1De serviTvTr HvMANA.

241

liberare conamur, (per Coroll. 3. Prop. 27. p, 3.\ ex

folo rationis dictamine facere cupimus, (per Prop.
37. hujus) nec nifi ex folo rationis dictamine aliquid,
quod certo fcimus bonum effe, agere pofIumus;
(per Prop. 27. hujus) atque adeo commiferatio in ho
mine, qui ex
et inutilis. Q. ductu
E. D. rationis vivit, per fe mala eft
• •

CoroLL. Hinc fequitur, quod homo, qui ex.

dictamine rationis vivit, conatur, quantum poteft,
efficere, ne commiferatione tangatur.
Schol. Qui recte novit, omnia ex naturae di
fequi et fecundum aeternas naturae
-vinae neceffitate
leges et regulas fieri, is fane nihil reperiet, quod
Odio, Rifu, aut Contemptu dignum fit, nee cùjus
quam miferebitur ; fed, quantum humana fert vir
tus, conabitur bene agere, ut ajunt, et laetari. Huc
accedit, quod is, qui Commiferationis affectu facile
tangitur et alterius miferia, vel lacrimis movetur,
[aepe aliquid agit, cujus poftea ipfum poenitet ; tam
quia ex affectu nihil agimus, quod certo fcimus bo
num efTe, quam quia facile falfis lacrimis decipi
mur, Atque hic exprefTe loquor de homine, qui ex
ductu rationis vivat. Nam, qui nec ratione, nec
commiferatione movetur, ut aliis auxilio fit, is re
cte inhumanus appellatur. Nam (per Prop. 27. p. 3.)
homini diflimilis efIe videtur. -

Paopos. LI. Favor rationi non repugnat ; [**]

Jed cum eadem convenire et ab eadem oriri poteft.
DE MoNsTa. Eft enim Favor Amor erga illum,
qui alteri benefecit, (per 19. Affect. ' Defin.) atque
adeo ad Mentem referri poteft, quatenus haec agere
dicitur, (per Prop. 59. p. 3.) hoc eft, (per Prop 3.
p. 3.) quatenus intelligit, ac proinde cum ratione
convenit etc. Q. E. D.
Aliter. Qui ex ductu rationis vivit, bonvm,
quod fibi appetit, alteri etiam cupit; (per Prop. 57.
. Q hujus)
 *.
-

242 ETHICES PARS IV.

quare ex eo, quod ipfe aliquem videt alteri benefa

cere, ipfisis benefaciendi conatus juvatur, hoc eft,
(per Prop. 1 1 p. 3.) laetabitur, idque (eae Hypothefi)
concomivante idea illius, qui alteri benefecit, ac
proinde (per 19. affect. Defin.) ei favet. Q. E. D.
ScHoL Indignatio, prout ipfa a nobis defini
tur, 'vide 2o. 4ffect. Defin.) eft neceffario mala ;
(per Prop. 45. hujus; fed notandum, quod quando
[unma poteftas deliderio, quo tenetur, tutamdae
pacis civem punit, qui alteri injuriam fecit, eandem
civi indignari non dico, quia non Odio percita ad
perdendum civem, fed pietate mota eundem punit.
Propos. LII. Acquiefcentia in fe ipfo ex ra
tione oriri poteft et ea folâ acquiefcentia | quae ex
ratione oritur, fumma eft, quae poteft dari.
DeMoNSTR. Acquiefcentia in fe ipfo eft Lae
titia orta ex eo, quod homo fe ipfum, fuamque agen
di potentiam contemplatur (per 25. Affect. Defin.).
At vera hominis agendi potentia, feu virtus, eft ipfa
ratio, per Prop. 3. p. 3.) quam homo clare et diftin
cte contemplatur (per Prop. 4o et 43. p. 2.); Ergo
[**] acquiefcentia in fe ipfo ex ratiohe oritur. Dein
de nihil homo, dum fe ipfum contemplatur, clare
et diftincte, five adaequate percipit, nifi ea, quae
ex ipfius agendi potentia fequuntur, (per Defin. 2.
p. 3.) hoc eft, (per Prop. 5. p. 5.) quae ex ipfius in
telligendi potentia fequuntur ; adeoque ex Tola hac
contemplatione fumma, quae dari poteft, Acquie*
fcentia oritur. 9. E. D.
ScHoL. Eft revera Acquiefcentia in fe ipfo
fummum, guod fperare poffümus. Nam (ut Prop.
95. hujus offendimus) nemo fuum EfTe alicujus finis
caufa confervare conatur et quia haec Acquiefcentia
magis magifque fovetur et corroboratur laudibus,
(per Coroll. Prop. 55. p. 3.) et contra (per Coroll.
- Prop.
 T)e servitvTe AvM ANA, 245

