184 ETHìòes PARs III,

idemque; atque adeo, ne, tautologiam committere

viderer, Cupiditatem per appetiturm explicare nolui;
fed eandem ita definire ftudui, ut omnes humanae
naturae conatus, quos nomine appetitus, volunta
tis, cupiditatis, vel impetus fignificamus, una com
*prehenderem. Potueram enim dicere, Cupiditatem
effe'ipfam hominis effentiam, quatenus determinata
concipitur ad aliquid agendum ; fed ex hac definitio
fie per Prop. 23. p. 2) non fequeretur, quod Mens
-poffit fuae Cupiditatis, five appetitus effe confcia.
Igitur, ut hujus confcientiae caufam involverem,
necefTe fuit (per eandem Prop.) addere, quatenus ex
data quacunque eius affectione determinata etc.
Mam per affectionem humanae effentiae quamcun
}':$ effentiae conftitutionem intelligimus,
ve ea fit immata, five quod ipfa per folum Cogita•
tionis, five per folum Extenfionis attributum conci
piatur, five denique quod ad utrumque fimul refe
ratur.' Hic igitur Cupiditatis nomine intelligo ho
-minis quoscunque' conatus, impetus, appetitus et
vohitiones, qui pro varia ejufdem hominis cofiftitù
tione varii et hon raro adeo fibi invicem oppofiti
• funt, ut homio diverfimode trahatur et, quò fe ver
tat, nefciat.** '* *** * * * - - '- -.' " , -

1I. Laetitia eft hominis tranfitio a minore ad

[*"] majorem perfectionem.** •
... III. Triflitia eft hóminis, tranfitio a majore
ad minorem perfectionem. " ' ' .-

Explic. Dico tranfitiohemi$ Nam . Laetitia

non eft ipfa perfectio. Si enim horno cum perfectio
ne,' ad quam tranfit, nafceretur, 'ejufdem abfqùe
Laetitiae affectu compos effel'; qtiod clarius apparet
' ex friftitiae affectu, qui ÉÉ cöntrarius. *' N#m
'quod Trifiitia in tranfitioné'ad minorem perfectio
merii confiflit, 'ribri autem in ipfa fùiribrè perfeétione,
'nemo negare potelt, quandoqtiidem homo eatenus
tomriftari nequit';"quatentis s alicujus
* -
pert-tio;
®
 Dr Affectibvs,' a85

eft particeps. Nec dicere pofTumus, quod Trifiitia,

in privatione majoris perfectionis confiftat ; nam
privatio nihil eft. Triftitiae autem affectus actus eß,
igui propterea mullus alius efTe poteft, quam actus
tranfeundi ad minorem perfectionem, hoc eft, actus,
quo hominis agendi potentia minuitur, vel coërce
tur, vid, Schol. Prop. 11. huius. Caeterum definitio
nes Hilaritatis, Titillationis, Melancholiae et Da
loris omitto, quia ad Corpus potiffimum referuntur
et non nifi Laetitiae, aut Triftitiae funt Species.
IV. Admiratio eft rei alicujus imaginatio, in
qua Mens defixa propterea. manet, quia haec fingu
laris imaginatio nullam cum reliquis habet con
nexuonem. - ' ••

- Explrc, In Scholio Propofitionis 18. Partis a.

oftendimus, quaenam fit caufa, cur Mens, ex con
.templatione unius rei, fiatim in alterius rei cogita
tionem incidat, videlicet, quia earum rerum imagi
nes invioem concatenatae, et ita ordinatae funt, ut
alia aliam fequatur, quod quidem concipi nequit,
quando rei imago nova eft ; fed Mens in ejufdem
rei contemplatione detinebitur, donec ab aliis cau
fis ad alia cogitandum detarminetur. Rei itaque no
vae imaginatio in fe confiderata ejufdem naturae eft,
ac reliquae, et hac de caufa ego Admirationem inter
affectus non numero, nec caufam video, cur [***]
id facerem, quandoquidem haec Mentis diftractio
ex nulla caufapofitiva, quae Mentem ab aliis diftra-,
hat, oritur, fed tantum ex eo, quod caufa, cur
Mens ex unius rei contemplatione ad alia cogitan
dum determinatur, deficit. Tres igitur, (ut in
Schol. Prop. 1 1. huius monui) tantum affectus primi
tivos feu primarios agnofco ; nempe, Laetitiae,
Triftitiae et Cupiditatis, nec alia de caufa verba de
Admiratione feci, quam quia ufu'factum eft, ut qui
dam affectus, qui ex tribus primitivis derivantur,
aliis nominibus indicari foleant, quando ad obje
- - - - cta,
 186 - ETHIces, PARS Iff.

eta, quae admiramur, referuntur ; quae quidem ra

tuo me ex aequo movet, ut etiam.Contempus defini
tionem his adjungam. ^ . · · • ' ,

*v. Contemptus eft rei alicujus imaginátio,

-quae M. ntem adeo parnm tangit, ut ipfa Mens ex
rei praefentia magis moveatur ad ea imaginandnm,
quae in ipfa re non funt, quam quae in ipfa funt.
J^id. Schol. Prop. 52. huius.' * * * * * *
' Definitiones veneratiohis et Dedignationis mif
fas 'hic facio, quia nulli, 'quòd fciam, affectus ex
his noinen trahunt. • •• • • • •' …. s. -

