობი თამაშობდა, გვარს ვერ ვიხსენებ, აი, იმ სპარტაკს ჰგავდა. ღირსების სრული
შეგრძნებით ჩამოართვა ხელი ხაიმას, — მოხარული ვარ თქვენი გაცნობითო! — მე
და ტერეზას ბიჭს თავი დაგვიკრა და გამოაცხადა, — სამწუხაროდ, უნდა დაგტოვოთ,
პოლიციაში ქართველ დეტექტივებთანა მაქვს შეხვედრა დანიშნულიო, — ყველას
მშვიდობიანი ღამე გვისურვა და კარისაკენ გაემართა.

რომანოზამ ტერეზას ბიჭს ანიშნა, — გააცილეო! — ისიც უკან გაჰყვა და იმ

საღამოს აღარ გამოჩენილა.

წავიდნენ და ჩემი ჯერი დადგა. რომანოზამ და ტოლიკამ იმდენად ერთნაირად

შემომხედეს, კინაღამ გამეცინა.

— ვერ იცანით? — იკითხა ხაიმამ, — ჯუდეა, ჩემი მეგობარიო.

— ვინ ჯუდე? — ვერ გაიხსენა რომანოზამ.

— შენ მაგივრად რომ წავიდა სროკზეო.

— ჩემ მაგივრად? როდის? — გაუკვირდა იმას.

ამასობაში ტოლიკა მიხვდა, ვინც ვიყავი, — ეს შენა ხარო? — თვალები

გაუფართოვდა.

— ვინ ოხერიაო? — გაღიზიანდა რომანოზა.

— ჩომბე და ხიხონა გახსოვს? კუკიელები, — კითხვა შეუბრუნა ტოლიკამ, — შენ

და კუსამ რომ მიასამარეთო.

რომანოზას მეხსიერების ფსკერზე ის ძველი, ჩაჟანგული ამბავი გაჩხაკუნდა და

მძიმედ დაიძრა, — ა, ხო, ხო, ვინ წავიდა მაშინ სროკზე? როგორ იყო? — იკითხა.

იმ ამბის გამო მე თითქმის მთელი ცხოვრება ხვრელისაკენ გაქცეული ტარაკანას

ცხოვრებით ვიცხოვრე და ამ დროს, ამ ნაბოზვარს წესიერად არც ახსოვდა, რა მოხდა!

ტოლიკამ ხელი გამომიწოდა, — კარგია, რომ გამოჩნდი, ჩვენ დაბრედილი

გვეგონეო.

— შევცდით, — თქვა ხაიმამ და ისე შემომხედა, როგორც უცხოს, რომლის

შესახებაც ძალიან ცუდი რამე იცოდა.

ნეტა რა ხდება ამის თავში-მეთქი? — გავიფიქრე.

 ამასობაში რომანოზამ ჩემი სახელის გახსენება მოინდომა, — შენ რა გქვია?
მოიცა, მოიცა...

— ჯუდე, — შეახსენა ხაიმამ.

— ხო, ჯუდე, ჯუდე, — გაიმეორა ორჯერ.

სიამოვნებით ვხეთქავდი ჩაჭყლეტილ ცხვირში, მაგრამ მერე რა უნდა მექნა, სად

წავსულიყავი.

სანამ ჩამოვსხდებოდით, ხაიმამ, — ჩაი მომიტანონო, — მოითხოვა. ტოლიკამ

დარეკა და მსახურებს ჩაი, კონიაკი და მინერალური წყლები შეუკვეთა.

— ტროკადეროს ბიძაშვილები ვნახე, — თქვა ხაიმამ, — აღრენილები არიან.

— სულაც ფეხებზე მკიდია, — შუბლი შეკრა რომანოზამ.

— ფრთხილად იყავით.

— ყელში ამომივიდნენ! — რომანოზა კიდევ უფრო მოიღუშა.

— ფრთხილადა ვართ, — თქვა ტოლიკამ.

— ანდერძი თანა გაქვს? — ჰკითხა რომანოზამ.

ხაიმამ პიჯაკის შიდა ჯიბიდან ტყავის პორტმანი ამოიღო, გახსნა, ორად

გადაკეცილი ფურცლები იპოვა და რომანოზას დაუდო წინ, — რატომ არ უთხარი,
რომ მეორე ანდერძი არსებობს?

— წავიკითხავ და მერე ვეტყვი, არსად არ მეჩქარება.

რომანოზამ სათვალე გაიკეთა და ფურცლები გაშალა. დიდხანს და გულდასმით

კითხულობდა, მერე ის ფურცლები ტოლიკას გადასცა.

ახლა ტოლიკამ გაიკეთა სათვალე, წაიკითხა და სახე მოეღუშა, — ეს კიდევ

უფრო დაძაბავს ჩვენ შორის ურთიერთობასო, — თქვა და ხაიმასაკენ მიტრიალდა, —
ძველი ანდერძით, ტროკადერო ნათესავებს ოც მილიონს უტოვებდა. ეს ჩვენ
ადვოკატისაგან ვიცით, აქ მსგავსი არაფერიაო.

რომანოზამ მძიმედ ამოისუნთქა, — იღორეს, მეტი მოინდომეს და დარჩნენ

დაღებული პირებით.

— ტროკადერომ სწორად გამოთვალა, — თქვა ტოლიკამ.

— ხო, მაგრამ ჩვენ შარი დაგვიტოვა, — რომანოზა გაღიზიანებული ჩანდა.

— რას იზამ, პირველი არ არის და იმედი მაქვს, რომ არც უკანასკნელი იქნებაო,
— თქვა ტოლიკამ ჩაფიქრებული სახით.
 რომანოზამ ზარი დარეკა, მსახური იხმო და დაავალა, — დაცვის უფროსს
დაუკავშირდი და გადაეცი, სასწრაფოდ მოვიდეს, ველოდებითო.

მე ახლა შევეცდები, მოკლედ მოგიყვეთ თითქმის ყველაფერს, რაც იმ საღამოს

გავიგე ტროკადეროს გატაცებასთან და დაბრედვასთან დაკავშირებით:

ტროკადეროს თურმე სამი საყვარელი ქალი ჰყავდა. იმ სამიდან ყველაზე

ახალგაზრდა ოცდახუთი წლის იყო, მეცხრე სართულზე ცხოვრობდა, რვაოთახიან
ბინაში. ის ბინა ტროკადერომ აჩუქა და კვირაში სულ ცოტა ორჯერ მაინც აკითხავდა,
მაგრამ თუ სინათლე არ იყო და ლიფტი არ მუშაობდა, უკან ბრუნდებოდა, იმოდენა
კიბის ავლა ეზარებოდა. ასეთი რამე ხშირად ხდებოდა, ქალაქი ნახევარზე მეტჯერ
ჩაბნელებული იყო.

იმ დღეს მცველებმა მიაცილეს ბინის კარამდე, მერე ლიფტით დაეშვნენ დაბლა,

ჩასხდნენ მანქანაში და ლოდინი დაიწყეს.

— ეგ ნაბოზვრები ლოდინში იღებენ ფულს, თორემ მაგათი დაცული მე არავინ

გამიგია, — ზიზღით დამანჭა სახე რომანოზამ, — თუ ვინმეს მოკვლა უნდათ, კლავენ,
გატაცება უნდათ, იტაცებენ. აბა, ეგ დაცვა რისი მაქნისია? ერთი, რაშიც შეიძლება
გამოდგნენ, ისაა, რომ მათხოვრები და წესიერი ხალხი არ მოუშვან ახლოსო.

მცველებს შურდათ ტროკადეროსი და მის ბებრულ ვნებებს უწმაწური სიტყვებით

ამკობდნენ. წარმოდგენა არ ჰქონდათ, რომ თითოეული მათი სიტყვა იწერებოდა.
მანქანის სალონში მიკროფონები იყო დამონტაჟებული, ხოლო გარეთ, წინა და უკანა
სინათლის ფარებში — ვიდეოკამერები. ამის შესახებ მარტო ტროკადერომ და მისმა
დაცვის უფროსმა იცოდნენ. ის დაცვის უფროსი მისი ბიძაშვილის შვილი იყო,
გვერდიდან არ იშორებდა და ყველაფერში ან, უფრო სწორად, თითქმის ყველაფერში
ენდობოდა.

სანამ არ დაღამდა, მცველებს არაფერი საეჭვო არ შეუნიშნავთ, მერე

შეფიქრიანდნენ, როცა ფანჯრებში ყველგან სინათლე აინთო, მეცხრე სართულის
გარდა. ადგნენ და დაცვის უფროსს დაურეკეს. ის ოც წუთში გაჩნდა იქ კბილებამდე
შეიარაღებული ხალხის თანხლებით. შეშფოთებული იყო, ვერც ტროკადეროს
უკავშირდებოდა ტელეფონით და ვერც მის საყვარელ ქალს.

ტყუილად რეკეს ზარი და აბრახუნეს კარზე. მერე თოკებით დაეშვნენ

სახურავიდან, შეამტვრიეს ფანჯრები და ბინაში შევიდნენ. სინათლეები აანთეს,
ოთახები დაიარეს და საწოლზე აბრეშუმის თოკით გაკოჭილი ტიტველი ქალი იპოვეს,
პირზე ლეიკოპლასტირი ჰქონდა დაკრული.

ტროკადერო არ ჩანდა.

ქალმა გაიხსენა, — სულ ერთი წამით მოვკარი თვალი, სანამ ელექტროშოკით

გამთიშავდნენ, ბევრნი იყვნენ, ყველას ერთნაირი ლურჯი კომბინეზონები ეცვათო. —
საიდან გაჩნდნენ ჩაკეტილ ბინაში, წარმოდგენა არ ჰქონდა.
 ამასობაში პოლიციის დეტექტივმა ორი ოთახის იქით ტანსაცმლის ძველი
კარადის კარი გამოაღო და გამორღვეული კედელი დაინახა. გაძვრნენ იმ კედელში
და მომიჯნავე ბინაში აღმოჩნდნენ, იმ ბინის კარი მეორე სადარბაზოში გადიოდა.

დაცვის უფროსმა და ტოლიკამ მანქანის ფარებიდან გადაღებული ვიდეომასალა

მონიტორზე ნახეს. კარგად ჩანდა, როგორ მოვიდნენ მუშები ძველი საბარგო
მანქანით, ლურჯი კომბინეზონები ეცვათ. შევიდნენ სადარბაზოში და ერთი საათის
მერე იქიდან დიდი ტახტი გამოიტანეს. დადეს საბარგო მანქანის ძარაზე, თვითონაც
ავიდნენ ზედ და წავიდნენ.

მცველებმა ეს ყველაფერი კი დაინახეს, მაგრამ რადგან სხვა სადარბაზოში

შევიდნენ და გამოვიდნენ, ეჭვი არაფერში შეჰპარვიათ.

დაცვის უფროსმა მუშების ფოტოები ამობეჭდა და დეტექტივებს დაულაგა წინ. იმ

დეტექტივებს საჭიროების შემთხვევაში ქირაობდნენ და ძალიან კარგად უხდიდნენ.
ოთხნი იყვნენ და ოთხივემ ფოტოებზე გამოსახულ მუშებში საძმოს წევრები ამოიცნო,
იმ საძმოსი, მე რომ ხარკი დამადეს.

რომანოზა იმ დროისათვის ტაშკენტში ცხოვრობდა და უზარმაზარ კომპანიას

მართავდა. გაიგო თუ არა, რა მოხდა, ნახევარ საათში აეროპორტში იყო, კომპანიის
თვითმფრინავით გამოფრინდა და დილით, თბილისში, ტროკადეროს კაბინეტში
ტელეფონის ზარი რომ გაისმა, ყურმილი აიღო და ხრინწიანი ხმით ჩასძახა, —
გისმენთო!

საყარაულოდან რეკავდნენ, — ვიღაც უცნობებს ოჯახის წევრებთან უნდათ

დალაპარაკებაო.

— ჩართეთო.

გამტაცებლები გამოდგნენ, ხუთი მილიონი დოლარი მოითხოვეს. — საღამოს

დარეკეთ და გეტყვით, როდის გვექნება ეგ ფულიო, — არც დაფიქრებულა, ისე
უპასუხა რომანოზამ, ყურმილი დადო და ტოლიკასაკენ მიბრუნდა.

ის დაწითლებული თვალებით მისჩერებოდა. ითათბირეს და დაასკვნეს, რომ

საძმოს ხალხი თავიანთი ინიციატივით მოქმედებდა, მათ უკან არ იდგა არც
კრიმინალური ავტორიტეტი და არც მაღალი რანგის ჩინოვნიკი, თორემ უკეთ
ეცოდინებოდათ, ვისთან ჰქონდათ საქმე და მაშინ ალბათ გაცილებით მეტს
მოითხოვდნენ.

მოლაპარაკება ორ დღეს გაგრძელდა. გამტაცებლები არ ჩქარობდნენ,

შეხვედრის დეტალებს აზუსტებდნენ, თან გამუდმებით აფრთხილებდნენ რომანოზას,
დათქმული პირობები არ დაერღვია. იმუქრებოდნენ, — თორემ იცოდე, ამ გაბერილ
ნაბოზვარს ძირში მოვაჭრით თავსო! — აზრადაც არ მოსდიოდათ, გაშიფრულები რომ
იყვნენ.
 დაქირავებული დეტექტივებიდან ერთ-ერთს თავისი ინფორმატორი ჰყავდა
საძმოს წევრებს შორის. მაგრამ იმან არაფერი იცოდა მომხდარი ამბის შესახებ,
გატაცებაში არ მონაწილეობდა. ერთი ეს იყო, რომ ორი სავარაუდო ადგილი
დაასახელა, სადაც შეიძლებოდა, ტროკადერო დამალული ჰყოლოდათ. თავიდან
დააპირეს, ძაღლებთან ერთად იმ ადგილებს დასხმოდნენ თავს, მაგრამ იმსჯელეს და
დაასკვნეს, რომ რისკი მეტი იყო, ვიდრე შანსი: თავდასხმის დროს შეიძლება
ტროკადეროს საფრთხე შეჰქმნოდა, თან, იქნებ ვარაუდი არ იყო სწორი და ბოლოს,
თუ სხვაგან ჰყავდათ დამალული, იმ ყველაფრის მერე დაბოღმილები როგორ
მოიქცეოდნენ? ამიტომ გადახდა ამჯობინეს. — ზედმეტი სიფრთხილით გავაფუჭეთ
საქმეო, — შესჩივლა ტოლიკამ ხაიმას.

ხუთი მილიონი დოლარი ქეშით გამზადებული ჰქონდათ, ყველა

შემოთავაზებული პირობა მიიღეს და არც აპირებდნენ იმ პირობების დარღვევას.
შეხვედრის ადგილი და დრო რომ დათქვეს, ტოლიკამ წაიყვანა სამი კაცი და
მიტოვებულ ქვის სამტეხლოში რვა საათი ელოდნენ, ტელეფონები არ უნდა
ჰქონოდათ თან და არც ჰქონდათ, გარე სამყაროს მოწყვეტილი იყვნენ. მაგრამ ისინი
არ გამოჩნდნენ და რა ექნათ? დაბრუნდნენ უკან.

მაშინ ტროკადეროს დაცვის უფროსმა კატეგორიულად მოითხოვა, — ხომ ვიცით,

ვინ არიან, ის ადგილებიც ვიცით, სადაც სავარაუდოდ შეიძლება ჰყავდეთ, დავესხათ
თავსო. — მაგრამ რომანოზამ და ტოლიკამ იმსჯელეს და დაასკვნეს, — ალბათ
გამოსასყიდი თანხის გაზრდა გადაწყვიტესო, — და ისევ დაცდა ამჯობინეს, —
დარეკავენო.

აღარ დაურეკეს, ტყუილად ელოდნენ.

მესამე საღამოს გაიგეს, რომ ქალაქიდან საკმაოდ შორს, ხევში, ტროკადეროს

გვამი იპოვეს. თურმე მშიერმა ღორებმა ამოთხარეს მიწიდან და სანამ მწყემსი
გამოჩნდებოდა, ერთი ხელი სანახევროდ მოაჭამეს.

ტოლიკამ ეს რომ გაიხსენა, კონიაკით სავსე ჭიქა აიღო და გამოცალა. ამ დროს

ხაიმას ის ცივი გამოხედვა ვიგრძენი და თვალებში შევხედე. მკაცრი იყო და
მიზანდასახული. — ნეტა რა ხდება-მეთქი? — გავიფიქრე. სულ ცოტა სამი წამით მაინც
გავუშტერეთ ერთმანეთს თვალი, გაკვირვების გარდა, ვერაფერი შემატყო.
სინამდვილეში, დავფრთხი და გამიფუჭდა გუნება.

მორგიდან რომანოზა პირდაპირ შინაგან საქმეთა მინისტრის სანახავად წასულა,

ფასზე შეუთანხმდა და პოლიციის განყოფილება, სადაც უფროსად ტერეზას ბიჭი იყო,
თავისი თანამშრომლებიანად დაიქირავა.

— რამდენი აიღო? — იკითხა ხაიმამ.

— ნახევარი მილიონი დოლარი, — უპასუხა რომანოზამ, — კვიპროსზე

გადავურიცხეთ, იქა აქვს ანგარიში ბანკში გახსნილი.
 იმავე საღამოს ტროკადეროს დაცვა და პოლიციელები საძმოს შტაბს დაესხნენ
თავს და იქ ვინც დახვდათ, ცემა-ტყეპით წამოათრიეს და პოლიციის სარდაფში
ჩაყარეს. დანარჩენები იცოდნენ, სად უნდა ეპოვათ და როგორც ტოლიკამ თქვა,
წვიმაში ნიჟარიდან გამომძვრალი ლოკოკინებივით ახიკეს.

დილისათვის ლენინგრადიდან ის ცნობილი დეტექტივი ჩამოფრინდა და საქმეს

შეუდგა. პატიმრებს სამი დღის განმავლობაში მარტო დამარილებულ თევზს
აჭმევდნენ, ბოლოს წყალი აღარ მისცეს, ნარკოტიკებიც შეუწყვიტეს და იმათაც მწვანე
ოფლი ასხამდათ. არც ცემა-ტყეპა აკლდათ, მაგრამ ტროკადეროს მკვლელობა არც
ერთმა არ აღიარა, — რატომ უნდა მოგვეკლა? მით უმეტეს მაშინ, როცა ფულს
ველოდებოდით, რა სისულელეაო.

ტროკადეროს წამოსაყვანად სოფელში სამი კაცი ჩასულა, მაგრამ იქ ის უკვე

დაბრედილი დახვდათ. სარდაფში ეგდო მიწაზე გულაღმა და შუბლი ორ ადგილას
ტყვიით ჰქონდა გახვრეტილი. რა უნდა ექნათ? წამოიღეს გვამი და ქალაქიდან
საკმაოდ შორს, ხევში დამარხეს. ამას ყველაფერს სამივე ერთ ხმაში იმეორებდა, მათი
ჩვენებები წვიმის წვეთებივით ჰგავდნენ ერთმანეთს. ისეც დაკითხეს, ასეც და
დარწმუნდნენ — არ ტყუოდნენ.

ყარაულს იმის მერე, შპრიცი ნარკოტიკით რომ გაავსო და გაიჩხირა, არაფერი

არ ახსოვდა. — მანამდე ყველაფერი რიგზე იყოო. — მისი პისტოლეტი სარდაფში,
კასრზე იდო. იმ სამიდან რომელიღაცამ იპოვა და მერე ხელიდან ხელში გადადიოდა.
მჭიდი გასინჯეს, ექვსი ტყვია აკლდა, მიწაზე მასრები ეყარა, მასრებს შორის ერთი
გაუსროლელი ტყვია ნახეს. იქით, შელესილ კედელს სამი ნატყვიარი აჩნდა.
ტექნიკურმა ექსპერტმა დაასკვნა, რომ ტროკადერო იმ პისტოლეტით იყო მოკლული.

— დავუშვათ, ყარაულმა გარეკა, ესროლა და ვერ იხსენებს, — მსჯელობდა

ტოლიკა, — მაგრამ თვითონ ყარაული ვინ გაკოჭა? ხელებზე და ფეხებზე თოკი ისე
მაგრად ჰქონია შემოჭერილი და გაფსკვნილი, გახსნა რომ გაუჭირდათ, დანით
გაჭრეს.

ვისზე უნდა ეფიქრათ? ვინ გაჩნდა იქ ისეთი, ტროკადეროს სისხლი რომ

სწყუროდა?

— არადა, ვიცოდით იმ ადგილის შესახებ, იმ ნაბიჭვარმა ხომ ივარაუდა, —

რომანოზას სინანული ღრღნიდა, — გესმის? თურმე მარტო ერთი კაცი ყარაულობდა,
ამ საქმეს სულ იოლად მოვაგვარებდითო.

ხაიმას თავი ჰქონდა დაბლა დახრილი და ქვემოდან ზემოთ იყურებოდა. შუბლზე

ნაოჭების წყება აჯდა, ხმას არ იღებდა.

იმ ჩვიდმეტი კაციდან, დაჭერილი რომ ჰყავდათ, ბოლოს ექვსი გაათავისუფლეს,

ისინი არაფერ შუაში იყვნენ, წარმოდგენაც კი არ ჰქონდათ, რაში იყო საქმე.
თერთმეტი დატოვეს, ვისაც ასე თუ ისე, მეტ-ნაკლებად შეხება ჰქონდა ამ საქმესთან.
 ლენინგრადელი დეტექტივი რომანოზასა და ტოლიკას საიდუმლოდ ეთათბირა
და ხელი ტროკადეროს დაცვის უფროსისაკენ გაიშვირა, — თუ ვინმეს შეეძლო
ტროკადეროს დაბრედვა, პირველ რიგში, ერთ-ერთი ალბათ ეგააო.

— ის გვითხრა, რასაც ჩვენც ვფიქრობდითო, — ტოლიკას სახეზე წუხილი

გამოეხატა.

— ანდერძი მაგან გააქრო, — ხმას დაუწია რომანოზამ და ხაიმასაკენ გადაიხარა,

მკაცრი და თავდაჯერებული იყო, — სხვას ამის შესაძლებლობა არავის არ ჰქონდაო.

— მთელი ქონება და ფული პრაქტიკულად მაგის ხელში გადადიოდა, —

გააგრძელა ტოლიკამ.

— მაგისი დაბრედილია, — დაასკვნა რომანოზამ.

ხაიმამ რაც გაიგონა, მაინცდამაინც არ გაჰკვირვებია, — რა გითხრათ, აბა,

ეჭვისათვის არის საფუძველი, მაგრამ ხომ შეიძლება, რომ ცდებოდეთ? მით უმეტეს
მაშინ, როცა ეგ კაცი თვალში არ მოგდითო.

— აბა, სხვა ვინ? — იკითხა ტოლიკამ.

ხაიმა ხმის ამოღებას არ ჩქარობდა, — არ ვიცი, — თქვა ბოლოს.

— მაგისი დაბრედილია! — რომანოზა კატეგორიული იყო.

— ეგ ვარაუდია. ფაქტია საჭირო, სხვანაირად არ გამოვა, ხელს ვერ ახლებთ.

რომანოზამ და ტოლიკამ ერთმანეთს გადახედეს და მერე თითქოს ერთნაირად

დასევდიანდნენ.

— ფაქტი რომ გვქონდეს... — მწარედ გაეღიმა ტოლიკას.

— ვნახოთ, რას გაარკვევენ, — თქვა რომანოზამ.

ტოლიკამ ამოიოხრა.

შუაღამე გადასული იყო, მაგრამ მხნედ გამოიყურებოდნენ, არ ეძინებოდათ.

— ეგ ყველაფერი როგორ დაიწყო? — იკითხა ხაიმამ.

— ერთი ნაბოზვარი მსახურობდა ტროკადეროს დაცვაში, — გაიხსენა

რომანოზამ, — შეატყვეს, ნარკოტიკებს რომ ხმარობდა და დაითხოვეს. გაბრაზებული
მისულა საძმოს შტაბში და იქ ლიდერებისათვის უკითხავს, — მილიონები გინდათ,
რომ იშოვოთო? — რას ეტყოდნენ? — ჰოდა, მაშინ მე მაქვს გეგმა, როგორ
მოვიტაცოთ ჩემი ყოფილი პატრონიო. — ის მომიჯნავე ბინა, სადაც ტახტში ჩადეს
ტროკადერო და შენობიდან გაიტანეს, თურმე იმან დაიქირავა. პატრონმა დაადო
ხელი. — აი, ასე იყო ეგ ამბავიო. — რომანოზა მორჩა ამბის მოყოლას და ცოტა ხნით
სიჩუმე ჩამოვარდა.
 მერე კარში ასე ოცდაათი წლის გამხდარი კაცი გამოჩნდა, ნელი ნაბიჯით
მოგვიახლოვდა, თავის დაკვრით მოგვესალმა და რომანოზას მიმართა, — გისმენთო!
— აბსოლუტურად მშვიდი იყო.

— დაჯექი! — უთხრა რომანოზამ ცივი, ოფიციალური ტონით.

კაცმა სკამი გამოსწია და დაჯდა.

— შენ, თუ არ ვცდები, იურიდიული განათლება გაქვს მიღებული?

— არ ცდებით, — დაუდასტურა იმან. მივხვდი, დაცვის უფროსი იყო,

ტროკადეროს ბიძაშვილის შვილი.

ტოლიკამ ფურცლები მიაწოდა, — ეს წაიკითხეო.

— რა არისო?

— სათადარიგო ანდერძია, ტროკადერო ჭკვიანი კაცი იყოო.

იმან ყურადღებით ჩაიკითხა სამივე ფურცელი და შუბლზე ნაოჭები გაუჩნდა. სულ

ეს იყო, სხვა არაფერი შესტყობია. სანამ ის კითხულობდა, აივანზე ასე შუახნის,
მელოტი კაცი გამოჩნდა, შემოუარა მაგიდას და რომანოზას გვერდით გაჩერდა.

— ძველმა ანდერძმა ძალა დაკარგა, ფარატინა ქაღალდია, არავის არაფერში

არ გამოადგებაო, — თქვა დამარცვლით ტოლიკამ.

— გასაგებია? — ჰკითხა რომანოზამ ახალგაზრდა კაცს.

— გასაგებიაო, — ცივად უპასუხა იმან.

— იმედი მაქვს, საიდუმლოდ არ შეინახავ ამ ამბავს და სხვებსაც შეატყობინებო.

— გასაგებიაო.

— შენი ოფისის გასაღები დადე მაგიდაზე.

კაცმა ამოიღო გასაღებების ორი აცმა გულისჯიბიდან და მაგიდაზე დადო.

— ჩაიბარე! — მიუბრუნდა რომანოზა მელოტს.

— აი, ეს ორი კარებისაა, — აუხსნა ახალგაზრდა კაცმა, — დანარჩენები —

კარადების.

მელოტმა მადლობა გადაუხადა, გასაღებები ტყავის პორტმანში ჩაალაგა და

იქაურობა დატოვა. მახინჯი კაცი იყო, მაგრამ დახვეწილი, სასიამოვნო მანერები
ჰქონდა.

— მე აღარა ვარ საჭირო? — იკითხა ახალგაზრდა კაცმა. თავი ამაყად ეჭირა,

ეტყობოდა, რომ ძალიან ამბიციური იყო, ჩემში სიმპათიას იწვევდა.
 — არა, — უპასუხა რომანოზამ, — ჯერჯერობით არა, — და გაუღიმა.

კაცმა ყველას თავი დაგვიკრა და კარისაკენ წავიდა, იქ შეჩერდა და მოიხედა.

სიჩუმე ჩამოვარდა. კრაზანა კისერზე რომ დაგაჯდება და გაირინდები, აი, იმ
გარინდებასა ჰგავდა ის სიჩუმე. მერე შებრუნდა, გაიარა კარი და ცოტა ხანს მისი
ნაბიჯების ხმა ისმოდა, მარმარილოს იატაკზე მიაბიჯებდა.

— ეგ არაფერ შუაშია, — თქვა ხაიმამ.

— ანდერძი ვინ გააქრო?! — მოიღუშა ტოლიკა.

— როდის გაქრა ეგ ანდერძი, ტროკადეროს დაბრედვამდე თუ მერე? — იკითხა

ხაიმამ.

ამაზე პასუხი არ ჰქონდათ.

— დარწმუნებული ვარ, მერე! — თქვა ხაიმამ.

— დარწმუნებული ხარ? — გაუკვირდა რომანოზას.

— ასე მგონია.

— არ ვიცი, რა ვიფიქრო, — თქვა ტოლიკამ, — თუ ასეა, მაშინ სერიოზულ ხელის

ჩასაჭიდს ვერაფერს ვხედავ და იმედი აღარა მაქვს, რომ სიმართლე გაირკვევაო.

ჩემი აზრით, ეს ამბები იყო მთავარი იმ ყველაფრიდან, რაც იმ ღამით მოვისმინე

და ვნახე.

თენდებოდა, წასასვლელად რომ წამოვდექი, — ძალიან სასიამოვნო იყო

თქვენთან შეხვედრა, ძალიან კმაყოფილი ვარ-მეთქი.

— სად ცხოვრობო? — მკითხა ტოლიკამ.

— ისევ იქ, ძველ უბანში-მეთქი.

— დარჩი აქ, — მითხრა რომანოზამ, — ზემოთ, სასტუმრო ოთახში მოისვენე და

მერე ხვალ დილით ერთად ვისაუზმოთო.

— მირჩევნია, რომ წავიდე, დიდი მადლობა-მეთქი.

ანდერძის მიხედვით, ხაიმას რომანოზასთან ერთად აღმასრულებლის

მოვალეობა ჰქონდა დაკისრებული, ამიტომ დარჩა. დილისათვის ნოტარიუსსა და
ადვოკატებს ელოდებოდნენ. ტროკადეროს ქონების გადაფორმებას აპირებდნენ იმ
უკანონო ქალიშვილის სახელზე.

მე ცოტათი გაკვირვებული ვიყავი. ასეთ შეხვედრას არ ველოდი. ისე მიმიღეს,

როგორც თავიანთი თანასწორი და თანამებრძოლი, რომელსაც თავისი კაიკაცობა
უკვე დამტკიცებული ჰქონდა და პატივისცემას იმსახურებდა. რა უნდა მქონოდა
საწინააღმდეგო?

მერე შავი „მერსედესით“ მივუყვებოდი ცარიელ ქუჩებს, ხაიმას ცივი და ეჭვით

სავსე გამოხედვა მახსენდებოდა და ვწუხდი, — ნეტა რაშია საქმე-მეთქი?

მძღოლი ასე ოცდახუთი წლის კაცი იყო. შავი პიჯაკი და თეთრი ხალათი ეცვა.

— ძალიან გამიმართლაო, — მითხრა, — მესამე წელია, ბატონ ტოლიკასთან

ვმუშაობ, დიდებული კაცია, ძალიან კარგად მიხდის, მე და ჩემს მშობლებს ხომ
გვყოფნის და ჩემს დასაც ვეხმარებიო.

დილით ბრახუნმა გამაღვიძა. თამაზა იყო. ურდული გავწიე, კარი გავაღე და

შემოუშვი.

— როგორა ხარო?

— არა მიშავს, ხაიმა გამოჩნდა-მეთქი, — ვუთხარი.

— ვიცი, შუაღამემდე აგერ ვიჯექი კუბიკზე, გელოდებოდიო.

ეზოში გავედი პირის დასაბანად, გამომყვა, აფორიაქებული იყო, — რა ქენი,

სთხოვე ფულიო? — მკითხა.

— რა ფული-მეთქი?

გაბრაზდა: — ექვსი ათასი დოლარი, ქიტიას დუქანი ხომ უნდა აღვადგინოთ, ხომ
მოვილაპარაკეთო?

— არ მოგვილაპარაკებია, რაღაც გეშლება-მეთქი.

— კიდევ როდის უნდა ნახოო?

— არ ვიცი-მეთქი.

— ხომ სთხოვო?

— არა მგონია-მეთქი.

— რატომო?

— ეგ უკვე ჩემი საქმეა-მეთქი.

გაწითლდა, ბრუტიანი თვალი მოჭუტა, ვერაფერი ვერ თქვა, გატრიალდა და

წავიდა.

საჭმელი ვჭამე და მუშაობას შევუდექი. პირველი წყვილი ფეხსაცმელი რომ

შევაკეთე, ცეპიონა ბარათაშვილი დამადგა თავზე.
 — გუშინ მთელმა უბანმა იფიქრა, რომ მორჩა, სამუდამოდ გეშველა, სულ ცოტა
ლუკმაპურის პრობლემა მაინც აღარ გექნებოდა, დღეს რა, ისევ ჯღანებს აკერებო?
— ზიზღნარევი სიბრალულით მიცქერდა, — შენ ახლა ჩემს საუკეთესო, ფაქიზ
ოცნებებს შეურაცხყოფ და აუპატიურებო. — ნასვამი არ იყო, უბრალოდ, ყბედობის
ხასიათზე იდგა, მაგრამ არ ვუპასუხე, არ ავყევი, არც სხვა გამოჩნდა არავინ და წავიდა.

იმ დღეს თორმეტი შეკვეთა მივიღე. ის, ქვემოთ გახსნილი მეჯღანეების ახალი

სახელოსნო ვერაფერს მაკლებდა, საქმე თავზე საყრელად მქონდა.

საღამოსაკენ გრანტიკა სარკოზიანმა გადმოჭრა ქუჩა, მთვრალი იყო, — ის ტრაკი

სად არისო? — დამიძახა, ხაიმას გულისხმობდა. შარზე იყო. — არ მიკადრეთ, არა,
თქვე ბოზებო, მეც დავლევდი ერთ-ორ ჭიქა წესიერ სასმელს, რა მოხდებოდაო.