Prop. 55. p. 3.) vituperio magis magifque turbatur;

ideo gloria maxime ducimur et vitam cum probro
vix ferre pofTumus. v -

Propos. LIIf. Humilitas virtus non eft, five

exc ratione non oritur,
DEMONSTR. Humilitas eft Triftitia, quae ex
eo oritur, quod homo fuam impotentiam contem
platur (per 26. Affect. Defin ). Quatenus autem
homo fe ipfum vera ratione cognofcit, eatenus fuam
efTentiam intelligere fupponitur, hoc eft, (per Prop, :
'7. p 5.) fuam potentiam. Quare fi homo, dum fe
ipfum contemplatur, aliquam fuam impotentiam
percipit, id non ex eo eft, quod fe intelligit; fed
(ut Prop. 55 p 3. oftendimnus) ex eo, quod ipfius
agendi potentia coërcetur. Quod fi fupponamus,
hominem fuam impotentiam concipere ex eo, quod
aliquid fe potentius intelligit, cujus cognitione fuam
agendi potentiam determinat, tum nihil aliud com•
cipimus, quam quod homo fe ipfum diftincte intel
ligit, (per Prop. 26. hujus) quod ipfius agendi poten
tia juvatur. Quare Humilitas, feu Triftitia, quae ex
eo oritur, quod homo fuam impotentiam contem
platur, non ex vera contemplatione, feu ratione
oritur, nec virtus, fed paffio eft. 9. E D.
Propos. LIV. Poenitentia virtus non eft, [**]
ìve ex ratione non oritur ; fed is, quem facti poe
vitet, bis inifer, feu impotens eft.
DeMonstr. Hujus prima pars demonftratur,
ut praeced. Propofitio. Secunda autem ex fola hu
jus affectus Definitione, (vide 27. Affect. Defin.)
patet. Nam primo prava Cupiditate, dein Triftitia
vinci fe patitur.
Schol. Quia homines raro ex dictamine ratio
nis vivunt, ideo hi duo affectus, nempe Humili•
tas et Poenitentia et praeter hos Spes et Metus plu*
utilitatis, quam damni aiterunt; atque adeo , quan
(Q a doqui
244 - ETHIces Paas IV,
doquidem peccandum eft, in ifiam partem potius
peccandum. Nam, fi homines amimo impotentes
aeque omnes fuperbirent, nullius rei ipfos puderet,
nec ipfi quicquam metuerent, quo vinculis conjun
gi, conficiogique pofTent. Terret vulgus, nifi me
tuat, Quare non mirum, quod Prophetae, qui non
paucorum, fed communi utilitati confuluerunt,
tantopere Humilitatem, Poenitentiam et Reveren
tiam commendaverint. Et revera, qui hifce affecti
bus funt obnoxii, multo facilius, quam alii, duci
ofTunt, ut tandem ex ductu rationis vivant, hoc
eft, ut liberi ßnt et beatorum vita fruantur.
PRopos. LV. Maxima Superbia, vel Abjectio
eft maaeinna fui ignorantia. -

DeMoNsta. Patet ex Defin. 28. et 29. Affect.

Propos. LVI. Maxima Superbia, vel Abje
ctio maximam aniini impotentiam indicat,
DE MoNsTR. Primum virtutis fundamentum
[**] eft fuum E(Te confervare, (per Coroll. Prop. 22.
huiùs) idque ex ductu rationis (per Prop. 24. huius).
Qui igitur fe ipfum ignorat, omnium virtutum fuii
damentum et confequenter omnes vii tutes ignorat.
1)einde ex virtute agere nihil aliud efi, qùam ex
ductu rationis agere, (per Prop. 24. huius) et qui ex
ductu rationis agit, fcire necefTario debet fe ex du
ctu rationis agere; (per Prop. 43. p 2.) qui itaque
fe ipfum et confequenter, (ut iam iam ofiendimus)
omnes virtutes maxime ignorat, is minime ex vir
tnte agit, hoc eft, (ut ex Defin. 8. huius patet, ma
xime animo eft impotens; atque adeo (per Prop.
praec.) maxima fuperbia, vel abjectio maximam ani
mi impotentiam indicat. 9. E. IO. *.

CoRoLL. Hinc clariffime fequitur, fuperbos

et abjectos maxime affectibus efTe obnoxios.
SchoL. Abjectio tamen. facilius corrigi poteft,
quam fuperbia, quandoquidem haec Laetiüaé, illâ
autem
 IDe servitvte HyMANA. 245
autem Triftitiae eft affectus; atque adeo (per Prop,
a8 hujus) hac illa fortior eft. -

PRopos LVII. Superbus parafitorum, feu adu-`

latorum praefentiam arnat, generoforum autem odit.
De MoNs ta. Superbia eft Laetitia orta ex eo,
quod homo dé fe plus jufto fentit, per Defin. 28.
«t 6. dffect.) quam opinionem homo fuperbus, quan
tum poteft, fovere conabitur ; vide Schol. Prop. 15.
Ap. 5.) adeoque parafitorum, vel adulatorum (horum
Definitiones omifi, quia nimis noti funt) praefentiam
$amabuat et generoiorum, qui de ipfis, ut par eft,
fentiunt, fugient Q. E. D. - - -

Schol. Nivnis longum foret, hic omnia [*]

