KVALITETA ELEKTRIČNE ENERGIJE

KVALITETA ELEKTRIČNE ENERGIJE

- TUTORIJALI -
Nastavno osoblje

doc. dr. sc. Senad Smaka, dipl.el.ing.; e-pošta: ssmaka@etf.unsa.ba

mr. sc. Vedad Bečirović, dipl.el.ing.; e-pošta: vbecirovic@etf.unsa.ba

Ak. god. 2015/2016 Sarajevo, 25.04.2016.

Plan rad na tutorijalima

Procedure mjerenja pojedinih parametar KEE

1. frekvencija
2. polagane promjene napona (kolebanja napona)
3. brze promjene napona
4. treperenje (flicker) – IEC61000-4-15
5. propadi napona
6. kratkotrajni prekidi napona
7. dugotrajni prekidi napona
8. povremeni prenaponi mrežne frekvencije između faznih vodiča i
zemlje
9. prijelazni prenaponi između faznih vodiča i zemlje
10.naponske nesimetrije
11.naponi viših harmonika – IEC61000-4-7; IEC61000-4-30
12.naponi međuharmonika – IEC61000-4-7; IEC61000-4-30
13.signalni naponi superponirani naponu napajanja
24.04.2016. Kvaliteta električne energije 2
 KVALITETA ELEKTRIČNE ENERGIJE

KVALITETA ELEKTRIČNE ENERGIJE

PROCEDURA PROCJENE KRATKOTRAJNOG FLIKERA

mr. sc. Vedad Bečirović, dipl.el.ing

Ak. god. 2015/2016 Sarajevo, 25.04.2016.

PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Fliker (treperenje napona) (Flicker) – je jedan od osnovnih pokazatelja
kvalitete isporučene električne energije odnosno kvalitete napona. Ovaj
pojam je utvrđen eksperimentom i definira se na sljedeći način:

Ako se u nekoj prostoriji nalazi 100 ljudi pod jednakim uvjetima

(temperatura, atmosferski pritisak, vlažnost zraka, ujednačeno
raspoloženje, zdravstveno stanje itd.) i ako se intenzitet svjetla promjeni
da to zapazi 50 ljudi, kaže se da je fliker (treperenje) intenziteta 1.
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Termin ili pojam nivo flikera, nivo treperenja, jakost treperenja,
intenzitet flikera (Flicker severity) se susreće pri definiranju flikera kao
pokazatelja kvalitete električne energije. Prema UIE-IEC definišu se dva
parametra (pokazatelja) nivoa flikera: Kratkotrajna jakost treperenja
(Pst) mjerena tokom vremenskog intervala od deset minuta (st-short
time), i dugotrajna jakost treperenja (Plt), koja se na osnovu niza od 12
vrijednosti Pst tokom vremenskog intervala od 2 sata računa (lt-long
time).
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA

Procedura mjerenja flikera je definirana standardom IEC 61000-4-15.

Ostalo Harmonici

Flikeri

Preraspodjela procesorskih kapaciteta u analizi kvalitete električne energije

prema IEC 61000-4-30
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
U okviru projektiranja elektroenergetskog sistema, odnosno provođenja
različitih analiza (tokova snaga, stabilnosti, poremećajnih režima,
efikasnosti zaštitnih uređaja, uticaja proizvodnje i potrošnje na
elektroenergetski sistem, itd) potrebno je pratiti vrijednosti nivoa flikera
te iste porediti sa sljedečom tabelom:
Tip flikera Tip EES
VN SN i NN
Pst 0,9 0,8
Plt 0,7 0,6
Tabela nivoa flikera u okviru planiranja i projektiranja elektroenergetskog
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA

Struktura blokovskog dijagrama mjerenja flikera prema IEC61000-4-15

 PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Navedena blok struktura može se podijeliti u tri odvojene cjeline. Ova
podjela je izvršena na osnovu procedura koje blokovi izvršavaju:
1. preuzimanje podataka o signalu (naponu) i kalibracija sistema
mjerenja (ulazni transformator i blok 1);
2. integracija u mjerni sistem ljudske percepcije, odnosno veza oko-
mozak-posljedica (blok 2, blok3, blok4);
3. statistička analiza podataka odnosno nivoa flikera (blok 5)

BLOK 1
Ovaj blok se sastoji iz dva modula. Prvi modul ima zadatak da generira
signal (Signal generator for calibratior checking) na ulazu drugog modula i
time vrši kalibraciju mjernog sistema. Karakteristike generatora signala su:
Za mrežni napon 50Hz generira amplitudnu modulaciju pravougaonog
napona sa frekvencom 50/17Hz = 2,94Hz, a za mrežni napon 60Hz
generira amplitudnu modulaciju pravougaonog napona sa frekvencom
60/17Hz = 3,53Hz. Ostali parametri signala su: ΔV / V modulacija 1%,
tačnost modulirajući frekvenciju 1%.
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Drugi modul ima zadatak da prihvati (Input voltage adaptor) ulazni signal
od prvog modula ili naponskog mjernog transformatora. Iz ulaznog signala
treba da izdvoji DC komponentu te da istu skalira. Procedura skaliranja
sastoji se u tome da ulazni signal podijeli sa Umax. Treba napomenuti
da naponski mjerni transformator koji daje ulazni napon u blok 1 treba da
ima linearnu karakteristiku do frekvence 100Hz za fs = 50Hz ili 120Hz za
fs = 60Hz. Osnovna namjena ovog transformatora jeste prilagodba
mjerenog napona mjernom sistemu.

