'I

I
 . .

C4'Wi>4^"

THEOPHRASTUS De Historia et causis plantarum.

. Tarvisii,
. .

per Bartnolomaeum Gonf alonerium de Salodio. .1483

.

In folio ais debois.

Premiere Sdition. Burger p. 384. H.C. °I549I. Proctor 6489.

Stilwell T 132. Sachs Hist.Bot. p. 390.

C*est le troisieme livre imprime' par Bartholomaeus de

Confalonerius de salodio, l'un des premiers imprimeurs de
Trevise. II s'installa dans cette ville en 1477, seulement
six ans apres G-erard de Flandre.
" ... Le chapitre IX du livre IX du livre de Theophraste
d'Erese est... consacre aux aphrodisiaques. (A. Jarry, Le
Surmale)

{ a ^^ i ~ f f
,
THEODORI GHAECl.THESSALONICENSIS AD NICOLA
VMQ_VlNTVM.PONT,MAX.
VammagnaexultateletkiYpoflinthoines noftrae aetatis
patTrfandlLffimcnonabfccnsnucuittpeelapfoirelatuac/
q cipio;fediamanum apudtemanens:rerum ipfa^ cxperi
mentojpIeneintelligo^Quod.nJolujuetusiiiacVlauda
ta platonis fententia remedio urbibusfutuj^ permultis ac
uariis detrimentis Jaborantibus afferit ncfVris his tipibuS
certc uideocontigifle • Q_ uod.n.tu: quifummisphylofophus femp fuu
fti : fumus princeps creatus es: prxclare aclum iam e:quod uir doclifiimus
i!fc fucu£i .^irmatcujautphylofopfius regnaretautrex phylofophariince
pit,Qu»ppenucarma;quacperitaliacuropamcjtotafeuiebant;penitusco
quicfcunt;&marsfijrcnsilleuinculistuaccoherceturprudentiae,Omni%
interfegentes reconciliataejpacetranquilliflima: ex tua opera; roifqjocnfi^
His^petrruuntj&clariilimaquietismunera^^
turm beila eripuerunt; tuo porificaturerlorefcere pukherrimeTcepere Pa .

cenaqj ipfaabs ctrfundatauelutiquadaplantaflores eiufmoi ;atqrfructus

abunde fequunt & urbes italise ocs nunc littera^ ornamtis exhilaranr:<£Qj
:

prius orbatae: ;deformes;& ueluti lugubriquada uefteindufcc : mcdoui'

dua^degebant:c6f»fi:ut;nunc:augeturc|maicre i 11103 cetusphylofopho
rum:orato^; poeta^:deniqjprofFeflo^omnium liberalium artium: cV.ex
rir^rar;mi^inmoduingeniahominuteaucT:orediuenicolax:quinonfo
lu tua tempora pacata fic reddidifli. Ve^ ettam cuicpf use uirrutis iabcrifcp
magnificeprdponis.No.n.tupecuniasconferuandasinutiles cenfes ; (ed
ajfidue quec|3}argedifl:ribuis;cVdiuireficteopinans : fitibipecunise ufui
it". li (uinma liberalitatelaade ribi coparas immortale, Nec tu au^ ad code
dosexercitusfumptitas : ut nonnifi fanguinolenta manu calicem diuini
fanguinis labiis admoueas tuis
Sed i efla oppida reficis : templa ccndis ;
.

omnclit?terarumgenus:utpu!chreuigeat:facis;quxpauperibusincpiam
reddmtleuioremanimohrgiris,Omniadeniquelaudabi]itfrftatuis;qui
bus felicitas publica :cunctis mcrtalibuscontmgere pofTit Scd mhil clari>
us;nihil fandiustnihildeniquehumanar uita:commcdius quam eatua :

cuu: 5C diligentia:qua lirrerae flcrenncV homines plurimi docli cruditiquc

cuadunt, QuacpdocT:isnihilomninodeefl::quoduelhcncns:uelpecunia:
confequidebeant. Quainrepeculiaremprofeclo laudem illam quoqm^
bi reddere licetsquod non folum ublumina omnia: quaclingua latina pra>
berepoflit:{ummacumdi!igentiacollegenda:cVuf9abarbarisu]traaqui
loncmdegenribusrconquirenda magnocum fumptu:curas. Scd etiagrae
corum numerofaopera couertenda inlatinum fermonem percenfes . Idej
tantocumdcfidcrioagis: ut brem pauci uix libri mf igncs reftcntlinpuae
A ii
/lltus qui latine kgi non poflint , Orem perutile$ | & (umo pcfltifice digna
Ha^enim : ut homines erudi tos omniq? barbarie perpurgatos redder e pot
:

iraetiam humaniores.MuftiorefcjreddatnecefleefLHaec tuas bibhothecas

f urnme princeps:non paucis quibuf dam iudeo^ libellis: ut de pthosemeo
philadelpho fcribitunfeplunmis ampliflimifcj graeco^codicibus gentis
nobiliilimeomnKjlitterarumgenereprxftantiflime facit pleniores» Quo
circa rationcoptimabibliothecasiftas^qusetantum luminisafferant *}i|p
gux larinae tantumtf utilitatis
j prarftent hoinibus j thefauros longe melio>
resilhsexiftimari oportet.quospotificesquofdamfempercuftodifTe : mo
doc^colchidiciilliusdraconisjabfc^ullautilitatefupereisaflidueinuigiiaf'
feaccepimus.QuxcuitafintJteiure optimo fundatore quietis audrorecj
aurei cuiufdam feculi non fol um quirites uerum etiam omnes eurcpa: in •
cola: appellat & ( ummis iaudibusextolIuntJ & honoribus perinde ac deu
in terris alteru prof equuntur. Sed haec quancj plenius explieare magnopere
cupioclementiiTimeprincepstamen^Theophraftiopusjquodmihiintep
prartandum decreuerasjmeiam adfetrahit: utinfpiciatecelerius pqflit.
Qua proptcr de his alias larius uti debeo referre pro uirili mea conabcr Nu •

nctheophraftilibrosdeplantis. frontehilari:,p tua folitahumanitatencci

pies quos credo traducia me iufleras. Non quod mefatis id facere pofle pu
taueris. Parum enim ea in re me ualere tu minime ignoras jf ed ut homine$
grascum latinedicentem aliquando audires .Ncuitas enim reinon nihil de
lectationis afferre quoque in genere poteft. Mihi tamcn res adco m eas uires
excedere uifa eft: ut nifip lege tuaj uoluntate firmillime mihi ftatuere hci
le hercle recufaflejqua: bene expedire non poflej. Csete^ tua iufla tm apud

me ualetj ut quantulu ego fumocu labore dienoicado f erere poflij cogitaf

nonueli3jdumotuxuoluntatimoregeflifteuidear:infpiceigi^&iegeq
ad tuae occpatioespmittant:libros quos iuflu tuo i latina conuertiusiingua
1

atqnntuohomine edidimus: drfiq! reftedixifleuideaur^iddiuinotuoau

xilio tt ibue. Te enim non fecus ac deu piiflime inuccantes opus incepimus»

THEODORI GRAECITHESSALONICENSIS PRAEFATIO

INLIBROSTHEOPHRASTIDEPLANTISQuOSEXGRAE
CA LINGV A L ATINOS FECIT.
•

Refandumillud Heraclitidicluarbitrcr.qabieclaecuiufda
domuculaj aditu breuirer AT& pulchre mius afpnaduj afler
uit:is.n. cafa^ahqn ingreflusfurnariafedifleignishiberni
fcrf itl cauf a diutias dicirur. Quod cu a qbufda interi^ que<
reretur:quoscum uiliflrrnu locum inrroire puderet : fubri>
denstlleinrroireinquitjfunt.n.hiceriadii.NamcVfinobileat^grauef^
dittm illud putari debeat: quo te non uoluminis alieni inrerpraetem : fed tui
 :

au&orem exgibcas;tamennonadeo cotcmnendu^asquide^ interprartandi

ftudium dixerim ut nuncjad hoc digneris aceederc Eft eij uel in eo ipfo uti
.

litas quaedam:qua negligiminimeab hominephilofophodecet; Proderit

nam^hominibus non mmuscu fententiam alicuiusutiieaperuerit :<|cm

fuaipfedocucrit.Necilladicedirodcefljcjdepromedafanciitjexphiloio
phix magiftrasoiu^ re^mtita dixerim :ofTicinsf ermonis cum de aliena lin
gua in tuaj tradudtcExigit quidem utidem aperias i f ed non idem qucd
uulgusieruareintranffcrendoconfueuitjfedquod.pporticnelirjguseutri
qj philof ophus fuo iudicio aptiflimc daret . I te cxprimi quide orna te f ingu
la^flantiuscftjfednonadeouerbo^ornatuiindulgendum : utfiquidno
niii mutatafentcntiatranfferreornateualeastuenelegannamalis: cjfente
tiam:quacformaquodamodoefc:orationis,Vocabulcrum&,n»modum
utpote materiam quandam pro formadftiufmodirationenon fcrma lfta
pro uocabulis capiendaphilofophus nouit* Addo etiam lmpoiiendo^ no;
minumaptaminuentionem;6jcu3 initerpratandoperfaepe neceflaiia fit;

philofophiaprofecl:oopuseft:qu3e naturapertped:a:nomina;ncuagde;
quodad recte rationis iudicium pertinet;nullo minus reddat antiqua»
f ed

Sunt n* nomina rebus impofita quenadmodum placuit; & poni quottidic

,

partterlicet*Nectempusnullucxcogitarefuturumualeas:quo:autte^!i/
uentfo;aut nominum impofitiocefiet.Non tamenid officium uulgo; cui
temere oia placent;fed philofopho certe homini rationu indagatiori tribui
dcbet: utnecjsratio defif nominum 5i pofita fint quenadmodum pJacuit;
quacJhacrationepotiuscJillaplacucrit^Quaobreinterpractadi ftudiu$cjj/
uis am pla quada careat grauitate : f per n endum tn non ducim us Sed hcra
t

cliti diciu illud deosjfmmortaies hic et effe praefamur atq; ex aeteris philc
:

fophiarftudiis:c|busnosdeditifumus:adhocnonunquenimus;Sedinter
eft: c^ parti^ libcnterrptij non libeter id f acimusXu .n, ex la tinjs litteris in
grsecalingua ucrtedualic|dc;libeterid uertimus:minore.n*cu laborc pu
ra linguae uf « paternaeeoficerc pofiumus: an etno icpte fit hocalici^ iudici

U5 A t cu latinis hoibus;qb cu nunc uiuimus ;aliqd nf x lingua: interptari

,

necedce^hociifcclolibenterhaudquacifufcip.mus.Sumus.n* interbti/
nos:nminusIigua;c|patriaperegrini;c|ppiifoIuampluacdifTicjle qdam
opus uertendu i lingua latina nucj meo arbitrio mihi fumere; f 3 et nec pai^
q^daagarediaudcre.Ve^mihiq^ideeuenireplanifiimeuideojqd^acliJm
fponteif^aioinuito^refert.Homerus.Qtfodtn^aliasnollejfacitutuclle
diuusnicolaus;que noftra astas f umu here pontifice merito glcriatur .Htc
> n ut libros theophrafti de ftirpibus latino aperire {ermone iuffit, R e uc
.

hemeterarduanotantuhominigra^co:uei^etialatino,Na^genusiftud
fcribedi logecopiofius:utoia^ra:calinguaobtinct; cjlatina: &latinisau;
cl:oribuscutadefuit:quafuish6inibuspleiushaec;qadromanapcffetcra
tio finccrius;cxplicaretXicctinuiderc;cuin aliis fingulis: tum in his quar
A iii
Pifnius fecundusexpofuit^Nam utcaeteraomittam:uixenim pauca intcr
tamnumerofaeiufcapitulemendamihicarercuidentur: quoddearbonb
glandiferis inquitmoflrrafTefatishoclocofutu^reor» Has,n. arbcresge>
nerisuniusuocabuIoamplectilatinu(ermonepolIeoionegat,JEtcredcde
caufajqdnuliujinueneriuquodilli gra:coij?generirefpodcret;quod dryis
dicitur.Itacj quattuorqua:dagenerareddit»Quercum,Robur.£iculum:
cerru3c^gr2ecaillaadiugit,Hemerida*Aegylopeu,Haliphoeum:rla!yphi
lum quafi quattor ha?c latinisqttuor illis ref podere no pcilent Nec rcbur
pro comuni oium genere capi (uis apte liceret Sic per incuria aucTor ille cu
minusdtlucidedocet;tuminopemplusquaiit:latinamlinguaoftedit*Ma
gna etiam in reliquis auctoribus percipi potefl negligentia Quse tamen /in
guli ignorarunt uel neglexerunt:colligi magna parte in omnium f imul ope
ribus poHunt.Sedquamlabonofuj id fit:uel interpraitibusjtum antiquis
tum hifcas nofeeasta tis argumentum deduci f acile potefh Prifci enim illi {i
quid traduxere forenfis id certe generis oratio efbaut reruj geftaru narratio
autdeuitahominu^difputatio.Qu^quidemcHcendigenera: finon aeque
pleneatquelinguagrarcafermolatinusconficerepofTit psulotamen arcTi/ :

uspotcfc* Atcomentatione3planta^attingerenemoau(useft:obeacredo
difFicultatem:qua:pluslaborisqualaudisarTerret: elynum enim & zeam
&olyram:&ca:terageneriseiufdem : quibusnamnomibuslatiniappellet
inueniflenon e(l:quinofumo laboritribuerit. Afcum panicu^; & femen:
?

& f iliginq & reliquajdicente interpesetem auid/s

: : nil penitus efle arbittaris

dc cuius inuentione laudej ipfe mereatur.Inter iuniores uero f cilicet noflras

2etatish^mines:autpauIoantiquiores:quielegatiusinterpra!tariil:uduerft
aha quacdafibi traduceda fupfcruntplantarumuerolaborem : neciflipati
5

ullopadouoluerunt.Qui autem)Ut latinefingu^adicljtarentminuscurra

runtgrsecisipffs uocabulisnifiadeofunt:urnullumferefiucTum: exeoru
interprxtaticnemhomolatinuscaperepo0it:itacf fieosquccJdirTicuItatis
potiflimumcaufanihil deplantisaperuifleputauerisj autquicqmea fente
tia erres;Fitergo8caucTorum;feuignauia:feuignorantia : utmagnacum
difTicultate conuertihsec poflint in lingua latinam , Verum non minus difTi
cultatis quin imolongeplus parit:lingua;ipfiusinopia, Minushoc fcrtaf
uideturquod ,M»Tulliusne
fe credibilelatinishominibus proptereadici
uerbisquideagrsedsIatiosfuperariautumat,SedqliDrosnofolu5 latinos
fedgracosetiapariftudio lecTitanf:facilereipfa perfuaderetur.M Tullii
1

fententiamincredibilem potius eflearbitrari , Quodsequide utueredeme

cofitearhauditaefleuehementiffimeuelle^.Minus.n.inhifceinterprarta^
dis nunc elaborarem ; fi M ,Tullius non ex minimis quibuf dam :quae for>
taflclatinimeliushabentjfimpliciquadamatcpabfolutaorationecauillare
ueram f ententiam diceret. Nuncuero quam laborandum fit; tnon
tur; f ed
f oium ut priuata quaedam : & rari uf us uocabula :fed etiam pl eraque apud
gr*cosufitati(I[ma:5iimpromtu omnibus habita: latinedtcamus : uel Iiic
& fr uticem ; gi axi gettUS ctrtiu red'
iatis poffit intelligi ; inter herbam « n .
m
duntndcjphryganu nomineufiratifhmo uocant j Jariiriaut eonomine ua«»
canunecquaauor generafaciunt;fed arborisfrutrci herbsecji appellattene
uniuerfas plantas amplecli fe iatis exiflimant. Ite qcf apud graecos uifitati/
us f itacremone^quod ramospraegrandesfigniftcat:in quos arbor cctinuo
poftcaudicemfpargitut.Atapudlatinosnuilumproprrumnomeninue/
ncnsTfedramos;taeaspartes;cj[germinaannicuIadices; Addocpifmum
&chyiifimum;quo^difTerentia?;nulIusinterlatinosaudtcresnominibuf
propriisexprfmerepotuit«Succatio,n,ueniquatio;utric|pctiuSc6munc
qaltcrutroproprium reddi debeat:facit igit: & linguse iopia; urper ardua
ficplantarurn intetprxtatio. Auget uerolabore uei auclo^ magna m mttf
tis diffcnfiorCu.n «herba quagrarci azion uccantjali us icuis ca uiem A lf

us uiralem Alius digitiflum :alii fedum appeilet

, Quis fcquendus poti>
iisfit :haudfinemagnolaborepoffitdecerni, Etfifortern his minutiis ta$
laboraricuriofum nimiseecredideris:atarboreminfignem : autfruria?m
mem ora tu dignum ;incenf ideran ter cepiffe q uis non fu m o erttffi d ed erit
:
••

Veabieti fimilem illaarbarem :quam gra:ci oxyam uocar : quonam ce rfo

debeat appellari nomine: inter htinos rninic conlTat A lii n fagu2 » Alii
. , .

fijlimam. Alii ornum appeliafTeappareant. Jcqjcoicclura ^ffcqui tantum

potueris, Nullus.n .aperte dcgc arbcre {cribif. Scd
od fagu; :qufdam in rc
nuiujimas lamiras fecari dixcrinnno eam fagu frgnificari putatur : qua gl£ ?

dem fert; & fcabra matefia; confla t fcd ai bcrem pct; us illa^ gTsrccs cxy
: : c\

a; appellare propof ui. Fim namqjtta fecan ofu$ pi xcipue pcfTe uidemus,
Qua de cauU fcifTimam aliisa ppellare fbrtaffe piaeuit, Verum quod mani
feftenemodcxriieritihefirariintcrpreremcVIabararencceiTefiV.Hccidcm
ucl in aliis pletifcpc6fpicerelpc«rvSed bmniu duriffimum illudcerte ^ccidit
qcf textuspropofitioperis:meEidofusadeoeft:utnuIlaftreparsfit exenv
pfaris;quoiunum trh habere pcfTumus:qua! uel !ibrane#r^ infcit a:uel alia A

tcm porum orTenfa non ta deprauata fit ut & { uma cu difficultate f it eme>
:

dandum & nonulla intermitti necefTe f ictcj uix cogrue Itelligi poffint : prse>
lertiminhislibns^quideplantarumh^ftcriadefcributur.Quafobresdif
f icillimam porro,puinciam nobis hanc fummus potifex delegauit, R erotp
profecto noflras uirespenitus fuperantem :expediendam mandauit . Sfd
quidagam*FiertnonpoteiT;uteiusprmcipisiu0arecufem Res.n.nuIIa .

tam plena laboris eft: ut ea aggredi iuflu diui Nicolai non debeam Que de
osimortales idcircotaamploprkipatumagnificaflecxiftimo: uf eius fih>
gulariuirtutethumanugenusfcelicitatemfcculismemorandacibusualc
3tadipffci.Quemegononfolumutdominucolo ; cVomniorTicio:uel po
tius pietate jobferuorf 5 et utuiy docliflimu :oifqi uirtutis gne pra^ditu aio
f umc bcniuolouplccior* Aggrcdiar igit': c\ meus hic dukis tyranus inter^
A iiii
ptaarl coegic : & partim pianta^ nomina: quibusiatfna lingua non carct.
diligenter pro uirbius quera ; Partij noua rebus nouis nomina imponarru
Vbi id noincpte,pmeomodulo facere pofTi$:&ex fotededucedograecaj^cj^
Iiceat latino^ f uccura inopie Non nuf q etgrsecis utar aut cja ufitata ktinis
.

hoib (k aut qr pferri ali ter nequeat, Deni(j f igula textus grsecse ofcnis adco
pfequemur.utneminimugde5r3termittereuideaurjqdJ»fineablona;Se
barbarailla :gulielmiiterpraetisiocucione;qua:c|gra:calarinealiquopacl:o
exprimi pofiint,Hac.n,cuinhisoibus.Thcophraflilibrisprobemus:tu
maxie inhisfex:quos degeneratioe fiue de cauf is planta^ addidit perccmo
damducimus* Quippccureruratioesnaturaliudilucide pctiustraducicj
eleganterdefidereu Sacpen£c|ratoesreruelegaslatinaperuertittnduftio.
Praefcrcim eas quasperipatetico^ille equabiiis eruditus j feuerus minufcg
benignusf ermo exponit, Sed forf ita non f olu .praedixiffe ueru et deu alique
inuocafle-par eft. Nam fiinfecandis quibufda radiculisdeosprsecari necejf
iariuj creditur : no in interpraetadis omnibus plantarum generibus: hcc ide
f acere ionge magis conueniat Jgitur diuinum implorandum auxiiium eft.
Scd quem poriffimum deum uocemus: an nos f aluanum non pana no e§$ ;

rerem;nondryades;nonfaunos;noneiufmodfaliquem;fedquemucrare^
ligio deum;autsam habetautpoftnefcioquotannoshabcbit: ita hercleac
decet ipfu fan&ifTimum patreminuocemus : quem uniuerfa iam curopa:
ob eiusintegerrimauitaminnumeracjerga omnesbeneficia;diuumappel
lat:deumqrproculdubio poft appellabit^cuimortaliupetetcollegiuj JEr
go tu diue. Nicolae nancpdeus iam mihi es:ad f is obfccro : &. fructum non
flsullum nofter hic labor pariat hominibus i acias:

THEOPHRASTfDEHISTORlAPLANTARVMLIBERPRI
MVSPER THEODORVM GAZ AMIN LATINVM EXCR AIB
COSERMONEVERSVS-
Lantaig differetias reliqumcj natura ex ptib afFectioibgencrati
onibuitac|peteroportet;mores t n,&acli6€«queadmc3aiaiiu
gns minie platae f ortiuntf. $t it quse pgnatioej affectioej uitiicj
fumidebeantpatentioracognitucjfaciliora, Quse ueroper'par^
tesnofcaturnecefleefbuanetatesuticf plures haber uidemus
Hoe.n.ipfum primon5fatisconftat:qua: partesquseq?nopartes debeant
appellari , Sed no nulla cotrouerf ia recipinptes . n* qth fuae naturae roe cof i,
JKc :ppetuo dutare uidetur aut f im plici abfol utacj rone ; aut pcftq cof e&se
:

fuere;uelfcilicetaialiumpartef qua: poftea cocrefcut;nifiqcf morbo : aut

fenedlaautlefioepdatur;atinplatisn6nullaitafehabetutannua dutaxat
potiatnatura ut flos mufcus foliu fructus deniq? oia quaeantefrudtus aut
una cu fruclibus ^ueniant quin etiam germen ipf u\ Quippe cum arbores
anuatim
DSI
.annuatij incremettt} ta parttbus fupernis qcirca radices femper capeffant,
Q^mobremfiquisparteshaxefle aflerat ; cumpartium rituhirudmem
;tum partem nunquam eandem efie f equetur Sm autem partes
in#8fctam ,

enenegaueriucontingetprotinus;uteapartesminimefintquibu&piant£C
perfccl:eredduntur:takrcpeHpedant^(^ippecescu2erminanruireihu/
cfcum gerunt pulchriores: atcjperf e&icres; & fti dC efle uidefit H&fire f£
in his ambiguitates, Sed forfitan ncncia neq?in ca:teris:necp in his: qua: ad
generationem pertinent; pari ratione querere decet, Eaqj ipia finguiis ams
or!undaminimeinpartiumgenerccolIocandalut;utfrucl:us» Necn.fce'
tuspartesanimantiumeepofTunt^Sinautccleirjentiaiemporisplaniaeaf/
pecru pulchcrrimae reddantunatpulchritudo nuilo ipia indicio e, Nam &
animal adu n ute^2gerunt:pieniora;pulchriorac|redduntr,Piera(f etpar/
tesq^annisamittunt;utceruicornua, Auesnidificatespenas, Quadrupe
dcs piios Qu ipphaud temere f a&iratu dixcrim prasi crt;m cu is afliCtus p
,

fimilisfitfoiio^ia&ura^Parimo dchisqadgnationqattinentdifieie^uj
eft.Qu'ppecueciaan?man iumgne:quxdafimulna{carit; quaedatancj
naturaealienafecernantur.Gcrminatioqjnonfecusffleuidet.t^n.grira/.
tioip(i gentrationisperfectaegratiaeir^adfummamquenjamcQum cixv
mus:non omniafimiiitenatque inanimantibus accipidebent.Q_uaob>
re^numcrusquoqueincertuseit.Namuisundique gcmiinaridi habttur
quoniam&ajndiqueanimatumeii, Harcitaopinaiinontantumrei -praer
fentis ;uerum &futuraegratiaconuenit, Et eimquarallimulannequtact
aiiimularecontendereifuperuacuumcerreacrecufancum : ne uelprcpri/
a n ipfamreifpeculationemamitcamus. Piantarum uerchilloria:utfim
p^citerdixenm:autperpartesexternas:tctamquefcrmam; autpcrincet'
nas haberi poteft . Vt etiam in animalium genere partes abdita: e diflcetiO/
nibuspatent , Sedcapereinhisipfiscpcrtet: cuaeincmnibusinfunnca/
dem quaeque propriacuiufquegenerisfint; Atque etiani qusein hi* hate/
turfrmiiia, Propriuminquam falium:ndicem:ccnicfrn. Ncciliudlate/
renosdecet.Sedquid proportioneintelligidebeat: utinanimalium gene/
re ad ea (cilkct redigendorquae quam fimiilima manifeftiffima spcrf tctfli
maquecontinentur , Ad [ummam omniaquaeinplantarumgenerefpc>
clantur f imihtudo petenda c& his eft qua? in animaiibus inf unt quoad hc
: : ;

ripoflit. Igiturhaecitadeterminarelibeat Partium uerodifTerentfarjut

.

formularemcompleclrar: tribusfereinrebusccnfjftunt Aut enimineo ,

quoiqua:damhabent:qua:damnonhabent:utfciia?cVfrucrus, Autqdf
non fimilia : ncquepariahabent Auttertio quodnonfimi iter habent.
f

H orum diflimilitudo figura .Colore, Spiflitate, Flaritate, Afpentate, Le

uitate. ReliquasafTeciionibus enoteicit. AdharcomnibusdirTercntiis fa>

poru ti di{paritasaute3 m exceflu: AtcpdefecTu eft; mukitudir is magnitu

dinifue cjcj: ut pingui minerua dicat & illa oia exceflu dcfcclut| difii; gunrT
 .

Nam plus minufc| non nif i exce0us : defeftufef f unt Non fimiliter uero
pof itu conflat exempli gratia : quod fruclus quaedam f ub foliis : quseda l up
folia gerunt.Ipfa^c|arborum:alr2eeacamineferunt*Aliaenonnullaelate/
re etiam caudiceutmorusaegyptia:&quaefru&um pariuhtfubterraj : ut
& quod iungum asgyptii uocat: item f iquaeda pediculu habeat
arachidna :
Qgaedam careat. Hoc idc$ uel de floribus dici decet. Quippe cum alii circa
fru&um ipf um nafcantunalii fecus.ad f umaj pofitionis ratio ihis & f oliis
& germinibusaccipi debet, Ordine praetereanon nulla differre uidentur •
Quibufda\n. ramiincoditi utrobori.Quibufdaordinatijut abieti utriqi
miroordineinuicerefpondet. Quibufdaetrami praegradesordinati paref
que numero ut trinodibus.Quas ob cauf as dift ercntias rebushis capi opor
tct cjbusuelcotaforma infingulis perficipoteft Departibus autip(isfi/
,

gillatij n referrc conanduj : fi prius eas numeroperf ecuti fuerim us Par tcs
prima:maxfme:€omunefc|plurimo^radix:caulis:ramus: furculus Qui ,

busuelutiptibus quifpiadiuidere poteft:queadmodu$inanimalium gc

nef e eft enij quodque eo^ diflimilc :atcj his omnibus tota coficiantur nc
RadixefticFquo alimentum attrahitur.Caulisinquod ahmentuj
ceffe eft.
dcfertur.CauIem.n. appeIlo;quodfupraterram:fimplexaffurgit. Id.n
commune parirer annuis:atque perpetuis eft.Quod in arboru} genere cau
dkem uocitare f olem us . Ram i qui a caule fifii multiplices fpargu tur : quos
non nuli nodosappellant. Surculus quodexhis indiuidum : iimplexque
oritur Quale praecipuegerm annotinii appareat. Sed haec potius arbo^ gnt
conufniunt.Ciulisuero:utdicl:umeft:communiorquidemhabetur,Sed
necipfum quidem omniahabereuidentunutexherbaceisquaedam habet:
£ednonpcrpetuum:fed animujtantum : ceu quae diuturnis radkibus ui
uut.Intotumplantaresuariaeft: atquc multiplexinque uniuerfumde ea
ref erre dirTicile. ludicium uero quod nihil penitus eft : quod commune acci
pi poffitcun&is plantis conueniens: utanimaIibus:os:ueter: & alia propor
cioneeadem:aliaquodam aliomo.Necj.n, radice:ne%caule:nec| ramu3.
ne<ygcrme:ne(5foIiu:necf flore:nec|frucT:u: platasomneshabereuidetur
Cortexrurfus:autmedulla:autneruus?autuena:minime oibusineft . Vt
infugo^actube^generepatet Quibus rebushifc|fimilibus natura utiqi
plata^ cof ifttt S; haec ut ia diftire arbo^ rkipue f ut :hifcp couenietius haec
,

accomodetuf pticio. Ad quas uel reliqua redigipar eft.Carteras r3terea oes

formashaec|>pe exprimutjatqjdeclarat. Diftat.n.eo^multitudine pauci
tate:fpiffitate:raritate:iteeoqctfipIicia^deunt:uelinplurafciWutur,Re
liqfejifimilibptiu^autquas retulimusjnulla expticulis fimilib coftat $0
milibusinquamparticulis: quod ex eifdem parsquadibetradicis:autcau
dicis conftat. Sed quod acceptius : caudex nullo pa&o uocetur : fed pars cau
dicis, Quemadmo^ etia in aialium mebris.Naparsquse^tibiacuutcubiti
cx eifde coftat : ue$; no his : quae eode uoca bulo cognominetur : ut caro ut os
 . ,

Sed nomina illa carcntmtetiam quodque uniformium inftrumcntorum

Eiufmodi»n.omniumparticulaenominecarent;quamquam muitiformi
umparticuIaenomincfuonofcuntunutpedis;manus;capitiy:digitus; na
fus:oculus«Haeferepartesplantaru3 maximaehabentur. Sed funtetaliae
qutbus hae conftat cortex Jignu &C m atrix ubi f ee poteft Qnae quide oes
; .

particulis conftat f imilibus ; quaecjjprioves hifce habent; quibufqs iftse ccn/

fumatitur;uthumor;neruus;uena;caro.Hsec.n«principiafunt;nifiuires
elemento^dixeris, Sedilletamencomunesre^oiumhabent^Efietiaitaci
naturacp uniuerfa plantaru m his in rebus confiftit
Quaedd uere quaf i an>
nuae partesaccedunt:quaepartui fructuum accomodantunutfoHuni flos
pedfculusrideftquofoliumdependet^Adhaeccapriolusmiufcus; ubi.f»
eflepoteft:fuperoiafemfrucl:us* Eftautfruclusjqucdcarnec^femineco
ftat*Suntprai:tcreac|bufdam ppriaqu3edair?:utrubon:gallauiiticaprio-'
i

lus. Arbores perf equi hunc in moj pofiumus, Annuis uero cjqp annua gu
gni conftat. Na ad fru&u uftp natura eo^z tm f e ampliat, Quae fuo uno fru
ctificentanno* Qu^bienniodurent;utapium;cValiaqusedam. Qua:c}2
pIustemporisobtineant;hisomnibuscaulisq5prorationeconueniet*Cu
n,femen parturiunt;caulem tum cmittunt:utpote quaenon nifi caufafc
miniscaulcmpromant;haecitadifcernipIacet*PartesaiitemncuifIim3edi
efcasjquid quaec|{it ncta reddere f ub fignaticnis conanduiam eft . Humcr
itacj patet : quem nonnulli f fm phckct: Jiquorem in cunctis appellant Que .

admodumetiammeneftorquidam:inca!terisabfcpnominecapiunt inqui
buf dam uero liquorem :inc| aliis lacnmam uocsnt. Neruus ac uenae per f e
nominecarent Quadam uero (imilkudint nomina partium aniroalium
confortiuntur , Quin & aliis quoquedifferentiis haecf ortaff e inrer fe dtftet
atqjintotum genusuniuerfumplaotamm differat. Eft.n.uariujatclmul
tipiex;utpropofuimus + Sed quoniam notisignota perfequamur oporteat
nota quae fint grandiora patenrietacfjf enfui cfFerantur Hinc proculdubio
.

dehis pnmumiproutfexerintrdicendumeft* FLeliqua.n.ad haecipfa redtV

gerehabebimus quantum & adufqj quocpmodo fimilitudinem fingula
:

contingereuideantur .Cu? uero partes f umpf erimus:differetias prctinuf

ea^ adiiciendu Jta.n.fimulcVnaturaeuickns & totagne^ differentia co/
{ picua fuerit. Maxima^? itacf? p.'.rtium ditTerentia pene dicta eft uidelicet :

Radicis;caulis:reliqua^/Vires,n.cuiuf<5:qruc|re^graqu3r9f!nt:pO'
fteadicemus Jlla n quibus tam dc quam caetera conftent: explicare prius
,
.

oportet;fumptoaprimisinitio Suntprimahumor:atque calor Omnes

f

enim^plantaehumorem :caIoremque(ibi itifitum quemdampoftident; ib

cutetiamanimalia;quaecumdeficeremcepere:fenecl:a:diminutioque con
fequitur.Cumquepenitusdefecere:exiccatio: morfque cccupat InprP
misigiturillishumornominecaret. Sedin quibufdam .Vtdi&umeft.
Nuncupantur hoc idem Vel in animalium genere perdpere
. licet*
 :

Soius enimhumorhabentium fanguineumcertonominereddit, Quam

obremadid priuationem ipfa decernimus:aliaenim {anguineu^habere
Aliacarere fatemur Eftigitureapars:calorque /Ili connexus Adfunt :

uero&aliageneraabinternisdiuerfa:qua:ip{aquidamperfcnominecaret
Similitudineautemexaialiumpartibus:appellationemfibimutuant»Ha/
bet,n,quodamodoncruujquodcontinuu{ifllilepraElonguc|eft:{edin(oci
ati!e:germini{cjinfecunduj&uenashabens Vena!ip{ecaeteraneruo {imi'
+

ks:{edmaiores;cra{!iorefc|{unt:&ramuloshumorecjhabentes,Itelignu
6^caro + Alia,jnJ/gnu:aIiacarnehabent,Lignufiffileeft:Caro oibusdime
fionibusdiuidi pot, Quomodo tet ra quarqjex terra conftet* Vndefitrutin^
tetneruu & udnaj ipia media f it Patet eius natura : cu in caeteris : tu in f ru
: : .
f

ckiU3 cutcCortex & matrix^ppriaenuncupant^Sed eaq$redderedefiniti6e

debemus^Correxepsultimaj&aiubieclocorpefepabilis.Matrixqdime/
dio ligni tertiu a cortice continet: uelut medulla i offibus Idnon nuili ccr:
aiiimedulf£appellat,Partestotpenenuerohntur:c]^pofterioresexpricri
buscoftant,LigDuexneruo:cVhumore Nonullaetexcarne,Cu,n.indu'
t

refcunt: trafeunc i ligntnut palma:ferula tqcQd Kgnefcatqueadmo3 rapha/

no^ radices. Matrix ex carne & hticre. Cortex qda ex tribus illis:ut rcboris
populi:piri,Excjbuscortex:gda5exhumcre&neruo:utuitis« Foliauero
exhuore:dicarne*Rurfusexhismaxie&primaeillae:quasenumerauimus
partes copon unrur Non tn omnes ex eifdem : necp fimili mo Yfed diuerf o .
.

Igitur expofitis iaomnibusfere partibus:difTertetias ea^ 6Varbc^: planta

rumcpomniunaturanuncaffignaretentandueft.Sedcumdoctrinaeuideti
us tradt f oleat cu per f pecies diuidimus:rf cte huc in mcj agetur: ubicuq; fi
eri poffit. Sut itacpprima & maxia? cVa quib omnia peneautcerte plurima

coa"netur:arbor:frutex{ufTrutex:herba:arborec^aDradicecauclicefipIici:
ramofu ?3odofu furculote
tis^Frutexabradicc:caudicemrtiplici:ramofuc|{eattollit:utrub;paIiurus
Haerbaquod ab radice foliatujfine caudice proueniatf emecpcaule ferat ?ut
frumeta & olera, Sed def initiones itaaccipi:;phariqj debetiut notis ac linea^-
metis gbuf dam quafi m uniuerf u a nobis fubfignatur: &
n difcrepare no .

nulla f uaptenatursefortaffe appareat.QuaedaetobculturadiucrfaefTici

atcpafua naturadi{cedere ut maluain altu {eattol!es:atqueinarborem tran
f/ens. Quippe ita f it: neque tem pore longo : (ed men{ibus fenis: aut {epte.
nis : ita ut longitudine craffitudineque inftar haftaepoflit grandef cere , Qua
proptetcommodasad ufumbaculi uenit Tempore uero longiore exaclo
.

prorationemagifque incrementacapeflit.Simili modo & barta: Naj ea quo

queampliorem magnitudinem capit. Sedlongemagis amerina palurius •

ut procufdubio arbores ha:c efTiciantur : quanquam frutices fint » At

myrtus nifi farpius purgetur;in frutice;tranfk.Quin &nuxauellana:quse
quidem c^frucium melliorem copiofioremepferet: {iquisplures uirgas
:
 5

rel iquerfti fcilicet; 8£ quaef ua natura potius frutfcofa fit. Neqjmalus: necp
punica rneq? pyrus:denicjnulla uno ee
quaeab imis plantigera fir: caud/ce
appareat^SedcuIturacseterisabkiflisjutiqitjlesredduntur. Nonullasec
cauiicediffufas;multipIici:caufaexilitatisrelinquimus.Vtpunicam. Vc
malum.Oleasquoque^ficosmuItifidasdimittereaflolent.Quinetiam
magnitudine:paruitateqiomnino diuidenda nonnulla quifpiam fortafie
cenfuennt.Qua:dametia3robore;imbecillitatccf:&diuturnitatc:actcm''
poris breuitate, Quippe c ^ uirgultorum ; olerutr qj non nulla caudice uno
conf iftanc: 5t arboris quaf i natura adipifci fpeclrentur Vt radix; ut ruta*
Qulobiem eiufmodiolera;nonnulliolenarboresuocant: cV quidem ola
oierungenericerte;3UCplurimicuTiperiiianrerintc]{iramosquofdaca/
peffumt;totacpinatborisfigtmm mutant;diutndurarenequcunt , Quas
obres quenadmodum diximu* non exquifita artacj ratione Sed potius no .

ta quadam {ub{ignandi:&formuladefinitionesaccipidebent . Nam cVdi

uifionesmodofimilicapiendsefunnuturbana^: fijueftrium ; frucbftra/
r u m fteril iu ; florifera^ florc carentiu perpet uo uiren tiu m : f ol /a d eperde
: : :

tium»Silue(tres.n.atcpurbana::cuItiirapotiusefleuidentur. Namornne
p!antim;<3c^ilueftre:&utb3n£efficipoffe^
ta:aut uon adepta. Steriles item : & frt ftiferse: cV flcriferae: cV flcrisexcrtes
ob loC3cadumq*ambiens:redduntureodemodoperpetuouuetes cVfclia :

deperden tes Et n circa ag^ elephantium neq? uitibus ,'necp ficis: folia de
. . . i

cidereaiunt, Verumtameneifdemrebuscuclaamplecliconuenit. Eft,n.

gimturjecomuriepiriterarboribust fruticibusfufTruticibus;herbifque
quo^ctiacaufas':cum referreplacuerit;deomnibus cormnuni docerera/
tione oportet. Omifla penitus fingulcrum determinariore Nam caufas ,

qu^cp :o n n ii£sotu;efferatioeft, Qu netiajnaturalisquardadirTeretia

protinusin fi1ueffrium:urbanorumcpgenerenobisfeofTert . Si quidealia
uiuerenequemtabfcpculrura:ceuilla;qusecolifoIent . Aliacultunullu}
patiantlif^deteriorareddat^utabies^pinailertucllaftrusadfuma^jcjloca
frigida;niuofa<^adamat:pim6ifrudh'cu;herba^q?gne:capparis: Inpinu
urbanu at:&filueftre uocitaredebeiriredigedo tuad pdidtailla ;tu uf ma
xkadidcjom5urbaniflimueecoflat:hoatautfolus:autmaxfeciu5 urba
na fpecies e, Formisq$ i ipisdirse toto^: afcp ptiu patet;ceu magnitudo :p/
uitas : duricia : molfcia : leuitas rafpitas : cortkis foHcr^ i reliquc^cp; denfcp
;

pulchritudo; cVdeformitas qda: ite bonitas cVprauitis frueTuu ; c\ppc cu ;

plura filueftresf ere uideat':ut pirafter : & oleafler : urbararar melicra f uc>
cos q$ ip* as dulciores ; f uauiores urr q? \ totu dixeri tepstiores (Sftent, Igit hx
ni I es qda;utdichl i6.it tiaeftac lo<remap;isfleri1iu;frucliferaT^;fo]iadep
deciu; pp*tuo uire:iu;q^ i!i i huiuf moi fit:our uero fep oefqrdrse: p locis
accipidebenqppewalirerforM
cere diftin&ione pofle uiden/; ut tereftr.u : ateg acjtilium l icuti i aialiu gn e i
 aus;utroboris.Qu#dam uelutinodofaeunicfaeeiKeuolcae, Qucdcxin
decuenitiquiabrcucsactenucsillaspcrmultasiat^promiicuasmittunt,
Natn diii omnibusparuaee^grandibusexeunmnnoomnibusecde^oco;
gefc ;frequetcfc|,Sunt itcm aliaeradicibusaltis:utrobur . Aiiae lumae ad
hercntibusterraE^utoleapunica^malus^cupreflusjitcmaiiisrcc^eaecjUalei
que^aliisobliquaejinasqualcicftld.n.no^oiulocirationceucnit^quodiciii
cet & re&o tramitc ^gredi no poflunt: fed et naturae ipf ius ,pprium eft : ut 1
lauro 5i olealiquet/Ficofcaeterifquehuiuimcdiradixobliqua proterea eft

quod expedita faculicjifcmita carent* medulla omnibus ineft ficuti caudici/

bus;& ramis quicerte non abique rationefua teftantur principia. he; quae
dam prolisfurfum uerfusprocreandae;uimobtinent: ut uitis ; utpunicae,
Quaedamnullapenitusproferrefoboiempoffunttutabietesicuprtfiipini
f urTcuticum quocj : reliquoruc| : has eafdem dirTcrentias aflig-nare licet;
nif i quid radice penitus careat ; ut tuber : fung us : cranium Na m
aiiis radix

numcrofa«uttritico:ordeo:tiphaj:omnibufc|huiufrnodiefl[efimiIituGine
quadamconcernutur:aliispaucac:utleguminibus. Oieruj quoquemaior
fere pars radice coheret f ingulari: ut braiica: bcta : apium ; rum cx Sed non
nuilapropagines magnas lubgerent,ut apium:beta , Quacgdej ccrpcris
l ui ratione altius qua arbores fane radicantur Suntaliis carncf ae; ut rapha
no«Rapae:aro:croco:aliisligno{ae:ute£ucae,Ocimo:&:filueflrifciiiagna
ex parte quibus non protinusplurcs: &fiflae exeant: ficut tritico: crdco: &
ei quam fpecialiter herbam appellamus Haec enim in annuorum hcrbarum

quegeneredifTerentiaradfcum: utaliaeprotinusmultiplices , atqueaequa

les praefcindanmnaliaefimplicespromatur: autbinae icilicet quaemaximc
conftant.Namaliae plcraec|ex iis proueniunt:ad iummaradicum dirTcre>
tiae:inoierumgenere;atqucmateriahurni!iccmpIurcsacccipipcfiut*Sut
cn*ma!ia:Iignofae:utocimi:aliaecarnoia::utbetaemuItcqi magisuri Ha/ .

ftulae rcgiae:croci.Quaeda quaii ex carne: cVcomcecoftant : utraphancru

Rapopjtalixgeniculataeceuharundinu graminuj:6t quicqd h2rundinclu
Quaequideiolaeuelmaximeiisquaefup terraemineat iimilcsformari cer
nutur Et. n. tag harudines fibris innixe corradicant': aliae tuicis mltiplirib
.

corticofae^ poriguntur: utfcillae:bulbi:atc|etcepeiise| fimiliu: femp,n.

bis aliqd circa eximi pot. Quaeqde oia duplcx qdammogenus radicis exrnv
hercuidet", Nonullishoc idedeoibuscapitatisuetraqj coditis;placet.Hnt
ci^carnofailia^cVcorticofautfcilla&eascjexilla^ueniut. N6\n , craflitu
dWtenukarecp tmdifcrepat: ficutolc^arbo^cf :f$etgnsdiuerfu hreuide
tur. Euidetiflia gladidi e :atcfari:cjppecualteracrafta :leuis carncfa altera
tenuisatqmeruofafit*Quamobrem dubitaueritfane quifpiam aniter radi
ces haecponidebeant, Etenim quodfubtcrtelluricoheret t radix cflc ap
:

aopareat,Quod uerocaeterisediuerfo promitur nihil obtinereradicis dixe

W- ds i Radix .n.partepoftrema tenuiorcftsinqueacutiusaffiduetendit.
Radix
 &
;

Radrxuerofcillaru. BuIboru^RadixfciIlaruccpa^j&buIbotu arcrucpe

contrariocrefcit.Item caetereradiculasdef uolatere mittunt. Scill aru ucro
&icemceparum;nihilpenitusmittunt In totum quas decapite pmedm
.

pedet radices efle uidentatcp coalef cut, Pars uo illa extuberas ad cym e iiut ;

fructus moiu;co{iftittS3cunaeo^pluscfle;cjradixdebeat;!dcii:co criri

ambiguitasp5t;cippecutotuilludradiceeeafleueraflehaudc]g recTeictu
iteiligatur»Kadix*n.bulbi;&gcthyi;cauleoiocarebit;cVitotucia;c]natu
ra fub terradifteii uoluit;caulis nimij^ expte fortienfnaj tii tctu aciice co 1

i u nari placuerit, Acpide tuber;<£ nonulli achiu uocat: & uigu uipu ; &. oc
gifubterraalicflatitat;radicespculdubioerut Quo^nullufcrmac6fl^t +

raiicis,Hxc.n.n£a:uiribusnolocisdifcerni opcrtet.S3 forterecTe id <jde3

diciti illudtn radix nihilominus e, S3 flla q$ radicis dirTeretia reddi dcb :
; ut
alia t£ta. Alia talis fit* Alteracj alirntu ab altera capefiat. QuacJ: & i§ci
ca^ carnof ac ill e alimtu iibi attrahcre uidc t , A rcjz itacj radices rufhci alut
antec|germuedereinceperint;rcddutcpampIrores;dugerminadiin pf.iuj
cohibent,Oainiu t n.eiu(modina3decr(umuer(uspotiusucrgere;n-iani^
fe(l:ule(t.CmIes t n,at9intotuptesfupne: breuesnbecillefcpfunt. lnfcrx
aut:granies;frequentes:ualide. Necfoluiprasductis; ue^etinaiundirie
g a uine;denijoibus;qaa:harundino(aii(c|{irrij'afint;quac|ferulacea,
Ho^qjraiicesgrandes;atc|eamo(se,Pieraqj£therbacec^radicibus eiuf/
moiiconcinent^utafpalaxcrocu^qdcpperdidu^uccitat^qcPperdicesfead
id U3lute it:terramq? (urToiiant. Paritno q? egyptii uulgum appcllant. Ft
t

# n»foIiaeiusampla;^germenpuiillu,Sedradixl6ga;cVinmcu3fru6us

^ciboiionea,ColliguntidcuamniserTufusfuerit;eocj3decrumarasexcr
nant . Euidentiflimam: cVmaximamprcecxterisGirTerentiam laferpiaij
obtinef;c^quxmagyiarisnominataeil:«Harum,naitric|;cmnibu{cj3 hu^
iufmoJinatara radicibus potiusconftare tcta uidetur, Igitur hccita (urrv
dum eft. Quariajautem ex radicibus pluresdirTeretiaspa:tcr praedidtas
{ortiri appireant:ceu arachidne radix: eiufcpquod fiirile efr araco. Ambe
nanqifruftumno minorelupernoarTerut P.irsip(acarno(aradice{rmpli
,

cem;craflim;altiusinfigendammittit.Ca:teras ueroquibusin{ic!etfru"
d:us;tenuei;acfuiTirnocefpitecoheretesagitXccaarenofapctiJlirruma>
mant.Neutrumfoliagerinnecpfoliis quiccjfimilefs quafibinc^ frucTu
umpartibusinterfeoppofitiWecundapotiusextant, Quodmirumjrro.
fecToelT, Naturauirefcpplantarum totdirTerentiis uariant. Radicescm/
nium priulcj partes f upernae aiigcfcunt Nulla tn f ubire altius pot; quam
.

n eflr: qui uim habet gignendi Cac te^ uel natu

l olis calor attingat . Calor . ,

fahumiairaiicisaltituiinem; longequasma^isad longitudinem pluri'

mum conferreuiietunfi leuis:rara;tran(meatucf facilis(it.Nam in eiuf^
moii locis ulterius producitur; U maicra incrementa f equunt ur. Conflat
idmaximc in genere urbaniflimorum.Hsecn.fi aquaecopiam habent incj
B
 l

tu3libeatpgrcdipoflut,Prae{crilfilocusianisfit:nccal/qdobftct:ccupure
usrautalicjsaquasductus queadm53inlycioplatanus;apudaquae ductu;
nouc.la acmuccitciter triaadtrigitacubita mifit:cu fimul; cVcopiaalimeti
dcloci iiberaIe(p3tiuadeptafuiffct»Ficu:utitaIoquar;l6giillimaradicem
habereputaueris, Adfu naquxrarocorpor(int;recl:a$agatradicclogius
mittut; c^noua:{iaduigorca:tatisfu3epuenerint:magisc|ueteres;I6gitu
dine; aititudie^q? radicis fulcieV* Quippe cu et radiccs una cu rcliquo corpo
re diminuifoleat.Succipantcroiu3 radieuin fuauiorcs gfrucTusfuihabe
tur* Quirudaetpcnitusfereinfuaues, Quaobre(utqua:radice fortiatur
amara Jj fru&us ip(a praedulces pariat Medicatas n nullae odoratac alie ceu
.

Natura uifcj peculiaris radicis fico idice. Illa.n.ageneribusmittitur

indis,
quatenusf e ficopareticoiunxerit telluric|tutcinherefcit. Fititacpcircu at'
bore3 freques tadicu concurf usjcjcaudice neqquaatiginf ed ab co paulo di
ftathuicfimile:uelpociusqaodamomirabilms;fiquidcxfoliisradicedif'
mittat;qudecircaopunteherbuiacequ£dacnarrat:cuidatu eft; ut&ma
di uauitatepoffit, Quod ,n. lupinisinfpicitur minus mi^tutfif ub alta fe
ratur mneria radices obfiftetes f umu uerf us terrse perf cindat; ualeterqi gcr
mina edant Radicu differetiasiis cofpicari ipfs debemus. Arboij* aut uel
taie^ differetiae capi poff unt. Sunt, n .alie nodofae, Alic cnodes; ta
na q loco
plusminufuc,Encolesinqua;n5utnodooiocareant*Talis,n.arbcrnulla
eife uidetur, Sed fi quid ciufmoi fir.locu inter alia obtinet; ceuiuncus Tu
phagladiolus. AdCutna fiquid inter paluftna f it, Sed ita cnodesaccipi uolo
ut nodos paucos;naturaeordinehabeat:qualis; fambucus ; laurus ; ficus
denic^oninia:quibuscortexlcuis;qua:uecocauo;cVlaxocorporcfurgunt.
Nodoiaolca:pinifter;oleafler.Ho^aliaiumbrofis:&auentofiletibus;&
diiutis locis. Alia in apricis: & hibtrnis; cVgelidis: cV macris; & aridis . Naj
inter easxquaegenusidcfortiutur. Quaedaminusnodofae. Adfumamon
tana:campeftribus;&ficcaepaluftribusnodofiores,Item rationefatus ; Qc
cni3crebrxenodes;atcf procerc.R.araenodatiorcscotortioref(jaflurgut:fit
eni3 ut aiterae fintin umbrofis. Aiterae in apricis. Mares quoq? f ceminis no
do{ iores: ubi fexushaberi uterqj pot:utcupreffus abies ;oftry is cornus.Ge
nuseni*3 quoddacornufceminauocat, Silucfttcsnodofiores urbanis: tam
fimpHcitencj quaef ub codem genere ftatuutur : ut oleafter olea « caprificus
fico.Piruspiraftro.Haenaqiomnes nodofiores;oes fpifiaerariscorporma
gna ex parte nodofiores. Mares. n f ilueftrefcj fpiffiores prseter cj; f i qua ob
.

nimia(piftitateoiocnodiffitautpauciffimisnodis:utbuxus:utccltis,Qui
bufda ncdiinordinatiuticjforteeuenit.Quibjdaordinatitainteruallo ; cj

nuai:routrerul(imus;obideasegregiasuoc£t .Quibdam.n. paritas fere

uniic^ (erat* Quibda affiduegradius;quod crafiiori adiacetparti *.id ;p roe
quod in ol caftris 5t harudinibusrkipue patet, Geniculum n ucl uti ncdus
: . .

eft. Quidainuice re(p5det;utoleaftroij2. Quidapromifcui utquaefcrs ;

 •

tulit;extat« Sumquaeda binisjqdaj tcrnisjquasdapluribusncdjs.No nul

quims;abietis redtn&nodi; U rami quodamoiijxicaeteris aut minimt.
lac

Qui obreabies ualidiflima ett;malo£feclonodipecuiiares;faaebus,fi,

beiua^iimiles extir;unus j$gradis # Aliicirca eupuruicoplures : nodoruj
fecundi.Cascos appello qbus nuiiii genne enaici pot.Qui non
alii cecialii

f oiu natura :f ed et iexioe ficn foiet;cu pars arbons /clu aiiq diiic&a :ad u ul
nuscoioiidaduenites;orisundi^plagaccircumadiscalk>;cicatricec|tumu
erit crailioribus ramis;id potiflimu euenitnonunqet caudicihj* Ad iuma
quacucj parte caudicis;autramiincidens:ueldiiiaeris:nodusibide nafci
tur: taq (i<g unu e dirimes: alte^principiu faciay ;iiue ob ea irSaj lciioneii
ue ob aiia ca$;ictus # n,na^ecotrarius e\ Ramuii 01U3 nodcf jcres iep uidcn/
tur: qrminimion iisiternodiuiteriacet.-cjadmojficulncr.cjnup^uencnu
tacfcu aipimi {£: dt uris palmitu f umitates; ut» n mod us in caitcris: ita ge^
maiuite;6^geniculuiarudinc;qbu{daueIuticrad«gignurit;ceuuia,oro
bori: & pcipue platano: cjf iiaipe. is aridis; uetof ii<f iocis itcnt ; ita ciofiae
neceiTce.Deni9qpximusterrac;&c]iiuxtacaudiciscaputcocreuent;hic
feneicescraffiorreddit",Nonuilaeg6grosac|bu{dauocatoshntJ ueloj^par
boris na reipodeat: ut olea qppe cu nome id maxime olea: conueniat ecCjj
;

morbopluicJcarterardaborareuideatj^mnuidnonulJiappeliauaJiicroto
na»A!iialionomineutut%Redisuniicripibusminuicjabirnisp!atigcrisj
idhaudnullopadlouutminusaccidereiolet.Oleajcxoieafterjutcaudicu
cocauitatespeculiareimojhercuiderf .Suitigitaliatadlogitudinetrhap
t«potiiIimoaugeri:utabies;palmacuprcilus; adiumaj qiimpHciafiur
guc caudice:qc|haud mftis radicib: necpramisfrcqntibpa.ct: Aisae,p fua
nuurihisipGs reindenutalogitudine cj^pfunditate, Nonullariliicoinra
mos fpgunt;ceu malus:qdaramoia;mcj ecjj (upicregradioregeilatcs: ut
punica:ue^tnadfingula:6^iocus:&alimiu;dCcuitus: pluumu ualct idi
uu;cj>asede; fKtebreferant:excel{a::graciieic| reddes t* Si rarasj breuicres;
atcjcrafiiores; o^ficofelti^ramos fuccidas; purgeiqj : excelia:: ut uitis ;Si re
linquas;breuesaiTurget;qn et illudhae (atis pftare p5t; oie^, n«no nuila
arborisfiguracapefiutjceu maluasbetaqjjutdiclu iae: oia locis iuis meli
usaugefcut na cViter eaqgenuside (ortiurit;c|fuisilocis manet; enodio
;

ra ampliora : pulchrioracj extat: ut abies macedonica pftatier ; q pnaf ie : cae

ueftris materies pukhrior : cV comodi
terascp fpectat j
q q<f cia atqj in totu fi
or: U copioiior pte motis aq!onia:q meredianaenafcif': aliaeitej ppetuo ui
ret:alia:foliisdeciduisftuirctexutbanisppftuoolea:palma:iaurus
tus: pini genus qdda : cupllus: ex (iiueftnb abies pinafter : iunipus 4 milax
thuia:& eaqarchaies phellodryn appellat tilia cedruspicea : mirrica bu'
;

xus illex aqfolia^Celaftrus philica acuta f pina aphavca: cj moie olym

:
:
: : ;

po pueniutpotulaca:arbutus:terebintus:laurus:potulacaatc|unedofo
(

iiaiferioradimittut. Cacummifoppetuo uirent : ramifc| aflidue j$pc ftere

Bii
 n.

gignunt.Haecin arboi^gcnere;fruticuauthedera Rubus; harundorhar

tios cedt ula , Eft n qdda puf illu: qd nucj arboreicit, Suftruticu;herba^<j
, ,

Cuta;bra0ica;roia;uiola;abrotonu3;laniucu;ferpillus;origanu;apm;ei|
piuj papauer ; &filueftriugna coplura. £x his c$ no nulla cacumie pdurat;
amiflis rehquis ; ut apiu:equapiu ;origanu. Na & ruta affiigif: atc| mutat'.
Omnia uero ta inhiscp'nreliqsgeneiib;cjcomappetua uiret;foliiisangu-
ftioribiunt; &pinguedine^da$:fuaua| olentiareddut.Non nullaquancj
fua natura femp uiuerc nequeat; tii cx loci caufa folia nung dimittut : ut di'
sfcu^dehis eft:qinagroelephantino:memphiqi£ueniut . Atquiinferius
ea purt e t qua d el ta 2 a tnquetra fgura uocita t; pa^ itercipit teporis ; quin p'
petuouireantJncretainiulaugrocortinefijpIatanuapudfontequedaftaf
aiteuerat;c|nunqfoliadcpdit,iouefubcacueuropac6cubuiirefabulant\
Qucrcusinagroturinoe;ubifybarispipicua:qua:nuc]foliadimittit JEa3 t

no una cu aiiis germinare aiunt; fed poit ortu canicuke »TaIe & in cypro eflc
platanii fert . Ommbautumno: & p autumnu f olia decidut. Aliis in ccius
aliistardiusjutqdajetabhyemeoecupent'. Fclio^iacluranoitagermina
tiOiiire[podet:utquaepriusgermiauerint:pnusfoliadimittat.Scdnonul'
Jaegerminatcjdem £maturius;fednihilo antecastecasfoliadimittut. Qui<
nimogbufdatardioresinccptauceuamygdaia . Quaedaferotinx germine
: m
efle f oiet ; i ed nihilo ut ita dixerim ; tardi us q caeterae; f olia depdunt ; u t ©/
rus. Kegio a ut ioluqs madidu plurimuad pduranducoferre uident\ Quas
cni3 in ficcis atej in totu tenuibus locis extit;prius f olia dimittut ; & ueteref
r
pnufcjnouae.QHaida &antec|fruc tuj:coquat: fo^iadcpdunt : utferctinae
f ici: oc piri iilueitres illis quae ppetuo uirent occafus; crtuiqi uiciflim occur
runt.No.n,fempcadedurat;iedalia^)ueniunt:aliaexare(cunt, Idcjcirca
adtiuu iolftitiu rnaximefa&irari uidetur An quibuida etpoft arcturi ortu
aue f ecus ; in aliqua regione f iat :coiiderandu reiiquo , Folic^ occaf uj ita i e
habet folia ueroin caeteris oibus arbonbus fibiipia fimilia iunt . Populiat
SttcjhederaE; eiufqi qui croton uocat:diflimiiia ; figurac| diueria habentur
iNoua.n. orbiculanUueteratain anguiu exeunt.lncjid omniu mutatiodc
i in<r. Athederet contra dum. n .ncua eft angulaticra f olia gerit. Cu autae

Mtcprouecl:afuerit;rotuda:naeaquoq^aptaeilfoiiisimmutari.illudiane
pecuiiare ;quodo!eae:tilia:;ulmo pcpuloeuemreuidetur, Vertut.n. par
tes iupinas mox poft folftitium adftiuu eoqs argumeto ruftici f olftitiuj cc
;

fectu intclligut.Omia folia parte prona iupinacj intericdiftat; ac cseterc^

parsfupinauiridior:atciieuicrelt, Neruuios.n.cV uenasin pronis habec
iicutmanus.01eagino^ucroparseaipiacandidiorminufc|leuis. Hedera
quocffrondesleuisparteiupnihfltoia autcetteplurima.-parteiupinaper
ipicuapendeteac|folicxponutur;uertunturcjmagnaexparte;ioleuerfu3
Quappterhaudfaciledixeris.utraprasjpociusadramuluUergat ,Quippe
aimrciupi*natioquidepartemproximicreprona rcddat.Natura uerci o
 :

m j'nusf upfnam ueilc m'dcatur:pr«f crtfm cu reflexus jfoliscaufa rfiat . Fa

ciic id
/pechri iq his pot ; quas crebra : ordinatacp fut : queadmoj myrti ; nc n
nulii^aluTientupartifupin«ppronadeferrieAftirnat:quianiadida{crip
lanuginofac^cft.Sedn5recl:e:id,n.abfcfnatura^pria:fcrtaflec6u'git;^u
no f irnili mo alterantur. Alimentu ucro p ucnas :aut neruos xque am b* ,hi
defert'partibus.Exaltcra.n.ada]tcradeferri:nuliaratioe:cu meatusno
habeat;necjimaqu£fubeat.Seddealimeto : quibustandeminiitraubus
offeratur:alteradifputatioeffcdcbct:foJiaueropluribus:ir5aquccj:dirlc
rentiis:interfcdiftareuidcnt\(^!ppccuarbo^:aliisampla(intiutuitjfi
copiatano . Aliisangufta;uto)ea::punice:myrto. Ahisrara:utpino;ab
ien; ccdro. Aliisueluticarnofafci!icctqiiiapulpacoftat;utcupreflo
: rny>

ricac;ualio.Etinfruticugcnerc:cnioro:il:ipe>£therbai^:femf uiue:polio
quodcotra uermiculos noxios;ueftimetisinterpofitu; ualet. Na bets^ fo
lunutbraflica^:earumuerquasrutuIasuocat;aliom6carncfafut.Caio
enjj in lati* tudine diftendit"; ao in rotunditate craflat" Myrkc inter frurices:
f oliu carnof U3No nullis harundinacea ; ut palmae coici cacterif c${ imii bus
.

quae ut in uniuerf U3 loquar; f oliis angularibus coftant. Et. n. harudo:gla/

diolus : butomus carteracj paluftria ioliis eiufmoi f unt. Cun&a au t fclia
; ;

cji i ex duob coftare uident . Mediuqj ueluti carina habef : ude cV caetens mc
atusmediusampluspcrrigat^Differutitejfigura.Alia.n.crbiculatamc
piri;aliaobIonga:u*mali;aliainacutuproducl:a:&:ianguludeprefra: ut
hcderascilitiar. Adhsecalia multifida; cVquafiferrata;ut 3ibictisifilicis:ui
tis quocjaliquatenus fifla flicilaciniata: cV uthadiferim :cruciformia . No

nullainf ecta: ut ulmij roboris; nucifcj auellanse. Quada cu cxtremcuu la

teribusfinuatac6fidut:utilicis;roboris;fmilacis;rubi;paliurialic^c|;pi
niquocflaricis:abietis:atcjetcedri:cVcedria:;extremitatepurgetia.Q^cd
{ pinas oio profoliishabeatmullum inter arbbres eft : quod nos quide no/

uerimus;atigencremateriaehumilisfpinacprofoliis:accmcdrypidi:aca
no: omniqi pene generi fpinof o His n . oibus lc co f olii f pina oi itur Qtjod
. . .

fiquisfoliahaeceflenegauerit:carerefoliiseaomninofequetur;utqua'da
act^cataquidemfint^foliumuerohabeantnullu^ceuafparagus. Rurfus
aliapediculo carent:ut (cillar: bulbi. Alia habent; & alialongum : ceu uitis
hederae . Alia breuem ut quaf i infixa cohereat
j ; ce u olex : no f icu ti platani
& uitis propedentia ; atcp trem ula . Illud quocp differentiam f acit qucd no
:

ex eifdcj partibus pendeat:f ed plurimis quidem ex germine : n5 nullis uo

ex tamojrobori et excaudice.Oleribus ex maioreparte;foliaillico ab radi
cecxeunt:utcepc;aliointuboerratico.Adha:cafIula:regiae;fcillae:bulbo:
ifirinchib* Atqiin totum bulbofis quc^ndnfolum: quod primum orifi
uerum etiam caulis omninofinefoliiseft. Quorundam enim foliis iam

perfcd:is:caulisconuenientertalisaflurgit;utlacl:ucae jocimijapii: cV fru^

mcntorumf imilrmodo:non nulla ex hiscaulcmprimo mitem : poft hor
nn
 ; s;

ridulum (pinulis gerunt ut actuca & cudta folia fpinofa rcddutut atcj et
: f : :

magisinfruticumgenereiutrubuspaliurus;omniuautpariter arbo|satqj
reliquoi^dirTeretia publica.QuodahamultisfoIiis* Aliapaucis coftant &
alia iatis alia anguftis; & alia ordinatis;uf myrtus; alia inordinatis utiqs fcc
tcinciderit; utmaiorpeneparscxtera^plantarum ; peculiareinolenbus
ceucepagethyojfolio^cocauitas.AdfummafoJicrudilcrimejautmagni
tadinc;autmultitudine;autfigura;autlatitudine;autagufl:ia;autcauita^
te ; aut afperitate; aut leuitate ; a ut q> acukis horret; uel no ;ad hsc depedetia
unc]undeideft;abradice;autgermine;autcaule;autramo,Quo,i,pedicu
lo taut {ine ipf o tcuius et giiris coplura {peclatur; fruchferaq; non nulla fru
ctu foliisiterceptugeretiamtlaurusalexafadrina^cjfruftu fupfcliis gignst
folio^difasiacomuniusdiximus^hifcipenecontinent^Coiiataute^foiio
ru al a ex neruo; & cortice; cV carne ; ut f ici ; &t uitis alia qi ex ncruo tm ; ut ha
i

rudinis: frumtihaorcomunisoiu3e;oibus,n t ine; tahisjqreltquisannu

is;c€upediculo:flori;fructui; qcquid aliud ueniat: uelfcuus khis qmi
nus annua f t ; nihil »n» e q<fcareat humore Pediculo^ alii ex neruo ccfiare
tm uident'; ut harudinis frurhti;alii ex eifde: qbcaulcs , Flo^ alii ex cortice
c^uenajc^carne:alii'excarnetm:utgiterloIianafcut^Frudusq3iimilimo
n ex carne : & neruo alii ex carne trh nnon uili et cute coi lat H u cr hc
al ii , : ; ,

qjoesco rjitaturjexcarne:&neruo:ceuprunc^;cucume^:exhumcre; &

cute:mori: punice, AIiifecusdiftingunt;omniu ut ficdixcrim ; pars exte/
:

rior:cortex;interior:caro T Quo^daetnucleus.Pollrcmuincibiemeeft;
hoc humorecalorecpin fitu ife hetjqcudefieritj fem infecudu jficuti uritu
ouurelincjrur.Quo^dafem^tinuspofttegmenambxsfubeftjutpalma:
nucisamygdalae.QuibambientiapIura uticp ftfceu palma::qbufdac2ro cV
nucleusiteriacentjutoleaejpruni. Alio^q?:aliafiIiquisicluduntaliafolicu
lis ueftiuntjalia uafculis cotinent^Qusedaetianuda patet: infiliqsannua;
ut legumina cV f ilueftriu pleraqj, Quin cV arbo^ qda: ceu filicj cj ficu aegyp
tiagiaapellatj&cerciscVcoloetiscircalioaraiinfoliculoexannuis qda uc
tr!ticu;miliu,Similimouafculoklufajc^nuda;iuafrulojutpapauer:c]c|
papaueri fimilia: na f ef amac modus gda pecuJiaris Nudc f eminc ole^ ple
.

racfjutanetu:coriannifu;cuminufeminaculus;plerr;C|aIia. Arbo^nulla
feminenudo;f3autcarneobducl:o;autcute?autcruil:a; ceuglans; cVeubo
icu:autli^no:ceuamygdala:cVnuXtNulIuinuafcuIofemeaibcrisefr;niV
f i conu uafculum dixctis : quod abf olui de frudribus pcteft Semina ipf a q^
.

bufdam protinuscarnofaceuilla quaenucum ; cVglandiumgenereccm/

;

prehenduntur.QuibufdamcaromnucleoefljceuoIiuar;]auro;cValiis;no
defutitquibusinnucleotantumjuelnucleacea; cVquafireforridaconflcnt
ceucnico:5^fimiIibus;necnoncVmultisoIeribus.Palma:profeclo euidcn
tiffima.CauitatemenimnullamhsechabentjfedtotaplenajatqueperfohV
da funt.Tamenhisquoquehumorquidam calcrqueinefh utdi&urn efh
 ::

DijSefuntfr«terea:qucdaliaccngcftaat<jprcmi7cua:aliac!ffcrer2jafctTe
diftantu:utcucurbitate:cucumeris:&inarbcrumgenerc:ficimal *Qui
cVcongcflorumipforum:qua:damputaminealiquo:auttunicaccntii2tr.-'
tur:utpunica::mali:piri:uitis:fici f QH2edamcongeflaiquidem:fcdnul/
loinclu(a:uteorum:qua:fpicaminterannuagerunt.Niiiquisipicamip/
f am ambiens quoddaj efle putauerit. Quod f i ita {it: raccmus qucque ita

fehabebit;^reliqua:qua:raccmataeduntur»Qia:cf uniuerfacbfcrtilita
rem:uitutemeffoliprodcant,Quemadmodufyria::alii{c| lccisolcasfru
ftificareaffirmant.C^inetilludprodirTerentiaquaclamaccipipcfleuice
tur: quod alia uno pediculo fingularicf annexu ccngcfla gignun t% ut de ra>
cemis: fpicifquediximus. nulloambicntecommunitegmine prcuenirc.
Aliafecus.Namunumquodcf fcmcn:autambiens:fecrfum acceptun-
principium annexusproprium habere uidetur:ut acini:tum uuautus r w
nici*Itemtriticum.oraeum.Malorum:pirorumcf:ubinamccniijrigiri r
compcehendanturcf : uelut membrana quadam: quam caro fruclus c bcu
cit:minusperceperis:tameueleo^quodcf principiu5h£bet,ppriu: cVna*
turam diftinton. Scdpunici idcirco euideriffima :qucd expi eflius difcerv
nuntur.Nucleus.n.cuicf adlleret. Necquemadmcdumficuumin certa:
pracnimiofuohumore:conailcatur«Hoc,n.interfcdiftant:c u?mqua3u^ ;

tra<j:rarnequadam:cVeoquodcarnemcumcaeterisccmprchcditi cotinc/
tur. Haec.n ,circa nucleum unum quecf : carnofum illum hnt humcrcrr
granu;ueroficariu$ commune qi omnibus e:ficuti & uinaceuj : cV quar his

fimilia, Sed eiuf modi difTerentias plures capere fortafle pcflumus: quaru
Qua: aute pi o fa/
prsecipuas: maximecf naturales:haucl igncrare opcrtet,
poribus:frigus:totifcf formis : accipipoffmt romnibus fermeexp'crate
habentur: utexplanationenullaindigeanunifrtniadufcf qucdfiuclusfi/
guranullared:ilienus:necf angularis.Succorum uero alii uinofi:ceu titis
mori:myrti.Aliipingues:utolea:lauri:nucii:amigdala::pini:laiicis:ali
ctis. Aliidulces:utficipalma:roborisgladis*Aliiacres:utcrigani:fature
ama? i:ut apfynthi :fcilis terrae Odcre practeiea
jae:nafturcii,Sinapis:alii
diftant:utanefi:cedrula:,Quorumdamdilutosputaueris:utpiuncrrm
aliiaccidi:utpunicorum:&quorumdammalorum,S3omnes:quiueIhu
ic genericotribuantunuinofosputandum, AliialiisgeneribusafiignrnrT
quorumfingulos:in librodefapcrihus:perfequemur:tamgenera i|5a nu
meroamplecrcntes:quameorum inuicemdirTeretiasreddetes : quarcf uis
cuiufcf : naturacf f it, A rbciu quocf ipfaru m humor : uti retulim us: uariis
generibuscofumariuidetur.Alius,n.fuccolacleofimilis:utfici:papaue
ris. Aliusrefinaceus:utabietis:pini:omniumcf coniferaru5*Aliusacuo
fus^utuidsipm^mah^.Etinolerumgencrecucumeris^cucurbitarilrclu/
Nonnulliacrimoniam quadam fortiutunccutimi: fatureiae QtnVa
cae. .

^"
ctkmfuauemolentiarn^raeftantrM
" -— -- -- * Biiii
 lium Omnes :ut abf olute loquar: pto natura cuiufcj atbcris uticj imrnu
.

uerfumiranfigam;planta;;propriamdifTerentiam fibi fortiustur. Qiiip

pe unum quodqutemperamentum quoddamimixtionen.^obtinecptcu^
liarem;qu£fcilicetfru&ibusfubie&is conueniat quotum pluribus;qua>
daj fimilitudoinnotefcinquaqua incertior fenf ucjj dubia: lciiicet eaaeca/
u(a;quod faporis natura:puram:fincerac| confectionem concoclionen q*
incarne frucTusconfequitur. Alterum cnimquafi materiam ; ake^qua^
fiformam{pecicmc|arbitremuroportet,Seminaquocpip{a;&tuniia:;^
basueftmturf?porum;difcrimineinterfediftat.Ytc|iirnplicitericqu t.L;
uniuerfaearborum;plantarumcf partes:atradix:caulisramus:fohu;iiuv
cTus:cognationem quandam haber e tota cum natura uidentur:quaquam
odorem;faporeq?dijrTcrant;utpartiumplanta: eiufdej :aliaecdora tae & be/
ne fapide fint. Alia?inodorata:;infi'pid#c|omnro.Qi ibufdamenirn ifiores
inoiorati;fo!iaueroodorata.Quibufdamediuerfoifoliamagis;o^rami;
ut coronariogeneri. Quibufdam fructus» Aliis neutrum. Ains radix. AJi
is pars aliqua . Similis &faporis ratio eft. Alia & enim mandi queut, Aiia

ncqueunc,Ne^foliis:nccf frucl:ibus:peculiarepraecipue:quodintiliac€i:
nimus. NamhuiusfoIiaprsedulcia;cVpIerifc|animaliupabulo. Fiuctus
ueromadianullopotecotratronaq?nij mi^;utfolianon adanf.Fructus
u:ro non tantum a nobis ;f ed etiam ab aliis animalibus mandi poflint. Scd
huius:ca:terorumcj fimilium ;caufas poftea cotemplari conabimur. Nuc
cxploratum illud habcamus per omnespartes difTerctias plures uario mo>
doexuItire*Nam&florum;aliilanuginei:utuitis;mcri;hedere.Aiiiioli
zti ut amygda!a% Mali piri pruni item alii grandes hiitur: oleaginei uero io
liatiquidem:fedpufilli;parimodo:& annucrum: herbacecru;q» genere»
Alii foliati:aliilanuginef.Cuncl:oru;alii bicolores. Alii unicclcrcs; iiaecj
candidi .Quippecu tantum fere punice phcenieeusi & quatumdam amy
gdalaf um fubrufTus exeat. Nulla inter urbanas alia eft: f lcrc; uel bicolc tc
uelp!cno:fed{iquafit;filueftn"s profecToefbceuabies Fics,n. eiuscro
ceus:&illi quosimariexterno:rofiscolorefimilestracut:atiannuc^ex
maiori pencpte talcs cxeut & bicolores & bini bini icj q>i f lore alte^flore if«
n nulli cc f oiio uno emergu t ; dc
dete mediu gcrut ut rof a uiola nigra lilitj
?

fcripcionetrnplurimu5oftcndcntes;utflosinfione: in hcc.n haud qu?cj

foliujunujquodc^defcernir^.Neceoceptaculoparsinfimacget^fedpcftre
mainangulosexeut.01e#q;flcspene taliseeuidct DirTerutetcrtu: . dc
po{iti:aliusnacjTlore5circafruc*tuip{u5producut:utuitisolea : cuius fo
ftratt f lof culi perf orati fpeclatur : idcpargumeto capttur probc arbcre def lo
ruiffe N£^ fi exaruerit:aut madefacTi fuerint: una conf rucTibus d ef luent:
nullatenusperforabuntur,MaiorfereparsfrueTum imedio fiorif
atcpita
' tcnet.Sednode{ut;cjrueIfuprafrucTuip{uf*oieinfidctecmittta:utpuni
ca.Malusamerim:prunus:myr.tusJEti,fruticu gcnete»Rcfa,IV1aicrcfps
l

coronaria^
 ,

coronarja^.Seme. n . (ub f !or ibhenr. Sed cofpicuuidi rof a ;tja extuberar

N5nulactcufcminibipfis;florescclut;utuerierie cnicu;atqseia 2 cjfiorej
folionumerofo,pducut. Singulis .n, feminib;iingulcsfiorcsanncxcsge
ruat.Similimodo;5cherbacecrumnonnulla; utgith. E tinoJerumgenc
re:pcpo:cucurbita;cucumis.Quippe omnibus flos in pcftremo fructus;
&crcientibusfruclibus;f1osdiuinfixus{eruaturuliafccus;n;odoquoda
pecu!iari;ceuhedera: uorus &enim florem haecin totishuctibus habcnt,
Sednecj poitremis infidentem:nec]un tinguia«iparres ambiente;in mcdiis
iiKulcatum:ni{iforteconcermncqueat proptcr lanuginem Sunt&fim> ,

plicesquidamflores^ceucucumcruttKCjUipoitren larmentorum emcc m

guiic. O
idcos auferunt. Cucu nerisenim prohibentincrememum. In/
ter rlotes;malimedicae qui ueluticolum quandam eredairnin medic habc
ant;fecundof hos foreaffirmat . Qui uero no habcauhos fcre inf ecudos,

An aliis q$ florifcris cueniat ; ut flore fberile gignat (iue iaparatu { iue no {x

peratu ptcrmitti nodebet.Etenirngenusquodda;e\ uitis:& punicx; iru
ttumpcrficerenequit: fed adfioremuiqpgenerariotartum perucnit. Flcs
quoc|punicaecopiofus:crebercf cft. Denicf ampiitudinej iui qucdammo
dopomiaemulatur.ParumieiubtusattoilenscclligitcVambituccngruo
finuitimreddit, Piantarum;quibusgenuscommunc:aliastlcrere. Aiias
nullo florc exilarari quidam affirmant; ut palmarum marem flcrere ;fccn i

niminimcifcdprotinusfruclumpromere. Igitur,qu£genusidemfcrtiu
tunid differentiacobtinent. Sicuti & omnia: q^ae fruclu perficerc nequeiT t
florisnaturaplerafcp difTcretiashabereistishis Iiquet. Arbcresautuc' hi
icc in frudtificadodiftare uidcntur. I\ac|aliefi udtu ex ncueilis f urculis gi
gnut. Alfae cx annotinis. Aliaede utnfcj . E x ncueJlis ficus & uitis ex arno
tinisolcapuaica;malusjamygdala;pirus;myrtus;oe{<f fereiimiles.Ces
enimexannotiiMs:atfi cctingatutalic]uidc6cipiat:atc|flcreat(cuenit n* f

idquocfnonnulHsceu my to;ut iicdixerim;praecipue;cum geiminantur

pofl: ar&uri exortum)id perficere nequcunt ied iemi ccnditum pent cxu ,
1

tnfcf :tam noueliis;quaj annotinis bi quae maii biferae iint; autfi alicjuid
,

bisfrucbficet.Item car. nficus quxmaturat ; ficufc|profert : exncuclhs

peculians tmximc ortus (iquis f ructus candici profiliat: ut mcro acgyp tias
Hancenimcxcaudicefcrrenonnulli affirmant, Aliigrandibus ex ramis
cam fructificare; ficuti^iiliquamdicunt, Harcenim fiudum : uelcxhis
producit:non tamen copiofum. Vccant cn;m filiquam : qu£ f icus aegyp'
tiaf appellatas:producit. Arbc^ item alic cacumimbus fructificant. Alie

lateribus. Alie parte utracj,Sed plura ex aliis f ruclum cacumine ferunt cj :

cxarborib:utfrumto^cjfpicapariut t Fruticuerica:pinca;amerina + Clc

ru:gbradixcapitatapteaututra(f:taarbc^cjda3qclc^!: bHtu:atriplexs
braflica Nam & olea idc quodamo facit Curnc| cacumina ferunt : copae
. .

isdiciumcflcdicitur.Paima quccjifru&urn qucdammocacumie gigck.

 . •:

Sed harc &foIm&gcrmina caeuminegerit. Quippt uis efus genftalis pat

tc f uperiore tota confiftit. Igitur differentias: quasparticulati3 caperc decet
hiscontemplanconemuruilcucronatursetotiusclieuideturjfciiicetcjuod
pianta^:alieurbane;alic{iiucfl:rcs:&a]iefrucT:iferejahcll:eriIcs:&ppctuo
uircntes &foliadeperdcntes; queadmodudiximus. Qua:daetiain totum
foliis C2ret;&alierloru3 f ecudae:alieinfecundx;cVaiiegerminae:uel fruclu
pra;coques:alieferotina:,Parimodo& reliquahis fimilia perfequenduj di
hascqutdej inpartibus aut non fine partibus efle ccnftat. llia uero propria
maximc & quodamodo maxima diflerentia : quae ucl in animalf U3 gcnerc
patet.Qu^daliequatilesalietercnae.Plantai^.n.genus quoddaeiuimodi
eft ; ut niii in f olo madete nafci minime poflit. Quaedam naf cuntur CjUidej

fcdftonfimilesjfedlongcdcteriorcsKunclarumautarbo^: plantarum^:
ut rcm obf olute contingamus ;f pecies in quocjgenere plures Quippe CU3 .

nihiifercfimplcxfit.Sedqu3eurbanaefautiilueftresdicuntUr:hancipfarn
cuidentifTimafummac|dirTerentiahabeant;utficuscaprificus;olea:olea/
fter;piruspiraftcr;pinuspinafter*Quaeueroinaiterut^roillcrugencrccol
loccntur:harudifterentiafrua:ibus:£oliis:ca:teri(cfformistpartibufqpper
^ipitur. Sed filueftrium plurime nomine carent experti<Jperpauci f unt: ur
banarum aut plutimc nomime fuo noicuntur : fenf uf cg earum ccmunicr.
Excmpligraria;uitis;fici;punicae;mali:p!ri;lauri:nyrti: reliquarumcue
facit.n.ufus communis:utexplorataedirTercntia:habeatur, HludCjUcque
utrot|ingenercproprium.Silueftresenimmaresacfoemina:uel folis: uel
prccipuedifcernuntur.Sedurb^naegcneribuscertcpluribuscoftanr^Quo
rum aliainuentu ; numerocj facilia ;alia ditTicilia f ci licct ca ufa uarieta tis . S3
partium:reliquarumquenaturarumdifTerentia5:hifceccnrempUritenta'
3um.Dc generationibus autem:poft harc;referrcccngruum tft . ld enim
predifta quafi de caetero conf eftan uidetur

THEOPHRASTI DE HISTORIA PLANTARVM LIBER Ui

Rborum & fummatim plantarum generationes:aut fpoit'

ce:autfemine:autradice:autauulfione: autramo:autlur>
a culo:aut ipfo trunco:facT:itantur;aut etia ligno munitatim
cocifo*Nameoquo<f moplantaexoritur.Sedprincipaturn
in his f pontanea obtinent* Quaeuerofemine : radiceqjfieri
fo!cnt:naturalcsmaxime;interreiiquas:efleappareat.Naipfec]3fpcnta/
ncaequodamofut;cVfilueftriu:obidgcneriaccomcdatur*ReIiquaeatho
minuarti;autelecT:ui:ptinet.Singulaigitmoex^diclis:aliquo erumput.
Sedparsmaiorpluribfancmodis^creat^Olea.n.cib^uenitrcibusr^ter
c|furculodefixa.n.a:qtgerrricitarc*utficus:cxcrada; cVpunica; cxuirga
Quac|nonuiliadmimculoqucc|defixaadhcdcram: uiiam egifTeccmuni
faaa^arborejjaffifmcnt.ScdidfarcjilluJucrocxmaiorcpartcuijat^
uidemus.Ficusqs oibus modis emcrgitjpter gex ramo; & fir
ra fachcari
culo Malus & pirus ;raro ex ramis Caue^ cuncta j magna cx parte | ftis
. .
03
ciia{cicotingit:mokuesnouclJi;facik(jaucl:iies petant, Ve^ilii ^uentus
rnagis naturacoueniut. Cotingens aut poflibili accipi raiio cft Quippc
p ,

cu m totu;quxexfupnispctius cnafc.t^pauciiiim? hnt. Qieacimc^ quas

expalmidbusuitis^ueniutJfh.n.necexprorajiedexpalmuibusexiuc^
fic^aliudciufm6iannotet^ieuarbor;iculufTruicx:ucruta:uioia;iiijni''
bnum:fcrpi]lus:helcnium.Oiumitacpcomunismaximegencratic; qiae
auuHione;atqj feminefiat.Oia uero;qu£femenferut:fcminec3 gigutur
nafci&lau^exauul/ioneafFirmattiiquisiublatisfurculisierat.^cuod
auellitur;ndicis;autil:ipicis;alicjd habeat oportet. Fieri tii pot; ut^c abicji
eouaj punica:cjma!us uerna:exoriat, Amygdalaq^iata; exurgcre pcieic
fcdplurimisfercmodisuenii.eoleauidct\lNamextrunco;ramcc6ciio; ra#
dice;ligno; uirga. Item ad miniculo^queadmoj diximus. fyjynus iister cx
tera;huicmaximefimilis,Nam o^ligno^cxramo^uenitrligriataj eius: cj

olea::palmominoradiuidihaudquacjcportet;neqiCcrtexcietrahi debct.
Arbores ; modispradictisexeunt; atqueccncrefcunt;ir;f ticnes.n.autin
oculationes: myxturae queda: aut alio pacto generaticnes effe u dent De «

quibuspofteadicemus.Suffruticuautatqjh^
diceqjnafcit^(^a£daetucroc|;n5nuil^^
c^iiliujuaulibuscocirisuuetgramenexeunt.Cauleq^toto^pagatc^ro^
fa;5diiiu n nafcitur . Pecuiiarismaximegeneratio ; quasexlachryma fiu
Quippcliliu ita cxire uidet/;cu id quod detiuxit:fo!e cxaruerit.Lachiy ms^
quocpequapiiuimtandefortiriuolunt. Et.n. laehiymaidquccjemittit.
Prjueniretquoddaharundinisgenusiiquisinob iquucclosrkiiasfimo
terraecpabfcondat.Peculiarequociinhis^quaeradicccapitata ccherent : ut

cx radice pucniant , Cum aut uis genitalis tot mcdis oprehenda t j arbcj^
<

parsutiqi maior:queadmo3 pauloante retulimus: plunbmodisapta eex

oriri*Sunttn;quxex{eminetmnafcant;utabies!pinus;laris:fummatim
oes conif eras;item palma;ni fcrte apud babylcnej ;e uis gis qucc| | uenit t
f icut no nulli aflcuerat. Cupreflus ; ca^teris quida in lccis ; f eminc prc ue ni t

incretaautinfulaettrunco^utmotuofauelintirra.Apudquos.n.cupref
f us cedua eft : quae cx cef ura germinat modis omnib prsecifia Na & ab n r
:

ra; & parte medh & f uperna;n5 nufcj lcci: ucl cx radicibusgerminat ; f cd
raro^Deroborediuerfafententiaefl.Q^ida^^exfeminetantuea^pduci
ftatuut. Alii ex radice q3 ded lente mcnulli et ipf o caudice detrucato auub
fione:autradice;nihil ex his;qua:ab imis plantigera no fint ; exor ripof e
arbitrant^CuncTro^auc^quo^generationumcrcfioreiqauulficnetatcj.et
magis;qfobolepficip5t:ociflima:&audupfaciliseft;fiabradiceioboks
accipia£ : dt <| f ic auc ullo pafto platis ferat ; hacc oia fruclus fimiles arTcne
 uidcntur,Q5«autfructibusco^quac:ficquc5fucniunt:fataffnt;h^ci
utitalo^uai;oiadetcriorarcddiiiur*Quxdaetciodcgcncrac:utuitis;rria
lus^icu^ipunicapirus.QuippccuexgranoficarionulIujpcnitusgerju?^
crectur urbanu;itd capniicus tantu;autficusiilueitris crupit, Ccicre eua
faspe nuro diicrepas: ex nigra.n.candida: & cx cadida nigragignitur;exuite
^nobiliingnobiiis: &la2pediucriagenereexit.Nonunc|niipenitusurba
iiiueitrc^uem t ; & adeo qiiqi ; ut frudtum perficerc .minim e
IIU3 ; f cd plane
queat.Quxdafrudtujmecompilarcquide ualcnt;fcdadrlore3 uiq} t^ntuj
modo uenmt Naicitur cx nucieo quoc| olea:; fii ueftrisf ; olca ; cx acmis ma.
,

l!punicigiaucisuiiiaexcunt;&cxcnucicatisdura;&plerunc|acida:codem
modo:expirouitiatupiraitru ;exmalo;tumdeteriusgenerc: tuj acidaex
dulci^coioncaexftruthea^amygdalaquocidcgenerat^tujiapcreuujcjct
dura ex mohi redduur idcircoadultaiferere;autpla tam ixpius traif erre
:

jkipiut , Quercus quocjdeterior cxit; itacji cu plericj: cx ca qi epyro nafcitur

(ermflet ouiiopaclopuenirc iimilis potuiulaui^atcj myrtu3 ftseifore intcr
dum mquuit;icd magna ex parte eas quoc|degencrarc: ne coiore quide i er
uare;i3cxfruclurubro:fierinigru;utiantaaro,Piauc^cupre(luquccjex
fcemma;marepucnirearTirmat;palmainter ea:qua:iemineexeunt; & pi/
nus ^onifera & picea tineoia maxime; utiic loquar :piiRere intotu uider t^
Haxigitur inter ea quae mafuefcere patiunt iter fercccs autplures genus i u
um (eruarepoflut;icilicetuiriu portionc; utpotecu naturaualidicresfint
conttaria.n.autprobeputauerisnuliaicilicetpcficinilloordincdcgeiieFa
rc:atc|o{ointcr cas: quae fcmine
trhmodo cxeunt: mii qcf cultura uaieacim
mutan;ioaquoc|alocisdifFerunt;&aerabaere,Quibufda.n.in lccisre
gio fimilia ^fcrrc uidctur : ut et iphiiippis : e cc ntr ario ueropauca ;pauci(qi
in locis mutantur ; ut ex fcmine fiiueitri urbanii aut ex detenori ab f oiuta;
t

gignatmdius :id. n.depunicatantuinargypto riliciacj eucmrcaccepimus

Naq» in argypto: accida; tum femine ; tum pianta in dulce quodamo :aut ui
noletaconuerti» Ciliciaeuerocirca iolos:iuxta amnem pinna^rquacontra
daridu3 dimicatuefbomnes fine nudeoiurgut. Quodiiquis etpaimano
ftratein babiloneferat:reddi f ruclifera: & loci illius domefticis iimile con
i cntaneum eft , Eodemodo: cVii qua alia tellus ad alium fructum ita fcha
bet : &. n > oicura culturae| exuberatior iiteperfiitit; mdiciu qcP ea quae ali
:

orfum indc tranfferuturprotinus iTcnlefcunt , Qusedam ctia3 germinis in

fcccundaomninorcdduntur Quin cV alimcnto :acrcliqua operapermu
:& urbanarum ipfa^: quardam negleclc
tantur: ut Scfilucfties miteicant
imitcicat : ccu punicaamgydala Quida et ex qrdeo triticu & cx tritico c r<
: : :

dcugigni:eodec|f undoidfieriaiunt.Sed hxc^fabuloiis qbufda accipies,

Quae,n.hucimo3 mutari pofiutfpote fanemutanioportet, Diuerfitatcat
regiois mutatio fecjtur: ut m segypto: & cilicia ;dc punica dixim us nulia ad
habita cultura.£ade ratio ubi fruftifcrsftcrilefcantucu pcriicu; cVpalma
 agypti i grajcia JEt f iqp ea : tj x crcta ifula populus nigra uocitet; traftuf erit
C^cia^iorbuiteriielcereuoluiitjiiadlocaferucntiaucrjit, Haecn. Jua
Ditura trigidacjrinuti^cj? excotrarietatibusacciderero ejficjcf nnuliaiOiO
mutato;nafci oiorecufent. Mutationesp foiinatura taleS£>ic&o acceaux
;p fatuat cjde {c ninediximus. Na dt eo^ cjfemineferi pofiut
numerofa :

notaturmutatio.Punica;&Amygdaia;cuituramutantur Punica iiiiv ,

mum f uillum: aquarumque fluentium copianK adipiicatur : amygdaia

fiquispaxillumadigat:lachryma(jdcrluentemdiurusauferat:riicjuum
q cuitu ipsdat: pari mo cj cxiiiueftnb maf ue/cut Aut ex urbanis; tiafo
,

unt ifiiueftres cj ia cultu;cj iaat negiectu mutltur nifi cjs nomuto tioms cj
deiilas:f3crerhtafiueaccciiioncsimeiius:detcriu[ucputauent. INeqj ,n,
oleafter:oica;necpiraftcrpirus;ncccaprificus;ficus;f5ehp6t: qd.n.olca
ftroaccideredicut;utfifurculosdccidasjautin totu trafferasjgerrh o.eag*
neu pfecat: magna qdamutatioc.Sj h*cc utro mo accipi debeat: nihii rcfc
/

rat.AdhaecfortuitaqjmutationefieriaiutiterdufructuUinonuqatb^^
f umati ipfa^. Quac cjcf aruf pices ofteta ec cxiftimat exep i gra punicu aci'

du edef dulce & dulcc acidii Rur fu s arborcs ipas

; . ; ut cx acida dulci^ ; & ex
dulciacida ueniaufsdcteriusiacidajcjidulce mutari.lteexcaprifico : ficu
&cxfico:carificu;f3dcficovca^ficu:deterius;cVexolea;oleait^cVexoiea
ftrotuiccolea5raroeucnit;rurfusficu3;excadidanigra:cVexnigra:c^ci/
4a,P.irietmo utexuite;ergohaxtacj £digia:& j$terniaenorm£; accidtrc
arbitrat^foiita uonuilo pactomirat"; utq? iuitejcjcapneiu .uocat:cernit':n£
cxnigroracemo;cadidu3:6^exc£dido:nig^;ha^cr5ftat.Necj,n.arufpiccs
iftattertStannqmneiilacjcf^cjroeregionismutariiokat^queadmoj puni/
c£\a:gypto;mutari ppoiuimus^f 3 hicitafierimi^^rh ung tm:autduae;&
haec raro:p umueriu tps mutant. Etfi aliqnita fit;i fruChb potius diictirri
qitotisarboribpciprt. N.ataiisqjrct temeritas:frucl:,biinuqc6iigit ut {u
cu> j poma aueria ramulis ferat ; U punica; uitifcji caLdicae iuc fi uchficet : ad
*
hae: uitis fructuabftf foliispduxit:oicajfoliis ami(lis;frucT:ificauit;qcf dC
cheflalo pif ii crati iiiio SLCcidiHc pditu eft, NonuncJ ratioe hyemis j aut alias
©bcauf isjqua?daaccidut:quas normae naturaii incongrua iudicartYi u tii

nonitafitjutoleapenitusal cjdoaduftaregerminauerattota. Bcetiseucro

germinibusoibusa locuftisderofisjite^g^rminauit, Scdhacchaud quacj-
pro abfurdis aiaducrti foriitandebet: quippecu ad manifcftas caufas redi
%i poftint. Sed potius:fi no ex propriis locis frudti^icent:aur no fn,crus g'
priosferant:naturatotaimmutatur:utdiximus,IV1utationesarbcrumta
lcs ad notantur, JEx reliquis autem plantis; fyf im brium :nif cultura cohcr i

ceatur :in tnentam mutari uidetur , Quam obrem f aepfus id tranfferre con
1 ueuerut.Triticuin loiiu tranfit,Sedhaecinarbo^gne:fiita fitrfjpote fcr/
tuitocf eueniunt. Annuisautem parataquodaS^opcracotingut : uttipha
Ccmcfl^ mutan in triucu f olct; fipiftafcr£tur,Idc| no gtinmiicd a&no tcr
 ;

rio Quodfimiiiter ferefitatcf cu fcmiarcelccc^ jrr litatur, N33 ea cik cj

fingmis in locis tepcnb lpatio:pari fere atq? tipha; mutatur uriticu qj fiiue
ftre ordeinculta & mitigata p tepcris tantunde mutatur & ha:c fiejj mu
&
tationelociKultuqmidetunNonulla et utrccj mo, Qusedacultuia tm ut le
guminajne icoctibiiiafiat ;nitropridiemaceiata f erereinf uca teliure; prac
cipiuniente^tcraflefcanpaxiiiodem
jTiAdefaftuobferitur.Tcmpc^qj rationef emina lmutaiur; ut kuicra faci
Hpraq? reddatur : ut fi cruum gs uere fcrat;fadle grsttucj gxit ; no graue c u cj
admoj (i autuno/ erat ;fit & i oleribus cultura: ca mutatio; utapiu ii fatu co
culcetur jcylindrocf fpi0et;coequetc|crifpiu fquiut ^uenire.JVIutatunte:
regione tcliurecjroutata utetcxtera. Hsec effe 01U3 comuniaccftat; an uero
ob aliqui offenf a aut dcptione partis arbor reddi ifcecuda poflit : queadmcj
aiaiia praetermittedu no eft Ergo fecudu reddita illa diuifione nihil ad pi us
minufuefereyucaufadetrimetinotatifedautjtotuperit;autincolumeper;
duras fructiftcaufenecta ueroeomuisquaedacorruptio generib cibus acci
dit : abf urdu uero platas f pote oriri mutariqs appareat. Ma ia aialiuj genete
pociushumfmoificn mutatioesnaturalesplurefq;|>fc&ocernutur Quas .

d£ n tpf is roe mutari utdetur: ut accipitet ; upupa : U fimilef uolucres . itcj

. ,

j> loco^ mutatioe: ut coluber ftagnis exficcatis marcef cit: euidetiflima uero
no nulla cu in gcneratioe cof iftut mutatur n per aialia plura ut cu extinea
; • . ;

cruca:tu ex ea papiliogigni&inc|aliispluribushoceuenire nctatuj cfbfed

forte id no abfurdu nec f imile huic q<f querimus eft. Ve^ ita arbonb luma
tiqjoibus terrae ftirpibeuenitutanteiadictueft: quofpotegermmetTadta
mutatioequada:exuiafpectusca:ieftis:gencratioes mutatioefcj hifcecote
pladu:cu uocultusopacpplunmu ualeat: atqjetmagisfatus magnasdiffe
retias faciat de hisqj referf codecet &primo def atu . Ergo tpfaante expolu
imuscjbusplatasc]primupetere coueniau&afolofimili eiusquo fer.endu
ftatuerisautetdeteriore;icrobesuerotpfeantelogirlimo;atcf altiusfemp
de fodiedujethrstqusetellurisfumseadheret^Radiceaut nulla altiusde'
fcendereternisfemipedibc|da5uolut;itacfillo^c6filiuim^bat;qaltiusfe
rutrfcdhaud cjquarecle idfirmaffe implerifcpuideur. Nafiautfolu altu
aut rcgioe3 corooda :aut et terra f aoile naficatur; multo logiore radice ipel>
lur quae f iluet apta fin t ftirpealta adhererc. Pmu itacf ue&e f olicitator quo :

traffereflogiorecjoftocubitaradicehfe qda uidifle retulitqcjno tota refcf

ii :f ed ahrupta: platas fe fieri poflit rcorpore fibraio capi oportet: fi minus
ex parte potius iferiore; q f upiore aflumes : r^terq i uite , Et f ibratas in rcfto
demitteduatjifebresautadpalmimagnitudine^autpluspaulofterneduj»'
cjdaetfibratasi^asftetnedasrycipiut, Pofitu qjobf uadu exacq ; cjarbores
nonullaehaberetrautifiqloneuerfae^autiorieteuutinmeridiejplantuset
i^as uiuiradices faciedu cj.f pati hoc ualeat;aliasapcf arbores ir5as utole^s
piros;raalos:ficus» Alias exeptas:ut uites; gppecu ifte apcPparete uiui ra
dices minic cffiot poflit. SidYpJat*'fibrat£jautpticu!a! Ripitis f ijffultae: sc
cipi necjant: ut olcac: Jfgau f ubtus f cindedu & lapide intene&o ercdu Pa
; f .

ti mo U fici; 3£ reliqua^.Serit ficus; & f gs ramu uaftiore exactuu pcutiat

malcojc]Uoadfupterra:cxiguureJinquat;acdeideharcnaiupinKCT:a cpe
riatjeafcpplatas mcliores efiici uoiutcjjdiu noueilc extant, Vitis
q$ fatio (u
miIis;cupalofcritur*Palus*n,rarioeinfirmuatispalmitcantececiit:ieiut
hocmoerpuniea&aliaarboresficusriiiuxta fcillaferat^oeiuscretcitani'
nuf ej a uermifo infeftaf, Summati^ ome fcill* appof ltu ; facilius germinat
-
cclcriuic| augcfdt, Quac aut ex trunco precifacjjlerant : deorf u uerf us f cclu
tainuerfa:fcrcreopoctet.Necpalmominora^cidere:utreculimus;corti"
cccf minime detrahere, Serutaut ex his rami quibus germmatibus : terra
:

fcmpaflidueaecumuladu^quoadfatiscorroborent^Hicolea:* IViyrtiCffa/
tus pprius eft* Gacceri aut comunius otbus copetunt, Ficus in radicado rv
dpua&fationec]libetmaximeinteroesarboreseft,Punicas:mynos:lau^
roSKrcbrasferere.NoplufcJnouenospedesdiftantesj^cipiur.t.Malosdi/
ftantiorcspaulopirus ampiius &prunas, Amygdalas; & iicosjmulto am
plius. Simtli mo & punica, Pro loci 63 rationc interualla reJincjndu inmo ;

tanis.n.minora qincapcftribusoium maximuutfolu ccv

avit: utfic dica:
modtucouenief cuicj tribuat Tunc. n jkipuc quodq? uiget. Vt au t abfo
qi .
«

Jutcloc|mur:oIea:;fico:utic|folucapeftrema. iecopctcreftatunt, Nucuj

autpomo^qjgeneriradkesmotiujjnccinterea qbusgcnuscomune eft; :

foluaccomodandu ignorare oportet, Vitiufolo dirTerentia maxie rmmero

fa cft . Qu Jt ,n.gna teiluris ; totide & uitiu cfle quida a ffirmat.Qyaecuie<
cundu nacura feruo ^frugifcrse ,pdcunt« Cu pter natura; facile f teriJ ef cunt
IgiturhaecoiumquodamocomuniafunttPaima^ autfatus; cuhufcj; fe>
qucns^tcrca^teros^pcculianseiieuidet^Serunt.nJigna^quaeifruClibus
infunt; bina iuxta copof ita f ubter: binacj fuperne colhgantes oia ^na
gcrm
cnijno de f upiniscauifcjjpardbj mittut: utcjda uolunied eiupernis, Qtja
ppin C09.: coiun&ionejcj f upponunn minimc eft opericdu pnncipia: uiide
germe*Piura aut fimul ieruntf.-qm /atio umus infirma e. Hc^ radices am
plexu mutao concclut» Atcpillicoprimi ortus^mifcuicoalefcunut unus
Ex trunco aut
ex coctis caudex cofiriat'. Satus ex feminibus talis freri f olet,
palmajipiius^cuparteabPculerutiUpernajquacereb^includit^auferunt
autcubito^ duo^ iogitudine;c] fifluris humore ipf o detradto;defodiunt,
Solu harcnofu f alf uginof uq cocupif cit Idcirco ubi tale no f it agricolae fa
. 5

le af pgunt. Quod qde circu radices faccre haud cjcj oportenf % logius ame^
dado acumuiaf cjtu f emi f eftarius Quod tale appetat locti illud q$ argu/
, ;

meto capiut. Ni ubi palma^ copia fitjhumus harenofa cocernif quippe :

apud babylone q palma: naf cuntYfic effe aiunt. Quin & l aphrica: cV aegyp
to: U phcenice Syrix quoc^ cauc cognominata^ : tribus tantum in locis ha^
;

rcnaceis eas gigni ; qua: condi rcferuaric|poflunt Rcliquas aut:qua: csetc

tns in {ocis^ueniut;minimcdurarc:fed|)tinusputrefcere, Vitidestn fua*
uesefleguituc|gratasjat(jitaco{ummiamat;6fcrebrangauone»Defimo
diuerfaiencentiaeit»Quida*n.hasfimodelecl:jriaegat:iedabhorreceoi0
fratuunt. Aliiufum funiconcedunt;cremctumc|magnum capereeoaffir/
maot + il.iuis tarncn fjrnum miferi oportere inquiut* Quemadmodu^ rho/
Dt hoc ita querendum amplius eft: for(itan enim aliihoc
dii facere folent,
moio Aliiillocolereconfueuere Etfimumipfum cum aqua utile fine
, ;

aqua non eHe contingit. Gum autem annicula: funt; eastranfi"erunt;&fa

leaiadiiciunt, Etbimas iterum tranfferunt. JEtenim mutationefedisuc
heLnentiiTimegaudet, Tranferuntquida uere» Sed babyloniicircafydus,
Ad(ummaparsmaioreoteporefent;ut6iproueiiiat;6i:crefcatcelerfus,
Nouellam minime tangunnfedcomasdumtaxatreiigat utproceraafiur :

gat;necuirga£torqueatur,Poftha2cdeputat;cuiammaiulLCul£efit:c^craf
fituiinehabeat;tantii uirgaerelinquut;qtum magnitudopalmi. Quadiu
nouella:fit;frudtU3 nullointus lignoproducit; pofteaculigno.Quidam
fyrios nalIaadhiberecultura;fedpurgaretm;atc|irrorarearTirmat* Aqua
f catur iente;potiuIq pluuia eas qucrere aiunt.Taie aut t conualle; qua pal>
maria funtexuberare.Conualiem iftam: perarabiam ufq?ad rub^tender
marefynos affirmare:acplerof cpcjinde ueniflentjreferut. Fiusitacjcon'
uallis parte cauiffima ;palmas exoriri enarrant Sed hsec utroqi mo f orf itan
fieripoflunt*Napregionibus;ficutcVarboresipfcueriat.Culturasquo<j
inter fefe diftare ;haud pabfurdo mtelligi debet Genera at palma^ pl ura
»

Primu^n. &q(idikrimine maximo: quod aliud frucTife^ ; aliudfterileiq

b sbylonii lecTos; & uaf acoficiut* Fruclaf erai^;alii mares; aliifcemina% In>
eft autt qct mas primu fup fpatha florett Fcemina f rucru obloguj lllico pra*
ftat,Frucluuipfo^dirTerentia:plures;aiiinanc^fineintusligno:aliicul^
gno :6^ahiduroIigno;aliimoIii4Colorequocpinterfedifcrepant.Alij\n.
candidi;aliinigrj:a]iifiaui;adfummanopaucioresc|fico^colores:autab
{olutegna ftatuut; Ad haecdifTetre magnitudinefiguraque uolunt, Quof
dam enim i modum elTe malorum magnitudineq? tatos; ut qttuor tantu in
Alios minutoscicei^ magnitudine.Saporibus plurimu differ
l pica teneat*.
reinquiut. Sed optimu tainternfgros:qinter cadidos; genusqd regiu uo/
cant :cu magnituiine tu3 uirtute ;f ed ra^ id effe Na trri f erme i ortis antfq
: .

batoni apud babylone coperire affirmant. In cypro genus quodda peculiaf

palma^eit^cuiusfrudlusnunqmaturefcittCrudustnfuauisaprime^dul
ciiqj eft.Dulcedinecj ipfaj peculiare f ortit Quaeda no f ruchi mo: ue^ cV ar
,

bore ij5a iogitudine: formacf reliqua diftat, No , n magnae excelfarq? f ed bre

ues foecundicres qc£tere;tnmaeptinus frucTificantes.Taleset in cypro: in
fyriaqj argyptocj palmae pueniunt:qua:quadrimx;autcu plurimu qntjiic
nesirucTificannhoes altitudine aflurgentes. Genus aliud eft ncypro qd dC i

foliu aplius het; fru&u & m

magnitudine
magnitudine mali punici:f igura oblongum :non camcn fapidum rai5<|es>
radicibus f imilem ; uc no deuoretunf ed f ucco tatii exp reflc ex ]_ u
terae; fed ;

atur Jgitur palmaegenenbus; utduclum efbpluribus conftant Reconcti .

aiic cx his frucl:ibus;qui [yrixnaicuntur: illos cantu pofic ; quos palmaria

conuallis parcuricnarranuQui ueroinasgypto: &cypro;&alibi gignutur

hos rccences omnes confumi Eir aucpalma quo ad iimplicicer expnmi t of
.

fit caudice unp atcj f impiici corpore, Quasda tamcn uel bifidae exeunr ut
;
i ;

aegypto;quah bifurcxftatura caudicis apartc quafinditur uel quina cubi'

ta parefcj mter f ef e propc partes ipf ae afiurgut, ln creta quoqi plures biiidaf
prouenireaffirmirquafdatrifidasJnJapea uel quinocerebrogenus qucd
dam cnafci tradunt. Fertilioribusitacj locis plura riuf modi;atcji in totu3 gc
nera:dirTerentiaf(j;amplius fadtitari conf entaneu efh
Genus aliud eft; q<f
plurimum gigni m aetiopia fercur:cyce uocacu:fruclicofum no uno caudi'
ce;fedplunbus;cVinterdumaliquatcnusconiunclisuirgaminimelcnga:
cantum ; leui cii coma cacumini adnexa ; f olio amplc & quali ex
f ed cubicaii

duobusminuciscompacT:o;formacximia:frucT:umfigura;magnitudinc;
fapore(fdiuerfumc|ca:tcra:;pra:ftanc.Quipperotundicre:guftuc|gratic/
rem;fedminusdulcem,Trienniomaturant:utfrucl:um ueceremhabe£u
nouofubnafcentc,Panesquoc|exhisconficiunc.Dehisigituruelamp]i/
us conf iderafle oporcec. Palma: auc quas humiles uocanC;genus aliud eft
quaf i equiuoce dicrum - Nam excepto cerebro uiuunt; & ab radicibus iucci
faerepulluIancFruCluquocjcVioIiisdiftant . Sunr.n, latomollicjfolic;
pb id fportulas: tegetes: cV capitis ambracula eo contexunt, Quin & in cre*
tainfulamukas:atcpetmulcopluresinficiliatale;proueniunc.Sedha:cfro
lixius cj propofica res exigerendiximus.In caeterc^ aucf atu plantas in ccn/
trariummulcipcrmucanc,Quaqfincquireferrenihilouelinc;mir]imeq;i
genere uicium Alii pampinu laiciuiore; cV qui amplius fruCrum protegc
ret;ica exire; minufcjamitci acinosputanc. Acc| hocidem cffici in fico. Na
fiincontrarium permucata feratunfructum no amitterefcanf ilcmcpita H
eri cenfenr Fruccum praeterea f eruare: f i quis du naf citur: caulej ftatim de

fxangat.Sacusgencracione[cJ;quopacT:ofehabeant;dictumfereeft;prcuc
fciIicecformula:nocacf {ubfignandiampleclifingulalicuic*IncdtucVcpe
raomniu. Aliacomunia;alia fingulo^,ppria eflecoftat. Comunia; fcfiio
rigacio;ftercoracio . Item purgacio; & arido^ exemptio. Qiiaq {ecudu pluf
minuf uedifrerac. Alias nanej magisf imu & aqua diligut. Aliae minus. Ec
cuprerfus; quaa nullo paclo fimu ;nec aqua:concupifcit: f ed ec emcri dicif
fi copiof e nouella adaquet, Punica cV uids aqua diligut. Ficus curigat ma ;

gisgermine uigct: fedfrucru deteriore parit:pra?ter cjlaccnica quae ripiris

:

uchemetiffimegpiudet.Purgari^^
tagalienis;cjtuincremeta:tum alimetaipediunt. Obidcuarborannofae
e^mtotade:idut.G:rmiaafn£cjdenuoincipit.Maximapurgati6e;myrfu
G
& oleim cger e:androtfor au&on cft, Et. n, quo pwiciora re^queris : melius
gcrminanrifrudtucjcopiofiuspracftanttuiteexceptaJnhac^n.plurarelin
quere ad germinatione cjad f ructificatione;iatius eft* Adf umma; & hsec
rdiqua ois cultura:pro nacura cuiufq* ppria; impendenda efh Fjmo qucqj
acerrimo;&ngationccopiofiffima;uc6:purgatione:oleam;myrtu;puni
camcji egereundrocio inquit. Nec. n, meduila eas haberc ; nec uilomcrbo
{ubterrainfeftari,Sedcuarboruetufl:ae:ramosdecidere; cVtruncudeide
colore:tanqdenuofatuoportere.Suntqui dtuturniflima ^ualidiffima^
myrtum:6c olea;effeaff rmant.Harcigiturprefcrutari quifpiam diligcn^
tius ueiit. Et(inooia:tnquoddemeduiiaputatur.Fimusautnec pariter
oib:necide oibj:cousnit. Aliae nacjacriore udie uident", Aliarmmusacre»
Aiiae penitusleue Acerrimus hominis efbuc &chartcdras 01U3 cptimii
«

eum eileaiTeuerat. Secunduf uillu, Tercium capra^, Quartu^uiu.Qi in

tum bouu. Sextum iumentop2 Scipularius diuerius ;diuerf ccp mo addit»
Qmda.n.illodebilior.Quida crTicaticr eft „ Omnibus fofiione prcdefk
exitimat:ficut et {arculationeminoribus .Melius.n. itacoalefcereaiunt.
Puuisquoqiutnonulla crefcant:uireatq? facere uidet; utuua Quaobre ,

*nf erius (aepe excitant nonulii & f icos f urtodiur : ubi puluerc opus f it IVle
; ,

garenfes tr peponibus;cucumeribus:atc| cucurbitis cu uenti anniucrfarit

;

pfhnc puluere farcuio excitattatciiradulcicrcsJmollicrc^cireddut; abfcg

rigitione. Hocigiturc6ceflumindubreha.betur. Seduitepuluere cofpar^
gere;autullopacl:otangere;cuuuanigrefcereincipit;haudquac2opcrtere
exiftimant. Sed fi nuncjita agendufit;cu nigra omnino rcddet': agendu cen
fent» AIiinccptuncoportereaiunt;ni{iqucadruncadu{it,Dehisergoam
bigitur,Siquidautfruclunofert;fedfetotuingerminauertit;fartecau^
dicisinfimafcindunt:atc|lapideminterponunt;u!runcj diiia
clum : itaque fruclificare poffeaffeuerant, ParimodocVfiquamradicis
pircem f ccueris fru&um creatum in Quam ob rem radices uitium f unv
.

nus:curn farmenrisluxuriat:euelunt. Ficorum nofolu tadiccs amputat

ueruti ecobdudocinere:obil:ruut;&paffimcaudicefcindut;itac|frucl:u
copiofius dari affirmat. Amygdalse uel palo ferreoinfixo: cu pcnetratum
fic:aliumquernu;foramini{acl:oad)gunc:terracjoccultant.Quodpunire
nonulli uocicat: pcr inde ac {i arbor iaiuria Iafiuirec, Hocidem & in piro ip
erifolet. Amygdalauel examaradulcem erTi(iuolut;fiquiscaudicecircti
foffo: praeter foratocj: menfura dodrantali : undicp lacryma effluente" Iide$
defluefiinat, Sedhoctamadfruftificandu:qad benefruftificaducoferre
creditutneft. Fruclumautantecjcoquatamittere pcffunt:amygdala;ma
lus:punica:pirus,Omniumaximeficus:c^palma:quibusuclauxilium
mignopere queritununde &caprificatiocomperta habetur , Nam expc
mis annexis culxes egredientes ccrrodunt & peruia reddunt f icuum cacu^
mina^Regioncs quotj ad iadturam frucluum ditft run t Quippecumia
ftalia i'a 2 anm f/erf ncgent. Quaobre caprificandi ufus terra: illius inccUs
n allus pcnicus cft. Necin acjlonis & macrof is locis id def ideratur; ut in pha
Iicomegaren[isagri;*cVpartibusgbufdamagri corinthii, Fiatuum qucqj
conditioparirationereferteuidetur,Ac|]onia\n*potiusquam auftrajibus
fruftusdecidut: &ficr£brioresueherruiorefqj fucre; magifc| jdtaura Lct;
neceikeft.Item naturaipfa^ arbo^refercPrecoques.n amittunt. btio/
,

tinae:haudquaquam amittunt:utlaconica:cValia:qu£edam.Quam ob rcj

cascaprificare minime aflolent, Ha?c igitur locis genenbus caeliqj raticc; anv
cri{nenrecipiunt,Culicesueroficari;pomiscaprif!ciegrediuntur;utaidu
efl:.Sedexputrefcentibuseorudemgrams:gignuntur;cuiusinditiumaiie
runt; q<f poflquam euolauerunt;gfana ficubus nulia penitus inl unt lucv ,

lantmagnaexparte;pedem;autpennamreIinquentesinpcmo.Bli:ela](e
ru m culicu genui;cencine uocatum quod ociof e uiuit: quemadmo^ f uci m
:

ter apes* Ecquos ex alterogencre f ua poma ingreflos afpexeriuprot nui> ne

cat, Fd uerof uis moritur opercuHsdaudanturcaprificipotiHimenigre ex
!ociscrta:faxofi5obrationem:quodperi^uita;ift2e:granacontinearit, No
fciiur quas aptarculicibus emerferint; quod rubra:: & uerficolores & robu
:

ft£:onfl;nuContraqu£eminusaptae:alb3:"imbe ilkfq?ccrnuntur. Appc/

nanfurficis;qu3efcilicete£operamdefidcrant; cumpluerit: ubiucto p.u/
rimus{ltpluis;ubipu!urima::ualidinim3:cfcaprificusexeut.Quin^pc/
lium ca!i;es-gignir:cu copioic fruclificat. Et ulmis f olicuiisgenus quodda
beftiolarum mnaficur: quod cnipts appellanc, Qui cum in iicis gi^nuntur
fic nosillosculkesdeuorant. Huiusremediumcancros flatuuntaiigados
in:eos t n uertere fef culiccs inquiut;f3 ficis cjd auxiha iftiufmodi coperra
,
5

hiicur : Pulrms aute in af cula^ coitu ref eru t Hoc; n t cV perdurare; &
, mam
refcere fructus pot.Capfif icationej ob fimilitudinej qdajrej appellarunt
qua: {ic fien folet, Duj mafcula fioreC:fpacha abfcindeces;qua flores emer/
gunt: protinus;utlanugine3;cVrlore3:&:pulucrc3:continet; fuperfruclu
fccmiaedecutiuciila eo af pfu arTicitur: ut fuos fruclus nullo pacto amit
ftc

tat:fedcunclosccnfeniet, Vndcfitutbifarioadiumcco mss efle fcemira:

ualcat.Frucriferam.n.fceminamuccant.Sedalterumueluticoitus.Alte ^
tumratione alia ccntingit,

TIOPHRASTI DE HISTCRIA PLANTARVMLI.III .

Voniam de urbanis arboribus di&um eft fupericri uclumine

q Nuncdefilueftribusfimili ratione;indicare dcbemu5« Seu
Aliquididemcumurbanis;diuerfum uehabeant: feuintotii
Suigenerisffte exiftant, Ergo generaticnes earum fimplices c\

dam elTeintelliguntur^Omnes enim fcmine:uel radiceproueniut. Qvcd

itafit ;aon cjuia udalicerfieri nequeac;fedf crf itan quod fcrere qufcquam
Cii
 ,

nenio conetur* Nanqj enafcipotuiffent filocuj idoneuj cultumcjjccr<gruu

adipifcerentur»(^emadmo<iuille;quaelucos;aquafc|de{icleranttceu pla
tanu3;falix;populus;ulmus Harcenimomnia&fimiliafata germimnt:
#

& celedmepulcherimec|exauulfione Quse etia f iquis pregrande^ eamqj

t

cu arbore fe exaequante;tranftulit;perdurare optimepotefL Harum maior

faneparsdefixaquocjferinuncjrecuratmtpopulusuamalba ;quanigra
Igitur ea^ nonfol um femine.radicecfgeneratione;ueni3 etiahane afiigna
reualemus«Reliqua^autfupradiftxaotantur:pr£eterquaea^;;qua:iemi
ne tantu proueniunt; ut abietis;pini picese. Qux uero f emen f ructuqi ferat
tam ex ractfce qua ex his irSis prodire nimi^ poffunt Nancj eas qus iteriles
effearbitranturgenerarequidaarTirmant;utulmu5;faiicem;argumentuc|
capiuntnonfolu^quodplerac^proculradicibusfuiserumpantjuerumetja
inconteplatueorum;qua:interdueueniiIenotantur;utinphineoarchadiac
cu aqua quse in plano obftrufis faucibus extumuit demu3 erupiflet ; ubi
:
$
be alocoinundato* falicesfteterant. Hicannofecundo f olo reficcato (ali^
ces iterum furrexiffe affirmant , Vbi aute mulmi iterum ulmos ut & ubi
;

pinaftra& ; ibidem pinaftra: atqueabktes quafi ifte quoque illas

abietis
emularentur, Gaeterum falicem celeriter f rudum ;antequam in plenu^ craf
fetur;percoquaturc|dimittere affeuerat* Quaobrem.Homeruhuadin,p/
befrugiperdemhancappellafleinquiunt.Deulmouelilludindiciumafle/
runt^Cumenijflatibusdelatumfeneminlocaproximafueritnafciarbore
aiunt.ItaC|fimileinhiseuenirepercipitur;atc|infurTruticu;&herba^non
nullis*Quauisenimiemennullu3Ccnfpecl:umhabeant;fedaliseuelutla/
nugine , Alia:flore;ut thymu tn ex his germen emittunt: i^ platanus quf
{

dem<manifeftum femenproduciucocjj gignitur* Quodtam aliis quaillo

praccipueindicioconftat;& eni3 intripode aeneo; platanus aliquando prc
ueniffe narrat" His igitur generationes f ilueftrium ftatuendu ratqj etiafpon
taneasillas quasuelnaturaeintcrpretes reddunt* Anaxagoras em'3 aerem fe
mina omniu3 habere quibus cu aqua una delatis omnia gigni affeuerauit,
Diogenes ex aqua putrefcente mixturaeja quandacu terracapeflcnte platas
nafci exiftimant.CIidimus ex eifdem quide;atc|animalia plantasquoque
conflare putauit Sedquantoetrubidioribus ; algentioribusqj tanto am/
pliusanimaliu3 priuariconftantia&natura*Qijin &atfi quidam degene>
ratione referut + Sedhaecafenfu quodammodoremotaeffe uidentur^Quse
damuero confefleconfpeetecj? annotantur:utcum amnisexundaueritaut
riuo digreffus; aut totaunda efluf us ut neus in abderenfi agro alueu3 faepe
numero mutatJcVfimulutmutauerittantumfiluaelocisccngenerat utin
triennium opaca undi<£reddan Rurf us cum imbrescrebriores diutius
tra
occupauerint.Namhisquoquegenerationesplantarumfierifolent.Ergo
amniunrin unduio f emina fruetuf<f affei re uidentur ; & aqua: dudtus ;her
baceomm feminaprsberaecredunturJmbresautcumhocidemfaciunt*
 Sciiiinaeniiiifccurnplcraqucdefcruntuumctiamputrcdfncm quandam
aqua: terr£C(j commitunt* Nam & ipf a terras aegyptia: mixtura ; materiam
quandam gignere uidctur, Non nufquam modo jubegeris mouerifc| ; i

lum ;familiaria protinus tcrradllius emirgant: ut increta infuia cuprefli,

Fitcerte
&:inminonbusfimile.SimuKn,qu^cun<f fuerint mota herba ;

cxitJnfemimadefa&is autcmfegetibus;fif ub ncuentuntribulum cmer

gere aiunt Jgitur hae quidcm mutationem confecuntur telluris ;fiue femi
nibuspraeiaccntibus;fiucetiamipfaterra;modoquod£afFecT:a;pr£epara*
tac|adgigncndum«Quodhaudabfurdeforfitancredipoteft;humoribus
(imul intercluf is: quo^ uis magna e; Alibi at ucl ex pluuiis peculiare frc
;

quentia (iluae exortam prodidef ; ut i cyrenaf acl:o ; quoda piceo craficc| hu

;

more Ita . n proxima f ilua furrexit nung an tea uif a Laf erpitiuj quoej q>
;

fuperioritcmporcdcerat;cauf a quada eiufmodi extitifle tradut lYlodi igi

turgnrationuhuiufmodi:talesadnota't Quseqi autejautfru&ifera; aut
fteriha itclligafnccece;^ autppetuo uireria:autfoliadepdecia & tloretia;
aut flore caretia ;c]ppe cu ioib J ta urbanis; cjjfilueftrib: publice qda xftse di
uifiones habeafc:priuateat {erafrudificatiojatcjpcorroboratio^ Itecopiof a
fruclificatio ;prima fpecies fiiueftria, Nancf f erius f rudtus f uos perficiunt
at<f intotumflorefcuntgerminantc|ferefemperferius Naturac| ualidio'
rafcntiuntur;&plusfruci:uspr3emonfi:ran5;minusueromaturat« Nifer
tcid &reliquaomniafacerefoleant ; quseqi coegenusfortiuntur: utolea/
m
& pirus^ Sic, omnia prartercj fiquid inuen/
fter Pinafterqj ;minus c[ olea
rura^ proueniat Vt incornis: & f orbis. Hoj^n filueftria urbanis matu>
,

riora;fuauiorac|tradunt»Etfiquidaliudculturamnonpatitur:fcuarbcr
feu ex minoribusaliquid;utla[erpicium*Capparis*Etin leguminum gc
nere lupinum, QrWquideuelnatura effefilueftriadixens, Qucd.n.mi/
tigarirecufat:utetiaminteranimaliaeft;idnatura»filueftrciudicandu ap
parcat. Quanc|h!pponfilueftre: urbanumc|eeunuquodc| putat . Et cu!
tuquidem urbanumincultu rcddi filueftrcQuodpartim redte:ptim non
rcftcputat.Et,ntquodcpneglcclumdegcnerat;immitefcitc|!,Sedh3udc^
c|cu!tumelmsredditur; utretulimus, Qua propter difcernedum diligcn
tius&qu#damfilueftria;qu2edam urbanadicendum Vtanimaliu quse
hon nifi cu hominibus uiuunt quxq m£f uefcere poftint, Sed hoc nil forfi
i

tandifTert;utrotademmodoproponatur,Omneatimmitefccns;tu5fnv
cludeterms:tumipfumbremus:&rfoliis;c^ramis: cVcorticibus; & tota
forma efticitur Quippe fpifTiora contortiora durioracj ta m ipf a fieri f o
: ; ;

Ient;quam uniuerfanatura:utpotecumiispotifTimum urbancrurmatq?

filueftrium difcrimen intelligatur Quam ob rem quaecuncp ex mafuef ce
tibuseiufmodicoftet:harcfilucftrianuncupantur:ceupinus:cVcuprefIi}S
autitotu;autmafcula Quinetnuxiuglas; atcjcaftanea,Iteeocjfrigor's
,

cupida;montanac|potiusfint,Et*n«idquoc|aclarbore:&fumatimpIan/
G i i i
 m;

tarumimmanfuetudines affumi oportet;feuperfe; feuetiaper aceidens

Vcrum filueftriumdeterminatioifiuehuncin modujUiuealiter acdpidc
bcatiniiadrempr2eientefortafisceferatJiludautueru;utnota;abio]utecjj
iubiignemus;liiueftriamontanaporiuseffe:Piurac|eorum iocis eiuimoi
magis uigere;nifi quisaquas concupifcetia; iecufqi tiuuios dcgentia <X in j

lucos aiiucgerefoiitaaccipiat.Haeceni3 cVfimiha.campeftribuspotius ccn

numerantui\Caeteru3montibus quicie3 magnis;ut parnafo cyrena ; o>ipo
picricosmyfiocji; dcii unq iocus aliushuiuf cetnoi naf ci oia certu eft ; ieiiicct
ratione uanetatis loco^ Habet eni3ftagnantia;madentiaficca;crafia;iaxo
fatpratacimediaomniapeneteliurisdiicrimma* Adhaecaliaconcaua;atqi
tranquilia;aiia fubhmia& uentis expofita ita utpermulta & uaria gignere
poflirit;qua^c|p]anisproueniunt;iftiqucc|pratftareualeant ; nil tnabfur/

dum f i
qui ex montibus ncn aecp omnia f erant :i ed ££ ria quada f iiua aut ;

totu^ : aut ex maicre parte f cateat; ut in crcta inf ula ; circa agru^ idacu ; cupref
fuseni^ibiexuberau&incyliciafyriacjKedrussnon nufqiyrie terebimus*
Fit eni3 propnetas ex loco^difcrimine;l'edprcpiiu3 iam in uniuerf U3 pene
ex poiuimus iYlontibus au tps-opria: quse naf ci mplanis nequcunt macedo
nia:abies;pinaftru3:piceaaquifoliatTiliacaprinusbuxuspctulaca,Taxus
iuniperus;terebinthus;caprificusphilica;apharca;nuxiuglans ; caftanea
iiex,Qua2uclinplanadeicedut%Tamarix:ulmus;popuiust(alix;cornus;
ainus*Robur:lacara:pyrus;pomus;oftria;celafttus;fraxinus;paHurus;
i>pina acuta Aer qua lmmonte caprinu3 uel in plano gallica uocat/Quancj
aiu alter diftiugunt; & genus diuerf U3 acens: & caprini : f aciunt On. nia uo
;

quaccomuniamontibusplanifcjhabentur : ampliora uifucj pulchricra m

pianisprcueniunt;feduiumelicra;tammateria:;quafrucl:usinmontibus
pirismalilcjjexceptis* Hicnamejplanispradtanrioiesncnfolumfructuue
rumcVmateriannfpedtentur* Qmppecumcntibus;breuesncdcfa[:;fpino
£2ecpaffurgant;Omnesautetinm6tibus;cuadept2eoca propriafuerint;uc
puichriorescerte proueniunt&ccpiofius ferunt; fed uiabfoluteatqi fim
pliciagam ratione^quaesequal busmcntiu3 tradtibusemigrent; primatu^
obtinet:exreliquis ueroquaeinfimiscauifqi ptaftanticres : orrniu3 deter
rimae quascacuminc,Nifiquidfuanaturafrigusadamet + Sedhaeequoquc
fituitcrfediffimilidiftant«Qua de repoftea dicendum.Nuncfingula fecu
dumprasdittasdifTerentiasdiuidemus, frgointer filueftriaperpetuo ui/

rent quasprimo uolumineretu]imus:abies;pinaftrum;'piceaagreftis ;bu

xus :potulaca;Taxus:iuniperus;terebinthus;aquifclia;apharca: Iaurus;
fuber*Quercus:celaftrus;fpinaacuta ;ilex:tamarix.Reliquacmniafciia
amittunt:pra:terquafi quidaliquolocofuperfiuatquemadmcdu^dequer
cu & platano: quae increta eit indicauimus* Aut f quis cmnino locus alimc
i

to exuberet: fructum reliqua quidem cmnia feruudc falice uero cV populo

& ulmo:ntdiximus uariafententiaeft Qridam cV popuium fola^fterilej
putant : utarcades . Caererasautem omncs: qua: montibus proucniunti
fruchimparere. Atueroincreta &popuIinigra: compluresfru&ificant.
Vnaapud aditum fpeluncaeidea:: qua muneradeo dicata ccnieruanrur
Aitcra paruaab ea proximaftat t & ulterius duodecim plunmum ftadia :
adfontem quendam (auridiAum: plerarcj funt * £tin montcprcximo ab
fdaJcuicedrionomen.Necnon&circatircfiaminmontibus.Aliiulmum
tant U3 cx his fru&iferam aiunt: ut macedones Difcr imen autem ad fcecu/
.

ditatemftcrilitatem«j(ummum: uel locorum naturafacerepoteft: ceuin

perfica^palmifo^patcfcit.Pcrf ica eiiim in aegypto: & Jocis prcximis:fruclf
ficat:quanquaminrhodo ufcjfloremdumtaxatdeuenit Palma apud ba>
.

bylonem fructum mirum immodum Iargitur. In grsecia uero ne f ru&um

quidemmaturat. Apudqmon nullos ne frudhim ullum oftcndit. Simli
modo ctiamalia pleracjhuiufmodi p?rcipiuntur. Naj & inter mincra her/
barum aereliquaeftirpis humilis.Quasdam in eadem conttrmina tcllure:
fru&ifera. Quacdamftcriliagignuntur.Quemadmodumcentaureum in
elio agro f oecundum. Quod montuofis editur : infoecundum . Quod pla/
nis flofculo tantum gaudcns. Quodconcauis: ne floret quidcm :nifi impro
bc.Itaque&reliquorum:quacunigenaconftcnt:unamqueappeIlqtionem
Aliudfcccundum. Aliudeflein fcccundum uidetur : utilex,
fortiantur.
Quacdam fruclifera. Quaedamfterilis: & alnus uero fimiliter. Ambse ta^
menflorefcunt.Fcreautcmomnes{quasinrerunigenasmafculas:uocant
ften!es;m agna ut uidebtexparte : ea^que alias abude fioref alias pa^ alias
nullopaclofloreraffirmat.Contraiter^^
Ve^e floribusarboresgnrari: ficut cx ea^fructibus:qua: fructum parere
poftintatquc fpiffum adeo exortum fadtitariinterdum utrinque:ut nifi f a
clafemita:nullus tranfitusfit, Quin &de floribusquarumdam fententia
& nuce auellana: & caftaneaj
uaria eft: ut rettulimus . Quida enim robur :
florereexiftimant.Itempinum:&piceam. Aliinullam earum:fed uillu$
nucis:& mufcum roboris: 6Ynucamentum picea? proporcionegrcflis prse/
ciduis reipondcre exiftiman t A
t macedonia: in colse ne illas quidem flcrc

re arbitrantur : iuniperum Sciffimam agreftem : accrcm . 'Non nulli binas

iuniperos efledicunt: cValteram fiorere quidem: fedfructum non ferre.
Altcrano florere^fj^tinusfruclu oftcndere: utficos:pomapra!cidua .Ita
quc penc ficri: ut f ola haec arbor f ru&um in bf ennium habea t De his igi/
.

turamplius cogitandum . Germmatio uero aliis {imul atque urbanis

Aliismox:aliisiam tardius:omnibusccrte temporcuerno .Sed fructuuj
diucrfitasnumerofioreft*Quoduelanteadiximus.Noncnimmaturita/
tesprogcrminationum rationef equuntur, Sedplurimum intereft. Nam
U carum : quac f erius fruchf icant : quasnonjnullianno reddere uolunt
Vtiuniperi:ut ilicisgerminationes in uere proueniunt. Vnigenxcf :autej
ipf xprolocorum natura:propoftero interf e dif crcpant . Vt cnim cvx pa/
:

C iiil
 *

ludibusa{lantjprym^germfnaflt:utmaccdcncsuo!ufit:feciificIasjqL*sefla
niSvNouillime^quaemont]bus;ip{arurriauternrirgularumcrbcru3*Ai3a2
cum urbanisgcrminareincipiunt;ucpctulaca apharca;pyrus;pcft urbaru
. & ftatim poft af flatus f aucni Ante faucnium
paulo Aiiae ante f auonium .

cornusuammasiquajnfeminapcftfaucnium? laurus;alnus; pauloante

a^quinoclium.Tiiiacaprinus^fagus^ficus.Qttin&nuxiuglans^quercusi
fambucusmaturegerminant ;arqueetiam magis ; quaefteriieslucoia:que
{unt;popuiuS;uImus;fabx:pauioabhisferiusplatai3us«Reliqueineunte
uere; u t caprifccus;phylica;fpina acuta ;paliurus terebintus;nux iugjans;
;

caitanea: ierounsegerminemaiuseft Tardifiimofere cmnium fuberana

quadraroriathuia.Taxus. Gcrminaticksitafehabcant.Florumprouentus
utloquar proratoinegerminationisfequuntur.DifFerunttamen multo
ita

que magisfruclusconftcliouariat.Quippeccrnusfcrecirca aeftiua iolfti>

cia reddit. Praecox fcilicet. Na ierctina;cj quidam f ceminam dicunnpoftip
f urn autumnum frucliiicat.Huicfruclu5inguftabilis;lignum mfirmum:
fungoiumque; tantaeftinter ambas differentiascuj manfirmiflimum fit*
Terebintus circa tritici meflem;utpauloferiusfemenieddit. Fraxinus ;at
que acenaeftate, Alnus nux mglans; pirorumque genus qucdd am ; auttim
no; riobur;&caftaneaferius. Nam circa uergiliatum occaium ecdem mo
do ; philyca etiam iiex paliurus ; & {pina acuta ; praroccaf um curtiliarum
;

Alia hyemisinitio.MaIusprimisfrigoribus:pyrusferotinaeft Quippe

quaehycme f ua perficit poma»Potulaca: &apharca ;frudum primum ;cu3
ttuadulceffit;maturant; pofterioremcumfloreubis enim iftac f uCtiferehyf
eme ineunte uidentur. Abies: 6V taxus; paulo antefolftitium ficrent Eta
bietis flos croci coiorcaliafque pukher. Ftuctum pcft uergiliarum occaf U3
dimittunt.Pinafter:5^piceapaulogerminaticnepra:ueniuntdiebusfcilicet
circiterquindecim Poft uergilias iftae quoque ratione uidelicet reddunt. Sj
.

haemediociius .Omniumautem tardjflimeiunipcrus celaftrus Uexque;

fiios fru&u* perficiunt.Iuniperusenim annicuium habere uidetur.Quip/
pecum nouus anni exacti frudtum occupet ; utque aliquiuoluntmec ma
turari folet:qua propterdecerpitunutaliquantum tempcris referuatur •
Qu od ii in arbore reliquatur marceflir lllicem quoque femen anno perfce
.

re arcadesaiunt;fimul enim fru&um antecedentem maturat; 6V nouum de

monftrat, Quamobrem in his eueninutaftiduefruclu} habeat» Celaftrus
quocp ob hyemej f rucTum amitter fditurferotina admo; : & tilia: & buxus
: ccrnusfceina : buxufjgignunt,
fructuj inguftabilejcuclisaialibusttilia
Qut & hedera iuniperus pinus potulaca ferotiae A
hntur . r uo ut arcades uo
lut &ihisoibfef feriores qdratoria thuia taxus frucluiactura^maturitatef
qj ueftriu arbo^ tales difas f ortmt: n folu fi ad urbanas fpectantf; ue^ et;
fil

i inter fe ipf as conferuntur. Fuenirautem ut cum primum in 'eperint reli

i : :

qua gcrminaticnecontinuet.Pinus uero* Abies» Roburcj; inccrmittant

Tcrque
Terc|turgeant,Ternaquegermtnaedant, IdeocV tcrfquamofacdicuntur,
Oinnis eni^arbot cumgerminat;fquammascorticum ipargir. Htgtxmi
iutioprima:ftatim menfefebruarioineunte.Quanquaii) inida monte die
maxitne:xv:men(isciufdem,Tumcircitertrjgjntaintermifnsdicbus;aut
paulopluribus : iterum germinare incipiunt ; ab extremo furculi ; ufque
proximum germinisantecedentis*Etquaedamfurium quaedam in latera ;

circum quaqueemittunt: uelutigeniculofadtc; iurculopriniigetrnjnis :

quomodofcilicetcVprimafieiigerminatioiolet:idqueagiturc,icatr,£rtJU
definentem.Huiusgerminationis temporegalla quoque omnisgignitur:
tam nigra : quam candida. Naf citur magoa ex parte ncclu uniucrlu . Inque
diem auctuexcepta re(inacea;f ab aeftu occupetur:inare(cit: augcr q. ggr^
i

plius nequit. Alias enim magnitudine amplicre grandefceret, Qua cc cuu

earum aliquae ncn maiores f abis euadunt. Nigv a uero plunbus dich us
ia ;
uicet;&magnitudinem malinonnullaecapefiunt Pcfteadiebuscirater: .

quindicimintermiflisuurfumgerminatertio mittunt menfe apiilis die/

bus;longe paucioribus gprius f ortecpid fex autf epte ditty f ummu abfcl/
uitur Sed germinatio iimiiis ; eodeq? mo efFicitur Quo cu uentum (it : no
, ;

ampliusin longitudinem:fedincraffitudine; increthta uertuntur. Omni/

umitacjarborum germinationesccn(picuae:Sed abietis;pinicj; maxinie:
qm geniculain ucrfusre&osporrigant'. Ramicjcondiiiexaequo ipectent.
Ad materiamqjcedendam: tempus nuncpotifiimujintelligiuf pampli
tuiinem corticis t C«teris.n.tempcribus;cortexfacile dethrai nequit Dc .

tracloqi nigtcfcit Materies af pectucj defcrmior reddif. Na ad uium qd no

.

ref ert. Quin immo robuftior e:f

i poft frucluuj maturitatem cedatf, Hatc

praedictorum fructuum propria. Germinaticnes autem quaead ortum at'

cturi ; poft uernum fierifolent : omnibusfere communesefle putatur ,
Manif dftiores tamen in urbanis;atcf earu praecipue:fico; uiti:punica% De*
niqiommbusquaeuberius coalefcunt; &ubiteliuspinguis; laetac|(it; cb
id:eam;quaefubarcT:urumfienfoJet: plurimam:intheflalia: macedcnia
cf;fiendicunt,Simul.n.contingit:utetautumnusplacidus:longu(cj8iit.
Ita&caeliquOcpprofitmollicies^Nam & inaegipto;ea decaufa;femperje>
re arboresgerminant. Aut certe parum tempcns intermittunt. Sed germi
nationes: utdiximus:kommunesomniumfunt.Intermifliones autem;
prae Jictorum tantum effe iatelliguntur Proprium uero n nullis :
. qucd &
ammentum appellannfciiicetpraedi&is, Habet enim cVabies;cVpinus; &
robur;acetiatilia;nuxiuglans. Caftanea:picea. Idrobcri;antegermina>
lionem uerni temporisrinitiogignitur* Fit uelutifolio^ conceptus: in ter
!

antecedenteobftrufione: &
(equentem exortu medius, t ex .pprietate au A
tumni:poftcj[foladeciderepeculiariaeiusconfeftim gignuntur: quafigra
mda intumeicat: utgerminapariat: duretque per. 8
Hyemem: ufquead
uer • Nuci auellanae : poftquam f ruclus decidit : racematum quid>
 ;

d*3 uermisprxgtandisfmag^
Qu odnonnulliillum appeliant.Haecexminuttsfquamisinnumeris jcrcu
ne nucis pineae conitatrut fpeciemnonabfimilemnuripineae nouelte: ac
uiridi gerat : nifiquod oblongius & pertotum ferc pariter craflumtendac
Hyeme hoc augetur incuntc uerc: dehifcit: & f quamata illa fiaueicunt &
:
:

iniongitudinem : ucl tripollicalcm increfcunu Cum aut uere f olium exiflic

ifta decidunt: 5c nucis caliculacca tegmina totidcm quot fiores fuper pedicu

ium contra&agignuntur;eorumt|iimilis jnucesfingulaeinf unt : de tilia

& an quiccj aliud amentiferum cogitandum : funt praeterea quaedaauctu

f it

i adies.Quaedam difTicilesjfaciles quae apud aquasaffurguntjut ulmus pla

Cinus:populusjfalix Quaquade hac nonnuliiambiguat: utpotedificili
auctu:& efructiferis abies:pinus« Robur:Omnium facillima taxus;lacar
ta fagus nuniperus:acer:caprinus;ofttia:fraxinus:alnusxpicea : pctulaca
cornus : b uxus : py rus : fru&if icant protinus ; abics : pyru s : picea etia f i i qua
tum libet magnitudinis creucrint* Auftio uero acgerminatio reliquis incer
tiefttummodo:tu5gcrmine.SedabieticertacVcontinua:at(ypraepoflera.
CumenimprimumfciEumdecaudicefuerit:rurfusdeeoalterumfinditur
idcf aflidueiaclitatur;poftquenc|germinationisfuperucntum : atcaeteris
ne rami quidem aduerfc conditi interf e conftant:paucis quibuida exceptis*
lifd q$ differetiae tcremtu comuniter oiuj piter urbana^; atqj filueftriuhere
uidet^Qu cdaeij no cacuine &lateregerinat:utpyrus punica;ficus myrtus
psferme maxia. Quaeda^cacumine^latcretmr^i^qcT praefit^ppeliitfjfi
cur etiam caudex totus ramicj praegrandes augeri confueuerunt Fit hoc in
nuceiuglande&auellana: U quibufdam aliis. Quarum cmnium germma
infolum cinum finiuntur Quade caufa ratione optimanullu^ germen fu
peruenit:quo crefcerc poflint* Cum defit augendi piincipium Frumentis
q3 mcrementum quodammodo fimile, Haecenim protrufu ccrpcrisfui
praeicntisaffiduecrefcunt etiam fi foliisdiminuantur; utindepaftisfcgeti
bus patefcit:necdclaterequicqemittunt:utlegumina alicjua faciC t.lgitur
hocpraegerminationis iimulc| auCbonis dirTerentia capipctcfh Silucflria
ucro alta cfl[e radicc : quidam negarunt : qnod f emine omnia proueniat , Scd
nonrec*tc*Namfieripoteft;utcumdiutiusuixerunt:radices proculdemit
tant. Nam St olerum plura hocidcm faciunt:licet haec im beciKora finrjatq?
tndubie (eminetcrrae fummifla oriantur Omniumitacj filueftrium,alta
radieedefcedere i!exuidctur:abies;pinufq^Medica trauphalus: prunus &
& fpodias :quaeuelutfilueftrisprunushabetur:fupctficic uiuacicres. Sed
haec uel paucisadhaerentradicibus Trauphalusautem multis : & 2iccidit
ca:tcris quae non in profundum radicem agunt praecipueque a bieti pincquc
utradicitusfluueuertantur. Arcadesitareferunt. Idaei ahierem altiuscj
Robur; radicc defcedere uolut: Veru fimplicicre meatucj rcclicri:pr unum
que:nucec|auellana altifiima radkehabereinquiunt.Sedaliellanaj tamen
at^robulam Prutiumnumcrofam, Ambactamendiutfusuiuantopus
.

eie.Piuaumetiamcmori contumacem referunt. Acerem luperficie alv

quuenusgauiere.Fraxinum numerofiorem jdenfam; alcamque fcrtiri.
luniperuj quotf ;cedrumc| ; per £uma in mitti.Etalnum tenuemagcrc*
lte.niafTimam. Nameaquocpfummotenus: paucifqi radicibus ; degit
Sorboradixperfummacefpitum;fedualida;crafia;mcric|c6tumaxniuI/
tiplex tamcn modice.HaEcaka radicedefcendere; f uperficieq? gaudere nc/
tacur. Ciuiicepraecifojreliquaequidem omnespcnerecrefcunt: niii radi/
cesanteamorboinfeltataifuere.Pinusuero&abiesradicitusomninoian/
nocoiemiiiarefcunt^etiamdecifocacumine.EuenitpecuiiarcCjuidajabi/
eci. Cum .n .prascifa; uel aliquo pacto diminuta afrlatu fuerit; circa leuem
partemfua£cauiids:habet.n.quadamtenusleuemenodem fimilcm : ac
etiam as.iuiperandam nauiculaemoxcircumnafcitur pauloexceldtate inf e/
rius:quoiquidamcircumaucl:ionem.Aliicircumagnationemappcl{ant;
colore nigi^duricia ultra moduj; ex quocratercsarudes confkiunt.Craf/
(ituio taiis qualem arborem cue contigerit: quo fcilicet robuflicr: uegeri.
orcjj uel plenior ;eocrafficr. lllud quoqipecuiiare hac eadem in reabieti ac
ciiic.Cu, n ramis . omnibus ablatis:cacumedecideris ; mox emcritur. Cu
ueroinferioraproxima leuiilli parti praeciders:quodreftatuiuit; & agnj>
tio ; quammoio dixi; circum ii fieri aflolet: fcilicet qr uegetius ac uiridius
:

e.t.SiqmdemelaLere;nunqrecre{cit:nec^ab*misplantigeraabiesiurgif.
Sed.n proprium id abietis eft, Ferunt reliqua: fui generis frucluj: & qua:
.

annuatimrenafcuntur;illa:folium;r1orem:germen. Nonul aeetiamuf/

cum:autclauiculam.Quibufdamdatumaf5aturaefl;utpluraprcdutat
Vimus.n.uuasarTert;3tfoliculosquofdam Ficusgroflosprarciduos: U
C3prificos;{i qux inter ficos caprificare conf ueuere Ni
, fcrte
g genere fi u/
CCUU3 hxccepiHeoporteat. Nuxauellanauilucallocorripaclili. llexgrarii
puniceum Laurus uuam : cV f ructifera . Quiquam ncn omnis f ed gemjs ;

quoiiam. Vcrum fterfIiscopicfius:quanquam mafculam Non nuiliap

perantpinusnaucamentumpraeciduum. Koburomntumcopicfifiimf:
pra:cerfruc^um:aliagignit.Namgallamparuulam;atcpalteram reiinofa
& nigram Quin & aliui 1 pecie ueluti morum :fed duru$ & fruclu ad rrio
, :

dum dirTicile. id tamtn rarum. Ad harcaliud erTigiem colis repraefentans,

Cum ueroperficitundurum quid parteemicante cVperfcratum: & tauri
caputquodammodoemulanspro^rt.Qnodpraeruptuj^nucleioleaffpe^
cicmintusoftcndit.Fert&quodquidampilumappellat.Idpilulaefljco^
mamgerens;lanaceam:mollem:nucleodorior;quainl.icernarum lumiv
nibu?utuntur.Flagrat&.enimprobe;utgalianigra. Fert &alteram co/
migeram pilulam cartcrum quidem inutilem Verno autem tempore ;f uc
:

co melligeno inficietemuumtaclu^tumguflatuinqiramoruj alis pilula

aliagignitf ine pediculoconcauo<j. Se&lem:peculiate certe uerfkclcref
 Nam cminentesquofdamumbiliccscandicaatcs; uelpaffjm uariafiteS ni-
gris maculis habet, Partem mediam grani fin&ura inf eclam fplefididamq?
oftendit;apertanigracx:putncanscernitur. Lapiiiumcjucque pumiceum
magna expartegignit:quanc|raro Jtem aliam eorariorem piiuiam efoiiis
conuoiutam :compreffam : atque o blongam Supra foiiis uero tergo adhe
rentempilulamfert;candidam aquofam* Dum teneraeft : hsecetiam tnu/
{casinterdumintuscontinet*Venienic|adincrementumiuftum In modu
leuisparuukgallseindurefcit,Roburtot:prasterfruclumj)dueit*Fugos
enimomitto quieradicibus; & iuxtaradiceserumpunt.Communesenim
cos cum casteris habetarboribus, Quin etiam uifcum taceo; quippe cum in
aliisquoque proueniat Sed nihilominus; utdi&uj eft;ferax harcarbos ha>
,

beturplunmarum*Sinautem;auc1:orehefidio:meila; apefqueferat;ma>
gif quoque illud confirmatur Ergo naf citur ; uel hic mcll eus hurnor cado ca
dens;nec aliis magis inf idens frondibus Qum
& cremati robcris nitrcfu$
cmerem efleaffirmant.Hasc roborispropria; Arborum umuerfarum ; m
di&umefbquoad genera f igillatim accipi poflint; plures fane dirTeretia:
intelliguntunpublicatamenquacfcemina ;mafqj difting untur t Qnorum
alterumfruttiferumulterumfterilem^^^
ftum meliorem f ccminaprarftat, Nifi icrte mares easlibeat uocitari, Sufct
enimquiitauocant.Proximahuicdifferentia quaurbanum afilueftridi
;

lcernitur» Aliac uero per fpecies

unigenerum ipforum tedduntui ;de quib
nunc indicare debemus* Proprias quoqiformas fimulperf equedo ; illaru^
quaeminusconfpe&ae;note|habentur. RobcrisJgeneraid enimpotifli
modiuidunt;& quidamobiter aliud urbanum;aliudfilueftre appellaiat
;

non dulcedine f ru&us diftinguendo Na^ dulciflimus fago q uam reddunt

.

filueftrem Sed qrn cultis magis proueniats lignumcj leums habeat, Fagus
autfcabra;montuofifc|nafcens,Frgogenera;aliiquaterna ; alii quina afli
gnant. Cxterum non nulia nomine dif cr epant* Vt eam quaeglandem dulcif
iimam fert;aliiquercum;aliiplacidam uocant Quodidem etia incaeteris
faciunt. Atutideidiuidereconfueuere;generaha:croboris habentur Pla
cida Ccrrus;latif olia* Fagus ;f alf i cortexqua alii retticorticem uocat
; Cm
nia frudifera^Sed dukiflimaglansfago:ut retulimus:f ecuda placidse* Ter
tialatifolia.Q^artafalfo^
hYeuiufcJgenerisdulcis;fed etiaamara nonnullis;utin genere fagi uidere
licet, Diftant etia magnitudine; f igura colorecp glandium Peculiate aoo
!
f
&falficortici:quod ambeingeneredicT:ouirili;glandespartepcftremaTu
,

trin<jlapidefcunt;aliisinputamine:aliisin'carne'ipfaideocf detra&islapil
lis:concaua;per.indeatc^inanimalibusrelinquuntur,Folioquccj:c3udice
materiaetotaquefpecie;diftant Nanqueplacida non erecta; nec leuis;nec
cx celfa eft Quippe : quse corpore in orbem comofo contorto ; finuo
foqueftet: utnodofa,: calofaqueaflurgat.Materies rubufta'. Vcrum;
infirmior quai*ifago,Ha*eenimrobuftiffima ;putrediBic|nulli cbnoxia
eft Sednecipfa ere&a quanquam minus torta quam quercus . Caudi'
ce uerocraHiilimoconftat; uttotaquoquebreuisfpeciesreddatun Nam
eiusetiamcorpusin.orbem comoium ;minimequeereclum eft. Cerrus
re&iflima excclmlima jleuiflima; cV materise;p 16gitudine;robuftifiima.
Nunquam incultis:autrarenter nafcens.Latifolia fecunda tum redbtudi
ne: tumexcelfitate; atadasdificiorumufus: poftfaJficorticem;deterima*
Ad cremandum quoq?: carbonemq? f aciundum uiciis obnoxia : f tcut & faf
ficortex;quin^maxime;poftillamtamenputreicit.Sal(icortcx,n, craflo
q uidem ca udice ; f ed fungof o cV cauato Si craflus fit ; magna ex parte cer/
;

nitur* Qua proptersediiiciisminushaecutilishabetur

ltem breuiputre^
Ccit;quodexnaturaeiusarborisaccidit,Quadecaufacocaua;^inanisred
ditur.Suntqui:&cordehancfolamcarere uolunt & fulmine folamiacis
quamuis non altitudine ex cellat aeolo acolo^ Quidam ncc ad f acrificia \u
gnis eius utuntur Haecpro maceriaj unmerfat fpeciei modo dif cnmina in
telliguntur Gallas fingula f erunt genera* Sed quercus tantum ad coria uti
lis, Cerri; latifolia:: uifu quidem haud ab fimihs quernae;nif quod leuicr i

Sed ad rem nulla utilis fert & alteram nigram qua lanseperficiutur, Quod
autempenemqu!damappellant;branchiisfimile;cerrusfolaproducit:ca
num mucofumqnnuxcofumcpeubitali longitudine;pendensceu uillus li

teiprolixus»Nafcituridecortice;noeefurculo»Vnglansnecegema; Sed
a latetefuperio^nodo^» Aruero (afficcrtexidnigricaspufillumqigignit
ideihuncin Macedonesquaternagenera faciunc,
11103 diftinguerefolent.