Superbiae mala enumerare, quandoquidem omnibus
affectibus obnoxii funt fuperbi, fed nullis minus,
quam affectibus Amoris et Mifericordiae. Sed hio
minime tacendum eft, quod ille etiam fuperbus vo
cetur, qui de reliquis minus jufto fentit, atque adeo
hoc fenfu Superbia definienda eft, quod fit Laetitia
•rta ex falfa opinione, quod homo fe fupra reliquos
effe putat. Et Abjectio huic Superbiae contraria*
definienda effet Triftitia orta ex falfa opinione, quod
' homo fe infra reliquos efTe credit. At hoc polito
facile concipimus, ' fuperbum, necefTario efTe invin
dum, (vide Schol. Prop. 35. p. 5.) et eos maxime
odio habere, qui maxime ob virtutes laudantur, meg
facile eorum Odium Amore, aut beneficio vinci,.
(vide Schol. Prop 41. p. 5.) et eorum tantummodo
praefentia delectari, qui animo ejus impotenti mo
rem gerunt et ex ftulto infanum faciunt. Abjectio,
quamvis Superbiae fit contraria, eft tamen abjcctus
fùperbo proximus, Nam, quandoquidem ejus Tri
fitia ex eo oritur, quod fuam iwpqtentiam ex: alio*.
1 um potentia feu virtute judicát, levabitur ergo,
* jus Triftitia, hoc eft, laetabitur, fi ejus imagina
tio in alienis vitiis contemplandis occupetur, unde
illud proverbium natum: folainem mi/eris Jocios ha
- buije
248 ETHICES PARs IV,
*a

buiffe malorum et contra eo magis contriftabitur,

quo fe magis infra reliquos efTe crediderit; unde fit,
ut nulli ad Invidiam fint proni, quam abjecti ; et ut
ifti uuaxime hominum facta obfervare conentur ad
carpendum magis, quam ad eadem corrigendum, et
ut tandenm [olam Abjectionem laudent, eaque glo
rientur ; fed ita, ut tamen abjecti videantur. Atque
haec ex hoc affectu tam neceffario fequuntur, quam
ex natura trianguli, quod ejus tres anguli aequales
fint duobus rectis; et jam dixi me hos et fimiles af
fectus malos vocare, quatenus ad folam humanam
utilitatem atlendo. Sed naturae leges communem
naturae ordinem, cujus homo pars eft, refpiciunt;
quod huc in tranfitu monere volui, ne quis putaret
me hic hominum vitia et abfurda facta narrare ; non
autem rerum naturam et proprietates demonftrare
voluifTe. Nam, ut in Praefatione Partis Tertiae
[°] dixi, humanos affectus, eorumque proprietates
perinde confidero, ac reliqua naturalia. Et fane hu
niani afiectus, fi non hutnanam, naturae faltem po
tentiana et artificium non minus indicant, quam
nulta alia, quae admiramur, » quorumque contem
platione delectamur. Sed pergo de affectibus ea no
tare, quae hominibus utilitatem adferunt, vel quae
iiidem damnum inferunt. * . .: * *
… :i! . - v,

.,, Paopos. LVIII, ' Gloria rationi non repugnat,

fed ab ea oriri poteft. i

' De Monstr. Patet ex 5o. Affect. Defin. et ex

definit que Honefti, quam vide in Schol. 1. Prop. 37.
hujus, · · * • -
-
- -

Schor. ' Vana, quae, dicitur, Gloria eft Acquie

fcentia in fe ipfo } quae fola vulgi opinione fovetur,
eaque ceffante, céffat ipfa acquiefcentia, • hoc eft,
(per Schol. Prop, 52. hujus) fummum bonum, quod
unusquifque amat ; unde fit, ut, qui vulgi opinione
gloruatur, quotidiana cura anxius* nitatur, faciat,
ΘΧ•
 'DE sERviTvTr. HvMANA, 247

experiatur, ut famam confervet. Eft namque vul

gus varius et inqonftans, atque adeo, nifi conferve
tur fama, cito abolefcit; imo quia omnes vulgi
captare applaufus cupiunt, facile unusquifque alte
rius famam reprimit, ex quo, quandoquidem de
fummo, quod aeftimatur, bono certatur, ingens li
bido oritur fe invicem quocunque modo opprimendi
et qui tandem victor evadit, gloriatur magis, quod
alteri obfuit, quam quod fibi profuit. Eft igitur
haec gloria, feu acquiefcentia revera vana, quia nul
la eft. * *

Quae de Pudore notanda funt, colliguntur faci

le ex iis, quae de Mifericordia et Poenitentia dixi
mus, Hoc tantum addo, quod ut, Commiferatio,
fic etiam Pudor, quamvis non fit virtus, bonus ta
men eft, quatenus indicat, homini, qui Pudore fuf
funditur, cupiditatem inefTe honefte, vivendi, ficut
dolor, qui eatenus bonus dicitur, quatenus indicat,
partem laefam nondum efTe putrefactam ; quare,
quanivis homo, quem facti alicujus pudet, revera
fit triftis, eft tamen perfectior impudente, qui [**]
nullam habet honefte vivendi cupiditatem. -

Atque haec funt, quae de affectibus Laetitiae et

Triftitiae notare fufceperam. . Ad cupiditates quod
attinet, hae fane bonae, aut malae funt, quatènus
ex bonis, aut malis affectibus oiiuntur. Sed omnes
revera, quatenus ex affectibus, qui paffignes funt,
in nobis ingenerantur, coecae fünt, (ut facile colli
gitur ex iis, quae in Schol. Prop. 44. hujus diximus)
nec ullius ufus effent, fi homines facile duci pofTent,
ut ex folo rationis dictamine vivererit, ut jam paucis
oftendam. - - . . ' * * • i * -

• *• . •, ,' , ,

' Propos. EIX. _ Ad omnes actiones,' ad quas ex

effectu,
que eo aqui paffiodeterminari.
ratione eft, determinamur, poffumus abß • .