ჯანდაბა ამის თავს, იყაყანებს და წაეთრევა-მეთქი, — არ მივაქციე ყურადღება.

ის ხაიმას გინებზე გადავიდა: — ეგ ხალხის სისხლით გაბერილი კაპიტალისტი აქ

არ დავინახო, თორემ აგურით თავს გავუხეთქავ, ეგ არ არის ღირსი, ჩვენი უბნის
წმინდა მიწას ფეხი დაადგას და ამ დიდებული ჰაერით ისუნთქოსო.

ხმას კიდევ უფრო აუწია და ჩემი და ხაიმას ლანძღვითა და გინებით გამვლელებს

ართობდა. აღარ მორჩა და ვიგრძენი, რომ მოთმინება მელეოდა. — ჩაქუჩით ნეკნები
ხომ არ დავუზილო-მეთქი, — გავიფიქრე, მაგრამ თავის გამოდება აღარ დამჭირდა,
ჟორიკა მომჯიანი გამოჩნდა და ძალით წაათრია, მოაშორა იქაურობას. სეირის
მაყურებლები დაიშალნენ და ქუჩა დაცარიელდა.

55

მერე ისე გავიდა ხუთი დღე, ხაიმა არ გამოჩენილა. მე რამდენჯერაც გამახსენდა,

იმდენჯერ დამიმძიმდა გული. აშკარად რაღაცის გამოცნობას ცდილობდა, თითქოს
რაღაცაში უნდოდა, რომ დარწმუნებულიყო, მაგრამ რაში? იმ ცივმა, ეჭვიანმა
გამოხედვამ და თვალებში ჩამდგარმა ბუნდოვანებამ დამაფრთხო და მოსვენება
დამიკარგა. ეკითხა მაინც რამე. ეს ყველაფერი მოულოდნელი და გაუგებარი იყო და
არ ვიცოდი, რა მეფიქრა.

თამაზას საბოლოოდ გაუვიდა თავს, მთვრალი მომადგა და კატეგორიულად

მომთხოვა, — უნდა ნახო ის ნაბოზვარი და ფული გამოართვაო.

ძალიან ცუდ ხასიათზე ვიყავი, გამომელია მოთმინება და ავუყვირდი, —

მოშორდი აქედან, თავი დამანებე-მეთქი!

გაბრაზდა, — მორჩა, მე შენთან აღარ ვმუშაობ, ჯღანები სხვამ შეგიგროვოს,

მაგრამ შენ მოგიწევს კომპენსაციის გადახდა ჩემი გაცრუებული იმედების გამოო!
 ის დღეები თავს ვერ ვგრძნობდი კარგად, ძილში ვშფოთავდი და გათენებამდე
სულ ცოტა ორჯერ მაინც მეღვიძებოდა. დილით რომ ავდგებოდი, გაბრუებული
ვიყავი, მიჭირდა საქმისათვის ხელის მოკიდება.

ბოლოს როგორც იყო გამოჩნდა ხაიმა. შავი სათვალე ეკეთა, ფარფლებიანი

ქუდის ფართო ბოლო ცხვირამდე უწევდა. სპორტული ქურთუკი ეცვა, მოვიდა, კუბიკზე
ჩამოჯდა და დამაცქერდა.

— როგორა ხარო?

მე მუშაობა არ შემიწყვეტია. — ვარ რა, იშტიაკ, არა მიშავს-მეთქი, — გავუღიმე.

ამ დროს თამაზას ხმა გავიგონე, — დედას გიტირებო! — იმუქრებოდა. მერე

დავინახე, ხელში ჟანგიანი წერაქვი ეჭირა. მთვრალი იყო. ხაიმა ვერ იცნო და
დაუყვირა, — აბა, მოშორდი მაქედან, ეგ კუბიკი უნდა დავანგრიოო.

მცველები ეცნენ და წერაქვი წაართვეს. ერთმა კისერში წაუთაქა.

— ჩემი კუბიკია, მე ავაშენე, რასაც მინდა, იმას ვუზამ, თქვენ ვინ გეკითხებათო.

— გაუშვით! — დაუძახა ხაიმამ მცველებს.

თამაზამ ახლა იცნო ხაიმა, შეიცვალა, ასწია ხელი და მხიარულად მიესალმა, —

გაუმარჯოს კაცურ კაცსო!

— რამდენი გინდა ამ კუბიკში? — ჰკითხა ხაიმამ.

— ასი დოლარიო.

ხაიმამ ასდოლარიანი კუპიურა ამოიღო და მიაწოდა. იმან გამოართვა, დახედა

და სიხარულისაგან პირიდან ყმუილი ამოუშვა.

— ახლა თუ შეიძლება, დაგვტოვეო, — სთხოვა ხაიმამ.

თამაზა ქუჩის მეორე მხარეს გადავიდა, იქ ცნობისმოყვარე უსაქმურები იდგნენ.

ხელი მაღლა ასწია და ფული დაანახვა. ასდოლარიან კუპიურას ასე ახლოდან
უმეტესობა პირველად ხედავდა და გავიგონე, როგორ სთხოვა ერთმა, — იქნებ ხელი
მომაკიდებინოო.

ხაიმამ სიგარეტი ამოიღო, — გინდაო? — მკითხა.

— არა-მეთქი.

თვითონ მოუკიდა და გააბოლა. ლაპარაკის დაწყებას არ ჩქარობდა.

— რა ქენით, გაუფორმეთ ტროკადეროს ქალიშვილს ქონება-მეთქი? — ვკითხე.

დამიქნია თავი, — გუშინ დილით გაფრინდა ლონდონშიო.

 — ეს დღეები სად იყავი-მეთქი?

— დეტექტივებთან ერთად გავატარეო.

— როგორ მიდის საქმე-მეთქი?

— საინტერესოდო.

— მიაკვლიეს რამეს-მეთქი?

— მაგათი არ ვიცი, მაგრამ მე მივაკვლიეო.

— ვის მიაკვლიე-მეთქი?

— ტროკადეროს მკვლელსო.

გამიკვირდა, — დარწმუნებული ხარ-მეთქი?

— თითქმისო.

— დეტექტივები რას ამბობენ-მეთქი?

— იმათთვის ჯერ არ მითქვამს არაფერიო.

— ვინ არის-მეთქი?

შეიცადა, თვალები მოჭუტა და ისე მაკვირდებოდა. — მერე გეტყვიო.

— მე ვიცნობ-მეთქი?

— კი, იცნობო.

— კარგი, შენი საქმისა შენ იცი-მეთქი.

— როდის ამთავრებო?

— სულ ცოტა, სამი საათის საქმე მაქვს-მეთქი.

— კარგი, სამი საათის შემდეგ მოგაკითხავო.

წამოდგა, — ამ კუბიკს შენ გჩუქნიო. — ჩაჯდა „მერსედესში“ და წავიდა, მცველები

ჯიპით მიჰყვნენ უკან. — დიდი მადლობა-მეთქი, — გავიფიქრე. მახსოვს, ხელში ქალის
ლურჯი ფერის ტუფლი მეჭირა და დავაშტერდი.

მერე დავინახე, თამაზა მიახლოვდებოდა, უკან ნუგზარა შველიძე მოჰყვებოდა.

მოვიდნენ და კუბიკზე დააპირეს ჩამოჯდომა.

— შენ არ დაჯდე, — გავაფრთხილე თამაზა, — ეგ უკვე ჩემია-მეთქი.

 აიმრიზა, მაგრამ იმდენად კმაყოფილი იყო, ხასიათი მაინც არ გაუფუჭდა. —
კარგი, ძმაო, კარგად იყავიო, — და მოედნისაკენ გაუყვა.

ნუგზარა შველიძე დარჩა, — რა უნდოდაო?

— აი, ეს კუბიკი მაჩუქა-მეთქი.

ცოტა ხანს ჩუმად იდგა, — მილიარდერია ეგ ნაბოზვარიო, — თქვა ბოლოს და

გატრიალდა, ისიც ბაღის მიმართულებით წავიდა.

რომ მოსაღამოვდა, კლიენტებმა დაიწყეს მოსვლა, შეკეთებული ფეხსაცმელები

მიჰქონდათ. ცხრის ნახევრისათვის მუშაობას მოვრჩი, წელში გავსწორდი და
ასფალტზე გავიარ-გამოვიარე. მერე სახელოსნოში შევედი, კარი მივხურე და ფული
დავთვალე. ოცდაცხრა ლარი გამოვიდა, არ იყო ცოტა, ღმერთს მადლობა შევწირე
და ფული თავზე შემოვივლე. მამაჩემი იქცეოდა ასე და მეც ვბაძავდი, ტრადიციას არ
ვკარგავდი.

ტანსაცმელი გამოვიცვალე. გამოვედი გარეთ, სახელოსნო ბოქლომით დავკეტე

და ცოტა ხნის შემდეგ დავინახე, შავმა „მერსედესმა“ შემოუხვია მოედანზე, სვლა
შეანელა და კუბიკის იქით გაჩერდა. მძღოლმა თავი გამოყო და დამიძახა, — ბატონი
ხაიმა გელოდებათ, დაბრძანდით, მიგიყვანთო.

— სად მელოდება-მეთქი?

— აქვე ახლოსო.

ჩავჯექი.

ვიწრო ქუჩებით ვიარეთ და ცოტა ხნის შემდეგ ხის ჭიშკარს მივადექით. ეზოში
ერთსართულიანი აგურის სახლი იდგა, ის სახლი ოდესღაც მექუდე ნესტორას
ეკუთვნოდა. იმ სახლის სარდაფში ნახა კასუმა მამედოვმა ცხადში თუ სიზმარში,
როგორ დაწვა ხაიმამ დოლარების დასტების უზარმაზარი გროვა. ეზოში დაცვის
თანამშრომელი დამხვდა და სახლისაკენ მანიშნა, — მიბრძანდითო. — ავიარე
საფეხურები და კარი შევაღე. ოთახები და სამზარეულო მოვიარე. ნათურები არსად
არ ეკიდა, იქაურობა ფანჯრებიდან შემოსული მთვარის მოლურჯო შუქით იყო
განათებული. პატარა ტაბურეტიც კი არ იდგა არსად. კედლებზე შპალერი ახეული და
აქერცლილი იყო, საღებავი — დამსკდარი, კუთხეები ობობის ქსელებით იყო
მოფენილი.

— ეი, ბიჭო, სადა ხარ-მეთქი? — დავიძახე.

— კიბეს ჩამოჰყევიო, — შემომესმა ყრუ ხმა.

ტუალეტის გვერდით ხის ვიწრო კიბე სარდაფში ეშვებოდა. სარდაფი საკმაოდ

გრძელი და ფართო იყო. დაბლა ბეტონი ეგო. ერთ მხარეს ძველი ავეჯი ელაგა, იქ
ხაიმა ფეხმოტეხილ მაგიდასთან, სავარძელში იჯდა. მაგიდის თავზე ელექტრონის
ნათურა ენთო. მარცხნივ კედელი გამონგრეული იყო, აგურები ბეტონზე ეყარა.
 — აქ რატომ ზიხარ-მეთქი?

— ზემოთ არც სინათლეა, არც დასაჯდომი, აბა, რა ვქნაო? — გადაშლილი

სქელი ბლოკნოტი მაგიდაზე დადო, სათვალე მოიხსნა და სკამზე მანიშნა, — დაჯექიო.

— არ მინდა, მთელი დღე ვზივარ-მეთქი, — დაყრილი აგურების წინ გავიარე და

გამოვიარე.

ხმის ამოღებას არ ჩქარობდა.

— აქ რას აკეთებ-მეთქი?

— ინჟინერი მყავდა მოწვეული, უნდა გავაახლო აქაურობაო.

მომეჩვენა, რომ ისევ ისე, რაღაც უცნაურად, ყურადღებით მაკვირდებოდა.

გავღიზიანდი, — წავიდეთ აქედან-მეთქი.

— წავალთ, სად გეჩქარებაო? — სიგარეტი ამოიღო ჯიბიდან. — გინდა? —

მკითხა.

— არა-მეთქი.

თვითონ მოუკიდა და გააბოლა. — შენთან რამდენიმე შეკითხვა მაქვსო, —

მითხრა მერე.

მივედი და სკამის საზურგეს დავეყრდენი, — გისმენ, რა გაინტერესებს-მეთქი?

— მანუშაკას ძმა, სურენა, ცოცხალიაო?

— კი, ცოცხალია-მეთქი.

— როგორ არისო?

— ისევ ისე, აფრენს-მეთქი.

— რომელ საგიჟეში ჰყავთო?

ვუთხარი.

— შენ როდის ნახე ეგ ბოლოსო?

ვიგრძენი, საითაც უხვევდა და ხელისგულები გამიოფლიანდა. — ორი თუ სამი

კვირის წინ-მეთქი.

— უფრო ზუსტადო!

გამოვთვალე გონებაში, — ჩვიდმეტი დღის წინ-მეთქი.

 — ასეც ვფიქრობდიო, — თქვა და კიდევ უფრო სერიოზული გახდა, — იმ
საგიჟიდან სულ სამას მეტრში დგას ის სახლი, სადაც ტროკადერო ჰყავდათ
დატყვევებულიო.

— ვიცი-მეთქი.

— საიდან იციო?

არ ვუპასუხე, გაკვირვებისაგან გაოგნებული ვიყავი. ჭკუა რომ არ აკლდა, ვიცოდი,

მაგრამ ეს უკვე მართლა მეტისმეტი იყო.

— შენ დაბრიდე?

დავუქნიე თავი, — ხო, მე დავბრიდე-მეთქი.

— როგორ მიაგენიო?

— გამიმართლა-მეთქი.

პირი ღიად დარჩა, გაიყინა. არ მეგონა, ჩემი დასტური თუ აღიარება ასე რომ
იმოქმედებდა. თითქმის მთელი ერთი წუთი ცივად მომჩერებოდა, ხმას არ იღებდა.
მერე წამოდგა, ნელა აიარა კიბეები და ცოტა ხანში კარების გაღების ხმა მოისმა.
დავჯექი სკამზე და გამონგრეულ კედელს მივაშტერდი. მერე პირში რკინის გემო
ვიგრძენი და გამახსენდა, როგორ გავრბოდი გაყინული ტბის ზედაპირზე და ზურგში
ტყვიებს ველოდებოდი. მაშინ სხვა გზა არ მქონდა და გავრისკე, მაგრამ ახლა რა
მრჯიდა? თუ გამწირავდა, ერთ შეკითხვასაც არ დამისვამდნენ, ყველაფერი
დამთავრდებოდა.

56

ქუჩაში რომ გამოვედი, უკვე გვიანი იყო, ციოდა. მივაღწიე ჩემს სახელოსნოს,
შევედი შიგ და კარი ურდულით ჩავკეტე. საწოლი გავშალე, ტანზე არ გამიხდია,
პირაღმა დავწექი და მაღლა დაჟანგულ თუნუქს მივაშტერდი.

ახლა მოკლედ მოგიყვებით, როგორ მოხდა ეგ ყველაფერი:

მაშინ, თივის ზვინში რომ ვიყავი ჩამძვრალი და ის იყო ჩავთვლიმე, იქვე ახლოს
ჭიშკრის გაღების ხმამ გამომაფხიზლა, ანჯამები უსიამოვნოდ ხრჭიალებდნენ.
დავინახე, სახლის ეზოდან „ბეემვეს“ მარკის ავტომანქანა გამოგორდა ნაცნობი
ნომრით 767, დაეშვა დაბლა, გაუყვა საავადმყოფოს ეზოს კედელს, გადაიარა გორაკი
და გაუჩინარდა.

ამის შესახებ უკვე იცით.

ნეტა რა ხდება იმ სახლში-მეთქი? — გავიფიქრე. მაგრამ მეტის თავი აღარ

მქონდა, ჩამეძინა და ასე ერთი საათის მერე ასეთი სიზმარი ვნახე: ბაღის
შესასვლელთან ფეხი დამიცდა და წავიქეცი. წამოდგომა რომ დავაპირე, სურენა
დამადგა თავზე, ხელში აგური ეჭირა, — ახლა სად წამიხვალო, — სახე უცინოდა,
მერე ის აგური შემართა მაღლა, მაგრამ სანამ თავზე გადამამტვრევდა, მოვასწარი და
გამოვიღვიძე, თივა გადავწიე, მიმოვიხედე და შვებით ამოვისუნთქე.

ამ დროს მთვარეს ღრუბელი გადაეფარა და ირგვლივ ყველაფერი სილუეტებად

იქცა. თან ქარმა დაუბერა და სახლის წინ მდგარი ალვის ხე ააშრიალა. — ამ
მიყრუებულ ადგილას საძმოს ნაბოზვარ წევრებს რა ესაქმებათ-მეთქი? — გავიფიქრე
და რატომღაც გაზეთის ის ფურცელი დამიდგა თვალწინ, სადაც ინფორმაციას
ტროკადეროს გატაცების შესახებ წითელი შრიფტით დაბეჭდილი სათაური ჰქონდა:
„სად ვცხოვრობთ!!!“ დავიძაბე. ისიც ხომ ვიცოდი, რომ გამართლებაზეა, თორემ ამ
ქვეყანაზე შეიძლება, ყველაფერი მოხდეს, თან თამაზას ნათქვამი გამახსენდა, —
უტვინო, წვრილფეხა კრიმინალების გაკეთებული იქნება ეს საქმე, ფულის იქით რომ
ვერაფერს ხედავენო. — ავფორიაქდი, გამოვძვერი ზვინიდან და ღობისაკენ წავედი.
ფიცრებს შორის ღრიჭო ვიპოვე, შევიხედე და მხედველობა დავძაბე.

არც ერთ ფანჯარაში სინათლე არ ენთო. ცისფრად შეღებილი კარი პარმაღზე

გამოდიოდა, იქიდან ხუთსაფეხურიანი ბეტონის კიბე დაბლა, მიწაზე ეშვებოდა.
კიბიდან ჭიშკრამდე ბილიკი ახალი გაკვალული იყო, ხმელი ბალახი ცუდად იყო
დატკეპნილი.

გადავედი ღობეზე და ჩავცუცქდი.

მთვარე ღრუბლებში დაცურავდა და სინათლე, შესატყვისად, ხან იკლებდა და ხან

იმატებდა.

გავუყევი კედელს, პარმაღზე ავედი და კარის გაღება ვცადე. არ გამომივიდა,

დაკეტილი იყო. მერე ხმელ ბალახებში გავიკვლიე გზა, შენობას შემოვუარე და უკანა
მხარეს, ხის ტუალეტის პირდაპირ, პატარა კარი ვიპოვე. ფრთხილად მოვსინჯე, ისიც
დაკეტილი იყო, მაგრამ ვიგრძენი, საკეტი იყო სუსტი. მხრით მივაწექი, ხრახნები
დამპალი ჩარჩოდან ამოცვივდა, საკეტი დაიშალა და კარი გაიღო. კედელზე ხელის
ცეცებით ავიარე ხუთი თუ ექვსი საფეხური და მუსიკის ხმა გავიგონე: გავედი
დერეფანში და იქ იატაკზე დაცემული სინათლის ზოლი დავინახე, ღიად დარჩენილი
კარიდან გამოდიოდა. მუსიკაც იქიდან ისმოდა. იმ კარს ფეხის წვერებზე მივუახლოვდი
და ოთახში შევიხედე.

ოთახს ფანჯარა არ ჰქონდა. მარცხნივ, კუთხეში, თუჯის ღუმელი იდგა, კედელზე

ნავთის ანთებული ლამპა ეკიდა, საწერ მაგიდასთან, იატაკზე, პროდუქტებით სავსე
ორი დიდი ჩანთა იდო. მარჯვნივ, რკინის საწოლზე, მაიკის ამარა ახალგაზრდა კაცი
იწვა, ორივე ხელზე ვენები ნანემსრებით ჰქონდა დაცხრილული. პირიდან დუჟი
გადმოსდიოდა, გაგლეჯილ კაიფში იყო. ნახევრად ღია თვალებით ვერაფერს
ხედავდა. იატაკზე ნახმარი ერთჯერადი შპრიცი და ცარიელი ამპულები ეყარა. იქვე
სკამზე პატარა ტრანზისტორის გვერდით პისტოლეტი იდო. ტრანზისტორი ჩართული
იყო. „მონამურ“ — მღეროდა ვიღაც ფრანგი. საწოლის თავის კიდეზე მოკლე
„კალაშნიკოვი“ ეკიდა. მივედი და ჩამოვხსენი. პისტოლეტი ქამარში გავირჭვე და
დერეფანში დავბრუნდი.
 კიბის მეორე მხარეს კარი ფრთხილად შევაღე და შევიხედე. ფანჯრებს ფარდები
სანახევროდ ფარავდა, მაგრამ მაგიდისა და სკამების კონტურები მაინც კარგად
იკითხებოდა. არავინ არ იყო. მერე სამზარეულოს გვერდზე დიდ ოთახში შევედი. იქ
ცარიელი ყუთები და რკინის კასრები ელაგა. არც იქ იყო ვინმე. დავბრუნდი უკან და
ავუყევი ხის კიბეს. მეორე სართულზე ოთხი ცარიელი ოთახი მოვიარე, ბოლოს
აივანზე გავედი და ფსიქიატრიული საავადმყოფოს შენობას გადავხედე. იქ მანუშაკასა
და მის შვილიშვილს ეძინათ. სურენა რომ არ დამსიზმრებოდა, ალბათ მეც ვიძინებდი
დილამდე თივის ზვინში არხეინად. მაგრამ დამესიზმრა და ახლა აივანზე ვიდექი
ხელში „კალაშნიკოვით“.

მერე დავეშვი დაბლა და სარდაფში ჩასასვლელს დავუწყე ძებნა. იმ ოთახში,

ყუთები და რკინის კასრები რომ ელაგა, ბუხრის გვერდით, კედელზე ჭრელი ფარდა
იყო გაკრული. მივედი, გადავწიე და სარდაფში ჩასასვლელი გამოჩნდა. ჩავუყევი
საფეხურებს და საკმაოდ დიდ დარბაზში ამოვყავი თავი. შუაში, რკინის საყრდენ
ბოძზე, ნავთის ფარანი ეკიდა. იქვე კიბესთან, ნახშირის ღუმელი ახალი ჩამქრალი
იყო, თბილოდა და ჰაერში დამწვრის სუნი იდგა. შორს, კუთხეში, რკინის დიდ
საწოლზე თეთრთმიანი კაცი იწვა. დამინახა და წამოიწია, დაბორკილი ფეხები დაბლა
გადმოაწყო და წამოჯდა. ხელებიც დაბორკილი ჰქონდა.

— წყალი მომიტანე, შე ნაბოზვაროო, — დამიყვირა.

სუნთქვა შემეკრა, ვიცანი, ტროკადერო იყო. სამ ნაბიჯზე მივუახლოვდი და

გავჩერდი.

წელზე ჯაჭვი ჰქონდა შემოხვეული და ზედ ორი მძიმე ბოქლომი ედო. ჯაჭვი
გრძელი იყო, იატაკს მიუყვებოდა და მეორე ბოლო რკინის საყრდენ ბოძზე იყო
მირჩილული.

— რა გითხარი მე შენ? წყალი მომიტანეო! — დამიყვირა ისევ.

დავუკარი თავი, — ახლავე-მეთქი. — ავირბინე კიბე, გავიარე დერეფანი და

ოთახში შევედი. ყარაული ისევ ისე გაუნძრევლად იწვა საწოლზე. ავტომატი
ცხვირსახოცით გავწმინდე, ზედ ხელის ანაბეჭდები რომ არ დარჩენილიყო და კარის
უკან, კედელზე მივაყუდე. საწერი მაგიდის უჯრაში კაპრონის თოკის გორგალი და
გასაღებების აცმა ვიპოვე. სამი გასაღებიდან ერთი ხელბორკილების იყო, წამით
დავფიქრდი და აცმა ჯიბეში ჩავიდე. იმ თოკით ყარაულს ხელები და ფეხები
გულდაგულ შევუკარი და ქაღალდის პარკი ჩამოვაცვი თავზე. ბოლოს „პეპსი-კოლას“
სავსე ბოთლი ავიღე და სარდაფში დავბრუნდი.

ტროკადერო საწოლზე იყო წამომჯდარი, თვალები ავად უელავდა. ბოთლი

გავხსენი და მივაწოდე. მოიყუდა და ბოლომდე გამოცალა, მერე გადააგდო და
შემაგინა, — რას მომშტერებიხარ, შენი მახინჯი დედაცო.

პისტოლეტი ამოვიღე და გადავტენე, გადატენის დროს ის ტყვია, ლულაში რომ

იყო, ამოვარდა და ჩემს ფეხებთან დაეცა.
 — ტროკადერო, როგორა ხარ, ძმაო-მეთქი?

დამაშტერდა. — ვინა ხარო, ბიჭო?

— ჯუდე ვარ, ანდრონიკაშვილი, მეჯღანე გოგიას ბიჭი-მეთქი.

ცოტა ხანს გაუნძრევლად იჯდა, მერე რაღაც უცნაურად გაეცინა და, — ხოო? —
თქვა და გადააფურთხა.

არ გავეცი ხმა.

— აქ როგორ მომაგენიო?

— ამათ კვალს გამოვყევი-მეთქი, — ხელით ჭერისაკენ ვანიშნე.

— მაგათთან რა საქმე გაქვსო?

— არაფერი, უბრალოდ, ვიცი, ვინც არიან-მეთქი.

— აბა, რა ხდება? ასე თავისუფლად როგორ დასეირნობო?

— ყარაული გაგლეჯილ კაიფშია-მეთქი.

დააქნია თავი და ისე შემომხედა, ვიგრძენი, ჩვენ შორის მანძილი გაზომა.

ჯიბიდან გასაღებების აცმა ამოვიღე და გადავუგდე, — ბორკილები მოიხსენი-

მეთქი.

დამაკვირდა და სახეზე გაკვირვება გამოესახა. არ მინდოდა, დაბორკილი და

ძაღლივით დაბმული რომ დამებრიდა.

ამას მიხვდა და რამდენიმე წამით გაირინდა, — მადლობაო, — მითხრა ბოლოს.

— არაფრის-მეთქი.

აუჩქარებლად მოიშორა ბორკილები, მერე ბოქლომები გახსნა, ჯაჭვი ჩხარუნით

დაეცა მიწაზე და გასრიალდა.

თითქოს გონს მოვედი და ჩემდაუნებურად ნაბიჯი უკან გადავდგი.

მაჯები დაისრისა და მერე მთხოვა, — იქნებ სიგარეტი მომაწევინოო.

სიგარეტის ნახევრად სავსე კოლოფში სანთებელა ჩავდე და გადავუგდე.

დაიჭირა.

— როდის გამოჩნდიო? — მკითხა.

— ხუთი თვე იქნება-მეთქი.

 — ხაიმამ იცისო?

— არა-მეთქი.

სიგარეტს მოუკიდა და გააბოლა. აბსოლუტურად მშვიდი იყო, შიშის ნატამალი

არ ეტყობოდა. ბატინკებს დახედა. — ეს ამ ნაბოზვრებმა ჩამაცვეს, არც ეს ხალათი და
შარვალი არაა ჩემი, — ზიზღით გაეცინა, — ასე ცუდად ჩაცმული ბავშვობის მერე არ
ვყოფილვარო. — სქელლანჩიანი, მძიმე ბატინკები შიშველ ფეხებზე ეცვა, გაიხადა და
ჯერ ერთი ფეხის თითები აათამაშა, მერე მეორის. ისე იქცეოდა, ვითომ მდინარის
პირას იჯდა და ბანაობას აპირებდა. მშვიდი და თვინიერი იყო.

მერე სანთებელა ისევ სიგარეტის კოლოფში ჩადო და ჩემკენ ისროლა. — დიდი

მადლობაო! — ისროლა და ისკუპა, სიგარეტის კოლოფს მოჰყვა, გასწორდა ჰაერში,
პისტოლეტის ლულას მისწვდა თითებით, სცადა, მაგრამ ხელის ჩავლება არ
გამოუვიდა, სულ ცოტა დააკლდა, გადავხტი უკან და დაეხეთქა მიწაზე. ეს უკვე აღარ
იყო ის ტროკადერო, ერთი ხელით ოცდაცამეტჯერ რომ იწეოდა და გაქანებულ მსუბუქ
მანქანას ზემოდან ახტებოდა.

ერთი ავად ამომხედა და მაშინ, სულ რამდენიმე წამით, შეეტყო, რას ნიშნავდა
მისთვის ეს ყველაფერი. იმ გამოხედვაში ისეთმა დაუნდობლობამ და გააფთრებამ
ამოხეთქა, არ ვიცი, რას შევადარო. მახსოვს, თავბრუს ხვევა ვიგრძენი და შემეშინდა,
— პისტოლეტი ხელიდან არ გამივარდეს-მეთქი. — ნელა წამოდგა, მივიდა
საწოლთან, ბატინკს ფეხი გაჰკრა და ჩამოჯდა. ასწია თავი და გულგრილი
გამომეტყველებით მომაჩერდა.

მივხვდი, ბატინკები იმიტომ გაიხადა, რომ თავი უფრო მსუბუქად ეგრძნო.

— ხაიმას ახალი სახლი სად არის, იცი? — მკითხა.

დავუქნიე თავი, — ვიცი-მეთქი.

— მე შენ ახლა ბანკის კოდს გიკარნახებ, უნდა დაიმახსოვრო და გაუგზავნო

ფოსტით, — გაჩუმდა, თითქოს ჩაფიქრდა და მერე განაგრძო, — მე უნდა დამერეკა
და მეთქვა, მაგრამ ვერ მოვასწარი. იმ კოდის გარეშე შეიძლება, სერიოზული
ფინანსური პრობლემის წინაშე აღმოჩნდესო.

— თქვი-მეთქი.

— თორმეტი, მინუსი, იქსი, ოცდარვა. ოღონდ ასოებით დაწერე, ციფრები არ

იხმაროო.

— სულ ეს არის-მეთქი?

— დაბლა ჩემი სახელი მიაწერეო.

— გასაგებია-მეთქი.
 — ჯერ თორმეტი, მერე ოცდარვა, არ შეგეშალოსო.

— არ შემეშლება-მეთქი.

— კონვერტის ერთ მხარეს ჯვარი დაახატე, მეორე მხარეს — ექვსქიმიანი

ვარსკვლავი, რომ დახედავენ, აუცილებლად გადასცემენ, არ დაავიწყდებათო.

— გასაგებია-მეთქი.

გადააფურთხა, — კარგი, აბა მშვიდობით, იქ შევხვდებითო.

— ვნახოთ-მეთქი.

— ჯოჯოხეთის ჭიშკართან იმოდენა რიგი დგას, ათასი წელი მოგვიწევს ცდა, სანამ
შიგ შეგვიშვებენო.

რა უნდა მეთქვა?

ისევ გადააფურთხა და ზიზღით გაიღიმა, — ხომ ხედავ, რა ხდება ქვეყანაზე?

დარწმუნებული ვარ, სამოთხე ცარიელია, კაციშვილი არაა იქო.

ავწიე პისტოლეტი, ჩავხედე თვალებში და ხუთჯერ ვესროლე. სახეში ვუმიზნებდი.

ხუთიდან ორი ტყვია ერთმანეთის ახლოს მოხვდა შუბლში. დანარჩენი სამი ავაცდინე.
ერთი პირობა, თითქოს გაიმართა წელში, მერე გადმოიწია, ამოტრიალდა და
პირაღმა დაეცა მიწაზე. მარჯვენა ფეხი მუხლში მოკეცილი დარჩა. ეგდო ასე. თითქმის
მთელი ერთი წუთი მეც არ გავნძრეულვარ და ვიგრძენი, რომ გულში რაღაც ჩამწყდა.
ისე იყო თუ ასე, ოდესღაც მაინც ჩემი კუმირი იყო.

— ესეც ასე-მეთქი, — ამოვიოხრე.

ის იყო ჩემი ყველა უბედურების სათავე, არ მომცა საშუალება, სიცოცხლე და

ცხოვრება ისე წარმემართა და გამომეყენებინა, როგორც მე მინდოდა და მაწყობდა
და ახლა, ბევრი წლის მერე, ჩემი ჯერი დადგა.

პისტოლეტი ცხვირსახოცით გულდაგულ გავწმინდე და იქვე, რკინის კასრზე

დავდე. დავიხარე, ძირს დაგდებული სიგარეტის კოლოფი და სანთებელა ავიღე და
კიბეს ავუყევი. გავიარე კასრებითა და ყუთებით გაჭედილი ოთახი, მერე დერეფანი და
ეზოში გავედი. ჭიშკარში დატანებული კარი ურდულით იყო დაკეტილი, ურდული
გადავწიე და დაველოდე, სანამ მთვარე ღრუბლებში შევიდოდა. ჩამობნელდა და
სირბილით დავეშვი ფსიქიატრიული სავადმყოფოსაკენ, გავძვერი გარღვეულ
ღობეში, გავცდი შენობას და ფარდულში შევედი. მთვარემ თითქოს მაცალა, დავჯექი
სკამზე და მერე ნელა გამოძვრა ღრუბლებიდან.

ისეთი განცდა მქონდა, თითქოს ის ყველაფერი მე კი არა, ვიღაცა სხვამ

მოიმოქმედა, მე არაფერ შუაში ვიყავი.

აი, ასე მოხდა ეგ ამბავი.