'. vi. 'Anior eft Laeiiiia, concomitäåte idea cau

fàe exiernae. ' ' ' "** '*" " " ·
ExPLic. Haec Definitio fatis clare Amoris ef
-fentiaiii explicat ; illa véro* Auctorum, qui definiunt
~Amorern effe voluntatem amantis fe iungendi rei ama
tae, non Amoris efIentianì, fed ejus proprietatem
exprimit et, quia Amoris effentia non fatis ab Au
ctoribus perfpecta fuit,* ideo neque ejus proprieratis
ullùui élariim conceptum habere potuérunt et hinc
* factum, ut eorum definitionem admodum obfcuram
efle omnes judicáverint. Verum notandum,*cum
' dico, ' proprietatem efIe in- amante, fe voluntate jun
• gere rei atuatae, me per voluntatem non intelligere
' cbnfenfum : vel animi • deliberationemh, , feu%jliberum
{decretum, (nam hoc fictitrum efTe demonftravimus
“Propolitome 48 Partis 2.') nec etiam Gtrpiditatem
-fele jungendi fei amatae, . quando abeft, vel perfeve
*[*°] rangi in ipfius prae(entia, quando adefi; poteft
* n , mque amor abfque hac aut illa Cupiditate conci
pi : f d per voluntatem me Acquiefcentiam intelligere,
quae eft in amante ob rei amatae praefentiarn,' a qua *
Laetitiâ amantis corroboratur, aut
• .• • •
faltem fovetur.
, , , , i • • , , •• *, * *
•• •, • **. -
'
vit. Odium efi Triftitia, convomitante idea
. caufae exteunae. , .,, . -
-

• •• ' • • • i • • • '' •. . • , . •• t * . -~ , , , *-

« ò Ex.
 IDE. AFfectibvs: i87

JExpr.rc. Quae hic notanda funt, ex dictis in

praecedentis Definiuionis Explicatione facile percipi
unuur. • • /ide praeterea Schol. Prop. 1 I. huius.
VIII. ' Propenfio eft Laetitia, concomitante idea
:
. alicujus rei, quae per accidens caufa eft Laetitiae. .
I, IX. Averfio, eft Triftitia, concomitante idea
alicujus rei, quae per, accidens caufa eft Triftitiae.
ILe his; vide Schol. Prop. 15. hujus. ) •

; , X, … Devotio eft Amor erga eum, quem- admi

sramur, . *• , ... … ··· ···· . ,,, '•• .

ExPILI c. Admirationem oriri ex rei novitate,

: oftendimus. Propofitione 52, hujus. Si igitur com
tingat, ut id, quod admiramur, faepe imaginemur,
idem admirari definemus; atque adeo videmus, De
votionis
nerare. ' affectum
' facile
·
in fimplicem Amorem
··· · · ~ • . .
dege

XI., Irrifio eft Laetitia orta ex eo, quod ali

quid, quod, contemnimus in re, quam odimus, ei
inefTe imaginamur. . .• · · ·

- Explic. Quatenus rem, quam odimus, : com

temnimus, eatenus de eadem exiltentiam negamus,
(vide Schol. Prop. 52. huius) et eatenus (per Prop. 2o.
huius) laetamur. Sed quoniam fupponimus, homi
• mem id, quod irridet, odio tamen habere, fequitur,
hanc Laetitiam folidam non efle. . /id. Schol. Prop.
47. huius. - - -

XII. Spes eft inconftans Laetitia, orta ex [**]

idea rei futurae,
aliquatenus vel praeteritae, de* cujus eventu
dubitamus. - * • • *

• • * . - - - * - * .
XIII. Metus efi inconftans Triftitia, orta ex
'idea rei futurae, vel pràeteritae, de cujus eventu
aliquatenus dubitamus.'' Vide de his Schol. 2. Prop.
- 38. huius. , - " . .

Expl.ic. Ex his definitionibus fequitur, non

dari Spem fine Metu, neque Metum fine Spe. Qui
€10lI11
 188 ΕrHIces PARs 1II.

enim Spe pendet et de rei eventu dubitat, is *liquid

imaginari fupponitur, quod rei futurae exiftentiam
fecludat; atque adeo eatenus contriliari, (per Prop.
19. hnius) et confequenter, dum Spe pendet, metue
re, ut res eveniat. Qui autem contra in Metu eft,
hoc eft, de rei, quam odit, eventu dubitat, aliquid
etiam imaginatur, quod ejufdem rei exiftentiam fe
cludit; atque adeo per Prop. 2o. huius) laetatur et
confequenter eatenus Spem habet, ne eveniat, • •
XIV. Securitas efi Laetitia, orta ex idea rei
futurae, vel praeteritae, de qua dubitandi caufa fub
iata eft. ** ' • •* , *-^-**. i • . • , . . . -;

XV. Defperatio eft Triftitia, orta ex idea rei

futurae,
lata eft, vel :praeteritae, de qua dubitandi caufa fub
- { • * * • :: : - • *; :. : : -