•\ • • -• • ' • • - - *

I)r,-
248 ., ETHices PAns 1V.
}

DfMoNsTR. Ex ratione agere nihil aliud eft,

(per Prop. 5. et 7)efin. 2. p. 3.) quam ea agere, quae
ex neceflitate noftrae naturae, in fe fola confideratae,
fequuntur. At Triftitia eatenus mala eft, quatenus
hanc agendi potentiam minuit, vel coërcet; ' (per
1 rop. 41. hujus) ergo ex hoc affectu ad nullam actio
mem pofTumus determinari, quam non pofTemus
agere , fi ratione duceremur. Praeterea Laetitia eate
nus tantum mala eft, quatenus impedit, quo minus
h9mo ad agendum fi aptus ; (per Prop. 41. et 43.
huius) atque adeo eatenus etiam ad nullam actionem
dete niinari poffumus, quam nön poffemus agere, fi
ratione duceremur. '1)enique quatenus Laetitia bona
eft, eatenus cum ratione convenit, (confiftit enim
in eo, quod homiois agendi potentia augetur, vel
juvatur) nec paflìo eft, nifi quatenus hominis agendi
potentia non eo ufque augetur, ut fe, fuasque actio.
nes adaeqnate concipiat per Prop. 3. p. 3. cum ejus
Schol.). Quare fi homo Laetitia affectus ad tantam
perfectionem duceretur, ut fe, fuasque actiones ad
aequate conciperet, ad eafdem actiones, ad quas jam
ex affectibus, qui pafliones funt, determinatur,
aptus, inso aptior efTet. At omnes affectus ad Lae
titiam, Triftitiam vel Cupiditatem referuntur, (vide
explicationem quartae Aff Defin,) et Cupiditas (per 1,
[…] 4ject. Defin.) nihil aliud eft, quam ipfe agendi
foriatus ; ergo ad omnes actiones, ad quas ex affe
6tu,.qui „î eft, determiinamur, pofTumus abfque
eo iola ratione duci, Q. E, D. -

aliter. Actio quaécunque eatenus dicitur ma

la, quatenus ex eo oritur, quoâ Odio, aut aliquo
maio affectu aiiggti fumus (vide Coroll 1. Prop. 45.
hujus). At nullâ actio, in fe folâ confiderata, bona,
aut mala eft (ut in Praefatione hujus oftendimus): fed
una, eademque,aciio jam bona, jam mala elt ; ergo
ad eandem actionein, quae jam mala eft, five qua?
ex aliquo malo affectu oritur, ratione duci pofTumus
(per: Prop. 19. hujus). 9. E. D.- - ScHoL.
-
 IDE sERviTvTE HvMANA. 249

ScHor. - Explicantur haec clarius exemplo.

INempe verberandi acto, quatenus phyfice confide
r, tur et ad hoc tantum attendimus, quod homo bra
ci ium tollit, manum , claudit, totumque brachium
vi deorfum movet, v. rtus eft, quae ex Corporis hu
mani fabrica concipitur. Si itaque homo, Ira vel
Odio commotus, deteruminatur ad claudendam ma•
num, vel brachium movendum, id, ut in Parte fe
cunda oftendimus, fit, quia una eademque actio
poteft jungi quibuscunque rerum imaginibus ; atque
adeo tam ex iis imaginibus rerum, quas confufe, .
quam quas clare et diftincte concipimus, ad unam
eandemque actionem determinari pofTumus. Appa
ret itaque, quod ominis Cupiditas, quae ex affectu,
qui paflio eft, oritur, nullius effet ufus, fi homines
ratione duci pofTent. Videamus jain, cur Cupiii
tas, quae ex affectu, qui pallio eft, oritur, caeca a
nobis appelletur.

PRopos. LX. Cupiditas, quae oritur eae Laeti

tia vel Triftitia, quae ad unam, vel ad aliquot, non
autem ad omnnes Corporis partes refertur, rationemn
utilitatis totius hominis non habet, - * ' •

DeMosstn. Ponatur ex. gr. Corporis pars A,

vi alicujus caufae externae ita corroborari, ut re- [***]
liquis praevaleat, per Prop. 6. hujus) haec pars vires
fuas amittere propterea non conabitur, ut reliquae
Corporis partes fuo fungantur officio. Deberet enim
vim feu potentiam habere vires fuas aniittendi, quod
(per Prop. 6. p. 5.) efi abfurdum. * Conabitur itaque
illa pars et confequenter (per Prop. 7. et 12. p. 5.)
Mens esiam illum ftatum confervare; adeoque Cupi
ditas, quae ex tali affectu Laetitiae oritur, rationem
totius non habet. . Quod fi contra fupponatur pars
A. Voërceri, ut reliquae praevaleamt, eodem modo
demonftratur, quod nec Cupiditas, quae ex Triliatia
oritur, rationem totius habeat. Q. E. D, *-

ScHoL.
256 . ' I rHICES PARs IV.

