Rishi Chin Tana

|∞∞+≤ zO`«#ˆH ™êxfl^èŒº"≥∞
FO Éèí∂~°∞ƒù~°ó ã¨fió `«`«ûq`«∞~°fiˆ~}ºO Éèí~Àæ

^Õ=ã¨º nè=∞Ç≤Ï kèÜ≥∂Ü≥∂# „Ñ¨KÀ^ŒÜ«∂`ü
*ˇ· QÆ∞~°∞^Õ"£
|∞∞+≤ zO`«# ™êxfl^èŒºOÖ’
(JYO_»*’ºu 1940 – 1966 #∞Oz ãÖHõÅ#O)
"Õ^Œ=¸iÎ, `«áÈx+¨ª, Ü«ÚQÆ |∞∞+≤ ÑÖ. N~å=∞â◊~°‡ PKå~°º
=∞iÜ«Ú =O^ŒhÜ«∞ =∂`« ÉèíQÆ=f ^Õgâ◊~°‡
„Ñ¨HÍâ◊‰õΩÅ∞
Ü«ÚQÆx~å‡} Ü≥∂[#,
QÍÜ«∞„f `«áÈÉèí∂q∞, =∞^èŒ∞~° – 281003
„Ñ¨^äŒ=∞ =Ú„^Œ} : 1–6–2001 QÍÜ«∞„f [Ü«∞Ou
J#∞"å^ŒO : =Ó@∞‰õÄi ã¨`«º<å~åÜ«∞} QÆ∞Ñ¨Î a.Ü«∞ãπã≤. a~Ú_ç.
1
ÖË! ^è≥·~°ºO K≥~Úº
J_»¤O‰õΩÅ∂, HõëêìÅ∂/g∞ "Õ∞Å∞ HÀˆ~q Jx QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç. g∞ â◊‰õΩÎÅ#∞
ã¨~Ô #· q^èOŒ QÍ LÑ¨Ü∂≥ yOK«@O <Õ~Ê° _®xˆH =™êÎ~Ú Jq. Jq =∂~°Oæ Ö’x HõO@HÍÅ#∞
`˘ÅyOK«\ÏxˆH =™êÎ~Ú g∞ rq`åxfl P#O^Œ=∞Ü«∞O KÕÜ«∞\ÏxˆH =™êÎ~Ú Jq.
=∂~°æOÖ’ J_»¤O‰õΩÅ#∞ =∂^èŒ∞~åºxfl Z^Œ∞~˘¯#ÖËx"å~°∞ rq`«OÖ’x P#O^•xfl
`≥Å∞ã¨∞HÀ~°∞ "å~°∞ rq`«O K«qK«∂_»~°∞. Q˘Ñ¨ÊQ˘Ñ¨Ê HõëêªÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯#fl "åˆ~ r=#
™ê~åxfl P™êfikOKå~°∞. "åˆ~ =∞Ç¨`«∞‡Å∞ J~Ú<å~°∞. "åi rq`«"Õ∞ rq`« =∞x
Ñ≤Å∞=|_»∞`«∞Ok.
ÖË! L^•ã‘#`« q_çzÃÑ@∞ì. „Ñ¨Éèí∞=Ù "≥·Ñ¨Ù K«∂_»∞ PÜ«∞# rq`åxH˜ xQÆ∞æ.
PÜ«∞# x#∞fl D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ x~°~°úHõOQÍ ÑÖÑ¨ÖË^Œ∞. PÜ«∞# g∞ HÀãÖ Ñ¨_»¤
„â◊=∞#∞ ™ê~°÷HõO KÕÜ«∞_»O g∞ Hõ~°Î=ºO. =∞#O „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ =∞# rq`åxfl Ç¨ÏŸ=∞O
KÕ¿ã =~°‰õÄ, „Ñ¨ÑÖK«O =∞#‰õΩ ^Œ∞óY=∞Ü«∞OQÍ Hõ#Ñ¨_»∞`«∞Ok. |e^•#O J~Ú#
c[O ÃÑ·<Õ =$Hõ∆O L^Œƒùqã¨∞ÎOk. Ñ¨ÓÅ∞, ÑÖ_»∞¡ P =$Hõ∆ rq`åxH˜ ™ê~°÷HÍºxfl
ãÖ`«i™êÎ~Ú.
ã¨^• ãÖ`À+ÖQÍ LO_»∞. HõëêìÅ#∞ #=Ùfi =ÚYO`À Z^Œ∞~À¯. P`«‡ Jxfl\˜
HõO>ˇ |Å"≥∞ÿ#^Œ<Õ ã¨`åºxfl ^èŒ$_è»OQÍ qâ◊fiã≤OK«∞. D qâßfiãÖ Dâ◊fisÜ«∞ qâßfiãÖ.
D qâßfiãÖ ^•fi~å g∞~°∞ Jxfl HõëêìÅÃÑ· q[Ü«∂xfl ™êkè™êÎ~∞° . ZÖÏO\˜ Ñ≤iH˜`#« =¸
g∞ =ÚO^Œ∞ xÅ∞=*ÏÅ^Œ∞. nx=Å¡ g∞ |ÅO =$kú J=Ù`«∞Ok. Wk g∞ JO`«~°OQÆ
â◊‰õΩÎÅ#∞ Jaè=$kú KÕã¨∞ÎOk.