 მივჩერებოდი თუნუქის ჟანგიან ფურცლებს და ვხვდებოდი, რომ
გაუცნობიერებლად, სადღაც შორს, გულის სიღრმეში, მე თვითონ მინდოდა, ეს
ყველაფერი სცოდნოდა ხაიმას. თუ რატომ, ერთნიშნა პასუხი არ არსებობს და არცა
მქონდა, ალბათ ძალიან ბევრი მიზეზის გამო. მაგრამ თვითონ რომ ასე არ
მოენდომებინა, პირს არ გავაღებდი, არ იყო ეს ადვილი ჩემთვის, მშვენივრად
მესმოდა, რისკი ძალიან დიდი იყო.

იმ ღამეს სულ ორი საათი მეძინა. მეორე დილას თავს ძალა დავატანე და საქმეს
შევუდექი, მაგრამ რამდენჯერაც მანქანის ხმა გავიგონე, იმდენჯერ ხელისგულები
გამიოფლიანდა. შუადღემდე ძალიან დაძაბული ვიყავი, მერე თანდათან დავმშვიდდი
და გუნება შედარებით გამომიკეთდა. — როგორც ჩანს, არ გამწირა, თორემ აქამდე
მომაკითხავდნენ-მეთქი.

ასე ორი საათისათვის არუთინა გამოჩნდა, ნამთვრალევი იყო, ხელში ლუდის

ნახევრად დაცლილი ბოთლი ეჭირა. — გუშინ დიდებული დღე იყოო, — მითხრა, —
თამაზამ ათი კაცი დაგვპატიჟა დაბლა, სანაპიროზე, სახინკლეში, ასი დოლარი
ჰქონდა და სულ დახარჯა, ასე დიდი ხანია, არ მომილხენია, სახლში როგორ მივედი,
არ მახსოვსო. — მერე თამაზას ქებას მოჰყვა, — იმათ კი არა ჰგავს, ფულს რომ
იშოვიან და თვალს ვეღარ მოჰკრავ, გული აქვს და ღირსეული კაციაო.

რომ მოსაღამოვდა, თვითონ თამაზა გამოჩნდა, დაჯდა კუბიკზე და შემომჩივლა,

— გუშინ, მგონი, მოვიწამლე, მთელი ღამე გული მერეოდა, ახლაც ოფლი მასხამსო.

არ გავეცი ხმა.

ჩაფიქრდა. გაახსენდა, რომ მეჩხუბა და შემომთავაზა, — რაც იყო, იყო, ბოდიშს

გიხდი, მოდი, შევრიგდეთო.

ერთი შევავლე თვალი და ეს იყო, საქმე გავაგრძელე. ცოტა ხანს ჩუმად იჯდა,
ჩაწითლებული თვალით მომშტერებოდა. მერე გაბრაზდა, — ხაიმა როგორ არისო?
— მკითხა.

რა უნდა მეპასუხა?

ხაიმას გამოჩენის შემდეგ უბანში ჩემდამი დამოკიდებულება შეიცვალა. ეს

განსაკუთრებით ლოთებს დაეტყოთ, აგრესიულები გახდნენ.

— რას დაეთრევა აქ, რა, ჩვენი გაჭირვებით ტკბება?

ვითომ არც გამიგონია.

— მე რომ მაგდენი ფული მქონდეს, ზღვის პირას დიდ სახლს ავაშენებდი, ჩვენს
უბანში წესიერ ხალხს მოვაგროვებდი, იმ სახლში ჩავასახლებდი და სიკვდილამდე
არავის არაფერს მოვაკლებდი. მაგრამ მე ფული არა მაქვს, ხაიმას კი ნამუსი და არის
ეს შესანიშნავი ხალხი ასე უპატრონოდო.
 არ ვაქცევდი ყურადღებას, ვითომ არ მესმოდა. ბოლოს წამოდგა, — შენც კარგი
დამპალი ხარო, — და წავიდა.

იმ დღეს საჭმელი არ მიჭამია. ღამით ისევ გაუხდელი ვიწექი საწოლზე და ჭერს

მივშტერებოდი. ოცდაოთხი საათი გავიდა იმის მერე, რაც ხაიმას დავშორდი და
არაფერი მომხდარა, არავის გავხსენებივარ, მშვიდობა იყო. მაგრამ საფრთხე რომ
აღარ მემუქრებოდა ამაში დარწმუნებული, აბა, საიდან ვიქნებოდი. — ნეტა რა ხდება
ახლა მაგის თავში-მეთქი?

ის იყო ჩავთვლიმე, კაკუნის ხმა გავიგონე. კაკუნი ფრთხილი და მორიდებული

იყო. მაინც შევფიქრიანდი. კედელში დატანებულ ჭუჭრუტანაზე პირსახოცი მქონდა
ჩამოფარებული, გადავწიე პირსახოცი და ვხედავ, მანუშაკა დგას შვილიშვილთან
ერთად.

გამიხარდა.

შემოვიდნენ და საწოლზე დასხდნენ. დილისათვის მანუშაკას ბავშვი

დიაგნოსტიკის სამედიცინო ცენტრში უნდა მიეყვანა, — ექიმმა აი, ეს საბუთი
გამომატანა, — ბეჭედდარტყმული ფურცელი მაჩვენა, — რენტგენი უნდა გადაუღონ,
აი, ეს ადგილი სტკივა, — ზურგზე ხელი დაადო, — და ხშირად ახველებსო.

ყველი და პური შევთავაზე, სხვა არაფერი მქონდა. დანაყრდნენ და წყალი

დააყოლეს. ბავშვი დაღლილი იყო, ეძინებოდა.

— გახადე და დააწვინე, შენც დაწექი-მეთქი.

სიგარეტი ავიღე, გავედი გარეთ, კუბიკზე დავჯექი და გავაბოლე. კარგს არაფერს

ველოდი და ტანში მცრიდა. გამოვიდა, რომ იმის გასაგებად, ხაიმა როგორ
მოიქცეოდა, სიცოცხლე სასწორზე დავდე. — ის ძველი, კარგად ნაცნობი სიკვდილის
შიში ხომ არ მომენატრა-მეთქი? — გავიფიქრე და ამ დროს ბაღის მხრიდან წამოსული
წითელი ფერის „ჟიგული“ გაჩერდა ჩემ წინ და იქიდან, ასე ვთქვათ, ჩემი ყოფილი
ნახევარძმა, თავადი ანდრონიკაშვილი გადმოვიდა და მომესალმა, — როგორა ხარ,
ძმაოო? — ნასვამი იყო.

— დაახვიე აქედან-მეთქი.

ვითომ ვერ გაიგო, — მინდა, მადლობა გადაგიხადოო.

— რისთვის-მეთქი?

— ის ძეგლი რომ მოიტანე და ოფისთან დატოვეო.

— რა იცი, რომ მე ვიყავი-მეთქი?

— აბა, რა, თავის ფეხით მოვიდა? ოფისის შესასვლელთან დავაბეტონეთ,

ძალიან მოუხდა იქაურობასო.
 — ჩემგან რა გინდა-მეთქი?

— გავიგე, ხაიმა ჩამოსულა და თურმე ყოველდღე გაკითხავს აქო.

— მერე შენ რა-მეთქი?

— როგორ ფიქრობ, ასე ოც ან ოცდაათი ათას დოლარს ჩვენს საზოგადოებას არ

შემოსწირავს?

— არ ვიცი-მეთქი.

— მუქთად არ გვინდა, ძმაო, სიგელს გავუმზადებთ, რომ მისმა წინაპრებმა

მეთოთხმეტე საუკუნეში მიიღეს თავადობა, უმაღლესი კლასის არისტოკრატები
გახდნენ.

— არა მგონია, ტიტულები აინტერესებდეს-მეთქი.

— თან ებრაელი იქნება, თან თავადი, რა ცუდია?

— არ ვიცი, ჩემი საქმე არაა-მეთქი.

— ეს საქმე თუ გამოვა, ათასი დოლარი შენი იყოსო.

— წადი, თავი დამანებე-მეთქი.

— შენ იფიქრე, მე პასუხისათვის ორ დღეში გამოგივლიო.

ავდექი, შევედი ჩემს სოროში და მოვიხურე კარი.

— შენი მეჯღანე დედაცო... — მომაყოლა უკან, სიმთვრალემ გააბედინა.

ბავშვს უკვე ეძინა. მანუშაკამ ბალიშიდან წამოსწია თავი, შეშფოთება შევატყვე, —

არაფერია ისეთი, არაფერი, დამშვიდდი-მეთქი.

ცელოფნის პარკები დავაგე დაბლა, ზედ ანაფორა და ქურთუკი დავაფინე, ფეხზე

გავიხადე, სინათლე ჩავაქრე და დავწექი. მანუშაკა გადმოიხარა, სიბნელეში ჩემი
ხელი იპოვა და აკოცა. მერე გადაბრუნდა და ბავშვს ჩაეხუტა. დიდხანს არ დამეძინა,
მანუშაკასა და ბავშვის სუნთქვას ვუსმენდი და მსიამოვნებდა.

დილით ფუნთუშები ვიყიდე, ჩაი ავადუღე და სამივემ ვისაუზმეთ. კარი ღია იყო
და ქუჩაში გამვლელები ხანდახან შემოგვხედავდნენ ხოლმე.

— რაღაც გაწუხებსო, — მითხრა მანუშაკამ.

— არა, ყველაფერი რიგზეა-მეთქი.

— მოლამ თქვა, რომ ყველა ადამიანი ვიღაცისთვის იბადება. რა კარგია, შენ რომ
ჩემთვის დაიბადეო.
 ას ოთხმოცი ლარი მქონდა გადანახული, — რამე რომ მოხდეს, რატომ უნდა
დაიკარგოს, არ ჯობია, ამათ ჰქონდეთ-მეთქი? — ოთხმოცი ლარი დავიტოვე, ასი
მანუშაკას მივეცი. გაუკვირდა და გაუხარდა. დავკეტე სახელოსნო და ერთი საათის
მერე ადვილად ვიპოვეთ ის რაღაც სამედიცინო ცენტრი.

იქაურობა რაიონებიდან ჩამოყვანილი ბავშვებით იყო სავსე. დიდხანს ვიდექით

რიგში, ბოლოს გადაუღეს ბავშვს რენტგენი, — ალბათ კუნთი აქვს გაციებული,
სერიოზული არაფერი არ სჭირს, ჯანმრთელიაო, — გვითხრეს. მოგვცეს ცნობები და
წამოვედით. იქიდან დეზერტირის ბაზარში გამოვიარეთ, მანუშაკამ ჭარხლის ფასები
გაიგო, — სულ ცოტა ორი ტონა ჭარხალი გვექნება ასაღები, — თქვა საქმიანად, —
მოსავალს კარგი პირი უჩანსო. ავტოსადგურთან ახლოს, სასაუზმეში, ისევ ბრინჯიანი
ღვეზლები ვჭამეთ. მანუშაკამ მოინდომა გადახდა, — ფული ხომ მომეციო, — მაგრამ
არ დავანებე. შუადღე გადასული იყო, ავტობუსში რომ ავიდნენ და ხელი დამიქნიეს.
ვიდექი და ვუყურებდი, როგორ დაიძრა ავტობუსი, გაუყვა ქუჩას და მიეფარა შენობებს.

57

მერე ისე გავიდა მთელი ერთი კვირა, არც ხაიმა გამოჩენილა და არც რომანოზას
ხალხი. მაგრამ ჩემთვის არაფერი შეცვლილა, დაძაბულობა და განგაშის განცდა არ
მტოვებდა.

იმ დღეს კუბიკის წინ მოგროვილი უსაქმურები და ლოთები პარლამენტის ახლად

გარდაცვლილი დეპუტატის ქელეხის შესახებ მსჯელობდნენ, — ქელეხი რესტორანში
გადაიხადეს და ჩვენისთანა ხალხი შიგ არ შეუშვესო, — წუხდნენ, — ეს მდიდრები
ტრადიციებს ფეხებზე იკიდებენ, ქუჩაში სუფრებს აღარ შლიანო. — ამ დროს ცეპიონა
ბარათაშვილი გამოჩნდა და ხმამაღლა გამოაცხადა, — დაბლა, საძაღლეთის წინ,
საძმოს წევრები დაბრიდესო.

იქ არავინ დარჩა. მოედანი თითქმის სირბილით გადაიარეს და საძაღლეთისაკენ

დაეშვნენ. ერთი საათის მერე უკან დაიწყეს დაბრუნება, ერთნაირად შეწუხებული
სახეები და გამოხედვა ჰქონდათ. საერთო აზრი ასეთი იყო: რომანოზამ და მისმა
ხალხმა ტროკადეროს გამტაცებლების საქმე სასამართლომდე არ მიიყვანეს, თვითონ
გაუსწორდნენო.

საღამოს შვიდი საათისათვის რადიო ჩავრთე და საინფორმაციო პროგრამით

დაახლოებით ასეთი რამე მოვისმინე:

დღეს დილით პოლიციის შენობიდან ციხეში გადაჰყავდათ ცნობილი ბიზნესმენისა

და მეცენატის, — ტროკადეროს გვარი და სახელი ახსენეს, — გატაცებასა და
მკვლელობაში ეჭვმიტანილი თერთმეტი მოქალაქე. სამწუხაროდ, ჯერჯერობით
დაუდგენელმა პირებმა თერთმეტივე პოლიციის შენობის წინ, მანქანებში ჩაცხრილეს.
ჩაცხრილული მოქალაქეები ორივე ომში მონაწილეობდნენ და სამი მათგანი
ორდენებით იყო დაჯილდოებულიო.

ჩავფიქრდი, ხაიმას გაფითრებული სახე დამიდგა თვალწინ. რამდენი ხანი

შეიძლება, რომ იყოყმანოს კაცმა? ერთი კვირა? ერთი თვე? ერთი წელი? მთელი
ცხოვრება? ალბათ კაცს გააჩნია და თემას. და მაშინ გადავწყვიტე, — რაც არის, არის,
მივალ და ვნახავ-მეთქი.

მუშაობას თავი დავანებე. წვერი გავიპარსე და აბანოში წავედი. დავიბანე, ახალი

ხალათი ჩავიცვი და ღამის ათი საათისათვის რკინის მოჩუქურთმებულ ჭიშკარს
მივადექი. იქ ავტომატგადაკიდებულმა მცველმა ამხედა, დამხედა და გავახსენდი, —
შენ ხომ ტრაკში წიხლით გაგისტუმრეს აქედანო?

— შენს უფროსს დაუძახე-მეთქი.

გაეცინა, — კარგიო! — და გატრიალდა. ცოტა ხნის შემდეგ დაბრუნდა, —

შემოგითვალა, აქედან მოშორდიო.

— მე მაგასთან არ მოვსულვარ-მეთქი.

— ისე, მეც გირჩევ, ძალიან ცუდ ხასიათზეაო.

— კეთილი ინებეთ და თქვენს პატრონს მოახსენეთ ჩემ შესახებ-მეთქი.

იმას ზრდილობის ლიმიტი ამოეწურა, — აბა, წაეთრიე აქედანო! — შემომიღრინა.

ამ დროს ჭიშკარს ჯიპი მოადგა, იქიდან ის მელოტი კაცი გადმოვიდა, რომანოზას
ბრძანებით დაცვის უფროსისაგან ოფისის გასაღებები რომ ჩაიბარა. მომიახლოვდა
და ისეთი პატივისცემით დამიკრა თავი, თითქოს დიდი გენერალი ვიყავი, მკერდზე
სულ ცოტა შვიდი ორდენით.

— პრობლემა გაქვთო? — მიხვდა, გამჭრიახი კაცი იყო. მერე ყარაულს უბრძანა,

— მოიყვანე შენი უფროსიო!

გაკვირვებული ყარაული გაიქცა და ცოტა ხნის შემდეგ დაცვის უფროსთან ერთად

დაბრუნდა.

იმას მელოტმა ჩემზე ანიშნა, — იცი, ვინ არისო?

— ერთხელ იყო აქო, — შეცბა ის.

— ახლა რომ აქ არის, ბატონმა ხაიმამ იცისო?

— არაო.

— რატომო?

ის დაიბნა, არ იცოდა, რა ეთქვა.

 — მაგის ბრალი არაა, — დავიცავი მე, — ძველი ამბავია, კაცი შეცდომაშია
შეყვანილი-მეთქი.

იმას თვალები მადლიერებით აევსო.

მელოტმა შენობამდე მიმაცილა, იქ ჩემი თავი ვიღაც ახალგაზრდა ქალს

გადააბარა და გაქრა. მერე ვიჯექი მისაღებ ოთახში, ტყავის რბილ სავარძელში, და
სიგარეტს ვაბოლებდი. ბოლოს რომ დამავიწყდა, სად ვიყავი და რატომ ვიყავი,
როგორც იქნა, ხაიმაც გამოჩნდა იმ მელოტ კაცთან ერთად. იმან თავი დაგვიკრა,
დაგვემშვიდობა და დავრჩით მარტო. ხაიმას ნაქსოვი ხალათი ეცვა და დაღლილი
სახე ჰქონდა. ისე შემომხედა, როგორც ნივთს, რომელიც არაფერში არა სჭირდებათ,
მაგრამ გადასაგდებად ვერ იმეტებენ, ენანებათ და არ იციან, რა უყონ.

თავი უხერხულად ვიგრძენი.

— წამოდიო! — მითხრა.

გავიარეთ კულუარი და ოთახში შევედით. ხელით სავარძელზე მანიშნა, —

დაჯექიო. — კარადიდან თლილი, ასგრამიანი ჭიქები და კონიაკის სავსე ბოთლი
გამოიღო და პატარა მაგიდაზე დაალაგა.

— დალევო? — მკითხა.

თავი გავაქნიე.

დაასხა, დაჯდა და დალია.

— როგორა ხარ-მეთქი?

მხრები აიჩეჩა. სულ ეს იყო.

თვალი თვალში გავუყარე. — შენ როგორ მოიქცეოდი ჩემ ადგილას-მეთქი?

— არ ვიცი, რა გითხრა, ყოველ შემთხვევაში, კამათს არ ვაპირებო.

— რაც დაიმსახურა, ის მიიღო.

არ მიპასუხა.

— ასეა-მეთქი.

ცოტა ხანს ორივენი ჩუმად ვიყავით.

— თავი როგორ ეჭირაო? — მკითხა მერე.

რაც მოხდა და როგორც მოხდა, დაწვრილებით მოუყევი, არაფერი

გამომიტოვებია. არ იყო ამ ყველაფრის მოსმენა მისთვის ადვილი. ისეთი უცხო და
მკაცრი გახდა, ბოლოს მომეჩვენა, რომ თვალებით კი არა, მინის გაყინული ნატეხებით
მიყურებდა.
 ასე დავამთავრე: — წარბი არ შეუხრია, მასეთი კაცი, აბსოლუტურად რომ არ
გააჩნდა შიშის განცდა, ჩემს ცხოვრებაში არ შემხვედრია-მეთქი.

თავი დახარა და იატაკს დააშტერდა.

სიგარეტის კოლოფი ამოვიღე, ერთი ღერი იყო დარჩენილი, მოვუკიდე და მერე

ვკითხე, — ჩემს კვალს როგორ დაადექი-მეთქი?

წამოდგა, საწერი მაგიდის უჯრიდან კონვერტი ამოიღო და ხელში შეატრიალა.

კონვერტს ერთ მხარეზე ჯვარი ეხატა, მეორეზე — ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. გახსნა
და ფურცელი ამოაცურა, შემოაბრუნა და დამანახვა. ფურცელზე ეწერა: თორმეტი,
მინუსი, იქსი, ოცდარვა, დაბლა — ტროკადერო.

— ხომ არ გეცნობაო?

— მე დავწერე-მეთქი.

— იცი, რას ნიშნავს?

— მითხრა, საბანკო ანგარიშის სპეციალური კოდიაო.

თავი გააქნია. — შიფრია.

— აჰა-მეთქი! — და სახტად დავრჩი.

— მაშინ, ვინც ჩვენ ირგვლივ ტრიალებდა, ყველა დავნომრეთ, საჭიროების

შემთხვევაში, სახელის მაგივრად ნომრებს ვახსენებდით. ჩვენც გვქონდა ნომრები, მე
ცხრა ნომერი ვიყავი, ეგ — ოცდარვა. შენი ნომერი თორმეტი იყო. რაც შეეხება მინუსს
და იქსს ერთად, დაბრედვას ნიშნავს, ნახე, — სტრიქონს საჩვენებელი თითი გააყოლა,
— გამოვიდა, თორმეტმა დაბრიდა ოცდარვა.

არადა, კონვერტი ფოსტის ყუთში რომ ჩავუშვი, ეჭვმა გამკრა, — სწორად ვიქცევი-
მეთქი? — მაგრამ მაშინ უფრო შორს ვერ წავე-დი.

— არ გიკვირს, ჩემი ნომერი რომ ახსოვდა-მეთქი?

— არა, ძალიან კარგი მეხსიერება ჰქონდაო.

— ჩემ შესახებ თუ უკითხავს, როდისმე რამე-მეთქი?

ჩაფიქრდა და თავი გააქნია: — არა, ვერ ვიხსენებო.

ამ დროს მობილურმა ტელეფონმა დარეკა, ტელეფონი საწერ მაგიდაზე იდო.

მივიდა, დახედა ნომერს და ინგლისურად უპასუხა. მერე სკამზე დაჯდა, უჯრიდან
დაბეჭდილი ფურცელი ამოიღო და თვალი გადაავლო. ერთი პირობა, მომეჩვენა,
რომ გაბრაზდა, მაგრამ მალე დამშვიდდა და ცოტა ხანში გაიცინა კიდეც. ბოლოს,
როგორც იქნა, მორჩა ლაპარაკს, მოტრიალდა და სახეზე გაკვირვება გამოესახა,
თითქოს აღარ ახსოვდა, იქ რომ ვიყავი.
 მოდი ახლა და გაიგე, ხვალ ამის თავში რა შეიძლება, მოხდეს-მეთქი, —
გავიფიქრე და გავუღიმე, — მე ვარ, ბიჭო.

მოვიდა და დაჯდა ისევ ჩემ წინ, — არ გეძინებაო?

— არა-მეთქი.

ერთი წამით ჩაფიქრდა, — დიდი მადლობა, სიმართლე რომ არ დამიმალე,

მართალი თუ გინდა, არ ვიყავი დარწმუნებული, ასე რომ მოიქცეოდიო.

— მიმიფურთხებია შენი მადლობისათვის-მეთქი.

რამდენიმე წამით ერთმანეთს თვალი გავუშტერეთ.

ბოთლი ავიღე, — დალევ-მეთქი?

— არაო, — მიპასუხა ცივად.

ჭიქა გავავსე. — შეკითხვა მინდა, დაგისვა-მეთქი.

— გისმენო.

— მექუდე ნესტორას სახლი რატომ იყიდე-მეთქი?

— ეგ სახლი ყოველთვის მომწონდაო.

— ტყუი-მეთქი.

გამომეტყველება შეეცვალა. — რა იყო, ჯუდე, რა თამაშს მეთამაშებიო?

— მინდა, რომ შენი სადღეგრძელო დავლიო-მეთქი.

— ნუ შეწუხდებიო.

— შენ იმ სახლის სარდაფში ოცდაათი მილიონი დოლარი დაწვი. ეს მაშინ, როცა

ადამიანები ასი დოლარის გამო ერთმანეთს თავებს აჭრიან. ასეთ რამეს ყველა კი
ვერ გაუძლებდა, მე, მაგალითად, გული გამისკდებოდა. ვამაყობ შენით, გაგიმარჯოს-
მეთქი, — მოვიყუდე ჭიქა და გამოვცალე.

შეეტყო, შეცბა.

— ის ფული საიდან მოვიტანე, ხომ არ იციო?

— იქ სარდაფის კედელში იყო დამალული-მეთქი.

— ვინ გითხრა შენ ესო?

— გათბობის მილების უკან კასუმა მამედოვი იწვა და გიყურებდა, მაგ

დროისათვის ეგ უკვე ხელიდან წასული ლოთი იყო. აბა, ლოთს ვინ დაუჯერებდა
რამეს და თვლიდნენ, რომ ბოდავდა, მაგრამ მე ხომ ვიცი, რაც ნახა, იმას ამბობდა.
 — თანხაც მაგან გამოთვალა?

— არა, ყარაგანდაში რომ ვიჯექი, იქ ერთი მოსკოველი პროფესორი უყვებოდა

კანონიერ ქურდებს, როგორ მოახერხეს ქართველმა ებრაელებმა ოცდაათი მილიონი
დოლარის გადაგზავნა ისრაელის სახელმწიფოსათვის ომის დროს დაღუპული
ჯარისკაცების ოჯახების დასახმარებლად.

— როგორო?

— დაგავიწყდა?

— მიდი, გისმენო!

სიტყვასიტყვით მოვუყევი, რაც იმ პროფესორისაგან გავიგონე.

— შენ დაიჯერე ეგ ყველაფერი?

— მქონდა მიზეზი და აბა რა მექნა-მეთქი.

— აბა, მიზეზი?

— მე ვნახე მაშინ ის გადაღებული ფირი. ვნახე, როგორ წვავდნენ ცეცხლში

დოლარებს.

— სად ნახე?

— სკოლის დირექტორის კაბინეტში პროექტორი იდგა.

— რატომ დამიმალე?

— მივხვდი, ჯობდა, რომ არაფერი მცოდნოდა.

ისევ სიჩუმე ჩამოვარდა, დაფიქრებული მაკვირდებოდა.

— მე რა ფული დავწვი, ხომ ვერ მეტყვიო?

— ის დოლარები, ებრაელებმა ისრაელში გასაგზავნად რომ მოაგროვეს-მეთქი.

— ის დოლარები ერთხელ თუ დაწვეს, მეორეჯერ იქ, სარდაფში, საიდან გაჩნდა?

— თითქოს დამცინავად გაიღიმა.

— მაშინ ნამდვილი დოლარები არ დაუწვავთ, კუპიურების ასლები დაამზადეს და

ის ასლები დაწვეს-მეთქი.

სახიდან ღიმილი გაუქრა, — ეგ შენ ვინ გითხრაო?

— ჩემით მივხვდი-მეთქი.

ისე მომაჩერდა, როგორც უცხოს, თითქოს ახლა დამინახა პირველად.

 — სიფრთხილის გამო ამის შესახებ ალბათ სულ სამმა ან ოთხმა კაცმა იცოდა-
მეთქი.

— ჰმ... — თქვა, ერთი ეს იყო, აღარ გაუგრძელებია.

— ამერიკაში რომ არ დაებეჭდათ ლეგალური კუპიურები, მაშინ რა უნდა ექნათ?

დაიზღვიეს თავი და ნამდვილი დოლარები მექუდე ნესტორას სახლის სარდაფში
შეინახეს. თუ ყველაფერი კარგად ჩაივლიდა, მერე დაწვავდნენ.

ნაპასი დავარტყი, ბოლი გამოვუშვი და ვკითხე, — მართალი ვარ? ხომ ასე იყო,
ძმაო?

არ მიპასუხა.

— ოთხი ასლი კაკებეს ჩაუვარდა ხელში, მეხუთე, შენ რომ გამატანე

ლენინგრადში, ის ასლი მოახერხეს და ფინეთში გადაიტანეს, იქიდან — ამერიკაში,
მაგრამ სანამ ამერიკიდან პასუხი მოვიდოდა, აქ, ვინც ამ საქმეში იყო გარეული, ყველა
დაიჭირეს, მექუდე ნესტორას გარდა. ის არ გაყიდეს და არც გახსენებია არავის.
სამაგიეროდ, თვითონ ისე ინერვიულა, გული გაუსკდა და მოკვდა.

ვგრძნობდი, რაც ესმოდა, მის მოლოდინს აჭარბებდა.

— როგორც გაგონილი მაქვს, პატიმრობიდან ებრაელების ნახევარიც ვერ

დაბრუნდა, მაგრამ იმათგან, ვინც საიდუმლო იცოდა, სულ ცოტა ერთს მაინც
გაუმართლა და ბევრი წლის მერე მოახერხა ისრაელში ჩასვლა, ჩავიდა და
საიდუმლო ჩაიტანა. ასე არაა?

ხმა არ გამცა.

— ამასობაში, ოცდახუთი წელი გავიდა, საბჭოთა კავშირი დაიშალა და შენც

გამოჩნდი. იმდენი ხნის განმავლობაში ის ოცდაათი მილიონი სარდაფის კედელში
იყო ჩამარხული. ის სახლი შენ ისე იყიდე, არც შევაჭრებიხარ. მერე ვიღაც
მნიშვნელოვანი მოხუცის თანდასწრებით გამოანგრიე კედელი, გამოიღე ის ფული და
დაწვი. დაწვი და ამით ქართველმა ებრაელებმა ამერიკელებთან ანგარიში
გაასწორეთ. ხომ ასეა, ხომ არაფერი გამომრჩა-მეთქი?

ცოტა ხანს შეიცადა და მერე დაბალი ხმით მკითხა, — რაშია, ჯუდე, საქმე, რას
ქექავ? რაში გჭირდება ესო?

— მინდა, გაგახსენო, რომ ეგ საქმე უჩემოდ არ მომხდარა-მეთქი.

— ეს ყველაფერი მართლა მოხდა თუ არა, კიდევ საკითხავია, მაგრამ როგორც

უნდა იყოს, შენი საქმე არაა და არც არასოდეს ყოფილა, დაივიწყეო!

ენაზე გინება მომადგა, მაგრამ შევიკავე თავი. — შენ რა, დამსახურებას მიკარგავ-
მეთქი?
 — რას ითხოვო?

— შენ ფიქრობ, რომ მერგება რამე-მეთქი?

— თქვიო.

— არაფერს არ ვითხოვ, უბრალოდ, მინდა, რომ ბრიყვად არა მთვლიდე-მეთქი.

— სულ ეგ არის?

დავაპირე, მეთქვა, — შენ რომ არ ყოფილიყავი ჩემი ახლობელი, ასეთი

ცხოვრება არ მექნებოდა-მეთქი, — მაგრამ არ ვუთხარი. რა, არ იცოდა?

— წადი შენი... — შევაგინე, — იყო დრო, მე შენ ძმად გთვლიდი-მეთქი.

თავი უკან გადასწია, — ჩემი დაბრედვა თუ გიფიქრია როდისმეო?

— ადრე კი, სანამ მანუშაკას ვნახავდი-მეთქი.

ჩაფიქრდა. — ტყუილა ნერვიულობ, — მითხრა მერე და მძიმედ ამოისუნთქა, —

შენი დაბრედვით ტროკადეროს გაცოცხლება რომ შეიძლებოდეს, მაშინ არ ვიცი,
როგორ მოვიქცეოდი, მაგრამ ახლა შეგიძლია, მშვიდად იყო, არაფერი გემუქრება,
ხელს არავინ გახლებსო.

სულ ერთი წამით მის თვალებში თანაგრძნობის ნაპერწკალი გაკრთა და ის ხაიმა

გამახსენდა, ბევრი წლის წინ ნაყინის ნარჩენს რომ მაწვდიდა, — აჰა, ეს შენი იყოს,
ჭამეო.

58

თორმეტი წლის იყო ხაიმა, ტროკადერო რომ გაიცნო პიონერთა ბანაკში. ის

თავიდან სხვებისაგან არაფრით გამოირჩეოდა, მაგრამ ერთ დღეს ორძელზე
მარცხენა ხელით ოცდაცამეტჯერ აიწია და ამით საყოველთაო გაკვირვება და
ინტერესი გამოიწვია. მერე ორჯერ იჩხუბა, ერთხელ სამი ბიჭი სცემა ერთად,
მეორეჯერ — ხუთი. ისე დააფრთხო ბავშვები, ახლოს აღარავინ ეკარებოდა.
ფეხბურთისა და ფრენბურთის თამაშებს მსაჯობდა, ეს მოსწონდა. — სხვათა შორის,
ძალიან სამართლიანად მსაჯობდაო, — იხსენებდა ხაიმა. — პიონერის წითელ
ჰალსტუხს ყელზე არ იკეთებდა, ჯიბით დაჰქონდა და ცხვირსახოცის მაგივრად
ხმარობდა. აღმზრდელები ამაზე თვალებს ხუჭავდნენ, არავის არ უნდოდა მასთან
კონფლიქტი.

მათი მეგობრობა კი ასე დაიწყო: ხაიმასთან ერთად კოტეჯში სოფლელი ბიჭები

ცხოვრობდნენ. ჭორფლიანი, წითური ხაიმა აითვალწუნეს და ყოველღამე ტუფლებში
უფსამდნენ. დილით ხაიმა გაპიპინებულ ტუფლებს ბალახზე ცლიდა და იცვამდა, წყენა
არ ეტყობოდა. ერთი ის იყო, რომ დანარჩენებთან ერთად არ საუზმობდა, იჯდა
მოშორებით და უყურებდა, როგორ ჭამდნენ ფუნთუშებს და ხვრეპდნენ ჩაის.

ბოლოს იმ ბიჭებს მოსწყინდათ ასეთი საქციელი ან ნამუსმა შეაწუხათ და

გამოუცხადეს, — შენ არ ჩანხარ ცუდი ბიჭი, აწი აღარ ჩაგიფსამთ ტუფლებშიო.

— თქვენი ნებააო, — უთქვამს ხაიმას, — თქვენ თუ არ ჩამიფსამთ ტუფლებში, არც

მე არ ჩაგიფსამთ ჩაიშიო.

დაესივნენ და ძვალი რბილად უქციეს.