Veriquercum;quseglandiduIceproducit.Aefculum:qu3eamara, Fagu
quxrotundam.Cerrum quaaliifterilem dicunt. Aliifruduuiciatuadeo
fecre;uteumanimaliumnullummanderepoilit;pra:terc|fues;cVhos:cu
aliamnullamhabent t Magnac|expartecaputtentari Maceriesqucc|ittv ;

proba ; & iaborata quidem omninoinutihs Rumpitur. n 6C cadit; rudis

,

autem melior: obidficeaucuntur. Improbaetad cremandum: &adcar/

bonem faciendum.Quippecum carbo eius omnino inutilis; quod tranfiV
prarterquam incefariisorTicinis Hfs enim utilicr caeteris;
liat;icintilletque t

hichabetur, Quodcnimflatudefinenteprotinus extinguatur paucus ab

fumi poteft. Salficorticis maceriesad axes; fimiliacj; tantum commoda e.
Roboris genera hsecaflignant.Sedcseferarum pauciora fane ad notant.
Partemquefereplurimammaremac foerainam difcernunt; ut indicaui/
mus:pra2terquam inpaucis:inter quse dc pinus habita eft. Pinorum enirh
aliam urbanam. Aliam filueftrern affignant. Silueftris binum flatuunt ge
nus. Quorumalterum ideam alterum maritimam : uocant, Harum
:
!

rectior: celfior : materiaeqi craflior ;idea Folio tenuiori ; imbecilliori

que Matirima : &corCice;leuiori<: utiliqueadeoria : 'quod alteri minus
Nuxmaritima2rotunda;breuiquedehifcens Idese oblongicr: uiridif rmV
.
 e

nufquehifcens ; tanquam filueftricr; Iignumtmarfam^ualidius Nzm

easquoqueterrenorum differentias fummi pareft;haudeniminccgnita;
iuntuluscaufa:idearamoiiorcrafTiorc|(tat; utretulimus. haxpicem Ad
ipia oio copiofius praebet Pixnigrior; dulcior ; tcnuior cdcratucf gracior
f.£ntitur;dumcrudacftDecocl:auerodeterioreuaditqucniammu]tumha
bcat le^ Sed quae ifti nominibus propriis diftingut Alii mare;fceminaC]i
diuiderefolenuMacedones uero etiam genus quoddam pini fterilemdi'
cunt;& marem breuiorem folioque duriorem ; fceminam prcccricv
;

rem foliis pinguem mollem procliuioremque Maril/gnum circum

i
; ;

cincla medulla du^; & open fabriii uerfuale, Focminae traclatu omnino fa
ciie;^tcpmollius t Quodquidemoium feremarium ; fcemina^cj publica
difTcrcmia eft : ut catfcres materiaeafleuerant. Quippe omnium mas fe/ m
curi breuior : & contortior ; operic| dirTicilicr eft t Colcrecjnigrior Fccmia
p rocerioratcjfacilicr.Nam&quodxgidemappellant; pinus fceminagi'
goit.Idauteftcoreius.Ratioquodrrinuspincfa.-minuicf tedamingeres
^ieuior;curfucJuenap:probicrcft.Fitinarbcribusmagms;cumprcftra
txpartecandidaj&circinateputruerint^His^n.detradis^medularreliclae
fecu isadigimr.£ftdecoloromnino;nerucc]itenuicopscT:a:cuamideite-'
danificumappelhnt.Quodueropinisfubna{citur;colcrctedarubidius»
Maribus potiuskft;odoiisgrauiflimi;ncctedam redoles;necflagras; fed
abignediiiiliensjgiturgen^
fiiueitufqimare^&fccmi^
riem;necurbanapinumappellant;fedpicea*Etenimcandicecuidentiore
efle picea- ut pote qui gvd tiiitatenon careat; & operibus ipf a materiej inep
ram Nam pini matenes; & craflior & kuior:dC excelf ior eft Folia quoqi
, :

pinummultapinguiaalta:ficxac|habere*Piceaaurerconferaipfa5 pauca
lqualidiorahorrenuorac|,Piceam'itemeuidentiore,Pauca»n,atC|amara;
utetiam conifera:.Pinoautemcopiofarn;boniqueodcris Nafciturpicea
an archadia ; pauca ; f ed circa eiium agrum : m ui ta , Igitur in genere toto; di ->

icrepareuidetur.Piccaueroeaquoqueratioediftareapmouidetur; quod
pipguior;foliotenuior;magnitudineminor;'eredsc|minusaiTurgit.Pr£e
tetea quod conum minorem: horridicremcjj nucleum refina rofidicrcm f
rat + Ambabusfoliacapillata;^materiescandidiorfimilicrc|abieti;atque
sntotumminus pinofa Magnam &hancad pinum oirTerentiam habet;
Pmum enim aduftisradicibus;nunquaregerminare;Piceam rcgermin2re
quidam affirmant; ut in lefbo accidit incenf o montepfrrheo ;quipiceis fca
Morbum pinis accidcre talem idei incolac narrantXum ncn folum ccr
tet* ;

fedetiam parsexterna caudicisintedam tranfiuerintuncftrangulariquo/

dimmodo Qnodfpontearboris
. largiflima; quoad ;quis conieclarepef
l it« Tedaenim totum efficitur. Ergchsecpini prcpria efFecf/o eft Abies;
cmadam mafcula ; cjuaedarn fcemina eft Diflant inter fe- toliis Mari,
enim acutiora: magifquepungentia: fiexaquemagis. Quampbrcm afpc
clucrifpiortotaarbor uidetur» Quin dc materiadifYecunt . Nam focmi/
nx cadidior; mollior : operibufquefacilior ; atque totuscaudexprocericr
Mari aucem uariatior; lationduricr» Meduilareferticr Atque intotum
af pectu deterior* Nuci maris paucinuclcipartepriorein {ut* F ccminar nul
hoinnino ; ut macedonesreferunt.FoIiuinpinatumratcfinanguftius ten
dcns;uttotafpeciesconcameratumfaneimmitetur,Simik<f poufiimocya
this boeto^appeat:dHu adeo^jurnecniu^
focmadccorae;cjppegerminatioqda peculiarisnuVjSteraliaSagit; uti etuii
inus folaq? ordine icruat Eft magnitudie excejfa logecf pino^pcenor* Diikt
ctiam ligno: non paulum* Nam abietineruof um :moic lcuccf ,Pjno autem
tedaccum ponderofum atcjcarncfius* Nodi piures pino {td duricres abieti
Quin & reiiquis omnibus fere duriores quacj mollius lignum eft, A d j um
manodidelitfimi{olidiHimi:patentiore^
ximi;&maxiefuignrispinocpcj;abietihetutpinusaegidimagis ; ita abiens
album dictu luffon: ueluti xgidi re{pondes;nifi quodidhet aibum Aegis }

uerogratius colorata eft:quonia tedamgerit. Spiflum hoc cVcandidu: j ul

ch^cjjexarboribusiam uetuftioribusgignitur, Sed frugiinuentura^uile
copiofum. Faciutexeotabcllaspicl:orias;atc^codicillosplures;lauticrefc|
& matedx tSftantiores Arcadcs ambo aegide uocitat tapini cj abietis cV co ;

pio{iorem eflcabietisuolunt; fed meliore pini Abietis.n, totam ccmcda

.

leuem, Spiflamc| pini uero exigua^&crifpiorem robuftiorem i totumcj mc

liorein Sed hi nomine intrefc diflentire uidentur. Abies ucro difTerentiis il
.

lis a pino diftinguitiac etiacircum auclione;f iue agnaticne: qmm f uperiuf

dixjmus.Sciilimanullaspenitusdiftcrentiashabet ; {ed fereequi paratur

abieti.Simpkxgencree;erecl:a;leuis;enodis;crafl'itudinc;alutudjntcpac]>
iis f ermc abieti. Quin U caeteta non ab f imi:is eft; lignum colcratum ;roL u
ftam;neraatum9cortexleuis:foiiucraJ[!umbifidum:oblongius;cJpirc^
cxtrcmoaculeatu.Radices^necmultae^necaltaedefcedentcs.Frudusleuis
glandeus incalice echinata :placida;tamen; & Ieui ncn if pida; utcaftane£;
ntlistamenillidakedine;atcffacco,Na{cituretja5mcntibuscadidama
(i* t

teria^quajadmult^putilis:^ n. adcarpentakcTos: fubfellia: mehfasna/

uigiacf Capeftris nigra: & adhaec minus utilis Fru&um tn fimilem fer ut
t ,

Taxus quoqi genef f implex:procera;auctu in {ignisjfimilifcp abieti;nifi o>

non pariter excelfa rnagifcpaliis finuaca cft.Folio quccj abieti {imilis;fed pt
guior; molioriqj ligno; Quae in arcadia na{citur:nigrc: autpunico ccnftat.
Qu s aute ia ida jflauo: & cedro fimili; pp quod uendetes fraudare dicurur
tanquam cedrum uenundent.Totum enim ccr efie;ccrticedetracl:o,Ccrti
cemfimilern cedrohabcre;tum fabncia;tumcolcre. Radiccsbreucs: gra^
cilcs:perfummamcpccfpitum Rara h#c circa idam * Atinmaccdonia
.

arcadiac| ; ucl fr uCtu abuii ,p fcrr e ; rotudu ; faba paulo maicre ; colof tuffi
 tadumoiiem, Aiuntquodfiiumcntafblia ccmcderintj emeriuntur i Si
ruminantia:nihilpaeiuntur; fru&us cVabaliqiubushcminibus mandi>
tur;luauif c| efbatejn noxius. Eft &
oftris f pecies f implex;c|n6 nulli cftna
uocantj tam corporejgcorticefcifTimae uicina;foliopiri j praeter quodid
cj
muitooblongius:inc^acutumdepreflius;atc|mams;neruomuitiplicide
medioconftans.Reliquisatrectisinmodumcoftarumuumprclixiustu
crafliusporre&isjitemperneruosrugatum ; &ambituieuiter ierratum.

Mataiesdura;decolor;exalbida;fruciuspu(iliUscblcnguscrdcofirriiljs
coiorefliuus radices f ublimes, Aquasjcoualefcj arbc r haec geftit Dcix u
; ;

minime idonea tradunt. Quippe mcrtif eiam cfic ; pai tus quacul
inf errj
&
quefuent;dirTicilesreddere,Tilia;qua:damma5:qua:damfamina.d}flie
interiejtumateriae: tam tpiiusccrpcrisforma Ft c.uodakcra fiLCtijeia
aitera fterUis. Nam materiesmari;dura:fiaua; ncdoiicr fpincficrqj ; fay
minxcandidicr;^cortexmaricrafiior,Detraclufc|infiexibihsprcptcr c!u
riciameft;fccminaecandidiorfiexibiliorc|jexquocunasfaciunt, Itemfce^
mina:odoranorȣtmasfterilisnulloc|f]oree;icemina: dc flcrem; cVfruv
cT:umgignit,Floscaiycu]aintecluspraeterfoljipediculu;amentumc|futu
rum jpediculo altero annexus; uiridis :dum calicula eft dcte&us autem
m
Ieuiterflauus.fioret;cumurbanis«Frucl:usoblongiuscrbiculatusmagni
rudinefabasjfimilishederaeacino.Quinisangulisjuelutineruisemincnti
bus:in quae acutum jcum fef e contrahentibus;partituf ;qui fcilicet maiui'
cuiuseft:minutiufculusautemcofufiorconftat»Cu3iilemaiufculusfca^
bitur: paruula qusedamjac pratenuia f emina.quata atripftcis; cmmit; fo>
lium & cortexdulcia:f uauiacj;folium fcrma hederacum mifi qucdin am
gulum acutionem rotundatur* Etqqiuxta pedicdum curuatius: tamc de
medioinacuttuscoaclum prastendit iecpprolixmsprotrahitcriipum incr
bemleuiteratcjferatum*Medulamexiguammaiej?iescontinet;necn,uito
teliquo molioremcorpore : na &reliquumligni mole eft aceris utretuii j

mus;aliibinaaiiirernageneraftatuunt t Vnumqucdcommunigerjensno
minc acere uocant Seeundum caprinum Tertium lechrctariam uidelicet
utftagiritaediftinguerefolent, Caprinusueroabacerediftat Quodaceri.

candida:atc|neruata;caprinoautemflauacifpac|. Amplaambabus. Pia

tanoinfindedo fimi!is v Venisenim inlongumfluctuat; fedgracilicr maci
(

lentiormolionlcngicr. Omniaeiusfiflain acutum comprefla abfindun

tur,Necitafemififla:fed fumu potiuspraefifTamultineruiaminusft';
qg
iua magnitudine effe debeant. Ccrtice paulo fcabriori cj tilia ueftitur f ubli
uidocraflofpiftioricjpiceain fleclicycontumaci. Radicespaucas: &fdbli
mes; crifpafcf feremagnaex parte;tam flaua:quamcancida jgerit* Rigu/
is potirTimo nafcitur: ut idei uolunt InuentueJ rara t ft. Def lcre nafci aiuc
.

tjudlum haud ualde oblongum ; & paliuro f imilem Veruj ob longicrera

,

aflignant, At uero olimpi incolxcaprinum montanam potius efie uolut,

Acerem
 Ace&emplanjs ct!amna(ci;atc|nafcentem in monteflauam grate colcrata
& f oiidam eik:qua ad cpera lauriora utuntur, Cam t eilrcm uo
crifpiam;
to eandida: rariorem corpore; minufcj crifpam i g non nulli ga' licam : non
aceremuocant.Marifcjmateriem criipiore efTe;atq;contcrta\ Etplanis ea
potius nalci igerminarecf maturius Duo & fraxina genera ; cjur^ altep? ex
celfumproce^c|eiT:.Lignumcandidu3crafiiueniu3jneruatum;mcliius;
enodius:crifpiu(cj;habens.Altej^humiiius:minusaudtlc;fcabiius;cIu^
riusrflauius.Fchaiaurinis;launlatifoiia:jimiiiia;in3ucliustncoa(fra: &
ambitu leuiter f errata: ac fubfidentia. Kamuius totus: que foliurh, unum
putauzrisjqrn fimul cuctafoiia ferat.-fingularipediculo ; cVfingulisfcliis
coniuguim{uelutipergentcula;pendennbus;conftat» Ampiointeruallo
coniug itionib us diftincltis f imiliter atcj inferbo Sun t aliis breuiora mter^
; .

nodiucoiugationefcjpauciores .Aliis ut puta;candidisloga: piur^fcj. £t

fingrafoliaobiogiora:agun:iora:cojofcjpcracea:corticeleuiip^i3o:ter;ui
colorcp rubro itegit; radicib cf bris crafiis : f u blim ibqj adhef t. Frucluiaei
:

hachere exiftimat. A tcp et flcre csrere.Fet t tn i filicj fruClu minutu

nifii

nucismoio:q!isamygdala2 + guftufubamaj>!*FertcVaiiac]da; ueluumuf

tos;que idmo^ laurus, Vei^ magis aftringetia guftum Singulaq?per fe \ m
orbem circumaeta :
platani piloj^f pecte, Horum alia circa fructu : aiia n u\
to f emota exeunt. Quin & implicamina quasdam ecdem modo naf cmur*
Leuis illa locis pof iffimo concauis madidifq? emigrat, Scabra ficcis: atqjf a/
xoCis* Qnfdamalcerafraxinu^ Aiteraj bubulam fraxinum uccant, Vide
licetmacedones, [yiaiorc^rariorcorporebubulaeft, Obid min^scrifpa.
JEftenimomnecampeftreieue.Montanum autemomne:fcabrum.Q^ae
montibusnafciturcoloratadeuis^robuftadentacie.Qiisempianis^deco^
lor;raricorpore:fcabracpailurgit, Ad fumma$:arbcres ferecmnes; qvx
tamorib:c|plani^sedepuen!ut,Motecolorata2uaidecaa^'da!9afturgutJut
fciftim3ulmus;fliqua:qj. Pianoatr3riorescorpe:palidiores;detericrefq!,
Preterq pyrus: cV fraxinus: ut olympi incolac uolunr. Hse naqs in planis cu
fru&u tu mat eria: pra:ftat:qppem3
unt, Planis aur ieuiores; fructuq? diuciore$ :carnof icreqjfcrunt. Veru ma
<7nitudinecampeftresfemperexcellunt,Ccrnus:quardammafcula; oua^
damfcemina:quamcVfocminicornumuocant t Habetfoliumamygdala:;
nifi quod pinguius: craftiu fc^. Corticem neruofum: & tenuem:caudicem
nonnimiscraflum.Cxteru^foeminauirgasparuasjficutamerina: fuola/
tere profert: & fructicofior eft. Nodos ambar: per inde ac amerina: tum ge
minatos:tuminuicemcongruoshahent, Materiesmarisexccrs : tctaque
folida:cornibusfpifitate:fitmitatecpfimilis» FccminaeueromeduJlamco
tinet: &mollioreft» Atquecauatunobidaduenabulorum ufum inutf/
lis, Marislongitudoduodenorum maximecubitcrum:quantauenabulo
tum macedonicoi^longifljmo^e\Caudex.n« totusnulla excelletia extat.
 ;

Qui idamtroianam nicolunt:marem forilcrn dfcufitjformmsm Kute^fiu

cliuofam^Nucleumfru&usoliuadimilem habet:Guftudukis; cdoratucg
gratusflosole«;&floretfrucl:ificat^eodemodojut{ingulafipediculcjpiu
ra profoat.Temporequoqifermeconueniunt, Atmacedones ambasftu
ctificare arTirmant,. Sed fcemina: f ructum inguftabilem efie, Radices autcj
modoamerinarumhabere ualidas & nulli pernkiei obnoxias* Nafcituret
in humidis locis nectantuminficdsjprouenit feminse; atque auulfione,
Cedrdm quidam binamefieaftirmant. Alteramiycram Aiterapunicam .

Alii fimpiicem dicunt: fciiicet qui idam incolunt: eftiuniperonon abfimi

lisif ed folio maximediftat,QHippe cedtodurum acutu^ fpmofucjniunipe

ro mollius, ExceifiorqjJunipusnafciuidet', Caete^aliinominibminime

diuidut;f ed ambas ccdros appellat. Ced^ tn.cn addirionejced^ acutu nun
cupat, Ambaenodofas alofae; & matetias tortuofae: uel potuisiunipcro par/
ua; f piflac| materies; breuiqi putrefcens;cu cefa f uent»Cedro maxima exp
te corde referta ; dc putredinenullafcnties frufrus cedro odoratus; pulcher
}

guftatuc| fuauis, luniperocsetera quidem fimilisfed niger : guftuqj.aftrin

gens ; ut praenimia aeerbitate prope inguftabilis f it Durat in annum Tum ,

cu^ alterf ubnatus fueritrpraecedensdecidit, At ut arcades uolutfructus {i

mul retinetternosadeftanniproxime exactinondum maturum cVtertii an
teprasientemiarnmaturum ;atqiguftabilem;&terrium nouumipfumde
monftrant;Satyrusambasfine florefibirufticosattulifIeinquit;corticecu
prefto f imiles uidebantur :uerum f eabriori, Radices rarse copore ambabus
atc| perfummatellurisdifperfae* Nafcaeturfaxofis;&frigidislocis; &folu
eiufmodiquerunt* Mefpiiitriagiiraanthedo;itatanea;galJica;utideid!ui
dereconfueuere Fertfatana fructum gtandiorem;c£didicrem:foluticre3
lignumc|mtusmolliushabentem, Reliqua2minorem:fedodcrepra:{tan
tiorem; magifqsguftuaftringentem: itautferuaridiutiuspoflit, LiVnum
quoqihisfpifTius: flauiufqi» Cseteraautemfimile» FJof amygdalae omni>
bus, Verum nonrurTus:ut illi:fedpropeuiridis, MagnitudinearborilTa
excellit tgyroque comatur* Folium magna ex parte infiffum ; quae uel api/
um; parte poftrema imitantur: ampliorefigura Quodqueprcmifium
ner uo f um ; apio ten uius: ob longius : totumque circumtunf um eft Et pe/
,

diculotenunaclongodependet Antequamdecidat uehementer rubet.

Radicenumerofa;altaque:arboscoherettObiddiuturna;cVinexftepabu
lis eft ; lignum quoque piflum :f olidum ; nullam f entiens pucredinem ha
f
bet, Naf citur & f emine: & auulfione Morbus earum : ut f enef centes uer/
, .

mibus erodantur Vermes ifti grandes; & alii quam qui in reliquis cernun
,

turarboribus, Sorborumduogenera dscunt; fecminam f rudtif eram t &

mafculamfterilem» CaeterumfruclibusdirTerunt, Quodaliae orbicula/
tum' Aliae ouatum ferant, Diftant & f uceis, Na$ omni quafi exparte oc.o/
ratiores^dulciorefqueorbiculatifentiutur^Ouatifacpenumeroacidi.vmi''
 nufqucodoratt. FoIiumambabustotumtoxium:proIixo:ncruaceoque
Pediculo conftans. Singulaueroinuerfumcondita; mcdoalae latenbus
cxeunt:tanquam exomnibusunum cxultenadneruum u(<|lacjniatum ,
Verum inter f e ampliuf culo: fingula diftant Decidunt non paulatim : f ed
.

limul tota iila alata faeies.Suntin uctuftioribus: breuioribu{c|pauaora.

Omnibusin poftremopediculijfoliumimparprominet ; uteuamcun&a
numeroimpariabloluant.Figuralaurum tenuifoliam imitamur, Veru3
ambitu f errata : breuioraque iunt: ncc inextrem um acutum m ucrcnata; f$
in rotundius orbiculata . Flos racematim f ingulari peciolo : e multis minu/
tis: & candidis conftans.Fructus quo^cu^ large f ructif icatur;racemi mo/
doaceruatusproducitur.Quippemultaeidemcoherentpeciolo;j*tautfa/
ui quodammodo {peciem gerat.Eroditura uermibusfupcr arborem;cru/
dusadhuc: magisquammefpilataipyracj. Quamuishicmaxime omni/
um (it acerbus.fpf a quocp arbor uermibus obnoxia eft. Atcp ita fenefcens
cxarefcit,EtuermiseiuspecuIiaris;rufFus:pilofus.Nouaaclmodumfru/
Et enitn trima continuo parit. Autumno cumfolium anmif erit:
dtif icat.

protinusamentaceumgeritpeciolum:pinguem:acturgtdu:quafiia3par/
turiat. Gcrminaitatfhyemeperdurat. Aculcistamforbas; quam mcfpi
luscaret.Corticeleuipinguiufculo, Coloreadflauualbicante. Nouaeuc
ftiuntur Annof x autem f cabro : nigroc| f Praeftat haec arbos magnitudinc
rectitudinecj. Comacocinnaornatur. Quippemagnafermcexparteinu/
cis pineae f igura:fuo uertice: capit;nifi aliquid impediar
. Materies folida

fpilIa;coIorata:ualida.Radiceshaudmultas:necaltedefcendentes.Val^
das tm&crafras: &incoruptibi!esagit. Nafcit'rad<cc:auulfione;femine.
Solum geHdum: atc|humec"him querit: quo ti & f i uiuatior: aboletiq? c6%
cumacior: tamen montibus etiam nafcitur . Arbor naturapecularis cera/
fus e; trugnitudine excelles. Qyippe: quas ad uiginti quatuor cubita cref^
;catrecta:admodumcraf!a;ut &ad bicubitalemambitu$ eradicccompkv
at. Folium mef pili: (cd admodum durum latiuf q ut e loginquo arbos co/
lorc fit manifefta . Corticis leuitate : colore ; craflitudineque filiae fimiV
lis.Quiproptercunasexeoconficiunt^ficutetiajecorticibustiJix.Hicne.
qucreclo meatuafcendit; necpgyropanterobducit; fed mucronatim am/
bit:ab in£eriusf urfum uer(usfe ad minufc|contrahens: queadmoduj fo/
lio^ difcretio Cumcjdefquamatur:hoceodemmododecorticatur;ahcv
,

quin prxfcindit^nec pars aliqua eodc filodetrahi poteft Qtiin & per craf/
,

modo f olii f cinditur. Reliquumque durare; arbo/

fitudincm : praetenuis
rcmquctueri poteft.Simili modo ambiendo. Reliquoautem corticeabla
ro humor tunc quoque defluit & cum externa tunica tantum detracta f it
:

reliqua pituitaceoquodahumorenigrefcit: rurfufqueanno fecundor alia

uicc illius f ubnafcitur: uerumtenuior. Materies tn neruo ccrtici f uo f imv
lis f c in anfra&u conuoluenti. Virgae quoque codc modo illico enaf cu tur
"^T " ^; D
1

" -
ii
 :

Ramiscrefentibus cuenit;utalii deorfum aflidue pereant;alii furfum uer

inerefcant; omnino arbos minus eft; f ed multo enodior quam popuius
f us

Radicemultiplci perquam{umma;{ednoncrafia;jnnititur;&conuoiutio
eadem radicis: &corticisradicem tegentis efbfios cadiduspyro:& mef riio
proximus;&paruulisflonbusconftans:formafauaceus;fru(flusrubet;fi'
gura iouis flamse perf imilis;magnitudinef abae: uerum iouis fiammsenude
us durus ceraf o autej mollts: nafcitur ubi talia Iplarmr u bi amnes & rigua
:

fambucusquoqueiuxtaaquampotiflimum:locisque umbrofis emicat ;

Caeterum cVin minus eiufmodi folonafcf non recufateft frucl:icofauirgis,
?

Quseanniculsedonecfofia decidatrin Iong?t d nem crefcunt. Tum in craf/

fiiudinem f ediftenduntmirgis excelf io non nimis magna ,Sed f ena ax> m
me cubita caudici craflitudomodogalea%Cortexleuis;tenuisfpiflus , iVla
feriesfungofa;&ficcataleuisMedullapra:molliconftans;utuirgaetct^co
cauentur + Quamobremexhisbaculosfaciuntprseleues*Siccataualidaefl:;
difquamata d fitt difquamatur fua fponte cum ex>
6t in ofTenfa aquis: etia

Radicesper fummaj cefpitum;non multas:necgrandes: agitfoli

aruerit .
um quodparticulatim exeat:molle ;atqueoblongum;ficutlauro latifoliaz
Verum maiuslatiusrotondiufquedemedicfubtufque exrermo inacutu^
comprefliusambitu ferratum totu at circaunum pechcuium :craflum :nec
uofumque:tanquaramulusconflat;&foIiorum:aliahinc;aIiaindejgeni/
culatim.conuingatimqueadherent;acinterfe(efpatio diftant Vnumque,

exit in cacuuien fubrufTa admodum folia;fungofaquefunt:defluit id rotu

{ imul ; &hinc unum f oliumtotum efle ratione putaueris Rami qucque
,

nouelli quedam adgeniculorum fpecie^ habent:flos candidus:e minutis

permultiseandidisconftans;(peciefauifuper fifluras pediculi .Redcletli
riumgrautterenim fructum uerononfecusfingulo pediculo craflo anne ;

xumtacematumproferttHicmaturefcens nigrefcit maturus omphaceus

eft:magnitudineeruo;pauiomaiorhumoreafpecl:uuinaceuscVinternaui
(ufeflemaceacontinet:f alixquoque aquatica &multigena eft« Nam alia ni
gra di6ta;quod cortice nigro;autpuniceo tegatur :aliacandida qucd candi
do Virgaspulchriores: &adtcxendum comodiores:nigra prcfert; candida
(pifliores eft tam nigraequam candidse :genus quoddam paruum & in cre
j

mento in excelf um orbatum ficut uel in caeterisarboribus idem inteliigipo

teft:utincedro;&palma* Hccarcadesnonfalicermfedhellkam uocant
exiftimantque:ut retulimus: fruclum fcecundum eam parere . Sunt &ul
mi genera duo;alterum monti ulmus;alterum ulmus uocitatum intercft;
quodulmusfrufticofioreft:motiulmusauctiorfoliumindiuiduum ;leui
rer crrcumf era tum oblongius qua pyro ; f cabrum non ieue : prcftat haec d r
;

bos:6^amplitudine;cValritudine:Non'crebracitcaidam:fedrafarrcuenic
Amat r/gua Materiesflaua:robufta neruata;deformis .Quippe totacor
eftrutunturea ;uel adlautiores fores;&.uiridis cefiufacilis;ficca dirTicilL
;
 efl . Sterilisdeniqueputatur Gummam in pctiolfs gfgnit Etanimalia
quaedam culicea:&amentapeculiariagerit Aucumrjo multaminuta nu
!
.

gra. Cseteris uero temponbus:quid ferat minus animaduetf um eft i Pc

puIusalba^nigiaqueJuniformeshabentur^CorporeamLareredtcScdex/
cei(ior:lcuiorqucnigra,Figurafoiiorumiimiiis.£tJjgriumcumceditur;
albcdinefimilceil:,Vtranquencrloremqu*damhabcreex!ltimant« A\pu
na populo albae non ab iimiliscA Cum magmtudine: tum uerc qucd ra/
misalbicantibusfpargitur^FoIioheder^SedpartealterafinanpulcAJ/
tera:oblongo:i3queanguiumexeunteacutum . Colorepnrtcreiupina:
pronaqucfermcfimili,Pcdiculoprolixo:tenui .ueannexc^Quamcbrcm
non erecto. Sed in flexo . Cortice af periori quam popuius aiba, Scabriori/
que^utpyrusfilueftris.Alnusquoqucfterilis^^unigenaeflnatura.Coc
porere&o.Ligno molIi.Medullaque molii. Vt uirgsegracihcres tctse con
cauentur* Foliopinijmfiquodampliori Neruoficrique:ccruccfcabro:
rurToqueintus* Quadecaufacoriatingit. Radicefumma: nec maiore
quamlaurus* Nifcitur inaquof is, Aiionullopacto, Betullafclic caiia:
didtasconditur. Prasterquam quod paulo anguftiori Corticeautem uerfi/ ,

colore.Et maturise leui. Non nif iad baculos utili. Coiytea folioialici uici/
nacfl.R»amofa:foliofaqueJntotumampla,Fruc1:Liminfiliquaficuti ie>
guminagignit* Eaquclata;nonangufta . Semeninclufumparuulum,
Nonmagnumtdurummodice, Nonnimis:necabun ie. Promagnitudi/ v

nefua fruclificat. Sed quefrucTum in filiquis ferant:rara inuentu, Quip/

peinterafbores:paucahuiu(modihabentur Nuxauellana: &enim hsec
t
»

quoquenaturafilueftriseft. Quoniamfilueflris^nullo . Aut non-mul/

to deterius.Quimurbanaifructif icet. Ethyemesquacunqueperpetipof
fit* Montibufquemagnaexparteproueniat. Etquidem fcecundfflima:

temporia ubertate. Ad haec quod non caudicof a Sed fructicofa Virgis f i/

. ,

nealisenodibus. Verumbreuibus.Craflifquenon nulIisalTurgit Cxtc .

rum&manfuefcerepotefl:. Dirterttamcn. Qnodfructum melicrem»

Foliumqueampliushabeatcircum ferratutrT, Folium ambabusfimilli/
mum alno. Scd latius. Atque arbos ipfa am plicr f cecundior aflidue reddi
tur:uirgisprascifis. Amba: binogenereconftant Quadam cnim rotun/
damV Quxdamob longam nucem largiuntur Sed urbanarum fruchis
candidior eft, Locis aquofis potiffimo f ructificat mdius . Silueftres tran/
flatsemanfuefcunt^Corticemfummumhabenttenuem.Ptnguemnnacu
lis albidis.Peculiariter uariatum Materies admodum lenta, Vt prargraci^

lesuirgsedefquamatae^CraflaederafaTenouentur Habentmedullam te/ ,

nuem Flauam:quaconcauantur . PecuiiarehisiuluscaJlocompactus:

utretulimus.TerebinthorumaliamafcuIa. Aliafcemina, Mafculafterf/
liseflob idfexuimartsadoptatur, Fceminarum. Aliafrudtum protinus
f urlum promic magnitudine lentis. Qui concoqm' nequit. Alia uiridem
4

Diii
editumruftum ;poft nodum tingit i & cum uita» maturefcentem nfgtum
nouulimofacit; magnitudinefaba£;refinofum &fulfur#fum, Circaidam
&m3cedoniam breuis^fru&icofacontortaque nafcitur; ataputdamafcum
fyrisc magna:copiof a decoraque. Montem enfm quendam terebintus ref er
tum utniialiudhabeat.R eferuntmateries eilenta ,Radicesualidasin pro !

fundo tatque in totum incorrupta hajc arbos habetunflos oleas: uerum ccv
loreruffec: foliacirca unum pediculiim ;pleraque fpecie laurinorum cort
mgatim quenadmodum orbo Quodque parte poftrema acuminct Im
i , ,

parexit. Verum minusangulataquamforbo: ambituquelaurino (imilio>

ra: & pinguia:cum uniuerf ofruciufer t & ad nucis fimilitudinem quardaj ;

concaua :ut ulmius:quibbeftiolac:tanquamculicesinnafcuntur :fitinhis

refinofum quidlentumque;fedrefinatamennon hinc legitur:fed aligno
frudusrefina2Copiamnonmitiit;fedmanibustantumadheret ; &fi ncn

lauetur: poftquam colleetus eft:interfecoherefcit:cum ueroiauatur : ean

didusprobequematurus fupernatat.Nigerfubfidit* Buxus magnitudine
non excellit;foliomyrtofimilis.Nafciturlocisa]gentibus : atque afperis,
Qufppacyterataliseflquaplurimaprouenit^Olympus quoque macedo
nicus frigidus eft, Nam dtiti eo gignitur Quaqtiam non magna, Maxima
;

autej pulcherimaque in cyrena eft Procera enim craflitudineque; cstcris 15

,

ge praeftantior Crategus quam aliicrategonem uocant:folio Mefpilse;pro

miflo f cilicet eft, Verum maioti;latiori:oblogiorique:necferato;quemad
modumillafit, Haecnecadmodummagna:nequecraffa.Materieseiuerfi
colonualida : fiaua:cortexleuis,Mefpilofimilis, Radix fingularisacla in
profundum, Magnaexpartefru&usrotundus;quimatureicens ficcatur:
nigt efcitque guftu: & f ucco : mef pilaceus, Qua propter ueluti f f lueftris me
fpilusapatucrit;eftfpeciefimplex :&fineullom'fcrimine .Ilex foliorobo
riseft, Verumittinori;acuIeatcque,Cortice leuicri quam robun Arbcrip
famagnaaflurgit:modoroboris:filocum;folumqueadipifcatur idcneuj
Materiesfpifla:robuftaquealtaadmodum;atquemultiplex;frudtusgIan
dofus; fedglansipfapufilla eft , Veterem nouusoccupat Namfero ma/
turefcit,Quamobrcm bifera haeca non nullis exiftimata eft:fertpractergla
dem:granum quoddam punkeum : & uifcum:atque hyphear habet. Qpa
propterutfrudtusquaternoshabeat nonnunquamcontingit bfnos propri
os : binofque alienos;'uifci fcilicet: atque hyphearis ;f erta feptentncne uif>
cum:a merediehyphear, Simililacem arcades uocant arbcrem \\ici fimile3
foliotamennonaculeato:feumolliori;profandicridifferetiiiquepluribus
diftinguendum', Necmateriac:utillafolida: {pififaque:fedfoluta : molliqj
Jnopere Quodiphellodrynidem arcades nuncupant ; natura huiufmcdi
eftf ,Simpliciquiclcm rationeinterillicem cVrobnrhancefle putaucris : &
quidamfceminamilicem efle putarunt,Ideoqueubiilex non prcueninhac
ad plauftra fimiliaque utuntur opera:ut lacedemoni ; & elii Dores quidc^
uel agreftemeamappellant* Eftmollior acfolutior. Ilfcedurioriacfpifii.
orquercu.Colorelignidecorticati.Candidiori^
fimilis ambabus
, Verum maion quam ilex Minori quam quercus Et .

frudumpromagnitudine^Minoremquamilexhabetnonhocthe Maio .

remquam quercus.Fructum iiicis:huiufque.Non nulliacylum uocant.

Roborisautemglandem.EftcVmeduliamanifeftiorquamikx Phello/
drinaaturahuiufmodieft. Arbutus,qua:pomum cibo idoneum ferat.
Magnkudincnonnimiumprarftat. Corticem tenuem. Tamaraci fimilej
habet Fblium inter ilicem & laurum . Florct menf e iulio. Florcs f ingula/
.

riappendicepartepoftremaracemati coherent. Specie quifque myrto ob

longo fimilis. Et magnitudine tantus Non foliatus Conca uus tanquam
.

ouum excuIptumoreaperto.Cumautemdefloruerit, Ketinaculumper

foratur.C^Hodquederloruerittenueficutuerticilliscirca fufu. Vei carnius
doricus cxtare apparet. Fruclusannointegromaturefcit. Vtfimul hunc
haberi. Atquc altcrum fiorc fponderi contingat. Potulaca quoque f olio ar
buto f imilis c. Magnitudine no nimiuj
prarftans* Ccrtice albo circurumpi
(olito.FruChim arbuto fimilem parit.Prunushisfohofimilis , Corpore
parua jpeculiare inhac.Frucrum lanugine papo ducla : pcrit x Ad enim dc
nulia aliaarborc accepimus. Harc regionibus: Iccif que pJunbus aflignan/
tur communia. Quscda uerc*propria docis certis redduntur Vt fuber ar*
,

bor pyrrhcni f amiliaris caudicof a. Parumque ramigera. Admodum ta>

men procera. Audtuque infignis Ligno robufta
. Cortice unice craflo : dif /
rumpiquefolito. Quemadmodum picese uerum fragmentisgrandieri/
bus«FoliofraxinicrafIo;ob3ongiori.Nondcciduo:fedperpetuo.Fruclu
glandof um aflidue fert. A quifolise fimilem Detrahunt corticcm : uniuer
fumque diuidendum cenfet . Alioquin arbcrem deteriorem effici uolunt
Rurfumuerointratriennumrepletur Colutea qucqueliparaepropria
traditunarbosmagnitudine prarftans. Frudtuminfiliquaferens. .Ma-'
gnitudine lentis,Qui oues mirum in modum pinguefacit. Nafcitur f emi
ne 6cfimo praecipue oulilo.Tempus f erendi:cum arcl:urus occidit.Seren/
j

dum femineprarmadefadro Cum iam in aquapullulare tneseperit Ha^

bet f olium non ab fimile fcenogrseco. Germinat primo uni caulis. Trien/
nio maxime. Qiyo quidem tcmpore baculosdecidunt. Tunc enim preftan
tiores cffe uidentur. E t f i ita quis decurtauerit: mox arbor emcrietur Ha> .

udemmlatereplantigeraconftat. Spargiturdeindeinramos quartoque :

annoarborefcit.Arborcircaidaprouenicns: quam colyeeam uccan :ge/

nus aliud eft fructicofum Ramof um ; alofum Inuentu rarum : non cre/
brum.FoIiolaurinoflaurilaclifoliae.SedrotundiorirampIionque.Vtuei
ulmeofimileappareat: ob longiustamen .Colcrepartealtera herbido.
Tergoautemalbudo:'neruofoque. Tum ibidem nruulis praetenuibus:
f ibrifcji: tuminter eas propagines;quidem medio callo : incofla^ f pecicm
Dini
adducunturjcortkc non leuijfedquafiuitfsueftftur ilignoduro fpifioquc
coiiit4t.R.adiccper{umagraGiJes;at<jfoIutasgeriticduibratas;flauafque
Miiiorejimmodum fru&ujfiorequecarereputatur. Amentu aut furculu
gemmaique circafoiia;admoduleues:pinguescandidafq3; facic ametacea
fuadit:pra:cifa;aeiignedeuflaabiiiiisfubnafcitur:atCJreflurgitJllaquo^
propna eilc circa ldam fcrunt laurus alexandrina ccgnominata jficus qux
;

aam ; uitifqj lauri proprietas; qucd frudtu f uper f olia gignit queadmcdu$ :

myrtus iilueftris. s^iiippefrucluambsefuper dorfufoiiiferunt* Ficusfru

ciicofa eftjnec exceifa;fedcra0a;utuel cubitah ambitufitjlignocotottole
to ; mf nus leui; nulloq? ramo fupcrius Gyro comato; colore tam f olii jqua
.

carcieis huido Figura foiiis uilie fmiil is, Mollia quocj lataqjfunnmagnitu
;

diac iimiiia rlos mefpili: & cu mefpiloflorenfru&us; qucficu appellat ruf

fus;magnitudineoliuae;fed rotundior.Guftumefpilaceus; ctaflas radices
agic;utficusurbana;lentafc|; nunqhsecputret: &corfo!idu : nomollem
meduiiacontiuet. Vidsnafcitureaparteidaequa uocatphalacraseft frucli
coi a.uirgis paruulis & ramulis cubitalibus pene expcrrigitur, Quibus aci
adherennmagnitudine fabx;dulccs qui lignu uinacei mo
ni lateraks nigri
intuscontinentdoliUinrotunduindiuiduu paruumcj Caeterisqucq.mo t

tibuspropriaqu«damnaturadedcrat:aliisarboresjaliisfrucT;ices;aliisreli
quaimatedaealiquidifed proprietatemfingulislccis inefie : dictum f£f ius
eit.Diicnmen aute quodiprsediclisunigenis :tamarboribus;quam frucli
bus praeapitur, In reliqui qaoque plurimis pari modo; ut expof uimus in
tciiigi poteft. Exempligratia,Inrhamno:paliuro:equo;oeto ; fluida hedc
t &, Rubo multifqueaHis. Rhamnorum enim alia nigra* A lia candida. Fru
duic^ diuerf us, Amba* uo aculeigf qj eqijz, Alia cadida; Alia nigra. Et fios
fiuclufqucutriqucprorationedifcriminisAliuscandidus Aliusniger ,

JMon nullietiam medii quodammodo funt Quibus flos in purpura

m candicans Nec cnim fuluus; Necexalbiduseftjfoiia quoqj tenu
iora:leuioraquecandidae;utuirgae{imilitergraciles;cVleues. Palirusqua
da infiliqua fert . In uaternaaut quaternafeminagignit , Quibusmecji
cicontratufiimjcontuffisutuntur» Habet.n.lenticiam quada: atque pin
guedinem;utfemenlini:NafciturlocisdiIutis:cVaridis ;ficutrubus Sed
non minus diluta quaeritjfoliisdeciduis eftjncn perpetuis jquemadmodu
rhammis, Rubigcnera plurajf; maximo interfc difcrine ; diftat Qucd
quasdamerecta ;cxcelfaque .Quaedam prope a terra protinufquedecrfum
uergens.Cumquefeterraeconiunxeritradfcans rurfus: quemhumirubu
quidamappellant, Canirubusautem fru&umfubrutilum parit,;malo
punicofimilemteftinterfruticem ;atquearborem punicae : non abfimilis

folio amerfnac Fluidarum ; aliatnmafculam ; aliam fcemfnam dicunt>

Quod aiia fterilis : AliafruCbfera fir Nec uirgas longasgerit Ne :

quc craffas j Foiium ulmeo fimile: nifi quod parum ob lon^ius

Dcnf urn
 Denfumej aliquantulum ramulorumncuellorum /Folia paribusinterno
diis coniungarim condita adherent: & plane e ia teribus ordo ucrius ccnf pi

citurJnficiunthiscoriariiaIbacoria»Floscandidusjracematimena(censv
Hicubidefluxittfruduscumlabrufcarubefcitifiuntqueccukntestenu^
esrcogefta: ,Figura his quoque in modum uuas, Mcdicamenmm fiujda dis
ftum offeum in hiscontinetur . R adix per {umma: cV f implex: ut facile
reflecri poffit radicitus lignum fine medulla. Etcaef um quoque ineorrup'
tum perdurat Nafcituromnibuslocis; fed in argilaceis pctiflimo pr<rflat
Hederaquoquemultigenaefr.Qraedam cnim humirepens.Quaedam fc
in cxcclfum attollens.Ftexcelfarumgenera plura;fedtrinafummapate{
cunt.Candida, Nigra:terriaqueclauicula. Horurnitemfpecies plures.
Quippe ?lia f ructu tantumcandida. Alia etiam foliis. Rurf us fru&u^ ta
tum candidum ferentium. Alia maiufculumidenfu^:^ ueiutinglcbum
circumadrumfruclumprofert : Quuam corimbiamquidamuocaruntv
Athenienfes archamcam riguam caufa appellant. Alia mincrem : { parf io
remque modo nigrae. Sed clauicula difTerentiismaximis dif cenitur. Ylu n «.

foliis plurimumdill:at:cumparuitate:tum quodangulata: ccncinnioracp

f int: cum hedera rotundiora;fimplicioraq3 habeat* Difrant etiam internc
diorum longitudine:atqj etiamfterilitate quoniam fruclum qusedam no
:

ferant.Quodnoninhederam tranffigurentunutquidamuolunt.Atue/
rof omnesexhederenturjutali/splacet:a:tatiscerte:difpofitionifque}no
generis:crit dilctimen* Quemamodum pjriad piraftrum , Tamen eius
quoque folium multum abhedera diflat» Verum idrarum: 6V i paucis euc
nit;utuetufratepermutetur;ceuinpopuloalba; &crotone.Ergoclauicu
iaepIuragenera.Sed quxconfpedtiora: fumaqueoccrrant:triafunt Her>
bacea: acuirens: Qraepluriraaeft. Secundacandida, Tertiauerfirolcr
thraciamquidamappellant, Etharumquarquediftareuidetur. Quippe
herbaceaequaedam folio tenuiori;oblongiori. Atque etiam denfiori, Qyx
damminushascomniahabens. Etinuerficolorisgcnere Ahafclio am/
pliori. Alia minori; macularumquehabftu diuerf a pari modo & maom.» i

tudine:coloIrequediil:ant*Aclupra:facilisherbacea; inqueplurimum ue
nif;manifeflamqueexhedireturafTjrmant;nontantumfoIiis;qu2emaiO'
ra latioraquehabet Verum eriam germinibus, Protinus enim cre&a ge/
rit. Non m flexa gracilitate: & longitudine Herbacea uero craffiora. Breui
oraqueachcderafemut profcrreinccepit Germenfublime. Rectumque
cdit;ecjcf uniuerfahederaradicenuerofa. defa. Flcxuofafurculofa: crarla
nec nimis aka . S3 pcipue nigrar& iter cadidas : q af prima : imitifftzcf hetur:
gobreeiusaplcxusarbofs oesifeftanoesei; necat:& exfcat:ablatoalimto.
Craffat*haec maioreimoVatcjf exarborat i tm:ut pf e ipf a hedere arbor fiat.
At tamen exmaiore partem {emperfuperaliud uitamdegererefolet:atque
ut lta dkerim : amplexi caulis efiita pro fua natura uel quidam eiuf modi il
 ;

Jicogcrit.Nam egerminibusradiculas affidueinterfoIiamittit;quibus ;ar

boribus;munf queobrepit;quafideinduftria a natura exhibitis ;atque ita
humoremauferensjexaurienfquearefacit.Et{iinferiusfucddatur;rjjhilo
mmus uiuere durareque poteft; Habetuelaliud difcrimcn non medicctein
frutlu.Nam aiiusdulcis ;alius u^hementeramarus; tamin candida quam
quod alii aues mandunt alii m inime attingut Hedera na
in nigra, Indicium ,

fehabet .Similaxide{thedcraciliciaamplexicaulisip{aquoc|afi'urgit fru ;

cl:usacuIeatus;^uelutpra:horndus;folium hederaeparumfineanguloiu
xra pediculiretinaculum humectum pecuiiare quod medium illum cauiu3
qui inftaripjnaeanimantiumferatjpractenuem hahet ; &interuallaftami'
nea;non ex eoporred:a;ut caetera;f ed circa eum in orbem drcumacla;ab an
nexu pediculiducitadcaulemuerofolioruminternodia conf umatem uii'
lu5 ab eiufdej pediculis atqi fpliatenuis feq? couoiues depedet Flos cadidus
f uauiter oles;uerno proucnienstempore f ru&us proximusherbe folano ;

atque meiothro: & maxime uuae la bruf cx uocitate • Racemi penf iles ut he
dere f unt. Verum ad labrufcam pctius accedunt . Nam de eodem puncto pe
diculi acinorum exeunt.Colorefruclusrutiluseft .Nucleosin uniuerfum
quidem binoscontinet;quanquagrandiorternos:cVparuulus unum. Nu
cieus durus admodum eft;& colore forinf ecus niger Peculiare racemis
quod periateracauliumfepjunt. Poftremoque,caulis racemus cmnium
maximus propendet;(!cutin rhamno: &rubo:undefit;utextremo fructi
. Arbor;euonymusd;cta tnafatur
fere cVlatere large frudtiferaifta fpedtetur
cura aIibi;tuminlelbo infula;monte orcynio:cuinemencrdino. IVbgni
tudine mali punicae:atque flcreeiuidem.IVlaiori qua uica peruica ;6Y m clli
utpunica. Germinaremenie feptembre'incipit;Flcretinuere ; Flcscolcfe
albaeuiolae. Smiiisodcreinfeftusmelutcruoreminferens^frucluscumpu
tamine: fiiiqucfefamaeproximusintusfolidus : prarterquam quod inuer
f us diuiditur quaternos.Hicpecusenecat guftatus Quin et folium ide fa
cit; &potiftimocapras;ntfipurgentur:interimit Purganturautancchc.
.

Etdearboribcjuide;atc| f rutflibus dictu ia?eft . Reliquadecaeteroidicaduj

THEOPHRASTl DE HlSTORIA PLANTARVMLIBFR

Q^VARTVS.SEQ^ViTVR.
XpostaefuperJusfuntdefTerentiae unigenorum .Omnia uerofuis
locismeiicra proueniunt magifqueujgent. Nec iilueftribus loca
;pj$iadefunt:Sed{ingulafibiaccomodata fornuntur quemadmo
cfu m urbana . Qtardam enim aquofa: & paluftria adamant : ut pcpulus ut
jfaiix.Deniqueomniaqusefecusfluuios nafcifolent; Qpardarr.edita quae
rutatcp apricaalia potmsumbrofa : Pinaftrum cnimpukherimumampli
ffimumcjuc apricis emigrat . Vinbrcf is autem nafci omnino necjuit*
 Contra abies umbrofispulcherr/ma ; Apricis haud fimilfs fibiaffurgit,
Itaque m
archadia circa cranam uocatam Loco quodam concauo & { iitw
j ;

teauentis. Quemnunquamiolcmattingereaiunt. Abietespiunmuni:

Tumlongrtudineitumcrafiitudine. Caeterispradtant, Ncntamen pari'
terfrequentes. Nequepulchrascernuntur. Situtetiampinaftri; quselcas
umbrofis*ena(cantur. Quamobremadlautioracperummtfcrcs. Cartc
raqucmagnifacicndahifcc minusutuntur. Scd adnauigia : dcmoique
dumtaxat. Quippe trabes & antcnnas. Ex his optimasfariunr. Atcue etia
malos: praeftantiflima longitudine . Scdnon limiliter ualidas . Atque
exhis^quasfohexpofitaeftarent. Sedex breuitatedenfioresiiiis; robuflio/
refque. Taxus quoque&padus.Thraupalusgaudent uehemenrerumy
brofis. Montiumcacuminibus:iocifqucalgentibus Thura enaicitur: &
excclfa quidem. Abies; &iuniperusnafcunturquidem. Sed ncn in cxcth
fum . Sicutetiamcircacyllenum promontorium euenit CeJaflrusquo>
que f ummis; gelidirlimif que prouenit Jocis, Igitur haec frigidcrum Icco/
rumauidarationepofueris. Reiiquauerojutitadixerim, Omnia;a| ricis
potiusgaudent. Verumidquoquepromodofusecuiquetellunseuenit.
Itaque in creta infula* Montibus idcis* Leucifque uoeatis ; f upcr f utti ma:
quibusnixnunquamdecft.GupreflumcompeririarTirmant. Nzm idgc
nus filua: plurimum; & in montibus: cV omnino in inf ula cft. Sunt auteg
VtdiCtumfupcriuseft.Tamefilueftribus.Quamexurbanis. Aliacamv
fcflria. Al/apotiusmontana.lnquemcntibusipfisad porcioncm .Alia
in imis. AIiainfummis:proueniunt< Ita urpulchriora. Et fertiliora exur
gant, Vbiqueautem uniuerfaequefilusepars. Adfeptemtricnern ftectas
iignafpifliora*Pulchrioraqueprofert.Etfummatimmeiiora.Atquecm
ninorobufriora inaquiloniis exeunn augentur Atqueprcficiuntdenfa:
!

inlongitudinempotius.Ideoqueenodes Recle:prccera:quefiurjt Rc
mique ex his optimi { ummuntur. Rarc conf itu in prof unditatem pctiuf
:

quc craflitudinem diftenduntur< Propterea obIiquicres;ncdiores. Atque

Haseafdem fere difTcrentias
«n totum f olidiores* Spirliorefque affurgunt,
habenu&quaeopacis; afflatuquepcrmcttsnafcuntur, Nodadcres cnim
breuiores;minufquerecte; quse apricis, Quam quae flatibus expofitisJc
Quod autem fingula terram propriam ; cselique acccmcdatam
cis exeant*

temperiem querunt:eofanc manifeftum :quod quardam lcca aliqua fciut

Quasdamnecfponteipfanaicentia, Necfatafacileferunt. Etquanquam
apprehendcrintfruftum-» Nullatenuspariunt. Vutdc paima: &mcro
segyptia.AIiifquequibufdam^RetuIimus.SuntenimpIuralocifqucpiu
ribu^.Quaetam&iiferuntur:augeritamcn:fructifjcarenonpoffunt, Vi
ciataque in totum affurgunt De quibus fortafle ducendu efr ;in qtu hea^
mushiftorias, Sut.n« pleraqrina:gyptoarbores;ut mcrusj & pf ca cfrcla, Et
gIas:^fpina;^aliacqdac]pegrinarioionec]ur,Mcrusfimiiis qucdamo
domoronouratieft . Qmppefolio magnitudinem tafpeftuqueprcxinia.
fraftu3 praeterca2teraspecuiiaritergignit:utuoIumine primo cbfferuirrms
Non enim germinibusjnon ramis:f edcaudicepomum parit magnituciine
ficus:c^uiruproximumt{uccoatquefaporecaprfficus{anc{imiie*Verum
longeduIciusgrani{queinternisomninocarensMultitudinenumero{ius;
Maturefcere nequit:ni{i{calptum.Quod unguibusfereisfcalpitur Qya:
»
que {calptim fint:adquartumdiem maturefcunt.Hi{ceablatis;alia:&aiia
excodeniloco{ubnafca'tur:nullodiuer{a:idque alii tcralii {zpms fa&itari
afTirmant:lacT:uofa%rboradmodume{l:SilignoadmuIta percommodo.
Proprium idpraeter caetera;habere uidetur:quod cefum continuo uirideeffc
Siccatur autem in prof undo aquae . Mergitur enim in prcf undas f odinas fta
gnaqueprotinusatqueconditur Madefadtumque inprofundo{iccatur.
Cumqueficcum omninc fuerit;fuperfluitat;atqueinnatat ltaque probse .

conditumeffe uideatur Fit enimleue atqtie folutum Morus proprietates

. t .

ha{ce{ortitae{l.Proximanaturaeiusuidetur:qua:incretaficuscyprranun
cupatur . Nam illa quoque fruclum j ca udice: ramifque crafi ifimis j f ert. Ni
fiquod germen quoddaj {inc uilo folio: tanquam radiculam mittit:cui fru
chis prepilatur:Caudex magnus:&populo albae {imiiis folium ulmoin
:

fruclusquaternosperficit:totienfquegerrninat:fednullumadmaturitatC5
perducit:nif/pomoipfoinmaturoinci{o:emi{!oquelacl:e. Dukcdoficub
nonab{imilis&internagroflisplaneconueniunt .Magnitudo autej pruni
c(t,Similfsetiam filiquajquamionesceroniam uocant.Nam &ipfa caudi
ce maximamfrucT:uspartemexpelIit.Ramisautem:utdiximus ; paucum
fert. Siliqua quam asgyptia^ ficum quidam appellant ; errore fcilicct. Nul
la n 010 i Xgyptoi fed iafyria nafcitur ; & in ionia circa cnidum rhodumcg
, *

foliisfempercomantibus;rlorecandido:cVoientegraui{rime f Radiceleui
terfublimi Atqueomnino plantigerairnispartibus cftfuperiustamefub
arefcens: fruclum &
anniculumfimul nouum habettaheronamque detra
fto poftcanisortum:'protinusaIterumgignipate{cit. Gigniturenim uuae
modoindi{cretus;atqueuniformis,Tumauftuscircaarcturum : cV aequi/
noclrium floretdehinehyemeexacladurat ufqueadcanis crtum .Ergofimi
!itudoquidcm:quoniahaec etia fruclujmcaudicefert . DifYerentiisautem
prasdictisaMoroutique diftingunturHt inargyptoalia quocuearbor per
feadicla:afpcc*tumagna formofaque:folio tflore .Ramopyrotctaquefi
gura potiilimum uicina.Nifi quod altcra folio perpetuo:alteradeciduo efl
Fruftnm abundeparit:omnique tempore:pereicit;quippenouus annicu
lum femper occupat Maturitasaniuerfaricrum afYlatu conficitur. Rcliqu
umcru jiorem auferunt:atquerecondunt.Efrmagnitudine pyri figura ob
longus;amygdalasmodo:coloreherbidus.Nueem intus quemadmodum
prunus eontinet . Verum longe minorem: mollioremque carnem uehemc
ter dulcefuaue coco&mj facile.Nilenimec>squi nimiucornedcrittentat.
 Fladicearborexuperatj tumlongitudine, Tum etiamcraftitudine. Mul-
titudinequc*Materiemrobuftam:& uifugeritdecoram. Atram: utfaba
graca Ex hac etiarn fimulacra: cV lectos : &t menfas: & reliqua (imilm f aci/
,

unr.Qansafrucl:u nomen accepit. Folium eifimikatquemyrto: ob lcn>

gius tarhen.lllefa magnaque arbor eft. Verumnon redla; fed cotorta, Fru
elusputamine contufounguentariiutifolent, Eftenimboniodoris, Sed
fruclus ipfein utilis magnitudine:uifuqueintueriproximus,Materies ua
lida & tam adalia: quam ad nauigia percommoda. Cucofera: quae appel
;

latur: palmasfimiliscft.Similitudinemin caudice: &foIiisrepradentans,

Sed difFert . Quod palma indiuidua: fimplexque aflurgit Hsec cuj aliqua/
tenusincreuerit:fcinditur:fitquebifida.Iterumquehorumutrunquepa/
ri mododiuiditur, Itemuirgas breues:necmultas profert. Cortice { icuti

paimse ad utenfilium nexus utuntur.Fructum peculiai em parit. Nam &

magnitudine & figura
&fucco:finguIarem. Quippemagnitudincfer/
:

mequamanuimpleat,Rotundum:nonoblongum. Colore fiauicatem,

Succo dulcem : & ori graciflimum : non congeft tum: ut palma Sed per f in ,

guIadifcretU3:nucIeomagno:uehementerqueduro.Fxquoannulosucr/
ficoloresdetornant. Quibusinftragulariis uinculis utuntur, Materiesa
palma plurimum diftat . Altera enim rara corpore: neruofa : & uiridis*
Aherafpifti:grauis:carnofaque.Etca:{a:crifpaadmodu5. Atquedura *

Perfazquidemmaioremimmodum eam praeferebant, SedlccTcrus pcdcs

ea conficiebant. Spina ex eo nomen accepit : quod tota arbos aculeis hcret

exceptocaudice.NamcVfupergerminajfoliaqueacujeosgerit.Magnitu/
dint excellit Materies quippe duodenorum cubitprum Te&is idcneat
ceditur, Eiusduogenerafunt, Qusedamenimcandida, Quardam nigra
Etalteraimbecillis:facrlequeputrefcens. Nigraautem robuftior. Atque
sncorrupta.Ob id in nauium fabrica Ad coftas: uenerifque ccmpagines
.

eautuntur. Erectanonualdeafturgit. FrucTusin{iliQua»mcdo legumi/

num:quoincoJaecoriaperficiunt:ufcegallae, Flos&pulcherafpe&uutco
ronas exeo facerent. Et medicamentis perutilis : qua de cauf a colligi a m edi
dicis folet.Fit&gumma exea.Manattum arborepercuftaitumfpcte:fi7
neullafiflura.Cumautemcxfafueritannotertioprotinusrefurgit, Co/
pia huius arboris large habetur & filua ingens circa ag^, Thebanicu? eft,
Vbi cV robur: & perfea: cV olea. Nam olea quoque eo loco emigrat Ncn .

aquis fluuii riguo, Diftat enim plufquam . ccc.ftatuis, Sedf uis fontibus,
Qui circa eum-tracTum permulti exiliunt Oleumnihilo deterius hoc
noftrate habetur Nifi quod deterrius olet Qucniam natura falera/
ro utatur. Materies arboris dura, Etcaefa colorem celtis utique re/
praefentat* Alia quaeda$ arbos prunus habetur in f ignis magnitudine Fru .

tftam ferensnatura & magnitudine:mcfpilis proximum: mfi.qucdrctun

dum nucleum habct Florere vncipitrnenf e iulio:frudum circabrumam
 ,.:

pcrf icit :nec folia dimittit , Qui circa agruj thcbanum colunt : propter ai bo
riscopiam: fructum ficcant lignoque excmpto tundunt: ofTafquefaciunt
Nafcitur peculiarisquaedam matena circamemphim:nofoliis:uel ramis
uel tocaforma. propnetatem fortitatf ed afTeftionc quaeaccidit, Quippefa
cieseiusfpinofa. Foiiumquefilicibusnonabfimile * Scdcumramulos
quifquamtetigeritfolia quafihebetataconciderc : tum teporealiquopoft
reuiuifcere:rur{ufqueuirercafFirmant.Atqucpropriaquidemciusregio
nisjtanquamfiquisarborcsjautfruticcsdicat:infignia haecaflignantur,
Namdehisquaeinfiuuio: atqucpaludibus exeant: poftea difleremus?
cum de reliquis ctiam aquatilibus uerba faciemus Omncs autc huiuf mo
«

di arborcs f uis locis magnae: tum longitudinc tum craflitudine aflurgu t.

:

Itaque circa mcmphim arborem tanta magnitudine effe ferunt; uttrcs

hominesnequeanteius amplcfti caudicem Cuius etiam materies caefa
commoda operibus eft. Admodum enim fpifla.CoIorequeceltis arboris
cft , In aphrica uero celtis plurima optimaque gignitur . Ncc non & paliu
rus.Quin c¥quibufdampartibus:utnaflamonicoagro: cVapudamone?
aliof que exiftit. In cyrenenfi autem cuprcflus: oleaquc optimc prodeunt.
Oieumque plurimumfit, Sedomniummaximepeculiare: laferpitiuje,
Nam id quoquecopiofum earcgio profert, Odorcque fuauiflimum .Cel
tis proprium genus pracftat magnitudine quata' pyrus aut paulo minore

incifuras foliumhabet: acilicis ceuideafmateriesnigra.Gnraciusplura

fructib lter fe difcreta ;pdun£ Fruftus magnitudine fabae, Maturef cit uua
;

ru mo: uarie colores immutas, Nafcitur queadmoj myrta aduerf a in terf e

dcnf us f upergermina guftatu inter Iotophagos diclos. Pracdulcis jfuauis
innocuus:atqucetiam bonaefrugis. Ventribuseftfuauior: quifineligno
interiorf cft r Nam uel genus huiuf modi redditur; & uinuj co exprimitur
Multa hasc arbor fru&uque copiof a cft. Exercitum itaque; ophelli cum
:

incarthaginem proficifccrctur uel eo frue*hi;diebuspluribus:paftum jco

rneatuumdefec\u:accepimus, Eftigiturin infula Iotophagia_phl*idc
uocata larga copia,Caetcrum non minorin continenti.Sed longe largior £,
Plurimaenimhaecomninoin Aphricai&paliurusjutretulimus, Quip
pe apud hef peridcs hif ce ad urendum utuntur , Sed hasc ccltis diftat: ab ca
quadotophagorum,. Paliuruscertefruclicoficreft Foliohuicncftrati .

fimilis.Frucitum diuerfo.Non enimlato.Sedrotundorubroque, Magni

tudincquaccdrirfruftificant.Aut paulo minore Nucleunonmanden
dum ; modoacinorumpunicifrucluhabentiocundum perfe* Atquefi
quis uinum infundat tum ipf um fuauiorem : tuj uinuj f uauius reddi afle
uerant , No nulli celtim arborem f ruticofam ramofamquc tradunt. Cau
dice firmojuel fidelifructu nuce obducTo:parte externa minimc carnofo:
f ed potius pelliculari: cibo non tam dulci : quam guftatu alias gra to , Et ui
nu; quod eo exprimit"; no nifi binos: aut ternos dks durare ;dcin accef ccrc
 Suauiore fracj frufium apud lothophagos efle.Matcriem autc optimam
ineyrejQeaprouiaciauradumquelotophagoiumfcruidicrcmccnfirmat»
Radiccm autem efic quidcm multo nigriorem:quam iignum : ied mmus
fpifiam: & a^pauciora commoda Quippe tm ad pugiones ; glutinamen/
<

uf ui cft. Lignu
tacjj tibiis &aliis pl crii<j expetit*.
Partc af aphiicx ; qua nu
quampluit;plerac|alia:&palmasmagnas;atc|optimasproucr2ircaiUEt»
Caeterum ubi palma falfilaginem: & riguum efielocum necadmcdum ia
profundoaquamcomperin; &dulcem & ibifalfaminuicem propinquas.
At ubi reliqua oriuntur ;folum ficcum & omni aquaorbatum cfie ui no
: ;

nifi iumcntis per uertiginem haurire poffint Quamcbrem mirum quo

tandempacloerTpiIaefintaltitudinestam^fundae Igitur aquas fubditas
palmis: uel ad amonis dclubrum efie ferunt. Ve^ difTerentiam iquam dir
ximusjobtinet. Thymum quccp; partepluuia carente; plurimum nafci:
& alia peculiaris natura* eomplura
At<f? etiam leporem iftic gigni ; & dam^
.

mam: &ittuthum;&aliaexgenerebeftiarum, Sedhsecanlccumalique^

bibendigraiiapetant;incertumeiT: Pra:fertimcu3pcildiesaliquotbibat*
t

Vtnonnuila;exurbanis;tertio:uel quaitodiejpotumducuntur, Scrpen

tes au tjlacertse; $t Umilia quod f inepotu uiuere pofiunt: nulli dubiu efh
;

Aphros haec onum mandcre affirmare aiunt qui uel apud nos uermis qui
dammultipes:atercfgignitur;fefeinorbesconuolucns,Huncatlocisiihs
multum admodum nafci:natura<J efie humidum narrat, Rcre uerotpar/
tem carentempluuia?femperabundare,Quaproplerpalma&fiquidali>
udhumc&isproueniat:partim eo quod de terra af cenditjparti^ roecadico
ftat nutriri, Satis.n.humoris efbpro magnitudine:& natura coru^utpo
te iicca; §t e f lccis conftante & pro defrderio arboi^: quse cum plurimse ncn
\

funtjtumpeculiaresnafcuntur.Delafierpitioqualemnaturamfcrtiatur?
pofteaindicandum Jaafiaueroapudfingulospeculiariaqua:daproueni/
unt, Qusedanae} proferuntterra% Qu^dafuillomodoproducunt, Vtin
afiahederam: &abiete$: partefupetiorefyriadtinereamari quincjdie^;
enafcinegant.SedinindiauifamtnmontejcuimeroncmearTirmat^Qiio
liberum patrem ortum fabulseaiunt. Qiia de cauf aalexander cum ahqua
doexmdiadefcenderet;coronatus:&ipfe; &exercitusibat. Harpalusue/
roinmediatantumlocarc cam contendit; f erendo faqx in ortis babylo^
niis; &curio{aecolendo. SednihilerYicerepotuit. Haecenim nullo pacTo

uiuereualebanfieutreliqua; quseaduectadegraeciafunt; hcfpitari patie/

bantur Hocigitur ob caeli conditionem: regio recufat Et buxum uero
8t tilwm uix f ummo eonatu recipit Nam his & cultores crtor um uehe/
menter laborant. Alia uero tum in arborum genere; tum in flirpe humi/
Sijpeculiariagignit. Etomninoplagaad exortum : atque mcrediem fpe/
f olfum { imile: &
pcnc aequale ztq potulaca Aculcos quales pyr us: aut f pi
naacuta;fedleues:acutofc]Juehementerr ^ualidos^Pomujausncnrrian
dit: fed & foliuj arboris; odcratillimu3 cft JEt in
odore praecellitjnec non , ii

tcr ueftes pomum ponatuninorfenfa conf eruat Vtilc & cu mecicina mcrti
f

feraj quis biberit;ueladorisfuauemolentia^Qmppefiquisinternapcmi

in iure aut aliquo Kuore conco&a in os exprefTerit ; digefierit cp fuaue hah/
?

tujreddet* Semendetra&ujuere merisferitur diligentifiimecukis* Riga

tur deindc quarto aut quinto die*Curn aut maiuf cula fuerit; traf fcrtur ue
;

re iteru^ad molletiguucf foiumnccuaidetenue Taleeni$defyderat, Fert

pomaomnibushoris: aliis decidentibus:aliisfubnafcentibus:a.iismature
fcentibus, Fioribus his tantn^fructus enaicitunqui: utdixiriiUs:uelutico
lumquandaextantem: infuomediogerunt Quienimeacareatinfecundi
?
labuntur* Sericurctficl:ilibusin uafispcrforans:queadmodi5 palma* Haec
itacpmtdidtum efbperfidi mediaecjp lamiiiaris habetur.Indicaautem rcgio;
arboremficumuocatafortitur^quseeramisradiccsdimittitfioguiisannis:
ut primouolumine retuiimus* Dimtttitautno exnouelhsifeaexannicuiis
at^e^uetuftioribusillefeterrae coniugentes:ceufpem cjr um ar.Horemfa
ciunt ; ita ut ueluti tabernaculum conaatur, Qua et mcran hcrr ines f oient
RadicesautnafcentescuidentirTimearamisdefcernutur. SutenijaJbiores
hirtae tortuofaecjcbinacjfrondcfoliatacltem arbos comaiupernaiafciusm
gerit:totac|fornicatoambitu:pui hreorbiculatur:cVmagnitudineuchcm
terexeellit»Quippe umbrab/noftadio facerefertur &craiTitudinecaudicis
qoa f exaginta graduu orbcm colligere Magna uero ex parte q
p>era(cp q! tra ,

draginta FoiiumpeItanonmrnushabct:fructumadm65parui5:magnitu
#

dineciceris:ficuifiroilem. Quaobrem;graecifjcum eam arbcrem appelia/

bant; parte pa^ miru in modum f ruclificat non tantu promagnitudifHS dc
fiderio:uerum etomnibusrebus:nafcitur arboshaeccirca acefinam amne»
Eft 5t aliaarbor cV magnitudineinfignis: cV fuauitate fructus:amplitudine
quemiruinmodupraecellens.Hocfapientesindc^; quinudidegut :cibo
utuntur* Aliacuifolium fpeciepraelugum;fimilepennis ftruthcru^ quae :

fupergaleisimponuturjlongitudincduo^cubitcru;, Alacuifructuslcn
gus:necreclus:fedcontortus;ciboduicis:fedn orfuinaluo:difticultatefcj
facitinteftinoruj» Obid alexander:necquis manderet:interdixit* Aliacui
frudusfimtliscornis»Sunt&aliap!urahisdiuerfa:qusegra:ciagignit:fed
nomtne carent: necmirum quicquaexeoru; proprietateputanduirwNam
utquidamreferunt;nuIlaomninoarbor:nullusfrutex:nuilaherba fimilis
hiscomperiturquaegraecie proueniunt ; paucis exccptis Hebenusqucqj
eius regionts uernacula eft* Huius«duo genera conftant» Alterum materiae
lauchtum pulchrumqj Alterum uile:uiciatumq3, Raru^ qucd praeftanti
;

us,FLe!iqutl permultuhabetuncolorem comedaturrwncn rccondita : kd

ftatim fua natura capefciuFru&icofa eftcytif i modo, Ferunt: cV terebithuj
haberi;
 haberi jutaliifijnilem terebinto; cuifolia:cVrami > cVrcliqua cmnia tcrc
bintofimilia. Fruclrusautemdiuerfus. Simiiisenimamygdaiis. Nam
H
&in,ba&ris terebintumhancefie: ferreque nucesamjgdaiarum magni/
tudine. Quoniam non magnas; feduifuiimiiesj^iuauitate an ygaalis
praiftantiores. Etideolociiiimshomineshispotiusuti, Pjantseautem ex
quibusueftesconficiuntifoliummorpfimilem habet.Ccrpcreautem to
to:rofiscaninisproximecernuntur . Serunturordinatim. Quaprcptcr e
longinquo afpicienti uitesapparent. Palmas qucquencn nullarpartesple
rafquehabent.Harcin arbcrum genere.Fert & feminapropria, Alia legu
mimbusf imilia. Alia tritico. Alia ordeo.Cicer enim & lens: & reliqua no
ftraregionisjibihaudquaquamhabentur. Sed aliaquatdamnafcuritun
quibuseduliaproximaccnfkiuntur.Necdifcerntqumintiutferuntinifi
quis audiuerit, Eft cV ordeum ; cV triticum ; & genus quoddam aliud crdct
i iiueftris: quo cVpanem f uauem ccnficiunt, A t<f alicam bonam . Id graeco
rum equiicum principio manderent; intenbant Deindepaulatim; cum
,

paleisaflueri;mhilpenitusledebantui . Serutpotiffimoqucdoritamuo
cantJdfemininuncupatoftmiIeeft»Pifiumc|tar quama]icaredditurjc6
;

codu perfacile Af pe&u locis f imile. Stat magnsCf parte temporis in aqua
Etfundit non f picam ; f eduelutiiubam modo miln ; atcj? panrci Eft enim
aliudquodgraeeilentcmuoeabant. Hocuifufcenogrsecofimileeft, fvkti
tur circa uergiliarum oceaf um Inter eft etiam terraeipf ius raticne qucd cj
. ;

damomniaferauqusdamnonferat, Quippe monrucfa cVuitemcVole/

am;cVnucum:pomorumcpuniuerfumpofiidetgenus . Verum oleam fte
rilem: cVnaturapeneinteroleaftrum: atqioleam. Item fpecierota.djftat.
£tfoIiumIatius,HccanguftiusiIio,Hsecinindia.Inregioneautem Aria
dicaa;fp!naeft;exqualacDmagignitur;ilIiriafimilis;t2muifu:quamol
fatu.Ha#ubifoliliuxerit;derlu!t . Quin cValiamuItaprarter hac ncfW
tiauumagrisitumamnibusprcueniur.Aliislocisfpinacandidanafcitur
ramis ternjs:exquaregulas:atc|baculcsfaciunt:fue{of2humoris laclei;
fungofaej eft . Herculaceamhancapj. ellant Fftetaliud ftirpjs humilis
.

magnitudine:quamfigura«Idquicomederit:protinusmoritur. Qi-ocir^
ca ubi equi adeficnt:nunquam eos a manibus laxabantvCodrof iar prcuin
tix nafci quiddafoliolaurinoreferuut:cuius quantulumcumcf iumenta
comediffent;moxinteribarit,SimiIiterafFedadiftent3Cp;atc|illi:qmorbo
micialiuexantur AIiamautemeffefpinam:folionullo: radicc fingulari
.

aculeum acuriflimum quoque in nodo gerentem Quo f racto a ut attri

, :

to: fuccum lacteum multum effluere Qui caeterisomnibusanimalibus

.

ce itate a infert. Homines autem Quibufdam item lccisherbam quam*

dam exire f ub qua ferpcntes minutos admodum connatos manere quo/
;

rum i&u moriendum pfotinus efle cum herbam quif quam aggreflus f ue
rit < Quia#apajnvsico&isftr^^^

&
Sed huiuimodi uircsjtamaninialiumiquaplantarumjuelafudaliosfcrfi
omniumaxime fupaftuut . p.unV
tamcomperitipofiinr.lnterplantasaut
mU5<jrcijqajsdill:ant:quaeinarabia,Syria;ind[iac|jodorat^naicantur;Vt
thus;myrrha;caflia:lafer;cinamomuquot quot alia huiuimcdi : de qwbj
aiio uoiurmneplcncrctulimus^Ergopiagisadcxortumjmericiie^uergen/
tibus; & haec ipia pcculiaria; U aliahis plura : prouemunt; At uero ieptem>
tnonem uerius non lta eft Nihii enim affatu dignum narratur ; pratter co
.

rnuaes has arbores;quae U loca fiigida amant; dc a jrud nosquccj rcpenunt"

Vtpinus;robor:abies:buxus;caftanea;tilia;reliquasfimiies Nihil enij
exhumilibus quarda loca algenria que
prajter haec aliud habetur. Scd pot<us 4

rut ; ut febrifuga apfinthium Jtem quaeradice: fucco uemedentur ; ut ue

tatruagitatorium^Scamonia^cunclia fere quoijzradix expetitur Quaeda^
.

enimiaponto;ac thraciagignuntur.Quaedacirca ortumrpamafium ; peli

um ;oflamihelctnum,Muitaetinarcadia;cVagrolaconico exeunt* Na$ ea
quocp regso medicaminibus fcatet, At odorato^ nihil in his penitus conie ;

craticas excepta. quae in illiride : & drca adriam prcuenit: & laudata qmdem

caeterifque longae praeftantior . Veruminfcruidismcridianifcplocisuelut

cx oppoiitocopia odoratojihabetutiCupreffum quoqdoca feruida magis
habet; ut crcta lycia Rhodus At exhis quae maniueicere pofiunt ; laur uj
Myrmmquaeminimeinfrigidis durareaffirmant.Minuicj rr yrtu, Aigu
mentoc|capiuntquod in olympo laurusmulta Myrtus nulla omnino in
pontoauttotoneutraeft* Qu£quafumoftudio:omnjcj folertia ferereco
nantur tad uf us religionis.Fici tam2 multae magnecp cVpunicarampIa; cpa
citatishabentur»Quin&pyri;&mali pcrmultaeacuariigeneris;maicrtm
immedum bonacque f rugis 5c uernae praeterquam fi qaae ierotiDa:. Ex i ilue
ftribus uero robur:ulmus:malus}&(imilcs.Sedpinaftrumabies ;atque
ptceadeiunu&omnino quaetedam infefegeruar. Harccirca pontum aut :

certe locisquidcm cius quibuidam haberinouimusdeiunt; & cmn inoJn

pEopontideuero;cVmyrtus;6ilaurus montibus:multisin locis prcuenit;
SedfortafTeffet: quae locoig propria poni debeant.Quippe cu {ingula uti re
tulimus diueriaiecundu materiemhabeant :nonfolum quod candem me
liorermdoteriorcm ue poffideant. Vei^etquodferantnec nc:ut thimolus:
oiympuicjmyiiusnucem &caftancam plurimaferut.Item uite» Malum
punicatru At ida quibuf daeaijjcaret. Qoibufdam per raras habet. Etcirca
macedonia; & olympum piericum Quaedam eai^ compcriuntur >Qi aeda
minimeineuboauero&circa:Magneiiam euboicacquidemultae habetur
e reliquis aut nullamec circa pelium t nec in rehquis mcntibus tractus ifH
us Qvin & ad naualcm "materiem locus ibidem exiguus cft ; cV omnino iti
.

uniuerio terraruj crbae.Quippecum curopae: macedonia : dt thracia; & v

tantum habercuidenrur» Afiae uero;Cilicia;{incpe;amifus: Adhaec
talia

olimpus: U ida. Verum non multam cedrum enim firiagignit ea$ ad trrrc
mesucuntur.f!teaucroqu£eaquasad[amantjacfecusfluufcsdcguiit:pa/
rimodointelliguntur, Piatanumenim effeinadrianegant ; praeterqutm
circa diomedis deJubrum. Inqi umuerfa itaJia raram elie ;.fTjrmat Qu&^
quammulti:magnic|fluuiiutrobi£f diluanr^Sediccusplanereculare uv
detur,Dyonyfius tyramnus maior ambiciofiuscontendens in regio feruit
inortis;quaenuncingymnafoftant: nullammagnitudinem capere pcf/
funt.ContraaiialocapJatanum habentplurima\ AliauJmo: & falicefca/
tent.Aliatamarice;utnemus»Haecigiturquemadmodumdiximus;Joco
rumpropriaponidebennpariter infilueitribusatq} urbanis. Ca:ter^iriC|>
bufdafieriforfitanpoteif;utager:euItud^
at; quoduelnunc; & animaliumj&plantar^ cjbufdaj euenireuidemus*
Suma uo diraj naac arbo^ & adf uma plata^ exiftimadu ut iter prima re/
;

tulimus.Quodaliaterrena*Aliaaqtilia;exp]atisq3;utcxaiahiiccllant«
Et.n .na foluin paludib; lacub; fluuiifcj; ueij: et .in mari materia qda pro->
ueniunt humiles; &C in extero etiaarbores Quippe i hoc ncfl ro exigua om
,

nianafcuntur.Etnihilferefupermareemicat.Atinillo&haceademexce
dunt; & alia dearboribus maiora longe aflurgunt. Noftri itacp traclus eui
dentirlima ;communiflimatjalga^genera fu£t;ignctiora uero cV maxime
propria rationelocorum • Abies:ficus : quereus uitist palma Horu^ alta
,

iuxta tecram. Alia pelagica. Aiia ambcbus Jocis communia Et quadam ,

multigena; ut alga : Qusedam unicum ge.nus foruta. Nam algae: qucdda

genusfolioJato.Coloreherbidoeft;quodporrumquid£mappe]laKt;alii
cingulum.Radicehirta*Extrinfecusfquamataintriniecuslcnga:admo>
dun :craflacg plene cepigetiis non abiimili, A iiud folio crinito ; terra* ipf t

adherensrfaepecjgamaritrhalluitur.Alterumaitiusdegit.Nafcimrquide
in mariextero;cirea Herculiscolumnas: miramagnitudine: iatitudinecj;
ut f eruntsamptius qua ut manu appraehendi poflit* Fertur hcc ad mare in>
ternum fluxu extrinf ecus:por£>qj id appellantannuum efle aiunt : £V naf ci

uere definente , Vigere aeftate. Minui aumno , In terire : acp dccidet e hyeme
Quin,&reliquaomnianafcentiacietericra:obfcuriorac| hyemefieri.Hsec
itaqsceu terrena circa mare deprahendunt; Alga uero proueniens in altcc|
f pongiariipelagicam deferuntiin cretainf ula iuxta terra: f up faxa: pluri^
ma optimaq?£uenitt Qua no f olu uto^
diu recens inf edho f it;color longe purpuram praeitat Gigoitur parte aqui<
»

loniauucopioiiusuumelmsmtltfpogia^^reliqcifimiliaifaliagraminib
;pxima; quippe foiiofimili:& radicegenieulata: longa: obljqsadhereote;
modograminis:&caulecalamaceo ; utgrame . Magnitudinealgamulto
minora.Eil:aIiudbryumdicl:um:foliocolorisherbicliamplc;neclacl:ucis
diflimile:rugofioritamen;6cueluticontracl:o»CaretcauIe.Sedabunoirii
tioplurafoliahuiufmodiexeunt. Etrurfusabalio. Nafciturfuper Iajri/

des: fi&iliaqueiuxta tetram j cV minora quidem Hxcfermetradut tur

E ii
 u

Quxrcus aucem : & abics terrsene quidem atnbae /peclamur NsfcnBtur

ueto {uper iapides ; atque iic~tilia. Carent radiab. Sed mcdc pateiia^ adhe
rent,Foiiumambabusueiutcarno{um;cbicng^us;crafiu3e|^ abjeticraf/
fiusfrequensjnecleguminumiiiiquisabinrjie.CcncautimjrjiusjnecQUJC
qua intra f e ccntjnens: quercui tenue :ac potius tamaricis* Colcr ambcbus
accedensadpurpuram:formatctaabietiserecla, Quercusfiexuoiicr ; atcji
lniatudinemmagisampliata.Ambseuelmuiticauiesfiunt.Sedijmpljcior
abies, Kamiabieti;lcngi:recli;folutique, Quercui breuicres;ccntcrdcres
ipifliore(que,Magnituclo tctaambabuscubitalis:parumuealticr*Veru5
maior ; ut fimpliciter dicam:abieti Quercus uel ad ianas inf iciendas utiiis
,

mulienbus*Ramisadnexapendentpjeraqueanimalium tefligerotujlub
tetaliaquaedamcauli ipfiadherent Adquadam tctacbefse irgrediumur
m Jlipedae^aiisequacdamgeneriseiufdembeftioiae, Quodejpclypifpeci
em gerit. Ha:citacf terrenacontemplatuc|conftantfaciIia (^idam aut uel
alteram quercum nafcenteminakoteferunuqua: etiafruclum fert cVglas
eiuscommodaeft^Qujn&aliasmagnitudineiiignesquafdam ccmpertas
hominesn3ntes;{ecii{umergentesreferetraditur;Vitisutrcc|nafcHurloco
Nam & terrae proxima & pelagica eft Ficusfoiio caret nec msgni. udine
praeftat.Calor corticipuniceusjpalmapelagicaefbcaudice admcoum bre
rami uirgaruj
ui , Virgii rectis fere:quaefubtusexeunt;nectnambitu;ficut
feduelutinlatitudinem (ingilatim continuatae: nonnuncjetiam it< r {' difte

rentes»Virgaru5autfeufurcuIcru5ipforu;fimilismtura;quod£mcdoe{l
foliis {pinarum acanticarumuticncisatquefimilibus.Hictame erecti nec
qLKmadmodum illacircumflexi: & foliisa mari corcfi, Nam co qucd medi
liscaulitranfmeat pertotum reliquum quoqueaipedus prcxin um cfh
Golor hi-;j& caubbusarque uniuerfarplantatruber inten{e;au ue puniceus
& eaquiiem hocinmari proueniunttoteileuidentur.Spcngia narrque
&l quse p-yfise uocanrur: &quicquid eiutmodinatutaj alteram plane ioiti^
unturJn exteroautecircagadicaneumfrctum pcrruj: ufcretulimus nafcit
& ea q^aein lapidem rraffigurantunut thyrnuj &quaelautiformia fum &
reliqua.MariauteiubrouocatoitVarabiapaaio accpo fuperiusarbos nul
Jainterraprouenit:pra:terfpina3;quaidiuccaturcVh3:crara;propterfcruo
res:&quaepenuria.Qi ippenonnifiquarro;quintccjannc pluit &tunc :

impetuofaec^breuitempcre. Atinmarinimirumexeunt:ea{quelaurum
c^o!eamappelIant;laurusariefimilisextotoefl::olea{cliotantum :{ructu
olea Droximum his noftris oliuis parit; & lachrymam emittit: exqua medi
oi fiftendo fanguini medicamentum com ponunt. Qiiod fieri laudatiffitr
folet.CumautaquaepluresinceHerint funghuxtamare quedamin ioco:

erumputqui'{oletacliinlapidemcommutantur.(Viarehccbel!uisrefertu
pjurimafquecaniculashabet: intantum utnaretumnonfit ,In {inuaute
herocognominato :adquemde{cenduntsgyptii;lautus efW&clea; &thy
 mutn . Verurti non uf ridfa j f cd lapfdis f pccic partc a mari emfncnte : Um i

liaramcnufndibus:taaTfoliisquamgermirj<busXolobi.|Uoc]i J ct .v
:
nsm
tymo:tanquamnondumperfeclerlcruerit; liquidodeprthenciitir, Lcm
gitttdo arbufcularum cubitorum ternorum eft Qui uero ex ?nai;i mili ab
* \

alcxandro nauigarunt piatas marinas jquoad in aqua mu ccici q }g & m i ;

nutaehaberejcumueroexemptar.adfolemponumurjrrcxialii m*iesf*e>
rinarrauerunt.Iuncosquoquelapideosapudmareidprcutnireu ucsno
mo uif u a ueris potuit difcct nere JBo mf rabilius i eferunt nalci arb uf oiJas
qua{damjcolorecornububuli;ramisafperas &cacumimbi s iubctes,c] :
cu*nco tiprcfliustradtantur:frangi;cVigni in ie&as: utf errum : exaicicice
re, Kcftin&astamcntranquiiiarieundemcolorem/eruare Infulisauum .

qurs opcrit arflusjarboresnafci mgcntesmagnitudineplatanoi um; pcpu

loru>n|uca!tiHfmarum : c¥contingcre:utcumxftusinua{it;reIic;u&om>
nes totcfntegaatur^Mixfmarum uerocacumina extenuadqua: naucs rcii
gentur. Cumqueaeltusreccilcrit^adridfcesscquomodoanneclipefiunt»
Folfa arboribus laiireia dicunt. Florcm ufolae; cVcolore: cV odcre, Frc ttu%
magmcudineoliuae & huncodorfsadmodum bonf Folfa nunquam dccu ,

dere.Fiorem &fructum ptimoautumnonafcijueredefiuere. Aiias cuoqi

ttifasin codem marifemperfoliaretinentesj & fruclum lupino fimilem fe
TCtitcs rctulcrat, Circa per{fdecarmaniae contermina qua maris aifl us ficrf
j

folctjarbo^csmagnajffmilespotulac^jtamformajquajfoliisjfpecl.ntur
fruitamplunmum fcrcntcsjamygdalis (imiiem extrinfecus.lnterna uero
{ingulisqu4{iconnexa inuolutantur,. Subroduntur ifrar; rbcres omnes
mari parte media, Stantqueradicibus polyporum modo.Cu$ enim atftus
reccflcrit:ornniainfpicipofIunt. Aquaueronullacmnino ea in lcco efh
Riuinamquealiquirelinquunturjquibusr?auigantJ quicVipfimarispar
ticu^as funt.Qu imobrem conftare quidatn cxiftimanttqucd ipfc rr rri alu
tur non aquj prarterquamii qufd & terra ftirpibus attrahant- Qnod tarne
j

fifipfumfalfumeflehaud.dubfcfntelligf potefl: j quippe cum nein pro>

fundumquidemradicesycfcendant.Intotumgcnusidcmmanj atcprerra
nafcentfum cfle uolunt. Et marina quidem puf illa & ficus fpecie prpueni
:

rc 'Terrenaueromagn;i;atcJufridiajrloreef odoratojcVfruClujmolupini
In tyloautem infula jquaein finu arabico eft; parte ad orientem fpeftate ta
tamarbo^multitudinem effeafTirmantJubi acftusrecefTerit utlocusfre/ :

qucntiftimoualotnunitusrelinquaturJAtque hisomribusmagnitudoj
d i ico flos odorc excellens j fru&usigufbbilisj cV uifu lupino fimilis. Lanf
J

gcras q$ arbores multas eandem m{ ulam ferre prodftum efl . Ftas fclia uiii
gena gaerc juc^ minora jfructum nullum .ld in quo lana ccntinf m ur ma
liampHtudinecernijuernumnafcenscompreflum. Cumtempeftiuaema
Ciiritatis {itjapenrij & lanam cxcipi:qua telas rexuntjalias uilesjalias prav

ciofas Hocidcm & india ; {icut diftum eft;& inaiabiafieri afleuerant

E 111
 ,

JEile etiam aiias arbores ftore uiolae matronalis aftirmant. Verum f ine cdcre

magnitudine ; uel quatruplo uiola maiore , Eft aiia quaedam arbor folicf a ro
iac raoj florifque roiei, Hunc noclu comprimifolis excrtu aperiri. Meridie

impienum expandi . Veiperi iterum cclhgi paulatim ; no&uque concludi

incolae eum dormire tunc dicere afiolent Quin palmas & uitcs ; & genera
. :

nucutn pomorumque: & f icos quibus folianunqua decidunt nafci eadem .

Aquam eeleftem fieri quidem ;ied non adf ructus ufui ec,
infula arTirmant.
Sed fcntesJiinfulaeflepermultosjquibusomnia rigentur ; & eam aemam
frumentisarboribufque magisprodefle.Quadecaufa ; poftpluuiam pro
tinus hanc perfunduntjquafi iliam abluere ;atcjabftergere uelint .Etarbo
res quidem manf exteri quaehaclanus explorat£iiabentur:totfereefTeccn/
ftat.Dehisautemquaeinamnibuspa!udibusfl;agnifqueproueniuntdein/
cepsdicendumeft.Quaelocishuiuimodideganti tribus generibus confu/
rnan omnino uidentur Suut eni^ alia arbores; alia ueluti herbacea:aha fru
.

teticia. Hat undinem G andiolutrufleum ;iuncum Bu tomum quae Cmni/

. ,

bus f ere fiuuiis locif que eiuf modi com munia f unt; ncnunqua & rubi cV pa
liuri:&arbcres; utfalix;populus : platanus . Qua:daufque adecutaqua
cc iltentur Qi a:dam ut parum excedant Quorundam . radices : & caudicis
aliquid tantu^inaqua jreliquumtotumcorpus extrapatefcit Hocenijfa .

hci;alno;platano.TiliaE;deniqueomnibusaquarumauidiseuenit.Qi ac&
ipfe omnibusfer rpluuiiscommunescerteintelliguntur, Nam &in Ni!o
platanusproueniunon tamenmultaiatqueetiapopulus eftrarior. Atfra
xinus;cVquaebubulafraxinuscognominanturplu'imaefl:,Quffitaquein
segyptonafcuntunintctum quidemnumeroficra utiquefut: quodut n e
bratim enumerariqueat.Caeterum utiimpli.iacabfoluta raticne agamus
Oinniaciboidoneufuccofquedulceshabentia precipiuntar.Sedpraftaie
dulcedinecopia qusealimoniartriaillauidentur, Papyrus;& quod uocatur
Jari & teriium quodmnafium appellant. Nafciturpapyrus nonin altitudi
negurgitumjfedpropeintiaduocubita ; ronruic^mm etia^ mifsus craffi

tudineradicis:quauolauirircbufti:icngitudine fuper denacubita prcue

nit:fuperterramipfam:radicisobliquastenuesdenfafqueinlimumdimit
tenffurfumquospapyrosdixereprofertjtriquetroangulato magnitudine
quaternorumfermecubitorum.ComainutiIi:exiliquefaftigiatosfruclus
nulliusfecundos.Hofqueexmultispartibus mittir, Radicibnspro ligno
utuntut:ncn tantuj ignis gratia:fed ad uaf a quoque plurifariam facienda
Quippematcriamamplamprobamquepraeivat.Papyrusipfe adplurima
utilis & enim ex eo nauigia faciunt ; cV e libro uela ; tegetef que texunt: & ue
i

ftem quandarn : atque ftragula ; ac funes alia que plura Et quidem externis
.

hominibus charta: euidentiflima: habentur.Sed fun tmfti equentiftimam

que opem cV inre cibariaprarftat.Omnesenim incolaecV crudum &elixu$
& aflum manducant; & f uccum deuorant. Manducamentum autem expu
 anr.Talispapyruscfl:«Talcfqucufuspr«bct,Na{cJtur cVin fyria circa hv
cumquo&ciamusodoratus VfldecVanagonusinrenauaJiiunejfeaf c
,

prjdicur^ariuiacjuaproucnit:circa paludesplanaqucubi aronis iccefic

ric^Habctradiccmprcduramrlexuofarnquc^exqua^quaeiana uccant exe>
Ufic. His longitudo duum cubitorumXraflitudopoiJicaiis, Tri^ngulimi

idquoquepapyrimodo:&comamn'milem gerit. Qui manducant eius

quoquemanducamcntumcxpuunc.Radiccfabrifciariiutunrur. Larbo
ncmcnimoptimumfactr: propteriignidunaam Mnaiium herbactis
annumerandum : itaquc uf um nullum exibet: pra:ter quam inrecibana .
Dulccdine quidcm pradtare tradita h«cf unt. Naf citfet aliud in paludibus
ftagnifquc:quodtcrramminimcattingit» Naturalijjisiimiie.Seafclcii/
u* x &faiiainterfefequafiunoconoiita uerfucoloruindisadmodusulis
c us neiicisad mul;crum profluuia.Faba ipaludibusftagnifqueexit. C a
uiscius^quilongiffimus: quaternacubitaperficit Crafiitudo digitaiis
efofimiiiscalamomollinongeniculato. Ramasinrrinlccushabcttcrdtn
tcs per totum iilii modo Caput (upcr huncfauo crbieulato uefpart m
nonabfimi c» InqucinfiDguliscellisfingulscfabaecontinentur : paululo
!

fuperidcminentesmultitudincplurimum terrense. Flos duplex CjUam

papaueris .Color rofcus in plcnum caput, Super aquam foiia ad f ingulas
fabasamplcxa cxcunt , Fabam quamqueccnttremiamarum illud-cx quo
piilulafft inflexum patefcit, Frudusitafehabet,KadixcrafljfIima: haiii
dnie plenior, FUmasfimiiiteratquecaulishabens . Mandirui cV cruda: &
clixccVafla* Eoquecibc:quiincoluntpaiudesutuntur , Na(citur ltaquc
(pontc ucl plurima . Cseterum & f entur in iimo : pale slarge admixtis ;
ucdcfccndatincorruptaqucmancat. Sicquefabeta faount. Sinautemfer
tnel apprehenderit:pcrpetuo manet, Radix enim ualrda efbnec prccul ha
ru idinum ftirpibus: ucrum pinis iubhcrrens, Qjiamobrcm croccdilus
f
camrefugft:ticoccurensoculoofFendatur:qucniamacutencn uidct. Na
f icurhaecetiam in Syria:ciliciaquc Sed tra&us ipfincn plene concipiunt,
Et circa toranam agri calcidici quodam in lacu cxit : magnitudine medec/
crimbi &percoquiturj& perficitur: &in plenumfructificat , Qui lctus
uocitatur:p!anis partemaximaprouenincum Huienatu
rura inundatur,
racaulisfimilisfabse:cVfrudtuscodcm modo Verum minores: gracilio>
refque , Nafcitur fruclusin capite: Modoquoinfaba. Floscandidus:
folicrum anguftia proximus Multi ac denf i promifcui exeunt. Sole
liliis .

occidctcfccoprimut.Caputcpifegut, ad crtuaperiurtcvfupaquaaflut^
gut, Idq» facit du caputpficiat florefcjdefluaf capitis magnitudo cjta pat.
?

ueris maxmi cV pcigitur incifuris:no alio mo gpapaucr ,Ni{iqa!in his fru

ftus frequentiorhabetur:qui milio nonabf imrlis eft.In cuphrate : caput
fl orefquc mcrgi ref erunt. A tque dcfccndere ufque in medias nccles . Tah
tiiirjqucab<rcinaltum* Vtncdcmiflaquidcmmanu: capere fit, Dilucu
E iiii
io deinde redire. Ftaddiem;magifquecrigi\So!eofieme:iam exfraurdas
emergere . Foremque patefaare . Quo patefacto ampims inftfrgete:
utplaneabaquaabfitaite. Acgypti capitaipfa aceruispufrefaciuLt CU3 ,

quevegumentaputruerint;inrlumiminelauandoleperaiit fruciuni ; &iic

camcs pialenteiquepanem faciunt;eoquecibo utntur Radix lcti corii>
.

u n <ippeliata;rotuncl<ieft. Contoneimaiiampliiudine. Ccrticemgro qua

h nux caftanea tegitur .Corpusinternum candidum.Elixum. ALumque
inf peciem aiibuminis uertitungratum cibis.Manditur etiam crudu^. Sed
gratius decoctum {eu aqua {eu pruna . Quse non nif i in aquis cornpenV
; ;

ci queant tot fereexploratahabentur,Locisautem harenofishaudprccul

aduuionafciturterren umquod.Mali nathallam appeliarit.Figura ictun

duin;magnitudine .Meipiii;iinenucleo:fineccrtice;folia;ut glandielus
mittit.Haecincoladegerit.es inbrito ordcaceodecoquuntdulcia admcauj
crTicmnturiHilqueprobellariis utuntur. Omnianafcenjaimbi bcbui ;
peccnquccibo idoneafunt.Sedinteromniagenus qucddam praJtantms
ftagnis:paludibu{queexeritur;quod& uiride pa(cit; oVficcatum bcbus
hyemepraebetur Eit etiam aliud frumentis fpenteintc nsfcens: ca ucd cuj
fincerum a frumeotofecreuerint;leuiterpinfentes ; r-.yemefolc lyen eien/
te:ierunt:cditummetunt;6^ficcant:atqueitabobus; equisiumtniilCjUe.
ld quoquecum fructu fubnafcentepabulo prsbent; fructus: magnitudi>
ne.Sefamae.Kotundus.Coiore^iiridis; bona: frugis maicrem il mcdu^.
Hacc fcrefuperuacua majgypto nctari pcffunt.Fiuuicrum finguli priua
tim aiiquidfereuidentur : ut & locaterrena hiaecenim tribulusin 1 n ni
.

bus:necubiquc erumpit Scd paluftfibysflumjnum tamum altitudine

cum profundiflima ;-quinorum cubitofum : ut paulo ptcfondicre :ut in
(trymone fiuuio tanta pene; & harundo; & relsqua pfcdcurt nihil eius ex
;

cedtupraeterquam ipfaf oiiainf lexa quodammodocV occultantia iribulum

Tnbu!usipfemcrfusinaquam;pronusadimumuetgit. Folioampfo ad
cfTtgiemulmei. Pedicuioadmodumlcngo . Cau!e parte fummaqui
dem crafliori: Vnde folia: Frucf uique dependentinf crna auicm ^racili
oricctinue ufquead radicem Capilamenta quardam indtdcm excrta :
:

gerente.Quae maximaexparteaduerfa intcrf econgruunr,Nonnulla eti 5

difcrepantiubtusab radice ampla exeunt ; Supericra flidue ad mirus
;

minuique procedunt : Vtpoftrema omnino extgua fint : cVdifkrencia

ttiagnaab radiee ad cau^em exultet : p cncue latmlia gern ina infur^
gant : Quippe ternaquaternaejue : Quorummaximumaffiduequoc!
abradiccpropmsabfit : Tumquodpoftidkquttur : Et reliqua de
incepsproratione : Germenipfumquodlatfreprortjitur: Velutcau
lis alter cft : Primo quidcin gracilior: Sed folio ; Frucl uque i imilis:
Fru&usnigendurufqaeuehcmenter. Radicem quantafn . Nam : qua>
iem<jhat>*>
 kmquc habcat quercnJum^Talisnatura tribulf cfl^Nafdturfemmedca.
dence Gsrmenque inuerefuumemitot.TladicemaJiianlnuam^AlndiU'
turnioremaffirmant* Etcaulemexeasriri, Hocigitur quaerendumpro
pnumjprstereaiQuaereliquisinfunt.Capillamentaillacauliadrjafcntja
inteiiigutur . Haecenimnecfolia.Neccauiesefleuidentur. Namiatcralis
quidem ipfagerminatiocommunisharundine Aliifquehsbettjr. Prtv
.

pna itaque priuate Communia pubiice ccntemplafi congrrium eft

Quin &fecundum locadiuidendu . Vtfialia paiuftria. AJia lacuftria*
Alia fiuuialiapotius fint Aut etiam omnium iarcrum communja £t :

q na in huidoacficcojeadcnafcat^&qi huido crmurcji fimpitater aga A .

ea q uoiumineprimo expof uimus comuniffime degeredu eft. Lacu itaque

orchomenioarboresmateriseque. Humilesilleproueniunt. Saiix. Oiea^
gnusqucOleseamerinxquefpeciemprofert. Sida. Harundo. Tibiaiis-.
&rehqua. Qadiolus* Fleum.Tifa. Adhaecmemfifiora.Ienia 6Vquod f

ipnum appellant. Quod enim lemna uocatur. Aitiusmergitur in aqua.

Hotaimreliquaquidemexploratahabentur. Deoleagno. Sicta, Menfp
Etara. Icmajipnoque. Quaealiisquoquelocisforfitanproueniunr, AHis
appellatanominibus.Referredebemus Eftoleagnus naturafiutjcofa :
Neccxterisamerinisab fimilis.Folio : Figura quidem proximo caettris*
Sed mollijut malus. Lanuginofoqueflcrepopulialba: Verum minori.
.

Fructu nullo Nafciturpiurimafuper infuJas ffuirantes Sunt emm &

ineoquasdamfluitantej Vtinacgyptocircapaludes, Etin Tdprotfcle.
.

Aliifqueftagnis. Sedille minus aqua implenfur . Talis eftokagnus

Sidafpeciepapauerifimiliseft' TalecV enim caputgerit : Nifiquod
amplius ad porcionem magnitudine mali totaamplitudo : Nccnudum *
Sedcandidismcmbranis:intecT:um Hifqueforinfecus folia herbefem
tiaproxima rofis adhuc in calyce contentis Quaternafeapplicant':
lApertumgranarubraoftendit. Figura nonmodopanaueris, Seeforbi'
eulata. Exigua . Nec multo miho maiora . Sapcrem dilutum quendam r
Vttriticum reddit . Cfafiatura:ftate , Pediculo paruo anneclitur.
Fioscalycirofa:fimiIis . Sed maior : Etfere dupiexmagnitudine
Hunc itaque cV foiium f Uper undasemicare afTirmant Mox cum .dc/
fioruerit* FrucTrufque compilatus f k. Magis in aquam ckciinar'* De>
mum terrarn attingere Fru&umquefundere Fruclificare aurxm
inlacutria. HbcjcVbutomum. EtflcuttvProditumeftY Fruclum
butominigrumdicunc/ Magnitudine Sidseproximum» Fleianthel/
lam uocatam Quoadlixiuiumutuntur : Id placentaceum qucd'
dameft ^Molletrubidum.Etfleiuero Etbutomifoeminaftcrlliseftad
nexusutilis. Masinuulis. DecimajcVmenfifIora,Etipno:quarrendum.
Peculiare inter hacc maximae tifa eft : Par tim quia folio caret : par tim quia
nctu uc rcliqua ; radice numercfa adhcrct • Nam illa decrfum ucrfus ncn
n\m uf turgent uirefque intcndunrpotiffimo gladiolus ficut ctiam gramen
j

Qua de caufa difficilc haec intereunt: di cmnino gcnus eiufmodi uniucrfu£

dtuturniuseft»Radixgladioliplurimuincqualitatcaca:tcrisdifrat,Qucd
pArs quardam craf!a;carnofaque fit.Quaedam gracilis jatque lignpfa, Quin
6^germinationcgenerationcquerefert«NafciturcmmderamaceoiIloradix
alrtratenuisjiuxtalatus : dclndecarorurfusincoconglobatuncx quafefc
caulis promitinquopofitumgermen eft: in profundum quoque radices
codemmododcmittit.Quamobremomnium maximemori contumaxc'
u2lliqucdiffic{liscft.ProximefercgramcncgenicuIisoritur . Radix enim

geniculatae; atqjfingulisgcrmcnfurfum .Radixfubtuscrumpit parimo^

doiSt, fpinaquc appellaturgerminat. Verum huius radixnon arundincfa?
nequegcniculataeft. Haecprolixiuspropterfuamaffirmitate piacuit cxph
can. Vtroqucautcmloco:ideft:cVterra&aqua:faJixjharundo : cxccpta ti'

biali.GUdiolus.Tifa.FIeum.Butomumjcxeunt . Sida ihaquatanturrw

Detifa ambigitur. Maiora autem melioraque f emper inter utroqrloco nafce
tia quae in aqua cxeunt effe affirmant: inf ulis quoque fiuf tamibus non nul
;

la corum prouenire:utgladiolum:butomum:fleum ;itautpartes eafde om

nmoferuent.CiboidoncaexnafcentibusJacu:fida;&ipfa:cVfoliacuibus.
Germen f uibus: f ruc*tus hominibus ; floci : tife ; butomique pars tenera ab ra
dicibus proxima cft; ut quam pucri paruulipotiflimo mandunt Radix fo
la floei pccudibus pabulo cft .Cum autcm fquafa t uigct :nec humor : qui
pcrlueretcacumina.inccflitomniafqualcntjquacftagnisdcgunt.Scdprscc^
puc harundode quautiquc indicandum reftat . Nam dccastcris fcre omni>
busfatisiamdiclumcfttHarundinisgeneraduo traduotur . Tibialem : di
reliquam . Quippe unumigcnus reliquem depraehendi ;f ed interfeinuicem
firmitatccrauuatetenuitateexilitateque CraftamcV ualidam uallatoriam
uocant.Alteramautemtexilcm.Nafcitexilemfuperinfula*f1uit£tes.Val<
latoriam incomithibus.Comythes uocant ubi aceruata harundo implcxaq?
mutuo radicumraptufit. Quodfitlocisftagnorum:ubi tclluspinguis: le
taque eft . Non nunquaj etiam ubi tibialis uallatonam gignilongiarcm qui
dem quam reliqua uallatcria:fed uermibuserodendam . Huius differenri
as cis tradunt. Tibialium quandam nonoanno proucnircnonnulli uolunt
Huncquoquc ordincmgcncrandiftatuunt:quodcrroreft. Intotumenim
aucro lacu enafemir. Sedquoniam id f uperiori temporc nono anno potiffi
mum euenire uideretur jortum quoque harundinis talem effe credidere.
Euentum fortuitum pro"ordincccrtocapietes,Gignitur uero copioficTme*
liorque :cumpoftimbres frequentes : biennio : cum minimum : aqua
permanf it Qu^d maxime pofteriori tempore faftummcmincre. Cum
fauftum lllud Chcroniae accidit Quippc antc hoc annis pluribus: Lacum
.

akitudinem extendiflc Poft ubfuehcmcns peftis inuafit impk/

:
tum quidem affirmant.Sedcum in undationonpermanfiffet. Sed hyeme
& harUndinemproueniiTe Fcrtur enim uiderurque au&a
decreuiiTetjfic
altitudine lacus: durantcqueinundatione crafTari harundinem j cV iiai
ctaffatamquidemarmamentariam Bombytiam uerocuinenaqtfaptr*'
manferitjgenerationemkaqUetaiemtradidere , Diftareaurem a ichquis
harundinibusarmamentaria: utin uniuerfum capiamus jpraftantiaqua/
dam nutricationis naturilisconfirmant* Quippe plenioreni :camof lorem
intotumquefacie foemina: laf ciuiorem fpeclan ff enim folium amplms
,

candidiufquehaberej,& minuslanuginisquam caeterae , Quafdam etiam

omninomhil haberejquas cVnominefpadonum appellanr, Hint paria op
timafieriquidamaffirmant. Sedpauca tameninopere bene furccdere>
Gedi tempeftiuefolitasjufqueadantigenidem: cum adhucfimplicius w
bia uteremr jfubar&urosmenfefeptembre , Quippeficcefas j pJenlque
quidem poft annis utilesVfle incipere multaque iterim excijcitaticne f ona
j

di indigere. Sed ora linguarum comprimi qucd erat illis theatrcrum tno/
:
'

fibusutilius.Sedpoftquamuarietasjfidioqueacceffittcefuramutatacfr.
Cedunt enim noftra State mef e maio: & iunio jquafipaulo ante folfticiu
s

uel f ub ipf o (oifticio: & iKtl utilesin trimatu referunt & breui exercitatio
:

ne egerc j linguaf que dif iedtu defledti, Quod his neccfTarium eft : qui fonos
firngant:U multifariam flectant. HasCarmamentarixcedendarterrjpora tra
dunt. Praeparatio uero & confectiohunc inmodum fieri foiet, Cum colle^
gerint hyeme f ub diuo exponunt ;f uis ueftitam tunicis, Vere £Utem d U po
liatamjattrituque expurgatarmfcliexpandunt. arftatepcft hac ccncifam
ininternodiamjrurfumfubdiuojadtempusquoddsmexponunt: relicto
. Hislongitudcpalmenunc^uam minor
mtcrnodiis fuperiorigeniculo
Optima exinternodiis adpariumconftructum, Mediatotiusharundinis
mollifiima pariageruntjquaraduerf um germina exeunt: durifiima: quae
proximaradicihabenturvLinguaseodem exemptas ccngtuc
irtternodio,
re jcarteras efTedifcordes Proximam ab radice leuam : poni dexteramque
,

germina uerf us pareat: incifo duas in partes intarnedio. Osiingux utriuf

quefecundumcalamiincifuramfacinnt,Etfiquoa]iomodolingii3e con/
ficianturjnonfatiSeascongruere,Talispraeparatio:atquec6fTclioefl:, Na
iciturplurimaintercephifum: cVmelanem, Pelecanialocushic nomina/
tur. Huius quaedam partes chytri uocari lacusaltitudincsfunt: quibus
:

harundinem laudatiflimam prouenire afTirmant Qtjin & quo probatia

dicra defertur Is autem amnis eft ex lebadea perfluens ,Sed omnium o/? tu
.

ma nafci creditur circa oxeam campam uocitatarn Locus hic cephifi hofti
.

umeftjuicinuseicampus pinguis&hilarisjquemhippiam uocant Fft

ctiam alius locus aquiloniusoxsecampa! bccclrias nominej quoetism ip>
{onobileharudinenafciaffeuew
ccphifufjfeDmtfceat.atciccaltitudolacusapliet'; harudinem optimam
 :

onriNam cirea oxeam campam & boedriam hxcomnia ccmpenutitu?%

j

Quam autcephifius uim magnam adfaciendajharundincm laqdab-l^

tVrtiatur: argumetocapiunuqucd eolocoadquem ,MeJasqui uocatunin
fluit;quamqua lacus profundus (olumquecrafTum ; atque ftceium gfir:
umen aut omnino nulla aut uiciofa exurgit Generationcm haruGdiiti& d
:

bialis;namra$confectione quibuf que differentiis a reliquis diftet; fa at. di

:

xiCTe atbitramur Gcnera non haec f olum; fed piura harundinis etia intelli'
, :

guntur: quasdifterentiis uel fenf ui manifeftts dikern untur Quardatmn* .

denfa :tamcarne:quamgeniculis t Qtt£damrarapau!ifque genkulis Ec

alia caua tota; quam fiftulariam quidamappcllam Nihil enim ferc ligni
,

carnis ue habet* Alia f olida & tota peneintus repleta. Item alia breuis ; alia
procera exccifa eraflacf ; ^alisigracilisfolfofa^^ali^paucis fbliis cio ; mttae
quazdam dirTerentiae pro natura ui uquc intelliguntur Siguie nanque acfm
.

gulautiles «Nominibus alii aliis appellantifedcannacomuniftiniaqucda

modoefbquam & fruteticiam maximeomniumreferunt,I"tapudf1utm
'najlacufquepotiflimonafciplurimumitameninquoquegcntrediflarein
terfefe:3quaticas;& (icco nafcentespadhtbetur. Sagiraria quoque; quacrc
ticam quidam appellant:fuigeneriseft.Nodrspaucisgeniculata« Carnofi
or omnibus; maximeque flexum recipiens:atque omnino obfequens ; cuo
libeat flecli calef acht Magnas & folia differentias reddunt qu en adrr c d 115
, :

diximus non multitudine; magnitudineque tatu; f ed etia cclcre Quippe

:

quaelaconica«ognominatur uerficolor eftjtem pofituipfo atqueannexu.