Schor. Cum itaque Laetitia plerumque (per

Schol. Prop 44. huius) ad unam Corporis partem re
feratur, cupimus ergo plerumque noftrum Effe con
fervare, nulla habita ratione integrae noftrae valetu
d nis: ad quod accedit, quod Cupiditates, quibus
maxime tenemur, (per Coroll. Prop. 9. huius) tem
poris tantum praefentis, non autem futuri habent
ratlOnem,

PRopos. LXI. Cupiditas, quae ex ratione ori

tur, exceffum habere nequit,
DEMoNsTR. Cupiditas, (per 1. Affect. Defin.)
abfolute confiderata, eft ipfa hominis effentia, qua
tenus quocunque modo determinata concipitur ad
aliquid agendum ; adeoque Cupiditas, quae ex ra
tiooe oritur, hoc eft, (per Prop, 5 p. 3.) quae in no
bis ingeneratur, quatenus agimus, eft ipfa hominis
eIIentia feu natura, quatenus determinata - concipi
tur ad agendum ea, quae per folam hominis effen
tiam adaequate concipiuntur (per Defin. 2. p. 5.). Si
itaque haec Cupiditas excefTum habere poffet, pofTet
ergo humana natura, in fe fola confiderata, fe ipfam
excedere, five plus poffet , quam poteft, quod ma
exceffum
nifefta efthabere nequit.; ac
contradictio 9. proinde
E. D, haec Cupiditas a -• -

Propos. LXII. Ouatenus Mens ex rationis di

- •* - - _• * - + _ '. . . r* • • . • •

[**] ctamine res concipit, aeque afficitur, five idea

fit rei futurae vel praeteritae, five praefentis.'
DEMoNstra, Qüicquid Mens ducente ratione
concipit, id omne fub eadem aeternitatis feu neceffi
tatis fpecie concipit (per Coroll. 2. Prop. 44. p. 2.)
eademque certitudine afficitur (per Prop. 45. et ejus
Schol.) Quare, five idea fit rei futurae, vel praete
ritae, five praefentis, Mens eadem neceffitate rem
concipit, eademque certitudine afficitur et, five idea
fit rei futurae, vel praeteritae, five praefentis, erit
• , nihi
 i 50e seRvrrvte HvMANAS e51

nihilominus aeque vera, (per Prop. 41. p. 2.) hoc eft,

(per Defin 4 p. 2.) habebit nihilominus femper eaf
«dem ideae adaequatae proprietates; atque adeo, qua
tenus Mens ex rationis dictamine res concipit, eodem
modo afficitur, five idea fit rei futurae, vel praeteri
tae, five praefentis. 9. E. D. -

ScHoL. Si nos de rerum duratione adaequatam

cognitionem habere, earumque exiftendi tempora
ratione determinare pofTemus; eodem affectu res fu
turas ac praefentes comtemplaremur et bonum, quod
Mens ut futurum conciperet, perinde, ac praefens,
appeteret et confequenter bonum praefens minus pro
majori bono futuro neceffario negligeret, et quod in.
praefenti bonum efTet, fed caufa futuri alicujns mali,
minime appeteret, ut mox demonftrabimus. . Sed
mos de duratione rerum (per Prop. 51. p, 2.) non mifi
admodum inadaequatam cognitionem habere pofTu
JmuS et rerum iî tempora (per Schol. Prop. 44.
p. 2.) (ola imaginatione determinamus, quae non
aeque afficitur imaginc rei praefentis ac futurae; un
de fit, ut vera boni et mali cognitio, quam habemus,
non nifi abftracta five univerfalis fit, et judicium,
quod de rerum ordine et caufarum nexu fäcimus, ut
âeterminare poffimus, quid nobis in praefenti bo
num, aut malum fit, fit potius imaginarium, quam
reale ; atque adeo mirum non eft, fi Cupiditas, quae
ex boni et mali cognitione, quatenus haec fu- ¥;
turum profpicit, oritur, facilius rerum Cupiditaté,
quae in praefentia fuaves funt, coërceri. poteft, de
quo vide Propofitionem 18. hujus Partis. : . . .
Propos. LXIII. (Jui ÍMetu ducitur' et bonum,
ut malum vitet, agit, is ratione non ducitur,
DE MoNstn. Omnes affectus, qui ad Mentem,
quateuus agit, hoc eft, (per Prop. 5. p. 3.) qui ad
rationem referuntur, nulli alii funt, quam aff. ctus
Laetitiae et Cupiditatis (per Prop. 59. p. 5.); atque
- adeo
 v

252 Etiiices PARs IV.

adeo (per 15. Affect. Defin,) qui Metu ducitur, et bo

num timore mali agit, is ratione non ducitur. Q E D.
SchoL, Superftitiofi, qui vitia exprobrare ma
gis, quam virtutes docere norunt; et qui homines
non ratione ducere, fed Metu ita continare ftudent,
ut malum potius fugiant, quam virtutes ament, nil
aliud intendunt, quam ut reliqui aeque, ac ipfi,
fiant miferi et ideo non mirum, fi plerumque mole
fti et odiofi fint hominibus. I.

CoaoLL. Cupiditate, quae, ex ratione oritur,

bonum directe fequimur et malum indireete fugimus.
De MoNsTR. Nam Cupiditas, quae ex ratione
oritur, ex folo Laetitiae affectu, quae paffio non eft,
' oriri poteft, (per Prop. 59. p. 3) hoc eft, ex Laetitia,
quae exceffum habere nequit (per Prop. 61. huius);
non autem ex Triftitia, ac proinde haec Cupiditas (per
Prop. 8. huius) ex cognitione boni, non autem mali
oritur ; atque adeo ex ductu rationis bonam dire
cte appetimus et eatenus tantum malum fugimus.
Q. E. D. -