JYO_»*’ºu – Ñ¶≤„|=i 1940 ¿Ñl.9
P#O^Œ J<Õfi+¨}
P#O^ŒO HÀãÖ "≥`«∞‰õΩÖÏ@Ö’ ^•i `«Ñ≤Ê# =ºH˜Î „Ñü QÆ∞=∂‡xfl `«@∞ì`«∂
u~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï_»∞. KåÖÏ _»|∞ƒ ãÖáêkOKåe, ÉÏQÍ P~ÀQÆºOQÍ LO_®e.
~°∞zHõ~°"≥∞ÿ# Éè’[#O K≥Ü«∂ºe. JO^Œ"≥∞ÿ# |@ìÅ∞ ^èŒiOKåe. ÃÑ^ŒÌ WÅ∂¡, "åÇ¨Ï<åÅ∞
LO_®e, <ÒHõ~°∞¡ LO_®e, H˘_»∞‰õΩÅ`À, ‰õÄ`«∞à◊¡`À, ÉO^èŒ∞=ÙÅ`À WÅ∞¡ xO_»∞QÍ
LO_®e, L#fl`« Ñ¨^Œq á⁄O^•e. ã¨=∂[OÖ’ „Ñü+¨ª, H©iÎ ÅaèOKåe. W=hfl =∞x+≤
ãÖáêk™êÎ_∞» . g\˜x á⁄O^Œx"å~°∞ g\˜x á⁄O^Œ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∞« ufl™êÎ~∞° . W=hfl L#fl"å~°∞
=∞iO`« á⁄O^Œ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ~°∞.
2
D ÃÑ·# =i‚Oz# q^èŒOQÍ P#O^ŒO HÀãÖ "≥^Œ‰õΩ`«∂ "≥^Œ‰õΩ`«∂ HÍÅO
QÆ_zç áÈ~ÚOk. HÍh, ~å[Ç¨ÏOã¨‰Ωõ =∞OK«∞ =∂„`«"∞Õ ^˘iHÕk. =Ú`«º=∂? ^•xHÀãÖ
Jã¨Å∞ "≥^ŒHõ<Õ ÖË^Œ∞. =∂#ã¨ ã¨~À=~°O "≥·Ñ¨Ù u~°QÆ<Õ ÖË^Œ∞. KåÖÏ ^Œ∂~°O Zyˆ~
^è≥·~°º"Õ∞ K≥Ü«∞ºÖË^Œ∞. ^•xfl WOHÍ K«∂^•ÌO – Jx =∞#ã¨∞ J#flk. Hõà◊¡‰õΩ Hõ#Ñ¨_»x
=∂#= ã¨~À=~°OÖ’ =Ú`åºÅ∞ ^˘~°∞‰õΩ`åÜ«∞<Õ QÍº~°O\© U=ÚOk? =∞~°Å =∞OK«∞#∞
K«∂ã≤ ~Ô Hõ¯Å∞ HõkeOzOk. uiy J^Õ „Hõ=∞O ™êQÆ∞`«∂ LOk. g∞~°∞ "å\˜Ö’ "≥kHÍ~°∞.
H˘^ŒÌ Hõ∆}ÏÅ∞ ^˘iHÍ~Ú ‰õÄ_®. HÍh, Jq =∞OK«∞ aO^Œ∞=ÙÅ∞ Hõ^•. Jq `«Hõ∆}"Õ∞
Éèí∂q∞ g∞^Œ ~åe, ^Œ∞=Ú‡Ö’ Hõeã≤áÈÜ«∂~Ú.
D q^èŒOQÍ #+¨ì"≥∞ÿ áÈ`«∞O^Œ<Õ J#∞=∂#O`À – =∞iO`«QÍ ‰õÄ_»Éˇ\ÏìÅ<Õ
„¿Ñ~°} HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO@∞Ok. HÍh, <åâ◊#=∞ÜÕ∞ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ <åâ◊#=∞ø`«∂<Õ LO\Ï~Ú.
JYO_»*’ºu – =∂iÛ 1940, 3= Ñ¨Ù@.
=ÚO^Œ∞ WzÛ `«~åfi`« Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ
=∞Ç¨ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ `«=∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =KÕÛ "å~°O^Œih ZO^Œ∞‰õΩ Ü«∂z™êÎ~°∞ –
J<Õ „Ñ¨âfl◊ ÑïjeOK«`y« #k. PÖ’zOz# g∞^Œ@ <å‰õΩ YzÛ`«OQÍ JxÑ≤OzO^Õ=∞O>Ë
– `åºQÆO HõO>Ë „Ñ¨`«ºHõ∆OQÍ, `«fii`«OQÍ Ñ¶ë`åxflKÕÛ ^èŒ~°‡O =∞~˘Hõ\˜ ÖË^Œx. `åºQÆO
J<Õ w@∞~å~Ú =∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ =∞Oz–K≥_∞» ~°∂áêxfl „Ñ¨ÑO¨ K«O =ÚO^Œ∞ xÅ∞Ñ¨Ù`«∞Ok.
