Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
KUTI: ari
ISKAYKAQ WILLAKUY
MARYA: allinchakusaqyá Warirnuykunata, apurayman
iskuylayman rinaypaq; kaynallañaya risay,
rusachapas qayamunay miki pasasaqyá...-
rusachapaqa wasimpi - rusa; rusa, rusacha.
KIMSARAQ WILLAKUY
KUTI: - wasimpi - hipichakusaqñaya intipas kamallañam
kachkan wayqapiya, pachayta hinasaq, qamkaytapas
kachipantinta apakusaq llarqawaptin mikukunaypaq
– qayan mamakunta mana chaypichu - yakumanchiki
pasan.
Yana puhusqa kututuntaya qapirukusaq tiyuyman
apanaypaq, qatikacham ktuta apurayman llamanña
kututaraq awilan rispa yakuman.
YAYKUQ
INTRODUCCIÓN TEÓRICA
El Perú es un país de heterogénea tradición oral, con un
folklore también heterogéneo por su mismo carácter
multiétnico, multilingüey pluricultural.
2.1. EL "HARAWI"
Fue y sigue siendo una expresión quejumbrosa de lamentos
amorosos. Fue una auténtica manifestación individual e
íntima. Actualmente, la música con que se entona el
"harawi" me parece original porque la interpretación
realizan dos o tres mujeres con un matiz ininteligible en
soprano, ocultando sus bocas con sus rebozos o "IlikIlitas".
El "harawi" sigue presente en los matrimonios andinos.
Rus apay
(harawi de Pukulluqucha-Andahuaylas)
Urqupipas, en la puna
Qasapipas en la nevada
Sumaq ruslla hermosa cruz
Chiqan taytam un gran dios
Qamqa kanki eres tú
Chiqan yusmi como gran dios
Sayachkanki estás erguido
Wichaymampas hacia arriba
Urayrnampas o hacia abajo
Qawaspayki estás mirando
Luruscha
Ay luruschay luruschay
Virdi capaschayluruschay
Mientras kaypi kanaykama
Larullaykipin waqasaq
Limachatañam ripuchkani
Kuscullatañam pasachkani
Qamñamá marnallayta
Mana surtiyuq
Mana allin surtiyuq kaspay
Ñuqata saqitamuwanki
Waqani mana pipas kaptin
Mana allin surtillaypi. (bis)
SunquIlaykipuni huk punchaw
Waytarun, ñuqapa sunquypi
Kanki sumaq waytacha
Mana allin surtillaypi. (bis)
Kuyakuy urpi sunquywan
Wayllakuyk llipinkichpaywan
Ñawiykuna waqananpaq
Punchawnintin tutantinkuna. (bis)
YanaschaUay
Yanaschallay qamsi kanki sunquypa
Munasqan, yanaschallay qamsi kanki
Sunquypa sunqun; ama, ama
Llallaychu ñuqam wayllauyki
Yanachay yanachallay. (bis)
Amaña ripuychu qamwanqa
Manas imapas allinchu kanman
Makiykimantam faltapi kasaq
Muchanakusqanchikta yuyarispa,
Ama ripuyñachu, qam pasaputikiqa
Sunquymi katkatanqa. (bis)
Tuñisqa wasi
Chisi tuta musquyniypim
Yawar mayulla apallawachkasqa
Maytaq wasiypi qayna punchaw
Allin wayllusqaytay tamamay?
Allin kuyakusqay wawqi-paniy?
Kuyakusqa churiykuna saqikullasqay?
Imapiñam tukupun llaqtaypi sumaq kawsasqa
Kuyasqa runamasiywan sarata riguta
qarpaspay tususqay, takisqay?
Wasiyqa raqaymanñan tikrakusqa
Mikuy tarpunanchik allpanchikqa
Sipulturaymanñam tukukapusqa
Qayna punchaqw kusi takinchikqa
Qayna punchaw sumaq tusuyninchikpas
Kunanqa wañunñam, tukupunñam
Manañam imapas kanchu.
Ripukusqayá
Pasakusaqyá,ripukusaqyá
Kinray urquta mana qawarimuspay
Riti riti ñanniypas kaptin
Ancha manchana suyupas kaptin
Pasakusaqyá, ripukasaqyá.
Manañan qayawankichu
Manañan puka llikllaykiwan
Panpata mastankichu.
Wiskachapas, killinchupas
Llaki uyayta hamuykuspan
Kayman, wakman qawakachanqachu
Ichaqa, manam chaypas, manam wakpas
Kutichiwanqachu, kinray urqutam
Kuchillan chinkaykusaq.
Amam ñuqa rayku waqankichu
Wasikita kutirispaykim
Tika muya llankasqaypi
Huk yawar tikapa paqariyninta qawanki.
Ama wañuchiychu
Ama wañuchiychu
hina huchasapa nisuptikipas,
Ama wañuchiychu
Qam kawsayta quruspayki
Saqiy kawsananta,
Ama wañuchiychu
Paycha hatun alma kaptin
Sumaq almacha kanqa
hinaspa kuyanki,
Maman kasqaykita,
Ama wañuchiychu
Imataq qukusunki runari
Nisqankuta utaq parlasqankuta
Ama wañuchiychu binalla.
Ama wañuchiychu wawaykita
Paycha hatun kaptin chullasunki.
Kutimuy
Kutimuy manaña atimunichu
Kawsayta mana kuyayninkiwan
Kutimuy yanay
Mana pipas atisunkichu kuyayta
Ñuqa hina kuyakusqayta
Kutimuy yanay suyachkaykim
Qanmi yachanki imaynatam
Waqani qanmanta
Mana ñuqa nuncallapas maqaykichu
Kutimuy yanay suyachkaikim
Qam yachanki mana pipas kullasqayta,
qamllatan kuyasqaki kutimuy yanay
Ama chaynachu kay, amaña waqachiwayñachu
Kutimuy yanay manañam atiniñachu
Kawsayta mana qam kaptiki kaypi
Ñuqawan, kutimuy yanay kutimuy.
Taytayman
Papay, qawaskani wañuy hamuyta
Pay munaptin waqachisunki
Aswanmi qam llallirunqi wañuyta,
Kawsaykita churaspa
mana pipas rikunanpaq.
Asawnmi ñuqa yachani, wakcha papay
Kallpaykikuna punchawkunapi tukuchkan
hinaspa qam wañuyta manchakuchkanki
Mana ñuqaman llakita saqiwanaykipaq,
Rikuschkanki llakisqayta; chaymi
Mana munankichu wañukuyta
Papay, taytacha munasuptiki
Apayta, qasillalla ripukuy, paycha
Qawariwanqa hinaspa yanapawanqa
Kawsakunaykama.