Explic Oritur itaque ex Spe Securitas et ex

Metu Defperatio, quando de rei eventu dubitandi
caufa tollitur, quod fit, quia homo rem'praeteritam
*vel futurani adeffe imaginatur et ut praefentem com
templatur ; vel quia alia imaginatur; quae exifiea
tiam earum rerum fecludunt, quae ipfi dubiuun inji
. ciebant. Nam tametfi de rerum fingularium everatu
(per Coroll. Prop. 5a p. 2.) nunquam poffumus effe
certi; fieri tamen potéft, ut de earum eventu non
dubitemus. - Aliud enim efTo oftendimus (vide Schol.
' Prop. 49. p. 2.) de re non dubitare, aliud rei certi
tudinem habere; atque adeo fieri poteft, ut ex ima
gine rei praeteritae, aut futurae, eodem , Laetitiae
vel Triftitiae affectu afficiamur ac ex rei praefentis
[**] imagine, ut in Propofitione 18. hujus demoh
ftravimus, quam cum ejusdem Scholio vide. .
XVI, Gaudium eft Laetitia, concomitante idea
rei praeteritae, quae praeter Spem evenit. ', .
XVIl. Confcientiae morfus eft Trifìitia, qon
comitante idea rei praeteritae, quae praeter Spem
- t.
1®ven i ! - --- • * -•-• • • *! ^•i*:.:.

- * xviii.
 Ibi •**kcTrmvs. iàg

XVIII.- Commiferatio eft Triftitia, concomi

tante idea* 'mali, quod alteri, - quem nobis fimilèm,
effe imaginamur, evenit, J^id. Schol, Prop. 2a, et.
Schol. Prap, 27. huius.
ExpLic.', Inter Commiferationem et Mifericor
diam nullâ videtur effe differentia, nifi forte, quod
' Commiferatio fingularem affectum refpiciat, Miferi
cordia äutem ejus habitum. ' - -

XIX. ' Favor eft Amor erga aliquem, qui alteri

benefecit.'
, XX, Indignatio eft Odium erga aliquem, qui
alteri malefecit. - -

Explic. Haec nomina ex communi ufu aliud

fignificare fcio. Sed meum inftitutum non eft , ver
borum fignificationem, fed rerum naturam explicare,
easque iis vocabulis indicare, quorum fignificatio,
quam ex ufu habent, a fignificatione, qua eadem
ufurpare volo, non omnino abhorret, quod femel
monuifTe fufficiat. Caeterum horum affectuum cau
fam vide in Corollario m. Propofitionis 27. et Scho
liis Propofitionis 22. huius Partis. -

XXf. Exiftimatio efi de aliquo prae Amore plus

jufio lentire. “.

XXII,fentire.
nus jufto Defpectus eft de aliquo prae Odio miv .

Explic. Eft itaque Exifiimatio Amoris et De

fpectus Qdii effectus, five proprietas ; atque [**]
adeo poteft Exiftimatio etiam definiri, quod fit amor,
quatenus hominem ita afficit, ut de re amata plus
iufio fentiat, et contra Defpectus, quod fit Odium,
quatenus hominem ita afficit, ut de eo, quem odio
habet, minus iufto fentiat. Vide de his Schol. Prop.
26. hujus.
XXIlI, Invidia eft Odium, quatenns hominem
ita afficit, ut ex alterius felicitate contriftetur et con
tra, ut ex alterius malo gaudeat.
Ex
 &90 Erhices Paas III.

Expiic. ' Invidiae opponitur communiter Mi

fericordia, quae proinde, invita vocabuli fignifica
tione, fic definiri poteft*
XXIV. Mifericordia eft Amor, quatenus ho
minem ita afficit, ut ex bono alterius gaudeat et
contra ut ex alterius malo contriftetur.
Explic. Caeterura de Invidia vide Schol. Prop.
24. et Schol. Prop. 52. hujus, Atque hi affectus Lae
titiae et Triftitiae funt, quos idea rei externae comi
, tatur, tanquam caufa per fe, vel per accidehs. Hinc
ad alios tranfeo, quos idea rei internae comitatur,
tanquam caufa. . •i

XXV. Acquiefcentia in fe ipfo eft Laetitia,

orta ex eo, quod homo fe ipfum, fuamque agendi
potentiam contemplatur. -* -

XXVI. Humilitas eft Triftitia, orta ex eo,

quod homo fuam impotentiam, five imbecillitatem
contemplatur. - - -

' ExPLic. Acquiefcentia in fe ipfo Humilitati

opponitur, quatenus per eandem intelligimus Lae
[***] titiam, quae ex eo oritur, quod noftram agen
di potentiam contemplamur ; fed quatenus per ipfam
etiam intelligimus Laetitiam, concomitante idea
alicujus facti, quod nos ex Mentis libero decreto
feciffe credimus, tum Poenitentiae opponitur, quae
a nobis fic definitur: - -

XXVII. ' Poenitentia eft Triftitia, concomitante

idea alicujus fasti, quod nos. ex libero Mentis de
creto fecifTe credimus. - -

ExpLic. Horum affectuum caufas oftendimus

in Schol. Prop. 51. hujus et Prop. 55, 54, et 55. hu
jus, ejufque Schol. De libero autem Mentis decreto
vide Schol. Prop. 55. p. 2. Sed hic praeterea notan
dum venit, mirum non effe, quod omnes omnino
actus, qui ex confuetudine pravi vocantur, fequa
-
tur
 \