Ako se mjerenje izvodi softverskim putem tada blok 1 pored svih

prethodno nabrojanih zadataka treba da predstavlja i A/D konverziju.
Na osnovu karakteristika nekih uređaja koji mjere flikere softverskim
putem i klase tačnosti istih može se zaključiti da je frekvenca
sempliranja A/D konverzije 2kHz zadovoljavajuća i da je vertikalna
rezolucija od 16 bita zadovoljavajuća. Treba napomenuti da IEC
standard ne definira ove parametre.
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
BLOK 2
Ovo je blok demodulacije signala. Za demodulaciju signala koristi se
najjednostavniji postupak tj. ulazni signal se kvadrira, te se izdvaja DC
komponenta. Prednost ove demodulacije je jednostavna izvedba i
neznatan uticaj na parametre mjerenja.

BLOK 3
Ovaj blok je sastavljen iz tri odvojena podbloka. Radi lakših objašnjenja
označimo iste B3-1, B3-2 i B3-3 respektivno. B3-1 i B3-2 su filteri pri čemu
je prvi filter demodulacije, a drugi filter procjene ljudske percepcije.

Ulazni signal u prvi filter se filtrira u zadatom opsegu. Opseg filtriranja

određuje frekvenca sistema (50Hz ili 60Hz). Ovaj podblok je realiziran sa
dva filtera: filter visokog propusnog opsega sa graničnom frekvencom
0,05Hz i redom jedan za 50Hz i 60Hz, filter niskog propusnog opsega
reda šest sa graničnim frekvencama 35Hz za 50Hz i 42Hz za 60Hz.
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA

Amplitudna i fazna karakteristika filtera demodulacije za frekvencu 50Hz

PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Podblok B3-2, odnosno drugi filter koji određuje procjenu ljudske
percepcije je realiziran sa jednim pojasnim filterom .

Kada se ova prijenosna funkcija filtera nadogradi na prethodni filter, tada

se smanjujem pojas frekvence od interesa. Sa narednog dijagrama može
se zaključiti da dijapazon frekvence 6Hz do 10Hz ima najveći značaj u
analizi flikera. Treba napomenuti da je maksimum datih krivih pri 8,8Hz.
 PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA

Amplitudna i fazna karakteristika filtera procjene ljudske percepcije za frekvencu 50Hz

PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Podblok B3-3 ima ulogu samo ako se radi o hardverskoj izvedbi
prethodnih filtera. Radi nelinearnosti filtera i dodatne opreme uvode se
faktori skaliranja za frekvencu 8,8Hz.

Amplitudna i fazna karakteristika svih prethodno nabrojanih filtera sa 50Hz

PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
BLOK 5
Ovaj blok jednostavno rečeno je zadužen za statističku analizu signala i
procjenu kratkoročnog nivoa flikera. Ako se razmotri mehanizam
čovjekovog vida te zapažanje promjene intenziteta svjetlosti
prouzrokovane flikerom, tada treba voditi računa da bi na čovjeka
postojao uticaj, isti se treba ponoviti nekoliko puta sa istim
intenzitetom i vremenom pojavljivanja.

Flikeri u mreži nisu prethodno opisanog karaktera već su slučajne pojave.

Na osnovu prethodno navedenog potrebno je naći proceduru koja će dati
odgovor na pitanje: koliko procenata i sa kojom promjenom
modulirani signali utiču na nivoe flikera u mreži.

Za ulazni signal S(t) (ovaj signal je ujedno i izlazni signal iz bloka 4)

odrede se granice (Smin i Smax). Na osnovu određenih granica (Smin i Smax)
napravi se klasifikacija navedenog signala prema zadatom broju razreda.
Broj razreda je jednak 64 prema IEC 6100-4-15 (povećavanjem broja
razreda povećava se tačnost, i znatno se povećava vrijeme proračuna)
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Odredi se korak klasifikacije

Definišu se dva niza: ukupan broj uzoraka u A,B,..D i izmjerena vrijednost

PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Nakon formiranja prethodna dva niza formaira se statistička funkcija.
Statistička funkcija ima zadatak da objasni koliko je vremena signal S(t)
proveo u određenoj klasi gledano na ukupno vrijeme mjerenja.
PROCJENA KRATKOTRAJNOG FLIKERA
Na osnovu dobivene kumulativne statističke funkcije moguće je odrediti
niz nivoa flikera koji odgovaraju određenim kategorijama i vremenu
trajanja. PX je nivo flikera koji ima (100-X)% vremena u ukupnom vremenu
mjerenja.

Prethodno određeni nivoi flikera figurišu u krajnjoj formuli za određivanje

kratkotrajnog nivoa flikera
PRIMJER TESTIRANJA FLIKERMETRA
Testiranje je potrebno provesti za
šest vrijednosti kratkotrajnog flikera,
koje su dati u tabeli.

Testiranje je provedeno za napon

230V i frekvencu 50Hz. Za sve
vrijednosti prethodno datih flikera
proračunato je sedam vrijednosti
flikera za različite amplitude
modulacije i frekvence modulacije.

Prema normi IEC 61000-4-15 mjerenja flikera (flikermetra) treba da ima

opseg tačnosti ±5% za sve testirane vrijednosti. Maksimalna greška pri
testiranju je 3,4832% što je u zadatim granicama.