UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA KRIMINALISTIKU, KRIMINOLOGIJU I SIGURNOSNE STUDIJE

SARAJEVO

PROJEKAT ISTRAŽIVANJA
( NACRT NAUČNE ZAMISLI )

UČESTALOST NAPADA NA LBGT POPULACIJU U ZEMLJAMA ZAPADNOG

BALKANA OD 2010 DO 2015

Sarajevo, maj 2018. godine

 UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA KRIMINALISTIKU, KRIMINOLOGIJU I SIGURNOSNE STUDIJE

SARAJEVO

PROJEKAT ISTRAŽIVANJA
( NACRT NAUČNE ZAMISLI )

UČESTALOST NAPADA NA LBGT POPULACIJU U ZEMLJAMA ZAPADNOG

BALKANA OD 2010 DO 2015

Mentor: Prof. dr. Darko Datzer Student:

Sarajevo, maj 2018. godine

2
SADRŽAJ

1. FORMULACIJA PROBLEMA ............................................................................................. 4

1.1. Naznake o dimenzijama problema istraživanja ............................................................... 4

1.2. Značaj problema i značaj istraživanja ............................................................................. 5

1.3 Rezultati dosadašnjih istraživanja .................................................................................... 5

2. ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA ..................................................................... 6

2.1. Teorijsko određenje predmeta istraživanja ...................................................................... 6

2.1.1. Naučno verifikovano saznanje .................................................................................. 6

2.1.2. Neverifikovano, znanstveno evidentirano saznanje .................................................. 6

2.1.3. Nenaučno saznanje .................................................................................................... 6

2.1.4. Hipotetičko saznanje ................................................................................................. 7

2.1.5. Kategorijalno-pojmovni aparat ................................................................................. 7

3.2. Operacionalno određenje predmeta istraživanja .............................................................. 8

3.2.1. Činioci sadržaja predmeta istraživanja ..................................................................... 8

3.2.2. Vremensko određenje predmeta istraživanja ............................................................ 8

3.2.3. Prostorno određenje predmeta istraživanja ............................................................... 8

3.2.4. Disciplinarno određenje predmeta istraživanja ......................................................... 8

4. CILJEVI ISTRAŽIVANJA .................................................................................................... 9

4.1. Naučni cilj........................................................................................................................ 9

4.2. Društveni cilj ................................................................................................................... 9

5. HIPOTEZE I INDIKATORI ................................................................................................ 10

6. NAČIN ISTRAŽIVANJA .................................................................................................... 11

7. LITERATURA ..................................................................................................................... 12

3
1. FORMULACIJA PROBLEMA

1.1. Naznake o dimenzijama problema istraživanja

Položaj i status LGBT osoba u Bosni i Hercegovini te njihov odnos u vezi poštovanja
osnovnih ljudskih prava i sloboda, demokratije, antidiskriminacije te svijest prema
marginalnim društvenim grupama može se ocijeniti kao veoma zabrinjavajući. U Bosni i
Hercegovini je stanje vrlo niskog nivoa tolerantnosti te poštovanja prema ovoj populaciji. Na
ovo stanje ukazuju brojne nevladine organizacije, pojedini mediji, kao i akademska zajednica,
međutim reakcije su slabe, ako ih uopšte i ima.

Seksualna orijentacija, rodni identitet i izražavanje, kao i seksualnost općenito, smatra se tabu
temom u društvu, koje potiskujemo u privatnost. Međutim, već dugo godina prisutne duboko
ukorijenjenje predrasude, bazirane na neznanju, povremeno se manifestuju i kao prikriveno ili
otvoreno nasilje, odnosno diskriminacija LGBT osoba ili podsticaj da se to čini. (Dračo,
Lakić, & Popov-Momčinović, 2013)

Homofobija očito da je prisutna ne samo u Bosni i Hercegovini, nego i u svim ostalim

zemljama Zapadnog Balkana. Osim toga, pripadnici LGBT populacije postaju mete sve češćih
i učestalijih napada, kao i oni što zagovaraju njihova prava. Ipak, položaj LGBT populacije
se neće znatno promijeniti sve dok se ne promijeni opšta klima u društvu. (Radoman, 2012)

Svjedoci smo svi posljednih godina brojnih verbalnih i fizičkih napada na osnovu seksualne
orijentacije, zatim prisutan govor mržnje, nekorektno medijsko izvještavanje o LGBT
temama, koji obično ne budi sankcionisani na pravi način, čime dolazi do izražaja
neprihvatanje DRUGOG i DRUGAČIJEG gaji i reproducira. (Numanović, Muharemović, &
Popov-Momčinović, 2013)

Razmoriti ćemo u radu temu učestalost napada na LGBT populaciju u zemljama Zapadnog
Balkana, za područje 2010. godine do 2015. godine. S obzirom na pojavu kao i prisutnu
deskriminaciju prema ovoj populaciji, o ovoj se temi nedovoljno piše. Podaci koji imamo su
zabrinjavajući i smatramo da se treba posvetiti veća pažnja ovom problemu, u svrhu
prevencije i suzbijanja.