.T)e AFrecti Bvs. . a9*

tur Triftitia et illos, qui recti dicuntur, faetitia.
Mam hoc ab educatione potiflìmum pendere, facile
ex fupra dictis intellig mus. Parentes nimirum,
illos exprobrando, liberosque propter eofdem faepe
objurgando, hos contra fuadendo et laudando cffe
cerunt, ut Triftitiae commotiones illis, Laetitiae
v, 1 o his jungerentur. Quod ipfa etiam experientia
comprobatur. Nam Confuetudo et Religio non eft
omnibus eadem ; fed contra, quae apud alios facra,
apud alios profana et quae apud alios honefta, apud
alios turpia funt. Prout igitur unusquifque educa
tus eft, ita facti alicujus poenitet, vel eodem glo
riatur. • • •, .

juftoXXVIII.
fentire. Superbia eft de fe prae amore. fui• plus
-

ExPLic. Differt igitur Superbia ab Exiftimatio

ne, quod haec ad objeétum externum, Superbia au
tem ad ipfum hominem, de fe plus jufto fentientem,
referatur. Caeterum, ut Exi!timatio Amoris, fic
Superbia Philautiae effectus, vel proprietas eft, 'quae
propterea etiam definiri poteft, quod fit Amor fui,
Jive /fcquiefcentia in fe ipfo , quatenus hominemn ita
aJ/icit, ut de fe plus jufiò fentiat (vid. S, hol. Prop.
20. hujus). Huic affectui non daiur contrarius. [**]
Nam nemo de fe, prae odio fui, mimus jufto ferîtit ;
imo nemo de fe minus jufto fentit, quatenus imagi
natur, fe hoc vel illud non polle. Nam quicquid
homo imaginatur fe non pofle, id nec, flario imagi
natur, et hac imaginatione ita difponitur, ut id agere
revera non poflit, quod fe non pofTe imaginatur. Quam
diu enim imaginatur fe hoc vel illud non pofTe,
tamdiu ad agendum non elt determinatus ; et con
fequenter tamdiu impoffibile ei eft, ut id agat. Ve
rumenimvero fi ad illa attendamus, quae a fola
opinione pcndent, concipere poterimus fieri poIIe,
ut homo de [e miaus julto fentiat ; fieri enim poteft,
ut aliquis, dum trultus imbecillitatem contemplatur
iuam.
192 - , ErHfces PAbs III.

fuam, imaginetur, fe ab omnibus contemini; idque,

dum reliqui nihil minus cogitant, quam ipfum con
temnere. Poteft praeterea homo de fe minus jufto
fentire, fi aliquid de fe in praefenti neget cum rela
tione ad futurum tempus, cujus eft incertus; ut
quod neget, fe nihil certi pofTe concipere, nihilque
nifi prava vel turpia pofle cupere, vel agere etc.
PofTumus deinde dicere, aliquem de fe minus jufto
fentire, cum videmus, ipfum ex nimio pudoris me
tu ea mon audere, quae alii ipfi aequales audent.
Hung. igitur affectum pofTumus Superbiae opponere,
quem Abjectionem vocabo , nam ut ex Acquiefcen
tia in fe ipfo Superbia, fic ex Humilitate Abjectio
oritur, quae proinde a nobis fic definitur:
XXIX. Abjectio eft de fe prae Triftitia minus
jufto fentire, -

Explic. Solemus tamew faepe Superbiae Hu

militatem opponere ; fed tum magis ad utriufque ef
fectus, quam naturam attendimus. Solemus nam
que illum fuperbum vocare, qui nimis gloriatur,
(vide Schol. Prop. 3o. hujus) qui non nifi virtutes
fuas et aliorum non nifi vitia narrat, qui omnibus
raeferri vult et qui denique ea gravitate et ornatu
incedit, quo folent alii, qui longe fupra ipfum funt
pofiti. Contra illum humilem vocamus, qui faepius
erubefcit, qui fua vitia fatetur et aliorum virtutes
narrat, qui omnibus cedit et qui denique fubmiffo
capite ambulat et fe ornare negligit. Caeterum
[***] hi affectus, nempe Humilitas et Abjectio, ra
riffimi funt, Nam matura humana, in fé confidera
ta, contra eofdem, quantum poteft , nititur ; (vide
Prop. 15. et 34. hujus) et ideo, qui inaxime credun
tur abjecti et humiles efTe , maxime plerumque am
butiofi et invidi funt.
XXX. Gloria eft Laetitia, concomitante idea
alicujus noftrae actionis, quam alios laudare ima
ginamur.
XXXI.
 · DE AFFecTiBvs. 295

• . XXXf. * Pudor eft Triftitia , concomitante idea

alicujus actionis, quam alios vituperare imagi
InaI11uIT. -

Explic. De his vide Scholium Propofitionis

3o. hujus Partis. Sed hic notanda eft differentia,
quae eft inter Pudorem et Verecundiam. Eft enim
Pudor Triftitia, quae fequitur factum, cujus pudet.
verecundia autem eft Metus, feu Timor Pudoris,
quo homo continetur, ne aliquid turpe committat.
Verecundiae opponi folet Impudentia , quae revera
affectus non eft, ut fuo loco ofiendam; fed affe
ctuum nomina (ut jam monui) magis eorum ufum,
quam naturam refpiciunt. Atque his Laetitiae et
Triftitiae affectus, quos explicare propofueram, ab
folvi. Pergo itaque ad illos, quos ad Cupiditatem
refero. -

XXXII. Defiderium eft Cupiditas, five Appe

titus re aliqua potiundi, quae ejufdem rei memo
ria fovetur et fimul aliarum rerum memoria, quae
ejufdem rei appetendae exiftentiam fecludunt, coër
Cetur.