=∞#ã¨∞Ö’ ¿Ñ~°∞‰õΩ#fl ‰õΩãÖ™ê¯~åÅ qHÍ~åÅ |~°∞=Ù `ÕeHõ#∞ kOK«∞HÀ=_®xH˜ `åºQÍxH˜
q∞Oz# ™ê^èŒ#"Õ∞n LO_»É’^Œ∞.
g∞~° ∞ „Ñ¨ Ñ ¨ O K« O #∞O_ç H˘O`« á⁄O^•Å#∞‰õ Ω O>Ë q^Œ º , |∞kú
ãÖáêkOKåÅ#∞‰õΩO>Ë – `åºQÆO K≥Ü«∞ºO_ç. =¸@ H˘kÌQÍ qÑ¨ÊO_ç. D =ã¨∞Î=ÙÅ∞
KåÖÏ Ys^≥·#q. KÀs ™⁄=Ú‡ÖÏ¡ T~°Hõ<Õ ÅaèOK«=Ù. W=fiO_ç. g∞ ^ŒQÆæ~° L#fl _»|∞ƒ,
uO_ç, q^Œº, „â◊^Œú, ã¨^•Kå~°O, ÉèíH˜Î, „¿Ñ=∞, ã¨=∞Ü«∞O, â◊s~°O – U^Œ~Ú<å =ÚHõÎ
Ç¨Ï™êÎÅ`À „Ñ¨ÑÖKåxH˜=fiO_ç. |^Œ∞Å∞QÍ g∞‰õΩ KåÖÏ Åaèã¨∞ÎOk. Q“`«=∞ |∞^Œ∞ú_»∞
~å[ã≤OÇ¨ã¨<åxfl `åºQÆO KÕâß~°∞. =∞Ç¨`å‡QÍOnè `«# ÉÏiã¨ì~°∞=$uÎx =^Œe"Õâß~°∞.
=ke# ^•xHõO>Ë "å~°∞ Z‰õΩ¯"Õ á⁄O^•~°∞. qâ◊fiHõq ~°gO„^Œ<å^äŒ \ÏQÆ∂~°∞ XHõ
Hõq`«Ö’ WÖÏ J<åfl~°∞– ''J`«#∞ KÕ~Ú Kåz ##∞fl Ji÷OKå_»∞. <Õ#∞ <å *’e#∞Oz
XHõ z#fl aÜ«∞ºÑ¨Ù yO[ J`«xH˜KåÛ#∞. ™êÜ«∞O„`åxH˜ <å *’eÖ’ K«∂¿ãÎ– J`«x
H˜zÛ#O`Õ |OQÍ~°ÑÙ¨ yO[ LOk. <Õ#∞ =Å=Å U_®Û#∞. <å ã¨~fi° ™êfihfl <Õ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ
3
WzÛ"ÕÜ«∞ÖË^Œ∞† W¿ãÎ, aHÍix ~åAQÍ =∂ˆ~"å}˜‚Hõ^•, Jx.
JYO*’ºu =∂iÛ 1940 9= Ñ¨Ù@
L#fl`«OQÍ LO_®e Pâ◊Ü«∂Å∞
=∞\˜ìÉÁ=∞‡Å∞ ^˘iH˜#O`« `ÕeHõQÍ |OQÍ~°O ^˘~°Hõ^Œ∞. =∞#ã¨∞ áêáêÅ"≥·Ñ¨Ù
KåÖÏ `ÕeHõQÍ "≥o¡áÈ`«∞Ok. HÍx, ^•xx Ñ¨Ù}º HÍ~åºÅ"≥·Ñ¨Ù =∞~°ÅÛ\ÏxH˜ KåÖÏ
„â◊=∞ Ñ¨_=» Åã≤ =ã¨∞OÎ k. h~°∞ Ñ¨ÅO¡ "≥Ñ· Ù¨ "ÕQOÆ QÍ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞OÎ k. ÃÑ· ã¨Ö÷ ÏxH˜ KÕ~Û° _®xH˜
ÑÖÑ¨ÙÖÏO\˜ "å\˜x LÑ¨Ü≥∂yOK«=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
^Œ∞~åÖ’K«#Å∞, `å=∞ã¨ ãÖHõÖÏÊÅ∞ =∞#ã¨∞‰õΩ PÇ¨¡^ŒO Hõeyã¨∂Î, =∞#ã¨∞Ö’
Ç¨Ï`«∞Î‰õΩáÈ`«∂, `À_»∞QÍ `«=∞^≥·# q<åâ◊Hõ~° â◊H˜Îx `≥™êÎ~Ú. ™êfi~°÷O`À ‰õÄ_ç# hK«
ÉèÏ=#Å#∞ "≥*· Ï˝xHõ qâı+¡ }¨ [~°∞Ñ¨QÍ, Jq #Å∞Ñ¨Ù~°OQÆ∞ Hõ`∞« ÅÎ =Öˇ, fHõ}∆ "≥∞#ÿ Ñ¶∂¨ >ˇ#ÿ
„^Œ=O =Öˇ =∞O_ç™êÎÜ«∞x `ÕeOk. "å\˜H˜ ZHõ¯_≥·<å H˘kÌQÍ ™ê÷#O ^˘iH˜`Õ– Jq
`«=∞ =O\˜ "å\˜x `«=∞"≥·Ñ¨Ù ÖÏ‰õΩ¯O\Ï~Ú. ÉèÏ"åÅ∞ ‰õÄ_®, Éèí∂q∞ÖÏO\˜ W`«~°
`«`åfiÅ=Öˇ, PHõi¬OÑ¨|_Õ PHõi¬OKÕâ◊H˜Î Hõey LO\Ï~Ú. P q^èŒOQÍ– ÉèÏ=#Å#∞
|ÅÑ¨~°KÕ J^Õ PÖ’K«# ZyÔ~yi „áÈQÆ=Ù`«∂ LO\Ï~Ú.