4
 1.2. Značaj problema i značaj istraživanja

Napadi i netolerancija prema LBGT zajednici nisu „incidenti“ već stanje koje kako u Bosni i
Hercegovini tako i drugim zemljama zapadnog Balkana. Europska unija i dalje čeka da se
regija dokaže u poštivanju ljudskih prava.

Ono na čemu Europska unija insistira i nalazi zamjerke kada je u pitanju euro-integracija jeste
vladavina prava u zemlju.

Značaj problema jeste ujedno margininalizacija i nevidljivost LGBT osoba u sistemu, i da su

te osobe bez podrške, te njihovo ponašanje koje je bez motiva da te osobe iskorače.
Nevidljivost LGBT osoba utiče na potcjenjivanje nivoa homofobije. Te predstavlja i
nepostojanje programa, smjernica i regulativa koje se odnose na seksualno orijentaciju i rodni
identitet te na suzbijanje homofobije.

Značaj ovog istraživanje jeste da se podigne svijest našeg društva o problemima i potrebama
LGBT osoba, te da se promjeni svijest koja je ugrađena u razumu kao predrasuda našeg
društva.

1.3 Rezultati dosadašnjih istraživanja

Zbog svog rodnog izražvanja ili seksualnog identiteta 23.5% osoba je doživjelo
nasilje, a 72,4 % osoba nije nikad bilo žrtva nasilja. Od broje osoba skoro svaka osoba je
doživjela psihičko7 verbalno nasilje. Fizičko nasilje je doživjela svaka treća osoba, a seksalno
skoro svaka peta. Dopisani su i drugi oblici nasilja poput - cyber nasilja, porodičnog nasilja
itd (Jasmina, 2013).

Žrtve nasilja u najčešćem slučaju su one osobe koje ne prikrivaju svoj esksualni i rodni
identitet, osobe koje su vidljive u javnosti i osobe za koje se zna, te su česte mete napada.

Agencija Europske unije za temeljna prava provela je anketu o diskriminaciji i zločinima

mržnje prema LGBT osobama na uzorku od 93 hiljade osoba na područiju EU i Hrvatske te je
utvrđeno da dvoje od troje LGBT ispitanika krije svoju seksualnu orijentaciju, dok je više od
80 % njih bilo žrtva nasilja (Ivana, 2013).

5
2. ODREĐENJE PREDMETA ISTRAŽIVANJA

2.1. Teorijsko određenje predmeta istraživanja

2.1.1. Naučno verifikovano saznanje

Diskriminacija, napadi, te nasilje se odnosi nanopravdano pravljenje razlike ili

nejednako postupanje pojedinih ljudi ili grupa prema pojedinim pojedinicima ili gurpama koje
imaju različita svojstva, čime se stavljaju u nepovoljan društveni položaj. Predrasde prema
različitim društvenim grupama, pa tako i prema LGBT populaciji stiču se socijalnim učenjem,
najčešće učenjem po uzoru. One predstavljaju veliki društveni problem a njihove korijene
možemo naći u tradicionalnom načinu života i tradicionalnom shvatanjima (Dobrić-
Branković, 2012)

2.1.2. Neverifikovano, znanstveno evidentirano saznanje

Kao jedan od uzroka nasilja nad LGBT populacijom može se navesti i homofobično
nasilje zbog stvarne ili pretpostavljene seksualne orijentacije. Osobe homoseksualne
orijentacije često imaju osećaj ugrožene bezebednosti na ulici i javnim prostorima iz straha da
će njihova drugačija seksualna orijentacija biti prepoznata od strane homofobičnih pojedinaca
i da će ih to izložiti psihičkom i fizičkom maltretiranju. Strah da će postati žrtve nasilja
ograničava ih u slobodi kretanja, načinu i stilu odevanja. Osećaj ugrožene bezbednosti postaje
izraženiji ukoliko je osoba već bila izložena istoj vrsti nasilja u prošlosti. Izgleda da
spremnost da se slučajevi nasilja ili pretnji prijave policiji u značajnoj meri zavisi od toga da
li su u pitanju osobe koje su na neki način povezane sa radom u LGBT organizacijama
(aktivisti) ili ne (neaktivisti). Takođe postoji razlika u spremnosti da se slučajevi nasilja
prijave policiji s obzirom na to da li osobe žive u manjim ili većim gradovima/mestima, tj. da
li žive u Beogradu ili u manjim mestima u unutrašnjosti. Kod aktivista je prisutna svest da se
bez obzira na reagovanje/nereagovanje policije, nasilje treba konstantno prijavljivati, dok kod
neaktivista poverenje u rad policije umnogome zavisi od njihovog pređašnje iskustva sa tom
institucijom.