Qu^iimen^abiffiapartefoliorum plurimaferuntipfe qua:perinde atqa
efrutice featto!lunt, Qtudamueldifcetnendum perjelacuftriumefle vo
lunt; f cilicct multa habere f olia dC gfadioli floci ; algae
butomique foliis fim i
lia.Verumhocampliusfcrutarioportet Genusautem quoddam harun/
dinis uel terrenum emigrat:qcFno erigitcaulem std {uper terram f pzrgitur
graminis modo:atqueitafc ampliat.lVIafcula (olidi eft; fcetuina inani*;
Qu* ppe adhancmare focminaque diftingunt, Proueniunt exeodem fundo
p!ufcu!ae:nontamcfifruftetant,Foliononlocgo:fedfalicifimireimagnitu
dine praeftantes;atque robuftas ut uicem haftarum praebeant: Hsedrca ace
;

linam amnem oriuntur . Omnis aut harundo uiuax eft : atque adufta meli/
us refurgitJtemqueftirpecraftanumctofacpeftjcbidmori pcruicax» Ra
di\'ipfageniculata:quemadmodum graminis^Verumnoi} omnes fimi'i
mo informantur : ( eddeharundinibus hadtcnus» Keftat:utdeiunco dica/
raus : ut potegenetieidem annumcrando, Nam hfcctiainter aquatica pcni
debet ; Tria hutus gencra f uot; ut nonnulli diftingunt A cutus & fterilis:
quem iiarejappellantifrugiferiquem atriferunr upctamus :quoniamfe
men nigrum ferat: craflior hic arque carnof ior Tertius magnitudioc crafli
, :

tatc carnof itatequc inlignis : qui marifcus uoeatus eft • Ex his atrifer
perkfuogenere prouenit. Actttus, Atque manfcus eodemcefpite exo-
 un t. Quod abfurdum apparctJuiiu^mirabiJefuftuoiocefpitciuncirc!^
portato. Qmppeparsmaiorfteriles*Erantecdem exorti frugiferi pauci
hoccogitandum .Frudtus omnino minor habetur, Ccrnmcdic
Igitur de
autem ad texendum marijcus: quia mollis:carnof ufcp eft.Omninc f rugi/
ferincallumderegularxfurculoipfotumefcens:moxueIuticua pariucit*
cundantesenimfpicatimpediculosiuncolineariarTixosinitiogcrit^QtiO/
rumfummitatibuspaululolatera'esorbes uafculorum leuitcr hiiccntes
inducit.Hisf emen exiguum effigiecufpidisfagittarum ingerit nigrum :

non abfimilc:{eminiherba:inguinalis. Vcrum exilius,Radicelcga adhe>

ret.Multocjcraflioreiquamacutus.Ha^comnibusannismcritur.Dejnal
terarurfusaiuncicacumine defigitur Quod uel uifu percipifacilepo'
teft. Quippe aliae ficcse, Alia: uirides demifle cemuntur * Caput cepis & :

gethyisfimile.Vtpotequodinunumexpludbusconglobatum : prelatU'
queinferiusttcgumentifcjfubrubrisnntedtum conftet. Ergc p ropnu^ hif
radicibuseueniat,Siquidemperannosexarefcant:acde(uper denucgene
rentur.Talisiuncorum naturaintelligitur, Sinautem:&rubus:cV paliu/
rusinaquis uiuerepoffint:aut prope: Vt qmbuidam rn lccis percipitur
Ecrumquoc|dirtia:iam explorataehabentur * Quippecum deambobus
uoluminefuperioridixcrimus.InfulisautemflLUtantibus Quux incr' ?

chomenofunt: Magnitudo utique multifaria . Sedqux amplifiima

adternorumambitum ftadiorumfpc&atut. Atinaegyptcmagnse acimo;,
dumcoagmentantur:utcV{uespermultiineisnafcantur:quosincoi!£etr£
ieuntcs uenari confueuerc . Atcpde aquatfcis haclenus De brcu tate uita:
,

plantarumaquatiliumintantumufquefandumhabemusuideliret: quo
ad aliquatenus in uniuerf um poflimus exprimere, Vita aquatiiibus breui
or quam terreftribus eft, Sicutetiam in animalium genere manifefto f enti
mus, Sed fingulatim terreftrium enarrare uitas:nimirum decet. Frgo f tb
ueftresnulIamhaberedifTerentiam.rufticiputant. Sedomncslongeuas:
nullamq? efle breucm uolunt, Sed hor quidem ipium uere forfitan pu tet,
Omnes ensm uitam reliquarum longefuperanr, Verurn tamen interf edi
ftant.Quaedam enim magis.Quaedam minuslongeuar, Vtingenere urba
narumetiamdeprehenditur,Sedqua?namfintifta::querendurn,Vrbana:-
apcrtedifTeruntteoquodaliaelongaeuitae „ ?AIisebreuis{unt, Sedquoad'
fimpliciterdicipoteftmitaf iiueftribus Icngicrquam urbanis. Atcf cmni
nohis:quaeinoppofitumgeneratimdiftinguipollunt.Vtoleail:ro:quam
olese: & piraftro:quam pyrotdc caprifro quam .ficq. Quippe
: t obuflicres
autem longitudo in g^
f piSiores : f rudluque infecundiores : exiftunt Vita;
bufdamtumurbanis: tumfiiHeftribus: uelfamaea fabularum auCtcri'
bustraditae teftimonio patet. Nam oleamathenisreferunt:palmam de/
li.01caftrumolympia::fagostroia::fupertumulum ili. SutquicVdelphi
cam platanu , Et akera in caphyis arcadiae ftante: fatas agamencnis ma nu.
dicau Sedhsecquo piCto lehabeant : indagationis alterfus fcrfitaninter
eitexplic4re;Quodautemfummaarbcrum difTerentia :fit plene intelligi
poteit Viuunt ensmprcedi&ae; aliaeqj compiureslcngotempore Breue
, *

profecl:us,Punica;ficus;malusjpra!cipueuerna,Etduicisminus cua^aci
da t Vttnrer punica^qua^nucleocaretinrerioritGeneraqucciuiuumjncriul
lauitcebreuishabenturtpotiflimoiquaefoecundiflimafunt» Videntur : &
qua:aquispropinqua2proueniuntjminusdurare:quaquaeinficcis;utfa]ix
popuius;fambucus t Qu£edamfene{cuntquidcm : putrefcuntc| uelocms*
Sed exeildemrurfus laterciuogerminant;utlauri;mali;pLinicx;&auida
rum aqusepars maior. Dequibus et rationem quifpiam quserataedem ne di
a debeant an diuerf ae> £t quemadmodum fiprascifo caudice? ut agricolse fa
ciu iit; rurf us germina aflidue re&ecj colendo inuites, Aut f in radicem uf cp
i

decideris;ueideufeps,Namhicetfacere(olent:nonnunq6^fponteaccidut
Vtrum inquam itaarborem eadem dici opcrteananalteram .Etenim (ipar
tesmcrementis& minucioibus:atcpetpurgamentis naturalibus diftareaf
fid ue uideantur. Sicarborem eadem effe apareat,Cur enim his pctius qua
in iiiisref erat, Sin aut caudex potiffimo ueluti eflentia :naturacj arbcris efle
crciatur:Cumhicpermutatur:totam quoquearborem alteram efle ratice
putaueris.Nififortequia eadem utriqueinitiafunidem eflepcfueris. Ar
quifaspenumero euenitmt&radicesalteraefintpermutenturcp primis pu
trefaclisaliisdenuo enafcentibus.Nameomo^oquou ites omnium maxi
mciongeuasputant^quoniamnonaliascreent^fedexfereplearit^irridenda
comperatiofortafiisapp3reat:modocaudexn6perduret,Hicenificutfun
d-imentum naturaqiarborujconfrat. Sedhsecutrotandern mcdodici debe
;
annihiladpradensreferatopus; Illudautdiutumifiimum fcrfitlfit: qd
o nibusrebusdurarequeatrutolea&caudice: cVgerminelateraiinepctu
que procreatione:atque etia ftirpeincorrupta» Vita3 uero uniusin qua pofi
tocaudice:proprincipio;temporisagi menfuradebeat: annis maxime *cc«
confumari uidemus, Sinautem credimus quod quidam de uitibus ref drut
quodradicibus particuUtim detra&is.caudexnaturacptota fimilis;ac fimi
liferaquantumuis:temporispermanerequeat,Hocrrorfuslongeua cmni
utn praxipueconftatXolendumaute hucinmodumcenflent, Cum uitis
iamde'abiuideturpalmites admittendum: fruftumque anno capiendu r
DeindealteraexparteuitisfurTodiedo radicesomnespurgqndum Pcfr.fe
ftucis impfenduterramq?acumulandum,lfroitaque:annomale admodu
ferreaiunt.Pofreromelius«TertiocVquartoftabiliri: ferreque multas bo
nafqueuuas,Vtnonaliomcdofehabeat:quamncn uigebat. Cumiteru^
languefcereincipit partemalteramfufTodiendum;colendumquefimih" ?>b
laqueationis ratione:atqueita femperdurare poflearTirmant. Id autem an
no imxime decimo fiernQua de cauia ;nec prarcidere unquam eosdebere;
cj itafaciut.f^pmrtasaetatescaudices eofdeduraf utne meiniflegde fit ;cj
 feruerint .Hocigiturcxpartis accipicnteseredere forta3edebemus. Qt sc
autemwt«long«jbreuifue{int;his;qu«ietuiiiiuisc6templariopcrtei\
Morbos {ilucftribusaccidere ncgant : quibus intereant ; tamen eas quccf
maleatTicidieuntpcrfpicuoc|pra%ipue; cum uclpaulo pcft germinarura:
uei^crminareincipicntcs;uelrlorentes;grandineuexantur;Cum9 rlatus
frigidusferuidufue ; hiseifdem tempcribusfufcefierit Temreftiuisat
«

hyemibus;nec(iexcedant;quicqorTendi, Quinimocmnibusalgoiem g'

deilcuolunt.Quippe nifialferintdeteriusgerminare, Vrbanis moibipiu
reseueniunt. Aiiiomnibusquaficommunes; autpluribus Aiii ptfu&ii ,

pcr^gcncra^Communes^uermiculatio^SyderaticRaducatJC.Cmrie^ eij
fercucrmcscdam'gignunt;fedquaedampauciores;qua:damplure&. Vtft
cusmalus;pyrus,Minjmeautem;utfimpliciraticnedicam;acres;&:fuc
co humcntcslactco uermiculantur codemcj modo fyderanrur» Magis aut
-noucliis: qu3muigentibus:idacciderefolct;&omnium maximefico & :

uiti. Olca prxtcr uermes qui; & ficum interimunt: f xv ficantes in ca clauu
pacitur . Quidam fungum appellant , Aiii ollam . Hoc cft uel uti f olis ex u>
ftio:nonnunc]etiarn nouellae;proptemimi am fertilitatcm 'ir.tcrcunt« Sca^
bics: &coelea: adnafci f $ liti ficorum pcculiaria { unt; Non tarhen id accidit
eisubic|. Scd morbihisquoqueratione locorum euenire uioientur ; cue>
admodum animahbus. Namapud aliquos fcabies nullo mcdo irfdftat
utneccirca cncam:ficusmaximcradicationem:cradationcmc| {cmit. Vc/
cantradicafcdnemrcum radicesinarefcuntt marcef euntc|, Cradationqcu
ram ;Crados,n, ramosficulnosquidam appellat:unde & mcrbo nomen
Caprificusjne^radicationejnccpcradatione^ueifcabicinftflatur: neque
radicibus uermiculantur. Quxdam necf ucsgroflos amirtunt:etia3 f» fico
inferantur.Scabies potiffimo gignicuncum aquaeiparum rpcfi uergil/as i*
cefferit.Namfimultumfueritcaufacontrahcndaifcabiciomnisabluitur;
&accidittunc:ut 8icaprificus;cVgroiIidecidant, Vcrmium autcm quifi/
corumpropriifunr/Aliiexipfisnafcunturarbcribus; Alicspannquice
rafta uocatu; Omncs tamcn in ceraftam f igurantur Sonum eduntceu
paruuli ftridorisfieus laborat; cV fi imbres nimii f uere. Sic, n . ad radicem
quafiglabratur»Quod quidem uitium aulam appellant Vitis hirculat. v

quod eiuspiartcrfydcratibnem:potilIimum eft. Autciim gcrmina a fiatiV

bus fucrint abfcif a Aut cum impcritia culturde f uerinttef a Aut tertio
cu infupinum f uerint exeifa Roratio quod cjdam roratio dicut '

cum uitis deflorefcens irrorat. Autcum fieri f olet genus arTecTicnis: hcc
cft: utacinidefluant: &remanentesparuulieonftent,Quaedam cVcumaf
fereegrotannutuitis. Oculinamqueprimoputatehebecantur» R urfuf.*
quecxcaiorenimioidemeucnit; Etenim eorum qtioque rempcramen^
tumpofcunt.Sicuteriamalimentiomnino.Omneej> prsternaturafitt pi
ciilof um occurrit . Vulnera cg icluf qj circufodientiu magnopcre faaut; ut
 ;

mutationesa:ftuu:aufrfgorunoiitollcntur,Curn«o.pcrIuxationel3bcre3
que debile fit;facillimea teporis exceftu deuincitur.Pcrro; ut quida exifti/
mant: maxima fere pars morbo^ ictu iiuriofo contrahit. Quippe quae jyce
rataappellant.qua:c|radice inarefcantjhaceademdecauiaiaborant Cie
etunt cVhosduosefle morbosdumtaxat. Sedidquide^autconfeEumiaos
habetur, Exomnibusuero infirmiffimaeftuernamalus: &ea^potiflirno
dulcis. Quibufda Ieficnes;non nullae fterilitatejnonneeem inferunt; Vtii
qu sla ici cacumenauferat:uelpalma:ifterilefcereambaeuidentur ; necptv
nitus interire. Egrotant aliquando; 5t fructus ipfi:cum afYiatusimbref que
tempeftiuenon.fuerint* Acciditenijarboribus : ut alias frudus amittant

faclis autno fasfiis pluuiis; ut ficis:alias deteriores reddantur: p urnf acla

:

fttangulataeque;humoris nimietate; autcontra exiccataepenuria ultra mc^

Pellimumcuderlorefcentibus quibufda:imber ineefiiuutoka? utique, bu
mul enirn defluit frudtus propter exilitate^in mileto oleascu ficrent ctmx
erodunnalia^fronde n;alias flore genere diuerfa;» Itacyarboresdiipoiism;
Nifcunturtemporeauftrino :& uento:fifol acricrinfequutus fueritruni
puntur Circa tarentum fructum uberem oleae f emper prsemcnftrant ; icd
i ub flore pars magna perditur Haec ergo propria lcccrum . Critur cV alius
morbusolei<s;quiarachiniumappellanturfNa(citur.n # hcccVfructumab
fumit. Adurunt & azftus quidam cVoliuas;cVuuas:cValiosfruchjs, Senti
untc^uermiculatione5fruc1:u3quorudam:utole32;pyri;mali;me(pili;pu
nicac. Vermisoleaenatusfubcutefructumadimit, Atfiin ipfo nucleoero
dens prodefhfubcute gigniprohibeturpluuifs;quae poft ar&urum jcqua
tur, EtindrupisquoCf oleisuermes nafcuntunquiadlacluram peicr^sccr
te depra:henduntur:cVmarcidi : putrefcjomninouidentur HinccVauftri
.

nisnafcuntur&riguismagms,GignunturcVculicesinaliqurbusarbcj^;ut
in robcre;cV fico ;cVconfiftereexhumcre uidentur ;ccrticibusfuLdito gu
fta dulcit Gignuntur idem cVinquibufdamoleribus. Alibiuero eruca:;di
uerf o fcilicet ortus principio. Et morbi quidcm hii f cre; atque in his funt,
AfTe&ionesautquaedam tempcrie:autaliasperfe euenientes:necare afto
quas nullusdixcrit morbos:ut tabes;cV quod uredinem quida appel
lent:
lant. Alii uero apudajiosflatusinterimereucexurerdnatifunt .Vtin calci
deeuboiaeolympias cumflaueritfrigidusante folfticia:aut poft fo ftic a
hiberna. Arboresenim exurit: atqueadeo aridas {iccafquefacit ; ut ne fol
quHem;tempufquelongumreddereitapofiint. Quocircauredineuocant
Hxc faepe alias : cV archippo athenis magiftratu anno qusdragcflimofacta
uehementifFima proditur .Laborantmaximelocaconcaua; cVinter ualles
cV ukinafluminibus: atqueinfummamquseabomniarTlatu penitusici
knt. Exarboribus ueroficuspra:cipue infeftatur.Secundoloco olea; olea/
ftef magislaborauit: quamquamrobuftior: quodmirum fuit. Amygda
la: pcnitMS. Mali:pyri:punicaefinenoxa extiterunt; Quamobremid quccp

mij^:exur/
 mirum exuruntur ftatima caudice:atcjin tctum magjs:pnuftj,utitac'i
Xcnm*fcntiuntpaiccsinfcrjcrcs f Dcprthenduniurquacdainiilatin.iii
gcr
mmatione.Oleaueroquoniamfen peruireautaiGJus, Qi a:it qjfrcnces
amiicrintjreuiuiicuntjqu^minus^peniiuspercunt.Ncnriurquiiniquse/
daniexutta^foliiicpref ftis«regeni inarumiine uJJauclLia; joJiaq-rcui/
xcreJdquibufciaminiocisuelixpenumeroeucmt;uiinphiJippi.s, Qi a:
autemtabucrejmodoronpenituspcricrinrciriTiimcpcfluntregcrn.irure
itautuitisftatim fructjficetjfcur. Thcfialiht. Pontoauten,circapcnto>
eapeum tabes bifiriam inuadit aJiquando frigorc jcum annus frigicus cft
Aiiquandogeiujfidiudurauir. Ambopoftbiumam: dicbmaximeqm,/
tragintaperaftisjfierifoJent. Fitgelufcrenc tcmpcre, Fngusquc tabc:
prurcipuccuminferencdquamu^quardamdcfcrunrurjpatcnr, Cafiav c
ronondurmt.Quanquamcirca thraciamconcrefcant, Sedenim mcrlicj
qudefcf fint;acrurfumiteritus;quiexccfluh!emis;autailuscucri nt;cj>
C|ibafaituunifrigore;caloreue;profcianturfint:hi{cecoicm)p?an",Qua
donilpr. hibet Nonnuilos eciam cumfilucftribusccmmuncs habc/
ri;tumuniucriaarborumnecc:tumetiammagisfruduumiue;qtTodap/
> tceuenireuidemus * Quippecumfsepenecilleprobefruclificent : fcdcrc/
doa:queidobfcruatumhabetur, Reftaruteaexpcnamus quaepartibus :

quibufdam ablatis;enecanturXommunisitaq>ommbus mcrs ;ccrtice 1

orbem detraclo. Omnes enim fere hoc modo necari uidentur; e. ccpia pc/
tulaca, Quae tamen 6V ipfa;fi quiscarncm uehem entt:rpreilerit:germenc|

fu:urumJuxauerit;morictur*Itaqueucriusfcrte:exceptafuLere;dixcn3;
hmcenim 6^iuuaripotius^corticedetracto;arTirmant; fcilicettam cxtcro
qua ri interno carnipropinquc t ficutetiam pctulacam Non &craffo dc/
tragifur:6Vu;ti:cVrilia£;cxqucfuncs t Etexminoribusma!uae;fedncni:i
talis»Nequeprinccpsiedfummus;quipkrui; qiubnafcentealicdecid?t +
Corticisenimdifrupnocommunisarbcrum efbutpotulaca*: ut platani.
CumuerononnuUiarbitrantur:ncuoite^fubnafeteKxte^iarefccre;dif
rumpiqucnuhifcjdec iderefponte:fed non sequein omnibusre effe coipu
cuam,Ergooes;utcreditur:ccrticedetraa:oinrcreunt.Sedreferr:qucnia
ceieriusuradiufue:cVmagis:minufue.Q? ippealiquarplustetnpcrispei/
manentificut ficus;tiIia:robur,Quidam eas;6V uiuereinterdtim: nccih/
terireaffirmann&corticem ueluti pumiasfpecieccncallefcere : atqinatu/
ram peculiarem quandam haurircHis itacp mcdcri rcnantunluto fcucn
tes:objT:ru'nte{qii&harundinibus,At9idgenusftramenrisopcrtas:i!Ji
gantes;nefrigeant:ue! fubarefcant:etiam nonnufquam reftitui: regermi
narecppotuiflepditucftiut apud heracliatrachianaficos; f^prartcruirru
tefolnteperametuqjcdi^
i
*n. autetcaloribnimiisconfecLtis: ftatim intereunt» Refcrt&tpsanmf

F
 uel manio:fiquisderraxit (tatim moriuntunhiemc diutius tollerat i&ma
gisqu^robulHiiimsciuiitJutnlex^Robur.Harumcniminteritus diutur*
nioreihLatitudinemquocjaliquamdccorticatiohabeatoporteticmriium
quidem ;fed maxime robuftifiimarum Nam f i anguftam admccum t cce
ris;nibilabrurdumjfinoninterterint»Qu2nqua{irjt;quietiafiquantum
libetauieratunnecsri pemtusdfcant Scahccdeinfirmionbusquidim co
fentaneum dixerint ,Qua{dam enij&fiincrbqncnexcciticemunintcriie
atfsrrnannquseuelfolum tcnueieiunumquetenent.lgiturhsecutdemdita
uimus mors comunis omnium cfl Quam uerodecacuminaticnem appel'
.

lant ;tantu3 interarbores;pynoabicti;picc2e palmxqueaflignatur, Quida

& :eiro ^cuprcilorefetunt^Harccnijdctraaacomajdecifccpcacuminc; to
taintereunt;necquicqgerminat;ficutnec{iadufla; auttota :autpaife alicj
fuerunt, Keliquaautpmnia: &pr«cifagerminant, Etnon nullameiicra
rcdduntur;utole£e;intereuntmaximaexpartcuelfiiIocaudice. Nuilaemj
tollerare uidetur; prater quauitis: ficus;punica:malus. Qi arda^ uel tb ul
'
cereamplioti;altioricpintereut. AliaenihilofTenduntunutpinuscum teda
dc(cin Jitur & oia cx quibus refina colligi pot utabies tercbintus. Haruj «n
uulneratio ulceratioqnn pfundo:gppeexinfoecudis;foecunda:» Etexpau>
ciferis :multifereredduntur ,Qua:da etia{ecuri; ita tollerant :tamftantes
qaaaflitaproftratas;utr furgant:uiuant:germinetc|;utfalix:6:platanus
Quod & inantandro : &philippis euenerat,, Cum.mpfatanus p rccidifia
ramis amputatis;ttunco9fecuriluxato:re(u:rexit:nocT:uleuata cnereaiqi
reuixit : 5t cortex itcrum cirtu texit Erat duobus lateribus circudolata : icn
.

gitudinedecem cubitis maioncraflitudine; ut quatucr uin non facilc am/

plecleretur.Salixaut^quaeinphilippisrefurrcxit^uitquidemdetruncata:
fcdnoncircummodolata.Arufpex:tuncquidamper{uafit:ut facrificaret
cuflodtrentquearbcrej utpotefaftam cftcntofaufto,R*efurrexit; &Ua
:

g tisin mufeopopulusalbaprocidua medulla excmpta. Nullaferearbos

moritur.Argumentu3quodmultaearboresmagnitudineexcelletes:caua'
tuninsnesquod fiunt. Arcadesquidatcnusfieximaturuiuerc dicunt: to
ta uero exuniucrfa arbcrc cxcmpta: & pinu: & abiete: # r Jiquas oes interi
re Cois oib mors & f i radiccs amputent uel ces uel plurfse : & qu£ maxie
. ; ;

firuitalescjir3mis:igit*hcs iteritus cxdtptk nedicecu Qr iat oleoeof eqt

.

adiccrioe ueriusq fa:qdeptionc icurrit , Quippe oleu oia necat« Quade cau
fa radicumcxtirpanda^reliquiisofeuinfundunt, Valetoleu magisinno
uelhs; 5c in praef ens nafccntibus:f ut namcp debifiores Qua propter & tagi
,

easagrico!a:prohibent:Necantur6Vinuiceinterfefcalimentirapina:c^ca:
teriiinrebusimpedimeto.Molefta ;&hedera ad nafcens:acuinciens, Mo
le^:us6icytifus,Namomniafermenccat.Sedeoualcnticraurce Hicn, .

uel cytifumipfuminterimit.Quaedam non.necant: fedfucci odcrifcj uiri

busredduntdetcriora :utbrafica;& laurosuitcm crTendut;o!fariquippe

 sarnj&attwheredicunr. C^
reaaere;at^auertiiurpcteinimicufugienscdor€3.Ajidtoaaesc^«:n,pic
hoc uiusefbdemedulia ccntrauinu3ccnfecla;ex brafica uidelicet tenuie
tampoi!epropulfare;gppecuuinsetuiua:odcre3brai"icaetugiaw \nictu
tusiuciqpacrofiant; ^fint^cjmodiscueniat. iiscjexplanauiusjpatet

TH£CPHR asti de HISTORIA PLANTARVM. libe. V.

£ Materies cuiusmodiuna quaeqjf it: & quo tepcre tepeftiuece

& dacur & quibus comoda openbus conftct; & q traCtaru difTicilis
& cjccjd eiuimoi comentationecontingit: $Cj»arqi (u| io>
f acilii ue:
ra: explicaf tentandu nunc eft. Cedi itaqi tempcftiuam ; rotundam qde ma
terie3:c^omnemcjdecorticandaaccipitur:cugerminareinccepit;Tunc,j3,
cortex extricatu perfaciJiseft.Quod turgereappeJlauiciJicetraticne hto>
ris : q f ub eo cortice fieri f oiet. Poftea i extricabilis redditur ; materieicf ttu

greicit: in formifqi fit. Quadrandam at poft turgcre, Securis at defc imita

tem aufcrt . Denicj omne qcf prouahdocapi oporteatuepeftiuiusceditur.
Nonfoiucugerminaredeiierit: fed et 013 fructii perccxent. Vt^ekccrti/
cationiscaufa finutrotunda; cjcjintempeftiua: protempeftiuis;ad ulum
ueniani* Quaobrem tcmpora per euentum dici cc ntraria debent bietis A
matericsprimoturgorecoicratiorreddit, Na$ cVccrncem abictis tau e:&
p!ni;^Jaricis;pctiffimodetrahunttIgitift£euereceduntur. Tune.n.ger>
minare. Reliejialiquandopoftmeilem Ahqnpcft uindemian :& ar&ur^
utariauJmus? Acer.Fraxinus,Crapinus,Sciilima,Ti!ia, Adfumn am;
c]u2captseobruiiunt.Robur{eriirimecedendu.Vide{icethyeme:poftau
tumnu.Quod {i fub rurgorecedat; ciriflimeommu fere coputref cit Scu .

cum cortice, Seufine cortice capiatur: potifiimu q primo turgore;proxime

quae fccundo: tertia quae tertio. Quse at poft frucTuu maturitatem a dant";
cjuis n turgidafint; icorrupta perdurant. Praetergc^fubccrticeuermicu/
Ii quidanafcentes:caudicemperfumma infcribunt. Quibusfignisprofi
giliisnon nuili utunt. Robur profecTocefum tempeftiue:nef putredinej
fcntitcVpraedu^ifpiiXumcpiadiiiriilitudinemcornuperduraro Totu3.11.
tame ueJ eo repcre cacfa uincitur { Qi in
cordis fpecimen gerit, Sal iicortex
& illudeccntrario euenit ? eum in germiraticre cecfuntur Cumquc
Tumfienimexiccantur caudices; & arbores radkitus
poft fru^tus editos ,

regerminsreminimepoftunt.Sjpoftfruclusregerminat. Quaquam eo
tcmporecedidifficiliuspoffint. Duriciareaufa e-dietiam pcft lunar occa/
{umprxcipmnt:quafiduricra:cVcornfutrefcereperuicaticraforent. Scd
cum maturitates frudtuum:interfe difTerant: ccnftatqucd etiam ufgores
arborumrefereadcedendumeftneceile. Semper ,n, {erctinarum magis
eeiuta {erior. Qua,dccau(aparticulatimquidamcxpedireconanturut pi
:h Fii
 num U abietem cedi oportere cum germinareincipiunt.Sciflimam. Tiiia
*

Aceiem ; Carpinum;autumno.Robunutdiximus;pcftautumrju^ Sunt

tamen qui eciam ld tempcitiuum in uere exiftimant ;cum amentun; ;cj? uo
cant;gerit.J&tpiceamcumuuaeiusflcrereir.cipit, Qiiaeigiturtemptftiua
omniDus arinisceiioiit;hucieimeimn odumder ctatur.Certci.uum to
ftat qucd uigentiumaibc^n clicrc^usmricuell^tueiErrici^^.matenV
.
es il Quippecum earum; alterarplusterra:; akera:plusaqua,conune£t
Vmsueropmrimos;maximofcf;pinus;atqueabiespr3efl:ant*Haruir;Cjue
maLeriesampiiiiima:cVpukherrimaconil:ant.Diflantift:einter{eniUitiia
mm.piouscnimcarnoiicr neruifc|pauciseft, Abiesneniaticr: atejmgi
;

dior:itaututrunc|eccntrariohabeatneruosuaiidos. Carnemcilej &raia

Qua de caufa altera grauis aitera leuis efr, Altera enim teda referta efi ;ah e
rarmliaingent tedaj.Obidetiaalbicrefljadharcpinoramiplures ;abieii
longeciunoresjue! pctius & omnium ramciu duriflfmi : ambabus fpifii;
c^corauianeimitantes;coIcrerlaui: 6VtedaeO'mi!es;quHU ybfcifii iuenrt
tampinocjUiabieti^humcrdeflLit.Sedabietilargicreft. Prartereatunica
mmupliciabies^modocepxarliduacnareitunicxconipeclariiubditaajiam
gcrit:atqiexhistotaconil:at;Quapropterquiramcs'doknt:iingulaii3f:ie
nequeauictreconantuw Na^iiitaaurmantunramusuaiidusiejnCjUMijr
Smaut permutauerint:'necpariterdemp{erint:infirmusreddctur ht ric

enim in modu^ ictusiilodemptiofit: eft etiaexcelficnatqjp roaricr abies;

Ideoc^antenas;iiiaioi9exeafaceceafrolet.HabetcVuenasneruoic|ciU3no
biiiiiimos» Crefcithaec primujinexceliusqadliberefoleaccipiat. Neq>ra
musuilus;necjjgermiatiolat€r^^
latuc|icremtacape{fit:atc| itaramo^exortuslatraJesgerminatcesfccL-rt.
H~£eabietisppria;illauero&pino:c\Ubieti: &aliis coiaconftant ;a;ia,m
quadnpartita; aliabtpart.taulijfimplex.Quadripartitasappellato^busin
utranquepartem medulla:;bini uen.rumcuifusnpturseccntnna: t erun>
dunt.Atqueutrunquecurfumadigunticlus.curiibusccntraricsinieietcs
dum in mranque partem medulia: iecuns remeat. Ita enim eueniat nccefle
eft:naturacuenarumratione.Ergotalesabietes:pinoquadrip2rtitasappel/
lant: & eafdem ad opera uehementer probant Matenem enim fpifTifimam
,

pra:ftant;cVegidem^ignereiftafolent;5ipartita:iIlecurfumuerarLmunu
tantumin utranque partem medulla:gerunr;eofdemqueinuicern contrari'
os habent;ut& fecurisduplexadigiqebeatfimplexperutrunc^uccurfi m
ictucontraric* Mollemhancmateriem referrunt:fedin cpere peflimam
Quoniam maioremmmodum peruenicunSimpliccsuocannquauriUrn
dutn taxat uenarum habent curfum His idem fecuris utraque ex parte r e
d ullse adigatur laxicrem natura materiem hanc efie afFirmant: f ed a peruer
fuonetutilTimam.Difctimenarbcresfuisccrtfcibuscitendunt Qi zmcb
rem ubiprimum arbcrem
; uiderunt;cuiufmodifit; difccrnere qucunt.
 Quibus.n.uenaecgrcgraepctfluutittquae^inopercobecliantjhfsccrtcxlc
uis; redruf cp eft Quibus autcm ccontrano tos f cabencotcrtuf que A
t<$ .

dereliquiseademratioeft.Sed quadripartitaepaucadimplices plurcs cp,

3
reliqu«comperiunt.Omnisautemmateriesamplior;prcccrior;cbt'QKri-'
tiorjfolidior:atqueintotummelior:&:copiofior;quacpartibnsaquilcniif
cxit* Vt ctiam prius retuhmus. Etipfius arbons partes;qua:aquilcneaf^
pkiuottf piffiores: adolefentioref que conftat Qua: uero ab latere; a.ut
,

orbcperflantur;haeuettuntur;contorquenturcj3aquilone;utmeduilaea^
rumcontorta fiunecinre&umporrecla Haecintegraquidcm uajidaejfte
creduntur: Casf a autem imbccilla Quod plerafc| ha bent diuerf itates br e
, ;

uiahaec fabri lignani uocant:quoniam ita pro uf ucedere cof ueuerunt ; ad

fummam ;quaehumidis;tranquilis; um brof is;coicclif<y lccis afTurgunt
deteriora:tamadfabrilem: quaadignariumufum ueniunt. Ergo huiuf>
modidifFerentiae:prolocis;utfimplkiterloquar;unigenoru5ipfc^: adno
tantur»Quidam.n,pertradusdiuidunt;aiuntcJmatcriemoptimamcm/
nium: quas in graecfam aduehuntur macedonica ad uf um cdificatcrm efic
lcuis n eft obediens & tylu nimij^ cotinens Secunda pontica trad unt tcr/
. « ;

ciamryndacicaj. Quartam eanicam.Deterimam parnaficam atcjeuboi/ ;

cam. Nodofa.n.&afperar&citoputrefcens. Dearchadia animaduerten/

dna eft. Kobuftiflima:quae enodis^leuifcju eade^que uiTupulcherrimae,
Nodofaccrtc:autmaleadulta;authyemtopreffa:autaliquafimili rauoc
crTicitur.Intotum .n.nodofitasprob^nutriticnis indigentta eft.Sed pcfl>
quam nutrita improbefuit;fi commodo nutrimento potitaferccreet; atcj
itaproficiatfit utnodi abforbeantur incremento obducto. Prcbe cV cijco
alefcens:glifcenfcjfuperne obducitur; &facpequae deforisleuiscerneref
{ciflanodatiflimaextitit.Qua de ca medullascof picarifcifiiliu folec.Nafi
nodis ifte tranf fixe f int; extra quocjhabeant nodos ncceile eft Fiunt & cr^
»

bes hyemis improbxc^ nutricionis caufa Crbes autem uocant ; cu facla co

uolutatioquacdamampla;circuIispluribuscircumacl:a {it< Quamncc|no
dumomninodixerim;neq} ipfiuscriipitudioelignLHaec enim per totum
ferc: atc^aequaliterampliatur Longeidiniquius ; tradtatuqj dirTicilius
quamnodusartifietobftat.Proximeatcf inlapide;quiftimulusuccitaf:
nafciomnino uidetur.Nodosautem obducto incremento cccupari:atque
in plcnumintegifenfusipfepercipereeuidentiflimepoteft. Gaeterum uel
ex aliis per quam fimilibus rebus ; id ita fieri conftat Sa?pe enin pars arbo/
ris coprehef a e: ab altera ,pxia e atcfjin eiuf de corporis magnitudine coagnv
tata8ifilapidem;autaliquidfimilearborisaIia:inculcaueris;demuminfi
nuabitur;atqueocultabitur amplexuaucTionis obducras Quodctiam in
olcaftro:qui megaris in foroftabaueuenifle accepimus , Quo f uccifc; ur^
bem ca pi ac diri pi oraculum erat; ficutiactumcft. In hoc enim perfctf
fo: rcpectaB0creaefunt:^aliaqua5damatticisritus:partequa primum afc
F iii
 ;

lixafucre;ad armcrumambitumccncauata;huius oieaftrt qucdadhuc c

fuperefbparum admcdum extat. Aliis qucquelccispermultis ccn-piura

eiufmcdnafraproduntur. Sed haecutdictum efbplunbus publicahaben
tur.Pro naturaautefingularumarbcrum propriadifcriminaafiignantur
fpiXiicas;rari,as ? grauitas;leuitas;duricia;mollicia: dC fiquid eiutmcdiali
ud perf pici potelt Quaecumomnium urbanarum pariter &fiiueftrium
communialintjdeomnibus uerbafaciamusopcrtet. Ergofpifiifimia gra
uiiIiinaque;buxustotahabenus fua iantummedullainquacV coiorisni'
gredocoiht Etreliquisceltiprimatusindubiedatur; fpifia &roborisme
.

dulla; quodatrumcognominant; atqueetia magiscitifi quippecumhaic ;

proxi naad hebennum accedereuideatur.Nigraadmodum fpifiaque terc

Diotus eft: 5t cjiem fyciae uel hebenno nigrioreitlm efle affirmant; & eapu'
los quoquepugionum ex ea fieri; 5£poeuiaterriclea tornariquaea ficbiibus
fereni nonpoilit,Verum cortantum accipi; cVperungimaterkm opcrtere
uolunt.Sicenim &meliorem;&nigriorem erTicipofie. Quin & alia^ arbo
rem reddunt quae cum nigredine uarietatem quandam praefe { erti u bruula
ut af peitus hebeni uerficoiores appareat ;fieri ex hac leclos 5t fubf elia & re
;

liqualautioraoperanarrant. Amplammaiorem immodum cV frondibus

coniitaj pulchris;fimilemqne pyris;paruis eam aflignat . St. haecf piflitate
quoqu^unacumnigrorefortiuntur.SpifTeauteacer:cVc3rpinus; atquein
totum omnescrifpa;; ad hsec oiea & oleafter Rarae ccrpcre intcr f ilueftrcs
i .

teitifqueidonear,abiesmaxime:inter reliquasaute: fambucus ; ficus;ma

lus;laurus,Duriflima:roboriscarpini :aria:quemateries .Hancenim ante
quaterebrentmadefacmnt; quo fcilicet molliorem reddant .Mollesin uns
uerfuanquaeraraecorporeac foluteconflent • Tiliaitercarncfas pracipue
mollis; nec no & cafidiflima eadem efle uidetunindicium quod aciem ferri
maximehebeaf.Tincluramenimfuicalorisperlaxat.Hederacucquecaii/
da eii; di laurus;atque intomm omnes:quibus facereignariaf olent, Mcre
ftor & morum addicit.Frigidtflirr,sequ£eaquatiles;aquc(a:quefint; lema
falixjplatanusuitifquequa decaufa;fecutaexhisfocere fclent, Ictaenim
protinuspla^amcontrahunt.Scdleuiorfalix Rarxrcnim cVcbidea rra
.

gisutuntur.Piatanuslcntorenoncaret;Sedhaecnaturahuidicrefl::(icutet
ulmusidiciuquod poftcacfuram ereclamateriesmultum humcrisemit
:

tit, Morusfpifiafimulquelentaefl.Rigoremquocyfortifllme ulmus fcr

uat * Ob'idu1meos cardinesualuarum adiungunt Namfi ipfifirmiper

,

maneantualua^quoqueftareintortaepoflint.alioquintorqueanturiBecffre
eft.Faciuntcosligna permutantesquod radicemuerfucquoquei cacunie
fu/t Sic enim inter fe coartata? utrunque impetum altetius
. prchibencum
fuaptenaturaadaerfetur.Nam fialterum pernaturam eodem rerdat quo
momentuef\;ruina;utique eodemfequifacilepoflit: Vaiuasautem ncn
ftatim apponunnfed compadhs ftatuunt ,Ncn nulli anno tertioccnfecere
 lauaorisopcrisdef idcrio. Namqueaeftatiscalore exiccatardehifcunt: hyc<
misuerohumoreopplctsecohercnt, Ratioqucdrara carnofaquejfauie
autem attrahanthumcftum.Paimalcuisuraaufacihsj moJlifcjefh que
admodumfuber.Sedmeliorfuberequialenta, Suberenimrigidum eft.
Quaproptcrfimulacra:nunccxpalmiscondcrejncceperuntjfprctafube>
rismateric: utincommoda: neruos non per totum corpus expandit: nc
qucprolixoscxtcndit:nequeeodempofituramodo:cundospcrri^it;led
mulrifario:ficcarih*cmatericspoteft:&:cumdoUturj&lerratur + Tyium
cjuod thuia ab aliis appellatur : nafcitur apud amonis fanum atque m cyre
nenfiagro:formacupreflo fimilis:cum ramisjtum foliis:caudicejfrijetu
quemelpotiusceucupreffusfilueftris Copiofam uel ubi urbshoc tem/
porc eft : comperiri affirmant: atque etiam memcrant : Ccntignaticnes
quafdam uetuftiflimas thuia:,Prrduratenim materiesjacincorrupta onv
nino. Radicc huiusarboris nihil crif pius: caque preciof a opera ccrificmnt
Simulacracxhisfculpcrcfolent?cedrojcupreflo:loto:buxojMinoraetia3
cxolearumradicibus , Rimas cnim iftenoncapiunt: &carnis aequalitate
quodammodoconftareuidentur. Haecigiturproprietatem quandam lo/
corum naturae ufufque oftendunt.Pondercfa autem : leuiaque exf piflita/
te:raritatc:huiditatejletitatcjficcitateiregu!itatejduritatejmollitudiecf j
accepiiaeopoTtct.Quardamitacjfimulj^duraj&pondercfafuntquebu^
xusjutrobur . Quasautem tigid ae: atque dunfliriia: fint : hx pondeie
carent. Omncs filueftres urbanis j & mafcute fseminis jf pifliores : duno
rcs:pondcrofiores:intotumquerobuftioresjquodetiamante retulsrr us.
Quin & minusfcecundaefcccundioribusjoVdeterius frudt ificantes: prcbi
usfruclificantibusjtota quafi exparte firroicres;nifi ufquam mas fruclu
ofioreffefolcat;utaliasquafdamaffirmantj cVcupreflum cornumque. j

Veruminter uitcsquidemjquaeminusfruclificantjgemmiscrebrioribus
conftat Jolidiorcfquefuntjidem etiam inmalorumjreliquarumque urba
narumgencre jpatet Naturaperpetua:cuprefTus:cedrus:hebenus:ceL
cis:buxus:oIeajolcafter:pinusjqu2EtcdaJgeritjaria:roburjnux*.cubcica
iScddiututniorintcr hascupreflus uidetur. Itaquein ephefo cupreflina
materies : cxquaualuaetemplidianacquatuoraetates referuata durauiu
Solahaecnttorem etiam recipitjideoque exhaccondereoperumlauticra co
fucuerc. ExreliquispoftcuprefTumjactyi^m: mcrumarternam pctifii/
mumeflcarbitrantur:fimulqueualidam : cVinopcribusfacilem: atque
uetuftatc nigrefcere modo ccl tis Item alia in aliud j & in alio perpetua : exv
,

cmpligratia.VImusinpraefatu.Roburdefoflumjatqueinaquis demer>
furmputredinc quippe lmmune: hoc omnino uidctur ob id fluuiis lacu>
bu(quc:naucshacetiam materieconduntjfed mariputrefcitj quamquaj
teliquaemagisdurareualeant. Quodquidcm cVratiouult. Vtpotecum
ialc maceratas scondicseque f int. Fagus quoejue ;f iuc Sciffima in aqua pcf
 .

nrin: re poile I corupta uidetur.Madefadraque mcl-icrreddi.Qtin cVnux

euboica nequaquam putreicit ,Dicunt &pmupluiqua abietcmccrrcdia/
tcredine poile.Hanc enim efleamaram :pinum uercculcedmis non nihil
habece eoque magis ;quo fuerit teda ref ertior Omnes teredinem f entire af
,

firmamjpraeterqua oleaftrurrnatqueolea^ quasamaritudiniscauia Nc

c]ueferedo;nequetinearedit, Qu^mariputtefcereaptasfuntetodu&tere
dine {oient.Qu^autemtetramermiculistineifque Teredoenimncnni(i
in mari cnaf ci poteft , Efr autem ipfa teredo corpore praua captae magno: &
den ribus -Tineae uermicuiis fimiles conilant ; quibuspaulatimmateries
,

pcrforitur, Sed haeccurari facile poflunt , Nam (i crTeniamatenes traha/

tur ia mare durare nimirum ualet, Quae uero teredinem feierit currari haec
nihiiopoteft:Vermium autecj nafci materiaefcknt. Aiiiputrefcenteipfa
matene genegrantur Aiii panendbus
, uermibus parunt enim uel in
; aliis

csefa matene uermes;quemadmoduminarbcribus;quica?ra(t3e uocantur

cu n (cilicet tam eroferint; atque excauauetint; utfecitcum agere poflint
Fugiunt iignacolorata amara duraque ;qucniamhax ercdere nequeant:
ceu buxum Tradunt etiam abietis cum germinat dccerticatam matene^
,

aquis incrYaiftam durare nimirum pofle. Patuic; idapudfaneum atcha

dia: rcuuobftruiisfaudbus campusiniacum redundauit. Tum emmdu

(ftis pontibusexabi tecucp ampliusextumefceretaqua; alrisfuperaiiis fa^

br icatis poftea quam ex truxusobturamentis unda erupit difceilitque uni>

uerfa m ateries incorrupta comperta Sedforte hoc:ca(uquc tnnctuit. In
tyloautem arabie ;in(ula materiem eile affirmant ex qua ;nauesedificant
quar mari incorrupta penem perduret .Quippecumannosplufquajdu
centos demerfa in munisabomnicfYenfa ieruetur extraaquam Diutur ,

naquidem eadcm non tantundem. Ocius em*3 putrereicipik, Qui

eft.fed
c^illudtraclus eiuidem mirandum
referunt quaquanil ad puirectinem
{pectans arboremenim conftareexquabaculosceduntpuichrofc|admo
;

.du3faciunt;nechneuarietate quadam coiorio ; pelibustigrii ptcxima m

pcnderofaunicematedemhac afrirmant.Cumque infoiidiora quiiqua^
proicerit modoficiilium fragilermaddunt etiam tamaracis lignum :non ut
apudnos ;imbecillum? fed ualidum: (icutiligneum autaliquidfermc ma
riaehuiufmodii ibidem comperi, Idigitur lccicalique difcrimineuiiref cqe
ndiear.Materiemautemunigenam: ceuruboreampineamque cum ccn'
diunt.Condirenamqueconfueuerut non tarialtitudine maiis uniueriaj
:

demifi:ut;{edaltaiuxtaterraaliampaulofuperius;aliLtninaltitudine^m'
plfore; iedqua:radiciproximictafuntciciusdefcendunt. Vel/i fiuitef plus
decrfuuerfusfaeiclinat^IVIaterie^ iteahsein operefaciles;alia: difficiles
Faciles : quae molles ex omniuj praecipuetalia dirTiiilesiquaedurac ncdcfas
criipae;cuuolutauonibcf perplexae. Aiiaroburc| cmniujdifftcillime: Sed
quo ad
.
 quoadpartfculatimrcddcreliccatjpinij&abfctisnodus difficilimus con *
Semper aurem inter unigenasanoliicr duriorepraftantior ;carnciict
ftat,

enim&quidemfabriacdeiudicandisallerjbus ratione utuntur «; Ferruj

uiciatam : Duramcjue materiem;magiiquammoliem :cedere ualet ht ,

eniminmolliobtunditur: ur dctiljadictum eft, Comrain dura acuitur,

Quidccaufacerdonese.tpyrofilueftriiuastabulasfaciunt. Mcduilam;
ut£abri^iunt:omnishabetmateries. ScdconfpeCtapodllimuminabicte
Eiusnamqueorbiculorumcompontiocorticcainfpeclatur , Quod non
equeinoicajbuxu:atcjuefimilibus + Quamobremqu]idambuxum;a(cjuc
oleamjmcdulia omnino carere exiftimant , Hasenim niimme cmnium
detrahipofle . Fft autemdiftrahi utmotameduliacontcrqueaiurmarc''
ries. Vmereenim diu uidetur, Quamobrem quidam utidiquefimui de/
metefoient, Sedprsecipucexcircisjquointortipermaneant; ideoqueicin/
dunt At uero abfurdum putaueris: rotundaematerieitmeduliamilk/
.

fam:atqueimmotampoffeedurare, Immutateueroniiitota cxtrahatur;

commoueremateriematqueperuertere Diipoliatam enim morifacilius
.

poffeconfentaneumpotiusdixeris . Mali tamen;atqueantenna:medul/

laexemptacommodcreiinquuntur,Scdhocperaccidens, Qucniample/
rif que ueftitur tunicis Sed fcrmiffima tenuiilimaque pcftrema pars eft,
Siccillima enim : A
tque ita ex reliquts quaeque ad porcionem eftimari
utiquedebet.ErgofciilamateriasjficciffimisilJistumcismedulladifpoIia
tur, An uero licci ratione medullaconitet; querendum ,Materiem autem
dumtrahitur.Tam fiila^.Q^uam fe&a.m peruertet .Sud non oporteatie/
cetur.Re&amcnimforefe&ionemoportet. Neculiopa&oobliquam,
Excmpligrata Simcduilaper. A, lineaniconftet ; Haudquaquam
per,BC,fecandumfedpcr.BD Hocenimmodomeduliapireiilouiuerc
t

poilearbitrantur Sed nullammateriem medulla carere; hacexiftimant

.

ratione Conftat eij uel eas med ulla hete quas carere putaueris : ut buxum
,

celtirn Iliccm, Argumentum quod ualuarum fumptuof arum cardiocs

.

facere ex his artif iccs iolent, Gumquearchiteti faciundos cx meduila pr&v

cipianti quoditem: uelomne3 medullam diftrahipoffeeuam duriilima
rummaterierum: quas nonnulii corda appellant ; argumcntofane accipi
patefbMatcriei autem;utficloquar:uniuerik pars durifiima eademque
tariffima medulia eft etia ipfius abietis ranflima quidem neruis amplo m
terfe diftantibus interua!lo:carneque media copiofiore coftat. Durifiinja
uo c^ & nerui duriffimi & caro duriflima e; q de ca archite&i ptes meduilm
;pxiores auferedas pcipiut ; ut c^fpiiiimu moliiftliffmucp materiei iit: trfi fli
cjt\ Ligno^ alia fiffiliaulia dolatilia: aliarotuda . Fiffilia;qdiuidetes p me
diumfecant Dolatilia;quorumpartesexterascircumdolant. Rotum
dajquasfcilicetintaclaomninorelinquunt. Exhisfiflilia nullam penitus
rimampatiuntur. Quoniam enudata medullla exf iccatur; atcjcmoritur
Doiatilia: & rotunda rimas admittunt : lcngeque magis rotonda^qucd me
duda in hif iateribusplenioribus circundatur Haud cnjm quicqua^ excun
.

cb s efl tguod f ulura imm unc pcfiit euadere Itaque lotcis reliquifque quo
:

rumuiusadcardies:ncfindantur:fimoillinuncbubuio;utiicccturfcnii3
quc djfletur: atquc cuaporciurbumor mcduilx^ Vtsmedulls huius mpdi
eft.Pondus iuftinereabiesualide &pinus;Nii cnim pondericedunt*utro
bur U rcliquc tetrenas :f cd renituntur. Argumentum quod nunqua^ rum
:

puntur;fkutolea:&robur,Scd priufquaj uiribusuanaeaiiafue dcficiunc

paima quoque praeualida eft: &i m diucrf um .quacsctere incuruatur. Quip
pecumrdiquaeomnesinferiora flettantur:palmaeccntrariofornicatimie
ficctat,Quin&pinu3: atqucabietcmrcmitiafFirmant:IugIansfrangifcio
nitu prasnuntiat:eftenim:uel cius materies ampla : ufufquead cpus tcclo
rium :ita ut praef entire homines pofiint. Quod in antandro accidifie c mnes
que balncis terrefactos profugifle traditum eft. Valida ctiam ficus fed in re
clum pcrtendens.Pmusomnium fcre :maximeu ribus ualet : & ad ufum
cdificatoriumfpedtabiliseadem potiflimumeft: laxitatis rectitudinifque
meatuum caufa, Hanc enim nef indi quidem ullo pa&cpoflc afTirmant :fi
gucina: muniatur. Obcdientiffima phylica efbcandcrque ei cekftri mcdo
Tiliainter reliquas:pra:cipue talis eft Intotum cnim prxfacil is operibus
eft :pre fuamollicia: utrctulimus:rlcftifacilcpcfiunt: quoad iimplicircd
dere ratioucm:licctomncsqu2elent*funt. Sed mcrc:^tquecaprificopnV
rnatus in dubic datur . Quamcbrem furculascirccs : deniqueornamento
quascunque ficri folcanr : hifcc conficiunt : fccanturfindunturque facilius
quxhurnidioracapiunturjquajutfciffimafintaltcra.n.coftant.QiJfieucro
nimis uiridia funt:haecadmodum cceunr.Segmentaqueintctdcntes f erra^
rum admittunt impletque * Quadecauiadenres alternaindinaticnefabtt
permutant:utfpotceducipofiint#SuntcVterebratudjfTicilicra:qua:nimis
uiridia,Tercbranicntaenim:utponderofacxpui; aut quaquam celeriter;
poflunt.Siccorumcdiuerfoceienter. Aerenimferuefeclus :ccnftflim cx
puit.Rurfusdiflicilcleuia&ficcafcccantur.Euenit nanque ut uelutifidci
iife&io infetatur , Ominobtcm lignis proforandis aquam infcnduntfc/
curi;torno :fcu!ptutacque:facilioraqua; uiridia : Quippe cum ferrum ma
hercatquemecquicquam refijia;fccunsqucquc rr ollicruj fcu!
gisinfidat
pturaquc cxpcditiorierircrque , Quin cVcornus ualidifiin-aeft.Reliquas
ulmus uiribus f uis facileuinctt« Quade caufa cardincs:ut diftirn cft : f ori
bus ulmcosaddunt Humidiffima fraxinus
« . Sciflimaque: Lcclulcs erim
ccdere aptos: cx his conf iciun t : adf ummam : quib us quaeque materies com
moda &quxnauibus sedibusue idcnea Nam huiufmodi ufus pluri>
: ,

muf fummifcfoperibusadhibeduseft :explicsrctentabimus Qi antum ,

eommodttatis fingulafortiuntunprouiribusaperiemus : Abies :pinurn

1

ecdrusut fummatim contingam: eenftant aptinimc nauibus»

Triremes emmatquelonganaufgiajc^abfetcjleuitatfsjgratiafaciuf ,Ro
tundauero expinojquomamnonputrefcat. Nonnullietiaj triremes ex ea
demcondunt;quoclabietecarent*QuifyriamphcenicemqueincoIaDtjce/
dro utuntunquiapinoetiam egent.Cypriipicea.Hancenim illainfulaha
bet,Videturquepinopradiantior;&ca:teraquidcm exhis ; carinam uero
tnremibusquernamfubiciuntJuttuminterram attrahitur refiftere pof>
fit. Nauibusonerariisjpineamjatqueetiamquernamfubiugut j cum ex

ttahendas edif icant Minoribus uero fciflima deputata eft. A tcj intotu$ ex
.

hacjteftitudinemcondereafiolent/Necpinojatcjabietijquercusconglud
nariualet,AIteraenimfpifla*AlrerararajcValterafimilis Al(eraminus» f

Affectus autem fimilis ea efle oportet j quacf ociarijcorlaricj debeant j non

contrariijeeufi ligno lapidemconiungereUelis^Tornatus» Naiiibus rotu
disexmoro,Fraxino .Vimo,Plataoo,Lenticiamenimfirmitate3C| adefie
t
>

oportet.Seddeterimusjquiexplatanofuerit«CekriterenimputrefciuSt
qui triremibus j uel ex picea leuitatis cauf a toniandum ftatuint fit mamen>
tumjteftudinemj&auriculasjexfraxinojmorojulmoquefabricant^Vali
da enim hasc effe oportet,Hsec f ere naualisannotatur materies, S$ teclis co/
modacopiofioreftVAbiesenimpinus. Cedrus. luniperusjutqueinple/
num ref eramjcommoda una quxq? materies eftjpraeterqua^ f i qua f irmif
fimapeaitusconftet. Nonenimquaequeoperieidemaccomodaturjque/
admodum necin nauium fabrica. Rehquae matenes artium propriis red'
diturjexempligratiajuaiisiacinftrumentisj&fiquidaliud eiufmodiha/
beant.Sed ad plurimapene uf um abies prseftat Quippe qux ad tabellas
etaccomodari pictorias poffit j Aedif iciis itacf oprima: qua; uetuftiflima j
modo immunis carie f it ,Operibus enim ut lta dixerim j omm bus xdific^
totiis aptiflimaefhSednauibus propterflexumhumidiorcapiatur necef/
fe eft . Nam ad conglutinationem quidem f iccior aptior eft. Nauis
. n *com

pacl:ajutextramarefideliorcoftat;c^imarejptrad:ahuoreibibitojfeunci
qiptinus coprimit ; atc| rimis coiuncTis oib cotinuat j nif qccj pemtus exa^
i

riuetit tucn.glute3autoioafpnatJautnecirecipir.S3 iapticulatimate/

j

tiejqcomodafit. Capiausoportet. Abies &pinus utppofuiusjc^ domi/

bnsj ^nauibus; c^aiiis pierifque commddiflirxiasf unt.Sed plura abies ex
pedit Piceas ufus quidem ad utrunque opusj & maxime ad nauale: f ed

putrereceleriterincipit. Roburtamnauibusquamdomibuscommoduj
Nec non & in terra obrutum dura t Tilia foris nauium longarum dC arca/
. j

tumjmenfuarrumque fabricaeexpetidae,Hetetccrticem funibuscumf

quepercommodum, Acerc^caprinusjledrisjiugifqueiumentGrumjAt/
que in totum operum f uptuofioribus ceditur Taxus tenui ecliha cow
« {

glutinamenta Capfis . Scrineis Subf elliis

. Atque in totum fimi'
libuspradtat . Illicihonos ad axes plauftrorum uerticis f implkis jcVup
ga lyrammpfalteriorumque Sci0imaad plauftrorum*
 :

ueclabulorumtjuilena fabricam. Vtiiis ;ulmusadfcresprela & tcrcukria

Quin & adcarpentarium opus;f ed mediocriter. Buxusadaxem paluftris;
&adburem aratris.Potulaca mulieribus adopus textorium :iumperus
ad rem edi ficatoriamtum lubdiualem; tum obruendam fub terra Durat .

eniminmunisputredinepari raodo&iuglans. Quinimo emmurnpraeci

pua operifubterraneo reddituneft & buxiufus ad non nulla j quae tamen
monte olympo prouenit ob { uam breuitatem :nodofitatemque zxtui Tere
bintus;nonnij[ifrucl:u;re{inaqueuti]is»Nequcphy]icehonor;praterqua
inalendopecore:femperenimfrondeabundat. Apharca uailisxpetitur:
&ackirendumc6modaeft. Celaftriufusadbaculos Quida edaurum ad*»
dunttfeniles enim:&pulchros:&pradeuesbaculosexhacfacmr:t • Salicis
adfcutac«ftelhs;caniftra;^eiufmodireliqua, Reliquas qucque arbores
fingulatimperfequi parimo poflumus , Necnonadin ftrumenta iabrilia
digcAio finguhs fieripoteft. Vt mallcolus & terrebra ex oieaftro optimefi/
unt.Qu£qua&buxus:ulmeis;fraxineifque utuntiit* fVialleos magncs
expiceafaciunt.Similimodo&reliquarumcuiqueopus quoddamtnbuit'
fed hsec pro uf isdif cerni def iderant , Maf eries aute una quseqj pro loei natu>
ra ; ut etia prius retulimus:f ua obtinet differentiam Nam aiibi celtisralibi
,

cedrus miranda aflurgitmt uidere fyria iicet Jllic enim cedri in montibus
tum longitudine rum eraflitudine praeftantififime exeunt. Quippe adeo craf
fefcuntmtfintquasulnaehominum quatuor nequeant amplecli ; addunc
his ampliores pulchrioref que computari in hortis* Quod f iquis f inat ; nec
cedat mirum in modum quodque arboru$ genus. rnodo f ibi propnumha/
beatfolumexcrefcere pofleuideturJtaqueincyproreges:cuampemia:tu
extranfuhendidirTicultate:nunc|materiem ceciderunt; longitudo : iis quas
ad undecimrememdemetriiregiscaefafuntpailustredicem:lignaautmiri
fice>proccra:enodia Jeuia.Sed ampliflimamagnitudinearbores magoque
dif crimtne:cseteras exccdentes;nafciin corfica prcdunt, Quamuis enim m
ia tino agro ; pini & abietes tum magnitudine: tum pulchritudin e
: : in ter ces
itilicaspraeftentuamenad earum ratione:quas corficagigniupro nuilq cer
te habentur Romanos enij aliquando condendi cauf a oppidi in eaj inf uia
»

nauibus quinque & uiginti prof edto: ram uaftis arboribus locus dicitm ex
cepifle: utnauigantes per f inus quofdam ; & portus nexus denf aque malos
perfcinderenn&omnino infulatota confertiflima ; & quafiaffeta imma
ni arborum turba fpecTraretur Quamobrem ramos a condendo oppfdo de
< :

ftitifie aiunt.Sednonnuliosingreflosbreui; exloconam largamcecidifle

materie;utratepconderet;qnquagintauelisduceda: qinpelagopiifiead/
dunt ; corfica igiitut feu ratione laxationis:feuetiam telluris ; cadique
uirtutelocis plurimum cxtcris praecellitdatinus autaget ; aqs totusabun/
dat:& plana;Iaurum :myrtumque habent ;Scifl7maquemirabilem.Tan
taenimlogtrudieceditur : utprocarina ;etrufcisnaiiibuspofiitfurTicere.
Montuoia jpinum & abietem f erunt Circeum uero qucd uccant excelfu
: .

quoddainpromonconum tradunt f requentiflirnum arboruni 6V rcbcrc;

j ;

lauromyftoquemaioreexpartekatens.CyrcemineohabitaXlennccJaic:
fcrunt.lrtcumulu elpenorismonftrant;apudqucm myrti prouemut mo>
coronarii : genenscu ca:tera:amplaexeantmagnitudinc. Infu am ar teacir
ccuiftudiuiiienotatur.Nunc.n.afluuiisquibuidamexaggcratu; factu$
que Uttus e.Magnitudo mf ula:circiter*lxxx.ftadia.oed pro locc^? prcpii
i^pcrmultamagnacf exultantdiknminaiutlaepiusdixinius. Qucautej
pacto fef e ad uf um ignarium qu£C|i matenes habeat;dicendu r;uc e;expio
ratumcj habere:conando. Ergo carbones cptimos fpiffiffimse materies ia
ciut: utana. Kobur, Arbutus.ScJidiilimos.n.itajutdiuturricres tfi/ ;

catiorefcjlmt.r^uadecaufainmetallisargenteishiicc ad dccccliorxi pri/

marn utuniurt^e4deterrimiintereosroboris;quod terreftricres uetuftio
res. Arbotis &ipotjfihv um annofae:deteriores gnouellc fcadedeca (unt
,

fuma: c^in.ficcita^ecortat.Ideccf cuardentdifliliunt.Humcrisnarrc|iaH

quid heantoportet.£)ptimi quossetate uiges materies fecerit. Sut ,n f i{' j:

fe: tcrrenae; humidaecf naturse tem4peratiores,Comodicres et qui ex apncis

ficcis:aquiloniifc|;quamquiexumbrofis;humecls;auilririif9 gnris ue
ficctoris;quantufpi(liuse: carbonem traHtatcommcdicrej , Quofpifii/
us n humidius eft ;atq* in totu^ cdoris; uei n itura lcco 'iccicr s pars ff if
. . : i
:

fijrc5modiorcademdecaufae.Vfusuerodiuerio^diuer(us,Qi_ubuicai
«n.operibus mollfores expeti folent;ceu ferreis meta]lis:iugj; ,os; cu la cx
arferit;6Yargcnteis q conf tcti ex picea f ut.Q_u n et artes cari cn^sf ucsc c
;

Et cjdcm excufleres ;pineos pctms querut cj quernes quacj u f r/

{ idcrant.

miorcsiint.Adfi.itu n.refpondentcommcdiusrc^rhminusmarcelcai t;
cxtinguant^ Eftauten. fiammaec^celeritcr^demq rarc^cVleuium: ££
arido^:tamcarbonum:c|!ignc^:acutioreft.Contrafpific^:cxhumido/
ra u:lenticratcf craffior.Omnium acutiflimahumilisreddit materia : f$
carbones nullosreiiqueoq? ccrpulentn caret. Cedut coporftcf ad carbc
neconficiendu;qu2erecl:>;c^leuiafunt, Emmuerocjdeniiflimecopcniad
coiicremat^oncoporret, Cu uero fornacem circum accendcrit igne^ uer b
imer pugentes tranfmittunt flamaqppenitusexcitantoibus ccrripiedis*
:

H«£c querere ad carbones f olent Fumcfa gnt quide uniucrfc; qua»humi/

:

dafunt.Etuiridiaq^fumofaeadejdecaufaexperimur. Humidainquam
qax oaluftria ut platanus: falix; populus. Nam cV uitis f urr cfa du* humi
da e(V Palmaf uapfenatura fumofaeft Fxquoillud chermoniscarmen
,

Palmaecpuenasufqifumofirlimsetadicenatas * FumusacerbiflimUs { c\%

caprifici:o^cuiufcflacT:eofuccohumentiscaDf humcreft.Hsectamende
& aej (upifufa madef acl:a:dein ficata our maxie imunia fuc eua^
corticata:
dunfiamaqj molliilima faciut? ut poteciqpprius q$ inatuf^hucr exepfus
(it . Qultl etucinere co^lixiuiicjacerefcritimusjacpraicipucan ygdate*
 :

Quaquam ad f ornaccs; arrefcjs reliquas comcda percipiatur. Ad ignem ex

cipienduaptiiiima ficus:oleac|;fKusquialenra&raracorpcre:fit.n • exi'
de ut faciIeattrahat;necquicgdimittat,OleaquiafpifIa cVpinguis, Fomi
tes tam cV [i ex multii fieri pouint; tnoptimi; qui exnuce;utmcneftor eft
auclorrcelerimenanc^iargiflimccfrefpirantjgnanacomcdiflimccapi exa^
trhagena uocata exiftimant, Arbcrharcuitis cVlabrufcaefimilis tfuigitmo
eni^ il la^ arbores canderef olita eft , Sed cc nceptaculu^ ex hac f eretru3 uero
exlaurofaciundu cenfent.Ncn.n. ex eodem qucdagat : quodcj patiatur
f ed e diuerf<saccipiarur; cValterum efYiciendhakeru patiedi uia obtineat:na
tura protinus exigit. Caetcru uel cxeodem nonnuquaccnficiut: necdeiunt
quinihil referrearbitretur.Comoda etexarhamno.Quarqde uelcorcepta
cu iu praebere idoneum poteft . Non eni tantu humore exinaninu : arfa&ucg
rarum erle oportetjutattritus erTicatior efle poflit teretru pati pertina
i ei et

cms tftedebet.Quadecaufalaureumfaciunr Id enim profua acrimonia .

uaIentiusrefiftens;opuscomodiusexpedit*Q«in^exrhamno;i!jcc;tuia:
cV fere piurimis id fieri f olct:praetcrg ex olca: quodcerte ab f urdum putauc
ris , Oi eam eniai duriore pinguiorem efle conftant Sed haec ab in modi cum
.

fciiicer humoremineptareddrtadignitione. QTuodcjautgenus ignaricrii

aqui oniis fiaribus ignem oicus magifcy concipit. Auftrinis minus ;cV lccis
aeiitis atquefublimibus;magisquaconcauis # Cedrimateriesnata eft hu

mcrem emitrere:cV in plcnujomnesquibusolecfuseft humor.Qi ic tre

deorumftatua£uifaefuntaliquandofudafle;exhiserimcondereeasccnfue
uere Quod \m lucinam appellant: cV f acrif icis obf eruandu aruf pices iubec
coacreto quodaj humore ex tuberat magnitudinc pyri aut paulo maius mi
nufue. Gcrmepoti(limocitat;materiesoleaginea;curudi :tum fsepe Isbo
rata. In opus fi quehumorefentiat;locucf habeathumectu utiaj cardoqux
dam ualuaeproditur germinifle; cV poculum limo iniedhurw

THJECPHR ASTI DE HISTORIA PLANTAR VM.L.SEXTVS

E arboribus
atquefru&icibusdicrum iam eft NuncdefufTrucli .

d cibus:cVherbisdoceamus:confeqtur :cVfiquainhifcealiagenc
»

racoprsehedutur; illaquccjadncten uscpcrtenutfruges, Na

hae quocp inttrherbasdeputaridefiderant, Std primum uerba defuffrucli
cibus faciamus:id enimgenus proprius ad prxdiclaaecidit.Qucd nimiru
furculofumafurgit.Inomnibusforteplafitarum generibus:iilueftrefem
perurbanocopiofiuseft.Vclfiid mimiscasrerisconftet Innatura quidej
l ufTruticu i gne urba
ira^culdubioerTefareri couenif .Pars.n exiguahoc
v
nanotat cornanispenecofumet*:utrofa:uiola;iouisflos;fanfucu:eliu.Ite
ferpyHufifibriu beleiuabronnu:haec.n.ct3 furculofa minutifcj coditafo
liis coftai fruticef<J gin reddu ti ite et i oleij; gnc f ili roe f etitcxepli gf a radix
Run qu£C|fimif/a;de quibus haud minusfcrtefecundum prcpriam ap
peliationem dixifle coueniet;cu mentione coronamentcrus :atcj clei um ia
ciemus. Nunede liiueftnbus primum cicendum eft* Hc^ignur ipecies;
parteLcjiplures;cumfingu]iscTeneribus;tum tctisfpeciebu^ exsftuu c^uas
uticpdilcemamusoportet, Sed maximam cuncTorum gener^ acctpeii^ oji;
ferentiam ;quod aiia iine aculeo. Alia aculeata ,Et rutium meo^ uire cj*p/
muitagene^;ipecie^tiifcrimina:conftat:deqbusiareierreieritanaut%
trgoacuieato^. Aiiaextoroaculeifut:ceucorruda:&nepeta« Hatc.nviiJ.*
lu, 11 iuxta aculeuj foliugerunt» Aiia foiiis coitat acuieaus ut acarnj I rin^
: .

giumcenecum • Ha*c.n. aicjiemiiiainfoiiisacuieumgerunt. Quacbre^

ioiiisacuiergeradixe i Quaedametiuxtafolsum acuieatum;aiurcc; (o/
lioc6duntur*utononis;tnbuiussfleus;gnonnulliilibamapplJat.Tnbu^
lusueliemineaculeigercoftat.Habec^nanierr.ireacuieu.C^Hiaciecauia;
id quocpproprium-ei;utiicioquar:preomnibuslicetut/q?adnct !re Na$ t

ra nisquidem aculeigera:uel interarbores;fruticefcpmuitacomt:er.re } o

tueris ut py$i f ilueftre malu^ punka^ ; paliuruj r ubuj rof aj cci r udas
: ; ; ; :

Hxc in acukatoi^ genere dif crimina {cl eris qucad nctatk tcea t f uf i igna^
;
1

reAteo^quibusacu!eusdeeit;digeftionulla penitusgenerati$fieripor,
Quippecu3folio^diueriitasramp!itudinetpatuitate; figuracji: in rrenia
incertacpiit.Quamobrejalicmododiuidereillatentandu ^pfecToeft . Sist
aut^gnieo^complura;fummifcf dirTerent uthedera : mdc/
isdifcreta;
thru$:rubeia:imereia;caii4;criganum:iatuieia. Lens:faluia:natubiu:
pol icaria;apiaft^;caterxcpiimi'ia , A
«Jetqminusiimiliaff; fcili et cjfe
ru!acea;& n^ruicauliaconfhnt fcenicuiu;eq finiculutferuhgo; fcrulaq t

hcrba mura ;is;fiuemuricidaajgbu(da uccatae;ca: er. cpfmi ia.f^acu m

omnia:atcp intotum feru)aceumiuftmtttcunatura:addixeris Genera uc> .

roat9diicrimina;fingulishiice;indicatis:habert . Aliiseuidenticraaliis
c5Ccultior3,Hcdera!namcpducgna:mas:cVfc)emina.Quonia3 Aherama>
iu^:iurius;pinguiuicffoiiuhabeat;ficremc|adpurpMra3inclinatu, Am
babmfloresrofisfilueiTjribus^ximi: ue^mincrcs & (rneodcre. Cahae
q;duogna. AhVn.cadida. Alianigra. Candidsfohummodocutis: cb
longu nfigura: quodammodooleagineoiimile Nigraquale tamaricij
cifnof u$< Candida magis ie humi f pargit:odor^tacj e\ Nigra cdcrecarer,
Radixambab:cjaltede{cenditgrandis;ramicfpmu!ti:crafli;furculcilc|'f
ab ipfaprotinustellure autpaulofupetiusfparfi lentiadmcdurr ccn>
; :

ftint» Quimobremhifceadcolligandarnmodoiunci utuntur Germi' .

nant: florentc| : poftacquinocTium autumni: cV multum denicp temporis

florent. Etorigani uerogenus;nig^fter leconftat Candidumfruclucfu
,

cft . Quin&thymumcandidum Nigrumque reddunt Seroidsd

modumfloret Nam circa aeftiuum folfticium incipit Melapes hirc
capiut. Ethocau^urioapiariiconftareaffirmac:anprobemclkt;necne»
 a

i:uca!.niialiterdefljruerit;mcIlatiominusprcbscfuccedet* Deftruuurpc
riit;]ucflosfiimberincefIit,Semenfc€cudumHatureise;atc|etiamagiscrp
gariimamfefto[entifur,Tbyminuliumcftenclipoteii;fearloribiu cucda
permifceturmodc;r1ores cxenimferu, titaque criturthymum , Qiiitsrh
atbenisdepcrtared fideranriquarruntiatcjueinueniunt.Peculiareum^re
iisipfisquamprereliquisomnibus; uelexicc.s fcrtui ti ymum auti mat,
Namquofiatusemarinequeatperuenirenllcnafcidurarequepcfk; cmri
no negant Qua de caufanecin arcadia f aturefa; & criganum prcuenii e pcf
,

funt Quanqua f imilia multa multiTque m loci* gignuntur croximum { a-»

* ,

ne;quodetiainoleaeuenirenotandumeft, Neceni^: ea.ccc, amarifladiis

prouenitepofleuidetur.Sphacelusj&faluiainterfefediflantjquafialtc^
urbanumaiterumtgenusfilueilrediciriSphactlofoliumleuiuscotracTims
minufquefquillensfaluia:fcabrius,Sunt&:marubiiduogenera t Aliud t n»
incif urif que prof undionbus; & proinde conf peclio
folioherbido ferratiori
ribus diicretoconftat.Quounguentari uti adnonnu la confueuerut, AI
tefum rotundius f quallenfque uehementenf icut fphaceli incef uiifq> ha bes
obfcuriores .minufque feratum .Pollicana maf cula cV fcemina conf lat, Di :

ftanr:queadmo3ca:teraquaefkdefcernidefiderat,'fc€mina,n*teriuicrifclio
co id;tur: & compreilicr efbatque in tctum mincr, Mas amplicr crafiicricji
caule?atc^raiTiofiorcVfoliumampliusp nguifquehabens, ;

Necncn& fio
re f plendidicr efl. Am bo fructif era f t": in tctun f erotinagermine f loreque
conftant: quippe cum circa archirum
; & poft arclurum incipiam .IVlari gi

uiorodor;foeminaeacrior.Ideoquecontrabeterummcr{usc6niCQicrcfK
i_]^cigitur cVfimiliadifcreparequafiinterfefcntiuntur
Sedadfuntaliafa ,

unifor.nituminiis:quaeanteenumerauimus:tu nin carteris. Piura na

cie t

que proueniunt.Ferulaceum autgenus Namidqucque intcr fufft utices

f

eftnnpluresfpeciesfpargitur, SedprimumQeeoquod ccmune cn n um

conftatdicendumefr:fci!icetdeferu]a:atque fcrulagine, Seuidem genus
ambabus differens magnitudine tantum Seu etiaalterum iiv, utnon nuili
\

putarunt, Ergonatura earum quaeconfpicipoflitconfimihs certe fentitur

praeterquiritione magnitudinis;ferulaenim grandisadmodum furgit; Fe
rulagoauthunilis Sedunicaulesambxgenicu^atarfuntifoiiacV colliculi
,

qufdim^enicuIiserumpunt:acalt^rnatfmexeunt;fo!iaalternati3fnquam
quod noexeadempartegenicuVrum:fedpermutatim caukm magnaex>
parte amp!ea:ficuti arundinea proueniuntjnifiquoddeflexahsecmagis:
molliue: magnitudinifquecaufaifoliumenimgrane: molle multifidum:
utcapiHamentimodofereinfrectetur: maximaqueterraeproximaj&relicj
fubindeadportionemjflosmelinus.Semenobfcurum anetho fimiie ; kcl
m lius f indirur cacumine: inque ftibires qucf da m hr ud magnos dif pergi/
:

tur:quibus flosfeminequeinfidit:necflorefrucluue ilaterales caules ca/

tent ;kd modoanethiferunt Annuocauleconftat.FtgerminaLioin uere;
v
primu*
pnmum tum caulis j ut et in carteris fierff olet Radicc altc defcen.
i"qlioj* ;

dicjeaie<jiinguianinaitit,Talisferulaeft. Exrciiguisaaquardahtiic^
ximioracauieconiKt;ceu madragora;cicuta ;eleboi^ Aibucu.qda uelu
tmeruicauiia iunt ut fimcuiu; muricida; & eiufmoi rehqua.Fi :uaus man
dragor3EpecuIiaris;aj nigcr;racematus;uinoiufcp;{uo fapore icntiat, Sed
praedara iumecg pecuuaris natura lailcrpicn; & papyri aegypui Na hsec fc .

ruiaceaconftat; &depapyroiteraquatiiespriusretuiimu5, Dc laiGLcrpicio

nunciudicandue.Laiierpitioradix inulta;crafla<j,Cauii5 cjtus iau .sc; &
craflitudineferenximus.Foiium qcf rna(pctuuocat;apio hmiie e ? Seme
latufoliaceucmf •$ foiiujappeiiat.Caulisannuus ficut ferular Frgo uc
reinucnte.Mcipetuhocexit;c^pecuseopurgat;pinguekitc|uebirrietcr:
dC carncs mirabiie in moj iuaues reddunf.Poft haccauie edit hominum ci
boidoneuomnib mois:elixu anumqj;corporaeoqucqi|:urgan fcruuu
,

Quidragintadiebfuccuscapitdupicx. Aiterexcauie Alterexradice.cj .

decaalte^fcapariuj* Alte^radicariu; uocant, Radix nigro ccrtn .etcgit:

cum| detraherc ioient. Sut ueluti certar meniuracededa: radicis ; cjb q ua
tum coferreputetad futura cadura reieruates; Reliquuj abl cmduc, ISec
n.deuie:nec|plusconftitutoccdef licct.CorrumpiV.n.putrckuci^idiu
maniit.Pra:paratid;conficiut(j in pirreuj portum aduectu hoc modo: cu
in uaf is coieCerinttfarinacj? admiicueiit; conquatiuntlogof patic tpis; Hic
ctcoiorecapcilit;c^condituiaincorruptu5pdurat,Pra:parauccaiuraque-
itafchaber.Locuaphriccampium occupatjampiiore^qquatuor ftadirp:
milia in ortis hefpenduj ferut. Sj maiorcj partcm co=igi apid jyrtes. Pe>
culiare htlius culta f ugerc locandit . Quaobre ii colat', miteicatcjj iolu de/
;

uiat:atcjoiodegenerat;utpotenatuiacultura:aipnas: ferccitatifcf ceftas

uernacuium*Cyrenefesannisieptem priuicjipfiurbem habitaret: lafler/
pitiuextiuileaffirmat.Habitatuoannosmaxime.ccCtUiqilimcnideaihe
nis magiftratum llli iic referunt, Alii radice laflerpitii cubitalem fiers tra/
.

dutuutpaulomaiore^Hacimedioextuberarenncaput. e^iublirnepcni/
fcus extat ut fcte f up terra eeappareat : unde primu qd lacappellat crupit
3
;

deicauiisafiurgit^exquomagj/dariis^cVqa^ioliudf exeut. Foliuid fcrhe

«j?cu aufterigenue.poftcamcula fiaueiindifcutit : atejita lafcrpicium r?av
JE1& Eodecfannoradixconf umatur;& caulis Sed hochaud qcq pccuharc
notet , Na aliis q$ ide tribuit Ni dixeris q> dif cuflum
. : id ;ptinus nafei por
ortu pcculiareiortiriiupradicliic^ pptereadiuerfu accipipoiTe, Ad harc:
circuf odiedrzidannuu ceient. Naf i relinquaff em omne: caulerr.cp tctu g
ferrit&dctCriora :tah«c;quamradice:reddiexiftimat. Defoila autem fi
erimeIiora.f,folo{ubacl:o:bcneqfgluto.S5huiusc6trariuiIliuoIut:qui
culta rccuf arc id inqut . Madi qjradices in accto reces decif as referut • FoIp
umcolorc aui^emuW.Contratiu et ej pccora folio ef itato; purgari rrini/
fncindicat.Na Si uere & hyeme pecus ad monte dimittiaflirmat cibui no
; g
folun hoc:fed etiaalteroquodam abrotanofimilradminiftratur. Vim am
bo calefad, na fortiriplane uidentur U purgare quidenequagualeie ; ex
iccare aut U concoquere unice pofle. Quodiiquapecussegreftes; aut alias
ininus bniehns in£reiIafitmoxeam ianariautemori aiunt Sed magna
ex pmc pofle f ecuari Hax igitur utro tadem f int modo querendu Quod
.

uero magjdarim uoeat;nimirualafferpjciodifert. Teneiuisenij minuicj

uehemens id i entire ; & f me laflere eft . Nec non & afpe&u manif efta exper^
tohominiconftat*Nafciturin fyria;namapud cyrenam & mote parnafo;
krgeprouenireeande^affirmant. Sedquidam laflerpicium fdappellant.
An culta id quoque;modo laflerpicii;fugiat; querenaum Quin & fiquid . ;

firniic; aut proximum habeat;adfolir:caulifqueraticnem :&fiqua$ uilo

paclro enittat lacrimam ade inaeftigandum . Ergonaturam ftrulaceam
hifce comtemplari oportet, Aculeate uero fequitur; uthocexponamus
quando diftiactum f uperius lit Aliud totum efle fpinof um . Aiiud ipincv
.

f u n foliatum Seorfum deutroque dicendum : atque tertium iliud ad/

dendum: quod iuxtaaculeum fohum gerit.Fieusenim tribulus cappa*
rifquepeculiarenimirumobtinent :utnon(olumcaulemaculeiatum:fed
etiamfoliumhabeanthifpidum^Interea uerodiftindagenereaplurimuj
quod aculeato folio conftat nimirum dixerim.Qrod extoto f pftVcfurn*
xnipicitur : exiguo idcik numero : quemadmodum diximus . Etdirlicilc
quicquim ferme inueneris; prarter corrudam : 6Vhepam:qu3epoftaqui
no&ium autumni florefcunt, Nepata enim florem in carne extuberantefub
extremo aculei profert. Intro candidum ;poftealeuiteraccedentemadpur
purarn Corrudu m:propteraculeos pufillum quendam produeit pecio
.

lu.n ; exquo flof culus tandem ipf e erumpit Nepa radice fingulari: eadem
:

que :breui adheret Corruda radice largealtatnumerofa eademque tam

.

crebra inititur :ut parsfuperna radicumtcta connexa; cVccntinuarcddo

retur : exquauelipforum cauhum faclitatur proueatus, Exitcaulisdc
corrudagine uere. Ciboque idoneus eft . Deindedurefcit; ficrefcitquein
dies :flos nonfo'um exquouerum etiam de primcribus emerg.it caulibus
Hsecannuoconftatcaule :Igitur:quarfpincfa intotumfunt: naturam eiuf
tnodi obrinuerunt. II lorumuero :quaefclioconftant aculeato :genus: ut

fic loquar : magna expartc acanaceum eft , Acanaceum inquam cuoniam

conceptus;&idcuiflosmheret;autetiam fructus: fpina uel fpinaceum

qujcquam fit Sed dirTerunt interfe :magnitudine:figura :ccloi e: multj'
.

tudine:paucitatequefpinarum: reliquauimquererum ; exceptis: cVenim

admodum*paucis;ceuherba lanaria. Sonco : & fiqua fintalia. ReliCjUamt

italoquar: omnia eiufmodi fcrtiuntur naturam Nam cnecum natura .

fpinofa eft: quamquam difcrcpatfemine Verumhaec ominia eiufmodi .

fun?. Acana fpina candida: Arnria:cnecum;aculeofa;fufusagreftis : bu

xusafininus;carduus.'pinea. Vernilago. Haec tamen non aculeatis foliis
 ht, Carduus eciam nimimm eiufmodi foliis rft: & beta filueftris; &
aiia p ura humicemodi peicipiuntur oed prater ea prard.cla diicnrmna di
.

{bnt iiitcr{c{e Quodahamu;risccnibntcauiibus;raniOic]ue furidunt;

#

uccnecum.Aiiaiupernecucumjn^ tuntum iparguvtur*

Etaiia ptotinus pnmi^ im bnbusgerminant
a!ii.po(l,Nonnullaetiam2erl:ate;utquse tctraiixac.uibuicam uocata. eft,
£t carduus pinea parimodotcV flores dirTerentiam tadunt, Curduus enim
puchre diuqucfloret acanis difTereniia^ncnfuerunu Cnecum {ilueiin:
uroanoquedicernitur, oilueftrisgeneraduonotantur Aiterum urbano
.

admodani{:mile»Reclicauliustamen»Q> amcbrcm ex eomulierumpri

fcarum nonnuliaecoiuutebantur, Fru&um nigrum; maiuicuium; am&
ru nque parit. Alterum genusdenfumccnftat;; auleique kncecs troiert
^cjuodimmcdohumicau ,'ciit . Nam crcpterfoliorum molliciam decii>
nanturiprocumbitcjueadarua.Frudumamarumjfrequentem; barbecj
iiiodohiriutumgignit. Suntambo{eminofa* Ve-rum itiutftrecopiciius
fert eius pcculiarepiaealiqmsf ilueftnbnseft ;quodilla duriotaipincficu .

queurbanispicueniunthocaUtemmolliusacleuiusccnftat.Accrnaquo
adimap:iciritioneexpnmilicet;gfre&^ fia^

uicans-. Succo r inguis,Fufusagreitishiscandidicreft;habetque peculiar

quod in foiiis euenit, Deccrpta enim carnicue allata ;fuccum ianguineum
er1uni;int^Quadecaufaphonos;ideftcruotaquibu{da5;ipjnaeftr}a:ino
minata.Graui> etiam odore;crucremque repreientansieroperfiatfrucM
A u-tumoo enim cVquidem intctum;utfummatim propcnam ; uniueria
fpinaceorum naturaiructusfetcrina exiftiu Haxautemcmnia; tamfemi
ne quam radice proueniunt; ita ut breue qucddam rinter 01 tum ; cVi cn>i
:

num perfe&ioneilabaturipatium tempons. Carduincn fclu3 peculiare il

lu mtatur quod radicem uefcer,dam tum deccctam; tum crudam cbti'

i ;

nuiffedetiamquod eandem optnuam habet cumfiorcfcit c-ucdquera ;

dixdurefcenslaclreumiuccumemittit.Flcnsqucqueprcuentum pe< u'i/

aremputautTi^Etenimcirca folfticiumincipit.Carnoiamcbcqueidciic
amt partemcraflefcentem {ortitur.Crtusauttm eiu: ncnipino{us;f^cb'
longusfieria{Iolet;quodpropriumhanctantumineorumgenere;qusefo
lusconftantacukatis;ediuerfo; quam uermilaginem ; habere uidemus*
II!a enim tam 6t fi non aculeato folio conftat ; tamen acani {peciem gerit

Sene{cen{queflos;inlanuginem;papumuccatam;ccnueititur;mcdoLui
rini; mvrtini : & caeterorum gencris eiufdem Pergit haecad aeftatem ufque
,

aliud parturiens;aliud florefccns, Semen illud humcris aliquantulum co

ttnet;aculeoquearmatur.Foliumcum arefcit;remittitur ; necquicquam
amp'ius pungit.Carduus pinea haudmultis prcuenircinlocispeteft. Fft
abradtcefolig€ra;quademediafeminalisacanus;uelutimalum;extube-»
rat, Foliis ntmiruiri occukatus*Hic lacrimi iucundi fapcrisjparte prcfert
, G ii
 .

pofrrema quam f pinalem mafticam uocant. Harcigftur eiufmbdi genera

;

omnibius fere terris poilut copenri. Quae at coactu;» nuncupata eft *n iici^
iiatantumniiciruc.GiXciae nufquahabeturfufjgenetispianta « Hxcenim
ir itijab radice caulesrepentcs ln terraj mittit.FciiolatoatcJ fpinofo. Cau

leshos coaetos appellant. Def quamati cibo idonci iunt: pauio amaricantcs
&ref eruareeos aquafa fa conditos cofueuerunt. Alium uerocauleereftu
producitjquem pterniccam uocanttiis quoque ciboaptus excrefcit; fedre>
itrui si nonpatKunfructusinquofemen fpinatafpecieeft. Verum exenv
ptisianu^ino A is(cminibus;iisquoque uefendusrelinquitunutcrebropaj
mae fimiiis eft Scaliam eum appellant. Ergo quae f pinohs foliis conftant
.

difTerentiiseiufmodi perf equi congruum eft. Quaedam uero folium iuxta

acuieumgerutJUtf1eu3inturns:ononis;tnbuJus:]appagojfpina;murai!S
a ia pleraque ;fleum foiio conftatcarnof o multifidum multiftripfque eft
:

Non tamcn aite defcendit, Girminatcum uergiliis:primcque aratrc:una:

foliaiddi iiittit.Noncnimannuujjfeddiuturniuseft .Inturrispractcr prae
dicta: pecuhare:utretulimus;habet:quod &foJium: &caulemg<nt iub
hifpidum . Nee flcum :&lappaginem emulatunquaefoliis miubus ccn/

ftint; VniftripshumiIe:humicauleeft«Germinat:fioretqueseffate:6ifcii
uj ufque uergriias uiride perdurat Gaudet locis harenaceis atque tenuibus
.

Haud quicquam exire dicituncum apud oppida : & loca plena pro
cuitis:
mo apud motuofa.Hoc igitui minus uef putarut.Tri
ueniat no laflerpicii
bulus uero pecubaref crtitur jquod fructu aculeiger conftat. Eius duoge*
nera funt. Vtius enim folio ciceris exit ; alterfpinofusfcliatuscoftat.am/
boteremjatquemultifidifuntjferiusgcrminantquifpinofusfoli.scft: &
apudfeptauilarumisfolet erumpere.Scmenpraecoquis feflam* uicium
ferotini rotunium nigricas; feptum infiliqua:atqi>c eaquidem :quaefclio
quafiorbantunfpinamquegerunt h;fccfcrcj corftare aniniaduertin us.
:

Ononis ramisaculeigcrum eft annotantum perduransjfchorutae fimihs

fedpertorumappofitocaulem: utueluti ccrcnam exinteruallis;tcta fpeci
minutulum;&infiiicjuancn undiquefeptum cdk.
cs reprefentct ;flcrem
Nafciturlentoplenoquc foliofolo cV prsccipueinfegetitus : atcueeuhrs
Quadecaufa agricolisi imicaexit, Viuaxadmcdum eft Cum enim alta
nactitellurcfucrit:protinnsfuainfimapellit:&fingu!is anis : furculis in
latus emiflis rurf us anno poftero deorf um uerf us pellere f oli ta eft : ( ftcdic
da totaextupandaque penitus eft.Quod (olo madefactoagcndum. cic.n.
faciliusinterit.Nam fiuel paruulum relinquatf: exhocaflurgerciterum
poteftJncipitgerminareacftate.Perficiturautumno.Ergofilueftregerus
fuftrucl:icumintelligerccxhislicct,Vcrbanaueroanguftamqu??ndaobfer
usrionem obtinuere: fiquidem numero tantum confumentur ccronancig
Quaobre^ in uniuerf udcccronis indicare tetandu eft ;utgcrus ampJecli to
tumpoflimus.£nimucroratiocoronari«iiaturx:crdmem qucndam fcr
ticutproprium jfeditautparcim fuffrudtfdbusfit:partim hcrbacds per
mixca«Qujpropccrcomprehendereillaquoquedebcmusmeiuionem tui
que facieao quod oportunc f ieri poflic: (umpto ai uffrucucibus iniuo, Di
;

urii aut haec bif arii exigun ratione iciiicet uius : Aiio^ n fiorei» tant um
j

u(ui{unt.Eteo^;aliusodoratus: ucuiola:aiiusfme odore: uciouisfios;

flamma* Aliorumettamrami:folia:&intocum umuerianatura odoraca
fentitur:utferpilli:helenii:(yfimbni:(5ialicrumquorumdam,Scdutru/
quegcnusannumerandum fuffru&icibuscoftat. Necnon &iilcram fiort
gerorumnaturamagnaexpartefuffrudttceaeft. Aliaannuatm. Aiiadiu
turnior:uioianigraexcepta t H«c.n.ramuiiscaret2fedabradicefcltatac6/
(hc:&perpeCuo uiret. Vtiqjaiiqui ferunt, Etiam flotem {empcrprcmere
potcft:(i modo quodam coiatur. Igitur propnum ica iortiantur Reliquo
rum autem:u:l pociusomnium:tec#cjdem formaefereomnesperipicuae
fuiit.Qutmobrefi qu3saliashabeacpropriecates:haicc exponamus cpcr
tct? v^uippe alia (imphci fpecie conftare. Aita diff erenriis uar aii uidern us
Simpliciaquaelignoia:utierpiilu:iyiimbnum:helenium . Pracergua; ii

aliafilueftcia:alia urbana:&aliaodoraca:aiia minus cdorata exifiat Qi o

rum qutde:& cultura: & tcrra diuerfa eib atcj etcadum diuerfum , Qiiida
ueroexfloribusnuliaparcediiccrnipofiurtcrceuuiolacnigre. Hacnacfilif'
ferentiam nuilamhabereuidenrur.Qwac] loa^nimii^habeanc, Cclcrcm
n.eirum uanari liqutdo patet. Accp ctia;ti magis liiiotutm.Si quidemuit
aiunt:ne purpurca quidesn liiia deiint^ R cfa^aucem differcntiae peiroui/
f sliosj* mulritudk paucitate afpkate: leuit:ice:colcre:odore. Qi ippc
tas: :

cu plurimtsqnafoliaiuait,c]bufdaduoiena:uicenacp.Aiiislcngeplura:
funt*n.q!UScencif^liasuoc4nc:qu£€arcaphilippcip]urina:exeunt.£a(/
«jincolaeexpageo cranffcrentes f crunr Illicrn.muhae eiufmcdi fiunt . Sed
foliainterniparuraiinoiu.nfancncacV.n criunturrucaliaimusjaliacx
tra emtcenc:non canen iucundi odoris: necaniplarmagnitudtnis (unt odo
ratiotes{nreramplas;qiiibusparsjmafcabraadfumn:am:utdicli<mefc:
# odoris: & coloris: praeftantia locorum racionecontingit. Nam di quac in
eadem teilureproueniunt:diufr(itatembci]atexiliuiueolenua2jnuliacfie
dunt. Oioratiif ima: quas apud cyrenam gignuntur: & ;pinde unguentum
iocudifli mum illic faciunt. In plenum uet o: cV utolaru; : & rcliquc^ ficp.
odorisibidcm (inceripra:cipuefen:iuntur . Nafciturroiaeciamex iemmc
quoi flori fubdicum (uo in malo;eontentum:cneca:um:uel acanzceum la
nuginequadam obdu&u$ gerit: ut primisfcminibusproximum fit,Ca>
tetum quontam tatde percipitur jemmefatacauleconcifo.utdidtum eft:
f erunt: ufta: recifa ue ^oth melius profert* Relidta nam quc excref cit /ilue
fcitquc fepius tranf fere eam facus eft.
enim pukhriorcm effundi rofaj
Sic
affirmant.SiSueftresafperioresttum uirgis :tum foliisconftant.Etficrej
mtnus odoratum:minu(c|coloratumtnectantundem ir.agttudine ferut.
Giii
 :

Violanigradiitatab albatumalioi^ quorud£:tuplantacrafone ipfiusird

latifolia;humilifol!a:carnifoIia extet:& fadicemultacchereat. Liliacolo/
risfupridida:differcntiamter{edifl:ant # Vnicauliainuniuerfumferca£ur
gut. Bicaulia raro qct caeh terraecf rationi f ortaflis attribuedu eft : Singu.is
caulsbus^aliasunuiiliutaliaspluraexeut.Pars^n^poftremaeffundic.Sed
ha2crarioraradice:copiofacarnofa orbiculataej adheret fruftus detra&us
germinat & liiiu reddit.Ve^minusfacir ; &Iachrimacecum quoddacofi
Juuiu^quodetiaferuntrutdidbumeft.NarciflTusjucllirium. Alii.n.hcc
Alii illo nomine uocant. Foliu al buci terr#,pximum gerit: f ed longe latsus
modo Ulii, Habetcaule fine folio herbaceu;flofe fuo ferentem cacumine;in
membrana uelutiuafculoinclufumlarge amplum colcreq» nigru : figura
oblongu.Hicdecidesfpotegerminat;cxte^&quilegu defigere eufolent
/•*
Quin (5iradiceferutiquaecarnofarotunda:amplac| conftat: Serotinus ad
Ctociw moj.Poftarclu^.n.&circaaquinocliiufloret.CrocunaturaherbaceujTiO
Sed folioangufto fere nanc| incapillameti moj foliatur
pracdicroigcruiripit.
Serofloret.Serocjgerminat:autprematureutrofci]icetm6tempusaccepe
ris;f[oretquiuergiliaj£ occafu: paucifqjdiebus: conftfBm ucrocufclio
florequoqiexpellit:quin imopnus. Radixpultacarnofa : intcrucpuiuax<
G<iudetcalcari:& meliusita euadit Radiceattrita pede infcnus ideo iuxta
femitasifontefcj : pulcherrimu erit farusradice fieri affoler. Haecinhunc
moj prouenjur. Rclicj au t oes praedich* f lores: f emine exeunt: uruida iouis
fios iphyu ; flamula: elium . Nam cV ipfa cV eo^ radices ligno nim i^ eoftat
Oenanthaqjfemineobfecedaeft, Nee.n.haeccxcludiaflcribusdebet. Et
go quae dicaca ftoribus f unr:hifce 3tcp fimilibus pene accrpi debet. R cliqua
dtflotey.di femcn :omntaferunt Quaqeononomniafereputentur ; qct
.

|rucl:us quorumdaj haud quacj manifeftus exiftat Nam & f los non nullo
.

ru$ incerticr eft . Qutn etiaquod lentius feminata perficiurur

difficiliufqj
Planta propterea uri potius cof ueuenit: quod udinrer initia propcf uimus
Q}iaquafuntquieaomninofruc"tucarereafTeuerent, Saepeenimexiccata;
tritaqi feruiflc fe iqut fed nuqua germe erupiffe: nec f erpyl !i nequehelenii
; ;

nequefifymbrii:nequemcnte.Nahuius quoque periculum f e fecifle afrir

mant. Attamenilludueriuseft. Nequedefunt quiuel hxc expertifuerut
:

& naturaipfafilueftriumplane ateftanuidetur: ferryllicV.n . filueftre et

genus eft cj>deferentesexmontibusferunt:ut3pudfycione fierifclet: atcp
etatheniscxmontehymettc.Apudaliosuero:urthraciamcntes:cVpa]ma
omnia fcrpyllofcatent.Sed fifymbrio : reliquifcjcdor acrior eft.Serpyllus
apud non nullos: etiam thymum penitus redolet. Conftat ergoqucd cmia
fuiortusprimordium:exfeminccapiunt Sed abrotanuj radiceaut auulfi
.

one:potiuscjfeminegerminat. SemineenidirTiculter exit:-& hocteftis an>

rea uiuiradicis caufa intimato queadmcdum adonidis ortulcs <m oliun t ur*
Seritur asftate :f riget eni uehemetiflimc : atcj intctu mcrbi cbncxium eft t
ttumubi {ol ueh€memcnilueer.Scci coftconualueritereuentejrnagn^r©'
b a ftum atcj ar boraceum conftac; quead m odu j ruta : nifl quocf hoc igno ^
: i

f i us ; U itcci us & fquaiidius eft. Sanfumm utrcq? modo emigrat uidelicct ?

^feminet&auulfione.Praeftatfemihiscopiar^iucundiodous femcn e;
& quidcm moliioris odoris:nec non & planta eius tranfferri poteft. A bro/
tanum quoqrf emmeabundaunec fmc odore eft, Scdid radices rcdfas ; af,

tafqragit r£ftuelutiuniftirpscraflrafcilicetiliaradicc. R eliquisuerode ea

cxeucibus . Spargitut quod non f anfuco necferpyllo ; nec fifymbrio ; ncc h e
leaiodatum eiKHxcni.infumo tertasadherenuradice muitiftda: torrida
qs 'R.adiccs omnes lignpfaefunt; fjlonge magis abrotani magnitudiniS:;

ficcicatif^cauf a. Serpylio peculiansau&io germinum , Quippe 013 in qua

rumuis longuudinis procedeic ualcat:nadum fcilicet adminiculu :aut iux
ta {cpesaliguas obf atum Crcfcit praecipue in puteis , Genera ur bana redde
re non eft:utretuiimus:ferocis effearfirmat. Huncanin montibus fature
iatum qtlemdam atcpuehcmentiftimum:tum gratum odore; moHioreiq?
eompenri.Tcmpu^ferendiplurimumautumnus» Hoc.n.prirrmmfere>
re nimirum properant.Caeterum uercnon nullaferuntur Omma autxrn ,

umbram :aquam:fimumc|uniceamant.SerpyllumiquaIlcrem patitur*

AtqueintotumaquaepunicaEindigueft.Sedfimopraecipuegaudet:c\iu>
mentorumpottffimu.Tranff^rendumquoa^idfarpiusccnfent.Meiiusetj
{ic rcdditur. Sifymbrium uero cV degeherat faciie : nifi tranf feratur : mdi
ftumeft. Florumprtmauiolafeoftendit.Emicatubica:lum clementius»
Statimettamnonduhyemeexadt4,Vbiueroimmit.ius:poftca. Verenpn^
nunq cu uiola alba:autpaulo poft liliuj txh; & quse uiola fiammea uocati
fiiueftrisdu5taxat*Ha*cca:terisoibus:quibuscoronaniucunturJlor?ge §/
currunt.PofthaecnatciIIus;&: lirium exeut. Adharc bulbi rlos Quida.n.
coromshuncetiam inlcrunt.Sequituitiflcra cVnigreuiola. Et.c fiWftnb
aurelia:& genusfremiriquod limoniUm uocant;& pugio: & hyacinthus*
& quibuscunqjfere aliis montanis utantur roia ferior hifce eft : cV nouiffi/

maquidem erumpit.Primaauteminteruernosdefinitrlores Parum.n. .

temporisdurateiusprouentus.NamcYreliquain {ilueftriumgenere: pa/

rum durant;exceptahyacintho:ta5 filue{tri;quam urbana. Haecn. pluri/
mum durat. Addeiiiolam albam:atqjetiam magisflammeam. Nigra ; ut
diwhimeft:perannum durat:ficultusadhibeatur.Eodem modouitiflora*-
Na m ea quoqi addicta florihus eft Naturacj herbacea conftat. Si florem a
.

teras:auferafcj: nec f eminefcere f inas; nec {olum defit apncum :durare plu
rimuj pot. Hos fpecie conftat racemi:candidufcjeft: ut labrufcac:Ha:c igit
nserna potius efle uidetur. Aeftluaat Iucernula:iouis flos eerinthus iphyu
fanfucum:phrygium. Itemquodckfideriumuocant, Cuiusgenera duo
{ unt. Vnum cui Bos hyacinthof imrlis. A Iterum
decolor a(bum : quo in f e
pulchris utimoseftj &diucttrnius mwidjpfumeft, Fkret &coniecratrtx
G iiii
 :
.

acBate;&ianariadida:flosafpcdupulcherr{cdfcarctodorc:lirifaltcru5g^
nu«:cVcrocum tammontanum^quodcxorsodoriscftiquajfatiuu* Autu
no florere incipiunt. Statim enim primiarimbribus fiorent. Quin & filueftri
u«i generetpinea:acutefrucl:u:&Jicdercc(liciaerlore utunrur Tempcrum
qu{demrationeordine:hunciingulo^crtus fortirianimaduerfum eft S3 ,

quoadpleniusdici liceat: nuJium inrermittitur tempus 2 necipfahyems

fiore uiduaeft.Sedhascetiaquamggelu infecunda appareat : flofculostn

habet icihcetautumnalibus prorogatis.Quod fi hybcrnum tempuscleme

rius fuerit:longemagisitacontinget; ueiultra tempusfibi accommcdatu
protrahipoteft; &t{i locaaprica fint : magisidque euenit: exquo fit : utper
petuaflorum continuatio agatur.Temporahaecgeneraticnum nctatur. Vi
tae uiolaealbxanni maxime tres.Senefcensdiminuitur: candidiorefque afli

duc flores f ert.Rof x

quinquenium ad uigorem fcijicet; non aduftae: nequc
reafae,Sedeiu$quoque floresfenefccntis deteriorcsredduntur>AdVucun
daniaucemolentiam:^rofarum:oVuiolarum:&reliquoru5florum:fciu
cxlumque finguliiaccommodatumplurimum confert Nam inargypto
?

cgeteraquidemomnia fineodore:florcque ctiam aromata dicla fentiunrur

tVlyni ueramirum in modum odorataeaffurgunt : prcuenircantehaecn©>
ftra : c£ rofas: 5c uiolas: & reiiquos f lorcs tradtus illius: etiam binis menlib
plufque durare haud breuiori teporeaiunt* Videtur & annus ut diximus: ;

ad bonam olcntiam refere:cum (cilrcet:talis aut talisinceijerit non imbri'

umtfqualorumquetantumraticne.Sedetia^qiiotempuscertuj: cVaquas
cV fiatus: &jn totum cx\i commodae mutaticnes accedere Montfbus autej .

ut fimplici tranf igam ratione: & rofae cV uioJae: & reliqui omnes flores o
: :

dore longe detericres emergunr. Atquecoronarioruj : cVintotumfurTructi

ci genere ccmmentatio:hifce fimilibufque cbfoluitur.

THEOPHRASTIDEHISTORIAPLANTARVMLIBER.VIL
Equitur ut de herbaceis doccamus Id enim rcliquum e gcneri
\

( buseft.lnqueprincipio; plantasomnesdigcll1mus:cjuoinge
nere:oIera etiaj: cVfrumenttlquodammodocomprefiehda ui'
detur* Atiprimum deoleribusindicandum. Sumptoaburba
nis prineipio. Sunt. n .haec filueftribus longe notiora , Sementes crtenfium
quibus feri fmgula folentJtrescertenotantur. Vnahyberna. Alia acftiua
Terfia qux intsr eas cadit. Poft hybernu f olfticiu' quas ita appellanno rone
fatis:f$ ortus:ufuf<j cuiufqi.Satus.n.in corrariisfermecofidittepcribus:
qppecu hyberni principitnpoftbruma} fit:mefe maio:quobrafica Radf .

cula3:Rapa:eVcj(emetis pofterauocat:ceu Beta;Lattuca;Fruca;Ruca

Rumice\Sinapi:Cori^u:AnethmNaftura^
ifta appelhm Scda poft aeftiuu f olfticiu ; octobrc incipitmcnfe:ql7minat:
.

defiguntcf
 defigutqf.Por^: Ap^
anuarioagit , Qua cucumis;cucurbita: blituiocirnu«»pot tulaca; faruttia fe
runtur. Qum ^a|fasp]urcsrementesfirniIiurn:fingulistcmporibusfaci
unt;ut Raciicis/Ocimi:cVarborumquArudam.Sedomnibusfenicnt3b:
quae poilera, uocitant: firi optime poflunt. Omnia pari ttmporc nccjcjuaj
pueniunt;fcdaliaceleriusaIiafius;quae,f, puentuccntumaciora
f
cofiftilt
celerime ocimuj : blitum ; eruca ; & de hy bernis : radix Dic riamcj ut ita lcv
, :

quar;tertioerumpit.Laciuca:quarto:autquinto:cucumis;& cucurbita;
circaquinttzm;autfexto:uelutaliiuoIunt(eptimo.Sedpnus;ceknufcjue
cucumis,PortiiIaca:f erior hifce exitanetum quarto • Nafturciu & finapi?
quinto.Betaa:ftatc:fexto.Hyemef^decimo + Atriplex,odauo»BralTica;de
cimo»Porrum;cVgethyum:h6conucniunt.Sedpcrru5clecimonono; no>
nuquimetiamuicefimodieprouenit,Gethyumdecimo:autduodecimo»
Corianumprouentucontumaxefbquippeiquod fi nouumfit;nafci recu
fet:nificonuoluatur:Satureia:;at90rigano;diesplufquam triginradantV
OanniumdirTicillimeapiumnafcitur^QHadragefimoenimdie : arTirmac
qui celerimu^ eius prouentum tradidere. Sed funt qui quinquagefinio ue/
Irntrquod etiam omnibusfementibus feripoteft Quidam enim omnib
id adiungunt. Ad fumam;qua:locis pluribusferipatiuntur : haxnihtlo
celerius i ex maiore parte proueniunt »
Quod mirum j (i trm pus. A er uc: ni
hilconferat adceleritatcm Atfinftproba,fngida;cxlo9trillicircuncjata
{untrferius prodeunt. Nam cVtcmpeflas; fcrcnirafue: femcnti fuccedens
facit.utaliasferius: Aliasmaturiusgerminetur.Difcrimen illud quoque
^infeinentibusfin^hs^quodlocisapricis temperanfl7me prouentus fie
;

ri folet.Caufas enim eorurmutfimpUcts loquarnn plunbus conilare ctr

deniurn eft.Fxempligratia.Infeminibus ipfis:in caeJo;intempcre; cjuo

f ingullffieri placuerit:addc tempeilates;ferenicatefcp: Sed hocamplius in

fpe&andum in cpibus temporadifferarmatcp in quibusconuenianr: Ra>

dicemeffimtertiodie; tamseilate: quam hyemequidam prouenireaffir^
rmnt. Ad harc temporumuitretulimusdiuerfitate plunmum djffident.

Ergo tempora germinandi h#c; cV f unt: & fingulis addicuntur. Refertad

celerioremtfcnoremueprouentum;&:feminum aetas.Quseda.n. maturi
us:exrecenrioribusexeunt:utpor^;gethyuin;cucumis;ci:curbita. Qua
obremnonnulJi(em?ncucumerislade:aut aqua praemaceratum ferunt:
quoceleriusexeatXotraqua:d£:exuetereceleriusjutApiu;beta:paflur
ciu. Satureia.Corianu$ Origanu, Haud ei^oia onri melius e receriori pof
~

plenudec!derit:adtpsufc|3fuui^^
ro e: fic ei3 i {il ueftriu gne eueire uideus nifif emitereat jpfxdtioesat fruttu
 ; -

ommum adtacccocingunt ; fcdpfiuscelcriu[que;utfimplicmsagarti ; illa

perficiut *qu£ prius fata fuerunt. Refett enim :& tempus . Sata n.dicbus ,

ealidis cclcriuscaulefcuntticmcnqueotiuSrcddufitjut^RadTi un Rapa

Quaedam non anno tantum fru&ificantruerurn etiam bimatu; ceuapium
porrum:gethyum:quaequidem uel plustcmporiscdurare queunc; Nec
annua dici debcnt.Maior enim cdrum pars fimul:atqueiemenper£ectum
fic: exaref cit omnibus perie quae caulc e-muTo :fructum perficiunc faaes eo
:

perfici folet;qtiod excaulib: iatei ales f urculos edunr:exceptis quae unicau

faconitant:utporrumgethyum;ccpe;allium,Gmniaautcmaquafimu3
quecupiunt,Scdmagis,qua:infirmiorafint;curaqueegearjt rnaioreaute^
etiam aiimento copiofiori Nafcunrur omnia efemine, Non nulla etia auul
.

fione;ramo;radiceque, Auulfione;brafica:femper enimucl alicjuxlradi.

cis eiusaccipitur:Germine:ruta & origanum deBguntunnecnen&ocimu
Namid quoquetranffcrturcumad palmum: autpiusaltitudinis uenetiu
Dimidio ab(cifo,radic£alJium feritur :"& ccpe & biilbus; &arrus:& in plc
num;quaeincapitatorum genere eiufmodi ilnt Nafcietiamea pofifunt;
quorumradiccsptustemporisdurant; quanquam annuo ccnftenc caule
fjqct omniaprouemrefemincpoiTunt : mamftftum hinceft Rutaenim .

iic nafcitur quod quidam n egan t Vcrum tarde Qua de cauf a furculoleie
:
.
.

re eam folcnt. lllorum uere qua: radice prouenitmnradix quidem diuturna

eft.Ipfaautemannicaulia confiftunt:itaque radices taliumfuo lateregcr^
minant plurefque reddumunnon tantum in urbanis :atquecrten(ibus: uc
rurh f tiam in f ilueftribusut diclum iam eft ; ceuin bulbis gefhis : Uylhs
:

aliifque quibufdam. Quardam etiam non capitara rscrum cbuturniara ger

minare poiTeredduntun ut apium beta, Mittut cnim radiccs:quibus foiia
;

caulcfquc proueniunt. Gerhyum quoquelarcre germrnat : &pcrrum fub

tusfuolatere promitueluri qucddam caput bulbaceum exquo foliorum
ortuscauleinarefado :feminequcfublaro.Sed quoniam ecrum capita mi
nus ufui fint;idcircofi'ccanda minrme lfguntunacproindenunquam feru
tunfed haec forfitan: cVfimilia groerc; cV prexima qucdam modc natu rc
ceparumconfiftunuquamobrern mirum noneft, Verumtamenkrn ornni
bus ;tam utbanisq uamfilucflrAusrquecunquediutuiiiicra fimulque ter^
rse propriora coftet hcrum radices regerminare faale p cffunr: ut uel in fi u -
;

ticumvatque fuffruticum genere;fierinouimus. Verum in cepisjajliis hul~

bifquc:uelnumero:hacquodammodoamplecl:ipotucns.Prouentusaure
utrctulimustrifarius cft:Seminequi communisomnium cfr, Gauler^di-
ceque;qu3cqui pracdi&is tribuitur ,Caule uefotecifo:ut ita loquar. orn^ia
regerminanr:cxceptis;quaefecauliauocant, Sed euidentifiimaqfi cVufita
ra ; ocimil actuca 5 braffica : & qurd^ fa&uciae regerminaroscaulcsfuaujorcs
r 1

affrrmat, Prios ei; Iactuofos ec arqiamarbs : uYpcte mius : cdnccctcs:alii

cotrariouolutfccfos A, hfcte rcftrn^rc^coftaf fjdulcrcfsfct^i ^[ciiufccti f^h
Vep. ibraffica caetcris effc l uauiorcscaules rcgcrm inatos confrfium habetf
fiantecj excaulefcatfolia detrahantur Radlces plunmurn criCe pcrduratt
&aliaeregcrminant:alia:nonfRadjx &rapa:fi terra cooperiarurufci arfta—
tcm durarc & crefcere poffunt.Quodohto^non nuliidesndufrriafacmr
Non,n rcgerminant:neejfoliummittunt:nifiaccumu}atamhumutij{e
# -

moucas Quod ucl in reliquis deprchcndi facilc pot. Maxima ele^ pars u
,

mftirps ca fcilicetradice^quajagiturin^funduj . Er.n.quanllas arqj craf-

{as latere iuo mittunt : ut apium . betacj : dem edia quodajm 6 fpargu rr nec
a principio contmuo findunt:fed adipfam unicam ftirpem hiiionern eiuf
dcm il lius; laterabfqi agunt
Et eafcjdem mani fcftas ex ufu redd afBvrnat
. i

Betis autcm radix uniea fcd loga : crafla: reftacjif icut raphano craffas : ha:c
:

iateralc5gcrit:&aliasbinas:aliasternas:aliasetunam
: cjuibus exornxfv

brxcohercnt&alligant,Carnoiaradixharcefi::&gull:atuiuauis. Quarn
obrcm crudam nonnulli mandut.Correxno craffus;necjjextncabilise mo-
mo & atripiicira/
doraphanhfedpotius equapioproximadixeris. Irode$
dixunaaltedcfcendes.aliaeueroexeadepromunt: Omnium maxrmeuni -
ftirpernrumicem effe putaueris » Latef ales.n craffas nullas penitus-agin
,

fedtmpr^tenuesrnitituraltiffima omniumradiex.Maiorenamcji femipe

dibus ternis.Silueftris breue$agi>: Mulricaulis:atqs ramofus cofiftrt & ro^
taforma:cum perftcT:aeft;bet£,pxima fanecernitur Diuturnirarequcc|
.

(ilueftrej^ficintotuj^utitaloquar; omTaolera umcit, Perduratcjrujuis

tpismtaiuntKarnepJena^atcjhumeclaconfiftir.C^adecauiaerT^fiadsu
tiiuere pot. Ocimo quocf radix unica data cft; qua* crafia efiet : aJtecjj dej c n i

derct«Caetereuero:quaedelatereprsetenuesorireritur;adm65proIixsdhe
rcnt.Qusdamiingulariillainre&um tendentecarennut bhtum. Sed co^
tinuo ab extremo multas craff is prolixiVes qua airiplex agunt Omnium
Sidicum iignoiiiTimaocimodata eft;iicutietcaulis. Blitiei"3 atcpatriplKis
minuslignofae.Vt.n.inplenum loqr. Aiiaecarnofae. -AhxMgncix. C?v
nofae;utbetae.Apii:equapii. Rumids.RaphaniifcVcnr tKaxime capira/
to^.lft^nancp neficcafaecjcf oio durefcunr. Ligncte; ocimi; bliri; atripli/
cis:crucse:anethi: rumicis corriani; atqp in f ummam cmnium
mufticaulium Habet enim cVanethum : & corianum quae uniftirpia funt
. :

radicem Jignofam: cVnon prolixam:nequefibrismuJtisfubnixa. Ambo

maltisciulibus:multifqueramis confi {tunt^Q^uapropternullieo^pars
£uperior;proroe infcrioris cxtat. Breuiradiccilla conftarenotantur, L; ctu
ca portulaca.Brcuiinquaiujearedtaquaedeorfumittendam eft; tum liscj

i latus porrigi folet. Lactuca ca ir5a mtriplici radicc qi oio caret I5 fibtis rrh
: :

coheret: cjobre uniftirpehac;iit ica dix eri:maximcoiu3 ee putauerisad fu

maj omnia aefti«a breuem radicem fortiuntur: & . n . pepo tcucurbita , Cu
cumis:itafehnt:tuppf|$s:tum&^
Laituci ttanriatatadicis, £ft brcuioris quam f ata . Illa caim cx lateribus
 .;
:,

magismJttit.Brcui^rctiamfi'ueftns:quamurbana;6^fuperncmultica/
ulioreft Quod«|excaeterotumnumerorlorcmuniucr{umcrtarc utiq? co
ft^rodnum ucroparticulattm primum inferius:deindecueaderloruerit
^nrerlorereiuperiusincipic.VniefitJUtdiuciusiftud fbreat queadmoj
ftbro^ inrcrhcrbas:qua:iolarisnominata eft; &quaedam dc fil ueftnbus;
all x Horetctiamacumcreum in modum:qui: pepo cognominatus eft* £c<
enivn nutc prepoftero germinct: fane accidit- Flores aliis candidi : aliis luter
atus ad purpuraiemteracccdentcs:Huburnuliiscmcrgunt.Semina figu
risetiam inter fcdiftant . Etenim maicrequidem exparte : rotundafunt
Sed nondefuntoblonga:nccplata:neque folatajutatriplicis.Haeccnimh
mijlia : atque mlaflerpi tio coni ftunt . Addc quae Jam angufta: 6V canicuiata
ut cummo.Coiorquoque fitcit .Suntenim alia nigra :aliaca
difTercntiam
dida:alia lignoproximapubhca dirTeremia : quodalia indufa fiiiquacon^
fht :alnnudaadherent. Vf quod ;aliacortice aliapappolanugineobdu;
cutitur. r\adicinanque;&frnapi; &rapo:femeninfiliqua . Corriannofc
niculo :anetocuminequenudumadheret ,Bleto :Bct«:atriplici«Odmoc|
corrke continetur.Lactucaeilanugineobducitur Omniafeminis gerrtii'
niiquelargefacunda .Sedfcccundiflimum omnium cuminumeft Pecu .

liarc ctim quodhocdirTeruntimprccarinan<j5fmaIediccrcfcrendo opcr

tercaffirmant ;quol#tius;copiofiufcpproucniat . DfficiJe : ut italoquat
omnia exic*rantar:cumino cxcepto . Necmodo frumenticcnfiftunuqticd
cum primum in plcnum creuerit rmoxexiccatur: cVdccidit, Scdquae cor
ticccontinentundifficilius exiccantur: U
interea maximeocimum . Oia
fiaata fcccundioraredduntur.Qua decaufa detracTaantea exicci reccnlu
euerunt. Omnia feracia largeque fcecunda confiftunt *Sed focundifnmuj
ocimutmporrum :&cepaefunt:quelaterepotius aptafintfrudurn parere
utradixirapa .cVreliquageneriseialdem.Quaedam parteutracuefcrunt
ut blitum arriplex Haecenim frucTificarejucl cx fuolattrepcflunt :ficque
copiofius Protinus enim nodisfingulis femen infidens racematim nirni*
.

rum serunt Quae feminibus uetuftioribusfarafintjcclerius excaulefcunt

Celenma uero quaruigentibus. Eft enun uel ecrum uigor quidam quo ;p/
uentreconfumatiqueoptime poflunt .Puichrirudo quoqucad portionem
fequitur .Quia dili aceruafim fcrantur :mclius quacdam nafci :augerique
poffeuident'. Sic enim por^:& apium f erunt in lacinis colligatum atque ita
ampliora rcddutur :locus quocpad incremcntum aliquid conftrre uidetur^
Qulobrsapiu trafertur:palu tmadigere :qtu}apmfacere uoluerif rubent*
Nec no cV eius f cm eolligatu i laciniis palo adadto : & fimc t'racf tgrfta f ered u
ceflet Quaedam etiam figuram (ubditilociimitantuncucumis C13 fcrmam
accipict loci quo fata fuerit. Qui & (apo^ dirTeretucjda feina capiut ppara
ta uc cucueris fi lacTe maceratuj feraf ; fai hxr fcrtc cultui accmcdari pctius

debet • Genera au t aliis piura Aliis minic Plura oumi : ruicis ; biiti ; naft .
. «
uccii:erucae:{acriplfcrs:corianni:anncthf:rutac. His enim diuerfitatem gc
nerisdeeffe oinouolunt »
Quaedam econrrapluribusconftantgeneribu.N;
radix:braflica:beta:cucuniis:cucurbita:cuminum:allium;]acluca4Djui
dunthascfoiiis:radicibus;coioribus:faporibus: reliquiscjieiufmcdi * Vt
radicisgeneracorinthium:cleoneum; liothalaflium: boecsum : amphfli/
mc corinthia adolef rit : qu e uel ftirpe conftat detedta Harc enim furium
,

uerfusprotruditunnonutcancrann terramampliarifolitaeft Liothala> .

(ia quam thraciam uocant: ualidiflima aduerfus frigora traditur Boeda

duIciffima'cft.&figurarotunda;necutcleoncapra2longa,Quibusfoliale
uia duiciores:f uauioref que funt^Q^uibus autem fcabra acriores. Genus
prarterea redditu;': quod foliis erucae iimile conftet. Hadicis genera haec no
taucrumt, R.apae;alii effe, Aliinon eflcdiucrf itatem gcneris putant Scd ,

maretantumfccminaquedirTerc, Nifciqueambasexeodemfemine: fed

ut effcctnincntur:rarasdeponereoportere,N3mfidenfaepofit3:funt;cm
nes maf culcf cerc aiunt. Quod idem futurum etiam fi mterra uiciof a f eue>
ris,Qaadccaufafeminefatasplantatimtraniferentesdeponunt. Scmen
quoque dctenus me!iufue:uifupercipip6t,Quod,n.probufjttenue fe>-
ticns Qood uiciofu craffu^ Gtudet frigoribus; & rapa; & radix: & iic eas
. .

dulceHcrcputant:fimulcf incrcmentum in tadicem:non m folia ucrti Au .

ftnnistatqi ferenis tempotibusceler ter caulefcunt. Hocigitur raticne fa /

nc exigit :quaternus in ambobusdiffcrcntiaefimihrudinisconfiet. Brafli/
caeat trifaria-! daturdigeftio. Alia .n.crifpi, Alia Jeue, AJiaf ilueftre:no/
tarunt,Silueftrifoliumleuc.fedparuu;atc|romndum ; cVramis: foliifc|
per multiscondita eft. Ad"haecfuccu$ af perum ; & inftar medicamenti ha
bet. Quimobrem eo mediciad alium purgandam f aepe utuntur. Qtjio 8c
illuddirT:rentiam'facit»Genus.n.quoddame3^efr:qucdnullu5autpar/
uumfemcn producat.lntotumcrifpafuccibonitate: &folii amplitudine
leui praeftantior eft. Inter bctas uero cadida f apcre nigra pradlantior ; pau/
ciorum^feminum eft:quam ficulaquidaappellarunt Patimodo , inge>
ncrc Iactucarum .Candidadulcionatcjtenerior, Cuius triageneraaddut
Lacicaulc:rotundicaulc;cVlaconicum.Huicfoliu5carduofincile:cVrefta:
ampla &a caule minimc brachiata. Haeceftinter lataf sdeo quardam latica
caulesfiut;utprouaIuisorto^hifcen6nulliutan£. Quaeuolaclisadmcj
copiofa:5cfoliopufilIo:&caulecandidionc6(ife
o^ cu in foliis :tu in caulibus dif crime ut cj coflat : A liud n fol io : f piflo

cri(po:defocy.Aliudrariori:latioric^:caulecjm3iori.Hc^ite^;aliudcadi
di caulistaliud purpurei.aut uerficoloris;ue^adfuma;eiuf moioe filue/
ftri,pximu e:cucueris atcjcucurbitatc pti$ gna ee exiftimattptij negat que
admo$ '& in radicis ac rapsegnrib. Scd in,uno codecp gcnerc alias melicres
alias ee deteriores arTirmat:cucueris gna tria notat laconicu fytaliu boeci >

um Ex his laconku melius rigattt euadit. Reliqua ncn rigata pratftat ior a \
 y

funt, Diftecuncio^cepe^aliagencre^Sedcepa^generapIurarutquaealo
c!3noie accipere, GardiseCnidia;. Samotrhacia: >ltc f etaicse fifiiies; cV aica &
loniae; ex his {etaie minime:fed large:dulces :f ifiiles uero cVafcalcnie; tua
:

cul ti i tum natura inter {e difTer unt; f ifiilem ; & enim hyeme fua cu$ corr a
;

inertem relinquunr. Vereexterna foliadetrahunt; & teliquacolunudetra*

ct s his" f olfis; altera germinant*; {imuiqueinferiusfinditur , Vnde fifiiks
apoe latadunt.Quidam uelomnibusdetrahendafoliacenfcent; uimfuaj
imocontineantneque efTufe(emine{cant Aicaloniarum peculiaris quae
,

dam natura notata eil Ecentm fole . fifiiles & qua{i fteriles ab radicecon
{litunuNeceaparte crefcere; acproficere pcfiunt. Quamobrem noneas
dcpcnunt;fed{emine{erunt;cumdeindegerminammfit;tran{feruntper
ficiuncurjadeoceleriter.utcumcseceris.autet prius :euelli pofiunt, Pius
tempcrisdimiileinfraputrefcurit.Piantaicaulemedunt femenquetantu
mofundunt;tamexinaniuntqt;atcf inarefcut, Ha^ igitur taiisnaturaeft
difFcedY&colorenonuli&&«n. apudifiuj cxteracjpecadidusffis coftant
f ed colorecandida:adm6$ pueniut;{ardiani{c]3 {ilcfrreafTirmat ; cretef iu$
peculiaris maxie nanotat'^ afcaloni qiamo pxia in forte uleade dici debcat
E-l enim tn creta genus quoddam; quod femine quidem fatum in radice :

Depoiiium uero in caulem:femenque tctum f undnur:{inecflpi

cr ulatur,
teifapcreque dulceefhid enim quafiecontrariocamrishabet. Cmnesna
quedepofita:;me!ias;celeriu{queperficiuntur.Omnespofl:arcT:uru3pro
ueniunt:teptdoahucfolo depcfitas;imbresoccupenr.Seruntircxictccav
pire&:circumci(o:Sedgermiationeshaudfimilesfierifolent, Partenamqj
inferiorecepenafcitunfupencreherbatantumerumpit. Sc&aeinrediuni
germinare omnino nequeunt, Gethyum didtum f ine: capite eft & quali 16 :

ga ceruice conf iftens: ob id germinatio tota in fronde f arpiuf que retundetur

ut porrum . Qua de cauf a femine feritunid necolepcnitur;cepas hifce f cre
dirTerentiisdiicernerelicef .Alium ante{clflicia:aut paulo pcft folfticia {e
ritur nucleatimdiui{um:di{crimen ecrum; cucdaliudpreccx ;aliudfero/
tinum:eftenimgenusquoddam eiufmcdi;utfex?gintadi< buspcrfici pcf*
fit, DifTerunt pra:terea magnitudine f ingulari . Cypriunmocatur maxirne

taleeft:quodnondecoquunt:fedrry>tctisutuntur: cVcumtunditur; mi
rum:quam f puma increfcat, Quin cVillud differentiam facir :cuod quarda
nonnucleiscoagmentatur.Dulcedoautem ;cVcdcr:cVcrafFitudoccmir<ge
re; etiam aliorum perf ici etiam femine potefbfed tarde. Prtmo & erim an
no:caputaccipitporri;fequete:difcerniin nuclecsircip it Tetticreddnur ,

perfeftum.Narcquicquam deterius;"fedctiam quidamuel depofitcmeli

usidexiftimat .Kadicis autem :aliiautem cepe:haud fimiliscrtusfienfo
let:ajiinamque cumnucleusextumuerit;tctaintcrcuetur; cV hmc aucla
innucleosrurfas difcernif; atqsexuno pluraefTiciut'; ducaputccfumatur
Atcepecontinuoabradice;aliud;atc|almdobducit;ut&bulbus ; & kylr
la ; oc eiuf modi oia , Et» n ,alia & cepe f i no cuella tur ;plura in dies fiu t , Sup
fjllalaquocji6^aIiumcapitaripofl[e:6dccpeafFirmaBt*Satisdcgeneribus
dicl:aiiie»Aquasfirnu3CpoiTiniaokrafancciiligunt;rutacxcepta*Hac,n.
firniafpernatrixpenimse. Sjhyberna magiicjaeftiuadefiderat: &imbecil
liajmagifcJualida.FimumflipulariummaximcIaudant.Iumentorujui-'
um putant:quoniam maxime inarefcat. Fimii una cuj f atu jntermix'
ciof
rum potiflimujdifponunt, Quidametintcrferendufuperiaciunt. Qtun
&ftercore humano inconco&o;adfuccum ;pbe coficiendu ututur. Hyber
naaquaecupidiorafunt:c|acfliua&infirmaqu£uaIida. ltemquseaiimen^
toplurimoegeant;diIigitaquam.Etcepe:&gethyum. Quancj nonnulli
negant:fi principio bis;aut ter jimbcr incefiit Aquarum optinae: qux
.

dulces:&frigid3efunt:peflimac:quaefalfae: &rarefactu difficiles notant;

Obid;qu3edudbuferunturperutiles.Herba^enimfeminainuehunt;ied
omniumoptima?:quasiupiterdederit* His.n.uelammalianoxia interi'
mi creditur: Sed non defunt: quieucumeribus; & cepis eas prcdefle rmnu
meputet* Rigant^cseteraquidem^horamatLtinajautadueipera^neaqua
feruensfoieofficiat.Odmoetmeridrcaquadatur.Gcrminarenancpcelert
usid exiftimanr;f iinter initia feruenti aqua rigetur. A qua admcdus. mul'
taconferre creditur jpraiertim ii fimus non ad i it. Saepe ,n clera ef urer e di
.

cuntunidqjolitores peritos:haud difFicile poiie in teiligere. Omnia triila

ta^meUoratgrandioiaci^Porro^.n.radicumcimagnjtuclo: ex trafiaticne
potiiTimum ad cVcaetera quidej toIerantceugethyum:pcrrubra£
fica:cucumis;apium ;rapa; lactuca Omniaauclu faciliora;gradicraque
,

ueniunt:feminibusdepofifis;quafufimfatis. BeftioJadnnafcunt radici'

bus.Pu!ices:brafica^Eruc£atcyuerm
ribustporricidseappellatae.Hasigiturhumorcoiledusinterimit: &fimu
aceruatiminiecbum* Induftria.n. beftiola condensiefc: utinftramento a

quiefcit in ftercore.Quamobrem ucnari facilac eft. Alter nulla uenandi da

tur i acultas radicibus contra pulices ne noceat. Ftemediu inte? f erere eruu
Sednenafcanturnullum medicamen compertum referunt . Ocinum fub
r
c isortu pallefcitjCorianu f alefcit.Ergoqacciderc folet ex hisliceat ccgi'
tare.Seminualiafirmioraaduduradu coftat. Aliaifirmiora. Firmicra,
corianu.beta.por^:nafturciu:finapi:eruca;fatureiajadium£oiaferrea>
uo; gethyu id ei^ durare neqt ;atrip!f x ocimu cucur
cris f aporis:if irmiora i :

bita:iplenuxftiua:magisqiberna:f3kerea:qfcrtjfliac6flet:nuilu ultra
qirimatumdurarep5t:ita.f.utadfemente;adhucutilefit. Sedbinafane
irselliora trima nihil f ere deteriora tqdria ia deteriora ue^ ad uf u cibariu di
utiuspmanet: qqiualidiusalat neceftee:utqptirefpiraritptim tefaa be
fti olisfit:iteritus maxime ex bcftiolisfierif olet r af cutur enim in omnibus
etiam acribus; Atqueacerbis;Caete^uelhumore exauftoamararedout:
&ioad ufudeterioratDefeminibJ &adiumm£de ortcnfibfitfarisdictu
 ; ;

Nuiie de f iiueftribus ; & iis quaearucnf fa nuncupamus; pariter kdic2£e u r;

t£du3eft t Sucjguurc|uaedanomine(upradicl:c^ uocata;genera,n. iiia iil

ueftrq quocjommaetiecernutur & maiorfereparsafpectuuicinauibams
eibpraeterqua qd? iftafoiiis minoribcaulibciicabnoribuscoftat; & iucco
poullimuieriori uehemetioricfconduturiut£aturep:origanujbraiKa;iu
ta. Nam & rumex fiiueftris eft;cVquacjguftatugraticr;qua urbana tamtn
iuccoaoutior;quopraecipuediftcrat» Omniaautuelficcioraurbanisieotv
u*stf; $iorte ob id ipf uamagna ex pmeacricra uehemetiorac|iunc. Braii /

capraeteraiiamodopeculiarjcaulesfortitur.Rotudiores^n.itUiorcfc^gcric
qua f acius 5£ folic^ appendi e illa (atum ;h«c habet rot undicre; & loiiLm
ipfu minusangulatum,Namca:teraquidcfeabricr tujcaulibus nu^fcius
conftat.Kapauelradicelonga^&modora^
Ctucafolio breuior quafatiuaeft ;idc| confumatumaculeatur ; cVcauieii'
mslimodobreuioriperficitur, Succum acremacmedicatum habet. Na>
fcjcurinteraruadiquaturpermefle tritici; &purgareaquainter cute diatf

dc caiigins arcereabocuiisr&argema auferre;cu lacTcmuiierisjeCjUapiu^

piiuiip!um:motapiumuainter f e diftant;qua afc urbano pknti im.ai&c
runt;Paludapiu\n. quod apudaquaeduclusj&inpaludibus picuenit ;fo
iioraron schirfutoconfiftit:fedfimiJequodamodoapiocft:ocorc;fapcre;
(

figuraq^Equapium foliisuionum paludapioeft : fedhirfutumj&giandi

cauSeconftat: di radicej craflam modo raphani agit:f ed nigvafruciu qucqi
nigrum pioducit: magnitudineeruoampiiorermambouiiiia rcftruc aau
rina:dirTicultates;exuinoduicialbo;6Vadpellendos calculos. Nafatui om
nibu s loeis:cViacrima ex eo myrrha:fimihsderluit Quidamin totum rayr
rhaj id effe afFirmant. Mcntapium maicnbus eria dirTerentiis diftat , Fciio
nancjcicut«fimileconftat,R.adicctenui:cauleanethi»minutioritan>c, Da
tur inuino aufterogratia menftruc^. Quardamcu fupradichs; nullatinus
fucco aururibusqueunt:utcucumis filueftrisuibanopenitus icccrnpara
bilis eft, Sed afpecTus tantu fimilitudinem gerit Quemadmcdum mcxno
.

nariis uiola? accidit. Folium enim habet ccniimile, Hcrum igitur dirTertn
tias expracdi&is hif ce accipks . A ruenfiu au t appellatoijz: pofrhaec difci mua
atc|intotumcuiufqueherbaceiminusciboidcneigeneris:exponemus;o1e
raenimuocitamusjquaenobisufaicibariofint, Quaequidemin fumma u
niuerfo^contineanturnecefleeft.Qu^mebrem necea dimittamus cpcrtec
Ergo oleraappellantur;intubum;aphaca:andryala;proccllia:fcnecic:atcj
incorum quatcumqueintubaceaconftant:prcpterfclicTumfimiliudirirm
eiufmodnn.oia foliisintubo quodammcdo proximisccnduntur, hea pcs
galinaceustcnthuficum; menrsftrum * Quidani uelaliainnumerabtano
minantrinter quae illud quod hircibarbula uoca»r:cui radix loga ; & duicis
folia croco fimilia; nifi qiiod lcngicra Cauiis br uis : fuperquemcalix
,

ampla:& barba dcfummouerticecanapedcnsprolixa. Vcdeoqtneaccipit

pari nio
Pari modo & alia f pecie quidem eiuf moi coftanr:fuecis uero cibo idocea
uel cruda;uel cocla oriuntur. Quarda.n.coqui exsgut: ut malua;beta; ru
mex;urtica:mura;eu$:ueiicana; quxcrudactiammaduun&aliapluia:
interquac&corcorus:quiobamaritudincminprouerb!Ocft.Fo]ium aus
odmumfaneemuJatur.Excunclisautemaliaannua» Aliaanrsicauhaex
tanu Nec def unt quoe raiice diutiusdurent; quaquamipfa arefcat Qum .

imo cfuf modiriaui pauciora fere adnotantur, Nafcuntur alia radice: & it
mine alia femine trrnmfi fponte U proueniat.Germinatio uero tam ecruj
qu aj reliquoru partim cu primis imbrib : poft aequinccrju fieri fclet* Vc
aphacc.Canariae; U eius quam bupreftim quidaj appcllant Partimpoft
uirgiiius;utintubi:^omn umfereintubaceoium: Etalia cum germine
'fibrem eriunnutaphia aiia non longe poft; ut fremium .Qusedam ineunte
uere:tamcaq!emquamfijremejnittunt;utintubum;6Vomniaintubacei
genens.Erefpinof<s:qua:cuncpgeneriole umattnbuidebeaDt. Flcru^at
diffcretiamag ia:dequaprijiiouoluminerctuhmus.Ccmmunisfcrecm
munconrtat:feJ noa defunfrquaefiore penituscareant: utepimerrum;e/
uenit ueroutquaeuaa curn frudtu fi rem dimittunt ; celeriter de flcrfcat
Cumtamei primus feruerint:a iusjatqsaliusiubnafcitur. ldc|per tctam.
hyemem :uerq;:a[lidue ufq? aeftatcm factitatur, Senecio quccpdiutiusrlo"
ret:g4reliquaminus;ut6^crocumtamodorarum:quacandidum;cVfpp
n^fu^u&caretodore.Omnium aufem herbarum dif crimen publicum;
cjuod tiia? rediicau esr^neru(cau]es{unt;aiiaeamukaules;utmalua,San
dix.Cucumisjfjlueftns: Solaris;qporro talinatura eil.Naitcr ces.-urira
!oqr -nagtff talinae Vt interipinofasrribulus:atqnturis ; &alia plura
. f

N m illoru n etia n differenth numerofior eft. Quadam uero amplexica

u i rplane exeunr. S; ii non habeant; quibus accubat ;humi f erpunt; & hu
micaulia dici poiluntjceu petina fummatij quibus caulis gra
di lappa; cV

ciiis; nollis prelongufcp f uper aliis hax pi cuc

Qua dc cauf a femper ferc
-
j

niunc Quae quidem diffcrentia publica eft omnium non tantum herba^:
. :

arqi fuftruciicum:uerum etiam fru&icum.Clauicula.n.arqjetiam n agis

hei?r J ciuciaamplexicaulisconftat. Itemherbaceorum aliamultiseaulib
aiiaunotantumconduntur: & umcaulium ipfcrum aliis germine caulis
brachiarur. Alnsediuerfo : ficutetiam inter fariua radix ; cV alia quardam
multi^caulibusconftant:urfummatimdixerim : qusehumcauliaexeunt
V ucaulia uo & paucicaulia q rccticaulia itf. Exhis caule mime t rachiato il
;

por^ : alliu Queadmc* et inter f atiua mu

la creat* * q 1 euica ulia j fit ut cepe: .

maduertere liccV DirTerentia illa q; herbaceis daf: guod alia ab r^dice ratu
.

foliata A lia t cau!e tm f oli ua fidh utrinq; f ohata A b radice rm f oliara Si

. . . .

la7o:nig/lla;an,:huf3:herbafremiu:frondifiora:aparpia:D^^
v:auktmfoIiitacepis:ri7e]!arfoliofa:!otus.u''olaalba.Vtrirc^
c
tubuif^ueampulla Jd^niincaulibus: turamulojzf u«uucaficfcu]u qj
 t
,

g daemergit: cV ex fpinof is foliatisnonulla :ceu fencus.fifet alia frugifera.

Alnfterilh, Atcjintotumexhcrbaceis* Aliaufcpfoliatmuenmt. AJia ut
cauleoirlorcmedunt:fedfruct:umnullu*Quaeclactfrucl:um pariunt;ueiu
lutinafuraeperfedtifiimemunus t nififorte cVfine fJore frugiferii aiic]uid
fitjficutiinarborugenere . Quinetfoliaeo^non paucioribus : fed plur b»
feredirTerentiiscJarbo^ interlediftannnecdifTerentiiscaret t cjuibusplane
abiilis poffintfecerni, Sedmaximamfere fortiuntur : quodpedicuiO llia
dependent. Haecautquoadabfoluteliceat loqui:fcipfis adheret» Ve^no
defunt:quarcaulieuleaceo quodaapendiceanne&atur. Suntquibusa me
quod folia protrudi caulisfoleat maxie (n parti fclia preruput : ampiifliac|
pene inter inkia f iut: cV maxime ad cibu idonea, A rbcrib us uero omnibus
cauiiculius quida antc propeliitui : f rons deinde emergit. Differut et ficrihi
p!urimu:quippe cuminarboribusparsmaximaflcrucandeat : cVcjuacaj
paulo adpurpura uer^aunecdefintqui herbidi:atcfpallidifint Nuila uc
ro coloreardentionhabeantur.Inherbanum aikgenere permulti cV uani :

cumfinceri:tummixti cumodorati:tum hebetesfentiantur Item arbo/

:

res florcrf ci no particulatij uniuerf um profundiit. Herbar^ uero quedam

:

per partes fiorefcunt: ut de ocimo diximus Vnde fit ut diutius flcreat f icu
: :

alia multacVimprimisfolarisatcjcichorem. Quinetradicummuita: diffe

rentiaeratcpprxdi&ispaten^
nofx:nerucfa:c|{icutctingenercfatiuo^confpicilicet f ceufrumeti : & her
ba: { pecialiter nuncupatar maiore ex parte . Earum au t ipUp. wgulx pluri/
I

mis inter{cdirTrentiisdiftant:colorc:odore fapore: magoituaine :

Aiiac
nancfc£did«.Aliasnigra::aha!rubicunda::utanchufx:atc]ux{rubrealiarqi
fliuae 5C f urcu! i (pecic m gerentcs
adde duices ama ras : acres : cdoratas n a/
: :

lequeolentes»Necdefunt : quaeuimhabeant medicaj^utaliasdi&um eft

CarnofisquoquedirTerentixinfunt. Nam aliserotundae Aliaecblogargla ,

dofxcp:utaf!uIe:regiaj:atcpcrod.EtaliaEmultistunicisconftat: utbulbi:
uel cuiufuisgeneris bulbofnadde cepe cVgethyi : #fimiJiu : aJiar equaJes
fongofae:molefque totocorpore:cVquaficorticis omnibus excrtes:ut?ri\
Vel certieem carm adheretej habet:ut mali rerraz: cV rapar. Ncn sutorr nes
odoratseautdulcesciboidoneaeconftat, Nec cesamsracinguflab/les funt.
Sedquaepofteaqinciboarlumptsefuere^nihiinocuerirrccrpcrieasrrnfuj
efculentasftatuimus^Quaeda.n.quauisdulcesmcrartnatq^morbcfaeco/
fiftut:aliarquisamaraeautmale oletes:utiles plane fennurrur, Parimcdc
f

cV fo ra caulefcji f e hnt ccu apf inthii'cVfeJlis terrar. Difcrime et ir^errr ina"do

&in fioredojuthyeme incipieteautmediataautseftateautautuno Quin
fcV infru&ibus ratio guftandi eadem eft: cV in ca ulib: cV foliis: cV f err imbus
cV rarlicibus : atcpmiis ip{is pro ratione fapc^ d<rTereria?ccHat:utaccidi:
ac isdulcis.aufteri cVrcliqij.' eiufmoi tu/impliriter : turatione qualitatis
remifiicris intcnf iorif ue . £rgo difTerentias colligihinc ciccpcrtet* Sed
cu tn f ingula diftiadla fuperius pro'tem porf bus ta ad gcrmin.a ticne^ q ua
; j t

ad florum prouentum ;confumationem f rucluum f int;addendum nuncil

lud occurritquod neciisqua. radiceproueniant:nec ex iis qua_ f emine eru>
pant germinarc quiccjan trja f ibi accomodatu f olet ; fjf uu unu quodqi r]3s
expedat;necabibribc|cc]infeftauQusedaferotinaadm63; ta3germir_e;c]
florepcipiunf;utcarduus;utcucumisfi!ue{tris;c^etinfrudticugnedepoi
licaria:&inturi:&'al_is quibufdamretulimus.Nec.n.ec^aliquidfictet;
autgerrnJnatanpropriujtepus^QuaobrehocetiaminarboribusdifFetre
appareattQuippe cu illoi^ iimul quodamo om^ germinatio fiat aut ( i ita ;

minusmno quide eodeqsdixcrim tpe anni germina oium citari. His dr mul
tis : uel potius om nibus temporibus germen atqj et magis flos exeat. Qua/
;

pp i i ammaduertere uolueris ;affiduam pene p totu annuuj ingcrm inatio /

nem:&florisproducT:ioneuidebis,Sep,n.alte^alterifucceclestepcraciTi/
niaoccupat.Exempligratia*Poftaphacam:crocum erumpet; & fremium
&fenetiojeaeteracjhyberna:tuuerna{equcnt;deinautumnaiiaacccdcnt.
Multiueroexfingulisflorib;^uentus^rogantfuos;utdictue.Sunt T n,c]
ita florent;ceuaphaca; & turdaria :& ckhorea; & plantago; & alia qua_da;
Veru3 ,ppter aUiduam continentia^occupandicf uicifiitudine:haud faciie
percipi in aliquib pot »Nec eft determinare; qua_ prima germinet q ue fcro
;

Nec eorum ipf orum generationes; ae teporarecenf eri qucunt Quib f ru'
cl:ibusconfumatis:aliainiciadenuogenerandiinftituant,Qucdpoflautu
nia_quino&iumeuen_repotifl_mofolet«. Tunc.nJemina exmaiorepaite
perfeclahabentur^Etfruclusarbo^magnaexparteconfumat iam extat*
fimule|mutatioqu_dae^
immaturacj occupenfrhis cVgerminatio: & floris^uentus; & fructus per/
feclio;excircuitu ad portionem eotingit. Quamobre euenit: ut alia f ub iol
fticiis 0oreat,Aliafubcanicula.Aliapoftarau^;&autumnia:quincctiu

Sedhxcc6munioremfanecotemplatione;addeterminadaprincipiiratio-'
nem;defiderareuident\Qitodatdir1crentia:plures;autnullcpaucicres(t
his ipfis plane iam exploratum habet Quandcgdem & perpetuo quxdaj
,

exhis»uireat;utpolium:utSolaris;atc|capillusueneris r HisergodedirTe/
rentiis;quibinrebusq5modofiant;determinatis:nuncfingulo^ hiftori/

ast-
ut q fpicofa: f cadiccf aq? coftet. Etii cjd aliud racoe capi de oibus lictau q? fa
miliare fenfuifit;autfoliorautrlore;autradice;aut fructu : ex^manifeftis
*n, partitiofiateo^necefree;queadmo3etradicii. Spicofaigit oculusca^
ninus5^caudauulpina:c^pl£tago:c|agninaliguaaqbufdauccatae; cVab
aliiscoturnix.Huicqdamofimilisbibinellae, Vep_hacfiplida:&qdamo
uniformia creat & f pica :nec acuta: nec ariftata gerur, Cauda uo uulpina
hirfutior; & lanuginofiore:c|obrefimilis uulpinu caudis cernit. Vii cV no
me accepit, Huic platagofimiliscoftat:nifi $ flore no queadmoj illa pticu
H i i
 :; o:

lattm edit, fedper totaipicajtriticimodo. Am

bobustnflof culus lanugine
us e£it,ficutietfrumctof^
,pxima reliqua quoqj fpicati gnis no tem ere dixeris Cichoracea uero oia f
: ,

lio anuo & ab radicefoiiataafiftu^Germinatpoft uergilias;fraude excepta

Sedcaulibusatc|radicibusdifferetiasmagnasfortiutur, Quippecucxtero
ru ca ules fimpliciores ; minoref <j exurgat Cichoreiae idcfk wtubi magnus
,

multiic|ramulisbrachiatus;lentusite ;&diuidi cotumaxeft.Quadecaufa

pro uinculo eo ututur. Radice quccj germelaterale mittere pot ; & aliogn
radiceprolixuefl;ideo<jemoric6tumax.Pccerptis f n.qua:adu(u3cibanu
capifoleat;reliquugeneratioisrurfuscapefcitprincipiu:euenitaututpars
eiusaliaatc|aIiafloreatjidquo9afiiduefiatu(c|adautumnu:quacJdurus
caulis efle uideatur; Fert &filiqua inqua feme circa poftremas
cauiiii par
tes, Prccellia leuior & afpe&u minor; & dulcior eft Necutcadryalia qux
.

oio iguftabilis e; & iradice fucculadteu acre; eundecjcopiofu her. Aphaca

& amara eft;feftin£ter hsec floret: f ed celeriter flos f enefcit; atcj*
inguitabilis
lanuginepappo didba marcefcit. Tuj alius ite^, prouenit atcj iterum alius;
idqstota hyeme;uerec|totoufc| xftatej factitatur:r1osmelinifpeciegeiit;fi
rmiimo uel amarago fe habet. Nam ea'quocf ueie florere incipit. Nec f ecus
hyemetota uerec|totoperfeuerat.Guftuamara eft. Vnde &ncme accepit
Horu igitur difTerentiaetalesadnctatur.Sed tentadu:utdiclu3 eft; reliquo
ru3 et patimo colligere dirYerentias Genus au t uel ec^ quse radice carnofa
.

autcapitatacreantur:amplucertefentitur:qucdcVinterfe:c^adca:terasdi
fFerentias;utiretulimus;plerafc|fortitur: radice; folio;caule:atc|i reliqua
forma.Kadicu3enimutdiclu3eft;aIia:fquamisconft£t:ali2ecatne:&al;a;
cortice ueftiutur;ali5enudeadherent,Itealiarrotunda:;a!ia:oblogae; dt aliae
uefcend*;aliaeinguftabiies t Vef cendse non tantum bulborum atcj eiufmoi
ueru et aftulae regiae at q f cille Non tame omnis; (ed epimenidex uccatx
qua: ab u(u nuncupationefortita eft.Haecanguftiori folio; leuioriqjqua rc
liq conftat ; ari quoqi radix cibo idonea eft i &
folia eiuf de dicla in aceto ma
di nimiru poftunt. Suauis profeclo : &ad frada utiis eft. Hacc ut incremen
tuj capiat cu ioliis luxuriatur quseadmoj ampla f pargutur; folia deflecte
:

tes ipfacircu obruerefolet; quoplatanoingerminaexcrefcat: f^totualirh

tum in fuu attrahatcaput Quod uel inbulbis nonulliin coponedofscere
afiolet: Dracuntuli aut radix , Sut . n qui gns qctda dracuntuli aru appellet
qct eius caulis uarietate'heatc[da3 cibo in epta penitus eft ; cV medicis tmco
moda:acenfis appellatiradixduicisdeco&a cft;et trita farinse admixta pa
nem dulceatc|innexiureddit.Rotudahaeceft; &fine corticecapillametis
gaethyi modo fibrata per multas iuxta e£ f colcpedras reperfunt Gaudent
n.eaherbafrequentefquecongreganturineam;Thefiradixguftuamara
eft,Thufaaluumpurgat.Sunt&aliac quaedam medice. Verumparsma>
ior radicu3 necf medica: nec| cibo idonea coftat. Et dif tias c[cf radicu has li'
ccat adnotari, Folio^ uero difcrimen j magnitudifie: figuraC| aecipi dcfcet
£t.n»albucofoliumpraelongti:anguftuMeiitumCf leuiter Scillelatuenfi ,

uel pugioni : utgdaj uocarunt ad eniis erTigiej exit:unde & nomen hcrbae
impoiitum e Conf ecratrici harundmaceum poti us confta f ro cu ia t itu , A
dinecauioatc^cucumeraceuje.NarcifloanguftufrequesjcVpingue.Bul/
bis omnibufcji bulbofis: ualde anguttum.$3 croeb anguftius* Caulis aliis
omninonullus:utaroajmandip6t:Nonnullacaulcmtantum florisfoiri
U3tur:utnarciflus:&crocuvAliisnimirumcaulisafiurgit;uricilk,Bu^
booibui<jbulbofis f Item con(ccratrici;&pugicri. Sed ommum niaxime
aftularegia. Caulis.n.di£tus albucu uniceinter omnes excellit.Coniecra/
tnci minor quidefeddurior:intotuc|albucu3cmulans + Semen qucqiabu'
de aitula regia profert lignofu iemen ldeft; figura triqaetra; Colore atror
Gignitur in orbiculato quoda;qd? flori iubeft. Decidit arfbteXum crbicu
latuiiluideiniitfloretperpartes;Utetiaicilla:incipmntabimis; Vermisi
albucogignitur;ginaliudanimaluolatile;flcriducjtraiiifjguratur. Qucr"
cum herbaflorereincipit:erofoftatim operculoeuolar.Peculiareis praecc/
terisleuibuscaulium gcneribusfortiri uidetur ;cm cuanguitocorpcre/it
in ramuios f upernef pargatunpermulta ad cibum affert utilia Qmppe al
bucutoftuin cinere manditur: &fernen torrefactum uiuie\Scdradix tu(a
cum ficu:in ufu maxime omnium uenit; & utilitatis plurimum auclore :

neiiodoprebet.Omniaigiturcapitatatradice uiuacia:maicrem in modu$

fentiuntur:iedpra:cipuefciila:utpotequa:fu(peniauiuerepciIit;eVqu2cf
plurimu temporis.Poteftetiafru&usreccndendosferuare ; utpoma pu/
nica:detracl:opediculo.Etiato^nonnullaceleriusapudeagerminant.Tra
ditur&anportasfatam remedioeflecontrauencficic^noxam Omnia
:

hajcuniueriimproueniunt:utetiacepe:&allia.Gtrmen cV n.ab radice !a t

teralepducunt. Nonnuliaeceiemineidemhoceuidentiilimefaciunt ut ;

aftalaregia,Lirium.Pugio:bulbus.SedbuibOpeculiaredatur:quodncn
f imul^x otbus ieminib exit: fed partim anno primotpartij iecundo. Vt ct

deauena;6ciototraditue,Idergoiiue]^iit;coecumaliishetur. Neeno&
illudfortarlecommuneeft;qcJnonmultismi^tnc^inicilla r Nafcifrocpe>
uenit. Caetero^.n tam reces:f ato^: q regerminantiu;fuo tpe: primo fc
liu oritur. Dein caulis exit. In his uo caulis prius : Et narcifli gde3 floris trft
caulis ;ptinus cxit, Flos, n . eius plurim u f efhnat. Scylise at caulis pf e rSus;
tuflos ex eoemergesifidit. Eadeq?flo^uetus rernos oiidit Q^ ^ £mus
tt5s primu iignificare uidet Secundus medium tertius houiflimum
aradi « :

Quot»n«fuerint ii\u totide; & arari tem pora f erme occurrunt. S3 eu ita f e;
nuerit: tuc folio^ exortus; mftis poftea diebinceptat, Ide urinarcifTo fieri
folet niii cj> necaliu caulejSterq floris fpriu het utdiximus/NeCf frucTum
;

coiprcuu pit S$ ipe fios una cu caule definit; & cu

. refloreicit; tucfolta exe>
ixnt Ergo pceteris cjcf plantis : haecabo peculiaria dixeris ; rSillis uo : quae-an-
H iii
f ohqrum : & caulium ortum : fioterc mcipiunt, quod typhium : cV alia quse
da$ excoronariis f acere pucatur . atqj et intcr arbores amygadala potiftirn u
auc f ola pecuiiare hoc lit;qd eaquide; uel cu ficre f oliuj quocp promut: uel
paulopcft; ut dequibufda ambiguu f it ; quericf fcleat . Inhisautexaltero
quai i pnncipio p dire uidetur : cu ^pter dicp multitudine : tu$ qct antccj flos
autetcaulis totusfenuerit:germinareincipiat . Germinaticuercpr/orfcil
l£:pofteriornarcifli.Etfoliu^
Quacjnonmagna :figuranonablimilisbulbo:Ve^npn fquamata. Harc
quo pactofehabcat cotemplari no ab re eft.Pjura autgencra efle bul
igitar
bo^nimiruconftat,DifTerutnac|interfcfc:magnitudinecolorefigura:fa
pcre. Quippecu adeo dulces^cjbufda^ in locis exeat: ut ucl crudi madi faci
iime pofiint; ut in cherronef o ta urica S3 maia peculiarifc| pcipue difFeretia
lanigera^ herbaru adnotatur . Eft d$ genus quoda eiuf mot iittcnb naf ccns
lanaq; f ub primistunicis habes; ut interileru qct mandifexternu media ifta
cocuicetur. Tcxufexea:Sctogac:cValiaueftimenta. Quadecaufa lanatum
idconftateputaueris;nom6 illius mdici crinitu . Qum&bulbofaplura:
neciispaucioranotarelicct:exempligratia.Violamafbam bulbinamopti
cionecicejcVfelyrinchium quodamrnodo',Qua:quidemredigiad bulbo^
genus deiiderant.Quodradiceotbiculentur. Namcolorequidem pcnitus
difcrepant.Gandetenim nec fquamis conftant, Peculiare Myrinchib datuj
eft;utunaradixprimoaugeaturhyeme:tumineunte uere;quodinimoex
creuerit contrahatunfupernumef crefcat: qucd manditur;atqj harcdirleten
tias fortiri eiuf modi conftar.
Propria uero herbaceis uel illa tribui (ohnt t
Adiantiidcftcapilli:uenerisfoliuinquanunqrnadefcit.Necqcqu£sdhe^
fiHehuorisconftat.Vnde cVnornherbajaccepit Generaeiusduocandiduj
,

atc|nigru.Amboaddefluucapil!u3utilia:o!eotrita.Nafcuturmaximelo
cis humidis Fidicula uel ad diftiilationes urinae unice facit ut quida cxi^i
. :

mant. Caulehaec opillo ueneribnjgrofimilegeritfoliaadmojparua defa

aduerfainterfefecondita.Radiceminjmaj : lccaamat opacaintcr eauero
quaefloreparticulatim notatur pecu iarequodin anthemofieri folet. Cuj
ei$ csetcrts oibus ppriu fit;ab irna fuiparte def lorere inciprre j id a(umo inci
pit floiere:cadidusfloscircudatmedmuiridis tenet:& fenicolor idejDeci
ditidutifpinofc^ coccptaculo inanirelidloGenera eiusplura . Notabile
& inlappa qux f uaafperitatis caufa uefnbus adherefcit: utdifTicile auf crri
poflit.Nafcitur.n.flosineoipfohidutocVafperonoexiens:necpeuides;f5
intus maturefces cVfem paries: utillis limilefit : qucd ingaleis:acuiperis
cueait.llla.n.intra feoua pepereuntmoxanimaiia gignunUcVhaecficre^
infecontinens:concoquenfque fructum dcmdi parit.Quseaute^itautflo
rent:uelgerminant:utaljquafequiuideartur :uelutfclarisuccata;cVcat
duus. Nam ea quoque cuf olfticium agitur fioret Item hirundinaria : quac
.

ad uentu hirundinis fuurncxcitatflorem . Hscpartim naturalem partim

i&c tuitamihabere cauf am apparuerit. Quin etiam in reliquis propria eiuf /
moii pcrmulta intelligi poflunt, Vt fernperuiuo datum a natura eft ; quo
humidu:u(ride:qua:{emperdurareuaieat,FoIiccanofo:ieui;at(jobicn
go:id coftat. Pianis parietinisnafatur. Nec non & i teguiis;cu terrae cofiu>
uiuquoddamharenaceufaelume. Adhsecaiia permultanaturadupua'
u t faepe retuiimus ; diras comparaticne castero/
«uoe fuile forf ltan poHis : f$
tu;tenipcotempiarioportet,Qusedam + n.fcrmispIunbusccnftant: qua
§[?iomenunu«nfortiantur:utitafermeequiuocafmt:ccuiotus,Huius.n #
gii4piurarcdundat:£oiio;cauie:flore;frucl:uc|difcreta, Interquauiriliud
redditur:q> meifrugu$appcllant:diuer/u tu3 uiribus inufucibario ; tum

quod non eadem loca deiideret. Alia qucqj piura hunc in modu faciieaffi;
gnatipo3unt«Quxdamuerocjuisgeneribusexiftuntpaucicribu ; tnnon
minus difcriminis fortiriuidentur : ut u elicaria; q ccgncmine nominis tan
tum cV quada planeequiuocationeaccipif. Vna.n.cibo idcnea efl: cV fru>
&um quaf i urbanum acinofum prarfht, Duae uero qua^aitera fomnum.
Altera infaniam infert: & fi copiofior dtt interimere fane pot ,Pari modo
;

^ireiigs;quaepiurimuminteriediAet:accipi idem Jicet.Sj decseteris her

baceis tatis dictu. De frumto uniueriifc|f rurhtaceis:dec£€tero inclicadum
Hoc.n.reJiquu adhuceft,
THEOPH&ASTI DE HISTORIA PLANTARVM LIB.VIII.

