Kάθε μαγείρισα μπορεί να

κυβερνάει
Οι περισσότεροι συμφωνούμε στο τι είμαστε ενάντια. Είμαστε ενάντια
στη φτώχεια, στον πόλεμο, στην καταπίεση, στις διακρίσεις, στην
εκμετάλλευση. Οι σοσιαλιστές υποστηρίζουμε ότι όλα αυτά τα
φαινόμενα έχουν μία κοινή ρίζα και αυτή είναι ο καπιταλισμός, το
οικονομικό σύστημα που κυριαρχεί στον πλανήτη. Γι’ αυτό, παρότι
υποστηρίζουμε και πρωτοστατούμε στις μάχες ενάντια σε κάθε
αδικία, θεωρούμε πως τα κινήματα πρέπει να έχουν και μία συνολική
στρατηγική ενάντια στην “πηγή” του κακού, ενάντια στο ίδιο το
σύστημα.

Ομως, οι καπιταλιστές έχουν μια έτοιμη ερώτηση: μας λέτε ότι είστε
ενάντια στο σύστημά μας, αλλά υπάρχει κάτι που έχετε να
αντιπροτείνετε; Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα έχει μια καθαρή
απάντηση: η αντιπρότασή μας είναι η Εξουσία των Εργατών που θα
χτίσει μια διαφορετική κοινωνία, τον Σοσιαλισμό.
Αυτοί που θέλουν να φαντάζονται τους εργάτες να χτυπάνε κάρτα, να
δουλεύουν ασταμάτητα και ύστερα να γυρνάνε σπίτι για να δουν
τηλεόραση, εκπλήσσονται στο άκουσμα της Εργατικής Εξουσίας. Η
εξουσία είναι κάτι πολύ περίπλοκο για να το αφήσεις στους εργάτες,
μας λενε. Τους επιστρέφουμε την αντίρρηση: Η εξουσία είναι κάτι
πολύ επικίνδυνο για να το έχουμε αφήσει τόσα χρόνια σε τραπεζίτες,
στρατηγούς και εμπόρους όπλων.

Η πλειοψηφία των
εργαζόμενων ανθρώπων
του πλανήτη, αυτοί που
παράγουν όλο τον πλούτο,
είτε είναι οικοδόμοι, είτε
καθαρίστριες, είτε
εκπαιδευτικοί, είτε
ναυτεργάτες είναι σίγουρα
πολύ πιο ικανοί να
αποφασίσουν για το
σωστό και το λάθος, από
τη μειοψηφία που
κυβερνάει τον πλανήτη
σήμερα. Ξέρουν πολύ
καλά πώς λειτουργεί το σύστημα και ξέρουν τι ακριβώς φταίει όταν
δεν λειτουργεί. Ξέρουν πού υπάρχουν ανάγκες και πού υπάρχουν
σπατάλες.

ΣΥΝΤΑΓΈΣ
Το ερώτημα πώς μπορεί όμως να γίνει κάτι τέτοιο παραμένει. Και αν
κανείς περιμένει να βρει έτοιμες συνταγές στα γραπτά του Μαρξ δεν
θα τα καταφέρει. Στην εποχή του ήταν πολλοί εκείνοι οι ουτοπικοί
σοσιαλιστές που φαντάζονταν και σχεδίαζαν ονειρικούς κόσμους στο
χαρτί. Ο Μαρξ δεν ενδιαφερόταν να μιλήσει για το πώς θα είναι το
αύριο, αλλά να δείξει πώς μπορούμε να πάμε από το σήμερα στο
αύριο. Και υποστήριζε μάλιστα πως μόνο η πραγματική κίνηση της
εργατικής τάξης δίνει απάντηση στο πώς είναι ο σοσιαλισμός.