ScHor. Explicatur hoc Corollarium exemplo

aegri et fani. Comedit aeger id, quod averfatur, ti
more mortis ; fanus autem cibo gaudet et vita fic rme
[*°] lius fruitur, quam fi mortem timeret, eamque -

dirécte vitare cuperet. Sic judex, qui non Odio aut

lra etc. fed folo Amore falutis publicae reum mortis
damnat, fola ratione ducitur. : •i .
… , Paopos. LXIV. Cognitio mali cognitio efi in
adaequata. . . . . . . . ... . _ - -

_ DEMoNsTr. Cognitio mali (per Prop. 8. huius)

eft ipfa Triftitia, quatenus ejufdem fumus confcii.
Triftitia autem eft tranfitio ad minorem perfectio
nem, (per 3. Alffect Drfin ) quae propterea per ipfam
hominis effantiam intelligi nequit; per Prop. 6 et
7. p. 5.) ac, proinde (per Defin. 2. p. 5.) paflio efi,
quae per Prop. 3. p. 3.) ab ideis inadaequatis pendet
- •
-

••
et
 IDE sERviTvTe. HvMANA. 255

et confequenter (per Prop. 29. p. 2 ) ejus cognitio,

nempe mali cognitio, eft inadaequata. 9. E. D.
CoroLL. Hinc fequitur, quod fi Mens huma
na non, nifi adaequatas, haberet ideas nullam mali
formaret notionem. . ' - -

Propos LXV. De duobus bonis maius et de

duobus inalis minus ex rationis ductu fequemur.
1)E MoNsTR. Bonum, quod impedit, quo mi
nus majore bono fruamur, eft revera malum ; ma
lum enim et bonum (ut in Praefat, huius ofiendimus)
de rebus dicitur, quatenus eafdem ad invicem com
paramus et per eandem rationem) malum minus re
vera bonum eft, quare (per Coroll. Prop. praec.) ex
rationis ductu bonum tantum unajus et malum mi
nus appetemus, feu fequemur, Q. E, D.
CoRoll. Malum minus pro majore bono ex
rationis ductu fequemur et bonum minus, quod cau
fa eft majoris mali, negligemus. Nam malum, quod
hic dicitur mimus, revera bonum eft et bonum con
ura malum, quare (per Coroll. Prop. praec.) [**]
illud appetemus et hoc negligemus. , Q. E. D.
PRopos. LXVI. Bonum majus futurum prae
minore praefenti et malum praefensº minus, quod
caufa efi futuri alicujus mali, ex rationis ductu appe
&ternu$. -

DEMoNsta. Si Mens rei futurae adaequatam

pofTet habere cognitionem, eodem affectu erga rem
futuram, ac erga praefentem afficeretur ; (per Prop.
62. hujus) quare quatenu8 ad ipfam rationem atten
dimus, ut in hac Propofitione nos facere fupponi
mus, res eadem eft, five majus bonum, vel malum
futurum, five praefens fupponatur ; ac proinde φer
Prop. 65. hujus) bonum futurum majus prae minore
praefenti etc. appetemus. 9. E. D.
® • €o
 854 Ethicis PAns Iv, .
- Cohor-r. Malum praefens- minus, quod eft
caufa majoris futuri boni, ex rationis ductu appete
mus et bonum praefens . minus, quod caufa eft ma
joris futuri mali, negligemus. Hoc Coroll. fe habet
ad praeced. Prop. ut Coroll. Prop. 65. ad ipfam
Prop. 65. v -

* ScHor. Si igitur haec cum iis conferantur,

qnae in hac parte ufque ad Propofitionem 18. de
affectuum viribus oftendimus, facile videbimus,
quid homo, qui folo affectu, feu opinione, homi
ni, qui ratione ducitur, interfit. Ille enim, velit
nolit, ea, quae maxime ignorat, agit ; hic autem
nemini, nifi fibi, morem gerit et ea tantum agit,
quae in vita prima efTe novit, quaeque propterea
maxime cupit et ideo illum fervum, hunc autem
liberum voco, de cujus ingenio et vivendi ratione
pauca adhuc notare libet.
PRopos. LXVII, Homo liber de nulla re mi
[***] nus, quam de morte cogitat et ejus fapientia
iion mortis, fed vitae meditatio efi.
IDEMoNsTR. Homo liber, hoc eft, qui ex folo
rationis dictamine vivit, mortis Metu , non ducitur ;
(per Prop 63. hujus) fed bonum directe cupit, (per
Coroll. ejufdem Prop ) hoc eft, (per Prop. 24. hujus)
agere, vivere, fuum Effe confervare ex fundamento
proprium utile quaerendi ; atque adeo nihil minus,
quam de morte cogitat, fed ejus fapientia vitae eft
meditatio. Q. E. D.
Paopos. LXVIII. Si homines liberi nafcerentur,
mullum boni et mali formarent conceptum, quamdiu
liberi effent.
DeMoNsTa. Illum liberum effe dixi, qui fola
ducitur ratione ; qui itaque liber nafcilur et liber
manet, non nifi adaequatas ideas habet, ac proinde
mali conceptum habet nullum, (per Coroll, Prop.
• - 64•
 I)e servITvTE HVMANA. 355
*