D q+¨Ü«∞O =∞Oz `«~°Ç¨ PÖ’K«#Å‰õÄ =iÎã¨∞ÎOk. Jq ‰õÄ_® `«=∞
`«~Ç° ¨ ÉèÏ"åÅ#∞ `«=∞`Àáê@∞ HõÅ∞Ñ¨ÙH˘x |Ç¨ï‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ∞ HÍ=_®xH˜ "≥#∞HÍ_»=Ù.
`«# =∞#ã¨∞Ö’ ^Œ∞~åÖ’K«#Å‰õΩ Z‰õΩ¯= ¿ãÑ¨Ù ™ê÷#O HõeÊOKÕ"å~°∞ zO`«, ÉèíÜ«∞O,
x~åâ◊Å ÉÏi# Ñ¨_»=Åã≤=ã¨∞ÎOk.
JYO*’ºu U„Ñ≤Öò 1940 10= Ñ¨Ù@
h=Ù Ñ¨Ólã¨∞Î#flk ^Õ=Ù}Ï‚, ^≥Ü«∂º<åfl
=∞x+≤ `«# â◊s~åxfl <Õ#∞ J#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. J`«#∞ P`«‡ "Õ~°∞, â◊s~°O
"Õ~°∞ J<Õ [# "åHÍºxfl J`«_»∞ `«Ñ¨ÊHõ qx LO_»=K«∞Û HÍx ^•xg∞^Œ J`«xH˜
qâßfiãÖ LO_»HõáÈ=K«∞Û. â◊s~å<Õfl P`«‡ Jx =∞#=∞O^Œ~°O #q∞‡ LO_»HõáÈ`Õ – D
ÉèÏ~°`É« ∂íè q∞ ^Œ∞~åKå~åÅ‰õΩ Hˆ O„^ŒO J~Ú LO_Õk HÍ^Œ∞. Hõ$+¨‚ ÉèQí "Æ å#∞_»∞ ÉèQí =Æ næ`Ö« ’
`«# LÑ¨^Õâ◊O „áê~°Oaèã¨∂Î J~°∞˚#∞xH˜ D k=º *Ï˝<å<Õfl HõeyOKå_»∞. ''h=Ù â◊s~°O
HÍ^Œ∞—— Jx P`«‡ ã¨fi~°∂ÑÖ ZÖÏ qã¨‡iOK«|_çO^À, JÖÏ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ‰õÄ_®
Hõ#∞=∞~°∞QÆ∞ JÜ«∂_»∞.
4
=∞#‰õΩ #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ Ñ¶¨∞’~° J*Ï˝<åO^èŒHÍ~°O P=iOz LOk. P pHõ\˜Ö’
=∞iH˘xfl =ã¨∞Î=ÙÅ∞ =∞# KÕuH˜ `«yÖÏ~Ú. g\˜x ÉèíQÆ=O`«∞_»x J#∞H˘<åfl=Ú.
`å_»∞#∞ áê=Ú J#∞H˘<Õ L^•Ç¨Ï~°} „Ñ¨ã^≤ "úŒ ∞≥ #ÿ ^Õ. `å_»∞ áê=ÚÖÏ LO@∞Ok. pHõ\=˜ Å¡
|∞kú ãïQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞^Œ∞. Ñ¶ë`«OQÍ „Éèí=∞ x[=∞xÑ≤ã¨∞ÎOk. áê=Ú‰õΩ „ÑüxkèQÍ
`å_»∞ ÉÏQÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. D QÆO^Œ~Q° Àà◊OÖ’ ÉèQí =Æ O`«∞x ™ê÷#OÖ’ ^≥Ü∞« ºO u+¨"ì ãÕ O≤ k.
=∞#O nx<Õ Ñ¨Ólã¨∞Î<åfl=Ú. P`«‡ ÑÖK«Éèí∂`åÅHõO>ˇ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ#k. D
ÑÖK«É∂íè `åÅ`À xi‡OK«|_ç# â◊s~°O ÑÖK«É∂íè `åÅ ~°™êxfl J#∞Éèqí OK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞Ok.