Η ιστορία τον δικαίωσε. Το πρώτο εργατικό κράτος στην ιστορία, η

Κομμούνα του Παρισιού το 1871, παρότι άντεξε μόλις δύο μηνες,
κατάφερε να διδάξει πόσο απλά μπορούν να λυθούν κάποια από τα
“άλυτα” προβλήματα. Η Κομμούνα του Παρισιού κατάργησε όλους
τους μόνιμους αστυνομικούς και τη δουλειά τους την ανέλαβαν απλοί
εργάτες που εκλέγονταν κατά διαστήματα. Κάποιοι άλλοι εργάτες
εκλέχθηκαν για να αναλάβουν κάποια συγκεκριμένα καθήκοντα,
όμως συνέχισαν να παίρνουν τον ίδιο μισθό, ενώ έχαναν αμέσως τη
θέση τους αν δεν υλοποιούσαν τις αποφάσεις για τις οποίες τους
είχαν εκλέξει. Ετσι η Κομμούνα κατάφερε να ανοίξει όλα τα κλειστά
εργοστάσια και τη διοίκησή τους να αναλάβουν εργατικοί
συνεταιρισμοί. Τα σχολεία λειτουργούσαν για όλους, η εκπαίδευση
έγινε δημόσια και δωρεάν. Οι τόκοι σταμάτησαν να φορτώνονται
πάνω στα χρέη των φτωχών. Οι εξώσεις για καθυστερημένα νοίκια
απαγορεύτηκαν.

Το 1905 η εργατική τάξη της Ρωσίας έδωσε ένα ακόμη πιο σημαντικό
μάθημα για το τι σημαίνει σοσιαλισμός. Στην επανάσταση που
ξέσπασε, στη διάρκεια του ρωσο-ιαπωνικού πολέμου, οι εργάτες
προχώρησαν στην ίδρυση σοβιέτ (συμβούλιο στα ρώσικα). Δεν ήταν
κάποια έξυπνη ιδέα που φαντάστηκε κάποιος οραματιστής. Μάλιστα
το πιο πρωτοπόρο κομμάτι των ρώσων σοσιαλιστών, οι
Μπολσεβίκοι, πιάστηκαν “στον ύπνο” από αυτή την εργατική
πρωτοβουλία που προέκυψε μέσα από τους αγώνες.

Οι εργάτες που έπαιρναν τον έλεγχο των εργοστασίων,

προσπαθούσαν να οργανώσουν την παραγωγή με βάση το
συμφέρον τους. Για να το καταφέρουν αυτό χρειάζονταν να
συζητήσουν και να αποφασίσουν δημοκρατικά. Οσο προχωρούσε η
πολιτική κρίση στη χώρα, προέκυπτε η ανάγκη να έρθουν σε επαφή
με σοβιέτ άλλων εργοστασίων και άλλων πόλεων και έτσι έπρεπε να
εκλέγονται αντιπρόσωποι. Το 1917 αυτή η πρωτοβουλία γενικεύτηκε
και τα σοβιέτ από όργανα αντίστασης των εργατών, έγιναν όργανα
εξουσίας και για κάποια χρόνια αυτές οι δημοκρατικές συνελεύσεις
έγιναν η πραγματική εξουσία στη Ρωσία. Η εργατική εξουσία
κατάφερε να σταματήσει τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο πολύ πιο
αποτελεσματικά από τους διπλωμάτες.

ΣΥΜΒΟΎΛΙΑ
Τα σοβιέτ δεν ήταν αμιγώς ρώσικο φαινόμενο. Με διαφοροποιήσεις
στις μορφές, τα “ξανα-ανακάλυψαν” οι εργάτες και σε άλλες χώρες σε
άλλες ιστορικές στιγμές, από τη Γερμανία του ‘18 ως την Πορτογαλία
του ‘74. Η εμπειρία των σοβιέτ δείχνει ότι το πέρασμα στο
σοσιαλισμό είναι εφικτό, γιατί τα σοβιέτ είναι ο οργανωμένος τρόπος
με τον οποίο οι εργάτες περνάνε από την παλιά κοινωνία, την οποία
αντιπαλεύουν, στην καινούργια, την οποία οικοδομούν.