ტროკადერო მივიდა სამედიცინო პუნქტში, სადაც იწვა ხაიმა და დააზუსტა, —

მართლა ჩაიდანში აფსამდიო? — სამაგიეროს ასეთი ფორმით გადახდა მოეწონა,
ხაიმასადმი პატივისცემით განეწყო და იმ ბიჭებს ულტიმატუმი წაუყენა, — ან ყოველ
საღამოს საპნით ფეხებს დაბანთ მაგ ებრაელის ბიჭს, ან არა და, გაქრებით
ბანაკიდანო.

ისინიც გაქრნენ და ხაიმა მარტო დარჩა კოტეჯში.

ზაფხულის ბოლოს ძაღლები გამოჩნდნენ და ადრე ჩადენილი ქურდობისათვის

ტროკადერო დაიჭირეს. მერე ორი წელი თბილისთან ახლოს, ბავშვთა კოლონიაში
გაატარა. იქ ხაიმა ხშირად აკითხავდა, ახალი ამბები, სიგარეტები და ხილი მიჰქონდა.

მე რომ ვნახე პირველად ბაღთან, ბადურა ტუშურის ძმა რომ სცემა, მაშინ სულ
ახალი გათავისუფლებული იყო პატიმრობიდან.

ესეც მოკლედ მათი გაცნობის შესახებ.

59

გავიდა კიდევ ერთი კვირა და საღამო ხანს კუბიკის იქით „ნივა“ გაჩერდა. იქიდან
ტერეზას ბიჭი გადმოვიდა, დამიკრა თავი და მითხრა, — ბატონი ხაიმას ნათესავი
ქალბატონი, თქვენ იცნობთ, ადრე შეხვედრიხართ, ხვალ, სამი საათისათვის, მექუდე
ნესტორას სახლში გინიშნავთ შეხვედრას. იმედი აქვს, რომ პატივს დასდებთ და
მიბრძანდებითო. — მახსოვს, გავიფიქრე, ნეტა ასე გაპრანჭული ლაპარაკი არ იცოდეს
ამან-მეთქი. — სხვა მხრივ არ იყო ცუდი ბიჭი.

ის ღამეც გავიდა და გვიანი შემოდგომის წვიმიანი დღე გათენდა. ის დღე

განსაკუთრებული აღმოჩნდა ჩემს ცხოვრებაში.

სამი საათისათვის დავკეტე სახელოსნო და მექუდე ნესტორას სახლისაკენ

გავუყევი. იქ აგურის ღობე გაახლებული და ამაღლებული დამხვდა. ძველი, ხის
დაბრეცილი ჭიშკრის ადგილას ბეტონის სვეტებზე რკინის ჭიშკარი ეკიდა. ჭიშკრის წინ
„მერსედესის“ მარკის მანქანა იდგა. იქიდან ის ჩემი ნაცნობი დაცვის უფროსი
გადმოვიდა და ცივად, მაგრამ პატივისცემით მომესალმა და მომახსენა, — ქალბატონი
შენობაში გელოდებათო.

ეზოში, კიბის გვერდით, ახალთახალი „ჰამერი“ იდგა და ბზინავდა. ავუყევი კიბეს,

სახლში შესასვლელი კარიც გამოცვლილი იყო, თეთრად იყო შეღებილი და
საღებავის სუნი ასდიოდა. ოთახში ახალი ავეჯი იდგა. კედლებზე შპალერი იყო
გაკრული. ფანჯრებზე ჭრელი, ლამაზი ფარდები ეკიდა.

ქალი მაგიდასთან იჯდა, სათვალე ეკეთა და ვიღაცას ტელეფონით

ელაპარაკებოდა. მაგიდაზე ორი საქაღალდე და ერთი დიდი, ყავისფერი კეისი იდო.
არ მივსალმებივარ, გავჩერდი და შევათვალიერე. იმან გამიღიმა და ხელით მანიშნა,
— ახლავეო! — მერე ლაპარაკი დაამთავრა და ტელეფონი გამორთო. —
დაბრძანდითო! — შემომთავაზა.

სკამი გამოვწიე და დავჯექი.

— ხაიმა გუშინწინ გაფრინდა მოსკოვშიო, — მითხრა.

არ მესიამოვნა, ჩემს უნახავად რომ წავიდა, მაგრამ რა უნდა მექნა? შევეცადე,

არაფერი შემტყობოდა.

— მე მთხოვა, რომ შეგხვედროდით და მისი კეთილი სურვილები გადმომეცა.

ოდნავ დავუქნიე თავი, ეს იყო სულ.

— მე პირადად ბოდიში მინდა მოგიხადოთ იმ გაუგებრობისათვისო.

ისევ თავი დავაქნიე, ხმა არ ამომიღია.

საქმეზე გადავიდა.

— ეს სახლი ახლა თქვენ გეკუთვნით, პატრონი ხართო.

ამას ველოდი და არ გამკვირვებია.

— გასაგებია-მეთქი, — როგორც იყო ამოვიღე ხმა.

— ის „ჰამერი“, გარეთ რომ დგას, კიბესთან, ისიც თქვენიაო.

ისეთი მანქანა მთელ უბანში არავის ჰყავდა, უბანში კი არა, ქალაქში სულ ორი
თუ სამი დადიოდა.

საქაღალდეზე მანიშნა, — სახლისა და მანქანის ყველა საჭირო საბუთი აქ არისო.

— დიდი მადლობა-მეთქი, — ვთქვი მშვიდად.

 მერე გადაიხარა და ყავისფერი კეისი ნელა გამოაცურა ჩემკენ. კეისი მძიმე იყო.
თვალებში შემომხედა და მითხრა: — აქ ორი მილიონი დოლარია, ეს ახლა
თქვენიაო.

შემეშინდა, სკამიდან არ გადმოვვარდნილიყავი და ორივე ხელით მაგიდას

ჩავეჭიდე. — აუხ-მეთქი! — აღმომხდა, სხვა ვერაფერი ვერ ვთქვი. ქალი კმაყოფილი
დარჩა და შემწყნარებლურად გაეღიმა. მერე სიგარეტი გააბოლა და დამარიგა, —
იცოდეთ, ბანკებს ახლოს არ გაეკაროთ, აქაური ბანკები არაა სანდო, ორ წელიწადში
უმეტესობა გაკოტრდება, ჯობია, ფული დაყოთ და სამალავებში შეინახოთო. —
ბოლოს დააზუსტა, — ეს ხაიმას დანაბარები გადმოგეცითო. — მერე ფურცელი
დამიდო წინ, — ადვოკატის კორდინატებია, იცის თქვენ შესახებ და შეგიძლიათ,
ნებისმიერ დროს მიმართოთ. ხაიმას საქმეებს ვინც აწარმოებს, იმან გაუწია
რეკომენდაცია, ასე რომ, სანდოაო.

იმ ფურცელს მეორე ფურცელი მოაყოლა, — ეს ხაიმას ტელეფონების ნომრებია,

— თან გამაფრთხილა, — არავის არ მისცეთ, ვინც უნდა იყოს და რაც უნდა
გითხრათო.

ფურცელზე ექვსი ნომერი ეწერა. მახსოვს, გავიფიქრე, — ერთს ხომ მაინც

უპასუხებს-მეთქი.

ბოლოს ქალი წამოდგა და თავი დამიკრა, — კარგად ბრძანდებოდეთო. —

კარამდე მივაცილე, კართან მოტრიალდა და გამიღიმა, — შევრიგდითო? — მკითხა.

გამეცინა.

ფანჯრიდან ვუყურებდი, თავდახრილი როგორ მიდიოდა ჭიშკრისაკენ, გავიდა

ჭიშკარში და ცოტა ხანში შავი „მერსედესი“ გაუყვა ვიწრო ქუჩას და მიეფარა მოსახვევს.

კარი გასაღებით ჩავკეტე. მივბრუნდი მაგიდასთან, კეისი გავხსენი, დოლარების

დასტებს დავაშტერდი და ვიგრძენი, რომ სერიოზული საზრუნავი გამიჩნდა,
სამალავები უნდა მომემზადებინა. კმაყოფილების გრძნობით გავხედე ფანჯრებზე
აკრულ რკინის გისოსებს და გავიფიქრე, — იარაღი უნდა ვიყიდო-მეთქი. — მერე
კეისი დავკეტე და ოთახების დათვალიერებას შევუდექი.

ყველგან ჭაღები ეკიდა და იატაკზე ნოხები ეფინა. ხუთი სხვადასხვა ზომის

კარადა, სამი ტახტი, ექვსი სავარძელი, ცხრა სკამი და ოთხი მაგიდა დავთვალე. სამი
მაგიდა ხის იყო, ერთიც მარმარილოსი. იმოდენა ტელევიზორი ადრე არ მქონდა
არსად ნანახი. — ნეტა ეს როგორ უნდა ჩავრთო-მეთქი? — გავიფიქრე. საძინებელ
ოთახში დიდი საწოლი ქვეშაგებლითა და ბალიშებით იყო დაფარული. კედელზე
სარკე ეკიდა. იმ სარკიდან მელოტი, გაუპარსავი, ხნიერი კაცი მიყურებდა. ჭუჭყიანი
ხალათი ეცვა და ყავისფერი კეისი ორივე ხელით მკერდზე ჰქონდა აკრული. თურმე
ოთახიდან ოთახში თან დავატარებდი. სარდაფის კიბე გაახლებული იყო, კედლები
— ახალი გალესილი და სველი გაჯის სუნი იდგა.
 იმ ღამით არ მძინებია. სამალავებისათვის ხუთი ადგილი შევარჩიე, სამი ეზოში,
ორი შენობაში. ფული ხუთ ნაწილად გავყავი და შევინახე. საქმიანობას რომ მოვრჩი,
გავიფიქრე, — ახლა უცებ ჩემს სახელოსნოში რომ გამომეღვიძოს, მაშინ რა უნდა
ვქნა-მეთქი?

დილის ცხრა საათისათვის სახლი და ჭიშკარი დავკეტე, ქუჩაში გავედი და უკან

მოვიხედე. სახლის სახურავიც გამოცვლილი იყო და ერთი მხრიდან ახლად ამოსული
მზის სხივები ანათებდნენ. — ახლა ჩამოვიყვან მანუშაკასა და მის შვილიშვილს და
ვიცხოვრებთ ერთად ბედნიერად-მეთქი. — კმაყოფილი გავუყევი გზას. ხეები,
სახლები, ცა, ხალხი თითქოს შეცვლილი იყო, სამყაროს სინათლე მომატებოდა.

ჩემი სახელოსნო გავაღე და დარჩენილი ორი წყვილი ფეხსაცმელი და ჩექმები

შევაკეთე. მერე დანარჩენ ფეხსაცმელებთან ერთად გასტრონომში გავიტანე და
გამყიდველ ქალს ჩავაბარე. — პატრონები მოვლენ და გაატანე, ფული არ აიღო, არ
მინდა-მეთქი.

გამიღიმა, — შეცვლილი მეჩვენებიო. — ჩემდამი კარგად იყო განწყობილი.

— კარგი სამსახური ვიშოვე-მეთქი.

ფურცელზე დიდი ასოებით დავწერე: „სახელოსნო დაკეტილია. შეკეთებული

ფეხსაცმელები იკითხეთ გასტრონომში“. — წებო წავუსვი და ფურცელი გარედან
ავაკარი კედელზე.

ჩემოდანი სამუშაო იარაღებით გავავსე. ერთი გაღუნული სადგისიც არ დავტოვე,

არ მემეტებოდა. — მქონდეს, არავინ არ იცის, რა იქნება ხვალ ან მით უმეტეს ზეგ-
მეთქი. — მანუშაკას სურათი კედლიდან ჩამოვხსენი. ჩემოდანი ავიღე, კარი დავკეტე
და ქუჩას გავუყევი. სანამ სახლს მივაღწევდი, სულ ერთხელ შევისვენე.

ჩემოდანი სარდაფში ჩავიტანე და კუთხეში დავდე. გავხსენი, ჩაქუჩი და ლურსმანი

ამოვიღე და ზემოთ რომ ამოვედი, ის ლურსმანი კედელზე მივაჭედე, მარმარილოს
მაგიდის პირდაპირ. ლურსმანზე მანუშაკას სურათი ჩამოვკიდე. მერე სააბაზანოში
დავიბანე, საძინებელ ოთახში შევედი, დავწექი საწოლზე და მთელი ის საღამო და
ღამე მეძინა.

მეორე დილით სამალავიდან ათას ხუთასი დოლარი ავიღე და დიდუბის

ბაზრობაზე წავედი. იქ დოლარები ლარებზე გადავახურდავე, აუჩქარებლად
დავაბიჯებდი დახლებს შორის და გამოფენილ საქონელს ვათვალიერებდი. ჯერ
მანუშაკასა და მანუშაკას შვილიშვილისათვის ვიყიდე კარგი და მოდური ტანსაცმელი
და ფეხსაცმელები, მერე ჩემთვის. ჩავალაგე ეს ყველაფერი ქაღალდის პარკებში,
დავუმატე ამერიკული მარკის პირის საპარსი მოწყობილობა, დავიჭირე ტაქსი და
ამოვედი უბანში.

ჭიშკართან გრანტიკა სარკოზიანი შემომხვდა, — ის გამოკრული ფურცელი ვნახე,

რა ხდება შენკენო?
 — გადავწყვიტე, სხვა საქმეს მოვკიდო ხელი-მეთქი.

— აქ რას აკეთებო?

— აი, ეს სახლი ახლა ჩემია-მეთქი, — ჭიშკარი გასაღებით გავაღე.

— ვაო!!! — აღმოხდა, მიხვდა, რაში იყო საქმე, — გაჩუქაო?

დავუქნიე თავი.

— ეს მანქანაც შენიაო?

— ჩემია-მეთქი.

— მერე ტაქსით რატომ ამოხვედიო?

— ტარება არ ვიცი-მეთქი.

— მე ვიცი, თუ სადმე მოგინდება წასვლა, მითხარი და წაგიყვანო.

— არა, გრანტიკ, შენ ასე არ შეგაწუხებ, დიდი მადლობა-მეთქი.

— რამე რომ იყოს, მათხოვებო?

— ასეთი რამე არც იფიქრო, აბა, კარგად იყავი-მეთქი, — კარი მივხურე და

ურდულით დავკეტე.

სახლში რომ შევედი, ტელეფონმა დარეკა. ტერეზას ბიჭი იყო, — როგორ

მოეწყვეთო? — მომიკითხა.

მადლობა გადავუხადე და ვუთხარი, — მძღოლი მჭირდება-მეთქი.

— უმუშევარი მძღოლებით სავსეა ქალაქიო.

— მირჩევნია, ყოფილი პოლიციელი რომ იყოს და თან იარაღის ტარების

უფლება ჰქონდეს-მეთქი.

— დღესდღეობით ქალაქში ძირითადად ყოფილი პოლიციელები ბანდიტობენ,

მაგრამ შევეცდები, ვინმე წესიერი კაცი ვიპოვოო.

მერე გავიპარსე, დავიბანე და ახალი ტანისამოსი ჩავიცვი. ახლა სულ სხვა კაცი
მიყურებდა სარკიდან. პირველი, რაც გავიფიქრე, ის იყო, რომ — ქუდით უნდა ვიარო,
თორემ ეს მელოტი შუბლის ზემოთ ძალიან ბრწყინავს-მეთქი. — სულ რამდენიმე
კბილი მქონდა დარჩენილი და დავგეგმე, მანუშაკას რომ ჩამოვიყვანდი, მეორე
დღესვე მივიდოდით ერთად სტომატოლოგთან და ახალ, ლამაზ კბილებს
ჩავისვამდით.

ენერგიის მოზღვავებას ვგრძნობდი. ერთ ადგილას ვერ ვჩერდებოდი.

სამალავებს ჩამოვუარე, ყველაფერი რიგზე იყო. მერე მანუშაკას ძველი სახლისაკენ
გავწიე. იქ სახლის პატრონი ვნახე, დაახლოებით ჩემი ხნის კაცი იყო. მისმა მშობლებმა
ჩაიგდეს ის სახლი და ეზო თავის დროზე თითქმის მუქთად ხელში და უპატრონოდ
დარჩენილი მანუშაკა და სურენა გამოყარეს ქუჩაში.

სახლი და ეზო მოუვლელი იყო. სახურავზე ალაგ-ალაგ თუნუქის ნაცვლად

ფანერები და კლიონკის ნაჭრები იყო დაფარებული და ზედ ქვები ელაგა. კაცმა
მიცნო, — შენ მეჯღანე არა ხარო?

— ვიყავი-მეთქი.

— რაშია საქმეო?

— ამ სახლს ხომ არ გაყიდი-მეთქი?

— ვის უნდაო?

— მე მინდა-მეთქი.

— შენ ამის საყიდელი ფული გაქვსო?

— გააჩნია, რას დააფასებ-მეთქი.

— ათი ათასი დოლარი მომეცი და შენი იყოსო.

— თანახმა ვარ-მეთქი.

სახე შეეცვალა, — ხუმრობო?

— არა-მეთქი?

— ეს დამპალი სახლი ამდენად გიღირსო?

— მიღირს-მეთქი.

ყურადღებით დამაშტერდა და მერე მითხრა: — რა არის, იცი, თუ არ

გადაიფიქრებ, ხვალ საღამოს მოდი, ჩემი ცოლიც სახლში იქნება და საბოლოოდ
მოვილაპარაკოთო.

— წინააღმდეგი ხომ არ იქნება-მეთქი?

გაეცინა, — არაო.

— აბა, რაზე უნდა მოვილაპარაკოთ-მეთქი?

— უბრალოდ, დავიჯერებ, რომ მართლა აპირებ ყიდვასო.

დავუკარი თავი და წამოვედი. კმაყოფილი ვიყავი. ვიყიდდი სახლს, კარგად

გავარემონტებდი, ავეჯით გავავსებდი და მანუშაკას დავუბრუნებდი. მისი სიხარულით
განათებული სახე წარმოვიდგინე და გული გამითბა. მერე ერთად ავირჩევდით,
რომელ სახლში აჯობებდა, რომ გვეცხოვრა.

სახლში რომ მოვედი, ადვოკატის ნომერი ვიპოვე და დავურეკე, ვუთხარი, ვინც

ვიყავი.

— ძალიან სასიამოვნოა, — მითხრა, — მზად ვარ, გემსახუროთო.

— სახლის ყიდვას ვაპირებ, ზეგ დილის თორმეტი საათისათვის ნოტარიუსი

დამჭირდება-მეთქი.

— პრობლემა არააო, — მითხრა და ნოტარიუსის ბიუროს მისამართი ჩამაწერინა,

შევთანხმდით, რომ იქ შევხვდებოდით ერთმანეთს და დავემშვიდობე.

საღამოხანს ფანჯრიდან დავინახე, როგორ გადმოძვრა თამაზა ღობეზე, მოვიდა

და მანქანის წინ გაჩერდა, მერე გაუბედავი ნაბიჯებით კიბეს ამოუყვა. კარი გავაღე,
გავედი პარმაღზე და გულგრილი სახით ავხედე და დავხედე.

— ეს მართალია? — მკითხა.

— რა-მეთქი? — თუმცა, რა ძნელი მისახვედრი იყო, რას გულისხმობდა.

— ეს სახლი გაჩუქა?

არ ვუპასუხე.

— მანქანაც?

ისევ არ გავეცი ხმა.

ნიკაპი აუკანკალდა, საღი თვალი ზიზღით აევსო, — ფული მოგცა?

— შენ რატომ უნდა ჩაგაბარო ანგარიში-მეთქი?

— კი მაგრამ, ჩვენი საქმეო?

— რა საქმე-მეთქი?

— ხომ იცი, ექვსი ათასი დოლარია საჭიროო.

— მაგის შესახებ ახლა ვერაფერს ვერ გეტყვი, მერე ვილაპარაკოთ-მეთქი.

— მერე როდისო?

— ერთი კვირის მერე-მეთქი, — სახლში შევბრუნდი და კარის მიხურვა დავაპირე.

— არ შემომიშვებო?

— ფხიზელი რომ იქნები, მერე მოდი-მეთქი.

 ბოღმისაგან სუნთქვა უჭირდა, ვიცოდი, რომ შეშურდებოდა, მაგრამ ასეთ დღეში
თუ ჩავარდებოდა, არ მეგონა.

— ჩემს ბინაში რომ ცხოვრობდი მთელი თვე, ხომ არ დაგავიწყდაო?!

— კარგად იყავი-მეთქი, — და მივუხურე კარი.

— შენი უმადური დედაცო... — შემომესმა გარედან. ერთი კი ვიფიქრე, —

წავუყრუებ-მეთქი, — მაგრამ მერე ჩავთვალე, რომ დრო იყო, დამოკიდებულება
შემეცვალა.

გავედი პარმაღზე და ყბაში ვხეთქე. ჩაიკეცა და კიბეზე დაგორდა. ვიდექი და

ვუყურებდი. ძლივს წამოიწია, წელში მოხრილი, ერთი ხელით მოაჯირს დაეყრდნო,
ჩემკენ არც გამოუხედავს, იდგა ასე და ქანაობდა. მერე ტირილი წასკდა და ბარბაცით
ჭიშკრისაკენ წავიდა. მეგონა, ერთხელ მაინც შემაგინებდა, მაგრამ მსგავსი არაფერი
მომხდარა. დამივიწყა. გადასწია ურდული, გააღო კარი და გავიდა ქუჩაში.

შემეცოდა, — ფუ შენი-მეთქი. — თვითონ ხომ იმ დღეში იყო და მეც გამიფუჭა

გუნება. მივედი და ჭიშკარი გასაღებით დავკეტე.

უკან რომ დავბრუნდი, ტელევიზორის ჩართვა ვცადე, მაგრამ ვერ მოვახერხე. —

რამე არ გავაფუჭო-მეთქი, — და დავანებე თავი.

მერე ტელეფონმა დარეკა, ტერეზას ბიჭი იყო, — შოფერი გიშოვეთ, სანდო კაცია,
მანქანის ტარების გარდა, შეუძლია, დაცვის ფუნქციებიც აიღოს თავის თავზეო.

— რამდენი უნდა გადავუხადო-მეთქი?

— თვეში ხუთასი დოლარიო.

60

მეორე დილით, ზუსტად ათ საათზე, სუფთად გაპარსული, ასე ორმოცი წლის კაცი
მოადგა ჩემს ჭიშკარს. ტყავის ქურთუკის ქვეშ, მარჯვენა მხარეზე, კაბურით უზარმაზარი
პისტოლეტი ეკიდა.

როგორც მითხრა, თხუთმეტი წელი გამომძიებლად იყო ნამუშევარი, კაპიტნის

ჩინი ჰქონდა. ასე რომ, ერთ დროს საკმაოდ სერიოზული ძაღლი ყოფილა. ერთი
წლის წინ, შტატების შემცირების შემდეგ, ქუჩაში აღმოჩნდა. სამი მცირეწლოვანი ბავშვი
ჰყავდა, — კიდევ კარგი, ცოლი მუშაობსო. — სიდედრიც მათთან ცხოვრობდა, —
ყოჩაღადაა, ბავშვებს ეგ უვლისო. — მანქანას შემოუარა და მერე მითხრა, — ასეთ
მანქანას ასე ახლოდან პირველად ვხედავ, დრო მჭირდება, რომ გავუგოო.
 გასაღებები მივეცი და კიბეს ავუყევი. ნახევარი საათის შემდეგ კარზე მოაკაკუნა,
— მზადა ვარ, გემსახუროთო.

— იქნებ ტელევიზორის ჩართვა მასწავლო-მეთქი.

— შევეცდებიო.

შემოვიდა და მასწავლა. მადლობა გადავუხადე.

მერე ხელფასის ნახევარი წინასწარ მომთხოვა. — ჯერ უნდა ვნახო, როგორ

ატარებ-მეთქი. — შემეძლო, მაშინვე მიმეცა, მაგრამ მასში იყო რაღაც მტკიცე და
მბრძანებლური და შევწუხდი. — ამ ნაბოზვრის გავლენის ქვეშ არ მოვექცე-მეთქი, —
და იმიტომ გადავუვადე.

მერე ვკითხე: — იორმუღანლოში თუ ხარ ნამყოფი-მეთქი?

დამიქნია თავი, — იქ მივდივართო?

ახლა მე დავუქნიე თავი და ჩანთაზე ვანიშნე, — ეს თან მიგვაქვს-მეთქი. — იმან

ჩანთა წაიღო და მანქანაში ჩადო. მე ჯერ სახლის კარები დავკეტე გასაღებით, მერე
ჭიშკარი და გავრეკეთ.

ქალაქის გასასვლელთან ბაზრობა იყო გამართული. იქ მაუდის ლურჯი,

ფართოფარფლებიანი შლაპა ვიყიდე. სარკეში დიდხანს ვიყურებოდი, თითქოს არა
უშავდა. გზა რომ განვაგრძეთ, მძღოლს ვკითხე, — რას იტყვი, როგორ მიხდება-
მეთქი?

— არის რა, რა უჭირსო, — წესიერად არც კი შემოუხედავს. ღამის ქოთანი რომ

მხურებოდა, ალბათ მაშინაც იმავეს იტყოდა.

პატრონის ამპლუა უცხო იყო ჩემთვის და მძაბავდა. — არ უნდა მეკითხა-მეთქი,

— ვინანე.

შოსეზე რომ გავედით, — სიჩქარის ხომ არ გეშინიათო? — მკითხა.

— მიდი, შეუბერე-მეთქი, — და გავფრინდით. ცოტა ხანს ვითმინე და ბოლოს

ვუთხარი, — იქნებ ცოტა შეანელო-მეთქი.

— როგორც იტყვითო, — მიპასუხა და მერე სანამ იორმუღანლოს გადასახვევი

არ გამოჩნდა, არც ერთს ხმა აღარ ამოგვიღია.

ცაზე ღრუბლის ერთი ფთილაც არ ჩანდა, მზე ანათებდა.

გავიარეთ ნახევარი სოფელი, გადავიარეთ ბოგირი და ლურჯად შეღებილი

აივანი გამოჩნდა. გავცდით ტალახში ჩაწოლილ კამეჩებს და ღია ჭიშკარს მივადექით.

ეზოში დანჯღრეული ტრაქტორი იდგა. ტრაქტორზე გრძელი ლაფეტი იყო

გამობმული. ლაფეტი სავსე იყო ახლად ამოთხრილი ჭარხლით. ორი კაცი იდგა ზედ
და ჭარხალს ფიწლებით დაბლა, მიწაზე დაგებულ ბრეზენტზე ყრიდა. იქვე ახლოს,
ხის მაგიდაზე, მანუშაკას ქმარი და მსუქანი ქალი დიდი დანებით ჭარხლის თავებს
ფოთლებსა და გრძელ ძირებს აჭრიდნენ. ახალგაზრდა ქალები გაწმენდილ თავებს
ხის ყუთებში ალაგებდნენ.

მანქანიდან გადმოვედი და ღია ჭიშკარი გავიარე. პატარა მანუშაკამ მიცნო,

ბავშვებს გამოეყო და ჩემკენ გამოიქცა, — ბებო აქ არ არის, ბოსტანშიაო, — მითხრა.

— წავიდეთ და ვნახოთ-მეთქი!

ქალებს გახედა, — თუ გამომიშვებენ, წავიდეთო.

თავზე ხელი გადავუსვი და ლაფეტისაკენ წავედი. შლაპა ოდნავ მაღლა ავწიე, —

გამარჯობა-მეთქი!

მისალმებაზე ყველამ მიპასუხა, მანუშაკას ბებერი ქმრის გარდა. იმან

დამტვრეული რუსულით შემომიღრინა, — მანუშაკას არა სცალია, მუშაობსო.

— თქვენთან სალაპარაკო მაქვს, თუ შეიძლება, აქეთ მობრძანდით-მეთქი.

— არა მცალიაო.

— კარგი, დაგელოდებით-მეთქი, — ხელები ზურგს უკან დავილაგე და პატარა

მანუშაკას წინ გავიარე და გამოვიარე.

კაცები და ქალები იდგნენ და დაბნეული სახეებით მომჩერებოდნენ, ამერიკული

მანქანა და ჩემი ჩაცმულობა თავისას შვრებოდა.

— რა საქმე გაქვსო? — მკითხა ახალგაზრდა კაცმა, ცარიელი ყუთების იქით იდგა.

შევხედე და თვალი ავარიდე, არ ვუპასუხე.

მანუშაკას ქმარმა დანა მაგიდაზე დააგდო, ზიზღით სავსე თვალებით ერთხელ

კიდევ შემათვალიერა და, — ჰა, რა გინდა, თქვი, გისმენო.

— ერთიერთზე მინდა, დაგელაპარაკო-მეთქი.

— მე ამათგან დასამალი არაფერი არა მაქვსო.

ცოტა ხანს შევიცადე და მერე ვუთხარი, — მომყიდე მანუშაკა-მეთქი! — ვუთხარი

და მომეჩვენა, რომ ჰალსტუხი მიჭერდა და მოვუშვი.

იმათმა ერთმანეთს გაკვირვებით გადახედეს. მანუშაკას ქმარი აშკარად დაიბნა,

წინ გადმოიხარა და დამაშტერდა.

— მანუშაკა გინდა იყიდო? — მკითხა ულვაშებიანმა კაცმა, ფიწალი დააგდო და

ლაფეტიდან ჩამოხტა, ასე ოცდაათი წლის იქნებოდა.

— ხო, თავის შვილიშვილთან ერთად წავიყვან-მეთქი, — დავაზუსტე.

 — რამდენს გადაიხდიო? — ახლა იმ ახალგაზრდამ მკითხა, ყუთების იქით რომ
იდგა.

— რასაც დააფასებთ-მეთქი.

— ეგ თავის დროზე ექვსასი მანეთი დაუჯდა, — მედიდური სახითა თქვა სქელმა

ქალმა.

— ვიცი-მეთქი, — ვუპასუხე.

მერე მეორე კაცი ჩამოხტა ლაფეტიდან, ცეცხლის ენასავით წითელი ფერის თმა
ჰქონდა. კაცები და ის სქელი ქალი ერთად შექუჩდნენ და დაბალ ხმაზე
ალაპარაკდნენ. მარტო მანუშაკას ქმარი იყო ჩუმად, წყლიანი თვალებით ხან ერთს
მიაჩერდებოდა, ხან — მეორეს. ის კაცები შვილები იყვნენ, ქალი — უფროსი ცოლი.
რძლები და ქალიშვილები მოშორებით იდგნენ, ერთმანეთში ჩურჩულებდნენ და
დროდადრო ჩემკენ იყურებოდნენ. ჩემი მძღოლი ჭიშკართან მანქანაზე იყო
მიყუდებული, სიგარეტს ეწეოდა, აქეთ რა ხდებოდა, არ აინტერესებდა.

გადაწყვეტილება რომ მიიღეს, მანუშაკას ქმარი მომიბრუნდა და მითხრა, —

გაგიცვლი, ახალი რუსული ტრაქტორი მოიყვანე, დაა-ყენე აგერ ეზოში და
სამაგიეროდ წაიყვანე მანუშაკა, მერე შენი იყოსო.

მე ცოტა ხანი შევიცადე და ვიგრძენი, პასუხის მოლოდინში როგორ დაიძაბნენ.

— რა ღირს ეგ ტრაქტორი-მეთქი? — ვიკითხე ბოლოს.

— ხუთი ათასი დოლარიო, — იმან მითხრა, ცეცხლისფერი თმა რომ ჰქონდა.

ისევ შევიცადე, ხმის გაცემას არ ვჩქარობდი. იმან, თავიდან ყუთებთან რომ იდგა,
ვეღარ მოითმინა და დაარღვია სიჩუმე, — ისე, კარგად შენახული, ნახმარი
ტრაქტორის ყიდვა სამი ათასადაც შეიძლებაო.

მანუშაკას ქმარი გაბრაზდა, — არა, ახალი უნდა იყოს, სულ ახალიო. —

მომეჩვენა, რომ არ ეთმობოდა მანუშაკა, ოჯახს ვერ გაუბედა, თორემ შეიძლება, ასეთ
გარიგებაზე არც წამოსულიყო და ახლა თუ არ დავეთანხმებოდი, დიდად არც
იდარდებდა.

— კარგი, თანახმა ვარ-მეთქი.

კმაყოფილების დამალვა არც უცდიათ. განსაკუთრებით მანუშაკას ქმარი იყო

გახარებული. გამიკვირდა, ეს რა შებერტყილი ბებერი ყოფილა-მეთქი.

— აქ, ჩვენს სოფელში ყიდის ერთი, სულ ახალი ტრაქტორია, ჯერ კიდევ ქარხნის
ტაოტი არ მოშორებია, — მითხრა იმან, წითელი ფერის თმა რომ ჰქონდა, — შენ
ფული მოგვეცი, ყიდვით ჩვენ ვიყიდით, მაგაზე არ შეგაწუხებთო.

დანარჩენებს შევატყვე, მოეწონათ მისი აზრი.

 ათი ათასი დოლარი მქონდა წამოღებული, გაუხსნელი დასტა ცალკე მედო
გულისჯიბეში.

— ძალიან კარგი, მადლობის მეტი რა მეთქმის-მეთქი.

— ფულს როდის მოგვცემო? — მკითხა ულვაშებიანმა კაცმა.

— მანუშაკას ვნახავ და მერე-მეთქი.

ის დანარჩენებს მიუბრუნდა, — ნახოს, — თქვა.

მანუშაკას ქმარმა თავი დააქნია.

— ბავშვს წავიყვან, მაჩვენებს, სადაც არის-მეთქი.

— წაიყვანეო, — დამრთო ნება სქელმა ქალმა.

ბავშვს ხელი მოვკიდე და ჭიშკრისაკენ წავედით. მანქანაში რომ ჩავსხედით, მაშინ

ვკითხე, — ეგ ბოსტანი შორს არის-მეთქი?