ExpLic. Cum alicujus rei recordamur, ut jam

faepe diximus, eo ipfo difponimur, ad eandem eo
dem affectu contemplandum, ac fi res praefens adef
fet ; fed haec difpofitio, feu conatus, dum vigila
mus, plerumque cohibetur ab imaginibus rerum,
quae exiftentiam ejus, cujus recordamur, fecludunt.
Quando itaque rei meminimus, quae nos aliquo
Laetitiae genere afficit, eo ipfo conamur eandem,
cum eodem Laetitiae affectu, ut praefentem con
templari; qui quidem conatus ftatim cohibetur [**]
memoria rerum, quae illius exiftentiam fecludunt.
Quare Defiderium revera Triftitia íeft, quae Laetitiae
opponitur illi, quae ex abfentia rei, quam odimus,
oritur, de qua vide Scholium Propofitionis 47. hu
jus Partis. Sed quia nomen defiderium Cupidita
N teul
 •

494 PETHIcEs Pans III,

tem refpicere videtur, ideo hunc affectum ad Cupi
ditatis affectus refero. *. -*

XXXIII. Aemulatio eft alicujus rei Cupiditas,

quae nobis ingeneratur ex eo, quod alios eandem
Cupiditatem habere imaginamur. •

Explic. Qui fugit, quia alios |fugere, vel qui

timet, quia alios timere videt, vel etiam ille, qui
ex eo, quod aliquem manum fuam combuffifTe videt,
manum ad fe contrahit, corpufque movet, quafi
ipfius manus combureretur, eum imitari quidem
alterius affectum, [ed non eundem aemulari dicemus;
no^ quia aliam aemulationis, aliam imitationis no
vimus caufam, fed quia ufu. factum eft, ut illum
tantum vocemus aemulum, qui id, quod honelium,
utile, vel jucundum effe judicamus, imitatur. Cae
terum de Aemulationis eaufa vide Propofitionem 27.
hujus Partis cum ejus Scholio. Cur autem huic af
fectui plerumque juncta fit Invidia, de eo vide Pro
pofitionem 32. hujus cum ejufdem Scholio. -

XXXIV. Gratia feu Gratitudo eft. Cupiditas,

feu Amoris ftudium, quo ei benefacere conamur,
qui in nos pari amoris affectu beneficium contulit.
J/ide Prop 39. cuam Schol. Prop. 41. hujus.
XXXV. Benevolentia eft Cupiditas benefacien
di ei, cujus nos miferet. Vide Schol. Prop. 27,
huius.

XXXVI. Ira eft:Cupiditas, qua ex Odio incita

mur ad illi, quem odimus, malum inferendum.
Vide Prop. 39. hujus. / -

XXXVII. Vindicta eft Cupiditas, qua ex reci

[*°] proco Odio concitamur ad malum inferendum
ei, qui nobis pari affectu damnum intulit. Vide 2,
Coroll. Prep 40. hujus cum ejufdem Schol.
XXXVIIl. . Crudelitas feu Saevitia eft Cupi
ditas, qua aliquis concitatur ad malum inferendum
ei, quem anamus, vel cujus nos miferet.
- 1 - Ex
 T)E AFFECTiBvs, #95

– Explic. Crudelitati opponitur Clementia, quae

paffio non eft, fed animi potentia, qua homo iram
et vindictam moderatur.
XXXIX. Timor eft Cupiditas, majus, quod
metuimus, malum minore vitandi. /ide Schol.
Prop. 39. hujus. -

XL. Audacia eft Cupiditas, qua aliquis inci

tatur ad aliquid agenduni cum periculo, quod ejus
aequales fubire metuunt. -

XLI. Pufillanimitas dicitur de eo, cujus Cu

piditas coërcetur `timore periculi, quod ejus aequa
les fubire audeat.