Πώς όμως θα οικοδομηθεί αυτή η κοινωνία; Οι εργάτες όταν έρθουν

στην εξουσία θα έχουν να αντιμετωπίσουν κάποια άμεσα
προβλήματα, ενώ την ίδια στιγμή θα πρέπει να οραματίζονται το
μέλλον. Κάποια από τα άμεσα προβλήματα θα αντιμετωπιστούν σε
μια στιγμή: οι μεγάλες επιχειρήσεις και όλα τα κέντρα
συσσωρευμένου πλούτου θα περάσουν στον έλεγχο των εργατικών
συμβουλίων.
Αυτό σημαίνει ότι τα ξενοδοχεία και τα ακατοίκητα ακίνητα θα είναι
έτοιμα να υποδεχθούν όλους τους άστεγους. Οι μεγάλες
εγκαταστάσεις θα διαθέτουν δωρεάν φαγητό σε όποιον έχει ανάγκη.
Η πρόσβαση στα νοσοκομεία και η παροχή φαρμάκων θα είναι
δωρεάν. Οι μεγάλες περιουσίες θα κατασχεθούν και θα περάσουν
στον έλεγχο του εργατικού κράτους. Οι διευθυντές θα μετατραπούν
σε απλούς εργαζόμενους.

Οι εργάτες όμως πέρα από άμεσες λύσεις, θα πρέπει να σχεδιάσουν

την παραγωγή με τελείως καινούργιο τρόπο, ώστε να λειτουργεί με
βάση τις ανάγκες της πλειοψηφίας. Αυτό σημαίνει δημοκρατικός
σχεδιασμός. Οι μαζικές διαδικασίες των εργατικών συμβουλίων
μπορούν να αποφασίσουν ποιες είναι οι προτεραιότητες ώστε να
κατευθύνονται οι πόροι. Κάποιες δουλειές που είναι ιδιαίτερα
επίπονες και ανθυγιεινές θα εκτελούνται σε κυκλική βάση για λίγες
ώρες το χρόνο από όλους τους εργάτες.

Οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι ισχυρίζονται ότι ο σχεδιασμός δεν

μπορεί να δουλέψει. Λένε ψέματα. Ολα τα αφεντικά μέσα στα
εργοστάσιά τους εφαρμόζουν αυστηρό σχεδιασμό, δεν αφήνουν την
παραγωγή τους να κινείται με βάση τους νόμους της αγοράς. Ο
σχεδιασμός τους πολλές φορές πάει περίπατο όταν ξεπερνάμε τα
όρια της μίας επιχείρησης, αλλά αυτό δείχνει πόσο τρελοκομείο είναι
το σύστημά τους. Ας μας συγχωρήσουν που θα εφαρμόσουμε την
απλή λογική του σχεδιασμού σε ολόκληρη την κοινωνία, και θα
εξασφαλίζουμε πρώτα ότι δεν πεθαίνουν άνθρωποι από έλλειψη
καθαρού νερού και δεν θα αφήνουμε τόνους τροφίμων να σαπίζουν
στις αποθήκες επειδή η αγορά δεν έπιασε την κατάλληλη τιμή.