— აი, იმ გორაკის იქით არის, მდინარის პირასო.

გადავიარეთ ის გორაკი და დაბლა დავეშვით. ბოსტანში ქალები საქმიანობდნენ.

— ამ მხარეში წელიწადში ორ მოსავალს იღებენ, — თქვა მძღოლმა, — დალოცვილი
მხარეაო, — ახლოს რომ მივედით, მანუშაკა ვიცანი, ახლად მოჭრილი კომბოსტოს
თავი კალათისაკენ ისროლა, მერე ჩვენკენ გამოიხედა და წელში გასწორდა.

გავჩერდით თუ არა, ბავშვი გადახტა მანქანიდან და ყვირილით გაიქცა, — ბები,

ბები, შენი ჯუდე მოვიდაო. — კომბოსტოს კვლებში გარბოდა. მეც გადმოვედი
მანქანიდან და უკან მივყევი.

მანუშაკას გარუჯული სახე ოფლით ჰქონდა დაცვარული. დაკოჟრილი ხელით

მზე მოიჩრდილა.

— ჯუდე, შენა ხარო?

— მე ვარ მანუშაკ, მე-მეთქი.

— ეს რა გახურავს თავზეო?

შლაპა მოვიხადე და გადავაგდე. ბავშვმა დაინახა, შეტრიალდა და ასაღებად

მიირბინა. ქალები იდგნენ და გვიყურებდნენ. მივედი მანუშაკასთან და დავუჩოქე, —
ჩემო კარგო გოგო, გამომყევი ცოლად-მეთქი.

დაფრთხა, — ადექი, სირცხვილია, გვიყურებენო.

— მოვედი, რომ წაგიყვანო-მეთქი.

 გაკვირვებული მომაშტერდა, მერე ბავშვს შეხედა, ბავშვს ხელში ჩემი შლაპა
ეჭირა.

— მივდივართ-მეთქი, — ვთქვი გადაჭრით.

— გამომიშვებენო?

თავი დავუქნიე.

— მართლაო?

— ეგ საქმე მოგვარებულია-მეთქი.

— ჩემი ქმარი ნახეო? — მიხვდა.

დავუქნიე თავი.

— ღმერთო ჩემო, რას ამბობო?! — ხელისგული პირზე მიიფარა.

— მორჩა, მანუშაკ, დამთავრდა, წავიდა ცუდი დრო, საბოლოოდ წავიდა-მეთქი.

მომეჩვენა, რომ შეეშინდა ამ სიახლის, რაღაც უცნაურად მაკვირდებოდა.

— არ ატირდე-მეთქი! — გავაფრთხილე.

— არაო, — და თვალები ცრემლებით აევსო, — ჯუდე, ყველაფერი კარგად

მოიფიქრეო? — მკითხა მერე.

— მანუშაკ, მე ახლა ყველაზე მდიდარი კაცი ვარ უბანში-მეთქი!

თითქოს გამოფხიზლდა და მორიდებით მკითხა: — ხუმრობ, ჯუდე?

წამოვდექი, — აი, იმ მანქანას ხედავ? — ხელი მანქანისაკენ გავიშვირე, —

ამერიკული მანქანაა, ორასი ათასი დოლარი ღირს, ეგ მანქანა ახლა ჩემია!

— მართლა? — გაუკვირდა.

— ის კაცი კი ჩემი მძღოლია!

— ღმერთო ჩემო, — შეშფოთდა, — რა კარგიაო!

— მექუდე ნესტორას სახლი ხომ გახსოვს? იმ სახლში ვიცხოვრებთ, კარგად არის

გარემონტებული, მოგეწონება-მეთქი, — და გავჩუმდი. მისი ძველი სახლის
გამოსყიდვას რომ ვაპირებდი, არ ვთქვი, სიურპრიზად შევინახე.

— რა მოხდა, ჯუდე? — მკითხა ბოლოს, — საიდან ეს ყველაფერი?

გავუღიმე, — მერე მოგიყვები-მეთქი.

 ამ დროს ქალებიდან ყველაზე ახლოს ვინც იდგა, იმან რაღაც უთხრა
აზერბაიჯანულად, ამანაც უპასუხა და ყველანი მხიარულად აქოთქოთდნენ.

— აბა, კარგად ბრძანდებოდეთ-მეთქი, — დავუკარი ქალებს თავი. მანუშაკას

ხელი გადავხვიე და მანქანისაკენ წავიყვანე. ბავშვი წინ ხტუნვა-ხტუნვით მიგვიძღოდა,
ხელში ჩემი შლაპა ეკავა. გაკვირვებულ მძღოლს თვალი ავარიდე, ბავშვს შლაპა
გამოვართვი, მადლობა გადავუხადე და დავიხურე. მერე მანქანის უკანა კარი
გამოვაღე და სამივენი ჩავსხედით. მძღოლი საჭეს მიუჯდა.

— უკან მივბრუნდეთ-მეთქი, — და ავუყევით აღმართს.

— შეიძლება, წინ გადავიდეო? — იკითხა ბავშვმა.

— გადადი-მეთქი, — დავრთე ნება.

მძღოლის გვერდით მოთავსდა, მოიხედა და მანუშაკას ასეთი რამე უთხრა, —

ბები, როგორ მომწონს ეს მანქანა, რომ იცოდეო.

მანუშაკამ მე შემომხედა და მთხოვა, — ჯუდე, ეგ შლაპა მოიხადე, თუ შეიძლებაო.

— რატომ-მეთქი?

— მეშინიაო.

— კარგი-მეთქი, — და მოვიხადე.

ცოტა ხნის მერე მივადექით ისევ დაბრეცილ ჭიშკარს. სანამ გადმოვიდოდით,

მანუშაკა შეიცვალა, ბეჭებში მოიხარა და თითქოს დაპატარავდა.

გავამხნევე, — ნახევარი საათის შემდეგ შენ მაგათთან არაფერი საქმე აღარ

გექნება-მეთქი.

ნერვიულად შემომცინა.

მერე სამივემ გავიარეთ ეზო და ფარდულში შევედით. ეზოში ვინც იყო, ყველამ
თვალი გამოგვაყოლა. ფიცრულში ბნელოდა, ფანჯარაზე ტილოს ფარდა იყო
ჩამოფარებული. გადავწიე ფარდა და ფულის დათვლა დავიწყე.

— ჯუდე, რა კარგია, ამდენი ფული რომ გაქვსო, — უხაროდა მანუშაკას.

— ეგ რა არის, მე და შენ ახლა მილიონერები ვართ-მეთქი.

— ღმერთო ჩემო, თავი სიზმარში მგონიაო. — მერე ჩვარი იპოვა, ჩაცუცქდა და

ჩემი ახალი ფეხსაცმელების გაწმენდა დაიწყო.

— რას შვრები-მეთქი? — გავიწიე უკან.

— ტალახს მოვაშორებ, რა გინდაო?

 — გადააგდე ეგ ჩვარი-მეთქი.

— რატომო?

ძალით წამოვაყენე და ფულის თვლა თავიდან დავიწყე.

— შარვალიც დასვრილი გაქვს მუხლებთანო.

— მანუშაკ, ძალიანა გთხოვ, ცოტა ხანს მაცალე-მეთქი.

ბავშვი იჯდა საწოლზე და ფეხებს აქანავებდა, ხან მანუშაკას უყურებდა, ხან მე.
გადავთვალე ხუთი ათასი დოლარი, ჩავიდე პიჯაკის გარეთა ჯიბეში და კარისაკენ
წავედი. ბავშვი წამოხტა და უკან გამომყვა. გამოვედით გარეთ და გავჩერდით.

ჯერ მანუშაკას ქმარმა მოიხედა ჩვენკენ, მერე დანარჩენებმა. — თუ შეიძლება,

აქეთ მობრძანდით-მეთქი! — დავუძახე და თან ხელით ვანიშნე. იმათმა საქმიანობა
შეწყვიტეს.

— რა გინდა? — ის სქელი ქალი გამომეპასუხა.

— ფული მიიღეთ-მეთქი.

მერე მანქანისაკენ მივტრიალდი და მძღოლს გავძახე, — მანდ ჩანთაა და აქ

მოიტანე-მეთქი.

მანქანა საკმაოდ შორს იდგა და იმ სქელმა ქალმა და კაცებმა მოასწრეს მოსვლა.

ის იყო, დოლარები ამოვიღე, მოვამზადე დასათვლელად და მძღოლიც მოგვადგა.
დოლარებმა და მძღოლის პისტოლეტმა ერთად სერიოზული შთაბეჭდილება
მოახდინა, დაჭყიტეს თვალები.

მანუშაკას გავძახე: — მანუშაკ, ერთი წუთით გამოდი-მეთქი.

კარი ფრთხილად გამოაღო, გამოვიდა და გამიღიმა.

ჩანთაზე ვანიშნე, — მანდ საჩუქრებია, მიდი, აბა, ნახე, იმედი მაქვს, მოგეწონება-
მეთქი.

მანუშაკამ კაცებს თვალი აარიდა, თავი მორცხვად დახარა, მძღოლს ჩანთა

ჩამოართვა და უკან გაბრუნდა. იმ სქელმა ქალმა გესლიანი მზერა გააყოლა. კაცები
თითქოს დაიბნენ, ბავშვი კარამდე მიჰყვა, მერე უკან მობრუნდა და ისევ ჩემ გვერდით
გაჩერდა.

მე ფულის დათვლა დავიწყე. ნელა ვთვლიდი, არ ვჩქარობდი. ისინი ხელებში

მომჩერებოდნენ. ბოლოს მოვრჩი და ვიკითხე, — სწორია-მეთქი? — დააქნიეს თავები,
აშკარად კმაყოფილები იყვნენ. მანუშაკას ასე ვთქვათ ყოფილმა ქმარმა გამომართვა
ფული და ისეთი გაკვირვებული თვალებით შემომხედა, მივხვდი, ყველაფრის
მიუხედავად, მთლად დალაგებულად არ მთვლიდა.
 — რად გინდა ეგ მანუშაკა, რაში გჭირდებაო? — იმან მკითხა, ცეცხლისფერი თმა
რომ ჰქონდა.

სულ ერთი სიტყვა მეყო პასუხის გასაცემად: — მიყვარს-მეთქი.

— გიყვარს? — ისე გაუკვირდა, პირი ღია დარჩა.

იმან, ულვაშები რომ ჰქონდა, დაუსტვინა. დანარჩენებმა უხერხული ღიმილით

გაიღიმეს და კიდევ უფრო დაიბნენ. მეტი არავის არაფერი უკითხავს, გატრიალდნენ
და წავიდნენ.

მე მძღოლს სიგარეტი ვთხოვე.

ჯიბეები მოიქექა, მაგრამ ვერ იპოვა. — მანქანაში მაქვსო, — თქვა და ბავშვს

თავზე ხელი გადაუსვა, — წამომყევი, გამოგატანო.

მე ფარდულში შევედი.

— ჯუდე, ეს მე უნდა ჩავიცვაო? — მანუშაკამ ახალი კაბა სკამზე გადაფინა.

— აბა, რატომ ჩამოვიტანე-მეთქი?

— ხო, მაგრამ რა არის, იცი, — თქვა და გაჩუმდა, — ეს ძალიან ძვირფასი კაბაა,

მრცხვენიაო, — დაამთავრა ბოლოს.

— რისი გრცხვენია-მეთქი?

— არ ვიციო.

გამეცინა. — რა გითხარი? შენ ახლა მდიდარი ქალი ხარ-მეთქი.

კარი გაიღო, ბავშვი შემოვიდა და სიგარეტის კოლოფი მომაწოდა. მერე

მაგიდაზე ახალი ფეხსაცმელები დაინახა და თვალები გაუბრწყინდა. მივიდა, აიღო და
მაღლა ასწია. — ეს ჩემია? — იკითხა.

— იმედი მაქვს, რომ მოგერგება-მეთქი.

— ფეხები დაიბანე, ისე არ ჩაიცვა, — გააფრთხილა მანუშაკამ.

— ეს კაბაც ჩემია?

— ხო-მეთქი, — ვუთხარი.

— ეს ქურთუკიც?

— ეგეც.
 ფეხსაცმელები უკან დადო მაგიდაზე, გამოქანდა და წელზე ხელები შემომხვია.
მაშინ იყო, რომ გავიფიქრე, — ფული გვაქვს, სახლი გვაქვს, ბავშვი გვყავს, არაფერი
არ გვაკლია, რაც ოჯახისათვისაა საჭირო-მეთქი.

— ჩაიცვი ეგ კაბა, — ვუთხარი მანუშაკას, — და გავრეკოთ აქედან.

ფიქრიანად შემომხედა.

— კარგი, მე გარეთ გავალ-მეთქი, — მაგრამ, როგორც აღმოჩნდა, ვერ მივუხვდი.

— მე დღეს ვერ წამოვალ, ჯუდე.

— რატომ? — მართლა გამიკვირდა.

— ხვალ ჩემი გოგოს დაბადების დღეა. დილით ადრე მივალ, საფლავს გავწმენდ,
დაველაპარაკები, ბევრი რამე მაქვს სათქმელი, მერე ვილოცებო. — შემატყო, რომ
შევფიქრიანდი და შეწუხდა, — ასე მგონია, რომ მელოდება, რა ვქნა?

— როგორც სწორად მიგაჩნია, ისეც მოიქეცი-მეთქი.

— ხო, ჯუდე, ასე მირჩევნია. სანთლებს დავანთებ, საღამომდე იქ ვიქნები, აწი

ალბათ წელიწადში ერთხელ, სააღდგომოდ თუ ჩამოვალო.

ერთი კი ვუთხარი, — იქნებ წამოხვიდე ქალაქში, ჩვენ ხომ მანქანა გვყავს, დილით
ადრე წამოგიყვანს, მზის ამოსვლისათვის აქ იქნები-მეთქი.

მაგრამ თავი გააქნია, — არა, ამაღამ აქ მინდა დავრჩე, მარტო მინდა ვიყო
ბავშვთან ერთადო.

— რატომ-მეთქი?

— მე ასეთი დღე ჩემს ცხოვრებაში არ მქონია. მინდა, ვიფიქროო.

რა უნდა მეთქვა?! რასაც განიცდიდა, არ იყო ჩემთვის ძნელი გამოსაცნობი. —

კარგი-მეთქი.

ბავშვმა ვარცლში წყალი ჩაასხა და ფეხები დაიბანა. მერე წყალი ეზოში

გადააქცია, ახალი ფეხსაცმელები და ტანსაცმელი ჩაიცვა, ჩვენ წინ კმაყოფილმა
გაიარა და გამოიარა. — ბებო, რა კარგი კაცია შენი ჯუდეო, — უთხრა მანუშაკას. იმას
ესიამოვნა და თვალები აუელამდა. მეც მესიამოვნა.

მერე ყველანი მანქანაში ჩავსხედით, დაბლა დავეშვით და სოფლის ცენტრში,

სასაუზმესთან გავჩერდით.

— აქ ძალიან კარგ საჭმელებს ამზადებენო, — თქვა მანუშაკამ.

— ნამყოფი ხარ-მეთქი?

— არაო.
 — აბა, რა იცი-მეთქი?

— ფანჯრებიდან ყოველთვის კარგი სუნი გამოდისო.

სასაუზმე ბუზებით იყო სავსე, იატაკზე მთელი კვირის ნაგავი ეყარა. — იქნებ
სხვაგან გვენახა მეთქი? — ვთქვი მე.

ჩავსხედით ისევ მანქანაში, გავედით სოფლიდან, ვიარეთ ქალაქის

მიმართულებით და რესტორნის მწვანედ შეღებილი ხის ღობე გამოჩნდა. რესტორანს
„არაფერი შეგეშალოს“ ერქვა. ეზოში სუფრაგადაფარებული მაგიდები იდგა.
სამზარეულოს წინ, გრძელ მაყალზე, მწვადებს წვავდნენ.

მძღოლმა მითხრა, — ერთ სენდვიჩს ავიღებ და მერე წავალ, ბენზინს ჩავასხამო.

დავუქნიე თავი და ბენზინის ფული მივეცი.

თავისი დარდი ჰქონდა, — რას იტყვით, როგორ ვატარებო?

— დავბრუნდებით და შენსას მიიღებ-მეთქი.

— ძალიან კარგიო, — კმაყოფილი დარჩა.

ჩვენ შადრევნის გვერდით, მრგვალ მაგიდასთან დავსხედით და ოფიციანტს

მწვადები შევუკვეთეთ. რესტორანი თითქმის ცარიელი იყო, მანუშაკა უხერხულად
იყურებოდა იქით-აქეთ, — ჯუდე, რა კარგია აქო, — მითხრა თითქმის ჩურჩულით.

— გახსოვს, იტალიაში წაყვანას რომ დაგპირდი-მეთქი?

— მართლა? არ მახსოვსო.

— აი, დავალაგებ ჩემს საქმეებს და წაგიყვან-მეთქი.

— იქ რა უნდა გავაკეთოთო?

— იქ ერთი ქალაქია, ვენეცია, სულ წყალშია, ნავებით ვისეირნებთ-მეთქი.

რესტორნიდან რომ გამოვედით, ბინდდებოდა. თან ორი სავსე პარკი წამოვიღე.

ერთში ხაჭაპურები, ძეხვი, მოხარშული ხორცი და ზეთისხილი ელაგა, მეორეში —
ორნაირი ყველი, დაშაშხული თევზი და შოთი პურები. პარკები მანქანის უკანა
სავარძელზე დავალაგე და ოთხი მინის ბოთლით „კოკა-კოლა“ დავუმატე.

— ეს თქვენ ხვალისათვის, სანამ მე გამოვჩნდები-მეთქი.

— ძალიან ბევრია, — მითხრა მორიდებით მანუშაკამ.

უკან რომ მივბრუნდით, ეზოში ლაფეტი და ტრაქტორი აღარ იდგა. მანუშაკას

ყოფილი ქმარი ხის ცარიელ ყუთზე იჯდა და ეწეოდა.
 ჯიბიდან ასი ლარი ამოვიღე და გავუწოდე, — აი, ეს შენ, — გაკვირვებით
შემომხედა, — მანუშაკა ხვალ ამ დრომდე აქ დარჩება-მეთქი. — ფული გამომართვა
და დახედა.

— საკმარისია? — ვკითხე.

დააქნია თავი.

— დიდი მადლობა ყველაფრისათვისო, — უთხრა მანუშაკამ და ცრემლი

მოიწმინდა.

— გიხარია, რომ მიდიხარ? — ჰკითხა იმან.

— კი, მიხარიაო.

— შენ არ იყავი ცუდი ცოლი, მუშაობა არ გეზარებოდაო.

მანუშაკამ ეს ყველაფერი მერე გადმომითარგმნა, მარტო რომ დავრჩით ბავშვთან

ერთად ფარდულში. — რაც აქა ვარ, პირველად დამელაპარაკა ასეო, — დაამატა
ბოლოს სევდიანად.

— როგორ ასე-მეთქი?

— როგორ გითხრა, აბა, ადამიანურად... შემეცოდაო.

მერე გავყურებდი მანქანის ფარებით განათებულ გზას და მანუშაკას

მადლიერებაზე ვფიქრობდი. ყველაფრის მიუხედავად, ის მადლიერება არ იყო
საფუძველს მოკლებული. თავისი მონური სიმართლე ჰქონდა და სწორედ ის მონური
სიმართლე მწვავდა გულს.

61

ღამის ათი საათი სრულდებოდა, უბანში რომ ავედით და მანუშაკას ძველ სახლს
მივადექით. სახლის პატრონი მაგარი მთვრალი დამხვდა. უაზრო სახით კიბეზე იჯდა
და ქანაობდა. ვერ მიცნო, ვერც ის გაიხსენა, რა ვილაპარაკეთ წინადღეს. — რისი
სახლი, რა სახლი, შენ აქ ჩემი ცოლის გამო ხარ მოსულიო, — და შემაგინა, — იცოდე,
თავი დაანებე, თორემ ვერ გადამირჩებიო. — ძლივს გაიმართა წელში, დაბარბაცდა,
კიბიდან გადმოვარდა, ხის სანაგვე ყუთს დაეცა და დაამტვრია.

ხმაურზე ცოლი გამოვიდა სახლიდან. გამხდარი, კაფანდარა ქალი იყო, სახე

ფერუმარილით ჰქონდა დათხუპნილი. მივეხმარე, კაცი სახლში შევათრიეთ და ტახტზე
დავაწვინეთ. ის თავისას არ იშლიდა, — მოგაკითხეს, არა, შე ბოზო! — ლუღლუღებდა
უღონოდ.
 მივიხედ-მოვიხედე, კედლების გარდა, იმ ძველი დროიდან არაფერი იყო
დარჩენილი, მაგრამ მაინც რაღაც მშობლიური ვიგრძენი. ის ადგილი იყო, სადაც ჩემი
ცხოვრების ყველაზე სასიამოვნო წუთები და საათები მქონდა გატარებული. ამ დროს
კაცმა თავის აწევა მოახერხა, დამინახა და შემაგინა, — აქედან წაეთრიეო.

— ამ სახლს ყიდით? — ვკითხე ქალს ყოველი შემთხვევისათვის.

— ვაპირებთ, მაგრამ ვის რად უნდა ახლა ეს ნახევრად დანგრეული სახლი!

ხალხი გარბის ქვეყნიდან, ხომ ხედავთ, რა ამბავიაო.

— მე ვაპირებ ყიდვას-მეთქი.

შეცბა და პირი გააღო, — ესე იგი, სიმართლე თქვა?

— გუშინ ვილაპარაკეთ-მეთქი.

დაჯერება უჭირდა. — ფასზე შეთანხმდით? — მკითხა მერე.

— ათი ათასი დოლარი უნდა გადაგიხადოთ-მეთქი.

— ხო, ასე თქვა, — კმაყოფილი დარჩა, — სულ ტყუის. მევალეებს აკლებული

ვყავართ, თქვენც მევალე მეგონეთო, — გამიღიმა და ხელი გამომიწოდა, — ძალიან
სასიამოვნოა თქვენი გაცნობაო. — მეც ჩამოვართვი.

— სასიამოვნოა, არა? შე ბოზო! — ქმარს ესმოდა ჩვენი ლაპარაკი, მაგრამ

განძრევის თავი არ ჰქონდა.

— მგონი, სადღაც მინახიხართო? — დაინტერესდა ქალი.

— ჩემთან ფეხსაცმელები მოგქონდათ შესაკეთებლად-მეთქი.

— აა? ეს თქვენა ხართ? ეს შლაპა ძალიან გცვლითო.

— ხვალ დილით, თორმეტი საათისათვის, ნოტარიუსი გველოდება-მეთქი.

— ეგ სად არისო?

— მე გამოგივლით-მეთქი.

— დიდი მადლობაო, — ეს გათხუპნილი ქალი რომ იღიმებოდა, რბილად რომ

ვთქვა, მაინცდამაინც სასიამოვნო სანახავი არ იყო. ბოლოს მეც გავუღიმე, დავუკარი
თავი და გარეთ გამოვედი თუ არა, გადავაფურთხე.

სახლში რომ მოვედით, მძღოლმა კიბესთან დააყენა მანქანა და სალონის

დასუფთავებას შეუდგა. მე ფეხსაცმელები მიჭერდა. გამოვიცვალე და მერე
ადვოკატთან დავრეკე, ვთხოვე, — იქნებ ისეთი სამშენებლო კომპანია მაპოვნინოთ,
ბინების რემონტებს რომ აკეთებენ სწრაფად, კარგად და იაფად-მეთქი.
 — არის ერთი კომპანია, მე ვუწევ იურიდიულ მომსახურებას, პატრონს თქვენს
ტელეფონს მივცემ და დაგირეკავთო.

მერე ეზოში გავედი. მძღოლს ორას ორმოცდაათი დოლარი მივეცი და მეორე

დილისათვის დავიბარე. მადლობა გადამიხადა და წავიდა. ის რომ წავიდა, გულმა არ
მომითმინა და სამალავებს ჩამოვუარე, ყველაფერი რიგზე იყო.

დილით სამშენებლო კომპანიის პატრონმა დამირეკა, ავუხსენი, რა მინდოდა და

ოთხი საათისათვის მანუშაკას სახლთან დავუთქვი შეხვედრა. იმ დროისათვის, წესით,
ის სახლი უკვე ჩემი უნდა ყოფილიყო.

მძღოლი რომ გამოჩნდა, წავედით და მობილური ტელეფონები ვიყიდეთ, ერთი

ჩემთვის, ერთი მანუშაკასათვის და ერთიც მძღოლისათვის. ასე თორმეტის ნახევარზე
მანუშაკას ძველ სახლს მივადექით. ეზოში შევედი და კარზე მივაბრახუნე. კარი კაცმა
გამიღო. ახლა მიცნო და შემიპატიჟა, — მობრძანდითო. — დაწითლებული თვალები
ეცრემლებოდა. ცხვირსახოცით მოიწმინდა და შემომჩივლა, — გუშინ ბევრი მომივიდა,
თავი მტკივაო. — არ უნდოდა, ცოლი რომ წამოჰყოლოდა, მაგრამ ის ძალაზე იყო.
საქაღალდე, სადაც საბუთები ელაგა, მკერდზე ჰქონდა მიკრული და არ აძლევდა, —
მე თვითონ წამოვიღებო.

— ბოდიშს ვიხდი, მაგრამ ვაგვიანებთ-მეთქი, — შევახსენე.

ბოლოს კაცმა დათმო. ქალმა დაიხურა მწვანე ფერის შლაპა და

გასასვლელისაკენ გაგვიძღვა. ჩავსხედით მანქანაში და გავუდექით ნოტარიუსისაკენ.

ადვოკატი უკვე იქ იყო. არცთუ ისე ახალგაზრდა, საკმაოდ სიმპათიური კაცი

გამოდგა. სათვალე გაიკეთა და საბუთებს გადახედა. ერთი ძველი, გაყვითლებული
ფურცელი გამოარჩია, ბოლომდე ყურადღებით ჩაიკითხა, მერე თავი ასწია და
სახლის პატრონს ჰკითხა: — თქვენ რას ყიდითო?

იმას ეს შეკითხვა არ მოეწონა, — როგორ თუ, რას ვყიდიო? — აიმრიზა.

ქალი მკაცრი გახდა, — არ იცით? აბა, რა გვინდა აქო?

— ამ საბუთის მიხედვით, ეზოს ორი მესამედი და ზედ აშენებული ოთხოთახიანი

ფიცრული ეკუთვნის სუსანა სარუხანოვასო, — ადვოკატმა ეს ნელა, თითქმის
დამარცვლით თქვა.

— რას მიქარავო? — იყვირა კაცმა.

— აქ ასე წერია.

— შეუძლებელია, — დაფრთხა ქალი.

— ასე რომ, რაც თქვენი არაა, ვერ გაყიდით.

— შეიძლება, რომ წავიკითხო? — ვთხოვე მე.

 — აი, ეს ბოლო ორი პუნქტი ნახეთ! — ადვოკატმა გაყვითლებული ფურცელი
მომაწოდა. გირავნობა ვრცელდებოდა სახლზე და ეზოს პატარა ნაწილზე, ეს იყო
სულ.

— თუ შეიძლება, — განერვიულებულმა ქალმა ფურცელი თითქმის გამომტაცა

ხელიდან და გადმოკარკლული თვალებით დააშტერდა. სამჯერ წაიკითხა თავიდან
ბოლომდე და ნიკაპი აუკანკალდა, ცოტაც და, ატირდებოდა. — ხედავ, როგორ
ყოფილა საქმე, — ჩაილაპარაკა ბოლოს და მწარედ გაიღიმა. — წაიკითხე! —
ფურცელი კაცის წინ დადო მაგიდაზე, — აი, ეს წაიკითხე! — მიუთითა.

— სათვალე დამრჩა, — თქვა კაცმა.

— აჰა, — მე ჩემი მივაწოდე.

წაიკითხა და გაუფუჭდა გუნება.

— მე ამის შესახებ არაფერი ვიცოდიო, — თქვა და სათვალე მოიხსნა, —

ოცდაათი წელია, იმ ეზოს ვხმარობთ, არავინ შეგვდავებია.

— სუსანა სარუხანოვა ცოცხალია? — იკითხა ადვოკატმა.

— არა, — ვუთხარი მე.

— მემკვიდრეები დარჩა?

— არ ვიცი, — თქვა კაცმა.

— არა, — გააქნია თავი ქალმა.

— დარჩა, — ვთქვი მე, — ერთი საგიჟეშია, მეორე ამ საღამოს ჩამოვა და აწი აქ,
ქალაქში იქნება, აქ იცხოვრებს-მეთქი.

— შენ ეს ყველაფერი საიდან იცი? — დაჭყიტა კაცმა თვალები.

არ ვუპასუხე. — სათვალე დამიბრუნე-მეთქი, — შევახსენე.

დამიბრუნა.

— მემკვიდრეები მართლა არსებობენ? — დაეჭვდა ქალი.

— არსებობენ, — დავუქნიე თავი.

— კი მაგრამ, აქამდე სად იყვნენ?

— ეგ თქვენ არ გამართლებთ, — ცივად გაუღიმა ადვოკატმა. — სხვის ქონებას

ხმარობთ უნებართვოდ. შეუძლიათ, გიჩივლონ და კომპენსაცია მოგთხოვონ.

ნოტარიუსი ახალგაზრდა კაცი იყო, იჯდა მშვიდი სახით და უყურებდა, რა

ხდებოდა.
 — მაშანტაჟებ? — კაცი ჩემკენ მოტრიალდა და მაგიდას მუშტი დაჰკრა, —
მუქთად გინდა, წაიღო სახლი?

— ხმა ჩაიგდე, შე ლოთო, — დაუყვირა ქალმა ზიზღით, — ეგ რა შუაშია?

კაცს აგრესიამ გაუარა და ქალს შეწუხებული სახით მიაჩერდა. იმან დაამატა, —

თავის დროზე უნდა ჩაგეხედა საბუთებშიო.

— რა შეიცვლებოდა?

— სულელურ მდგომარეობაში არ აღმოვჩნდებოდითო.

დროის გაწელვა არ მაწყობდა და გადაწყვეტილება მივიღე, — ხუთი ათასს

გადაგიხდით-მეთქი, — შევთავაზე.

კაცმა თავი გააქნია.

— არ გვყოფნის, — ამიხსნა ქალმა, — საზღვარგარეთ ვაპირებთ წასვლას ბედის

საძიებლადო.

— იქნებ დაგვიმატოთ, — მთხოვა კაცმა.

— რამდენი-მეთქი?

კაცი შეყოყმანდა.

— ორი კიდევ, — თითქოს გაბედა ქალმა და დაძაბული მომაჩერდა.

— კარგი-მეთქი.

ხომ გითხარით, ვჩქარობდი, გართულება არ მაწყობდა, თორემ სხვა დროს

ალბათ სხვანაირად მოვიქცეოდი.

ქალი დადნა, — დიდი მადლობაო.

კაცი შეცბა, არ იცოდა, როგორ აეხსნა ეს ჩემი კეთილი განწყობა, ქალისაკენ

მიბრუნდა და გაკვირვებული მიაშტერდა.

— აი, შე ბრიყვო შენო, — გაბრაზდა ის.

ასე იყო თუ ისე, ნახევარი საათის შემდეგ მანუშაკას ძველი სახლის ოფიციალური
მფლობელი მე გავხდი.

მერე მე და ადვოკატმა მუშტაედის ბაღის ქვემოთ, მდინარეზე გადაკიდებულ

რესტორანში ვისადილეთ. მოაჯირის იქით მღვრიე ტალღები ჩანდა, მომეწონა
იქაურობა. თან ძალიან გემრიელი თევზი შეგვიწვეს, ლუდიც კარგი იყო. მახსოვს,
გავიფიქრე, — აქ კიდევ მოვალ-მეთქი, — და წვიმა დაიწყო, ფანჯრები დასველდა.
 დავემშვიდობე ადვოკატს და ოთხი საათისათვის უბანში ავედი. სამშენებლო
კომპანიის პატრონი ქოლგით ხელში ჭიშკართან იდგა და მელოდებოდა.

ვილაპარაკეთ და შევთანხმდით, რომ სახლს კრამიტით გადახურავდა, ეზოს

აგურის კედელს შემოავლებდა და ახალ რკინის ჭიშკარს დაკიდებდა. წყლის
გაყვანილობასა და კანალიზაციას მთლიანად გამოცვლიდა. სახლს, როგორც შიგნით,
ისე გარეთ, პირვანდელ სახეს დაუბრუნებდა. ისეთი კაცი იყო, თვალებში შეხედავდი
და ნდობით განეწყობოდი. ბოლოს, ისევ ეზოში რომ გავედით, ფიქრიანად გადააქნია
თავი და, — ბევრი სამუშაოაო, — თქვა.

მართალი იყო.

— რამდენ ხანში მორჩებით-მეთქი?

— სულ ცოტა, ორი თვე მაინც დამჭირდებაო.

— რა ეღირება-მეთქი?

— დავიანგარიშებ, ხვალ დაგირეკავთ და მოგახსენებთო. დავემშვიდობეთ

ერთმანეთს, მოხერხებულად გაატარა ჭიშკარს დატანებულ პატარა კარში გაშლილი
ქოლგა და გავიდა ქუჩაში. სახლის ყოფილი პატრონი და მისი ცოლი ფარდულთან
იდგნენ. დავუძახე, — ხვალ საღამომდე შეგიძლიათ, დარჩეთ, მერე აქ არაფერი
გესაქმებათ-მეთქი.