64. hujus) et confequenter (nam bonum et malum

correlata funt) neque boni. 9. E. D.
SchoL , Hujus Propofitionis hypothefin falfam
effe, nec pofTe concipi, nifi quatenus ad Iolam i)a-
turam humanam, feu potius ad Deum attendimus,
non quatenus in finitus, fed quatenus tantummodo
caufa eft, cur homo exiftat, patet ex 4 Propofitione
hujus Partis. Atque hoc et alia, quae jam demon
Itravimus, videntur a Mofe fignificari in illa primi
hominis bifloria. In ea enim nulla, alia Dei poten
tia concipitur, quam illa, qua hominem creavit,
hoc efi, poientia, qua hominis folummodo utilitati
confuluit, atque eatenus narratur, quod Deus homi
mi libero prohibuerit, ne de arbore cognitionis bo
ni et mali comederet et quod, fimulac de ea come
deret, ftatim mortem metueret potius, quam vivere
cuperet. Deinde, quod inventa ab homine uxore,
quae cum fua natura prorfus conveniebat, co- [*°]
gnovit nihil po[fe in natura dari, quod ipfi pofTet illa
efTe utilius; fed quod, poftquam bruta fibi fimilia
efTe credidit, ftatim eorum affectus imitari inceperit,
(vide Prop. 27. p. 5.) et libertatem fuam amittere,
quam Patriarchae poftea recuperaverunt, ducti Spi
ritu Chrifti, hoc eft, Dei idea, a qua fola pendet,
ut homo liber fit et ut bonum, quod fibi cupit, re
liquis hominibus cupiat, ut fupra (per Prop. 37.
huius) demonftravimus. -

PRopos. LXIX. Hominis liberi virtus aeque ma

gna cernitur
riculis. in declinandis, quam in fuperandis pe
a.

DE MoNstn. Affectus coërceri, nec tolli poteft,

nifi affectu contrario et fortiore affectu coërcendo
(per Prop. 9. huius). At caeca Audacia et Metus
affectus funt, qui aeque magni pofTunt concipi (per
Prop. 5. et 5. huius). Ergo aeque magna animi virtus,
feu fortitudo (huius Defunitionem vide in Schol. Prop.
59. p. 3.) requiritur ad Audaciam, quam ad Metum
COer
256 • ETHIcEs PARs IV.'

coërcendum, hoc eft, (per Defin, 4o et 41. Affect.)

homo liber eadem animi virtute pericula declinat,
qua eadem fuperare tentat, Q. E. D.
CoRoI. L. Homini igitur libero aeque magnae
Animofitati fuga in tempore, ac pugna ducitur : five
homo liber eadem Animofitate, feu animi praefen
tia, qua certamen , fugam eligit, -

Schol. Quid Animofitas fit, vel quid per ipfam

intelligam, in Scholio Prop. 59 p 3. explic. ii. Per
periculum autem id omne intelligo, quod potefi efTe
caufa alicujus mali, nempe Triftitiae, Odii, Difcor
diae etc. -

Propos. LXX. Homo liber, qui inter ignaros

vivit, eorum, quantum poteft, beneficia declinare
ftudet.
De MoNsta. ' Unusquifque ex fuo ingenio ju
[***] dicat, quid bonum fit (vide Schol. Prop 59.
p. 5.) ignarus igitur, qui in aliquem beneficium con
tulit, id ex fuo ingenio aeftimabit et fi minoris ab
eo, cui datum eft, aeftimari videt, contriftabitur
(per Prop. 42. p. 5). At homo liber reliquos homi
nes amicitia fibi jungere, (per Prop. 57. huius) nec
paria hominibus beneficia ex eorum affectu referre ;
fed fe et reliquos libero rationis judicio ducere et ea
tantum agere ftudet, quae ipfe prima efTe novit: er
go homo liber, ne ignaris odio fit et ne eorum 'ÉÉ
titui ; fed foli rationi obfequatur, eorum beneficia,
quantum poteli, declinare conabitur. Q. E. D.
ScHoL. Dico quantum poteft. Nam quamvis
homiies ignari fint, funt tamen homines, qui in
neceffitatibus humanum auxilium, quo nullum prae
ftabilius eft, afferre queunt; atque adeo faepe fir, ut
neceffe fit ab ii{dem : beneficium accipere et confe
quenter iifdem contra ex eorum ingenio congratula
ri; ad quod accedit, quod etiam in declinandis be
neficiis cautio effe debet, ne videamur eo[dem con
- temne
 T)E sERviTvTE HvMANA. , 25T

temnere, vel prae Avaritia remunerationem timere,

atqué ita, dum eorum Odium fugimus, eo ipfo in
eorum offenfionem incurramus. Quare in declinan
dis beneficiis ratio utilis et honefti habenda eft.
- •

Praopos. LXXI. Soli homines liberi erga fe in

vicem gratiffini funt. -

DEMoNsTm. Soli homines liberi fibi invicem

utiliffimi funt et maxima amicitiae neceffitudine in
vicem junguntur, (per Prop. 55. hujus et 1. eius
Coroll.) parique amoris ftudio fibi invicem beneface
re conantur; (per Prop. 37. huius) adeoque (per 34.
Affect. Defin.) foli homines liberi erga fe invicem
gratiffimi funt. Q. E. D. -