Explic. Eft.igitur Pufillanimitas nihil aliud,

quam Metus alicujus mali, quod plerique non fo
Jent metuere ; quare ipfam ad Cupiditatis affectus
non refero. Eandem tamen hic explicare volui,
quia, quatenus ad Cupiditatem attendimus, affectui
Audaciae revera opponitur. -

XLII. Confternatio dicitur de eo, cujus Cupi

ditas, malum vitandi, coërcetur admiratione mali,
quod timet.
ExPLic. Eft itaque Confternatio Pufillanimi
tatis fpecies. Sed quia Confternatio ex duplici Ti
more oritur, ideo commodius definiri poteft, quod
fit Metus, qui hominem fiupefactum, aut fluctuan
ten ita continet, ut is malum amovere non pof- [***]
fit. Dico ftupefactum, quatenus ejus Cupiditatemi
malum amovendi admiratione coërceri intelligimus.
Fluctuantem autem dico, quatenus concipimus ean
dem Cupiditatem u coërceri Timore alterius mali,
quod ipfum aeque cruciat: unde fit, ut quodnam
ex duobus avertat, nefciat. IDe his vide Schol. Prop.
39. et Schol. Prop. 52. hujus. Caeterum de Pufilla
nimitate et Audacia vide Schol. Prop. 51. hujus.
N 2 XLIII.
 196 - Ethices PARs III.

XLIII. Humanitas feu Modeftia eft Cupidi

tas ea faciendi, quae hominibus placent, et omitten
di, quae difplicent. . .

' XLIV. Ambitio eft immodica gloriae Cupiditas.

* ExPLic. Ambitio eft Cupiditas, qua omnes
affectus (per Prop. 27. et 31. hujus) foventur et cor
roborantur ; et ideo hic affectus vix fuperari poteft.
Nam quamdiu homo aliqua Cupiditate tenetur, hac
fimul necefIario tenetur. Optimus quifque, inquit
Cicero, maxime gloria ducitur. Philofophi etiam
libris, quos de contemnenda gloria fcribunt, nomen
fuum infcribunt etc. -

.* XLV. Luxuria efi immoderata convivandi Cu

piditas, vel etiam Amor.
XLVI. Ebrietas eft immoderata potandi Cupi
ditas et Amor.

XLVII. ' Avaritia eft immoderata divitiarum

Cupiditas et Amor.
XLVIII. Libido eft etiam Cupiditas et Amor
in sommifcendis corporibus.
Expr.ic. Sive haec coëundi Cupiditas modera
ta fit, five non fit, Libido appellari folet. Porro
hi quinque affectus (ut in Schol. Prop. 56. hujus mo
nui, contrarios non habent. Nam Modeftia fpecies
eft Ambitionis, de qua vide Schol. Prop. 29. hujus,
Temperantiam deinde, Sobrieuatem et Caftitatem
[*°] Mentis potentiam, non autem paffionem indi
care, jam etiam monui. Et tametfi fieri poteft, ut
homo avarus, ambitiofus, vel timidus a nimio cibo,
potu et coitu abfiineat, Avaritia tamen, Ambitio et
Timor luxuriae, ebrietati vel ca[iitati non funt con
t:arii. Nam avarus in cibum et potum, alienum
iugurgitare plerumque defiderat. Ambitiofus autem,
modo fperet fore ciam, in nulla re fibi temperabit
eu li ii, ter . . rios vivat et iibidinofos, ideo quia am
* bitiofus
 IDE, AFFECTIBvs. 197 .

hitiofus eft, proclivior erit ad eadem vitia. Timi

dus denique id, quod non vult, facit. Nam quam
vis mortis vitandae caufa divitias in mare projiciat,
manet tamen avarus ; et fi libidinofus triftis , eft,
uod fibi morem gerere nequeat, non definit pro
pterea libidinofus efTe. Et abfolute hi affectus non
tam ipfos actus convivandi, potandi etc. refpiciunt,
quam ipfum Appetitum et Amorem. Nihil igitur
his affectibus opponi poteft, praeter Generofitatem
et Animofitatem , de quibus in feqq.
Definitiones Zelotypiae et reliquarum animi
fluctuationum filentio praetermitto, tam quia ex
compofitione affectuum, quos jam definivimus, oriun
tur, quam quia pleraeque nomina non habent, quod
oftendit ad ufum vitae fufficere, ' eafdem in genere
tantummodo nofcere. Caeterum ex Definitionibus
affectuum, quos explicuimus, liquet, eos omnes
a Cupiditate, Laetitia, vel Triftitia oriri, feu potius
nihil praeter hos tres efTe, quorum unusquifque va-,
riis nominibus appellari folet propter varias eorum
relationes et denominationes extrinfecas. Si jam
ad hos primitivos et ad ea, quae de natura Mentis
fupra diximus, attendere velirnus, affectus, quate
nus ad folam Mentem referuntur, fic definire pote
rinuus: - , · ·

AF F Ect. GENERAL. DE riN ττ. . Affectus, qui

anini Ρathema dicitur, eft confufa idea, qna Mens
rihajorem vel minorem fui Cbrporis, vel alicujus
ejus partis, exiftendi vim, quam antea, affirmat et
qua data ipfa Mens ad hoc potius, quam ad i!lud
cogitanduin determinatur. -

Ex P 1 tc. Dico primo Affectum feu paflio- [*°]

nem anirni effe confufai; idcam. Nam Mentem ea
tenus tantum pati, offendiim os, (vide Prop. 5. hu
jus} quatenus ideas inadaequatas five confu!as ha
bet. Dico deinde, qua mcns majorem, vel mino
reus fui corporis, vel alicujus ejus partis erificndi
vt 1, i,
 v.