Illarunis
Kunarimi ripusaq manam munanichu
Allinmi chay llullakusqay.
Qamqa mana yachawaqchu
Sunquypa llakisqanta
Qamqa kuyakuynikipi supay mana
Atinayanaymi kanki.
Manan ñuqaqa rikuykichu ripukunay ratu
Manan rikunichu ñawiki waqasqanta
Mana chay sumaq simikita muchasqantapas
Kay karu ripukusqayrni pawanqa
Chay llakiyniykunata.
Ñuqaqa qawaykuni yanaykita
Sapallan kasqanta chay llullakusqaykita
Ñuqaqa kutimusaqmi qanman,
Qukunaypaq mana ñuqapa kasqanta
Chay mana kuyaq sunquykipa kuyakuyninta
Ñuqa sapallayrnikasaq,
Pisipasqaypas hinan kanqa.
Allinchus hinan munasqaykita rurakunaykipaq
Kay sunquypa mana yachasqanta.
Allinmi kanqa iskayninchipaq
Sapallaymi ripusaq, karu Ilaqtapi
Wañukunaypaq.
MISKI TAKI
ArpaschalIay wiyulinchay, miskita waqaykamuy
Kumariytawan, kumpariytawan
Tusurachinaypaq wayllurukunaypaq
Uray pasaq Chumbau mayuta
Raskilla harkaykamuy
raqullatapas, aqallatapas
Tumarunachikpaq
Kumariypas puñuchkantaqma
Waqra kunparillaywan
Mana pitapas mana maytapas
Puñuchisunchu nispa.
MANA IMANMANTA
Wayta partiña ñuqa purini
Musuq kuyaqta maskaspa (bis)
lngratata tarini
Chaynacha viday karqa (bis).
Iskina tindayuq
Qamunki niwarqanki
Buina muza waway
Kasaranki nispa
Ima ñuqari kasarapuchkayman
Tingala puchkawan
Muyu munturawan.
CHAY ÑAWICHAYKI
Manay pipas kanchu willaykunaypaq
Kay llakiyta
Kuyaykullaway ñuqa imaynam kuyayki.
Ñuqaqa manam munanichu
Apukunamanta
Ñuqaqa munani chay kuyakuykita
Quntasqa kuyakuykita.
Ñuqaqa manam kulpayuqchu kani
Kaynaña kuyanaypaq
Ñawichaykita tapuykuy
Chayrni kulpayuq
Qawaykuwaspayki sunquyta suwarpariwanki.
FUGA
Chay qantucha sumaqchata waytan
Sapapunchaw yakuta taqtasqa
Chaynallan chay kuyakuyki
Chay plantacha sumaq waytachayuq
Chaynalla kanki qampas.
AMPU RUSAS
Hatun waytallay rusasllaymi
Sapinmanta chakirqusqa
Manañan rimidio kananta
Sapinmanta chakichiwanqa.
Rimidiolla kallaptinqa
Wiqiywampas narpallaymanpas
Manañan rimidio kanñachu
Sapinmnta chakirqusqa.
WISCHUAQA URPI
Imapaqmi kuyawanki
Sapayki sapayta
Kaynañ karu yIlaqtapi
Saqiwanaykipaq.
Ay vida, vida vidachay
Llaki vidachay
Kananmi sapayki yachanki
Vida pasakuyta
Aku pallacuyta.
KILLA
KilIacha kanchiykamuway allinta
Yanaymi chinkarqamuwan
Qari watayuq
Yanallayqa chinkachkanmanpas
Pasachkanmanpas.
Killachallay allinta kanchiway
Urantachu qawantachu
Yanallay pasarurqa
QawaykaysilIaway
Tariruspaqa manaña
Kacharirusaqchu.
PALOMA ENCANTADORA
Paloma encantadora
kukuli madrugadora
purochallayki quntaykutinqa
ripullasaq nispa niwanki
raprachallayki quntaykutinqa
pasallasaqña nispa niwanki.
Chaynacha kuyachikurqanki
Chaynacha waylluchikurqanki
Miski puñuypa chawpillapipas
Sapa ratullan yuyarayachkanki.
UCHUYCHA SUMAQCHA
Uchuycha sumaqcha
Qakuchu niñacha
Pusapakusqayki
Inti lluqsimunan
Lamar patachata (bis).
Chay chaykunapiña
Uywakusqayki
Aquta printa
Uywakamusqayki
Palla pakuspapas.
YANAWAMANCHALLAy
Yana wamancha,
Rapraykita quykullaway
Urpichallay qatirikunaypaq,
Paymi ripukapun
Sapallayta saqirpariwaspan,
Mana imamantam
Payqa pasarparin
Tapanta wischutarqukuspan.
hawachan
kachkanraq cariño paqarin pasakuptiy
imaynachá kanki
mincha pasakuspa illaykuptiy
haykaynachá kanki.