Atis de cxteris herbaceis dixius tnunc de frumento uniuerf ifcjs;

i f rumcntaceis agamus; mo quofuperiora tradidimus Hcc .n.

reliqua i herbaceis generibus eft Frumti prima & maxin a gene
.

raduoconftant.Suntenimaliafrmentacea?uttriticum:crdeu:
typha:femen:cVreliqua:qu2etritJci;ordeiue;lpecimenquodamm6gerat
Aliacheiropaappcilatajutfaba;cicer:psfu5:atC|itotu;qu2eIeguminauo
citarc (olemus, Addetriticumgenus:miliu:pamcum: feftarnu; cVadfii/
maj quae in aeftiuis f ementibus comm uni carean t appellatione Hcijz oiti/
:

niu gcneratio f implex;cV una e Quippe f emine tantum cia exeunt; nif i qd
)

rarenterjpcecf radiceprofiliat. Semecis aute3 duo plurin u tepcra nct nt\

Sj primum :atcf potifiimum : quo circa uergiha^ cccafum accipit Quod .

&nefiodus : & maximaferepars audrorum fecuta eft . Q^uamobrem

tempusidpexcelletiafatuappellarut; £m q?uere incipit rpcfi brumajf^n
cildedat^at^^^aliaeijmutarefcridefiderataliafojc^hyemeneqanttoiera
fe:notndetetrqq$sut^qjfatisaptec6ti^^
triticu:ordeuq>etmaturiusfe^^ tritico

fimile cof iftat: his & eij oitu ide pene tps f erendi ftatuif. Ex leguimb uero
faba utitalocjnmaxicmafe fericx pofcinhaeeeij fuaedbilitatisgra:radica/
tioej hyei aticipe def lderat: iupinu q$ mature £ i£. Poft area ei$ ferendu gti
.

nuscenfet.Seraillo^fatioejcjigne difcrepat; uttritirigiis qctda : cV ordei

H iiii
 M
;
:;:

Qucnia pcr tm temporisperfici pcflit 81 in legu

tjuud tnmeitre appeiiant,
minugenerc Iens:aphacapiium. Tempcri utriqucdanturexlegumibus
eruum ;cicer,Sunt&quietiafabamfcroaudeant fererefiminus primis
facibus expedirepctuerit.Simplicitamenrationedicendu$. Aliafui rcbo
risciuiafcrimaturius pcfcere; utquxhyemetoIerarefacilepcflint.Alia
debilkatcmidem requirerc utclemcntia tcmporis incrementum praefu
:

merequeant.lgiturtemporaduo illainprimis notantur. Tertium uero

additur qcf a^ftiuis attributu rctulimus. Quo miliu feritur : & panicu & (

f amu . Ite irion geminaiifqi. Hsecf eredi tpfafingulis flatuumr . Erupit aut
aiiudcelerius;aIiudtardius.Ordeu:atc|triticudiep]urimufeptio, S;ma
gisordeufeftrnat.Leguinaquartodie:autquito^ucniunt:fabiscxceptis:
fiba, n. itradiesplurescrgfrumtaceacxit.Quibufda.n.inlocis : uelidie
xy;aliaset,xx. Haec.n. diflicillimeoiujpucnit: cVficufatafuerit ;imber
pusaequofucceflerit uelpuentu oiodifficilis rcddetur .Sjanea quaetcpo
reuerno feratunoleriusexeat cogitandu. Prouctusaut t cxortufe|dict©s;
quoadiduniuer{udixifle.liceat:itafaclitariputandu.N6nunq,n. cVgbuf
dain locis uel intra pauciores diescofici pofiint;utinargvpto tertio :quarto
ue dk ,puenire afT rmat: A t apud alios uel piuribus cjretulimus opus fit
nectemcreitaeueniat:cucVteilus cVcadudifcrepat. Cuepmaturius feiiuf
ue; aratu eft: qua^qifupuenerintdiflimiiia cofrant. Tellus .n . raia cV leuii
cVbeigno cxlofubieclacelcriter:acfacilereddit;lctauerocVp5derc{a tarde
cV quae {qualleat tardius.lte fi hyemsaut ( qualcrcs f erenitatefq>nimiar f up
uencrinuuel econtrahymbresinmodiciincefierint: reslcnge tardiusaaC
tur His enim difcrimen f umum exultat parimodo: & iif olum fit cultum
.
f

fimoquerefertum:uel fi nihil eiufmodiaclum fir.Nam cVadmature;fe; o

ue ferendum quod uis;locardifYerunt. Qua decaufa jnonnulli grarriat ineo
lae mature omni^ ferere fclet: uidelicet ,ppre r {ui tracTus algcre: ut phccef lcs

ne ( ilicet hyemes hei bas paruulas occupet Germinat alia ex ccde radicem
.

foliuqj fudefia:aliautruncjcxutrocpextremc:triticuordeuiy[haadiuma
cii quae f rumtacea coftct f pecie ex utrcq^erTudut gppe quaeparte irr a craf
:

facpradicctenuifupnahcrba ppellat:fitinunuatcj cotintuexambcbradi

<

ce cV caule: at faba caeteraq? leguina no eode mo mittere cofueuerut :f$ eade

expteradicefundut cVcauleiCjetnexusfi iqua^coiifrit lnqseaueluti pnci
piuqctdagermiriidi haud qqcbfcuipz.Quodiqbufda f ad metula formaj
crTigiatu fane infpicef pcffis:ceu in faba & cicere f3 rraxie in lupinc. His, n.
radixdecriuuer{usfohuuerocVcaulisfurfutedut,Hccigifd fTerutf^illo
plane conueniunt qucdomnia pannexum: filicua: atc^ue fpiceradicem
:

eapiantnecut quibufdam atbcribus ediucrfo fierifolet:ceuin amygda

]anuceglande;atqucfimilibus.Cmnibusautemradix pauloante caulej
exit cV quide in frumetaceis cuenit:ut radix p» otinus extra pellatur germen
autem in ipfo f eminc augeri primum incipiat aucloquc f ubinde f em ina dif
'Hngantur
iuagatur. Nam & haecomnia bipartita cjuodammodo confrant Qcod in ,

lcga niaijus nunifeftum namquebinociaudiccrporc: atcjuc

eft . llla

ita coponi penitus liquetjuerumineogenerejquiaperfe ipfum fitj iilud

quidem mrnu^contingit . Radixtamen pauio pnus Tti c^uoque £ rcpel/

licun Exitordeumo^triticummnofolioipjfumjcVfabaj &ciccr jmuitis
legumma omnia iingulas habent radices : eafdemque iigncf as 6V ramulis f

pcstenuibusjmodo capilamentorumfibratas^Omniuni :ut ita dixerim :

aitiffi naiticiceragit j Qjiod nonnunquam uel exiateremittit. At.uero

triticum : ordeu : relicjqj f rurhtacea pmftis prcnuibcj initunt radi fe; Qua
dccanumcroforaonumcrofccf caulejcia emfmoi feattoliut. Qt£obre$:
uei cotrarietas c]da iter haec gna ferme inteiligi pot Et ei$ egumia radice Iv
, i

gulari f ub lixa; multos f upne raos excauiib gerut; fabis trh exceptis fi urh
.;

u ucro ediuerfo muitis f ubnixa radicib: muita ^defYudutgcrmina j fed cj

rami» btachian oio necjant : rkerq gns <£ frurhtag ne qdc| oideagineuccat ;

hyemeiherba frurhtacea manet. Oia tpe mitefcete;caulede nvedic mittut

atcpgeniculatur:cucnitjutptinusitertiogenuqua:da ; in cjrto gerere fpir a

iiidpi Jjfednodujaliqmoleconfpicua.ttqa^ptotu culmufpica tligfru

ut f erme cu cul man icepec int moS ti cof pici ii t Sj latet ancj adul ta j i foili
.

cuto fuerit. Tu n , fcetus f uae craflitudine molis: euidens cxtat Mox foili/ .

cuio aW oluta quarto aut qnto dic flcrere ; ta tririci ;c| ordei Tcrpit. Totidecf
;

dieb fcre norecjquero plus tpis referu t f eptio die defiorefccrenctat tfjj iegu
minu floris diutina pductic e jatcjs inter caetera erui cicerif <$ diutut mflia. In
ter ola uerofabx^fumodifcriereddiVjcjQraginta nacpditb flcrere ;pdita

« : f ubide aiio; cV aiio emergete: florere aflignat

(5 alii Partic ularim em; flo .

rere aiunt, Alii fimpliciterreferunt. Fios cnim fpicatis umuerium .Legu

msnibusomnibus particulatirnemergit, Hisenim trimum pars uifera
fiorctJquascumdefierJtJpfoximaincipit.Atqucitaadfupernamiturfuc^
cefluafliduo . Qua decaufa multa ex eruis ; euulf a parte ima : defiu*ifle
:

cernuntur . Superna uero penitus eflfe uiridia Ttiticum : atcuc ordeum

poftea quam defioruere : craflantur; perficiunturquejcum piurimum hv
tta dies quadraginta: pati^
fabam diebustotidem perficiuoiunt.Itatamen utintra tantumdem fpa>
ciumtemporis:harcflorere;atqueperficinatafit , Cum cartera intradies
paucioresconfumentur Sedcicerpauciflimispcrficipoteil: . Si quidcm
.

poft f em^ntem diebus quadraginta abfoiui poflit : ut quidam afTirmant.

Nam incotum'celerime : genus idleguminis ccnfum^ri nuliitdubium
eft. Miiium, cVfeflamumj cVpanicumJcVadfummamcmmarfliuajdies
quadragintafortirijinteromnesfereconftat. Nontamendefuntjquiuel
paucioresprodiderint . DirTert& terraaterra: cVcaeiumacaelo: a fruclu'
umperfectionem
:

. Quaedam cV enim locaproferrc intra pauciorcs dies

uidentur . Vtciirnalia: tumfifmaiorcmimmodumconfpicucxgyptus*

lllic cnim ordeum; {exto a iatu mcnf e triticum f cptimo metif. Qt cd apud

plurimos ochuo „ Caetcrum ncciilotradtuficmultitudinctotaiierilolet:

led quoad religionis primiciis tantum ftatutU3 eft. P crtatur eni$ ad f acrc^
quor udaj ui um i farina noua f exto mcnf c; & haec a locis iuperionbus iuper
niemphim. Quin & (iciliaapudmilasuocatas;agrimeiani jcelcrcm qua
daj fien conf umationem foroiuaffirmant , Eflenancj { ementeec^menies
iex. Sed tamekum prtmts:una meterepofle:qui menienouiflimo ieuent,
Regionciftaadeo fertilq produnt; ut trigintachoes rcddere ualeat.Pafcua
mmficehabeatubiej .Sedmirabilius qaodinmclofieriaiunt.Sata cij lmra
trgua : aut quadraginta dics meter c incipiunt.Quacbrem eius loci incolas
fari confueuifle: eatenns ferendu quatenus mampui:U3 uideris • Sed haic cec
coeru f aciiia ;nec multa apud eosfieri traditur . Locum iftuj in cxhibendis
alitnentis mancum afFirnant. Frumcnta .n oleafqnngenue ferre .Vites
,

aut modice. Scd omnibus mirabilius qupd in chaleia rhodiorum inf ula fie
ri iplcr lliic enim locum quedam praecoquem fertikmcj adeo narrant; ut cr
,

deumfatu cum carteris fererctur inlocismetere, ltetu^cjkrere atqi

in eo; 5

cu?n reliquis una frugibus rurfus meterepofiint Maxin am igitur hanc

; .

dirferenttanv.fi uerafitarbitraridebemus. Quodenim tranfiatum in aiiu

traclumdiftuleritjuteciltciaincappadociaj^atqucintotumtrans Tautuj
aiunt mmus incongruum fit . Locorumenimctifcriminc tumn umloiigi
caufa interuallt exulrct necefle Cohrerminum u^ro eunden que :lo'co
cft .

tantumdiiTerearcliquis;mirabiIeadmodumeft. Hic ergofumma; eum

differentia notatur ,C*teriautem tracfcushaud multum inter (e{e temporc
diftat. Sata enim in attica priufquam in hdef pcnto ueniunt sd rnatisriutcj
diebustriginta;autaliquoplus C^uodiifatusquoquepreccfierit kci mu
tatio fit. Sin aute fimul iatu fit jpius tcmporis certe accedat necefie eft Nec
& loca difterentiam haud quaquamediocrem faaunt : ncn nulla prcxima
iint.Segetescnim falamints longepriufqua caiierae atticje regionisperfici
untur. Atqucintotumlocamaritimaaam ad hsec ip{a:quam ad reliquos
fruftusfeftinatiora intclltguntur. Vtcircaadlam uccatampelcpor/efii . £t
in phalecoagrimegaren{is:nifi iftic uelhurriitenuitatem ; atque laxitatem
orTerrequicgputaueris.Generatio;&profcftoitafchabent.DirTerur)taut
&totadifcretagnainterfefrumta lcguina seftiuacj cVgnati^qijff eiufde ge
ncriscofortiafunFrumta&.n.fclioham^
ut faba & maxima fere pars: alia &biogiori:ut pif u cicercula ; cicera : # reit
qua huiufcemodi:aliaitemneruata ^aliafinencruo: cVu^na , Sefiamuj di
trionum difcerniabhis {ua ,pprietate cernufjlricaulisains gcniculis atqs i

anisutfaba^tcjobreculmuSuocatuse^cxterisleguiniblisnoiicr.Sjcicenli
gno{ifiimus:milioex«ftiuis 3i panicoha^dinaceus^Sefiamai & tricniof o
tius f erulaccis , Et alits caulis erecrus ut tritico ordeo & i totu frumtaceis atc|
«Hmis alus tedesi latuspotius utciceri cruo leti AJiishui^ cides ut cruiale
Pifo:cicercuIa:, Sifiqua nomine appellata fpeciali. Siligna longa affixeris:
af cendet: & frugrf era f ict, Alioquin uiciofa : Fa ba v
at<j erugincf a recldt t .

terleguminafolapotiflimumeredocauleconftat. Quin &flonbus difFe

rentia:tumnatura:tumpofitu:dataeft, Deqbusfereimis: cjin uniLerfu
digetlimusriacis didlum exiftimamus.fcilicet Quod alii Januginei:ut cm
nium fere gerentiu f pica. Aliifolis conftant: ut leguminu & plurimis cjd? :

minutis*Maiof cV»n,parsfloremfeflilemedit.FJoslanugineus:c^ miiio:

& panico: S3 feffamae atc| triono foliis coftas: cV alia circaipf uj eme floicu f

lum habet:utquaecf frumeotacea & miliaceacirea fpicam Lcgumina uo .

cx eo quodammo flore:aut ex eodem quideinitio prcueniunt. Lt ficrej alia

uniuerfum. Aliaparticulatimpducut:cVreliquahj(ce proxima: fatis iam
expofuiffe putamus, Ad haecqua? frucluu 10 exigit addimus Qnd alia f pi .

cam gerunt : ut frumentacea Alia f iliqua : ut Jegumina Alia iuba; ut mili *

acea. Effufam.n* illa harundinaceamcoma:iubam appello. Ad umma f

aliisf erh uafculis idudit'. Aliis mebraniscotinef.aliis nudu ifidet aliis ite$
frudiusicxterno. AJiisi Jatere: cVrelicj : cjhac ifSaj coteplaticne cotingut di
xius, In totu ucVgns leguminu fruclu copiofius f cecudiufqj pf eclo icntit
S$ his feraciora pfe&o seftiua ix ut miliu f effama Lens maie inter Jegum i
,

nafertilis eft.Etfumatim quae (emen ferunt pufiliu:ccpiofius fetrne iru

dificant: ut etiaj inter olera cuminu q uacj haec oia copiof e fera n
:
Validio t ,

racontra hyemem. Atqi in totu cxli mutationes frumentacea conftant, Le

1
gumina uo cibi ratione putent' ualentiora Nif f oi te id qd nobis ita refpcn
. i

detcuj ca:teris animantibuse diuerio cccurrat, Ergcgenera tota tales Itcr

f e differentias fortiuntur. Quae uo generis ciutd? ccnf ortia fint; his prc rv
tiu; faneinaequalitare:dir1eientia datur. Vtinter frumentacea tnticum an
guftiorifolioquamordeumconditur:c^caulemleuicrem:ruptuc|diffici
liorem id habci. Ad hsec triticum tunicis integit' mulris Crdeum nudum
confiftit, Id.n.omniummaximecarettegumento « Typhaquoque &fi
ligo:&omniahuiufcemodimultiplKifoliculoincludLntur.Accrr nii;m (

utitaloquar:maximeauenam:naturaoperuit, Quinetiamculmusaltior
triticoquamordeoeft.Etfpica plusdifcreta a foliisemicat. Paleaquoque
l uauior quacex tritico :qua; quae ex crdeo . Vt pote quae plus f ucci retinea
&moIiiorfit.Adha:cordeurnatr!ticodiffert. Quod ordeum in uerfus
Triticum nulio ueriu condim% eft Sed aequale undique conftat.
i picatur . ,

Genustotumadgenusualfsingeritdifferentias . Rurfusecrum utrutiq

inplurageneraipfisetiamfrudibLis: &fpicis; cVreliquisfcrmis: atque
et uiribus rarTe&ionibuCque dif creta i diuidi f ane pcteft, Fft enij i ordei ge/
fterealiudbinisuerfibus. Aliudternis: quaternifque. Cumque plurp
mumfeni :eft enim uel eiuf modi quoddam genus. Quod uero pluribus
conftruituruerfibus:haecfempcr„ f ere fpiflius pofituque artius conftat:
Magnac^ indicu dirtiaj facit : qnc|d z$ ramis natu fit brachiari : ut ^pofui
 &

Eifp&as uero ahisgrandiores jrariorefc|ccnftant, Aiiis minores freqircntio

rcic|;^aliisdiil:antioresafoliisjaliis ;pximiores:utachi]eis cogacmine &C
ordeo^ip{o^;aiiudrotundius:minuf<j,aliudoblongiusmaiu{cfjat^iipi
ca ranus Ite aliud candidu ;aliud accedens ad purpura: quod & farinaj
.
red>
dere copiof lus credif;& contra hyeme; & flatus: & in totu cotra cxii mutati/
ones cadido ualidius efle uidetf ,"Tritici quocjgna pluranotant; cognomina
ex locis f ortita ; ut aphricu:ponticu:thraciu3;afIyriuj aegj/ptiu ;ficulu;
cju2c
& color e & & &
magnitudine ; f pecie ; ,pprietate in ter f e differut?
i
Qv^dam
uei aliunde cognomina f ortiuntJ^p f uis uirib: tu aiiis;tu3 uel maxie quse ad
cibu3ptineant:utchacryd^as:il:]cngisalexadrinus.Qgo^ciu5difi^rtntias
in f upradiais:colligereiicef .Nec uero ab rcfuerit:iiilla quccp j> differeujs
capKS&aliudtkoxjaliu^
ieiuniu quodda jparuc|fcrcns: & aliud f picagradiore effundens;aliud pa^
& aliud diu ifolliculo manes:aliud aptu breui abiolui: ut aphricu & aiiud 8

culmocoflanstaliudcraflo. Quodetipfu^aphrico datuefl Xrafioin ;&

chacrydias diclu confiftit, Ite aliud tunicis paucis ;aliud m
ul tis ueftitur s ut
^hraciu;cValiudunicalamu;aliudmulticaiamu:&magisminufqjjaddeet
f i cjd aliud his ; aut tSdictis ; roe uiriii proximu Qt Eiuf modi nac| differ cntiae
j

nacuralesprofearoappareatquibusa^trimoftriuannumerarigenuspare;
& bimeftrium :& fiquiintra pauciores dies ualeat confumari: &in eubcia
genus quoddam intra quadraginta dies; crafiar ipfeciq? pcff e affirmant ; ide
quefirmumefleacponderofum . Necmodotrimedrisleuae^Qtiamclrcj
famulis id praeberiinquiunt : 6t enim nec
multum ihoc f urfuns cfle uolut
Igiturgenus idcelerimum quidem adconfumationem;ied inucntLirarjfli.
murn eft; Et bimeftria uero quaedam habentunqua» & ficilia ? in achaia'3
aduecla funt:Sedha:cpaucumreddunt;parumc|fcecundahabentur. Qi a
& iucunda f unt. Naf cuncur & alia quxda genera in eubcea
qua'cibo facilia j

&pr#cipue apudcariftum;TnmenflriaueropermuIta & ubiquehaben :

tur :leuiahaec& parum fcecunda & unicaima fut;atquein totum infirma

leuiflimum igitur triticum qcT adfimplicirationeagerelicet.Ponticu* eft
ponderofius exhis quadngrarciaaduehi f olentfirculu datur, pcndero %«f
(ius quodboetiafertJndiciuaflerutqdathletx:quiboetia:ternosfemifex
tarios uix poflit cof umere cu athenis fuerit f aciie gna cof umu t; leue f atis &
qdilaconicoagrocoficit^Ho^igitca infriscadccpitelligidebct, Na U&[ix
ultrabadraqdainlocoadeogradefrurhtuTieritradutiutnucleisohu^iu
ecjparentmagnitudie;grana fingula impoflitis autdictis :adeo firmu nafcr
arTirmatutfigspluscomederitdifrupat^neceffefitj&macedonuitaplerof
que interiifle aiunt, Abfurdumfane cVleuitatitrimenfrrium abfonum
;

qc! itf pontico euenit* Verum enim durum admcdum efh Hybernum aute
molleefh Leuitate plurimu differt. Et quidem arandi terrpotauniuer
fifrumti jduo uidefltatuef jalte^ hybernujalte^. uernu: qetkguina f erut
 Adh«cingcncrefrumcnrorumalmdpurumloliinafcif:utpontfcu atcp
«gyptiurrupurum &ficu!umfatis;&pra:cipueagrigenttnuj finelolio ex/
itJSiculo ^priudat $ melampyi£uocantrcsinocens;necficut ioiiu grauc
6c caput tentans. Sj^hsec gcf ;ut diCtu e;loco^ naturse afcribi decet : icicf age

re quoad fingulisgeneribusattincre mdeat :In leguminu atgiire:pan mo

difasci^fm6icapcrcnoc;A^tc^noidefcrutadiftudiuadhibct^ Autetaj
illauniformiacofiftunt.Et.n. ptercicen&lete; & aliqtenusfabaeruu;q
adcolo^ fapo^ro difaj faciat.Csetera nullus gnribus difcernere iclent.
JErgocicer:&magnitudine;&fapore cVodore;c$forma ; plerafq?difascn<
dit ; ut arietinu: & colubinu .Candida inter oia dulcedinepreftat : n er/ & .

uurc^lens:cVciccr;&faba;cVfeffama.NacVfe(Iam«gnusquoddacandi
du diiav. Sjdifferentias hincpotius accipere iicenuidelicet ex his oibus; cj
filiquisinclufapueniut. Eo^.n» alia no interf epta;fj qiinuice cotingetia
conftant:uteruu:pifu;&parspenemaximaalia magnopere circufpecla;
ut lupinum:atcj et magis di peculiare Imoj f eflama. ite alia in (ili<^s iogis.
Aliairotundis;&cicer;&qc? feminum muititudotp magnitudims roefe
gtur.Pauciora.n. minorfiliqc6tinet:utciceris:& lentis.Quseqcf difTere/
tiae f imiles for catle ac illas hiitur : quas gen eri f r u m en raceor um um pica/
; t 1

ru; tum ipforum fructuum ratione tribuimus. Nam cV quac fiiiquse appel
lantunfeminum fererationemfequuntur, Aliaenanqueleuiter iata;; urle
& aphacse. Aliae cylindratae potius;utlerui; & pifi Figuraj enim huiuf
tis: ,

ccmodiiftafortiuntur.SedhuiufmodidirTerentiasmultasperfingulacG/
perirepotueris.Quarumaliaecommunesomnibus.Aliaegentratim pro/
priehabcantur*Quodautemomniafiliquisadherent;&uelutiquoddam;
principium inde optinent. Alia eminens; ut faba & cicer Aiia concauu; :

ut lupinum : & alia qusedam alia non seque exprerTum Sed m inus ac ucl u ;

ti indicium principii tantum conftat; tum ex ipfo afpeclu Cernitur enim .

principium quo dC f ata germinant:atque radicantur ; ut iter inida diximus

cVannexafiliquisnutrjri:dumconfumentur;aptifIimepoffunt;tumexiis
qua: nuc : & aii f atis differuiffe putamus , S3 de dihiis hactenus ferere at q*
cjpotirlimu tepeftiuisferntibuspftat.Caete^c^ (iccofolq qdacomittunt;
ac rkipue triticu:ac ordeu : ut pote cj^maxie ualeat pdurare . Vbi n auib: aut
ahis beftiis tdlus obnoxia fit , Haud enimcommodum femimadefaclum
i olum putatur QuippejCUm femina in eo facilelatefcantjatqueintereac
fimul accidat: utfrcquens berba naf catur .Imbrem poft f atione f uperueni
rc:oibus prodeft:exceptis:quae offici potius apta fint; ut faba inter adtiua
{effa ma ; &t cumino ; & trionio Denf u at ; ra^ue
. : f parge re f em e: terra^ et
ratione:conuenit.Piusenimcraflaletacjtolerarepoteft;quamharenofa:
& tenuis. Qttamquam dici foleat j aliasplus:alias minus f eminis eandem
recipere fegetem;infauftoqj augurio capiant : Cum plus recepent , Ter.
ram enim efuriere?hef itareque protinus (erh exiftimant. S3 hagc ratioftuU
 A
.

teforcafleafectur.Seminaueroficontempkrisprxciptielocai^iafcfuteris
unacuiolo;pofitionemquoqjanimaduertendo;quae adflatusjf olefquef.it
accomodatiusfane difTermtiascolliges.Stercorauoquocjj pro natura terra
rumfieridebet/Nouale hybetnu :ueropraefertur« Nonnufquaalteinaia
re non expedit;utinfyria Qua de cauf a pufiitis aratris Syri utuntur, .

pud alios;cultus mmiusobeft?utin ficilia. Vndefit;utmuki experegrinis

facile aberrare poflint. Haecquo ad terra^ natura fatis fit. Difcernere aut &C
femina iolent;quid icilicetc uiqjcompetatagto . Hyberriis & enij locis trit
cum potiusdatur qua ordeua Atqnn totufm frumetu^ potiusjqualegu
:

men Ad plenum in culta; &longo tempore poft prof ciila tntico deputan
.

tut.Idenimmeiiusquaordeumiilaferunt^Tollerat&frequentiaimbriu
triticumagisc]ordeum;6i{ertiliusfegeteminusftetcorataperficitur,Pan
modo & tritia ratioquodcuiconueniathabere* Exempligratia: quodfru
gali&pinguhqdieiuno&graciii ; & de reliquis pariratione animaduerref
folent. Aquacum fata conccperint: atqueadulta fint ; omnibusprodeft,
Tritico;ordeo:reliquifqueirumentaceiis fiorentibus obeft.Facit enimut
cunftaintereant. LeguminibusnihilofTicit:cicere excepto enim abiuta ld
fa!filagine;radicetabeicens;interit;&ab uricis erofam protinus perit Ci .

cer nigrum ;atque etiam ruffum ;firmius eft;quam album Locisdilutio

ribus f ero ferendum id cenfent, Faba floref cens praecipue madef ieri cupit
Ob id iero eam f erere uolunt ut diCfeum eft quoniamdiu ficreat. Sed poft
. :

quam defloruit;parumomninoaqusedefiderari affirmant. Confumatio

enim iam in uicino eft .Frumentaceis implenum craftatis : aquam noxam
efte putantur. & ordeo magis quam tritico .In aegypto uero & apud babylo
nem;&bacteraubiterranullis;autrarisimbribusmadet ronbus cmma :

coalefcunt. Addecyrenam;&hefpiridem.Jdemenimuel iniis ipfis locis

folet.Oium: ut fimplicrus loquar opportuniflia quaeuerna. Quaobre
f ieri
ficiliafrumetipfertilise, Largenacj &moUiteruere frudtificat': ediuerfo
aut hyeme folu tenue multa paulati recipe pofiit.Craflu uel f eminu copia
& aq^inopiatoIlerarefacilepot;locisautficietibusomnesafYlatusaurcc|
jjdeiteputantur.Sjaliiapudalios eiufmoiremediatjftant: qduel anteadi
ximus* S3 01 qii exparte f qualior potius cj crebriibres frumto expedit Im .

bres^n.cualiascotrariifutufeinaipfa faepecoiruput Quodfiminushcr

bseqde luxuriamouet;utfataftragulent;atc|oealimtuamittat.Nullu cx
feinibcorruptu:mutariin aliud aptueft;pterqtriticu atc|ordeu quaemu
f

tariin loliuafierut Magif c| triticu Jdqp ibribftequetatib fieri &{5cipue

Jocis huidis & ibrse longe dilutis loliuaut uernu neqq efie queadmoj refrq
herba^qdgda^affirmareconat roibusilliscoftat,C6fefti3.n.hycmei'neu
teid exortu patefcittnultifcjj differt.Hahefnaqi anguftufoliu pilofu &
& pingue eiuicf peculiare pinguitudo noratur^Piloiitas enim auenae^
etiam datur • Hoc igitur 'propram cotfum animaduerfum eft Atque
Nim uel ex hocipfo loliu fieri uolant. Gcerautem a caeteris fcguminibus
proprailhdiilinguc;o^derlorispueoturetuiirnus cVquodfructu cei ui'
:

me perficit: qrin hrmiflunu & hgno^

;

cptu prasf ua eiadtate e. Herbam enecat omix; dc maxime; ac ccicnme iri/

bulum. Ad(umma;nectoiumquodiibetferreidiegumepoteifc ;ij nigto
cjuoda;craiTo^opuse,Faba€Xcaeterisnouaicoptiuiupreitat;quauisiiu
quensferatuntru&urncj feratcopioie Aqua^qjrluentcs his magis prc
.

deffe quam celeftes:afTitmint, Pameii; & milium muius aquai^ mdjgenc

;

Nam cu plus hnt: folia dimitunt. Sed uaiidius miiiumiduiciui panicu-? ;

quamqua inf irmius e.Sefama uiridcm nuiiu aial madit ; nccj upinii
I Aa
ueronscjcrionuj^netf geminalemquerendu. Nam ea quoqiamata it.I iv
onum;iefamxiimilc;confl:at;a(:pinguiuicuIumeft,Gcminaiiscumii:ace
um qu oddae.atcj nigj^, Seritur cujlelarna. S3 de.his laiitari anius lanc co
uemc.Tcrtius aut frugalibus ne luxuriet; foliis depakere; atqj todere agri
coIacfo!cnt*Quoduclinthcffaliafaftitaturj qucrannis.kuenitatutde^-'
flaquide;etia3 quotienslibeat; fru&umnihiiomutcnt, Rotolum ucto e
femel tritieumdegenerett&longujline ullacraflitudine furgat : qucd ca/
matiam uocanc. Nec (atum id ad naturam priftioa redii e autumat. S3 hcc
per quaj paucis euenre theflm' aiunt At apud babylone iemper & 6\i t r Ji
,.

natcbistondent.Tertiopecusadmittunt.Stc.n.caulemmitut^alio^uiio
liis trh lalciuit. Et neglegentius qdem colentibus; qujnquagef imo cui ic\y

noremeflesredduntur.Diligentiusuerocumcenteiimo quinquageiimo.
Cultusautpbo cugdiutiffimeaqifermaient:q.farmiiumatcrsa^du(c:t
Cum enim ea terra crafla:fpiflacjtit:rara3; atqi(oiutam;rcdderecpusef
S;materiam;herba$cji qaegyptusgignerenataefbiila minimeiundit.lg £
baec uirtutitradusatnbues .Multisautem locis.uel exradicibus aiticutn
atqi ordcum anno poflero cxic. Qui & eode rimo anno;ex his;qua gratia
j.

ucnundadi(ecantur;aiteroculmoadnaicete:prcfiIit. Similin cdc& fico

crcucritihyemepluuiisenimfccutisfegesreflibilisredditur/Vcrumtaliu
ipicaimperfcd:a;pu{illacp:extat*Exeunrannofequentieriajfenmitusdc
preHfisjconcuicatif | ut nihil quafi appareat uidiiicetcum tranfeunte exerci
tu:fcminaconcurIainterramcoriierint,NecncncVecrum;quos2gro^uo
citant. Atinleguminumgencre;autnullis uisfaciendiquicqu&m eiufmo
non arque Et germinationcs quidem tot h. cdis fieri oict
di datur: ut certe : i

Ad in crementum autem :alimentumque: plurimum quidem ca:li tem pc

ries:atcjintotumannicond<tio:iuuat,Imbribusenimfercnitatibus;hyc
mibufcjoportunefecutisjomniaferaciapermultiiqjfcccunda redduntur
etfifatafintfalfisactenuTb^
nusfru&ificatm tellus. Ve^ & terraero mrtu ref ert:n fpluc|crdfia$ufteu
is: &rof ida;f I qiida coftet: f* et cadi abietis & flatuu ca ;cjda eij cjuis tiuest
nitiol xq f inig bc }n fru&ificantrqmcomode ad maritimos iaceam fistus.
 £>ed alii alis com modi occurrunr ut faepe fam diclu eft Quippe *uw aliis fa
,

uonms ;aius aquilojaliisaufterprofit.

CulfuraquocjihaUdcjuagparum
cofFerrepercipitunpraecipuefemenus, Excuka &emm terra faciie fferr.
Qu>n&fimu3magnopercadiuuat,Calefacitenim &concoquir. Quazna
que rtercorenfurfeftmantiusquairerconsindiga:uehxx, dks erumpur .
Sednonomnibusftercoratioprodeft . Vtilisnonfolumfrumenrisjueruj
etiam reliquis herbispraetercjfrlicieft. Hancenim fimof uper ini^ctoinreri
re arTirmant:interit 8£ pecoreincubente . Quin& medica quae uocarunfter
cotis & urinae cauf a^per j r : ur quidam dixere Qnodcj a
. tf t fem en nat ut £ tem -

poris certe conuenic;atcj? intotugeneri tgenuscerturefpondeuetinteripfa

unigenacjdifcernereauaoresconarurifemina^peregrinaintraanosTresjtu
piurimu cranf eunt ad uernacula. Expedit» apricis ad paulo minus apnca v
j

& ex frigidis pariratione tranlTcrre. "Trmflata cV locis hybernis emptionem

in praeco quib prorogat, Qua propter fqualore intereunnnifi pluuia feroici
naferuauit Ob id cauendu cenfenc ; peregrina uernacuiis permifceri : mfi
exfoIofimilimigrarinr.Namutlociiiirerendooiiendocijinuicedifcrepaiif
ita cultura egeant diuerfa neceffe eft. Ad haccdifFeretias telluris:acuircs fe

mimim ;acc|etufingulorufn rernporaobferuandum .Cum ueroptofpere

rpfa anni fucceffereaemina uel grauicra;fuauioracj? reddunt ; A thenis iraq*
orieujiquodfarinxptem maicreconficit, Isn.ager ordeueximiefert; no
cuplurimujfuerit:{edcu3,quandateperie3obtinuerit;c6mendaridvimeLja-
dit.ln phocidc uero circa elatia : non folu ordeu ;kd etia^ triticu optime red
ditur. Etapud aiios alia ad quae foh cuiufcpnatura ualeat. Ergo femina ro efi
ora;detericraue:tucu(turauuterr*^ efm
manfuefcutcimodoarbo^jarciintotupmulcateilure^rinusutiarbcrttclc
reriusueniunt.Gcnusautquodxorutranrireinaliudapruiit^nulIu praner
q typhi: 5C femencoperiesriicuti inrcr primasdifputariones propofui fHec
n»n & loliu; & tritico: St ordeocorruprisjcnafcitur, Vel (iid minus;nafci
q
dem inrer triticu folitum effe:nullidubioeft. Vt etiarn ponticu lllud rrincu
at^ cognominatu ;& femen bulbo^; cVei quae nafci inreraha f emina foient
Na & A uena magis in ordeo e xire uidetur ; &m
letc aracus res fcat ra cV* d u ;

ra In aphacis aut fecurina ; fecuri iimilis, A

tep in olbus fVre inefr : qd fim ul

alaturintermifceaturcp; feu rone relluris;quodn6inepre purauens ;feu ob

aliquacaufi. NonnullaeriamanifeftecoiapIuriuerumpunt.Sedqrhplus
inter aliquaualeanrppriaeo^ puratur.exemp!fgfa:orobancha erui. &' iap
palentisjQuodaltera eruumporifTimo uinatcaufaimbeciJlitatis . AJtera
inter lentem maxime coalefcat Quae quidem eruange proxima eft, Et enis
.

parimodo ag^rcditur cV herba rotam : ueluti brachiiscapefcir;necfecusan

git jatqueobftrangulat .Quodautem ftatijabradicecnminc^cVfcenogras
co fubnafritur ; cVnemodorum uoratur:unic^uleconftar;necabfimilicau
le furgiu uerumlonge breuiori; & modo capitisfuperne c^uidsm gerente.
Radice
ftodice autem f ubrotunda Thititur . Nuilum focno graeco cxcepto: /nare/cit
Sobtenuijnecullopa&opinguijharcprodeunt. Vrineuboiaapudidan/
tum quidem nafci omnmo nequeurit. Apud autem canethu ; & fiquis ali*
useiufmodiiocusfitjnimii^queunt.Igiroreatam &fi communaa plun>
mutn exeanr.tameninterprxdidlainfirmitatiscauradoniinan facile pof/
f unr.Cochbileautedici quidem de leguminibus tantummcd© foiet, V«rji

tamen 8L in frumentaceisidem autproximum. Quod cuenice non abfqs ra

tione pucauens Sed quoniam ufus non
, idem fit non eque
j percipi porefb
necj in omnibus leguminibus ex aequo fentitunfed prarcipue io Faba; cV ie/
te ; feu cj> haec maiorei moj
afTici apta fint. Seu et q> haec pp frequentiorem

ufu magisappareatflargiusitacpfierifoIct.Suteijiocapmultacllepcocli
biiia ferar,Etaliaqincodtibilia,53 omicjiexpteloca tenuiacocTibiliapoti>
us reddunt.Cadi quocjconditio mutationem eiuf modi afTerc nimiruj po
teft argumentum . Quod eedem fegetes ahas cocTjbilia ;a lias icoclibiJia i ed
dant. Faba apudpnilipposcumuentilatur;fi abafBatu incolaperfletur
incocbbilis eft. Haec igitur mulufariam rem iftam pofTe fieri morJlrai ; c|>
doquidem;6^i^getumnonnui]aeconterminxinterfejfirumc|fimilem ob
tinentesnieculiajritellurisdirTcrentiamfortientcsjnonparimoclofruclifi
cant.Scihaeccoaibilia.lIlaincoclibiiiaparitilcicpagiturctism fukotantu
nonnufquamte^etesdifcernente.Fruiturpotiiumumtirratfiticum ;tu3
crdeum.Quiniobrem bcnxfrugisexpcfat.Ordeum ul
triticum terram
Cicerinterleguminamaxjmc terra
ingracilion ioioproficereiatis potcft.
potitunquaquaminea minustempcrismaneat.Faba:utdiclumeftjca3
alias moleftaminimeeft.Tum etiam tellurem raritatisfuae ae p utredinis ;

cauUiTercorareputatur.ObidquicircamacedoniamjatcJ theflaliam co/

IuntJCumfabaeflorent;aruainuerterec6futucrunt,Intercaqua:tritKo;cV
ordeofimiHaconftantjceufemen.Typham. Siliginem. Bromum. Aue/
nam Robuftiflimum & maximc terram extenuans fem R edditur quip
. ; .

pecumradixeimuitiplex;atcpalta;cuimu{c|numerciusconflent;fed fru
ccusfacillimusjomnibuicianimaiibusgratiilimusefl ; Imerrehqua br©>
mus numr rof iore conliftit. Is. n, multis dif pargitur culmis Siligo
radice
praedicTis mollicr;atcf infirmioreft ;Typhaomnium leusftimaconftatjna
& in fimplici culmo aflurgit cV (olo pro inde tenuicontenta eft. Nec ut f m t

pingue;5claetum def iderat.SuntduoiiIafemen:8c typhaperqfimiliatri

tico. Auena uero& bromus:uelutifilueftriaqua:dam:cVimmitiaconilat
Auenaq^terram uehementerextcnuat:cVmultipltcitu radice; tujcalamo
coniitur.Lolium (ilueftre penituseft.Omnium autemquse arftiuis feme
tibusager recpit. Seflama terra: mcleftifTima ctTe plurimumcp pofle extc
nuare putatur;utpote quarmultipliciori:craflioricf calamo;& numcrcfio
reconftetradicequam miliumjSedqusetcrra: quacf homini ratione cibi
:

facilia f etiamus dirTerrc iter f cf e planc uidenl Quxii eij e contrario facilia
 i :

ucnmnt;utlcgumen:utmilium:addefiquidpfoufu hcminu facilitatcm

ediuerfo qua prouf ucsetero^animantium fortiri'appareat,Seminum aut
uicii quardaomnibuscomuniaucniunt:ut rubigoquadaspropriadantur
quibuidam ut ubitudo radicis ciceti & uricarum infeftatio:alns etiam pu/
;

licum beftiolarumerofio Ncnnuila ctiam fcabie;atquefalfugine pereunt

utcuminuj animalia uerofinoniniisipiisgignanturjiedextrinfecus' ueni
ant nonxqueoffic!unt,Nafdturenimintriticoeantharis&i eruo phalag*
um;&in aliis aliagenera. Rubigines;utfirnpliciusloquar infrumeiitaceis
m3gjs quam leguminibusinterfrumentacea ordeum magis quam triiicuj
fentit:&interordea aliudplusa]iudminus;fcdprarcipue dixerim achileis
Nec f egetum f itus naturaque parum rcf ert. TraCtus cnim excelf i perfiaticjs
rufaigiuem nuliam :aut minima/entiunt. Concaui & flatibus nullis expoii
ticontrafrequentiflimahabent.Gigniturhscplenilumo.Maximeintereuc
uel arluibus triticum atque ordeum cum aut florentia perflantur: aut flore
dimifloprotinusinfirmaconcuciuntur . Scdordcum magisitaperire cer
tuneibtepeetiim concrafleCcunt^fiuchementiusdiutiufque flatuf inua
f eruntexkcantur & penitus inareicunt . Quod quidam euenrari dixerunt.
Soi quoqueexnubeamboifta interimit. Scd triticum magisquam crdeuj
& ita ut quamcj f pica exinnanrta fit: uif u tamen praecipi mioimepcflit Tri ,

ticum uel ucr miculi enccant ?al ii protinus nafcens erodentes radicitus ii . A
cumiqmlen-esabfoluincqueunt. Tuncenimuermiculusculmum ufque
ad f picam erodit. Ddn alimento conf umpto emoritur. E t fi totum ercfit
rriticumipfumomninointerit.Siueroalteram tantummodcculmipartcj
frugemque fundendam eatenus uiotauit:id quidcj fpicsepercat neccfle cft
Reliqu u at incolum* extat. Euenit hoc in tritico non oibuf locis ut i thefla
lia'f ed & in leianto cuboex. Vermiculi uei in
paucis cjbuf dam ;ut in aphrica
ciceris acaccrctilisipfisgignuntur
cumfecutis imbribus calcr repentinus
hamorem iocluf erit qucmadmodu in c/ccnbus naf ci uricae folent. Qui auc
aliment3 fua confumpf erinntam m
herbis; quam in fruftibuspereunt;uc
ipes&qui fabis reliquifqueinnaicuntur:utdcarboribus: cVlignisretuli/
mus :exceptisquiccraftaeuocantur;Igitur adhseccmniarraduum natura
plurimum refert:ncctemere,lam enimcadum diuerfum caliditate:autfri
giditate:aut humiditatc:aut ficcitatc conftet;hocaute fruftusreddere: co
i umareque potiflimo patet Qua proptcr q uib us lccis f ieri folent. rxn fe m
.

perfiunt.Semimbusautenon uis eademadgerminandumacreferurndi

j
utiquedatur Qusedam enim germinant:confumaturc]uecelirr rr.e:&re
feruari egregiepoflunt: utpanicum cVmilium «Quardamf e»minant qui
dem;fednonceleriter:ceu faba cVpraecipue iquaccc&ibilis Percumceleri
.

teraphaca;atqueiiliqua:ordcumcelerius: quamtriticum ; puuerulen&

tum :celerius quam purgatum ; & quod in horris calce lcuigatisccnditum
cftquajquodinnoiuleuigatiscorruptis itacj animalia prcpria gignutur
 utdidumciljckcreexceptoJcI.n.foJumg/gncrcanfmaliiulIujpotefl.Et
putrefcentibusquidem omnibus ucrmis conf iftir Contuiis autcm f pcn/ .

te k rfingulatim proprium quiddam gignitur. Cicer & cruum omniuj

ut
maxime durat .Lupinum longc iis diuturnms cft Sed hoc quodammodo .

pro (ilueftn habetur,D:fFcrt etiam rus a rure; &c*l um acselo: ad eminu

f

corruptionem:conferuationemue,Itac|apudapolloniamarisionii;faba5
nulio pad:o corrodi aiunt. Ideoque referuandam reponi. Quin dl circa ciki
cumdiudurarepotefttMetercquoquctoftaplurimumaddiuturnitatem
fane facit. Src cnim humoris minus relinquitur. Metunt uegetiora legumi
naqutdcmjquoplus^aciliufqucIegerepoflint.Celeriterenimderluunt?
& arefaftafranguntur.Triticum uero: & quoddam ordeigcnus non pem
tus exiccari patiuntur , Quod ad reddendaj f arinam ; meliora minus arefa/
cla putantur . Qy a d e caufa in aceruos : tam triticum : quam crdeu; com po
nereaflolent. Videtur cnim inaceruocraflefcerepotius: quam attenuari.
Frumentumnequaquam corrodipoteft;cum admiflo imbreprouenerit,
Tritieum in fpica nondum meftum durare maxime potcft. Attf etiam ma
gislupinum. Nccenimidmetunt: priufquam imberincelTerit:quoniam
intermetendumexiliat ; atcjita pereatfemen. Ad exortum autem; uniuer
famquef ementem f emen anniculum optimum putaf. Bimum deterius
:

& triticumQuodautem ultra acceperisfterilef erme eft Quamquam ad ,

ufum cibaiium idoneum conftet. Omnibus enim ad generanduj uitada/ ;

ta eft definita:licet ea quocj uiribus inter fef e difTerant:lcco^ fcilicet ca cjb

condantur.Quamobremcappadociaeloco quodampetra uccato:uelqua/
drigenosannosfcecunda: &adfementempercommodadurareprcdirum
eft Sexagenos autcm & fcptimgenos ad ufum cibarium f eruari poffe idc
.

nea, In totum cnim corrupta ea nunquam referunt:quamuis ueftem rcli/

quamq? gazam:corrumpi poficconcedant.Locum ctenim iftum cum ali/
as excelfum tum fl&tibus cffeap ertum &aurisab exorru;cccafu: meridie/
que editum .Feruntcj! &ia media:rcliquifcf excelf is traelibus:ccndfta dm
perdurareualere.Sedcicer.Lupinu.Eruum. Milium:cVreliquaidgenus
longe diutius.Quod etiam locisgncciaefieri poteft. Sed ha:c locorum pro
pria funt:ut f upraiam diximus, Creditur: & terram apud quofdam habe/
ri: qua illitum triticum:feruari uniceporcfbut quacapudolynthuj; & eu

boeaeapudcerinthumer1oditur,Redditha:ctriticum;deteriusquidemad
ufucibariu^fedafpecT^ illinire folitue ;

Quodcj £t fem feruefaclu ; perit: ac fteril e r eddit . Quaq ft g ordeu : ; cV tri/

ricum:apudbabjlonerefiHreinarea:m6eo^quarfrigunnenarret, Sj.n.
& comunia qi 01U3 :aut p\w
caloris differentia quaeda pfeclo itelligi debet;
rimo^ apparcant Quacda uero cx iis qu£.ff!lueftria qi putanf: ^prietate;
, :

quandam tum in generatione : f ortiri plane uidentur : ut Iupinum : a tque

aucna, JLupinurnenij licetrobuftifiimum fit:tamen nifiprotinusab area
I ii
 ;.

mandaueris;maleproueniet;quemadmodum clidtum eft . Atque in

cerrae

totum condi hoclegumen fubter terram recufat Qua decaufa ne fub aran
tes quidemidferuntj&facpefiinmatenemautherbampreunfam quarn
pia icidit ; ea in f umma impelledo deducit radiceque terra3 ccntingtt; & ger
minat.Soium harenofum & uitiofumpo tius pofcit. Atquein totum cui
tis prouenire nonuuIt.Auenaediuerlo.Cultisenimmelius haec erum<

pit Et noo nuf quam quaeprius germinisjn fcccunda effet : fi diligenter co/
latungerminateopiofaque redditunin totum folum harcfrugaledefiderat
Pecuhari uel iiio a caeteris frumentaceis:hsecdifcerniputatur ; quod annis
aiternis utrunque f emen aptum fitprouenire Qgamobrem qui eam deie
re penitus uoliit Deleri eij pcotumax eft f egetes annos duos iaxant a f atu
:

Cumque piena dirTufa in herbam efbpecus f sepe impellunt ufque dum pe

nitusdepafcatur, Idquepleniflmiumeiusexituifit; quodfimul &alerna;
. tam eiusgerminationem teftatur*

THEOPHRASTIDEHISTORIAPLANTAaVM.L.VIIIL

Vmorplantaequemnonnullifuccum nominepublieo appel

h lant uires procuiufque plantae rationeiortitur. Saporhumo>
rem jaliumjmagisjaiiumminus confequitur necomnibusin
:

; efleappareat:itaexilis:eVdiIutusquidam inplerifquefemitur
Humorigiturpiurimisomnibuscumgerminare incipiunt Sed ualidiffi/
mus maximeque f uam naturam oftendens cum iam & a germina rione: &
;

afruchficatione cefiarunt, Acciditueroutuelpropnumfucci : colorej pla

tas non nuliae f ortiantur . Aliis enim albus; ut lachiofis Aliis fanguineus
utceuteriae:&fpinacquaagreftem fufum appellant. Aiiisuiridis : aiiis ilv
uscolor*Sedplanushocinannuis:cVannicaulibusquamarborum genere
Humcrautem ipfequibufdamcraflitudinetantumconfiftit : utiaitucfis;
quibufdam etiam inlacrimaemodugignitur;utabieti:pino terebinthola
rici :pke2e:amygdalae:craflo:pruno;iuniperovulmo;fpinesegypti£e Naj
ca^quoque f ert gummam . Verum non excortice: f ed inuaf e: adde ilhs quas
thus:quasmyrrham praeftantdacrimisenimhaecquoque annumcrantur.
Adhaec balfamu^&chalbanamj&fiquid aiiud fimile fit.Qi alem ctiam
fpinam in dicam redduntex qua iliud f myrnaefimile gignitur. Ccnfiftitin
kntifcoj&infpinaixinadi&a lacdmam: quxmafticam reddit.Harcautej
omnia & fere quecunque aliquapinguedineconftent; cdorata eflenotan>
tur.QuaecontrapinguedinecarenrjharcfineodoreproueniurjtJutgummi
&amygdaIadacrima,Quin fcVpineacarduus ; quaeincreta infulaexithabe
relacrimamdicitun&hircijfpinam appellataj addunt. Haec anteanaf ci;
tantum incrcta putabatur . Nunc ucro i achaia etiam peloponefli & aliis lo i
cis:&afiaccirca mediam comperiri ccrtumeft. Eteoruj omnium
quidej
lacrima ia cau!ibus:caudieibus; ramifqueconfiftic Qucrumdam autem
inradicibus:utequapn;6£{cammonix:cValjorumrr;uItorumujmmcd^
camingerentium,Necdcfunt:quxtuminradice; tum incauie habcant.
Caulem enim & radicem jnonnulloruj liquare ccnf ueuere ut etiam teftt* ;

ris.Ergocquapiilacrimamyrrhariimiiis ccnftat. Quamcbrem tum qui/

dam hincnafcimyrrham audiuiflent equapium apud fc prcucmre puta/
ruttt.Seriturcquapiumetiamfualacrima:urJi]ium:cVaiiaqua!datii: lafv

ferpini lacrima guftu uehemens modo ipfius Jafierpitii cor fta t. Quedeni
lafler uocant lacrima eft ScammoniacVreliquahuiufccmcdi uimmedi/
. ;

cam:utretulimus;(ortiuntur.JExpra2dicris3utcmomnibus : Aiiafpcnte
confiftunt: Aliaincifura : Alia modo utroque Gef ura fcilicet capiuntur:
,

quaeutilia:magi(queopereptecium funt. Quaproptcr amygdalae: Uctv

mam nuJlus extrahit. NulJa cnim in re utilis effe poteft . Quibus concrc/
tio fpontcconfiftit;his fluxus humoris Jargicr prodit. Non ccdem tcmpo
teomnium incifurse;atque concretiones notantur. Sed uitis lacrirriam con
Ciftere potiflimo aiunt:fi paulo ante germinationem ccdatur Autun no
uero & hi>meincipiente:minus,(^amgadftudificandum:6Vtempcili
Ue:quidem:maioreexparte tempora illa ftatuantur . TerebinthurmcV pi
num:&fiquaere{inamalia2faciant;edendaspoftgerminaticnemaf!irmae
Adfummamccfuraearum:nonanua;(edpoftplustempcrisficri folet.
Thus:atquc myrrhajf ubcane:fcruentiflimifquediebus incidi referunt*
Sic cV balfamum quod in f yria nafcitur » Seddiligenticrparticrqueecfura
eoruminfertur.Humorisenimconfluuiumparciusaccedit. Qucrum au
fem &caulis:& radix:incidiiur:horum caulisantea ferrum recipit:ceu laf
i eris. Eorum denique f uccum . AJterum cauJiam : Altcrum radiciam uo/
cant^Praeftantiorradicias eft.Purusenimtranflucidus:cVficcior „ Cauli>
as ucro humidior* Etideo farinam ei inf pergunt: utfatiscoagulari pcffit.
Incif uraetempus idoneum pceni nouere. Lafler enim illis legendum natu/
f a largita eft .Qurn & radicum cef ores : cV qui f uccosrr cdiccs kgunt : cau/
lesliquareanteafolent. Adplenumuero : eVquiradices: cVquifuccos Jc
gant;omnestempusfuumcuicfobferuant.Ergocommuneidefle omni/
um conftat Rcf ina uero in hunc modum fieri folitum eft . In pino qui'
demubiiam uulncrataarbore:tedadetnc~ta eftjrefinam hauriunt Sicenij
in uulnus inuectum :humor copiof ior confluit ih a6iete uero cV picea cum
lignisdeguftatis uulnusihtulerint haud enim quanque fecretiorcmmo
;

do eodem agi mos eft. Vulnerant enim cV terebinthos parte utraque caudi
ce lcilicct cV ramo. Sed copiofior cV melionqusein caudicem defiuit. Diffe/
cunt etiam arborum ra tione .Optima enim quac ex terebintho Spifla nan^ ,

que: 5t leuiflima: & odore gratiff ma eft, Verum pauca Sccunda quae cx
I ii i
 : ,

abiete& larice: & pieea kxiict enim qua qu« ex pincn CopiofifiTma : po &
derofifiima.&picofiflima; qua^expino.Tedaeijpinusrcfertaeft . Pcrtat
ucnbusliquida;cleinlponte:quonuccerniturm5:ipifl[atur # Quamqtere^
binthum etpicejapudlyroslargjriarTirmat^Eft.n» mons:utinterfupiora
retulimusingensiterebin.hisampliHimistotusrepletus. Quidaj&picea
&ceiru}: &palmaaddut . Sed hocquiara^i^cotingentepotiusaccipide/
bet; Nam qui macedoniacoluntinepinumquidem pidsgfa urunt;pra!ter
qul marem Stenlem*n. marem nuncupat Fcemuwe ueroradicem tantuj
.

accipiunt.Omnis & enimpinustedamradiccingerit. Pixoptima;putifii/

maquequaloca admodum aprtca:&aquiioniapra!bent ; contraquaopaca
horndiorutriufquepreferens;locisenimadmodumdeprefl[is:at(Jop3cisi
necuiIoquidepacl:o:pinus exirepoteft.Eftpratereafterilitas quaedam fer
tiijtaf^itucopi^itujbonitatis.Quippecumediocrihyemecopiofa; 5cbo
na ; & colore candidior reddatur ; afpera ucro pauca atep deterior Quas quide
.

copiam cV bonitatem picis definiuntnonlargafruftificatiopino^.Ideiqui

pinosdifcernunt,& aliamideamialiam marinacognominantipicem fieri
aiunt;exidacalargiorem:mgriorem: dulciorem:intotumej faciJiorem : &
odoregratiorem du; cruda fit ; Decotta enij i minuscontrahi qrh plus habe
at fcri Qu^obrem ettenuiorem hanc efle addunt. Ex marina aute flauiorej
.-

& crafliorem fcilicetcrudamutaut decodtio minus auferat. Sed tedaticrem

ideam tradunt utque f implicius loquar; tantunde; teda^iplus dilucius picis
imbribusfrequentatisiquamfquallonbusreddereuolunt.EuxhyberDis
opacif que locis plus quam ex apricis;f erenii que.Harc igitur ita idat arque
macedonesaflerunt,Replenturcauaplagarumuidelicetintar!tum;utitt^
pixextrahipofTit.Frugalispiniianno prcximo mediccris, Seeundouicio/
Le.TertiorepletionocoituIigm: fed incrementopiciscoficitur :lignum:
et3 in hacarborecoireife^c| unu reficinequit;fcdc5f ectioquidem tiicis red
di pot tantu tpfis folet: necefle aut lignt quocp agnationem f ieri quandam
Siquidedetractaideuftaqueda: efluuiu euenire picis folitum efr Id igitur
accipi ita decet Idei ubi arbsns caudice cortice 6ii poliarft, qctpte folari : b*/
,

nis:autternis:a terracubitis:facerecofueuere jcofluxuifl-ucfieri no finete

da uno cuplurimuano afTirmat. Idqicofecundetraxerit : f ecudo hcp. anno

tedalocuexpleriicVtertioparimodo Pofthacobeapaulatinaincifura ar^

borem extenuata: putrefaclacjihui facile a flatupfrerni tu eius cor extrahi*
Hoc ,n teda maxie rSfert ncc no & radice c^odi Hac eij o b teda conflare;
. : ,
:

utdiximus^Sj hac ire ,pbas cjcf utdictu e;crebrius uulnusaccipe, Deterio.

;

resuerologiontpepoft;&ptealic]referuata:plus tpis ref iftere rofie .Tcta

uo detracta minus cofetaneu^prf us e; ternas tii detractioes eiuf moi maxise ar.
bores tolerare poffe uidcntur.non (imul & frudlifieat: & tedificat pinus
Sed protinus nouella f ructificat. Multo autem poft fafta uetuftior tcdiii^
cat;piccmurcrch«ricin modumconfucucrut, Cum
leaim a&|le jSparaue
rint
 rint. & ueluti area f a&a cocurf u hnte:i mcdiu diligeter paufmtarint; tr ueos
perfiffo&c6ponunt^Proxia:fanccopo{iuoni:carbonc3facieRriu:pr3etcrq
&
cjuod f ine fofla opus pficiutiignis ereftis: intTe cohcrenb: ita ut alutudi/
ncmafliduepmultitudinccapiant.QuosiVcriaiutcornpcfiticriedeicrip/
Ccruntcircuituceteno^fcptigeno^cubitc^,Aititudii3cucrccu plurirwi
i excento^:autcenteno^cVquingeno^;ambabusfi tcda pinguifiima fit.
Cum igitur tcdaita conftruxaint: & materia$ pertexerinnaJicpa terra
f w
perinfu(aundicf:fummacumdiligentnoccultant; utignisrmlia expane
emicarepoflit.PiX.n.peribit;fiidaccidcrit,Succenduntautemperaditu5
re!iclu3 # Dem caj cfcpartcm flipant materia:; & obftruunt terra. Reliquaf /

e|omnesobfcruant:oiquacuc|furnu$prctrudtuidcr»nt;fcalisfcadentes;
terram aflidueinfundunt.Quo nullopa&oflama erumperepcflit.Car a^
lisuero p mcdium ftruclus accruum ; picej fluentem in foueam ducit:cubi
tiscirciter quindcci3 abaceruo.Pixeffluens tactufrigidafit. Vrit ducsdies

& totidenoclescomplurimu.Sarpe.n.poflridieantefolis occaf um exufta

i£efl.R.cgufc|ceilit.Id.n.eucnitcu3nihilreIiquL3eftqucdampiiusfiuat
Totum aute tempus quo teda uritui uigiiates obf eruat : ne quid ignis eru
;

pat:&facrificant;atc|concelebrantprarcantes;utpixfjbiccpicfa:bcr;acue
benignitatefiatdeo^, Macedoneshocmo urercaflolent.In afiauerofyrcs
nodetraheretedaaiuuf^in arboreipfa adircrciflrumto inucctoqdda idu>
ftriefabricato,Hoc.n,pteunamaccedi:q]iquefacT:a;aIiaatc|aiia uicepari
(ucceflionis ignereciperf Finisat operis: & cefladiiudiciu ;cu3 f. mhil de ,

fluit. Terebinthos illi: ut f upius expof uimus; urunt pinu. n.nf quaq fyna
fert: refina 6Cpix hoc mo fieri f olec. De thure: & n yrrha : cV bajfamo: & fi
qiaiiud fimiiecoflet;taic«(ura:c|fponte:prodirepcfre:diclu ia eft . Nuc
quaeinortuColleclu;reliquifcf propriaeo^poflintintelligi ; expl/care ten<*
tabimus.Etreliquaquoegodoratac^ fieripoilitpfequemur Qnaecia ue! .

maximaquidc3 ex parte locismeridiei:orientic|:datisproueniut,Gignitur

crgothus: di mirrha cVcaflia: & cinamomu regionem arabu media circa fa
ba: U atramyta: & citibena: & mamali: 6V exeut thuris myrrharcj arbores
fup moteialian pede motis culturis ,ppriis:cjobre aliaecoiunt' : alia: uitaa;
guticuItae:mote iftu prelatuaffirmat:& ningifolitu. Amnesq3 de eoipla
naflucre: arborethunsiirnagnaf3 qnisferecubitisattclli: p mttcfc| raos
gererc f eru t f olu pyri: nifi cp multo minus: & colore plene herbidu mo ru :

tae: cortice leue oi tx pte : Jauri mo : rnyri ha m inore er altitudie: fruticoficre

mirrhae:humiliorem£p Sed thuris foliulaurinu : leuecj. Myrrhaeaculea

no leue: ulmeo file Cdf pu tii: extreo fpina horriduIu:illigeni mo. Ide
tur.

eanauigatioe ;c]cx{inuhcrouuehcmtcr cgrefiosfefeacjs motc cjfifiedixe

r c a tque ita uidiffe :has arbores: & lc&ionem notaff e h*c modo ambarum

& caudicef & tamos incifos quidem fed alios ueluti fecari percuflos
: :

uideri;alios tenuiorcs inccfurashabere & lacrimam aJiamdccidere. Aiiam

arbori inherere nonnufquam etiamfubiectastegetes explaniscotexlas .

alibifolumtantujmodocircu; pauimcntatuj : &i purujthus quod tcgetc

cxcipereturparum effc:atqueperlucidu,Quodterraminus« Quodarbo^
nbus iaheret f crro depe&i: & corticcm idco nonnulli adiungi. Montem au
f
:

tem uniuerium fabeis di uif umdixere. Hos enim lociillius dominos cffeiu
fticiaque mutua degere.Qaamobrem nullum fuasarborcs cuftcdirc undc
& tbus:myrrhamquefefclargeadnauesfolitudine deportaffcnarrarunf
Illudquoqueiidemfeaudiuiffedixere : myrrham thus quse colledhim :un
diqucadfolisdelubrum conuehi quod fabeorumefle fancliffimum inter
omniaregionisillius;cuftodcfquearabesarmatoshabere:quibusfingu]os
i uum thus aceruatum dt myrrham codem modo relinouere : pcfita f uper
i

aceruumtabella:litterisfignrficantcnumerummer/furarum;c^precium:
quod profingulis menf uns ponendum iit . Mercatorcs uero qui u enerint
tabellasaduertere:eiufque quod placueritafta menfuraprecium in ecdem
ponere loco undc mcrces acceperint. Saccrdotem deindc ucnirc parteque ter
tia prccii dco accepta
; reliquum ibidem relinquere: ijlque f eruari tutiffime

dominis:donecacccptum uenerint. Aliithurisarborem lentifcofimilem

prodidcrc: & fruclum lcntifci : folium f ubrutilum thus recentium arbo/
;

rum candidius cffe minufque odoratum Veterum flauius ; odaratiuique.

:

Myrrhaeautem arborcm tcrcbintho fimilem reddidere;fedfcabriorem fpi

nofioremquefoliumpaulorotundius guftatu proximum tercbintho . Ea
rum quoque uetercs praeftantiotes haberi Ambas uero nafciin ecdcm lo
coterrafubargilia: &tabulo(a : &aquas fontefluentesrarasadmcdum
comperiri.Haecergoiilisrepugnant; uidelicemingi : cV imbribus perlui:
& amnibus locumillum exilarari:arbcrumtamen iftamfimilemterebin
tho conftarc. Quidam:aliitradunt Nec defunt qui terebinthum eam
.

effe omnino putent.Arabcsenimquithus aduexere lignahuiusarbcris

antigono attuliffe aiuntjquae nihil a terebintho diff ercnt. Sedhi quidem al
tcra quoquc ignorantia quidcm longc'maiorelaborarunt. Thus eij cV myr>
rham naf ci ex eadem arbore putauerunt. Quamobrem uerf imilius illi nar/
rarunt quos;ex heroum oppido profectos naui retulimus.Nam cV arbos
thuris quae fupcr fardcs;apud delubrum quoddam f urexiuironde laurico
ftat.Siquidem ex eadem ducereargumentum conueniat quoniaj eius thus
tam quod caudice quam quod ramis excerpitur proximumfcV uifu :& odo
ratu :cuardctaduecT:o thuripcipif. Sola haecarbosjoc^ peituscultuaptacft
af pernari ; ac fuauius cjdc thus ! arabia nafci ref eru t ; fj m elius iuicinis if ulis

ihisei^figurariiarbor poffe cjforma uo!ueris& fortafleid cjdehaudgccj

 Siquidem pro fncif ura fattarf igura thuris fcquatur necefik
iacredibil e i k,
cft.Quoddamadeomagnaglebaconfiftit:utmoIe{ua manum implere:
pondereueroplufquamterciampartem minacsequare pcflit.Thus cmnc
iners aduehitur;&a{peclucortici{imiIeeft Myrrha: ai iud ftillaticium,
Aliudfrufritiumconftat. Probatur meliorguftu: eiufque norma ccncc/
loremaccipiunt.Dethure:& Mirr ha harc f ere ad hoc ufque tempusacce/
pimus, De cinamomo: & cafTia i!Ja narrant: fruticem efle utrunque no am
p!u;{ed magnitudineamerinae, Ve^p multis;furculofifcprarnis coftare.
Cinamomumdecerptum in quinaspartesdifcerni: &efiepra:cipue boni-
tatis:quodgerminibusproximumfuerit Idqueadpalmi longitudinem
,

ceduautpaulomaius.Secundasquodfequitunquodetiam minus cefura

cft.Tertium deinde & quartum notatur» Vitimum uero quod deterrim u
proximurnqueradici. Hocenimminimum corticis habet : in quofumma
gratiieftnoninligno.Quidecaufapreferricacuminafolent. Quidajfi lc
aiunt. Aliiuerocinamomumfrutticofum enarrantteiufquegenera ; duc
alterumnigrumJalterumcadidum.Fertur&fabula qusedam, Conualli/
bus enim exire id aiunt: qua: f erpentcs pfurimos conuerf ari mcrfum ho^
:

r
minibusmortifcmminferentes;aduerfum quosincolasfeptis manibus:
pedibufquedefcendere:atqueita legere cinamomu Qucdcum depcrtlue
rit;totointernaspartesdiuifo{ole:cumfortedifcernere Quodqueceflc
rit;id folum relinqucre;abeuntefque flagrans fponteillud ccofeftim cerne
re.Sedhocplancfabulaeft,CafIiamuerofarmentocrafIicriccnfi:are:ner/
uofamqueadmodume{reuolunt;necullcpacT:opcfiedecortican\Aceiuf
ctiamcorticem efle utilem.Cum itaqueuirgasfecantlongitudine binum
digitoru^autpauloamplioresabfcinderetrecenteque^boui^ccrioeas pcr
£uere;tum ex eodignis putrefcentibus:uermiculcs nafci; qui lignum ero>
dant .Corticem uero nullatenus tangant:ob amaritudinem ; acrimcnisnv
queodoris.Decaflia. Cinamomoque:haecreferunt Balfamum inualle
iytix prouenit.EiusarbuftaduotantumarTirmant. Alterum .xx. iugc
rum . Alterum multo minus: Arboris magnitudo que malo punic ar ma>
gna: Kamimulti.FoliumrutaefimiIe:candidum trmen pcrpmiouirerf.
Fruitusfimilistcrebintho: tam magnitudinequamcolcre Isquoquead
modum odoratus eft; & magifquam Iacrima .Colligi lacrimam in czudicc
&partefupernatradunt.Faclaincifura unguibusferreis: fubfydere; cu$
aeftusmaximeangit. Colle&um uero t aeftatefieri tota Sed quod amant
.

multum noafe &. Vix enim in toto dic concham poHe impleri . Od orem
en'(nferrieximu;cVcopiof um;adeo utex paruofpacium perlcngum cdcr j

ualcaf; pmmerCjHc^fince^ad nos nullum aduehi:fed qucd mixtu? col

If^.Piuribus.n.nBctiontbuiciari; qdcf grarciseuendit: fepeactultetari*
Qum 8£ uirgas cmf dem arboris odorcm f uauiHimum praftare arTirn- ?nt
Etquidemeas quoque amputariquotannispartim ut reliqua uaienticra
 ;

- itmcatm partirn ur emolumentiplus comparetur . Vendinanque uel ea

raagoi piazcipipoffe.Quinetiamad imbrem cultuSeiufmodicaufam ic
ftmnt quemcrcbroincidereafleuerant^Nccnon&amputationem uirga
rumcaufamnonnuliamadiiciunt:necmagnae arbores fiant,Sequi cnim
crebra tonf ura ; ut uirgae tantummodo mirjtantur nec in rendi ad unum
:

uiresarbonspoaint.Silueftrebalfamum nulium ufquamcompertum ac

cepimus,impieriexmaiori crtouafafimichoeaduodicim aiunt : exaltero
uero duo tantum , Vendif ineerum argento ad drachmam Reliquum pro
inodoadultcrationTSjEtbalfamumquidem prarcipuam quandain odore
naturamprotulit^Calamusueroi&iuncustranslibanam montcm :intcr
ipfumlibanum&aliumquendammontemparuum:ual\minima exeunt
Non ut quidamdixere intertibanumatqueantilibanum^inter quos cam/
pus ampliffimus & pulcherrimus efhquem aulonem appellanr .
Qua ue
ro calamus 6^ iuncus proueniunt lacusin amplum fpaciatur:
iuxtaque euj
paluftribusficcatis ifti affurgunt, Occupantlocusplus quamtrigcntafta

^^ in^ cs nequaquam efle uidentur

: fcd f icci : forma uero nihil ab aliis

dirr€rumlocumaggrediendi:protinus cdorafpirat. Ncntamen longius

f^iMtomtqutdamreferuntiHicenimlocusamaripluscftquamftadia.c
qumquaginta, Sedinarabiafpirationemagri odcratiflimam efle in tercm
nesconftat^Qu^iniyriaodore f upcruacuo funt* Harcfermenctatahabe/
mus^GhalbanumenimgrauiusfoIet^mejdicinepotiusconuenit.ldnan
quc.ip fyria naf citur ex paco uoca to Csetera autem odorata ;
, quorum m un
guentis uf uspartim exindiafyrisaduehut :acindemittuntur ad marcpar
timexarabia deportantur;utcinamomum;&carTia: atquc etiam ccma-
cujtt fruclum hoca lium eile quem unguentis permifcere fumptuciif
:

{ imis (olent. Cardamomum atque amomu :alii ex media :alii ex india : cu$
nardo6ereliquisomnibusa1utplurimis;aduehinarrant.Quibusadungu
cmautuntur,Ha:cferefunt:callia.»cinamomu5cardamomumnardus*Ne
rurn ;balfamum afpalathus*Styrax, confecratrix;narta;coftus:ligufticu3
crocum myrrha , Gladiolus iuncus,Calamus:fanfucum :lothus anethum
H©rumaliaradices:aliacortices:aliarami:alialigna:aliafemina:alialacri
ma3:aliafiores.Etquaedammultisinlocisproueniunt Qu^daminafia
^ntum^Iocisapricisquxfcilicetfuperuacua maxime : atqueodoratiiTia
lut:cjppecu ieuropa nihil fSter cofecratricem iueneriscj optia apcFillirios ex
it: no rii parte maritima:f ed mcditeranea ; magifc^adfeptitwcne f ita
. Ve^

locja locisdirTerudta ut^ducere meliorepoflint.CuItusJ iiius ei accmo/

daturmifiquod ablaqueatafoleant reficcare redicu^ (Esthraciafert
uidelicet quas odoris nardo f imilis e: U aliae quada pa '
txileqj odcris gf a
hnt3tc|odoratishaa:cnus;defuccisquae fupcrius rr^BRximusuideiicctfi
quimedici;autalias quafdam uires fortiantur nunc parimcdo explicare
conabimur:Simulquederadicibusdiflferemus t Succorum em'3 nonullosj
 & f eorf um ipfe pcr fc multas atquc contran
prcmi ex radicibusTcertum cfl
Ad fummam dc omnibus medBcamfntis cxu hu&u:
as uirespollidenc. ;

fucco: fohojradiceUKrba Nam herbas quoque cx medicamentis quedaj

herbarii nominanciuerbaquoadfatisficfaciemus . Radicum lacruoiaiuj
fuccano a;ftace fempcr fcrc aguur jparCim ineuntc:partim prouecra. Sedra
dicidium quamqua eciam ficri per meflem tricici :aliqua ex parcc ; non nc
gent{camelargeaucumno:poitardurum:fac^icariaffirmant;fciJic€tpoft
quam folia deHuxerunt. Et quotum fru&us utilis {ic: pnufquaj fr uCtum
amiferincFieriauccm lacrifuccatiofolet; aut.ecaulibus:utlaciarj«2 cVla/
ftucsc; 5C partis f ere maxime, Aut eradicibus. Aut e rertiocapice: urpapa/
ueris Huicenim f oii peculiareid.quoquedarur. Ergo quibufdam Jpontc
fuccusconfiftit:fpiflacurquclacrimaemodo;utiircifpinxappeiiata:.Hac
cnim ccdere opus nequaquam eft. A t plurimorum fucciper incifuram ma
nenc neccfle eft Quorum non nullos itatim in uafa coJJiguc ficut ladtariae
: ;

fiueladtucaecaprinar. Vocatur hoccnim etiamnoitiine. Atquein cotum; q

buslacT:iscopiafit;quibusaucemminus;ianacorumfuccusexcipicur: ut
la&uca:. Qu^rumdamnonlaclifuccatio: iedueiutiJiqua»oficrifokt : ut
qu«urentes:autierrcntes:aquamquc infuidentes exprimunr atqueita :

,. ftillamentum accipiunt.Enimuerominusliqucris; lacjueOctum hacha/

bent , Eftcacterarum quidem radicum hcjuamencum fiuelum infirmius
accicutaEualidius;6^obitumfacile:breuiqueafrciC ctiam fi cxiguum ad/
tnodum potui decur; Quin cV ad alios uf us erTicanus
cA : 1 hapiise q>
idcrri

que ualidius.RcliquaautejomniadebiiicralongedtprehendBntur.Suc/
catiototfcremodisfrerifoicc. Radicidii'uero djfTerentia nulla eiufmodi
rcddicur:pr«tcrquamtemporisratione; ucaeftate; autautumno; &qucd
hasuutillasrf uccidioporteat. exemphgr3tia. Elebcriimas;atque tcnuio
res.Supernamcnimincaputexfuberantuiijinutikmafierunt: &cambu$
daniam cum purgandueft.Etinaliis uero quibufdamdirTeretiastalcs af'
Addc qua: mcdicamentarii & herbarii partjm f orf itan recle par
f ignant. ; ? ;

tim quoremf uam oft ntent! ac predicennadiungunt. Praecipiuor cnim ali

as uento auerfof ecai e ficuti alias quaf dam ut thapf iam:ccrpore oleo petu
cto. Nam fiaduerfo:corpustumc{cere aiunt . Frudumqjtaninaefcnuss
fiaruauerfo;col}igendum: cenfent; alioquin periculumoculis imminere*
Alias noctuaccipere iubent , A lias incerdiu. Ncnnullas priufqua; fcl iradi
etiurq^uoluc^appellant. Echaecquidem; hifqjfimilia; noabredicifcr'
ta&e putaueris. Sut. n quac uires nccuas f ortirentur: queamcdu^ & uera^
.

trum Mox caput aggrauat:necdiu erTcdereillud pc-fiunt, Q_ua de caufa

,

priufquam fodereadcrfifint:aliacomedere;cV uinum fubmde fotbereco

fueiierut. A rilla ueluti adicelicia: cV c loginquoducTa appeancafta cJj q a
dulctf ida uocat: nocTu erTodieda pcipiunc:na iterdiu & apico marito
lii fi :

H^ us 9(F* f & u&u 9^ leges oculis piclitabittradieeatfccasrcde j5cidct

*i : :
<(
 ircbniugiam quoqucfecantes accipitrem triteftigerum nuncupatum: ca
uerejutiine uuinere poui tdifcedere:&aWa huiuicemodi quibufdaaius
noiat.Ptecariautinlecandohaudquicc|ab{urdumfomflc{it.Sedqu£ead
duntabf urda potiusdixens.Panacem cnim ckuiapicajcognominata^effo
diens uarium genus f rugum uiciflim tcrrae iniicere aiunt: U placentas ueiu
timercedem quandam exoluere :utenfe biWadadtoacieter citrunfcriben
tesf uccidere. Quodqjprimu3 inciderintf
ublimetenere. Deindcalte^cede
re & eiufmodi alta compiura enarrant. iMandragcra^quccf enf e tcr circun^
t

fcribcreiubentc^aiterumfuccidcreadoccafumipcctandoaltetum circun/
faltareplurima.Quadereueneriadicere^quodmalediclisi&execraticnib
faneproximum eft quas fatui cumini neceffanas putant. Quin & riebog*
:

nigrum circunicriberc ipedrando excrtum prsecandcc| Xauereej aquila

tam adextra:quaa fimftra periculum enimfecantibusinmineteaiunt & :

fiaquila propeaduolauerit moriturum illoanno quifucciditaugutiu3 ec

:

Sed h*c piane adk&icia qusedam uidentur ut diftum eft Mcdus aute radi
.

cidsi pr^ter prardictos : nulius aiiusdatur. Sunt uero utirctulimus quoru

damomniacommoda:&radJXicVifrucl:us:utfcanmcnia:: &7 tiubtnsterras

& tbapf sac : di aliorum quorundam . Nam &smandragere fclium utii e ad ul
ceracumfarinatradunt, Radicemadaylipeilas raiam &i aceto f ubafta &
ad m or bos podagricos : & ad fomnum atque amcr es dat ur ex uio a ut aceto
Conf ecanteiufquoqjorbiculos ficutj radicula: quostraifixos in fumof uf
:

fedut.Elebcru3dha:':eadenofoluradice.f3etfructuuiiieiil. Siu/iemin
anticyrlucfcrt^rucrtieiuspurgarurquefefiamaceufert panacu q;pkrrcjj
a{Iignaturcomodanecciaadidefruclus:f3adabcrtus: cxdiftetices &eiuf
moi eni dolc^. itead aures 6V uccis lagore. Radix ad parttft 6V mubY^pro
fiuuia:&adiumefci^mcrbos:necnoadirinuunguetU3utilisadcit.n.lua
uz olentia : (3 1 ructus radice ualidicr eft Naf citcirca fyria f ecaiur t; mef e tri
.

tid.Tuberisterraeradixexhalatices tnflamationu uaiet&admeftrua & ad

u-cera ex melle {uccusadcaput purgadu illirus: cVad ebrietate:fj fp^rfum
in uinopotuides, Radixetad paratuceleritate appefj beneficiaefl: cVada/
mcrescueafufloderituino dtidefubigutincf paftiljosdigeut ficuti icds
uini qua macuteadflerguf. Cueumeris filueftris radix uhiligir e & ki bie^
pecudutoilitfernueroliquatij medicamelateriu uocatu.i. agitatcnufacu:
Iegitautuno:tuc.n. op.timu efljtnfagis foliaadruptauulnercinoleotnta
ualet&ad depafcentiaukerafruclusbieextrahitcVocculisqj btkficuse:
foliu ad argemas tritum in oleo£deft:heth£chcrbafolia quercus & flatu
rauixpa^muexceditt&cdorataatqifuauiseftjfj^tescidecesherbeeiuide
miead ide utiesforehaud qccjabfurdufortafTe appareat . Radicisuero
eJufdepteunafupiusalterainferiuspurgare^pfecT:omirabiliusfit:utihap
fiae:&caric2e;qalii pyru appeliat: oVrotismariniideia inftrius jqfiif ius
extrahere pofle ccu alateriu neqqabfcnu dixeris;het thapf ia fcliu feniculo

l imile:
£imi!e:htius eamen.Cauleferuliceum «Radicem candidam , Carica fiue
piruifjiioc51terucaceobceui,Caulibusternis;autc]rernishutiiJ|(tratis
Ridicequiaibucum.ueruiquamola.LegituruefJdigiturpreaidtis da
tucpecuiare.Elleborusueronigerj&cadjdusjuelutiecjuiuocedicj appa>
renttSeddeftcieuariafentetiaeft: Alii.nJimilescffeaiut^prttgcjucdra
dices colore interie differat. Efle nacfakenus cadidam Aiterius nigram
Aiii foliu nigri laureu candidi porraceu reddunt Radices aiit iimjies coio
.

re excepto . Qui f imiles dicut iorma huuf moi tradu t* Caul em modo ,ppe
al buci : fed lon^e breuiore , Folia cotinuo radici annexa : f parf a<J humi . Ra
dicemiirgemuitiplicequajfeilicetpiaEtenuescoftentjatciutiiesfinttNig^
run,equjs # boues.Sueic|necareaHirm£t:cV!dcircoeucaueie.Cadido|e
cudesnimiruuefci.Atcjhincprimouimdeprchenlijcuiliopecudes pur
garetur. Vcruoetajmotisicoiaepylee^petpfeleguuP.urimus.n.opiius
c|eo^uemtloco.Nontnubic^i/eciparteunatanturnmcdooeta::qua}yia
uocit.Mifcefin potioe:ut uomitio bn fuccedat:eliebori r e erriehsec her> i

bulaqusiae»Nigerubicpna{citur,nacViboetia:Sceuboia:6<:multis ali/
is locis,(edopnmusheiicon2e:acitotuismosmedicaminiblaudatur, At

caiidus locispauciilimis exit. Optimi uero: & uf itatiflimi quatucr it*. Oc

tus.poticus.cleaticus.maflalioticus.nafcieleaticuueruitesaiut: & umu
ufcjadeo puocas reddef urinse: ut orr nes q bibur graciaies admodu uetr z
addu&oefficiatur.Omniuta^^
«s uero. & apoiicus eo quocj locopueniut: & quide n ulti :.& tmvti & ue
\

dutignariduntatisiun ^diflicultatisecru.H^ciguurcqfcrrr a conue

niat: uires tn proprias fortiutur .Ni^ ueroab eo cui copent & primofuc
tmelapodiuquidaappellant.C^ocVdomosiuftranticx pecrra:qua
ciiit
damcuincatuione:atc|aclaliacomplurautuntur,Panacisquccj:&laaa/
rix&aliomquorundagenufmultipleKredduur.Panace.n.appellantpri
maqux%ia:nafcitur:clequapauloanteretulimus + Secudamchironiam
Tertiaefculapieam.Quartaherculana. Coilatfoliomagno&amplo: ut
quocj uerfustresplmos pficiat. Radicecrailitudnepropedigiti , bifida
^uttrifidarguftufubamaraiodoratufinceruthusredoles.Vtilicotramo^
bumcomicialepota:coaguiouitulimariniadmixto:adquarta partem &
contrato«-minaeumodulci.c6modaetiaaduulneraficca:exmelieadma/
diiaJgiturhedifferefstiasillasfortiuntur.SutautueialiarquseQapanaces
una folio teui altera no teui A% uires hif ce abab eade: ad raulieru j>f luuia
& ulceratacxtac|putriacVpafcetia,qnc^uificanas: atcpla&ariasincistni
cofortesuideflicet.Veficariaru^^
f aguis mo : ($ cadida cu f iccef ^
fifi:autmaIoduci:f5pilofo.huiuscorticeradicistudetesadm65cViuino
meraculo ma cf f aciet es dat atcj ita dormif f aciut naf aYrupib & faucib a t<$
( epulchris ake^ geus ifanif f acic Jd alii briori uocat aliipiflucoftatradicc
K
 candida &logaadcubituatcpcaua»Dabfturcftis radids dragmajpcd us ii
:

ut qms ludat f c(f pulchcrrimuputct placucrit . A

t f i magfs inf aniat uis dra
gmis duabus opus cft, Sin aut nucjinfania f olui malueris trcs dabis cV quat
tuorfiinterimedu3fic.Habctfoliueruca:|)xJmu3maiustn»Caule;J6gitu
diefere qttuorcubitu .Caputgethiifj mab:atcf pilofius Nec fru&ui
pla>
tani abf imilcjcoftatXadtaria^ qu£ maritimu granii appellat: folio
efl rotu
do;cauIe:totacpmagnitudie;adpalmu .FruClucadido, Demctjturcuuua
nigrcfcere incip t. £t ficcatus fruftus tritus potiui datur
accccptabuli tertia
parte.Mafculaaut uocitateoleae foliocoftat: cV magnitudiecubituarquat
Huius lac cu uindemia incipit exprimut: cV rSparato ututur purgat if erius:

Myrtariauero cognominatacandida:laC*tariaeft:foliisn ym codita; uerii

aculeatis jparte pofticma : farmentula interrademitres logitudine palmii

Quas no f imul : (ed alternatis anis f ruclif icat * Alia hoc ano : al ia poflero : cj
cjuaoiaeademradice'exorta.Locamotuofadcfiderat:frua:usnuxappellat
demeti£cu ordeu turgefcit: cV cxiccatus purgatufcjj dat" elotus cu papaueris
nigri duabptifo;ita ut tocu mo acccptabuli fit, Trahit pituita p aluujat uo
fi nuce ipfaplaeeatdar trita dabitexuio dulci aut cufeflama tcfta tcrrefacta
c$ comededa. Ergo haec foliis: f uccis frudbb
utilia coflat Rorisaut marini
gn^duo:alte^fterile:alte^fer^ :alteru3
tm radice fruftus canchris uocatur, Habet id frudtif j^gns foliu paluft ri a>
(

pio fife:fj multo maius:caule ad magnirudinecubiti:aut maicre. Radicej

magna;craffacadida:&ueIutithusredoIete;fruclucadidu
gu:nafcitpotifIimufolofqualido;atc|faxofo.Radixmedicametoulceru3
utilis; & mefity potain uino nigro auftero. Fructus ad urinac
frilicidia : cVau
res;cVargema:cVadocu!oi>! morbu;lipirudinenucupatu: cVlaftisuberta
te*mulierfofacit:fteriiei^
didioricjjradice breui;nafcitid quoqi pdicto folo uberime. Radix partij (w
piuspti3iferiuspurgat,(^od.n.germueriusco{iflitfupiuspurgatquod
terrauerfusiferius;^hibetcVucll:ibusitcrpofitauermiculosnoxios,ColIi
gitfp meflej Vernilagiu; una candtda : ahera nigra : uires radicu inter
tritici.

fediftat:cVipfcradicesfpcciedi0erutXandide.n»cr3flacVgrauiterolens*
Wtilis traditur ad aluiprcfluuia :cu confefta orbiculati^ mo radicis decc&a
cft : iuco tranff ixa ifcrie ualet: cV ad interanco^ aialia lau ;cu pafla uua coe>
fa acceptabuli mef ura c uino bibitur auftero Occidit cV cane.r cV f u es : canes
infarinaordcaceafubaCT:a;cumquacVoleo.Suesconbrafica + Etfi'hcmine
aegreflentem expoririuolueris^an uiuerepoflit;!auandum ea radice triduo
iubent.HoccnimfitollIerauerit^monturumnecicjexiftimat.Nafcuarquc
omnibus locis:folio cardui v . Vcrumampliori; cV teirar proximo : capitc
magno acano f imili: Vnde quidem acanum eam uocarunt. Nigra folio cu^
ftatcV.n. mocardui^terquaqdminorileuicricp:totaautherbaumbraculi
{pecierc^fentat;radicccrafla&nigta:cxtrifccus fufllaua itrifcccs cititur *
 :

Loca gelida : hum/dacj amat. Lepram & uit/l/ginem :trita io aceto : & rame
tis illita: expeliit. Nec non & canes occ/derepoteft Papaueris qucque filue
.

ftrisgenera pluranotantur.Quoddam enim cornicularium appellatujjn*

groeft folioconftansuerhafcinigrnfj minus nigro. Cauli altitudinis cu/
bitahs Radice breui;perfummaC|ce(pitum;frucl:usinflexi;utcornicula
figuranturXegiturcircamefles,Etaluumpurgarepoteft.Folmargcrria
ouibus auf ert» Nafcitur /uxta mare loc/s faxof/s. Aliud erraticum uocatuj
non ab f imile mtubo crrat/co:conftat Quamobrem in tifuj uen/t cibari/
um* Nafc/tur /n aruis:potiflimum interordea.Florem ruffum producit.
Caput unguis poll/calis magnitudine* auget. Leg/tur ante ordei meflem
atqueuiridioretiampurgat/nferius, Al/ud heraculanum nuncupatum:
folioconftatftruth/jquofplendoremlinteistribuunt » Radice inlumma
terraceunte:f ructu albo.Huius rad/x purgare f upetius nata eft. N6 defut
qui contra com/tiale morbu ea utunt^/n uino m ulfb Haec/gitur ueluti equi
.

uoca quaeda f ub/ungere placu/t Radicum at difleret/as: tu f uccis : tu odo j

ribus acc/pere Jicet, SC n al/ae acres : aliae amarae : al iae dulces: & al/ar fuau/s
olent/ae:aI/aegrauis. Dulcis nymphaee uocatae: quae naf c/ i lacuftnb f olet
ut in orcomenienf i agro : & marathone & tn creta infula
: . Boet/ madona/j
hanc appellant : fruc*tuc| mandunt . Gerit f olia f uper aquam ampla . Plagae
trita impofita f anguine f iftcre traditur : utilis & ad dirt/cul tates /nteftmo^
epota. Dulcis &fcyth/ca.Et quidem nonnulll/dulceeam appellanf, Na/
. fcitur apud meotim Vtilis ad anheluus: &ad tufiim ficcam ratque intctu
thoracis laborantis medtcamentocomoda redditur, Ad haec mederi ulceri
bus potf ft/n melle. Sit/m quoque-extinguit:fi reneaf >n orc Qua de cauf a ,

tum ea : tu equeftr/ uocata. Scythas:undecim:& duodcc/m dies: fitim to

lecarearl/rmant.Malumterraerolfatmodcrataiguftatuiuehementerama
rum e,Colore nig^. Nafcitur motibus opt/mu quodcj. Fol/o coftat mu/
:

risauriWacffmili:tamenrotundiori,Perutileadcaput:&relfquaulcera:
&adferprntes:cVad fomnum &adaliamulta. Vlcer/buscapit/s adh/berc
praeci piuot :in aqua f ubaetum reliquis : Raf u /n melle : & oleo : cctra idtus

u/no
f erpentiu : ex acido bibi debet : atcj inCpergi mcrfui* A d f omnu /n uu
nonigroaufteroptr/tudatur» Siuulua,pcideritdeccc~ro abluifleiuuabit.
Dalcesfg/t^ille:amaraeataliae:&grauisal/a:guftatus . Quaedam ex dulci/
bus: metisalienandae uim fortiuntunut quaecarduofimil/sapud tegeam
gignitur.Quamcum pandiusftatua#artifexintemplo:fuofungcfts cfff
cio coed/flet : mete al/enatus e, Quaeda ite mortif erae dep*henfae f f ut quac
: :

apudthracixmetallacomperiunt^guftufaciIes:iocudaec|admodu :co1oa
ris quo^ difcrimineradices large inter fef edifferunt.Necfolu^alba!: cV ni/
graej&flauaeifuntjet ceruleae: &rubeae: utrubiaeradiv Quinqj foliaeifmc
quinquepenahocetnommeaopellantur:cu3effodifrubraeftiinarefcens
uero nigcef ciuatcf qdrat :het foliu uitis: f$ puf illu i # rolore fimilc uitigi/

Kii
 & .

neo eft; & augetur: dclinit :eum uitc: folja omnia qumc}?. Vride & ncme
cauies praetenues mittit: & crebris internodis conftat, Rubia folio hedere:
rotundiori trTcofiftit. Nafciturhumicaulismograminis Loca amatum/
btof i.Ctt urini . Quadecau/a ad lomboi^&coxaedolores ea utiitur; no
defuntquarformaquadapeculiari fpectitunutnepa: uocatseradix; atque
f idiculae Alter a n. fpecie fcorpionis reptaefetat ; & utilis adeius ictum .&
.

ad alia quaedahabetfidiculas uerohirfuta: &aceptabihs cauernofa; ceu po

3ypo^:cirrt purgarc inferius apta eft. Vbiquis eam cotingerit : polypu^ in
nafciatfjrmiit.Foliufilicis magna: proximueft.Nafciturinpetris.Publi
ca uero tadicum omniu; quod aliae plus aJiae minus temporis durant. Ellc
boris .n,uelannis tereentisutiliseft,IVlaJumnigraterraecjncp;autfex.Ver
milagoquadragrnta.Felterraeduodicim.PinguisharcjfpiiIac^admoj eft
PuceaWa cjncp: aut fcx. Vttlis fil ueftris ano ff tn ubra &? iitic ictu referuet;
alioqn putrefcit&inanisfugofaq* reddit, Ftaliisaliatpfatribuut.Sedcm
niu tncdicamato^diuturniSima elatetiueftjopcrrunu qct uetuftiflimu*
Itaqi meJicuscjda uir:haud infoles:ncc|medax; elateriu ducetc^anc^ uir

ratimirabilisfuareapudferettulitcoa^iamuneredonatus.Oufacjcbre
talogol5uaritpfepoflithumoriscopiacft; eadcca uelcu pramdciit incu
nerehumiduponut :ea tnnc ita cjdej ficcari pottfed ufcp qnquagefiimum
anu; lucernis admotu lume exrtgutt. Harcigitur uis peculiaris ifti tnbiiitf
Radicesautqu3caliquadulcedinehnt:ubidiumaferut:uermiculis erodu
tur.Qua:uero acerbeacresuefutidnofcntiunt. Ve^rarefaclaeexinsmteqj
uirtbtandehebetatur.EbeftioliscxternisnuIIaradice aJiqua tagit excetta
fphonjiiarquaenullaintaclareIinqutt*Hocergonatur«aiaJisiftius^pr!U
deoutadu^ f it. Radiceaut una quanqi f ore detericrej : fi f ruftu perf i.i ci af
manif cftu eft. Quod ide$ uel de f rucl u afierere licet f i
f efcerecp rel inqueris :

radicisfuccu;detraxeris.Sed magnatii exparteradtcismedicaefuccus nuq

extrahttuf. Cuiusuerofemeufumedicaminispraeftat:huiusfuccu aceipi
opereptium eft. VciradtcibuspotiusiubetHjtnfruclrus fortiorfit : qua ut
corpusualeattollerarevS^hodtuniuerfuhaudcjguc^efTeapparet. Anticir
r ef es. n fruclu f eflamacei elebcrari dare f oler: qui f efiama: firr ilis cft. Tra/
.

ttus tnedicameto^ f ertiie potiflimo tradut extragraecia etruria: latinuj &

a^ru:quacircehabitaflcarTirmat:atcf etmagis3fgyptu:2udtcre;hcircro.
Hic.n.hclenainde accepifleiquit; profpera qusequcnda thonisduJcrfiima
coiunxaegyptifotydamnadeditqua plurimugignit.Ncxiaterraferax cV ;

mulrapbatauenena. Interquaeuel illud medicameludtus; cVrredatium

meroris efle autumat omniu ita ut maio^ cbliuionearqi tndoletiam facerc
podk & hi cjdem tra&us pditia poetis fere folis uidenf. Aeclhylus.n in ele .

giiscopiamedicaminuueneno^cp etrurtaetribuit Genstyrnnafuis clara

.

ueneficiis.Quae^aut nonihil medtcaminu pcflfidere uidenf: icd d fTerunt

qIaliapIushnt;aliaminus:^.n.qu*adfcptentrioniimcridicm:cxcrtuc|
 :,

Na in xtiopia : quo fagittas ungut: radix

pertinet mirabiles uircs f ortiunf ,
mortifcrac.ApudatfcythasfioioluearadixdedetalixjplurescopcriuKf
quaiji aliac cofcftim: eo in terimut tpf e: quo guftatae { int; aliaepcft Etha^
aliae celerius:alieae tardius:ita ut nonullos tabe quadapaularina poflintco
fumeret Apudidos uialiaplura pueniunt gna (3 fupuacuu:(i uere narrat
cjcffanguine diffundere: & qif ugareponqcfcf e diuerf etlde coligit. cV ad
ie trahiucjcotra mortiferas fcrpentiu morf us eopta referut. Quin & rcgio
thracu plerac| f ert: f ed ualidiflima fere iila herba q f aguine f iftit. Hanc. n
aljipuneta uena:aliictuehemetiusfedra:retinere; ac penitus,phiberefan>
guinis ,pfuf ione affirmant. Hacc igrfcj* comune oium diximus fatis dcrao ;

ftrarc uidenf, Loco^at oxum grseciac:maxie pcliumons thefialiar: & thelc

thriizmonseubocae:cVpnafus:mcdicaminaferunt , Itearcadia: cVlaconia
tellusnaeasqjherbisfcatere mediciscoftat. Et qcfareades .pmcdicameto
$ aluupurgeulacforbereconfueucrutinucre cuf ucci huiufmoi folic^
:

maxime uiget.Tunc.n.potifiimo lac uij medicaminis het. Bibut bubuiu

ej»bosinteranimaliaoia:pmultapafcereuarioqj herbaijrgnc uefciuidetur
Nafcifapud eos utercjelleborus. Videlicet: cV albus: & niger ite paftinaca
fpeciciaun^colorecroci:&eagillibraficafilueftrcappellat:mediciatc]ca
cetarcV^illimaluafilueftrcuocatmedicitiWcui&maluterrse: cVfefeli:
& equapiu cV paueedanu: 6c herculana: & ut^qmeficariae: gns aj fructum
puniceu i ert: 8c $ nig^orif dc filueftris cucumis ex quo coponi elateriu fo
let,AdhaeclacT:aria:exquahippophaes. Quodoptimucoficiapud tegeaj
nouimus: maxief haberi in gtio Nafcifcirca ditoria panacca : cV petraa cir
.

ca pfophtdeplurima:cVoptima,puenit Molyapudfaneu3 exit: atcjapud

.

cylcnameffe:qucadmodumhomerusdixit*AfTirmantradicerotunda:no
abf imili cepe. Folio lcyj lae. Vfu eius cotra uenef icia : f uma n tn erYodi dif /
ficultermt aithoerus;cicuta optia circa f ufa: & intotu lccis p^gelidis . Quin
&i laconico agro bona ps ^didto^ exit. Na* isqj medicaibfcatet« Hircif pi /

nalargacin arcadianafeif.Nccdeteriorcretica exiftimatur^fjetia; uifupul

chrior Et paftinaca i patrenf i agro p*ftantior caeteris . Hurcuis cal ef acloria c
Radix ni^ra ,Nec no cV in parnafo multa ex his ^ueniunt . Et in thelletrio
montc. S3 haec plurib locis dant* comunia Diclam u certas inf ulac ;pprm e
ui mirabile: & ad pluraputile. Sj adptus mulie^ potiffimu; pollet. Folio
blcchonifimile conftat . Necfaporeabfimileeft^ Ramulistenuioribus
condit .Vfusfolio^:noramo^:necfruclusc. Valentadmulta:f3pcipue
rf

ad difficiles ptusmulie^;utdidlue. Aut.n,facilepcffefaciut. Autcerte

dolof s penitus f edat. Dant bibeda ex aqua Rara haec herba Locus. n qui
; .

fert:exiguusadmo;c:eucfcapraedepafcuntjcapcficnda!caufaucluptatis.
Ve^ ct qcf de telis ferf aff irmat» Capras . n . f agitta traf fixas: didlamo Jeuo

ratotelueiicere:Diftammtalecft.Virefcfeiufmodipoffidet. Falfudidra*
mum:fohoc|cEfimilcconftati{edramulisminusjcVuiriblongeinferm
 : .:

crepcipicontinuopot» JExcalefdr*n»expaulouehemeter«Manipulosife<
rula-jautca-na intercluderefolennne expirent lmbecilius*n,cu expirauo
',<

rmt. Nen defunt cjnatura di&ami : & FalfidicTami: eande ee exiftimet : Sj

i

C|dioeislasaoribexeatdegenerare:falfu9cognominari:ficutietahispluri
bu s euenit: ut uiri bus deteriorib ex loco reddanf Dicl:au3«n f olu afpuj ue
, .

heme.cramareinqunt.Eftetaliuddiftamuuelutiecjuoeeappellatu, Nec
n Jpeae:necui$heteande:qppeqdFolto^
da tur maionbus Vi us kh &t uis no eiide coucniunt, Hoc igit ut dictu c mi
*

ru;iimui<^ppriucretaein^
& id f uma mter oiatquae (ea rerra minus attollut:praeftatiora:c]creta f erat
arTirmant. Inrer relicj uero magna cjd? expte:cJinpnafo mote^pueniant: an
tcporiunr Aconitunafc tur in creta:atc|zacyntho: fed plurimu optimutf
in heraclia podca coftat Id folio itubaceo, R adice tu fpecie; tu colore nuci
;pxi rti a V»3 illa mortTera 1 hac ee, Foiiu & fruftu nihil nocere afTirma t : co

fici ad ofticiendu moquoda enarrat:necnofFequec|:c]obre medicosqmco

poaere nel ciar g putref ac"rcrio uti:aliifc| cjbda de cais epotuj : nihil penf-
tu> pofFe oirTieere: neqj ex uino:neqjex mul(o,G5poniat ita ferut : ut certis
o cidereteponb poflit» Videlicet bimeftri:trimeftri:(emeftri : arino cople
to. Nonnullu etiatrl biennio: pefiime illos de uita drfcedere uoluntigpluri
mu tpis refiftere poflint.Paulati^nt tabef catcorpus: & lagore pereat diu/
turno eile necefte:facillimeillos:c|confcftim abeut, Remediu nufq eec6<
perrum.S3falfod<ci:quoddaaliudrefrftcnsiiiihaberi,Non,n.herba:f3
melle:lemero:cVgbufdaeiufm6iferuarialicjaospotuifle, Ac|idrarofa>
cTu: f u tnacj difficultate, A liud cfc uenenu U13 diurnaria enecandi f oniens:
eoptum aft irmantjee nacp radiculam cjdam : quae eode dk pcffit occidere
Fohu hachere ellebori. Nota^cp oib efFe : £V qcPf amulos hac petere f olete,
Aconitu uero : ut dicTu: iutile iis
q pparare igncret nec licitu poflidere: f ed
capirate pcena tnftitutam " Temporis dfam procollefrus ratione iequi autu
matmorescollecluutpfib coparescuenire Thfafyas m£tincn(is qde3. ta
iefeco :eril!ea!ebRt:utfacilecVabfc|ulloclolorc inferreobitu poflet Ne^
a'toquafucci cicurae: cVpapaueris: cValio^eiufmoi :ld9admo;c6tradu
cxi^uucp uidelicet ad drachgmse podus 6V remediabile penitus: & tam uali/
du turquantu uistpfispdurare poflet;necquiiqua fentiretimmutationis
Sed f umendam is cicutam cenf ebat non unde libuerit: f ed ex f uf isi & f iqua
a!ial)':3or^elidaeVopacaconftant,Necfecusdereliquisquxdebcantaddi
cenfebanr .Qnin cVal{a^nulta:&exmultisisccponfndaexcogitauit. Ale/
xias quoque eiusdifcipulusjingeniiplurimum ualuit acrimonia , Necin>
i ra ilti n bonis artibus fuit inftr ucTus Nam & reliquas
, medicinac partes
qu is illenon tenufttis egregie conf ecutus eft, Haec igitur compertahoc no>
ftra: aetatis temporcampliusquamfuperiori : &prifcouidentur. Sed ,n*

uti
 5
;,.

uti h>: an ill-o mo plurmiuref erre omnibus manifeft u ^pfttTo tt multis eft
Nam U^ii njinhuricmojunceacuiautebant^iedinujucf, uticcten to
leb nCtAtnikterrernemoueJistijdetraclotegmict Id. n.tejdifficilefpcic
qrri coniici cpcumax (it: pifta fubmde t mcrtano tudunt & pretcnu» uebro
trafmiflIaq.uxinfperl£bibut*Atcpitaobitusceler;faci!ifcjccturrit,Om
niumucroiiiedicaiiiinumuiresdebilioresinafiueiispciro depuhedufctV
innonnullisetoioiner£es.(^ida«n.tantuellebcrihef tantes;ut msriipu
\o% totoscof umat: nihil sfTiciunt, Quod etia tharafyas iaepius f \cit ; cj raci
cum peritiffimus habetus efl Faciunt hocide paftoics nonnulli, Itac|cu5
ad medieaminum uenditorem dequo admiratio omnes tcnercuqucd t?M
cem una;autduis mandeie pofiet: paftor qda ueniflet; abfumpiiGeicjutt/
teg^mampulutficitutnunqapliusiilepharmacopolalaudircf. Idq; fuv
gulisdiebusino tmiUutn fccUt alios plerofcji faceredicebatur : fit cni^ ut
;

pleracp ex mcdicametisjpp hominis ccf uetudine; ui$ f ua am ittant: r.ec am

pliis medicau eile poflint.Cu.n ab natura accepts tLrdcuincut toiinat
,

n-3 a npliuspom intermedicamiadebcnt:U & thrafyasdiccrefolcbat. Na.

tura . n (i igul xs% H e difcernes lde aliis

> . i
I . m
edkam aliis n medicr n t ce aie ;

bat £m$ uero 1,0 ;$ heri penitus oporter

. putabat» Erquide plurimuadidiu
dicaduuirille ta cb^t. Ve^ unacunatura etconiucmiine pcfiealicjuidel
i icere coftat Quxobre eudemus med can etar:ushae in arte facilc p riceps,
.

cu f e nihil arTectu iri pepigifletjcj iaadmoj mediocreantefclisoccafumde

uorauit;quodneq?continere:neqideuincerepctuir.Atucrccuden usarte
minine lauiatus eTTebo^bibes ;no purgabatur: &\xxii. aliquandc potio/
nes: uno die f umptfle fe retuiir. Fori apud ua{a fedcntem NeciurrcxiGe; ;

prmfquamefiecmeridics. Tunc uerpdomcpetita : Balneas ingreflum;

Ce laru nquemorefol>to, Necqmcquam euomuiile Hictamen auxilio j

quodl iin preparato.Cohiburt aeetoenim acri afperfam pumicem bibifk

fererii^r/p^ftieptimaelleboripodonem. Rurfufqjexmeroeoden.mcdo
cnfte.Pumiciratuism^^
uore extiguas no f o!u parte aliquat pf is (5 er extotv pumVe n exiccarc uehe .

metiilimejatcf ad fe fpuma tora recipere uo'uitridcf extinguendieaj efie

Hic ergo lzrgitatepotust taUretinereiuuaine pcfutt Qucd at cofuctudo •

piurimuuilctrmutrisfanerrtiorob^
tractus paf cere quida neqat Ponfica auf ern nir^i^ pr
.
ut piguknuatqs ft ilt:

pulchri ora reddant ur Vt & quida .

ncn zd prefectf
uolu t f ine f elle. Sj haec
difputatione fedadalia qda: fpectareporius iudicc . Radiccsuo cVuri/
:
:

uer f um gns matcriae huilis ; pm: tis: ae uaris uir»b : utdiclu e ; naturaco
diderat : Spinam enimcuandamenarrant
nccfolu adcorporaanimata .

QusaquaminieCtamcongdet.Etradicem ibifci pofTeaddenfareaiuntrfi

tri^amiiieceris:fubdi.ioquchumcrempofueris; Ccnftat hibifcum {o*
lio malue : maioriwmenjpiloficrique, Caule ttioHi^;fictemcIlino :Fru^
 a :*

ctu malua^Caulib^xima. Vfus eiusadrupta:cVtufleseuinodulrt : & ad

ulccra in oleo.Aliam ficarnibusconcoquas in ide agraegareac ucluti cogiu
timrepofic affirmant:aliasuimattrattoria pofliderctmodomagnetis ia>
pidis:atcffucu.Haccinanimibus # Theliphonuucroquodaiiifcorpioneap/
peHannquiaradiceTcorpionifimilehabct admotu fcorpione occidcre tra>
dunt: cV eum reuiuifccrc poffe: f i ellebro candido linatur . JEnecai idcm 6i :

boues:&oues:&iumeta:cVadfummaomnes quadrupedcs. Eedemdie:

f
i
genitalibus foliuj:ucl radicula imponatur. prcficit pctii contra f ccrpio
num i&us. H ibet f olium tubcris tcrrae. Radice utdi&um cft : i imile { corpi
oni.NafciturgraminismocVgeniculisconftet:locaamatumbrofa . Quod
ft ucra fint:qujedefccrpibne narratur:cV reliquaciufm6i:haud qquaincre
dibiliadicidebeat:nec fabulofe: quac attribuunrurplanta^uinbus fcrutc
componi uideantur.Humanisuero corporibus ultra ilhuqusefanitate mcr
bos mortemcjifpedtet: aliaquocjherbas affcrrefuisuiribuspoffc affirmat
ut puta gencrandi f eminis facultatem :atquefterilitatcm cVquaf da ex eodc
:

f icere utruncf uaicrc: f icut qui tefticulus appellatus cft . Cum cnim gcrmi/
nifint: altcr magnusautparuus : Magnum efficace^ ad coiruu datu e laclai
caprino tradunt.Minoremueroobefle tacinhibere habet , Folium lafle/
ris ueruj leuiusatcji minus:caulefimiliu f pinac qua pirii uoca t: miru$
crgo
utdi&ueft:abuna eadccjnaturadiuerfitate tantu uiriu .pf.cifci. Nam uim
e«uf moi cfle duplicq abf urdii putari minimc dcbet.Tuj . n alii quida': u$ . i

ariftophilus pharmacopola plataicus:uires quaf da cSpertas f c habere dico

battparti; ut cjs magis ccire ualeatpti ut nil peitus ualeat, Id q^rcgaf plus
minufue tpfispoflc, ceubimefe auttrimefeicj cjde herbafad teperados
caftigadofep adolefcetcsaliqnutiaiebar.Qucdaad^creadu mareaut faira
ualcf traduf. Quaobre herblcjda matifica : # alia fcctrifica uocat m ba i :

tcr f e f XcsU ocimi f pe$ geretes: f rudtus fccinif icae rnomufci olcaginei : ue^
pallidior: mariftcacuero ficutoliuacu primu exmufcoemcrgit :geminus
mo tcfticulis hois. Ne f em fcctificu (it : fru&u hedef cadjdae f acef aiur corra

ut ^lificu fit: fru&u cratci cx aq norat: nafctfid lini m 6 ruftu cV frudtu tanq
miliu fert.Gigncf nequaqpofle putat/cV qferh uolucri col eclu mo fcxtarii
!

xxx.aflidwcdiebportioibacgs biberitexuioalbo .Sic.npeirus fterilefcef

hoie$ aiut, f oliu hcrbac mulse uocatx fterilirate mulicr»fcy faccf uoJu t : 6V ali
cjd ungulx ac f einis muli aialis mif cedu jkipiut: coftat harc fcl/olinguar cer
uin«appcllat*.Radiccnumerofa? cV tenuiimontanaplanicies . cV faxcfas
amat mulahac herba plurimudcleftariaffirmat Vf us eius uel ad alienes
queadmo; uolucri, Filix fcefna utilis cotra iterrancci^ aialia lata melJe f vb .

a&a: Sccotra tcnuiai uino dulciittu farina ordeacea data mulietk. Sigraui^
dis*detur abortu f acere , Si cxtcris fterilis in totu^ reddcrc aiunt. Dlftc rt fce
mina f ilix a maf cula : qcf f olium unicoartu porreftu haec heat 5c radice craf>
fay.dl longa: 8t nigtaj . Ha^ igituires fterilitati addixiffc natura putatur.
 Ad rem aut uencnariam mfi^ imodum herba polebat ; q indus attulerat.
Non.n.folu edetiWedettangetibustmgcnitabilus U13 dixere uchmetea
deo fierimt quoties uelletcoire:ualeret. Et<j<£ q ufi fucrut:duedecics egif
fedixerut.Induatipfmcj uelmagno: atq? robuftocorpcerat : fpeciesdeci
cs alicjn coiuifle: fatentem licuit audire Vcj^emiflione f eminis guttatim
demuqi i f anguine deuenifle. Mulieris uero uehemtius etcitari li bv
fiiifle ;

dine:cu$ eo mcdicamine ufaef uerint:diccbat\ Hxcigit uis;U uere riarrat;

mirifice oes exccdit nas trl cjfda conftareicj ortationes ad coitu faceret haud
quacjinepte putaueris ,Na & i alimtis ipfis ta ficcis;cj huidis uires eiuf rno*
atqueet aliarum plenarum^arTecl:ionuefficacesmanifeftefendmus: Ac|
.n.nonnufcjee: cj^plcj mulieribiargiafafTirmattutapud thefpias. Cccra

alia apud pyra efic:q ftcrilitate eifdciferc poffittcaj .n. fterilitatis muliei^
ioci ilhus tale mcdtci reddiderut. Apud heradia arcadiar: uinu;urf erunt:

fitiC^potuuirosinfanosagkmiulieresftcrilesreddit.Achaixapud caby
niamaxic;uitis qcfdagnshetur.cuius uinu abcrtu facit. Etubicanes uua
c5cderint:easq3abortupiclitarincccffec:iguftunecuuafenfualiuqc3Etc
rx uuae f acit; nec uinu a caeteris uinis diftarepcipit': i trezcncfi agro uinum
cj bibcrit facit:apud thaf u uinu fonificu arte qda coficif : & aliucf
fteriles :

quod potu uigtlantiflimos facit ,S$ eiuf modi uircs ad corpus fpe&are: inqi
generibuscorporeispcipi manifeftu eft. # Animo uero ueficanam adnotat
Hac.n.uelutidimouere;alienarec|menteaffirmanr:utfuperius coprehe
fum e.Conrraradix oenotheraedata e uino ; mitiores : hilanoref cp mores
rcddit.Conftatpenotherafolioamygdalaerue^maiori. Florerofeacec:Io
caadamatmotuofand tnabfurdunequaqappeanfit.n. qifcreacioqda ex
uiribusjqsradixifta uinaceas poffidcuf; potiusabfurdAilla putent: cjalli

gata : uenef icio^ aduerfatia uocitant;

dt &
tu corpihus:tu domibus unicc
opitulari credunt*, A
ddc polliu cj hefiodo : & mufeo auclonb ad oq rej f e/
riam:magnic|fac!endam perutile predicatur, Quaobrem id ncclu crTodi/
unt tabernaculo;ftrucT:o:&ad fama^exiftimationejej bonam: no minus;
cjnimomagisualere putatue-Necno cV antirrehizu appellatu otilead glo
riam tradidere. Hiclappae fimilis e. Radiee minrma; & fere nulla f ubnitit"
Frudutaquamnares uituli parir.Hoc peruncTtos gratiam:uita:ejgloriam
cofequt creditur. Quin etiam qui aurelia: flore coronatur: unguento ex au>
ro ignis cx parrc inf perf o: gloriam atqa exiftimationem bonam confequif*.
Habetaureliafloremauroiimilem. Foliumcandidum. FruClum tenuem
durumque, Radicem perfummacefpitum; atquetenucm. Vfuseiusad
ferpentium morf us: e uino Valet etiam ad ambufta cremata tU mixta mel
.

li;Sed haec;utf uperiusdiclum cft;commenta hominum cfTe: plane uiden

tur;quifuasartesmagnificare:relebrareq3cupercnt,Nosrcliquorumna/
z turas. Vircf que perfequemur .Piper fruclus eft Fius genera duo. Vnutn
,

cnimrotundum:erui modonegminecarnecjconftansjficutlaurina baca:

f ubrutilum. Alterum oblongum nigrum: fcmina papaueris centincns:

longehocuaiidiusaltero.Ambo uimcalefacT:oriamobrinet,Quamcbre3
concra cicuri auxiliatur &
cc tbus, Granii cnidium rotundu :coiore rubtuj
maiufcjj pipcre efLfj caliditatemulto ualidius.Qua de cacu deucrandu da
tundan.n.cotraaluifciutioejfoletinpane: autadipe cbduclujfumitur.
A?*tcr,n .gulaadunt. Peucedani quocjradix ui^calefactcriahabet: cjuam
obrej unguenru quida ucl ex ca fubdatoriu f aciut. Daf ur 5c ad liencs radix
peucedam : ierh inutilc eft. Ncc fuccus ulla m re ;pdeft Paftinaca agto f par>
tenliachaixlaudaiftimareferut.Naturacalefaclcria^radiccnigra.Radjx
quopuicisfiiueftris caief iclcria^acrifcieft.Quacbrejadpiiloiriuiuj ido
nea ; Si uitia cutis in facie emudat : fruftu cius cef oliare arbcres f olet. bucci
ditur omni tpre; {j prarcipue autuno, Dracumtuli radix data ex melic utiiis
quaetuHes ianarepoffit:caulq ucrficolcre Arpetis fpecieprefentate$gcrit:
tius emine nulla in re uti f olent Thapf i# radix uomiroi la cft : cV f iquis co
i
.

tinuit: ta 1 uperius;q inferius purgattollerepot. Acl hsecliuida: Suppurati

onestn : alias cxalibidasfacit; Succuseiusualidiorcft: cVgdiafuuiusqin
f erius purgat. Nullus teminis uf us . Naf citur; tuj aiibi : tu in terta attica cj

pccudeskola£eanotagut.Peregrinatuerodepafcunt:&ataluusfo]u]£auc
intereut Fidiculafemp poft imbrcs erumpit: cV femc nullu .pducit, Ebeni
.

lignu afpeclu buxo fimilecoftat; feddecorticatunigenmureddirur . Vti>

leocuiisadcotejtrituj^MaluterrarcrafrujjcVguftatuamarueft. Nigrum

loptim u ad capitis ruptoes;cV ad relicj th ulcera fatis ua!et:cV cotra ferpc

tiuin morfus cVad fomnu: cV fccudas mo peffiptim aquafubaclo cVillito*
:

partimin melle ;oIeocJ derafuj: fedcotraferpeteseuinoacefccntepoto; cV

morfoinfpfo; adfomnuueroin uinonigroauftero attrito; atfiuuluse;p>
ciderintexaquicolluere coueniet.Idigiturnumcroforefrrreufuuiderur»
At f camoniae ueluti ecorrario f uccus trh ufui eft: cV nil aliud ; fiUcis radix
colliquata tantu in ufu3 euenit .GufttTaftringitno fineaJiquadulcedinelu
briculatuexpeliit:femcftlidnullueft. Necfuccuquccmittathxchet.au
tunofucciditepeftiuasaffirmit^
pcipirur.Habet.n.omniquafiexptea!gyptiiarabes:armenifyri;cylices.c
diuerfo thracibus; cV phrygibus nullo pacro enaf ci enarrat inrcr grarcos thc
banis fcilicetuerfarim gymnafiis folitis: cVadfummam . Boetiisinnafo'
luinbrkum jiouimus. Arhenienfibusnullo pado . Cmnium ueromedi/
camentorum:quo3dfimpliciusexplicariliceat:pra:ftantiora: quselocisge
lidis:aquiloniis:ficcifqueproueniunt.Quamobreminterea.quaeineubo
ia oriuntur mclicfa;quse ferant. Egeaedeterricra: quae Thelethnum red /
dat;affeuerant .Sunt: cV enfm illa ilccior2,Thelethrium autcm locum effc
opacum: atquef ubrigum; ccrtum eft:
THEOPHRASTl DE HISTORIA PLANTARVMLIB. X*
E radicibus:quaemedicac{int5qua{quc uirtutcsr ue! infe uelin
f uccis : ucl etiam aliqua parte habcant ; & in totum ;fl quid c fru
tictbus ;aut herbis; uircs eiufmodi fortiuntunexplicandu hoc
uolumiuearbitramur.ISecdirTercntasomittcndumquibusli"
quores: atqi odores difcernidefiderentfRadicum uircs permul
Casj mu ki{c| u{ibu5aco\nodandas; naturam dcdnle: facile intclligi poteffc;

Scd qujemixime uim medendi optineannhas utputa utiliflimaShominu

conquiritingcnium,Dit1crunti{tc:utuolumiefupenoriretulimusquod
nonadcadcmjncc in cifdem fuas uirespoffideant^adices ergo plurimac
pcne uires m {e U infrudlibus; & in fuccis geftareuidemus, Sed non defut
quae in fbfits quocj habeant: 5C quidem folhsinfitas uires ; herbas magna
exparteuocarehetbarijlolent*

ThcophraftiLiberdecimuscuiuspauculaquaedamhabentur :6V qucda/

pudgrascoshabeturadThedcrustraduxit.
Georgium Merulaalexandrinum DomfnicoSanutopatridofaluteni. ^*^
Tlieophraftilibrosdeplantanim hiftcrsa carumC|caufis;ut latinoslegerc
mus, Theodoi^ Gizaquarnuis in terragraecia natus &cducatuscrT*cit;
hicquocie? nobilium philofopho^librosinlatinua conuertit? diligettr
no
Itectf fcnprores rimatus &
in primis plinio non difcedens ;adeo omnia fa
a
cude & latine explicuinutnon temerealium noftrofeculo; auteruditius %
autefegantms:hocmunusabfoluentquodfieadiligentia^obrcruatioc*
tcrorum inrcrprxtum fuiflet jforfan ilJuftnum fcriptorua libri ; qui rura
barbarci tu j jncuita* tradufti funt clegantiffimi haberentur. Sed dum illos
ftud/i & diligentiae pigetfine uerboruj delectu pa^ latine nedica^ medofe;
tum hiitoria$; tum locosinphiJofophiagraues cxplicare uoluerunt, Atga
£Anoncoteotus uulgaribusuerbisetquaepaffirn ufurpaturcuquotidieitt
nianibusgraecaparirer&IatinacxcmpJaria;utaccipihaberet;nilnifiab«
doneis fcriptoribusfumptum dum peregrina in latinu^ uertitifererc uolix
ki prifcarum fcilicetd ielionum exploratcr folertiffimus: &fi quaeiam fu
gcrant earum iudex unicus Jn qua ne cos ccrte cffendit: qui ueteram fcrip
Ct)rumJeclionumadmodumfrequenteseademuJatinaediclaputant;quae
ipfilegerunt;ccuindiligenti«atc|ignauiacfuaepatrociniumhocficT:oqu^
rentes fi ubertatem noftraelinguae diflfim ulaucrinr^imoueroiVnorauennC
Sunritem qui Ittorariflimum lnterpraetemuelut arTeCtatcrem aut magis
auctorem nouarum uocum damnent;qucdftatos uentosinferucre aftatis
malucritanniuerfariosquam etefias appellare» Capparim inturim; fertiv
lam meblotum . cofecratriccm quam aliiirim .Carduum pineam quam ci
naramcollunela^pimiumnominant.Nonaffedtauithaecuocabulaobfet
uantiffimushtinitatisinterpres.Sedadplurimam&diligcntcmledtionc?
noftrosinuitauitjfimulqueuccibusquaeceuuetuftxcbfoletae&iamfafti
ditx lacebantnouitatem nitorem &grariadedit,£rgocuminrecenriffima
cditionemultadeprauatajutfeicfieriTcletjlibraWcrum infitia: cVincuria
lcgcrenturjcollatimncftrisexemplaribus cumgrsecocodiccquemunicuj
c^mendofumgazaconqucritur.VerelcftionicVdignitatiinterpraetisopcj
aliquam tulimus. Sednelaboriofum tibifftgencrofedominicequotiens
aliquid defidcrauerim idquasrere&inuenireuelutrerum cVhjftcriarumca
pita pro numero & ordine librorum fubiecimus Ne forte tibi & caetcris
, ;

odiof um quandoque; foret fpatiofa uolumina quar partim hiftorico mcre

partim exdiffertatione philofophicaconfcriptafunt perlegcre, VaJe
 : : :

prtmode hiftoria plantarum \v Folium & frudus tifia%

bro haeccontinentur Flofum genera & dirTercnti*'
Percjfpteshiftcriaplata^heri pot Qualisflorefcensuitis clearofama
Quid radix . Caulis * caudcx ra> limcdice & punicae fios.
mus:furculus; Quo diftat in fruct ficado arbores
QuimatrixjcjdflucTruscjdhumot Reperitdifterentiasplantarum
Quidlignum,quidcaro; quidccp €~Librofecundc haxcontinent*
tex quid matrix ex quibus ccrtcx De rfto gnatiois /ationif q? i arboi ib t
:

Quidarbor i qdfrutexcjdherbadc Quofuffruticesheibanterumqiar/

m3lua;beta;aerinanuceauelana bores nafcantur : dc rcbore
Diuifio arboruj : urbanae aliae filuc/ Quam obrem degenerent inrerim
ftresjaliacfrucltferaefterilesfiori/ fata:5^qu32nondegeneretfed me
fef flor caretes : de agro elephatio
i liorefcat quoqj & hoc s ai boribus;
Formay.dirtise : qdaliae terreftres Oftentain arbonbus
alise aqtiles : aliae i palud b alise i la Quae herbe degcneret meliorefca tcg
cubus: aliann fluiis:aliaein mari; Sifymbriuin mentatriticui loliu ?

Differentra plantarum a figura a ca Legumina ccclibilia & incc ctibiiia

udicecVcortiee&etiam ligno cVquopactocreflefcant: ,

DjrTerentiimedula^z;difcnmenra/ Mutatio in animalibus

dicu;differetiaradicu in (umma: Defatu & fcrobibus : radix pyrra
Radixgladioli&aruradixfcylaruj pofitis at borum fatto ficus
caeparum &
bulborum Satusexcultura pahnarum genara
Deaocoprodicio Vugotlaferp/cso palmarum : fpata
& maguderi;platanuslnly tto, Satiocastera^arboi^cukus&opera
Qu^litasradicisiridis &ficus inde FimuscVgnrafimo^
Depuluere
lupiniuis» Amygdalaexamaradulcis
Quas arbores encdes quae nodofa: Quae f«uctus amittant antc quam
cjlitasnodc^cecirodi crade ; gugri percoquantur
'Qua* longe & ramofaearbores, Captificatio conditio rlatuum
Quas fepuireat cVgbfoliadecidat Culicesficarii remediuj ad culices
platausi creta: cV quercusfybari» tf" Ltbrotertiohseccontinenturs
Qualia folia dediff erentia & figura De%eneratione f ilueftrium 4rbo^
folioram alexandnna laurus Ds i alice quas frugipdix dicitur pla^
Ex qbas conftent folia & pediculi tanus in tripode
Qmlitas &difttncTio fruc*t.uum:de Seminainaereunde
filiqua hoc e ft f icuegyptia Ouod animuj iundatio feme affert
Scmina arborum & qusefemina co/ D ff erentix intcr urbanas arbores
gefta ex quae dif creta: & f ilueftres
Dfia (ucco^ Diftantia in odore Fru&ificatio arboruj : quid cultus
Humoris arbofum geriera faciatcedrusinfyria
Dc odorab^ 8ojj & foliojt & radids quse arbores co nif i motib nafcanf
%0
•Qaae perpetuo uirenudifferntia Arbo* eiacnymus
Quae de locis ,pueniut palma cetariu
Detilueftrium arborum floribusdelTlJbroquartocontinentuthseciniiJt
iloribus uaria; fQuibuslocisqua:c|arboresgaudeae
germinatio f lorum prouentus : & )Dc moro a:gyptia
tructuum degalla; Dc ficu cypnea def iliqua ceraunia ?

Grminationesinarcluro Arbor profea;gIans arbor;

Quid amentum & iulus auelanae De cudtio;phora Defpina «gyptia
;

Quiauctusfaciles & dificiks De prunosegyptia;

Deradicibusfiiueftrium Dearbo^ craliitudie circa mephim
Quibus caudice praecif ocontingat : Decaelti :cV paliuro;
Crateresexabieiisagnatione Palmae arTricseficientis:
Demultiplicitatefructuumeiufdej Hederainafia;mon merus:
atbotis: Hedera apud indos
Vlmus duplex galla: De malo medica;deficuindica
Fungieroboreuiicuhumormeleus Dearboribusindie
fVhs&fceiainarborifo fagus Dehebenoterebynthosindica:
genera roborisdifferentiaein glandi Delanigeris arboribusindiae
buscerusdegallis; Defeminibusherbifqueindiae
Pannus inglandiferis: Deoricaindica;lens indica
Aiia diftinclio glandif era^e scarbo Spinainregionearria;herculacca
Gaa pino^ ; picea;deabiete dcta xo Ccdrofiesprouinciae fpina:
dc oftra; & tiiia fios &fru&us eius Quid feptentrio ferat
Aceris genera duo fraxini genera : Quid quoque loco proueniat:
Cornus maf cula & fcemina Quid in crcta rhodo £V lycm
;

Decedromefpilo:cVicrbis Qi>idinponto;quidi^r6dde
Deccrafoflamaiouissdefambuco: Quidemolus;olympus& ida
DifalicescVgflibuseiusdeulmode Qufdmulti alimontes feranc
populo;alnobetula:co!ytea Locanaualismateriaeintotoorbe
Denuce auelana detrebyrto ; de bu Piatanus apud diomciis paludemi
xo :cratego; Seuitplatanum dionyCius
Deillice&granoquidhiphear: Cegeneribusalgarum porru; inal
Defmylace;quidphclodris;6Vaql5 ga alga pelagica brycn:
dearbutu potulacapruo&fubber Quercus&abies marinae
Coluteacoliceacirca idam Vitis &f*cusmarinaepalma matina
Laurus alexadrina ficus & uitis Erutices maris rubri t Spina fitier/ss

V tis phalacras :ramnigenera: Caniculaein marirubrofrequenres:

Deaequo :&paliuro; Plataemariae^arbufculaemirenaas
Rubigenera canirubus* Arbocesinfulisquasaeftus operit*
Fluidaru3genera;mcdicamentum Dearboribusin mari circaperfidcj
Dehederacoribiafmiiax.i. hedera Ari>orcsintylo infula:
 : : :

Arborcslafiigeras&alfeieadeifula DifYcrenti^inrerabiete atq? flhum

D^hiscJ ianibuspalidibusftagni|> Quae dicantur quadripartnae qusc
;

queproueniunt bipartitse : quadimphces:

Depapyrofari & mnafio: Breuia quid.
Fabainpaludteus&ftagnisegypti Quarfabriliufumareria quibus ie
Dclotojcorfiucjd DemaJinachalc terris preftantiilima iit.
Detribulo:cVeiusnasequid capilla
Quidfint orbesiligno
mentaplantae lacus orciomeni:Stimulus iniapidehoc efl ccrttum
Oleagnus:fidabutomUifleutipha Deoleaftroinquoinuente it ocrese
Dearundinibus:# earumcsefura: DequaJitanbusarborurru
prseparatio: &confe&io: Quae fp ffiflima matcria :
Deiunco;genaratria: Quardurifltmcaurmoliflime.
Ds if ulis fluitautib i lacu orchoenio Qu* calidiflic Quse f rigidiflimc*
De uita planta^ breui longaue: quac lentac aut tigidx
Oleaatenis : palmadehaca De thyio quod apud anv
nafcitur
Oleaftrum oJympie fagus troiae pla monis phanum quse 62 tykdkffe
tanus dclphica f x quibus fimulacra deorum
Queftiopulcherrima. Anarbor ea' Qus ponderofa fimul & dura &
de maneat ; cuiuscaudex paulatij qusedifccrdent.nuxeubojea
prasciditut : mutaturcjuniuerfus. Natuw perpeetuinarboribus cV 8
Vita olese de uita uitium i & quo pa^ carie 5tnnca aut f cntiunt aurnon
.
ftocolendar: fenrmnquidtrredoquidrinea:
Demcrbisarbcrurm Vemescj nafcantur inmatcriae^
Quid f idefatio:quid uerminatio cla Dematerisem tyto arabise infula
uus.fungus:olla;fcabies:cochlese DemateriiscodieMmuetrrandifque
quidradicatio:cradacigceraftae:hir Quse materiesin operefacilescV .

culatioinuicc.Roratio. quse dificiles

Arachmonmorbolesetabesjuredo Quseftio cerdonica cVpulchradecir
quse morbis prsecipere ifeftantur . cis in oi lignofua inefle medulla
Quaeabcres qbdetratlispartibus Qudligno^aliafTfiliaaliadoIatiiia
autaegrefcunt aut intermoritur: aliarotunda& quse medullseuis.
quidfic decacuminatio Quarmateriseadquidutiles.
De falice §£ platanocj r cfurrexerunt Quse f acile diftculterue fccmtut i
dc populo quse refiarrexerit Qtjse torno cV fculpturis couenmnt
Oleum plantis in feftum Quxhumidiffimxtnarerise
Cityf us ifcftus & hedera atc} aurio: De materiis naualibus x

Braflica contra ebrietatcm Qux te&iscommoda materia ?