კაცმა მძიმედ დააქნია თავი, ქალმა ზურგი შემაქცია, ჩემდამი ინტერესი

დაკარგული ჰქონდათ.

ჭიშკრისაკენ რომ წავედი, მარცხენა ფეხი წყლით სავსე ორმოში ჩამივარდა და

დავსველდი. სხვა რა გზა მქონდა, მივბრუნდი სახლში. ფეხსაცმელები და წინდები
გამოვიცვალე, მერე ისევ ჩავჯექი მანქანაში და გავრეკეთ.

ქალაქს რომ გავცდით, საათზე დავიხედე, ექვსს თხუთმეტი წუთი აკლდა. სველი
ასფალტი მალე მორჩა, იქით აღარ წვიმდა. არავითარი ცუდი წინათგრძნობა არ
მქონია, მშვენიერ ხასიათზე ვიყავი. სოფელში რომ შევედით, ბინდდებოდა.
გადავიარეთ ბოგირი, გავცდით კაკლის ხეებს და დაბრეცილ ჭიშკართან გავჩერდით.

პირველი, რაც თვალში მომხვდა, გადაყირავებული ლაფეტი იყო, — რა ხდება

აქ? — გაიკვირვა მძღოლმა. — ჭარხლით სავსე ყუთები მიწაზე უწესრიგოდ იყო
მიმოფანტული. აივანს ორი ბოძი მოგლეჯილი ჰქონდა. უფრო ზემოთ, სახლიდან
მარცხნივ, მანუშაკას ფიცრული ნანგრევებად იყო ქცეული და იმ ნანგრევებში
ყვითლად შეღებილი, ახალი რუსული ტრაქტორი იდგა.

ეზოში რომ შევედი, მანუშაკას შვილიშვილი დავინახე, ჩემკენ მორბოდა, ახალი

კაბა და ფეხსაცმელები ეცვა. მოვიდა და წელზე შემომეხვია, ტიროდა.

— ბებია სად არის-მეთქი?

 — საავადმყოფოში წაიყვანესო.

უცებ ყველაფერს მივხვდი და ისე დამცხა, სუნთქვა გამიჭირდა.

მძღოლი სახლის კარს მიადგა და წიხლი ჰკრა, — ეი თქვენ, გამოდით გარეთო.

— კარი გაიღო და ჯერ კაცები გამოიძურწნენ ერთიმეორის მიყოლებით, მერე ქალები.
სულ ბოლოს მანუშაკას ყოფილი ქმარი გამოჩნდა, თვალებს დამფრთხალი აცეცებდა,
ვერ იყვნენ გუნებაზე.

აი, მოკლედ, რაც მაშინ მოვისმინე, უფრო სწორად, რაც დამამახსოვრდა:

ის ბებერი საღამოს სახლში რომ დაბრუნდა, ეზოში ახალი ტრაქტორი დახვდა,

ბევრად განსხვავებული იმისაგან, რაც ჰყავდა და რასაც მიჩვეული იყო, დაქოქვით კი
დაქოქა, მაგრამ საჭე ვერ დაიმორჩილა, მერე სანამ მიხვდებოდა, მუხრუჭები როგორ
უნდა ეხმარა, ლაფეტი გადააბრუნა, სახლს ბოძები მოგლიჯა და მანუშაკას ფიცრულს
დაეჯახა.

მანუშაკა და ბავშვი სულ ახალი დაბრუნებულები იყვნენ სასაფლაოდან. ბავშვს

არაფერი მოსვლია, ერთი ნაკაწრიც კი არ ჰქონდა, მანუშაკა კი ამოთხარეს
ნანგრევებიდან, მეზობლის საბარგო მანქანით საავადმყოფოში წაიყვანეს და დატოვეს
იქ.

ძირითადად ის ახალგაზრდა კაცი ლაპარაკობდა, ცეცხლისფერი თმა რომ

ჰქონდა, — ძალიან ცუდად იყო, ექიმებმა თქვეს, დილამდე ვერ გაატანსო.

სქელმა ქალმა დაამატა: — შეიძლება, ახლა უკვე მკვდარიაო.

მოვტრიალდი და მანქანისაკენ გავიქეცი.

— წამიყვანე! — ისტერიულად შეჰკივლა ბავშვმა. დამეწია

და პიჯაკის ბოლოზე ჩამებღაუჭა, თვალები ცრემლებით ჰქონდა სავსე, — არ

დამტოვო, გეხვეწები!

გავჩერდი. — არ დაგტოვებ, — მხარზე ხელი მოვხვიე, — არ დაგტოვებ-მეთქი.

საავადმყოფოს ორსართულიანი შენობა სოფლის ცენტრში იდგა, სასაუზმიდან

სულ ორასი მეტრის დაშორებით.

— ცოცხალია, — მითხრა ექიმმა. მაღალი, მსუქანი კაცი იყო, ჭაღარა ულვაშებითა

და კეთილი თვალებით. მერე წინ გაგვიძღვა და თეთრად შეღებილი კარი შეაღო.
მანუშაკა მარტო იწვა პალატაში, თვალები დახუჭული ჰქონდა. თავზე ხნიერი
სანიტარი ქალი ადგა, ქალს ხელში სისხლიანი პირსახოცი ეჭირა. ბავშვმა გამასწრო
და საწოლს მიუახლოვდა, — ბები, — თქვა ჩურჩულით, მერე ხმას აუწია, — ბები.

მანუშაკა გათიშული იყო. სახეზე უცნაური, მოლურჯო ფერი დაჰკრავდა და

ძალიან სუსტად სუნთქავდა.
 — საეჭვოა, რომ გონს მოვიდეს, — მითხრა ექიმმა.

— სასწრაფოდ ქალაქში უნდა გადავიყვანო, — დრო არ მინდოდა, დამეკარგა,

— რომელ კლინიკას მირჩევთ? ფასს არა აქვს მნიშვნელობა-მეთქი.

შეწუხებული სახით შემომხედა, — იქამდე ვერ მიაღწევს, გზაში დამთავრდება

ყველაფერიო.

მე მაინც ჩემსაზე ვიდექი, — უნდა ვცადო-მეთქი.

ერთი წამით თითქოს ჩაფიქრდა, მერე საწოლთან ახლოს მივიდა და მთხოვა, —

იქნებ ბავშვი მოარიდოთო.

ბავშვს ხელი მოვკიდე და ჩემკენ შემოვაბრუნე, — ცოტა ხანს ასე გაჩერდი-მეთქი.

— რატომო?

— ასეა საჭირო-მეთქი.

— აი, ნახეთ, — თქვა ექიმმა და საბანი გადასწია.

ნეტავი არ დამეხედა. საწოლზე ბინტში და ცელოფანში გახვეული მანუშაკას

სხეულის ნაგლეჯები ელაგა. მართლა გასაკვირი იყო, როგორ ედგა სული.

ექიმმა საბანი გაასწორა. — რას იზამ, ასეაო.

— რა ვქნა, აბა, როგორ მოვიქცე-მეთქი?

ნაღვლიანად გამიღიმა და ხელები გაშალა. მერე, — თქვენი ვინ არისო? —

მკითხა.

სიტყვები ვერ ვიპოვე, ენა დამება.

— კარგი, ეცადეთ, თავი ხელში აიყვანოთო, — მხარზე ხელი მომითათუნა.

— გმადლობთ-მეთქი.

იმან სანიტარს თავის მოძრაობით ანიშნა და ორივენი გავიდნენ პალატიდან,

ბავშვი ისევ მიუახლოვდა საწოლს და მანუშაკას დააცქერდა. — ბები... —
წამოისლუკუნა.

პალატაში საწოლის გარდა, მაგიდა და ორი სკამი იდგა. — დაჯექი-მეთქი, —

ვუთხარი.

სკამი საწოლთან მიაჩოჩა და დაჯდა.

დავინახე, მანუშაკას ტუჩის კუთხიდან სისხლიანი ნერწყვი წამოუვიდა, ავიღე

პირსახოცი და მოვწმინდე. თავს ძლივს ვიკავებდი, რომ არ ავტირებულიყავი.
 კარებში მძღოლმა შემოყო თავი, — სასაუზმეში გადავალ ნახევარი საათით, თუ
შეიძლებაო, — დაბალი ხმით, თითქმის ჩურჩულით მკითხა.

— გადადი-მეთქი.

— რამეს ხომ არ დამაბარებთო?

ჯიბიდან ფული ამოვიღე და მივაწოდე. — წყალი და „კოკა-კოლა“ მოიტანე-

მეთქი.

ის რომ წავიდა, თავი ცუდად ვიგრძენი. ოფლმა დამასხა და თავბრუ დამეხვა.

სკამზე დავჯექი და თვალები დავხუჭე, — ღმერთო ჩემო, რა იქნება, ახლა იმ ჩემს
ჯღანებით სავსე სოროში რომ გამომეღვიძოს-მეთქი, — ვინატრე. მერე საბნის ქვეშ
მანუშაკას ხელის მტევანი ვიპოვე. შეშის ნაფოტივით ჰქონდა გაშეშებული, ვაკოცე და
ლოყაზე მივიდე.

ბავშვი გაუნძრევლად იჯდა სკამზე. იმდენად სერიოზული იყო, რომ მთლად

ნორმალურის შთაბეჭდილებას არ ტოვებდა, — მოკვდება? — მკითხა.

რა უნდა მეთქვა? — არ ვიცი-მეთქი.

მერე ექთანმა შემოაღო კარი, ახალგაზრდა, ლამაზი ქალი იყო. — ბავშვს

შეუძლია, აქ, დერეფანში, ტახტზე წამოწვეს, შალს მოვიტან და დავაფარებო.

— არ მინდა, — თქვა ბავშვმა.

— დიდი მადლობა-მეთქი, — ვუთხარი ქალს.

— თუ რამე დაგჭირდათ, პირდაპირ ოთახში ვარ და არ მოგერიდოთ,

დამიძახეთო, — გაგვიღიმა და გაიხურა კარი.

თვალები დახუჭული მქონდა, მანუშაკას სუსტი ხმა რომ შემომესმა: — ჯუდე!

წამოვიწიე.

— ხო, მანუშაკ.

— სადა ვარ, ჯუდე?

— საავადმყოფოში-მეთქი.

— გაეღვიძა! — გაუხარდა ბავშვს, სკამიდან ჩამოვიდა და საწოლს მიადგა.

— რა მოხდა? — იკითხა მანუშაკამ.

სანამ მე სიტყვებს ვეძებდი, ბავშვმა უპასუხა, — ფარდული დაინგრა, ტრაქტორი

დაეჯახა.

— ტრაქტორი? — მომეჩვენა, რომ მანუშაკას გაეღიმა.

 ბავშვმა უთხრა, ვინ იჯდა საჭესთან.

— მართლა? — თითქოს გაუკვირდა მანუშაკას.

— ბებო, არ მოკვდე, — სთხოვა ბავშვმა.

— უნდა მოვკვდე? — ძლივს ამოისუნთქა მანუშაკამ, — ვინ თქვა?

— გამაგრდი, მანუშაკ, — გავამხნევე მე.

— ცუდადა ვარ, ჯუდე.

— ვიცი, მანუშაკ, მაგრამ არ ვიცი, როგორ გიშველო.

— ჯუდე, — თქვა და გაჩუმდა, გაითიშა ისევ.

მე და პატარა მანუშაკა ვისხედით სკამებზე და უხმოდ მივჩერებოდით.

მძღოლი რომ დაბრუნდა, „კოკა-კოლას“ ბოთლი გავხსენი და ბავშვს მივაწოდე.

მოსვა და ბოთლი იქვე, სკამთან დადგა იატაკზე, მერე წამოიტირა და გაჩუმდა.

მანუშაკამ ისევ გაახილა თვალები.

— მანუშაკ, შენი ძველი სახლი გამოვისყიდე, ის სახლი ახლა ისევ შენია-მეთქი.

ცოტა ხანს ძალას იკრებდა, — მართლა? — თითქოს გაუხარდა და რაღაცა თქვა

კიდევ, მაგრამ ვერ გავარჩიე.

— ნუ გეშინია, მანუშაკ!

პირიდან სისხლი წასკდა, ტუჩები და ნიკაპი პირსახოცით მოვწმინდე, — ეხ,

მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო-მეთქი.

სული ძლივს მოითქვა და მერე მითხრა: — ამ ჩემს შვილიშვილს ხომ უპატრონებ?

— აბა, რას ვიზამ, მანუშაკ-მეთქი.

— მპირდები?

— გპირდები, მანუშაკ, აბა, რა-მეთქი.

— მიყვარხარ, ჯუდე.

— მეც მიყვარხარ, მანუშაკ, — ცრემლები მომაწვა, მაგრამ გავუძელი.

— ბები, მეც მიყვარხარ.

— შენი ხელი მომიტანე ახლოს.

 ბავშვმა ხელი ტუჩებთან მიუტანა. მანუშაკამ უღონოდ აკოცა და გაღიმება სცადა,
მერე თვალები დახუჭა და სუნთქვა გაუხშირდა.

— მანუშაკ, გესმის ჩემი? — დავუძახე.

არ ესმოდა.

ბავშვს ვთხოვე, დერეფანში გასულიყო, — იქ ტახტზე წამოწექი და დაიძინე-მეთქი.

— არ მინდოდა, ენახა, როგორ მოკვდებოდა მანუშაკა.

— არა, — გააქნია თავი ჯიუტად.

— გთხოვ-მეთქი.

— რატომო?

— ძალიან გთხოვ-მეთქი.

უცებ მოეშვა და დაბეჩავდა, წავიდა კარისაკენ, გამოაღო და საყვედურით სავსე

თვალებით მოიხედა, მერე გავიდა დერეფანში და გაიხურა კარი.

დავრჩით მე და მანუშაკა.

ცოტა ხნის შემდეგ უცებ ხმა ამოიღო, ბავშვი იკითხა, — სად არისო? — ვუთხარი,
სადაც იყო.

თვალები დახუჭა და სუნთქვას კიდევ უფრო მოუხშირა. შეკითხვებზე არ

მპასუხობდა. მთელი ორი საათი იყო ასე. მერე სულ რამდენიმე წუთით დაუბრუნდა
გონება, — ვკვდები, ჯუდე, — მითხრა, — მაგრამ ეს შეიძლება, არც ისე ცუდი იყოს, ა?
როგორ ფიქრობო?

რა უნდა მეთქვა? — არ ვიცი-მეთქი, მანუშაკ.

— არ მინდა, რომ ის საცოდავი კაცი დასაჯონ, დარწმუნებული ვარ, არ უნდოდა.

ხომ გესმის ჩემიო?

დავუქნიე თავი, — მესმის-მეთქი.

— შენც აპატიეო.

შრომისაგან დადებილებული ბებრის გაბურძგნილი სახე დამიდგა თვალწინ. ის

ალბათ კიდევ ბევრად სჯობდა ყველა დანარჩენს, ვისთანაც მანუშაკას როდისმე საქმე
ჰქონია, იმის მერე, რაც ქუჩაში დარჩა. — კარგი, ჯანდაბაში წასულა-მეთქი.

ძლივს შესამჩნევად გაეღიმა და ამით მორჩა. გონება დაკარგა და მერე ხმა აღარ
ამოუღია. თენდებოდა, უკანასკნელად რომ ამოისუნთქა.

გაქვავებული ვიჯექი სკამზე, ცრემლებს ვიკავებდი. სადღაც შორს, გულის

სიღრმეში, სინდისი მქენჯნიდა, ის ტრაქტორი ხომ ჩემი მიცემული ფულით იყო ნაყიდი.
მაგრამ, აბა, რა უნდა მექნა? სხვანაირად როგორ მოვქცეულიყავი? არ ვიცი, თავისით
მოხდა, თუ ვიღაცის უხილავმა ხელმა დაალაგა ეს ყველაფერი ასე. რეალობა
დაუნდობელი იყო. მანუშაკას თავზე ხელი დავადე და თმაზე მოვეფერე. მერე
წამოვდექი და დერეფანში გავედი. ბავშვი ტახტზე იწვა და ეძინა. შალი ეხურა.

ღმერთო ჩემო, — გავიფიქრე, — რა ვუყო ახლა ამას მე-მეთქი?

გავიარე პატარა დერეფანი და ნახევრად გამოღებული კარის იქით ექიმი

დავინახე, მაგიდასთან იჯდა, ჩაის სვამდა, წინ ჟურნალი ედო და კითხულობდა.

ზრდილობის გამო მკითხა, — მოკვდაო?

— ხო-მეთქი.

მოვილაპარაკეთ. მიხედავდნენ მანუშაკას ცხედარს, მერე საავადმყოფოს

მანქანით გადავასვენებდით ქალაქში. ფული გადავუხადე და უკან გავბრუნდი. ტახტი
ცარიელი იყო, ოთხად დაკეცილი შალი კუთხეში იდო. პატარა მანუშაკა პალატაში
დამხვდა, საწოლთან იდგა.

— აღარ სუნთქავს, — მითხრა. შეშინებული და გაოგნებული იყო.

თავზე ხელი გადავუსვი, — ნუ გეშინია, მე აქა ვარ-მეთქი.

ატირდა.

ვიდექით და დავყურებდით მანუშაკას. მერე სანიტრები შემოვიდნენ და გვთხოვეს,

იქაურობა დაგვეტოვებინა. მოვკიდე ბავშვს ხელი და დერეფანში გამოვედით. იქ ის
სქელი ქალი დაგვხვდა და ახალგაზრდა კაცი, ცეცხლისფერი თმა რომ ჰქონდა.

— თუ არ იჩივლებთ, ფულს უკან დაგიბრუნებთო, — მითხრა ქალმა.

— ფული არ მინდა, გქონდეთ, ძაღლებისათვის დაგჭირდებათ-მეთქი.

გაუკვირდათ, — შენ კეთილი კაცი ყოფილხარო, — ქალმა მითხრა.

— სულაც არა ვარ კეთილი, მანუშაკას უმადლოდეთ, იმან აპატია-მეთქი.

შემოსასვლელში, კედელთან, ძველი შავი ჩემოდანი იდო. — ეს მანუშაკას

ჩემოდანია, — გაიშვირა ქალმა ხელი, — გუშინ ჩაალაგა, წაღებას აპირებდაო.

კაცმა დაამატა, — ცოტათი კუთხე დაიჭეჭყა, თორემ სხვა არაფერი მოსვლია,

შიგნით რაც აწყვია, ყველაფერი მთელიაო.

62
 მანუშაკას ძველი სახლი სამშენებლო კომპანიის ხალხმა სახელდახელოდ ორ
დღეში მოაწესრიგა. კედლებზე შპალერი გააკრეს და დიდი ნათურები დაკიდეს.
მანუშაკა შუა ოთახში დავასვენეთ, იატაკზე ნოხი ეგო და ერთ მხარეს, კედელზე, შავი
ხავერდის ფარდები ეკიდა. თამაზა შემირიგდა და ის დღეები გვერდიდან არ
მომშორებია, ალკოჰოლს არ გაჰკარებია და მართლა გამომადგა.

მანუშაკას ჩემოდანში ჩემი სკოლის ატესტატი და ფოტოები ვიპოვე. მე რომ ფოტო

შევარჩიე, იმ ფოტოზე მანუშაკა ჩვიდმეტი წლისაა, თავი მაღლა აქვს აწეული და
იცინის. ფოტო გავადიდებინე და ხავერდის ფარდის ფონზე დავკიდეთ.

პანაშვიდებზე ძალიან ცნობილი ორკესტრი უკრავდა. ისე უკრავდნენ, უდარდელ

კაცს აატირებდნენ, მაგრამ მე ვახერხებდი თავის შეკავებას, ვუძლებდი.

პატარა მანუშაკა გვერდით მედგა, შავი კაბა ეცვა და სამძიმარზე მოსულებს

საქმიანად უკრავდა თავს. ძველი უბნელებიდან, ვისაც სიარული შეეძლო, თითქმის
ყველა მოვიდა.

გასვენების დღეს ქუჩა გადავკეტეთ და მთელ სიგრძეზე მაგიდები გავშალეთ.

თამაზა ნერვიულობდა, — ეს რა დანჯღრეული მაგიდები გამოგვიგზავნეს, ხვალ
მივალ და რაც გადავუხადეთ, ნახევარს უკან მოვთხოვ, აბა, გაბედონ და არ მომცენო!
— კარგად იცოდა, რომ არავინ არაფერს დაუბრუნებდა, მაგრამ ლაპარაკით გულს
იფხანდა.

მანუშაკა სომხების სასაფლაოზე დავმარხეთ, თავისი მშობლების გვერდით.

მზიანი დღე იყო, ცხელოდა. მღვდელი ლოცულობდა, ხალხი პირჯვარს იწერდა.
ბავშვმა სერიოზული სახით ამომხედა, — დაიწერე პირჯვარი, — მითხრა მკაცრად.
დავუჯერე. დავიწერე პირჯვარი და მერე შორს, ცაზე, ხოჯევანქის მიმართულებით
გაწელილი წეროების გუნდი დავინახე. მაშინ გავიფიქრე, — ღმერთო ჩემო, ნეტა
რატომ გამოგვიგონე ეს საცოდავი ადამიანები, რაში გჭირდებით-მეთქი?

ბოლოს საფლავის ამოვსება რომ დაიწყეს, ბავშვი ხელში ავიყვანე და დაბლა

დავეშვი. სანამ სასაფლაოდან გარეთ გავიდოდით, ათჯერ მაინც მივიხედე უკან. იქ,
მაღლა, გორაკზე დარჩა მანუშაკა.

სასაფლაოდან დაბრუნებული ხალხი ქუჩაში გაშლილ მაგიდებს შეესია. ბევრი

ისეთი ერია, პირველად რომ ვხედავდით მეც და თამაზაც. ასეთებს თამაზა
თანაუგრძნობდა, — გაუშვი, ჭამონ და დალიონ, ყველას ეყოფაო. — მანუშაკას
სურათი ახლა გარედან ეკიდა სახლის კედელზე და ყველა მაგიდიდან ჩანდა.
მაგიდებთან ძირითადად კბილებგამეჩხრებული და თმაგათეთრებული ქალები და
კაცები ისხდნენ. სვამდნენ მანუშაკას შესანდობარს და ცდილობდნენ, რამე კარგი,
სასიამოვნო და მოსაწონი ეთქვათ. იხსენებდნენ და აქებდნენ გარიკასა და სუსანა
დეიდას. უმეტესობა გაკვირვებული იყო სუფრის სიუხვით, გავიგონე, როგორა თქვა
ერთმა ქალბატონმა, — ამას რომელი დეპუტატის ქელეხი შეედრებაო.
 თამაზა არ სვამდა, სიტუაციას აკონტროლებდა. რამდენჯერაც მომიახლოვდა,
იმდენჯერ მითხრა, — ყველაფერი კარგად მიდისო.

ბავშვი ჩემ გვერდით მთელი ორი საათი თითქმის გაუნძრევლად იჯდა, არაფერი
უჭამია, ლიმონათიც არ დალია, გაფითრებული იყო. ბოლოსაკენ უკვე თვალები
ეხუჭებოდა.

— ჩვენ აწი შეგვიძლია, წავიდეთ-მეთქი, — ვუთხარი.

— დარწმუნებული ხარო? — პასუხისმგებლობის გრძნობა გამძაფრებული

ჰქონდა.

— დარწმუნებული ვარ-მეთქი, — ავიყვანე ხელში და მანქანაში ჩავსვი. სახლში

რომ მივედით, შეწუხებულმა მითხრა: — მე მგონია, არ მოვიქეცით სწორად,
ბოლომდე უნდა დავრჩენილიყავითო.

— იქ ერთი საათის შემდეგ მარტო მთვრალები იქნებიან-მეთქი.

არაფერი თქვა, მივიდა და სავარძელში ჩაჯდა. მე სამზარეულოში შევედი, წყალი

დავლიე და უკან რომ დავბრუნდი, უკვე ეძინა. კაბა და ფეხსაცმელები გავხადე,
პატარა ოთახში ტახტზე დავაწვინე, თხელი შალი გადავაფარე და სინათლე ჩავაქრე.

მეტის მოთმენა აღარ შემეძლო, ჩავედი სარდაფში, სულ ბოლოში, კუთხეში

დავჯექი, მოვეშვი და ძაღლივით ავყმუვლდი, ცრემლები ღაპაღუპით ჩამომდიოდა.
არ ვიცი, რამდენ ხანს ვიყავი ასე. ბოლოს ჩამეძინა და მანუშაკა დამესიზმრა, ხელში
დიდი მარაო ეჭირა და მინიავებდა.

დილით მთელი ტანი მიბჟუოდა. ამოვედი ზემოთ და ბავშვს დავხედე. მოკუნტული

იწვა ტახტზე, თვალები დახუჭული ჰქონდა და მძიმედ, სვენებ-სვენებით სუნთქავდა.

მერე ქუჩიდან ზარმა დარეკა. საკეტის ეკრანზე თამაზას სახე გამოჩნდა. დავაჭირე
ღილაკს და შემოვუშვი ეზოში. კიბე ამოიარა და კარი შემოაღო, — მაგიდები და
ჭურჭელი წაიღეს, იქაურობა დავასუფთავებინე, აი, გასაღები, ჩაიბარეო. — გასაღები
მაგიდაზე დადო.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

— ღვინო და საჭმელი რაც დარჩა, ნუგზარამ, გრანტიკამ და ცეპიონამ აიტანეს

ბაღის ზემოთ, წყაროსთან. ახლა მეც იქ მივდივარ, ბუნებაში უნდა ვიქეიფოთ,
მანუშაკას შესანდობარს დავლევ და ერთი კარგად დავთვრები, დროაო.

— მთვრალი აქ არ მომადგე-მეთქი, — გავაფრთხილე.

ალმაცერად გადმომხედა.

— ხო, რა იყო? ბავშვია ახლა ჩემთან აქ-მეთქი.

— გასაგებიაო.
 კართან რომ მივიდა, სანამ გამოაღებდა, მოტრიალდა და ასეთი რამე მითხრა:
— ტროკადეროს ბიძაშვილის შვილი გუშინ საღამოს ჩაცხრილეს მანქანაში. ამბობენ,
რომანოზასა და ტროკადეროს ნათესავებს შორის ომი დაიწყოო.

ის მოკლული არ იყო უბრალო კაცი. გამახსენდა, როგორ ეჭირა თავი

რომანოზასთან შეხვედრის დროს და დამენანა, სინდისის ქენჯნისმაგვარი უსიამოვნო
განცდა შემომაწვა გულზე.

მერე სავარძელში ვიჯექი და ველოდებოდი, როდის გაიღვიძებდა პატარა

მანუშაკა. ბოლოს ჩამთვლიმა და შორს, ციმბირის ტაიგაში გადავინაცვლე,
მუხლებამდე თოვლს მივარღვევდი და თან შიში მღრღნიდა, მგლები არ
გამოჩენილიყვნენ. — ჯუდე, — გავიგონე და გავახილე თვალები. ჩემ წინ ბავშვი იდგა
და მოწყენილი სახით მიყურებდა. ისევ ის სამგლოვიარო კაბა ეცვა.

ხელით ვანიშნე და ვუთხარი, — იქნებ გამოგეცვალა-მეთქი.

— არა, ორმოცი დღე უნდა მეცვასო. — არ ვიცი, სად გაიგონა, ან ვინ უთხრა,
რომ ასე უნდა მოქცეულიყო.

— კარგი, შენი ნებაა, გეცვას-მეთქი.

ის კაბა ორმოცდაათ ლარად ნუგზარა შველიძის ცოლმა შეუკერა. — ოთხი ან

ხუთი ასეთი კაბა კიდევ უნდა შევუკვეთო-მეთქი, — გავიფიქრე. გამოცვლა ხომ
დასჭირდებოდა.

— იქ არ მივიდეთ, იმ სახლში? — მკითხა საქმიანად.

— იქ რა გვინდა? იქ ახლა არავინ არ არის-მეთქი.

— სურათი წამოვიღოთო.

ცოტა ხნის შემდეგ ჩემთვის ხელი ეკიდა და ქუჩაში მივაბიჯებდით. სახლთან

არავინ დაგვხვედრია. კუთხეში წინა დღის ნაგავი იყო მიხვეტილი, გორად იდგა.
მანუშაკას სურათი ისევ ისე ეკიდა მაღლა, კედელზე, გაცინებული გაჰყურებდა
ოქროყანის მთას.

— ამიყვანე! — მითხრა ბავშვმა.

ავიყვანე ხელში. მისწვდა სურათს და ჩამოხსნა. მერე ის სურათი მე მეკავა,

ვიდექით სახლის წინ და მანქანას ველოდებოდით. ბავშვს თავი ჰქონდა დახრილი და
ჩაფიქრებული იყო. მეც არ ვიღებდი ხმას. ეს სიჩუმე მომწონდა, ისეთი გრძნობა
მქონდა, თითქოს სულს ვითქვამდი.

მანქანა რომ მოვიდა, სანაპიროზე ჩავედით, რესტორანი შევარჩიეთ და

ფანჯარასთან ახლოს მივუსხედით მაგიდას. მანუშაკას სურათი მაგიდაზე დავდე და
კედელს მივაყუდე.
 — ერთად ვართ, — თქვა ბავშვმა და იმ ამბების მერე პირველად გაიღიმა უღონო,
მორცხვი ღიმილით.

საუზმის მერე ეკლესიაში გავიარეთ, მღვდელს პარაკლისი შევუკვეთე, სანთლები

ვიყიდე და სასაფლაოზე წავედით. იქ დიდხანს, თითქმის საღამომდე დავყავით.

მესამე დღეს გაზეთში ასეთი განცხადება გამოვაქვეყნე:

„ექვსი წლის გოგონასათვის მუსიკალური განათლების მქონე მომვლელი ქალია

საჭირო“.

ძალიან ბევრმა დარეკა, შეკითხვებს ვუსვამდი და იქიდან გამომდინარე

ვასკვნიდი, ღირდა თუ არა, რომ შევხვედროდი. ბოლოს ჩემი მხრიდან გავაკეთე
არჩევანი და ის არჩეული ქალი პატარა მანუშაკას გავაცანი, მთავარი ის იყო, იმას
უნდა მოსწონებოდა და მოეწონა.

ქალი ლტოლვილი იყო. არა ჰყავდა არავინ ამ ქვეყანაზე, ერთი კოჭლი ფინიას
გარდა. ულტიმატუმი წამოაყენა, — თუ ძაღლი არ შეგაწუხებთ, მაშინ გადმოვალ
თქვენთან საცხოვრებლად, სხვა შემთხვევაში, ძალიან მწყდება გული, მაგრამ —
არაო.

პატარა მანუშაკას გაუხარდა, — ჯუდე, ძაღლი თუ გვეყოლება, მაგას რა სჯობიაო.

— ის ქალი კიბის ქვეშ ცხოვრობდა, მუდმივი სამუშაო არ ჰქონდა, რეალურად
ნახევრად მშიერი იყო და ამ დროს ძაღლი ჰყავდა. გამოდიოდა, რომ იმ ძაღლს
თავის ლუკმას უყოფდა. ასეთი ადამიანები არ არიან მთლად ნორმალურები, მაგრამ
მე ნორმალურებზე და ჭკვიანებზე წინ ვაყენებდი ყოველთვის. ცხადი იყო,
ბავშვისათვის უკეთეს მომვლელს ძნელად თუ ვიპოვიდი.

— კარგი, ოღონდ ერთი პირობით, ეზოში იყოს, სახლში არა. სახლში არ

გავაჩერებ, გამორიცხულია-მეთქი.

შეფიქრიანდა.

— კარგ საძაღლეს ავუშენებ-მეთქი.

პასუხის გაცემას არ ჩქარობდა, — საჭმელი თავზე საყრელად ექნება-მეთქი.

— კარგი, თანახმა ვარო, — დამიქნია ბოლოს თავი.

ქმარი და შვილები თურმე ომის დროს კაზაკებმა დაუხოცეს, თვითონ შემთხვევით

გადარჩა, — საჭმლის პრობლემა გვქონდა და ზღვაზე ვიყავი, ლოკოკინებს
ვაგროვებდიო.

ერთი კვირის მერე შუადღისას ტელეფონმა დარეკა, — ჯუდე, ეს შენ ხარ? —

მკითხა ვიღაცამ რუსული აქცენტით.

— რომელი ხარ-მეთქი?
 — ტოლიკა ვარ.

— ტოლიკა? — გამიკვირდა.

— ფეხი არ გაადგა არსად, ერთ საათში მანდ ვიქნებიო. — ყურმილში წყვეტილი

სიგნალები გაისმა.

დავიძაბე და გუნება გამიფუჭდა, — ნეტა რა უნდა-მეთქი? — ფინიას თუ არ

ჩავთვლიდი, ეზოში რომ დარბოდა, მარტო ვიყავი. ბავშვი მძღოლმა და მომვლელმა
ქალმა ზოოპარკში წაიყვანეს სასეირნოდ და საღამომდე არ ველოდებოდი.

ერთი საათის შემდეგ ტოლიკა გადმოვიდა ჯიპიდან, ჭიშკარს მოადგა და ზარი

დარეკა. ხელში ტყავის ჩანთა ეჭირა.

ფინიამ ეზოში შემოსული რომ დაინახა, დაუყეფა, მაგრამ იმან წიხლი ჰკრა და
მოისროლა. კევის ღეჭვით ამოიარა კიბე და სახლში შემოვიდა. — ჯუდე, ზრასტი! —
დამკრა მხარზე ხელი. ძვირფასი სუნამოს სუნი ასდიოდა, სუფთად იყო გაპარსული და
გემოვნებით ეცვა. ჩანთა მაგიდაზე დადო, მიიხედ-მოიხედა და მერე მკითხა, — რას
შვრები, როგორ მოეწყვე, კმაყოფილი ხარო?