2.1.3. Nenaučno saznanje

Verbalni i fizički napadi na osnovu seksualne orijentacijei/ili rodnog identiteta, govora

mržnje kao i nekorektnog medijskog izvještavanja o LGBT temama ne bivaju sankcionisani

6
na adekvatan način, čime se postojeća kultura netolerantnosti, odnosno neprihvatanja drugog i
drugačijeg, gaji i (re)producira. Pod pravom na obrazovanje LGBT osoba podrazumijeva se
širi spektar aktivnosti društvene zajednice kako bi se stvorilo okruženje u kojem će LGBT
osobe bez diskriminacije, straha i nasilja moći da ostvare kako fizički tako i emotivni i
intelektualni razvoj.

2.1.4. Hipotetičko saznanje

Odnos religije prema homoseksualnosti može znatno varirati između različitih religija
i sekti te s obzirom na vrijeme i područje, trenutačna autoritativna tijela i doktrine najvećih
svjetskih religija gledaju na homoseksualnost uglavnom negativno. Ta negativnost varira od
potihog suprotstavljanja homoseksualnim aktivnostima, izravnog zabranjivanja prakticiranja
homoseksualnosti pa do aktivnog suprotstavljanja društvenom prihvaćanju homoseksualnosti.
Neke religije uče da je sama homoseksualna orijentacija grijeh,neke da je samo istospolni čin
grijeh dok samo manji broj u potpunosti prihvaćaju gayeve i lezbijke.

Vjernici i pripadnici velikih monoteističkih religija kao što je kršćanstvo najčešće zastupaju
stav da je homoseksualni čin neprirodan i nečist zbog nekompatibilnosti spolnih organa i
zatvorenosti čina stvaranju novog života što se najčešće navodi kao glavna funkcija spolnosti
(Stojić).

2.1.5. Kategorijalno-pojmovni aparat

LGBT osobe – sveobuhvatni pojam koji se koristi da se označe homoseksualci,

lezbejke, biseksualne osobe, transrodne osobe, transeksualne osobe i interseksualne osobe,
imenuju se u političkom i društvenom aktivizmu. (Džumhur, Jukić, & Mitrović, 2016)

Homoseksualnost ili istospolna orijentacija – emotivna, seksualna, duhovna, romantična i

druga privlačnost u odnosu na osobe istog spola.

Heteroseksualnosti – emotivna, seksualna, duhovna, romantična i druga privlačnost u odnosu

na osobe suprutnog spola.

Biseksualnost – emotivna, seksualna, duhovna, romantična i druga privlačnost u odnosu na

osobe oba spola.

Osobe istospolne orijentacije nazivaju se lezbejkama, gejevima i biseksualnim osobama.

7
Lezbijka – žena koja se emotivno, društveno ili psihološki investira u druge žene, to je jedan
od najstarijih i najpoznatijih termina za neheteroseksaulne žene

Seksualna orijentacija se odnosi na vlastita osjećanja i doživljaje sebe, a osobe mogu i ne

moraju pokazivati svoju seksualno orijentaciju kroz ponašanje.

3.2. Operacionalno određenje predmeta istraživanja

3.2.1. Činioci sadržaja predmeta istraživanja

Istraživanje o problemima i potrebama LGBT zajednice u BiH ima za osnovni cilj da

mapira stvarne probleme i procijeni konkretne potrebe i stanje ljudskih prava LGBT zajednice
u BiH, kako bi se dalje moglo, na osnovu preciznih podataka, raditi na rješavanju problema.
Zanimalo nas je kakva je životna realnost LGBT osoba. Svrha istraživanja je bila sakupiti
podatke kroz popunjavanje upitnika, na osnovu kojih se uradila analiza i izvještaj o
rezultatima istraživanja. Ova analiza i izvještaj će poslužiti kao platforma za dalje zagovaranje
kod vladinih i drugih institucija – policija, zdravstvo, resorna ministarstva, pravosuđe itd. - za
promjene u korist LGBT osoba

3.2.2. Vremensko određenje predmeta istraživanja

Vremensko određenje predmeta istraživanja obuhvata period od 2010. do 2015. godine.

3.2.3. Prostorno određenje predmeta istraživanja

Prostorno određenje predmeta istraživanja obuhvata područje Zapadnog Balkana.

3.2.4. Disciplinarno određenje predmeta istraživanja

Istraživanje je multidisciplinarno i odvija se unutar kriminologije, kriminalistike, prava,
psihologije i sociologije.