* Quifo 5i . hift , pla. hsec continef Qusepticulati? materies corn odse
roecedendamateria:quaemateriaro Adgdtiliaadgdacer: &carpinus:
) tunda : & qusequadrata? ad quid taxus: olex fifyma ulmus
Quando robur essdatur: fcuxus potul*a : rtrcbyjnhus uf us
 celaftri : & f aiicis: Viola nigta quo diftat ab alba
Quxquibinftrumetiscofiueniuftt Dclilio. Denarcyfo
CeJripraeftantiflimcin fyria Decroco» Deenantha
Vndccijremisdemctritegis quaeflore&femfcrat Deabretio
Ampliflimearboresincorfica: Defampiuco: deiiiymbrio?
'Komanopemctiofit :deagrolatino quifioresuerni quifioresadtiuii
de moct circeo ubi copia la uri rmrtiqi qui fI orcs autumnales Vi ta uiolas
QuaemateriesufuilignariocVcarbo albe Vitaroic Mcoaegyj: tia
mbuscommoda conficiendis: ^Infeptimolibrohuoian.hceei.iabet
Quaefumoiemateriae I Deherbaceis;& olenbus :
Dc atragena arbore (ic uocata ad igna Tres orteiiu {emtes & od qj tpre i a t
•
riapcrcommoda: quat uelociter : & oleriDiis e micent
Curiiratuaedeorujeccdrofudcnt & & cur hoc fiat:
quaemateriesrudis ; autclaborata quaeolcra equibus nafcantur hoc e
germinent &fcmineauuIfioneraroradiceiqi
quaecaule' reciforegerminent;
rlnfexto lib.planta^ hiftcriae hsec ftf
Dz [ urTruticib & herbis atq? f rugiDD quae radices olerum perdurent quae
t> naherbay.diuiiiofiuefurTruticu regermmznncVquaenon;
Dcaculeatis herbis quibusolenbus lignofae ; cVquibus
Dc hisquibus aculcus deeft > carnoferadiccs qbus breuis radices
Hedera mas & foemina: Dediuerfisfeiuj figuris pv co^ df is
Decaiiicuiusduogencra qiiarferatiorafcmina &quomo exa
De origano & thymo: ctu & pofitioe lcminu ipliora qda
Dc fphacelio & ialuia cV c|d'diflant: reddutq uasda formalcciacdpiuc
Demarubiu De j:ollicaria quodfapoi^drajquaedafeia capmt
Deferula&ferulagine: "Radiceshoc eft raphani geneta;
Demandragorcfruclus: Derapis &eotumcultura:
DeUf erpicio & ms.guderi cV quid d De braflicae genenbus & beta
fcrant interfe: Dcnepa f La&ucarumgeneratria;
Decorudafiueafparagodecorudagi Deappio & eiusdifferentiae:
quae folio conftet aculeato acanatia Decucumere & cucurbita
herbalanaria: foncus graecum Cepa^gna dc akaloa^na de gefyo
&caetera{imilia Deaccrna ealio&eiusgmbusatc|dirTeretiis
AhadifcriaherbaigcPgraecognaduo qua cura culturaqiolera gaudearit?
Defufoagreftiquiphonosabaliis; quae :aquaeomnibuspro{unt
Decarduiis Carduus pinea quam Tranflationeoierameliorefcere;
Vraeci cynaram uocant De befHolis quaeinaf cutur oleribus
quee ta&us numcupatur Quae firmiora femina cjimbedlicra
D: uunhocecappariribuhgnaduo Dearuenfibusfilueftribus:
De oaoniherbaaculeigcra Rumexfilueflris: brafica filuefttis

DHufTruticiburbais&coronamtis Rapaiilueftris&Iaftucafilueftns:
Deuioianigca Derofis dc eap:dris Apiifilueftnsgnacucuisfiluaticus
 : :: t

Dejruefibhifd barbufa Corchorus folia & deculmis ecruta

Germinatio quibus tempotibus m Defilica legumine &defloribus
olefibusaruenfibusfien fbleat: Quxfpicafiliquaaut iubamferant
DtfFerentixflorum in oleribus : Leguna f emp feratiora & ualidiora
DirFeretiaeherba^ publice icaulib Di ff erentia f rumetaticrum interf e
DifFeretiainpofituJococf folicrum De generibuscrdei
Infertilitate&fterilitatedirTerentia: Detriticigenerib:>& qvx trimcflria
DirTeretiaflo^inter herba & arboig Tpaaradi ubi frumtj autfeguia Birt.a
Dc cadicibus fllueftrium herbarum Cicerisgna& f iliq^difFeretia if igura
fiue olerum & earumdifTerentia : De fatione legummu & frumetcip
DirTerr herbas tpfib geriat} & f loris Dc ftercor aticne
Hiftoriae f ingulorum olerum Quas femina cuiefccmpetantagro
De oculo camo cauda utpia platagie Quldo imbres f rugibpfut nocetue
De nitubis porcelia & afeca maragie Quod folu <jd pollir ^ftare aut ferre
Qux carnofa auc capitata creantur: De lolio auena & cicctis ui :

Ex qmbusconftent radices Qfi ^ pr^ftet f aba panicuj milium

1

Dcaftula jegia & epimenidio : &fefamadetricnio &geminaii

de aris dr acueulo ac ef e & radice tefei Quod depaf cerc fegetes ne lux uiret
Difcrimhorba^p folia& caules Ccy utileeft & tonderc
le uiuax e radix Denarcif o & fctla Quid theflali aegyptii babilonii in
Bul-bi dulces Bulbi lanigeti: tondcntis f egetibus faciunt:
De fifyrindrio & adianrho: Quod ex radiabus & ccnculcatisf e>
Fidicula anthemon & lappa minibus poftero ano cxeat f i uges
De fblaricarduo hiruadinaria $ Tepiea celi &Ddit6e ani iuuar frucij
refemper uiuo* Quodcukura & ftercoutio iuuets
Quid mel frugu & ueficaria frumenta filicej uero ft' rcus neca
Ilno&iuolibrohiftoriaeplanta^haeC itemmedica Seminaperegnna
De f rurnto uiiuerf ilque frumtaciis in uernacula tranfeunt
ut eft triticu ordeu^ tj/pha f cmcn: Pro locis & terr? poribus annif crrina
chedropa hoceftJegumina melioridetriorauefifri:
Qu x maturae f eratur efrugibus Quod gnus apt u fit tranfire in aliud
Quxferere oportcat fe uis: Quaenafciinteraliafcmina folenrut
Terrium tempus ferendi f ecuridaca & eruang^ cj orobancha
Qu rtoqu£C|dieafatu erumpunt "f aliterdf &dehomodoro
Queadmojnafcaf i frugibs folia j
CoclibilelegumecVicociiblleundc,
U germina & item radices i Quod cicer & faba terrac molefk
Frumentago & ocdeago: Defeinequanuncfpeltajdicimus
Frumtu qtii geniculat & f pica eittit De broo filigine typhaauena & lolio
Lcgumiaum j)duclio ubi florcnt: De uitiis fr ugu & beftiolis nocetifo
Quadofrumetac^kguina maturat! quaefcugc(pluriiQ&c]mimujc1urec
DirTerre tas atcrra i frugu j)uentu $ celu a cclo U nis a rur diff eref
&
q ualia f rum cntocum & hgixmmm t i i i
 :

Scnii <$ anno^ ^bctur f icmcnttfh» Moly herbauDinaScatui: &itcm;

Qipda iuppini pjpetas #ite auense; de cicuta hirci fpina & paftinaau
Libro nono hiftcna: haeecotinentur pratenfi
Dchumore &faporcpiantarum Dc dittamocrctae infuleadpluta:
Ql guipa & iachryma cx platis* Dc (
utile praeftanriora caetcrif <jue in
maftice lachrimacardui &capiiic crcta nafcuntur
qi laferpicin de lachrima uitis caconito ubi nafcatur oprifnum ?
Dccstfura ad refina de rcfina ficicda & quomodo conficiancur ad orTid
c^eiusgcnenbrdepiccfaciendaj cndum &de uencmsquidfenfcrint
Dueadmo} pixfurat & carbonibs au&orcs quidam
Ds thure myrra baifamo & odoratis Cicuta quemadmodumgparefacij»
Dscinamomo&caflia Quod confuetudincVeacoa«U^
Debalfamo &ciusarbuftis* bellcnturj
Dc calamo & iunco odorato Mira punicis natura
Dc calbano & cornaco cardarnomo t D c ab f iath/o pontic»

atqucamomo De (pina quae ad quaioie&acogef cti

Qu tbus ad iungcnda uti mut De hibiico & telcphono
JDe indc illirica &
nargo thrati» Detefticuloherba &curficapellaflfe
Defuccis 8C fuccationc Deherbaquaecoitum iuuat:
Radicu & laclis f uccatio & iquatio De herbamamfica cV fceminifca
1

De f cdioc herba^ 5t ef offioe radicu Defolioherbemuiac&curdi&a*

Religio f eccadis & efodiedis pla tis Dc { iJicae f oemina & maf cula r
i

Medicine quarudam herbarum ad rem uenariam pollereherbam»

IVledicina &* midragora heleboro & quamindus attulerat;
panaces.Tuberis terraeradixadcjd Quaeadquaprolem mulieribus Jat
Cucumeris filueftriradix giatur & quae contra; & Cjuai» fa
Trifaginis folia&radix Drapfia §£ mam afTcrrat
circajdecileboronigro& eadidos Mira natura uuae & uini taf is
Deelleborina, Deueficaria &enothere
Pamccs dd ettawegna Depollio cVannrchiro
Veficaria^,: gna duo Ladrarf ?.yt gna De aureiia cj flore auro fimiles fiet
Rorismarinignaduo Vermlagiu DepipcrecVgrano gnidio:
gna duo Pauperis filueftris gna j geradiccpaucedani
Denyphea&fpythica demalotras «, papnia^a pratcnfi quam aju

Thracixradiccs quinqjfolium
Derubiaetfidicula IW yi^iafjjucftr^d quid
0uas qranos £uet c] radices deteriofs m ra^ancul i- Radix
ad acl qu*l
1

Quae loca medicametis fertilia f int; tapfiaeradix & fuccusr

De ehranalatinoagrocVaegypto
Quas locagrsecracufuherba^laudef THFOPHRASTIDECAVSIS
PiAJNIAjELVM U££RPRJ.
 : . . . .

fxfuofeminepTanfoSomHesf dfrc aetnuncdefforibux &froclbu^

Qu&usmultimodiconueniuntgc Curfiuchis pficianftardiusggcdl
nitura:;autcontra pauciorcs . mioa & folia Cur cuitafauis g
Palmaquibusmodisnafcipofiit. uenutqinculta: Cur filueflrcs
Gur qux auulf ionc f urculo radicc f rudbum non marurant cum iiaf
pcoucnimligno&ramopracgran' Quahdiores urbanis t
di non poflint &curcontra. Dematuritatcfrucluuj^ ufu ecji
Dcgenerationibusherbarum pri* . Curnon ut quscque uahdiffmi 1$
moquedceaquasradicibusfit . ita&femina prsefcraarur.
Dcgeneratioeherba^jpauuKioni Dc iucco triplici
Gcneratioelachrima. Vtrum candiora /fnt filucftri»
Dc gcncrationc hcrba^ f pontanca « quam urbana tt

De fruclu cuprcffi Ratio natui xdt f iluefltibus colligS

Deinfjcu inocultuquc ftirpfum « debcatante uibanis
Tempora inocultationum Solutio qucftfonis qucmadmcdu|
Quxcptaieptauehearit^foculanotb coniideranda fit,

q localatisnoceat & qbreddaftuta In urbanis & f iluePaibnaturarratiG

rro natura iocorum uariari inf itus Redit ad £pof iru de maturitate co^
& io oculatns co&ionequc fruchium uaria t

MeUusurbanasfilueftribusqcofra Curmotuscitopercoquat cvi Ut&

In omi femie alimtu cotincrialiquod germinat Cur uitis & ficus {$
1

Decura naturannferninrbusconuc' rotinaef intj CuraJiquacarbcrc»

•ftiendfscornunfendifciuariognei praecoqu^nnteVcurfcrctinaej
"Blechrus ^planta* Arbor argyptfa quse ceneffrno anntf
Qu* fecflegermfnent augenturq* . fruclff icat Quare arbofs tr.$
Cur fceiemagis qmafculiaugckut hus proueniantfolonon pingui
Quae fatafcminedcteriora mcliora uodfolum frumcnroaptum f/t*
qionamur Thafiaeamigdahcs Ineode$giieTai!C] maruras a ]
jc] (tro
Oc temponbus gcrmfnandi* parerc DiffcreVaittrpulpafrii
Jdoarborcs pperuaefrodfsgericnt, tlus&ffm \c\ ufu ipulpa idurado
Quaobrealiqfepgcrmfnctfiarea^t Deofeicopiaboitateq?* Qusegct
Vitis in fana jfrucliffcrnn mie anotlo fruci ificer et q" ncudlc*
Solutfo qftioisqre fep aliqgiirent. Palma tnf pfca perejad f :'militudin£
m gerinet (iTf upna &
fferna plata^ frumtietcur* Curarborcsalrtf
Vipzarbofs hyee fit rSgnates uefpiat alternis fruftiffcet* Cur male
De rarione uarietatecp fn f atfsfn quar fructiffcent q hn germinauerint:
euor anni tempcribus Q UI'^ $ us Q& pofleri : ifruftu gignai
©earftataecur ficca U ftruens cum Quod acrfoJ et;p|3etas arbo^ dif c>
fitrapiat Deaufunocurficcus fcrentias conftituant infruduum
frigiaufqi cu {It nafua tn parfat. greneratfoeumquc ratfone t

Defocbifctoji HacHsascfgfiatig Dcali4^|«g^gr-

 ; ,

An calidiora f int quxcGq f ecudi cra Democriti opinio de arboru setate

Ancotrariaicotrariismaneant Cotrademocricu dearborujuita
No uideriargumentucalcns qucd Curieiaqmioraeo ferocioraiueiat*
aliquamatureproueniatautfrcn Fabaibecilliflimaleguminum efie
de perpetua uirea nt * purgatioes arborum et tonluras
Non efle indiciu caliditatis igiiarra t conf erreadf erocitateim
Quaspotiflimum argumenta calo/ Curmutatiocotingatinfruclibus;
ris intelligantun Cultura lmitari U13 najcj planta^
Theophraffodecais.plaJib.fccTusj Demutationearborumquaeradicu
Quemadmodum filueftriamehus occafione uitio ue contingat
germinent atque frucbficent Prima ca mutatiois ideterms neghV
Aquasdefiderari a plantis gentiaitemdealiis
Qui imbres ai boribus maximetem Quae diminuta meliorefcant
peftiui intempefu'uic|accidant quaobrejodoresfruftuu unutentf.
Qui ueri comcdiores i int et quado: quae plat£ ab ua f petie i aha comeet
Qualis arbor arboribus ccmpetat Folia in eadem arbore cur imutent\
De periica argyptia! De fifymbrio in mentam
D^ dfis foli ic qctf olu cutcp comodet* Boitas agni ref pecfu duplfcicotinet*
Soliipiguepteplurimaplatisnocer Dehiscjitra no pullulatf^ iarbcrifcw
Quodfolumoptimum Vifcujftellis.hyphear. qddirYerat
Quaeaquxtereftribusprcbenturin Spina babiionia Otditasher
probenturueadplatarum ufum» bula ethedera in ccrnibus c*rui,
Quae (alfugineproficeant? Solutioqftiois cjobre uifcu & fjfijg,
De utilitateaq^ frigidaru inplantis Ita no nifH arbor aliena nafcantur
Dulcesaquas nondulcibus pferri: Deconchacancroetcoecticeaue
Cur aliq dulcis potaf 1 idoean ,pf iciat Plantas plan tis praefidio effe
Arboresluis qua (qs locis gaudere: DehisqusefcanduntaliasarborfS
D aabus & caufis fruclu matureicef Cur fojia circuuagaraeftiuo lolflitio
D'*incremero& pceritate arborum Curfloresin aliquibusper uites co
Qu-« frudb f uos amitat an mafitate primant fe et aperiant
De ratione carSficandi & culicibus Cur cjdafe mergat e mergatcf uicib
Arbores£otinefrucT:uffuosnor:dur VimmagnaipUtisafidenbusnafri
Vtrum caprificatio ir ucfira iit 1.1 iu Theophra.de caufif pla.li. tertius
cusfecomprimatanutrefererur Defatiuisurbanifque
Ficus cflequx non egeatcarSficatioe Multa efle quse coli non patiantur*
Curmfilueflribuseiufde^gniisalifie Quaeopeagricultuffintiuniuerfuj
fteriles alisefrudtificeshabeanturt Quado(eminacomittidebeatterre
De uiris & ficus amplitudine: Satio uerna praefertur autumnali
De uite logitudie breuit atecj & roe Scct m na3 planta^ fationu t§a ee cu
fru&uu* Mosthafliorum ftodieda. Defcobribusfaciedis
guseptes inarbotib |5mu intcrcant* p auft^ mcli j f eri De habitupli"
ta$ cj 9 anf Dc isf u fttrccnf i pfitoe
scrobcsfoli uarietate duicrfas ee opo Cur agcr frigfcb caliduf q rumtaif
So\ini<jd<]d<¥ feratnofcedaj (rtere Inaecjiitatecaiinoeile cotenendarn
Dc intcrualis plantarum: Libroquarto*decaufis pla ha:c ii ,

PiatadutSmafudatgerianotageda quaeitioesfiue^pbiemata deplatis:

De educationc U purgatioepiata^ Cur (einib uires pcrtieenon fim:
Deuitaamputanda : seiniadiuctaeeuidup iiceagedijfidi
iquotpfearboresrecidat purgaYue : Curfeiuyarboruaiiaplus aiiaminj
Deablaqueatioe&radicureiettione duret Curfemmufrumrationii
D^fugatoe&tepcribusftcrcorandi: aliamiusaiiaplusduretite egu^riu
Nonoeftercusoibus piatis couenire Deolerudfiisiieruandafpeuefua
Defoflione &eiusutilitate: quacoleribusfructiiqueduratio •

Deplantarum focietatc : &amfticia Curarbores imperftCtasgenerent:

itcm inimiticia Cur inaliquo genere mf oecundde f

Deuitiuj culturarationcquc&quae pcr fint perfeclicncs:

sola uitibus conueniant An plantaz aliquae ut triticum inloli
qualcspIantaeuitiumCerantur: umdefpefpeciem traniitu faciat
Temporafcrendasuitis: Triticu^inloiiu^ mutanpofle nec
D: fcrobibus uitium cVpariraticnc: hcrba \% radice fcib^ mutat sprius
Deffecadis uitiu platis & trSe huius Curualidiora tatu mutet if irmiora
Defalcacioneumurrn ,
opis R e aeftlatinefemenappeilata:

Dereliquacultura uitium quxiioliumutefquarnomutentur

Dc palmitum mcnfura: Cur lutum abeat rololium :
Dcuitisputandxtcmporibus : Cura iquibusnoceant cutus
Dcuitibusdccucuminandis: CuralfqleminanofimuifjptiaTati
quandogerminent uites& qu^uf^ gcnerettimu^roesdubitadiexecjt
Depuluereuitibusexcitando: Soluitcjihonecuraliqfdanoeodej
tcuragricoleutatad uitesfale&cfpal £nonecfiTf$pticulati; ^rupantt
Silueftnacultumitefcef & de ma Derocfatus&difterentiisfrugurri
pala itep De cul tu»a amygdala^ Cur lcguii ab ima pte radice germcji
Decultucoroano^furTruti.uoie^ fundantfrumentaeduabus
De cuku (cgetu m & pri mo que^ ad Cur legumina celeritcr cruntur &
modum agitare (olum oporteat minusterracjfrumetaccT fumet:
D:rattoncfementis faciendar. Curciccr folu emacietqc? uisceleri/
quofdaagtoscomunecuranegligef ternafcat. Quaefrugesera
Aratio boa caput eft iagro colendo: ^icibus anno (equeti repuliulent:
Dccura noualiu paftinu itahcum: Curleguiadiutiucjfrurhtarefiorcat
qux fcmiacuifoloconueniant:& c[ Fioscurnofimulomib^ptibDCxeat
umbrcs defiderent magis Cur cogna nopficiatur oia ecde r3e t

quod {oiulcgumiiiibus conucniat: Cur legiiia minusaptadntcibis ho

Dc uitisf egetu crugie erucis & uerib minum quim frumeita
DeCatustcmporibusinfrumcnris: Cucanimaiiacsetera ordeoqua rritt

Solfticiis noiif erendu^ niii cjuaeda} : co meliusalatur contra cj homines

*
 : :

quae f acilia dirTicihaue in cibos ani> De aliis mutationifa? cur cueaiam

malium fint Curfru&usalic]nfinefoIiis uiiatut
Decais dna^qbeugna diflingunt
Curlignainterimfeperataab fuaar
Inoiplatac^agritctfomcuaritatjicj borcgerminent:
Cur f eia mo co&ibilia mo i ccchbila Cur ftatuxligneae interdu dcfudent
eueniat qu^reddafccdtibiiiac^uaE Curplanta: inplantis nafcantur
inco&ibiiia efficiantur Cur arbor ^ftrata interdu ref urgat
Cur in eodem caulc m eademcj f ilicj Quaobrem uuae f inc uinatijs pare/
fabiealiajccchles alixkc&iksf-inc Cur eodeminptlmitcuua nigra &
De fabiscircaphilippos: alba fpecTetur:
Oia legumiaccftibilia & iccctibilia Curipunica ficu& aliisuariifru£b
fiennon tantum fabam aclentem Curfruclus mitefcant terra obruti
ut quidam falfo exiflimauerunt: Apiumquacuracolatur:
Vnde fit uta!iamelicra:alia datv CarapiocancriJioiungatur;
riora eueniant Cut i ruclus i ferula 1 ruboaugernf
Curfrumetudemeflucodat imctas Curfrudtusuiridesconferuatur
Cur erugo triticum magisordeum Decucumeribuspraecoquibus
uc inf eftetquam caeteras f ruges: Quainobrem . 6V que admoj fpe$
Cur f aba erugincm fentiat interlegu (uam apium mutet
minamaxime Quibus rariombtadicesaugcri&
Deuermiculatione frugum : germinacontingat
Defarurationecp frmcTuu aeftiucru^ Curfdieautlerifcoifta melusueiac
cur fertiliHia fi"rc]frucT:u exiguu piuc Car in f ico mitam lerant
Qrseoptime /eruentur Curcrnisiniciatur:
JExqb ccrruptis no ^pueniat befiiclse Cur ftercore /cmina inuoluant tti*
Curgulioin fabalcnte: cVlenticula amde aljishuiufmodi
Comodo triticuj putrefcat & ordetl quaepdettactione aliquacomutetur
cVfaba quarefifimbriuminmentamtran
auxrscn marcefcanr* feat &ocymu«itnferpi!um
Curfrumetum contufumoetufej, anialtlfpcstrafeatcjuidefmutari
feruenti perf uf um
aqua pullulet: De morbis ccrruptionccjplantaruj
Qtiinto Iibrodc ca uf is plantarum M orborum duplex initiura
hsec continentur De f iderationc plantarum;
De opcrofitate in plantis Deuermiculationeplantarum
Quae f int q rSter naj parari arte cjm Quamcbrem fiat ffacehs muc
Ficc^gnamulta&curaliquafpccct Deahismctbis ut fqualor
Cur uites aliq guctus frps accclerec De morbo ficus quiglabratiocOcif
Cur ptesinfcliraeinrerdu germtct: De articulationcuirismorba
Vndc crtu? caufauehabeat fru&u Scabiesimpetigo:roratio
iim uariatio ineadem planca: C ur fico fcabies accidat :

C «r uarieta s inradice plan ta-rum t Vn uitcs articulct Vn roratio ttJti»

Vndeoculorumtetufio
de morbis fructuii & & crabo &aiii{
Deuicisroe cadiuetci^ & imbrium
Dw* uermibus f ructuu & ole ccrafte
Hacrenus de morbis : nunc dc cor>
ruptione plantarum
De corruptione pirorum ^
De caufis corruptionis f ecudu nam
Hiemc plufs cas corruptioiscotrahi
Quirlatus urant & cur
Curfngus urat:
Quae loca urantur frigcre:
C ur minus f irma minus laborcnt Non per f equi odores bruta
frigore aliquando : .,
De ucntis uernaculis:
DecorruptionecVgelu:
Cur arborum quae congelaucrint
germinatio uelox fit.
Cur nixnon gelet : pruina gelet:
Vtrumgelatio aeris craflitudine ac
cidat an tenuitatc:
Raticnesquibusaercraflior gelet":
Depnitiearboigper aeftus nimios:
etuioletisarTeClioiib&faClisabhcis
Deftercoris malefico
Dspnitie cjuiciaplata^aJicj^ afTcrt"
Qvjsherbaequasherbasiterimnct:
Oleo: pyreipingui: necari herbas: De materiafapo^ & caufa agcnte
Dscorrupticne per uulgus:
Quag plaga toleret aut non tolerent modet
Qua: dif iccla fciflacj coeanc
De corticis detraclione in orbem: 6
De medullae detractione
D:cacuminanonc:multtIationec|:
De^multilationepjantarum
De animalium depaftionc:
Decorruptionefeminum:
Locu refcrrc ad uitaf eminu tueda :
LibrofextotheophraftidccafispU
tarum hsec continentur
C^idiitfapor & quid odctt
Degcneribus faporum
Vtrum f apcres diffiniantur afTcclirf
onibusfenfuu an figuris
Platonis determinatiocirca faporej
D *ocritus f apores figuris diicrma t
Cotrademocritifetetiajdeiaporih)
Sapore$odoremc|;niiidemutione
Odorem faporcmque ; naturalium
per f ecjuendos primum
Siporum fcptem haberi gratia
Vtruminterfaporesaiiiproprjnci/
palibusaliippriuationibhe^tit*
Hominumodoratusdeterrimus
Animaliacattera odorej fentire f ed
*non diferncrc
Dulcemfaporcmmaximecoucnire
;
natunc & alimento
Vndefaporesplantisfui adueniant
Sapores coquendo tranfire in aJios
Viof a pluribus f aporibus cx coqui
Omnes fru&us faporem platasiuae
dcmonftrantfedampJiuscrucii;
Sapcresinaliquibus multi; malis
plurimis m
(ipidos per durare :
Quem admodumfapcrcsdulcii &
amarus^ncipiacaeterc^ueiligct.
<
ualiter calor ad fat-cres acccm>
f efe«
Qui f apcres maxie p fpicui euadu
Quare uinu in uetuftate ama^ fiat
Cur uinum apef cat
Qualiter fapores corrumpantur
Omncsfruclus calcie ccncoqui
Olea poft ardlu J2 no cref ere ad clefi
Copiaeoleiargumtunoeflecarnfm
Cur uitisloco f rigido fapcre non d
* rct olea carct*
Cur fapcri odot uaric comitatur ,
Noooronmm odoruwi *ocabula«
 , ; f :

Geneta dulcis faporis haberi mutea Debilia celeritcr euas efeere t

Dulcc tSncipiu f aporis ama^ odoris Quae nirniuj ex f iccata cTterius oleat
Curinplantisomncsfaporespra> Curfloseo^jquaetotocorpcre odo
ter (aif um f pe&entur rata f unt non f piret
Quare falfugo ahquibus piantis Curfrudusagreftesfuauiusoleant
accidat aliquatenus • fuisurbanis. %

Quareamaritudoaliquibus partx> De ci odorisin uino uinujmoralc;

busplantarumaccidat • Si anfuccoeflgratiafaporis &odor

Qui (apcres huidi f icciue intclligaf defucco prouenit qualis utercj f it*
Vinumexordeo.&tritico . Curaliquifloresdiftantcsodoratio
Cur fapores odorefque non rotis re fint quam proximi ?
planus f ed ptibus imen'3 tribuanf; Odores matutinis reporibus uehem
Cur partes in planta cnfpiorcs alias tius fragrant hef peris herba ;

aliishabeantur, Quasstas^lantisadodorcm redo<-

Cur aliquandoradiccsdukcsfufltj lendum aptiflima x
caeieranoniint Quibus rebus cdcreshebetentun
Cutaliquaredoletficcanorecetia • Cut arcucadeftiodorcs cxcitcnturj
Qyib ptib dc cj:>brefapores fSciput Cur incenf a rcdoleant t
De uanisnommibusfuccorum Curanimal nuiiuj odoratu f ere k;
Cur alta caulibus fuccum alia radi Cur alicj t etida hoiodorata fit brutis
cibus fundant Sapores odoresej agricsehalimoniae
CurineademplantadiuerfiodoreS ratione confiflere
faporefquchabenture Curnoeodoram* lociscalidisf ueiac
Cur alicjcu uiret madant non ficca De myrtis xoyptiis cur odoratifljei
Curradicesaliquibussefculent* bifitcucsetereodorataenogignatur
foliainguflabiliaautccntra* CurCiSterainargyptoprastermyrtuj
Non omnibus omnia f apere . odorata non iint;
Cur f icaalia guftu l uauia fit n uidia Rario odo^ quos loca friglda redunt
De uenenof i\ platis f iue medicatis hirisillirica ;

Curptesecij! medicatsefint tantuj Cutcaepx&alliaodoremfuauiorem

A^iuag^adaliamedicamtautileee faciant prope f ata

Decauiaodcrum;curin eadem pb Qyaeftiocurac]non accipiat' odorem

antaptesaliaeodoratsealiaiodore Ifccuruinum cV oleum accipiant
Cur flores i arboribus odoratiores Vnguetariicur odoresioleo reponat
f unt qui minores; Quaeficca odore potiflimu fufcipiuc
Cur inflore odcr f it aut noo fit Quaeftio uenatoria?
Cur dulcia mirus cleant ; Cur odoratjora fintaliaexurbanis
Cur odor ubi acrimcma t alia ex f ilueftribus;

Quibus iocis odorata nafcamut Cur ueftigia leporum autumno pra

Odoruj alios ualidos alios ifir mos dpue redokant t
cflctfcquiioiwas'4iucat-t. FiniiTabote»
THEOPHRASTI DECAVSIS PLANTA^LIBER.L
Lantarum eomplures effe generationes; cV quot; &
quasfmt; inter hiftorias ; antea cxpofuimus , Scd
p quum non oms omnibus coueniant; aptc profe&o cx fuo fe
agctunfi nunc;quaecjbufcp tribuidcbcant; quafq? mle pla>
obcaufas;cxplanemus Ergogcneratio;qu2efcmi
t tas om^
ne adminiftretur;cois omnium plantarum femen produ nesixhre
centiumcft. OmscV.n.iltecrearifeminequeunt;quod
ltafieri cVfenfuexploratumcertehabemus; &rationc
;

fortaffisneeefiarium Naturaenim;quumnihilfruftra
,

agcrcfolica eft; tum uel maximein his;quaeprima; potiffimaqj

confiftuntifinisrationeminfpe&an Primum autem;&potifli
mum femcn eft. Igitur femen nifi generare queat; fruftra fit ne/
ceffe eft^Si quidem fempergenerationis caufa femen proueniat;
atcp ad id officium natum penitus fit; quod; ucl ex cxteris quoqi

omnibus;hauddubieinte!ligilicet,Scdquodinplcrifcp;agricD
lasfemine uti non confueuerint; quiafcilicetfponte celeriuspro
deunt;adolefcuntqu urqanonfacileinquibufda;tamarborib?
ejherbis;femen accipi poffit;idcirco nonnulli;feminecreari oia
poffe;negarunt;<gc[ id in ficis; utinterhiftorias diclum eft; latif
fime pateat. Sed fit certe illcp germinatio aliter; nifi quid ex iist
qua:fponteproueniuntalimenticonrluuio;autputredinc; uel
potius imutationenaturali;creatum cxtiterit» Confta.tigiturge
nerationcm; quse femine agatur;plantarum oium effe comunc,
Sin auttpleraqjno definuqusemo utroqi; uidelicct; cV femine; &
fpontc;ualeant procreari. Abfurdumidhaud quacj putari opor Quibus
tct;qnquidcm;cVanimalia quscdamuam excoitu uenereo;qua m f mo
t{
cxterra;cre£tur. Itaqjfit;utgenerationes;profingulorumprO' ^i oueni
prianaturafequatur,Qua^,n*ficcafimpliciaminufc^plantigera antgeni
cxtat,Hxcutitaloquannulluferendigenusadmittunt. Neqi ture;auc
cnimauulfionis;nec^rami,Auulfionisinquam;quoniamqua: otra p au
fimplicia excunt; carcnt eo; quod auellere poffis , Rami uero; & ciores*
furculi;quia fintficciffima femper enim quod germinatu^ eft;
aliqucm humorem habereingenitum;eundemcf feruarcpoffe;
opor tct. Quod quidcm a natura ficcis; negatu penitus eft . Harc
cnim ubi dcmpta cx arbore fint; cjprimum difrlantur ; euaporan
tur<f;fimul oem ealorem fibi innatu amittunt. Hsec ob ciufmoi
cauf as ncqucut gcrminare. Cartcra nimi^ queunt; ut pcte; quae
sncdiaquadam tempericcaleris;humorifc|;conftcnt. Valeatqi
 :

humorcmeaIoremc|fibiinfitum: diuciuscoftieruare. Quapro

pter non modo auulfione ;uei^etiamfummisramulis; pleraque
pulularefacilequeunt:utficus;uitistcVinterftcriles t cVaquaru
pra:auidas;falix:fambucus;populus. Igituriuniuerfum acfor
mulafubfignandithuncinmodumteadeterminafTetabundefit»
Palma cj Caeterum inter ficca fimplicia ; ex nepotum exortia; palma fola ;
busmo' praeter feminis ortu : alia quoqi,pueniedi generapatitur. Virgas
dis nafci n tenerrimas babylonios uiuiradices efFicere ;adultai<£ traff crre
poffic accepimus. Quin &graeci£e;ficj|sramosfupernecleciiosferat;ra
dix demittitur ;
& germen non folu cerebro enafci : ueig etia f ub^
tus radicari largius;arIeruVItemfitruncusiuerfusdeponatur:
fitqs humectum; multis partib radices demitti ; &gcrmina
folu
dari; exploratum habemus Id tn ampliore magnitudinej caperc
.

nequit;Atpino;cVabieti;&cuiuisgiiiseiufde;nihiltalecontin
gerepofTe;notatu efh Neq*« n.cupffo;prer<j;fi ufijgenusaliqcf
fit;qcFabimisplantige^exurgat; utincretainfula.rircadeyitas
uocatos;effearTirmat.Ille*n.ficfieripoffe^
proles; dumo radice aliqua c6fibretur;humorec| habeat;germi
nare facile potefh Nam fi radtcem nullam obtineat:difficile; uH
potiusipoflibile eft, Sshocperfuppcfitionemfitdittum.Pal/
ma autuirgis utic^procrearip6t;frugalitate humi;habilitatec|
ad celeriusgerminadu.Tenerrime uero uirgaspetuntquia tales
huidiffimsefut» S$ excerebropotius ;<|imispartibus germe^/
dire r5 eft. Hincn. & uirgaj^ exortus; oio uelutprincipiu quod
dam uitale hicefl.Qua decaufatcerebro exepto;autmorboaIiq
laborate;moxpalma emoritur^Na &nepotu illa;pcreatio;non
nifi cerebricopiafieriaflb]et:dempto cV^n.cerebrc exarefcit ;ut
r5 e. Si qde et cupalma itegerrima ftat; &
radicib plene adhaeret
hocide eueniat;cerebro fublatotneceflefit.ortus aut undiqipro'
pterea feqtur ; quia humor calorqjnalis ubiqialiquadiu ualeat:
permanere;fcil5^eadecaufac|obdenfitatem meatuu; matenes
haec exficcarihaud facilep5t. Vnde fit ut exhalatudifficihsqucc|
ofiftat palma his de caufis multifaric ^puentu notat. Ex reliquis
autiquaefimplicicorpore ueniunt: nihildiuerfis^pueniremodis

Curcme afferi#qrnullu natura huiufcemodie t Quarautpluribusexeut

auuliloe m odis : dra ; in his qq? ipfis ; hre late uiden U Non n. qcf a u ulfi p*

furculo ne;& radice; &ram u!o prouenit;lignoet;prargrandic| ramo;ex

radiccy/ urgere pot;utuitis & ficus. neqiqcPotra hisipfis^ueniat ramu/
liset p6t;ceuolea # Caucroqobreficiambobfierignibusfo;et
ucniut \i

gnocVra una & eade reddipot . Vitis . n • U fici: & reliquoy gnis eiuide par
tes mecfe ficcae: Iigno&^ fut. No nullojj ctia afpcre. quae quide ***© pgra
difticik germiare admodu poffu t : Cotra facile ; quae fume teneras d*i no pof
humecta:e| funt* Ceu palmes 8c crada & falicis ucro carter oruc|
j fit & cur
jptes: nofecusfehnt. Atoleaecoticramiprsegradeshuoreno ua contca
cant fcilicet pmguedinis^fpiiTitatifqi caufa: & exficcatu ^pindcdif
ficiles funt;Extrema uero eiufdem ficca : extenuitate nccad cdu
radum ualidafupextat: Pari mo de piro:amygdala:malo:lauro
reliquifcf aficrerelicet Harum.n. extremapulularcobcandem
caj nequeut:pra:ter<j«fi quid raro:c6tracj naturae ritum :eueniat
qn & rami prasgradis germeu quibufda raro erupit; ut in amyg/
dala: in lauroautem nunq;neauulfione cjdem:nifidifFicilc. ca
eius qjficcitas e: at<| raritas Quod ei3 raro laxocpcorpore coftat
infirmiuseft;quauthumorem.caloremc|fuare diutius poffit*
Qux aut ligno oualefcere gerrmareqj pollet: ut olea myrtus ole :

aftenhasc etia fpiflitate fui corpis: uitale illud:genitalecj oferuat

prindpium ;no tfi fine adiumeto nalis huoris. haud ,n .fatis fpif
fitas illa facit;fi admoj ficca fit: dc adnepote ^crcatione inhabilis
Nam & tdilis to$i procreadi facultas;radice detorta; fcropulofa;
flexuofacjdatur:queadmom ctia lauri.Sut.n.robuftiora qdem
mori hac eadcm dc caufa cotumatia quatu eij rcliqueris gcrmiV
narc facillimcpot. Atueroillo^quadogainitutradice utpiri :

pruni;accaeteroru;ex radicis copia orit. Sed fortaffede oibus ad

huc modu i uniuerfu diccndn e„primo quod pfuma cefpitu hse
reant:nec|» radice altedefcendant; aut fiquaaltc dcmittat : ha*c
tn no nullas et radices fumo tenus agut . Tum cj> radix fadto aliV
menticonfluxufolis: fufTerucfcat ardore : excoclacjiueluti pra>
gnas partu educat:na & ramis:ac caeteris ptibus hac ratione ger
me crupit«Qiiae quu ita fint gcrminatio ftirpiu: no finc ratione
fieriiamlatiflimepatet^Radixeijquarperfuma adhaeret coflu-'

uium cxcipiens^^fucci:id9ipfufufTerucfacies:atc|conqques:ger
mencmittit: Plurimaigit^les iuxtacaudiceexurgit* hicenim
partes fublimiorcs radicis cohatret; 5t olea qde uX ftipite fuo ger/
mcn emittereaptae. pirus uero & punica & c] nofolu e;pximo
fj et eloginqprolificet; utpotciq prolixa radiccfubeat. quacucp
radix pfuma fjt^illic gcrme fuu .pfundut» Confluxus cnim atcj
exco&io ibide folis opcra factitatur Quaobre locus ;pl ificadi i n
certus,Radix.n.quanofuaptefummateIluris petat: cofluxuqj
alimeticapcflTat: coftat ncmini Qua: aute uiuaccs ac fteriles fut;
.

ceu popub ufalba cV nigra facile poffut. qcfgde nulli ex reliquis

pantcr datu i : cjqua i hcr bis quibufda : atcf fubmifto genere ita
an
 fiencertuen::adqua£iamuenircdebemus:fatis»n*dearboribus
Degene/ diximus «Ergogencrationes eof^ineifde^atc|fupcrioig; intucti
rationib par efbpofita omniu^ftcomuniffima
iila generatione ;qua:fani

herbaru nepdeattCa^tei^plureseo^qsreddereexortuslicebinquauero
pcf*de ea roefingulaprardi&is Duemat;ea£>rfusdiuideredecet: exepligra
quasradi radicisipfo.puentutdeqhaclpartedifferius» Sicut,n»qua:tam
cibus fit fpote.cjradicefata nueniunt;ut quarcapitata coftentradice*atqj
010 cjbus craffa carnofaqi radix e* Sed nl'ja & tenui & diluto corti'
ceintegretadmo3rap£eacraphaniopuseJd»n«gnsradicisfaci!e
exiccatnbecilleqiadpdurandu penitus e;fed tunicas habeatplu/
resoportet:c^fiflenticiaquand£;utbullus;utfcilladenic|carnis
fucciqi bonitate uacare minime debenceu aracu reccns & liriii &
caneragnis eiufde;hastnt tmmoradicesferntranffcrriqi poffeui
detur:acea^;ah\Tplustpfisdurant:ahceminuStftprofuaqu3e(5
na;necdefunt:qua:dufuisilocismanent;germepoflitcitare;ut
qannotrncaulegerunttTrailatseatficcitatiStCanequeat^roe^tn»
eadem in iis qj arbitrari cj i cartcris ouenitt Non nullo^ griatio &
DegenC' au ulfione:extremifc]i ramisfieripot.Braffica.ntauulfioe&ruta
ratione^ exorit^AddeexcoronariisabrotonUtfiiymbriufpillutHsetntra
hcrbaru dices egermibusfuisqprimudimittut;nofecusachederatIllatn
per auul oiujmaximeuiuaxei fmearbores fcadensamplexufuopflrigat?
iionem. feuiterra abditaima fubeattProximuinter olera ocimum e hoc
efttntferi ^parte fupnaoptimepot;c|C|lignofuadmo3fit:fedc|
difBcilius exiccari poffit; ea g ucnit qobre tpus longu pdurat: &
,

tonfu & diminuturegerminat t Abrotonii ite lignoiu e\ Ve^: fpif

fitate; acoreqj fuo feruari aliqtulu tphs pot mo hederse » Na haeq
defixaqcpnimiruerupere ualettHasigiturgnaticnespluriucoes
notaffepareft*Ill«ueroquupautioresfut;tum raro eueniut:ui'
dclicct lihit atcj rofk» Ad harcharundoperfiffa ftirpe enafci;ger/
minaricp pot» ^pxima Us olea: & fiqd aliud ligno fuo ualeat germi
naretQuaproptereadecareddit» qcFeaqq*fuuhumore calorecji

fcecudumferuare uticppoffiint;nec^cul argurhto prascidi folent*

Quippecumdeminori;aperto(j;celeriusfaciliufc^germinadiex
paffibjle hibeatur initium; magnum contra atq; compffum no atque paffi :

bile efl; necp ad germinadum^penfum Qt qua de ca diuidere allia

in nucleos iblet. & caeparum fibras tegumtaqi dctrahunt deniqj
om ne no uiuum : a uitalib femouedum cenfent : ut cr arbonb par
tes: quseobarefcunt; abfcinderaffblet.Hincolexacmyrticorticc
detrahedunequacj exiflimat :obfepittn. oferuatcjarboris ufta .
Atcaspa^alleoruc^tunicasexlimut tqrhiffae necfprimatucaufa;
obdnct + N£fiefufmoiquicgdcfraxcfisjgcrm nullu poterft mii Gnatio e
ti Sed peculiaris maxime germtnati o;
qua Iachryma? praebet; ut lachry/
equapii;^IiIii;&alio^quorudaiiecr6abcft.Sedcaulib;pIaiic tnx.
refpodet* Nihil &.n. aliud cj q<f illa^ cjqi fcecudum pricipm • coa
elu^ effe oportctN6 mfine calore huorec| gcneratio talis ofecjt
.

cur autn5 01U3 fucd;lachrymaec|; gcncradiuim obtinet;caufam

adfuperiores :priorefcj?roesredud:pareft idcftc£ncc| caules;
neqj radices; uim ciufmoi fortiatunnccno: &
% ante rettulimus;
plures et cartero^ effe germinatioes roe no uacat: quippe cum ca
;

facilius atqi ex minori principio; ualeat generari ; qua: imperfecli

cra fut. Ergo gnationes quas partes fortiutur plata^ :quaenam
iint quafqjob casfiat:coiyderadum in his eft ,Si quid .n.prsetcr
miffu a nobis eft;hocaddi;concerniq? ab aliis facile» Spoteatilla De gcne.
cxcuntCutflmplitius loquar)quae minora cofiftut: & maxie quac ratione
annua:hcrbacca(f natura;fut, Csetc^ cuenit;ut et maiora inter/ hcrba^»
du ita gignatur:quu3 au* imbres frequentaucre; aut^pprietas ali fpotina.
qua in caelo terraue conftitit . Sic, n laffet exortu^ in affrica fcrun t
imbrcpicofoqdam;craffof.c^{yluam;c]nucibideeftaliaquada
eiufm5iroe^)fiiuiffearTirmat*Nulla*n*atea erat. Imbresputre
diniset quafda\ mutationefqjhumi;c5mi.ttut; quualtehumor
defcenderit & platas ; ca genitas ratione : nutrire augerecp poffut

affcrensilla: ut anaxagoras auftor cfblonge magis fic factitet nc A naxa /

ceffe efLSic.n .principia & alimta nimi^ adiici poffuntJtefluuii goras,

6^c5curfus 4 praerupti5cfqueaqua^*mrtisdelocisfeminaarbo^
fierbaruqs aduehunt.Itaq^ amniu digrcffi5e:loca p mFta fyluai^
impleta fut:quaefyluaprius 010 uacabat Vej^haecminus fpote
^puenircappareat^fj ueluti femie;atq5 plata;potiVgnari.Stenlia
uerofpote poauscreariputaueris t Hxc.n.neq$ feminc;ocq^pla
ta gigni exiftiment" Scd forte id dc maiorch? ucre indicari no pof
fit;Latitarcq5 naturas feminu potius fit arbitradu ut inter hyfto :

rias dc falke ; & ulmo rettulimus. Na & inter minora n5 defunt

herbae quapenatura facile oblitefcat;ccu thymvdt reliquo^:qua2
fubiuximus. Senfu naq$ ea pdpi nequcunt: qc[ ui fua nimi^ pa
tcnt # thymu\n.fatisfuisflofculisnafcit; &arbc^q5quarudam
femmaparuula uixq^ uifu percipieda futrceu cupreffiVhuius.n* Dc fruc-
fruclus no id totu cft c^pilse fpem gerit Sed quod cono inafcitur tu cupffi
praetenue; exile; & qfi laricis femmi ;pximu ; qe? pilula fua dehfce
te;dilabitur;6Clegi|)inden5nifiabexpertohominepot Ergoi .

asn
 *

mftis folitu id CJ3 habef; bL praedpue m his : quae otinua m motib

fyluifcjj agreftib; exeat. quu\n «fpote ofiftat: ha ud facik fua con
fuareotinetiapofTuntjSjalterut^fiatnecefleejautradicejautie
minegeminet.Paucainterea: q ghishhtfocietate;ftenlia ruftici

effe afTirmat ;cj & ipfa aut latef ofentaneu e; aut qd alirhtii ad alia
abfumant:iccirco frucTu uacua ueniut queadmoj uites;quae ul'

hirculaf &reliqua cjbfdipfu ueniat*nafi lTrucTiferis itafit.Cur

;

non idein aliisq3 oibus fiat;cjfi adfrucfrficandu naturse roe refer

uef Vei^ id loco opiniois cuiufHa
, adiecTicie dicTu potius uelim
Cogitareautdiligetius^cometaric^fpotaneasgiiatioes^prfusde
bemus» Itacjc]tu3 i uniuerfu exrSmi liceat ghationes eiufmoi fieri
necefTee\terrafufTeruefacTa;coacToc]ihumore admixto; comuta
de infitu toqi ex folis ardore queadmom & aialiapgeneran uideus, Secjtur
inocula^ ut roem ghationu ; qux fubditis aliis fieret; explaneus Hoc eft;
,

tucp fthy qu2einfitione;inocu!atioec|uenianti Eftauteai^explanatiofim

pium plex; &expofitafereiterea;quasfupradocums: Qua%n,inferu
tur;pinde ut rerrarfubdito truco: ututur dC quide no folii appo
fitio;Sed ef fatio quaedannoculatio <% ipfa dici iure optimo pot
Sedhictam idqcPgerminatcJilludqcfghat: humorfcecundus;
;pculdubio e que hhs oculus; oculo aptifTime fe coiungit Iaq» ali
menti obtines facultate; germinatioem ;ppriam reddere incipitt
CuncTa ateiusghisilladecafacileaugefcere poffur:cj?alimtia>
piam tSparatacofecTaqifecum attulerint»fed omm maxiein ocu^
lationes,Hajnac|aIimtopurifTimofulciutur &fimile |3terea co
ire cufimili:fep facillime pot» oculus aut ghis quafi f ocietateco •

mngif Nec fine roe; mutuus appraehenfus ec^ gbus eade corti :

cis e na facilime feqt' difcrirFun iter ea; quae geus lde fortiunf mi

nimu eft* & quafi traflatio trh facTa uidef* Euenit naqi: ut fimul
& fuccus & tota arbos ad germinadu turgefcat» Qi acbre quu
: :

fimilealiqd efb&fimili frucTuii roe afFiciftiure incremeti celeriV

tas utraqj de ca;c6tingit» Csetera q minus difcrepet eo cel erius co
a!efcutnecnocVgenerisfucd;at9tpisroedifcrimeoccurrit f Na
& t|5is oditio ptrimu ualet : utpotius 010 necefTaria e Siqdem ger
miatiogerminu: p autumnu;&uer;& ortu caiculae; fieri foleat
tjppe quii ferre no nifi turgida uaIeat:roes c$xd fingus locuiatio
Detetn * nib;fimiles;atcjdefati6e;^dunff Aliitn,uernapotius pbant: r

poribus dum egnocTiuagiturjarboribadhucfatugrauidis^una.n tu

iaoculav partu ;germinatioeC| cortex 63 adnafcif; atcp obtegit» Alii ea prae
aum* ferunt;quse exoriete arcturo:fieri folet» tum ,n f inoculta:ptinuf
quafi radicari;maiorec| imodu coire pofle afTirmat; ateg ita den/
iata copage ;germe incunt e uerc : uniucrfu erumpc : utpotc ex ro
buftionprmcipio*A!asq<jnitidiffimas:nouifl[ima{cf inoculare
no fmcrocprsecipiut* Appraehedir^n.facilius ; leuitatissetatifcj
c£.Sut.n,arbores uiuaces;£peTa?<5adgerminandu;du iuueno
fcunfedpraxipueapta ioculatioi;<jbus humor letefcit. Ite quac Qraeap'
cortice molli ac fimili ueftiunt: dc pariter affici apta funt: melius ta inepta

coalefcut.Quappi his qusenatura setateiuice oueniut: pcrbcllc uehabei

ioculaf.Letor.n.appradiendedi uij obtinet: & cortcx mollepari tur I ocu
ter:&benignuYecxibes;haudmagnafacit mutatione, Caeteris latioibus

pa^2 tpf is datu ppea e;ga gcrmen celeriter cxit. Olcae plus tpfis
defhnatu e: quu diutius fuos parturiat oculos Ad haec humidi
tenellicjupetedi furculi fut Ipfucj locu p tota xftate humefcere
couenit,Sic + n«potiffimufit;utgermepfiIiat: cjobrcm nonulli
quattuor & quincf menfiu f pacio lficionq rigari oportcrc cxifti/
marut;aqua inoculatioi uehemetiffimeofficit.Putrefacit^n. &C Qt x ino
admiffa facilc deflruit ; roe ifirmitatis; cjobre fubortu^ caniculae culatis

tutiffimc agi uidet. dc quida corticitu ita prselig£t;ut aqua admit noce£t&
ti no queat^ At infitioi pualis e; nifi arbor humida natura coftat qbredda
Itacj aliilimu obducut:a!ii olla aquse plenaapponunt: quse affi/ turtuta.

duc iftillet. Fit»n.pre magnitudine uulneris;utcitiffime reficce

tur:nifihumoreextrinfecusheatillibare, Iuuat&cculu; corti'
ce<f:fine ulla rima fcruaffe. & furculu fic exacuere ut medulla$
:

nullatenusexacutionudet.Rupto&enim oculo;corticeue: aut

meduIlanudata:cVficcari:pireC|;neceffee.QuaobrefoliiscVcor
ticib infup obtegut ; atcp alligat Lim oq? cnnito obliniut : ut fuc
cusgfiftcrcpoffit:necfol;autimber:autfrigus;officiat*Cuque
truco lcuiter fiffo inferendu i£ fit ; furculu cufpidatij decifu ; ma^
leo adigut: ut qmaximedeprimaf; leChcsecj comittaf.Ss humO'
quotf eo^modu obfcruari quedaoportct^quadccauitcj ali'
ris
quot antca dicbus pra:feeat*utlachryma effluat. neq? putrefcat:
ne<| uermieulet. Punica & ficu ;qusecj? his ficciora fut^tinus in
fererefolet.Quin&pro ronelocorumaturarqrarborus: teporis Pronatu
3>pnetate cepiffe ro cft. Quippe cu alia folo ulginofo: alia ficieti ralocoru
&gracili;meliusdeg£t. Verillisficcefcentibusre&ius profeclo uariari in

accomodc£:quoniaminusfucciobtineat. quaepiguia: limofacji fito&in.'

fut:ha:cautunaletepusdelyder£t.humorcV.n. ucrno tpfelar/ oculatus
gior efhcjqui ad coferuandu fufTiciat:c|diu Iachrymacio duret
tepus id tricenis diebusaquibufdam ftatuit\ nec no & mclius ea
poffe frutificare ro docet: & prsecipue fi urbana fylueftribus infe7 Melb ur
rueris* Plus, n . alimenti ; uires fubditae arboris f ubminiftrant banafyl/
a tiii
ueftribus Quaobre fatis oleaftris; iriferere poftmo^ uel inoculare pcipiunt
inferiqua coeunt. n & apjShendunt ualidius & radix plus attrahes nutnm
:

contra ti:^pbefruclificare'arborefacit,Nafi ecotrarioiylueitrein urbao

ferueris ca & h differetia quasda erit; tu^ bonae frugis arbor nuncj
In omi fiy ,pfecto reddet Atqj de ofitioib 5t infitionib hacleus» Semina oia
mine ah> aliqd i una cu generadipncipio natura,pfu'
fealimticotiriet.qd?
metu co/ dit;ilcutinouisquadecanoiepteEmpedocies:ouaioietexce.fis
tineriali' gignereramis;inquit. Eniueronaturafeminucuis,pxima e.dif
quod ferere: tnillenotmdearboribus^fjetdeoibusdebuit, hab^.m
unuqcfqi ahmtujVn fe q 5t durare tpis aliquatu ualet. nec quead^
11103 aialiu feme; exceptis: quae oua pariut ;;ptinus perit; ubi feor
fufuer it* Haec, n alirhto fulcita ut dictu e;munitaqs ad fuu obui
r

dum j5ncipiu;durare nimiu ualet.S^ aliadiuturniora aliismaxie

uerodiuturna;qua:fpifTa;lignofac|ft^ceupalmac,His»n*nullus
extrinfecusaditusp&tetmechumor ullusincludit; q putreicere
poiTit, Quappnec^ beftiolisinfeftanfrfkutfrumeta. necjrefecat
ut feia oler^ ;f$ mira foliditatemunita : fuu tutanlludgeitalepn
cipiu3»Omnibatfeminibusaliqdpabu!iineiTe;hicet9il:at;quae
n.arida & uelutiputamineaoiocernunt'; utolei^jha^cfuistpib
ad germinadu mouen£et fi humoris qtuj libetfeferint. Quanv
obreha:cinccenaculisreponut;fufpeduti^eminentius ; neculla
fn eo domicilio aqua cofpgunt; aut afferunt. Eo uerfus in reliqs
fenfu etia pcipi alimetu facile pot qdP quidein carnofis lacief ere
qdammofolet.coferTuj hocide fere &in aialiugfiee;necp.n. qd?
ab his emittiftotu feme puijz finceruq? Quae £t \igno
arbitradu3 »

De cura fa; nucleoiaqjabiut; haeccuitodisegranatura obduxiffe putadu

naturaz i e»queadmo3cVqua:pelle;mbranaueorl:etha:c.n» oiacofuadoijj
feminib feminu ca fupft. ^ncipiu naqj 01U3 potetia huidue. S^ft qRrradi^
coueftie • cesrami*Ligna:caulefc|;platisabfciffi;fuarefuuuitalepncipiu
dis comu poflt. Ccutdicluia eft.ita ut ad gerrh etia excitadu mouef fe uale
niendifcp at ceu fcylla;caeteracf huiufmoi" Adde ligna olese & caules lilio^
uarioge^ & bkchri ramulos.na ea 0J3
fo\ii\kiis florenpmii^ eft. Caetera n; ,

nere fuccu quedaleuedetucp; hf e uidenfmec deft; cj piguiufcula fint

Blechruf & aha tunicis plunb obteguntalia fua fpiffitate f fiftut : qminus
poffint ficcari. tu aef locoue pjSomutato afTiciut^cVgerminat, ac
Blechrus ficca 010 fetit'. Ve^ cjuis ita fit;r3ncipiu tn qdda eiuimo
di habeatneceffe eit:cj?unacu aeris mutatione;altatioe(jmoueat
mif. jStereaqd no remiila; 13 poti'3 inteta feuitia tpis:germiare in
cipiat» nifi forte dies alcyionides fufledluras putaueris; na ad itrv
becilio^ ; exiguotucj mutationem ; ufcjtulib^ tempcris fatis fit«

I cttm
Igiturgencraeioes quot fintjquot^ moisfieripoflint* qusccpfin
Qax fa/
cilegemi
cealiquafibratapetaf«Sic,n»ptespleraf^adultasj iahabcnco net auge
tinget; qua: tmmo alimetu defyderet* At in feis fatu oia generar i turcf
neceffe e priufqincremeta incipiat* Eade roe: & quae radice gucs
niunfacilius auget*; ut c| radice capitata creat* In his^n »ncn nihil
naturae r3genitu e;q plus ipetus adgerminadu ifern q feia ualeat
eniti Hsec« n ut prius radices capiat opus e; quse aut naturae fux
,

roe pualet :his quoad genus generi coparadu fitica^ meatuu re/
clitudine affignaffe par e; ut democritus facit Agi naqnn his pla
tione facillime & fine ullo ipedimeto inqt; uel potius corpis rari
tate:humiditatecj3;,p ca reddidiffe dignius fit. Quippe cum ea;
qusefpiffa etfiecanea fut:difTicile augefcere poffit*QiiOd«n»fpif
fumficcu amarucp eft; natura ignis ofiftit & hic leta huius accef
fio e.Cotra cj> ra^ e laxu * & humidu e: id celenter crefcit. Ad fu
ma humiditas na fertili :germina incremetaqi; rSftat argumento
illud et e: qcf $ locc^ c6fitionuc| natura: euenif uidemus Locis .

# n«ferenis;c^auetofiletib;Dfici6ec|breuiiteruallodifpofita;ar/

bores magnse qde exurgut + S3 rarae ccrpore ;atcji humidas , t ue A

tofis& frigidis &
rara ofitioe; miores gde;f^ fpiffiorcs ficciorefcf
ueniut Af flatus n &frigora &oio aer ipfe occures oftipat ma^
teric;atcf coagit: un otracliores c$ reddunt arbores neqimollem
;

eade poffunt capeffere Jde et fecj t cu cofitio amplo difpofita iter

ualloe\Sic*n.fpifIicres &
m ;pfuduaucT:iores ofiftut. Cotra ue
ro cu breui interuallo cofitu fit Videre hoc ide & in aialm genere
,

licct: & pcipue m homine; facilius n tc| mares fcem inse augefcut
quascjdenahumidiorefolutioreqicreari nullu^dubiu^e* Ideti^ Curfa:^
dc^ etia in ipis arborib latiffim e patet punica n , &
ficus & uitis mise ma^
au&ufaciles;palma&cuf$flus &Jaurus&pinus;&olea: difTici gts q ma
ks;qqexhisqdameatuu redtitudine habeat» Vex^ aut denfitas: fcuii au^

aut ficcitasiaut utruqsipedirhto e facit* n & ficcitas ne fatis auge gefcunt^

icerepoffinttAdha!ctbecillitasplerifc|icae:c] dbilia f&difficile
augeri;nutricaric|poffut:deuki*n>autipediri ramos a ca:lo am
biete;haudq<|oportet*na &meatuscj[idirecT:iiptedat: 1115 taco
ficiedi nutrirnti:q refiftedi iniuria* tpris exigut cj igit facilia dif Qi x fa/

ficihac| auctu fint :his determinafTe oportet ; fere aut oia qux fe tafemie:
mincmterfatiua^ueniant: deterioraexurguntrceu punicauitis deteriora

amygdala:dcgenerant enim; & faepe papo dicla lanugine uician/ meliora^

tur: ut mter hifronas dixim us* Cuitts rei caufs feir.inis prc^clo o? crnrt
 n
;

Deuincitur enim ab influxu copiolions alimcnn

inf irmitas cft .

& qucadmoj infcccunda copia alimeti:reddunt; qm degerere ne

Thafiae queunfic&dcterioraeuadut; qauiribcaret:c|obre thafiiamyg
amygda dalasadultas inoculat. Ex mollib.n.pdura: poftfatu^ reddunt
x
^ *
qcP ide Fin relicjs ficri pot. fj cj robufta inter ca ft; q feri femk poi
fut:haecdiutiuspmanet:utpalma;cVpin9 conifera nucupata cV
picca pcdiculifcra: pari mo de fylueftrib et differedu3 e t ni forte
nflaiisideteriusmutatiopoffitaccedere. ferocitas.n. ultimue.
At ucro boitas (ucci; carnifcp co^:aeris & 010 loci roe fcqt ncce e

Na&urbanaea ipfaiterfediffeftroe. Pofiut&.n. regioesqda

na^arborisfufccptafuarejalixftatutotpfe; alisefeper; nonulla
folomutatomeliorareddutf.utde pumcisargypti: eVciliciacdixi/
mus.Euadut.n»altcracdulcesuinofa:ue;alter3:ilnenucleo,ma'
gnocp cu acino: apud pina^ amne fruclificat joio cu 'fructus loca
idonea natti ff; melius fuare fua gna pofTut: pcipue fi arbores ui
gennfruftucj laudatu pftarefuaptc na pollet.Seme atannuu ,p
terraefubdit3eroc:ibicjmutatur«no^>tinus£nopparu.n.idtr5is
eft:i$tertio. Tu.n, ultimamutatiocofumadiaccedit: utetiain
aialiu gfie : haec. n . poft tertiu ptu fimilit udine pfecte repfetare i
cipiut.. Caetc^primus et anus no nihil idiciia rTcrtjcJ femine ex
:

cut:hisdccaufisdeteriorareddut't Annuagerminatiohaec.n. fe
cuda quafi gcncratio e no fimf oibfieri folet: f$ tt3e difcrepatita?
Dc tepo^ ut gbufda otrariis fermc teponb agi uideat'. Alia.n. per xftate*
nb gcr • Alia p hyem 5 ger miarc icipitlt Sic cV fr ucTrifica tio na ea qqg tpib
.

mmandi diflidet. Igitqad llmplicius differere licct : quae fingu !is tpibus co
mode tepata fefc exibuerinnhasc; & germinatioes; cV fructuu ccv
fumationcs;nimiy finguUs tpibus reddunt. Carteru pticulatim
q^differncrecatetandu equxda^facilcgcrminat: quia uiribua/
let;alimto<j abudat:utamygdala;punica; & adfumafylueftria
magis;q[fatiua.quarda fuaedebilitatiscagermia facileagunt; ut
quae naturaherbacea; & annua ft. Coplura.n.ex iis uerno tjSeflo
ret ut fremiu. Ncc malus roboris f ui r6e:praer1orere apparet. Sed
ob alia potius cam. Fcftinant aute ta$ robufta;cJ dcbilia ratione»
Altera.n. fua potentia copiacp propellunt. Altcra uel aminimo
acrismomento moueri facilepofTunt.Quin cVhumiditas?atque
mollicics.ad emittedum plurimum confert. Vtetiade primo ex
ortu rettulimus.'Siceum enim?& fpiflum;nec| trafmeatu faciJc
eft.nequecopiamhabet materiae Quse autemcontrariistem'
.

poribusgerminant?hisnonnu]lkaufam:humiditatc:caliditatc/
cjuc afiignant* Frigida cnimseftatcjcalidahycmc: germinarc
siutumant; ut utrat| natura couenienter teperata utricji tepori iit.
I ta n & Clidim us cefet ;ha ud fgitm aJe id C33 aflerit* S3 paucitate Clidius.
& debilitati ; & ficjd aliud in ca fit adiicer decet ficut et ole^ gne
: i

portulaca* n* & cucumis & caetera huiufcemoi; phumida dC fri/

;

gida ft ; ocim u ficu ajtcj lignof ueft ; A rtn hoc an feruetes dks ger
minareita;utpdurareatc]3pficipoffit;minie ualet. Caufaeuero
debilitase;queadmo3 c^cucumeris*Hcsc*n» cjuisarborisaltitu/
die$ capiat;in raofqz fefe mo uitis arbuftiuae dirTudat;tn uitas ad^
moduj fiagilise.Itaq?£te seftate germinare non ponf^ autumnu
ufcf progare et cupit» Addc qua: iaculeis oftat;qua?cpradice in ca
4

put excrefcunuceu nepa ; qua: appellat t & tifiu; & fpina regia: &
liriu aliqua cV poft arclui^incipiut: fiue igifpoftcriora ferioraqj
hascindicarecoueniat;feu caeteris feftinatiora;utpote quuprimi
ibresancedant:nihil.n.ad re ;ppofitarefert. Illud ^fedlo latifTie
patet cj> necf m
agnitudine; paruitateue matu^ ^puentu ; ferotinu
ue;germinisftatuefiuftue. Necj fortalTecaliditate;authumidi
tate; aut ficcitate tmmo;fed modu quenda tpris Dgruente habeat

unuqcF<J opus e; ut tenetrima efTici poffint* Singula f n, expectar

fua perf ecTione uident nec r5us germ nullu efTundut fed penituf
;

fibiimota pariterarbores;frutices;herba:c|coftant: cj>maifeftu

pcipue in fylueftrib e:q^ gnatio fponte:fineq? ullo paratu ; fieri
affoiet.Oiapeneautunalia autcertepluna gnfifruticisfurTurti
cisherba:<jattribuimus*ArboStn nullapenitusautunumdefy
+

derat: ptercj figerminadum fecudo cuipia Ck* quarda*n»poft ar

cTui^fuagerminageminat;adfumma uti uniuerfuexpona* Ar Quando
bores;quseppetua frodecodunt:tugerm;tufrucT:u ferius^pfeft arbores
ca Paulatim n .
f* fpiffitatis ficdtatifcj m
his affiuit alirntum* ad perpetue
de eapartem alimeti quae foliis affidue uenit. Hinc.n collecTusq frondis
arbores otius cogantur turgefcef nullus fieri pot: fcd fuo trrjmo
;
germiV
tpfequoadliceatcomouent" Rara*n«admo$ft ; quseingenef te nent*
per uiretium germie: frucTuUe .pueniat: uthcdera ; ut rhamnus
cV qcqd eiufrrioi.ProjSetas at caliditate ne eo^ an raritate;humi/
ditatequ uelet oibus his de caufis eueniat:quseredum fane e» Illo
tn prius no ab re fortaffe expofito: quse calida : quarcp frigida funt qobrem
gbufq? rebus debeat iudicari* Scd dehis poftea ;c(obre at;alia cc aliqua fe
lerius:aliaferiusgerminat;caspdicT:asredderepoffis.De his uc perger/
rorquxomnibt^ibusgerminat;Horet;frucTucfpariut;ceuma^ minent
loperfica; & quicquid eiufde generis fit; ambigere quifpia poffit floreant
no folum qrii ea^ teperamentum teporibus fingulis refpodeat; fructifi/

fed et
% necipfa gna inter fefe germinis ; aut f rucTus roe oueniat cent
 p t

fd *n« diftidiu effe in his tmmo uolumus 6i euenire uidemus; <j

nulla gencris oiungunffocietate.IgiYaffc&ionehancproximam
dixerim animaliu fcetibus qm* praspoftero ocipiunf. Scd caufa
: s

jllis patefcit:in hisqu£ritJlli,n;qa nonfimffuaprincipia catpc

rint:necforteieodemloco;iccircolimr!)cipincqucuntjho^aut
germinatio qobrem fimrno fiat haud facile dictuj e* Quod. n
: :

radices no ubicf uerfus;nec| fimiFr habeat:aut qd? rami no recipi

antfuccu^necicoquatjqbusprimagerminatio^ucnirepoffitnl
«j. . „ luditafiatneceueeft t Sedc|obrcmhaecitafint:cuiufucreica:fi^
r
li ila/
cl lcdi:inopot*Vite f ntquainfanauocamus:no^)culargumto
fortaffis concepiSe rurfus exiftiinauens H*ec,n qcf minus fuu
cxcoquitfruclum : pleracf fcecundihumorisrefidua ot net.qua:
aere mitigatio i mox in luce emittit . Sicut cseteris qqi ar borib pria
germiatio eruperefolet» Fraxinus uero:& reliquagiiis eiufdem
pfecte panunt: atep cxeoquunt. Quae quu ita fint; ptus diuidi; &
« reddi:abfurdum certe apparcat: praefertim cu unicona
alias aliu
5° U0 ^ turxipetuagaf.Ambiguitateshseferefunt* Ad caufa aut redde
~ i d£,p facu!tate;cj in his rebfuppetat;p qdfupra rettulimus jacci
re emp pfdecct: ideft qcfarborepmrtahfepricipia;taadgerminadu:c|
aiIC u
J ad fru&ificadu quod ut diclu e : naturae arboris ppterea damus
:

generen
^a ^ mf tIS fUJ cor p, s ptibus uiuit :
-
& uim^indegerminadi no
pauciorib obtinettHis uero ipfis gncipiis germina neq? cunfta Q
milia iterfc;nec^ paria;nec]3 fimul pueniut. Sed eo uelotius ubc
riufqj fingula coalefcut : q plus pa buli; ualidiufqj ; ifluxerit: n &
qcfcjf germeh: quafiplataqdainarborepindeutin terracofiftiu

Cu autgcrmiatio fimfno fiat;nec| uires pares cocurrat;recT:c nec

fru&uu coccxftio fiToiuj agit. Na & ptiu fio^dra^ fane faciet: ui
delj^cuautortuautoccafu^autfeptetrioej: aut meridie fpeclat
queadmoj & tota^ arbo^ fiDafTerre df a^ pot : ut fi loca tenet fe
rena cVplacida:has»n tugermie;tufrucT:upra:uenirenotat" S3
quu cois oiu5 na huiufcemoi fit; ubi cadu placidu £enuc£ e breue
admo$ tps arborcs fua germia diffef t: uti segypto. atubi frigidu
atcp imite: plus praetereat tpis ncce e:i totu »n • breuis da itcrmif
<J
fiofiet : fitelIuseopiofu3 pra:beatalimetu;&caelufetepatuapte
exibeat.N£& eaq nonullis Ilocis folia nuqamittut:utficus; &
uitis:;pptea no amittut; ut dictu e;cja nucj his nutrimetu; qtum
fufnciat deeft Hcc ergo coe plurimu efh alia »n pp fua nam alia :

pp locu ldt aliqd fbrtiun t S3 quii oia ita diuifa fint: ut alia frode
ppetua; alia defidua capi debeat» C£q illis fp uiretibus fit alimti
ubertas aflidua eorudec|? alia pp fua na^ : alia pp locu; talia sfte t
Ter tiu la & qua fi deinceps ofeq uens ppetua getm/na tiofie pone
redecet;qd«n, fempfrondeat;nofempgerminete^eceffe;fediJ
lud 6 uare tatummodo eade germina pou q<f aut germinare ppe
petue natu fit ; alia et f cmp aggcnerat ger mina ; ui f fuae peculia
risnaturaz^qcPideurialiisfieri aliquatenusp$ t germinat*n»ger
minationemialiafubortumfyde^; alianullo tprecerto;utetia
uitis* Quodigifhisaliquatenusnaturacoceriltillisppctua dote
femp
largita eft ; ut germinent; fepercy fruclif lcet autq na Cum
tura taiis eo^ fit; mhil iam abfurdum appareat fi alia pcrficiunt*
alia flore promittunt;alia pariunt;alia fuperfcctant* atcj parturi^
unt;nec,n»inca:terisarborib omspartesfimfeffefetimus Sed
quarredum potius fit ; quaena; aut unde fit; cop. teperies atcj coa
gumentatio; Quod fimile effe uidebit; ut fi qua:ra ; quse teperies
feperfrondentiufit; prseter quod hoc;alia quoq*roc^deiyderct
Addere nacf oportet cur trh alimcnti haurire; atcj incoquere pof
;

fmt;utnun-|generadi defitfacultas* Eniuero illa additaroeger

germinatio nonnififrucl:usgeneratioe t NafimuIc|dcmfruc1:uf
pluresgeftare;aliuperfecl:u;aliuimperfecl:u; aliu fubnafcetem
uel uiuiparo:aliifcp;obtingit;q^ Dcoctiolenta; & fruclus abfol/
ui difficlepot. Ho^: igitur ca fit hactenus imjSfentiaru expoita
Vtru aut germinatio ; cV auclio ptiii f uperriorum ; ac infericr um
cj in.terf a odutunfimFfieri fbleat; an diftin&e fint tpe ; ut inter An g f r/
auclores non ullos ouenit;fcilicctradices per autunu ;hyemeqj; minet fh
augefcere;caud/ces&rramospcruerat(jaeftate ; et pcipue fub fy mul fup
dus i idqs ratione f ic fieri ; fiquicf cV in pnma gnatioe feq ui idetide na & ifer
Radice n prius feper qua germe ^pducuancederenaqjid
foleat , na plan^

q alimentu inferatfeffe neceffe; qcFide uel in cofitioibus autumni

!
tarum
liquere tuc* mplatas ofitas radices capefcere ,n6 germinare nifi
paululu Na fi radicecareret;mox putrefceret;atc| periret, S3 ic
circo eu fatu comendant qcfplata^ pmordia effieit firmiora ;qb
ukqp cV caudex; & reliq gnatio ;pdit;eteni q ^ptinus ad germinan
du3 excurrut; debilia & infcecuda reddunf; queadmo; i femimx
gfiehortos adonidis didlos; Iiq^fpicere/Probabifhaec eade; ro
uFhinc uideri uticj? poft ;ptes ; n * fupnar a ere frigido ipedi unf; In
fernac at obrutae: obfeflaccp undicf terra ; & fimrfufferuefaclx ca^
lore;<jfugatus iniuriafrigoris fead imarecepityatcj ethuoris a!i
metiqscopia referterfacile augefcer pnt»Nihil n his deeft qd au
t

ftionegnationecji facer ualeat; adharc argurntoillud -accipi pot t

qcffrumtiseueniruideus*Ha:c f n*hybernotpeobftipata;pftric
tacg; magifc| radices capeflt'; c^ ruftici carciatoe^ appellat utpote
 ;:

quu uir es alimetacjdc ptibus fupis ad ima ucrtanf : rcgrcfiuicj

fiat mo icincFis cacri. His igit roibus auclione diftingui tpre di^
xerim. Atiliis hocide negaucrim.In pria.n. gcneratioe^puenit
gde radix priufcjgermina fcd no adeo; ut fpaciu qcfda tpris am
:

plu^ccdatjfed ita ut breueadmodu itelligi poffit:queadmodu

in aialiu genere;cor quaeqi circa cor ipfu cofifKt. Natura . n (ut
itaIoquar)nulla penitus re particulatim: ut ars faccre folct. Scd
ola uniuerfa fimulq^creat: cjcj alia;priufc| alia coficit. Sin aute
ipnmagenerationcneccrTarmilludcrcdiclcrisjatinaledojauge^
doquno alia prius. Alia pofterius:ali requirit"; ficut neqj i aiahu
genere: fedfimul quodamooiatotafuamole aluntita j utnon
alio mocjp cotinuatione cuncta ali augfric|ualeat;quodpcipue
in icreme^o patefcit.Adhaecabfurdu.fi uisilla aledidirigatpar
tam multas partes fuuj officium; dum formatimptitqj alimeta
uel fiqcf extrinfecus agit: utflatus;autignis;id rcm particulatim
pficiat.Neqi . n . hacc ita agere uerifife e; fj pocius cu una cu tepo
ribus mota fu tuncp totas plantas tranfmeare credendu Quod
n.g5atunue;noqueadmo3 Empedoclcsdiuiditterraradicib
actheregermibus;tacja!te^ feiungi ab altercntribuiqjuni tramo
pofTet:ncc ex una matcria: & a ca una gencratione fieri oporter&
Locis at fi diuiftris magnu admoj tj5is fpaciufequct. Germina
tionis uero impedimetum qcf frigus ifcrrepot; ucrc qde afTcritr.
Scd partitione id nalem facere nccjt, Accidit .n . ut radices aliqiji
incrcfcaf.qcf uftpc oibusdebitonung^culdubiocucnit: quuj
frigus rctorf crit. Sk. n germiatio inhibet Radicis at incremtuj
,

nihilo ipediri pot; caloris f , roe: cu radix ipfa ad cruptione ^aucli

onemcj plene turgida coftat.Id igitur tribui naturae no decet; qcf
aliq extrifecus ipedimeto;fequaf; £cd quaeipetu naturali agunf;
harc folu naturse iputari par e Quu ucro hycmes tepcfliuse ferc
naecpfut:fiT&fupcra:cVifcra incremetu capcffut. Vbi.n.cadu
mite; cV gcrmini cogrues e; brcue qdda tpus; utdiximus:gcrmia
tioncs itramittutur.Hyeme aut no folu germia:f3 et radiccs inhi
bcri ro e , Siquide eaig qcp auctioes ; griationcf<f : f olis feruore fe^
quatneccefit. Altb.n.cjfol attigatdefcedef nequeat: ptercj fin
nufcj folu expcditu ;mollc;ianec| f iunifi.n . hoc itafit c] rcre fanc
qfpia roe optia poffi t. cur hyemc radiccs augefcere ncq ant: quu
nccp nutrimtu:necf frigjipcdiat* & forte cois haecqueftio Cit et dc
aliisptib. AJi£.n*unuqdc|cjdiu uiuit. Augcfucroqcf germina
di citefimpetu. Plantae aut ta nouellsec| uetcres; undiqj fcad gcr
minadu ^pcllut;!^ fbrtc euiit ; ut mollcs tuc tota crcfcef apta fit
 Quum uero hifotz tempus accefieritgermina Jicea tprodire . qcf

iam quafigeneraticquazdamexifht. quapp nontemerein feue^

3 uti pracgnatia geftant ; & aggregato \ praeparatocp humore ad ge
neradum.Temporibuspofhdoneispartusegerut. Habent.n,
in fe rami tam parui qgrandes; principia qua:da uitaJia quae te> :

pefacta teporis indulgentia:germinapariunt;etiafi nulla Initen

tur radice; qcf prascipuein plantispateicit: quasdetractas uitib?
aliifc| coponunt in doliis. His enim germina exeunt tempore co
gruo. Nonuncjdefixipalmites: U ramificulni&palipartefua
fuperna:germinauere; quoadfcilicetpricipiuillud uitalepoffit
intelligi;cjgfubtusnullafe{epenitusradice;firmauerupt; utpo
te quaeprincipia quidem ; uirefquefortirent; fcd alimento ege>
ret;quofuospartustueriaugerec|uaJeret;q(f quiadeeft; exicat"

demu & ; pereut .cjobre non iprobe affirmare uidenf; qui nouos
fructus fpoderiprotinus incjunt primis nondufemotis ab arbo/
re.Hoc.n. uires; arbcre non deficere fignificat. Igitincrementa
utraqjronefieripoffint Carte^ obha:c eadepociusarbo^fieri
tota^credideris*Sedexiis;qua2pauJoanretulimus: queret,pfe ^
tru
&o cjfpia; utp2 arbores hyberno tprepregnates pduret; Verno at *
f*'
koreshy
pariat: idc| uelutipcircuituj agifoleat;certis temporib: quead/
eme iint
modumi animalium genere. Analimctiinopia:r/gorec|aeris:
ideueniat^«n.fifereno;mollic|;germinareafIiduepoflint:par Pg nates
uere
tuscertisteporibustribuihaudgcc|oportereappareat»Velf/id P arl
ant *
minus;atnoiistemporib:gbustribuiloJet;uttotufimulreger
ininet : et fiquid turgefcit pariat Quod fi ca:lu obfeques ; mitecg
affidue fit ea qq? fortaffe; quae a poctis narrant roe no carere appa
reat .nec|illudabfurdufit;quodempedocles inquit; perpetuis
foliis & toto fructibus anno ubertate uigent. Ad ha:cid.prorfus
ambiguu e Vt^ maturitatesfrudtuu fifcs
.
: an deteriores redda
tur:quucalorifirmicr;tpufc|humidus fit. S^hocuelimpfup
pofitione contepleris.Tempo^ aut circuitu folito; arbores sefli/
«o tpre exinanitar ptim ex germinatioe ptim ex frudtificatione:
: :

rurfus repleri ;refl:itui(f uident'. Deinde ex ea ipfa reftitutioe tpri

bus igr uis paref atq? germinar partu geflrato qdamo ; ta l parti/
;

bus qua 1 totis. Recle £t & fatioes & aggerminatioes pl uribus

: :

Uc ratI °
fieri teporibus folet: quae cjde tpa otrariaiter fe qdamo efle uidetf
ne &a« e
i\autunus:&uer;&ortuscanicu]ae.qc? + n,agge^ /
tateqma
minimue;fedpoftarcl:uK;cVfubc
tisiqtu/
crani te
pojcib.?.
 Acftas contraria quafi ucri acccdit. Sicca cnim:& fcruentiffima
eft.Precipuequum fydus exoritur Jtem autumnus non folum
[iccusi($ etiamfrigidusfequitunaere iaunutato;temporis hy^
berni acceffu Eft aute 6C frigiditas; &C ficritas ; generarioni oio
contrariajgitur temeritas quasdam naturae in iis lpfis appareat;
Ve^ necp ad gcnerandum contraria tempora illa confiftunnnecji
hercleinterfediffident:aliquafuarum uiriumratione,. Sed fimi
litudinem profeclo aliquam fortiutur.Tempus enim quodger
miniaccomodetur;humoremaliquem:caloremq?;habeatopus
eft ut uernum; 6C quidem id adgerminandumaptiilimum pro
;

Dc sefta^ cuLdubio uenit Reliquis autem ambobus hoc idem ortu cani'
te;curfic cuke; &poftarc*t-urum; obtigerefoleti&enimfubipfofydere;
ca oC fer' <J<|
plurimum ferueat: tamen 6C auftri afRant: dc nubes cofiftut;
uens cu &ipfa:arboresmanifeftehumefcunt;c^fubcorticehumorqui/
fit; tame dam expanditur, qobrem eo quoq? tempore conflauium alimen
pariat ri citatur; fiue humore compulfo; 6C facla circumobfiftentia qua
dam feu ob alia caufam Jd tamen hominib etia accidit; & hinc
;

alui uehemter foluuntur; 6c febres pmultse; pnimia corpcijz hu

miclitate;inuadunt, Terra quoc| per idem tpf is amplius hume^
fcere plane uidetf; 6C aquse ,pinde emcrgut; 6c aliac pmultas muta
tiones eueniut, S3 qua ob 013 haecfequant ;alias difputabimus,
Quod autem plantis humefaclis; cVaerenullo extrinfecus obfi
ftente;germinum germinatio non abfcp ratione acccditiist quae
De^Uta' fupradiximus;latiffrmepatett Autunus uero;no que admodu
nocur fic di&um efbficcus 6C frigidus e;fed poeius calidus; $C fimul ac fy
cus frigi/ ^eris ^ac^ a mutatio fitt aer humidus fatis redditur Quaobrem .

dufcp cu cuenit ut quafi mixtio quaedam humidi; 6C calidi; fiat ; ficut 6C

fit na fua
tempori uerno calor a fequente seftate obtingit. 6C enim autuno
ca or,s pregref& aeftatis aliquid extat* Humiditas autem recens
^
tfi pariar,
accedit;fciIicetobdenfitatem;refrigerationemcjaeris f Recl:e;c^
sequeftcrilia funt; 6c omnino quae iuuenefcut:cj uetera; fertilio
riprouentufuagerminaduplicat» Addequadocis humidishy
bernifqi extant, Sicciora enim quae fructifera; uetuftioracp funt;
quoniam altera humoresfuos ad frudtificandum abfumut» Al
tera natura etiam fuanon nifi ficca conftare neceffe eft , Sterilia
tiero cV noua;plus humoris calorifcf poffident. Rurfus ubi hp
berna loca 6C humidafint; flatufij comodi non defint : ibi omfa
autunalia longa; humida bonaqireddutur. Sapeetiamimbres
arftiui plurimis eiufmodi locis defcendunt. Itaqucacris eaipfa
humiditate plenius germinat; augeturcjj arbores, Na ex ca qusc :

bifcra
 :

B ifcr a cfle uideus ut pbmo^: pkopq gchera quaeda : his i o locfs

potiffimocxcuntmtpotccumtempusfefcJongms ftrahat. fru
ttufcj priores celeriter decerpaTtur :
qcf ctia fru&us .puentu celere
dixeris Vcr u tamen ref ert ; gprim u .11 . arbos
.
repletur ; qua de ca
fru&us cadealiospfe&os iam ufui prarftat; alios concipit ptunt
uc. Carte^ nihil fere exhis qua:fecudofruftificctur:fimife
pri,
mispficitur.SedquoniaunacuplantaEimpetu;folisquoc| ; &
opera;n6 adfuerit;tccircoomnia detcriora reddutur. quod
aeris
'
in aliis loge latius patet. Qftedit enim cVpunica frudtu
fecundu
& myrtus jfed augere nullatenus pofTut . Igitur ^penfiora adfu
pergerminanduCutitaloquaOomniaquarfuaptenaturafaak
arTici poflinnifi quid ficcitatis caufanequeat:utamygdala . aut
nififruc1:usdecerptio|)ximiorfit;cjuttepus germinate germi/
na ualeat . Igitur f i autumnus ^lixior fuerit ; rofas quoc| erupc
re poflcj & alia generis eiufde: ratio e; ut apud Eion maccdoniae
fieri amt. Qiue quonia codrione uehemetiore no egeat; tcmpus
adcptaquatufatisfit;floreemi£tutdeni(j ; ut farpius diximus,
quu catlu mite ac humidu &
in totu comodc tempcratu cft ; affi'
:

ducgcrminarcarborcspoffunt.cjgnoomncs:fedaliqu2c Mu
noraautelogeampliuspoflinfquodctianucquibufdaexcoro
nariis euenit:quar!ocisc/rcuobfcptis;apricifcf :cotinetur,
Nam
& cenantha di uiola nigra; & alia quaeda affidue florere uidcrur
Sinaute & culcus adhibeatur;longe amplius ira cominget locu .

ucroualercplurimucuapncus;circuobclufu%eft.uelatboiu
gpfa^ teftimonio patet.Locis eim eiufmodi plcracpexeunqua:
nafci al ibi ncqueunt : & fru&u eadem afteru t cu cartcra gentris
.

eiufde aliis locis afferrc no ualeat: & prseflorer & prxgerminant

prrufq reliqua ?f cdde his fatis Quod autin biferis uidemus ar
Dc rat/o
borib;fimilcquodc]amodoillicft;quodinpccorefi'erifokt.Il-' nebifcro
Sudcnim:cuprimipartusbcnefucceilerint;facultafcj}fb2tifican rU m
didenuoadeft;rurfusadcocipicdu citatur; dumodotepus fup
pctat. & arborcs quocj dccerptis fruclibprimis;ccciperepefiut
alios.fedfolo,pingui;culturacf plcniorcopusforfjtafit inpri.'
mifcf dixcnm ca:li teperiepneccflaria: ut tepus;c|tu partui fatis
fit nacifci arbores ualeat . Id enim caufae e : ut ctia fiquis
;
fruftu
aucflorcmdecerpfent^gcnerariiterunValiusnonpoflit; quoni^
am tempus fufTe&urum partuinullum fuperfit.haud enirn fic
ripotefbutantepariant, cjin utero fcrant; quumptimusjiu,
mor conf umptus iam totus fit. Accidit praetcrca vt gignedi pri
dpium Iaedatunillati uulnenscaufa;ita utnungmfi alio dcnuo
 .

cffe&oprindpiojgermc emergere poffit jquod quidem pradfens

tepus nequit effrcerejhoi^ igitur has eflecaufas opinandu -Flo l

res autroigerminationishaud quacjrefpodcnt. Arbores enim

magnapartejeode^ereteporejfuagerminaedut. Sedqu£ob*re
Hacrcnj fru&uslogopoft tepore matucefcantcau/a ilia reddemus; cj? jfb
germina lia 6^germinaagiliorafaciliora<f finnutpbtequumea craffsore
tioejnuc callofiore^conftctmateriajfruauspargatioreconfKbnc fuo
deflotifo cifqnpfis praecipue jpficiatur: quod quide no aiiud cj matuntas
fruttuucftjad quacerteamplioriparatu^confedtucj opus cft
bus Itc fru&us magnis inter fedifferetiis diftat eo cj> aut iignofi auc
i ;

terreriijautficcijautpiguesnaturafint:talesenimdiffictlius co
ficineccffe eftjquadecaufafunt quae cu floreprseuenfati fruclu
tamediuretincatjceuamygdala.Eruinac|quiiignoco{lat:dif
ficile admodu poteftjflos ceierius cm ob ea qua fupra diximus

caufam tft quide ea omnia modu coueniente ordinecj* fortiri de^

CurcuL* bcant.Quinetiafio^ipfo^ quimolc aliquacorporisemergut
ta ierius feriusfcoftendut?utflofpuniC£C.Incuitapriufc]cultag€rmin^
,pueniat reincipiuttutuitis:malusjoiea;ftcus6ireliqua« quoniacaloj-e
g icuka ampliusualeatretinere cjuu no fodiatur jnecj radice nudcntur»
Calor ctenim cft qui ad generandu mouere arbores pbteft Ad>- .

dec^nullafuperioribpartibuSplagaillataeft j duauf rami cte>

putaretur; jaut fruftusdecerperentur. Accxptum etenim uut
nusfacitutarboslaboretjfrigeatjcorrahaturcjfn exiguu Acl
haecratio-illa & ut ficdixcri^praecipua pojQfft afferri; q> fylueftres
arboresquoniaamputataepurgataecpno fintjfuagerminandf m
itia minutioritycotineatfurculisjquo^ quifcf pexiguicorporis

fui ratione mot u leue defyderat quo ptinus germinare mcipiat

j

cj> enim facilius q ur^

uellet in piro fylueftrij?fpicere Iiceat. Harc
bana eifde prorf us de caufis germe emittit quu enim plunb mi
J

nutifcp internodiis diuidatur pncipia illa germ inad agiliora . ,p

j i

peiloracp ad germc opera caeliambictis reciudutunneeno & ficci

tasnonihil coferreuidefjficei^ minushumoris relinqt Quod .

Curfyl autminusfitjmotufaciliusextat.Meiiorigitpleniorc|germina^
ueftres tio & frucli ficatio cultarum arbo^ eftjfed citior neglecra^.Cur
fructus fylueftres arbores cum urbanis ualidiores fint fructus maturare
nomatu no ualeatquercs.Pro uiriuenijroneco&ionesfequicofentaneu
rat cum cft.Vnamigiturcaufamfructuumcopiamaffignaflepare.non
fint uaii cnim tantum fuis praeualet uinb.iqtum plus aequo frucrificant
diores ur crgo magna geritur copia jcuius maruritatem uires arborum arr
banis tingcrcncqueant^Quapropteragrkolae partcm auferrc quum
metum aut & ex co&io no nifi humoris expanfione perfici pottft
cjuc^fihumoraliudetrahiturjnuc|abaliocapifacii^poirit. Ad
fuma^ no qua; ualidiora ; altilioraqi funt; haec amplius ad fru&ifi -
candum ualettSoIutujenimlaxum permeabile&humidumid
effe oportet: quod fruclum Iarge iaturum fit , Spiffi taS uero con
Crariumeft; quodetiamimulieribus reliquifcja animatiujgene
ribus patet Id<f ipfum agricultura quocf adhibere contedit ; qjLiii
fuperuacua quasda3 plantis abfddit t alimentacffubminiftrat ; &
omnia patefacit ; afffatibufqj expoit fruclu^ igitur ratione praJi
;

producunt; Sed praxoquere nequeut; ob eas quas di

cta copiofe De matu
ximuscaufasconcoclrioin pulpafru&usfierifoleuquam fcilicet ritate fru
confici; cVfuccuj; faporemcjcapeffer noftrasnaturaecongruu nc cluu^ dc
ceffe efh Scd f orte hoc ipfuj prius diftinxiffe oportet , Co&ionej ufu eo^,
aliaj pulpa^aliam f eminuj effe & earu3 alteram ad cibum hom*
nis accomodatam ; al tera ad generationem perpetuitatemc| arbo*
rum pertinere, fru&usenim &feminaea^re^cauia;naturaprG
duxitt Vtruncj uero coquendi genus alteri quodamodo opponi
;

uidetur « C^u . n , pulpa humidior : 6^ pl emor eft ; fruclus minor I

cluditur t Quucjp is maior e;pulpa minor durior faporcc| decerior
ambit. Cuiusetiajreicaufa; agriculturamfolersadinuenit inge
nium;qu«fruclusalimetu3: in!crementuqmaleatipcdirc , Om<-
ne enim fere urbanu^ nucko minorifru&ificat; qua^ fylucftre U
cultuj quam incultum dC melius cultu^ quam deterius; quoniam
amp3iushumefcant;&alimentuuberiusadpulpa augendamdc
ducunt; atc| etiam fuccos pro modo noftro uiui congruente ; ma
turant* Igiturcoco&iones multuminterfedifferunt, Siquide&
minus folitum illud concoquendi genus addidiffecoueniat , Sed Curnci*
fortaffe dubitauerit quif piam ; atqs ftatuerit ; cg ualidicra exupe ut quazq?
rat: ide^ etiam debiliorapoHeexuperaretSemen auteomniu effe ualidiffi
potetiffimu3;utpotequumhocfinisc6munisfitomniu planta^ ma funt
rUtReinancjfimilisgeneratiofinisproculdubioeft; cVquidemi &fc
ita;
animalibusfeme;nonnifiperfeclanaturapoffefieripatet;quuC| mine pf
ob fenilem sctatC3 defecerit;generatioceffat T RecT:eigiturdubita ferantur
ueris;atcfitaftatueriStSeminiStn* produdrioperfe&ioni prorfus
cuidam tribuitur quo tandem modo aetas in fingulis accipi genc
:

ribus poffit; no tamequseuegetiora robuftioraq* fit;h#cfeminis

producendi uim praccipue poffidenttSed econtra^io propemodu
fequituf ;quum inalterutrampartem f ucci: uiref^; perrexeriat,
bii
 e .
;

Quaobre m in genere quocj planta^ idcm euenire ratio eft: atcj

itaportione etiam illam acccdereplanum iam eft ; ad utram eim
parte f uccus influxerit ; rehqua ieiunror erit: ambab enim fati (f a
ccrenuquithocexploratum fermeinomnibeft^ Planta^ autej
genus tres quafdaj portiones fucci fortitu eft. Dicitur enim f uc/
cus ad arbore ipfam eiufcf germifiatione;quod quide fruclibus
obeftfipliasa:quoinceflit:hacenimdecaufafruauspierucy no
prodeut. Item ad fruftum &
pulpam frudtum ambientc, Impe
cus enim factus ad alterum nequis ad reliquu fiat : impedimero
Vt igitur in illjs nodeeft ratio: ita necin his deeft: fed portio
eft .
planefua feruatur.Sylueftres enim arbores tum fructui tu pu!<-
paehumore diftribuuttfed plus ad frucl:um deducut jita utxs ef
fici poflit amplior Ad hsec no inepte omnino fortaflfe dixeris
fyl
ueftres ampliusfua feminaaugerc:quoni£mafcula* quodamo
do fint cVfpifliorcs ficciorefcf natura confiftat. Cultura enim ali
mcntoruqj copia plantas effoeminari ucrif lmile eft itd hoc argu
;

metu eremotodeducit*;itae|fimiIitudinequada5dicatur id ue
hm . Inter maturitates aute ea quae fru&ib datur primatu ad ge/
neratione obtinct;quacpu]pishaec ad hominu ufum prauialet.
Verapfec^iorfitalteriusintereftdifputationis indagare Na&
in foliis & in radicibfic tantumodo uti folemus:ut oleruea ipfa
Vtru^ ca exco&io p fedtior eft j cjc| eo^ fims in fcminib f it quib ad paftu^
:

iidiora nonuncj utimur. Explodeda neciila ratio <$ cx frigiditate arbo

Cit f ylue rcs fylueftres pcoquere nequeat. Nuclei uero lignofo quodaj bz
ftriat|ur purgametatioalimctocofiftutqueadmodu animaliu ofcwergo
bana hocipfum no incpreaflcriturnucleu exlignofo tertenocf confici
alimeto: ue^ femen no ex eademfcd cx puriflima compilat ma/
teria . Quae aute natura callida : haeceo copiofius f eme apta pfer
refuntquopluscaliditatisobtineanncVurbano^ caloris indici
um uisipfa fuccoru eft. Succus enim fico^ lacc6trahit:caprif ici

minimeautpraue:Sedhuicrurfusaliaquaedamrepugnant:ge
nrralis de caliditate opinio <£ fylucftria durare amplius locis fn
pdis pofltmin totucf robur no nificaloris ratione obtin^it. Sed
dc his poft haec forf ita diflerendu fit ,plixiora nacf opus eft difpu
tatione&quaeratur.Oportetquaenacalidaquseuefrigida fint
q
bufc| rebus determlari ksec deceatfatqi etia quaena eo^ caufa f ir

(iue f ola fiue cu aliis: cV quorunam ratio coquedi diuifione pof

fitreciperetam fimpliciabfolutacf ratione:cJquodadgenus hu
maoum attinet^ut quae acrimenia uel fucco medico diffcrrent
cjuaecjuidcm medic» &commendantur 5£ ufuipotiffimofunt
Haecigitur cjfi,pprietas qaaed£natur*ammaduertitur;ad quafci
Ikztdt alimenta&cultur* ;autcontranegiectus ia:uitateic|ptr
tinent;utde laffere & inturiferunt; & quid aimd cultione aij ncrc
aptumfit aut e diuerfo fi quid iiccam uel humida& hybttnam
;

telliiremperfequi foleat,£xhocautipio queret fortaiijs itetum

quifpiacomuni quada acgeneraliceipitasambiguitate Vt£:na Ration^
turaex hisquasfpontepueniuntcotepiaripotiusdeceat janw his tui x de
quas coltum hominis exeunt atcj adolefcut ; & utri generi pctius fy\ ueftri

rationoftrauribuidebeat;q>idefere eft; uclpctius pars queftio buScoIJi

uisillius ,Vtrumingenereiyiueftrium;aninurbanofit naturai gi 3~bcat

ucftiganda, Natura enim ifeprincipiatenet; &idfecudu natura an dc ur

c&ccnfemus;qdiieprkipiumotuspoiTidetc^quietis;cuiusge banis
oeris iliud profeclo eft qcf ipote ^ueniat ; no cj? opera hc minis prx
fertim cuarte quicqcoftiterit, Naqpabaliccisprincipiis id ^du*
citur ; & quide in aiaiiu genere ea qua: fingantur ; aut ad paruitate
magnitudineueintotunnaiadeftigiequadaj formaeui percjucan
rur^faCtafecudujnatura^minimecenicredebemus , Natura.n,
{ emp id fpectat cj? optimu3 fit ut mter omnes conucnit auctct es
;

Cultusucro &huiufmoiadhibitacuranatur«auxiiiatur; quop

fcdiusfuuj exequiturofficiu3,Du3 igiturnatura fatisiibino cifc
haxp^arteaftumiuceucopia^aiimenn pinguitudineqj dc ra^im
pedientiu^ exterminatione3 quse fciiicet loca etiam apta & ad fia'
;

gula accomodata uaieantadhibere; in quibus qde3 naturacotem

plaridigniuseffeputamus^Sediilsre^externa^ tatumodorau*
©ncopitulantunccu aerisflatusfciialimeti . Agricciatio uerc m
iis ipfis pleraqj immutat ;difponitc|; q<£ fi iiia hscc exigat quo m
lius fuccedere poffint;ha:c quocj ilia defyderent ratio e prarf ertim
CU3 agricultura ab his ipfis dependeat ; atqi in his fua f orciatur pri
cipia, Na3 iiiud quoqs iis qua: fponte nafcuntur; abfurde & quafi
prajter na3 euenire uidemus utcxf eminibus deteriora reddantur
atcf oiodegeneret^Necj.n^fecudumnatura^ eft ;fedfimilef emp Solutio
generariexpofcitur Jgiturambiguitatesha:taiefc|occurrut fcd qftionis
his quocf naturasdiftinxifle; queadmo3Coc©quedigenera;prius queraad
oportere planu3^pfec1:oe Aliis t n, nafp6taneac6iucticre t Alais
f
mcdum
culcurafolcrtiacf ;accomodatior, Nonfis utrac|r6 cogruit, Quas eoficfera

cb resoiocofyderadue;queadmodunafylueftribuscVurbais fe da fit m
diftribuerint pariter iaialiu &plata^generibus;qppe filueftrib uroanis
c| urbanis frodes aptiffimas & ad coieruaticne cV ad pennitate & ;
fylueftri

ad auclione; & ad fructuu generationelargita e, Fruclif cras itcm busnatu

ipf as diuidere fortaffe oporteat ; ut ajiaj fint q fpote frnclificcnt , ra: ratio

biii
 j
.;

tCcuicad aiiaccuitura tantii & hominisopcra ferat Ho^ igit detcrrhina

|>pofi tu tiopctcdahinceft^Dccocoaioncatitundcdigrcflifumus; reli^
4e matu quaiubiugamus.Omniafcrrquibfruftushumidusauttenui
ritatc co mtectus putaminc cclcntcr f uos fru&us pficiut ut ficus uitis; {
cocfcioeqi prascipuemorus.Haecn. fru<ftunudupenitusgerit:utc|tucuc|
f rudtuuj fructus imitari poflit; utpote ci minimo
f ol tcpefecerincitiflime

Uiria cgcatcalore.Vna.ntUisquaedapraeualida uniuerfacji excurrerc

foiita fruttucofjcit atcjipcoqmt:fiaiti &i in gcrminado fieri (0I3
Loga etcim prorogatiogcrminis collectu maximu facit; unde &
germinacongefta magnocii impetu,prumputadeo:utuelfoni
tum faceret.quod quidaaffirmat;&c6cottionespficicclerrime
poflut. Naqi fimilc cuenit af<j in frumentis quae hyems diu reti
nuit Quu n laxata fint: uelocitcr augefcut adeo ; ut no multo
. .

fcrius pofteriora pf ici poflint. Adde cj> etia morus no f umatim

fedpticulatim frudtupcoqucrefoleat;unde cVdiutiflimc pfeue<
Cur mo raunechumoristenuitasaut aquoiitasamittendacft Fru&us .

rus cito morihisdccaullsuelocitcrmaturef«ccrepoteft:fcdutMcacftor

peoquat auctor c gcrminat fcro haec arbor ppter loci frigiditate^excoquit
cu$ f ero cito pptcr fua debilitatc. Vitis autficic| f ructus fcnores fut: quo
germ iet nia & putamine obtcgatur: &i fuccu amphorc crafliorecj gcrat
Adhaecficusmolcampliorcc6fiftut;cVfumatimquodamodo
Cur fico maturefcut. VuxaurcVnUmcrofiorcspueniutcjut breuicxcocj
ct uitis fc poflut; 6t c5gcftis acinis coaccruantur :ncc aliq lnteruallo difcec
rotiae iit nutur.Itcumbraopacattnccfubdiualesdcpendctatcphumore
cxuberat. Vitis.n.aquae praeauida efhdeniqi oiadulcia breuion
Cur ali tcporematurefcut. Atfiquisctia|>noftroufuucIit dcccrpere
quae ar/ 15geamplius feftinationesappareant.Hopeigit cauf a: cur prius
bof s prx cur ue pofterius pficiatur ; his fcrc c5ftat: n 5 tamc cuctae adbores
coqucs generis cuiufqi prarcoques fu t. Vitis* n & fici pm ultis iter f c dif
„

fint criminib diftat:ita: utnonullis fructusferoadmodu maturefcc

re queat;quaproptercaufasiumucrfu reddamus fortaflc digni
uscft Ergoprxcoquesillaearboresfut:quasn6praehuid2e;ncc
fuccofrigidacconftat:quaecj fru<5tunudumaut mcmbranis uv
tectum praetcnuibusgerut:cocturaqifucco^aquofan5 craflam
modo cotrario fe habeat hoc e quae
c5ficiut. Scrotinae uero quae ;

praehumidse frigidae St fructu aut pulpa fructus lignofae praedu

raeqicjbufcyfruftuslignofofaeuonuerofocp c5tinetur putamic
Ad haecquibus fucci pigues cValiquaeiufmodi fortietes poteti
-j
sm;autquibusfrudtusficciparumcjhuiufmodihabentes; id<$
piguc uei ciuf modi aliquid. H*c eni m omaia co&ioncm uchc
menter
mcnter impedfunt quod in f ingulis etiam percipilicct Qrac cnim
,

pccpctucuircntomncspropcfruclumferopcrficiuncj Jigno aut

ta m fru&us ; fructu abientia coftat piccas iatici cuj. refib iicci alii
cj[

ti ^ut pigucs aut ieticia cjdaglifcetes ut ccdro; undc tjuis no magni

c^fici a mcdirHcilc poitunt quonia talcs f ut, Adh#cfpiflitatis ca
pa^: aiimcti influi poc ; totufqj acceffus parciflime agitur . In ter eas
uiro quibus fons decidua data eft; quxphumida: irigida; terrer x
f ero maturant. Frigiditas cnim & ficcitas & multuudo cV terreua
concrctioconfici : cVmaturefcercqdifFicilimcpofTunt; utpirci^
fyiueftriu: &gladiurn Quxautemcdiatepcrieccftant; cVfatis
.

caiidasfolutacejifunt ;hactamgcrmincquafrud:upra:ueniunt; ut
potc quas ad mixtionis rationep cogrua quii fibi tu ctiaj cado am
bjeati coliftat. Ve^iingulanon niiif cmoto omni ipcdimento fic
accipicndicenfemus . Nuilus emmneej maturus nccjj {erotinus
frudusattribuidebetiiquaiintqua^aduerfetur, JExempligratia
quaeiam qq nudum afferat fructum iero maturat ceu f imiiax U
quacdam aiia raccmatim fruclifkantia Aiia nc foiu f erc ied ^tu
. ;

culatim ctiam matureicunt ; u t r ubus , hoc cnim in gcnere cj? qda

natura fngida fit ferotia ta fructu q germie coiiftat <j aiia nuaa &
finc ullo putaminc patcant iufficere iibi nequeupt cuj tepus cccu Arbcr 1.
paritincomoduj. Aiiac^ficcarn natura iprtiatur diu immatura gyptia 6
pfiftunt;quodqi cVcnificcii humoredefyderatquo & nutriripcf • (tu&ifi •
(it cxcoq, Gcrme autprout teporis particeps utnufqj e;ita fc fe tu cat ccntc
cri longius atqi proteiare pot, Ve^ quatu formuia fubiignare lici fio anco

tu eft;has coi^ caufas dixcrim Nacp ratione astatis fero matureuc

.

fruftus pro tpe perficiu tur ut piatac nouciiac cx nimiohumcre &

:

in totucopia nutrimcti tardcf uosfru&uspficiunt , Veteresaute

ccfTanc;^ crToctas ia eas loga a:tas rcddiderit queadmoj arbos illa
xgypto tributa c|annocetcfimofrucl:ificarcnarrat;ficusat rcgi
onis eiufdenucjniiifcalptis fru&ib.oleocf puclis cocoquercpot J

«huo^.f.ubertate nimiacf aiirhto^copia ; nccfoiufrudu Jero

f cddi:fcd et ftcrilcfccre qda nutrimti copia facit queadmcj dc ui
|ibusamygdalisdcnic|oibusquacpforatucaftigaturrctiulimus.
Omnia nanqiillo nimio liberata humcre;aut cii fterilibus inf ru>

difcra ;aut in mclioris f uauicrifcf fruftus fertilia trafeut. A

myg
dalae fi paxiilo dccifo humorcm infiucntcm abftcrgas ; idQ bienio
aut trienio facias dulccm ; cx amara cfficies t Qu
in cV ficum ref cd

tis radicibus 8c trunco pracfixo fcrtiicm exfterilitLongeCf feratio

rcm rcddiafFirmatfimilc fcrc pcrfpiciinarticulatis utibus licct

Utnim ca^ quocjimpctum rcuocarcqua)ntum<fuacansfupcr
 a .

Quafat fluit3Uferfcoportct:utfruautttparcrcualcant»Eiufdem|>pc
bofs mc gcncmuelillacaufaeftgobfcm aotipingueultumjletucjfold
liuspue arborjbuscomddumf»t:iedquoddeteriusconftet. Frumentis '

ftiatfolo auteiltuduchcmetercoucniat.T^adixetcnima^borisaltac ineo

\ applgui folodefcendes:imacj fubiensfuccofaasquo piusalimenti attra
htt quod no in gractli minufcj alta teilurc facere pot Hac. n ;radi
* ccspfummaadhaErcntimiaufcpalimcri cVcjtujcopetathauriuc-*
Nii&inharenaccisfabulofisfaxofifcprerri^quacuniiausiit: ca
pcrc arbores poflut. NitutUr enij & indificcta tellureradices ni
miru f uas demittunt* Ad ha>e foio emf modi utpotc laxofo radi
ccsamplius refrigeraricofentaneuefbquod uehemcterarbores
quaerut,FTumentuautradicesp]uresfolouti<|frug4!i capeflic
Quod ( o quonia altc defcendic. Vicioio plerucp eriam excrefacradicu ino
Jum fru*' pia : refrigcrationc ergo ddyderat quia radix alte infixa non eft
tntto ap^ Quum uero imbres crebri accefferint: deccrius prse alimento ni
turniit mio reddi credendu eft, Nam 6C arboru frudtusiccirco degene^
rant:quiaalimenticopia deuincatur ut iuperiusdiclu eft , Sed
abfurdu|)fec*toputaueris:c^itereaquasgcncnsfocietate habec
In code^ animaduertimus:hoceft:aiiamaturaaiiaferotmaconi»ftere;ut
f
gericrcaii fuiquaeda & uites &pomi &piri 6c aiia.Eniuerointer animalia
qua raa/ gcnusnullumciufmodieflcanecxcsptodedomniaparitempo
turc alicj re&feruncinuterocValuntcupepererutjqqteporap locorum
feroparc naturafaepcpmutant:cVpra:cipuequ£ecuhomtinbus umunc.
S€ Igifgcrminationes quoqj aliquo^ poftenores forfitan ueniunt
atc|icaporcioneabfoluuc»Ca2terumin quibusiddefjt; queftio
iitaquafipscquiuocaticnecxuitac^Eftcnim&aiaijb &piantis
a naturaexhibitu:ucaliaurbanaahaiylueftriafmt quaenuliu}
u&a: gignere ualcac. Na ea quas caprif tci ierut fui generis iunc
jfr

quippequaenuncjmaturefcercnec|pfecl:ioneuIiaattingere pof
i unt. Vitcs quoq» mfanae uocatae f ui generis funt qua: non foluj;

germinaufedcoquut&floret&racerijiacur.ftfiquid aliud ad
floreufc| tantumodoueniac;fua.n.rmura quodc|difFerentiam
geres diuerfi generis cfleiure exiftimetur. Quse aute3 peoquerc
germiare florerec| fimul : aliis tn atc| liis pticipib ualiat; ut ma
lus mediea:haecpleniore quanda & peculiare certe fortiunf potc
da:ficjdeidagerepoflintppetue.Sire.n,obt!gitatqiinaerep3a
cido mcdiaq* coflato tepore; quo fciltcet germtnatio 5t f ructifica*
/tiofaditariatliducpoteft:utfuprarectulimus.ibitj5aer caecV
oibuscomunis^indeoccurric : ac htcnatura uifcp arbori fua ut
potc qu« fc oibus temporibus exhiberc tepcrata ingenucpofiit.
Sedquumpulpa quas femcn eoplecritur; diuerfapcr { cconfiftat; DirTcrcfc
hanc cnim natura ufui hominis accomodauit ; terminum cius th tia intcr
puf<jftatutucffcncccfl.cc:qd? ubiprseterit; noxam utiqjpoffinti> pulparn
bres tempeftates hyemefej inferre ; Seminum uero ipforum nul fructus ,

iusterminuscft:unaenimcumpulpishsccdefiuunc: profiliunt &femc»

alia: ut pini picofas dt ad fumam omniu conifera^, Gonis.n ad^ inclufuj ,

huc peden tibus hax exiliunt, Vafacj ipia relinquut inania qd ide in pulpa
;

ctiam cupreffis eucnire nulludubium eft,Sedillis femcn nuceu; in duran

hismebraneum oSexile adeft. Quaeigiturputamine ligneo aut do ;

pelliculati quopiaambiutur;utnuces & glandcs;hsec fuis muni/

ta tegminibus ad germinadi uf q? teporis iliaela f eruari nimip: pcf
funt, Quibusautccorpus ambienscarne coniiftit harcextcrna;

illa mole putrefa&a libef aclaqj pfe ipfa fub lignca natura pdurat

ut uinaceu &L pal mulae nuclcus A lia mebrana: ac tunica: coplu^

,

restuentur Nonnuilainterfefemoquodadeuiricla; cVuafculo

,

eomunicircumobclufauigprccerte indomitopermanent utpiro

rummaloru^jfemina, Hadc cnim oia ferc pulpis plenioribus iclu
dunt;quoplustcmporis ualeatperdurarcCuftodia &
adgermi
nandu conferuatio f ructuu hsec cft , Carnis aut fruclus ipfos am
bicntistcrminusquidaftatuseftadhominis ufum; utdictu efh
Nim6^fucciquumdiumanfcrintatc|maduerint;detericrcs rcd
duntur , Nonullisquoda tempore poft copia largior datur ut cli* Dc olci
;

iiis poft ar&ruri exortu Ad id enim tepons ufqj oleum augefcere

, copia bo
creditunpoftca carnis incremetu fuccedit: £1 imbres copiofc ac nitatecp
ceffere oleU i amurca detcrius redditur & f acpc frudtu ob eade cau
,

faputrcfccteitideaccidit Expe&aturoiiuax^matuntas; necftatt

,

decetpuntur ; quonia Cic cofcclio & decr eptio dirTicil ior fiat a tqi
; ;

ctarbores dupticispcutiunturdetrimetumnimi^ capiat» Ergo

iiid ue^ fincalorisnaturasdatu cio cft;utoleuacfuccipingucclic
largepoffitpra:ftare;fcilicetquufec6grueadrefubieClaacc6mo ^

dauerit, Eniueroficalorueherhtiorfit ; noeode fugicfTiciopot;

feduelutafienos &adiectftius qdadcficit ; uimc| cmnefiicci im
pcllens:adcarnccorpus tatummodo inCrefcerccogit; cj? etia afta
teachyeme imbriu acceffu ; dC aqs fcaturientibus accidit tpe m
cremeti,Caro,n,excrcfcit;atc|Htaolcum alimetinimietateabfu
mitur ;nifi fecuta fceenitas corpus exiecet atq? attenuet, Sic enifer
uari ampliuiqj exubcrare pot;q> quu alias fsepe tu magiflratu Ni
codOTiobtigiffemcmoriajproditueft;quaobremolciprofluuitt
longe mclius cxtitit , Tantundcm cnim ex dimidiatis portion*

feusjuxerat; fedmoscoquedideftinatos cffeanaturahciujufoi

 m,

Quaeger JExhiscaetcrifffupradiaisquibuscIe fylucftribus difleruimus

mineari' dilucidc intelligi poteft.Fru&ificant aut aliae exanniculis aiia: «

notiofru ex nouellis germinibus; quae quidem naturaru dif ctimine p rati

&i£tcem one fuO|B temperamento^ planeinter fedirTerunt etenim quse:

& cj no denfasfurculofxc|funt;haegermineannotinofrucl:ificantjutpo
uello tecumin hisparceinfluann&germenadeodebilefit: ut neque
tranfducereneej rctincre humore ualeat tancjgermen olea:. Qi a:
autem humidaefolutae plenaeq» fmr;haefru&umnoueIUsgermi'
iiibuspariunt.Hisenimin uniuerfnm uehementercjp impetus
agitur: cjobremfimui&germen#frucl:umefTuaderequeunt
Caeterum & quu ex annotinis frucl:ificat:pufiIlo quoda emiflo
germineferient;necprotinusexfurculofoillo antecedente fru^
5:us emergit: quonia nec ulk> pa&o aptum id fit iru&um parerc
nifitemerequicc|fiat t Sedpeculiaris maximetu^ praecatterisge
neribusfeminUitumpraeiisVpfis quae iignocon£tant;palma:ce
Palmam Reratioeft.Noeaimannotinisquibufdamautnouellis haec icr
ifpicapa rc folet :fed his quaepraegnas gef tae; modo fpicati feminis f ruclu
f ere ad ii condin Virga enimquaefructumgerit queadmodu fpica erumr
miJitudi n formacj uniuerfam ar bcris dixcri
pit : caufam uero f iccitate
aefrume Cum cnim cuflodiamfrucl:usdefydercnt:fiue extraconfifbnt;
tletcm fiue intus formati demum erumpant s cxxctis cuftodiam illam
loliapraeftantutrettulimus.Palmae quoniamfru&usno apud
folium haereant: concrefcant intra arborem neceEe eft ut ua lidi
;

formatiej tandemreddanturaeri;quapropterin utero parentis

natura partum f cruauit ; % fimilitcr atc| f rugibus infpicadis aga
autem comunis plurium fit:caufam quocjjcomu
tur* Spicatio -

nem quadam animaduerti necefle efL kd mit um q> exomni ar^

feorum genere;palmae tantumodofrondibusideueniat.Propri
um enim fiquid in his fit qua?,generis f ocierate
iucguntur : iure
admirationedignerun uerumdehocampliuscogitarepar eft,
mt arbo
Arbore^ autem quae alternis annis fruclificent; nec fingulis pof
fsaliquae funt quoad pingui mifierua colligendum fic ; omnes ficca: pra>
alternisa duraeq» funt, A ddc eas quae fru&um non cx nouellis fed annoti^
nisfrucli nis feratgerminib; utt n. prius colligat genereturqj opus e quae
ficent firrjul hae faceretqueadmoduquaepbe materiataealtaeqj futrrm

Hime queut: qct maxie in olea patef at Haec. n if irmiffima cV fra

,

giliffinu oium eft : & decuffa pticis aut praecif a uehemeter labo
rat.Qui\n,oliuas no italegut;fed aut fponte decfdetes;aut ma^
miconcuffaspropius adfructificanduannuatim oleas accedere
munt* R.cgiones quoijplurimu inter fc differuc; fcac| in a lethea
4
fru&ificariaffidueferunt : quancj anno tertio^difcrime patefcat:
Quas ualidiores funtin ea^g enere : qramis annotinis fructificac
hasp ucdeus teporaduxic;icafru&usredderecoiueuerunc;quem
admoduquasfructufuisnoueliisdepromuntramuiis, naeasqqj
tempo^rationejca*li5il:atu:iecl:aricertumeft:euenituteuoleas
bene germinac; malefru&ificcc;quuc| bene fru&ificac; mak ger Cur ma
minec : cancj naCura utricj faciffacere parci non ualeac jfed neceife le fructi

habeac abfumere alcera;ucalcerafaciac,Peculiare^fico;cVuiti/ ficecquas

bus euenire quida enarranc.haec enim quu egregiegerminant; tu bene ger
maxime fruciificare dicutur . qd? ii ue^ fit;fupra didtu quccf ue^ minaue *
Fructu enim copiofa germinatio facile detrahere
effe neceffe eft : rinc
pot ; (j uirtuteloci; c^boisuiwbarbo^fieripotiuimofolet,Tel
luris enim eiufmodi alimeti larga copia eft. & arbos ; qua: ualida
fit: facilefuoroboreattraherepoffit; ceuamygdala;at<jpuiiica.
Qu Cobre in arbores debiles :germinu lafciuia minime cadit; Sed
modice;aptecJadfruclificandu;hisgerminaprodeuCtQucd.n«
facis fruclu prxfticu^ fic ;id necj excedere necj deficere jd germi^
;

nado oporcec. ficus auc uitifc}; prsecipuecandida ;modice uligine

attrahuC;racionefu3einfirmicacis^Soluquccp ; utminusfrugalc
fic; opus f ortafTe eft ; ue ne foli
quide ca; exceiius pcffiit ullus accc
dere. Quappininfulishxcampliuseuenireuidemus; ueJ>'ratio
aem illacomune de oibus debilibus reddi melius eft : huius igit
caufamhincpetereoiodebemus.Inc£cl:isautemfruaitu£:;fvJ/ QiTcd jl
pa&parse^tericr;priufqfemegignto us.cdfo
mina magna ex parcelignofa;nuclecfaep fint; lentiufcj;r; inde cc n fterius i

fiftant; Ve^ etia quia f emefinis fructificadi efV; queaclmcc u di f r ucl u y

ximus.Quodatalicuiusgratiaeft:idprius quam illud eflene^ gnatux
ceffe eft.Keru enim eiufcemodigeneratio non nifi f raxcdito ali
quo: & uelut iaclro quoda fundamento fieri poteft qua de caufa ;

nondefuntquibusnofingulifruclusfemengerantmtinuuisaci
aosminutos profpicerelicetuanqeosnaturaperflicere minusf ©
tuerit; quanc|non minusdulcedinis hisparuulis; quamagnis il
lis conceffit. ex quo plane intelligi poteft : quam rara ; ap
taque cx
coqui pulpa fru&usconfiftat:jfi quidem a iolc cVaere ; h temf c>
feipfo;percoqui:atquedulceicerepoffit. quanque femencf us
naturae proximusfic ; fed hominibus non arque cmnia iemjna
ufuifunt. Sedalia nulli. aliaminimo, quamcbremfruaus qut
fiucleouacat; praecipuequarrimus; &qucadpcffumustales; u£
fianc ; operadamus ; ut quu uuas iinc uinaceis nafcrmclimur
At naturauapulpae? cjfemini^modu^fcribere^cul dubic uult»
 Ve^umtamen exuberauetat :reliquu3 minus ccnfiftit, Qua:
q
dernrespartij humcris; & ad fumam alimeticopia fiu & hinc a
gricukuram CJ3 unice auxiliaridiximusjpartij ficcitatis;fpiffita
tiff in totuqj aiimeto^ inopias ratione accedit; atqjperfecticnis
Aere;fo St coctionifq* eo^;acforte pianta^ &
01U3 giiationis germinucp
le^ pprie .puentus celerisjcaufas illas reddidiffe non dedecet ; uideiicct ae
tate3<j ar ris ; foiifq* potentiaj ; & proprias re^ finguJa^ nas
j feu humicut a

bo^;dif tej{iccitatejraritate.Reliquifc|gniseiufdemdiuerfasjfeuetfa3
feretias ^ caliditate ; frigiditateqi , Na ea quocj natura fortita efb qua^ re jr^

cc ftituer castera: prope fenfui plane occt rrunt:calor at & frigiditas; qa no

I irucluu fciifujfed roe percipi poffint;nimii^dubit£tur:atqj in crebra cb
^eneratio iocutione ueri antur , C quemadmo^ cartera qua2 ratione folumo
tiuq* roe dodiiudicare ualemusdequibusaliaquodamroe determinaffe
beneeft;qaetiampermulta:resfint;qua£ad ca ipfa principia re
digi exigant, Sed ciufmodi oia ex iisi quse accidanr confyderetut
nzcdlz cftthis enim ipfis iudicare conteplariqj re^ poteftates ua
Prima ca iemus, Ergo caufa calido^frigidoi^qj prima redditur quarfruc ;

frig idop. tif e^ fteriieqi genus attingat; quafi quas caiida funt fructifera ee
calidc^j poITintiutetinanimaliumgenereanimatesjqouagianetiumjii
cct inteliigi, Secuda pro regionu na hoc eft roe frigiditatis Xotra
Sccfa ca ria,n,lociscotrariispofle pdurarecenfetur:caiidafrigidis;frigi
dicalidisjfic ch, principio naturajetipfaj generaffe omnia uolut
quifiresafuofuniiijperexcelfuperire jacontrario feruari maxi
mcpoiVmu uei utmedio qucdaexultate' temperameto ; iicuti &
JB mpedocles de animalibus inquit : Quac enim calida fut: ha?c hu
midi in locis coll ocaffe natura afferit , Qua eade^ opinione en e.
s M
ftor quo^;nofolum in animalibus;fed et in platis uniuerf is fecu
tus eft, Iudicat enim caiidiorajqua: maximefintaquatilrauit iun
cuj aru dine gladioi uj : a gel u proinde torpere hsec eadem minim e
poffe ; & inter reliq quadocis algentibus ualeatpdurare t riarc plus
caioris fortiri: ut abietem : pinu;cedrum:iunipe^;hederam , Su
per his , n nec niue poffe durare autumat : fcilicet ratione calcris^
,

Itemtortuofahdeceadej effe:peruertiqj obcalorem medulteaffe

Tertiaca rit,Tertiacaufaceiereprouentugermisfrucl:ufc|deciarat + Quu3
enifuccuS^etipfenacalidusfit:fitutcVgermiareddi : &frucl:us
cococjcelerius poffint» Argumentuhuiusquoqjhedera quardi &
Quarta aiiacapit,Qu^rta.eotum eft;qu#frondeuirentperpetua,Na3 ea
cauia quoq* rationecaloris;feruari exiftimat^Quseautcalorem dcfydc
r£thac:fr5demamittere» Adhaec ignariaoptimc:celerrimeqj ex
Quinta ardefcercnotat; quaj explantisaquatilibusfuerint ; tancjceleriu»
caufa. - ignem
igmc t der e illa poffint qiiojg flatura plus in f c caloris cont jncat Harc fcrc dc
caloris ratione dicutur Sed protinus de primo ambigitur :an calidiora fint
qu2efecundiora:6^«na"narborumgenere:foeminasiongefecundioresui*
demus : quamcj minus calide : quam mafeulse conftant : quod non
cognatione nominis : fed fimilitudine animalium capere decet Item
animaliaquamuisqusefecundiorafunt calidioraintelligantur: tnnon c
:

contra: quaeminusfecunda: frigidiora utqusecarniuora : gulofacjpfunt*

Sola enim ex omni calidorum generecanis: & fus partu num erofo notat*
Ipfoig at unigenerum: qua: f peciem fimile exjSffius gerunt:fecundiora cec
nuntur*ut in auium genere Calor n , imodice augere coartare indurarec|i
membra uidetur Eft aute opus tam ad animaliu ptu q ad frucluu puetu
cxcodlionemC|:no exceffu:fedmediocritate quadacaloris t Si quidecalor
nimius cxiccetmaioreo^imodu cadesuFcandefcat cV neceffefit^Quaobre
hsccinancipitecaduntopinione^acdeterminationcjquampiamdefyderaf
uidentur:de'aquatilibusueroquacftiofaciIiorcft*R.es*n*contraria:nec^
alerc : necp f uare apta hfy f imilis^un empedocles iepte illud % afferuit na$
f cilicct ad Iocu humoris tranftuliffe quann arido generarit, Quo* n pafto.

animatcsaqua^incola:: uel qtulibet teporis periiftereinarido potuiffent

fi modo his nf i tpisfimiles fuerint i Item <£ norftis teporibus igeneratioc

cuenirefentimusrem plenedeclarat,Nauniuerfumanimaliu : plata^cj

geus tu generari : tu permanere fuo tm I loco pofle uideus % q circa f uo c#
IocoafFicinequeut,Contrario&aduer{oaffecT:ionibuspatent:utpotecu
& permutatio magna ita accedat* Prasterea oppinioes ille mimc
diftra&io :
Itcrfe confentiut* Aquatilianamqi calidiora fimul : & fcecundiora incjunt
cffe*cupmulta in aquatiliu generefteriliapenitus effecoftat* Rurfus quaj
germine:fruc"tuue proueniuntquarqjfemper frudtificant: fep<ffrodet ca
lidaiudicat:quummaximeutitadixeri:oiu5feroeafrucl:ificent:cjfrode
perpctuamgerunttatcf in totu:utfupraretulimus:quum gemincturfru
ctificefueceleriustationeinfirmitatis . Nonullaetigerminado ficredoqi
plusteporis^)trahututcVinanuo^genere:Seneciopatet;eafcilicetdec£
qeP mediocritate qda alimti obtineat Qu od at de ignariis notat : id fcrfi ta
nocaloris :f 3 uehemtiscoflicl:us pociusindiciu eequifpiam dixerit Attri
tus cV,n . cft q igne efficiat : quod f i 1 riuiufmodi lignis huor magis extenu
ari:conuertic|inacrefaciliuspoffit:idcotritusuehemtia::noncalonsin
fiti ratioi tribui d ebeat Illa uero potiffio calida : ta fenfu q ratioe pcipi pcl
,

(ut:quxpiguiaacriaodoratac|fut:ha!C f n/caliditatepcuIdubiofortitaui
denf :qre cu ilcca fuerit fpiffa & putrediefmunia durat cVfuccupinguem
acrecji retinet Vii pinus quo$ calida & pfacilisignitu accedit, Cxtcyi no

folum ha>c: f ed et alia pleraqj calida effe uidetur ut tilia & ad f um ma quse
i erri acie hebetat Quin & eiuf moi uiriu rone fcrutari calida iudicarecjde
cet uidelic& cu admota corpibcalocecotT:uraf aliqua:uel tabeinduxent
 .

aut e t ta&u guftuue {ef u j caloris m&^

fide apiius faciat:{edcu mediciae uius teftimoio latiffimepatet, Parte aut

alimtuj quodda ;quo no nulla ex calidis;frigidi~

; & q na mo fic coftent: deter
haud cjic] fortaffe negauerit, Sed quas itJa fint
minanduianefit;niiifortc uiriu3 beneficiopociusquoda;uel radicis;uel
toduscorporispoJleantpdurarejutpirus;at^amygdola;c^hincetrigori
adeo reiiftere queat ut minime cocrefcere poEinu ac de caioris ratione ; ex
his petenda determinatio cft*

THEOPHR ASTI DE CAVSIS PL ANTARVM LIB£R f II.