Índice
1. Rus apay
2. Hatun llaqta
3. Luruscha
4. Qaywa wikuñacha
5. Kawacha
6. Tankar kichkacha
7. Uywa pichinchu
8. Kuntur puruscha
9. Chayraqmi chayraqmi
10. Chiriwayra
11. Patuchayta
12. Saray ukupis yanay chinkarqun
13. Purinkichu maqta
14. Pasachkaniñam ripuchkaniñam
15.Wiyura warmicha
16. Waqra piñakun
17. Tipi wiqaw pasña
18. Ayrabamballay kañasu
19. Qaripakuy wankarina
20. Qawayllaraqsi qawachkayki
21. Kachiwankaray miniru
22. Chachaschay
23. Yanay
24. Añas siquycha
25. Pantirway
26. Tumbischay
27. Turu urpicha
28. Wiquchucha
29. Wayra muyuyllammuyumuni
30. Tiqawasi
31. Sunqu suwa urpiy
32. Puka pulliracha
33. Wikuña pallay punchucha
34. Urpichallay
35. Saywachallay rumi
36. Sinsil botella
37. Ñuqachu ripuy nirqayki
38. Altun pawaq kuntur
39. Mansana rurasnu
40. Apurimaq Mayu Pantasqayrayku
4]. Manañas rimidiu kanñachu
42. Chinallaymichinkaramun
43.Wakchallas kani
44. Tinkala puchka
45. Hakuchu niñacha
46. Punay wiskachitay
47. Patibamballay
48. Alkanfur wayta
49. Rurasqay ñan
50. Santa Elena yana wikucha
51. Kuyasqaykim kani
52. Punchituchay
53. Tullu tullum kani
54. Hawantataq urantataq
55. Lankillu rurasnu
56. Chullalla sarachamanta
57. Sunquchallay, urpichallay
58. Yanacha urpicha
59. Alwirqunischa
60. Sunqullaykirayku
61. Yuyachkanki llakinayta
62. Sumaq warmicha
63. Qunqawanki
64. Urppichallay saqirpariwanki
65. Maskamusqaykipi
66. Sachascha
67. Mana surtiyuq
68. Yanaschallay
69. Tunisqa wasi
70. Ripukusqayá
71. Ama wañuchiychu
72. Kutimuy
73. Taytayman
74. Illarunis
75. Miski taki
76. imas ñuqa qunqaykiman
77. mana imanmanta
78. guitarra ama waqaychu
79. ima ñuqari kasarakuchkayrnan
80. chay ñawichayki
81. ampu rusas
82. wischuaqa urpi
83. killa
84. paloma encantadora
85. uchuycha sumaqcha
86. yana wamanchall
CHANQUIL MAYUCHALLAY MI RÍO DE CHANQUIL
I II
1. Chankilchay Mi Chanquilcito
2. Chankil mayuchallay Oh mi riyito de Chanquil
3. Chankilchay Oh mi riyito de Chanquil
4. Chankil mayuchallay
5. Warma yanallaypa de mi amada
6. Wiqin mayuchallay su lágrima, oh mi riyito
7. Warma yanallaypa de mi amada
8. surtin vidachallay su suerte, mi vidita mía.
II II
9. Ichuchallay Mi pajita (del ande)
10. Urqup chukchachallan
Cabellito del cerro
11. Ichuchallay (Id.)
12. Urqup chukchachallan,
13. Ruparqullawaptin Cuando
tengo calor
14. Llantu ichuchallay Mi pajita
que da sombra
15. Puñunayawaptin Cuando
tengo sueño
16. Llampu qarachallay
Pellejito suave
III
17. Tinkachallay Mi tinquita
18. Taytay urquchallay Mi
padrecito cerro
19. Tinkachallay (Id.)
20. Taytay urquchallay
21. Uywachallanchikta A
nuestro ganadito
22. Qawaykapullaway Dígnate
de ver
23. Ganaduchanchikta A
nuestro ganadito
24. waqaychapullaway
Dígnate de cuidar
IV
25. Wawa pukyullay Mi
Huahuapuquio
26. Quñi quchachallay Mi
pocito termal
27. Wawa pukyullay (Id.)
28. Quñi quchachallay
29. Armakunaykam Hasta
que me bañe
30. Ama chirillaychu No te
enfríes
31. Mayllakunaykam Hasta
que me lave
32. Ama chakillaychu. No
te seques.
FUGA
33. Sinkarqunaykamam
Hasta que me emborrache
34. Upyarqullasqani, Había
bebido (licor).
35. Macharqunaykamam
Hasta que me embrigue
36. Winqurqullasqani; Había
tomado;
37. Amayá ñiñachay Oh mi
niñita, no
38. Pinqallawankichu Me
despreciarás
39. Yawllay pampinitay oye
mi pampinita (de Pampa)
40. Chiqnillawankichu No me
odiarás.
BREVE ANÁLISIS DE “CHAKIL MAYU”
I. FORMA
1.1. Título: Como toda obra lírico-musical andina,
carece de un título específico. Sólo arbitrariamente y por
sentido común del medio se le denomina “Chankilchay”.
1.2. Autor.- Anónimo y posib.lemente colectiv.
1.3. Recopilador.- Los padres de S. Majerhua C. y
otros
1.4. Fecha tentativa de composición.- Década del
40 del siglo XX, fecha en que llega la carretera de la ciudad
de Huamanga hacia el pueblo de Pampa Cangallo “Los
Morochucos”. Mis padres me hicieron dicha referencia,
quienes eran comerciantes por aquellos tiempos (vendían
abarrotes, alcohol y coca).
1.5. Género.- Huayco andino (del campo)
Música lírico que se canta en fechas importantes por
los indios pampinos o montoneros morochucos.
1.6. Especie o variedad.- CHIMAYCHA O PAMPINADA.
1.7. Versificación.- Consta de 4 estrofas y una fuga.
Cada estrofa consta de 8 versos breves y cortos que se
repiten constantemente.
El verso 1 de la primera estrofa consta de 3 sílabas y el
verso 2 de 6 que se repiten cuando se canta.
En seguida se detallan las sílabas de cada verso
Estrofa Versos Sílabas c/u
I 1,3 3
2,4 6
Del 5 al 8 6
II 9,11 4
10,12 6
Del 13 al 16 6
III 17,19 4
18,20 6
Del 21 al 24 6
IV 25,27 5
26,28 6
Del 29 al 32 6
Fuga 33 al 40 6
1.8. Acento.- En la tercer sílaba de cada estrofa hay
un acento de intensidad y el timbre de voz llega a una
altura de casi una octava tonal y aguda. Este enfatismo
musical a manera de grito parece significar la imprecación o
salud al “dios” naturaleza. Los acentos finales son graves y
en otras veces enfáticos agudos a manera de vocativos.
1.9. Ritmo interior.- El ritmo acentual y musical son
casi uniforme y repetitivos que se asemejan a las ondas del
río o los picos de los cerros que se suscitan en forma
continua y simultánea respectivamente.
1.10. Lenguaje. – La lengua que se usa en esta
expresión poético-musical es el QUECHUA ayacuchano,
perteneciente a la gran variedad surandino. También hay
palabras o raíces españoles como “ganadu”, “surtin”
(suerte), “vida-schallay” (vida), lo que significa que el autor
(es) fue (ron) bilingüe (s).
Hay uso constante de sufijos muy afectivos y enfáticos
como /-challa/, /-y/, etc. que está relacionado con la
cosmovisión quechua, sociedad o cultura altamente
afectiva, emotiva y colectiva. Ejemplo: “Uywa-cha-lla-nchik-
ta”.
II. CONTENIDO:
2.1. Tema general:
a. Innovación y reconocimiento a la naturaleza o un
canto a la naturaleza por tantos “favores” que
recibe el hombre andino.
b. Comentario.