KÕ^∂Œ , fÑ‘ P`«‡ =~°‰Ωõ KÕ~=° Ù. Hˆ =ÅO WO„kÜ«∂Å ãÖ`«$Ñ≤Î – JãÖ`«$Ñ¨ÙÅÎ #∞
=∞# Ñ¨~°`«$Ñ≤ÎQÍ ÑïQÆ}ÕK«_»O =∂„`«"Õ∞ Wk.
JYO_»*’ºu "Õ∞ 1940 6 = Ñ¨Ù@
Pu‡Hõ `«$Ñ≤ÎH˜ P^è•~°O
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’x „Ñ¨=ÚY ^•~°≈x‰õΩÅ L^ÕÌâ◊O „Ñ¨HÍ~°O – r=ÙÅ ã¨Ç¨Ï[ HÀiHõ,
JaèÖÏ+¨ P`À‡#flu. „Ñ¨[Å∞ Éè∫uHõ ™œHõ~åºÅ#∞, LÑ¨H~õ }° ÏÅ#∞ „áÈQÆ∞KÕ™êÎ~∞° . WO„kÜ«∞
ã¨∞MÏÅ#∞ J#∞Éèíq™êÎ~°∞, HÍx, ã¨∂Hõ∆ ‡^Œ$+≤ì`À K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ `≥e¿ã^Õ=∞O>Ë – D
Ñ¨#∞Åhfl Pu‡Hõ`«$Ñ≤Î HÀãÖ KÕÜ«∞|_»∞`«∞<åfl~Ú. ^Œ$+≤ì =∞ã¨HõÉÏ~°_»O=Å¡ [#O #H˜b
=ã¨∞Î=Ù<Õ Jã¨Å∞ =ã¨∞Î=x x~°‚~ÚOK«∞HÀ=_»O "Õˆ~ q+¨Ü«∞O. g∞~°∞ KåÖÏ Hõ+¨ìÑ¨_ç
_»|∞ƒ ãÖáêkOKå~°∞. HÍx q"åÇ¨Ï ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ^•xx KåÖÏ L^•~°OQÍ Y~°∞Û
KÕ™êÎ~°∞. <Õ_»∞ XHõ ÃÑ·™ê HÀãÖ „áê}Ïe=fi_®xH˜ ã≤^ŒúÑ¨_®¤~°∞. <Õ_»∞ |OQÍ~°∞ <å}ËÅ#∞
ZO^Œ∞‰õΩ =$^è• KÕã¨∞Î<åfl~°∞? ZO^Œ∞HõO>Ë – <Õ_»∞ g∞~°∞ ^èŒ<åxfl ‰õÄ_»Éˇ@ì@O HõO>ˇ
^•xfl Y~°∞Û ÃÑ@ì_»OÖ’ Z‰õΩ¯= ã¨∞YO J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞. ^ÀÑ≤_ô ^˘OQÆ „áê}ÏÖÁ_ç¤
`≥zÛ# ^èŒ<åxfl ™ê~å „`åQÆ_®xH˜ ZO^Œ∞‰õΩ =$^è• KÕã¨∞Î<åfl_»∞? ZO^Œ∞HõO>Ë– ™ê~å~Ú
„`åQÆ_»OÖ’x P#O^•xH˜ _»|∞ƒ ‰õÄ_»Éˇ@ì@O HõO>ˇ Z‰õΩ¯= „áê^è•#ºO W™êÎ_»∞.
J<å~ÀQÆºOÖ’, ^èŒ~°‡HÍ~åºÅÖ’, W`«~° ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ KåÖÏ _»|∞ƒ Y~°Û=Ù`«∞Ok. HÍh,
=∞x+≤ Ug∞ ÉÏ^èŒÑ¨_»_»∞. P _»|∞ƒ ^˘OyeOK«|_ç`Õ =∂„`«O J`«#∞ KåÖÏ ÉÏ^èŒ
Ñ¨_»`å_»∞. D L^•Ç¨Ï~°}Å ^•fi~å XHõ q+¨Ü«∞O `≥Å∞™ÈÎOk. J=¸Åº"≥∞ÿ# `«#
rq`åxfl ^èŒ# ãÖáê^Œ#Ö’ Y~°∞Û KÕã¨∂Î =zÛ# =ºH˜Î XHÀ™êi P rq`« ~°™êxfl ZO`«
x~°H¡ º∆õ OQÍ =$^è• KÕ™êÎ_∞» . WÖÏ ZO^Œ∞Hõ=Ù`«∞O^ŒO>Ë – J@∞=O\˜ Y~°ÛÜÕ∞º Ñ¨#∞ÅÖ’<Õ
=∞x+≤ Z‰õΩ¯= P#O^•xfl J#∞Éèíq™êÎ_»∞.