198 ETHIcEs Pars III. De AffecTIBvs.

vim, quam antea, affirmat. Omnes enim corpo
rum ideae, quas habemus, magis noftri Corporis
actualem conftitutionem, (per Coroll. 2. Prop. 16.
p. 2) quam corporis externi naturam indicant; at
haec, quae affectus formam `conftituit, Corporis,
vel alicujus eju$ partis conftitutionem indicare vel
exprimere debet, quam ipfum Corpus, vel aliqua
ejus pars habet, ex eo, quod ipfius agendi potentia,
• five exiftendi vis augetur vel minuitur, juvatur
vel coër cetur. Sed motandum, cum dico, majorem,
vel minorem exifiendi vimn, quam antea, me non
intelligere, quod Mens praefentem Corporis confii
tutionem cum praeterita comparat, fed quod idea,
quae affectus formam conftituit, aliquid de corpore
affirmat, quod plus minusve realitatis revera invol
vit, quam antea. Et quia efTentia Mentis in hoc
confiftit, (per Prop. 11. et 15. p. 2.) quod fui Cor
poris actualem exiftentiam affirmat et nos per perfe
ctionem ipfam rei efTentiam intelligimus ; fequitur
ergo, quod Mens ad majorem minoremve perfe
ctionem tranfit, quaado ei aliquid de fuo corpore,
vel aliqua ejus parte affirmare contingit, quod plus,
minusve realitatis involvit, quam antea. Cum igi
tur fupra dixerim, Mentis cogitandi potentiam au.
geri vel minui, nihil aliud intelligere volui, quam
quod Mens ideam fui Corporis, vel alicujus ejus
partis formaverit, quae plus, minusve realitatis ex
primit, quam de fuo Corpore affirmaverat. Nam
idearum praeftantia et actualis cogitandi potentia ex
objecti praeftantia aeftimatur. Addidi denique: et
qua data ipfa Mens ad hoe potius, quam ad aliud
cogitandum determinatur, ut praeter Laetitiae et
Triftitiae naturam, quam prima definitionis pars ex
plicat, Cupiditatis etiam naturam exprimerem.

F.THI.
 ET H I C E S
PARS QVARTA, DE SERVITVTE HVMANA,
SEV DE AFFECTVVM VIRIBVS. . •

• »

* « *

P R A E F A T I o. ^ ;

Humanam impotentiam in moderandis et coêrcendis

affectibus Servitutem voco; homo enim affecti- [**]
bus obnoæius fui juris non eft, fed fortunae ; in cu
jus poteftate ita eft, ut faepe coactus fit, quanquam
rneliora fibi videat, deteriora tamen fequi. Hujus
•rei cau/am et quid praeterea £; boni, vel mali
habent, in hac Parte demonftrare propofui. Sed
antequam incipiam, pauca de perfectione et imper
perfectione, deque bono et malo praefari lubet. . • ,
Qui rem aliquam facere confiituit, eamque per
fecit, rem fuam perfectam effe, non tantum ipfe,
fed etiam unusquifqùe, qui inentem Auctoris illius
operis et fcopum rccte noverit, aut fe noviffe credi
derit, dicet. Ex. gr. fi quis aliquod opus (quod fup
pono nondum effe peractuin) viderit, moveritque fco
pum 4uctoris illius operis effe domum aedificare, is
douum irnperfectam effe dicet, et contra perfectam,
fimulatque opus ad fiiiem, quem ejus 4uctor eident,
dare confiituerat, perductum viderit: /^erum fi
quis opus aliquod videt, cujus fiinile nunquam vidc
rat,
•
JO@ ETHICES PARs IV.

rat, nec mentem opificis novit, is fame fcire non po

[*°] terit, opusne illud perfectum, an imperfectum
fit.7 Atque haec videtur priina fuiffe horum vocabu
lorum fignificatio. Sed poftquam homines ideas uni
verfales formare et domnuum, aedificiorum, turrium
etc. eaeemplaria excogitare et alia rerum exemplaria
aliis praeferre inceperunt, factum eft, ut unusquis
que id perfectum vocaret, quod cum univerfali idea,
quam jî, rei forihaverat, viderat convenire, et
id contra imperfecturn, quod, cum concepto fuo eæ*
emplari minus cojuyenire videret, quamquarn ex opifi
cis fententia cöiifuinmatum plane effet. Nec alia vi
detur effe ratio, cur res naturales etiam, quae fcili
ceL humana 7rl(!rlu n0n unt factae, perfectas aut
imperfectas vulgo appellent ; folent namque homines
tam rerum naturalium, quam artificialium ideas for
mare univerfales, quas rerum veluti exemplaria ha
bent.et quas naturain (quam, nihil nifi alicujus finis
caufa agere exifiimnant) intueri credunt, fibique ex
emplaria propomere. ' Cum itaque, aliquid in natura.
fieri vident, . quod cum concepto exeuiplari, quod rei
ejusnodi habent, minus convenit, ipfam , naturam
tum defeciffe, vel peccaviffe, rernque illam imperfe
ctam reliquiffe, credunt. /^idernus itaque homines
eonfueviffe,T res naturales : perfectas aut imperfe
ctas vocare, magis ex praejudicio, quain eae earum.
vera cognitione. I Qfiendiinus enim in Primae Partis
Appendice Naturam propter finemh non agere ; aeter
nuin namque illud : et infinitum Ens, quod Deum
feu Naturam appellanus, eadem, qua exifiit, ne
ceffîtate agit. Ex qua enim naturae neceffitate exi
fiit, ex eadem ipfum agere ofiendimus. (Prop. 16.
p. I.) Hatio igitur , feu caufa, cur Deus, feu Na
tura agit et cur eaeifiit, unâ eademque eft. Ut er
go nullius finis caufa exiftit, nullius etiam finis caufa
[***] agit ; fed ut eaeifiendi, fic et agendi principiuum,
vel finem habet nullum. Caufa autcm , quae fugi;
- - - - t cu- '
 De serviTvTE HvMANA. 2o 1