La naturaleza, el río, el cerro, la paja y el manantial
se convierten en seres animados, por ello, a manera
de vocativo, el autor anónimo-colectivo trata de
dialogar implícitamente agradeciendo y
reconociendo y explícitamente suplicando que no se
olvide de seguir brindando sus poderosos aporte
sobrenaturales a fin de mantener un equilibrio y
conservación de la convivencia entre el hombre y la
naturaleza.
2.2. Temas específicos
a. Estrofa I
Tema.- El río Chanquill es como la lágrima de la
amada.
Comentario.- Hay una comparación de las
lágrimas de la enamorada con el río Chanquill que se ubica
en el distrito de “Los Morochucos”, Pampa Cangallo,
departamento de Ayacucho. Dicho río para los pobladores
de esta zona es un gran símbolo de vida. Allí se crían las
famosas truchas y todo el año no baja su caudal.
Según el ideal del campesino ayacuchano la lágrima
es la compañera de la vida cotidiana y si es de la amada, es
una cosa natural y grandiosa, por ello lo compara con la
magnitud y gratitud del río.
Con el uso de los sufijos /-cha/, /-lla/, /-y/ y /-pa/ los
versos se hacen más tiernos y amorosos con una gran
sensibilidad increíble.
Los versos 6 y 8 forman una estructura binaria: “wiqin
mayuchallay” frente “surtin vidachallay”.
Son dísticos semánticos con dirección sinónima.
b. Estrofa II
Tema.- La paja de los andes que da sombra y
abriga.
Comentario.- La paja silvestre que crece en
forma libre en las punas es un elmento muy útil al
campesino, ya sea para techar sus chozas, hacer adobe,
como forraje de animales, etc.
En esta estrofa hay una comparación con el cabello de
ichu.
El cerro se convierte en un ser vivo con cabellera y
además, la paja servirá como sombra de tanta insolación y
como pellejo cuando el hombre tenga muchas necesidades,
como el sueño.
Hay la presencia de dísticos, semánticos, sinónimos e
incluso gramaticales entre los siguientes versos:
13 ruparqullawaptin y 15 puñunayawaptin; también:
14 llantu ichuchallay y 16 llampu qarachallay.
c. Estrofa III
Tema.- Cerro Tinka, padre y protector de
animales.
Comentario.- Tinca es un nombre de un cerro
grande que queda en la provincia de Víctor Fajardo, cuya
presencia se nota desde todo lugar de Cangallo. Los
pobladores de la zona creen que es un cerro milagroso,
símbolo panteísta, que protege, alimenta y multiplica los
ganados que viven en sus faldas.
En esta estrofa con el uso del sufijo inclusivo /-nchik/
suplica el autor se digne ver, cuidar a los animales que son
dueños: él mismo y el cerro; y más con el uso de los sufijos
/-pu/ (derivativo, direccional y cortesía) y /-wa/, /-y/
(imperativo) la súplica se intensifica y se hace más
colectivo.
Hay dísticos semánticos y gramaticales:
21 uywachallanchikta con 23 ganaduchachikta, y 22
qawaykapullaway con 24 waqaychapullaway.
d. Estrofa IV
Tema.- Huahuapuquio, pueblo de manantial
térmico.
Comentario.- Huahuapuquio es un pueblo que
pertenece a la provincia de Cangallo. Este pueblo tiene
como recurso natural su agua termal de buen caudal que
permanece casi intacto todo el año, por tal razón iban
construir una planta embotelladora de agua gaseosa,
proyecto que no prosperó por causas de terrorismo. Es un
manantial acogedor que se encuentra en la base de un gran
cerro que lleva el mismo nombre, cuya agua termal oscila
de 26 a 30°C.
Con el uso de los sufijos /-kama/ (terminativo) y /ama/
y /-y/, /-chu/ (prohibitivo) los versos contienen la
exhortación para que sus aguas no se enfríen ni se seque
hasta que la gente se bañe y se lave.
Hay dísticos, semánticos y gramaticales entre los
versos:
28 puñi puchachallay con 26 Id.
29 armakunaykam con 31 mayllakunaykama
30 ama chirillaychu con 32 ama chakillaychu.
e. Fuga
Tema.- Pide disculpas por haber bebido licor.
Comentario.- Los campesinos, llamados
Morochucos, beben licor hasta perder control y golpean
bastante a las personas, incluso a sus mujeres con el
famoso COCOBOLO.
Estos pobladores son muy vehementes, quizá por que
son blancos y altos, de ojos azules y de miradas
imponenetes.
También son abigeos, por eso les gusta que le llamen
“quri lazo”
Esta gente es más ganadera que agricultora y en este
momento está en un proceso acelerado de mestizaje y
pérdida de identidad quechua, promovido por la imposición
del gobierno a que contraresten a los terroristas formando
grandes comandos de montoneros, así como en otro tiempo
el militar Mariscal Cáceres el “Brujo de los Andes”,
organizará para contrarretar al ejécito chileno.
En esta fuga hay un reconocimiento de su borrachera y
pide a la amada “niñachay” o “pampinitay” que le disculpe
y pase por alto este hecho y que no le desprecie ni odie.
Para elevar el nivel poético y cántico usa bastante
dístico, semántico y gramatical.
33 sinkarqunaykama con 35 macharqunaykama.
34 upyarqullasqani con 36 winqurqullasqani
37 amaya niñachay con 39 yaqllay pampinitay
38 pinqallaqankichu con 40 chiqnillawankichu.
WILLAKUYKUNA
HARQACHAKUNAPA WILLAKUYKUNA
Utulu, chawpi tuta waqaytas, tayta Eusebioqa quqawninta
qipicharikuspan puriyta qallarisqa Huamanga llaqtaman;
chiriwan, wayrawan kuskanchakuykuspa ; chayllas kusi
kusilla wayquman chayaykuchkaptinña uma tampan, qara
tampan sayarirusqa; qari qarillañas yaykuykun, hinaptillansi
killapa achkiyninwan kuchupi huk qillu llamata
ñawinchaykarparin. Kay tayta Eusebioqa mancharikuywan
qaritukuskpan cuchillunta hurqurispan, qayakuyta qallarin:
QARIMASINCHIQMANTA
Qaris kasqa, qarimasinchiq achka sipasniyuq, chaisi
hukninta, hukninta ñanqa llullakusqa.
Wacharachisqa, hukninta, hukninta wacharachisqa;
inaptinsi tawa sipaskuna quñunakurusqaku.
-¿imaynatataqkayta rurarusun?- Qanchu uyanchanki, icha
ñuqachu.