VE Degerminatioe ;fru&ificatioecjjarbo^;atcj cx totoplantaru^

nonduexpoiuimus;reddefnucpariroetetanduefl:iingulalecer
nendo tam ea quascertis anni tpibusfponteprouemimcjilia quac
agrkulturaparit;^auget T Quippeduoillageneramte]ligimus;c]^aiie^;
uelutnaturale;atq2fpontaneu conftat, Alte^ artef&paratu quo eepcfiit
defyderat, Ratioabo^no eade eft;ied altera nase;altera ingeio reddir:nec
mnatura fruftra agere qccj pot; cVingeniu hois naturseauxiliari contedit
Sedcu ea priora intqua^naproducaudehisdifferef priusiurcdebemus
ergo ut iipiicius ailera fumu^: oibus arbcrib; tafylueflribus cj urbais;&
itocu omni plata^genen ;adpfperagerminationem fructificationecg deii
gnatur;quu3tcmpeftiuaprobac| hyemefenferut, Sion, gcrminaticncs
fructificationesqjfieri pcffut,£gregie hyemsiilapbatur ;quar imbrium
aquiionio^ copia; & niuis f requetia; cV rn totu frigora f ine gelu cbtineat,
Qu .13 n arbores poft partu frucluu exinanite penitus Tnt; repleantur alj
, , j

men;idc|retine£t;atc|c6coquat;opuscioe Siqmcie£rcbegcrmir32turse
t

fr uctificatiuacqj; ite^ finu Copia igitur alimeti im briu largitur frequentia

rjtineripoffe;ac pcoqui;hyemsfanefacit;quudiu opprefferit, Radices
,n,qua:alimetu3uberiusappetat:pertotaarbore;qdceperint:exp£dant
BeceiIeeft;fednopriusidexpedii;cj[ir33alimentucoquatur;cVquaiiinute
ro geftctur,fpatio tpris;cjtu3 abundafkqd nuqfieri poffit;nififrigus ue
hemetius ; diuciufc^ adiuuerit;mox n aeris fdulgetia gerina euccat, Qua
, ,

obreaquiloniosimbres:noauftrinos;accedereiuuat: & multitudo muis

m agnopere prodeft ; ut paulati^ colliquef ces fubcat folu nec uniuerf us hu
mcninfiuxuccrruesunico ;diiabatur,Ita,n, &terrafermmri optiepojc
calorecircum obclufo;atcfcoercito qdetfeminibus uehemter coducit, Fi
bris n fubnixa firmatac| conftipatu comjSff uq? frigcris ;fim ul ac mitcfcc
t * :

tc tepus inceperit celeriter atc| uniuerfa erumpunt, Ve^ femina imbres cg

aeftiuos; cjpauladm crebrcc| aceedaiu; magis requirunt; ga inf irmaiunt:
pfummacjtellurisadharent,^^
queut. Atarbores & ualidioresfunu&radicealtiusagunt &aJimto refer
tasfut :quapp ea repotiusdefyderareuidenucjadpcoqndugerniinadutj
ualeatauxiliari.Argumetuhuiuspfecloilludpotdeducij^nunqanuer
datgerminadifacultas.Copiaaqua^pdefTearDoribjhincetitelligipot;
quu eni ibres copiofe accefferit;oms fere melius uigent* Ve^ auftnnis hu
mefcuntat(jimbecilioresredduntur.AquiloniisualidioresjcVadccnco
quendum aptiores euadunt; ut pote quse fibi conftent; cV fuum calore^ in
clufum retineant; ubi enim carlum perpetuse placidum f it; arbcres probe
ger minare fruflif icarecj ualent; ut in egypto; tum bonitate elimentc^ ;tu
edamc^extrmfecusnmilretorqueat, Quum»n*alimentisdeflubertasac
cadiclementia probegerminarifru&ificaricpratio eft, Ad rem tamen cjua:
oil haec uelaliqua ex his faciat* alia quadam conditione fcrfitan opus eft
Atapuinos; finontempeftiuegerminaexeant;fed copia alimeti cadicf
iniulgentiapra:currat;frigusfubfecutumcrTicit;atc|adurit.Qu£obrem
hyemes pofteriores arbores uehemeter infeftant Fruclus cV n recens edi
, ,

tiaerem mitem ;atcj benignum defyderannquo adolefcere pcfiint; maxi>

mequeinter fua initia ;tuncenim infirmiftimi funt;quod autem eftinfuv
mum tutelam & quafi orTicium nutncis defyderat. Quippe una quacque
r
mufatiogeneratioque temperiem huiufcemodiomnino depofcit; germi'
nif autemflorifcj ipfeprouentuscVc|uicquideiufmodimutationes;acge^
nerationes quardam exiftunt; dC quidem plurimadn his iacturse eueniunc
cumfruftasautrubigineinfeftantur;autperciduntur;acdeciduntautad
fumamhyemetempeftateuepereunt;namcVfylueftrestuncuehementer
laborant ; cum nupergerminibus cditis flatus uel frigidus uel calidus ni'
mis occurrit,Enim uerouterqjpartuslabefacitatqueinterimit;fcd harc
in fmgulis contemplaridignius efhTotum autem habitum ftatutr q? cadi
adarborum profperitatem huncin modum conducere ; ex predictis pate/
fcit,Sequiturutdeimbribustempeftiuisdicamus,Tempeftiuicrjjnium
maximehyberninotanturquasobcaufasexpcfuimus^Mcxquigermina
tionemantecedunt;tempeftiuihabitifunt,Hisenimpkniusacktius^er
minatioagitur;quumfcilicetpleneomniafuasformasreceperint;alicqn
uitesprobenequeuntgerminare>Tertiumobtinetlocum;quipcf qarbo
resdeRorueruntacceflerint* Pabulum enim confumaticnerrcp frudlibus
preftareincipiuntfcumnonconfeftimfecutifuntjfedubifructusconua/
Iuerunt»Alioquinca:teriquidemfrudl:us;autderluunt;autcertedeteno>
res infirmiorefque prenimiahumiditateredduntur. Oliuaeautem germi
nibus omninointereunt;quum alimentum deducaturadgermen . Jgitur
jntempeftiui imbres funt peffimi ; atque ex toto inopportuni ; qui circa
f loreis exortum accefferint.Omnianamqueimbeciliaredduntur ; cVonv
nia ferme* aut certe plurima pereut deeiduntque ; partim rubigie ;partim
'$* . ya - „.. ,. cii 4
 ,

rihiiiohumore, Quasautem refiftefepotuerunt;deter/usflorent i paucis

exceptisc^ in frudticum herba^cjgne; non minusanimaduerterelicet; ut
& adfumannagreftibusiponte(Jexiur
in hisjquse ccronaria uocitamus;
gentibusflofculisJteexfatiucrumfeminumnumero; ilegumibus ; quaj
pmmerealterutroexhis uticppofrunt;aut + n.foliditate;tu{ibiipilr: tu iu
oretimculoidita; umrofa & liiiu; dC reliquagenoris eiufdem autqd' fic ;

citate totius natura humcrem prascipiant;atc|abfumat Sicenim euicere

poffunt:c| aute uincit;idnunc|afTicipot, Quibus uero fruclus diuturnio
res;p:uf^alimti;co&ionifcjj;defyde
accedunt;utuiti;punica^;olea£;cxteriIc|adfummafingu!is;^raticer;fec'li
onis; tepefliultasdatae Quaobrenonidecibus tr5s ftatuirunut hyems
adgerminandu;fedaliudferotinis;aliud^coquibus;utetiaminfrugibus
trimeftriumgeneri; 5t ad fummaomnibusferotinis;atcp rkoquibus , Oio
i nbres aquilonii fuper auftrinis comodiores f unt; & n frigidL res occur
runt5<:faciunt;utplanta:;ampliushumo^efibioblatopociantur;quu&
fructus; &plantseipfje;meliufcoftentacualeantomneJtemfupuacuum
derrahunt: atcp afficant; necj diu id inf idens humefacere paciutur necj adlu 1

{oliscoco&um ofFicere finunt; quo ciica fiatus etiaj cofecuti uiuant; & ma
^ime {i aquilonis fint, Detergunt* n, & quo potiri amplius f it;efTicete pof
{ut, Qu is ob cauf as nceturni quoqj imbres prarftat diurnis Fit.n ut pla ,

txhumorepotinampliusualeant;quufolnonprotinusillumc6fumat;
6^tutiusquoc|ficaginulludubiumcPc* Ratiocade;ut&flatusaquilcnii
eommodiores fint;auftrinis; &pelagici tert*enis 5t occidui; 6V exortiuis qa
fricn dicres ; extoto n ppe flatus frigidi comodiores cdidis f t"; nifi germia
.

liupeteditaflnf^autfloresperuemVeinceperinttTuncntfrigidiadurunt;
utdi&um eft,Pradtantitem fauonri^^
tibus;atcf incetis, Alteri n ,alunt; alteriinftipat; & increrhta ipediut. Sed
magis ; min ufue qf qj;,pf it u regionis uires capeflit Alii n . aliis.tal es cccur
rut; ut ana diclu e Quaobre extoto i ere agloniicomodicres ftVauflrinis
f

Cete^ quu uires agro^qj dif crimiaidere poHit: &hyeme calidi;aftate fri
gidi: ueniat opusfit» Hocn, mo cotra tepo^ iiuriafubuenit; ut diximus
liocetuero:fitepo^cjlitatififesfintexceffu;fic,n,fee|neceffee; cffkitidc
r*e faneoptia*utnonidecibusutilesnoxiiueoccurrat;quappaliisaufter
cfTicit ; aliis pr xfefbpariratione; & fa uonius & quifcp ex rel icjs
; , Oia uero
uehemeter infeftat ; qui 013 germ initt cotinuo calidi : aut frigidi ic efl erit
His^n^germinafacileluajobdebilitateintereut^Oiolocu^copotejtlatus
comodiefreoportet:qui,n«autiiullu3fentitafflatU3:autiTiiurieuentc^:
expof itus e ;hiccerteicrernti lauden lh$ affecj pot;qn etcarli hitus iis ipfis
fer nersfpadet. Aer,n,qmediacoftatteper/.eoibus^)pearbcticupc6mo
chis e, Na 5C adgerminadu & ad frudificandu;plurimu iuuat, Qui uero
;

inakerutrapte excefferint ;parti3 fructus interimut; ptij et totas arbcres

BccantjpraeterffiquacfintgbusaertaIfscofiuemat*Non*n,dej[ut;qL7a:cx-
ceffu]a5tent^aeris;&alixcaJcrisauida:fintjutpalma;aIixfrfguspcciusacl
araentJuthedera;utpinus:has,n*locisferuidusprouemrerenopcffeniil
ium dubiuj eft* Buxus quocg 5t tilia;locis eiufmoi
difTicilime prodeunt
utinterhyftoriasdichime» Rationonnifiexcalorepetenda efh Ignis* n*
^uodamodoigniadiicitur:finemoderatione;quafimileetiadefydcrat;ea
demrationelocisfrigidisprouenirefrigidaequardaj nequeunt ; cotrario^
quocf copulando^modusftatuiturita;utahagerminarequeant; aliaoe^
queat* Semp.n.conuenientia quandam naturse ad cadu ambiens effe cpor
ter : quod quide & in animaliu genere coe animaduertemus ; & n . animalia
naturaloco utricj propriadelegauitritaqjaliapati qualitateaerispcffunt
nequeunt.lnterdum etiam pabulicouenientisinopia def iciunt. Nam
alia

idquocptaanimalibus;qplantiseffepotimpedimentoforfitancValiasco
plurescaufasaffignarepoffumus;qdiuerfarfjntpropriisnaturis;fedfum
mam dirTerentiam iaquatilibus; attj t/rrreftribus;ta animalibus;qu£ pia
tis;certeuidemus;dequibusnecrationcfcreullaqufrimus;n)fimranam
fintcalidiorafrigidioraue;hoc4n«tantuambigitur,Cxtcratanc|natura:ra
tioneconceffaponuntur;qquamperpetua;comuniac|priusindagsre;ca
gruu fit ;his n coptis f ingia q$ poffint nctef cere S3 hoc fcrf ita difficult&s
«

,phibeat: fiue plures caae fint;fiue una ifingrarib;at plus f acultatis dsffere
di habetur : fenfus.nrin utraqjpartej pricipia pbet; & lcnge amplius i p!a
tai^generibus; quasnaqz ihiseueniutlatiflimepatet* Sumauero diuifio'
neeodemjnlocoffylueftribusatqjfariuis animadueit mus ;qcffatiua iep
humidicremollicrec|aereqrantXa:te^ridefunt;c|inhccetgenerelocis
calidis frigidifue:nequeantgerminare;n5m5ppfuam debilitate uel habi
tu:fedetaliisquibufdadecaufis;utolea;quiapfummaterra:radicecche
reat facilenancj gelucocrefcit:priusfylueftrisiocis feruidis utin aegypto
1

germenncquitemittere; quin cVpirifatiuae; &mali ;hoceodemin agro;

paucas admodu uiciatarcffunt* Cuius rei ca requirenda cfb quippe quum
cas calidasee nfius exiftiet;qdaigitnegerminare c^cf poffutlceis quibufda
qdagerminatqcf ;fedfruclunullum parere quseut; ceuperficaargyptiain
rhodo: c^fiplocaitapcedas;fruClificaregdeeac6peries:fedpcifiime;nce
alibicjin egyptolarge: fuauiterc|;frucl:upgenerat;pim6 cVpalmam siad
uertere licenatqs etiamagis circa babiicne;acfyriam ; fruclu-pracell it Cx
lu .n. f uam ob frigiditatem;alia recipere penitus nequit; alia ccuf q pot
utgerminandu tantumodo finquasdaetadfruclificandu ufq? uenire patit
fed fru&u pfici: maturaricf nun<|finit;hac eade de ca;fici 1 aegypto; & 010
tracl:ibillis;frugis b5xnftVad(lus.n t purit: utfieripccclio neqat; f$ terra
fuo dutaxat alirhto crudo huefacit;qobrc neciufta magni tudie poa capiu t
cotra frigiditas ;pti tollit huore ; pti ad c5ueniente co&ura pducef neqt: c£
porroioleispatefcit:hinc*n»aliasfrucl:unullacarne,Sedoleorefertu|)fu
C1 1 1.
 , ;

duiiculi^carfiorujflneolcopreftatjplustii.calorisadoleucoqucndured
ritur.Cadicoditioes qualitatefqi:uires huiufmoi r>bent; fed cu folu etiam
magnasrccipiatdirTeretias deeoquoc|dicendum eft. Enim uerofoliratio
naturac tribuitur dC frequenter rei utriufque; tum cadi tum foli
? occafio
foclicitergermen educit, JErgo quibufdam in locis :arboi£pars ima optime
coftatfuperna uciofa eft; Quodfieri£olet:cufoluarenofu :uel tofofum
ucl aduftu^ quoda (ubditu eft;his. n radices modum excedut:Ied alimen
tujnullu^ ad fuperiora tranfmittitur & his ferme foli gnibus germen ne>
;

gatU3 eft; & fi qct ulliginofu penitus limof uuefit, £a uero qux uires quide
obtinetgcrmin£di;{3 fru&ificare nopoffut noiprobefrugu ;atqjarboi^ ra/
tione difcernuntmt piguefrumetisaptiusfit;tenue arboribus;frumetU3
enim &oio;qua3annuafunt;alimentu3idcapiu>quodfuma tellurismiV
niftrat;utpriusretulimus ;quod necjexiguum;necjiexficcatufacille ejQfc
debet, Arbores contra ,pficiunttenui folo quiaradices magnas robuftafqi
agant quibus alimetu3 eximis ualeathaurire quod et in folo pingui facere
illepoflunt;tnalimeDcopiaadeolargaattrahut:utoptimegerminarema
gnitudinecjampliulimaacciperepoffintfed fructu parere nequeat;qrh non
coquunt qtu abudc fit ; c^ i teniuori no euenit fed modice ta ad germinadu
gadfruclificandu3;hauritur;atqiitaarboresutpoterobuftioresqutobla
ta copia uinci pofTint;plene concoquunt fru&umq? gignunt, Soiuj tii qud
;

pingue admoj eft:nulli plantc conducit» ex f iccat enim plufcj comodum tit
ut dC Meneftor auctotf eft tale genus terreilludafTirmat quod ad abft erge
dum maculas ufui e eoloreC| albicat Optimuf cilicet quod optimo conftat
.

temperametocV ad f umma quod folutu humecluc^ fit ;nec frigore torpcat

hoc»n,radicibusadditum facile preftat alimetumcf laudatiflimu fubmiV
niftratqquiderem: & mitfgationes;& agitationes ;&ftercorationes uolut
cfTicerc /edaliutfol umaliisarboribusconueniendus eft; ut&diuiderc fo
lent, Argilaceum;n,atcfetmagiscandidufertileoleisnotaturJd«n, mul
tum uaporis flatufij continet quod natura oleaig defyderat pratenfe & area
ccum uitibusper comodum eft;&adfummaquodfolutu leue tenue;atcB
humidu ita ut aqua celeftis inteftino humori ualeat permifceri Vitis nacp
largam copia alimenti defyderat quia calida laxa humda ; & facudiffima
eft forfitan & ob hsee eadem fcecundiffima Ad haec radices humida^ pla

taij*haud faciie putref cere poflunt quead mo$ illa^ quse fua pte natura f icce
fcuntitacj? & attrahere & refiftere dC traf mittere nimi^ eft ualent eode mo/
do reliquis quoq* oibus folum pro naturseratioc idoneum redditur Id n »

csaliis magis aliis minuscongruum, Veijz ut fimplicius loquar parti ma^

iori folu pingue incomodu eft; ex'f iccat, n fu|5modum & hac de cauf a pla
,

tas ofTendi atcj egrefcere creditur prodeft tn his cj macilentia trifti ieiunaep
conftatnatura, Argumentum quod olera frugefcjj ;folotaliexuberetqua:
quidem naturae eiufmoi funt, Ieiuna»n ,pius cibi defydet at, Quod uel ho
 minumiiaturam thumftemodi.nandfcarcabundc cxiftimant.Hoks.n,
madlentosnciunoffipiinguimaximecibodclcaariieotf kolqr; uiribqu
proficere.Sicea cV.n.corpora larguj^acpinguc alimentu defyderat. Sicco
aute:maeroc|;nihil utilitatisaccipiunt;qm humcr noadfit;quopfrui ua^
leant ; quin imo pericul um eft ne mor bi inuadat quu alii turrt maxim c
; ;
<g
aluuinfeftant.Hoc &inarbop2gcnere;parimo animaduertemus; nifi qrf
arboresfibi f imiles coftent Corpus £t recreatum ad plenu incolumecj ha^
.

bitum tranf cat ;harc crgo geaeralis queda detetrninatio reddit'. Differetias
uero tam agri;qua arbo|K;pmulta:intelligunt;quodennuitiugenere pa^
tet. Aliis. n plana ; aliis morana loca magis coueniunt &C in his ipiis aliud
;

aliis eompetit:quauis.n.exigua quada diuerf itasfit; tamen fummis mo

mentis pot immutare naturam Ve^ fimplex illud afferere f acile eft; ut &
pr3ecipcreiolcnt;folidasfpiifafc|locisficientibusfcrerecporterejfolutas
uero .U humidas ;mollioribusatc| hurnectioribus ;fic, n. utrifcjalimneta
modicc i uggerenf ;quu alterse mftuj; altera:pa^ defyderet & cj uniuer
; m
fujdearboribusdiximus; ue^fortaffee; uidclicetpro utra^cjarbo^na^
t ura genus utrun^ arbo^ f erere oporter e Ve^ inf ingulis exquif ita aniad'

uerfio;fcnf uspotius notione defyderat £nim uero ratione dcterminare i

his;haud gcjfacile e.Na & differetias rone folis;uel affendetis ut oceidetis
uelmediacadutenetisuei aliqliter fehabetis;fcirenimirucondet : utloca
platisaptediftribuatunta ex toto;<|his;qu£egenusidec6forduntur que
admo^uimitoresdiftinguere tentat;qmiincoitaaliquaferunt Non.n.
eadefemina loco utrocjdeponut; i$ diuidutt & cjcf plurimu itcreft ad hue
mo^ depof uirle Pari ratione dereliquis c$ arbitrandu e\ Quaobre; ut haec
f uperius diximus fcnf usdiiudicationej defyderat Vc^ ur fimplicius affc

ram Soluj qd? mediaj obtinet confuf ione cotrario^: idcft fokxti ; cV ff iffi :
i icci: Si humidi : leuis ; & ponderof i atc| et f upiota
; m
odice infef icri b us ref
pondetia:in his ipfis fortitur;hoc omniu optimu; omnibus f erm e arbo/
ribus;atcj frugibuseft . Id.n.ad aeris habituj propius quodamodo:qua
cactera uidetur accedere»Cas:te^inthaecipfa;c^adalter jpartej uergit^me
jius e:cj; cVfimpliciter gda optimu afferii t ; ut <£ folutu leue attj hueclu e.
Id.n, alimtu ife cotinet; & radicibmcatu facilepbet;fpiflu3 aut poderof u
acfieiens;effein comodu coftatdifcrimen uero ad fingula ^pdiuerfitate op^
pofitionu:reeipiant:ei gratia. Solura^ & tenue;fi altuj ficcucjfit;arbori
buseommodu^frumetisincommodueft. FacitcV.n*raritas; utlbreshi^
bernipoffintaltedefcendereJtaCffrumetu3humoreamngercnecjt:qmp
fuma fua agat radice. Arbores uo dimiflisipfuduradicibattingere;atc|
attrahere poffunt.Partmo & fiq differentia eiufmoi alia fit reddet alicui ge
neri comodu;quod aliisincommodum foretratioediuerf itatis. S$ nccilli
imperitediiudicant; quifolum effeoptimumarbitranturr quodcalidum
humeclum^eft, Amboenimobtinetea; cjbusopusoloc.i.alirfitu; cVq
ciiii
 :;
,

alimtuj pot conficer c » R. e&c et po{ t pri m u ibre

; id uapore cmitter e aiur t

Scd huius generis aliud humecTu ee;aliud ficcu: humeclu frumetis habi-
le:humore, n fatis id ad alendas fruges habere ad arbores £t minus ,Siccu
f

uerofrumetaleminimcbonuco{tare;quiaidc]uo<jpabulocareat:cb{ufi'
ciat» Eiufde ferme {entetiaefunt;& gf olu pingue;necrigidu^neqjdeium

necjfalfuj^efleoportereautuant» AlimetU3»n«calorec|adeflcnecefrariu3
pucant;atcf et facilej radicibus tranhtu cxhiberi quae qdcj omnia ad incre
:

mentu;fructificationecj;apti{rima funt;hocide3 illietfentiunt ; qui{olu

»igrumcomedat:utleophanes» Cau{as,n. c5tinuotentatreddeie; quod
& imbrem ; & {qualore; genus id ccrte tolerare facile pofTit ut pote quod
;

capax ta3 caloris: cjhumoris;nimij^fit» Ergo uirtute agri prope;utantei£

diximus:peande3quodammo;atC|ieJfde;intelligere)icet;quibuscrrines
cxponere afTolet DifTerentiae uero quu plures {int ; t£ agri ; cjgeneris plan^
,

ta^;conuenienter{iaguliscapere:atcjcotemplaritentandumeft, Aqua^
aute3 ferreftrium difTerentias ;^nam eas quoqjn paij^conf erread incremen
tum alimtuqnfilr arbitramur ;atcj {upraditla; decet ftatuere Ergoinge^
nere aqua^! quae nitrum ; uel alurnen ; uel aliquod eiufmodi fapiunt platas
necfalere:ne9gignerepo{runt,Cquoadfummatim{itexplicare;praetercj
{iquafamiliarequicqua:acfibicognatu3;ualeatenutrire;quemaclmoQU3
mare {ed hoc minimum & prope mo^ nihil eft quib tamen in locis aqua^
;

dulcium copia permixta plantas .pgcnerat atqj enutrit ut in aquis tracia:

; ;

feruidislicetper{picere;p{eaute3nulliusfere{lirpis:ficutnecarjimaiisfa
cundeintelliguntur,Maremultac^uariagignit;5(:eiTgenusqucddam;{i
cut animaliu} ; ita et planta^ quod nifi in ma ri uiuere nequit. Arbores ta^
men quas locis seftuu magne frugifera*c| exurgun t; alimentum cx m ari ca^
pere fortafle quifcjnegabit; dulcemc| humcre radices pc0c ex terra trahe/
recrcdetrmareC|ir!3{lneorTenfacirconuenire:quem.admoduaqua{ljrpes
fuas incolas tutifTime ambit Sed dehisalia fane habendadifputatio eft
necnondcillisqu3eiuxtamareir33nafcetia{al{ugincquod£m6adfenutri'
cnda corroborandacji utuntur, N£ ea quccj fuigeneris effe aiaduertimus
ut practer caetera f upradicTa ; quafi mediu3 f itum hec adepta ftatuere ualca/
muSySal{e£taquaequidepl£tasq3terrenasqucunt:feddeterius;quadul*
ces» Adurunt, n augeriqj prohibent, Minus uero his arbores ifeftar i q cle
ra:qu£cJomninoannua;utquidamafTirmantratioeft.Arbores,nJcnge
robuftioresconfiftunt: 5t forte non defunt: quse commodius ali ciu{mcdi
humoribuspofIint;utpalmae;{iquidcm his fal aggeratus uniceprofit •
Caetecumfuntetiam inolerumgcnere : qua: abhumoribus;{alfisiuuan
tur;utbrafIica;beta:rutaeru'ca,Ha£ceni3cuaquis{alfisriganturl6geme
lioraeuadunt ; quamobrem non ullli nitro aquae permixto : a{pergunt
atqma multodulcior teneriorque efTicitur; ficut cV
brafficam : ut cgyptii :

fi priufquam quoquaturf alc commaceretur* Omnino falfugo commo

dahuic efhhabetenim amaritudinem quamdam quamfalfushumcrfub
quadecaufa locisfalfis brafiica
iens:acuelutioraaperiens educcrc poteit ;

optima eft; Amaritudoquippecum faporem tuj etiaj alimetum peruer--

liultacp eaf ublatadulcior tenerioraltiorcpbraffica redditur; f edcaeterisin

rebusdeterior qrh nihil educitur alienu jfedhocaduritur:c^eiusfamiliare

nimiEg eft, Itide crgo uel in reliquis efle a m aris ratiodocet; ut in felagine;
atcjuniuerfo genere intuboiji* At acribus; ut aliis caer is : ac reliqs gnis eiuf
dem nihil falfilagoconducit, Acrimonia«n»auferrenop6t:,ppter faporis
fimilituiine;quippequufimilcferaturadfimilemcatusc|acleatomnisuC
i hiis f ieri folet: quac maculas detergut ; acdetrahut. Aqua falfa ob ca$ c£$

amaris comoda eft Si uero androf chenes uere de tylo infula rubri maris
narrauit:aquasfalfasflaetesplurcJcaeleites!iuuare:taarbores;cjreliquu^
omncgenus planta^ ; & hiiicagvicolas loci iilius: ftati'3 pcft imbrej riuis
eiufmoi abluere fata folere confuctudineeffecaufedixerim :hsec, n. uelut
naturafacta in illis eft; pluuia najf raro i: lic aqua defcedit ; fed defiues enu
tnt; & arbores: & fruges: & reliqua: undefit : ut cV oibus tgibus comodc
ibi feratur; fed haec pf uppofitione fintdidra. A qux at qux inter potari ido
neas;frigidefunt;pnWpatunodubieobtinet:pcoquere n,h^potif3iimo f

queunt:ppcaloriscircu5ob{iftentia:at(f refrigeratione radicum ; quade

fyderamarbores;tales ueroaquas eflecomodicres argumentum e; qucd
oien 5t radi.es di frudtus & reliqua acque oia frigidis adaquata melicra eua
dunt;c£ fieri ratione uidet*; quemadmoj & inter aquas celeftes ncclurns &
aquiloniae preftant;f icut etiam inter ipfos afrlatus aqlcnii; & 010 qui frigi'
diueniant.Eande»n,utilitatemh32CGiapr2ebent:&obeafde5Caufasaqua:
flatuf ue calidi diffundunt: &humefaciut; & infitu calorem debil itant . S^

foriiian frigidi quocj exceftus; ta in alcndo : q in generando ftatui pot: ut et

in animalium genere.fi quidealimentum:uirefqjcaloris demat;f ine qbus
feruanuita non poteft. non tamen frequenter : necjin multis detrimentu
td eucninniu alia quoqj caufa damnofa acccdat Neqj enim idem in his <g
.

animalibusagituraquatilibtis,Illaenimhumoreundic|continentur;atcg
inhumoreconfiftunt,Piantacinterra:cVaereftant;qobrem cumhisaqua
{efemifcet: nuncjterrae:uel plantarumuollitcalorem. prxterqficubiaer
etiam totus f rigidus [it . germine uiduam ac penitusfterilem tct^
lic enirn

ram: efle nec effe eft Aquas frigidas praftantiores efle his de cauf is iudica
mus.Dulcesautemcacteras; quaepotarinequeant: antecedunt: quiaplus
alereualeant: admiftamenimfalfugine;uelaliquo huiui cemodi f apore
contracto: non modo nutriri plantac non poflunt Verum etiam aliifquccj
,

detri nentis afTiciuntur: ut etiam in animalibus euenit. Aquarum mixtu-

ra utilis eft cum altera dura admodum 3c quafi incccla cruda eft Altera
; :

molis:c^placida:ueletiamquumaliquem terrenum fapcrem fecum al^

tcrutra affert ; ubi inturbulentis : ftercorofif que uidem*s humcribus,
 ;;

genus .n.planta^tale alimeatuoiodefyderat; cjdecafepc teuisj puraq*

craffeimpurasqj cogruerpot: & putealismanati : &fiuespluuiaraptiffime
cofociet\S3 mttabiuuscerteap|>eat;{iquadulcis &potariidoneauel oioaie
te nequeat ; uel noperf ectehoc fungatur officio ; utin aquapyreiagriper
ipidtunquodetiaminterhyftorias dicTumeft.Caufamueroex duobusa
liquis pctet. Aue.n.exdebilitatefieriiracrcdet;quod minus ue^ uidetur
qn^quaaerquo^alerepoffeputatur. Aut ^faporemaliquemnoxiu ha^
beat;quiinguftatuhominelatet^etinpredidaaquapoteftintelligi:hoi/
nes.n.quicalauan&lcprofierTiciuntur; cVplantasquocj proximuj queda
accipiunthabirum haud.n. redecauiam lnilloenecredideris; quodge^
;

nus id aqu£ nimis alere poffit dC proindeplanta: labcrent iciunio ;reddan.

turqidetmioresutpote; quaeobducTa^pabulicopiaj; nequeantfuperare •
Sed dehis fatis. Locaat fibi.accomodata arbores quaeritant : no folu3 ille
quas operofo quodaj peculiaricf habitu ;natura ct eauerit : ut ante ia$ dixu
mus;{edetquaecoi:uulgaricjproueBtu;habent;quippequualia:{icietes
adament tradfcus, Aliaehumidos. Aliaehybernos cupiat. Aliseioli expofi
tos;& aliaeopacis. Aliacaptisgaudeat.&aliaeintotuplauftribus, Aliaemo
tuofis Iastetur ; ut & diuidere aucTores coiueuere ; f 3 forte no femper eadej
appetunt loca :nee una de ca; fj uaria qatda rationc ut fuperiori libro retu
;

limus;cjquanaturaccognationequodcjadiocupropriuducitur;queadmo
du$ ea quac f ua fponte proueniunfpontajaeus a£t ortus expreflius naturaj
ondinfi ejde cx eifde generationes ; && nutriciones; & fingulc^ diuif iones a^
gatur neceffe iitmidciicetcaliditate frigiditateficcitatehumiditate * Quas
runt&.n. ola cjiibip fuotpamctocomoduforet. autrobu'
Itecjifirma;
ftaiint^q^imatellurisradiceiubeut^aur^iumauagent^autaliqdirTere
tia ptiu diicrepet;hsec p fuo difcrimine locu appetut. Ssepe et plures exhis

caac; in eadeplata itelligunt"; dt ple^qa.q? aliaheant. Alia uo heantii cau{a

cft. Addoetcj? fimiies locii cxigantiimile^diiTimilesdifTimile; quu .i.

natutJealiqdiuerfitas adeft;quoigenereabies;pinufc|collocatur Altera

enimopacsgaudet. Alteraa.pinusapricis. Opicis. n.autnullomo; aut
pueexurgit . £rgoea!ide quideambse;autaiut;fed abiesficca. PinuShui
da e Argumetu:uel exgeneratione picis duci utiq pot; tu et ubertati hu'
moris locus foli expofitas conuenit fic cnim excecTio confici amplius pof'
\

fit.Semperautemreiexcollentisrationc;appetentiafequitur. Exquoik
lud etiam conifcatquodintercongencra^quaemutuodirTerreuidentur; dif
crimcn eius quoddam quserendum fit. Nam qusegencrediffociata; Iccuj
tamenpetunt eundem uthedera.& quseaquisappofitafunt; qusecjnemo ,

ribusgaudent ; faciiciuam fationem aperiunt ; hederanamque ficca Et .

Reliqua uero natursepenituscognationedoca eiuimodi concu^

calida eft.
pjkunt: nonnullaexhiscaufamuelin {ingulcrum dirTerenriis explicant
pari modo & quas niii frodibus ob fepta poffint f uari ; tu in agtefti : tum in
mhiogtntttiutpUnkaLi& myrtus quai^ aJferaficca;fpiffat]3 e. Altcraj*.
j>unica ratio ; nec f icco corpore ; coftat fruclu n . utracp uuci eof u n ec fifuini/
ilugerit Jtacjfoli expofitus mox obarefcit, In urbana aut coaiefces ; & fol£
modiccfenciens; humoremfuumferuare;atcjcoquerenimij^ pot;cjobre
&punicasc^myrtos;bceuiiterualloc5fererefoiet:ut{ecotecl:uopantmu
tiuo;atq* {olis nimiosasftus aufugerepoflint;tu et c^radicenumerofa non
iint :nulioaltmetiraptu mutuoinfeftatur, Adfiquaehis aduerfa coftent
natura;huc ift «103 f eriieris;ceu uite; & ficum nucj certe fruCtificare tatu^
demualeant;haec*n»qrhumidafmtcocturamcerteamplioredeiyderant*
Loeo^ diuerfi tatej caufis hifce tribuimus ; ubi nihil aliud ipedimto: detri
meto5;acciderit:utapudtaretuole«accidereferuttSilescV,nJpiritusf^
iu conf picuus eft: quippe pleraq; adurunt*; & cuflatus ex mari talis occmv
rerit;utiftuecl:| falfuginecorrodaturfloreseat acper*Caligo quocf fineul'
lo flatu cggrcdi queda uidet'; quas ubi flores tetigerit exurgit quamobre ua
tes ne caligo eggrediatur f acrificaf cofueuerunt; & uctari f a:pe f acrif iciis re

ferunt* Eadem ratio eft etia$ fiquid comodum t incomodu ex aere ueniat.
Interdu\n*cjuis{olum {ituiciofum;aer tamen bonitatefuitempcramtifu

quaedaco&ura* ro eft; fed no aeque pcipi pot; pp drcuobf iftentiaj caloris

Oium . n t eiuf cemodi re^! cas ab eifdem umbus^ficif i putandu eft Veru ,

cuenitutfrucl:us^fero pficiuntur;maturiatehibernitpfisopacapcreui^
!

deantur ; qm aatecj pf iciantur ;hyems occupet. Sero aut fructus pfici quof/
dam;multisdecaufiseuenit:utanteiadiximus ; quse.n* natur a hum ic\x
{unt frigiditate uehementiore defyderan 1 ceu ui tis ; fic n , loge elius scv
1 m
gtur QB^ aut fru£fcu pariunt ficcicrej ; ut myrtus na ea quc q i cro futim
:

pf icit f rucl:u$ ; leuiore [rigi&iutci, reqrunt* Nimia , n . ex f iccat ; exacerbaf qs

media uero tempies; & auftrini;ac humidif pus comodiflime alunt/Neqi
cnimfru&us naturahumidiores exeeffus frigo^ pcffuntpcoquere;fedaii
os penitus ref iccant, Alios inf ipidos reddut ceu f icus
i . R efiftef tii illi ma

remcf f uum fero recipiunt* Adde hoc i genere ; mef pilla; & ma!a iy\ ueftria
c^ oio qux arborib decerpta maturef cere poffint; ut pi^ agrefte; &
forbu;
&finon eadem maturitatequainarbore ; tamenitaaliquiddukediBisca
piant;ciboque reddantfidonea :^f iue putredinem genus hoc maturitatis
j

deceat appellare;utin drupis oliuis;feu etiam alium quempiam habitum

aale t Caete^nihil f ortaffe |)hibeat; quo minus externo t\q calore fru&us
coquaf; ut forbacu alimtiinfluxusceffauerit, Prius,n + aff'duealiqifluete
humore;f rucl:us exupare non poterat;prefertim quu & frigora impediret
 Poitea ucro quu ampliusnihil accedit: & calcr i i$is frufribjcoercef ;utracp
de cacoclioneiajnmutationej^capiunt Na dC cjin arbcribmaturefcere
fru&us iolet: ut uua::decerpti dulciores efficiuntj ^ps humoris diluta
fole abfupta efbhoc idem 1 ipfis eueit uitiba: quu uua:humore haurire de
fierint uel quu lenefcetes in ;paflas mutetur Quin cticxtcris fru&ibus ta
!is fere qdam mutatio euenit Aliis magis jaiiis minus* No nulli ecotrario

maturitateaccipiutj^.nai^islodsferuidis;atC|aptifiimis;imatunperli
ftu^.fcalptiaut&oleoillitnutdiclu^
tix . Illis n . adhuc mo3 tra&atis humoris ac fpus aligd efFluit; &calcjr ad
, i

mittiampliuspot;inole^atgne;c]dauelextotoimaturajatcf komutabi^
liapmanet;utcucurbita*Ergocodtioiscruditatifue;adfuma3comutatio
nucjfieriaffolet;roihiseft*Arbo^ati^a^femp:cjuxlocisopacis:6^afla
tuilietibusfut;^)cerae;leues;atc|excellioresexurgut;necnonfibreui fitas

fintinterualo:moeade3adolefcut«Contracjlocisflatibus;aceuento;expo
fitis;atC|apricis;uelraris;folutisc|exeunt;minustaleseuadutticrementu
»n^funditatisaltitudineuetat:&flatusexafpant:nodofc|faciut;ut retu
iimusretorfionis etconfifletia:caufa:qua:cuiilisabdicatapenituf fint; in
cremetu3 logitudinis tmmoagitur Qua obre^illaet quae noacque erecra;
ne^excelfa;f urgere apta fint, eiufde naturehabitu^fcclo accipiut quo cre
huiufcemoi f uerint; ceu quercus,
cta excelfac|coniHt;cuhofpitata locis
Leues;&,n*recl:eci^^)peabietibusaequaleseuadut;utapudccmu3mon
te3 fieri referuttumetfoluti©ra;humidiora:imbeciliorac|;hislccis colici
untur;quianec|exfole;necJexfiatibus;uelfngoribus;denlitatepcrlitfu
fcipere Amittut maximc f uos fruclus ; antecj
. m
atura uerin t f icus p a lmaj

atcg amygdala;quod aceiditraut alicuius interclufi humcris ca ut ficus a ;

mittit. Autqdnexuifirmo fructus dependeat; quimolegrandiufculae;

ut amygdalas;mala;pira;nam qdlibethumefacere;atc|debilitare eosfaci
lepor.Tumetflatusinterdu uehemetes inuadunutnihil refrftereualeax
Punicafloresfacileamittit;qr nexus eorudebiliffimuseft Itaqicuguttae
pluuiae;aut roresin eos deciderintfubeuntes quo quo uerfus humecfant;
labefacT:antc|;qu3decaufadeducerearboresfolent.neciriexcelfueasexcur
rerefinut;nefloresin ereduformatihumorefufcipiat. Quida et uirgas e
cotrarioferi^cipiuntadratione;utfefubindeualeatinchnare;humcrcm
iadruraecaufam efle hincet intelligi pot;piri,n.atcji amigdala: er fi no pluat
du^moaeraufrrinusnubilusfitjamittut &flores:cVpriosfruttus ; ficon
tinuopofrqdefioruereillud acciderit.Sed hc^ca:terc^c|fimi!iu roin exu
mola:cpeft.Fico^aut;cVpalma^;nofolu3ihis fedetinterualisaiaduertit
t

quapp ficos caprif icat;qct ea de cauf a faciut; utculices parui;qui excaprifi

cubus appenfis naf cutur.poma fici apercat. Generantur n exputrefcetiba
. ,

ilHs;fedfimilealimetuqueretes euolat; atcjgrauidargrofiisaffident; qd

ide pkrii<J cuenit; & fi no caprificus appedatur ?mo caprificus ipa^xia f it.
 in qaaculicesfuerintpcreafcu ldeoe|caprificus in cxtremoficisconfcriiur
maturis matura;fetotinis ferotina; mediis media; ut pro f uo tpfe f inguia;
caprificalione obtineannatcjutacaprifici adiicit fatus;ut cuJicu aduoJatus
f ecundo iieto efiici poflfit? quu aut morfu crebro culices ora ficuuj aperue
rint; humoreabfumuntfuperuacuuj: &aditumlibei^aurispra:bent; &
oio pomaf piratia efTiciut; euenit.n ucr cu calof illo conficiete;fpiritus qj
ali^clinterieratutinhiseueniucj^
hunore exaciroqi fru&uspmaneucaufa^nacjamittedi hsecft. Culicesat dc
gigni ex caprificubus ; dc rurfus eafde (ubire ratio e;gignun£n , qua capri /

ficimaturaretatcjpficerenequeat» Vt,n«incaeterisputrefcentibusgenus
alijuod animalis concrefcit ; ita etiam inhis uiuifica qusedam natura eft*
Sed cum alimento careant quxran tqi quod fibi conueniat t feruntur ad id
auide quod f imile eft.Omnibus.n .ret cognatae defyderium natura iniicit
quemadmodum & pediculis fanguinis; ex quo putrefadtonafcuntur. A t
{oJo macro; dt aquilonio caprificatio ;haud quagdefyderat'; qr pp alimeti
exiguitatemifpontepomaficcentur. Necubifolum itafit temperatu; ut
m oiice alere pofTit; uf us caprificandi e Jaftura . n * non nif i ex cruditate fe^
qtunquu uis coquedi iupare non pot;nec ubimultus puluis:na uisfi cc£
dipuluericfc pofita eft.Sed abfurdu appareatcj? flatibus aquiJoiispotiuscJ
auitrinis;ficifructus amittut;culoge focioresfintaquiloriii.Ratio uero
quod ficus plus codenfatae nequeant exhalare; tum etiaj fuccus fcrtafle in
tus cocrefcit;hac, n« et folio^pfluuioica^ nonulliaflignat jutdictu e;qat
fcrotias admoj it ; frufhis nucj amittu 1 1 qr fero germiare incipiat; fit & . n
tpis roe ; ut fpiritus fl ampJius itercludi : coercericppoflit. Calor. n Je colliV
ges atqj refiftes exupa t; tu et genus id ficcu natura qda mo e feroqi pin hue
f ci t; qobre & ad aqri hoc exigit & aqua f uftinet magis Qu<f referatio fa
, fi

cia t ; ut fpirituexaclo admiftoue & huore aflupto poa ualeat pduraf fimi
; ;

liter atqi i eoyptia fico eueire qdamo dixen'3 Ve^ id apud nonlfos ambigitf
.

qiculices quugroflosf ubiierint;n referet;f ^pociuscopmat. Itac|ca3 co

^que
abudecredunt;amittutcV,n,magisquuimbresfenferut + Arguriitu3ue'
ro cj caprjif icatio coprimendi gf a adhibeaunde accipi pot. JE13 ueroficapri
ficubus caret;c]s arboribus iniiciat;harena infpgu t; ut fe fru&us coprim e
re ualeant:puIuisetidcirco luuatadperdurandum; quiapuluereafperfo
;ptinus comprimatur , Quxaut f erofruftificent' non illo eodem tpf e apc
riuntur:fedfecomprimunt;at(fpofluntdurare;neculIcmodocapnfica
tioxiemdefyderant;quumiamuiresconceperint;tumetiamtempcnsim
muntioneiuuante:fe{eaperiunt:necampJiusdeciderepcflunt. Oufa
igitur utrof modo accipi potefbfed haec nihil inter fe inuicem repugnare
 ;

quifpia3fortaffeputauefit;quurm^
reddu tur ; plufcf humoris contrahu t; quo tandem inflatio iactura cotinuo
fequiturtaiarenainfparguntjuthumoremporlitabfumerejobidcVpul/
uereiuuarc exiftimant ; hoc^n.humorem poffeabfumi ; quicaufa eftut
groffi decidantErgo (i nulla i his con tradiclio fit;cauf a in illo ;pcul dubio
e(l:,Siuerocontrariahaccinter{eiint;euenietporro;utalterac|der6ne rei
principiu3 intrinfecus f iu altera aut extrinf ecus.f illo humore cjuo ea m a
ximedecidunt;quaenon,pna;fed ereftaconftftuntutflorespunioe . Qui
ctiaex his ipiis cauf as oriri aliquas laborantibus morbo uerif irnile eft S3
morbus coe fortaffe uitium oium fruduu^ c t ComjSmendi aut ca^ ; quuj
fubeant culices aliqua reddamus necefle efh Naj humorem inteftinu de<
pafci^aculicibusutpotepabulum aptiffimuillis;ue^eft Quaobrem ad t

pdurandu plurimumiuuat;qc3ficusreddatdeteriores;quippe CU3 paftu

culicum illo exinanitaehumorela&eum amplius trahant;qua ppf unt ;
g
caprificandunoncenfet;imouerocuuendut;clamitant;ficusfeuenuda/
re;non caprificatas; & plurimu id ref erereputatur, Item flatibus aquilo^
niis minus poffe decider oporteret His , n magis f e com primut nif i fcrte
,

qd?hisficetur;dehifcerearbitrandum fitpluresigiturobieclicn spr mu

illudreciperepofleaparet; nififorterationeutracj; resfieri pcff ir Effeat
quae caprificatione non egeant ; baf urdum non eft; ut ante iam diximus
quum modus aeris;alimentiq*:ad fit Nam humorem per totum hccgc
f

nus nimium Cc uditas n , i"]la non nif i ea

efle; uel ex ipf is erraticis conftat l ,

de caufa fieri intelligitur; cVeasquoquefolentcapnficare; utualeantpcr/

manere;hiseifdemdecaufis;&bifter^
menti nimietate rSmis enim decerptis fieubus;alisefacile prodeunt* JEthis
rurfus detraclis aliae fub naf cuntur ; quia humoris non defit ubertas; atcg
eatenusfacultas procreandi accedit* Vlteriusuerononpracualet propter
cxceffum. Solumenimhocgenusexfylueftriumnumero;autcerte cum
-pauciffimusfrufrum fuunequitperficere; nififortefinem eius haclenus
naturadefcripferat.Spontequocj natur^idpoteftconfiftere.-fponteautej
nafcentiumgeneratio;nonfeminemodoagitur; fedaliqua etiam putrefa
cT:ione;uel potiusterracalteraticne;quamobremid etiam genus frugiper^
de quis nuncupauerit; ut fcilicet* Homerus cognominat Nam csetera tam
&fifruc*him uifu incognitum gerunt; tamenperficiunt; cV maturant;
p
ut natura fua pergere apta f it, Sed enim haecproprietas quardam dirimens
illaareliquispoffitintelligi» Quodautempalmarumgenerieuenit;non
iderri eft, Gerit tamen huius reifimilitudinem quandam qua propter ca/
;

prificari illasquoqj fariconfueuere*Flcre,n T amafculo&puluere cVla^ ;

nu^ine quumfru&usinfperguntunficcitatem excaliditate acreliquapo

teftate cocipiutatcjjf piratiores reddunt*;qbcaufis uispduradiacquiritur,
Huic qdamodofireinfpifciuq3 genere euenit quu mas cditis cuis;uitale
;
f uum uitus afpergit Vc$i {imiikndincstutl ex remotis generibus petere
pofTumus :cjobrem autem inter eongeneres agreftis ordinis, Alix Ctctiks
alias frugiferarfint: quscj[defc£kmatrifue;fexuappell£tilla pfecl:oca red (

expofuimus; cj* pp fpiflitatem j & uirium bonitate

di^cj prius de iterili bus
dC molis totius largam nutricionem infecunda: reddantur Fuenit n£<£ ut e*
ufmodiarboresomnealimtu^adfenutriendasabfumant, Quu,n,fructi'
ficatio parcefupuacuaalimetidefyderet; hac,n, frudtus cxontdicut iaia
liugenerefemerTicifoletUlfealiorfuanliduepsillacouertatabfumatcptol
li generatione neceffe e;haud T n na utricipartifatiffacerepot. Quu alimtu
qcu^furTecliu^fitcapenequeat.^ibigit^hociterdu eueniat: haec tantifp
infcccuda reddunt Qmbus aut natura gtinus ad fruclificandu ptenderit
Hae cfruclu egregie piu 1 ; cjobre & in{ agreftcs n def unt; q cjuiseodeigener
cotineant ; trl mo fupradicto f c hfit : quae fciJicct robufliores ; f piffic r es : a tqs
maiores;ferefempalimetiubertateefficiuun% Oes «n* pene :q amplicre
magnitudinefeattollunt:mincregenerantfrucl:u:utficusandicauocitata
Ha:c«n*cum mira quadam magnitudinefiufruclum exiguumadmcdum
cundem atquepaucum :fert ut quac ad germinandum tctum abfumat ali/
mentum;&,n, folioampliffimo efb&radicum uero:ab eiusfcliisdemif
fa^;^enerationutnmeticopiauideturaccedere;{edfcrteediuerfout quo
niara icaq^ pabuludifpefaf', kcircofruc"tus exilius; atcj patrius ^ueniat
De radicibus abude alibj differuimus « Inter eas uero q folutu fruclu rpge/
nerat f ola uitis ; & ficus icremetu apliffime capiuu Vitis + n pcrrecta matc
,

tia inqcunq? parte^deuenire facile pot ; modo folu^ cbtineat prcbuj : ac f cr

tile + Ficusautfeinaku$attollit; cVnmofoadmodumcorpore ; ampliffi/

mum occupat locu} Vita quocjlongiore arbores infcecudas qfcecudas

.
&
pauciferasqmultiferas + Sortiriratioe,f+ quu3n6ibecilitatcauthmdi"tate
aut aliqua eiufmodic£fteriles;uel paucifcre: funtutquataquisapcitarui
uctz cofueuere;qua:cjnecrofa2 uel foluta^pximeqj putredini ccftatceu la
urus « Hsec n &
quicquid eiufmodi tcdigi ad praedictas rationes cpc rte t
Fructificatio uero magnaatq^potiffimaptenaturardetrahit; cj etin aiali/
um genere patet. Enij uero quasplurirna pariut; celerimecofcenefcut ac
pereut, Porro uel ihis ipfis arborib latiffime identide liquet Qiia: n£cj? f ,

raciffimse, atqi fcecudiffimar ft cicius oio f enefcunft;nec fecus itcr

cogenef
ut irites; [icosidt reliquascuenirefentimus, Qua:autemfferiles;uclpau/
funnhse fere omnes perenniores notantur* Fit ergointerdum
cis fertiles
uel pocius frequenter ut arbores ex uberrima fructi ficationc
laoguef cetes

arefcant;quod uitibus potiffimo ^ccidiu quaquam &reliqua3omnismul

tifera:idem fentiunt Quin qm uiftota naturse confumpta infruclibus ;

iit ; &
frugibus &omninoannuis hoc idem euenire uidemus': &caufa
;

hseceflmtannuaeonftetnatura* Quumenimfruausperficiuntur': radi/

ces^tinusexacrefcunt;qrhuisnatur3e;totac6fumpta;eifdedccaufisflt.
Arb ores aut aut ttoft tam cito flae^
di poffiuAt quum tempus uernum extiterit:res confpicua fit: & celerius
certe^f i quid ex aere tale accefferit jutop^mantur afrliganturc^arbores nec

folum ? quas adhuncmodum exuberauerint; fcd etiam quae large fruclifi

cauerint;laborantfaepe atqueintereunt.Quodqueenim exinanitum efffc
tumc|nmbecile eft Imbeciliautem etiam quodminus ualidum fit;of¥i
cerepot;c|obremcultacelerius;c]incultafenefcunt&meliora;gdeteriora
&ad fumam urbanaquam fylueftria ; qq abfurdu fortaffe appareat *Si
qua:magiscoluntur;celeriusoccidant Verumculturanonuiresauget;
fedpartumfrucTruum; quiarboresnecat Vite autem longitudo;uirium
rationecoftitif, Valetautuiribus;c|fpiffuat$ilerileeft. Qua,ppter thafi
quuagros me rcede fibi conducut;de cseteris cjcf annis minie currant; fmo
fraudare coant ;de ultio uero diligetiffime litteris notat u t dns agru recipe
debeatjdemuelinanimaliugenerepatetjquar^n^fcecudiffimafutthisui
ta fpacio bi'eui defcribit quaecf plura q folet pepereut fkpe intereu t; & po
tiffimogallina: t ft interea;quaecuhoibus uifritant, Igifbreuitatis uitarro
harce;cotraria uerologitudini uidelj datur utdicluemaddequarquisno
largefruclificctnmopleracjlfcecudapenitusfintumfuaimbecilitateft^^^
iepeunt;queadmoduin£nuispatetceucucumisdequapriufqucc|retuli
musjharcn^neadnaaeqctfuarpfeclionejaccederepoffuttPorroetinarbo
rum gne no defunt quse obraritate infirmitatec| facilepereat ; quis no copi
ofe frucTificet;ceu Iaurus:hoc,n ingne illa quocj mufcifertilis e; fruclu
,

uidua , Ve^ no fimul cu&is fuis partibus oecidh:{cd particulatim : ta cor

ruptiogfenectaoccurrat, Pars^n^pemojquasmaximecraffefcatputre
fcit ac perit, Nepotes tn cu plures exurgut ut res quodammo ;pxima fit ra

misarbo^qui exarefcut *Sed interefto^his parspncipalisintereat illis uo,

ex hisaliquidquardepedent, Ve^qmregerminatioab eademducaturori
gineuccircoarborequoc^eademeffecenfemus:quadereanteiam differ
uius* Arboribueroiualidis; corruptioisinitiaueliniuriaicT:us;& flatuu
uehemetiajcValiiseiufmodicaufisjredderelicet, Quod.n*debileeft;ex
multis comoueri facile potefb&fi f up debilitatefertiliffimaq^natura fic
arbor;utpunica;& malusuerna magifqjita fiatneceffe eft QJuippe cum
,

exutracjroenoxaroriaturprkipiac^malosquideuermicularietcelerrime
cuftat*& celerius dulces ;hac ofTenf £ accipiut & 010 f enef cu t nec folumali
fed et punka*;abfumitur n pabulu q> natura comodiffimu preftat tu etia
alteraseaiy.uelutagreftes; alter£urban£cofiftut,Nucleo quccj uacantes
celeriusqnucleata:5^qua:molinucleofut;celeriusq quseduro& in myr
tisuerocseteriscjparirationeitelligendum; plusenim naturas detrahitur
&in totum ifte debiliores folutiorefquef unt unde fit ut & fruchf icare
: ;

maturius ualeant. Quodenim debileeftocius;ampliufqjmcribuscadi:

obtempetat. At quod democritoplacet;recra & minus uiuereqtortili ccr
pore
porc uibrata?& maturfusgerminare;eifde pbffe de caufis, Alteris^mcelc
riteralimenturranfmittit;quogermm^
ro pigre;qm per parti eminetej cxpedire no ;pfuit, S3 ab radiabus nutrim
tiomnisconiiimatcopia.H^c»n,radice^lixaKrajlac|jni-!a:rcrehauclrtCtc
placere appareat. Radices^mre&aj^arboi^ imbeciiles afTirmat;atc| ratioe
utracj fierijutceleriuspereat;dcfuper«n,adradices:quufrigus:tu5caic/
re$:caufarecTitramitis;fine moradefcendere; eafdecy radices ncut|2 pcfle
CufTerrc jratioe fuan'nfirmitatis;oio arbcres huiufcemoi magna cxpartc:
;

{ubtusfenecl:afentircincipc{propterradicu imbecf itate, Irepartes; qvx

{uperterra3extant;quu3afflatibusdebjlitatefiecT:utur:radicesfuditusc6/
mouere;quofactodi(rumpi;at^feruefcere Jtaarbcre totaperire; h^cdc
mocritus^Sedminusre&eafferu^
de£idicibusinquit;ue^eft: utfupcriuspropcfuimus ; uidelicetarbcrcs
uita:pennis;prolixa;craflacp:firmari radice;nec,mficus: neccactere; cjua:
$)lixa craffacjinnitunUuitam obtinent Ionga;neqsdirecTa: ereftecj; brcucj
hn:radicem:ceuabies:palma;cupreirus;necampliusaugefccf;maturiuf
uefrudificare;hasc5fl:ateafde.Atquiha:cetfeq^nnusoportereticuum
f jnt meatus; & radice non prolixe agantur, Qiiiccjd» n *ab eadtm dec e
tales

det ca: eafdej res fequi neceffe e« Igitnefcio an id cauf x fi t ; nec pocius qua?
aniam diximusrquibusctdifficuitasnafcendi: &cxiguitas; atcpp.ruiras
fruchm; & 010 firmitas planta^dignofdtur* Denfirate ficcitatem folidi*
pinguitudinem:cau(asdixerim;quibus cVuitaepcrennitas;&re
tatcj.:atcf
liquaoiageneriseiufde^debeantarTignarit Adueifauerohis ipis ex aducr
fis;oririnecefTee\ QuJea tcu^ ubef frucTificent;notnbrcuitemt;euiuut:
neccito fenefcunt;ceupriusamygdala;quercus;hsec uel 1 grandiore artate
.{ecudiorareddunt^utdiclu^eft, Viribus,n* detracTisalimtiquccj nimia
ubertas detrahif;atcj ita reliquu} pabulu percoqui:dif pcnfaricp: facilc po
tefLTum et intermiffofortaffe aliquid conf ert ;aut oibus ; aut ccr te ahov
bus.Pirus,n*atfetmagisamygdalapmaquidemfpetie:frucru3gerunt

endofit:potiffimolabor;acdifficultas,Mcra
que f rucTru; & minime pro fu 1 magnitudine am plu crea t • &
uita: ar b cp.

diuturne hsec pro caufis habeant Defertilitate diftu^

: f iam eftj£ calidx: i o
lutse:humida:$;fertiliores. Semina ueromtfimplici tranfigaratioe; exio

minora; & f ertiliora: &,n. qux minima ft ; maxime fruclificare uidcmus

ceumiliu;er)7fimum;p3pauer:cuminum*Ratic;utiuniuerfudicamus*
quod f acilius minora efTici poffunt* Copia autem facilitati adiudicanda e
uel ut epropiori umatur quod eiuf modi omnia facilius augef cant;celeri
f :

ufcjaeris qualitati obteperent; Argurto tt3s quccp breuef f

iciendi;accipi

piu N£&fcminaipfa;utfumati^
tcs(t; & inter ea magis legumina c| frumta*Occius*n,craffat ;f ffciuntc» *
m
 :

Itcm eortim caul es magna exparte uaiida iut nec Ifgno conftan t nec fimpli ;

ces prof iliunufed plufcuii ; itc| i ramos diffufi Quas obres raticnis eft; ut
cVfructuslatgefequaturprxfertijfiradicesnoniuccuauccetjutin srenef
feruleaceo;capitatoue agitur
Sedaffiduequodceperintfurfu3 tranimit'
tant i quod & in leguminibus : & in aiiis piurimis fteri folet;hsec, n, radice
fingulifigunturnecdeorfujlatefcutfedfuperiora uiribusoibus petunt,
Verum maxime;uf itadixerij ; omniuj cuminu huic, n t radix exigua peni
;

tus eft qua: tn ex his radice3 uaiidam agunt non n def unuqua: ita fe habe
. , .

ant;ceumiiiu3panicu;ha:cproiuaeradicismocaulesredunt ;uideliceta^
ualidismalidos^atcjmultiplices^Quapptercu^aprincipioKxiguomulti
proueneritcaulesfrudtuquocpabunvdeprofundiratio cft ficut &incrdei ;

atcf triticigenere;quuexunopluresculmiprodierint;fic.n^pluresfpicas
emergineceiTeeil:;hocide3uelinoleribuspatet;cu3feminiscopiaferant
& radice ualida fint. Alia enim caules plurimos edunt* Alia caule uno ech>
toinramosfpargutur;omnia,n. poftubifuos emiferatcauiesin arbcr s
l pecie tranfeunt Vndiq* uero;atq; cx multis multu colligi fruclus ratio eu
.

Quu ergo ita contigerit; ut & cadu placidu f it ; & natura f urf um mittatur
necradices euocaquiccpfediuuetatqjfolu^raru ;iblumque adfit;ha:ccce
teris fcecudiora euadat;ratio efbfiuerofaba &aliud quiccji leguminibus
minusfructificet;imbecilitati certe tribuedu^hoceft ;qdeca maturius
haec ferere folent; ut priufqhyemsfit radices concipere ualeat faba tn adeo
detrimetis multis f requeturqs obnoxia; ut guis mature prouenerit; sn per

fici pleru^nopoiTif Jmbecilitatemeius uelfenfu percipere licet; eft cm'3

corpore f oluto; & uaiido necradice numerofa f ubnititur; Quafobres ac ua
uiscaufi orTenfa: trailigif acile pot, Cauf as copiof e frucTificaticnis; taan-
nuis cjdiuturnicribus plantis his rebus determinarle par eft Na & purgari ,

ones pra:ci{ionesc]jarbo^;lruC(:us copiapr&parat;quuf uperuacua ; £ ex

erefcentiailla;parti3frucT:uprohibet;parti3alimetaabfumant,ltaC|hisde
tractis libere ad fruclif icandu natura fuu im petu facit Qua de cauf a nuccs ,

auelanas tondetes;refecatefc^frucl:icofaserTiciunt; Alimentu em'3 totu ad

incremeta cofumutquu3arborefcut;mutatioesatfructuu; cseli folufroe
fiericoll:at;eni3ueroperharc;atcJexhisalimetaoibusfuppedifatur, Aism
tum uero plurimum adcoficienda fimilitudineualet;fiquide cV inanima^
liumgenerepartusfcemia:fimilishacrationereddatur;necfolu3 femina;
plantaeq3mutari uidentur, Sedetaialia ;& quodamomagishaecquagiis
plata^qnquide formasproloco^habitucapiat;infrucl:ibustnnca:cuc
idpercipipot.Csete^hiquocp mutatur&maximeincoloremagnitudine;
atcjfapore,Incolcre;utfemina,Nigra,n,incadidatranfeunt; cVcadidain
nigra. Jnfapore;ut arborum fru&uscoloris enim mutatio ucl nulla ccr f p
eua;uel ccttc non aequehis euenit;nifi tota ai bcs mutata fit;ut ex nigra v
candfda tranfeat;quodinterdum his euenit quasfemine prodierunt; f^ cu%
 :
.

defectio ifta cois asque aialiu plata^ej fit.Ca^ 63 comunealiquaquarramus

oportet.Nimilludetcoeanimaliacufeminibushent: utnoprotinus* S$
tertiopartumutcnmr:&,n.omnkpaulatim:{eniimc|:alterantur;aiua<j
oatura difcedunt» At in arbo^ genere e diuerio agatur ratio e; hae nanqs pn
cipio infirmiffimac funt : & pra:cipue quse prouenerit femine dcd abfurdif
f ima;miraadac|oium maxime in arboribus mutatio in melius efle appare

at: ut in aejypto: atcj et magis in cilicia punicae meliorefcunt: cV myrtusf ua

uem odorcm circaaegyptu acquirit,Mutatio enim in partem deteriore;nu
merofa:6iubi<$geatium peripicua efb quocircaiiluduehementer mira^
mur.Fitergo uel in fcminibus genere; utin melius tranfea t ; quumelius
ipfum; quafifimiiee.Inhoc.n, difcrimenexultat; c^aliasidempmaneat
{eperaliasuarieimmutet' Naqcf euenitideme.Detrahitur.n.aliquidna^
tura affidue aui;quasgenus utruncjpirationedeuincit: hoc.n. aiaiiumge
neriet euenit;qppe quu ex cididis trafeantin nigra: & exafperis mollia red
dantur Sed quu m his;cau{ am ;ptim aquahabeat:partim casiu; & ad fum
maqualitatis alimenti*Inillisc|3:6iubicunc|alic|dtale eueniat ; fximam
eandemtj neceffitatem arbitrari par eft* Singula uero tuncmagis ; &fcrte
trnmodo no{cealiquisualeat:&quuagros;6doca *xgtus;{tudioccmeta/
di;peragrandi<J fuerit Proximufanehuicuidetur : q>cxcultura mutsri
pot.In primisquic? S£quoaduniuer{uexponilicet; quumitefcit;moxue/
roquueodeminlocomeiiorefcit;quippecultural£etantur;quuminorinu
cleo reddantur :ue dictuj e ; & 010 meiiora euadant ,prfus grar ata dulciora
mollioracjjaquatiofacit, Acerbitas.n,atc|duriciataledefyderantauxiliu3
C£ f n.indigum e;iuuaridefyderat; atcpidfolubifarieagitur; aut.n.paddi
tione quada: aut per detractione alterius ; {icuti dictum deamygdalis e: c]

caftigant'; ablaqueanturqn&deficis ; quaeperfiffocaudicemeiiorefcunt

fublata*nrnimiaalimenticopia:calorin{itus ampiiusin refiduo ualet. Sj
peculiariis mprim is mollitio : quae radicibus exhibetur appeat; ftercus . n
iuilurruuei <£ uim pximaj illi obtincttradscibus punica^fupinieclmdul
cem erTicit fuccum quinctiacopia; &f rigiditate aquas; mutationearTeri ali
quadicitur:f30iU3 maxime euidentiffimecjploco^quo^da; atcjjcadi natu
ra mutatiois ci$ habere notanif: ut in aegypto ; atq* cilicia . N£ & illis certe in
rebus alterationes;mutationefc^perqrendavOio{unt; {oioaqua cxlccultu
radenicf agricolatio ; afbores ; frucl:u{c|; mitigans: mutarenimi^ ualet*
JErgo de rel/quis aliasquafdaj reddere ratioes oportet.Dc mutatione aute
quamradiximptiat; cuiusgratiahocinlocodifferimus ; accipienduilluc}
cenkmus radices taq elementa quaedaj effe arbo^; clementoig autecondi/
tionecastera-oiafe&arineceffariuj effe quaobremdecucumeribusdicluj
;

efbquod feminib tfcs in iaclx mulfoue maceratis :dulciores redduntur Ad «

do et alirhtu codius aradicity accipi mutatif cjij&s fieri ; ut tota 6J3 arbos mu
tetur* Ab his. n , alimtu omne tranfmittitur difpenfaturc}, Na & aqux co
Ltl
 pi x s & olum & cultura: radicesprimuattingunt ;atej?hincinito principio
f ;

Qcterafubinde immutant;fieritnpot;utaiia ualcantaliisauxiiiari; utdi^

& amputatio uitibus ; & diminutio amygdalis: uf ictus paxiilc
fciiib Bcis ;
ada&o Humore naj fupuacuo defluente reliquus ta ciims cccj; a.tcj dulce
.

lc€r€potJnocuiateautarboresmutarinodicimus;qrnaliudiiia:pncipiu
haoeant; q? deuincere nequeut. Surcuius n cj uel inferitur; ueiinocuiatur
t .

traiicuYubdituloco teiiutis uiurpat; utanteia^diximus^atcgitadupplex

mutatiois ro inteiligi p£t i quse radjcibus quatcpinocuiatis^njfitiiue trun
, . ;

cistribui^Aiterapaiterationepartisfubditar^aiterapaiiquo^adieclione
cjobrehxc minus mirandae;fedcurpunica maximeimutat';caufararitati
imbecilitaticirecledederis^Quaena^huiuimoifuntfacillime mutatione
accipiuntCogitandu tnan aha q3 natura: aliqua pprietate Jicet affignari*
.

Mutationu autin partedeteriore^ cauias pra:dicl;is eiTe contrariasconfbt,

Sed euidentiifima ^comuniifimaoiumnegiigentiae; osananqsferenegle
clraimiteicuntJnterdumetfit^utcJiimancaiseiacifuerintindeteriustraie
antXuJ^principionafcensclccJdiminuit^ceuamygdala^Hxc^ntamara
ex dulci;c^dura;exmoilificredditur»Ca:teramutationemanifeftanuIia3
fuicipiut;c]c|piantaec|demuitiumadeointerdumlabcrant;utoiopcunciu
iiu Qujcircamutariquo^iliasmagis debereuerifimiliuseneuidetur.
Amygdala.n.pofTemutari uel extotopcui abefiearaticneappareat, JEit
n,arborfatisrobu(ta;nontiidefuntqua:diminutapoiremeiiorekcredi
cant;utdepirophocide;chiireferunt»AmygdaIa^igituires nonineadem
arbore iccipidebentrDiminuta &,n*uaiidanafcens;inuaiidae ;pra:ferti3
,

fifeininepdeancjppequum fsepeetnon diminute amaredureqj'efTiciatur

utanteia^diximus^OiOtn.omneqdpueneritfeminedegenerat deteriore
iciiqi ;5£fieiusimpetusnaiis motualiquoimutatus {itmagis;magifcp ita

fiatuerifimilee;c|ppealiusc|fiatcpirribeciliior reddit', Na3 &quacinacjco

quuntunlliimportunemoueant; quominusepcoqui poffint impediunt
c^cseteraquoc^eade^decauiaa^gremadeicit^quod.n.interinitiaagit^um
mumc^adreipfec1:ione3{pectatiilimume;necabiurdu3folaineo maxie
mutationempetere;tU3ppronesprsedicl:as;tu3qanec|uitis;ncc^alicuius
cxca^terisfrucl:usdupficitur;amarus;uelacidus{it;{edautdukis;autno
dumpcoclus e. Ateius frudtus talisnon e; c]c|letepfecl:ec|Jconfiirant:fed
forte non deefbc] etiam inter ca:teros adfapore acerbu^ uel dilutu^ : uei no
a:queduicepueniat;du3pfedionemfuamaqrit;c|c|noil:^lateat{en{um;
quippeunigene^ipfo^;aiiamagis;aliaminuseirehuiufm6icertue Eue t

nitiis;qua£fuerintdiminuta:;ut{ia:tateconfecl:ceiarecidaturpurgerfur(j
duicioreseuadat;demumcjadnaturampra:fi:inamredeat;ratiopra::er id
quodretulimuseft;o^diminutio£icuitategerminandiphibita;humcrc3
pmi(cet;deteriorem(jadfrucl:ificadumefficit;quicuma:quolargicr{it;
percoquinequit;itac|amarusreJinquitur;^precifauerofacuitatemqua
dam Ipirandneuationej^re^
gatohutnore;facl:aiamarbosualidicc;utpoteonereleuatajconquoquere
melius & rediread noftraprxllinajpot, Huiusigiturnatura^ uelutreftibi
lem dixeri$* Qu xda uero nifidiminuantunfruclupercoquere nequeunt;
ut uitisquxcantharamuocitat, Quadecaufa fummauua^detraherefc*
let;alioquin putrelcu t; o^pcreunt Conftat igit'; ut (implicius loquar quod
.

genus id uitis humoris diminutione defyderat, Phocis aute appellata ii di

rninuatunmelius arboris fpem capefcit;fed ncn probefrudtificat quippe
qu3ediminutanimiu3geneftcVfimplcxinfirmac|exurgat;dimiriutauero
(pargatfefeinramos:actranfeatin arborisfpecie^quodfcrteno rihil ad
probefru&iViandu conferre ualeat;uires eni^ adeptamelicres;rne!ius co
quoqu:rcpot;olera&herb«qdiminut2e;tonf3ecpmeIicresreddutur;ceu
i alimennqj ,pbx
pori^ ; brafiica ; medica ; kctuea ; ocim u ;ha:c oia teneritatis
rone; melicri;fapidioracpeuadunt, ToIlrtcV n . acredo & ficcitas & ii qua
i

humorislaCtuofi qua!itasfitjeademollicrauegctioracjjfiut;qa radices ua

lidiores reddun t ; dC oio quo amplius diminuant'; eo magis uir es ccncipiut
Quarda eti£p'us pabuli trahunt; & melius poffunt incoqucre, Duris itcm
atqj!ignofisfublatis;pfjciuntamplius; utpotequumnihil impecliat; <£p
pegerminatioprimaexdebilioripgens;criginedetericre Mutaticnesia t

po^hasredderepofiumus^fedorit^odcrisqucciimmutatio^cxqdempre
cipuecdi:agricf il:atu,Loca.n,totafereparteficca:c^ca:lueiufmcdi;cco
rati^raefTiciunt.gobrej agreftiaodcraticrafentimus, Sed fortein uniuer
{um;necpleniusodcratafunt»cVeni3acricra;quappfoIuca:!uc|;c^media
con(latteperic;cptimu eilecenfendu; Naqua: terra ulignofa ,pueniunt: a
qiii3ftpiunt;at^inolidafunt;feddeodore;atcJfapcre:fecrfu;poiLha:c?
latiusdifrerereconuenittNuncmutationesue^inhisficripcfleuanatura
cjaf tudate ex pr# iictis patef cit* Quasdap totius arbcris; plam&ue muta
liones; fponte exoriri uidentur ; ut populu candida iranfire m
nigram ; tu$
fronde:tum etiam totafpecieaiunn&fyfimbrium inmtammutari ; nifi

culturetineat^fxpecJtranfferatur.Triticuite^ ;linumqi;lo!ii capefcere fp e

ciem,ha:cergomutatio:fiuereaiuntjccrruptioquxda:pphumcrisnimi
etatem efle appareat Fit* n quum imt res incefTerunt Mutato aute$ pnn
,

cipiodiuerfum fic:c^inde erumpit necefle eft' Lolium ueroaqua ueheme

tiffimeamat.Populificiufmodimutatiofietjtuncforetpfedo^quLi^ m
piiuscraSefcerearbosinceperitquod euenire etatis caufa folet;augefcit<n
arbor in profundu infene&anmqsfros craftioi : & rami amplicres:plurefqi
conficiuntur, Folio^ tranf figuratio communisjuel alioijzpercipitur. Na
c^crotonisnonnullacurnrotundaprincipioprouenerintnnangulumdein
de fe colligunt; quafi forma^ iftam fue perfeclionis demu^ capefcere debe
ant; q> ita fit: quia r es fimplex facilicr eft ; cj muitiformis: & principiurr: re
difficilem per agere nequit: quia debile eft. Sifymbrium fi tranf it in mtaj
d iii
 :

edorem tmmodo mtxrecipitpprio amiflo;c]a cultura earuerft jfpecfe^ ue

ro no recipiuf ed <jfi nepite redditur iimile. Oia tiq inf imile fibi cjcg mu^
;

tantur non in remotum penitus tranfeunt:cultus zm & tranflatio;natura~

ppriam retinet;atc|f eruat. Argumentu oj cV agrefte fifymbnum tale red
ditodore;^.n.illudquo(jnaturacaduerfu3efl;mLamradiceaItafirmari.
Sif^mbrfum pfumacefpitum cohererenectanumerofa3 radicem f ortirij
mutationem pocius imagmariaquandaj fieri dkerim
cjobre in his cjdem
cVurbanum:c]fiinagrefl:emtranfire;necabfurdeficagi;qnquide3locaet
ipfaimutantur.Sinautem in animalium qucqgenereid euen tipfum;ut
auium imutari ; & colorem ; & figura: cV uires amnt; id quccjnon lcngi te
porisfpacicrfed annis fingulis fien; miran quifpia pocius debeat
;f incn
hisquocfpofnteiufmodigcclaccidere.Neci.n^minusccdita^minufcJdiV
ftinclanaturihaceffc;cofentaneueft;fedualidicreetiae£ecrededu
tari eft* Atcjp inde mutaripofle;fine ulla colcris;uel alicub corrupticne;
idc| in paucis fieri;ut in plantaalia trafeant; quippe quu necpin generatioe

fuaaliquidformaamittat;ficutaialiaquaTda,5edomniuplatarufimplex
qian£fit.Mutatioesuero;utfupradiximus;infaporemaxime;5^odore;
& magnitudie;taipfaru pl£taru;cjfructuu foiio^cpfierifolet , Folia ,m
anguftiora;latior redduntun&adfiumaplamse ipfeadhucmodudfucr^
fa£effkiuntur;quappiocuunumquodqjfibic5ucnfentequa^rftat;coucr]it
autemfs;qua:nfgrcmaximeuale3t,c|obrenonomnibusfclumidemapif
fimuelitSedaliagraciIe;macrucjamant, Aliaarenatm quardam etiafa- ;

bulofum;utbraffica. Sedagricomoditasduplexcerteintelligidcbet;aut
enim quarnaturaccouenfatuutquseufribusjrobcrfqiicrgruaf kiutztryg
dalfs;folumgracflecomodueil;quoni'amfaltufft;atcjpfngue;nimfapa
r
buli ubertate lafiuientes;fterilitate afTiciunt ; ut inuniuerfu dearbcnbus
anteretulimus Seddealferatione;mutatioecphactenus t IVIirariduautem;
4

atcjabf urdu maxime omnium appareaucj qusedam exf eminu;pl£tarucB

numero pululare i terra nequeu t; ut uifcu Stelis atcp hyphear . Stelis eu bo
uelenfium uocabuluefbhyphear arcadu; uffcum comune ; harcnaturam
eandeoia fortiri qdaaffirmant.Sedeadeca differre uideri;quiaidiuerffs
plantisproueniant;hyphearenim;&{telisinabiete;pinccp nafcuntur, Vi
{cum inquercu terebinthoatqjaliispluribus, AliidifTerreiftaintusfeuo'
lunt* Argumentucj noninepteillud adducunt; fi quideuerenarrant ; c$
non folu in cogeneribus quocj illo^ erumpat exi gratia in abiete ; pincc^r
; ;

Verum etiam in eadem arbcre;plura diuerf is pluribus exeant; ut hine fitex

Jis; uel uif cu inde hy phear Item non modo formas f ed etia fruCtus diftv
; , ;

miles haecferre confirmant;atqui id quidem obf eruari ubicjpar eft eti£ &
agris; quiinterfefeplurimumdifcrepant, Vifcum enimaliudfol o eflep
jpetuo* Aliuddeciduohaud quaqabfurdum efh Si quidem aliud uirenti-
bus femper arbcribus, Aliud frondem amittentibus infidet; fit enim ; ut
 habeat quantum abuncTe lit, Caufa n perpe
in his careat alimento., In illis «

tua: deciiuaruefroniis^hascetquemadmouj diximus; fed hoc utro tande

m 5 fe ha beat ; nil refert ; ad id qcf m pfitia qua:rimus Nafci au t humi rmiia
*

pemtus roe ualere abf urdu certe apparet;pra_fertim quu taj multu ;ac ua/
lidu fructu pariat, Si uero {emina quocf aliqua eiufmoi fint: ut <£ apud ba
bilonefpinetinie&u: fubortufyderis; eode dieenafci; atqjetfpmapoflc
cop!e&iceleriterafferunt;& Siriacaillaherbuiacadytasuocata qua_arb© ;

ribas; uepnbusiatcialiisquibufdainnafcifthincporroancepsadmiratio
redditur \,ut roe alterutra ; magis ; minuf ue ; miranda {it res: quippe utruqs
inhiseuenit;qua:quum admirabilia; contra^ opimonehcminufit;arrv
plo tn numero ualeant coperiri Alias n minus mirant'; ut dere ita fieri fo
, f ,

uehemeter miramur multitudinis caula Na c^ humi gignitur ;ar

lita alias t

boribus etplantifcp;aliisidem poffeingigniabfurdumnc ejmouerofoli

tU3planehabe£uthederainmultiscreari ; &(£ mirabilius uiiam efiein/
cornibusetceruialiquando;& terrebintuinolea: &poIypodium uccitatu
inquibufdaarboribus;& quserariora;&pro oflentispociuscapienda uide
tur;utIau^aliqiiortamimpJatano: &quercu; &reliquaqua2 tanquam;
oftenfainterprsetanturtQuu^nanpartemarborisconuerfajpene interra

nontemeredixeris,Sedinaliistmmopo0ecreari;humi:autemnullapeni
tus poffe ratione id prof ecto abf urdu recfce apareat; enij uero platas qj mo
reanimaliu; amicas interfe;atcjjfocias ee* credi forfitan pot Athumi nul
Jopaclopoffeprogenerari miranduoio e ; prarf ertij quu c^frudu ferat;cj?
ita prouenit; & f emen quo poflit creari; & n { i qua corupnone alkuius : <£
,

in arbore efbtalis generatio fieret;ut in animalibquacda ingigm animalia

poffunt; roe nonnull£aflignarepoffemus,Sedputredonulla penitus efb
nec prouenit; nifi f emine; ubi aues ; quas fruetu deuorauerint: excrementu
inarboreegefferunt^Tu.n- [emenipfumituteinarborefitu;tempufc|ge
nerationisadeptupululat, Igit^hocuehemeter multif<33 decaufis mirum;
proximu tn qldainfitionibus;atcpin oculationibus euenire aparet . A lirn
tum«a»paratius;&quaficofedu:percoclu9propem63capit;qcfetuifcu
uidet exigere Ad c£ eiuf moi alirhtu defideret ;ibecile na e hoc at necj deuif
co:necpdeftelidcnecfdehypheare;dicIdumuidet^Ha:c,n,ualida^nutri
cariidonea eeputant^Na & boues &iumenta;hccpabu!o; poflmefkrm
aluntur ; atc^ pinguefcunt, Ad hsec ipfe frucTus uifci q bonis {it uiribif ua
;

planta latiffimeindica t Qucf f i noninfirma; fed ta^ ualida fint; cur no p fe

pululant:atcpproueniunt^Quippequa.uiribusualent; terrauifua difiun
o-ere;fecj abfcondere pofTunt^lupinu etfacit* Sin at femen frigidum; &
cococl:u3 perdifTicile hean t ; A
diuturniore f equi opor teret exor tum ; u t
t &
alia f erius hac de caufa exeunt* Naj dC betarum aliquas; aniio poftero eru^
iiiii
 pcre:gcrminarec| ;afferunt: nec^n. pcricufum effc ut putrefcant fntelligi
por. Na cV ea ipf a;&alia longeiisinfirrniora;tutepdurare polfe uidemus
n&c igiturquasfhonem nonioluunufedpocius nodum arctius aiiigant.
Ergoprincipiumjnormamnaturalemfeclantcsjcaperejquemadmccium
res fierefolet; dcbemus.i.datum iis anatura effc: ut non nifi inaliis uajc
antproucnire ; ficut&animaliaquaedam:nonni iinanimalibus poflunt

crcari : ceu qusein conchif nafcuntur neque in casteris aptis praefhre amma/
buspabulmu, Vcrum origolateteorum. Plnatarrum autem eiufmodi
generatiopatet Inicium ueroapaftuauium excriri:uelutaccidensad^e-
.

ncrationeanimaduertimus ;q?uel inaliiseuenit.Pica enim cValicequsedaj

aues;glandesrcponentesobruuntterra:quippeuifcodetraclo;cofectoc|;
1a!iu$ qdPf rigidiffimu e. Seme cu excrcmtopu^ demittiu&facla mutatio
;

nealiquainarbore:ftercoriscaufa:pululatat(jerumpit.Viresautebonas
concipiratioe; quupabulicopia t tuj uelmaximeraticneforiafisnaturse
propriae: ualidiora tamen illa efle; qux inabicte : uel pino nafcatur cof enta*
neue Pluf*n*alimeti:c^idepinguius:ciufmoiarboresfuminiil:r£t:Por^
f

rouelinanimaliugencrc:pmultaeiufmodifacerenaturauidetur:utaliis;
alia ad geaeratione;faluteueutiiiafint: ut interhyftcrias aialiu3 cxpcfitu
c, Qu lobrq nccin hacpte admirari fortaffe debemusifme de induftria pa
ftus: egeflufcjauiu} fiat: fcu efortuito incidat: necfdicendugeneraticnej;
non nif auiu^ opere cofici potuiflc. Nec]p. n
i . uita fcrtafle cochis poflit f er^

uari;nifi opera cancri, Necpapiuj naturaconftaret:ni/j afua prole adiuua^

retur ut quida affirmant Neq? coccycis genus extaret : mii fua oua alieno i
: ,

nido fupponet et.Sj queadmoj ptrire:autferuarimutuaoperaeuenit: taa

inge.nerando:ginuiuendo;ficetplanta^generi:operaabanin-ia]ibusi^s
praeftari resnul]aefhquac,phibeac.Cau/a$ crgohanc uel eiufjr oialiqua :

efle putandu in his ; aut quibusf eme ipcniretulimus;nec fcnuitailla: &

euenticiaratiodocujpofffthabcreagit^n.exuoluntate.Vci^temrusfup
ferendi capiuntjquujfubiaccns planta turgefcere;ncipit;utfpina illa; du
iydusoritur:intumefcereplaneuidet';humecla.n.cVagileiT!ceadgencra''
du3 0portet.Ortusuero:illacelcritas:nofolu:obeamre: qualitatecstenv
potist uei^et naarpprierationecontigit.atcjdchjsfatis.ffieatituelintcr
plantas;quaead falutem generaticncmue mutuo auxiliantur hfnceti-
: :

am poteftintelligi:enim ueroinfylueftriumgenere
; quarfrondedccidua

funt:fempcruirentibusprofunt;cumfoliisputrefcentibuseucniatuthu
mus propemodum ftcrcoretur : quod cumad paftum fecundum ; tum
adgerrninationem perutileeft Inparteuero urbana qua: plantis uitium
.

interfererefolent : quohumoremnimium dctrahant: quseque oleribus

intcrponunt :
ueleademdecaufa: uclpropterbeftiolas ; quaeinplerifcue
nafcuntur t uteruumfcrereinterradicesconfueuere : contra papiiicnes?
& quiccjuid eiufmodialiispraefidioadhibetur ,Na &in his quae fua fpote
aarnra
 ;

flituri ^genera c : pleracp huiufcemoi cotineri credendu e : prsef ertina quum

ars ritionsimitet naturae. Addecjarboribusiuilment"'; atqjamplexicaulia
c5itincuiec»ntaliquidcuiincubatquxrunt;ceuh3£dera^mi]ax,cucumis
&L alia quada; &inter minora ferpyiiu; &C uoiucru h«ec ,m omia uita apud
aiiui agunt ;c£ li obtinere no uaieanuhunn icic ^aciunt t atcphumi camia
fiunt;pcerqj iiia quac arborefcere poffunuut^hedera. Vitis c ucqnn hcc enu
merari genere debet ; Nunq, n materia ;gtrminacj; {uffei re
, t mi ccrte ncn

xqueuaieret;ni{iquofefui1:entaret;haberetquippecucVciauicula;ea<ie
caufa;fortiri putet^ut^ptinusapprehendereKopui^nqjjpcfln ; ficut cthc'
derajgerminibus^undi^pfofilientesradiculas^gcritHQtjaauttmccrpcre
l«uiatquegraciliconflant;facilearboresfcandunt;crTerifar!tque;utuciU''
crum;lupinum ; filiqua; harcomnia noxam arbcribusinfcrunt; peiftrim
gendo;obumbrandoque;pabuium auferunt;ca*tera prohibendo ; hede^
ra uero inrixa ; etiam rapit; quamobrem omnium moleftia ;hsec arbcribus
heret ; accedit enim utfrondeperpetuafit cV uiribus admcdum uaieatahv
mentumqueproinde mu fu iemperqjdefyderenexiiccatpeniiusquusar
!

boris f umma complexa ccncreuerit: tunc enim undicp dlimcntum auiert;

atcjpercoquit:necdifficileforfitafit;plerac|etalia;piatiscoperiredanofa
£unt;c^eni5ha:clongeplura;quauti;ia;ficutetanimalibus t fva&cdcre
noxamcapiuntqua:da;ceuuitisodcre:]auri;atcjbraflica:;qucdprctinus
inger riinationeliquefcit;quuenim germepropinquulauro; uel braflicas
cfhretrorf us parte fua poftrema fiectitur; &
quafi odcris uehemeiia i ugit
uitis nacpobfatrixefbficut 5C uinu$ odcres reru appcf itaru trahere aptuli
mu e: SC magis at<j celerius; qcf amphoris cotinetur qm id netp multu : neq>
crafleobteclufit,Sedmultaeilequa;pcffiintcfieriQVrefaciiepcrcitipctut
dictii eft« Quse aut alicuius generis; uel et plu limu^ diucrfcig com unia i t
:

ut tilia: & olea : & ulmu uerttre lua folia aeftiuiis foKkiciist cV qucf da ficres
noclucoprimi;interdiuaperiri;cV quodin eufrateaiunt; no moflcrej lct;
aperri&claudi;fedetcauJem ;aliasafcendere;aliascccidcre & cmcrgcre :

afolisoccafu;admediamncdte;&quicc]deiufm6i ;ha:c omnia ccmunem

quadam habere rationem putanduj efl:quam q inccngeneribus res dej: rsc
hendi facilius pofTi t f rgo folia circu agutur aftiuo foifticio qui illc pctii
:

(imu temporefolia decidant:caufam ueroante iam de cmnibus diximus*

Quuigiturfoliorumagaturprofluuium:cuncl:a aliqualiteraffici necelle
eft: 6^qua:infirma;6^quaficonfectafeniofunt; exacrefcunt; zcdccidunt

reliquacircuagunturtantummo;omnibnsigiturilludeuenit uel magis :

ucl minus Sed conf pedhWin his eft ; quia f ummo colcris diferimle; psrs
pronadifcrepet:quumfupina;hsecenimuiridis jiilaaquina &humida
quodiatiusintilia patet :ha:cenimamplioracandidicrsqp foiia;gcrit Qut
bus uero cV numerofemper uirentium ;non idem eueniat;cauf am afiigna
uenm : quod eo tempore amplius uigeant uaienticracue ccuftent ad
 ;

germinnadu :qd? n.ualiducfbaffici no facilepotfflorucoprefliojacpate/

factio jafciliusmrelligipot, Fieri.ntfrigor/SKaiorifue caufa;quugnsillcl!
plantaigfrigidu;imbeciiiemc|fit;coprim^
coeretpiiicenijuiquo^defticuitTuicalorisiappedtfeuti^caioredirTuio;
laxatecj cj> opera crTi ei £iolis. Qua: at altius def ceduT;f rigidiora haee ee;*bc
cillioracf coftat; quu magis mutatione teporis f etiat;nec temere tadto h^c
fenciut: c| undis degut ; imerfa pf erti^ locis feruidis;asituoiifqb Na dc i his
quasno taiihabitu funt; celeriterafole;atcj fydcribus:tranfmittic]cf intel
ligunfjtacfnomo acjpfumaterra2uagates;iedetcjfuitusabic6dita:iunt
foifticiis; at<| ortibfyde^i ;afFici;mutari<|;fentiunf ;necno &terraipfa dc

mare mutaf quor unda ui fyderu: flores quoc| pmuitos proxim c liis itcrdii
afTicicoftat* Aff iduenancg drcu agunfcum fok:feCfeodem inclinanuquo
folpferatur;quod quideiatius minoribuspfpici licet: quorudaj etiam fo
Iiahocidempatiaiaduertimus t utmaiue:atc|eiufmoi;caufaueroindetra
cTione humoris eft Eode3 nancj indinantur ; quo f ol humorq f eruefacies
^uocauerit Jgitur hocfidei faciendaegratia dicfu ;ad iilud f uperius iit* De
caetcris aut;quaearboribus;plantifuead fummam eueniant;ex arbo^ gne
petererationes;atcjcotempiaritcntandu:propriaquocjuniufcuiufcjjafiu
ptanatura ;ftatuqs agriadiecTo*Hiseni^comunesarTecl:i5es:diueriitatefcp
generu;3iqua^conueniant;aptac|fingulisfint;pcipinimirumpoffutiimi
leq^uel idean pofTitcotiplarioportet. Muita n»cuinterfedirTerat;haud
t

cjcc| iifTerre uidet^ S3 hsec finehicheant, Quaz aut lnagricolatioe eueaiat;,

cuiufcfrei gfafiat;fi'nguladeincepsparimoindicanduiam eft.
THEOPHRASTI DE CAVSfS PLANTARVM, L. III.
Acio planta^bifariaagit': ac duplici oiogenereconfumantur»
Aut eni'3 qusef ponte proueniut c5templamur ; quod gcn.us naas
iniciu eft\ Aut quae hominis ingenio rparatu<f fiut; coiideramus
quaequidemauxiliari naturasadfinem deftinaturetulimus. Itacf quude
his quae f ponte prouemut fuperioribus libris dicTu abunde fit nunc de re
; ;

Iiquis:modo fimiii;diflerimus; fi priusid explicauerimus ; pleracjp taj in

arborugenere;qinfumiiramateriaeflrc;qua2culturam minime patiantur

hoc cni$ al terius generis ueluti finis ;al terius miciu patet quu f cilicet de hif
quaefpote prodeunt;ad ea ;quaearsefTi cit ; indaganti ratio ueneritjfedab^
ipfum appareat* Si quide cj> cuitu affumpf erituanqfcrte
f urduj fortafisid
fibi accomodata;no magis uigeat: lartiufcf frucTif icet ; quu ars naturse au
rf

xilkt ;abfurdutnnoeft;nec^alienu:principiuucroillci?capiamusoportet
natura cuiuf <f rei no ex eif de coftaf necj e figula materia pf ici no uo.oibus;

*ad

9L
frucTus cocTura determinaf foleus ; 5i harc ccrte ad hois uf u redigimus; ut
ante iam dicTum eft. Sed cum quibus quod<jconfiftit;his etiam nutriatur
^ommoditatilc|rationi non folumgenus;uc^ ctiammodus afcribitur.
No rdcy prorfus utric|ftirpmcouenict rationi» Agricolatio uero; tuj copi'
am ; tu3 gcnus comodum alimeri molit"; Ager n
agitatus; conf e&ufcji;
. &
§lus pabuli preftat; & (apores immutat.Ergo roe optima; cultus quibuf/
dam comode adhibeti ; quib ufda minim e poflit ceu illis ; quae ficca s acria ; a
mara;atcfadfurnu uenenofaft:ufucji medicaminisjSftat; haecn* fublat s
uiribushebetaturatc|erTeminant;utaliafrucT:uoioparerenequcat, AJ a
humidiore;deteriorec| pariant quacdaetaquofa reddatur; ceuabfynthiuj
U£c\ terra^;& oio uis ois medica uel radice;uel frucl:u;uel ramorefpondec
his ; quas inguftatu cjda uehementia monftrant; quo in genere capparis
qj
& &
enumeratur; laflat dC rumex f atureia; 8i cunela ; dt thymum quadam
n,exhis: aut nullo pacTrolocis cultis proueniunt ; aut uitiofas quaedam:
multodeterioraejrTiciunt;ceuruex;{atureiaiturisn6nunadulcefcut;quu
hu mef ere;atj fucco habundare incepreint; utcornifru&uS Hic, n ,mitc
fcensdetenorrcddiuat<Jintotaarbosipfahumidafoiutaibecilifc|fit + Sor
bu^ dulcis quidcj redciit ;fed minus odcratu, Vires.n.fucci bonicjodcris
dcikiunt cadci, ratio delaflere e;& delupino;'& quicqd eiufmoilafier T n rt T

aequeuehemenseft; quiacopiofiori; humidicriq; aiimto uefcatur, Lupi'

nu3 fyluefes;atc| !uxuras;reddit; infecundu\mueroccpiaquoqmutnrr*e
rf

tiaduer(at terremolitio;queadmodu diximus; qcfo^atpfofuiprincip ira

tione:modumfibipabuli{eruat;iolucj.apefcitidoneu3;iis n,ipfisfpofii f

tanea i!la perfici generatio pot : 010 n ut 1 xpc retulimus f umma ratio ccn
.

ftatfolucaelucjobnnuifleaptifiimu; hincn* fertilitas fterilitafueexultst

Atuerohsecipfailliscerteaduerfa uidetur: quseinuitafua napofluntmi/
tefcerequippequuadmelioremaeretranferantur;diuerfuc|ja]imentu3ca>
piantjquibusrebus mutatio;& quafinaaedimotio feqtur quin & inipfis;
quaecolunusilludipfu3quodampdoteftificariuidemus;funt n,qua:cul f

tum nimiu3;exquifituc|;afpernentur: exquointelligipotUerminuj eius

quo(jcertu;ftatui opcrtere atcpitanihil quodamo prohibet efte: qua: traf
lata nulla penitus culturide/yderet Igitnon cia cuiticnc laetari manifeftv
umhinceft,Forfita.n*alia,nullapenituscuradefyderett Aliacurdefydc
rentlaiitant + Sedquu3duoi]laprasdicl:afint;quibusalimenta;fertilitates
que admineftrentur + Cultura profeclo; &agro;unke auxiliatur;(3 aetem
cotnodicrem praeftare uticjmon poteftuerumadmutationes;atqueuicif
fitudines temporumarbores ipfasagrumquepracparatumita efieopcrtet
ut ^pabu!ifruc*tusadfit:adincrementafutura; &resnuliaaduerfa ualc
at offenf are, Nam id quoque inobf eruatione habendum eft. Sunt etenim
nece&arias amputationespurgationes decacuminationes. Stercorationesj
£o&iones;atque reliquascurx;qua:3rboribusadhibentur; & de fegctibus
,

ueroparirationeanimaduertffeoportet* Aliis.n^nqnide* Aliis ntamce

Aliis non eode modo: neceodeteporecouenitexiberei nonullusfcrte s
 n

nec iillo padto prasftari aliqua debeant: quaj quid omniapr udetes agricote
generatim diftingutificut & i n roe purgadi : Alia ferro: alia manu ; alia
g
buidiaduncisdecrahendapra:cipiut;utolex;pin; mali; ne laboret ulceri
hnsnnramoR>9Tari]ifafe
buspp r\-*riA~> 8s r*-^M~*J~f.~U: *~*~z
n fSarida
ramo^gracilitate &f F£(irrimtZtUi<:.
icdtate;his\n, & tenella detrahi tmmo P

difputatio iftaquaere^ explicetcasdefingulis agatnecefle eft ; nee eas cas

latere oportet Qui»n,finecaufa:nocionegcc]faciat& cofuetudine ; reftf

euenientes tantufequaftj iibiftatuitutefficiat; fieriforiitanpounon tn
eur iu erfecltu iivnokc ualet; ut in roe medendi prorfus jntelligere licet r>'
feclus tiitqui utricprem teneat* Sin autaccedat;utcjsmagis conteplationi
deditusfit;hiccerte rationis; &casere^;aud:or germanus cxiiict j Sed de
multis akercatio;partimfi'mpliciabfolutacf ratione; pardm in melicrede
tericreueparte;exoricur;ut uelin caeteris fieri artibus folet, Ve^hic uel ,p
priuj quidacuenit* Comoda, + tracT:us;quealiqui colunt: in uniuerfum
faspenu nero capiunt^cu & interduj ratione agatTutraqnqd tamenfit meli5

usiudicionu]lodifcernitur:qiproftatuaenscuituraeopusprouenjae;nU''
quam n orbis uniuerf i conditione; circuitionecp pociufqua plata^ ac f e/
* t
;

minum natur£;f equi oportet* Nam quu f aepe illius intemperantia depra/
uaricogantH uis tamehasc uiribus partim f uftinet: partimrepugnant; iu
cutnaturahoiujartemedendituerifeatcjdefenderefolet, Ergoaltercati-
ones fuper illas artiu^ com unes ; his quocjj de caufis oriuntur Csete^ ul
i
m
ta et coni enf u oium conftat; qua fi a rebus ipf is fide fibi acqrcrent Alia in .

uniuerfu3;aliagenerationis;agric|diuifione;utillicognaticnis:faticnif^
ratiomouet^qquide^exponerehaudquaquadiflicileeft» Semper,n t fclo
turgentifeminamandareoportet, Sic<n/optimegerminatioagitur:ficut
etammaliu^ fcetus^tuj probecoficit\ Quuj uulua libeterf erhf ufceperit.
Turgefcitfolu:quuhumecl:u^tcptepidu^;ft
Tuc»n«agile:fertile:atcpla2tuconfiftit;^duobusfieritemporibusmaxiV
me arbo^ generi f olet* Vere:ac autuno; & quicf his tepcribarbofs magis
ferimus;f$ meliusuere.TuCtn,foluhumidue;cVfol tepefacies ellicitger
me: & caelu placidu atcj rof idu coftat; ita ut ex his oibus educatf o: 6V germi
mqp profpe fecj poffit ;het & autunus naaeeofuf ione qda eiufmoi quo
tii ;

cif cagermina eo q^ tpe pfilirepoffe rettulimus Qui tepus hoc ; magis

.
cj
uernum comedat: rationem affignant; quodfoloadhuc tepido; plataeme
lius radices concipiant mitiuj autej ualidius femper anteceffiffe opcrteat
;

aquocasterorum omniumortus;atc|intotuuisuitalisproducitut; qobte

genrnnatione ineunteuere;probeuniuerfim<jadtitariexiftimat: o^iajhu
mtisteperie fentire;at(f intumefcereccepit* Atueregelidoadhucfolono
du 41 1 hyeis algore ee dicuffu pla tis depoitis radices frigef prauecj germiaf
fdeocfaummooferendumpodusomniaiubcnt;quaefilicetgcrmepoffinr
educrre + Sunt,n,qua£nequeanc;ucpirus;&malus; &ex toco: cj gracileta
lignof acj funt: ci ppe cu ficca natura confiftat hyemecp ob debilitate f ufter/
renoualeannlteplatajautunaiegrauidaeflejia^adparieiidu^peniam,
Vetnanon pddecccipereincepirlet Icacpalceri;quaenupercoceperit; eueni
re ; ut caeca ex germinibus pi eracp pariat ; Aitera uer o qua? diu i aulo geff a
;

uerit;inco!umes; oprimofcjj eiidere partus has fere rariones: & eiiifmodi

;

a!iasreferut t Gsete^:;utania5diximus;{atio comunioromniu;uelpluri/

moi^;ca frucluu; qu£ plarai^ tempi uerno tribuit\ JEnim uero plantae itla*
codtataeiam funt;& aer benignus; cVgerme ad elicienduidoneus,Qfo tjSs
id f ecunduTimu eft; & dies repidiores:plixiores;faciut; ut celeriusgerm/^
nent , R*adicatio uel eo tpe uaienter fieri pot cupp impetu naie^ piata^; tu
pphumiturgore; arqzecaereiuuantead educadu» SoUn, no mo;qfup ter
ra excatjf^ etq ceient fub terra uegetiora melioracj fddit Argurhtu:cj> ra .

dicisaucT:ioautnirauIteriusqiolcepefacerpofTit:aurdetericragifhyems
Dtramox poft fatione fecutaplerifcj cfTicincorticetn .olea: detrahit fici f uc
cu inteftinuj crafTat;atcicoagit; & reliqs magna ferepte ; cam oftenfa: aliq
irifert Sed hsec forf ran ilie excludet: qfatu autumnale ailcrit melicrem

iisc^ dicet eecomodiore; quasfrigora fuftinef poffint , Ve^ quii hsecplura

poilunt argumta a natura ipfa deduci : tum q? arbores ipf e uerno tpe ad gcr
minandupotiHimo excitenufatuCcf eiufde tpiscomunior fit; non dubitej
naturaiiusper uercenferiaffirmari;na&ubi'p orm^cankula^tfacuqsete
fia^ arbores germinannfua germina f rucf uqj pariunt , Tunc porro cofitio
nesibiagunf;utpote:quumuitomeliusiit cadihabitu; c^pianta^natu/
raie impetu ; obferuari;fed forre impetus c|3 aiie ratione aeris circumf ufi ef ^
Vbiueroimbresparftarecrebrefcunt; utinxthiop^a; cx'intiia;uel
ficitur,
utina:gypto:quunilusreftagat;illicpauioanteimbres;autpoftfaaic5/
uenirecofentaneue,Tunc,n,aerisconfiftit teperiesnecnoodccaipfaiua
rarionenaturxdiuidi:atcfdiuer{is rpibus tribui licet: ut teperato uereme^
liusconferuntur;diIuta;&pluuta;&plauftra; aeftatefub ortum fyderis;
ficutmu!tainagrolacomeofererefolenr,Sicientia cVfquallida;autuno fic
enimftet;utquumhyemetellurisimacalida:fummafrigidafint: uisaiv
gendi condufa in profundo radices nimirum fubeat; quo autem amplius
ualidiufque fuerit radicarum ; eo copiofius germen prof iliet & de tempo ;

ribusconficioniaccommodandis fatisdicTum iam eft . Quum autem f>

lum humeclum ac facile per tnum radicibus efTe oporteat: ut longs: craf>
fae;robufta:que;fiant t Iccircofcrobeslongorempore antedefoderedecet:
& maxime anno priufquamplantasterraecommi\as ; utunusfolem : ni/

uemque tempore urroque combibat ; hunc enim in modum folura ;fuT

penfaqueredditur Nonnuiiirempusdecernunt: aba:ftiuisfo]fticiis;ad
arcturum mnc,n,folutamextra; cjinfcrobibusdiftundimaximeuolunt
uec qutc§ penitus pro creari conferut autumno ;pofl uirgilja^ c?ccaf uj ubi
imbremobtinuerutmtfolujhumefaclujpoflkaltrrieraprarftare.Scrobes
nonprotinusreplentmtpriuspartesinfimaefeminisconfibrecurjalioqui
uiresadfuperioraferuntur.Abt T n^aug2eomnia?folisaerifc|potefl:as f
Sed quualiainprofunduradieesagant* Aliapfummaterrxdifpergant*
Iccirco fcrobes no pati altitudine faciut;iis qua: in f ummo coheret ceu olea:
ficojfj qtuniexigit : fubmiaiftrat;lapidesf ubiciut ut platae; &phyem$
humorepfrur ; &
pcr asftatern poffint refrigerari. Enim uero cotra utrunqj
tempusitapracparaffc oportenutlapides humorecotineann&adftatera/
dtcibuscalore^pulfent.AIiifarmenta fubftetnu^. Aliiuasficlrile plenu
aqua* apponiit, Alii lignu'infodiunt fatis crafum; q? poftea extrahunt; ut
nuncjaiimeticopiadefit;exhumoriscorluxu;foloalTiduehumefcente;de
nic^obtinenduemttaadirnbres;^
ipf is;alimeta ;atcf incremeflta;,pficifeutur . Sed quu f olu flatibus aquilc
niscocrefcat;atc|ficcefcat* Auftriniscontralabelcatatcf humefcatplataq*
pari ratioe humidior ;f icciorue; (e ipfa redda&hac decaufa mclius pauftru
i eritur ; radieatur enim ;germina6f celerius cu planta turg ens creditur folo
turgenti Caducjadeft emollitu atcj benignu ; quod. n, «n fruge bonam fit
,

euafuru;fimulparte inferna;fupnac|;citetgermina opuseft. Aquiloeat

aduerfaoiaueniunt;frigetc^enimplata:;atcf labcrat : cVfologelato: neq?
radiceaiquedemittere;nec|germenedereporluntJgiturobferuatiotalis;
cado reddeda e , Semina uero ab arboribus noms aut certe uigetibus peter
;

decet;& 010 dada opa e ut nilidiHim^ recliffima atqj laudatiffima f int* Eni*
uero; quaseiufmoiftiapprehendut ;coualefcuntqj ; jScipue quu iuuenili
&
xta te fint: corpe pleno coftent melius germinat; quod n Iseue acnitidii
,

e;tacJincolume;inorTenfuc|;c6ftatc6trafcab^at$ncdatu;pra:fertic£ecis
dC euanidisnodis qua0incolumitateorbatumeft ; c^cjqfanoshabeatno/
dos; tamen ediderit exile eft fStercj ea quae nodo ct ebro fponte f ua: natu/
cj ;

ra:confiftunt;utpalmites:hinc enim dc apud arbores ipf as uiuiradicesple

ricf faciunt Alii thaleam ramis abf cindunt ne uires ad excitadum germe

abfumantur* Adhatc leuitas;re&itudoc|; f eminis meatum facilem expc

ditumcj; prcbetalimentorluenti;utincremetafequipo0intceleriter » Re
Cl:eilludquocJanimaduerfu3eft;utexfimilifolo;autnondeterioris;fem
accipiatur Alterum enim mutationem nullam efficiet • Alterum melius
educabit;quippemutatioimbecilicuique;magnacaufaeft # Imbecileauite
femen eft:hac enim de cauf a iitus quocj eofdem feminibus reddunt;aqui/
lonisfpectatumel auftri;uel ortus;ueloccafus:at<Japud parentesfpeda/
bant ;itaferuandumcenfet;cjmaxime poffint:quo nihil naturae : morifcj3
foliti imutef qfi muf ationepati minime ualeant. Nam & loca eiuf dem de

caufis percj fimilia quarritant: & uiuiradices f erientes tefrse commitunt;

Sic. n ualidiora ;
, & quaf i iaj uitam adepta redduntur; & plantas radice ali
^in floratas potifTimo petunt ;c£ ii minus cofequi poflint: aperte infericre
arborisjpotiuscja {uperiore acdpiunt:hsej,n uiuaticraitelligunt";excep
s
f

& quicqd humidu fit queadmodudiximus; quippehumi'

ta uite;ac fico:
dapartefuperior melius germinant*Ca:teraobf iccitate tenuitatec|fui ccr
ticis:autnullatenusgerminannautcertedeteriLis. Qu^atfurTukafutfi'
brisjqiprxcodita^partejnaturcealiquamgeruntjquautiprotinuspcfiut
queadmodu3 uiui radices:quapp recte r3cipiunt;cuip!antas eiufmcdi de
poni erectas cenf ent:necaliqua partefub tracla; ficutillseferedxfunt: quse
radicepenituscirent.Cutradixproueniat^fit.n^utincbliquujdepcfitis;
radiculse primaearefcant, Stulte at quanret alias:qui ultro quas heat amife
rit, Reclcn.platam non multo excedere terra praecipiutdifficulter & eni$
auge{cit:quupars:qua:laborat:amplior illaeil::quseterra:immer{anutn
L

tur:pleracf etexarefcuntjutficustc^quicqdfclutuuu^etpabulufumma
dm migis adgermina procreindadeducitur: cum f upra terrapaululuex/
tauq» praecifis quoqjarbcribus euenitquippe qua^radice tenus maxime rv
dfefint,Celeriusredeut:qqua^alteaterrafuerintdetrucata::licethcciclc
uelinplantisuiciumpuidere:c^quicqdamputariinccnfiticnedefyderet f

Olearacmyrdjc^adfumaomniu^quasamplioremagnitudinecapct: pla
gas alleu3tascontegunt;neitrudatur fol autimber, Na fi i I acciderit mcr>
bicontrahendipericuluj immincbit Circu^linuntalii luto trfu Aliifcilla
fubdita lutufuper iponunt;& teflem adiiciunt, Scilla cm'3 plantauiridem
{ eruat ,Lutum f cilla3 tefla lutu tuet% Stercus q?ag]^; dc folutu ; & tepid 1:3
rrddatqbusambabusrationibusffertilitasprofecloexcriturcertumeft»
Seddeufuambigiturmeceadenormacesutuntur. Sedaliiprotinusterrae
permtxtum plantse aggtegat, Al ii inter terra f upericrem atcj; -fericre me^
:

diumdi{ponunt;hincm,furfufertiextimant;cuimberincefTerjt:atqi(a
fuccucomdabilem reddi 1 fupneaurefoleficcefcere necimbrepartesirras
poffe attingcre, Illud tnconfenfu oium coftat: flcrccre;non acri; .& uehe>
mete:fedleui:acfacili;efleutendu3t QuaobremruminantmtScipuefler/
cuscapiut.Quod.n.acerbuacuehemeseinimiumcalefacft; &interdum
et extccat, Agriquocpuniufcuiufcf na^ decet animaduertere; utcurafufci
piafcouenies, Videlicetfiqsfoloa:ftuofofefat: fcrobesaqnudius tercius
debetto!ere,Cuqjtotaibibentfere:utter^
meliuf|radiceseliciat,Siuofaifo;harenofocjferis;lapidescircaftol6em
plataedif pones; terracjj acuulabis ; ut falf ugo admitti neqat, ; iuuat cV dulce
harenaagerafle^cVc^IcLilosabamnejautfaucibtorretispetitosuniecifle \

Nxeaq3p pulfat: & fimf uim qda efficiut titile, Sin at lccis uligincfts ;aq
ilfqf obi^redu ftt foflas facies alias obliqs q aq f cipiat alias fcTas : cV lapidib
Iplebis : & terra q farculu fagef neqat tu harena cV tera iniicies haxcV n ; cia.

plurimu muanfeffe nacf oolicp recipientes humore;folum f iccius fddut;

^ereeT^illas ; lapidtbusfua infima parte refertae; confluxum excipiunt <
 u e

Qnod ft in ciuimodi folo Japides infint; elapidandu3 non e.Ia iuuct n

.
5
natura^operaadeft.Deni(Jquacu<jfodienslapides;aurglaream; aut are^
nam ;aut terrenu uiciatu$coperies;nonconmifcuirTe neue difgregaffe ter/
raj emimoi jremediu3nullum efbfcd eatenusfcrobe;uel forlaaltioreper
duclaglarea;atc|(abulu3fubfl:ernioportettJBni3uerolapisfilatus;at(jp
petuus fit ;arborieftnox£, Sirotudus minutufqifubiiciatur :refrigerau&
aquatranfmittit;6^1ocu3radicibusperuiuprefht, Oio quide n II u^ela^
pidandu exiftim£tfolu3 extenui terra;lapides.n.hyeme tepefacercseftate
refrigeraf poffe afTirmat , Pariratioe pro ca:teris quaqj agri d lfFeretiis ; quse
profint;accipies c^.n.utexrotoloquarnulloinferuis.Sedciu^fumu^cft
ncfce quid quoqj agro feredu3 fit ;nec fimplici ratione tatum ;{cd et in ipfo
continuorure;quupartesfingulae interfedifparesimcoptarcjscoflant ; ut
eni faepe retullimus f olu coueniesplurimu & incotShendendo cV infrufti^ 1

ficado pot; qd quu inuniuerfisgnibus ; tum in ipf is ;qua: eade ] pecie geru t
licet percipere exempli gratia;ricus q addici f implicius pot;Ioca fcietia ccj

cupifcit; humida.n,fruclumputrefaciut;autnon bene maturanquilfru

cl:u$etipfehumidusfit;carte^qua:exigatadaquariceulaconicariguaqua:
ritparimodo*& uites quarfoltda:; fpiffaecp fint;utanteiam diximus ; loca
montuoiapofeiusamant Solut£eueroachumids;planisgaudet,Alime>'
t

tum*n.utrsecjifua: naturarmodiceitacaperepafFunt; alterarplus ; altera:

minus, Adfumma arbores melius in imis motium fructif iea re putantur
argumetocggenetatio fpontaneaeft» Vbi enim fpcntenatura.ipfa proge-
neret locu illiceeaptiHimucrcditur ; Ve^fingulo^difTeretiaspodflimas
effe nihil dubium eft.Ima enimotium multa& uariafunt;atqn'n totu qfi
unadifferetiaifHexultat;imi;fmTiiqj;rationequumalia:permultsmaio
rescpfinc;utinterhyfcoriasexpofuimus, Ergofolupratcfeac humidum
uitibus effe habile pl ures ferme cofenfciut f icut falidu & Cicics oleis ac ficis
Vites.n* alimentu humidius;molliufc|defyderat;olea: uero cV ficificius

atcpcallofius, Ad fumamcf ficca futficcuquacritatag^quadiumidahu

rnidu* Vei^ utf implicius afTera* Ager oibus optimis qui folutus leuis hu
mefaclufqj efbhiceniad alendu & ad augendum praecipuus;excipe tnilla
quac uiriu foliditateadeo copialargacapiatalimenti ut in luxuria'proruat
;

ceuamygdala,Huic n,gracileferenu;atcpapricu;16ga:comodiusefl.C6/
f

tra nuci euboicae opacum ; atqi rof idum conuenit* Nec non & aflatus cca iu 1

tumcomodeobtinerenon pai^ prodefle animaduertimus;quaobreidq3

confy derandu eft pr orf usom nia ocum f pus placidi quacru t & n alim
;
1 ; ,

eiufmoi ; meliora fructufj maturiores prasbetur Ventofum & in

Ca locis ,

quietULTinullapene arbos urbana perfequitur ; paruaenamcjdgtcrta: ex

gu^j proueniunt exflatum iclu quibufda etfa f yl ueftribus lccus eiufmoi
:

nocet: fru&usenimfuosperffcere nequeattficutdenucacquocp cuboica

narrannadfloremufcgtrnmodo .pficifcicuille quadocistranqllis ftant;
auipla
amplaittCfcmctafufcip^ctfccimdiflimc^euadercpolIint* Oio f n. qucd
faspe numero cUximusueperief uae naturascoueniente;oiadeiyderare uide
tunpariter incaeteris rcbus; &inmutationibus aer s Sed hocgnale cceqj
eft lateru illa aut platapi cjuas feris no ta rauone loci i cj eo^ : quac colercda
.

acccperisftatuidebetjquippeaxaduerrendu3;quaeumbrasarnent;c]uai:no
ament:quac radicej longadeducat;quaebreui nitant Altera em'3 amplo in
,

teruaJlofercada{unt,Alterabreui\Vmbrasadanmt;qubfrucl:usiiccii.i
mi audeof icj iunceu punice atq? myrti :qc|fuapte natura foluta ficca aiq?
:

brcui ftirpia f unt; ut laurusjlio^: &,n. f rucTus ioli expofitus acerbus erTi>
citunhaecpp fua3 infirmitate : quafi pro tecTu deiyderat quofe a fngore;
«ftueppoiTintdefendcre,NuIlus n,mutuusradicudecurfus;nuliusiple^
t

xus;rixarufueimprobusinfeftat;quubreueagantradice* Quidajamplo
interuallocoferi oia iubenne radicesferpat inter fef c :neue pabuli flatusqj :

penuria: minusaugefcere ualeant: hi tii haud recTe pcipiun t fed dii cerner
:;

decet :qucadmou$ fuperius diximus: quin & ratione loco^interuallade"

diiTenodedecct:loJsc^,naTiontuofisbreuiora:c|planis;funtreiinc]ucda
montibus.n,minusradices:coma:cf;augefcunrpiantaunIquanc|;dut;ri
magcrminafundit;patereinta<ftamanere;utradice3iiberecapiat;necc|cc|
moucre uelis:utinuitibusobferuat*;quu uerotenuerit; coualueritq anv :

putabis f uperiora: & qua: optima : & apuffima funt; tantu rclirtques , Sic
cnij arbores tracTin ncccffe e:c| 1 casteris detrahi ; refecariq? ipune oia pcfiit
rf

quippefiplanta;priufcjradicet ;aputcs;atc|follicites;uehcmenterla:det;
utpotcadhucimbecillis,Sedficuradice^;ukefc|ceperit;nec|ofIenfaulla
f equet;U pius ahmentiad ea:qua? reliqueris traniduczt* Educatio uero
& ut uulgo dicrt: erudicio planta^: tanq figuratio dt fcrmatio arbcru-m £
altifubmiffilati reliquo^cj raticne. Oia f ere: qua:fe ialtu cxtollunt: ccnv
pefceda agricokcccnfent: fStercj illa: qua: apta f int excelfa cofiftere :ccu pal^
ma:pinus:cupreftus,Minus,n»fa:cundareddunf;quualimentuplcngiv
quu cranfeat fpaciu & priufcjad frucTificidi parte:pueniat;abfumat S?d .

ut ramis & germinibfcateanopera dada cfh Sic* n ,no mo copioie frucTii :>
cant: fed et demeti facilius : dC 010 tacTari comodius poflun t ; qcbr c 5 a mp $>
randa:phibcndaCJgcrminaillafunt;quavintepeftiueexcurrut;qua!C]dem
cultura:atcjcoditio:purgationifere proxima eft; quarperfecTis adhiberur
at boribus :de qua di0ercr ante debemus qua de reliquis agrkul tura: crTi
:

ciis;ha:cenimconfequiuclutdeincepsuidetur.jErgogenusidcursepub]^
cum:atcf euidentiflimum:inuitibus eft;omnisenim eo utuntur;cmnefc|
uitesampurarineceffarium arbitramur: uelutab ipfa compcllantur natu/
rapropter ubcrrimamgerminaticne;qua dere;quoniam quum degermi
natione:caeterifque:difput?remus:abundedixerimus;ipfasratioriesper''
fepofteacontemplaridecebit*Nuncautemdeca:terisdifferamus, Neque
enimia his parum iuuabit f cite fpecies condidiffe jquaeque imprcbe prof u
 :

iierunt;aut qua: fr uduj impcdizt detraxiife , Impediunt enim non f olum

ha:c;f ed et quardam remota & ea omnino quanntempeftiue prouenennt
quapropterharcreddeniouimgerminandireuocareadarbcremconuenit
fit eni m ceu deriuatio quasdam aiimeti planta^ :pto ut aiiquis
deduxerit,
Quippecuadeaquaerelictaiintpabulum eofluaneaque tantiaugeat;c£
proptereaeuenit; quiaplantanpiepartibus {uiiiokniiimicconiicnu^tq
etquounnis incremetumfufcipiat ,Nam &{iquisfuperna femperdim>
nucre uelit: cibus ad radices totus feretur eaicjadco augebn;ut Icca radi-
;

cibus impleatur : acpertcrref cat demuqi p:rte iuperiof arboresaugeri nul

iatenus ualeat:quuunatotuma!imentuafIiduepetat:fitenim exdiudna
prauitate; ut taiis auftio ; cjfi natura uertatur Vitis igitur f emper amputan
.

quotannisreqrit.icilicetexfumiTa facultateaugefcendi Cstera partim

annisalternisjpartij quatriennis poft.Nihil.n, pantcr atqsuitis augeicef
pot: Si.cjd tn huiufcemoifit tmdecertedeiydeft.Recidef ptej eiushumidi
iur)uacuuefl,Tu5etiauuinusfacit:utarbcreslanguefcant:labcretcfqua
propterpo(lpurgationeiiercorandu3;cultum(^:reliquuadhibencucoti/
nuocenientmtferecrearepabulopofTinnfedaridadetrahitantumodode
bent;ha:j,n.neclabore3 exaliquo ulcerearTerunt; &
annexa impcciiuieto
alimonia:iunt» Atinperpurgando; refeccanda:quar fructu^ pra.fbre nc*
&
queunt; quaeincrementa jcazteroruj uetarepoflint: dl qua^intcr brachia
enim incremeta libere faditari cpo: tt t A dde qux
conftitcrint extrinfecus .

denfainterfe fint:quarquede rnediis prouenetint;ha:c & eni: cmnia cuti^

foie; tumfiatum;auferunt: ubi&perflariplacrde:cVfcleni Ventne cSmo
de; arbores debeant.Quamobre: non improbe illi faciunt; qui arbcres ita
difponunt:utmeridieipecl:ent;ceufuos:accatteras: &pr£cipueoJeas ,
5§
quu perpurgatiolabcriofaplaga^ caufafit ; non tempore quohlec ; fcci
poit uirgilias perpurgandu:quippe quum arbcres ualidiSime f untquuj
humorem ad fru&ucofumpferint 6V nodualium fufceperint Quxaut l .

fru&ificadoferoticresfinuhas fcilicetprorationepurgabis ; pcit fruchi

<Iecerpticne;ficopeculiare notaturperpurgadu efre:anteqgerminct. Ra
tio quod ficus eo tepere coaugumetari confolidariqi maxime poffit; cucd
:

quideobferuandumagnopereeft,Quodeniinbecilisfoluta(jfit;autunv
hd & circa uirgi ias maxime laboratrquu ex tempcris ficcitatef lieriki-iiirs
nequeat: putref cit imbreadmiiTo. & turbinibus:frigonbufcpiangucfa't
at^emoriturjhocigiturarbcribus imbeciilibus ratqjfolutis protrium :

datur. Recifio uero non pari mef ura omnibus fieri /olet; fcd plus illis reci
dimnquaramplius curaifKdefyderet.nolee punice; myrtc :quohis em'3
pautiora reImqueris:eomelius germinant.fruftufcpmelius fe^urt;a^
£p
terea fit:quiagerminadenfainterfe tenuiaq; confiflant:atC|celeriterprc^
indeficcentur :exquo euenitJut & fru&icisfpeciem ;arbcres ifre cmniu^
maximegerant,Minusearecidideiyderant;qu3cp!agisinfirmitetur:ccu
 :

pirus nialus : &quicquid f iccum tdCcortketcnuvMcttkuy.hxc.n. rcfc&a

uehenienter laborant . qua de cauf a marm his auferre prarcipiunt; ut retuii
musrautferroper^[leuifrime:periculumnan<jinteritus;ppulceraimmi/
netjqueadmodum n,radicibusuulueratis;cumfoditunarboresdeterio^
+

refcunc & ixpc a;grefcunt;ac exarefcut ; {ic. n,et uulnerepartis f uperioris

nox-mi eande^ hi s poile arTeri;credendu efbquae nequeunt tcllerare: &de
purgatione f atis fh hsecdixifle Ablaqueantur aut omnes pene arbores ra>
•

dicefcj ref ecantur poft confitioem dum noueike,f.funt: ut alte defcendat:

atcf amplius incrementu f ufcipiant, Sed praecipue illx quibus radix prima
parte terra:naturarjfoleat:utolee;ac uiti;a:tatem uerograndiore adeptsecii
fuerintannuas tadices; & in uniuerf um :perf uma cefpitu adherentes; refe
cari par eft; ut infeWores pluresacrobufticres efficiant': has eni^ illae uetat

atcjinterimunt;necalimentufuminiftrarearbcribusqueunt:imouero&
ipfa:tamarftu:c]frigore;uehementerlaborant,Arid2epr2etereadetrahen/
dx funuquippe quu$ an exradicibus cseteris ofTiciant; & uermes in arbori/
buscreent,Reliquashaudquicquatangtopcrtet,Nec|,n*tamperpurga
dx radices funt;cj partes f uperiores; quippe quu plus eas difpoliari danc>
fumeft,Necpercipipoteftundenamdeceatai ferre: &flmul undecuque
radixprorefperinmo uaudafit:pabulu fuggererepoterit, Sed meliusceiv
tefiundic^prodeatdogicudQC^latitudo^quoamplior^eocomodior. Itaqi
illatantuparafleoportet;qu3eadalimentiincrementi^ratione;pertineat,
Dcrigatione c^aqusegeneribusfatisfereanteretulimusjgtum enij utihta
tis in aqua piuuia uel certis anni tepcris uel ncclu; uel interdiufit; tantude
etiainfiuentededuclacjj erit :£eftateautaquisfluentibus maxime;no (ine ra
tione utuntur;pppluuia^inopia3;oifimuladfrucT:us enutriedcs nadia
rium Sunt tamen qui per id teporis auferendum potifiimo cef ean t , V c u
utm caetetis omnibus;fic & in his mos folitus plunmu^ualet; f it cnh tanq
natura;cJobrem qua^ locis f iccis;ac f iccientibus manent; nil plufqua3 qucd
fibifitnecefIariumquaE;runt;rigatequedetericresredduntur;nonfecLisac
iilae;quaeaquam nunquamdefyderant; periculum ccrtefipcftquam ikn
aquam crebreadhibeasjnam cVpriftinam alimoniar facuk^/
re cepifti;non
temadimes^nullamarTerensaliamKommitesmt^ftufaspearboresex'
arefcerepoffint;fruclustamenpeneomnium ; quiplurinum aqua>capV

unt:deterioresredduntur,Tempcraftercoradifingulisftatuiprofuapuiv
gationepareft:pra:fertimftpoftillam;ftercusfitcontinuodifponendun,;
tum etiam nec tollerarecrebram ftercorationem arbores pofiunt;fed cl a^
refcunt ui mmii caloris;haud enim eadem ftercorandi ratio ef t quse inf cge;

tibus: locifque arbcribus uacuis» Quippequum in iliis f tercus difpofitu^

inpartespermultasdifgregetur; abfumaturque s inarbuftoradicesipfas
[ubeat ; necuistotacalorispoiTitexcurrere, Itaenimcaloremultiplicatc;
arbos perfernefacTa exarefcit* Nam triticum peritex nimK>ftercore;fi ncn
e 11
 ,

imbresiecutifuntjquocircafolopluuiojcrcbfa&rlargicrfterccratioccm
modior e« Siticulof is atc| gracilibus; modica prodeft; ob id fcrf ita & accrri
mumfcercusminimearboribusconuenit.Atcpabfurduappareat^riOnid
ualidiffimis c5uenire;c£ ualidiflimu eft, Ve^caufam ilJud het ; qdTuperi

vls diximus , Na & in ok$i genere:hac eade de cauf a;f uccatio cu aquatione
comodaefb&intotU3 cjjaquaeufusfrequensin eogcnerefit; atcjidipf um
natutahumiducoftetmectemeretamcopioferiganduoleracenfentjhxc
n non fruct.u3 fed f olia ferant contedunt jcarte^ & in arbo^ gencre ftercc
,

ribus nonnullus exualidio^numerojutkoniueuerunt: potifiimoquu3

fru6tusemollireimmutarecjuolunt:ccufuillo:quopunicaedulcefcant^&
nucleouacuaereddantur:&:amygdalaeexamarisindulcestranfeant, Vtqi
myrteus etuchemetiuscogerendu praecipiunt;uidelicet fpurcicias pelliu^
urin£c|adhibere;cumgcrminantprofiliucrint: quafi fruciusita ixddi{u
neiteriori nudeo poflit, Quod gcMii oleaeq3 prodefTe: ad lete f rudifican^
dumexiftimantjporrocj? inprincipioinfit: plurimu3ualerecrededu e« Si'
quidem oVcucume^feminalacle: mulfcue;macerata;jdulacrem faciant
fruclu^ : hocidemuclincseterisoleribusficripoifenonincpte putauens;
ue^ f apor lacris illo^ uf ui deftinatus ; fcrf ita ulticr e ,S3 de his f atis ia ante

diflerimus, Stercus atq? effe utileiudicaueris; femp prcuirium roe difpc

ncredebes t minusfcilicetfiacre:plusTimolliusfit,Decetpra2tercanofCe;
N6,n quemadmcdum aqua
q?ftercusfingulisarboribusc6modiusfit, ',

cademomnibusprodeflatacVftcrcusifedutfclumjfingulisdiuerfumac^
commodaturficetiaftercus,Nam &proaetatibusdifcrimen exultat; qua
decaufacumfcrunt ftercusruminantium ftercus plantis fubiciunt;utdi'
clum eft;qr leuiffimu fit, Quod aut imbecille cft:leuiffimu3 profecTrc dt'
fyderet, Oioin arboru^ cura quaeoium coiafint;ha:c ucl modo uel genere
interfediffercnt:at9etfrucT:uumratione;utamputatiopurgatio;fofiio:
ftercoratio JgituruitibusuelqdricnniopoflueletlongioriexacTrotempof
fimudifponunt;Namqjficicius ftercorentur ncqueunt tollerareinecad
praefidi u m adaqua tionis cofugiendiieft: ficut inarbcru generc;cuu ille
penitusadurantur,Quaobremutdiclumeft;agropluuio magisfterccra
tio prodeftalioquin periculum iminet,f i non jmber f ecutus f it FcfTio cm ,

nibus prodeft; tolliteniquaeimpediannuelauferantpabulum ipfumc| :

folum humecTius; atcji fufpenf ius reddit, Ad haec acr humo permixtus ; p
crmifceafeni^neceffeefbquum terraagitatur;prebet uaporatum queda^
humorem:atc|alimoniumerTicit;quocircafolumfqualidu3fatcpfiticulo
fum fodere agitareqj fa*peoportet:ut anteiam diximus;paluftribus quccp
uliginoiifqjfoffioprodeft :quaqmirumappareat: folisinterfe aduerfis:
curam eadem poffe conducere* Verum nihil mirandum id eft , A ltern^ < n
f iccat, A Iteru humef acit f cilicet queadmodu. Alterutrii ccntrario^ adiu
uaridefydcret:alimentoautem meliorijuberioricj cum ipfearbcrcs uiget
tumfru^usttieliofcscfcafltuf. Nam &nucleimincrcs: ^ccfutequseliV
gDocrufuuetegutur:utamygdalac:nucis}€ubcJca::tegmiDai{utenuicf»
inteftina ueroampliora uti<f fiunt: quippe omnino alimenticcpia hume'
facit: pulpamcf auget fru<ftus : quas obres ambobus rf ione {ic euenit : ccf

(1 reliqua quocjadiitcultura^magismagii^aplicresj fuau: creHjfr u&us

perfiriujatur:quoniam& piusalimentu&amplicrexcc&iofcrct, Ccrru
dehocenim conirouerfia eft: fi ucrenarratur :immodice alimentum Cuku
minus faporis boni efTicitur <j & aliis fruclibus cuenit agro r raspi
pit:itaqi
gmat(J{uccofo:foflioha:comnia{umminifl:ratarboribus:atq3iniumma
plurimum prodcft:quu ea tollat:quae fuceum auf erant : na cV ea quseuel
planta uel femine iuxta ferunnhac eade decaufa nocent cia: & non nulla it
0mninoin:;eri:nut:praxcrq illa:quaeloco medelaeadiriiantur : utcrdeum
plaatis uitiu quidem interi erunt : aut aliquid ficcum : utimmcdieu humo
remabfu:ncret»Etbrafliciscruumfociant;utabcrucisdcfenderentur: &
quk|d eiufdegeneris fit Addoetquasmutuoamcrecoiun&a iter{efut:
utin arborum genere olea & rm/rtus Has enim mutuo copIe>;u radicum
,

tlegere* Androcion refertokaprctedum:utnull£uim folisiflatufticpatc

rctur: uirgafq? myrti per brachiacleae prorepenatque difpergi cY fruclurrt
tenerumacdulceeuaderc.Sedmincrem:quamlocisfolicxpofitis. AliuJ
non eft:quod f eri uelit iuxta olearruPinus quoq? benigna cmnibus ;ppterv
caefl!eputatur:c|radiceilmplici:aitacf fit:feritur,n.fubeam:cVm}Ttus:
^laurasjcValtaplerac|:n cquiccjprohibetradix^quominushaxlibefau
gc{cere ualeant:ex quointelligi p6tradiceplusinfeflare:cjumbram:qppc
quumpinus umbraampiiffimam reddat : &reJiquaciucc]2paucis : altijcj

nitefltiaradicibusjadpcrticne{cci£tatenonnegant:necnonc^ea:qu£eeo/
dem tempore germiirinnf ructumque panunt copulari f acile paciuntur:
liajc tnu, minimu auferuntalimentum: cV tempcragerminandi:fruc*lific£
t\iq diucrfi minus infeftat.Moleftiffime ta uitu<jca:teris:fieus atcjj clea«
Multum enim attrahuntalimentum:cVumbr£faciuntamplam, Amyg^
idala quocf damnofa eft:quonia & uiresfolidas: cVradicem habcatnume/
rofam Sunt tn qui in ter uites ferendam cen{eant tacj inacxia: & cihotncdi
*

ocri contentam :& fimul c^ mature fruclificet : nec late adumbretminimc

grauem Sed hii non re&e exid imant, Vmbra enim &: feracitas : ncn tam i
feftant q uires rad cum ut diximus : r apiun t enim alimentum fuo amplo
: :

difcurf urirnplexuqjenecant. Omniumfacillime cVinnocenfifiimc malus

& punica funt nec emncruof am agunt radicem U pat u-c tollc
: : eget: r:;bi!i

& cito fene{curjt: ut diu neque? m infeftare In furr ma tameomniafua no

,

cent{ocietate cjcj aliquaado eueniat:ut altero ex focietatis euuIfo:reliquu$ /

©bareicerc fit.neceile:f ic c ~im uitibus aecidiffe notatum eft ubi f ici maritas
fuhlata: fuiflent» Caufa uero imputanda mntaticni ec^eft:quar{irnul crc
weria£atc| coalucrint.n*uero tempus longinquum quafinaturam un£ c%
*iii
 ; ;

ambabusconfuderannamfi cum nouelkadhucefientj alterutram; quis

eLmlfiiTenreliquanon monopefiimiiuiffet. Vei^etau&icnacmelicr eua
ijficr, Arcpdecseterisarboribusaclenus , Vitibus;quatnocumca:tenfhnt

ccnarnecf jtnter primas rationesretulimus;hocinlcx:o reddemus, Quii ici

n*r Bi genera uitium U locadiuerfa fint;hoc diftinxiffe cpcrtet; qcfgenus
cuicjiiococonueniatjquippelifmnaturaceferis; probaeuadut; fipia:ter
naruri infecuda, Naturxqute roefimilitudine quada fere ut drximus; ca/
pmt;ferut,n ,f oloficieri dcfolido uitesfolidas;tagnis nigrijcjcachdijfj-ex
toto fere nig^ folidius e, Soloat pluuio;f olutas ccittu t;dignofj denfa' atca
fokita^;fuispofIuhtmedullis;quasiAbfcifisnQuellis palmitibus fcrutari
oportet ; het n quae foj uta eit plus medullae; cj ligni contra quar defa pjlus
, , ;

ligni: medullse; q> utraq? folo illi conueniat; his rationibus conftat; quifc»
c|

« n . plus inedr medullae: his meatus ampli mul ticf funt; quibus autem
:
rni
nus;hisaugufti;2cpauci, Quofitutminus alimenti dcfyderenr: qdenfo
cor pore conftant: & fimul humcre adaeftateferuare faci/e poffjrit, 5oi n r \

obdenfitarcm haudaequepot educere;quu igiturtam exiguadetraclicfiat

radices^qfatisfitadfruftirlic^^
large; acceftio parcejob telluris ficcitateagat» palmifes Ibecif les ; fruCtuicj*
iinperfccTospgenerant, Atagro piuuiogenus id ccnuenientifim um t fi
utpotecj?copiam alimetilargajdefyderet ; &o uis muitum acimaiurh u^
mcris;tu quofol magis educiteouitis pfus 6$. in amplitudine" rrcficit: cV
infecunditatepabuloabundat;idc^exuperat;facillin (cpper^uc^tl, Na&
folu pratenfe Uitibus optimuiiccircohabenquiano rnc fuci.Vnjmijqjpin
gue;fedetiahumidufit, Vitis*n*plurimadelyderatac];'eoqucQifuofru
ctu; humorisplurimumhabeat; dc imbribuscerte wiui humcris n.axiV
me refiftere poteft, Sin auteagre necjlaridusnecjspluuius f it; jfcd rntd/t m
teneat: media confcrenda funt id eft: quae neq$ denf a imttncc^ iolv ta Gne ,

ra igiVfingulis agrihabitibusapta;ita difringuimiJ5,Semina ucrc;c m ua*

li diflim a ee oportet iedrco ab agro f rigidiffim opeti cjda^ rxipi un ii ui
: '
ftSi
ma, n magis f olo et gracili coprsehendere polTe exifhmat: 'cua de caufa ui
,

ufradices quoqj {o\o pluuio deponendas ; pociuf g caitera femina cefct, Ra^
dices,n,quasi]lademiferint;imbeci]lcshumcrnimirumputrefacit Viui t

radiccs uerof olidiofs funt ftatimc^cof rahcndui t: ut impur e ualearu ptt

manere»CrafTitudo plantai^ f olo pluuic no inepte decernitrr uirib us enii
!

maximeopus eftfquemadmc^diximus, Sedfqualenti;nec] cn fias:necue

i
ninn^j5tenues;ftatueredebes,Altrenac|putreferenequeat,Alte:e,T, te/'

nuesatc]3imbecilles:nepriufc|cepintgermin2reexarcfcant(jn xl:c, 7cm

pbra quocpferendi ncn eadem folo utriq? rcdeuntur Piuuiuj n« & f rir.iV
. T

dum ; paulcante equinccriu^ ieri deber; quippe tunc licciflnr um arcj cahV
difiimum eft,Siticu'c(um 6V feruicu:; pcftfc.fticiumj id,n, c-ucampli<
us imbrefenf critjeo meliusgermcfTcnclet, Reliquis cibusadncin.a ec^
 ,
tpop^mode^adoJferec^rt^^saccomoc[abIS,Cultu|)ptereaterf^exeg p{oIi <

roedebebis afcrobibusipiis exorfus; uideacetin piuuio?necyapiasa>t(|.«l

tas ficies fcrobes;ne muita i eis aqcclecla purrefaciat f emia rhic • n f t ager ,

piuuiusadmo3fit?paloferreofent;n:cterraaggeredaannoeccle fte^tpo ;

ikromt femine maxime humus afliccef. Sin autiiccum f qualenucjcchs:

conm agenium fcilicet eft , Totum .n.fi fieri poiiitanicrobes defcdere ia
tiu3eflr;utomniexparteaqu£iufcipiat.SediiminusfacereitapcfIis;fcue
rsaltiili\ms;ampliilimif(j paftisaerraplatisaccumulato.utminimeper
x(^atemferuefcant;cseteraquo(jadhancncrmapr3eparairecpcitettNam
utiimpliciusloquaruerifrimuillude;quodpriusretulimus;cu:tut2e icu
licetinterefTetutagerhumidusficcet^ficcusauthumcfiat; qobremuerno
tepore paftinari abude permixtus ;pa bulu pbe/
ajtiffime iubet: ut fpus
pq
at;quippe:utfa:pedicT:uaameil:;aerq3alimentupracflarepott Montciis
etia uentofiscp locis fhtuunt quas coniiti oni comoda fint* Scrobes n | ro
:
*

moribusarTiatuu^paranta^feminacuobferuationepcnunteadcm;nesd
ucrfa rlatibus germinet;frangi & enim ita neceffe eft neue deta| £a ptxut
:

naturaaugerettVitis,n.cumexhisaliquidaccedit;detericrprccu,QL;bio
reiditur r Pari mo & reliqua jratione agri;decerni omia cebt Vmeta ht c
1

inmodumiingUiislocisdtfpcni^cVhisdecaufisconuenic/Reiecariautej
plinas;breuirelicl:opalmite;r5ftatubit|;utradicesujres incrementaq:ca
piant.Tti etfolu magna ex parte ieiunu eft;& qcf aief nequeat;iocis nioto
lis 5C f rigidisaecifione et uerniacauenda exiftimat frigus & ,n ex iiccat,
: ,

Tepus tn putadiferre/deoibusftatuutfub ipfam»ftgerminationeopdn.e

;p humorisptinusexicetmtgermen quippeputaticne
Jeat; ut plataplena
ifta nofrucl:us;i3germinisgfafaciut« Autunaleucrofruclu j3pc rat; cua

de caufa po t uergiliaru occafuj cotinuo illa adcnri opcrtet,Tuc.n uites

A ;

iibimaxie coftat: ocrccifa: minimelachrymatjnecccqrumpunUqdqdem

utrun cpdanu retoikpoft folfticiu 5i fauonii flatus: tdmm f enciut; & plan
tsetpf e iaborat: ocgermina extremis exeutgemisiiuxacafura^qrh alimen^
tun partim efiuxit;partim infumitateremaieritaQ]:;a:rudiagrodifpoiita
f int tncnnio poft refecar par eft; quippe tu ha:c ceierius germinet quia f o/
i :

lumnuper coliinceperit;c^ alacrcfemina educanda complexum {it Qoa: ,

aUtem diu cultis mandaueris haccferius amputabis Vitis uero fubtus cn>
cum fua crura inftituenda formandacfi cft. Nam ii undie|j leuis expcliataqj
fit^meliorfecundiorcjeuadet^necdirliculterpoflititafcrmari i iiquis no
eos reliquerit palmites;qui per pulchre excurreniit, Sed illos qui aptifiirni
ad formationedeftinatac6fDteririt:qppe iingulasgemas;fingulis rehqfie
ab unde. At fi necif tudcerto fieri poflit; quia fcilicct uitis no p eande tule^
rit ptem jgemae prorius internac tollendac funt: ut ad exteras alimetii excur

rens uite fcindat in brachia ; f emp eni^ ad parte^ una atqjcapacem f fiuitur
cjobrc uke; ut diximus ; pro uoluntutc f ormare facile efi * Sed hcc in agro
fiffi
 huiiiedoat(jfrugali»SkcocnittK{qualenti^;paImites;quioptimeprolil
uennt;reliquifleneceffariurn:quu.n.iiccusieiunui9iit;nunqaliofadle
prof ert, Quapp faclii impetu confpe&ari iacius eft Quin cV affiaruu rario
f

nerecidiffenondecetjnecpt^ternaturaquicgeftenirendu.Piantasaclhuc
modumhifqucdecauiis traclare confueuerunt Vitibus iam pcrfedris:
primumacfummumfalcatiodabitur :quippecum beneuitisputatur ; &
germe: & fcu&u melius afFert: cV uiuere diutius pot. Secundu & qucdam
moiiiiproximudecacuminatioeft.Enim ueroinhacet{cireneceiiarm;cJA
namreiiquiffe;quaeuedetrairIecoducat: taadfrucluuraticne ; cjadtctaj
uitw natura Keiiqua cultura comunicr ; atcj facilior eft Nil tn ta facile e;
,

utnonfitcufolercia Omnesquippeuitescultureingenmmcdu; aic|ra/

»

tione ; expofcut. DifFerentia uero qua inopibus locc^ ro facit; quu 1 cib us
c5ftat tii maxime inf aicatione; officioC| putandi eft; cj rem prcrius gny, ag
rumtjrationeconan^defcernere, Determinationeatrebus ccniumat dua^
bus;agro^ftitu:eVbreuitatecVlongitudineuerecifionis + Q£ar n adirfti f f

tutionem tota^reciilionejuitiupertinentKadef.clitariubiicjpcertue ; qea

degeneribus;agrocpfimili ideferme determinarut;uidelicetlccis afluo/
& iiccis & gns eiuimoi uitiuref ecari ad breuepalmite;fecundiores f n»
f is;

reddunfjeja ubcrius alere poffint»Cotra ad longu^; locis acjuerfis genuiqj

aduerfum;uthumidis:at<|fuccoiis;&uitesquaetaiihabituconftet;na&
natufahuidariunt cVfuma pociuspartefructificant* Aliijn uniuerfum de
oibus ftatuut:non agriratione:iedgene^ qualitatumcj iubetc^ obferuari
medulla;utdicT:ueftinabiciiisnoueilispalmitibus;nafimultumedulla2
habeatmultosbreueicipalmitesrelingoportetutuitisbreuitatealerepof
fit;multitudine largefrucrificet. Sin atpa^meduliaemultu palmiti. ani^
culigerant:pauciores:quide;fedlongiores palmitesreiinquendiiut ; eccs
iongiores ubiqs quo minusineft medulia% Igitin uniucrfu tt{tcidi mcdu
ita determinant Mefura autem palmitu iemp adrationem medulla* ita ca^
piomniodebeuutpalmitiampleclenti: meduila in latitudine rcfpcnde>
at.Quum enimuitispariteradiuumhabitumconferuandum; &adfru/
clum ferendum ceciditur;nullus dubitat:quin &diu uiuere pofiit: cV f u 1

d:uualeatiemperprorfus;iimedulIapattem maiorem caeffurse occupet;

frucl:usuberes:palmitesirnbeciilescreari; propter alimenti tenuitatem
exiftimant* Contra fi palmes recifus folidus iit ; & 1 uuenilli robcre ccnftet
parumfrudhisa parua medulla creari palmitem a palmite amplectente
medulhm:argumentoqueuitemipfampctiffimoefic:germinaenimcm
nia^qusenoueilaeannotinis^ptulerintbrachiis :frucTu carerc^p exiguitate
medullas;&nouellasminusfruc1:ificare:quam ueteres, Sciiiceteadem de
caula quu carne: 5t uinaceu medulla progeneret^ hoc minus ut$i appet
ficjde mcdulla dctracla caro creeu uinaceuj neqat gnerari niii fcrie intima
:

parte
p:uiern*iulIasdetradi:ficfiacnece(](cfit,SeddchocaIias, Anteoio : quar
medullam habeant ampliorem;fructusmeliores uberiorescjppiaftennm
hil adpra:fentereferatdiiputatione;publica omniumamputationehanc
cffc autumant. Qu£ aut palmites largefructu parce producunt ihh pcltrc

mospalmitesrelinquilongiflimosuolunt:breue{autillos:quiaduaium
ipium caudice extent^utabreuibusuitisaugefferepomaapoftremis Um
gilfimis illiscopiofe fru&ificet; utpotc a larga medu;la:quu autgerrran£c
oia:qua£frucl:ucarent:detrahicenlent:quacfruCl:ugeltantdimu ilaricuj
umfloret:utnecuitisadab{cifum;palmiteincrcmentU3 copellat: &qua.'
tum aliincntifuperfitin eadejpartecoaclum uuaaugeat.Semper.n.ex rc
ciiionc querendu id eft; ut & uitis conualekat; & frudus copia colequatur
hccigiturgeneralisqua:daatqrco4SOiumeft.Tempusautamputandi:a;ii
locis titumo diuidut. Aliigna et tangunt iubet ma ture illas recidere: quas
folo f icco: 6>Z calido;quum primo fua demittcre folia ceffauerc, Quac infri
gido atcp pluuio pofita: {unt;has pauloante germinationej Quippe quad
folo{untiiaente;humorefuu${eruantes:ipfe meliore{cunt: & fruttu ui/
ni{uau{orispgcaerIt»Qu.3Cueroinfrigido{unt;cmi{l'ohumore;necipfo
deteriores gcqredduntur;& fruttus fitinccrruptior ;& uini (uauicris efii
ciens.Mediuautactemperatujobt^nentibusagrummediumtempusfta/
tuitur. Sed no dcfunt qui naturas omncs amputari prarcipiant ut dicTu ia$ :

eft quod palmites craffiores iam efTiciant'; 5c nulii oculi obtundantur: & f

tcmpus{crenum'obtingatplagse{iccentur:qua2oiap!urimiJprclut;lyb<:r
n d 5C enim tempore gemae pereunt frigore magna ex parte 67 plagse ui iicce
;

{ entes rumpunf. Vere aut lachryma efTmit;&pcrmulti oculi excecantur.