8
4. CILJEVI ISTRAŽIVANJA

4.1. Naučni cilj

Naučnim opisivanjem ćemo objasniti šta se podrazumijeva pod LGBT populacijom, te želimo
postići utvrđivanje trenutnog stanja i stvarnog pristupa ljudskm pravima od strane pripadnika
LGBT zajednice, zatim ukazivanje nadležnim mjerima koje je potrebno poduzeti radi
unapređenja položaja. (Džumhur, Jukić, & Mitrović, 2016)

4.2. Društveni cilj

Društveni cilj bi bio taj da se ostvare interakcije LGBT osoba, da se ljudima koji imaju
predrasude prema njima proširi svijest, znanje, podrška i razumijevanje. Treba se raditi na
informisanju javnosti o stepenu ostvarivanja prava LGBT osoba kao i stvarni prikaz prisutnog
nasilja, dal' fizičkog ili verbalnog, prema ovoj populaciji. (Džumhur, Jukić, & Mitrović, 2016)

9
5. HIPOTEZE I INDIKATORI
Hipoteze
Generalna hipoteza: Pravna regulativa u Bosni i Hercegovine, kao i u drugim zemljama
Balkana i aktivnosti socijalnih radnika nedovoljnoj pomoći osobama na kojima je izvršeno
nasilje, napad i diskriminacija .

Posebna hipoteza: Pravna regulativa u zemljama zapadnog balkana je približena EU, ali se ne
prakticira.

Pojedinačna hipoteza: Iako postoje akcioni planovi za rješavanje ovog problema, isti se ne
sprovode.

Pojedinačna hipoteza: Neadekvatne zakonske sankcije pogoduju učestalim napadima i

diskriminaciji pojedinih grupa koje su drugačije

Posebna hipoteza: Centri za socijalni rad u Bosni i Hercegovini nedovoljno pažnje posvećuju
ovom problemu.

Pojedinačna hipoteza: Ne postoji dovoljna angažovanost socijalnih centara i radnika u BiH u

rješavanju ovog problema.

Pojedinačna hipoteza: S obzirom da osobe koje prikažu da su i da pripadaju LGBT populaciji,

budu napdnute u većini slučajeva, fizčki ili verbalano, policija, a i službe nevladinih
organizacija bi trebale posvetit veću pažnju njima

Indikatori: evidencije MUP- o napadima na LGBT osobe, izvještaji ne vladinih centara,

usmeni iskazi stručnjaka, te siva brojka koja je najbolji pokazatelj.

10
6. NAČIN ISTRAŽIVANJA

U radu ćemo se koristiti različitim metodama od kojih izdvajamo sljedeće metode

istraživanja:

Historijska metoda – navođenje historijskih činjenica vezanih za LGBT populaciju i

učestalost napada na iste.

Deskriptivna metoda – opisivanje svega što možemo dovesti u vezu s navedenom temom.

Analiza sadržaja – analiza različitih dokumenata, izvještaja koji se tiču učestalosti napada na
LGBT populaciju.

Statistička metoda – statistička obrada podataka, odnosno broja napada u pomenutom periodu.

11
7. LITERATURA

Dobrić-Branković, T. (2012). Diskriminacija i nasilje na osnovu seksualne orijentacije u

okviru vršnjačkih grupa. Beograd: Labris.

Dračo, I., Lakić, M., & Popov-Momčinović, Z. (2013). PRAVA LGBT OSOBA U BOSNI I
HERCEGOVINI: OBRAZOVANJE. Sarajevo: Fondacija Heinrich Boll, Fondacija CURE,
Sarajevski otvoreni centar.

Džumhur, J., Jukić, N., & Mitrović, L. (2016). Specijalni izvještaj o pravima LGBT osoba u
Bosni i Hercegovini . Banja Luka: Institucija ombudsmena/ombudsmana za ljudska prava
Bosne i Hercegovine.

Ivana, D. (2013). Prava LGBT osoba u Bosni i Hercegovini, Obrazovanje. Sarajevo :

Fondacija Heinrich.

Jasmina, Č. (2013). Brojevi koji ravnopavnost znače. 2013: Ljudska prava Sarajevskog
otvorenog centra.

Numanović, A., Muharemović, S., & Popov-Momčinović, Z. (2013). Prava LGBT osoba u
Bosni i Hercegovini: Pravosuđe. Sarajevo: Fondacija Heinrich Bool, Fondacija CURE,
Sarajevski otvoreni centar .

Radoman, M. (2012). Istraživanje stavova LGBT populacije o sektoru bezbednosti. Filozofija

i društvo .

Stojić, D. Homoseksualnos .

12