Hinaptinsi hukninqa nin:
-Ama opaqa kasunchu, chullanchiq engañarusun maypipas
tupananchiqpaq, hinaspanchiq nisun kayta:
-wakta qamunki chunniqman. Chaynata nispa engañarusun
hinaspankus ninkus:
-ñuqanchiqta judiwanchiq, ñuqanchiqpas judirusun.
Tawanku suyaruspa qarimasinchiqta qapirunku, huk
engañaruptin.
Chaypi qarimasinchipta qapiykunku chunniqpi, taqmarunku;
qarikayninta (ullunta) kuchuyta qallarinku.
- ¿mayqinniykumantaq kayniki tupawanku? Nispa.
- Tawaykun churikikunata wachakuniku, uywayta
atinikuchu, nispa.
Waranta chusturuspankus kaparunku.
UKUMARIMANTA
Huk warmichas kasqa, chaysi riq sapa punchaw mayuta.
Pachan taqsaq, chaypis rikuriykusqa ukumari. Warmichas
mancharikuspa umanta kurkurusqa, ukumariñataqsi
tapuspan rimapayan:
QAROACHAMANTA
Huk punchawsi llapa taytakuna papa allayman risqaku,
hinaptinsi papataqa allaytaña qallarisqaku. Allqucha
puramintita allwayta qallaykun. Chaysi llapa llapan
runakunaqa puramintita mancharikusqaku.
Chaysi huknin taytakuñataq rikurqusqa cabra kaqllataña,
hinaspansi pasaspa hawan, mana manchakuspa, chaysi kay
taytapa allquchanqa mana kacharikusqachu manataq
suchiriytapas munasqachu qirqiryakuspa.
Kay allquchaqa rikunsi chay qarqachataqa, chaysi
allwakusqa, kay taytañataq mana qalacha rikusqachu,
chaysi llapa runañataq, puramintita manchakuspa,
taytachakunata mañakusqaku, chaysi chay qarqachaqa
chinkarusqa chay urqukunapi, allqupas manañas
anyakunchu. Chaysi taytaqa wasinman allquchallantin
sumaq allin, allin ripurqusqa.
TAYTA HUAMANIMANTA
Huk sipas warmis sapa punchaw uywankunata qatiq
karu urquman; chaypis kasqa tayta Huamaní nisqanku.
Sipas warmiqa sapa punchawsi puñukuq, qucha
patampi, chaysi tayta Huamaní tinkurqusqa hinaspansi
wiksayarachisqa.
Sipas puraminti unqusqa tarikusqa, mana mikusqachu,
hinaspansi sapa tutallanña chayakamuq, chaysi taytan
nisqa: ¿imaynanpitaq tutallanña chayamun, kapaschiki
waynanwan imakakun?. Chaynata nispan huk punchawqa
tariparusqa, michikusqan chayman. Chaysi taytanqa
churintaqa tarin quchapa patampi puñukuchkaqta.
Hinaspas unquqña tarikusqa, manas taytakunapas
willakusqachu, qinapas huk punchaw uywan qatisqampi
wachakurusqa, hina qucha patampi, chaysi sipasqa
taytanta manchaskuspa wawataqa huknin walimpi
wankuykuspa saqiramusqa qucha patampi. Qinaptinñataq,
pararimuptin kutirqusqa qucha patanman. Manas kasqachu
wawaqa, chaysi sipasqa mancharikusqa qawaykachakusqa,
hinaptinsi, qucha ukumanta qatunyasqaña wawaqa
qispiykamuspa nisqa:
- Manaya ama maskawaychu, ñuqaqa kaypiñam
yachakuni, taytaymi uqarikuwan allinmj kaypi yachakuni
quripa ukullampi nispa. Chaylla chinkaykuspa qucha
ukunman. Chaysi sipas puramintita manchariskupa
wasinman hampukamusqa.
PAYPAQ
Kay rurayta rurani
Amautaypa uyariq quwasqanmanta,
Allimpi, mana allimpi.
WARMI HURQUY
Juansi sumaq sumaq maqta kasqa, luychu hina,
chaynallaqtaqsi Santunacha wayta qina llatakyaq paykunas;
qallarynimpi maskanakunku, chitamisisqampi urqukunapi
qatun huñuykunapi rimapayanakuku, sukapayanakunku.
Chitpinakunku Chayllamansi waylluyta qallarinakunku.
Unayña parla nakunku. Hinaspas pakanakuyta. qallarinku,
ancha wayllukuyninta manaña kachariyta atispa. Juanchaqa
sipasniritaqa kacharinchu. Chayllas taytanman maqtaqa
watukun. Risqas wasinman hinaspas rimarin: - Tayatay
aqayta, traguyta. upyariy .
Manaraq hupyachkaspansi tayta mamanqa nin:
-Imallapaqcna ninki.
-Mamallay, taytallay ñuqallaymi watukamuchkayki. Wata
rurasqa llakiyta willakuykusqayki. Umancharunñam warmi
-warmaykita kay utulullay, ñawincharuspan mana karuyayta
munanchu.
- Hay mamay ama niwaychu chaytaqa, wañurusaqmi
llakiwan kay sipasnymanta.
-Taytatalla y hinapaqcha karqa imanasunmi (kaqtaqa
ruranku achkakutita munanakuspanku). I
Chayynallataq paykuna, taytamamakuna munaruspanqaI
tapun kay munanakuq iskayninta, hinaspanku casaray
punchawta rimanakunku. Makin churapunanpaq, kaypi
mañakun llapan ayllumpi (kaqtaqa apamman kausaqta
hutaq yanasqata). Chay punchaw chayararnuptin aylluntin,
traguntin, isusi quniq pikantinwan watukun sipas pawachiq.
Chayaruspanku, mikuyta, upyayta qallarinku
machanankukama, chaupitutakama. Chay urqupi, sumaq
kaballutas utqaylla apachimunku. Chayllay kaballupi muna
muynayllata, chaylla kuyay maq qarillaña sipasninta
ayaykukuspan pusan, kaballunta wasinman harrian.
Chaymantaqa kasarakunku.
LURUCHAMANTA WILLAKUY
Llaqtapis kasqa huk ayllu, chaysi paykuna kusichapi
kasqaku, sarata tipispanku, urqupa wayqunpi. Wasipiñataq
luruchata saqirqusqaku. Aylluqa luruchataqa minkakusqa
kaynata nispan: -ankamanta chiwchichakunata-ciudanki
nispa. Altupiña inti kachkaptinsi wasiman anka altunta
qispikaykamusqa. Ankara luruchata aptarikuspansi
siqakuykun.Luruchas qaparqachasqa puramintita urqu
wayqupi allunnta sara tipiypi qawaykuspansi qallarin
rimayta kaynata nispan: ¡Kayniyta karaqu! ¡Kayniyta
Karaqu!