5
JYO_»*’ºu E<£ 1940 16= Ñ¨Ù@
ÉèíQÆ=næ`«Ö’x Hõ~°‡Ü≥∂QÆO
„Ñü=ºH©Î „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’xH˜ U^À XHõ „Ñ¨`ºÕ Hõ Pâ◊Ü∞« O`À =™êÎ_∞» . Jk J`«xH˜
[#‡`«ó =zÛ# ã¨fiÉèÏ=O HÍ=K«∞Û#∞. P „Ñ¨`ÕºHõ Pâ◊Ü«∂xfl ™êkèã¨∂Î, ã¨fiÉèÏ"åxfl
J#∞ãïOz Hõ~°‡KÕÜ«∞_»OÖ’ J`«#∞ ã¨=∞~°∞ú_Ò`å_»∞. WO^Œ∞‰õΩ q~°∞^ŒúOQÍ Ñ¨xKÕ¿ã
¿ãfiK«Ûù J`«_çH˜ ÖË^Œ∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ J~°∞˚#∞}Ë‚ fã¨∞‰õΩO^•=Ú. Éèí∂ÉèÏ~åxfl `«yæOKÕ
Pâ◊Ü«∞O`À J`«_»∞ [x‡OKå_»∞. P HÍ~åºxH˜ J`«_»∞ Jnè#∞_»∞. J`«#∞ D Ñ¨xKÕÜ«∞Hõ
`«ÑÊ¨ ^Œ∞. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ã¨=∞ã¨Î „áê}∞Å Ç¨Ï$^ŒÜ∂« ÅÖ’ LO@∂ "å\˜x #_çÑã≤ ∂¨ OÎ \Ï_»∞.
=∞# â◊s~°OÖ’x ~°HõÎaO^Œ∞=ÙÅhfl PÜ«∂ ã¨÷ÖÏÅÖ’ LO_»Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. =∞#â◊H˜Î "å\˜Ö’
L#fl^ŒO\Ï~°∞. =∞#O "å\˜x #_»∞Ñ¨Ù`«∂ LO\Ï=∞x JO\Ï~°∞. HÍx Jq "å\˜
™ê÷<åÅÖ’<Õ LO@∂, "å\˜ Ñ¨#∞ÅÖ’ ¿ãfiK«Ûù Hõey LO\Ï~Ú. W^Õq^èOŒ QÍ – ÉèQí =Æ O`«∞x
^•fi~å xÜ«∞q∞OÑ¨|_ç# ™ê÷#OÖ’ LO@∂, „Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ =∞#O =zÛ# „Ñ¨`ÕºHõ
Pâ◊Ü«∂xfl <≥~°"Õ~°∞Û`«∂– =∞#O W`«~° K«~°ºÅÖ’ ¿ãfiK«Ûù HõeyLO\Ï=Ú. W^Õ =∞x+≤H˜
L#fl Hõ~°‡ ™êfi`«O„`«ºO. WO^Œ∞=Å<Õ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ''Hõ~°‡}Ëº"åkèHÍ~°¿ãÎ——– Jx J<åfl_»∞.
ˆH=ÅO Hõ~°‡ KÕÜ«∞_®xˆH LOk =∞# HõkèHÍ~°=Ú. ã¨fiÉèÏ"åxfl =∂~°Û_»OÖ’xH˜ QÍx
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ WzÛ# ™ê÷<åxfl =∂~°Û_®xH˜ HÍx JkèHÍ~°O ÖË^Œ∞ =∞#‰õΩ.
''=∂Ñ¶¨ÖË+¨µ Hõ^•K«#—— Ñ¶ë`«OÖ’ h‰õΩ JkèHÍ~°O Z#fl_»∂ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡–
Hõ~‡° ‰õΩ Ñ¶e¨ `«O Wk, Jk Jx PÖ’zOz Hõ~‡° KÕ¿ã"å_çH˜ ZÅ¡ÑC¨ _»∞ ^Œ∞óY"Õ∞ Åaèã∞¨ OÎ k.
JYO_»*’ºu EÖˇ· 1940 15= Ñ¨Ù@
Wk =¸~°ö`«fiO
U^≥·<å Ñ¨xx „áê~°OaèOK«#O^Œ∞=Å¡ =∞x+≤ Ñ¨xKÕÜ«∞x ã≤÷uÖ’x P#O^•xfl
á⁄O^ŒÖË_»∞. â◊s~°O Ñ¨xKÕÜ«∞HõáÈ`Õ UO ÖÏÉèíO? |O^èŒ "≥∂H∆ÍÅ‰õΩ HÍ~°}O =∞#ã¨∞.
=∞#ã¨∞#∞ x„+≤¯Ü«∞O KÕÜ∂« e. =∞#ã¨∞ Ü≥ÚHõ¯ x„+≤¯Ü«∞`«fiO JO>Ë– Hõ~‡° Ö’, Hõ~‡° Ñ¶Å¨ OÖ’
Pã¨H˜Î ÖËHõáÈ=_»"Õ∞.