dicitur, nihil efi praeter ipfum humanum appetitum,

quatenus is alicujus rei veluti principium, feu caufa
primaria confideratur. Ex. gr. cum dicimus habita
tionem caufam fuiffe finalem 'huius aut illius domus,
nihil tumn fane intelligimus aliud, quam. quod homo
eae eo, quod vitae domefiicae commoda imaginatus
eft, appetitum habuit , aedificandi domum.] Quare
habitatio, quatenus ut fiiialis caufa confideratur,
nihil eft praeter hunc fingularem appeticum, qui re
vera caufa eft efficiens, quae ut prima confideratur,
quia homines fuorum appetituuin cau/as communiter - -

ignorant. Sünt namque, ut jam faepe dixi, fua:

rum quideam, actionum et appetituumn confcii , fed
ignari caufarum, a quibus ad aliquid appetendum
determinantur. uod praeterea vulgo aiunt, Na
turam aliquando deficere, vel peccare, refque imper
fectas producere, inter comunenta numero, de qui
bus in Appendice Partis primiae egi, Perfectio igitur
et Imperfectio revera modi folummodo cogitandi
funt, neiupe notiones, quas fingere folemus eae eo,
quod eiufdem fpe&iei, aut generis individua ad invi
cem comparamus: et hac de caufa fupra (Defin. 6.
p. 2.) diaci mne per realitatem et perfectionem idem in
telligere; folemus enin omnia Naturae individua ad
unum gerius, quod generaliffimnum appellatur, revo
care; memnpe ad notionem entis, quae ad omnia ab
folute Naturae individua pertinet. Quatenus itaque
Naturae individua ad hoc genus revocamnus et ad in
vicemu comparanus ct alia plus cntitatis feu realita
tis, quain alia habere coinperimus, eaterius alia aliis
perfectiora effe dicimus; et quatenus iifdem aliquid
tribuimus, quod negationarii involvit, ut terminus,
fiuis, impotentia etc." eatenus ipfa iinperfecta appel
tamus, quia noftram Mentem non acqüe affi. [***]
ciunt, ric illa, quae perfecta vocamus, et non quod
ipfis aliquid, quod fuuin fit, deficiat, vcl quod Na
tur a peccaverit. Nihil cniin naturae alicuius rei com
- - - - petit,
 2O2 - Ernices PARs IV.

petit, nifi id, quod ex neceffitate naturae caufae effi

cientis fequitur et quicquid eae neceffitate naturae cáu
fae efficientis fequitur, id neceffario fit. ' '
v^.

Bonum et malum quod attinet, nihil etiam po

fitivum in rebus, in fe fcilicet confideratis, indicant,
nec aliud funt, praeter cogitandi modos, feu notio
nes, quas formamus ex eo, quod res ad invicem com
paramus. Nam una eademque res poteft eodem
tempore bona et mala et etiam indifferens effe. Exc.
'gr. Mufica bona eft Melancholico, mala" lugenti;
ja; autem neque bona, neque mala. Verum,
quamvis fe res ita habeat, nobis tamen haec voca
**
bula retinenda funt. Nam quia ideamn hominis, tan
quam naturae humanae eaceinplar, quod intueamur,
formare cupimus, nobis ex ufu erit, haec eadem vo.
cabula eo, quo dixi, fenfu retinere. Per bonum ita
que in feqq. intelligam id, quod certo fcimus mne
dium effe, ut ad exeinplar humanae naturae, quod
nobis proponimus, magis mnagifque accedamus. Per
inalum autem id, quod certo fcimus impedire, quo
minus idem exemplar referamus. Deinde homines
perfectiores aut inperfectiores dicemus, quatenus
ad hoc idem exemplar magis, aut minus accedunt.
Nam apprime notandum Tefi, cum dico, aliquem
a minore ad maiorem perfectionem tranfire et contra,
me non intelligere, quod ex una effentia feu forma
in aliam mutatur (Equus namque ex gr. tam defirui
tur, fi in hominem, quam fi in infectum inutetur)
fed quod eius agendi potentiam, quatenus haec per
ipfius naturam intclligitur, augeri vel minui conci
pimus. Denique per perfectionem in genere realita
[***] tein, uti dixi, intelligam, hoc efi, rei cuius
çunque effentiain, quatenus certo modo exfiit et ope
ratur, nulla ipfius durationis habita ratione. Nam
nulla res fingularis poteft ideo dici perfectior, quia
plus temporis in exifiendo perfeveravit; quippe re
rum'