HAMPATUWAN ATUQWAN
Huk Punchawsi hampatuqa mayu pataman lluksisqa.
Laqarayachkaptinsi huk atuq rimaysapa kayhinata
rimapayasqa:
WACHWA ATUQCHAWAN
Huk punchawsi wachwachawan atuqchawan kasqaku chaysi
atuqcha tapusqa wachwataqa kaynata nispan ¿wachwacha
imaynanpitaq qampa wawachaykikunapa puka chakichan?
URQUKUNAWAN PUYU
Puyukunam wayrapi urpikuna hina
lIakisqa kachkan.
mana paykuna hina
chay urqukuna qapariptinñataq
illapakuna tuqiarispa .
puyukunapa umampi tiyaykun
chaypi kuyapayanakunku
waylliupayanakunku,
hatun quchapas, hanaq pachapas,
urqukunamanmi
marqarikunanpaq hapipakunku
¿yacharqankichu urqu
runa hina kasqanta?
WISKACHAWAN UKUCHA
Sapa punchawsi huk wisk.acha lIuqsimuq machay
uchkumanta mikuq, rupaywan huñichikuq; chay
mikuruspanñataqsi tiyarikuq. Waqtampis tiyaq ukucha Kay
ukuchas tapuq kay wiskachata? –nispa tapun. Chayse kay
wiskachañataq nin ñuqataqa chiriwanmi chami rupayta
suyani, aswanmi machay uchkuytaqa chirikun
Wiskachapas tapunsi: -¿ Qamtaqa imaynampitaq nisunqi
suwa ukucha? Llapa runakunas ukucha niq.
CHIWAKUMANTA
Huk chiwakus ancha warmallanmanta yacharqusqa mana
allinkunata- tayatan Zenonmanta, mamam Saramanta.
Utqayllas yachariq. Yachaqsi taytamanta, mamanpa
ruwsqanta. Tutaraq qatarispansi, llapallan uywakunata
rikchachiq. Qatiq Llavikuchu urqupi kaqkunata. Miskillataña
takispansi rikchachiq, llapan Llavikuchupi yachaq
uywakunata, kusisqallañas kirchariqku kay chiwaku
Susimupa takiyninwan. Kaynata rikacharichispañataqsi
mikunampaq riq, paypaq taytampaq, mamanpaq
mikukunankupaq. Kay chiwakuqa yaykuqsi wasikunata,
mana pipas kachkaptin, qinaspansi mikukuq sarakunata
cebadakunata llapallan kawsayta, puchuqnintañataq
taytanman, maman apaq kay chiwakuqa. Puñuqsi inti
manaraq chinkaykuchkaptin; paqarintinta Ilapallan
uywakunata . rikcharichinampaq kaq. Llavikuchu
urqupatapis sapa punchaw chayllata ruwaq. Kunanqa kay
chiwakuqa qatunñas, kanñas iska y chur¡n chiwakuchakuna,
warmin Elsapi Kay chiwakuqa kuyansi warminta,
churintapas; hinaptinqa qinalla qatinqa churinkuna
wiñanankama, qinaptinqa paykunañach takinqaku,
rikchachinqaku llapa uywakunata, Llavikuchupi
yachaqkunata.
ATUQ KUTUTUWAN
Huk punchawsi, atuq kutututa tarirqusqa. Yarqay
qikutaykuptinsi kaynata nisqa:
- Kunanqa mikusqaykim
-Amaraq amaraq mikuwayraqchu , kunpayriy, huk miski
mikunata aparqamusqayki- nisqas. Kututaqa atuqta
saqiykuspas apita suwakuyta qallarisqa. Api yanusqata
quqaynimpie allichasqa.
-Añañaw miskillañan kasqa ¿maymantataq
aparqamurqanki? Pusaway - nispas atuqa; chaysi kututuqa
tutayaykuqtaña atuqta taytakupa warinman pusarqusqa,
apitas qallaykachisqa, umantas
mankaman ,winarqusqa. Atuqa api Ilaqwaytas qallarin;
tukuruspanñataq umanta lluqschiyta atisqachu. Chasi
allpamanka pakinanpaq kutututa nisqa:
-Huk Kaspita haywamuay, kay allpamanka pakinaypaq,
kututuñataq kaspita qapiruspa umapi puni chuqaparusqa
wañunankama.
WILLAKUY UPAMANTA
Huk warmipa qusansi kasqa upa, chaysi huk punchaw
nisqa kayllapin kuchinchinqta hinanki. Todos los Santuspi
mikunanahcikpaq. Chayna minkakuspa pasakusqa.
Hinaptinsi wasi punkupi uywachkaptin iskay runakuna
rikuriramun qinaspa tapun.
- Rantipaqchu kuchiki.
Hinapitinsi upaqa nirqamun:
TAKIYKUNA
ASI CHAYNATA
Maray hipampi cebada pusra
Amapipa huqarisunkichu;
ñuqas isusi quqarisayki
pusrachallaykita pukuy pukuykuspa. .
Manzana pukay pukaycha;
durazno qilluy,qilluycha
así chaynanta waylluway
chaynata kuyawaptikiqa;
asi chaynata waylluwaptikiqa
kisaya ripuymanpaschu:
ripumunayña ...kachkaspa
pasakunayña kachkaspa.
Así chayñata kuyaway,
así ehaynata waylluway.
HABASCHALLAY
TutalIan pasakullasaq,
habaschallay, manamá punchawchu, (bis)
punchaw ripullaspayqa.
habaschallay, waqachikimanchá;
punchaw ripullaspayqa,
habaschallay, llakichikimanchá.
Yakupa pusuquchanchu,
Habaschallay, ñuqallay karani (bis)
Mayupa pusuquchanchu
habaschallay, .ñuqallay karani.
Iskayta muyuririspa
Habaschallay; wschuwanaykipaq
Tawanta muyuririsqa,
habaschallay, wischuwanaykipaq.
LAMBRASCHALLAY
Urqupi tuyachakuna
sumaq tuyachakuna:
qaqapi tuyachakuna,
sumaq tuyachakuna;
han hina mamayuq kayman,
han hina mamayuq kayman,
han hlna taytayuq kayman: (bis)
han hina mamayuq kaspayqa
manachá waqallaymanchu;
han hina taytayuq kaspayqa
manachá llakillaymanchu.
kaykuna runapa wasimpi,
waqastin purillanaypaq.