Atqui no his de caufis feftinandum quidem exiftimant ifcd ut uitis ftatim
poft uindemiam fruclum ferat fecundum. Simul enim bincs frudtus pof
legeftaridenegant*Scdhiminimerecl:eidafIerunt:fiuCl:usenimpera:fta
tem conficitur:quum copia adefthumorfs ; quippecumhac latione genc
rationem agi neccffe f ir. Argumentum quod f i quis hybernas uineas p.fin
cipi 3 arfhti s confoderk; palmites ex nim etate humoris; crebra gemma
u:nknt;quod ipfapcofeclo foffio efTicit ; quia nimirum implet : ut uis
(o'i^ feru:facisnscondenfare{atqueitagemmasredderecrebriores ; uuaf
quenumerolioresxelicereualeat» Qui tamenifta pratcipiunt fecus ratic
nes affignant i quippe gracili feruentique folo colendum maturc autu>
mant uthumor
; ad maxime opportunos palmites ueniat : alimentunv
quc proinJe p:r xltatem fuperfit Quaeautem in{olo humidopofitadunt
-

quaeueinluxuriam proreperefolent hasrecidiufrnotempore opcrtere;

;

uthumor difTufus leuata plaga effluat tempeftiue Luxuriantur enim

.

exminiinohun^reiquecxcoquerenequeuntjatc^farmenrisfyiucfcunt.
Hisdum plantasfuntordcum fabafcjintcrferereplacet: qm h*c cxf iccare
 ,

dm^cipuepoffitcaufsejquasredduiithaeferreff.Sa cVadagros &ad me

fura refecandi oium dihgentiflima diitindtio iifa efhqua: utro^c| roe ideft
deo^acgn^redditur ;funt,n. quasfructumparere nequeantecfirecidan-
turad breue;fed tamead germinandujcontedutjutquaraphyteauocatur
& apudacanchu uero ad quatuor gcmas reciditur; quibusatpaimites logi
reliclnfccelenterexfrucluulargitatefenefcut^Nouellasitaq-refecan
u^ urile eit; ut etiam radices melius cocipere ualeant; & de faicarione uiti
umimicdabtturcotempiandifacultas;huicpximacuraac uelut fecundu
obuftens locum decacuminatio eft; qobrem mox ea iuftu eft aggredi ; deca/
cuminarec|; quum fructus incipitprouenire moxuineaconfodiendapro.
fcclo Tuc,n,frucl:usnouuscVreces;editugerme;farcuiu tepeftiuere
eil: f

cipidt;cumj3ximeaugericontedat;pofth2ecite^decacuminanduantecjfit7
rereincipiantJnterim.n.penduJaracemiaugefcerefolet: quianoduacina
co(Vitei'ajjt;poitubidefloroutuuapcdulaiamc6flirit;acinacoftitere; atqi
augeriincipiuiit^Oiodecacuminatioacfofriomedia tempefliueoiujma/
xmie opum reddi expofcunt; tunc,n, uitis augetfrueiu & gcrmina ; qbus
ani poftenorisi rucMkhoaf fetificafc|kipit: q? fi fodiedicuranomitra^be
ne quxtuJent;auget;cVfrud:usfutunprimordiabeneconcipi. Gcrminat
uitis ad ortu uf c| camcula* quu at haec oriri incipit ; ceflat qua: fr uclu f utu
;

ru probefitconceptura;quippefole feruefacientefumme parsgerminu^

obdurefcitatqiitacerIataucT:io;quofacT:ogerminishumorecofiiltre;ftuc:t
u$q exeocrearinatura:lexefl::c]tameloasopacis;uelhumidismanet;fo^
lem t^lerant;c^plustempcrisaugefcerepoiTunt;prorfus&dillraclio dt ;

multiiatio certum tpus fibi depofcunt ;fed id ncn a:cjue obfcuru;neq:diff 1

cil cogm tu e Puiueris cxcitatione primis tempon bus; cu nigrefcere
e * uux
incipiunt;Jamnariquoufqjadmaturitateperueniat;ratioemotus;c^,n.
pcrcoquendi motu aitero auocatur, Vctaturc| quade caufa necherba euel
iendam p id temporis cenfent, At oio.inutilem mcxi£qjputari;nulla ro e
;

Vfus cnim & quod^in aliis fieri folet utiiem efie plane conf irmat* Cucumc
res nanqj puluere occultati nutriri tenerioreic| reddi credutur; quaobrem
fvlagarenfes ita eos tractare confueu erut $zd miruj uidetur ; qucd puluis
qui tam f iccus eft; alere queat, Ratio tn eilc impluribus pofliu Na cVquia
citatahumouaporaticuiufdaaerisalimentujreddaturjutdefblouapcro/
fo retulimus ; & quia fructus obreclus pulueredefendatura £o\is feruore
& quia leuiter: ;molitercjficcens;amphus auitepabuJu^ attrahetepofrir:
quippehaec omnia ;quum adcopiam alimeti;tum adfacultatem coquedi
nimirum adiuuant* Quapropter foliisquccjfrucluj integerefolent quu$
i tegmine; 6* aqua :quo ad fatis f it potiantur Isett ttnerique: ut debent}
icacp :

redjutur :& deuitibus dictufatis iam fit. Omnium autcm maxime res pe
culiarisintercurasagriculto^ fal effe uidetur;quod radicibus patmarus, a<v
c
cumulatur ,NatodgerminaducVfrudtificandu3parutilise{t;medicandi
tnim tutandi^ration^ifidurmodiquicgadhibcatunminime mirurrj; ur
ciuis ffco: & rutae;facit &,n*liccitate fua : ut radices;neqmcrme; neq; putre-
dinefcntianc* De faie uero;aut falfugine quaadhibcre ccnfueuerunt ;aiii
enifalfuginejaiiiraleutut^fimpiexratioreddipotic^palmarlceafairapiu
rimumc6cupifcunt^argumentu;^ubip3lma^copiaefljfolumtaiei*pc
ttatur : ut ia aphrica ;fyria ar<jtaliis traclibus quo fit ut ubi {silfugo no { it;
; ;

ope ptoximafalis fubueniant, Veru haee ratio cci uticp iure dia de cmmb
pot ; qux loca qu&runt diucrfa imcio a primis f ummifcpgnibus fupto ; ut
aquKilibus;terceilnbus;dif erentiifc| eo^, Singulis.n Joca aptiflima M$
dediffe certu eft;ut & aialibus quippe queftio ; & ratio eade^ eft ; csetertfm
fi quid de his q nocj ppriu exponendum fit;in folo a tcg radicibus iqusren/

da caufa eft: hsecm qualitate quade ex faie afficiunt' n uero foiu leue folu
,

tumqjreddatfjradices uegetiores cr J7orefc|fiunt;quippecum pluspabuli

trahanuquibufdapatefactis meatibus;atqj etcaufarefrigeraticnis: ^fter
cus pp f uucalorej efficrre minime ponpalma n quanc] aere^ drcufufum
,

calidum quarrat; utfructus maturcf ere poffit; tn ra dicibus refrigerari ob^

i iccitate} defyderat^fal fubminiftrat ; Quaobrq apud babylonios faiis

ufusmo ftcrcoris eft, Caufam uero qua fal palmae tantumo,pdeft;naturar

proprietari imputaripar eft;mareries.n, radice^qjeius arborisplurimum
acaeteris diftenqua pp lale remorfe aiimentu uberius trahunt ; quc cV iili

{ atif facere; o£ arbcrc^ tcta augere faciie poffint; f acit et cuitus tetra? ut ciuj
radices ualidiores t eddant;hinc + mncn nulla exfylucftrium numero in ur
banumhabitu3tranfeunt;cxftcrcusqucc^uehemeritifiin u: hccide^pct
effjcere: utfeces peliiuj^cV urina ojftercorandigns tr yrasftatui? utthuiu{
cemodi quippe ftercus f ubite arbcrq longe ampiius pot; nec no cV arbc^
caitcra^cadicesrcmorderidefyderat^utetinpunicispatet.Namhisquccj
urinam infundut: & pellm fcces accumulat :non'tn pariter atqj rr.yrtis :{ed
humida: tn carnofarc|remorderi; cVficin farciri minie cupiunt: cio
liiinus \

mutationes arbo^ cukuraeratione exultant;ut ex accntis amarifue tranfc

antioda!ces;ceupunica:atcjamygdala: ; cVquicquidpcralter2ticneIu2^
radicu} natum ;lit immutari quippe amygdala trienio pcfl immutat'. Gul
tuin enirh pertatu temporis adhiberipar eft* Radicespunicseplusetfenv
poris pfiftunnfructus mutatioquum ampliusalimentum percoquit^rati
onccon{equitur,CoquiiuralimetuperfecT:iusquumrad3xqua!itateq
darn casperit» Adfummaut etiam antediclum defcminibus eft;permoto
immiitatoc|jprincipio;ca:teraq3;atc|uniuetfa3naa:c6dirione:^
ceffe eft. Alimentu aut mouefatcj immutat; f i diutius ueniat . Na cV aoua
feruScicuqdariganf^
nuclebreddit^utcidajaffrrmatdcphefu.i.fcrtuitoq
neu:ftiretncglecl:t;abhaCtn,uacuanucleoredditafemiapetetesfereba^
%m ita genus huiuf moi athenis eekeperat* Sed haec qm fimilitudinis aliqd
 o:

ftofctmt acf fidcm rei propof itae facienda retulim us. Aquae at falf^ qui>
fcufdlquocj oleribuscogruunt: &qua de caufa nitroin nonullisutunt; ex
pof tu ipnmis ratio bus eft ;quaobrem hoc et ut pote conuenies admitten
<ium ii3 & emj ipfis; at<j alimto corii quo<|dulcedinem cffici certuj eft. Ve
f umhaecfucco coftant amaro; palmisacerbitasincft; qua,ptinusfalisuis
apnmis iniciis toiiie utde caeteris fa&is dictu e;fruCtu at perdurare ipalma
feunun | pofIe;nifi fl ore maris cum puluerefupcr c£ concufferint;ita enij
qaid3mconfirmant;peculiare|>fecl:oe»SedfimiIecaprificationi fico^ ; c[

f ructus pcrndt"* Ergofceminam minus adpctficiendu fibi fufTiccre aliqs

potillimodicet* Sed haecnon ia.uno genere; autduobus:f ed uel in ommb
wei in piuribus conftare deberet; Natura &«n. generis ita diiudicamus ; &
tn his tfi ip[is paucisgcneribus : mi$i cj> paimae nuila ro dari poflit: quuj ca
priiicationis caufaconfpicua eeputef.Seddehis fatis;cxterc^ pecuJiaria
caufas hent cofpe&iores, Amygdala, n*du3 frudtum paric:necjj rigadam
tieqi ftercoranda necp purganda : £tcrc[ aridis ; nccf uila cura tradtada ; cxifti/
triant^neplusasquouaiidiorreadita^fruclujinifloieamittat^gobremag^
ru quocf miausfru^aie quacrere affolenu&fipefthascfruttuparcrcncn
podit:radicesrefoffas; refpoiiatafque:hibernisfrigoribus tradut ; &reli
qua puniendi genera; quae retulimus fponte detrahitur ; ut uite iunipe^ ti
ijX^Oioeasiquibuscortexafferut^ximeiilas q^traclare cofueuerut crb
cortexdifrumpiulnhis^n^naturaipfaremcjcomodafituidetur^cftedcre
^uucorrice difgreget; & taqaiienu reiiciat, Danofu3 at eft omne alienu Lv
cut et oj aridu eft; & de f ale hoc idem uero aiaduertcre licct; ubi ,pr rittas ali
qua htabnaaccomodata; cVdcarboribushincrocc^epladifumedaeftjhif
coronariu dC oio f uftructiceu & ftrme ole^ genus ref pcndet qnqdc^ uel i
:

hisaliaoiumcomuniafunt:ceurigatio;fterccratio faricio , Aiia p rcpria

;

generatim hfitunutpurgatio: incctonariis pariteratcj oleribus :Qppe f er^

pillu ob are(cit;nifi purgeff; & fyiimbnu^: & eattcra, Rcfisno fciu prseci/
dunt, Ve^: etiaadurunt;def inunt enim flcrere;fylucfcuntcjpaftus faxun
ditate: nifi ita tra&entur; &[braffica: & ruta duref cut: & ex aref cunt , Scddi
triutilatae;^inramosdi(per{xamplicres;melicrcs;fapidicresrcddutur;
Enim uerogerminatiodiffuia; tam faporis;cjjodoris accrcm nimiuj tollit
quippe fuauitas cV temperantia in mediocritate conf iftit. A t in oleru gcne
re uf us detradionis nullus eft ; prseterqua in his quas rctcnf a melicrefcut
ccu pcrrum , uel ex his aliquis qua; numerofo germine amplientur euulf
uel illoai quae appoffita fint; uei ipfo^ congene^cuj denfa interf e f unt ue
lut purgatio procul dubio eit:utreliquis p}usa!imenti:inrremeticf aqui'
ratur Sunt non nullispeculiariarutderutapraedicluj eft:utqueinaliis
,

patet + Sedpauciora haec funt: eV fcrme cof picua < Rcliquu eft qi arbo^! cw
raeobie&um cukurafegetum eft quainparteagitatio foli praecipitur cV :

fcmpusfcmentis^fartioadhibendapofti&ru* Scdaotch^c ucl etfimul

agrum :cuic| accomodandum noffceoportef: ut etiam fn arborum gencre
quin & tractationefolinodefunt : quadudiciuagricolarprudemisdejyde'
rant:utfialiudpadtatempocius:aliudphyemem: uel coicdienduj uel re
linqudujuelaliquomotradraduiitinonuliidifcernut , Quippefolu plu
uiufolidu poderofu;& piguepasftatcj&pfcidedu cVcofodiedu arTirmat
co tra fcicies : f olutu leue : & gratile phyeme, Eni uo illa aeftiua culcio aflio
care attenuarecf pot hyberna uo crafla re ac humefacere: cj fcilicet na idiges
utriufcjfolidefyderat: & ftercorandu apliusf olu gracite minus frugaie p
cen(ent:tumpropter foli uirtutem : tum quodftercusplusalimenti minu
ftret:cj excoqui poflit+Terrenumquocf aduerfihabitus intermifceri prse/
dpiunt:exempligratia:ponderofoleue:leuiponderofu3:macropigue:cV
contraparimo:&rubru$ cVeandidum:cVfiquacontrarietasa!ia{it:qppe
non mo quod deeft replere admixtio pot. Sed etf olum oio reddicuahdius
utfiquoddefatigatum:atcJerTecl:u3iameft:fertilicuic|terr£epmifceaturi
ferreiterumiindpit:quafinouuerTecl:u3fit:etcJfua natura ftenltsfit^ ceu
argilla: fi mifceatur ferace efTicit Altera,n,alteri ftercoris uice qucdamo
,

fungitur:qobremegarenfesm!fcereitac6fueueruntjcVquinc]nio2utfcxe
nio poft]altedefodientes incjtu^ imbet ualeat puenire ima terteni ad f uma
regerunnquofegesrenouellet^pars.ntadalendumidonealabiturdecrfu
fempcumaqua^Solujficcum&tepiduanteimbresferiprarcipiuntiutad
mifla humoris copia : fatis alere poffic : & pluuium cjj ecde mo f erendu exi
ftjmant:utfeminahumoadhuctepidapululet:atc|aiigefcat:itac|imbres
fufferrepoffint* Validius:atfiobferenduihumido fit:terra ante praeciffa
fero femina comitti melius ducunt Matura { emen te rara folo mandari fc
mina iubent:f erotina autdenfa, Altera .n radicem habunde cocipere ne/
.

queunt* Altera optimeradicatur: & germine multiplicidifpergunt', Harc

igitur:cseterac|huiufmodi:plura &
enim funr: fiquis culturas f o!i exequi
diligentiusuelit:atrationenpociusagrcrumconfyderafleopcrtet*Sut.n,
quicultum exquifitum pati minimepoffunt Sed quiita colatplurimum
ab errabit:c^illieuenerat:quiexcorynthofyracufasprofecl:us : culturam
corynthiiagriinfyracufanoferuauit:quum enim lapidesefegete frugali
legiffet:reddiditmultodetericrem:frumentumenim exarefcebat:quum
exemptislapidibusnihilhaberetquofepofletprotegere» Huic prcximu^
cft:quodacT:uminfyriareferunt:folumenimaratroalteprofciffumpeni-'
tus refcicatum efbquum f olis intrufuadeo perf ilierit ut prope ureretur:
:

nudefitutaratrispufillis fyriutantur: haecigitur iudiciumcallidi colcni

requirunt Verumutcommunius atqueunuiuerfum dicamus fumum

atcjaliucultutadhibuiffeopererjc
Cura noualiii tprc utrocj f cufcipit aeftate : ac hyeme ut terra f oie ac frigcra
 quemadmodum dc confercndis quoquc arbcribus propof uimus,
t entiat :

Solum enim faspeinuniuerf um;rarum, Leue; atqsmateria uacuumreddi

turita;utaiere£iciilimepoflK:ideocjpraecipiunt;nunglcguminaiBncua
Iibusferere;ni{imatureadmodumfieripo0it;ne2efliuamnoucllationem
inipediat,NiuemhibernisnoualibusprodelIeexjft:imant;pruinauerono
cere;corrodcrenac|terram; exterminarecjpoftcjprimas arationes ncuella
uerunt;rurfus uerecefpitem inuerterefolent; utna{centem herba intcri-
mant.Tu xffcatc arant di quu3 ferere uelint profcindut leuitcr: utpote quu
folum bene prasagitatuprseparatumcf efle ; ac ea de re opcra pctiflimc do
difTe oporteat; queadmcduj diximus* Quapropter bidentis culturam ma
,
,

gisq^aaratricomendantld.nplerac|intacl:auiciet relinqucre«Theflaliul
bidenie uaiidioriferamto utuntur(c£ credo id effe ;,qucd paftinum uccant
agricolaiital0q(Jmffcuuocitant;hoc,n + altiusdefccnden£;plusurr2ciuer
tit»Soliculturaha:cecuenitatiis;quiineaelaborauerint; utminusinreli^
quis elaborandum fit. Cotra qfegnius illa fufcepcrint , Ccgu ur prcfecto
i

ut{sepc6<:farciant;6^runcet;quuherbamultaerumpat;{ic»n.feniinapc/
mitpnuicljfrumetujhcrbaenafcituL^qm & ualidicre : cVpriusincftinfe-'
getc;nafifrumentumcitaciuscre{cat;hcrbamagnaexpartef rangulatur
ac perit; cVin totu non eque cfTicere pcteft folo piuuio atcf frigido ccnueni
untadtriticipariier;&ordei; atq? cseterorum frumentcrum fruclificatic^
nem ; enim ha:c funt Cartera plus im bris def ydetani : &' nigra magis
foluta
cjcandidaatfificca, Jtecadida:magis quamnigra;ut antequamimbcrde
finatgraniefcercpofiint:celeriusenimcandidaperficiuntut% Temperatis
autelocis;qu£mediaconftentnatura mandariopcrtet ; fichaccdifcerm c^
bufdam piacuerat, Aliifecusindicant, Verumutfimplicius agam;folu
graciieordeum meliuspraftat, Pingue triticc acccmcdatus eft Ordcum ,

enim minusacleuiusalimentum delyderat Tnticum largius callc{m{c]3

expofc t,Triticum trimeftrefoiotenuimeliusfit, Alimcntumerim fub
miniftrari modicumeo potefbhoc & leue leui.^Aphricum ; cVdraccncias
appeilatum:6^ftlentias:cVfelenufium;laetumexiguntagrum;h2ec enim
uberiusluccoshauriut, Argumentacalamusefr;quemcraflum gcrunt,
Adfummamquodcunquehuiufmcdifit.;folofrugaliaptecommittitur
Atfialiquodgenustunicis multisccntegitunceuthracium: hccfclchi'
bernoconuenientiusdabitur;frigusenim huicnihil crTicerepcteft. Raru
1 olutumcpceucanchridias uocitatum; agro pluuio fcrendum prcfedto eft

quippecutnalimenticopiamidquoquedefyderat: quamobrem&culmo
crafio exurgit . Quin &in leguminumgenereparitcrintclliger elicet, Sc
lumenin3lentum;acnigrumcicermeliusfert,LeuemcIiusfabam;fic.n,
utricjniodicealimentumofTcrtur;cVinca:terisuerofemper ad alimentu^
rsfcrenda roe. Nu^tnroeaerisr5termiffa;cV,n,foluapricu&ad{uma
unu ifirrniorib comodius e, Contrariii ualidicribus ; lutofu f iccis cV puo
 alimcnto contentis; utachilleidi quippehoc{uccosmeliusdigerensfacit
:

coctilia. & ficca loca quoque foli expof ita ;plus em'3
candidiora ; fuerunt: &
uislolispercoquit Triticum folopluuiouberiusquam crdeum geritur
&Z omnio cotra imbres ualidius efbfert ide et folo no ftercorato copicfius»
£

Ratioc^{uonaturalicalorcpleniusc6coquerepcffitt*&fimun6cequereg-
rat : qrh infe heat;quod cx fimo aquireret, Ad uma^ tr ticii rcbuftius eft
f ;

& maturius f erit": & iocis frigidis magis comittitur* Robur aut f acere calo
risplaneintereftnaturalis,C^inc^quodtunicisinuolutuplunbusfit;fit
ut tucius maneat; qua pp folu q> logo interuallo tepcris colif triticu magis ;

t| ordeu fert.Triticu * n alimentu eius f oli ualidius magis uinccre pot ; c io

,

utfi^iiplicirationedicapublicxacfumsednscillsefuntagrinaturafeminuj
firmitas:infirmitafueatc|aerishabitus;quadecaufahaEcc6fyderariubie|
necefTariu;frigorafubfecutaoibusinlocisutiliafut,Sic*n. (atapleniusra
dicant ;cancrificantx|ita; utineunte uerehaud quacj modica magnitudine
careat + Sed^cipueibonis,Auftrinu,n,atcf oioferenutepus;celeriteredit
eruginecji faetificat. Qy<£ denf x f uerint; feminata ; f pica prius effundu t : c[

qua^raretenc^altera largius radicenf;^

locusfuperfit:altera protinus f urfuexcurrat. Semina qj ?.d fertilitate idc
nea : 5d uicia: qua: accidere f ole t ; ha ud ignorar oportet : locis , n cauis cV afia
tu filentibus;fegetes erugine infeftantunaufugiunthocuitiU ; quseftant
noerecl:o;fedparuocacumine:cjobrefpicaminclinariutileeft;utibresde-'
cidar;necrores excipipoftint,Tnclinant'magis:quasl6ge fint: manetcrecli
uslatseacbreues:quofit; utiftse eruginefenciant , luuat cVmultoafoliis
fpicadiftare:humor:n.in foliismagiscocipitur; itacpfi ppinquafit : tan^
giturftatim;f?rcmota:noa:queinficitur;qobre3 crdeu} achilleis uocatuj
cruginofum ta^ nigru^cadidum eft;fpica.n.geritere&a;c6tragenus;qcf
etheocritu uocamus;quia incuruatur ab erugine in noxiu eft, Segetes uen/
to expoitas minus erugine inf eftantur;mdtus,n ,humoredifcutit* Nam cV
quupoftimbreflatusfecutus;cVnoxdeindefuccefieritjeiugominusccR>
n.humore deiicit: 5t fol paululu immoratus nulla putredinej
ftitit flatus*

coficit;{edpriu{c|quicgemarcefcathumortotusarlicatur;atc]iabfumitu!-
erugoautquacd£putredoeft;necputridueffequicgpot;finealienocalci%
eft ;quo et ncctu
Triticu pleniluniis potiffimo eruginecapioratio in calore
lunaputrefacere poteftinfirmiorafragilicraquefuntomnia : utfimplici/
terloquaralbd. quamnigra : taminplantis i quaminanimaliumgenerei
Igitur quodfemina loeisccmuenienter eligidebeant ; plerifquerationibus
cortftat. Morbi autem ;ut f umma dixerim omnibus (eminibus: obalime/
:

ti;cdiqucintemperiem eueniunt ; uidelicetcumpluS:minufuealimenti

pra:betur Autaerimmodicehumidus :ficcufueeft: uel etiam cum ncn
.

tempeftiuo humefcit. Sic enim & uermescicere : cicercuk ; pifoque inna.

{cunciir & emca2cicerulis;quumpriufquam fuerintreficcataidiesirterim
 ;;

feruidi aceeflerfnt Jciceriuerocum falfugine abluta dulcedincm

eeperit.
Quippe naturaubiefanimaigignitjmc^ocalorhumiditateraucneacbi'
ta coeat humiditas enij ccu materia fubiacetcalori adex cccTione conficica
dam: quod uel intririco euenTe uidemus, Vermes.n , eius radice creantur
quu3 pofTf cmcnte fiatusauiTrinicrebre incefieric Tunc eni3 radice hume
lccte oiaerecaiidotradicejcaliditasputrefacies animaliaprccreat. Vcrm
ss
inde enatuscontinuoradiccj erodit; figulis em'3
e xetfdem rebus genei atio

nem:aiimetU3C|naturaprcicripferat,Alteru3genusuermis ingigmtur
quujhumoreffundinequitJccnclufusiicitateaeriscircufufi^Tuncemm
calor confeclaputrcdineanimal cont ahit.tuncpabuluidemeiquoqifub
miniiTratur.Hocidcm &malis;&cioarboribus euenireuideturqua: exfi
ti uermiculantur ; g>» n,pa£i humcris
fit:idqrinarbcremaneatputrcdine
conficit exquauermiseoatraquu alimcticopiafuppetit:tunc emj fuccus
adf upcnora traf mittitur
; S^quia Iargior uincit ncc pot putrcfccre . Huic,p

ximu3quodctuitibuseuenit»Inhise[3:auftro potiffimuj. Vermes lpfes

uocitatigignuntunutpotequuifbe humefcannatqiacr f#tificet; luj ii 03
materiemfibicongcnereftarijeroduAtfltem carrain oleispan raticnecie
antur&quxinreliquis fole.tcofifl:crc:ueicugerminat; uelquuficrct; uel
etiajpoitrlcre3.Enijueroomnia exfimilicaufa rrcueniut.Stci uuiL hcc
potiflimu cuenit quia natura prsehumidatfint; & humcr-ea^ in f ipidus i\t
:

atququof us, Humcr cm'3 qui talis cfl;f aciilime afTici pot. Non nuf qhir es
omninonequeuntgenerari:fciiicetlccoplacidifpiritus;ncc|hunidc;nccp
iuccofo.Sed dcmorbisl2tiuspofleadifIercmus;fercreiubent, Alii pjtg*>
liisorientibus; tuncenijfemina feruaripciTeiterraficca & irrof ida nbiira
tur, Alii occidetibus ut etdidimus aucTor eiT quod imbrcs dieleptimo ab
:

occaf u accedat. Sed optimu forte atqs tutifTimu^ f oio turgenti f:n: c n ccn.it
tere, Cauendutnneponaturilutulento;autfemimadidc;cVfcmi(ic:nec;
quod quida3amphictgu uocannhumidujeni^limcfucp facitiutfeiruna
diffundatur atqj lacTefcat;& fi ficceturobl/nit;obftrudi 1
^nectrainic;;ndj
libertateconcedittSemimadidu^uerofarileputrefacit. Tantu enij calors
humorifq? obtinet:utmoucre quidefeminajpoilitjfedcopeikre gcrmecy
efTundere nequcat.Quaobrefementejhancomniu dctcruim putat, Qua?
cni3in ficco facTafictempefTiuc:femenminimeperdit foliliciisfaae tu-
tu^ efle uidimus ;negateni; uero terra3 per id temporis madicb^ pcnckrc-
iaqi eiTeat^itauaporof£:acfimile3uelieribusmaledilaniatisefiiciait;nec
poile uaporesatraherefurfumqitranfmittere. Quum uero tamcncalcris
habeat ;quantumfufficcrct. Vcrumquse (erotina funt: foifriciis melms
obferuntur & prodeft feminibusinfatu ; &c pofteaqfata funtclies placiV
:

dos cornpluresincidcre :utualeant pululare PoiThacfrigusaquilcnium

mediocre utile elT Nihii enim ualide iam fixisconftripatif que nocet: ied
.

coagendo confTipanclo meliorafcecundieraqucreddit Quipjrequurn ra

«

dicc
dicc robuflicrc plus alfmenti trahatur : & in crementum pofl: modum ata
cius ueniauQu^nanqjcontinuofeextollunt: graciiaambeciliacjpcifja/
unturjtu^ etiam quadntCmpeftiueconceperint:atcj?fuderint; pereut; cio
enim intempeftiua educatio fluxa eibcjobrem * Alii recidere. Aiii retundc/
reconfueumint Iuuacetiamnix;quandoterramfermentet;6^r2refaciai:
#

&pabuiumprxbeat:c^calorecoclufo:radicesaugefcerc;ccrroboraric|fa/
quo iliud quocj palam fit quod in queftione ucrfatur Cur aget fri
riat; ex
;
.

gidus;calidu(ue;frumentariuscft;ceuthracie^pontus;aphrica;3:t:yf imi
dc eaim fupra c«tera:frigus etiam :xftufque;allquid conferunt; ut cte mcl
lnioneterraedictiim iam eft, Qujppe nuiia re mirror fed omnium maxic
;

circunfuius aer aiaduertitur.i .ad tempeftiuitati imt rium ; uimtj fiattr ;

&C fngoris. Qu ilia enimhascf uerinutalia quoqjfemina redduntur . Vnde

recteia prouer oio eft, Annusfrucbf lcaunon tciius. Situs quco^agri piu^
rimum ad rlatum ;folemq3 ualencj? etiam de ar bcribus diximus; enij uero
plericjagri;c|uisgraciles; uiciatiqj; frugestamen peificerehaud improbc
poflunt;quiacommodeadha:cipfapoinioneobtineant.Cmninoutiurn
tnatim dixerim Ager bona: frugis ;f rigora quc cj multa defyderat. Sereri
,

tates enim flatuiq? auftrini; uicia magna ex parte icetificant eruginofaf que
;

fruges efTiciunt.Contra hyems ccnftirpatis canceratifq ftirt ibus; magniV

tudinem modicam uerno temporefacit .Terram item ii cccupaucrintcui/
tamrarioremfolucioremcjreddit;quadecau{aincrcmenta excitusccnfu
mationesc|celeriter uereachtanturadeoutnihilprofua exi jmatiec poftc/
tiora uenire;fed etiam antecedere llia qfataiint in agrc tepido ;mdeant;iix
cuf et arbores detrucatas;quu ,n , uehemter pp Cucci coliecfu :f aucreq; aeris
cxcite&ccleriter &C augefcut: & columanf* Igit agn ;his iter fe differtciis di
ict p int« Semina aute3 in is quocffimiliacapi opcrtct; nequa mutatio co
fequatur* Atquinonnul.iualidiora efteillaaffirmant; quaeagerprsebeat
cptimus:& h ncuires eorum perdurare bienniopofl'e;qucd fiita eft;pro
ximumfaneillioccurrit;quoddearborumplantisafIcrirur: hoceft: cftu
ma:ualidiflmiaq? petere opcrtef ;quapropier utrac|raricnc;rem agiccnue
niet. AetisqucHfinequalitatibuscuraeftadhibenda Necf cnimcuadoca
.

aprica:^properatulcrint:ierotiJiis:frigidifcf conueniunt.Nequeccntia,
Alterucnimfei1:inareputantur,Alterafqualore:imbriic|inopia;pereut
cj>enim f erotina fint iente concipiunupariuntcjuquo circa ut ueniat pcftc
rioranecefleeft;hocidemfrugibusquoqueeuenire plane uidemus ; qux
cnim prarcoquis lastique germinis funt;ceu trimenflria : hxc{ clo marure
commiffa pra:ueniunt;nif iquideiufmodifit;ut hyemem anticipare debc
at; quopoflit radscem concipere ;f icut cVfabam: ea decaufa mature cbf c
rere {olcnt; &'ftmul quia imbrem in floreamet ; diuque rtflcreat Nam fi ,

(eroferatur imbremhaud affequipoflit ; ptodeft fabse imber : quum flo/

ret;quia raro opereconftat;frumentoincommodius efl; rationeprsedjcla
 ea^terfs quocpleguminibus innocens efbpraterqcfceruhccenf^ ablufa fai
fugine; tancjre naturali;&fibiingenita : deftftutum radicitusflatim tabe*
fduatqjaberucisexcditur quemadmodum dixtmus,
Fcetificaturenim
Sed femine in uino pra:macerato;minus poffe egrotareputatur: qucd rati
onis eit ; f ic enim aliquid acerbitatis habebiuquo pofTitrefiftere Omnino ,

enim fiquisimmutatumfernen terra^mandauerit ; utanteiam diximus;

tamplantasTqfruclrus^permutaripofleratioeft^C^alenanqiprincipium
ftttileilludquocpfequatur;quodabeoipfoprincipioprodit;necefleeft»
Ad haectalfmetis mutatis tota quocy arborum generapermutari uidemus
Quippe ex ferocibusj urbana; mitiacj redduatur : & ex nigris incadids tra^
feunt;parimodo Hi ruclus \ quapropterfemenetiam qua!itate affccrum
aliqua ;nil mirutmfi radicem protinus: 5t caulem alteret; 67 ultimofruclu
i^rimuta:tNulSisirrorari;folefc|fentire:prodeJ[t;r1ctedelapfo;fedfrigcre
rtnec|Jopuseft:nerefidentemhumcremfolferuefacienf;eruginemcre?t;
hic cniy.&t agri roruleti; U caui; &infiatiles;potifTimu erugine infeflatur:
THEOPHRASTI DE CAVSISPLANTARVM.L.HII.
Vonfam plantarumcompluresfuntgeneraticnesiharuir^rc/
q muniffimaomnibus:quaifeminefacl:Jtatur:uelcerteiis;qua;fe
menfruclumcy fer£t:dubitauerit fancquifpiam:qi acretq^; cur
non propcrticne ui esfingulisf eminibusinf int:fed infirmicra
li>iftqua:aualidicnbusprodeant;utqua!arbcresgcnerant:anriUiseiIein^
firmiora uidcmus, Quippe utracp ratione cofeffum id fpf um habetunqn
etiamabinfirmicribusiemin busualidioraprcueniant.Semen enij ?rbo
r,em gene r at. Infirmitatis robuftatifcpargumenta hsec { unt A nnua terra;
commifla eadem permanent;fuofcpfructns fmilef r raflant, Arborum fe
mina immutantundeteriufcjfruclificant; cValtera ccnfumaticnes f ibide^
ftinatamce!eriterreddunt:alteradiutineaclente, Arbcresenimcgqrcbu/'
ftiores;tardiusfrucl:usfuospercoquuntJtcmarbcrumfemina;cruf}a;]i
gnoue;naturaoperuit;utolea£:pruni:uitis:piri;mali; cVbsecrurfusmc/
le carnofa obduxerat;frumenta uero nuda reliquit: cV maxime triticu :atqi

c rdeu^ : prarrercj <g tumcis praetenuibus ueftiri uoluerit

femper : atq? illa : cj

fnfirmiusfit;huicmaiorem impartitcuftodia» Ambiguitateshat fere fut

principiumdehisdillerendicepifleilludcpcrtet* Semenuerononfolum
liim agendi;f ed etiam paciendi f ortiri: qucd quum in cmni prrte naturar:
afTjrmariueriffimepot:tuminipfageneratione latiffimc patet utrrncue
rationemi&quodam monon minusillampaciendi uendicare fibicfTeclu
f ic eni; uif quoq» f eminibus inclita ad agendii mcueti : r quafi feruefcercf \
:

Quaobre$nonoiaexeade$caufagermin£t:fedquu3aeris coplexusaptuf
cui^ occui rerk; hccigitur pof ito; coflat: <£ nc robcris Ccd pocius im beci.
;
limis gcrminan di celeritas eft;imbeeillcpati aptius cft:harceaderatiorcd'
di p5tdcconrumatione:eni3ueroimbcciiiiorafaa.ius &atnshabuus; &
c]ineis{intelemcntapoj[iuntperficere,Quodctiaminaia]iumgcnerepa^
tet; iemp enij q rubui tiorafuntdiuturnius ex toto pcne partus fucs fa t; l :
atcj educant; tU3 & frugibus terrxplantsepexigue fubiacetfruclus arbcps
inmoiemaximaeltjquaeauocatadfecibos;atc|ab£umit:utaiiaparu3k^
r£t:aliapenitus{teriiiafint;{icut&aialibuseuenit;qu2cfupramodugra{>
fanturatcjpinguefcunt.IgiturfeAinatascofumaticniscauiamnoui ibu{/
fed hisdaredebemtis;undefit;ut etiafecudiora eade^ efle nimi^ratioiic»
Scd f orte dc fecundifate aliquis contradicet;plura inquiens effe: quaearbcv
resferunt*Singu!asenim pulpaspmultafemina continere ; arbcremc|fe«>
mineunicogenerari;fedhaEcieuiora;6i:quafifemotaeeapparear,t.Ger;us
aut^iimiliiudinemifructuuferuarearbcrujfeminanecueutjambabus
illis de caufis;quia plus temporis terracimmerfa debilitentur; cV quia iges
arborum moles iargam nutrimeticopiam attrahat ; quod enim fterilitatis
caufa eftridem etiamprauitatisfrucluuj efieratio eft Annuaccntra pa^
temporis in terra tenentur: cV paruuj attrahunt alimentu$ quapi cp tu no
;

primofatu;degenerant;fedterciOtTuncenimmutationesfierifciet v ltu(|
quodillisobaiimenticopiamilatimeuenit:hocfrugibusquu diu pami
ferint ratione occurrerit; prarterq <£ altera in partem deteriore f emper mu/
tentur;altera uel in melicremptranfeat;fiagri:ca:liqueftatusfaueat# £cd
hochaud noftri propofiti eft, Degenerat autpenitus f ruges iile pctifiimo
quae uirtbus praeftat ; ut triticu atcj! ordeu; hsec em'3 f cla inlolium tranf t uc
:

f cd magis triricum :quia ualidius eftritaq id qucq? ncn alia de caufa euenit
quac^plusalimentitrahaturXupinu.n.cmittcjquoniamidiccctileqfi
totoeft.lgiturratiogcrminadihinccoliipotadextremauerodurandi^up
ca tia aliis tj3us aliter occurrit Caete^ ee no nulla at bc^ f emia q perire cel e
riuspoflintnotemef dixeris: utea;qipuipacociufafutuidehcetcV pulpa
ul tepata ue! putrefacta Nudu cVv n feme refeccut atcj; emcrit q au t corio
:

integuntneciuotegminepoffuntabfolui: haeclcngiusdursnniut^n.hu/
midiora &fatisaerem reciperepofiuntjfedmaximeferuabilia ; quaeiigno
tegutur; &L inter hacc primatu obtinet illa; quae denfo putamine furt ipRCj t

pinguiu{culacoftant*Ceunux:auelIana;amara tii ifta efficiunt^amygda

lac minus perdurant; & nimium nuces iuglandes quia £raro minimccp co>

tinuoputamine obtegunfolescquo<jfemenperdurat: &,rciiqua geneiis

eiufde 01U3 uero quae pulpaambit diuturniflimu palmse eft:utpcte qct f ic
ciffimuatc|defiflimufit»Arbc^{emiahisdecaufis;aliaplus:aliaminus
pduraretpximisferecauf sc^frumetaferuanturautenimqubdpluribus
tunicif ueftiantunceu milium aut q?pinguia fint:utfifcima;aut quod ali
quam acritudinem amaritudinemue habeant : l ucci 8c lupinum cV cicer:
quod & nigrefcit: quum cotrumpitur: triticu3 magis ordco & leguminib
fif
 ?

durat quia calidius fit & tunicis pluribus tegatur rcrdeum em'3 nvdutn g<
pemodum efblegumina tametf 1 craflisputaminibus i unt : tfi ccrpcre c6/
ftantfoluto &dulcedinisaliquidhabent:quxquidenonminusccruptic>'
niscaufampoftearTerreuidentur; quapropter celerrie fuaenaturartundit*
faba &cicera;SeddicifortafTe uerifliepot:ha:cperindeaclocis ualetpcfie
durarej;quippequu^apudapolloniamarisicnji fabas multosperdursre
annos cof irment; multos et apud c^icum Sed de perennitate eo^ atcp into
.

tumderationenaturaspoftea fortarTelatiusdifTeremus: nuncarbo^ccm

paratione difrTeretias inhii explicaffe illa abunde eft, In genera ole^ cactera
fu£ { peciem feruant: braflica k alia queda mutari uidemus* Sed iortu plus
hxccertointer{edi{crepant;qfrum eta:aIia,ntdietercioexeunt:utccimu
t

cu :umis cucurbita, Aha quintoautfexto, Al;a quinto U decimo;utpcrij£

quadrageiiimo apiuj nonnufcj; &quinquageffimo;hcc enimprcuentu
dirTicillimuomniu proditu corianum quccp difficileprcuenit; aut triij
germenemittit;nifiaquapremaceratu3,caulamduricieshabet:ciuila;&
enimtegitur;betai^difparitas;quuj aliarmenfe poftericriemergaimalia:
duobusmenfibus poft;alia:pluribus;nonnulla:et anno diritateacperui
cadam quanda in^percoquendo ac germen edendu fignificat cj per af tatej
ferimos eft;ha:ccoftat quodeximbecillitateceleriteraugefcurit, cx eo ipfo
tempore prodeut:quia hyemem nequeattolcrare;uelq?ficcafir;t;ceucri'
mumtuel quod frigida humidaq*; uteucumis;cVpcrtulaca Abrcbcnuj
m r£du$ profecToappareat;quuenim calidu^iitloca :apricaperfequuur
r itio infirmitate efh uires n ta contra frigus qua cotra a:ftum huic dcfTici
< ,

unt;in totum uerocalorinditusad facilcbeneqsgerminandu haudou^q

pr3^cipu^sintelligit:{iquidecalida{unt;qua:acria;por^!eni3&gethyum
atcpetmagis f atureia & origanum
difficiie germinanuhumcre^n. habe*

ptum & non minus {ed foriitan magis temperiej ad agendu ac paaen
at a ;

dumoportet:quodgerminatu^ facilebencc|{it;cicqadgenere amplcdi

poffumus:Sicifiimafeminucoronariaatc|oie^: quacbrem uapcres harc
celerrimeattrhaunt;& hinc eafufpendere{olent;necdifpergutaqu?m in
domiciliis:necarTeruntubiullopacl:ofufpenderint;perennitashisfrunie
tifcf repoitis uel ad f emetes uel ad carteros u{us proxima eft; manent enim
fcecundaadquadrienum maximecaetera quocjaduium ciba^pius tpns
utiliadurant :ficutfrumetum:idc| rationefit utet in animahbusprius
;

uis generandi exolefcit ; enim uero generadi principiuj in his eft; qucd t£
qu£{emen aliquis dixerit; Reiiquum uero tamqua alimetu^; cVmatcriam
feminianexam ^Verumtotu^appellare {emen {olemus&hinceauiuere;
atcp non uiueredicimus;cumfcilicetelementoilloin columia ccrruptaue
funt:utetiamouaeuenithocidemcVgeneriglandium & reliquis frucli/
busadgerminandum tamen femen anniculum aptius effe ncuellisncn
raticne credideris, Conftant; & enim fibi cV quafij rcilicra percc cTicra
fe ipfisredduntunnam hisquccf digeftio qusedam acquiritur: quum exa
ftum ii quod fueritalienu: fpaciotn tempis longinquo fenefcat mcnaiur
quenecellee:cauleicutcelerrime:qua:remineigeciprouenennt:utpotec|
mlidiffimaobtinuiffentorig^
frucl:usfinisrafioneobtineat:moxcauleagunt:cua:ex uetufticnluspro
dierint f eminibusjnam hisquoqmelut fincerior qua:cla uisatqslarg,icr in^
cft* Atnouellispermixta &adnutrimentu propenficreft : fscutetinaliis
patet:f emp.n feriora cibi maioris funt:unde fit ut
, &i i no ea ;qu# f emirie
r

ingenti exiuerintprius tamen caulefcat;quae tii ex uetufticri funt; haec anti

cipareratio efl : qua icilkct de re qdam contr a difputant ; infermicra n cele
riuscaulefcereaiunt:utinoleribusliquet:caufaueroojpaflibiliorafintmi
nufcf alimeti capiat: fic # n,fitutceleriusfeperficerepoflint»Caulefcere at
tanqperficie^quamobrem&interarboresjcjuetufticresit^eleriuspleni/
uf qi f ructus pcoquut cj uiget aetate ; uberius cjct Isetiuf (jfrudificat; f 3 ietiuf
certepficiunt. Sjfiuereq.exuetufticribfintjceleriuscaulefceieaiuntjue/
tuftioraceleriusppea generarepoffe uiden£;q>feminibusuelut aliquid ma
teriaealimenticjprincipiiscoiungaturjqcf antemacerari oporteat : quafit
germinandu quin etia illud dici de caulse quide pot : uetera ruinuS radices
agere; {5 f urfum potius tendereatcjitaceleriusf eperficere^qo^uel in cmni/
bus fereuitam breuem agentibusconftat : ficut etiam detrimeftnbus; fe/
runt:tpatncVuigorescVnaturasfingulo^:haud rkermitticpcrtet $$hxc ,

porrofimiiitud nemnonnullampraefentant; propriauerogeneratim tpa

pfelatiusdecetexponerejintueric^tameoj^ipfo^quamcaeterc^ccmfsra
tionemtprorfusabfurdumfimul cVmiraduappareat ; fi qua ex impcrfe^
&is uileat generare prarfertim arbo^naturas uaftiles:ceu falices cV ulmcs:
impf edluj n q? crudu e; ergo f i ue^ hoc f it diftinguere pf edlic ne debcrr us
ut alia ufu$ hinis fpe&et.aiia generationej Aut* n ita perf icitur frucius ?
'

utcibushominufit:autJtautualeatgeneeare;unfunt;quiuim pleneob^
tinentgenerandi;quamqcibominimeidoneiconft£t:aliifcrfitaneftc6tra
rio:f3fortecococlionehocinlocoftatuerecoloreifapcre;denfitaterelic|fc|
eiuf modiconuenit Nam cibo quidem efle idoneum ueteribus etiam atqi
Verum id principale non eft* Sed primatum uis obtinct gene
aliis dabitur

randh&enimunum quodquefuaerationecperaeiudicandum eft. Atque

haecdiclauelim p^rfuppofitionem : illuduero abfurdum peniius eft fi :

quo ingenere infaecundumidfit cj> perfkitunquasquamfemineprcdeat

ut ingenere cuprefli:mas enim omnino infecundus eft & fctmifjae pleraccjj
;

fru&uuiduaeconftant : aliquaenim intercongenerafruclificarencnpcfle

minus abfurdum :nec in f eminibus mirum: fi quod lefum fuerit;infsecun
dum fit;f edfomffisid quidem & neceffarium eft Atnihil penitus effe
frugiferum naturam quafi erroris arguit:ceu fruftra quid egerit ; qucd fa
tionibus quoque illis aduerfum eft.:quas ante expof uimus;at de ulmo de
fiii
 :

laiiee am bigitur 5 caprificus procul dubiogenerat: &flof culus thy mi & alio
rLimquorundamieminapercipifcnluhominisnequeuiit.-fedriostantLim
modo cernitur Verum de arboribus alia qucc|deduci in quaeftinem fcrii
tiui poflunt:5£ enim quod inpalmisperipiciturabf urdum profeclo eft: cV
r ationem defyderat: & aliqua efle tam exiguo femineceu cupreflum
ecdej
uri^fpeil3t:hxcenimutcredaturdeefteaiiquibuspabulufaciuntfi fcne
aliis genus aliud: tum forte materia: tumalimenti natura praifcripf erit:
£a*
tifc^ficaliquibusfimodoidhabeantjquopoflintfetuarijinfrurnentcru}
autern gcnere atcjomnino inannuis difTeretia: talis decerni faciliuspcftut:
cju.is icilicetrecipiunt ingermfatione perfectione atcf reliquispafiionibus:
qua: cis euenire folite funt, Sed de mutatione infcrmam alienigenaj ceu ex
tritico inloliu : cVrurf us ex Iolio in trticum: cV exfemineinauernam mira
dum f ane eft: tum ob eam ipfam mutationem ;tum cb eius peculiarej eueV
tum hxc enim fola ex omni numero fuam permutant naturam : triticum
enimquod ex ti pha &feminefit:paratuquodam atcf arteccfifnt:ficutetia
eaquaspermaceratafruclusarTeruntduicicresubfurdumpreterac^ucdqu
umnullum exfrumentis uaiidiusiftisperficituntam magnam mutaticne
redpian t: corrumpuntur enim facihus quod inualidum eft 6V gencm a ute
mutaciotaliscorruptioquasdam eft;&triticum magiscrdeo ualiduj f Itej
qu^ ualidiorafunttranfirefolentinua!idicra:loliu5auttrttico cV crdecua
lidiuseft:itacj?fimuleuenit; uteoquodfecundum nauara tft ualidiusccn
ftct: quod propter naturam jccrruptio eni^ atqi mutatic uel f err.inis f it uel
hxvbc neceffee;ieinfsigit lactatioautputrefactioautin toum reioluticeft
quorumnihilnaturadari par efhhserbeaute^ mutacioradicibus iam pcr
aclis confequitur: radices ipf as mutari abf urdum penitus eft i Quaot rcj
hisipiis utrationeuacantibus perfuafujquibufdameft: nullammut?tio
nemeiufmcdifieripofie*Sedfiequentia imbriumlolium prcucnire atcp
confiftere;Quod etiam perfefacereipfum patefcit: Iccisadmccu pimms
nullo penitus tritico ordeoue dif perio, Sed obiecticnes i(ta*ccnuiixi a rcb
ipiis plane uidentunpermulti enim utaiunt :quum triticum uel crdetm
feruifient:lo!ium*mefluerut, Ergogeneris iliam mutaticnem raticne utra
que fieripofie idci[ feminis alteratione atq? radicis debemus ftatuere : u/ m
tatio enim herbseradicis ca*ifaeuenit:nec temereinterfeccnf entiuni ;c r l*
conncxciint; comune^qjforaantur crfginem : femen enim ccrruptL mhii

penitus producere pofiinidcpcomunem eft:necenim radixecrrupta nutri

endi pofiit fungiofficiotSeminis aurejccrrupticnejncn puirtftcticnem
nonlacTritionem^nonaliquaexpredicTisefieputandum^fedalia^quarpra:
nirnhnutrimenti copiafeminibus deliquefcentibus eurnit quae non ex »

toto (crr ina perdit:f ed uiclo naturaliprincipio in aliucgenus traducit rro

ximu 11 quodammodoeft; quodinanimalibus euenitad pcrticnen ;qtu
fccrnina marem deuicerit;uel etiam cjuum maicr aliqua n.utatic;pr3Lter
na tura: operaj fueri t; terram canc] f oem fnam fn telf igerc decet ; cV pcrci cn ej
adhuncmoduftjruere;quuigim^^
menricopiamr3ftat;tuncdegenerandioccafioeuenit;quxu m^gcieni di
non penitus toilit;£ed in aliam aiterat; qucd autem natura i eminuj uiuax
fitjmultoenimuiuatiorquajanimalium^plusquccpeamduKrepciiera
tio eft; nam &c{ ine originc iemims plerecj platse tum grandes tuj hun.il es

{pontenatura2confiilunt;quaobremhincetiamliquidofit;ncnhcrta::i3
ieminisalterationemutationemillamoriridonecporcicnisictueturexifii
matio : ficenim &inanimaliu3generefierifolitumeft;tumetiain beal e
tunceft; quugerminisproiiliendimutatioagitur; ubiuero germinait m
radicatumcjfit:plantauelutcreataiameft:cV'diminutiodecatcroinincre
mentoalimtocf mel etiaaduniuerfam corruptionenoadmutaticne fubic
quitur Ad hsec homines expti re rufticam f oliu protinus certo \o\ii exc ri>
:

& uiridius cV anguftiiiS n pcftmcduinciuf

riafftrmat ; effe nacj pinguius :

modi formam tranf ire; his igitur rationibus f emen cauf am habere appare
at:ca2te^alte^quoc|fieripoteft:nectemerecredesherba3mutaiiaitcrata
radice; id enim fiat necefle eft t Si qd quodejs crtu a fua crigine fecundc inci
piat;conftathoceti\i'inarbcribus;qua:frucl:usfuosculturaimmutatexac
cidisamarifueindulces gratofue paiato; uel ex nucleofis in uacucsnucleo
ratio enim huius quoque mutationisin alimenti xopia eft :iquum irnL res
crebras ineefferint; 5t potiflimam^ut placet quibufdam tempcre uerno : {u
mul fifolincanduerint;c]ihacutracf rationemutaticnem : iilam exultrrc
enim quibufdam plauftribus onininoid euen t cV foiii m
necelle { k:\ocis
immutatur; ut omnibus palam f it; qucd fincn iml res uerni accefkrint:
p

largam tritici eopiampraeftari autumanhcc igiiur utracjraticne fieri pcf

£e rario {k.Scd quamuis utraq* eueniat abf urdum f c rte ncn cfi : difTerenti
amaiiqua^ effeuum (oli tum aens opcrtere:nam cV cum fatafuere ftatim
copiofe pluuias inceffiffedamnofum admodum eft fit enim utradices in :

ftrmioresagantur;quodauteminfirmumeftafticifaciliuspofeft:generis
mutatio acdecaufa euenit;fo!a aufihsecillud pati & qua: ualidicri eile
illa

uidentut :zea enim ideft femen ualida eft: unicaacratioe ifoluentur, Qu- v
niam enim ual idiflima f unt radiceque numerof acohereant : idcirco refifte
re firmius poffunt Carcera quarinfirmafintpenitus pereunt, Item terfty

pus quo ifta f eruntur magis pluuium eft: plufque tcwpus in terra untvy
tur* Cacteraaduer & cadoiam indulgentefparguntur:cVgerminare ccn'
feftimincipiunt ; quamobrem neutrumex ccrrupticneilicrumfi quar^
do ccrrumpuntur confiftere poteft:enimueropoffe tranfreinlolium art i
trariabfurdumomninoeft:femperenimadproximumc^qucd cogenere
quoda m modo fit m utatio prouenit : utrunque uerc n egatum his effe ; m * i

becilitatitributdebet;quumomninointereant : fed pcciusilla tr2nfirein

loliutn poffunt; c]ua:fpecicmtriticoordeouefimfIem gerunc : ex his ta^
£iiii
 :

men aiia ob imbeciliitate tollci arenihil pcmtusqutut:at fypfca alfc h

ximumpociustranfeunt:ceufemenin auenamtriticumucro iiatfpham ;
aut (emennunquam mutatur;quiaplurimum iliud acuaiidiuimum ili
mentum:cuiuscaufamutatio fequkurncnerTacirifnet kdad rcl -,uiiius ;

ducatj&omninogenere pra:ftino expoliauquippeaiicquinuclius cuif •

piam admiretur ;quod non inagreftem triticum ttanicat;ocd fcuius cuaca
proxima quaedam ratio efbnatura eni^fimpiicitcratquef olute pcinutac
Mirum c^rationemderydcrans:filinumquoquein3oliumtranieat h&c s

n.interfeplunmumdiftant^nifortepabuiumidetiamimmodicctrahat
quippe agrum amat fuccofum, jErgoexnimietatciflaquccjpmutatioeuc/
nitlupinum quinc]|ualidumfit;matura:queobferatur:nuncj tamcn in
aliudtranfitfummiroboris:caufanihil6V\n»eftquoduinccrcncqueat;qp
pe quod mutatioem fitrecepturum nequeimpaul^ilcnequenmimmpat/
fibile efle debet* Alte^ eni nihil moueri pcfTet«alti^ nuJlu fubfrinet mo^
tum utj potc imbecillum :fed penitusinterinutdi&um iam eft, Intuendu^
quocffeminum genera tam agreftia cjfatiua an aliqua iint; qua? hu^
csetera
iufmodialterationem poffintadmittere & de lolio fabs diclum eit ; mutau*
ones enim quarinteripfa genera frumenti eueiunt; ut quum ex tali talc uel
triticum uel ordeum uel aliquid ex caeteris prouenit;haud qq m iranc a: iut
Tempus enim & alimentum dCcsdum utante iamdiximus alteratioes efTi
ciunt:animaliumpariter cVplantarum: quaquidemratione cmmcadge
nus mutandum qualitatem quantitatemqjalimenriconuenienterftaruen'
dum cenfemustnam & arbcrum .& omnino plancarum mutatii?nes;quas
inter hyftorfas explicauimus: his eifdem decauf is fieri f olita: funt : utantc
dictum efhcum aliiscuitas noceat:ceu Cifymbnaid emm quafi cffeminat
&amifIo fui odoris a ccre tranfit in mentam quippe alimenti neglectufca
:

caufa fylueftris habitus prouenit; qusedam ommno dii pcrcunt urmcnta ;

radicibuscomplexu mutuoftrangulatis: populusaita quar in totur» nv

;

gre diflimilis fronde formatacB tcta imillima in { enecla efficitur quia

eft ; f ;

exfciccetur&ieiuniusnutriaturifedde^hislatiusalibidifTeruimusntQue
etia^de animalibus {cilkn i\\is quocp in generaticne quicqua hunrfmodi
euenireidquepuljis^adultisautemnonampliusfieriprarterqfiquisaujuj
alterationesunacum ds ipfisnafenribus exoririputauerit uamenfnciioni
bus potfuscorporisproxime c[ mutationibus effe uidentur Ca:teris uero
de feminibus proditis procul maximefunt^fiquide^ uerenarretur acjcfte
quar non fimul generent f edparticulati ; ut de auena & loto cx bulbc frrbir
quodaiiinegant :fedautradices regerminareannopcfteriori autfemina ;

pofteriorisannfidelapfaerumpereaiunt* Alii ucrum id efTe autumantar

gumenttrqueafferut tam alia quam quod coloni qui auenam otnne uelint
delere;bienio cefrarcfegetepaciunturquofeine utruqjerupat cV pafcatde
A

metatucpumuerfusfruSus^S^debipartitagerminaUceirautp^rsiannu^
fiotcget
prorogetnr fequentem : ambigi etiam aliter pctefl t quandoquitlem {t<
menjquodcontinuumacbifidutnefl:utcermrur(iiTiul<jcIedditpax-tcaI/
teaniirnuretartacpuiiuleaakeraindomirumannototopermx-incatjquo
cnim pars quim inquiunt permanere infirmior fcmine roto eft : eo affici
deberet faciiius cam ad eruptionem quam ad tocam corruption*m prserc^
rea quum akera parsgermen edidericreliqua feiungat:necefTe effjnafi con -
iunda{7t:quamuisnuUiusaffechonisparricepsfuerit:tameneuu]fisiad/
cibus iilam quoque euelii neceffe cft: quod farpe coioni faciunt Scd nua> .

quavn hac ratione femen deleri affirmant : tute autcm inrerrapoffedui-are

atiquantumnfcjftempusfitgerminandiidoneumjratioeft : /nmultis hoc
idem animaduertimus. At annusn expccTare inttgrum pcfTe mirum pro>
fecTo eft:necnon & partem, Aiteram effe perfecTam : aireramimpcrfccTaj
eandemqiperfici anno poftarbitrari minime rationis eft:nec eniminfirma -
fed ualida eft ;auena:utpiuraperficere ualcat: & fimul qua: multo infirmi -
ora funt:hocpoffuntefficere:ad hascjxrfecTionaturatis eft : quac maximc
coautnit:^qua;foIafortaiTTsperfecTioappeliandacft, Tuncenimfemen
alimentum fuum capeftit quo incrementum atqjperfeeTio miniftrattir fe :

iucTu uero autpenkus icerit aut nihilpfia pot: runica uero multiptiri ttgi
6C bromo dC femini datue» Itac|iiia quoc|i offefa permanere cfeberet. Qua:
rcpugnant jhascferefunt t Caecerum fl qua reddenda ratio eftnJlam fortaf'
fe aliquis poriflimo dicet: quod non ucraqspars f cminis perficiarur: ut ger>
menpoflitelidere:fedfimilequicquam eueniat: utinanimalibus quibuf/
da3 ouagignentibus:poftpartum enimoua aluBturperficiunairqj aliain
4

aqua &mari: aliainterra&aere : accj ica uim adipifcuntuf : qua pcffint

animalia parerejquodparentesquxgeftarunt : acpeperuntfkcere nequc
unt:quin3CaIiarationeuerumidcfleapparetjquumfeminanonprotin«f
atritura meliorafintjquam certotempcrepoft:nee|inoueila anniculispisc
ftent:utdiximus:fcduelutiexcocTionem quanda pofteritatemcf capianr
opusfit:ex acTofcilicet quod in eis rueritalienum : quid ergo(dixerit forte
quif piam)uetat:?in his quccpaIiquidhuiufmodieuenire:utfemina cVper^
6ciantur &corroborentur extrocTa quodammodo cu$ inteftino tum exter-'
no calore : an hoc minima: rationis fit quu calor interra conclufus alirncm
:

tum potius quoquat: quam trahat :,praefertim cum f emina ifta nata {mti
inaerc perficialimentumquenoncrudum Sedpracmaceracuja cauleatcf
radicibus capiant»Item ouorum illorum una omnium excocTio atepperft^
cTio ii ue extrinf ecus fi ue mtrinfecus eft horum autej pars imperftcTa , Re
Haquitunquippe aiterum fecundum in naturam :?aiterum itiinus nacurac
opera quodammodo euenit quum planta adhuc bonis uiribusfit : neca
:

cotTionej>rt^orearceatur:condiTicncaliquatpisjnifi[quisfeminapriufc|
pfician texilire oh(\xx natura: imbecillitate putauerit ita : & n « frc & multo
 :

eciauiordcumantecedu;auenautculmusilaretinans;hccigittirad(r3&* -

nem eilenttasredigendu efb fcali uero ad

perficifemma poffe rerum arnbi
enriumopera^nonabeftararfonerindomuaenimpermaiaereprsefertijq»
um tajmuldstunicisinteganturminusinirum^nam &aliapermulta uei
potius omnia feruari ad tempus ufque conueniens certuj cft; que3 admoj
diximusjmirabilius enimquoddebetisdidtujiam eft ;nomodouncmen
fe&duobus & tribus Verumedamannointegro poft ncn nuilaserum
pere;quamc|ortusafIiduerigetur colaturque;lotiqucquefeme ueieerte
quod fruc^umcomple&itur taleeft; quin facile abfolui ncn pcteft;neque
pare3 capere craifitudinem; bulbi autfemen difiere etiam magnitudinem
cogitandum tamendehoceft. Igiturfi aliquafeminataj difTieuitercrum
pancutTongotemporepoftedantgermeninluceconflant quodhaec dum
in terra Jaterent excoquunturpficiunturej;adgermen agendum; quamob
r«em id quocp fidem aliquapoflitafferre, Sed quod pleraque etiam plantx
annexaperfiantur utfataprodnusualeantpullulare;ratioha:cnon uacat
f

obiectioneprcrfus ;longehis; quaede feminibus ac fructibus querimus

maius nec idej fubditu^tllationi quodloto euenitarbori fruciu^ lotohcr
bx proximu3parentiquodcp dela&aria myrtaria ccgnominata proditum
eft;quippe utranque. Hascnon arbor:f ed frutex terrenus efl;no fimul cm
ntb.usramulis ; fcd alternatim f ructificare confirmant ; quapropter uiriu3
p^rcrojie^ inradicibus fieri necefkeft;Sed de his cogitandum amplius eft;
fruges aute^ U «piM differentias uei i ortu; uelinfruclu;uei in aliqua parte
fu3efubO:anti^recipiantexpIicatedeincepstentandumeft # Ergotriticu3or
deumatqp{imtltamatura:h:runtu.r;legumina adueris teporem ; prartercj
faba; <5dupinu3;ratioquodfrumentanonprotinusfurfum contend^nt
Sedante radicespleneconcipianr;utfeculmo{impliciattollere poffint; ra^
dicancucauc-probedumcoercenturftipanturcpfTigore;itautmultasfibra
rum onginef concipiat;legumina uero radices finguli ualidaque nituntur
dc furfum conftftim impetu^ faciunt;ita uerno tempori percomode rribu>
magna parte aeris eft; fabam ma>
uotui' ; eni3 uero natura eoru3 familiaris
tur#obfererefolent;utdictumeft;caufa imbecillitatis;quo ferenis diefcy

radices coacipiat , quibus ualenfer rrigore ac tempeftatibus pcffit reflftere

lupinum Cerra: mandatur ftatim ex aens quia no nififolo adhuc tepidof par
{ um germen bene profudit, Ratio qr qd dirum natura & qi incoftile eft gr
f usndmultu; caloris defyderat argumeto nimia eiusamaritudo e. Quod

fi agri calore3 nactum fit macerariacprobe germen fuupot proferre fi mu

?

nus prauegerminat exfimileeueit;utfiquis exiguoigne ualidifltmum

qimcq excoqueretentet.Idcirco folum quoqjfrugaleaipcrnariarenatium
d£ exilieamare uidetur ; hocenim facilhus ^fentit calcrem ; 5t ueluti cdt'
rius confici potef t ; nec alte abfcundi uult ; f ed at per f ummam ut frui
cjore amplius poffit ; atquefublime radices melius capit dt germinau
 5ed hxcfermeopcrasagricuiturse delegada poeiusfui5t;naturafautc$illa:
quod leguminadeeadcmparteradicernatcj gcrmeTuum emittunt; quo^
akerum iummacontinuopetit Alterumianifubit. Atordeum triticuui
t

atc| omninofrumentaextremo utrocjipuluiauradixtmdecraffoquodfpi -

c^adh£retenafcimr;dctenuiautemundeaollaporngitur;caulisexir:il:i>
iicet proporeione alterum fupcriori alterum ;abinfcriori quum radix cYca ;

uiisiu maneant :caufa ucro ex natura eorum pctcnda eft cjucd legumina ;

quia bipartito & compactiii claudantur corpcre ; unicum qucdciam gtr<

mia andi initium habere in extremoamba^ parcm pofiint ; quod annexu^
udut extrinfecus cernitur qua filiqua: copu lantur; qcf «n, ccntcntii inuaf'
cuiis lintocifiumherciliud ncceilarium eft ; aliter t n,cibunonpoifintaca-
pere , Altera aute partefecunduhaberi principium ficri nonpotxft ; oum
c6tinuaintrofefint;&fiIiquaundic^ambicentur , Caufam ucro cjuaobrej
itaconlhntfubftantia eorumfbrtita eft i His igiturre&enaturacodem ln
loco prmcipium utrunque pofucrat; frumentis autem quia diftincla inbav
reant; &t tegmine comuni n ullo contineaut'; atqj etia tam quodamrmcdc fpe
cieinftituanturortum diftinxit; fecitqucutabunoquidem jnidourcrcj or
tusincipiat; icdcontinuo quodam ac tranfcendente adutruncjcxcremen^
tum qcf ettam igerminationc perfpicitur porrigens fe perincifuram frumeV
ti; ergo caufam cur haecnon pitti irrodo fe habeant illam exiftimaridu ; pari
ter uero inutrocpgenere illud ineft; ut radicis exortus & nexus fe ligamcn c]
ucl fpicc uel filiquxadherenr;ex eodem fintquo urrccfalimenta iubmini/
ftxantur; quippe culmo; & primogermini radix alimentumdifpenfat; fru
clibus; uero nexus; quiueJ filiquarucifpica^femen coniungit ortum ad^
huncmodum iicebit difccrnerc;celcrem gerniinajtfcncm leguminibus ttm -
ponsiarioncredderepoiTumus;quiamoiJiusatcpfoccundiusbiberno rpe
fitVerum eius utriufcp conditionis caufam imbecilhtashabet; quacfscir;
,

ut&ad «jerobferantur &celeriusenafcantur:quod/n. kfnmiwse; utfscv

pc retulimus facilius affici f entiriqrpoteft; iargeqj fecunditatis foriiUn ean
demuelcertcproximamrationeredderciuftum eft legumsna »n« multc ; -

fecundius ferunt;eodemfpectat; ut eVceleriusperficiantur; minufcjuim

terrae cofumant; hsecn» oiacV quse eiufdem gen ens funt eueniunt ftrme

utin f urmtia loquar;excaufa ibecillitaiis quippecum ea quac ifirrniora ft

& educare; &perfici facilius pofimuut una & frudificetur ubcrms: & ter
raminushocfatucofumaUcV^primus exortus facilius attj celerius agaf;
^terq (iqitcgminis am bietis firmitate uettt;ceufeba;huic.n* tardi ,puey
tus ca craftitudoputainis e ; & fi fate ipulerit mfto ietius^pucnit qi terra pa
iumtaret folidarefcf :f rumtisillaq^ ad morapcc*cl:ioiscofuptic«ec|tcrrec6
f efla ftuidd icet n us radicis ; cV leticia : fi u&us n uo q leta cV p ura fvn t p»v
,

greiarbo^etgenefcoquut'» Qu£obrem'ticuRrius t ordeoc|minu2fTrtik

c ; & radiccs u£ro frutn co$z qa mftae fint at(jalte uim terrae magis cofumat
leguminacontra quia fru&u tereftiori & radiccfimplici fumaqucfint; &
rara feranturuberiusferunt;&folum minusconfumunt &citacius: pro
inde excoquunt ; uis enim tota f urf um contendens ; quum nihil auocet

radu;copiofe f ructificat: &fauente'aere facile coquif . JSUm quibus radix

numerofior al ta<j e; iis frudbus lignofi cofiftut Breui ag-^ ematra t cicer cj
obrem hoc folum nouale non facit; nec folo quoliber. Sed bono tatum per
ficitur prorf us in hoc minime rationis efle uidetur celeritas ccnf umandi fi

qu^lemquatragintadiebus;autpauIopluribusperficiualeat*Ve^caufa
dixeritn uires quibus & cartera f uperare & fe ta$ cito poffit perf icere qrTcjct
&aqua minima indigeat;&acuttantummopullicet indeautfeipfujple'
ne enucriat nif i forte falugo quoqs ad perficiendu aliquid conferat ; humc
rem icilicct &ficcando:quimc>3 excedit. Na &igenerationeiuuarequcda
modo5Jfamiliarisciceriscfleuidetur;argumentuquodcJ iuxtamare po/
iiu funomeliora euadant & quod abluta f alfugine perit atqj uermiculatur
Sed qua de cauf a in hoc f olo ita eueniat; querendu ni forte pro jsriu id eflen
tix cicctisHk Sed de his caufas eiuf moi reddidifle par eft Sola autde radici
, .

bus enafcuntur anno fequente triticu atcjordeurrnqum cV anoprimo hsec

pra^tunfa regerminat:culmoelatere fubnafcenteratioquod haxfolaradi'
ciscopiam uimcp obtinent jlegumina enij radice ima f urculofa fuma imit
tunturadde et'illa:qu£conculcataab exercitu;adeo utnihilperf pici pcflit
reftibiliatnefFiciuntunomnibus tnhisexiguaj fpicaimperfedtecf fundi
tur ;utpotequa:fecundaemerfetit.SedcurcibolcguminadifTicilicrafint
hoi qua f rumentu; quauis in terra minus teporis fuerint cauf a xeplicada
;

ipfum quod plus tepcrisfueritadfacititaiej quocjreferre uide

eft;ergoid
tur;quaobrem cVtrimeftretriticum atcfcrdeum facilius efbquafi minus
terras in feminibus infitppter tepoi is breuitatem ac catteris animalibus &
grata &facillimaiftafunt: contraueroquae nobis facillia^haeciliisdiffici"
l

lima quacj ualidioribus; multa eni intereunt tritico faciata ; quis inimuj m
terrseidhabeatngituradhas queftiones:cVfiqua eiufmodialia fintin uni
uerf umprincipiu^ itlud f umeduj eft non omnibus eade3 cfic in cibo idoea
{ed fingulis pro f ua natura cibus ftatutus eft, Quod quum in multis pala
eft; tum omniu ferme cofenfu in . Ceruis paeefcinqui uiperas edunt; qui r

buscastera moriuntur'tam&fi multo maiora robufticracf funt:licet & in

aliisillud quideuidere;uticluintereatquonifihominespatiutur:ceufer
pentesi&ufccrpionu^hocigitur pofito;nonprocul a rationeeft ; utcstte
f

risanimalibus:quumcibo;terreftioriuefcuntur.Talispotius competat;
pur us aut ille alienus atcf incomodus fit :dif rum paturq? f ex dulcedine uo
i

luptateque pluscommederint:hocigiturcomunegeneralecf eftpropriu3

uero quod aluos quocf inflati eueniat; uel oibus:uel cette iis quse habent e
chinum;triticum enim crudujconflatnecexfaciliconficipoteft: multocf
faftidiofior eiuspalea eft.Infuetudoquocf plurimu facitjperegrina.n. cj
u& focilia fint;tamen im modi ce f umpta perturbant at<j faftidiuj infc rut,
Hxcigitur quamc|dmerfaappareant:reetamennoncarent ; adfummam
uenp urfbrrnuladicam faciliraris difFicuiratffue clbi; ta* nobis quam cse- ;

teriscuiufjnaturacjagerS^aerdirTereriafaciuntenimueroquselocispUci
de fpiratis graciiibuiqj nafcuntur:ha:c facilima ft; quaegelidis atc| pluuns
dir1iciliora;quialargius ualidiufqjaiimentu harchabeant ob rdanter iturix
ta;quae atheneas uehutur. Sicuiu ualidiffimum habitu e; & hgcicnge p*
grius boeticum urinterhyftoriasdiximus f & em'3 ageriiie prcpnjpuisacr
que frigidus eft 5 & reiicj quocp fructus iiiius regipnis tritico in grauiraa- ref
pondent epif ynangefis agricriticu eft;qd imodice fumptu difrumpirurdi-
;

dum eft;pra:mmioJ fail:idio;ponticufacil]imu acdurifilmii eft;cTuis in

t

aeregelido» Katio;cj> & f eme &fbiu ieuius fit; cV nix uiuat; certe acf excc
quendu:feminaautnopa^momtihaberecoftatiane ex tririrfVribus; & fi
qua.tpe breuior pfici uaieant;cj? n no muitu terrse attraheret
f Sed leuic ri .

pabulo uegetaretur; ufum quocjcibai^faciuntleuiore + Tepus CJ3 no nihii

coferreuidetunquo minusdiuin tcrrafeminamaneatjutfi terraeja furge -

fcenri cornitantquippe firniie euenit ut in his*cjuae nonfrigide ; fed fei ue ri

aqua: coqueda im mittimus ; necvn . illa morofitate ulia recipiut ; a t Jr ex his
quae breui pficiunt^tempore graueaiiquod flt; ut oj in lenno feri narr^nr:
caulamfemls ipfius naturae tribuere decet; & ce his faris dicfu Florcnt di ~,

uriusieguminacjfrumenta^quiafiosfrumenriimbe^^
ujfinomnigenerequsefuntimbeciiioraiadiximusexquo fituteYpiuuja —
altera nequeant toierare* Aitera cV queant eam & adepta bene fuccedant;
fedha:cforirtanperaccidenseftc£ tantaplanta humcrem adeptaroelius
uegetetur ; quumfruclus quo perficiatur muari defyderar: & ptacipue
fifra : quiarara &fertilis florefru<ftuc|omnium maximefit.Cicer tamen
madefactum perit; obeam quamretuiimus caufam: frumenti ratic pc^
tmimumreddiimbeciliitate utiquepoteft; nequeuntenim fufTerre ; Jcd
psreUiKatquedecidunt;utetia$quibufdam arboribusaccidit;aiiaserijm
erugineinfeflantur:aliasuehemterhumefcut;r1arec]3n6fimfoibuscmer
gereprrtibusrarioniuriqjdatunfunt.n, diftinfta interfe cia fcrninacV ex
paftu fecundo, Aiia turgefcut. Aiia florenf Alia in fumirate paugefcunt
cj-obrcm ahapcrfecta &aridafunt;c|uis alimentopximafint, Aiia infumi—
tateuirefcunt:hoctamennon proprium * Sed cactcrorum eriam plurium
comuneanimaduerritur^Suntenimcompiura^quseparticularirnflorent:
atquefruclifkant; fimulquegermeniiirfum impellunt undefit; utaiia
perfecra fint, Aiia imperftc1:a,|Alia fututavNecquicqaiimenti tranfcur>
fio : atq, relatio. Aiimentu uetatinferiora: oibus f n> caulis fixbiacet; exq
(liccos hauriut; ueiu t ex aiiquo inducT:u;his igit* floris puentus diuturnus
acnullaibribobnoxiuseroecacteriscum defloruerutiber enojat; fj maxi
mefru«nro:3x:faba:;utpcteimbeciiliorib:dedfisc]siterfefcipiuth^
 de congcneribus ; quseret fortafle aliqufs 5 cur non parri tempore perfici oia
poflint y Sed trittcum aliud bi meftre;aliud trimeifrefir ; fic & ordeuj mo
do {imiii U ii fittquod eftf eftinantius perfici poffit; maior profecto ad ge^
nui hibernum difTerentiaexultabinnec non cVdecasteris eodej.modo qua:
rere iicet, S3 maxime de his quasdiximus qftio f oret m forte U eorum tdu
modo differcntias iftas effe quifpiam credat ;nec iinc ratione legummaeni
fatapcrhyemem haudpoflintalgorem fufTerre f ue caufa imbecilitatis pr<e
terquimpauca quasdam eruum: &t enim /erietur quidem { atu maturo; ac
ordeo ttitico atcf reliquis:quse fpicapuf illa ifirmacjfunt : ancepesfatiOjda
tunhocigitur uelutinuniuerfumgeneri adgenusnotatum efl : temporis
difparitacem comunem cum arboribus habent, Sunt cnim infingulis ger-e
m
nbo aliac pcoques . aliae ferot: x. ; uitis ; ficus ; malus ; pyrus ; ratio i utrocj
gcn^reqctppriaenaturae fT eretiafit; c|uisnomineindicenturcomuni;ut
& inanimaiium genere naturacanis uaria notantur condicicne; huicprcxi
ma cauiaefbquamobremaliaproperanc» Alia defTerunt; enimuero fiue
calor fiue algor fiuealiquid
caufam iftam habeat; no aliter reddenda ratio
efbatq?umaiuerf uw difTerendum ita cenfemus frugibus uero ex his;quse
euiniuiitconfpeclaus affignari ratiopoteft .Truicum enim quod hyeme f e
ritur;quia numerofaradice f it; uirefqj f uasad f e radicandum prrmuinten
dat ; multitudinemculmieducit eft ; &enim multi calamum ; trimeflre
coa ; paucis radicibuspaucifqj culmisconfiftit; quadecaufafuifumccn/
tinuonicituratcfceleriterconfumatur;quodemmminusefl:perfici faciii
us potefbhuic etiam alterum largefrudhficat; alterum parce ; & alterum
fa:ile;alterum graue e(V:utanteiamdiximus:quum plusalimenti & tur<?
bulentius tiahat excurfusquoquerationepropere agitur quum inccn^
;

dendisradicibushaud multum teratur tempcris ut potepaucis ;qualitas

quoque temporis plurimum fauet; nam & radiccf um illudf i cotempcre
obf eratur; uelocius enafcetun&inculmos fpargetur paucicres: cVfpicam
paruam atqjpaucisfertilemgeret &trimcnftre: fimatureferatur; frigus
:

tolerare non poterit fuaecauf a imbecilitatis:f ed mirum atcj diuerf um eue/

niat:f lquod tepore breuioriconficitungrauefaftidiof umquefit ; ut enen
{ cs de eo referant ; cuiuscura equinocTio delegata efl Reliquum efl ; ut
propria; naturacaufadetur; quam in pluribus difTcrentias recipere ma/
gna5;cuminexortuconfumatione<j;ruminpropriisfpetiebusuiderrus;
ceu magnitudinis atcji paruitatis &figure:adde copiam palee & inccmcdi
tateroeu(uscibarii;hominuforfitan &gnaregionesefficiunt uel oia uel
certe aliq:afTimulat«n JibiijSis qdamo & aut dfiaj aliqgeneris pariut:aut
et minus utilereddunt: ut tritico thracio euenit: f it enim multis cum tuni
cis feroque prouenit;quodutrunqueuisfancfrigcrisfacit:qua de cauia
caeteris quoque agris thracium iftudfatum matuia:: fero erumpit: acsu^
gef cit ; dC quod maturae apud alios fentur; f ero apud alio cxit • Cof uetudo
cnijuelut mtum erYecla eft Nam: quod fn af iano agro epyfi nangi.s uo<
&
cicatohabetuirn dierampcndijquodqucmagmtudincnuciCi efl agripro^
prie tacc namque uires ciusmodi f crtiutur j ncc alio traflata f eruan incom
mutabilia poflint; q?,n,de uitibus aiunt quct agrerum gencra totidem &
uitiumeile;hocuereinuniuerfumafIcripot:necminusiccuhaica:tens
fiquisquuagroca:liquoc|adiciiatquaiitatemrhinc,n frucluudiucctita
t

tescxultant;qu£cJfcmimbuspoitiscxeadcmparetepetitis;hincdcniq;itc
riiicatesfequiintunquum plantai aiieno agronequeathcfprtainquuej'3
ex duibusauter p uri jus rebus quse uim habcant quiccj coftiterit pro ra
:
:

tionc dria: rerum lllarum j totum quoqj dirTerre necefle e;quod etiam in gc
n erc aialiuj eucnit; na cV in mare cV femia & agro U aere & oioalimtis dras
capiuntutac|gnum proprictatesexulcanc; cVfarpecuenitut qucdnegarec
nacura;legenacuraliproueniac;cu\i. diu pcrmanferit muitiplicatu<|fit;
ied comune hoc eftatcp uniuerf um afferitunfriguaute dirTcrentia: cb eas
quas retulimus caufas oriri ibluta: f unt; nam & celericres ccnfumaticnis
apra: nonnunosjutinsegyptomenfepriufcjingrseciapcrfici pofiunt: cle^
mentiam habilitatemqi ad alendu^ aeris cauf a dixerim Ad f ummam ois
ratio ex his duobus peccnda efl uideiicec f 0I0 cV aere: ut diclum ia^ cft qd
; ;

enim in melo inconfumandis frugibus euenit ;utquinouifIimof eruiflcc

cu prirnis metere poflit, Agrihabitudinifertihtribuedue aeris* f imilis
+

oiopercipituc;quaIitas;naquodn6paritempcrefeminaperficiuntur; ut
animaliaqualifcun^ regiofit:minusadmiraridebemu ;genus &\n, aia*
r

lium qua^ potiflima fintpricipia infehet;fcmen autej 5t pianta excccoiUa

principia uel omnia in aere pcc/us het; uei cerce eaqde quasad gei min^tio
nem:c^oioadgencrationeccrruptionemc|pertineant; quacbrequaii? fu
eric annus talis 5£ frumemificacio;'quum caeceris in rebus cum incelcriiace

tardicace ue fequitur:his refpcndet qucdam6 neeprccul cfT ratic;qua nul

?

lum feoi oullapenitus planta priusmouetunSed ncrmafua:regicnisf em

perconieruat:c^defeminibusp)ericpadmiraniur :qrhada:ftatenonnui}a
pcrm meannnec poflintuhVpacto ccrrumpfi: quamuis imbresierenits/
tefcpfuerintnon enim pululafle minus diflcnat raticnicum ccmplexum
non obtinuerit fibi conuenientem * Cauf am uero firmitati ambientium
noniiieptetribueris,SuntenimaliaIignofaceufeminaficrum* Aliatuni/
cisintecTa permu'cis;aliatutelis, Alis eiufmodiprsemunita: cVhacccomu
nia naCuras quodammodo inceiliguncur de feminibusrjon qua rendum efT
?

quamobremcodliliacVincoctiliafiancVtrumratione agri aeris ancertas

afFcdtionis&:omnianeanaliquacamperduraerTicipoflint* Fabis enim
ac lencibus id potifTimum euenire uidemus Fit (aepe ut & agen Aliasco<
cTiiia:aiias&icocTiIiaferacca&fi eodemmocole£ eVexconcinuis fegetib
fuko tmmoarcece. AlceraicocTilia;alceracocTilia pfertfeminaq} ; aliasex
koililibcoctil iapdeut: alias cocra excoctilib IcocTilia ut i cxof iu gerrmatoe
 t »

craffatione copia bonitatccj nihil intcrftt: utrum cc&ilia f intan inccfti! k ,

fcrgo de his & {liquid aliud pofiithuicqueftionifubiungi primuilkiG cv :

cend.um;quodcoclile cVinoclilcadfcruefacbonemrefoiutionejci j aiqiut

lummam dixerim ad noflri u{us rationem dici/oiitum e:c£, n, rcf oiui laci
lepoteit ^cocturaceleriterimmutatur :idcocl:i]eeft:ccntraquod refoiui
imm utariqj nequit : uel Oj aegre mutatur hoc inccctiie e,Talc aute {it utrucj
necefle e;ii aiterum rarum mollecj {k , Aiterum denfum durutrqj. Sic, n
aiterumcaliditatej humiditatemc|quibus reiolutioagiturfukipere ualc
attAiterum nequeatjfedfuadeniitateduritateQjindcmitum iemperrdi
ftet; quum igitur coctile & incottile ad huncmodum diftingui dcceat alad'
uertendum quibusnam'rationibus ca ipfa eueniant. Simplex igitur ueraqj
ratioiilae:qua6^interprimasdifputationesreddidimusqdaiimii cahac
omma fa&itantur ideft quaiitate quantitatecj eis; {ic, n alimentu ccmmu ,

tarenimi^poteft:euenitnancj:utqu^inlociscalidis{tercorcfistenuibus
folicjexpoitis{intalimentumieueatc|facilchabeant itac|fruclum tarum
(

moiiemif ^ftant:hac,n.decaufanonni{icocl:iliafiuntinlemno:cuia hu^

iuf rr^oifoiu e <jppe oio agru eiuimoi coclilem qcf appellat;at q ko ccctili fi
eri cocblia uoiut; it& cj affer segyptus codt/lia f oli & aeris ca:calc r cni cccti
litati afqs 0:0 degeftiom per neceiiarius e;quapropter quarfterccrantur 3fl>

teceie. e ea qua: non ftercorantur uicenis ferme diebus Autunat qua: i%U
, :

tur agro feruenti leuicf proueniunt ;his de cauiis coctiiia fun * c ontra cjuss

& qua{i figurali atcp ctiam p raten{i madida & palu

terra trigid^ fpula lenta
mi exurgunu Omniahaccincocliiia propter copiamuirefqialimentK &ce
faduracj^untexpermiftioneterenseatcjfngide parfi's;congelatio cnim &C
condenfatio ex eiidem quibusindetratio fierifolet exquo {it; ut locis pa^
luftribus atcj praemadidis inutilia extotocrcenturnihil : enim remittiin
aquapofTunuquamobrem nonmfifuum pabulofunt;has ferecaufas tri
buere {olo debemus fed quum aquae quoque cadeftis & aeris quali tas ali«
:

mentumaugeantJdcircoimbribusincccliliapcciusfiunt:utpotequum
plus alimemi &crudiusfubminiftretur : hocenim idc$ prope {olum quo
que eiufmodifacit&aerfieafrigiditateiittqusenonrlatilis t{cd quaedam
aqua tilis conftct;fic enim coagetfpiHabitq?. Quum igitur caufaeinhaxdi
gerentur:nihil uetatquo mmus ager etiam idem alias coclilia;aliasincccti
iia ferat ubifiiicetpluuiaeaccacliconditionesnonfimiles
; fedaduerfk in>

cefTennt:etiam{egctumquas{uicus tantummodo difgregat: alteracccti

liaalteraincocl:iliafacerepoteft:fiquidem{olumdiuer{um{it:ut.enimin
metallis;{ic5c!inaruisputandumuenas{paciariuicinasdiuerfasinterfefe
quaefuis uiribusdifTerentias redderepofTint;tam & {iaerisidemftatus {er
uatunitacjinterdumfegetis quoque eiuidem aliquam talem effe particu'

lam patitur ratio naturae;idem eueniet & fotu{ue f rigiditas Vdlis ac

{i aeris

cedat;utuei totum uel parsconcre{cant;quodetiaminccrrupticne uenire

uidemus
uidemus jquum alia dmerfa: Aliafimilia fint;&f i qua in ipfis f eminibus
diffimilis habitudo liu Infirmiora^n f acilius aftici certum efb Infirmum
aute uel natura fieri poftit f i quam mutationem receperit: qua de cauf a nu
hilprohibetinferfabacauliseiufdemaliascodileseffe;aIiasincccl:i]eStlti
dem c^ineademfiliquaeuenitmtquidareferuntjSiuereaiunt;&,ntfkri
potefbutalia ualida;alia inualida f it % f abse infirmitatis argumento uelil ?
ludpoteftdeducnc^foJa mutarefuum colorem uidetunutnigraexcandi'
dis erTiciantur Concreclionem uero codenf ationemq? efle ui frigoris; quae
incoctilia reddat: teftificare illud quocj uidetur : quod apud philippof eue/
nire fabis folitum e; flatus t n An eo loco uehementer frigidus eft ; & fabae
incoctiles plerasqj eff iciuntur; at fi in paleis torrefactis in area relinquantur
nihilfemutant; f$incocTilespmanent.Quu,n,apaleis tufuccomutuoco
tacTu teguntur :f imulq? ter raecalore conferuantur Cotra f i exaltentur fub/
limefque capiantur;flatusampliusualet nulloquetegmine defendetefs*
cilefubitatc|coagit;tum &difpoliataetunc primufuispaleis cVcaiore cir^
cumplecl:entedeteuteinfirmirlimef[unt;magnaatcommutatiomouere
plurimum potefbf^ G poftcj tempus praeteriit & quaf i firmius fibi iam co
fiftere diuetilentur nullam ofTenfam ex flatu capiunt,iamenim&puta/
menambiens id robuftiusfacMeft; incocTiles aute erTici fi diucius relin/
quanturfubdiuo:utquidamaiunt:ratioeft;plusenim quammodicum
fisrefrigefcunt;fimulc|indurantur; huicproximum quodamodo eft :ut
pluuia ; quae protinus a f atione fecuta eft t incoctilem r edda t ; quod * n in pu
lulando inf irmam inuenit rigere uehementiflime facit,; quod quide ad co/
cturam;non ad exortum enoxat:nec temere dixerim eoru^alterum efle al/

terumabeffe: quum uisillainaliispra:ter;quaealiafit;tum.n« infecundu

&germinisfterileueldifTiculteraucl:ilequicquam'redditur quum initia ;

generationis uruntur ex coclilibus quoqi fatis iteruj incocTilia fieri ratio e

namabeifdem aduerfomododifpofitisnontemerefacilitaspercoquencli
proueniet; itaq? G aer aqua & f olum ita f e habeat: quidna caufaef it< Cur n
lemina quocjmutentunfinautem euenit; utputamencocTilium remitta
turinco&iliumobtendatur utquidam aiunt cValteraobfcitate colorem
;

fuumimmutent* Alteraminus cVfoIuticra quumdemetuntur; ccclilio/

rareddantur;&*n. idquoqj narraturnmilabfurdam ; quippe obtentioil
la duricie concretionis craffationifq? eft quojp* nihil alienum ab his eft ; quse
funtincocTilia cVnihiloimmutari orishalitupoffe:iIIiusfanee qcf prardu
rumindomitumcf poflitperfiftere aduerfoautem reddiaduerfum debet
?

minusquoqunmefferefoluiduriciecj cocrecbonicjclatur quodenim du ;

rum admodu^ eft refolui haudfacilepoteft; quod etiam in areafi euenerit

incoccilia fieriquida^dixerunt^fedhocminusuerirlimileeftfolis^&enim
fkcitas &fiminusfuauiareddit ; cocTilia tamen nihilominus ; fed magis
uerumid etiam eft; prioribus rationibusVmhil
8

poteft erTicere:caeterum fi
repugnanc necquicquamdiffbnat:fi cii uetuftefcuntinecdhiiorareddan
tur : f icciora enim fic quoque efficiuntur tam exaerecircumfufio; quam
exhaiationehumorisinternijceJeriusquoquemagifqueecrrumpiqu^co
lun t Hatio exigit: dulciora enim haec funt ; U ptoinde magis pcfiunc
Ctiiia „

ariimaiiagignerecocodaquoque eadempieniusfunr: quod etiam ipfum

immutentur & haec dari predicfas iationibus pofimt :f oia
f acit ; ui celer ius
(

autem exleguminibusjuel etiamexomnj frumento^numerofabam & le

tem lncoctiiia fieri falfb dici exiflimandum • Sed quod harc maxime experi
mur prcpter ufum frequentem hincfoiahaecinccdtiliadicimus cafterisite
mola frangentes uti folemus: has aute^ integris ; quae certe non parua dirTe
rentia eft: U enij attenuatishif quoque uteremunncnxque inccctilia efie
percipiemus:igitur & in cicere &Cin reiiquis incocliiit-as deprenditur: caetc
rum iiquis illa tantummodomcocliliaeffe cotendatneciftudirrationabile
elt^Suntenijcaeceris fermedebiiiora :debileautemfaciliusaffici neceflee
quoduuigariterquaeritunquamobre^ea: quaecornu contigerit inccctiiia
Nuquiditulta oio queftio fit:lapis,n, multoduritior eft;cuif emina
fiat,
f sepe occurrunt & nullo minus ineoclilia fient etiafi incornu nihiloff ende/
rantnecbobusareturatqidehisfatis Qmeautex congeneribus nonuna
.

cum caeterisexeunt:fedmultopoft:utdidumdebetaeft; proximamhuic

caufam habent utanteiam diximus queadmodum enim cc&ionem &C
: :

omniaoadferuefactionem incoclilealiquJdeft; itactiamadexortum g«>

mins tionemq? efle poteft; & noc enim feminum imperfectio qusedam cft;
pariterqunomnibuseuenit, Verumdehis cogitandum ampiius eft Vali
cliora;uegetiora;fuauiora; inf uauioraue : atqj aduiumcibariummeiicra
deteriorauepro locorum naturaredduntur;utdiximus;c^ficciora: fpifiio
ra:conftantiorac| pcreetur Iocis montiofis cj planis at<| euam magis q plu
uiis:funtenimiiiafpiratiora cVinuegetandotemperatioramoenim : quti
feminaplurima crafiiffimac|euadunt:fuauia quoif eadem cfle neCefie. S3
aiia opus eft habitudine, Sarritio quocf plurimum conferreadf uauitatem

uidetur iuuat & uegetiora dcmeti ;humcre nanef uniuerfo cofumpto quu
:

adcibumdeteriorauum minora efficiuntur : legumina uero & ut tnelius

3 egantur uegetiora demetunt, Arcf afta &.' enim defiuunt : lupinum poft di

esferuentesaerehumefa&omane dcmetitur : quoniam* fi prius tangarur

decidit & capi no poteft, Sed hasc operarum pocias prseceptio eft : naturae
ofTicioilla dari oportet:flatuumintereftecrafiare f emma c£ aquiloniorum
adfummamquefrigidorum prsecipueaduerfoshisextenuare atq; corru'
pereconftat: pereuntquardamimbre fiatuquein rempeftiuo: utdecicere
florenteretulimus :fafc>a triticumatqscrdeum etiam pcftflorem : fiadhuc
humidateneilaqueaffiatu uehementer uexentur : facilepereunt:educitur
cnim quod in his tenuiffimum eft: & confii&ata interf e euanefcunt; quum
cuanuenntjpluuiafecutaordeo uocet:triticopro«left:ordeum enim nudu
& ommno dcbiliusJtitriticumconm:'tunids lnfe&um dcnfiusae ro*
buftiuseft; utilludparuouidigeat alimento: & fcrmc^anto dumtaxaU
quantum aerisopera mineftretunhoclargius agiexpofcat, Itcm tthicvm
quiaualidiuseft;alimcnticopiamuincit;magifc]j exccquit : nec nimium
rccipitfu«caufaden(itatis;crdcumcontraplusattrahit pabuli t c^uia n$i
naturaeft ; idcg excoquere nequidjquoniaminualidum eft: & quum iv
guumimbrefueritfol unacumaduenticiohumoreinternum quccg U'g
prium educit; & aflatibus uero concuffum magis hoc perditur; ut pote cjd?
imbeciliuseft,Sedquxriturquamobrem frumentum quod craflatum&
iam liccum propemodum demeflum eft : fi expandatur : non f olutn ncn
melius:fed etiamdeteriusfiat Sin autem componatur inmetas crafiius
meliufque efTicietur Nonnulb ctiamaquam confpcrgere anolent*Fta
tio quod tunc huraef cit (ecutus etiam fol deterius facit : cum alieno

humoreproprium quoque educit : itacj comprimit femen At quum m

aceruum extructumfit;uapor terra^prxteniusatqianimalisf emina fubit
craftioraq|reddit;quodidem'etiam eueniteuminhorreis fufim repofitu^
fit:& menfuram hincaugenuaporem enim praztenucmafcendentem rccu
pienscoalefcit;quamobremaltetdemittut;utplusuapcrisobtineat:ha!c
igitnrtem confrmantatcjs etiam terra quasiniecla inccrruptum tuetur ; ac
tumefacit; Addoetiamqaodfeminaipfaperfefine ullis radicibus nutvu
mentialiquidpofIintattrahere;undefit:utc^aflatibus; cVabaerefemina
uegetari poflc;non & temere credas; erugo quamuis commune omniuj ui
cium tamen frumenta magis jnf eftat & mag's triticum; atcfcrdeum q>
fit;

alterum nudum eft. Alterum tunicisintegitur pluribus"; & folium fpice

geritproximus;undefrugem fuam effundit;refidetenim in echumcr pu
trefaclus;quieruginemcreat* Adde quod fpicam gerat erectam denfic/
remcf:hincenimhumorminuspoteftderluere:"quadecaufa fpicamaliq
tulum inclinari melius efbfic enim quod ccntinuum eft; difoluiatc| deci<
clereceleriuspoteft; haeceadejcaufa reddenda etiam ordeo eft;fcilicet*:a:tc
rorum omnium comparatione;habet enim praedicla omnium maxime oe
terorum faba inter legumina magis eruginem fentit ;'tum quia folia rmiL
ta undicj getit tum quia denf a obferitur: tum etiam quia humcrem maxi
:

me ad fe trahit f ux aritudinis cauf a adde quia fructum terra* proximiore^

i

gerit:putrefcunteniminferiora potiflimum t quoniam minusperflantur

& ad f umam leguminaiiuiufcemodi omnia eadem : facilius aboletur Eru «

goautem putredoquasdam refidentishumoriscft. Quam obremf ieopip

fepluuietfuerinterugonullaconfiftrt: diluitur enim ategdetcrgitur . Sed
fiftillicidia uel etiam rorespluresincefferint;folcf fecutus fit. Batufcjdefit
nimirum putrent:quapropter locis editiscommodecjperflatis;nimis enp
gocreatuncauisroulentifcpmagis &pleniluniis:quoniam luna: quoqsca'
liditas putredine auget; & omnino aer humidiftr ;f ed omniu fragiliflimuj
piium efbquippe eruginem uehementiflimefentit jquia multifolium ter
renum amplurn uagumcj eft;implet & en/m locum totum:etia3 ii rmpio
inceruallo poiitum iit:& ingcribusatejpgelationibus jdcbncxium max;e
quiaradiceinbeciliacoherear.Vermen maximefenciunt triticLmatq; d
cenuerum non eadem parteutrunqufedalterum in fructu. Alterum ira<
dice; am botamedulcedinis caufa:cicer abluta falf ugine uti retulin us;trif
ticum radice humefucta ; euenit uero ut triticum beftiolas itagignat quia
dukius cj ordeum eft ;cjuade caufa palea qucqs huius fu^uicr, V c rm is gc
neratusjneoubialimentum aftumpfinquodinculmoeft fpic£macrgre<:

ditur;c^ueitotamerodit;uelaltcrampartem:fedhsecc£etera<j eiufn.cdi:
uei in loco morbi habenda f unt: quoi^ cauf as aflignare haud difficik c De ,

xftiuisautfructibus;ceufefamatrionomiliopanicodicl;uf2cileidcu q e;
eauidelicetqaibeciliiafint;cVperficiceleriterpcflint;ten:.pcreferiaf iLo;
f ed qusenaj iit co$i natura qrendu necp enim terrahaecf apit quesdmoj illa

leguminum^neqdeuiusomnino: fefamaenim pinguiufcula ecccfticnccj

deiyderat;^ha2cradicefingularicoheret:atmiliumnumercfaradice;alta
que eftac mukipliciculmo exurgit;itacj? quum alimentum uiref cjin partc
degerenturutracj diuturnusefle deberet;fefama enim quiaftirpefimpli>
ci altacp furf um uires fuasomnesintendit
Scd repugnathuicilla pingue^
do;lefitaeniiTiglutinofa<fplusexcodionisdefyderant:haecautemutdicT:u
iarn eft; fecundiflim a omnia funt Ergo de h is cogitandum latius eft: quu
,

uero ex totopropemodum :qua:frucT:um exiguum ferunt : fertilicra fint:

ifta qua: modo enumerauimus; & lens & reiiquageneris eiuf dem : atcj etia
illaquxfertiliflima uocitantur;utcuminum atqipapauerdenfcj cmneolc
rum genu :5c quadn mafcuiisfruclificant: quarendumquamafn ecrum
caufaiituurum quiaminorafuntconficipoilunt faciliusnam & animalia
qusiamtaliaenxuiclemus^prsecipaequsecuauermefcjgigriunt.Atratio
hascextrinfecus;aliquam uerointerio petendum : nam ea qucq; reabani

malibusdifferunt:cijillorumcuaabaerecircunfufoaluntur:perficiuntur
que: omnino grauMa fcctu redduntur: utinter priores rationes retulimus;
at fructuum educatio atcp perfedtio in ipfis plantis peragitur ; ut uiribusaf
iiduemelioribusopusfit:omniumoptimerepcnuntur:milium:panicu;
fifama : iupinum; cicer Milium & panicum: quia tunica multipiici inte
guntur;cVficcafunt;fifama quiapinguis;lupir;um & ciccr: quiaamaritu
dinemquandam &acredinemhabent:qusequidem qualitates fcruareim
pune poflunt: utdicrum eft; quamobrem cV ccrrupta haxnullas beftiolas
creant;quemadmodumnecfeminaolerum;cVenimeaquccf nulla anima
liacontrahunt;necqusecuncpficcacVacria ;euenitnac|utuelutipermixtio
qusedam alirnentiextrinfecus fiat : fingulaprofuo humcre peculiareani
mal creant:ceutriticum atcpordeum:curculioem fabse; quodaliquimida
uocantfimiiimodo &lensfcnticula;pifum cValiaratio comunis plurium
eft;non enim foiuminfructibusmerum etiamin arboritusatc| etiam li w
gnis;atc£ad f umma in omoious in animibus;qua: beftioias gignunt uana
ipeciefoetificatunutpoteexaliaaccf aliagenerandi materia x traicumpul'
uerulentumputrelciccelerius;&quodindomicihis opere tectcrioleuiga^
tiscondi.umeftjceieriusquamquodnonleuigatisconditumercclenusj
quonram id calorisplus {entia, :puiuis enim caiidus eftmtpote ficcus cV i\
]im2ntumcalciscalorem'{u(ceptumutic|{eruat:nam &quumuniueriuni
altu.nciaceruatumeftputretificeiiimpluscalorisexonturicrdeuni n ul
tocelerius quam triticum tunditunquia {olutiusacnudius eft* Sed celeiri
mefaba;protinus enimameiTeconditaperit nonnu{quam ut : inthcfaiia
prorfusperindeaclocaualent{eminadurarepofleappareat:{eruar,iureij
apuinonnuliosfabaomninoindom ta;ceuapud apolloniam c^tareritum
utiaterhyftcriasdi&um eft:&contufam reparari pcflcaffi. mant, Sedde
hoc cogiunium nonnunquam fpontefuasnatura? tunduntunlupinu} mi
liun;auena:loliu3t{i{ama:cicerjomninoquaeacerbf{apcrisfunt»S;cLU
aueaa tunica multiplici integatunlolium contra nudum {it;alia c^uccjlcr-'
uaripoflenecefteeLuinfummatarrrenpermanent inccrrupta alia {icdrate

quefuacachrisdiuturnaeft:aiiapuritate{incentatecpfua : ut alica : &aba

lucci fuinaturapoteftatequenaturali utcicer;lupinum:,fifama:alia qucd
plcne id habeantquod arcere tutaric| porlit; ut cicera ; harctarh cV {iccaatq?

calida cft; frumentofpontecontu{o pradfentifllmuremedium arcacillatuj

peruentilari;horumrationeshinc petioportet quod autem aquibufdam
quasritur quamobrem centulum uetufqp frumentum aqua perf ufum icu
uentipullulet:{icenim pericuJumfacmtanuimhabeatpulluiandi;putre
fcensautemnunquamgcrmcnemjttereualeat: quanquafutredcqucqtie
humorecalorecf fierifolita{it:hoeperaequiuocaticnem cfic ambiguum
prorfus appareat: calor enim cui uis corrumpendi datur plurimu^ diftert
abcocalorequiuimobtinetgenerandi: &de humcre parimcdo lcquem
dumeft.Calorautcm quiputredinemcreatalienus aducduicj; eft ; atc.ui

fcruentiaquaiducitur;conucnitacmodiceapplicatur:quemadmcdufru^
mentumdefyderanquod germinaturum eft;nam fimile qucdammcdo
utfiqiiis queratquamobrem calor &humormodofanitatem:modc mcr
bumcorporibusfaciant;conftatenim c^nonutidemifed diuerfi aducrfiV
queilludfacianuaquaueroferuentifolent perfundere propter fcminum
imbecillitatemnequa{igelentur;quoniamceleriterfentmnt;nampcnitus
(£ corruptu3 non e; uel frigida pullulu oftcndere pctefL Accidit uero ut cV
tondatur & outrefcat cau{a alieni caloris»
THEOPHR ASTi D£ CAVSIS PLANTARVM UB. V.
h O^ quarinarbcribusplantifc|fien{clita funt, Alia {pc tcgucr.i
unt,Aliaparatuc^opcrahominiscxrflut;qu2eutfaC|digercreitc
poflumusjccrum cnim qusciponteprcceduntjalianaturacofiftLTnr, A lia
praeternaturamjquippecuminplantarumetiamgenerequiddajeiuimoi
utin,mimalibusfiat;ceu fiquidnonfibi germen conueniens fructumue
tulerit;autfinonfuotempote;autfinon partibusfolitis;autfieiufmodi
aliquidcommiflumfinhaec &enim omnianaturapenitusnegat, Quseue
roar5curaqjaffert;autfauentnatura:ad fruCtuum bonitatem& copiAm;
autproprietatemoperofamcf naturamfrucluumcrcant; ut cum uuafinc
uimcco exoritur; uei quum ex eodem palmite nigrarcandida^cy uua: prcue^
niunt;autetiam quumineademuuacalorisillaeadem exultatuarietas; &
quxcunc^ duf modi alia f acere conf ueuerunt agricola:, Sunt enim compiu^
ra;[ed quum de his; quse fecundum naturam iunt; qux<j natura3 adiuuat
ante iam difputatum f it , Super eft ut de his ; quae prseter naturam eueniut;
qu*:jJoperofeexcogitantur;difleramus &primumdehisqua: praeterna>
turim uei certo f unt ueJ effe apparent, Nam
eorum quoq; ratio eit; ut OUu
intempeftiuefrud:ificatur;necdeei{dem fructus proueniut ; ceuiiquado
ficus p^r hyemem uere appropinquate fructum attulerit ; & pumcauif/fcjj
ramispra:grandibusueIcaudicefrudificauerit;&quicquidhisproxiniu,
IgituradhaecipfafumenduinprimiseftnllisduntaxathacaccederepoiTe;
quae humida atc|fertiliflimafunt;qualia pra:dicla quc<jpatefcut;humida
enim ac fertiliffima haecomnia funt;{iccis enim minufque fertilibus nuihs
eueniunt, Secundum ad germinationem frucftif icationemqj
intempeftiua
fubiaceataliquagerminandiprincipiaobtinereramos;fiuefcapcs;fjuefli^
pites;fiuequodtandemplaceatpartespoflremasarborumnominare; nul
Jum enim uocabulum commune omnium efh Sedaiiae proprias quaf dam
appeilationesfortit2efunt;utthaiia;crada; palmes ; c^ajiquagerminandi

prmcipiaobtinent;ccn(tatexiis;qua:defixagermei3epenumero emiferut
cjcj una pars nullis penitus radicibus nitcretur ut ualluj uitineum cC BcuL
;

neum 5c oleagineum;interdum etiamnondefixa; fedapparentedeci{ata>

tummodogerminaritrutpalmitescVlignaolea:, Terciumponaturgermi/
nationem intempeftiuam fieri pofle hyeme placida auftroue fequente* Ex
his enimminime irrationabilis euentustahsappareatcuj uisgeneradi hu'
morcifecundusaggregenturuliasperfe^aliasexparte^efiduahumcris
pr^greffi^quofructusprodierattquemadmodumetiaminficoj^uuuun,
plus illiushumorisihacfiipe f uerir;aer mitis tepidus humidufcjfecutus
moxgerminaeuocat;quoditafieri conftatprofectoea ratione ; q?fructus
pofreri de parte eadem naf cuntur ;qua prxcoques ; & forfan praecoques et
ipfa aeris molliriapraecurrunt maturanturqj celerius, Sin autej minus hoc
itafit;accaeteraomniahifdemproximifuedecaufisueniunt,i\4liquibus
humorisrefiduis;uel aiiis exintegroconfiftentibus; uel etiaraticne utracp
eft enim natura eius arboris ad utrunqueaptiffima: quum humida fit pi o
naqj ad partum ; itacj f i tempus f erenuj diucius f uent coiorifcj im mutatio
rrahf tur i f uccus
enim aut excoquipoteft; fed maturitat/s imaginatio fn eo
lore tantum fere eft\ Caprif icus tamen luuante iam tempore maiurari ali'
quatenus poflunr;quas eriam ipfasfecundum naturam qucdammcdoee
cenfendum eft« Semper enim codcm certoq? tenore tempcrisfolcnt enafci;
ficut & fructas earum ficorurmquas biferas uocant uerurn {imiiitudinej
;

cepiSeeouPjpareft:utproximaquacdamomniumratiomJtdcatJ,exco!
lectu uirium auj humcrisicjobrern ab auerf is foliishaxcmma enafcunt;
non abaduer is quemadmodum ficus erumpinquempratcoquespariunc
i^iibediIiores{untmtdifFerrenoualeatfacl:oilludimpetuhumoriscmn«/
nogenusficorum multiformequiccj&uarium eft. A!ia:nanc|caf rificus
Untummodoferunt; ficusautem nullasceu iJiasquajcaprifieuscandidas
idoncas afferunt. Alias tam ficus ;quam caprificusnfgrasucl inguitabiles .

uelciboidoneaspariunt;atrigofolii;caprificumtamenabaueriofolioge/
nerant:culicesquoc|creari{o]ita:{unt . Alisecaprificus nullas penitus fe/<
runt. Item quaedam praecoqucs gign un tur J ceu laconica '& le uccm c halia i
& plu es alia:: quxdam minime; neeearum qusgignuntdirTerentia ccmi/
naoticd diuzrfo hibica eft. Alias eriim gignunt;aiias non gignunt;ferunt
non modoapudfohumipfum. Verum etiam multoinfcr us j nonullarec
ex parte ad modum cralla euenit; ut aliqua: pofteriores quoque ncn nullas
prascoques.ualeant macurare non enim omnis fimul {ed alias paulcante ca
;

prificus ferunt; quae certeproximiores germini atcf f icubus f unt: kd prius

de;iiunt;i11aeminufcpconquoquuntur,QiiaEficiseueniunt;ha:c{unt;nec
temere quiccj euenireappare^t* Non enim omnes prsecoqucs ferre; fed eas
duntaxanquaehumidiores funtjuirefcf adtrahenduobunet. Ratio eft cm
exalimenci re{iduo poma eiuf modipariantmecprocul rationi eft;humo/
rem totum minus excoqui potuiflc quum uires plus attraxerint q pra:cc/
;

quere pollint, Acceditautem his ipfis inter capedo: quia non f empcr ecde
htbitufint : debilicrem enim acdeterius cultam minus humcrispofieca/
peffere certum eftrquod £-i copiofe nihil hauferit : nec relinquere quicquaj
poffefatehdum;namfiparitercultafit:ca:lumc|fauerit:nihJleft:quode^
anno f equente prof ere nequeat. Interdu^ fi cura defuerit : eueniet iJlud qj
utprae:oquesferrepoiIit;frucl:u3autnequeat;quodprcptereaeuenit;ga
alterum iampridem confeclum paratumcf adeft:alterum tanqdenuocon/
ficiopus eft;neceas : quaeexcraffailla prodierintparte txcqui potiufqfu/
mitateenatasr^tio uultralimentumenim &calcr{ummapotiuspeterefo
knnatcpomninoarboradgermen producendum emittitur »ltac|cum una
etiamcalorturfumferatur; utracpfitratione utparsaliquarelinquatur.
:

Qu lobrem & germinationes & floruin particulatim prouentus & fruclifi

cationes pofteriores f unt. Sed de his fatis dicTfcum eft ;proximum a ute huic
qno i uitibus euenit:nam illcquoquegerminumf uorum prcucEtum ncn
nu.ivjaccelerantjcolledtoillofecundogerminatorecjhumcredccustamen
 :

germinandi eertus is efl :gema & enim dchiicntc germen emergit augef cit
uero proindeac cadi qualitas & temporis fpacium fuerint ; omiia ferme
qu^naturafuauelgerminantjuelflorentjhocidemfacereaflolet; quai*n»
proprie coneepiilent :faspe temporeinuitante fereno ante ftatum tempus
pariuntatcp educantjdumcaeliferueturjsequalitas :igitur germinationesi
tempeftiuashis decaufisfretiarbitrandumeftrillas ueroquacnon partefo
lita;feduelramo praegradiuelcaudi agantunautprocul his efkcrededu
Quum enim uisgenerandi ineaspartesfefecoliegerit;moxgermenexori
mr;Q«ippe quumibiprincipiumidconftiterit:ar1uensalimentumfubie
t\o afiimuletur:neceffe eil; ut uel in caeteris fieri f olet;nec temere colle&us
confiftit;ubi quifcj eiuf modi habitusconditusfuerit:Sed longeproba
ille

biliusquiingenereanimaliumagitur;quum expe&orecornuerupit; uel

quum aliquid eiufmodi euenit; hgcenimdiuerfitasmaioreft :qnquod
plantasmagisquamanimaliapartibusconftent fimilibusfiuero&germe
aliquodprascurreririrucl:ui;minusadmirandaresutic|fit;interdumenim
uel palmes de caudice prouenit:qui fi quum uires ceperit fructu perreftat
nihil temere faciet: f ed abf urdius certe quum fruclus ipf e uel ramo pragra
di: uel caudicepromitut.quod punicis euenitcaufam tamen prsedictam ee
illamexiftimandumdiuerfitatesjautehuiufcemodi minusafolitodifcre^
pant:quum difcrimen committiturloci;ut quum ficus frudtum ab aduer
fis f oliis tulerit;commutatio enim parua harc efbneclocus ifrealienus cm
ntnoab eiufmodi euentu percipitur; ratio enim quodaggregatieimbeciJJa
confluxus ineam partem ualidicr i uerit* Ita<j humeris colleclu ifto f ericre
pomis pratcoquibus arbor digefTit;atc| exorat; oui & illa ratione minus ab
f urdum id efTe appareat; eft emm genus quoddam eiuf modi; qucd auei lu
ferum uocantenim uerofiquidcongener fruclumitanatumfit;parereca:
teris quoc|afociatis idc$ euenire interdum haud quacj abfurdu3 efl fciii/
cet ubi fimilis conditafuerithabitudo, Nam & ramis prsegrandibus aliqn
tullifrefiquafertilisacualidafit ; fimilitudinem quandajfici egyptisere^
fert.Quippe quum illa frucTrum fuo caudice ferat:qm f ertilis ualidaq? fit
ad fructificandum huius enim argumentumilludpoteftdeduci:qudfapi
us partibusferat eifdem fructu decerptopricrinec plene maturitate^ fru^
ctuscapere potefb nifi f calpatur peiungaturcjjoleojutdictum eflprcpter
afluentiam pabuli :fca]ptu & enim illo aliquid humoris detrahitur & cleu
feruefaciens cuj fole pomuj apertum celeriter coquit:proxim um id quida
mo illiuidetur;quaeparticulati3 fiorefcutaperte una excrfa cv\n«quainter !

ea uiribualetcVqiperfeclafutjparti^floret: parti'3 frucl:ificat;qua!ibecilli

orafutuelptefupnaaugefcutcV gerinat ; qctcpafliduepficiVrlcrefcereirci
pit*A hmti uo ifluxupf ua na fuifqj uirib unu qcfcjdif pef at q> f ipfectu atqj
ualidufitfruclupereDtinuoicipitfjfjpfeftuacdebileanaugefcitcorrobo
ratc^qalicjd pariat & de his haecdixiffe iat effc f rucluu imutatices fi qui uel
ex
cxcandidistranleantfnnfgrosuelexdplcibusi'nacutos:autecontranoc|i3e
admojficouitiat^puniceeuenirepdituejlocis^bufdanuliaiadroiratiee
funt! necj ullomo abf urde uidentunqm natura alias hoc modo ;alias illo §C
partibusquoc|nop3ritcrferat;utinuitefumidauocitatapatefcit;ha:c,n,
uuas alias candidas jaliasnigras afferre uidetur: & alias omnes candidas nv
grafuepromifcuegenerat:gobremnecaugureshociudicaretanc| oftentu
confueuerunt;quodenim foliturmoftentum eflenonpoteft:ratio uarieta
tis;ojcolor earum uuarumnequenigernec|candiduseft: fed fumoproxi'
mus aquo & nome uitis accepittitacf ubi uel aliquaparua mutatio euenit
coloremomninofuumcommutafle uidentunut pote quse neutrum colo^
rem fincere poflideant;quapropter uerficolores uuseinterdum perficiun>
tunutalizeadalbedinem: aliae adnigredinempotiusinclinentur ; caufam
alimentouitifc|ipfiushabitu reddi oportet;hocigitur;utdidtum eft; con^
cedi exfacilipoceft Quod aut punicis euenit : fi mutatio f adta totarum f it
arborum;proximumilhprofecto eft:quodinci!icia & aegyptofieriperhi/
bent;fiquidemfpontemutatioueniat:arTeclioenim6^U!sillanatura:agr3
tribuendaeft? At finon arbores totaeinutentunfed interdum iA aliquxbus
eueniatalimento &habitudinicaufaimputandaeft» Sinautem encrrnitcr
tulerinnradicibus caufa dabitur: & i\ qua pars alia pricipalis fit
qucd alia :

nutrimentum aliud ceperit uel etiam uarisecoxerit;atc| reddiderit cadum ;

quoq? non nihil efTkerepofie credendum eft:his*n* ipf is de caufis criri dif
ferentiascertumefttSedomniumabfurdiflimumhocinlocopartitioradi
cum appareat:interdum enijalteraparte uelnullasuel certe pautiores radi
ces arbores gerunt : quancj undiq/ frucrus pariter ferat; f cilicet alimenti q<|
uerfuspermiftioneKarterumfiquaedefint^pabulujfingulisabarbcredif
penfant.Siueroundicf adfint;fuaepartiunaqua!C|miniftraC;quu meatus
tecio utita dixeri3 tramite'porrigantf efe portioneqjradicisfua: ref podeat
;

uenitquippeutplereciplantacpartealtctaiuuant^demumcirepleanfperie
undioialiisrecreatistaliisobariditate^delapfis Sinautempalmituqucqi
diueriigeneris compaclio fidem ahqua facit;quandouitis qua^una eft par
te utracj fru&um ferat;diuerf um ceu alimenti nulla fieri poflit confufic:
fedre&o tramite fluatur affidue uti ea quocf Hccbit; hoc tamen minime fit

oifidej proinde minime facefe poteft Caetersecomutaticnes rxlictis caufis

,

m
maiore ex parte pueniut aeque oibus fiue colere;f iue fapcre ; f iue aliquo
immutetur,n,ueroalimetadifpofitioesarbo^altera^mouerec| pcflunt
uel du3(uperat;uel duj fuperatunqueadmo^etin frugibus euenit; in his
tnfempin partedeterioremutatiofit : fedimitigatis excultifej fimilitudo
plane aladuertit :oio ut di&u eft paruai his fieri poffe mutatione crededu
ubi nihil ager mutatus e, S3 harcf patio tpris loginquo pficiunt; nec annus
fuftlckunus;ficutlhisqexfyluefc^^
ex urbano i agreftemutatunmagnoigitargumetoad fide; immutationis
 agro^:cira et eft: qux radici^
J>ii tlrh breuieffrcipofle incredibiie eft : nifi quis & tenipus latere & mu
U io<ie,n eic pcr exiguam dixerit;nam in annuis quidem hoc haud temere
ue aut nequaquious eueniatfiquando euemrepoflitseque mirandum eft;
ceu quurti cxtntico lcliiiprouenit. id eni^ iaepenucro fit & eaui ajfcire quo
dam iiodo arbitramur:imbresnanqj id porlutefTicere :atiiexloliointriti
cumredeathoccerte.admirabi'ius e\ Ergoceuibeciilitate quadauel mcrbu
|cminisint^iigerelicct;quealimenticdic|mutatiotoI!erepojG[it,Sedha:c
latiusdicla]unt;qmadcaufamconfirmandacaquoque aflumenda cenfu
ifTcmus^quaelatifl mepatent Vitemautelinefoliis fruclum aliquando
*

tuliifc f i ex toto dixeris;incredibile eft ;fed

ii exiguo quodam prcdudto ger>

minc eocp mox uuas fine i cliis extitiffe inquis ; res

imbeciliitate fua delapfo
uerfimiliorrcdditurtangadfru&um edendujamplior uehementiorcj irrv
petusfa&usfit;quoduerearboribusnorinui]isidem prope modumeue^
ninquum abuniefructificant;ceuamygdalse;quippequum & proptcrni
miam fru&uum multitudinem foiia cerni non poflint ; cValias imbecilla
cxigu i^prodcant;qmnaturafetot3mad fruetum generandum ccntulerit
iiciic zzii uitis confl jret;[i fero inceperinfru&um fine foliis f eruat; cV f icus
quoquedelapfisfoiiispomadiucius retinet ; quum enim fructus corfti/
rerincfirmiu5adha2rcnt:quamfrondes;alticxfoliclitatepecioii atqjretina
cuaf ui ulii quia frigcreconftipantur ;frigusen 3 humcrcj foJicrum reni
jus toilitfrucluum quialargiorcVcalidioreft tollereextotcnonpcteft: f$
conitipatat^condenf at huicproximuj cVf iqua olea foliis alic n amiflis fru
&um *ttuleru:foliumfni$ utpote imbeciiJiusfrigcrimagis cbnoxium ;

uel alicui euetui factum eft; quippe frudtus maturi fpcntc ruunt« Sed ar?te
quafintmaturi ualenteradhaerent^quamobre^perticisoleas percuciurt:
haecigiturcaetera quaeeiufmoi primordi* quardaj naturalia ;tum exfe ipiis
tumexci.cunfufoaerecapiunt:namcVlignaquaefpontegermen emittut;
ceu oleaginea & quicquid generiseiufdermquae ad prodigia oftentaq? refe^
runtrationenon carent:funt enim natura uiuacia pronaque ad germen fun
dendumfuasdenfitatishumiditatiiqj caufa quod tum extrinfecus liqucris
aliquidfcnferint :quamprimum germina edunt/Enimuero magna expar
teobruta cVlocishumidis pofFitagerminant ;praeterc]fiquid precifum pau
lo poft pullulauit; quod humorem inf e aggregatum f atis haberet tepuf qj ;

una germinandi proximum effet: cui fimile quodamodof cyllae euenit : ac

caeterisquaefufpenfa germen emittunt;proximaeti£illa quse delignis na>
fcuntur; & praecipue quacde abiete ;qua: lucinas augures uocant: aerenam
que eblaniito atqueremifTo ; haeceru uperepotiflimum folent; ubi intc-
ftinushumorcollectus;6fexterusquoqucoccurrensccncreuerunt;atcue
inrotunduconglebatifuent;addehis ftatuas quseexudat; caelo.n.anfti 10
bu nccl:^ j ita afTiciuntur nec omis Sed in jb aligd piguedisle^utcedrus;
•
cuprefTiis olea quae quidem prodigia
: & oiita effe credutur jcsetercs huiuf/
cem odi euentus: quos narrant u c Jaui um aiiquado in platanc furexiik uel
infuinmagerminanonesjquxiniedeaiienaprouenerintjhseccrnniaexali
quo iatitante primordio exoriri putandum eihputredine uei alicua imin u
tationef acta m arbore expnmordio iatitante inquam fi femen delapiuj cx
cipiaturinarbore:compra:hendatcp:putredineaiiquaiubiaeente terrena:
ik.n* aliudinalionifci &adolefcerepot Sedeiuimodi germinatiouiico
proximaefl:aucp!atanoc|quameii:i6gioii:qua:C|exeneoprcuenerattripo
de:uel pocius:haEcomnkgerminationiproximaiiiiiunt:qua:exterra ccn
tr ihitur: nihihn t prodire pot niii aiiqua terrena putredo ante ceflcrit: f icut

nequeexparietibusquicqproueniunificcnfiuxus aiiquis putredc<$ talis

fuerit:quipiantaeruiiiperenataiit:atc|etiaaiimetumpcftea irfiuat, Sic

eijeorum mcrerhtum accedit. S$ haxfponte quc<J uel cmnia uei certe alicj
fiuntforfttan &icmmibusdelapiisputredinecolie&uc| humoris fauente
plera^exeunt;Laurus&quicquideiu(modifructufuocreatur:Ve5ct£me
ii haccetuputredinecofifterepofTint^nihiiadcaufamrefert» Sinautatbot

aliquido tempeftate proftrata reftibilis fpontefacta: & uite reddita cft:ut

inphilippis falix &platanusinancandro: qua^alteri nihil detractum eft:
pra£ter^parsramorum:quannpftratuperfradra fueritalteri.i, piatancra
mi amputatr f unt: & pars aliqcircu dolata. Ca$ hac efTeputarunncj? arboS
proftraeaparte altera plurimum terrse euulferit mox flarns mctu irjges ad^
uerfufj fecutus eaj pr#mouerittamif q occurens f eqi /afinuas erexerin Sic
enimeuenifleinphilippi^proditueftjtleliquaueropermotapariteretcr'
rasj euulfum nonminushabeban&quiadetruneataeftfaciliuscxUrgcre
potuft:f5 f n.hisnulJacaufanaturaiisredderidaforiitaneft:c]atinipfispii
tiseueniuntexpra:dicl:isa{requi:,contempiaric|temptandum . Sequiiur ur
eanunc explicemus:quaearte paratuq? operofo erTicianfur: quc^ caufas co
{pecT:ioreseu^aliquisputtt:quedamodum certefut;uuas n*uinaceisna; f

cuasfaciunt:detraera meduiia palmitis:qua uinaceu gignitur: palmes ide

uua nigram firnui St candidam fert: & in eadem uua acna* Alia nigra alia
candidacoh2erent:cuj utriufqnnaleolidiinidiam partem fupericre^ cctrp
derunt:deindearqualitercompofTtosartecjcolligatosdefixerunt:{icenim
compages una exutroqicoagmentatunquippe quum orane uiuum cuj ui
uofociabilefit: cV maxime quse focietaeem generis habenCquum col'
luxata in naturam conflatur unicam Sed uterque perfe alimentum fine
confufione tranfmittit:itaque fitut fruclus reddaturuarius proututri^

q coueniat, Quod etiafluuii f aciuntiuice congredientes: utcefifus & me>

lasiboecia,Seruat,n,uterc^(uumeatu:ihistnneciuicealimuiugunt.S5
aequediftatia deriuanf & perBuUtthacc eadecae: cVcu arbcruaria granata
malauc afert: uirgas oieijmaleo uelut ^mollietes utpte colirfa facilius iter
fecoh«reant:moxarcliffimecolligatasdeponunt:tuarborunaexccituc6
 po/ka^ uirgarum exurgit;fedfingulaegcnusfuuconfcruant:aIimentU(|
per { e trahunt: atcj excoquunt;nec aiiud comuneinter f e qmutuum ilium
complexum coagmentationemcpgerunt:huicproximu uci maioribus eue
nit 6^maximeiisquaenaturaiyiueflnaiunt,'ficuscnim & quicquid gene/
ns eiufdem arbons compledens caudicem cohaeret: atej unam erTicit moic
quasquidem partim hominesdeinduftria faciunt;partim ipfafpcnte um*
taterh ciuimodi capiunt: qua% { non aduerfa interfc f unt; fed mutuo dciu
,

gu:uramorerabieiiiinaite^coplexum;alte^fiuclutnaturaumcaexam^
bobus conf iftiuqobrem f i quis alterutrum detrahat: uel diffoluat; utrunqi
cxarcfcatneccffe eft ; ficut&inter uerfigenera : quaefimul cnata educataqs
fuerint; ut de uite fico nupta; & ipf a marita retulimus:nam quse f uo copk
xuirreptatunjcetheJer4;ha:cnaturaEunitatefacerenequeunt, Aite^.n,
mpriaturnece(ieeit;uariosigiturftucT:usab cadem produci arborehisde
caufnopuariconueniet. FLesenimfimilisquodammodoeft ; utiiquisar-
borem unam iurculis pluribus acuarii generis inferat: primcrdia enim
na.tut.Ucj3 plures unicef ubftantiae iniicialicutiUiccxprimordiis plunbus
natura u na conrlit ur ; fructuu magnitudo : quos ramis f uis annexos ollis in
clufos fiexu iequaci deductos in terram obruunt: ceu pumcarum aut malo
rum rationecontingit ;quatumenimhumorisafbleaerecjdetrahiturolia
cocr:eiouei<jferuat;cVfimuruaporeexhumoattrahitfrucl:us; cuofeale
re poteft;arborem enim alimentum tranf mittere tam intempeftiue minus
rationabiiecfhnifiadmodumparce, Quadecaufa granum punicinihiio
maiuserTicipoteft;cortexauteminp]enumcraflc{cit;rcunihiIadiiiudali/
mentiperueniat:fuccus dicnim omniutn proprius uitantumnaturalico/
ficiatc| excoquipofleuidetur, Quamobrem mala dete:iorain{ipidicraq?
fiunuatcortexgranatiuel extrinfccusrecipitincremetum: utpcte cui mv
nus niturseconueniattuaporis ueroattraclioquanutrimetum prcfectufcp
accedit;ratioeminimecaret:quemadmodumhari& caeterorum quacante
iamdiximus;parimodo&oleribusfaneeuenit;qucrumradices oiitcrcs
percraflant foliis direptis^quorundaj ut raphani per hyememcum maxle
uigent tcrracpaggerata utnec imbres pofiint admitti;f ic enim per acftatem
miracraflitudinedifteduntur, Apiuueroradicetcnus circunfodicntesca/
chriiio plene obducunt;mox in f uper terramaccumulant : Ratio oj totum
alimentumradicesabfumunt;necadgerminaquicqtranfmiturit;qucdfi
diuidatunplusincrementi {equaturneceffe eft.Quae igiturgermeabimis
educerepoflintmtcaspecVcldaaliagnisfylueftrisradiccsmittut.Sjrapha'
nusganullauimgerminadiabimisobtinet^alimentucpcapit^qcrnofurfu
traf mittereaptafit; iccircofubtus craffatur amplifiimaqjefficitur : caufa
ueroutnullaputredonullacorruptioaccederethumocongeftitisedauqacl
arcet &itotuoeq?alienu eft admitti nonpatitur. Apiis ucrochacriliuiun'
git:qrc4iidudenfucjjeft.luuat,ma^
Idem^rctinccnecfurfumtranfmittit^mul^fui caloris bencficio pcteft
conquo,]uer^'ntacpcumaliaienticopialargeaccedatpercoquatuic|uncrcm
tum qujcp largeconfequituneodem prof ecto uel ea pertinent; quae cucu/
meribuscucurbitifc| euemretinmcllicia lncremto : fiqs paruos paiuaiq»
abkondentificenimnuilaparsalimtiafoledetrahiturinecfiatibusreficca
non poflut : ut etiaarbonbus euenit quse
tur: qui bus caufii molles augeri
\ocis [oli uentocf expofitismanent;his illi quccj refpcndentqui in ferula
ueltubofidbiiinduduntur:p]us,n.alimentipr£ebetur:qucniamnuIIar;s
exalatnec exicat ;c ci cut uero in iogitudine3 & qa nutrimentu facilius redo
trj.miterluit: cVquianihil efbqcPauocetaduerieturcf Ratio f imilis faciu
,

utuiridesquocpualeantperdurare. Siqu.sapudputeu^ferat cucj tempe^

ftiuiiamiuntdimiffosinputeumbeneoperiat^fic.n.folafrlatufuehaud
quicc|ficcarep5t:(^aquaefubdua:uaporafcendensfacit : utnullam ienti>

antficcitatem;f3 quafi recentihibitu uireant;durantautediu ex pabulifa

cultate;qcf radices aflidue mittunt, Quippe radices diu uiuere pcffant cu>
jraadhibita; Quaobreilquispoflqfruclificarunt germina decidat cVradi/
ces terratuteoperiat;atc|occulterrurfus exeifde radicibus cucumeres de/
promentunut multo maturius;gqui fcminc ueniant;cucniam radix iam
adcft : & terra congefta conculcataqj tepef aciens ; fatis getmen celerius elicit

nam Siteporipfenonparumcofertadprsecoquejgerminaticnem : argirn

tum ho: quoq* euidentiffimum: quod fi quis hyberno tepcre femina cutu
merisferatincalathis;rigetcpaquatepida:cVfciiexpcnat:cVigni2dmciJe/
at; acpofteaquu tempusfeminandifuerit:totosccphincs demittat ir tcr<
ra:^:oquesaimodu.nfaciet&hsecpra:ai:las caufas fcrtiuntur : figurem
autem &fpeci:f uamapium mutat;fifatuconculceturcylinc!rcc| fuperin
uoiuto coerceatunf«t Sc n crifpuuquonia increm entum tranfire facile ne
queat:c^uafisquoc|inquopcfitufueritfpeciem imitatur: cd p rcpterea
cuenit;quia nutrimentuj;quu3 prohibetur arceturcjauaf e circumuenien/
te;ferturadid;quodaduocetlibertatemc|ipermeandiccncedit : fit *n; vo
lutriWicuiufdamdeduclio;itac|fpeciemuafisambientiscaptfIit;euenit
hocidemquodamm6;&generianimalidinmagnitudineparuitatebreui/
tate & longitudine quippeilla f or ma ta iam f unt hsec uero quu
:
generetur
;

formamrecipiunt;quappquujapiu3 tranf f erre oportct : palum dcfigctc

tincuj praccipiunt:quxtu3apiu3 efficerelibeat;radix,n,totu3locu$ imple

refacilepoteft ; huic proximaquodammodoeft in mitigandis arbcribus
radicumaaaioj quu.n. trafirelibereporlint:alirhtic|obtinereccpia; anv
plius tu* i logituiine: tu in craff itudine augef cunt ;nec no & q { emina plura
I hnteolo colligata f erucrit radices & germia
facit apliora qobre f eref qda :

hac roe cofueuerut;ceu por^ apiu ; aicf alia qda: plus ei$ ualet q plura atqi

exhisoifonatura unacofiftitadft; cjuitpisqferuturdiuerfam fpicecapiat

ceurapa:fiquisprotinusabarea{ent: ampla efficitur* quodideofitquia
 pknmstadkamr;dilatatu^ampIiusjme!ioracuadufit{&qii$lefitffcc:
aut fcylle in/erta terra mandantunhabet &*m utraq» humcrem calcremcg
alique & fit uelut itiiitio qua_dam ; omnino quicquid in alio f eri pcflit mc
lius reddit ut i ceu ru ta in fico ; f ic enim optima^ pofle fieri creditur ; ccntici i
fixamferere;terraocultare confueuere;euenitnanc| ut humcriacleusille
fici fuper alimonia auxiliari quoqsf uocalore ualeat oppcrtune ; icut
f cu &
nis congeftus radicibus ; f iue ne radices uermiculentur; f eu etiam f alfugic
coalefcant;habet*n, fimilcm ; quandam uim calcfaciendi ; quippelentis
amplitudo efTicitur ;f i femen fterccre bubulo inuolutum feratur iuuat & ;

Ctiim calor; 5C{ iccitasftercoris;ciceris autej fi cum putaminibus aqua prs^

maceratum feratur;minus&enim efbquidemputrefcat ; alimentucj pri*
mum largiusminiftratur;& ficum caeteriscbferatum; maturius ueniet;
Iraec admiranda & penitus a natura negata putantur uerum tamen
mutaa ;

ones eiufmodiipontequoc| cVartenaturse rationeeueniunt ; utin tipha&

i emine tdtco obducl:o;f icut etiam ; qus ex f eminibus codhliora nitro pra:^

macerata euaduntraut qu£ melle lafteue pm ratioe maceratadulcicrared

duntur;qualenan!jfementerra:committitur;talequocpfrogencretaptu3
eft commi ttitur ; aut alteratum & comutatum duabus enim in i ebus quo ;

dammodo principium omnium immutatur ,i»autin qualitate aut in qua/

titate;ceutiphse&femini;quodparsaliquadefit;qua:fidetrahaturprinci
pio generationem minus impediet; fed fi exempta (aepius f it; & uelut peni/
tus f emen dif polietur atcjaffici opportunus relinquatur ; tum in qualitate
mutatur ; nec eadem muhitudinem paleaj retinet; euenit qucqs aliis ut par^
tibus quibufdam detra_tis no nihil dirTeretise oria tur ;ceu uiti palmitis me/
dulla exempta uuafine uinaceisgignitur;quod quidefidemno nullam illis
forfitan faciat. qui f emen aparte una quacj tranfmitti aflerunt ; f ed huius
{olutio eadem eft;quam de animalibus diximus;h^c igitur propter pra:di
clascaufascommutariputandum.fifimbriiuei-o mutatioin mentam ue<
f , eft; quum ex negledu eueniat; fic enim cum quis
lu t pra:diclis oppof ita
nonexcolit;nec|curamfolitamadhibct ;utradices amplius deducantur:
quain partej ui tota couerfa;debilior parsf upernaco{iftit;odcrifq?f ui ue>
hementiamittit^quafiexambobusillisgermineatcicdcrefimilitudoirue
niat, QHippeacritudine exolef cente reliquus odor; qrmollis quida remif

fufc|e;i3ximeadmentaa€cedit;quaobretranfferrefacpenumeroiubet;ne
iftud eueniat;hsecf if imbriicaufa e; ocimu aut <j loco foli expofito fitu eft
trafit in f erpillu ; quia uehementer f iccatur; folio naqj minus odorecj uehc
_C 4*^/4 J 4 «M- 4* -j-.i-i« «*-**.# /Kiifim _ IlVv*£f n.^/*iv«.-.,r L^I- ,*«_- -,. * _"__.
ff^^f-tfl 'l jf__T_,

_- ._ _. . _ ^
___ __ _ --„-, _.._ -,«. — -__^_«_ fc ^« -^,«_^/.—.
l ^ *^. H. » _*. ». *

no iit oio f pecie exprimat aliena* Populus alba frode lariore cor tice leuior
atque omnino f ucco laetiori quam nigra eft; ( ed eadem inf eneda ob alime
ti in opiam haud procul'eft a ratione;ut & rondem anguftiorem & ccrtict
f
fcabriorem habeat ; & quicquid euenire his foleat quse ncn seque alimen
toabundant;omm'nofortaliemirumnonJiimisefl::qucclinhac€Uenacu
in prpximum atquefimiie quodammodo tran(eat : nam & in animahbus
m utationes eiufmodi plerafque uidem us t Aiias in generatione ; ut quum
in caeteris tum in his;quospapiliones uocamus: enimuero ex eruca aurelia
nafci tur mox de ea papilio. Id enim non aliis quam papiiionu3 generi euc/
nit;aliasui iam fint affedtione difpofiticneque corpcris
iis :quseperfecT:a

perf picuas; quas anni tempora faciunt ; ceu in auibus quippe in his pctif >
iimum Udickm di confpicuaeft colorurmtotcrumquecorporum hrmu
tatio; ut eflfe aliae uideantur haec igitur utdi&um iam naturali tritui ratioi
:

par eft« Atque principio dicimus fecundum naruram pccius euenire arbi'
trarlccrtcoportet.Sequitur uplocopoftreme contemplationis de mcrbis
&corruptioneplantarum loquamunqusequidem ratioeucntus ancipins
eft;quoniam & {ecundum naturam & ptaeter naturam conhftit Iaj enim
corruptionesaliasfecundum naturam; aJiaspraeternaturam euenire cm>
nes dicere { olent* Morbus autem partim omnino praeter naturaj efi e appa^
ceat;eft enim difceflus quidam atque perturbatio rei;qua: fecundtjm natu
ramfmpartim quia {olitus eft 6c fsepenumero accidit f ecundu naturam ee
aflerimus;inanimalibuspariter& plantis affeclionesfciiicet difcerriedo
cas;quiolenta:funt;planec|extrinfecusueniuntj\uuInerumpiagarun::cj
caufa : quse.n algore aut ardore aut aliqua rationc aeris accidat; ha:c preter
naturae3enunquacenfemus;quauis ea quocj uiolenta quodamcdo atqs
cxtriniecus occurrant. Sed.n hoc necj,pprium piantarum generideditur;
•

cum &inanimahbusidemfit;ne$refertad eamre^quam inpra-fentiacp

fimus;morboi^ aute^initia f icut & in animalium genere ; ucl intrinf ecus;

uel extrmf ecuscontrahuntur ;& corruptioqj pari ratione excritur aut in to

tum;autcertequoadminusooiTintfrucl:ificare;intrin{ecusinc|;quumnu
trimenti copia uel inopia fuerinaut quaiitatis plus minufue accelierit ; ex/
trincusaute;quuautfrigorafiipramodu:aut3:ftusautimbres;autfqua
lorcs;aut aliqua casligrauitas fuerit;addc plagas & ulcera q ligone uel faL
ce uel aliquaeiufmodi cauf a ueniunt:nam & deorum numine aliqua dam
nofaurgerecreditunceugrandine Atfiinopia quoque fecunditafueaii>
men ti extrinf ecus f it: ut placet quibufdam ; nil referat ; c mnia uero : quce
alum iniecerituehementrus;imbeciiliorainfeftant : ut potequxminus
tolerare exceffum ualeant: inf irmirlimo uerohabitufunt: primum quum
turgefcunt: atquegerminareoccipiunt; deinde quum fruclumcrearunt;
quaf i humor defierit; tum enim fumma mutatio eft : qua de caufa genus
agrefte maxime ante germinationem aut f ub ipfam Igerminatiooem labo/
rat:ubi grando ; autflatus praegelidus ; uei praferuidus ; lnuaf it uin/
cuntur enim abintemperie » Hyems tempeftma prcdeft tam«agrefti/

bus quamfatiuis : facit enim conftipando ; &condenfando :ut magis;