ScHoL. Gratia, quam homines, qui caeca Cu

piditate ducuntur, invicem habent, mercatura, feu
aucupium potius, quam gratia plerumque eft. [330]
Porro ingratitudo affectus non eft. Eft tamen in
gratitudo turpis, quia plerumque homimem nimio
Odio, Ira, vel Superbia vel Avaiivia etc. affectum
effe indicat. Nam qui prae ftultitia dona compenfa
re nefcit, ingratus non eft, et multo minus ille, qui
donis non movetur meretricis, ut ipfius libidini in.
ferviat, nec furis, ut ipfius furta celet, vel alterius
fimilis. Nam hic contra animum habere conflamtem
oftendit, qui fcilicet fe nullis donis ad fuam, vel
communem perniciem patitur corrumpi.
Paopos. LXXII. Hoino liber nunquam dolo
malo, fed femper cum fide agit.
DEMioNsta. Si liber homo quicquam dolo ma
lo, quatenus liber eft, ageret, id ex dictamine ra
tionis ageret: (nam eatenus tantum liber a nobis
appellatur) atque adeo dolo malo agere virtus effet,
(per Prop. 24. hujus) et confequenter (per eandemn
Prop.) unicuique ad fuum EfTe confervandum con
fultius, efTet, dolo malo agere, hoc eft, (ut per fe
motum) hominibus confuluius efTet verbis folum
R mode
•58 - - PTHIcEs PARs IV.

modo convenire, re autem invicem efTe contrarios,

quod (per . Coroll. Prpp. 31. hujus) eft abfurdum.
Ergo homo liber etc. 9. E. D.
SchoL. Si jam quaeratur, quid fi homo fe per
fìdia a praefenti mortis periculo poffet liberare, an
noa ratio fuum EfTe confervandi omnino fuadet, ut
perfidus fit? Refpondebitur eodem modo, quod fi
ratio id fuadeat, fuadet ergo id omnibus hominibus,
atque adeo ratio omnino fuadet hominibus , ne, nifi
dolo malo, pacifcantur, vires conjungere et jura ha*
bere communia, hoc eft, ne revera jura habeant
communia, `quod eft abfurdum.
PRopos. LXXIII. Horno, qui ratione ducitur,
magis in civitate, ubi eæ communi decreto vivit,
quam in folitudine, ubi fibi foli obtemperat, liber efi. -
DEMoNsTm. IHomo, qui ratione ducitur, non
[***] ducitur Metu ad obtemperandum; (per Prop.
55.7ujus) fed quatenus fuumi Effe ex ratiónis dicta
mine confervare conatur, hoc eft, (per Schol. Prop.
66. huius) quatenus libere vivere conatur, commu
nis vitae et utilitatis rationem tenere, (per Prop. 57.
hujus) et confequenter (ut in Schol. 2. Prop. 57. hu
jus offendimus) ex communi civitatis decreto vivere
cupit. Cupit ergo homo, qui ratione ducitur, ut
liberius vivat, communia civitatis jura tenere.
Q. E. D.
Schor. Haec et fimilia, quae de vera hominis
libertate oftendimus, ad Fortitudinem, hoc eft (per
Schol. Prop. 59. p. 5.) ad Animofitatem et Genero
fitatem referuntur. Nec operae pretium duco, omnes
Fortitudinis proprietates hic feparatim demonftrare
et multo minus, quod vir fortis neminem odio ha
beat, nemini irafcatur, invideat, indignetur, nemi
nem defpiciat, minimeque fuperbiât. Nam haec et
omnia, quae ad veram vitam et Religionem fpectant,
- facile
 I)E SERviTwTe HvMANA. 259

.*
facile ex Propofitione 57. et 46. hujus Partis convin-,
cuntur ; nempe quod Odium Amore contra vincen
dum fit et quod unusquifque, qui ratione ducitur,
, bonum, quod fibi appetit, reliquis etiam ut fit, cu-,
piat. Ad quod accedit id, quod in SchoJio Propo-,
fìtionis 5o. hujus Partis et aliis in locis notavimus,
quod fcilicet vir fortis hoc apprime confideret, neum
perquod omnia ex meceflitate divinae naturae fequam
tur, ac proinde quicquid moleftum et malum effe
cogitat et quicquid praeterea impium, horrendum,
injufium et turpe videtur, ex eo oritur, quod res
ipfas perturbate, mutilate et confufe concipit ; et
hac de caufa apprime conatur res, utin fe funt, con
cipere et verae cognitionis impedimenta amovere,
ut funt Odium, Ira, Invidia, Irrifio, Superbia et
reliqua hujusmodi, quae in praecedentibus notavi
mus; atque adeo, quantum poteft, conatur, uti di
ximus, bene agere et laetari. Quoufque autem hu
mana virtus ad haec confequenda fe extendat et quid
poffit, in fequenti Parte demonftrabo. • .

APPENDIx. Quae in hac parte de recta vi- [***]

vendi ratione tradiíli, non funt ita difpofita, ut unô
afpectu videri poffint, fed difperfe á me demonftra
ta funt, prout fcilicet unum eae alio facilius deducere
potuerim. Eadem igitur hic recolligere et ad fumma
capita redigere propofui. -

CAP. I. Omnes noftri conatus, feu Cupidi

tates ex neceflitate noftrae maturae ita [equuntur,
nt vel per ipfam folam, tanquam per proximam
fuam caufam, poffint intelligi, vel quatenus natu
rae fumus pars, quae per fe abfque aliis individuis
non poteft adaequate coacipi,
Cap. II. Cupiditates, quae ex noftra natura
ita fequuntur, ut per ipfam folam poflint intelligi,
funt illae, quae ad Mentem refevuntur, quatenus
haec ideis adaequatis con[tare concipitur ; reliquae
vero Cupiditates ad Menten, non referuntur, nifi
1\ 2 qua•