Esquina muyuykunapi, lambraschallay, (bis)
manayá kutimusaqchu, lambraschallay,
manayá vueltamusaqchu, lambraschallay.
kutiylla kutiramusaq, lambraschachallay:
vueltayila vueltaramusaq, lambraschallay,
manayá wasikimanchu, lambraschallay,
manayá lIaqtaykimanchu, lambraschallay.
QAYNAWATA KUYASOALLAY
Qaynawatalla kuyasqallay
maytañataq pasakunki,
maytañataq ripukunki.
HAWACHALLAY
Pitaq willasuranki, hawaschallay,
Sapalla kasqayta
Maytaq willasuqanki, hawaschallay
sapallay kasqayta.
Chayllay willasuqllaykim, hawaschallay
mamayta sirvinqa (kutiy).
Yakupa pusuquchanchu, hawaschallay
Ñuqallay karqani
kimsata muyuririspa. nawaschallay.
Wischuwanaykipaq:
tawata muyuririspa. hawaschallay,
wischuwanaykipaq
Tutallam ripukusaqa, hawaschallay,
Manamá punchawchu,
Punchaw ripukullaspayqa .
Hawaschallay, waqachikimansi
Punchaw ripukullaspayqa,
hawaschallay, llakichikimansi
punchaw pasakuspayqa.
hawaschallay, llakichikimansi
Kunan tutam ripukuchkani
churillaykitam cuydakuykunki:
kunan tutam pasakuchkani
wawallaykitam cuydakuykunki.
Ñuqa rirusaq qawallanta,
paymi aparun nillawankiman,
ñuqa pasasaq qawallata,
paymi pusarun nillawankiman.
KUTICHAY
Ay! Kutichay. kuti lambraschay,
kutiramunqam nillawachkankichu.
Ay! Kutichay, lambraschay,
kutiramunqam nillawachkankichu,
imamanchá, qaykamanchá
ñuqa kutimuyman .
waqasqayta yuyarispay,
llakisqayta yuyarispay,
llaqtan. llaqtan, Liman, Liman, puriramuspañataq
kaqllamanta amistasun
nispalla niwachkasqa (kutiy).
Qawarqankichu, rikurqankichu
mamallaypa waqasqanta;
qawarqankichu. rikurqankichu
taytaypa yakisqanta.
Anchuririkuy, suchuririkuy:
Anchuririkuy, suchuririkuy
arwirata qura: arwirata qura
sapay kaspaycha apachkaykimampas:
soloy kaspaycha apachkaykimampas
TAKIYKUNA
Sarachay manayhallmasqa,
triguchay manay qurasqa
chaynaIlamam ñuqapa warma yanay
yuyaychan manay quntasqa;
zambaschay yakichkankichu
warmchay waqachkankichu
kayna warma;vidaykipi yanayuq
rikuriruspayki :
Chawpi tuta wállpa waqayta
Uyaykumunay karqa
vicinuykipa chapu allqunmi
supa supayña kasqa
Mamaykimantachu urqukamurayki,
Taytaykimantachu urqukamurayki
Kaynataña waqanaykipaq .
kaynataña llakinaykipaq,
Kayllan, chayllan purillachkani;
Kayllan, chayllan mullullachkani
mamallayta maskaspay,
maytam pasanki mamay,
maytan pasanki taytay
kaynataña Ilakinaypaq
kaynataña waqanaypaq
SUEGRAY
Suigrayta qayaykapuway, a la pasadita,
suigrayman willaykapuway, a la pasadita;
wawanta apakapuchun, mana munanichu;
churinta kutichikuchun, mana munanichu.
Mamanqa niwasqa, churillayta nispa,
taytanqa niwasqa churiyayta nispa;
manayá yachasqachu muti mutiytapas;
Isusi yachasqa kamalla mastayta (kutiy)
intilla siqaykuptinqa aysallawachkanña.
killalla siqaykuptinqa aysallawachkanña
warma imam chay qipaykipi
manam, manam imapaschu
manam, manam imapaschu,
chapucha allqupa wawan;
chapucha allqupa churin
puchqu suyrutam lampichakuchkan
puchqu suyrutam lampichakuchkan
LAMBRACHA
Ay kuticha. kuticha lambraschay
kutiramunqa nillawchkankichu (kutiy)
ima chayta ñuqa kutimuyman
waqasqayta yuyarillaspay
Llaqtan. Ilaqtan, Liman Liman puriramuspañataq;
llaqtan. lIaqtan, Liman Liman puriramuspanñataq
Kaqllamanta amistasun nispalla niwachkanki;
kaqllamanta amistasun nispalla niwachkanki;
hawarqankichum. rikurqankichu mamaypa waqasqanta
hawarqankichum. rikurqankichu taytaypa yakisqanta,
kaqllamanta amistasun nispalla niwachkanki;
kaqllamanta amistasun nispalla niwachkanki
warqankichum. rikurqamkichum mamaypa waqasqanta:
warqankichum. rikurqamkichum taytaypa waqasqanta
sarallakanman, trigulla kanman;
sarallakanman, trigulla kanman
sayaylla sayayman mamaypa waqasqampi
sayaylla sayayman taytaypa llakisqampi
Anchuririkuy, suchuririkuy, arwiy sara;
Anchuririkuy, suchuririkuy, arwiy sara
Sapaykaspaycha, soloy kaspaycha apachkaykimaqa;
Sapaykaspaycha, soloy kaspaycha apachkaykimaqa
KACHI KACHICHA
Kachi, kachicha achkiq rapracha
amayá llakita apamuwaychu,
¿musuq achikyaq maytañam hamun?
Llaqta quntalla takinanchikpaq;
kachi kachichay nina ñawichay,
mayu patampi tusumusunchik.
sara tarpuysi tukuramunqaña,
paqarin mincha kusicha kanqa.
MAMA TAYTAY
Qakuchik, ripusun
qakuchik pasasun (kutiy)
qamllay llikllarisqa.
ñuqalla punchurisqa (kutiy)
Ripuna kaptinqa,
pasana kaptinqa (Kutiy)
mama taytaykitam
adios niykamunki (kutiy)
Ciertuchum, negrachallay,
Ciertuchun, sambachallay
Quri jaulata rurachiwachkanki;
manaña ñuqawan tupanallanchikpaq,
ñuqapas sapachallay,
ñuqapas negraschallay:
quri llavita rurachikuchkani
munasqay hora kichaykuykunaypaq.