— რა ვქნა, ვარ, არა მიშავს-მეთქი.

სკამი გამოსწია, დაჯდა და ჩანთა ჩემკენ გამოაცურა, — ეს ჩემგან და

რომანოზასაგან, ალალი გულით, ორმოცდაათი ათასი დოლარიაო.

ყველაფერს ველოდებოდი, ამის გარდა. — რას ამბობ-მეთქი?

— გერგება, ძმაო, შენ მაშინ კაცურად გეჭირა თავი, არაფერი შეგშლიაო.

— მე ახლა არ მიჭირს, ხაიმა დამეხმარა-მეთქი.

— ხაიმამ თავისი საქმე იცის, ჩვენ — ჩვენიო.

— არა, მართლა არ მინდა-მეთქი.

— ნუ იპრანჭებიო.

— არ ვიცი, რა ვთქვა-მეთქი.

— ასეთ დროს მადლობას იხდიანო.

— დიდი მადლობა-მეთქი.

— აი, ეგრე, — გაეცინა, — საწყენია, რომ ტროკადეროს ვერ შეხვდიო.

— ხო-მეთქი, — სევდიანად გავიღიმე.

მანუშაკას სურათს შეხედა, — ეს გოგო ვინ არისო? — მკითხა.

 — ჩემი შეყვარებული იყო-მეთქი.

— ლამაზი გოგოა.

— ერთ დროს იყო-მეთქი.

— ცოცხალიაო?

— არა-მეთქი.

დააქნია თავი და ისევ მიმოიხედა.

— გაზეთში ეწერა, რომ ტროკადეროს ბიძაშვილის შვილი მანქანაში ჩაცხრილეს-

მეთქი, — ვთქვი.

სახე გაუმკაცრდა, — დავასწარით, ტროკადეროს ქალიშვილის დაბრედვას

აპირებდაო.

— მართლა?

— იქ, ინგლისში, თავისი ხალხი ჰყავდა ემიგრანტებს შორის, იმათ შეუკვეთა.

დაახლოებით მივხვდი, რაში იყო საქმე, მაგრამ მაინც ვკითხე:

— რას ერჩოდა?

— მთელ ქონებაზე კონტროლს ეგ იღებდა ხელში. იმას დედის მხრიდან

ნათესავები არა ჰყავს.

— აჰა, გასაგებია-მეთქი.

— შვილს თუ ბრიდავდა, მამას დაინდობდა? — მკითხა მერე.

ავიჩეჩე მხრები. — რა გითხრა, აბა.

— არ დაინდობდა, ასეა, ახლა ამაში უკვე ეჭვი აღარ მეპარება, — სახეზე

სინანული გამოეხატა, — ტყუილა ვყოყმანობდით, ადრე უნდა გაგვეგორებინა.

— ამბობენ, რომ ნათესავებმა ომი გამოგიცხადეს.

გააქნია თავი. — ოცდაათი კასეტა გავუგზავნეთ. ნახეს და მოისმინეს, რას

აპირებდა და ჩამოყარეს ყურები.

— შეხვდით?

— მე შევხვდი, — თქვა და სიგარეტს მოუკიდა, — ცხვირ-პირი ჩამოსტიროდათ.

ასეთი რამე როგორ დააპირა, შეგვარცხვინაო. ტროკადეროს ქალიშვილს გადაეცით,
ბოდიშს ვუხდით მომხდარი ამბის გამოო. გულში რას ფიქრობენ, ეს კიდევ საკითხავია,
მაგრამ მოქცევით ასე მოიქცნენ. ასე რომ, ჯერჯერობით ჩვენ შორის მშვიდობააო.
 მერე დააცემინა, ცხვირი ცხვირსახოცით მოიწმინდა და — მგონი, გავცივდიო, —
თქვა.

— დალევ რამეს-მეთქი? — ვკითხე

— არაო, — კარის იქით პატარა მანუშაკას ველოსიპედი დაინახა და მკითხა, —

ეს ველოსიპედი ვისიაო?

— ბავშვი ვიშვილე-მეთქი.

გაიღიმა, — კარგიაო, — და თავისი შვილები გაიხსენა, ვაჟები ჰყავდა. — ერთი

ამერიკაში სწავლობს, მეორე — გერმანიაში, იმედი მაქვს, კარგ განათლებას მიიღებენ
და ნორმალური, ადამიანური ცხოვრებით იცხოვრებენო.

მიკვირდა, — ნუთუ იმის გარდა, რომ მათი გაგებით ოდესღაც სწორად მოვიქეცი,
სხვა არაფრის დანახვა არ უნდოდათ? იქნებ გულში რა მქონდა? არადა, არც
რომანოზას და არც ტოლიკას ჭკუა არ აკლდათ, მაგრამ ასეთი რამის გამო თავის
შეწუხებას არ აპირებდნენ და აშკარად თავისიანად მთვლიდნენ. მახსოვს, გავიფიქრე,
— იქნებ მართლა ამათიანი ვარ და ჯერ კიდევ ვერ მივხვდი-მეთქი. — მათი
მორალიდან გამომდინარე, ჩემთან ვალში იყვნენ და თავი ვალდებულად ჩათვალეს,
ფულით დამხმარებოდნენ და დამეხმარნენ. ეს მათი ღირსების საქმე იყო.

წასვლისას ტოლიკამ სავიზიტო ბარათი გამომიწოდა, — თუ რამე პრობლემა

გექნება, დამირეკე, იცოდე, მე და რომანოზა შენ გვერდით ვართო.

ჭიშკრამდე გავაცილე, იქ მხარზე ხელი კიდევ ერთხელ დამკრა, დააცემინა, ჩაჯდა

ჯიპში და წავიდა.

მერე მთელი ათი წუთი ვიდექი ეზოში და ვწყნარდებოდი.

კიბე რომ ავიარე, კართან ფინია დამხვდა, კუდს კეთილად აქიცინებდა. — რას
ვერჩი ამას? — გავიფიქრე, გადავუსვი თავზე ხელი და სახლში შემოვუშვი.

შემოვიდა თუ არა, მაგიდას შემოურბინა და უკანა ფეხებზე ჩაცუცქდა. ავყვირდი,

მაგრამ ყური არ მიგდო. თავის პატარა ტანთან შედარებით, იმდენი ქნა, გასაკვირი
იყო.

— ამიტომ მოხვედი-მეთქი? — წავავლე კისერში ხელი, გავედი გარეთ და კიბის

თავიდან ეზოში მოვისროლე. მაინცდამაინც არ სწყენია, წამოხტა და კუდი ააქიცინა.

უკან რომ შემოვბრუნდი, გავჩერდი. დაბლა, იატაკზე, მძღნერის გროვა ყარდა,

ზემოთ, მაგიდაზე, ჩანთა იდო ფულით. — ვიდექი, ვუყურებდი და ვიგრძენი, კიდევ
უფრო გამიფუჭდა გუნება. თმაგათეთრებული ტროკადერო დამიდგა თვალწინ და
მაშინ პირველად დავუსვი ჩემს თავს შეკითხვა: — სწორად მოვიქეცი? იქნებ ჯობდა,
რომ დამენდო ეგ ნაბოზვარი-მეთქი?
 მეორე დღეს წვიმდა, მესამე დღეს, საღამოს, თოვლი წამოვიდა და ზამთარი
დაიწყო.

მანუშაკას სახლის რემონტი რომ დამთავრდა, დავიარე ცარიელი ოთახები და

კმაყოფილი დავრჩი, კარგი ნამუშევარი იყო, ნაკლი ვერ ვუპოვე. მერე ჭიშკართან
გულზე ისეთი სევდა შემომაწვა, იდაყვით კედელს მივეყრდენი, — არ წავიქცე-მეთქი,
— და თვალებზე ცრემლები მომადგა. მივხვდი, იქ, იმ ჩვენს ძველ უბანში აღარ
მინდოდა ცხოვრება. ეს არ იყო გამოსავალი, საკუთარ თავს როგორ გინდა, რომ
გაექცე? მაგრამ რა მექნა, სხვა გზა არ ჩანდა.

63

მდინარის გაღმა, მატარებლის ლიანდაგების იქით, ორსართულიანი სახლი

ვიყიდე, დიდი ეზოთი. ისევ ის სამშენებლო კომპანია დავიქირავე და სახლი
მთლიანად გადააკეთეს. ეზოს მაღალი აგურის კედლები შემოავლეს და რკინის
ლურჯად შეღებილი ჭიშკარი დაკიდეს. გაზაფხულის მიწურულისათვის, იქ
საცხოვრებლად რომ გადავედით, ჭიშკართან ასკილის ბუჩქი აყვავებული დაგვხვდა.

თამაზას პირველი სტუმრობა დრამატული გამოდგა. იქაურობას დაჭყეტილი

თვალით გადახედა, გაფითრდა და სანამ გულის შეტევა დაეწყებოდა, მოასწრო და
შეაგინა ხაიმას, — ეს რამდენი ფული მოუცია, მე მაგის ასე და ისეო.

საავადმყოფოში მთელი კვირა იწვა, ბოღმამ გაუარა და აზრები გამოეცვალა.

მკურნალობის საფასური მე გადავუხადე, რომ გამოვიდა, მესტუმრა, მადლობა
გადამიხადა და მეორე სართულის დათვალიერება მოინდომა, — მაშინ ვერ
მოვასწარი, მაინტერესებსო.

არ მივეცი ნება, — არა მგონია, ეგ შენი ჯანმრთელობისათვის სასარგებლო იყოს-

მეთქი.

ყბაში რომ მოვარტყი და კიბეზე დავაგორე, იმის მერე ქიტიას დუქანი აღარ
უხსენებია, დავიწყებული ჰქონდა, მაგრამ ახლა მე გავახსენე: — ვაპირებ, ის
დანგრეული შენობა გამოვისყიდო და აღვადგინო. მერე გავხსნათ სასაუზმე, საქმეს
შენ გაუძეხი და მოგება გავიყოთ-მეთქი.

გაუხარდა, — კაცი ხარო!

მშენებლობა რომ დაიწყო, სულ იქ იყო, მუშებს თავზე დასტრიალებდა, —

მიფუჩეჩებას ადგილი არა ჰქონდესო, — აფრთხილებდა და იშვიათად სვამდა.
ბოლოს ერთი ოსი მზარეული იპოვა, მოილაპარაკეს და რაც საჭირო იყო
სასაუზმისათვის, მაცივრით დაწყებული და სამარილით დამთავრებული, ყველაფერი
იყიდეს. ბოლოს პროდუქტის შესაძენად ოთხასი ლარი კიდევ მივეცი და დავიწყე
ლოდინი, რა მოხდებოდა.

პირველი თვე სამასი ლარის ზარალით დაამთავრეს. საქმის გაგრძელებას ფული

სჭირდებოდა, მოვიდა თამაზა და მთხოვა. არაფერი არ მიკითხავს. ავიღე და მივეცი.
სამაგიეროდ, მზარეული დავიბარე, — რა არის მიზეზი, რატომ მიდის თქვენი საქმე
ცუდად-მეთქი?

— ნისიაზე აჭმევს ხალხს, — მითხრა შეწუხებულმა, — მთელი რვეული გავავსე

მოვალეების სახელებითა და გვარებითო.

მეორე თვეშიც დაახლოებით იმდენი იზარალეს. ისევ გავუმართე ხელი, მაგრამ

გავაფრთხილე, — ამით მორჩა, გაქაჩავ — გაქაჩავ, არა და, უშენოდ გავაგრძელებ
მაგ საქმეს-მეთქი.

ეს არ ესიამოვნა, ფული გამომართვა და ისე წავიდა, მადლობაც არ უთქვამს.

მერე მთელი კვირა სმაში და ღრეობაში გაატარა. სასაუზმე უბნის ლოთებით იყო
სავსე, აქებდნენ და ადიდებდნენ თამაზას და ისიც ბედნიერად გრძნობდა თავს.
მზარეული ყოველ საღამოს მირეკავდა, — აქცევს ეს კაცი აქაურობას, იქნებ რამე
იღონოთო. — მაგრამ მე ხელი ჩაქნეული მქონდა, — ბარემ მოვითმენ, ის ფული
რამდენ ხანს უნდა ეყოს-მეთქი?

ბოლოს რომ გავიგე, ელექტროღუმელი გაყიდა და მაცივრის კლიენტს ეძებდა,

ჩემი მძღოლი ორი მუტრუკის თანხლებით მივიდა იქ, ლოთები კინწისკვრით
გამოყარეს გარეთ, აღშფოთებული თამაზაც ზედ მიაყოლეს და კარს ახალი ბოქლომი
დაადეს.

მეორე საღამოს მზარეულმა მნახა და მთხოვა, — იქნებ სასაუზმე მომაქირავოთ,

თვეში ათას ლარს გადაგიხდითო. — არც დავფიქრებულვარ, ისე დავთანხმდი.

თამაზა დიდხანს არ ჩანდა. ერთ დღეს ჭიშკრიდან დარეკა ზარი. დავინახე

ეკრანზე და შემოვუშვი. ბრუტიანი თვალი ჩალურჯებული ჰქონდა, დასვრილი და
დაკუჭული ტანსაცმელი ეცვა. მოვიდა და მომესალმა. ლეღვის ხის ძირში ვიჯექი
მაგიდასთან. შემოდგომის თბილი საღამო იდგა, ნაყოფი უკვე დამწიფებული იყო და
ჰაერში ფუტკრების ბზუილი ისმოდა. — რა გინდა-მეთქი?

— არა ვარ შენთან მართალი, თუ შეგიძლია, მაპატიეო, — ხმაც ჩახრინწული

ჰქონდა.

— მიპატიებია-მეთქი.

სკამი არ შევთავაზე. რა ექნა, იდგა და უხერხულად იშმუშნებოდა.

— კიდევ რა გინდა-მეთქი? — ვკითხე ცივად.

— მშია, — მიპასუხა.
 მოსამსახურე ქალმა მოუტანა საჭმელი. რომ დანაყრდა, გუნება გამოუკეთდა. —
იქნებ ასი გრამი არაყი მომიტანონო, — მთხოვა.

მოვატანინე.

— ეს ნამდვილ მეგობრობას გაუმარჯოსო, — გადაკრა, ჭიქა მაგიდაზე დადგა,

საღ თვალში სითბო ჩაუდგა და მითხრა, — ის ფული ისე გაბღენძილმა მომეცი, თავი
შეურაცხყოფილად ვიგრძენი, იმიტომ მოვიქეცი ასე. შენ ხომ იცი, მე თავმოყვარე კაცი
ვარ, არ მიყვარს, როცა პატივს არა მცემენო.

— თვალზე რა მოგივიდა-მეთქი?

— პირველად ხედავო?

— ვინ ჩაგილურჯა-მეთქი?

— ეგ არ არის შენი საქმეო.

მექისისა და პარიკმახერისათვის ფული მივეცი და მანქანით გოგირდის აბანოში

გავუშვი. მეორე დღეს ახალი ტანსაცმელი ვუყიდე. მერე ჩემს ნაცნობ
სტომატოლოგებთან მივიყვანე, გასინჯეს, ზომები აუღეს და ათი დღის შემდეგ ძვირად
ღირებული კბილები ჩაუსვეს. ძალიან კმაყოფილი მოვიდა ჩემთან, სარკეში ჩაიხედა
და სერიოზულად მკითხა: — რას მირჩევ, ცოლი ხომ არ მოვიყვანოო?

ის თავისი ნახევრად სარდაფი გავურემონტე. გათბობა დავაყენებინე. ახალი ავეჯი

და დიდი ტელევიზორი ვუყიდე, ბოლოს ვუთხარი, — ყოველი თვის ოც რიცხვში
მოხვალ და ხუთას ლარს მიიღებ, მაგრამ თუ მეტს მოითხოვ, ამასაც დაკარგავ-მეთქი.

გარეთ ციოდა, ზამთარი იყო. ჩვენ ბუხართან ვისხედით და ჩაის ვსვამდით.

— დიდი მადლობაო, — მითხრა დამარცვლით. შევატყვე, ეცოტავა.

გავბრაზდი, — ღორი ხარ-მეთქი.

— რომელია ჩვენ შორის ღორი, ეს კიდევ საკითხავიაო.

იმ ღამით ჭაღარა კაცი დამესიზმრა ზემოთ აპრეხილი ულვაშებით. ქართულად

ეცვა. წინ ხანჯალი ეკიდა, გვერდზე, მარჯვენა მხარეს, მაუზერი, ხის კაბურით. — არა
გრცხვენიაო? — მითხრა მკაცრად.

— რისი-მეთქი?

— დაფიქრდი და მიხვდებიო.

დავფიქრდი, მაგრამ ვერაფერს ვერ მივხვდი.

— თქვენ ვინ ბრძანდებით-მეთქი?

— ბაბუაშენი ვარო.
 — დარწმუნებული ხართ? ხომ არ გეშლებათ-მეთქი?

— დარწმუნებული ვარო.

— ასეთი გაბრაზებული რატომა ხართ-მეთქი?

— ათას ცხრაას ოცდაოთხ წელს ნაბოზვარმა კომუნისტებმა დამხვრიტეს, შენ კი

ეს ყველაფერი ფეხებზე გკიდიაო.

ვერაფერი ვერ ვთქვი.

— გონს მოეგეო! — მიბრძანა. მერე უცებ ცხენზე აღმოჩნდა, ცხენი — მატარებლის

ვაგონის სახურავზე, დაიძრა მატარებლის გრძელი შემადგენლობა და იმან ვაგონების
სახურავებზე გააჭენა ცხენი და ბოლოს ორთქლმავლის ორთქლში გაქრა.

მე ბაბუაჩემის ფოტო არასოდეს მინახავს, ასე რომ, გადაჭრით ვერ ვიტყოდი, ის

კაცი მართლა ბაბუაჩემი იყო თუ არა. მაგრამ იმ სიზმარმა თავისი მაინცა ქნა. არ
დამვიწყებია და სახელმწიფომ კანონი რომ მიიღო მიწის საკუთრების შესახებ, წავედი
კახეთში და იმ მამულებიდან, თავის დროზე ბაბუაჩემს რომ ეკუთვნოდა, ასი ჰექტარი
მიწა შევიძინე. მაგრამ ეს ბევრად უფრო გვიან მოხდა, ქვეყანა კიდევ ერთხელ რომ
გადაბრუნდა და ახალი წესრიგი დამყარდა, მანამდე კი ბევრმა წყალმა ჩაიარა.

სურენა ქალაქში კერძო კლინიკაში გადმოვიყვანე სამკურნალოდ. კლინიკას

გერმანელი ფსიქიატრები კურირებდნენ.

— მორჩენით ეგ არ მორჩება, — მითხრეს, რომ გასინჯეს მერე, — მაგრამ

აგრესიულობას მოვუხსნით, საშიში აღარ იქნება, არც სხვისათვის და არც თავისთვისო.

სამი თვის თავზე მივედი და ვნახე. ჩემი გამოჩენა გაუხარდა, ადრინდელთან

შედარებით, ბევრად უკეთ გამოიყურებოდა. დამშვიდებული და მოსუქებული მეჩვენა.
თავიდან დალაგებული და ნორმალური კაცის შთაბეჭდილებას ტოვებდა და ეს
მიხაროდა, მაგრამ ბოლოში მაინც თავისებური გამოურია, დაახეთქა, — დიდი თეთრი
გველი გავჟიმეო, — რომ შეხედა, სახე შემეცვალა, — ხო, რა იყო, ქალიშვილი
აღმოჩნდაო.

მანუშაკას შესახებ არც თვითონ უკითხავს რამე და არც მე მითქვამს. წამოსვლა

რომ დავაპირე, შემომჩივლა, — წვერის მოშვებას ვაპირებ, მაგრამ არ მანებებენ, ორ
დღეში ერთხელ მპარსავენო.

თითქმის ერთი წელი დაყო იქ. ბოლოს რომ მივაკითხე, ექიმებმა მითხრეს, —
ახლა ჯობია, ცხოვრების ჩვეულებრივ პირობებს დაუბრუნდეს, ოღონდ წამლები უნდა
სვას და ორ თვეში ერთხელ მოიყვანოთ აქ, ჩვენთან, მისი ფსიქიკური მდგომარეობა
რომ გავაკონტროლოთო.

წამოვიყვანე და პირველ სართულზე მივუჩინე ოთახი.

— ეს ვისი სახლიაო? — მკითხა.

 — ჩემია-მეთქი.

— კარგი სახლიაო.

მერე პატარა მანუშაკა შევახვედრე. — მანუშაკას შვილიშვილია-მეთქი. — თავი

დამიქნია, — მახსოვს ეგ ბავშვიო. მთელი კვირა ჩუმად იყო, გაიტანდა სახლის უკან
სკამს და იჯდა იქ. მოსამსახურე ქალი რომ დაუძახებდა, მორჩილად წამოდგებოდა,
შეჭამდა საჭმელს და ისევ უკან ბრუნდებოდა.

— მანუშაკა როდის მოკვდაო? — მკითხა ერთი კვირის თავზე.

— რა იცი, რომ მოკვდა-მეთქი?

— აბა, ეგ რომ ცოცხალი იყოს, სხვაგან რა უნდა, აქ იქნებოდაო.

— ორი წელი გადის-მეთქი.

მერე საქმე გაიჩინა, ხმელი ფოთლების შეგროვება დაიწყო. აგროვებდა და

წვავდა. ეზოდან გასვლა არ უყვარდა, ქუჩა აშინებდა. ბავშვი თუ აუზში ჩავიდოდა
საცურაოდ, მიატოვებდა ყველაფერს, იდგა და დაძაბული სახით უყურებდა. რომ
ვკითხე, — ასე რატომ იქცევი-მეთქი? — მიპასუხა, — მეშინია, არ დაიხრჩოსო. —
თვითონ ბანაობა არ უყვარდა, მარტო მაშინ ჩადიოდა აუზში, როცა დაცლილი იყო,
ხმელ ფოთლებს აგროვებდა.

თავისი ძველი სახლის ნახვა რომ შევთავაზე, ასე მიპასუხა, — არ მიყვარს ეგ

სახლი, მანდ ეშმაკები მშობიარობენო. — არ წამომყვა.

სასაფლაოზე სულ ერთხელ იყო, — ესე იგი, ყველანი ერთად არიანო, —

შემოუარა საფლავებს, გაჩერდა და თითი გაიშვირა, — ის ვისი საფლავიაო?

— ეგ მანუშაკას ქალიშვილია, პატარა მანუშაკას დედა, სოფლიდან

გადმოვასვენეთ-მეთქი.

საერთო მოაჯირს ხელი გადაუსვა, — ეს რა, მარმარილოაო? — დაინტერესდა.

დავუქნიე თავი, — მარმარილოა-მეთქი.

— ტყუილა არ გაჭმევდა ბავშვობაში დედაჩემი ტოლმას, დაუფასდაო. — მერე

ჩაფიქრდა და აგრესიული გახდა. — ხო, მაგრამ ამის შესახებ თვითონ ხომ არაფერი
იცის? ისე, სიმართლე თუ გინდა, რომც იცოდეს, ალბათ სულაც ფეხებზე დაიკიდებდა,
აბა, რაში სჭირდება ეს ყველაფერი? ეგ შენ ტკბები ჩუმად გულში, აი, რა კაცი დავდექი
ქვეშაფსია ნაბიჭვარი, აი, როგორ ვიხდი სიკეთისათვის სამაგიეროსო. — კიდევ უფრო
დაიძაბა და შემაგინა, — შენი ასე და ისე, დიდი დამპალი ვინმე ხარო.

კი მეწყინა, მაგრამ რა უნდა მეთქვა. მანქანაში რომ ჩავსხედით, დამემუქრა, —

იცოდე, აქ აღარ მომიყვანო, თორემ აგურით თავს გაგიხეთქავო.
 სახლში რომ მოვედით, თავისი ოთახის ფანჯრები დაამტვრია. დავრეკე
კლინიკაში და ნახევარ საათში სამი სანიტარი და ექიმი მოვიდა. ექიმმა მითხრა, —
სასაფლაოზე არ უნდა წაგეყვანათ, როგორც ჩანს, განცდებს ვერ მოერია და
განერვიულდაო.

მთელი თვე ცალკე პალატაში ჰყავდათ. ძალიან ძვირიან, ახალ წამლებს

ასმევდნენ. პატარა მანუშაკა, აღმზრდელთან ერთად, კვირაში ორჯერ აკითხავდა. —
დავმეგობრდითო! — მითხრა.

ბოლოს, უკან რომ მოიყვანეს, მოვიდა და ბოდიში მომიხადა, — თუ რამე

გაწყენინე, მაპატიეო.

სახტად დავრჩი.

ცვლილება მოსამსახურე ქალმაც შეამჩნია, — ბევრად საღად გამოიყურება, თუ

ყურადღება მიაქციეთ, ხელებიც აღარ უკანკალებსო.

სამი თუ ოთხი წლის იყო სურენა, თავისი სახლის წინ მაწანწალა ძაღლმა მუცლის
ქვემოთ რაც ჰქონდა, ყველაფერი ძირში რომ მოაჭამა. იმის მერე ხორცის პატარა
ნაგლეჯით ფსამდა. — ის დღე დაიქცეს, მაშინ შეშინდა და შეირყა, ტვინი აერიაო, —
წუხდა სუსანა დეიდა.

ალბათ ასეც იყო.

ბავშვს იმ დროისათვის უკვე ორი ხნიერი ქალი მეურვეობდა. ერთის შესახებ

თქვენ უკვე იცით, მეორე პროფესიით ინგლისური ენის სპეციალისტი იყო და ბავშვის
აღზრდასა და განათლებას უძღვებოდა. არც იმას არა ჰყავდა არავინ ამ ქვეყანაზე და
ისიც ჩვენთან ცხოვრობდა. არ ვიცი, მართლა ასე ფიქრობდნენ, თუ უნდოდათ, რომ
ჩემთვის ესიამოვნებინათ, ორივე ერთსა და იმავეს გაიძახოდა, — გენიალური
ბავშვიაო! — ღმერთმა ქნას, ასე იყოს-მეთქი, — ვფიქრობდი.

ერთი წლის განმავლობაში პედაგოგები სახლში მოდიოდნენ და ხუთ საგანში

ამეცადინებდნენ. მერე უკვე ამერიკულ სკოლაში შევიყვანე, მეორე მსუბუქი მანქანა
ვიყიდე, აისორი მძღოლი ავიყვანე სამუშაოდ და იმასაც ბავშვი, ქალებთან ერთად,
მიჰყავდა და მოჰყავდა, სკოლა იქნებოდა, თეატრი თუ რამე სხვა ღონისძიება, სხვა
არაფერი ევალებოდა.

მანუშაკასა და მექუდე ნესტორას სახლები გაქირავებული მქონდა. იმ წლებში

კიდევ თორმეტი ეზოიანი სახლი ვიყიდე ძალიან იაფად. ის სახლები კარგად
გავარემონტე, კარგი ავეჯით გავავსე და ისინიც გავაქირავე. ჩემი მდგმურები
ძირითადად უცხოელები იყვნენ. გადასახადების გადახდის შემდეგ, თვეში ოცდაორი
ათას ხუთასი დოლარი მრჩებოდა. ასე რომ, რაც დავხარჯე, ორ წელიწადში სუფთად
ამოვიღე.

მთელი ჩემი ფული ნაწილ-ნაწილ გადავიტანე თურქეთში და იქ ამერიკულ და

გერმანულ ბანკებში პროცენტიან ანაბრებზე დავდე. იმ წლებში ჩემი წლიური
შემოსავალი საშუალოდ ორას ოთხმოცდაათი ათას დოლარს შეადგენდა, ეს მაშინ,
როცა ხარჯები სამოცი ათასს არ აღემატებოდა.

64

ერთი პატარა რესტორნის ადმინისტრატორი ქალი დამიმეგობრდა. ჩემზე

თხუთმეტი წლით იყო უმცროსი. კვირაში ხან ერთხელ, ხან ორჯერ ვხვდებოდით
ერთმანეთს. ზედმეტი შეკითხვების დასმა არ უყვარდა და ეს მომწონდა. ძალიან
ყურადღებიანი და მზრუნველი იყო. როგორც ქალსაც არა უშავდა. ჩემზე ბევრად
განათლებული იყო და ამ უპირატესობას დელიკატურად ფუთავდა, მაგრამ ბოლოს
რომ გამოვუცხადე, — ცოლის თხოვას არ ვაპირებ-მეთქი, — და მერე ამაში
საბოლოოდ დარწმუნდა, დავშორდით ერთმანეთს. იცოდა ჩემი სიმდიდრის შესახებ
და რა ექნა, თავისას ცდილობდა. აბა, ჩემი ასაკისა და გარეგნობის კაცი რა ფეხებად
უნდოდა?!

ხაიმამ მოსკოველ დეტექტივებთან დამაკავშირა, ფული გადავურიცხე და

რუსეთში დედაჩემს დაუწყეს ძებნა. მაგრამ არაფერი გამოუვიდათ, ვერც ცოცხალს
მიაკვლიეს და ვერც მკვდარს. ექვსი თვის მერე ჯგუფის უფროსმა დამირეკა და
მითხრა, — ვწუხვართ, მაგრამ ძებნა უნდა შევწყვიტოთ, აზრი აღარა აქვსო.

— მაშინ იქნებ ეს კაცი მაინც იპოვოთ-მეთქი, — და იმ ჩემი მეგობარი რუსის

სახელი, მამის სახელი და გვარი ჩავაწერინე, — ლენინგრადში დაიბადა,
რამდენიმეჯერ იჯდა ციხეში, ცოლი ადრე მოუკვდა და ქალიშვილი დარჩა-მეთქი.

— შევეცდებითო.

ერთი კვირის მერე დამირეკეს და შემატყობინეს, რომ ის ჩემი მეგობარი რუსი

აღარ იყო ცოცხალი, ათი წლის წინ გარდაცვლილა კუჭის კიბოთი. რაც შეეხება მის
ქალიშვილს, ის ქალაქ ორეხოვო-ზუევოსთან ახლოს, პატარა დაბაში ცხოვრობდა და
საავადმყოფოში მედდად მუშაობდა. მისამართი და ტელეფონის ნომერი ფაქსით
გადმომიგზავნეს.

მეც დავურეკე, მივესალმე და ვუთხარი: — მამაშენის ძველი მეგობარი ვარ-მეთქი.

— მამაჩემს მეგობრები არ ჰყავდაო, — მიპასუხა ცივად.

— ცდები-მეთქი.

— კამათს არ ვაპირებ, რა გნებავთო?

— ფული მინდა, გაჩუქო-მეთქი.

გაეცინა. — რამდენი უნდა მაჩუქოთო?

 — ასი ათასი დოლარი-მეთქი.

— რამდენიო?

გავუმეორე.

— საიდან რეკავთო?

ვუთხარი.

— მანდ ეგეთი მოწყენილობაა, რომ ასეთი სისულელეებით ერთობითო?

— ეს ფული არაფერია იმასთან შედარებით, რაც მამაშენმა ჩემთვის გააკეთა,

სიკვდილს გადამარჩინა-მეთქი.

ვიგრძენი, დაიძაბა. — ხოო?! — თქვა.

— ჩვენ ციმბირის საპატიმრო ბანაკში გავიცანით ერთმანეთი. შენ შესახებ ბევრს

მიყვებოდა, ძალიან ენატრებოდი, ერთხელ მე ვცადე და შენი სახე რვეულის
ფურცელზე ნახევრად დამწვარი ფოტოდან გადავხატე, იმ ნახატს მერე სულ
გულისჯიბით დაატარებდა-მეთქი.

— ის ქართველი თქვენა ხართო? — მკითხა შეცვლილი ხმით.

— მე ვარ-მეთქი.

— ის ნახატი მე მაქვსო.

— ახლა ამ ფულს თუ მიიღებ, მადლობელი დავრჩები. მინდა, მამაშენის ხსოვნას

ვცე ამით პატივი-მეთქი.

— სიამოვნებით, მაგრამ როგორო? — აშკარად გამოცოცხლდა.

— შენი ბანკის ანგარიშის ნომერი ჩამაწერინე-მეთქი.

— აქ ბანკში ამდენი ფული რომ გამოჩნდეს, ცოცხალს ვინ დამტოვებს, ალბათ

არ იცით, აქ რა ხდებაო.

— მაშინ, იქნებ ჩამოხვიდე საქართველოში-მეთქი?

იმ დროს რუსეთსა და საქართველოს შორის სავიზო რეჟიმი ჯერ კიდევ არ იყო

შემოღებული და ერთი კვირის შემდეგ ყოველგვარი გართულების გარეშე
ჩამოფრინდა. აეროპორტში დავხვდი, მივიყვანე სახლში და მეორე სართულზე ოთახი
მივუჩინე. — რამდენ ხანსაც მოისურვებ, დარჩი-მეთქი.

ჩემი დახატული სურათი მაჩვენა, — ეს დამიტოვა, ქარვის მუნდშტუკი და რკინის

პორტსიგარი. ძალიან გვიჭირდა, თავი ძლივს გაგვქონდაო.
 თამაზამ რომ ნახა, შუბლზე ოფლმა დაასხა, გაიქცა და საღამოსათვის გაპარსული
და გამოპრანჭული დაბრუნდა. ყელზე ჭრელი კაშნე ჰქონდა შემოხვეული. შევხედე და
გამეცინა.