Ο πλούτος σήμερα στον πλανήτη φτάνει και περισσεύει για να

έχουμε αξιοπρεπή ζωή με ελάχιστες ώρες εργασία για όλους τους
ανθρώπους. Αρκεί αυτός ο πλούτος να μην ξοδεύεται για
κερδοσκοπία και για καταστροφή, αλλά να αξιοποιείται και να
διανέμεται με ορθολογισμό. Θα παράγεται ό,τι και όσο
αποφασίσουμε όλοι μαζί και όχι όσο πιστεύουν οι κερδοσκόποι ότι
συμφέρει. Κάποιες από τις δουλειές θα χρειαστούν περισσότερα
χέρια, κάποιες θα καταργηθούν. Η εργατική τάξη στην εξουσία θα
επιβάλει την απλή λογική εκεί που ο καπιταλισμός, όσα
Πανεπιστήμια κι αν ίδρυσει δεν τα κατάφερε: στην οικονομία.
Ο πραγματικός δημοκρατικός σχεδιασμός μπορεί να εφαρμοστεί
μόνο σε παγκόσμια κλίμακα, γι’ αυτό και ένα από τα βασικά
καθήκοντα της εργατικής εξουσίας σε μια χώρα θα είναι να βοηθήσει
για να υπάρχει διεθνής συντονισμός. Η εξουσία των σοβιέτ στη
Ρωσία ηττήθηκε με τη σταλινική αντεπανάσταση επειδή είχε
απομονωθεί. Η συνεργασία των εργατικών κρατών θα λύσει
προβλήματα και θα εξοικονομήσει τον τεράστιο πλούτο που
σπαταλάει ο καπιταλισμός, όχι μόνο σε άσκοπες μεταφορές αλλά και
σε εξοπλισμούς και ανταγωνισμούς.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣ
Ο δημοκρατικός σχεδιασμός δεν είναι ο σκοπός, είναι ένα
απαραίτητο μέσο για να φτάσουμε σε μια κοινωνία της ελευθερίας.
Τις περισσότερες φορές ο δρόμος προς την ελευθερία περνάει μέσα
από κάποιες οικονομικές επιλογές. Για παράδειγμα, η δημιουργία
μιας αξιόπιστης προσχολικής εκπαίδευσης, μαζί με την ίδρυση
δωρεάν πλυντηρίων και εστιατορίων είναι ένα απαραίτητο βήμα για
να απελευθερωθούν οι γυναίκες από τη διπλή σκλαβιά της εργασίας
εκτός και εντός σπιτιού.

Αυτή είναι η συνολική προοπτική για όλη την ανθρωπότητα. Η

εργατική τάξη μπορεί ερχόμενη στην εξουσία να ξαναοργανώσει την
παραγωγή ώστε να μην υποτάσσεται ολόκληρη η ζωή μας στο κυνήγι
της επιβίωσης. Και μέσα από αυτή την πρώτη απελευθέρωση είναι
που μπορεί να έρθει η συνολική απελευθέρωση και από τις ιδέες του
παρελθόντος. Οι εργάτες στην εξουσία αναγκαστικά θα ιδρύσουν μια
μορφή κράτους, για να μπορέσουν να αντισταθούν στην
αντεπανάσταση και για να επιβάλουν τις αλλαγές της επανάστασης
σε όσους προσπαθούν να τις μπλοκάρουν.

Ομως αυτό το κράτος θα είναι για πρώτη φορά κράτος της

πλειοψηφίας που θα καταπιέζει μια μειοψηφία, ακριβώς αντίστροφο
από ό,τι συμβαίνει σήμερα. Γι’ αυτό και ο ρόλος του, όλο και θα
αδυνατίζει ώσπου θα απονεκρωθεί τελείως. Αντίστοιχες αλλαγές θα
συμβούν και σε άλλους θεσμούς που μοιάζουν αιώνιοι στον
καπιταλισμό, όπως η οικογένεια ή η θρησκεία. Καθώς δεν θα
υπάρχουν οι υλικοί και ιδεολογικοί περιορισμοί που σήμερα
αναγκάζουν τους περισσότερους ανθρώπους να ακολουθήσουν ένα
συγκεκριμένο μοντέλο ζωής, ο σοσιαλισμός ανοίγει τη δυνατότητα
στους ανθρώπους να περάσουν από το “βασίλειο της αναγκαιότητας”
στο “βασίλειο της ελευθερίας”. Ενα βασίλειο που δεν θα έχει βγει
ούτε από ουτοπικές φαντασιώσεις, ούτε από ιερές γραφές, αλλά
μέσα από τη δράση των ίδιων των ανθρώπων.

Νίκος Λούντος