WARAQU
Waraqu pampachapi
Oveja michiq masichallay.
Waraquyuq patachapi
campana tucaq masichallay,
ahora, kunanqa
profesoraña kallasqanki
ahora kunanqa
wawachayuqña kallasqnaki
Waraqu patachapi
campana tucaq masichaliay (Cuty)
kunanqa señoritaña kallasqanki
kunanqa profesoraña kallasqanki.
QACHWA
Se empieza buscando señoritas con trigo, cebada, arbeja y
cantan
"Pawamuy. tiyamuy jilgueroy.
santa cruzpa hawanman
mana yachaspa tiyallaspa jilgueroy
cinturachaypa patampi jilgueroy"
Contestan los varones. Van con quena, guitarra, etc.
Qinachallampim ki rullay kiru,
kasqachallampim kirullay kiru;
wayquntam rinki, may calabaza
watuykin tipin, way calabaza
TANKARCHA
Tankarchay, kichkachay,
Morado sisachay,
yanachayuqtatchu tarillawarqanki,
rikullawarqanki;
yanachayuqtaña tarillawaspapas
sunquyki ukupich waqaychawaq karqa
chinka chiwaq karqa
Tankarchay, kichkachay.
Morado sisachay.
Pitaq willasurqanki
Yanayuq kasqayta,
Pitaq willasurqanki
Kuyana kasqayta'.
Amachá tayta mamayman
Willawaqchu karqa;
Amachá sullka paniyman.
Willawakchu karqa,
Sunquyki ukuchallapim
Waqaychawaq karqa;
Chinkachiwaq karqa
Sisariy durazno,
Sisariy manzana
Punta ruruykiqa
Ñuqapaqmi kanqa (kuty)
Huk pallaspaqa
Desonrallasunki;
Ñuqallay pallaykuspayqa
Legitimasayki (kuty)
Maymi mamayki, Maymi taytayki.
Chachaschay, (kuty)
Rikuykachiway, qawaykachiway.
Chachaschay (kuty)
Qawaykuspayqa, rikuykuspayqa,
Chachaschay,
Ichallaraqpas yanayki kayman,
Chachaschay (kutiy) .
ESTRIBILLO
Suyaykuy, suyaykuy
mana kuyana;
wiqiytam paganki;
suyaykuy, suyaykuy,
mana kuyna,
Ilakiytam paganki
Ñuqaqa kuyaykurqayki,
ñuqaqa wayllukurqayki
manam kunan hina punchaw
waq achiwanaykipaqchu;
manam kunan hina punchaw
sintichichiwanaykipaqchu
Suyaykuy, suyaykuy
mana kuyana...
PUKA KUCHICHA
Puka kuchicha kapullawachkan,
puka kuchieha kapullawachkan
wira, wiraytam siwachkani,
wira wiraytan siwachkani.
Titupa santun chayaramunña;
Titupa santun chayaramunña,
kuchichanchikta nakaykusun
kuchichanchikta nakaykusun,
chicharumrum, rum, rum, rum.
HARAWI
Altunmanta hawaykamunki
Curral quntalla
sayaykachachkanki (kuty)
mamallaykita riqsiykuni
taytallaykita riqsiykuptiy
michikuq allqulla anyarikun;
michikuq allqulla anyarikun
imay punchawchá puriy punchu allquchallay
anyarikun, siIbarikun (kuty)
curralchapa qimpampi inqiñullas
muyuy, muyullan (kuty)
kukachayay kintuchallay ciertollata
willaykullaway;
kukachay kintuchay clarullata
willaykuway;
kamachay yayakunata feriachapi
sayanallaypaq (kuty)
dueñuyta saqirqullasaq
makin qunta qullqiyuqta waqaqta;
armaqllata saqirqusaq
makin qunta qullqiyuq hawallawaqta
TAKI
Puyukunam wayrapi urpikuna hina
Ilakisqa kachkan.
Urpikuna mana paykuna hina
paway atisqankumanta
chay urqukuna qapariptinñataq
illapakuna uyarisqa
puyukunapa umanpi tiyaykun;
chaypi kuyapayanakunku
wayllupayanakunku;
hatun quchapas, hanaq pachapas urqukunamanmi
marqarikunanpaq hapipakunku
hatun quchapas, hanaq pachapas
urqukunamanmi marqarikunanpaq hapipakunku:
yacharqankichu urqu runa hina kasqanta
pisipaspa mana yakuyuq ima
kay pachapa chawpimpi puñuykun
chaymi mana imapa kasqanpi qiparin
VIDA MICHIY
WARMI HURQUY
1. Quyllurchawan Husiycha anchata kuyanakunku.
Quyllurchaqa sumaq sipasña, Husiypa yanan.
2. Husiychaqa warmi hurquq rinankupaq taytanwan
rimayta munan.
3. Mana rimariyta atinchu.QawayIla qawarayan taytanta.
Ñakayta rimarirqun.
4. Tayta Ransiskutawan mama Maryata minkakunku
riysinankupaq. Manam sapallankuqa rinmankuchu
warmi hurquymanqa.
5. Quwi kankata, wallpa kankata waykunku
yaykupakuypaq. Rahutapas, aqatapas apanqaku.
6. Tutam QuyIlurpa wasinta rinku. Mama Hasintam
wasinman watukuqkunata yaykuchin.
7. Hasintam nin: taytaykuna, mamaykuna kay
qarachakunapi tiyarikuychik, nispa.
8. Ransiskun: Anchatam riqsikuyki mamáy,
waturikuqniykikum hamuchkaniku, nispa.
9. Husiychaqa tumpa mancharisqa asiykachan.
10. Hasintam nin kusikunim taytáy. Imaynallataq
kakurqankichik?, nispa
11. Ransisku: Allinllam mamáy. Imaynataq
kawsaykunaqa kachkan?
12. Hasinta: Manachusmi llumpay allinchu kanan
wataqa taytáy, utuskurum chuqlluta tukuchkan.
13. Ransisku: Parapas yanqallataq wichikachamun.
14. Husiychaqa kumuykachaspam puriykachan,
hinaspa uyaram
15. Hasitam nim: Awá taytáy, nispa
16. Ransiskum nin: Mañakuykuqniykikum
hamuchkaniku, yanapaykullawankikuchá, nispa.
17. Hisusñataqmi nin: Imaynaya kanqapas taytáy,
atispaqa allinchiki kanqa, mana atispaqa
imanachwantaq, nispa.