(
ccncif is aut tcrcio in f upinum excifis fit cnim hucrfcrgius colledtus uehe/
,

menter adgerminandum excurritita utnihil queatftuclificare ;rationis ge

inina cauia eft ;aut cnim quod rores ftatij polt flore^ inf iderint ; aut qucd
exuperantiaf uerit; quod fiita fitaerej dixerim in prcfluuio fiens humidi-
oreiTnueluteruginejprocreareexuperantia ueroqi auocare dimouereqt a
iimentum uideturJtaqmtratydecaufa defiuere acinacjquepermanerepo/
tuent elie exigua catio erbocculoijz obtufioaccidit;quum acriter frigent ;p
ximurnilli eft: quod agreftibus eueniufi quum germtna fua f eftinantius i
cohant;geiatio conf ecuta efl flos qucqj in tempeftiuus racione hac eadcj pe
m::futus 5C enim gelidus adhuc imbeciili occurfans totuj pcri undit arbc^
morbi & uiciahascf ufructuuaute ut uuaru crambus uocitatis hicanimal
eileruginifimiienafcitur cu^rkehumido refidence humorefolacriorco>
f ecutusiuerferit;quod etia.pampinis accidef conftat, Ma liolearatqjfi ci f ru
ctus uermiculos f enciut, Sed maia & ficus quocics uicium hocacciderit pe^
reunt oliua^Sifubcute uermesnafcant peut qmpeitusadimut; fedfiipfo
nucieoaugetur: caroenim nontangitunprohibent illos flatus&pluuiaecj
fmnt f ubardlu^ facit enim ref rigeratio ut fugiant omnes agrctant fap e &
ficus dC reiiqui £ uclus caufa auuutfimplciter loqu?r:aut ipfa arbor eiuf/
quedifpofitiohabet;utquuminamj<gdaiis humorgumofus ejfieit ;aut
iisattribuidecetquxinaereeueniuntx oleaearachnium quoque innafcitur
humiditatem quedaaens proximi:quod fru&u$adimitgerminatur ramis
aniculis quum imbres f ecuti fint qua quidem germinaticnefructus amuti
tur:qrpabuiuepSuitqnquidecx:frucT:usnodumuiresconceperit;humcre
autagregato moxgerme profilitjpeflimu & oleis uiribus & aliis omnibus
fidu3fiorentipluerit: defiuunt&em^flores cVfructuscaimbecillitatis ad
funt cVpropria uicia Joco^;utapud miletuatcp terentu olcis cuenit, Qmp
peapud miletum quu florent fi aerauftrinus ierenufe|fit:eruce uariu ge^
nus cr eatur qua^ aliac fronde erodut aliae f lcrem , luuat ccntra hocf afltis
i

fitcofecutus;omnes&enim difrupunt'atqn'ntereunt apud taretumcutn

florentalias defyderio flatuserugine infeftantunaiias habituquodam ex
mari caliginof o craflocpflcribus refidente odorem flo^ amittut qua de cau
fa:quum arboresmaximeatcjpulcher imeillicfint; fruclurri tame mini'
mureddunt:omninofingulalocafuauiciahabent:aliaexfolo;aliaexaere
aliaexutroque.Sedcomunisomniucaufaflatibusdatur^quiperaflatefer
uidi peruer frigidiadmodumueniat: quuarboresgermina florefqj fuos
indpiutedereintotu.muereinhis quoc|afleripotexcefIudefec1:uuealirn
ti auta:(lusaut frigoris langoreaccidere;addoet f i flatus & pluuie ncn tem
peftiua: acccfierint;accidit.mut ahas fruclus amittat;ppter acuaepenuria:
5

ceu fici aiiaf deterius frucrificet; quu uel putref cut ftragulsnfVj nimio hu>
more;uelcontra plufqfitcomodudefyderiohumorisficcefcunt : quu^ec
xftuspleru9tuuuastuoliuasatc|aliosfrucT:usadurunt:ucrmiculorum
multi f pecie intct {c differunt : difcrime tnpraecipuu in his eft : qucd in alia
arbore f"ructu ue alio nati funt: tranflati in aliud genus f eruari nequeat; qd?
ratione uticf fit;alimentu\n.cuicf exppria f ubminiftratmateria # iicdpecu
liarc:quod deeo notatur; queceraftaappellannhunc.n. & in oiea crean U
in fico parereafieuerant:habet ficus &iuos uermiculos: & lilos q$ enutrit
quos alienos receperinoes tnincerftam figurant'; &f onum edunt paruuli
fttidoris:demorbisdixiirehxcfatiseft:decorrupticnibusarbo^:primu5
illudfignificafleoportet* Alias fecundunatura^acauere : ceuariditatesin
fenecl:a:cuimbecillitate]anguefcunt:quafiexpirent/ponteat(Jaboleatur:
Aliaf praeternaturaextrinfecusaduentarequa^ al asuioietas putari:ut fi
arbor prascifa autuulncrata:mortuafk;alias minus;utquaeppfrigcra teV
peftatefueaccidunt:atcf minimeoiumuiolentasefle:quasmcrbusattule/
ric:ficut cVinaialium genere:funt n Jftae maxime diuturna: : cjcbrcmncc
f

praeter natura efle apparet : seque in aialibus atcf in plantis : quippe cu natu/
rasinterfit:ut uires paulatim deficiat; eft prxter praedictas ; alia quccf cci'
ruptio quae nimia fertilitate exultat ; quippe oio quselarge fruchf ic£t uitae
{unt breuis; ut dictu^ cft:exarefcunt*n. quia totus humcr ad fruCTu3 coj
mitunn£ & nouellae oleae pereut ex f ertilitate :quod priufcjpficiatur alime
tum incremeti fuiadfruclificandu cofumuntifed corrupticnehanc neque
f ecundu natur£ efle;neqi extrinf ecus uiolentercf dixerim euenire; f ed ipiis
arbonbusimputcm:quaeplufcjmodicufit: adfrucTuj generanducitatur
(ictameutaeriscadicf uniuerfiftatuscaufa quodamoaltera coiungatur: fc
quitur. n talis fecunditas eblandito aere tem periecf optima codito : hac igi
turfiuefecundunatura;fiuepra:ternaturariueetmediam quandajftatu/
ere plaeeat ;nihii refert* Arbo^ aut gen us et aliquid fortaflc eft cut ccrr up :

tiof ecundu natura f poternec ullo pacto affiictato: fed bene uigenti eueniat
utpinocuradicesmutatxintedajtuerintjta^n^fitexnimietatenutriciois
cucf per teda$ tranfmittere pabulu$ arbores neque£t ; moriuntur qucd ,p/
ximum illi uidef;quodaialibus euenit;quaeextra moj craffant*;atcf pingu
efcunt;quu.n«aur£attraherenequeant:necullopacl:ofpirituutipcflmt;
^p:erobe{itatecodenfatione3Cfftragulan^;c]obrenoinepterufticiuocabu
lumiftuddepinoufurpant:pinu3 n*ftragulariaiuntobefitateatcfpingu/
f

edine:quippeoia fpum defyderantalique uel folluticneuel meatuu^liber

tateKrgocorruptioeshuiufcemoinaturakspociusefreputauetijJllasaut
utronoieappellalTecoueni3t;nihilrefert;utiam dicTu^eft : feddehisradi/
candu:qu3efecundunatur£eueniut;qmha:fimplicesqu3:daatcfc6{picuae
i unt ;ha^ igitur caufae induobus uerf antur i in exceflu f
. rigoris atcf aeft us

nam quae ob inopiam alimeti eueniunt:exempli gratia uel quia humor de

eft;uel quia ageruiciatus eft:haef uigeneris funtatcf latiflimepatent ; f ed

pauciores illae^fecto qs aftert #^

& ipf is castera potius nec£t; <J
arbores ; nec nif ippetui diutinicf fuerint ; illas
hii
perderepoilit annuis ardonbus; qui tempeftiue f ubcanicula^ fierifoli i ft
plantarfolenouellefyderantur 5£fiquid mancuimbecillu^ uefit necjjeBJi
haecpoftuntfufterre plura uerointerietunt rigoremodifcj pluribus;ah'as
enimalgorisuehemetiagelat:aliasflatuspregelidusruitnonnunqct filen
te uel certe leuiter citato fpiritu no tn purof ed turbido atqj caliginofo itide
euenit; {icenijfcrmegelatioarbo^jfequiturfiuecseluferenum fit: fiue no
ferenum;quippecircaarchadi£euboiac|ca:lo fereno uentotp flante potius
gelatur,Atmthefalialoci{c|]pximisaere immoto caliginofoqj , Csete^fla;
tus potius hxcaff ectio euenit; quu motes {ingula circundantes loca niue ex
ceperint;hinc*nrflatUs&frigoraeueniut:qu2edenfareacurerepcfIunt«In
terduetfineuentoaerfubiensipfeidentidefacitjqucdautreferuntmiDus
gelari circa euboiaatc| boecia lacu orchcmenioinundantealterutrafcrtaf^
feratione intelligi potjideftaut peuentti quod eo tepcre annus magis plu
j

uiusfitnixcjproindenourgeatatc|uaporeshumidiorescitentur;utpotea
& n uapor minus frigidus aut noxius eft ; patuit hoc
largiore humore talis <

locisquibufda:qua:tepidaredditafuntiquoniafluminualluuielccauid<
nacocreuerintflatusjquiaduruntlocisgractieueniuntoboccafujutolym
piasiquitualibiuuapudcalcideluclumuocitatufacereaflolet, Inthelalia
enimcVquioboccafu& quiabexortu afpiratgelarenimirum pofiunt; te
pus huiufmoiafflatusmaximeicircafolfticium fubdiequadragefTimu eft
tum .n.aer penitus alget. Quae eueniuthaec fere funt : caufa aut ut in uniV
uerfumagaturimanifeftapropemodujeftjcalor.n.pulfusafrigcrefecu}
humoreeducit^itautcxhaleUdifleturcf^qctmaicreexparteiiseuenit: quse
eminent{upraterram:radiceseni3partefqj;imaeindomitaeman<:nt:{^pect
aliquid ipfius caudicis frigoris iniuria aufugit Caete^ radices (quoc) fnter/
dum uis aggreditur frigoris ;ut arbor t ota exaref cat: oio + n crigo accefl uscp
.

frigcris de f uper : mox indc uelut p indu&um

adima defluit* Qu-aobrej co
loniapudquosiftudeuenit;beneuites ppenunt ;&ficos fruticoia fpecie
reddunt:necterrasmagnocumuloopuseft:fedmediccrisferuare utique
pot;quidaextrema tantummo palmitu & ramo^ficioperiunt;utin poto
&in mediatancJadditufrigorinegent;cV.n,fi catuteintegant;ficut cValia
quardam nuda munirecofueuepunt:nullam capiutnoxam:quu nullusad
ditus frigori pateat: tranf it enim a fummis ad ima cVradices uis f rigcris ad
u1:ioauthuiufcemoiuehemeseft;nofecusatcjfiafolisardoreacmoralo^
ginquiteporisfieret.f.ppuimuehementiflimafrigoris^hsec.n.humore;
fimul cVcaloreampliusfrequetius<f educit;cauaaut& angufta atqaflumi
nibuslocaappofita;&omnino;qu£abomnifileantflatu;magis laborare
ratio efhpraif ertim enim fpiritus lodseiufmodiconfiftit; diutiflirnecymo
ratunitaqj efTicatius agere poteft : 5t enimubi non flatus fed praef entia fta*
tufqueaerishancadducitiniuriam :utm thefalia&macedonia^tum alibi
tum apud philippos: ubi profe&o loca ptoflionis concauae magis laborant
aerenijiiiiiiiorusgelaturugrumcjtotumdiuciuscogelafcercfacitaclocis.
{ apinis n ulla penitus aquse ; aut aeris fieri gelatio poteft motus & , n pi
;

hi ^et.Sj mi^iane illude: Loemcjdefyderatcj? non ea quae iniirmifiima ft

iaborarefoienuljinterdum quaeegregeroboreualent; oleam,n, &ficum
aduri nihil mi^;quumalteriusradicesper{uramacefpitum natent; aiteri
usnon{ublimiterfolu3Coha:re£t;{3etrara:{intrutfrigusetdefuperinua/
dere poffit;& uitisuerononnihil caufas iuanatura & ulcere iniutiofaece/
f urae offcendit» At oleaftrum magis olea Iaborafle cVpunicam nuilaj cepi{'
feiniuriam:quarimbecillacontrafrigorae;concre{citcV*n*cekrnme.Mi/
rumcerteidell:quippe{igelationes;quasalgoresrlatu{c|faciunt;differant
interfe ;haud ratio abefle uidetur ; ut illa pocius fequacia tepcris {int qu& i
firmiflimaextant;ni{iforteideminhisquocpeuenit;quodpriusdiximus:
den{is,n*magisin{idet;atcjimmanetfrigusc]raris;raraaiuntip£animiiu
penetrat;quod &utmaf noncogele{cant;cauia eft:quisimbecillesadmo/
dum {unt utintheffalia extititjfacit & n.rarita{ arboris ut frigus tranf eat:
,

nec aliqua parte arceatur , Qu

:>d aut diu non immoratur: nec uniuerfuj co

non pot;iicut etiam de fulmine intelligere licet ; pcrro

te,idit erTicax id efle

alterutrutiopuseft:autnihiI{ibiadmittantuimfrigcris;utqua2 den{a&
ualida {unt; talis ne pirus cV omne genus agrefte atcjf etiam magis quaj ftc
rile;ceu ulmus & oftricaautquum admi{erint;ftatim tranf mittant; expel
lant-i nec u(cj retineant caufa eoruj petenda hinc eft impetus autem flatu
; :

uniocaqua:inua{eritperfunditacdiluitqua{iflumenirrumperet* Que;
admodum quum peftiiensincefleritlues: quapropter farpe qua: tangunt
acproxima{uht:euadutindomita;&adeouisilIarapax celeriter pleruncj
utgemmiseiufdempalmitispartimcongelet : partim mcolu^
tranfcurrit
mes relinquatttepeetiamuitsetotaaniue ab{condita;quodfiticcis praege
lidis;{i poftremos palmites nudos excipiat ho{ce urinac ide adradices pcr
tran{itfl.itus:inpontocongelant;quumcadoferenoac{udoqua:dam imo
du{quama^peferunt":qua:c|de3ampliufcula{unt:duc|ferunturadm63
patent:di!ap{aminimedurant^quarecoftatquodaliquaiaeregelatiomo
re pruinecon{iftit Quum igitur aer cocre{ensflatupercitus oceur{at{qua
mafcpillasdeducit;geiatusrationeconfequitur; fiatusaufem locisnatura
frigidisquida^ euernacuji iniuntmt ponto dC thracie;"tepidioribu{ uero ex
trinfecus ueniunt ceu euboiae: natura quoque plane indicat ipfa non fiatu a^
liquo ftabiliuniuer{oque;{edtemerepaflimuaganteiniuriamillamafTeri
aliterenim nunquam intacla euaderentquse,proxima eflent Igitur flatib
eam quoque proprietatempoflumusadnctare:gelicidiumhumi damnc
fum admodum eft: quumarboresablaqueatasdifpoIiatafc|ceff>ite ocou
pauerit {edmaximefiadfitaquareftagnas; quippefidiuciusfrigusdura
;

ueritradices infirmas dilpoliatafcp fubies penitusccngelabit:nam &fcm

nino {olum agitatum inuenerit uehementius oftendet: penetrat enim libe
hiii
 ;

rius:quod rarum eft:re{iftit ualetius quod fuerit ftctccrarum ^ercus r *

; ,

ut pote calidu iuuat : qum & fi niue delapfa {olcq? f ermcntato fngus pi uia
gelucjruccefteritjminussegrcradoneuticicogeiabiturrrritasenijfacit; ut
, Sed perniciofiusgehcidium terracarboribus eucnit;
feges raciliusfetiat q
aquas magisenim radices id tangere pot:damno{ius uero utrunc| redditur
quumpluuia6^gelumifcenturinter{euicibus;{acpc<jalternantur:hacc^
enim ratione uires ces tolluntuncj no aeque glaaasppetua euenitpratercj
U diutiftime infeftauerint:color n cocluf us coartatuiqj afiidua:
, fatis cuet'
omoinodamnofiorglatiesillaeftjqucefubtusinuaditagrumtenuefolutu
fiticulofumc^;haud»n,calorep6tacquereiolui;cVultenusirrepitatq3radi/
cesattingit:euenitaut; utgerminucogelatio &omnino fuperio^partiu^
&apud paucos: rat io q? radices terram
faepe numerofiatradicurrnperraro
protegentemcVfrigusarcenteobtineat:adquaetcalcrc6pe]litur,Interdii
nec{upetioraipfa intereunt;fedpotiusleuiteruruntur;qua:qn6prctinus
!

auferre oportet: enim uero f arpe uere in eunte illa qucqj germinare lncipiut
quippejquse exaruifte uifa funt:humefcere rurfus teddiqj uiridia poflunt
quadecaufamirandumnoeftficubiitaeuenerit; utolea tumfronde tum
toto corporearefacT:aapparenspoftetregerminare;haud.n,arefacl:iofuit;
f ed efte qusedam apparuit ex ficcitate atqscalore quae uim genitalem
; fron/
disnonattigitjat^etminusgerminiscVramiademuelaliisquibufdaeue/
nerat;fedconfentaneummaximeillis;Cjua:naturacalidafunt; frcnden qs
geruntcarnofamJmbecillia<n*atcJgracilufacileabolefcunt:ceurryrtus;
haec*n celerrime urit; quia & ip{ i ramuli tenues tenellicp funt ct tcta ai bcs
minns calida eft: & proinde ad gelu facillima;laurus & quis rara tamen rc
fiftit;pduratcjfui caloris pctentia ; punica uerc & ficus rare hutr.idcq mu
nu{c|cilide{unt;arbo^qucec6geluerint:germinatiouelox frequen^eft
flt f n» utradixcorroboreturicolleftuc^reficiatur alimcnti anniculi qucd ;

hiud difpcnf atum tranf miftumqj eft* Item alimentum primu qucd no ef>
fufeualenterqjfueritdiftributu\ c6fum +

increm hu atqj fruclif icatio celeriter ueniut hoc igi t nihil cubiu e ; qd auc
:

quidamirantniuegelarenequirepruinaautpofte; quaeniueifirmicreft:
Jiullarationeadmiraridebemus: primuquodnixno cibus partibus rcfy^
det:{edapalmitibusautgerminibusftatimlique{.cesdelabitur J cVpruina
harcdiu inherendo exurit: tum et habitus palmitis caufam habere uidetur
quippecunixantecjgermenpdicritcadatprumaueroubi proxime prcdi it
quum ifirmiffimu eftjnterduetquum turge(cit:quo tempcre no minus
fragileeft:iameni3humefcitrarefcitC|;adha:cpruinaniuetenuiore:iDq;
ratioc utraqj uehem etius c%elat Sed nec illo mo nix ref idcre palmitib pc{
f it: nifi ukis tota celet;qcf fi euenerit calor a niue undiqi integente coclud 1 1
f ri£uf<? foras uerfus arcebit'. queadmo^ a terra fieri (oletin totu ui'3 qucqi
incidedipruina cj nix efTicatioref ortiriputat': & noualia pinde melicrefccf
pruina exiilimantiglaebas cnim dirTundi { ubeuntemordenteq? t qucniam
conftantiorcfl:tcnuiorniue;propt€rcae{tquianixcxnubcconii{lit; &ue/
lut{pumaeft quadam fpintumin{eadmodum continens;ip{aautem pru
imaperie conftau tenuiori quodam aerehumoretf condita eft : hcrum agi/
turcau{as. Itainterpetraricenfendum; gelatio uerounum craffitatc aens
an tenuitate conficiatur dt {i ratione utrat| : utra magis quaerendum ; quis
profecto exiftimet: nam f iaer nunquam geieturcado minus f ereno ; nuilo
pa.cbjgelationiscau{amhaberc.aeriscraffitudo appareat i quippe {erenus
ac{uiusaer.Tenuior U proindediflolutioni habjiiorefbgelatio autej no
niii f ubeunte iilo quod incidat fieri porlit;item refrigeteit facilius : & olti/
nioo fentit celcrius: qui tenuis eft: hinccnim& aqua pr^calefada rcfrige/
fcit:geIaturquecaderius;quiaexcaiore tenuior fa&a eft : confirmare hcc
idem & loca putantur;qu2ef uda & {ubdiuaiia uocitamus; plus enim ac fc
pius in his congelatur non nufquam etiam parui interualli difcrimine ut a^
pudcorynthum ranium & oiympium quamuis uicinainteiiefunudirasta
menferenitatcsfiericircacraniu3ioient;ita ut&pianta^ afTectione & ho-»
minisfenfurespercipipoffit; alibilongiuicuio interuallo ; idemammad/
uertimus omnino loca quae ante nuncj giacie rigef ccbant ; propter aeris craf
{itudinemneocongele{eunt;aerecommutataut apud lariflam theffalia*;
prius enim quod aq ua ftagnantc pigraque campus eflet repletus i a er cra{^
fus6£acccalidiorerat:poftea ueroaqua edu&acoUigic^prohibita^aerfri/
gidiorcftredditus;&gelationespluresfecute{unt;cum{rciargumentum
afferunnquodtuncoleaequumaiibitum inipfaurbe magnar; &optimae
aderannnunc autem nu{quam habentur ; & uites quoque tunc nunquam
congelabantunnunc perfsepc^aquam autem non femp agruj reddi f rigidi
orem:f ed etiam iis;quxpriusiam diximus;argumentum quod circacue/
ncrat; hascenim tepidior nunceffe putatur quia ebrus amnis propius ; his
de ca ufis aer tenuis geiationiaptior erleappareat:at iliis contra; crafficr po
tiushabiiioreffecrediturreftenijftabilioratef immotior.Quiautemefti
motus faciixus congelatur Item ftyges locis jftiuf modi fiunt qux maxi /
.

mecorporafubeunt;haud enim quitquam uitare poteft etiaj fi in lectoco^

te&us admodum iaceauConfirmat eriam iiiud; quod montibus minul cj
planisgelatur : aer enim tcnuior atque agilior ubi eft fidem his quoquclo
;

quippe cum circa cithrum thcffaliae maxime f cre congc

ca {incrula faciunt:
laturfqui locus cauus ac riguus eft apud philippos ante magis congela^
;

batur t Sednuncquodaquamager{crbuerit; atqueitamaicre expartere/

ficcatusfictotufqueexcoiiinceperit;multominusrige{cit : at quitenuior
ager redditus eft : & quia abf umpta fuerit,aqua &
qiBa excultus f it ager . l.n
cuitus enim neglectufque frigidior & aerem habet crafliorem: neque
enim
folis x que f en tit ardorem : neqae perflatur f piritibus
propter matcriaj ; tu3
€tiamaquasftagnantespigrafquelocusillecomplureshabet:quodidem
hiiii
 ;

cVapudcrenidcsolim fuifleproditumjquum thraccseum Iccum in habi

tabant totus & cnim campuskatcbat arboribusaquifqjpermadebat; quu
igitur nunc magis quaante iocis his congeletur; aqua^copia reliccata no
aeris cenuitaticaufa tribuendaeft;utplacetquibulda jtalesin utrarjcj par
te$ rationes pofluntarTerri forf lta qr utrocj mo fieri geJatio pot j id eni3 ex
pr&di&is pa tefcit jf ed differt etia locus a loco quod pius crafietur ;aut atte
:

nuetur aquofus eni turbu) entufc| non seque efr icax eftjnec rurf us qui ptas
;

tenuis eft^agiliseni^minufcf ftabilisgelatioaut fpacio conficitur tpiisad

hsec qualitatem quadam illifcf fequanturtoticpftatuicalicV quicqd extruv
f ecus ueniatinefle oportetjnam fi mutationesremiflicne(cj3 crebns interfe
uicibusalternentur;nulla poflitfierigelatio;fed quo ad fumati refcrere liV
ceat;celeriusaffici poteft qui tenuior eft: rigefactus tiwquicrafficr frigidi'
& calidior caliditas eni3 aut frigiditas in eo firmius ccnti
or redditur f icuti
netur,qucadmodu2cincaeterifc|calofioracorpulctioracjfunt:quacbrem
f icubi no dilutus;f ed craffus f imul & ficcusf it;no abf cj ratione hic facilius
congelefcet,Seddchisfatis:2eftusautnimiusplantas cV omnino nouellas
arbores perdit ratione inf irmitatis jf icut etilla quibus uita annua data eft •
At uero quse radices conceperint 5i iam f a&segradiuf culae fint;hasnihii in
terimerepot: qrfubireatciuitalejoriginemaequeattingcrenequeat^Sedf!
m
quid offendere poflit:germina frudtufcjadurit j quippc totu frigiditas
alienior a natura forfita eft ; quoad enij loqui fimplicius fiuomnia excefiu
rerum;qua:uitatuenturintereut:cnimuerointeragrosaliusexnimiapin/
guedinefterilefcit:aliuseximodicamaciecVaerquoqueimpedimentoeft;
quum inalterutram partem modusdefuerit:nec non & seque inopia muh
titudoue officitj nam &ftabilis aqua fiarboris magnitudinem exceflerit;
perdet;ut quum imbres percrcbruerunt; aut loca in undationibus concrc/
ucrunt : quod etiam circa pheneuiei euenerat jubi tamen aqua poflit efflu/
cre:arboresmelius tolerantjquamuisaltaeingurgitateiuuant; &cnij mo
tus ut nunquam uires def iciat contra praef entem alluuiem : haec illis de cau
fis fieriarbitrandum . Sequitur utdeuiolentis affecrionibus differamus j &
fiquae aliaenon aereaut natura:fedhominisiniuria uenianrjhas quoque
adiiciamusjut eamquamcorticisinorbemdetractiojaut uulnus aliquod
inferat quacquc appoffi tis quibufdaexultet:ceu de putaminibus:f abaruj
narratur & ^uicquid eiufmodi acprimumde fabis*Enim uerofabarum
putamina radidbusautgerminibusappofita uitam penitus tollunt ; ncn
tamen olbus* Sed iis qusenuper prof iluere ut poteimbecilioribus qd ea de
caufaha:cfacerepoffunt:quiafuaduriciaficcitatec| alimetuj partij rrahe^
do; partijjarcendo auferunt :alimeto& eni'3 deftituta protinus moriuntur
Sed haec &quicqd generis eiufdej tanqgerminaticni aduerfainterimunt
quasdaautem exeorumnumerojquaeconuenmntiuuarecj? pofluntj exicio
aliquando
aliquando funr.fi immodica autuehementiora :aut minus tempeftiua ex
hibeantunutftercusficrebriusuel efFuiius uel uehementius ceufexpeili
u ndifponatur;hacenimpropeoiapoffeintcrirecreduntur H mteaipcra^
tafitatcjindomitatpericuluidcjimpcndeti&ficalidumautficcujautcm
nino uehemens minufcj plantas coueniens ftercus f undatur ;funt em3 quev
admodumdiximus:qua:fingulisfationibuscongruant: necidem ftercus
communeomnium eft:modo aquac: quaquam eaquocj» radiccsfuamul/
titudine in ebrians putrefacit; longeqj magis { i plate nouella: nec nimiu m a
quxcupientesjnnt:ceucupr2eflus;&reliqueCccar;aut{iquisncntempefti
ueiueliisuelpurgationeroffioneue utetur : omma namcjjdant caufam c
moriendi; temporis autem f ingulis horis quum ad ha?c ipfa tum adfequeV
tiadeus auclrorc; corruptiones; quaeperalimentiexceflum deftectumue:
autperintempeftiuitatemoperisueniant:ha:funt, Quxautcmuicnitate
iuxtafatorum^autcontagionefpontefeafTociantium conferuntur; has ali
mentiprorfusrapinafoletcommittere: cccj celerius quoualidicra pluracj
{int;qu3einfeftant;ceuqua:(ylueftriafunt;quaeradicenumerofaccheret
qux multo indigent alimento; qua: abf cindere ampledti ftrangulare atc|ir/
repere apta funt:uthedera;nam uifcum qucqi &omnino quacaliquaj p!a
t£ ,p f ede capiut lterimere poftut hedera & haurio nimio pabuli def ydt:rio
falfugineque fibiingemita:arbores necant/fed auriopernicioficr cft; qud?
plushabctfal(uginis,Necesaliisquoqueabaliisaccidunt proprie ; ceuin
minoribuspatet,Qu ppeorobanchaLUOcatacruum necat amplexu ccn./
r

pracfTuquefuo: cVlimodorum : fenumgra:cuminterimit : protinus radi^

ciad nifcens & alia cladem aliisinferunt : ut quae cum fingulis frugibus
:

(imul prouenfunt;ceulolium aiauenatriticoatcjordco: &lappalcnti: &

alia aliif : omnia tamen idcirco interimunt ; quia pabulum tollunt ; tam
quod terra miniftret:quamquoddam fole: &aereueniat|: atqueeorum
quide3ratiomanifeftafereeft:oleumautcVpix;atc|piiigue;nameaqucc|
necandi uim habent ; U maxime contra plantasnouellas ; quare tangi c?.s
minimefinunt:fedtutiflimecircundantuiminibus;caufamillamhabent
quodfuacaliditateatquetenuitatelabililongeefFundunturc^ condenfant
aduruntquecorticem;argumentumquodcortexdurcfcit;atquedetraitur
quo laborante perdurefcentequealimcntum tranfire nonpotcft : uim adu
rendilongefubeundiquehaberi;argumentoilludetiameft:qucdqagru3
iylueftrem inaruorum formam tranducuntradicumrefiduis olcuma.ut
picem infundunt aut adipe ungunt ; qua: omnino afficant : prad ertim
;
pix

utpotequa£ualidiftimaeft»Fleilantcorruptiones;quseuioknteappcllan^
tur; quaefierifolentiduautdetraclione partium aliquarurn : autdimuti/
Iatione;automninofublatione:qu3:damenimubialtiusuulnusceperint:
tntereunt;ficdtatisimbecilto^^^
 ;

rebro pent; uts,n« uiulis gcrminatrixcj f ita in eo cfbquacbrej quu idrefic

catuj autoioalteratum fit;intrufuaeriscalcrffcp alieni corrumpitur ; par^
tifsf f uperioris corruptio;mox adimadcf cendit:huius ergopccuiiaiis cjcia

natura eft ; ut & pars conf pici pcffit uitae prarftitrix . Sediunt qua: ncn pk/
gam toierantfolurmfedetiam lignis detraeTis caudicj indomitamaneant:
utquxhumidafuntjprobec|germinant: ceuulmusplatanus: ptrimaicr
eorum; quaduxtaaquas uiuifcut;pinus teda qucqsdetraeTaferuari poteft;
huicctiapinguedo promagno habetur fed haxoiaca:terac|nonniiibene
;

adul ta f urTerre poflunr; & huic quauis putruerint f eruari tii ac uiuere que
unt ;nam &pinum haud femper tedificare confueuere; fcd quu uigetseta
teq? maior eft ;caret enim teda nouellacjjhumorem no excoquit; neq;aggre/

gatiedtotumadgerminaincremetacialutudinisabfumitiftatijemjaccli/
& habitudo tedae uidetur con f equi quae aut uulnerata
iatan inccperit uiS illa
aut caftigata meliora fertilioracj euadunt ;haec quoqj pofk f ufferre ccrtum
eft plagam , Igitur & difcilfione haec tolerant ; fed uitis ficus punica oiea a^
mygdala ; U malus non ea f olum ;fcd etia fiffione caudicis fuftinet, Caetera
oia fixo caudice pcr eiit ; & n q ita uu In erata fifla u c rurfus coprimu tur 5t
:,

coeunt hasc ueiut ad fanitatem reducTa uiuiit ocn ficuti illa nihil perfifla de
f\ciuntcau(a talis tolerantiae humor & naturaiis ref olutio dant;quippe aii
mentu qu£tuabundefit;capiunt;necf rcficcantur;necjafrigcre qmccjla^
dunt*;firlure cauf aquodfi ita eft;hincea quae ex urbanc^ genere fifficnem
tolerant;ceufi'cusoiea amygdalapoffcidfufxinerecrcdendu:qucd partes
dif icdtas celerrim e cuprimat ; coagmetentcg; unde & diiTicile ifla fcindu tur
qr tenacicopageconftat;talis eni$ fuccus fico^ cVolcaepiguiufculusiilchu
mor; c^c|fc|pinguedinefortiensuitisq3materieseiufdcgencris e. Argum
tum quod palmitesperfici c^mcdula cxemptaceleriter cccunt ; atcjetma/
'
gis atundo ;hsec cni^ f ponte coit atcj cocorpcratur ;pirum qucqj f cindi quu
damqixcre. Sed dehiscogitanduccrtiris autinorbe detracTiocomuniscm
niu^autcerteplurimo^inter.tus eft: dequapirusfatisretulimus :ceu.n*
pars arborum uitalis ha:c f it ; ut piacet quibuf dam raticne optima fequetur
interitus feuhaxcondenfataarboremccntagione deprauettotam ; raticne
*
idquoqi cucniet;meduliaautaliquatenus exemptanuncjarbcsemcritur,
Atfi totadctracTafitmoriedum omnino efbutarchadesaiunt necpinus :

autabiesfe uariampliuspoteft^caufajhaud temereiilaputaueris ; qucd

meduif a pars humidiflima & uitabs pr*ecipue adefbcuius rei argumetum
quod materiesquaemeduilauiduatanon efbperuertitur recuruaturqriam
confecTa ufc|du3pcnitusre{icetur Quapropterabictispinicf mattrie filo
t

mediofindutnecgccJmeduil32reJinquut;itacjfi hsecalicjtenusdctrahatur
nihil abf urduar bore poffe durare: ficut etf i cortcx aliqterius detrahst": fj fi

totademit^exarcfcatarbosneceffeeft^ceudeftituta uitaliqdapocipio; aut

fuo natiuo humof decacuminatiois dimutilatioi% ro i paucis ccgjtada c ft
pauca enimfuncjquarrriorieadecaufapoilunt j quippe decacuminatione
abiespinus larix&palmaducaxatpereuntquidam (X ccdpz & cupradfum
annumer.it: uocatdecacutmnationesquudetracta ccma arbcris extremi<
tas prarcidetur jquod nonfine roearbores prsedictas interimitjquu ficce na
fintj& meatu condanturre&iilimo j & unicaradiceinharrcant : uulnus enij
infeftatfa ci tqnut& frigus &arbor fadliusfubeatjpr£efcrtim quu^ undicf
infertur j & exproceritateatqj meatum re&itudinejno pigread radices quo;
cpdsueniatjitamultisdecauiisarbpresifta^decacuminant^intereutjncga/
ta hisoibusanatura nepotu ,pcreatio eft Jtam ficcitate radicisc|c|impeiu
{uototofurfujcontendantjatcjetiamqrradiceiingulaririitanturakeqjde
£cendantjnuicJ t n,a]imoniequicc|fuperfluitJ necuerodimotumalicrfum
(e uertitjitaqifitut nullumfitexurgendxprolisinitiumjqn igitur harccia
infuntjinhisfingulis fermearboribusjeorrupticneillam oiofectari necef
feeftjdimutilationeautempauciflimapereuntjfola^n.uitisncueilamaxi
meinteritj&fiquidtenellumimbecillum atqirc&ifiuum fitjharomcaufa
iftis modendicommittuntjied plura certedetericraredauntur ; amyg/
dala enim amara efficitur & punica duricr & alia quacdam mutari plane ui
J

;
demusjratio expltcataeftj qd principioakentofinisquocf alteratiofequi
tur j quin 5t depaftio animahu damnof a admoduj efl quod du$ germ en ce
:

dit^acdetrahitiimulquocjaduritjfit^ntliincjutplantargrauiusinieftent
peculiare quodde palma & picea proditunhas J.dimutilaticne ncn interi

re*Sedfterilefcerejrationem fuperioribusproximam efle exiftimandu^ cj>

principio altera to imbeciIlicric|:£ddito uiresdcfTiciuntJ £V ftuclusidcirccj

ut pote ukimus creari mie oium potjprseterea iam germe adcft cV quafi pa
cta refeft fruclusjc^autem eft futu^imbecilliusilJoeftjquodp.a&u iam
eft*Sedhis trhmodo iftui eucnit jqthacc paucifera f untjpigreqjfrudlificaf
roe quidem numeratis regionis j fuis &,mIocis fterilesfcrtafTenon fiumt
nec mirum fiquapartedecifanontotas defficiantj principium at plurimu
poSc tametii multipliciratroneiamliquetjtamengermina quccfipfa ccn
firmant j quumafffidanturta^fnaliiscluelmaximeinuitiugeneretQuip
pe exelispnmisgerminibusnihilamp^usgerminaturjfjptinusipla-ger
minandi efbluxus ceffatjatc| extinguitur qf uitis excecata: & manca i cjucv
i

dainmo f ueritjpncipiumtm & ualidiffimu &infirmiflimu eit jnon mo m

eode^nauitemfertilejadmo^germinibus eegerminaticnesfequetis tps
latiffime indicant fun t & feminum ccrrupticnes ceyz kilicct : cus ncn io
j

eundu nam feruntur jarbo^ pariter & frurhtoi^ & 01U3 caercro^ ;quc^ &
:

tempora certa f unt uiuut & enim omnia ad quoddaj tempus deinde inte
j :

reuntJuiuere inquam nonaclujfedpotentiaj pereuntnaturaliforte j cum

exf iocata penitus fint : & calor humorque totus exactus fuerit Relicui
cm
ncs interitus uel inuita natura prseter na* eueniunt: ut quu Inatis befticlis
ex£dutunautquuhumefcutut!aliter comutaturc|obrem quac mult plici
 ;

ccntinenturuagina:autdiueriatunieaueilmtur;autpinguj*aueiacriaL;ci
amarauel offea &ficciiIimafunr;h^coiadiuperclurat;reliquacelenter ui
ciantuc, Alia enim interfeferuefadraabolentur; ceufrumenta&legumsa
aliaexaerealii{<Jextrin[ecusrationibushumefadta;urolera: Scquxcoro/
naria uoci tamus giabrantur n quodamodo : ut aialia gignant quibus pere
anttquacinterlegutninaexcoquifaciliuspoffuntKeleriuspereuntrutpote
dulciora;partus n.befl:ioia^caufadulcedominifl:rat;tumetfuaimbecil/
f

licatedeprauantur;8i quia iam uelutfineiuumattingerit ; frumentum qj

celerius def icinquoddulcius efblocus tamen plurimum ad perenitatej f e
minum refert;fi ficcusac frigidus eftidiutius enim locis eiufmodi durant
ut m media & paphlagonia: & in his feruabiliora : quadccis editioribus re^
condita f uerint: pari modo cV f iquis eiuf modi Iocus alius f it: diu f eruabit
quippeamboillaarcentur;quacfolentcorrumpere:caIorcx:humor:na U
terr3quafrumentisrelperguntidentidemfacit;ficat«n*atcf refrigeratar^
borumenimfemina;qu32molliacarnofa9funtceuamygdah;nux;gias:
putimineambiente(eruantur:qu3eficcaligncfa9funt;utuinaceu&:eiLif/
modnfuisetuiribusrefifterequeunt;uei£ utfimplici rationeloqurr ; oia
diuturniorareddunturputaminiscircundantjsprefiaiojnamc^uinaceum
& granum f iculneum & reliquageneris eiufdem tegumentis f uis exuta \o/
ge amplius reficcantur : f ed omniu iftiufmodi maxime illa permanet ; quae
nucleoc5tinentur;ceufemenole3e:cVquicquidligniautofTisfpeciemgent
utfemenpalm32 3^cnici;cVreliquacniceigeneris;denfa«n»h2ecomniafunt
pro teciruqi muniti tutiiTime femen aut ill ud interius aliis abf olutu cofpe
:

dtumcjj in eflaliisindifcretum atepincertum; ur palmulis,

THEOPH&ASTI DE CAVSlSPLANTArWMX.VL
Efaporeatcpodorequoniam eaq3plantisconueniunt; tentandu
i pari ratione. Atcj de caetemdif putare ac reddere quae quibufque
de caufis generibus eueniant fingulis ergo qu3?na fit generis utri
:

u(cf natura amboqi mixta quodamo efle p ratione alibi dererminatu; a no

;

bis abunde efbfapor n, partis f iccae terrenarqi in humore demixtio eft: uel
,

pattisficcx perhumoreexuicalor is percolatio : quodfcrte nihilo diffort;

odor aiit eft partis ficcaefapidae indiaphane hocefttranflucidocorporede/
mixtio:id enim aeris atc|aqu3*commune eft ;eade$ ferme f apcris & cdcnf
affedlioeftjfednoineifdejutrunqueprcficitur^hsecigituriacent huncin
modumdeterminata :fapo^autemgeneranumeroquide coplecli facilee
exempl/gratiadulcis:p:guis:aufterus;acerbus:acris;falfus;amarus;aci/
dus. Sed n itura explicarecuiufcpdifTicile qppe primu illud ;ipfu difcuticn
du: uti^ afT:cT:ioaib f enfuu reddeda ratio f it : an {igmis qbfiguli coftet; ut
iau in quam : utfiquis dulcem; quihumoj:emlingua:confettum : djfcer
nat;dixerit effe« Autfaporem qui leniat;aut faporem tenuem ut\ leuem ;
Acerbu;quirefkcet;autleuiterdefet:eundem illum humorem Acrem;
quideliquedi;autmordendi uim habeat;autquicalcrem humcrisccnif r
ti loco fuperno excernit, Autf iporedeniqmim aduftoria; uel calef i ctcria

f ortiete, Salf U3 qui alTiccet & mordeat; Ama^ qui humcre ccrrupit ; aut
;

coagitjautmordenautfaporedenicjafperum uel maximeafpc^? Auittv ;

rumquiabftergerepoteft:6^quifenfuaut{en{ushumcre3 :authumcris
per f umma ref identem ; mordet uel co^itx uel aflicca t; a u t cio acer bi atc $
; l

Jeuematcj mollijdima ; autfi queadmom platouiriudifferetias inuniuer

{ um reddideris:aggregandifcilieetdiigregandiq? 1 5e addito letiitatis afpev
ritatifueu{ugeneratimcjdigefl"eris;utacerba: quaruenasaduruntafliccat
at<fexafperauaufteraqhismagispoffint abftergcre: atcj eluere.qcqdhnv
guaeinhxrcal. Amarajqextra modum deterguntutaliquidipfius quoq
naturaeabfumerent:ceu nitrumfalfaquaetemperaciorahis {unt; minufcg
abflergunt:6iamaritudinisuacantafperitata;gratacpmagispaktohcinis
f ut* Acria quae oris calorcferuefadta mutuo fer uefaciut, Leuigataejf urfu
leuitatefuiiferunturadfenfuscapmsatc|inciderepoffunt t Acidaqua:pu/
tredineattenuataiajfuerituenafcjsfubeant anguftas & agitent ferrhtent;
fpumimexcitetjat^attraherepoffint; Quse autiomnibus prarcictisad-'

«erfapaflbfeuaffecl:iofit;ha:cdulcediniconuenit;quu{cilicetfapcrlerii
ter mulcet 6t mitigat: q afperitate horref cunt 5 Aggregat harc aftectio & co
ponitqu«diffufafintpraEternatura;c6traquxco{iil:untdirac|funtiaxat:
&difcutit;itaplatoroepotentia:faporisdeterminat;demccritus figuram
finguIisreddit;acdu!ceeffefaporem;aut quirotundusamplufqje Acer
bujqutfigura magna perficitur. Afpei^ qui multi angulisminimecjcrci
culatus eft jacutum ut nomen indicat ipfum qui mole ccnflat acuta : & nu^
cispineasfpcciemgerit 5iincuruustenuisnullccpcrbeccnglob3tusefr ; s*
crem qui orbiculatus tcnuis angulatusatque incui uus efh Salfum qui zn,
gulatusmagnusdiftortufqueeftj&cruribusparibus ccnftat Amarum ;

qui rotundus lcuisatquediftortus paruacum magnitudine eft : pingucm

qui tenuisrotundusparuufque eftjgitur modi tantuminterfediflant: {3
forte utdictun eft ratioquoquefigurarum faporum uires fecuta efbatcjil
Iarumgratiaexcogitata:ipfarum & enimuirium caufas hunc inmodum
f

£atisafiignaffeexiftimant;quibusfcilicetdecaufisfaporaliusaflringitaf^
ficcatatquecoagitaliuslenit2equatatcjcomponit;aliuscxcernitdirTundit
que:autaliquideiufmodifacit Jllad tamenabhisfortaffequis exiget ; ut
fubieclumquoquealiquacumqualitatereddatur: nonenim folum quod
agituerumetiaquodarTicitur;nolleoportet:pra:fertimPfinon idem fapcr
pcipiafab oibus ; ut et democritus ait :qppe nihil ^hibet : ut q? hoi dulce eft
id atruru alicjua ex castens aialibus f entiaucoftat* n . quod f nbiectu i enfus
 t

atf ectum qual itate alia eft qn f igura f aporis cu eade [k : no tn ide agere i cm
nib Qjiod [iitaefubiecro^quocf ftmilicudineproca accepifl e psr
poflir*
eiijquaobrejdiHererejdehisprofeclodebemus» Adhaecargumecoefbha
ui una potenria efle figurse eiuf de quod cocrariain alio atcp alio agerepot:
enun uerofingulainfuaducerepoteftate nequirenosquemirujiicut neqi
ign5 omniaminusurerepofTemiramunatfiaduerfisinterfequalitatibus
afficiatjhoccerte^quaobremitafitexplicarimagisdeiyderatjcjcjiliiusqjro
nej nonnullareddi oporteat;igitur deignefiquaperurerenequeat :aut de
aquafiquahumefacereminusualeat;autaegreroreddipot:fedficontraru
um egeret: prorfus miiore parerent queftione. Ergo figura aucToribu s de
hisoibusaflignadaefbquiaut peruiresfapoi^ratioej exponere maluere:
quale f ubie&uj f it f enf us unius cuiuf dicat dutaxa t necefle eft ; quippe i\
<J
lius quoqj natura atcp habitu nofle opere pciu eft : qnquide & qualiter pars
corporis poteftatefenciendi obtineat;forfita &tum explunbus quicq unu
conftiterit cuiufcjillo^ ui; atcjf ubftantiahaud quaq latere oportet;abf ur
d a ne uel illud aucToribus figura^ occurrit; ut qua: fifia interf e fun t uim di
uerfamagendiexmagnitudineparuitateuehabeant;uiribus*n*n6ferma::
(ed molis uiolentia & oio plus minufue fortaffe aliquis tribuet, At non iti^
depoffc;aut ageref ormacoi arbitrari rationullaeft: nafi figura cofimili {
eademhabeantrationemneceflee;c^ueIinca£tenspatet;triangulus t n t pe/
dancus&centipedaneusaquetteshabent xqualesduobusrecbs : &qua,
dracumquocppedaneu&centipedaneum quaternis angulis re&is pariter
conftanc,Quaobre3qu£eexhisprouenirencquanticacequidedirTerenc:(ed
formanihiioeflentdiuerfa;f3,n. uires; quarfigurisautformis reddantur
pleres accf pluribusexcitentquxftioes^Saporejautem c^odorempmixtio^
nequodamoarTicihincetiacoftant;nihiI»n.fimplicii5nuofapcreautoQO/
re here uidet : nif i mixturarecipiat; utaer uelignis uel aqua na & aq pf e infi
pidae^qdecaueteresauftoresdixeretaleeeaqcJlisterrajpqfiuitcVmaf ue
ro cV q nitrofa^ a tcj putide cV acidse aquse f t^admixcioe n uacat ; q fit ut odcr
& lapis nulls faporis f t ; nifi alicj iftius moi mfx/
rScipue mare coitetur ; terra
ruracapellat;qq terrapotiushre fapcreappeat : utqadufta &cinereaea/
v
marafetit &argilladulcis;necrodee;qmpmiftioeptisterrena:faporexuI^
ret: metalla uo 5C lapidu gna nnulla no mo f apore ;ue^ et odcrehf e certu e
Igitur hxc oia mixtioe quadaalteratioec| tu fapida tu olida ^fficifolhi
qp
pe cinis p uftione alteratus e; & oio q igne dom ant iapore que recipiut; ueJ
i implicia uel comixta huoribus; Naturam igitur faporis humcrif cj talem
cffe j &ante nunc explicatum eft . Sedcumcribusgeneribusodoresfapo'

refqueuerfantur:ideftplantisanimalibusatque iis quseartecommifcen/

tur paranturque;aut eciam fponce alcerancur ^liis in melius: aliis indecenV
us;ceu quseputrefcunt;dehi omnibusdifputarecommunius eft ; quam
res de qua agitur defyderet ; quo circa de naturalibus diflerendum in
primis:omnium nanqjprincipiu natura efbatqi eoijjexponendi potiusilli
funtjquiinfimplicibusacoiorebusinanimalibas inefTeuidentur ; &qui
ingenercplantaigfru&uumC|habentur;namidquoC| priusaiahumgenef
ftatui debct: tum etnobisftudium conteplandi de his m prarf entiz eft ue/ ;

luthocprioribusrationibusfitannexu3;atc|cotinuu ; ergo humc^fapo>

res;quiiflgremioterra:cofiftunt;hinanc|certifiimihabentur:ceuacun6C
reliqui ob eaf dej quodamodocauf as;autproximas ;quibus in piantis pro
uenirenihildubiumcft;notamenumeropares:necf fimilesillisjunt;fcd
mo tfecf proximo excoquuntur n um ero a uc
tur bidiores : quonia non eode ;

illiscopararinonpoffunt;qrfruftuu3fapcre^permultiatc^dinliiriiksfunt
& quidam nullatenus in terrenis illis notef cunceu aufterus acris cV alii ple
quis permixtioem cofufionecjp carterorum hcfce dixctit :genere aut
ricp nifi

efle eofdem . Q^od li ita eft in numeri prorf us faporcs fieri pofi int mixtkv
num;6^»n.ratioesinnumera:funt;atc|etquodplusminufueadfitdirTcri
tiam f aciet ; itacj pldres funt: qui generis habent f ocietate^ ; ceu aufteri pin^
gues:amari;dulces;quapropter ueteresnatura: interpretes fapcres effe iti
numerosafferuerunnficuti & te^ mixtarum nume^certum nuilum puta
rentequalis enim mixturaputredcqsfuerithurnoris talem quocp faporem
producicarterumquocf mehusquigeneranumerocertocoplexifunt:hifc|
def criptis mixtorum ex inde dift erentias capiunt; porro ccditio terrse fuuj
habetfalfumfapore;nullus f n*frucl:us:nulIuputamefapcrisilliuseft + S3
huiuscaufajpoftearedemus, Sapo^autgna fepteeffepurantur ; fkut cV
odo^;atcfcolo^;hoctnitaentfifal{umnoaliu;qama^pcfueris;quead-
rnodum & i fufcum colorem no alium q nig^; at fi {ktmcs cctauuj huc
:
1

dulcispuinguisamarus aufterus acrisacutus acerv

efle neceilefit:quippe
bufcjenu tieranturfaifufcpoclauusfubiungitur . Suntquiuincfuj qucq^
r
adiicienduputarunt;frucl:ibus«n.quu3pluribusina^:cx intcrrancnnuq
taiiscomprachenditurfapor, Ad haec la&is fapcr redtgendus ad dukc$ mv
nus appareat:hic.n,interdum taqfpeciesdulciscL iicii pct ;nec uero umi
faporem tribuer alicui facile eft:f ed fui generis ee if qucc| uidetur ;q & dul
cem cVacerbum &aufte^ pofiitrecipere ; uepehccnihil forfitanrefcrt^cl
ca*tero^cotemp!atione;numerus autfepte illoig principalis natura: fam h
liariffimus eft.Sed utrumalios tanq principia : alios tanqpriuaticnes dki
oporteat ; exepligratia dulce pingue reliquos his cofociatos p principiis
cV
pueniut ; caeteros au priuationibus
ex hiis n£ej? gnationes nutricatioef $ g
an oes ee nales cefendu putauerij : tu & gnandi nutric£dicf ratione ecf dcm
habere ueriflim u fit : nil . n , fere gfiari au t n utriri cxurcs pot . S3 6 plura
naturxtribuigpaudoradigniusfit;ca:tercsprorfusmagis2utcerten6rr.i
nus fecudunam eecrededu;quu paucos parsilla obtiheat : j>xia f ereqftio

e;cjdecacterisaialibcoparatioehoisagif;ut^ca!teraaialiafm najfint^sn .

6 m ptiuadone pariter n .1 his atcg i platis peculiaris qda effe tia itel ligi po t
ergoffpriuatiVimperfe&ione indigentiacjuerf etur jhsecautej & genern
5t educarepoiTint;multocj} ualidioraca:terisfint;haudquicqfecundus pr
uadonqdicihascdebeatatej ingenere quidemplanta£>{imul eueniuut ho
perieck fr udif icetur; & minus amara fit quibus fapcr ifteingenitus;ut £
;

&
incasteris generis eiuf dem patefcit;qi natura eo tcn
felle terrae abf inthio

dat;dulcedocfcruditasfitautincoctionisdefect;us;fempereni3naturafuo
fubieclo fimilealimentumreddereuultuam inanimalibuscj in plantis ;
tuicenijfinguliscomutaric^conficiaJimoniafolet^quumeuincuntqucd
ceperint, At {i adfint; quae feruef adtis aliquibus pofTint nutriri; quod ina^
nimalibuseuenitjquibusuelgeneratiofindeeflnecalimentum nec prima
corre&iofidemfaciet eifatis^quodfecundujnaturamfit; fedfingulis per
mixtura rationeargumetapartirineceflefit;necjenim cmnes dulces fapo
r£sidoneihominibus;fedaliiinfaniamimportant;ceu radix quse carduo
&alfa:quaedam; aliifomnum conciliant;&ficopicfius dentur
fimilis eft;
mor^ arTerunt;ceumandragoras non nulli betales omnino funt; multi
locis in mul tis quum radices ignotas ediflent dulces a tcp fuaues interire &
modi compla notantunqua: uel nocent uel et omnino interimut
!

alia iftius

quamcJguftufuauiaautcertefacilia;contrapleraqueinfuauiacVamaraiu
uant;utc]{uperiusdiximus fei terratabfinthiu ; &q uenenoficres guftus
important;quippemultaexhisquoc|prodefIeuidemusfunt;quo^fapcr
quiaciboperfe minimeidoneusfit;procondimcto carterisadditur: ut faU
fusatqjacutus^hos^ntnifitemperemurexuperaren-npoflumus^ficuret
ex carteris animalibuspleraque nequeunt; quamobrem illis qucqj f apores
c^teros^dmifferefolemus^plerajjetfibiipfaquaeremedioforentcoperiut
ceuaues quo g!argumetocoftareappareat:generafapc^noita cccnft:'dta
utaliud uelut naturalef it; aliud innaturale;priuationiqjafcribendum ;f ed
quod nobis ineptum i cibo f it ; hoc aliis efle aptum ;quodc| nliis aptuj 2ihis
erleineptum;prout enim naturapz conditlone f ehabeant:ita fingulis alime
taconuenient: parimodo dc uoluptates & anxietates& remedia;contra affe
cl:ionesdifpofitionefc|aduerfasfingulisnaturaftatueratquodplera©ani'
malia facerelatiffime patet jnonmodo contra afTedtiones: qusefponte acce
derint;fedetiainpaftibusipfis;cu3aIiquonoxiocome{omoxaliudquod
£uuetaflumunt;ceu uipererutaubiallium comederut;quum &in odcrib
cadem ratio eft: enim uero aliis alii aduerfi nec quiccj comodi fentiuntur no
itafoJum ut non indigeant: necy quserat, Sed etabhis morrantur : quae ncv
bis fuauiflime^olenuceu uultures abunguentis cV cantharirof is necncn &
apes uehemeter cos oppugnare uidentunqui unctifuntomninointer bru
ta uel nullum uel certe breue admoj eft; quod odors perf equitur:gratia f u
r
auitatis:feditafacitutpereuentuitaoccurrit;quum fcilicetcibusreddit;
odore;quippeappctitus adipm pabulu eiuf(feft;fiquid tnuel iftiufmoie
haud qqhoibus conftat;na & pardalim caeterisaialibus fuauiter olere qda
afTirmant
ArTirmant;& quoduenariinfene&a nimirum beftiasalliciendogratiafui
oioris; Ac nobls nullam odorisafTertfuauitaterrunifi uerum etiam iliud
dixeris utcerte eft; uerii oium fermedeteiimu ita
olfatum homines here
q* multi odores f uauitateiqj eorum uel grauitates nim i$i iatere hoinej poi'
iunt necmujiquodcasteraaialia; quaeolfatu obtinet exquifnionem gra^
;

tiaj odoris non fentiunt;necf diiudicant: forfitan *n. ientiunt; f^ ec^na/

tura: nihil conueniunt; quinimo aduerf ant: ut de ulturibus diduj eit utc^ ;

omne inf edfco^genus oleo infeftanjf; fugiunt, n uehementer eius odotem

,

f ed unt afpernari; teraere tn contra pof itione illam pav

alia forte aiiu nata f

guis iaporis euenire iftui appareat; quu nuila res coutmes corrumpere pcf
fuo exceflu. S3 hums ro acntudini attnbuenda e ;iicut et cngam Sc
iit;nif 1
generiseiufde;ha:c.n,omniafugiunt;fentireatnihilpofle;utrefetunt;in
certumhoic;nifortemeatusquo(jhfecaufamdixeris;utnonnullinax in
terpraetesuoluere;c|minuscongtuerent;ideocfroemagnitudsnisaialiadi''
uilerunt; paruacpaiTerueruncfentire;c]paruis coueniat ; magna qux ma/
gnis; (3illinofatisfortafTe;necjaptedigeflerant: non^n» meatibus fefusp
ficitur; f 3 pro di pofitione teperamentcc| potius f eniatio cV if enfatio reddi
debeat;inc[busf uauitasaut infuauitascofifterefclita efbq? etiam homini
buseuenit;non.n t idemodorgratus oibus ; f3potiusexfetrdisatc|graui>
busahquicomunesomnibusiferunt; utquiexqbufdahiatibus; autfpe^
luncis laerales aftlant omnes hoines: qui accefTerint* Sin ati Ui quctj f piran/
tibus trhmodopefteinferant; Atiftudquidemlatiflime ; ficutde fapcri'
buspatet:odoreseriaeequicoueniuntfingulisfuaueqjol£tia3:qua£cibu3
non comitetur nullis uel cer te paucis gratam occurrere : & hoc an comoduj
alicuifiticertiusfaneeft^fjhaeclatiusfortaflecl resdefyderet; dequa agit"

difreruimus.Redeundum eodejemnde natura^cerTitratio; cuiufcp fapo

ris ododf cj natura profeclo quea.dmo3 & aialium efb quae f ingulis difpofi
tionibustemperamentifc|conueniat»Caite^quatuinuniueriu comuneqj
res exprimi poffet dulces ; cV qui ineiuf modi genere coniccientur ; aptiores
{utadalendum «ppiufq? adnatura3 accedunt f; forte non nihil repugnare
:

ap|?eat:a^r5eminusrefpodereexiftimes;qndukisfaporgratuscit>usfito
dor; aut eode accipi mono poffit; ni forte ob^ibecillitate fenfus huani cbli'
tefcat;f3 fbrtafTe ncc i\td ue^ oio e: <j de dulci retulius;f3 de his fatis dlctu
iae t Planta^atuelpotiusoiu3qbusinfuntfapores:c|cbremfinguUfapo
remhantfuu3exempligratia:dulcemautama^autpinguecaufapmeaf/
fignandaecoagmtationidequadeterminandu;aliipft'gurascenfetes;utde
mocritusraticnesfefealiquasredderearbitrantar;c|ide3Uolunt: cVquip
eamcoagmentationedefingulisratione^priamreddunt;aliipexcoclione
cruditatecjdulcia & amara &rliq malutdifcerner;f3 fcrte,phiberappare£T
c\ paulo an dixirnus: qppe oia per excoctione3 prius affimulari uidenf: tam
m aialibus quain plantis ue^ ita dicendum^fapcres tu3 dukes tu qui oio
 ajere pofFint;atqj omnej odo^Cmuimc^cotcdi&Tic^ptoucrArci Ni cui
tu ^tigenusredigereiiceafjperccdioracstens^t^qHajiftiufmoicefmmus
conftac hoc uelinhisjquxgenerecopulanturecdejfunt j enij ^ua: excccla
fuetut faporis odorifqi melioris; qua qua: crudiora fcmimus;dumoi6 urra-
que ritu conco&ionis f usecoqui occeperint* Sed hacclatius pcfr hac exp&nz
musjnuncilludexcaeterisprimujfumpfifleopcrtet; quocf uniuerfse ituo
piumnaturaecomuneeft; omnescV^n.plantadngenetandisfaporibus cra<
i eunt per excodtionem ex alia in aliamqualitatem faporis t exempli gratia
qdcjcf f implciter dici poteft i ex genere priua tionis ad formae habitu^ ; ceu ex
atnaroautacerboin dulcem uel pigue: uelaJiqueifhuscofociatile. Atquo
adparticulatij res exprimipoflittproindegeneafapo^fequuturato^ natu
ra f ingulis difti&ionej ftatuerit ; &
alia in piures alia inpauciores trafire fo>
lita funt: enimuero aliaex amaro i acerbum :ceu oliua . A iia & acerboindul
cernautacutum: ceupira &caetera:&enim quseacuta funt; acerba p.ius
fuere. Aiiaprirnuacerbafuerunt; moxacutadeindedulctaredduntur : ut
uuasjquippeutfummadicaplurimasalterationesuuarecipereaptaeft;^
omnino qua^faporeuinofum fcrtita funt: primu enimdilutus ; qfifapcr
fe?ititutproximeacerbus;tumacutus;indeultimo dulcistfk & morum
acutum ex acerbo & dulce ex acuto efficitur; & in alis uero idem hoc cuenit
quippe utnofaedulcedini proxime adiacetfaporacutus:quaobrem quique
runt cur moru quum rubet acutae efb qua quum albefcit: quu propius tuc
ad hni cxcoctioms fit no recte quasrut: tuc enim uelutgenerano ipfiusdeili
natifaporisobtingit:prius autquuaibefcitacecbitasremofror adulcedine
atcjcomunioreft:quadecaufa&ficciWalbefcenshumecliusefi:;quurube
fcitccuiamfuccufaporemcj^fuuadipifcioccipiet^omninoqfTffruclus pri
mum ftccus con{i(\:kmox humefcit;&ha:cgeneratio eftfapo^; humcre
fcilicetplenius influente^acuelutarticulatoperfe&ius ; &aflidue maiore^
imniodum augente quo f it u t non temere maior pars frudruum acerba pri
;

cipio efIefoleat:qm ficca efbfedomniu humido^ ficiflima efle putantur;

quo^ fuccus la&eus e(t ficus his igauelut materiaj quada~f apores exhibet
illi:quibus priuationem tnbuimus;undefci!icetad perccdticne tranfitur:
carteris autillisceu pro effentia finecpinterdum cruditatis qualitascft ;f unt

enim frucTruscoplures qui &amari&acerbi &acutifuaptena perficiunt'

quo^fcilicet fuccis minushumiditatisfapcrifc^dstum efbomnesautem
frudtusfaporem quocf plantx aliquatenus monfrrant; quodfbrfitairaf/at
necelTeefbquuminde fuaiftitrahantorigine:fedcrudi magismaturi mi
nu?; ut pote quum humoris effufio quo plus tpfispceflerit eo purior facti
:

teturtho^coagmetatiotalis ejbquedaprfcipiouelutinfipida dilutac| fiu

ceu frumtnta exempli gratia triticum ; ordeum atc| fimilia quoj^ cV pcrfe'
:

cKofbtimabeaitSaqlitate acceditanqpluresfiantmutatioesnecj.n.dul/
cedo ,pcul ea e:itacjnihil-e opus uaria mutatione jquapp gemina cjda ratio
gencrandi f aporis efle uidetur utratp pr o natnra rei cowpqfiti; altera *n* ex
crudis ac pluribus tranfit : ad pericdhtfnem ; altera quajQinfipida mruauifcf
fimpl \ii generandialterandicji uiia ex narura fubicctaccnfrti Jolita eibqua/
rum ut fitrjplicius loquar; altera in annuispocius: aftera iriarborf bus eft? ut
pote quibus plus codtidnis defyderetur; fed fordti. nidius exponcffi n on
annui56^arboribus;{3oiorauo'ereperamrideternnneniu^;^3enaqjhocfit2
talis inutatio fequatYo e: n£ &
amygdaia pricipic acjfa (erjf ;cjdiu uindis fit
atcp rcceasjficcefcensauctpiguiufeuiareddinficgc alia cjda m ecdegftrep'
ficiutur ;qm$z cVputaia uelacerbaft ucl acutamioamygdala cj> oeSfotdes
oejqi terraccaiiu eo uis naaef ecerniu Igiturnatura quafi e xquibufda comiX'
tisfaporibus excernere perccclionern faporem fimplicem inteJJigitun q cir
caresecotrario;quainca?teriseuenire2pparcat:qUippeca^tero^!geiteiawo
pmixtiene ho^ueiutiperdetraclionemfeiunclionecp^ac ub?ex
coficitur;
pnncipiishictpiTusprincipii;principiu«n,duIcec: idatutfimplicius agaj
praecocho fpecrat, S3 haec minus funt difputaticnis ^pofitx ; tu$ etia$ iilud
abfurdum:fiomniafapo^generaexamarocVduici ccmmixds exultenn
utexelementisciacorpora Sedrurfnsabfurdumoccurretaliud; fiexhis
nihil;hxcexca:terisprc>deant;haud.n + naturatalisprincipio^efr;niftror
tcmuttifaritoprincipiumdi^
uidetur:quumuejucpercon{olationem;feucoordinarrancm ahquaexp.fi-
centur S3 determinare de his nthiLdifpiltationis pntis in ttrcfh fapo^ aure
j

generationcs rarionibusfupradidtis aut exfcima mft>mia ; aurexccmarns

alteracisiocontrarios actitariputandueft^oiujucro comunismanna hu'
mor fubeft alrmt^uteagircjicalor; cjuumintcntustu exterus : hic.rhuc
;

dicrumeft; pJata|?generimaximeacccmmodatur: nec Cicut in.iia)ibusin

ternuShetur acconiodatior ;naj 1 iilis quocf mutaticnes aiterationefcjrfapo
ru<m f5erifolent;qu^quuimfint;qnampactouiciiBm gnatio frata demo>
crito petat aliquis a at etym figuras c5mutan ; u t ex fcalcnis arc| acuto ccn/
;

ftanribusanguloorbideatcejfFician£ur;omnibus.f,inherennbusiIiis;ceu
acerboacutodulci;autprio^figurasexcernireliquasatremanere;autter^
cium als exire alias fubire nccefle eft Sed quu$ tranff igurari irr pofiibiie iit
,

quod.m incorpcreu eft nullafibi admittit afteclionereftat; ut uel alia: iw

beant; aliae extant uel om nibus inharentibuf illis acerbo acuti dulci pric
: ^
figur$excernatur;ieliquaeremaneant;qaacfinguIisualeantconiienire,S3
neiftaqcffkriroeaUquapcflun^^
at.S^n. rohaEcdeplunbusfcrtadepereiidae; ^ppeoiumgilrationes iDc
huncinmoj exponicreu f ubftantie qnraris qualitatisaccatero^ exccrctio
aure;qua:calorefubminiftratur;aliaexcerni>aceuaponu;aliacraflatatc|
co3gir4aliaattenuat:aliautfimpIicirationedicaiTial^eratc|Uettiadmc?di?5
uel in fisagitur:quaeignefcruelcurit;omninoaffumenciuni eft:cunctos fa
porcS m$z Dotetia imutaucnccjue fuerit ,$3 ftcri arcj dTe non cifi a&ug- eo/
...... ... . .
 ;;

tingcte;prcrfusperacTa excccTicnefttccc^; alfiftatim fenfupcipiuntur

ceudulcis & pinguis;hic.n*cjbufda$ exprimi;atC]jdefluere porjcV gdem fe
gregatioeiutfitamaxima ex parte fieri folita eiT; aiii non #que pfpicui fift;
ceuuinofusinmyrto;at(fetiaminusc]pinguisrn eodem e ; het.n.talejqj
humore;quiuinoquumfaccelaturrefidet atqrinnata ; que detrahunt &
adlumen lucernaru3 utuntur ; omnes finceriores erTiauntur fuis puJpis
exptelTi; muftoqnnagis;quiexprefli diuimmotimanferunt llccn^diiu ,

tapar$exhaUt'&; terrena{ubfidet;intotum(Jcalorintefbnuscorrobo2atur
nam &decerptis frucTibus alteratiofucci totidem confeqmtur mdis; & nu
cesaccsetera;quaepariratione oleum reddunt;fpatio temporis Jongioriam
pliuspropterpra:dicl:ascaufasoleantur;quareconltatquoddicl:uiaraeft;
cuncTos potentia inefTeacTiones ueroperalterationes oriri funt certe mura/
tiones fucco^;queadmoduinipfisfrucl:ibus;ficetquuexprefri fuerunt
infapores excocTionispariter & corrupticnis ;patethccrriaxime: uino;qp'
pe hoc procedensfuo uigore &definensj&c]fifenefcens
certis qui bufdaj
faponbusimmutaf;eniuerofic exuetuftateuelutfecudu3 naturaj fuerit
alteratum ama^ erTicietunquod^ptereaeuenit; qmaerebrcufufoexacTu
fit; inde quodtenueacidoneumpotui;fuerithocenim exolefcente reliqui

tur;quodterrenueftatqiamarum.Sedfitanc|peruiolentiaJ &pr#ter naj

mutatum Htcoaceflit;idenimiaporisc6trariuefienamuoluit;parimcdo
uel caeteris euenit ; ut inde ccrruptio exultet unde naturalis ger; eratio £ diit
quippc exacuo iti aeutuj uelut in materia refoluitur; quod cu f uerit muta
ri r urfus atqi reiTitui raro euenit ; & tune forte quu aut mari comiiTum f it a
ut fyieris ortu f uerit leuiter perfumacj immutatum uiciu enij tu et f imile
accidit nifi uehemens f it, Sed de his aptius polieadifleremus ccrruptic au t
cValteratioacciderecacterisuiciisfolent ; quod enim ccrrupitur perhume/
{ cit; & fsepe numero coacdkit; quod fenef it ac uetulTefcit ex f iccatur; parte
hic et terrena tan tu extan te ; oto fingulae corruptiones a ut rei aliense adm ix d
oneautpropriaedefecTutpfiscaufaeueniut ;pereunt uero permixtionem
aliasexternisaliquibusimixtisaliaspartealia uiciata^autmo^excedentein
terna ;f ed forte uerius dixerim parte aliqua comota corruptacj tctum perif
f ic eni frucTus cortupitur & lac & uinu; & reliqua generis eiufdem necue
ro rrnnus certa mutatio ffi his elT;incontrarium enjm omnia tranfeunt plu>
res tame eflecontrarietates intelliguntur atq? hcecjpde manifeflu
eiT ;fru
cTus aut cuiufcp cococTio ui fubminiiTratur caloris ; u t -clicTum elT. Sed quas
fero perficiuntur ui frigoris maturai i uidentur tpfis cauf a ialcr eni$; qucd
faepedicimus>coquoquit;dumvircuobfiftit;atqiinfeuertitur ; peculiare
quod de olea notatur; (i uq^ elT; nihil enimplus cleipoiT arcTuruj f ieri pof
f e autumant f imulq? nucleu tu obdurefcere; quo facTo non amplius humo

re^ poflein oleu uerti quaobrefiquanaturali latione agendum qualitati

:

aeris ambie ntisca ufam imputaredebemus;no occafu fiocris qui ccrte 1 o 1

«{a habendtts cll; atque utrum f ortaffe illonim obeande; cauf am euemt*
Seiambigiturargumenco uerf imilifatis;c£ imbnbusiubfecutus nulium
penitusincremencupabuloaccedit:feiuquoc|expnmentccji cofirmatur;
quutrun* albeadhucoliuaetorquen£minusoiei cmittunt ; omniumcpjS/
CipLieilieprofuniunt^quasnouiflimecollcgerunt^facittn^perfeCtio otp/
Ceaquofahunorisiubiatareliquuampliuscoquiuaieatjr4tio;quacrepu/
gnauhasce^Sedfieripoteftutab aquofam partem atcj amurcam plus efie*
oieiapareaunam cVpriuiq nigrefcant;habereoieumcoftatcV finccrmstu
cile^acalbiusargumentoeihquoaexphauiiispromitur ; nec mi^liquaj
in eo q<£ albis exprimitur f entimus amaritudineque pcftea excccto JrucTu
aboleaturehoc.n.noparfimoniaeautcopiaeargumentoejfjcorpcnsambi
cntis qualitate f uccuarTici aliqua tenus indicat; qd quide U uaf a faciut mv
nus aut f olitum effe expe&are ; ut pulpa exquoqua tur Ccnftat ; eo <g aibis
adhucprofluauoliuisficfit; utnecp potetiacVadudiftsnguereiit:matena
enij exquafitfutu^iam obtinet:quaeigiturrattomoduiue quiinafit ; ii

uere uel fimpliciter uel aliquatenus pius efle dicatur ;cjp pc rationc aret u>
truncpfedaiterummagis;atnoeadem percccriofucci pulparcf fitadufuj
cibarum:pulpamcnimgratamcflcguftatuopcrter;fuccusaltcrati6cpar/
tis terrenc aut putredine ut quidam uoluntperficuundrupasenij putredi

neftatuunt;oleumuerononnifieaipfafuccimutatiene;creatur;qucdcr
dirTiciiiusfit:non temcredixerimacalcreccnfici amplicri ; ftatimcj dum
fuccus minusparti aqucfse terrenaeqjpcrmixtufq? efh Igstur anteaicluruj
amboiMa contingunt; eft enim 6c tempus f eruentius: & iuccus purgaticr
Contraautempoftardu^jpulpa^n^tujaugefcitatcppficiturXopiamue
rooieirt5aiimentiubertatenec|inplenoccrpcreoiiua^ coiiccandam efie
multisronibuspatetJ imbres& T n»minuscleifaciunt;cVrigua!oliua£ dc^
terius fundunquibus quia caro multa nucleus paruus he parciffimepre^
ftatoleu: ccuphaulietanquireshaciparten3tur32deficiantinecueroilccif
carnis;qd quaeftionem utiqscitat; Qua
;
frigidis oleicopiam largiuntur : f^

obre wtis locis praegelidis fapore non caret oliua ae caret: f 3 ro in eo fane e c£
(uperiusdiximus uidelicet cj uires ad earnem conficiendam i.intenduntui
:

uuaeautej /aporinipfa carneconfiftit ; addo etiam quod prius fcrtafleac

principaliusf it ; calorem;quioleoconficiendofufTiciat;minus ualidu^ ee
itaejfien : utuerenulluadtateminusbcnumtreetunatcpummnc meli'
orefcat;f5»n,nonampliuseotemporeexupf.rarenimiumualet;qcfetiam
argamentocaufarfit; quamobremxftateoleumfierifoietjfuccum^m ui/
nofumautaquo(umfriguscoquerefatispoteft;atoleofumncn pctefta^
quacpluuiacautconduclitixcarnemf cutdiclumeft augent ; olcumnihil
fecarnipermifcenfcd perfemanetquemadmodum quum expreffum eft

genusolearum^aEgyptiuappellamusmbertateacmagnitudinefrucius
cxcellit r cliquum abunde oleum f ert funt cnim coplura genera: ut in hy/
: ;

i iii
 ftoriisdi&umeftjgitutoleigenera^
risauce3 pinguibus opinandu3 quemadmo^ inter omes eonuenit au&cres
Sj ucro reiiqua temporedifcordentjdiftinguendum;autfingulo^natura£>
aut qualis pinguetudo fit;aut etia 11103 generandi ;quu tndiu malert ;ceu
nucesuimcertemtdiclumeft; obtinent actionem uero temporisfpacium
eiucit; quum aquof o lliohumore ex aufto pinguis confiftere &
coqui cepe
riu Ad funt quibuspinguedoficcaadmodujeft nififortecalorcircuobiiV
ftens poftit id quoque inaliquibus efficere ex omnibus quae f apore aliquej
obtinentquaedamodorataquocf iilcoftint;maiortamenparsodorequere/
daoiguftanubus copulatumcumfapore oftendit;nonnulla etf confiicat»
dumraxatpermota utredduatodorerru rlurf usquaeodoratafuntfapcrej
guftantibusautmanducantibus exprimuntquafi non modo fenfus uicini
interf e fint uej* et quae fub feniu uenire ualeat, proxima quodammcdo in
terf c collocari natura uoluerit; unde haud perpera m dictum appareat odo/
r es pro f aporum ratione conf iftere ; haec enim opinio plana: illi riident quas
;

cognatione aliquaconmngi iftos interfe :atcj execdemcucdamrr.ocnri

fignif cauquodquidern utrunqigenusquid ik aut q ratione quu idem eet
diiierattameninterf e explicari certe oporteU Verum non omnes odores ap
peiiationibusreddifortallepolTunteifdem;quippeamarumodorem;aut
1 alf um aut pingue;autacerbum nominare minus quif piam uelit; nec| eni

faporum omniagenera odoruj ratione fequuntur nihil tamen id prchibet;

quominushaecinuicemconiungatur& utrunc|aJterum quodammocon
{ equatur ; plures at unius cuiuiq f apo^generis { pes annctantun ut dulcis

jqucquepan
modo inrelligendum atcj de his inter omnes f ere auctcres conuenit Senf uj
aute m iliuin odoris ; qui guftatu percipitur non tem ere adiungi gen us ok^
rumindicat:quod agnomen agratiapalatiaccepit ceuanethum feniculu
;

ins &reiiquageneris eiufdem;quo^pleraquemhil penitus olennatcjKtia

laciusiilafignificantquaepraeaiidafineulloodorefunt^ceulenscnicuj &
eiufmodi : haecn.perfractaftatij ac manducentur furTeruefacla uapcrem
ertMttunt praetenuem qui f urf um per meatus ad olf atum tranf mi ttitur ; &
:

laporem quoc| reddunt eadem : dum manducantur : cmniaprope| cdorata

amara f unt: fj caufa huius pofteadicemus; quum uercilla duocontraria i
terfefint;dulceatcpama^;alte^uelutiniciugratifapcris:alte^gratiodo
riseeuidet : & quodamo magis rSmordiu dixeri; amar^ grati odoris qppe ;

odoratugiamai^fitcopkedirTiciieeatbonifaporiscoprrainuenies^qdul
ch n-3 (it;q f erme odorcq^ iguftatu oblatuqi reddef apta nouimuf ;q? dulce
dcraro5^pexiguefacit;c]:|utrucpexcocTioepueniat*S3dehispcftea;quu
at f apoi^gnaplurafit:c]retfae cj^piaj gobrej ca:teri ces in plitis & frucbb
fieri
ficrifolcnt :quippc amVus acerbusacutus & rclfqui f alf vs nunquam fic
ripotcft:nihil.n»ingencreplanta^faliumperdpitur {icautin fetalem
{ortiaturfaporemsfunt»n,quorum fummampartem dumtaxat falfugo:
cjuaedam obducit;utcicer*Caufa quodfalfum nuliam alimcniam nullam
generationempreftarepotefcjargumentumqucdnjhilpenelcciseitifmo^
^i gignitur;uires,n . illud erodit ac eximit ut facuitas generadiuetc£Quc£
Igiturcaeteris negeneretur caufae fitjidcerte necj ex fe cuicquam crcart pt{
feratioeft:na&ea;qusEmarinafcunturnonlinedulcedir;e;autaliquata:>
Cero^fapo^qualitateproueniunt;atc|confiflunt : utpifces cVrelicjUuani
maUum genus : qd? mariuetfatunergocaufaminuniuerfum hancopina
riMigniuseft;illud*n,exquofutu^ahquidfit:c6mutabileefleneccflecfl
falfutn aftici nequit:atc|komutabiieeft;quaobre3 neqjperfectum quiccjj
neqi aliquid ullo padto generari ex eo pot:omnino in f ingulis cV cof equi f o/
litisiliud etiaconfentire appareat:qudf ol cVcalonqunncmnibus hucrej
leuiflimum atcpadalendum aptiffimum attrahit falf us: qrnatura pcnde/

rof us miecjcibo idoeus e: a nlfo haurir", Adde qs nlfa putredine nlftj al tera
tionemhumoriftiusmodireciperepoteft;qua:quuitafint;aueifampemV
tus aplantis efle qualitatem eius f aporis necefle eft» Ad hax quoniaj genus
phntai^nullauimexcrementorum egeren^o^obtineat : nihil attrahatfi/
bi : quod minus alere poffit; uerf imile eft : quippe cgeftione quctf illius ali
qaarn fubiequioporteret;n5folis ui prouocari: & perf umma erumpere:
lata,n«quadam ubicpmagnacji afferrihumonbus inc5plexatamen inccn
glutinacacf democritoplacetquodnullujaclfitfcalenum : fedanguloscia
amitmturhasciphnti^ uetcnt permixricnemjlicetanimaduertere : dehis
autern:quaeinuniuerfu3priusexpofitafunt;qua:retfanealiquis;qcbrem
faifagoinafciautfubnafcialiquibus foleaunafiintrinfecusfit alimeto na
mrarqj couenire:haud temereeonfirmetur, Sed fi extrinfecus uentat:qren^
du n item unie:at | ex quo : aut,n ex aere aut ex uapcre qui furf um fera/
tur:autradicibus tracti per fuma deinde erupi tanqiiam aliquid fcrdium
Qutppe falfugo perfumma conftftere omninojuidetur ergofiradicibus
:

trahitur ratio palam eft, Atfi minus cur ciceri & reliquis huiufcemcdi rc
fidcre tantummodoapta fit ; qua: enim falfugine segrotcnt ccu rofa &: ;

qu£ lam alia :hacc difputationem aliadefyderant;,ciceri uero cV farr iliaris

& per utilis falfilago eft abluta enim m flcre fru&uqj proueniente ftatim
;

planta radicibus arefactis emcritur, Itaey ccnilat naturam id qualitatis

natiuum efle ciccvi uoIuiHe:ut ualeatconferuari:cmninc quaedam fuv uv
foiiisramifquetalem lorciunturfapcrem: quiablutis guftatu aquaeperv
cipitur. Necinhismodo; fed infruclibusqucque ipfis itidem eft : Cjucd

i eafus late diiudkat.Siauts non fructum manducet* Sed

lingu?m eidun^
taxatapponat^QuipDenonimpulpa^Sedimpu^aminefruclusfa^ugcpo
fitaefl ; quofiu utfemen reconditum & iccrruptum feruetur: necfecus
 afalfugfnecuflodiaturjqua^quuminuafculoconclufum planta: adh_ere
at qi 1 genu_ iltud iaporis f uj gratia cuitodiendi a natura accepenti^dm
uir
ck iit; .auiisatqsfi.iqu-emuriituriaifugie: utdiclum eft.Quu ueroiiccc
i _,r_ ccpit iuo ; quoqi putatnine iaporem iftifcffmodi recipit; tangintrif ecus

ucrms rem huiufcemodi excerni conf entaneum cft:

eaitu e__m_uero ioras
utpoteaiienam;queadmodum &amaritudo cucumerum:quaperfumi'
tuteinientimus. Genusquocf pircru canedomeflicum ferturlanugineta
(aifa obduSu.n utniiiaquaiubiuatur ;edino pofi.it Nihji igitur miruj
.

eiufmodi piura creantur; ne<f enini llludprocul prsedi&is ns eft; glandi'

{i

bus extrennsarnaritudineminfidere&buibiscacumineappellatoicValiis
acritudine fpicadnteftino teneri.haec tamen alicuius raticneiimilitU'
ftilio

dinis additafint:remautnaturaiemefle:atc|natiu_ihinclati_Iimeccnf}at
enim ubicucg f eratur nafcaturqualiquod f aliuginis capiat necefle eft : etia
fifoium nihiifapiat;falisnaeaquidem; quadocis falfis proueniant haud
temerefaifuginem ceperinuficutaliapleracf : &aurio nonnulla etfuaui'
ora melioraq. reddiratio eft; ceubrafiicajaeritatem enim cVamaritudinem
infitamialf ugoabfumit; tum etiafragile quodaefficitccrpus to>
br.iffic_e

tum nimio humorefublata:quippefaladtraheduabfumendu<jhumcre

aptifTimusefbpatethocuel etiacrudafrangi &enimaliquas perhibcntde
lapfas interraquuigi^talisignimadatur facillimecoquitur; dteneradul
Lentitur falicet ut conf entaneum e 1 : na & qui nitru iniiciunt hoc idem
cif q_

conanturefficere*Verumtamenonpridemincipiuntnatura uero iam pri

edtnorfapiulatimcpprofequestaiemreddiderat;quapropternecidauerlu
aratione eft ut circaiolfticiu:autcircaiydus nonulq & omnino peraftate
meiioreicat;utapderetriatu,n.faiiugoacriusagit;euincitcj?mtporecuu
eaipfaiargiorfit;humorautcontra<5_iorin_egyptoquccp5-lociseiufmodi
omnibus optimam fieriratioeft» Sedh_eclatiusfcrtafieadiecimus :ialfu
go autem fiue a radicibus trahatunfiue afolis ardoreaafumma ducatur:ne
utra f ane ratione imobilis efTe poflit interra ; quadere difp utare
mcipim us.
Seddehisfatisillludautemhumidumneanficcumpctius f .ngulis fapc
rumgeneribusdatum (it declarandumnunceft; utpote adfapcrumratu
ramaccomodatiflimum prcrfus;acutus cVauftcrus humiditatispcciusee
uideturquamficcitatiscontraacris dulcifque ficcitatis :pocius quamhu-
miditatii : & quidem humcres ; quum craffefcunt dulciores reddun >

tur :niforteh_ecpronihilofint putanda Jlludquemeiiusdicipcfiit ; cmes

exu-raqu_re;hocefthumiditate ficcitatequeconfiftere:quamquaearum
altera materiam magis repraefentet quod ffita eft : omnes eadem crigine
:

prodeunt :omnefqueinficcitatepovTitifunt;fkutdicT:umiam eft; fedalios

iucco expreflo de f ede f ua educimus; ut uuarutn 6_ oliuarum alios aqua et
modicaifufaexcernimus;utnucucVficuunonullosdimouedoexppriana
t ura putrefaciedocg leuiter potari habiles faciu t ut cj uinu ex ordeo tnticcue
coficiunnautquod zethum sgyptus,appelIat:quo^ omniuj principia uv
refcj naturae conueniunnquas uero utendi caufa fiunt harc f olercia: pccius i
genioqi hominis tribuendum. Sed quacars 5C igenium faciat;ipfa perf e exi
ftimaredigniusefhfaporum autem naturaliuj afte£tiones generationefqj
prasdictishisrationibuscontemplaricerteoportetjhisigiturpofitisexplo^
ratifqj dubitauerit quifpia: quaeretq? ;cur non partibus eifdem omnium fa
por aut odor erTicitur ? fj alio^ parte fuperiore alic^ inferiore ac circa radi/
ces;necomniu;quaepartefuperiore habeant normaeadem eft.Sedaliain
fruclualiainfronde;aliainflorefuumhabeantfaporem : autodorem ma^
gifqrodonqfaporfed euaria collccatunna cVcorticef uo nonulla fuauiter
olennfiores eorum qua: tota funt odorata nulli; utita loquancdcraiicrea
cur ;ceuferpilli;fi{ymbrii;uelenii;atquiratioexigit;ut qucdlcseteris qcji
odora tis odoratiHimum e;ide etin odoratis fit odcratifTimu mi^ctia fiore
quorumdaodorejfuauiflimujreddere^quo^nullaparsaliabeneolet qcF
i uiolis rof ifcjj patet;prsedicT:u3 etia illud radicibus aliquo^ {aporis aut cdo

risfuauitatem effe;indicta3 queftionem aducit;ambo & .n. ifta exccdtic

ne cofidunt^qcFqjplurimum recenfcf afiidue obtinet alimtuj caetcrifq? traf
mittitomnibus;hocitapercoqui utfaporisuel odorisgratia adipifcatur;
nullarofit;nec,n*aialiumuentribuscontmgereiftuduidemus t Igiturde
hisc^terifcjfimilibusprincipioillofuptoqcPf£epedicimus:uidelicetperco
^tionern hxc omnia conficiff olere; mox adiiciendum qucd debeta dictu an^
tea efbuidelicetradices tancj uentres eHeplantai^quoniam abusin his aji
quatenusalterat^quEecuitafehabeantnihilimpedimeto eft : quominus
faporisodorifuefuauitatejoptineantunoconfufionetaliclemento^con/
ditse fint;ut rei capaces efle ualeant namSc in animaliu uentribus cjuis for/

des pleraecgfint:tame fubiacetaliquidhumoris quigratofapcri exccctic

ai(|datur;uelutalteratiotaliseapartepotifrimum fieripoftit : quod ai^
inarborib us conftat ; quae pinguefcere admodum folitae f ut
4
: pinus n radi
, .

ccm agit teda totam refertam ; utante dictu eft. Ratio eadem qin animaK

buseft:quod parsalimentnquasferbuerir exco&aCfiinquoniam purgatif

fima eft;afIidit;a<:coIlectadenfatacjpiguedine reddit reliquu uero f urfu
;

tranfmiffum partefquefupra ccrram eminentnutritrnonpenllajpingue-

dinem f ubiens, Sed per alios quof dam meatus namque in tedam omni ex
partemutatefintrobefitatemoriuntur; utdi&umeft, Quum enimimh
lumtranfitumhabeantfpiritus: ftrangulantur: ficut animalibus accidit;
quaj ultra modu pinguerint; cjppe rneatus ocs frecjntia pinguedinis obtu'
:

rantur: utfpiratioad finem ufqstranfire minime ualeat "quibus igitur uel

nullapenitusue! non multaeallofaqueineft pinguedohisnunquam talis
craflatio euenit, At quibus ineft his nimi> euenit . f. <ut ferucris exuperan
tisiproximuhutcc^incrifpitudieligno^efticiedaanimaduertimusfemp
.n.caudicescrifpiores extat; cjrami &ramo^ipfo^ pjm^ptes denfiffimae
 ;

aiqs craftiffi ma: funt quod tta euenit qr his fn locts alimentum magis imm o
&incremetum agitur m ^rofudu; at quu
ratur atqKon{iftit:quaciecaufa
ukraadgerm::i efFaadeium tran{currit;fimpiiciusatcpin longitudinem

: quamobrem in nouellis nula cft ciiipi

tn(\at3taaiauTc'il,i;ncontendit;Sedubiinlongitudine5aagericeflrarunc
crilparideindedilataricf incipiuntdjci^tetiam animaliaeacie$cau{a eft ; &
quiobrem tedapicemqf aut rdini$ nullapenitusnouellaearboreshabent:
alimenturn &enim totu u adincrementafruiflificationem<jab{umiturgp
pepofteaintedam uertuntur attpomnino fruct:busillu3 deftinatuj humo
remmagnapjrteufurpanmuncenim uelut fordesnaturales quada haec
reiinquuatunquu uis augende longitudinisdeftitit;& rad^xatcj uniuerfa
arbos pIusroboriscapereinceperit;ha2: proptercaufecognationem hoc i
loeoinferereplacuirfaporisaut iutodoris{uauitatisaliqua^radicu;itaut
nulla parsaliabeneolidauei benefapida {it; prardicta cuenitratione;ccftat
hoc idem irtminoribus etia ut in hcrbis oleribus atqj frudtibus non nullis
quo^ radices {unt duloes rcliqua uero minime refpondent radicibus exem
p!igratiVugraminisgladioli;beta:;apii:equapiiatv5eorum:quacinpaludi
busautfiuuiisidoneaciboproueniunt:radicesenim & caules plurimum
du3cesacciboaptiirimi{unt;foliaminimecau{ainhisomnibus;autqucd
fupcriorj huinidiora{untatqjdiluciora/utbeta2ut coctc^ paiuffriu^una
enim 5£aquofi{unt& tenuia;eV excoclionecarent:cuiefficere{apcrcmcia
tutne Radix tamecVcau^isqrminushabenthumorisdulcedinem cpune
.

f^aliquam poffunt: aareconrririo icilicct quia fuperiora nimium jicca

lic graminis 5c bmnino ecrum quae harundinacea funt* Quippe pars ecruj

fuperionficcainferiorrofidaeft, Sapor autnec|inf ccita e neq» inhumidi'

tate m ni \ poteft confifterentacpefticitur utgraminis & {irinchii £V relicuo
r um gcncds eiufiem radices fint dulces partes uero fuperiores ex cauf a i ic

citatisin f uaues & propemodum infipidae extent; hoc idem apio atqi
cV in

equapio plana;aiaduertitur T Radices enim corumcarno{efunt:grafa:cjpa

lato f olia ficciora uel uti acriora parimodo de cseteris quoque licet differere*
omniaenim ferein hfsip{isrationibu{continentur;quamcbrem ubiplus
alimonix (ubminiftratunuel {upericra eoru quaefuapte natura{ieca funt
cibo idonce rerficiun tur , ut in argypto arundinis quac inpaludibus cft;dul
cis enim caetera quoque f ua exrrema parte {entitur Sed breui ad modum

atilla propter copiam alimenti tenera dulci{queparte amplioreexurgit:

radices etiam fuam dulcedinem{eruant: ufquequo reftccentur : reficca>

teftatim eam amittunt:{iccitasenim neqjcibo idcnea necp {apida eft : qua

propter caulium quoque uigcr certusfbtuitur:at tiero cdcr eccnmrio

fcrmeinhts;uirides,n.autnihiloletautno xque; ficcatenimji^redcient
ut iri lis radix ; atqtxe etiamarundinum:&iuncorum: atcj omnfnogeneris
aquitiliu m:nam &gladio!us quiuis odoratus cVficcusiuaptenatura fit;
umenminusredoletrecens,Sedeo^etiamuigorccrtusintciJjgidebet:ut
ficcefentfa {upra modum reidi hebetiora neceflc iix. Ve^hoc i upradiciuj
confencaneum feree;{aporesautcm Icarceris quccjf uas uires pan roe ccr^
porati hfe confhf quo^iij n ,in radicibus f unt pcipue: ut oium acrium
:

ceuallio^^caepa^^qcf idemdcueneno(isetdicspote{t;c]ua:6ijpfecarnofc
oSscreantun Cxtc^uiresuenenof^perennioresfunnin tccu.n, uaiidio
resc* ficcicate redduntur. quu pars aquofahumcris cxacta e exhac &enim
roe lucci corporati etiam utiiesf unc;quu corporacio no nihil f egreg^c par/ ;

teaquof a proueniat;cjobrcm praeparare conf ueuerunnalialiccantes au.ue

fu rcatesalia infecates quo iolis ac aeris ius coageremeliuspcrTit; ut refir?a
&L reiiquigeneris eiufdcm &thus &myrracVlaferpiciu ; affertur infedHo

tam radice cj parte f uperiore ceu ueneno{is quibuf da cV kfferi t quip>

aliis ;

peridix&caulisinfecatur atqifuccus manet utrncp aliis radiceautcauic

tm.f.pcoutfuccum emittere apticra funt ; nam fi radices hnc fuccoliores
?

ndieiinfertur inci{o;{i parC€s{upniScauli:quibus,n,radices{iccarfurcu>

lofac|funC;hisnun^ftercu{difponunCtEaderoiachtyma|^eiia$e{l:;qiae
fponceconcre{cut:ta{pina^:c|arbo^3UCamygdaIspiriiabiet:stercbiRihi
qua^aliaebrl{apidebene<f olidse{uncaiiaein(ipide:acc|:no]idae jutguma
tpint cfyDtix uocant . Aliafucco alia lachrymas; comunius tii uocabuluj
e{ucciis;{5fortenilrcfert;humor.n.qui{ingulisuaria exccclicneccnuo
niat:coinominecaret;c^uerointerhumoresaliicallc{icreslenticrc{c|iuBt
aliiaquofi minufcglencj;hincaliiden{ariporlunt:aliinequeunc ; nonnuiv
lis et aliquid miicentjquodenfentacq? concre{cant : caufam uero & ut aha
inradicibusaliain caulibusuiresheant^illajfane opinaridecet psriusqus^
retu'imus;quoi^.n* naturaminuspteutrac|mcdica eadui^illa coecnda
eo fe quod altera {atis altera minus humiditatis autficcitatis habuerit;at/
;

tfh quo^fubfcantiamplusinalterutramparteuerginaturauolucrit;ha:c
autpartefupenore:autradice potiusuirescotinent; ficut incremetiquccji
&rmgnitudinisratioancepseft:cucumereStn,cucurbite;c^aliaplcracj3p
teamplianturfuperna; luxurianturcjradicetamepufiila inharrent ; kylh
bulbusdenityoia^quasradicefuntcapicacacontrapartefupericrcmtenue
:
*ul'ali

rquunaturaeo poti
quDdinuencnis maximaferepte uidemus i quippe radices uenencficres
potentiorefqi f unt Caufam duo iila ; quae f uperius diximus habenc ideft
.

qmeu? &huinida;ne ue^artdafint;alcera.n,exhucrisnimietatepcccj neq

uncjakeraquafimaceriauacantadccclione fufcipieda fuaxa ficcitatisfin/
gfa at p f ua na poteftateej coquund ut dittu e ligii e contrario quaf i f aprs
o~ior.es atj 010 uires eiuf moii aliisf uper aliis fubter haberi: ex f upradicfis
intuerioportet;caufaueroquaobre3nec|fapcresneqjodoresparce eadern
omriibushibenturluperiushaudprcculpracdrclisfererationibuseftinaj
quod{impiiciterdicip5t;iingul2epartesaliquidiirniIitudinishabentUu3
infapore:tuininodore;feddifFerut:quodrnagisminufuehabetpatcthoc
& fapiuuutinabiete pino cupreflo Ja
in eis arboribusjquaefincerius olent;
rice addoetiaminfico;aquofiores enim noa;queiftudcofirmau Irnouero
dirTerentiam haefufcipiuntillam uta^afapida;aliain{ipida uelmaJefapi/
da fint;& alia odorata;aJia inodorata;nec non & odcrum faporumq? uari/
ctxtc dif cordantiaprodeunt;ceu uicis pampinus: & uua denic| omnium fe
re tam foliorum qfructuum ratio:cj>alterumcrudum;alterum ccclu eft;
ntl potius quod neqj ex eadem materia fit utrunq?${ed alteruj uel ut expur
gata (inceraqs; alterum eximpura eallofaq», Sunt certe ex calloficrc ccrpcra
tiorecpgerminarami ftipites totac|moles;itaq?quu msteriediflimiles fint
fine n quocjrpro fua natura diffimilem habeat unum qucdq- neceffe e: qc£
etiam ia uiaIiumgenereconftat;uel potiusediuerfo: quia finem fuum ha^
beat unum quodcj; materiam quoqs habeat diuerfam neceffe eft ;cmnium
uero ut (implicius loquar finis pro f ubiecta natura ftatutus eft qua: quuj
:

uiria 5£ in fapore &in odore fit:difcrimenc| ad fenfum hominis redigatur;

hincdiuerfitaspartiumexuItetneceffeeft;nihilenimprohibetfolic^tem
perainentumguftuimodicumeffeinterdumfruftuumautemin modicu
acuehementius uel in acerbitate:uel in aufteritateuel in amaritudine uel :

in aiiquadi{po{itione;quodetiaminolerum genereperfpicuoeft: quippe

folia moderatacVgritafunt:feminaueroacria:ueI amara; cV ex toto uehe/
meatiora{entimus;itautcontrac]inarborumfrucl:ibusacterr3efrugi' ls
reseueniat;frucl:asenimiUa^utiles;foliainutilia funt ; hcrum autfelia
tantumodo u{ui{unt:femina nonifi medicaminisfortedari rationi como/
de pofTint;quod igitur m his liquet:nihil prohibet in tilia quocjcaeterifque
nonnullisarboribusefTicijutf uclus inguftabilisfrons dulcisatcj gufta/
bilisfit:frucT:usenimnatureconditionepuramc6tinetatC|fir!ceia;enim/
uerofiuenimiu^ficcuslignofufcf {it: feuaufterusam rufue : autmaleoli
dus;autalicJdifTicultatefbrtitus;inguftabilisredditur , Atfrcns quiahu
midiorac penfilis eft; moderationealiquaoptinet:qdetinlaflereatvj 2i[iis
pleri{cpacribuspatet;foliurcnm lafterisfuauisfru&ufcjmolliseft; £pter
humo:equippeacrimoniamoderatpmixtushumcr:aqucfus itacj aliqua
faporisgrati£generat:cotra {iccitas uehementiora oia rcdditi omnino mul
tisideuenit;utquumuiridiafuntmandjnimi^pofTint:fapcrifc|aliquam
reidatfmuitatem pptercomixtione aquofihumoris quuj aut ficcefcut
humoris temperie f ublata inguftabilia relinquant'; utgermina uitiu & ftv
pitum cVaculeato^quorunda:c^leguminaaliquo^:utciceraefaba::adfu
mam eorum quaedulcedinis aliquid reddunt, Comune id cn niu^pemoj
fit:
f lt : quorum fucci per f e acerbiores aut acriores aut amaiores; temperati e%
a natura humore aquofo melioresdulcioreiqjfapores fuicipiunt ; quoti U
in myrtis ac punicisfiericertum eft; atfiquaetalisnatura arborujautcio
piantarumeft:utfruehis uiribusiincerisprogeneret ; foiia tnpaneKjaa.'
ascreet;pcrmi.Kaonemniiprohibet:iicutdicl:ueft:mandifoiJ^pciieiru/
cturn ueroinguftabilej effe:proximumhis &inradicibus c^ucq, cibo ido>
neiseft;qua^foliainguftabiliapeneiunt;utpoteiiccaipinoiaqj;cauiei£t
&
mandi nimi^ poiTunt: radices jpiae (uauitate etiam reddunt. Adiut e co
tranoquo^caEteraciboaptac^iumiafunt t Radicesautinguftabiies;quia
lignoixamarae5autdenicfinaleiapidaeueiiniipida:iunt;cjf1erenuam fca

udparu£naturiquocpuariaaiaiiumfacit;cV.n,quanobisiniipidaiurit;
caeteris animalibus fapida(entiuntur ;,p{: ter uirium bonitatem i acukatcc|

coficienii. Aliatamen aliis ingenere quocjilio^ grata cVinfapore cV indtaf'

pofitioaeanimaduertimus:delecT:£tur,n,aiiateneris : aliaficcispccms r:6

nulla etiam dum tenera (unt anullo guftantur (icca aute cibo idonea
;
^ p te
rea /unnquia quantuminhisamaritudinisdifticu]tatiic|fuerit percccuij
excretum eft folis opera ; ut iiiama ut erifimum; hxc n , umdia tagi 2 nui
f ,

lo animahuiJenturpropteramaritudinemc^grauitatemiapcris:iediicca
ta acceptiora euadunt: frucTaaiqi corum fuaues erTiciuntur : ^tcj ecruni cau
fashuiufmodi putanduemdefru&ibus : quicbo idcneiitrario faciims
horum quippe humorespuri imcerieji iunt uelut a natura ii<
reddipoteft;
quatipurgatic|;ut^pluribusc^magisua{eatconuenre;f3deuenenciisj
&hisomaino quseuiresobtineantaiiquas; confiderandum demceps cfh
;

Quippe in his neq? uires eadem intelhgunrur: necy pares in cmmbus ilhco
aradicibus iupto inicio intuedi nec cni f uperionbus oibus ceu fcliis ranus
:

fructibuseademuismeft;cVdifTererequidem plurismincriic|raticreaii
quid eile confentaneum dixermnat aliqua efle quae penitus nequeunt age \
re;quod pars reliqua potefbutiemen & caulem: qucd radix uel ediuerio
radicem ;quodfemen cVcaulishocmagismiiandum, ErgocaufascVprae/
dictispetendumsquum enimnaturamatquetemperiem fuam unum cd/
que habeat; uires quoque uari as habeat;neceffe eft ; ut alia colliquarcpc i<
(tt:atquedilcer[iere;alianequeant:cValiamagispofIit: aliaminus; & fer^
& coquere & fr igef acere: &
uefacere : : f iccare ; cV reliqua pari ra ticne adden/

dutrnfedfruclus maximediicerepare confentaneumeft; fiquidem ncn

uiiuerfa natura radiees ; & frudlus & caeterarum pa rtium iimilis iit Sed
; .

aliarincoctac penitusiint; Aliaeccclae; & omnino conftantes ; exph ribus

itaqueerTicitur;utcVfapore ;cVuiribusinterfeplurimumdiftent; itaenij
tumina^reftibus;tum in urbanis uidemusqucrum radices amarelachi/
o(a:queiunt:horumfrucT:usefleprsedulcesqua{iexinccfto perccclcs c.cf

tdem uiribus quoque uenenorum euenifle putandu quac brem ncn tem e^
re fit ut i aliis radix: I aliis pars aliq exc«teris piatae eiufde amplius ualeat
k t
na & radices apiius a radicrbus differuti his ec quaegeneriscopulatur f ocie
tate:&fcmina feminibus&reliquae ptesmultoinrerfe uiribas diftatpp a
gricdi^conditionejftcut&frumemj&caetercfrugespondcrcppWimc^
io$zuarictatejquappmcdicaminalogcpraeftatiora medicaminibus expio
rantur : quae iongo interuailo minime diftat ut eiebo^naf cens in oeta mote
mcliusparnaficoemaiidius,n*eEciliudputaturmmufc|aptumedicamur
cauia^quaobreju^iidiiitailtiimihsatcjinfrudibus^aerism.duricianu^
truiienri^krgitategrauitasineoquoc^£racl:uricutinboeciaprouenit:por
ro alius ager ad aiias uires idoneus eft:queadmo3 inf ruclibus quoqi perfici
cndtsawducttimusffut&.Btlocaquaenccxcoqucrc.quidemullomd uires
mcdicas ualdt t:ejppe raultisilocis &niger eieborus & aiiaeradicesjfj betes
fbcciliefcp
{
copiunt uncredihaudtcmerpoflitacre frigido cVfoloapto: attj
et ailaico modico opus ee: c^qct uenena i motibus piuria nafci utdent': 5c in
hismaxime qui altiflimt funt atqj ampliflimi & de his f atis dictum iam eft
De odoribus quoaiam quoque particuiatim f ieri f olent caufas cafdem
ii :

aur cef tas proximas Ciieputandum excociio namqj aliis inflore potius:aliis
infruclualiisinfoliisramifque aquofis &
qu af iinfipidis aut acrtbus un
fioremtrofaecrococ^ reliquisgeneriseiufdem;quorum quae minus bene
fapidafuntcdoribusetiamfuisgrauitatemquandam praefentanuutlilmj
lirium & riu{modi:quaedamnullampenitusredduntfuauitatem odcns:
f ed grauiter redoient quod a fapore quodammodo fieri nccefle ratioej odo
risabilIo£emoti,certumcft:enimueroquaediiuta^iniipidafunt:ha:cpc
neomniainolida quoque fentimus : quippe inhis: utita loquar duobus
exordiaqualitatisinolidahabentunquum &fapornatura quadam aquo
fa efb&humor aquaenimiumreddit:alterumenimmifceri qua(inonpo -

teft:alierumenimexnimietatetoliinecefleeft:itaqucidetiammi{ceriQuo
dammodo nequit:quequidcmresarationeodorisauer{a penituseft:odcr
enim mixtione quadam con{iftit,quaeautem alimento uberiori uehemen
tiorique nutriuntur : ceupaiuftria haecodoresetiam proximosfuoahmen
to grauesfcilicet quofdam ac turbidos reddunt : quum igitur aliil in radi/-
cibus mixtura eiuimodi atque mcderatio fit:aliis in ramisac foliis: slIus in
fru&u :pluribus uero iflore *has eafdej partes Ifingulis odoratas efie ratio
cft idcoquefioresarborum quiminores mnt: odoratiores ientimus plus

cnim frerraehumorisi maioribusineftfi tamehaecratio minusplaceat: aiia

quaercs, Igi £"i uniuerfum atque f impliciter f atis fortafledtcla haec funt. At
uero in eo quod p r aedicta temperamenta {ingulatimanimaduerteredeceat
nontemere piunmis odorcmeflemfiorem appareat, Agitutcnimineo
prima quafi & leuiflima co&io f iuehccitas aliqua mutatio uenerit Qu
um uerofru'5tusineeptus{it:odornon amplius permanet:quia plus lam
ade(thumoris:pra^:erquamfiquahumcretali iuaptenaturafint:utodcre
#

ualeat coiiferuareextotopenefruclus :quiguftufuauesfunt beneolent.

Nam &malum & pfrum Sfmefpilum taleeft, Addequospriuatimac
uocamus ut cedrida & terebinthu & {imiles quo{cf pingues f enti
ceptos : *

mus: utfrudtu3abietis:pini;picae:lauri:exdulcj"busnullusfcret>ene okt

Narri&maladuleiaodorem minime omnium reddunt cVeomrtius quo :

dukiora funt. Katio:^ iuccus dulcis craflior atcf tereftrior eft : prarfertim
quum mixtus fuerit in fructu odor autej humoris tenuioris fjccioris aptief
difflari;pocius eft:de quibus poft hacetiam diiTeremus:ue^ utf ummati^
agamus:odor &foliorum & ranyrum :& in totum arborum aiqj plantai^
in eiidegeneribus eft:in quibus aliquid acredinis autpinguedinis ieft; que
admodum certefru&us quocf fupradicl:ifehabent;&quidametiam exui>
nofis f ru&us : & enim myrti odoratus; & ea quocj odorem aliquem tcddit
& quecunc| taletn acrimoniam fiuepinguisfiue uMiofrf iue etiam alicuius
(ucdinfuisfrucl:ibushabeat;cade5ratioingenerequoc^herbarume;quas
coronarias appellam us ut f erpilii ;f Uy mbrii caetero^q? i ol eribus ceu ruta a
;

piomta;{iccitasenim &acritas uelacerbitashisinnotefcit ; ncnifru&ibus

necf in caeterisquaehumoriseiufmodifunt, Inomnibusuerotumin his;
tumcaeteris odoratisredditumilludperdifTufionem ommnoineft: utdc
mixtum, quod ficcum (apidum eft : uim aliqpariat;cdcr*s prcrf us odora
tiorafuauioraCjtamtota:quampticulatimlocis placidis fpintus ac ficcis
proueniuntj,exhauftohumoreaquofoexcodtocfreliquomelius;ficcitas
enij ut (tmpliciusloquar odon conuenientior eft: &
omnia odorata eo po^
cius uergunt;argumento etiaillud eft quodtradibusseftuofisplura meli/
oracf odoratoi^gna prodeunt;mcliusenim fibi concoquitur:&qua^da{k>
cataolent:airidianihilolent;utcalamusiuncus;nonullactiampleniusc^
Ient{iccata:utirisac{ertulacampana; {ic&oenanthes odcratiorefbno tn
omnia ita fe hnt;f3 adfunt:cj e diuerfo naj fortita fint;cj gi e&o diuif ifie o/
portet.Diuifiouerofimpkxoccurrit: alio^ei^odores exiles ;ut fio^zfere
oiuj; uirides atcf recentes {todoratior es ; tpis aute^ /pacio decur{o exhala
cj

tionis cauf a hebetefeunt^alio^ odcr ualidicr e ; ut eoi^ qua? terrena magis

& i terenioribus v qbuf q uis qdam aquofa pmixta e qua fkcata in
pof ita f t

ueteratacf ad qctda ulcj tpis f paciu odoraticra reddunt ; cuius gnris poma
cotonia f unt qCf excoronarioi^ numero acre reddunt cdore; ut abrctonum
jkipue & {amp{ucu3 &crocu;una,n. cVqtu^humcrisaquofie exhaiat &
alimti ceffat acceflio; & qdaj ueluti coctionis aliquid pfe ip{a recipiunt ; un
ut a fuis decerpta arboribus odoraticra reddant'; ut mala
fit
quardaj aUa &
euenitutiterherbacea:qua:uiridia{intoihiloleatpphuore:ficcaatoleat
autaliaquasda&fcenugracuW
odor e^capeflit; quu pars eius aquof a dif flata exadhcj e < harc igitur oia odo^

ratiorainuetuftateefTiciuntur . Quarautemdebiliafuntcelcritcr euanef>

m
cunt ut uiolse tam nigrae ; cj candid ae amarae al ecf olidae in uctufta te rcd
:

duotur:necficutiro{a:fuuodore5etia3{iccaecoaferuant;dudeficiantpev
feii
 &

nftus}uindestamcnalongeredoIent:ficcctncnniffpfoxifnc3dmct£e t Ra/
tioquodindurate quodamododefedtu propricalons halitu^ redderenecp
untjnamadufumquidaunguentarieasquocialiquatenusficcarecciueue-'
runt; ut odorq finceriorem reltquat;fertula campana uelplus tempona o
doratacdurat;caete^adfunt;quaeinter odorata nimiuj exficcata deterius
oleanteoquodacriore3durioremc|reddatodore$.Eft,n* queadmoj uimat
que intotumfuccifaporifueduricia uehemetia(j;fic etia odoris; quod &£m
ter agreftia quibufda euenire uidetur :c|u f erpilio & f ifymbrio t m genef
ole^rutasprecipue^funfn: odores eo^duri expartefqioiodulcedinis, At
urbano^ odoresunacuremiflione.dukedinis quoc| aliquid benignitaus
habenteftenimutinfaporeftaetin odoredulcedo; &caetere propemoduj
generum appellationes tanqnaturaseo^nomultointerfediftent.Sedqui
nam odoresfintdiutini :& quificcatismeliores reddatur; c£eterac| fimilia
fpc&ari ex predidtis oportet quec| anobis f unt praeterrmifia : faciie per ha:c
eadem confpiciacaeterispofljntquaiaufnoparticulatij ;fed totocorporeo
dorata funt; dehis quaerct f ane aliquis;quod prius dicTum iam eft; quaob
rem ftos odoratus efl[e non pot : an non ex ratione id quseret , Nam dc Cceteris
odore carentibus flos iftiuf moideeft;fed in his potiffimu enotatur qr ratio
n £(ji oioris praecefTcn t Caufa illa effe uidetur ; quod gnera tio floris coccftio
quicda quodautcoqulturimutationeilliuseftqctiam anteaeflenqua:
eft;
igitur odorata ipf a non f unt; ho^ flos
quu humor concoquitur odorem ali ;

que capit;qrh conco&io imutationeeft; contra quai odorataf ut ho^ odore

permutatione uariaf necefle cft;quod f plene f intodorata: flos mmus odo
i

ratusproueniet;ha:c»n.diuerfitasuelutihebetatior3ftiniodcrisacuinum
cfleuidetur:quapropterfloremtuncolerepoflearTirmant;redhocanitafit
cogitandum;fidem«n. aliquaaffertlimiletu euenkeuidetur;ut in fuccis
coctis atq* incr udis quum ignc f entiunt aut f oiej Quipp c facta mutatione
<

alteriinmcliusalteriindeteriuscomutantur:uis,n.calorisalteroscoquit;
altcrosexfuaperfe&a conditionedimouet;quum«n.res finefuu3 attinge
ritmutationemindeteriusfierinecefTe efbquodethacin parte euenire ui>
detur;quumodoremollariinceperit;fit.n. uelut remiflio linceriodoris;
tumctiaeuenitiUtfuccuseiufmodiquifuaptenaturafuccuseft;inproue^
tu floris humcf cat;f i f uccus generatio fieri no poiiit; atc| ita f equatur remif
fio. Sin auc non humore:f ed dulcedine opusfit adfrucluugiiaticne, Omia
n£cj exdulci creentut r dc hincf lores magna ex parte dulces ientimus ea quo
que ipf a ratione dilTolui efFeminaric| odorem cofentaneuj eft qf i dulceicat
exemptafcilicetacridine illafincerajhc^igitur caufamtalemcileexiftirna
dum;curautfrucl:usagreftesodoratiores urbanis fuisgenerisfunt ;utma
lapira lorba;mefpila;^rciiquaatc|ipfo^malo^tafylueftriu ;qua urba^
norum;qua:acerbiflimafuntfuauifTimeolct»Atquiquuodorper codtio
nem aquiratur quas maximc cocla f int ha:c olcre melius putaucris opor tef
;
£rgo de his dici quidem in uniuerf um poteft : agreftia duricra cfle ; cjucd i

quoqj rebus naturaeanimaduertitur; fed conuenientius roftflignxi

casteris

fiquiscoquedigenera faporis atcgodorisdifcernere ualeauuautquomge;

tiere uis iaporis odori uc conf iftat comptiuf it enimuero dfiae aJiquid inee
{

uidetur ; f iue drant interf e f iue idem f int : aliqua corn utatione S ed hoc di
uifionigeneralimandanduutic|fitadremautem nobis propofitam iiiud
fatis eft;quod & latiffimepatet;dulcedine3 ut ex torofapods luauitudinej
fieri non nifi f ucco craflefcente fokre: qua decauf a fruc~tus { enef centes foie
<$ feruefcen tes dulciores oes efficiuntur , Crafiantunn , exempta parte hu>
ir)orisaquofa;odorisautroin priore quadam minufcg perfecla cocttone
uerfatur :argumentuquodipfa etiam odorata;utpira mala &c£terap;us
reddunt odorisHicoclainplenumnonft^tatcjfaporisexcocliotumpotit
fimumcofumaturtquuinplenum excoquitur; &t quideinprimis {uccc^

mutationibus uidere id licet : uberius na<j odores ide exultant ; ceu iitrl &
Quilis qusedam eftetodoriscondicio;&fuccusfuam haberetnaj: adquaj
quum ueniflet craflatus exco&ufqiminusqdem odoris fpirare dulcedinej
tn conueniente atcg in totu3 f enfuiaccomodata poflit acqrere* Agrefte igit
gns ad priore uf tantumodo cociionedeueniens odcre quccj ro e adipiicit'
<J
pleniorejurbanum^quupfecticremattigantccclura^alimentocjabucdet
pp uehementiorej cofeclionem fuccos fuos j"n dulcedinej odoris hebetudi
nem uertit^Tum etia humiditate ficritatelargitate3 alimcniaepfimoniaue
eft Si qdem oio
comoditatejcj afflatus conf erre aliqd ad odorej uerfimile
qua£aridalocif<jaridtsfunt:quaeparuoalimentoc6tentadegunt;quxpla
cide af pirant : odoratiora ^pcaldubio f int; humor n largius f e per mif cens
, ,

odoreheQtat; quapplocisopacisdilutiicf odoratanunq^ueniunt; nimi

rumergodu craflantut mutationeill£recipiunt;ficutdi<Sum e\Oioqucd
limpliciterdicipoteft;genusagrefteficciusieiunius fpirscius feruencius
etiam fucco tenuius eft ; nec f uccum caroi permixtu gerit mo urbam q
atcp
quideoiaiuuatadodoreer1iciendu;licethocin uinoetiaperuidere ; qucd
,n*dulcemoieuee;caretodore;c^tenuiusintcrca:terae;hocodoratius; dc
celerius hoc pingue crafluqjcoiiftit: atej perf iritur ; ite una 013 odore eue
q
nit : ut fece f idete uf f egregato huoris ptiiq3 terrenas exhalaticcj f crtis aquo;
{xerTiCiatur:itautexm'soibusfuauisillaexcriaturolentia:ideftattenuati
one f egregatrone exalatione na & i i|5o dolio pars uini quae eft iuxta fece mi
3
nusredolet;ha2ceadecae:cVqobregenusuini!qd molareuocatueft:cele^
rius purgefconf iftatcj e; &.mtenums cVobiter qi uitio mixturadmmune
confirmaturidetqdextenuioribuscVfuccopbaus fpiratifcpccmmode o
doratiorapuemunt:6cex uetuftioribuspotiufqnouellis: ite cjquaelarge
olent ac ualide moiiicia inguftatu nulla$ pntant; ut pote quu f imul mane/
renequea n t:odorfuauis&plenius illeacualidiusqcFetia^inunguentis;
incenlis ; coronamentis caeterifcs odoratis euenire uide£ Hatc & n om nia «

hiii
 t

amara funt malecjfapida {icuti amygdala:: & motana uero uinorum genera
odorem pleracgobtinetquasdutaminufcj infaporecommedata exiftut; his
igitur omnibus conftat;ahud effe quodfaciat odoris f uauitate. Si tikauiae
odorisfaporifcjimodisadfjt ;quod exambobus exultet fuauifiimu eftjJ
ferci3quuminquibufdaagreftibusacerboatc|finceritastedioadmodu3iit
utrctulimus;ceuinferpilloabrotonorutaper mixtionecjnatiuihumoris
temperatiorafuauiorac|reddantur,AtfiaiterLiimodiceadfit : quaerimus.
certe quod deeft;fimulenimquodamodo ineiufmoi guftabiliugenere o
dorisatqjiaporisdele&atto eft. Sed dircernere explicarecj inuniuerfu tem
tandumquemadmodudiximus ; ut fiinfuccodulcedofitautahquagene
rafaporis;odorautdefuccoproueniat;qualisnafituteicjj &qucmohabe
at liiuciigitur exprardictisiam pj quod principio quscrebatur: quacbrem
fructus agreftes fintodoratiores;atc|^>indeeuenireappareat:utinpfectis
&priuaridispociusconfiftatodciisfuauitas + Sed Quideexhis ala amara
fiot aliaacria^aliaexilia^aliaaccrba^aliaaliquidhabettedinectemereforfi
tan; exit, mhalitus quoddehismaiore inmodu;quifiteperatafuntmcdi
cusfenfuioccurrit;fiminusdifticiliusgrauifc|cft;necinpnuationegeni;s
idcollocaduj:fedaliquampotiusnaturaalia3iortJtuappateat:fiquide no
nulla uim extremoi^ obtinent erTiciendo^ igitur odcr his de cauf is in f uccis
minus dukibusatep infuauibusineft;odo^autdixerim cmniu poteftas g
f ubie&x n aturae ratioe proculdubfo eft. Caste^ aiiqui ex numero ficj^ difi £

tesodoratioresquaproximifentiuntur^quodetinjuiclisdepraehenfueft:
Ratio quod ad locu remocicrem oc or purus f incerui <f deflcratur; ef fiuut
enimdecaeteris & partibusplantsealicprquselcnginquiustrafire nonpcflut
quia terrena magiscrafiioraqjfunuquippein uniuerfu odo^generi imbe>
cili f inceritas ualitudo :mixtureccnueniensc6modicr eftfi.uti &fapori*

bus exempli gratia mixtura mulfo macerata melius qua fincera r,edolere
; m
ceufa putatur:odor*n + melLratcfdulciorredditurt^atusihccidemcVfuc
cis euenit,Sunt»ntquimixturamdefyderatadacquirendafuauitatem oio
utfimp]iciusaga:odoresplurimifinceriorefcp manefenuun^diecrefetemi
nus meridie mie ; quod f ol oia f iccat: cV queadmodu horis dici ita et anni te
;

poribus,p ronemutant': rSterq fiqfuos odores maturitatefcjtt3realiocape

f olennautcadi teperies aliq ad odores coficiendos accomodata cotingat ; ut

£ herba cui nome hefpidi p3; hoc + n»nofte plus reddet q iterdiu;ca:teris au

f uo f paeio nouitio f ed medio quu maxie uiget ;quaec| odcratifiia ft"; uel ubi

paululualuouigoredcclinarut:haud:n*fortaffecoquedir6eadee;fapcris
at^odorisnou€llacV,n,plataalirntumexcoquereneqt:utpotequ2eplusat
trahat q poflit cof icere annof a ibecillis penii us obinopiacalcris infita e Ce .

te^uetuta^odoratioresf^qnouelleminus.n^humorisinhiseftitacim^gis
mlentexupare;ficutetqua2foiogracilipofitafth'cettnfimplrilludafleref.
oia cj uiget jSiHtiora tu f apore tu odore iteliigimo fine huc na i\\is ftatiicrit

frigore
frfgoregelu^t£{aporesj quamodores hebecicres obdenfaticne rcddun>
tur:nil n concreta exprimerepntuumetobltterati quodamo exuicletv
f f

tia fcigoris;nec modo illa ;{$ eda f cn{us tollitur: quippe utraqi cx
uc (tziii {

frig ris im'uriadimouentur;quic]acrius illa q f enlus ra dc f ructuu duke

.

diaem jfriguspcrgelacione^ cuaporando educendocjj eximiupanmccic &

niiiiietas'aefl:uufaporiboffiatjalianacpcxuritjaliancoqt:aliaucIun".puirp
da & phumidarcdditjutdeficubusdictue; odcrcs fcriitan no ntiilcpe irja
grisc5feruat:&forteiiloscrearec^5t;qfamilia^^
conftatefleoiofincerosmultostn perutrtitcj f {< coiiftuntinfruclit u&; qr
fucco{iofs indi{cretic|iiiift;cj[ppeodorn6oiii marurefccntibus fri ctibus
c6fifterepot;intotumixturaemoduineire;naturac|ficdtatisinrcccdciis
quse quodammodo innotefcereconuenit; ficcitas & f n* eftcua: cdc rcs ucl
omniu uel certe aliquoi^ iicere poteft: qcF obiter intcrra quccj pafpicuim
cft:ubitpeaelliuofoloaduftoimbresacceilerint;humor n. admifiusfcr/ f

u~nti^pulueripmixtusodoregenerat:q<f idem incseteris etia^ facit : nam

c^qcFdearcucaeleflireferuntarbores &loca reddereodcrata ubicucp ccrifi
fterittaleeft;reddit n f non in oibus modis odcrata;^ fiqua materia ccnv
f

buftaproximefitnecidforfitanpfeagit; {3 qucdammopercucntu: ipulit

eni$ locisubi cofifterit» Qujppe maturecobuftaeadmixtus humc uapore;
queJam odoremc|iexcitat.necg f n f aqu3:mulrudc{ccndit; U magnaparte
guttac irrorant:itautcalliditatis {kcitatiiq modus no dc{it\ Matci h quc cj
ipfaccrtefitqualitatisopuse:n5 f n.inqualibetnec|quibusuism6isilli3d.
fieri poteft;oiouelinc3eteriscrematioatc||mixtiocreabur:tcdcie: fi mo/
dicefuerit: nam &incen{aexhacr6eimpo{itaigniredolenfmolIi f { f necra
pidocuiqc^pTurenti;{ic f n f modus{erueturodcnbusaliterccrrupticie^
quitur:huicfanepxima &eadeferecaufae Quamobreiarboiibus cVad;

iu,nmaingenereplanta^cdcrac6perinpermultapcfl?nt:ariimalr:ulJt5
p( nitus odoratum fit:ni{i quis pardalim dixcrit knfui bcllusij* bene olere
utdict:umiaeft:genus& f n,animalium {iccum cVcalidufuaptenaturae*
Ita^ha!ituseiustenuioratcppuricr:planta! plus hnt humoris natutaikv
reicjnutitadixerim extantjideccp habitu^ qitocjea^ talem eiTe neccfTariuj
omnino abmentum {implex plantai^ eft nec quicqua^ nunc fupcruacuuj
:

habenanimaliumuarium e muitacjlinsiuperuacuajccnfertautem & ali

quid ad odorem coficienduj naturam qualitate anteceflifleidonea principi
um n oiresprimanaturaeft;nec|.n arbcresomncsfuauitcrolent:quia
f f f

noncon{imiSitempcramento{untcondite;ha:citaefleccn{endum;nifcr''
teodorjquemamma ia reddere nata lint ; certus efle humano fenfune/
queantjeo quod hominisoifatuscmnium deterimuseft Quippe raftcrc
animantes c^ a longefentiunt;& qua: proxima{unt ercipiut exquifitius f:

Vnie penitus inf uauia hic concurrunt; f icut ctiam tcini alia
alia grata«alia

tmgis aliis gratc rcdolent ; non nulla etiam omnino uitamus» Sed mi^:: qcl;
antea diximus :fi quod nobisfetidum inodoratu illsoccurat;at*tii£ifiud
nonfitquadogae &aliis euenirehocidem uidemusinipiisprotfnusalsrr.o
nis,quo^ temperamenta potiflimuj caufam habere quifpiam creier * ut
pote quasina;quaiiafint;at<! inncrmia;figurasettimiilasdemocritiafFec7a
ones mutationefej certas efncere poffearbitrandum ;quumcertas habent
formas utdiclum eftjhsecitaaileruirlepar efbquod atpauicactediximus
nunc etiam aSerrendum : prorfus enim odoris faporii c| ratioqualitatem
quanda^agnt^caeii&ilimentiexpo^cit^necexcederenecderTiccre ;neca
uerlum efkfubie&is alimentum oportet : quippe quodexcedit cottioni
impedimento eft; quoddefficit uelutmateriacaiet;quodalienumeftiun
gi natura officio nequit; quicquid incultu curacj uerf atur & ut f olum coue
niunturcaloresac frigorafentiat^hucenijinmodualimetuj facuitas quo
que coquedi fubminiftratur f ruclufcj perinde atcj faporis exultat uarietas
;

utillainterfedrnt;hocitaeflreargumftispluribusconfrat:aliaeni3alioina
gro bene olida :benefapida:furgifera;fteriliagerminisfertilia: infertiiia;
nam ea quocg fufeeadej eaufam ueniunt de quibus non nif i cadi ftatu ac tcr
;

ra: alimentu pro caufis aflignare debemus : enim uero;qua: uetent ; augeat

faciantqi co&ura ioconditateqi f aporis ha:c (unt , Sed quu fapcrum odorucp
uaria difformata fit;iccirco temperametu3 no unum oium eft; necalimen
tumcomoduomnibusunu;fed fingulisquodproprienaturas refpodeat
undeilliusetquxftionisfolutio exuitat ; quaobrem quumloca feruidao
donsfertiliafint;necomniageneraodorato^;locis omnibus feruidis pro
deant:atcJeti£magisillius;quaobremquaealibicarentodore;ha'ciocisfer
uidisodoratafmtutcalamus&iuncusinfyria ; quaraut odcrata alibi : ni'
hilo odora ioracomperiantur locis eiufmodiimouerohebitiora:ut quide
aJunt;quaqutodoratiorafint;ratiopoftulare uidetunhsec.n. omnia jSdiV
cta caufa cotinet.Quippecaeli &alimeucoditioalia couenitaliispra:! ertij
cu et ipf a gna diuerfa interf e f int;quapp &(yrie ipfius pars exigua eft ; qua:
calamuferatS^iueulocaitequaefuccu balfamiac caetcra odorata pariunt
fuis ipfis domefticis aptiflime f e accomodat: cxtcrisq quaealibijodorata na
fcutur minusfu fficiutficut c^fruclibeueit ;no.n.parecalore defyderat;
oianetf fimile;fedaliamaiore;aliamolliore;acminere5;o^etinhispatetc|
aqua coquutur cVadfumainhisquseartecoficiutur nouicjet exfingulis
idecoftat:cV.n.ina:gyptofIorescoronametaqu£edeterrimafere oiu^gene
ratur ; qr cadu caliginof u ac rofid u eft ; qppe locis eiuf moi nullus pene odor
cotrahi pot: qrfi deeft'facultas coquedi fed potius aridis ; in his n ; piane ex^
: ;

coquitur naiaea quseapudcyrena proueniut no nifiratione ficcitatis odo

:

ratacofiftut;tu cseterauu uel maxierofa oVcrociL Ager.n. ille teuisf iccus

necnimiu icvwdo aere tn puro fitietiqj abito Cjqde adcdore creandu aptiffia
rofa uo cVcrocuparuoalirnto cotetaft Sd^pindecsterisodaratiora creatur
Sed^mirabiliusquoddemyrtijegyptiisfertur : quacjemm castereiodoratae
penitus f unt:ille tamen odoris f uauitate excellunt nec qukcj iuuat (icck^
te caliditate^ caeteraqnftre cj f enfus pcipit ; n minus in quibuitia cx reliquis;
fed magisineffe;adeft foriitangenus;quod tranfiatum in alios traclusjut
cypruj : rhodum :cnidum Non nihil f ua^ uirium feruet; nhil rn idem 15 ;

frond e cria redditur ampliore Quippe tenuis illa segyptia e; & odore loge
.

j^itantior;itacflocinaturail]iuscaufapotiffimaefl:;propr!etatemc|adm^
Nam & quodfructu exiguo nec candido:f3 ni'
rabilem praeoaeteris gignit .
gro gns hoc efbnihil odoris rationi rpugnat; fit.n utruncji ca iccitatis; & f

quidemcaufamfrudusexiguitatiaffignant^quodaquadeeflcatieflis ; cjcj
i ructus defyderat; rores n haud f atjs auxiliari ualere ; Sed hoc cV quicquid
,

eiufmodicaufaefit;utpleraCflocauirespeculiarespofIideantpriuatiusdif
putari certe de(yderant;cois. n .f ania qua agros permuitas here inarqualita
tcs aiferitur ; uera quidem ; fed priuatas etia uires ac dift eren tias cxit ; proxi
mum lgitur efleilludquoc|uidetur; cppunicis in lycia encnit: ut.n. fapor
illicpeculiaris;fic in aegyptofuauitasiila odoris peculiaris efh S3 uicinitate
naturamcj amnis cauf aeillic elTe putauefint;punica n aqua^: auida efl; &
*

mutarieamcoftrmam:exacidaindulcem:fiaqu3ecopiaobtiner:iiac|am/
nis perfluentis rigationem non mo quatitatem augeri f^ etiam qualitatis
;

mutationem afterrieiufmodimirumnoeft :a?gypto autem roe pecuiia/

rem coperire tentandum :quae f uauitati odoris coueniat ; ergo tfis iride prse
cipueoriripofleuidetunfiomniacoponatur inunum uid elicetgenus myr
ti comuneacpprium;&folum: &cadumplanta: &.n. ipfaficcaomnino

eft:&genusilludaegyptiumpluf^ca:teraficcct; quodfrundis anguftia &

fructus exiguitate coloreque : haec enim f kcitate omnia ueniunt : f iccum
parum habere humoris certum eft * Qupd paruum eft : facile excoqui
potefbf uauitas odoris excodtione con fifti t : qua: olfat ui congruit ; harc nec|
duicis eft;neque uilam faporisgratiahet;atc|rationeplatac;ha:c antecedut
foliautem &aerisopera;quodfoluficcumaermoliisacplaciduseft : quas
utracg cocturam plurimum augent al te^ quia concoquit. Al te^ quia hue
facit : nam &inhacpartefyiueftresodorarioresurbanis: &quaeinapricis
pof ite f ti jSftantiores umbratilibus exeut pcipue qua; meridie fpeclant: cj q
dem oesminusaIirhtihauriunt;meliufc|c^auferentcoquunt; itaqj erTicit
utnoinlongitudinemcrefcantjf^frudificofeeuadant^quippequxcrafii^
tudinecapiatfindaturcf multipiiciter; eo cj-initia multacapeffuntferuore
Xpcoque^edirigetecfiquacjmerfusadilleq^^
unu trnrno faciat ,qcirca uirge nkraflitudine; % i logitudine pocms adolcf
cunt & baculis per quam idoneaef mnt;ut tum alibitum circa cifthum pa^
tefcit. Scdhoc omnium arborum commune fortaffc eft: reliquum eft ut :

caj;quaodoratacaetera efTenequeantexplanemus, Roricaufam dadae;cj

abunde def cedens huefacit flores iargius ; ut pote na huidiores relic] leuius
huiditati huiufmoi ualetius refiftere pot.
q ficca excretaf f i cjobre myrtus
Argumentoillud etiam efbquoddeeafuperius diximusjfruftu^ efi/^pu
fillum fe rre;propterea creditur quia non fatis cadeftiaqua potitur ;igitur
caufas myrti per illa ipfa indagaretentandu :odoratoij* aute quas tra£tu*fri
gidipariunt;rationIcalonintraconclu(oimputaredebemus;uiscnimca
lons eft quaeubicgexcoquit: fed alias ex templo occurriualias fe telluri in
fmuauqueadmoduinautumnali frucluum maturitate patefcit proximii
enim quod euenit e;quippe calorpulfus eft afrigore circuobfiftens interra
excoquit, Verum necf limofam nec|pipgue;nee|lent£ ;glutinofamc|terra
efieoportet: humorisenim lentorifqj caufaaonaequecaJor fuo fongetur
offrcio ; Sed talemeflc prof e&o res exigit ; ut neqj frigiditatem a eris cireuf u

fi admittat:&quantu calorisinfe tenet;obturare(eruarec|polleat;hac.n.

dca uf a iris melior milliride: quainmacedonia eft ; In tracia
uero cseterif qi
frigoribus locis acminus cocture idoneis odorepenitus caret* Ager n prae
pinguis ££humor multus cVhyems uehemens prohibent: tepidis tame atqs
graciiibusminusodoratacreaturcpropter molliciaaeris ;haud«n parihs
effrci ;circumobf iftentia poteft: nempe uires adcoquendu idonea: ex ambo

busillisfolo & aerepetendae funt;queadmodu dehis quoC| odoratis agen

dum ;quae{uperterraexcellunt .Sed dehisfatisdictahaedint ; odoresaut
uiciffim nullus frucl:us:fle<f pars ulia arboris recipitrica lcilkct utaliquod
certi odoris fpirarepoffit Quaobrem quaedani acria iuxta f eref e conf ueui
mus ;utcxpas cVahaiuxtacoronariasplantas;id»n, iuuareadcreandaodo
risfuauitatem affirmant:quod fiuere narratur;alte^ ex duobus ills caufa
dixerim:autquodcjtummaliodorisadfit.haccdett3hut;alitur*n» unum
quodcj refibi (imililiter:quodc|fibicognatumfit:nimiruattrahit; itaque
partealiena illafublatarefiduupurius odoratiufqjreliquitur; aut quod lo
cum fua caliditate edacitatecf exf iccent
f iccis cV enij Iocis omnia proueniu t
:

odoraciora^Sedhocuelutperfuppofitionedidrumaccipies ; fucci ueroex

preffi odores f acile trahunt & maxime oleum : & uinu; quazqde res minus
darirationipoffe uidetur.Cur enim aquaqusetenuiffima eftomnic|odore
l aporeque uidua & omni f incera ; & nitida nullu pot reeipere odore Qua: ,

aut f apida olida craffioraqj ft recipere poHunt* Vinuj tn et f i res odorata no

fed iuxta fit itik&z poita odorepot attrahere: quod calore inf e aliquehabec
uis*n.caIoriseftquaeattrahitquodcuaquanuIlatenushabeat:eft;n.natu
ra frigida nihil attrahere pot* Item q> f uceptu^ f eruatu^qjfit odore no tam
tenuefimplexc^efIe;quaaquadebetodorenim receptus ineo delabitur ;
atq? erTuditur qf i fundus nullus f it;qai obfiftere pofTit, Sedcallof ius ac de
fiuseffeoportet:tale*n adfufcipiendu fcruanduq* odoreaptiflimum eft:
f

dum adutruqj fe modicehabeat;quod qdem utrucfuino &oleo contingit:

&unguentariueroodoresinolecreponunt;quu\maliasadufurfi acccmo
datur tu f eruare odore maxime om niu pot; quia icomutabile pmaet; aqua
protinus exhalat: & quaf i eluit atque dif cernit* Tenuitas uero ut diximus ?
iautiiiseftjiia^ta.a^tEetfaereodorepotHedrranfniittcrerantuidoneus*
Ex fiods ea potiflimum odoref uf cipiunt ; cjuasf oluta inolida atej inf ipida
i unuceu lana: ueftirhta 5£ quicqdgeneris eiuf dem ;ca:te£2 pofTun t & iapcv
i

rem odorekgrcdduntceumalu;hoc narahitac fufcipit humc^

+ cdcres:
quippe;utfmipliciterloquar;qd?odorem fitreceptu^ neqjprararidu utci
nere aut harena: neqi prsehumidu elle oportet : alte^ en im nullo cd oris tra
fituafficipotjalte^dffFunditatdiluitonineodcre^hk^ntCVueftigiaiepo
rum leuiter irrora to f olo certius redol ent* Altius n imprefia firmiter ad'
, .

hserentnecfublimiteruagatiadelitefcut^queadmcdujquujaridahumus
eft;nec|demer{ainprofundu abolentur:utquum terralimofa obimbrej
uelauil^eiT:;fiatus,n^aqua:aduerfanturperimuntc|odores:quaprcp/
ter med i us habitus eft ; qui dtgito^ uel ut abftergme ta retineat : atqj de his
{atis,Quumautemodoratoi«aliafylueftria T AiiaurbanalintprEeflantia
odoris non alterius tantugeneris eft: nam& urbanum prsecellit: ut rofa ; 8£

agreftermut uiolanigra; & erocu; ferpillum tn & uelenium acriota; ficut

eti£inc7enereole^ruta,Caufaminuniuerfumexpnmipot€ft;idhabetO£
aote ram diclum e;utracj ,n. utrccjillo humiditate fkcitateq; mcderamur
ex quibus odores f cilicet omnes criuntur. A t quod f ingula ti$ patefcit; uu
ola nigra cVcrocumneCf multumalimentideiyderant;cVfatiscx fefchent
iunt &.n .capitata ;quamobremgenusfatiuum {uamalimonia: copiom
exeoquerenequin&hincctiamfit; utcineremaliis congnerat ; aliis refp/

gant. Rofa ferpillu&fiTiagenerisagreftisficcapluiqmcdicue; cfEkiunt

itaqiro{aexiilis&nullopeneodcrecreatur: qadebitocaiethumcre;ncq»
m uiola cadida locis admc^f icietibatq, tenuibus cdcrata cofiftiunee ubi
cadu uehemter feruidnegaextramo^ ficcat £pillu ueleniu &reliqgnis cwi
de acref reddu t odores : ca ficcitatis ; quu trl i urbanu ha bitu traducu { ; m cli
us redolet moderatione at ca3 tu odcris tu ccctiois exifter nullu du bm e m,
& eo^odors:cjbnolet^ter uijnale^aerisetmediatepcrieexigut; qmelb
poffint ci<J liberet impedimto:&inueftigiis qj lepo^ fimile qcqucnire ur
utpauloancomeorauius;necj,n + aeftatefdolet;nec|hyeme;nec|uere:fint
fed autumno praccipue quippe in hyeme nimis humida in a:fta te f icca irn/
;

modicef unt . Qu smobre meredie he betiflitna in uere flo^ odores perr urv
bant ; atcjimpediunt; autumnus modicefchet adomnia. Ergodecdore
faporecp plata^;& frudluucoteplari exr3diclisdebeus;qat ex miftioe 3fTe
clioneq? mutua & uiribus oriunt hxc feorf u^ perfe explanari dignius eft t

THEOPHRASTLDE CAVSIS PLANTARVM LIBER SEX'

TVSET VLTIMVS EXPLICIT.
IMPRESSVMTARVISIIPER BARTHOLOMAEVM CON
FALONERIVM DE SALODKXANNO DOMINLMXCCC
+ LXXXULDI£XX,FEBRVARI
e
<WAb
 IA

,NST
TUTIONUBRAB|ES
SM1T HSO N IAN n 1

8167
3 9088 00754