— კარგს იზამ, თუ დამეხმარები, — მითხრა სერიოზული სახით და ბრუტიანი

თვალი თითებით მოისრისა, — ეს თვალი მინდა, რომ გავისწოროო.

— გაიგე, ოპერაცია რა ჯდება-მეთქი.

— დიდი მადლობა, გავიგებო.

ქალს თავზე დასტრიალებდა, მთელი ქალაქი დაატარა, ყოველ საღამოს

ჩვენთან იყო, ზომიერად სვამდა და ცდილობდა, რაც შეიძლება გალანტური
ყოფილიყო. ცუდად არ გამოსდიოდა. ბოლოს მითხრა, — ვგიჟდები რუსის ქალებზე,
ეს აქაა და რას იტყვი, ბარემ ცოლად ხომ არ მოვიყვანოო?

— ეგ არც ისეთი სულელი ჩანს, შენ რომ წამოგყვეს-მეთქი.

— დიდი მადლობაო.

— თან მაგას კაცი ჰყავს, ყოველ საღამოს ტელეფონზე ელაპარაკება-მეთქი.

— ტყუიო, — გაღიზიანდა.

— ის კაცი ჩამოსვლას აპირებს და შენი თვალით ნახავ-მეთქი.

— არა მჯერაო, — ასე კი თქვა, მაგრამ აშკარად მოიწყინა.

ის კაცი რომ ჩამოვიდა, თავიდან ცოტა უნდოდ გვათვალიერებდა, მაგრამ მერე

მიხვდა, საეჭვო არაფერი ჰქონდა და გუნება გამოუკეთდა. ორმოც წელს მიღწეული,
საკმაოდ სიმპათიური, ჯანიანი კაცი იყო, ისეთი, არაფერი რომ არ უკვირთ, ომშიც
ნამყოფი იყო და ციხეშიც. — აწი მშვიდობიან ცხოვრებას ვაპირებ, ამბობენ, რომ ცუდი
არაა, მინდა, ვცადო, შეიძლება, მომეწონოსო. — ოჯახის შექმნა ჰქონდათ
გადაწყვეტილი. — რომ დავბრუნდებით, ქორწინებას ოფიციალურად
გავაფორმებთო.

გამომშვიდობებისას ქალს ყოველი შემთხვევისათვის ვუთხარი: — მე რუსეთში

სერიოზული მეგობრები მყავს, ასე რომ, იცოდე, თუ ვინმე შენს დაჩაგვრას
მოინდომებს, ვინც უნდა იყოს, ბოლოს მწარედ ინანებს-მეთქი.

კაცს გაეცინა, — ვინ უნდა დაჩაგროს? აბა, მე რას ვაკეთებ, მაგის უფლებას ვის
მივცემო.

თამაზამ დრო უშოვა, — ეს, ძმაო, შენც გეხება, ჩვენ არც ციხე გვიკვირს და არც
სროლა, ასე რომ, შენს საქციელებს დაუკვირდი, არაფერი შეგეშალოსო. — ეს ისე
დამაჯერებლად და ღირსების სრული შეგრძნებით უთხრა, ტროკადერო გამახსენდა.
 კაცს ისევ გაეცინა, — მაგისი დარდი არ გქონდეთ, მასეთი რამე არც იფიქროთო.
— არ იყო ცუდი კაცი.

ისინი რომ წავიდნენ, თამაზას ვკითხე, — გაიგე, რა ჯდება შენი თვალის

გასწორება-მეთქი?

— არა, ასეც მშვენივრადა ვგრძნობ თავს, წვალებად არ ღირსო.

ექვსი თვის მერე იმ ქალმა დამირეკა და მომიკითხა, მითხრა, — ვიქორწინეთ,

პურის პატარა ქარხანა და ორი მაღაზია ვიყიდეთ, — კმაყოფილი იყო, — საქმე იმაზე
ბევრად უკეთ მიდის, ვიდრე ველოდითო.

მახსოვს, ლაპარაკს რომ მოვრჩი, ჭიშკარს ფოსტალიონი მოადგა, გაზეთები და

ჟურნალები მოიტანა და გვითხრა, — ქალაქში არეულობა დაიწყოო.

65

ის არეულობა მერე ორი თვე გაგრძელდა და ბოლოს ახალი მთავრობის

მოსვლით დამთავრდა. ახალმა მთავრობამ კანონიერ ქურდებსა და კრიმინალურ
ავტორიტეტებს ომი გამოუცხადა. შეიარაღებული ბანდები გაფანტეს. პოლიციაში
ხალხი გამოცვალეს. ისე წავიდა საქმე, რომ ერთი წლის თავზე ღამით ქუჩაში გასვლა
საშიში აღარ იყო. ქალაქი გამოცოცხლდა და უძრავ ქონებაზე მოთხოვნილება გაჩნდა.
იმ დროისათვის ჩემი სახლების ფასი, პირვანდელთან შედარებით, სამჯერ გაიზარდა
და მილიონ რვაასი ათას დოლარს მიაღწია.

რომანოზა და ტოლიკა საქართველოდან გაქრნენ. ამბობდნენ, მალე

ბორკილებით ჩამოიყვანენ, ძველ ცოდვებს მოჰკითხავენ და დღის სინათლეს
მოანატრებენო. მაგრამ მსგავსი არაფერი მომხდარა. ერთ დღეს კი მთელმა ქვეყანამ
ტელევიზიით ნახა, ფრაკებში გამოწყობილები, როგორ უსხდნენ სუფრას და
ილხენდნენ მთავრობის ახალ წევრებთან და დეპუტატებთან ერთად.

ესე იგი, როგორც ქუხს, ისე არ წვიმს-მეთქი, — გავიფიქრე.

საქმე იმაში იყო, რომ ტროკადეროს ქალიშვილი გათხოვდა ლონდონელ

ლორდზე. ამ ამბის შესახებ მაშინ ერთმა ყვითელმა გაზეთმა ასეთი რამე დაწერა:
„ჯიბეგაფხეკილმა, მშიერმა ლორდმა მილიარდი დოლარის პატრონი ობოლი გოგო
მოიყვანა ცოლადო“.

თბილისში უზარმაზარი ქორწილი გადაიხადეს. ლორდი, როგორც ადამიანის

განსაკუთრებული ნაირსახეობა, ქართველებში დიდ ინტერესს იწვევდა. გაზეთები და
ჟურნალები ახლად დაქორწინებულებისა და მათი სტუმრების ფოტოებით იყო
გადაჭრელებული. ტელევიზიების წამყვანები გაბადრული სახეებით უკეთებდნენ ამ
ღირსშესანიშნავ მოვლენას კომენტარებს. ვეძებდი, მაგრამ ხაიმას ვერც ეკრანზე და
ვერც ფოტოზე ვერსად მოვკარი თვალი. როგორც მერე გავიგე, ქორწილს არ
დასწრებია.

ამ ყველაფერმა თამაზას საკმაოდ საინტერესო იდეა გაუჩინა, — ინგლისის

დედოფალს ქმარი ჰყავსო? — მკითხა.

— რაში გაინტერესებს-მეთქი?

— მე რომ ეგ დედოფალი როგორმე ცოლად მომაყვანინა, აი, მაშინ ნახავდი შენ

ქართველების სიხარულსო.

— მარტო ქართველების? ინგლისელები ბედნიერებისაგან ხომ ჭკუიდან

გადავიდოდნენ-მეთქი.

იმ გახმაურებული ქორწილიდან ექვსი თვის თავზე ორი ახალგაზრდა კაცი

მოადგა ჩემს ჭიშკარს, ლურჯი პიჯაკები ეცვათ და შავი ჰალსტუხები ეკეთათ. ერთი
ცნობილი ჩინოვნიკი ახსენეს, — თქვენი სახლი, საბურთალოზე რომ გაქვთ, ლისის
ტბის გადასახვევთან, ნახა და ძალიან მოეწონაო.

— არა ვყიდი-მეთქი.

იმან, უფრო მაღალი რომ იყო, გაიკვირვა, — ვინ გითხრა, რომ ყიდვას
აპირებსო?

— შენ რა, მართლა ასეთი ბრიყვი ხარო? — დაინტერესდა მეორე.

— რა ხდება-მეთქი?

— უნდა აჩუქო, ყოველგვარი გატრაკების გარეშე, — ბოლობოლო გამარკვია

იმან, უფრო მაღალი რომ იყო, — თორემ მერე მოგიწევს, გულით ეხვეწო, საჩუქარზე
უარი რომ არა თქვასო.

— აბა, აქედან დაითესეთ-მეთქი, — ბრაზი მომაწვა. ორივეს ერთნაირი,

დამცინავი ღიმილით მოებრიცათ ტუჩები, — კიდევ გნახავთო, — დამპირდნენ და
წავიდნენ.

გავიდა სამი დღე და დილით მძღოლმა დამირეკა, — თავს შეუძლოდა ვგრძნობ,

დღეს ვერ მოვალო. — იმ დროისათვის მე უკვე მართვის მოწმობა აღებული მქონდა
და მანქანას საკმაოდ კარგად ვატარებდი. — არა უშავს, პრობლემა არ არის-მეთქი.
— თორმეტი საათისათვის ადვოკატს უნდა შევხვედროდი. მივუჯექი საჭეს და დავეშვი
დაღმართზე. სანამ ხიდზე გადავიდოდი, შავი ჯიპი გადამიდგა წინ. იქიდან ერთი ქალი
და ორი ახალგაზრდა კაცი გადმოვიდნენ. კაცები ვიცანი, ის ნაბიჭვრები იყვნენ, სამი
დღის წინ რომ მესტუმრნენ. ბოროტად იღიმებოდნენ.

საბუთები მაჩვენეს, — სახელმწიფოს უშიშროების სამსახურის დეპარტამენტიდანა

ვართო.
 მანქანა გაჩხრიკეს და უკანა სავარძლის ქვემოთ ავტომატი „კალაშნიკოვი“
იპოვეს. თან, გამაჩერეს თუ არა, იმ წუთიდან ის ქალი ყველაფერს ვიდეოკამერით
იღებდა.

მივხვდი, მძღოლმა ჩადო ავტომატი მანქანაში და თვითონ თავი მოიავადმყოფა.

არადა, თითქოს ვმეგობრობდით, კარგი ურთიერთობა გვქონდა.

საძაღლეთში სამი დღის განმავლობაში ჩემით არავინ დაინტერესებულა. მესამე

ღამეს მანუშაკა დამესიზმრა, შეშფოთებული იყო, — ჯუდე, პატარა მანუშაკა წაიყვანე
და უკან არ მოიხედო, ისე გაიქეცი ამ ქვეყნიდანო. — ვარდისფერი ღამის პერანგი
ეცვა და ფეხშიშველი იყო.

დილით ადვოკატთან შეხვედრის უფლება მომცეს.

— გამომძიებელსაც ველაპარაკე და პროკურორსაცო, — მითხრა, — სახლი

სასწრაფოდ უნდა გადაუფორმოთ იმ ჩინოვნიკის ნათესავს, არა და, იარაღის
უკანონოდ ტარების გამო კარგა ხნით ჩაგსვამენო.

რას ვიტყოდი?! — თანახმა ვარ-მეთქი.

მერე ორი დღე იმ ნათესავს ველოდე. ბოლოს გვიან ღამით გამოჩნდა. ოცდახუთი
წლის ნაბიჭვარი იყო, ნიკაპზე ბლანჟეთი. სასმლის სუნი ასდიოდა. თან ნოტარიუსი
მოჰყვა, მსუქანი, სათვალიანი ქალი.

მიკარნახეს და დავწერე, რომ იმ სახლის საფასურად მივიღე ას ოცი ათასი

დოლარი, მოვაწერე ხელი და ფურცელი ნოტარიუსს მივაწოდე. იმან ზედ ბეჭედი
დაარტყა და შემახსენა, — ოცი პროცენტი, ოცდაოთხი ათასი დოლარი, სახელმწიფოს
უნდა გადაუხადოთო.

ეს ყაჩაღობა, იურიდიული მეთოდებით, პოლიციის უფროსის კაბინეტში ხდებოდა.

ისინი რომ წავიდნენ, მე საკანში დამაბრუნეს. მეორე საღამოს გამომძიებელმა მნახა,
— ჩვენც ხალხი ვართ, ჩვენც გვინდა ცხოვრება. ათი ათასი დოლარი უნდა მომიტანო,
თუ გინდა, რომ საბოლოოდ მორჩეს ყველაფერი და ამ საქმეს გაგრძელება არ
მოჰყვესო.

— ორი კვირა უნდა მაცალო-მეთქი.

დამიქნია თავი და ხელით კარისაკენ მანიშნა, — თავისუფალი ხარო. — ოცდაათი

წლის იქნებოდა. იმ ძაღლებს შორის, ვინც იქ ტრიალებდა, ასაკით ყველაზე უფროსი
ჩანდა. სახლის ჭიშკარს ტაქსით მივადექი. პატარა მანუშაკამ რომ დამინახა, ატირდა,
გული ამიჩუყდა და კინაღამ მეც ავტირდი. — დამშვიდდი, ყველაფერი რიგზეა-მეთქი.

იმ ღამით არ მძინებია, ვიჯექი გარეთ, ლეღვის ხის ძირში, გავყურებდი

ჩაბნელებულ ეზოს და ვფიქრობდი, — ეს ნაბოზვრები ასე იოლად არ შემეშვებიან,
წამართმევენ ყველაფერს და გამამათხოვრებენ-მეთქი. — უკვე ვიცოდი, რომ ის, რაც
მე გადამხდა თავს, არ იყო გამონაკლისი, ასეულობით ასეთ შემთხვევას ჰქონდა
ადგილი. მდიდარი კაცი მშიერ ქვეყანაში დაჭრილ მგელსა ჰგავს, რომელსაც
თავისიანები ირგვლივ შემოხვევიან, სისხლის სუნი სცემთ და შეჭმას უპირებენ.

ამ ყველაფერს ისიც დაემატა, რომ სამი დღის მერე გაზეთში წავიკითხე:

საქართველო რუსეთთან ხელშეკრულების გაფორმებას აპირებს კრიმინალთან
ერთობლივი ბრძოლის შესახებო. პროექტში იყო პუნქტი, რომელიც დამნაშავეების
ერთმანეთისათვის გადაცემას ითვალისწინებდა. ასე რომ, თუკი ვინმე ჩემს წარსულში
ქექვას დაიწყებდა, კარგი არაფერი მელოდა. რუსეთში ერთ დროს სამი მკვლელობის
გამო მიპირებდნენ გასამართლებას და, რად უნდა თქმა, თუ აღმოჩნდებოდა, რომ
ცოცხალი ვიყავი, ადვილად გამიხსენებდნენ. თეორიულად საფრთხე გაჩნდა და ეს
რომ გავაცნობიერე, იმ ძველისძველმა შიშმა მთელ ტანში დამიარა.

მეორე დილით მაკლერების ბიუროებს ჩამოვუარე, პარალელურად, ადვოკატმა

ათამდე გაზეთში მისცა განცხადებები სახლების გაყიდვის შესახებ. მდგმურებიან, ანუ
შემოსავლიან სახლებს ვყიდდი, რეალურ ფასზე ცოტა ნაკლებს ვაფასებდი, მაგრამ
მაინც მევაჭრებოდნენ. როცა ვატყობდი, რომ მართლა უნდოდათ ყიდვა და
ყოყმანობდნენ, ფასს კიდევ ვუკლებდი.

ერთ კვირაში იმ სახლის ჩათვლით, სადაც ვცხოვრობდით, ყველა სახლი

გავყიდე.

გადასახადების გადახდის შემდეგ, მილიონ ას ოცი ათასი დოლარი დამრჩა

სუფთად. რომ დამცლოდა, ბევრად უფრო ძვირად გავყიდდი, თუმცა სასაყვედურო
ნამდვილად არაფერი მქონდა.

ფული ახლად გახსნილი გერმანული ბანკის ფილიალში შევიტანე და იქიდან

თურქეთში, ჩემს ანგარიშებზე გადავრიცხე.

მერე ის დაპირებული ათი ათასი დოლარი ადვოკატის ხელით გამომძიებელს

გავუგზავნე. ასე ჯობდა, სიტყვა შევასრულე და დროებით მაინც დავიზღვიე თავი.

ბოლოს როცა ბარგის ჩალაგება დავიწყე, ჭიშკარს ის ნაბოზვარი მძღოლი

მოადგა.

— რა მექნა, სხვა გზა არა მქონდა, სამი შვილი მყავს. დამემუქრნენ, მკვლელობას
შეგტენით და დაგღუპავთო.

— შენი დანახვა აღარ მინდა-მეთქი.

დააქნია თავი, — მესმის, არ გამტყუნებო. — გაუპარსავი იყო, თვალები სევდით

ჰქონდა სავსე. აშკარად წუხდა. შემეცოდა. — აქ დამელოდე-მეთქი. — წავედი, ათასი
დოლარი გამოვიტანე და მივეცი.

— დიდი მადლობა ყველაფრისათვისო.

— მშვიდობით-მეთქი.
 დახარა თავი და წავიდა.

პატარა მანუშაკას საიდუმლოდ ავუხსენი, რასაც ვაპირებდი, დაიძაბა და

გაფართოებული თვალებით მომაჩერდა. — სკოლის მეგობრებზე მწყდება გული, —
მითხრა, — კარგი მეგობრები მყავსო.

— ვიცი, მაგრამ თუ ნორმალური ცხოვრება გვინდა, სხვა გზა არა გვაქვს-მეთქი.

მერე ეკლესიაში სანთლები ვიყიდეთ, სასაფლაოზე წავედით და დაბნელებამდე

მანუშაკას საფლავზე ვიყავით.

66

გათენებისას პატარა მანუშაკა, მისი აღმზრდელები და სურენა გავაღვიძე, —

სიურპრიზი! — გამოვაცხადე მხიარული ხმით. — ერთი კვირით ყველანი თურქეთში
მივდივართ დასასვენებლად-მეთქი. ჩასხდნენ მანქანაში, მეც მივუჯექი საჭეს და
გავრეკეთ. დაძაბული ვიყავი, მაგრამ ენერგიის მოზღვავებას ვგრძნობდი. ისე
გავიარეთ მთელი დასავლეთი საქართველო, სულ ერთხელ გავჩერდით. —
გარბიხარ? — მკითხა სურენამ, მაყვლის ბუჩქებთან ვიდექით და ვფსამდით.

ვითომ არ გამიგონია, არ ვუპასუხე.

— ნუ გეშინია, პრობლემებს არ შეგიქმნიო, — დამპირდა. საზღვარს რომ

მივადექით, მესაზღვრეებმა ყოველგვარი გართულების გარეშე ჩაგვირტყეს
პასპორტებში ბეჭდები, — ესეც ასე-მეთქი, — ამოვისუნთქე შვებით. გადავკვეთეთ
საზღვარი და ზღვის ნაპირს გავუყევით. ვიარეთ, ვიარეთ და საღამოს რიზეში, ერთ
უბრალო სასტუმროში დავბინავდით. მერე რესტორანში შემოვუსხედით მაგიდას და
კარგად დავნაყრდით. ბოლოს ყავა რომ მოგვიტანეს, მაშინ გამოვაცხადე: — მე და
პატარა მანუშაკა საქართველოში დაბრუნებას არ ვაპირებთ, თქვენ თუ გინდათ,
დარჩით ჩვენთან, თუ არა და, შეგიძლიათ, როცა მოისურვებთ, მაშინ გაემგზავროთ
უკან, ბოლო თვის ხელფასებს გადაგიხდით და პლუს, ათას-ათას დოლარს გაჩუქებთ-
მეთქი.

ქალებმა რაც გაიგონეს, მაინცდამაინც არ გაჰკვირვებიათ, — თუ დავრჩებით,

მაშინო? — იმან მკითხა, ინგლისურის სპეციალისტი რომ იყო.

— საჩუქარი ძალაში რჩება-მეთქი.

გაეცინა, — მე ამ ბავშვს სიკვდილამდე არ მივატოვებო, — მითხრა.

— არც მეო, — მხარი აუბა მეორემ, — სადაც ეს იქნება, მეც იქ ვიქნებიო.

რა უნდა მეთქვა მადლობის მეტი?

 ბავშვი ჯერ ერთს ჩაეხუტა და აკოცა, მერე — მეორეს.

ეს სენტიმენტალური სცენა რომ მორჩა, — შენ რას აპირებ-მეთქი? — ვკითხე

სურენას.

ის გაბრაზდა. — დამცინი? არანორმალური კაცი სად უნდა წავიდე? ხომ ამომძვრა

სული შიმშილითო.

ცნობილ საადვოკატო ფირმასთან დავდე ხელშეკრულება და იმათთან

კონსულტაციის გარეშე ნაბიჯს არ ვდგამდი. სტამბოლიდან ორი საათის სავალზე
სასტუმრო ვიყიდე. შენობა სამსართულიანია, მაღლობზე დგას და ზღვას
გადაჰყურებს. ერთდროულად ორმოცდაათი კლიენტის მიღება შეუძლია და ძალიან
კარგად მუშაობს, ყოველთვის დატვირთულია. იქაურობას განსაკუთრებით
გერმანელი ტურისტები ეტანებიან. სასტუმროს უკან დიდი ეზო აქვს. ეზოში გრძელი,
ერთსართულიანი შენობა დგას. შენობაში თორმეტი ოთახია. მე, პატარა მანუშაკა,
აღმზრდელი ქალები, სურენა და პლუს, ერთი მოსამსახურე ქალი იმ ოთახებში
ვცხოვრობთ.

ახალი გადასული ვიყავით, იქ თამაზა და ჟორიკა მომჯიანი რომ მესტუმრნენ.

ჟორიკას ფული სჭირდებოდა, საგადასახადოს ჯარიმა უნდა გადაეხადა, ერთი კვირა
ჰქონდა დრო, არა და, ციხეში ჩასვამდნენ. სამი ათასი დოლარი მივეცი.

— არ ვიცი, როდის დაგიბრუნებო, — მითხრა.

— გჩუქნი-მეთქი.

— დიდი მადლობაო.

— შენგან ბევრი სიკეთე მახსოვს-მეთქი.

თამაზა ქვეყანაში შექმნილ მდგომარეობაზე წუხდა და მთავრობას ლანძღავდა,

— ძირითადად, პოლიციის შენობებსა და ციხეებს აშენებენ, მტყუანი და მართალი
ფეხებზე ჰკიდიათ, თავიანთ მძღნერზე იძახიან, შაქარიაო. განუკითხაობაა, არ არის
გამორიცხული, ბოლოს საქმე იარაღამდე მივიდეს და ისევ სამოქალაქო ომი
დაიწყოსო. — წასვლა რომ დააპირეს, გული დამწყდა. — იცოდეთ, კიდევ
გელოდებით-მეთქი.

სასტუმროში სამუშაოდ ხუთი ქალი და სამი კაცი მყავს დაქირავებული. იქაური

მუსლიმი ქართველები არიან. ძველი, დაჟანგული ქართულით ლაპარაკობენ, ასე
რომ, ენის პრობლემა არა მაქვს.

სასტუმროს შემოსავლიდან ხარჯის ზემოთ იმდენი რჩება, რომ ცხოვრებისათვის

თავისუფლად მყოფნის, ამიტომ ბანკის პროცენტებს ხელს არ ვკიდებ და იქ ჩემი
დანაზოგი იზრდება. იმ ადგილიდან სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ, პატარა მანუშაკას სკოლა
არაა შორს, მანქანით ნახევარი საათიც არ უნდა. მძღოლს მიჰყავს და მოჰყავს. ისიც
ამერიკული სკოლაა, ასე რომ, შეგუების პრობლემა არ ჰქონია. სკოლის გარდა,
ფრანგულის მასწავლებელთან დადის, მოსწონს ფრანგული, — ჩიტების ჟღურტულსა
ჰგავსო. — სკოლას რომ დაამთავრებს, ან საფრანგეთში გააგრძელებს სწავლას, ან
ინგლისში. შეიძლება, ამერიკაშიც წავიდეს, ვნახოთ, საბოლოოდ, რას გადავწყვეტთ,
ჯერ გვაქვს დრო.

თუ ბებიამისი ნახა სიზმარში, იმ სიზმარს, როგორც სასწაულს, დაბალ ხმაზე

ჩურჩულით მიყვება, მერე სპეციალურ რვეულში წერს და იმ რვეულს პატარა სკივრში
ინახავს. კვირაობით აუცილებლად ერთად ვსადილობთ, ეს წესადა გვაქვს. ხანდახან
სურენაც შემოგვიერთდება, უყვარს პატარა მანუშაკას ლაპარაკის მოსმენა. ის თუ
რამეს საინტერესოს გაიგებს ან წაიკითხავს, აალებული თვალებით, დიდი
მონდომებით გვიზიარებს შთაბეჭდილებებს.

თურქული საბუთები რომ მივიღე, იმ საბუთებში ჩემი ძველი გვარიდან მარტო

ორი ასო დარჩა და ახლა ოფიციალურად მე და პატარა მანუშაკა სულ სხვა გვარს
ვატარებთ. პლუს, მოვახერხე და, ყოველი შემთხვევისათვის, ერთი შორეული ქვეყნის
მოქალაქეობა მივიღეთ. იყოს, არავინ იცის, ხვალ რა მოხდება, მით უმეტეს — ზეგ.

თურქ იურისტებთან ერთად ანდერძი შევადგინე. ანდერძის მიხედვით,

ყველაფერს, რაც გამაჩნია, ბანკებში და გარეთ, პატარა მანუშაკას ვუტოვებ. ახლა
მთავარია, როგორმე, სანამ სრულწლოვანი გახდება, მანამდე მაინც ვიცოცხლო. არ
მინდა, უდროოდ მარტო რომ დარჩეს.

იმის მერე, რაც აქეთა ვარ, ხაიმას სულ ორჯერ ველაპარაკე ტელეფონით.
ორივეჯერ დამპირდა, — სტამბოლში თუ მოვხვდი, აუცილებლად გნახავო. — ასე
რომ, იმედი მაქვს, ერთ დღეს აუცილებლად მოადგება ჩემი სახლის კარს.

რაც შეეხება თამაზას, ხშირად ჩამოდის, მოსწონს აქ ყოფნა. ერთი ესაა, რომ
სურენასთან აქვს დაძაბული ურთიერთობა. ის ეზოში დარგული ყვავილების ახლოს
გავლას უკრძალავს, — ცუდი ენერგია გაქვს, ყვავილებზე ცუდად მოქმედებო. —
სამაგიეროდ, თამაზა გიჟს ეძახის. იმან ოთახის კარს, სადაც თამაზას სძინავს, ლურჯი
საღებავით, ქართულად „მუქთახორა“ დააწერა. დღისით ერთმანეთს ერიდებიან,
მაგრამ საღამოობით, მით უმეტეს მაშინ, როცა წვიმს, სხედან და ჭადრაკს თამაშობენ.
ჭადრაკის თამაშზე ორივეს სული მისდის. უმეტეს შემთხვევაში, სურენა უგებს. — მატ!
— გამოაცხადებს და თამაზას მელოტი თავი სიმწრისაგან ოფლით ეცვარება. ერთხელ
შემომჩივლა, — იმის მერე, რაც სურენას ჭადრაკს ვეთამაშები, საკუთარი თავის
პატივისცემა დავკარგეო.

ჩემს ოთახში მანუშაკას ორი სურათი კიდია კედელზე. ერთი ფოტოდანაა

გადაღებული, ის სურათია, პანაშვიდებისათვის რომ გავადიდებინე. მეორე ჯერ კიდევ
მაშინ დავხატე ვარაუდით წიგნის ყდაზე, თამაზასთან რომ ვცხოვრობდი და ზუსტად
მივამსგავსე სახედაღარულ მანუშაკას. ამის შესახებ გიყვებოდით და ალბათ გახსოვთ.

სურათების ქვემოთ, მაგიდაზე, სპილენძის ჩარჩოში ჩასმული ჩემი სკოლის

ატესტატი დევს. ეს გაყვითლებული მუყაოს ნაჭერი ჩემთვის ძვირფასია მხოლოდ და
მხოლოდ იმიტომ, რომ მანუშაკა ინახავდა და უფრთხილდებოდა იმდენი წლის
განმავლობაში.

სადღაც წავიკითხე, — ჩვენ, ადამიანები, ვიტანჯებით იმის გამო, რომ სიყვარული

არ შეგვიძლიაო. — სხვისი არ ვიცი და, ჩემს შემთხვევაში პირიქითაა.

მაშინ, როცა არავინ მყავდა დაბრედილი, როცა სინამდვილეში ცუდი არაფერი

მქონდა ჩადენილი, იმდენი წელი ცოფიანი ძაღლივით განწირული ვიყავი
სასიკვდილოდ. მერე დილიდან ღამემდე ლუკმაპურისათვის აყროლებულ ჯღანებს
ვაკერებდი. ბოლოს, როცა ტროკადეროს გავუსწორდი და მართლა დანაშაული
ჩავიდინე ღმერთისა და კანონის წინაშე, ყველაფერი შეიცვალა. სერიოზული
სიმდიდრის პატრონი გავხდი, თითქოს არც არაფერი მემუქრება, თითქოს ყველაფერი
რიგზეა. ახლა უბრალოდ ჯუდეს პატარა მანუშაკასა და სურენას გარდა, არავინ
მეძახის. სხვისთვის, ყველასათვის, ბატონი, ანუ ეფენდი ჯუდე ვარ. თუმცა, მიუხედავად
იმისა, რომ კარგა ხანია უკვე გასული, რაც ჩემი ცხოვრება შეიცვალა, იმ
ცვლილებებთან შეგუება ჯერ კიდევ მიჭირს. რაღაც არაბუნებრივად მეჩვენება ეს
ყველაფერი, თითქოს სინამდვილე აკლია.

ისეთი გრძნობა მაქვს, რომ ჩემს განვლილ ცხოვრებაში მარტო განცდებით

მივიღე მონაწილეობა და სხვა დანარჩენის შესახებ ჩემთვის არავის არაფერი
უკითხავს.

გაკვირვებული ვარ: რატომ მოხდა ეს ყველაფერი, რაც მოხდა? თანაც

მაინცდამაინც ასე, როგორც მოხდა. რაშია საქმე? პასუხი არა მაქვს. არსებობს კი
პასუხი?

ასეთი ფიქრების მერე ყოველთვის ერთსა და იმავე ფრაზას ვიმეორებ: —

უცნაურია ეს ცხოვრება-მეთქი.

ეზოში კიდევ ერთი შენობა ავაშენე ყველა იმ წესის დაცვით, რაც მხატვრის
სახელოსნოსათვის არის საჭირო. სახურავის დიდი ნაწილი მთლიანად მინით
გადავხურე და სინათლით სავსე, მშვენიერი დარბაზი გამოვიდა. იქ შესვლის უფლება,
ჩემ გარდა, მარტო პატარა მანუშაკასა აქვს. შევიძინე ზეთისა და აკვარელის
საღებავები, ფუნჯები, მოლბერტი, ორი რულონი ფრანგული წარმოების ტილო,
სამნაირი ქაღალდი, ფანქრები, მოკლედ, ყველაფერი, რაც საჭიროა ხატვისათვის,
მაგრამ თავიდან ფუნჯის ხელში აღება მიჭირდა, ვიჯექი სავარძელში, გავყურებდი
მინის სახურავის იქით ღრუბლებს და გულზე სევდა მეფინებოდა.

მთელი წლის განმავლობაში თითქმის ვერაფერი დავხატე, ორი პეიზაჟისა და

პატარა მანუშაკას პორტრეტის გარდა. იმ პორტრეტს თითქოს არა უშავს, ხის ჩარჩოში
ჩავსვი და სასტუმროს ჰოლში დავკიდე.

ახლა ხაიმასა და ტროკადეროს ვხატავ. სურათის შინაარსი ასეთია:

ბაღში ტროკადერო და ხაიმა სხედან სკამზე და ლაპარაკობენ. ტროკადერო

დაძაბულია, რაღაცას ამტკიცებს და ხელები შემართული აქვს, როგორც ასეთ დროს
იცოდა. ხაიმას ფეხი ფეხზე აქვს გადადებული და ირონიულად ეღიმება. პალტოები
აცვიათ, ზამთარია. სკამის ახლოსა და ხეების შიშველ ტოტებზე აქა-იქ თოვლი დევს.

არ ვიცი, რამდენი ხანი მოვუნდები ამ სურათის დახატვას ან როგორი გამომივა,

მაგრამ როცა მოვრჩები და ალბათ ხელსაც უკეთ გავიწაფავ, შევისვენებ და ახალი
სურათის ხატვას შევუდგები. სიუჟეტი ჯერ კიდევ მაშინ მოვიფიქრე, ყაზახეთიდან
საქართველოსაკენ რომ გამოვუდექი. ერთი შეხედვით, თითქოს არაა რთული.
გეტყვით:

მაღალი, ხრიოკი გორაკების ზემოთ, ერთ მხარეს მთვარე ანათებს, მეორე მხარეს
— მზე. სამანქანო გზა გორაკს გადმოივლის და პურის ყანაში ეშვება. პურის ყანაში
მანუშაკა დგას, ის ჩემი ნაჩუქარი, იასამნებით მოქარგული ჟაკეტი აცვია და გზას
გაჰყურებს, სახეზე მოუთმენლობა აწერია და აშკარად ეტყობა, რომ იმ გზაზე ვიღაცის
გამოჩენას ელოდება.

ესაა სულ.

თუ ისე მოხდება, რომ იმ ნახატს ისეთი ვინმე ნახავს, ვინც ჩემი და მანუშაკას ამბავი
იცის, ის ალბათ მიხვდება, რომ მანუშაკა მე მელოდება.

2015 წელი, პარიზი