™È=∞iQÍ ‰õÄ~˘Û#‰õΩ. Ñ¶ë`«O g∞^Œ h‰õΩ U JkèHÍ~°=¸ ÖË^Œ∞. "åºáê~°O
KÕÜ«∞_»O=Å¡ Ñ¶ë`«O Åaèã¨∞ÎOk. HÍx Jk YzÛ`«O HÍ^Œ∞. Ñ¶ë`«O ÅaèOz#Ñ¨Ê\˜H©–
Jk „áê~°|úO =Å# [iyOk, "åºáê~°O ^•xH˜ HÍ~°}O HÍ^Œ∞ Jx J#∞‰õΩO@∂,
"åºáê~°"Õ∞ KÕÜ«∞@O =∂#~å^Œ∞. Hõ~°‡ KÕÜ«∞@O h Hõ~°Î=ºO Hõ#∞Hõ, h=Ù Ñ¨x
6
KÕÜ«∞=Åã≤O^Õ ZO^Œ∞HõO>Ë – h=Ù Ñ¨xKÕÜ«∞‰õΩO_® LO_»ÖË=Ù. Ñ¨x KÕÜ«∞=Åã≤O^Õ.
''# HõtÛ`ü Hõ∆}=∞Ñ≤ *Ï`«∞ u+¨ª`«ºO Hõ~°‡ Hõ$`ü I
HÍ~°º`Õ Ç¨Ïº=â◊ó Hõ~°‡ ã¨~°fió „Ñ¨Hõ$u *ˇ·QÆ∞}ˇÿó II
Ñ¨Ù\ì̃# „Ñü „áê}˜ XHõ¯ Hõ∆}O ‰õÄ_® Ñ¨xKÕÜ«∞‰õΩO_® LO_»ÖË^Œ∞. „Ñ¨Hõ$uÖ’x
ã¨ÇÏ¨ [ QÆ∞}ÏÅ =Å¡ `«ÑÊ¨ xãïQÍ P QÆ∞}ÏÅ ^•fi~å J`«x KÕ`« Ñ¨x KÕ~ÚOK«|_»∞`«∞Ok.
JO^Œ~°∂ WÖÏ „ÑüHõ∆}O Ñ¨x KÕã¨∂Î<Õ LO\Ï~°∞. WO„kÜ«∂Å#∞ xÜ«∞O„uOz =∞#O
Ñ¨xH˜ q=ÚYOQÍ LO_»QeÆ y<å, =∞#ã¨∞ =∂„`«O JOwHõiOK«‰Ωõ O_® |Ç≤Ï~°`æ « =∞ø`«∂<Õ
LO@∞Ok. =∞i D q^èŒOQÍ WO„kÜ«∂Å#∞ Ñ¨x KÕ~ÚOK«‰õΩO_® LO_»@O ‰õÄ_®
=∞Ozk HÍ^Œ∞. Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∂Å#∞ Hõ~‡° Å#∞Oz J_»y¤ Oz, =∞#ã¨∞^•fi~å q+¨Ü∞« "åOKèÅ«
QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ "å_çx =¸~°∞ö_»∞ J#=K«∞Û.
JYO_»*’ºu PQÆ+¨µì 1940 16= Ñ¨Ù@
P`«‡ â◊H˜Î qHÍãÖ
=∂#= rq`« O Ü≥ Ú Hõ ¯ =ÚYº Pâ◊ Ü « ∞ O Pu‡Hõ â◊ ‰ õ Ω Î Å #∞
qHõ ã ≤ O Ñ¨ K Õ ã ¨ ∞ HÀ=@"Õ ∞ . D =∂#= â◊ s ~° O ^è Œ i Oz `« # Pu‡Hõ â◊ ‰ õ Ω Î Å #∞
qHõã≤OÑ¨KÕã¨∞H˘#x „áê}˜ `«# P`«‡‰õΩ ^ŒQÆæ~°QÍ KÕ~°x „áê}˜ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ âßOux
á⁄O^Œ_∞» , Ñ¨~Ö° ’HõOÖ’ ã¨∞YOQÍ LO_»Ö_Ë ∞» . JO^Œ∞=Å¡ – x["≥∞#ÿ âßOux á⁄O^•Åx,
`«# rq`«O ã¨∞YOQÍ LO_®e Jx HÀ~°∞‰õΩ<Õ =∞x+≤ `«# Pu‡Hõ â◊‰õΩÎÅ#∞ Jaè=$kú
KÕã¨∞HÀ"åe. HÍ~°}O – =∞# P`«‡ÜÕ∞ âßOu ã¨∞MÏÅ ÉèÏO_®QÍ~°O. „áêÑÖzHõ
q+¨Ü«∂ÅÖ’ ã¨∞MÏxfl J<Õfi+≤OK«_»O =∞# á⁄~°áê@∞. „áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’ ã¨∞YO
ZHõ¯_» L#flk? K≥·`«#º=Ú ÖËxq [_» Ñ¨^•~å÷ÅÖ’ ã¨∞YO ZHõ¯_» L#flk? ã¨∞YO
J<Õk K≥·`«#ºO Ü≥ÚHõ¯ QÆ∞}O, [_»Ñ¨^•~°÷O Ü≥ÚHõ¯ QÆ∞}O HÍ^Œ∞. J@∞=O@Ñ¨Ù_»∞ [_»
Ñ¨^•~°÷O =∞#‰õΩ ã¨∞YO ZÖÏ Wã¨∞ÎOk? Hõ∆} ÉèíOQÆ∞~°"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=Ù =∞#‰õΩ âßâ◊fi`«
âßOux ZÖÏ Wã¨∞OÎ k? ÉÏÅ∞_≥#· #zˆH`«∞_»∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x q+¨Ü∞« Éè’QÍÅ∞
''ˆ~Ñ¨\˜ =~°‰õΩ LO_»xq—— "å\˜ #∞O_ç ã¨∞YO ÅaèOK«^Œ∞. ÃÑ·QÍ– "å\˜ =Å¡ =∞#
WO„kÜ«∂Å "ÕQÆO, ™ê=∞~°÷ºO <åâ◊#O J=Ù`å~Ú.
„áêÑÖzHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’ U^À H˘kÌ ã¨∞Y=ÚO^Œ<Õ ÉèÏ=# LO^ŒO>Ë– Jk
P`«‡^Õ HÍx P [_» Ñ¨^•~å÷Åk HÍ^Œ∞. =∞#O =∞# P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ã¨∞MÏ<Õfl „áêÑÖzHõ
ã¨∞YO J#∞H˘x "å\˜ K«∞@∂ì<Õ u~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï=Ú.
7
JYO_»*’ºu JHÀì|~°∞ 1940 13= Ñ¨Ù@
x["≥∞ÿ# ^èŒ~å‡`«∞‡_≥=~°∞?
x["≥∞ÿ# P^è•ºu‡Hõ =ºH˜Î Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ „¿Ñ=∞, x*Ï~Úf, ã¨`«ºO, L^•~°`«,
^ŒÜ«∞, „â◊^Œú, ÉèíH˜Î L`åûÇ¨ÏO J<Õ ÉèÏ"åÅ∞ L`«Ê#fl=∞ø`å~Ú. W=hfl P`«‡ Ü≥ÚHõ¯
ã¨Ç¨Ï[ QÆ∞}ÏÅ∞. W"Õ =∞x+≤Ö’ =∞øeHõ â◊‰õΩÎÅ∞. rq`« ã¨=∞ã¨ÎO g\˜`À Ñ¨ÓiÎQÍ
„Ñ¨ÉÏè q`«O JÜÕ∞ºO`«=~°‰Ωõ D â◊‰Ωõ ÅÎ #∞ á⁄O^Œ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflã¨∂Î LO_®e. U =ºH˜ÖÎ ’
D â◊‰õΩÎÅ∞<åflÜ≥∂, J`«<Õ P^è•ºu‡Hõ =ºH˜Î. D â◊‰õΩÎÅ∞ P^è•~°OQÍ J`«#∞ Ñ¨~°=∂`«‡#∞
HõÅ∞=QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
ÉèíQÆ=O`«∞x g∞^Œ ÉèíH˜Î U^À XHõ =∞`åxH˜ HÍx, Hõ~°‡HÍO_»‰õΩ HÍx Ñïq∞`«O
HÍ^Œ∞. Jk P`«‡ Ö’`«∞ÅÖ’ LO@∞Ok.
ˆH=ÅO Dâ◊fi~å, Dâ◊fi~å Jx áê~åÜ«∞} KÕ¿ã"å_»∞ ^èŒ~å‡`«∞‡_»∞ HÍÖË_»∞.
Ñ¨~°=∂`«‡ P^ÕâßÅ#∞ J#∞ãïOKÕ"å_Õ, PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê# =∂~°æOÖ’ #_çKÕ "å_Õ
^èŒ~å‡`«∞‡_Ò`å_»∞. Ñ¨~°=∂`«‡ P^ÕâßÅ#∞ qx "å\˜x PK«iOKÕ "å~°∞ ^èŒ#∞ºÅ∞.
PO`«iHõ *Ï˝#O ^•fi~°O `≥~°∞=|_ç LO@∞Ok. qâ◊√^Œú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O HõÅ"å~°∞
^èŒ#∞ºÅ∞† "åˆ~ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ ^Œi≈OK«QÆÅ~°∞. D ^Œ~°≈#OÖ’x P#O^•xfl Z=~°∞
=i‚OK«QÆÅ~°∞?
JYO_»*’ºu [#=i 1941 "≥Ú^Œ\˜ Ñ¨Ù@
ÉèíQÆ=O`«∞x =∂Ü«∞
`«#ˆHg∞ `≥eÜ«∞^Œx `≥eã‘, `≥Å∞ã¨∞#x K≥¿ÑÊ"å_»∞ J|^ŒúO K≥Ñ¨Ù`«∞<åfl_»∞.
H˘O`Õ `≥Å∞ã¨∞#x `≥eã≤ JO`å `≥Å∞ã¨∞#x K≥¿ÑÊ "å_çH˜ "åã¨Î=OQÍ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞.
HÍ~°}"Õ∞=∞O>Ë– Ñ¨ÓiÎQÍ `≥Å∞ã¨∞HÀ=@O x*ÏxH˜ J™ê^èŒºO.
Ug∞ `≥eÜ«∞^Œx `≥eã≤ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œx K≥¿ÑÊ"å_»∞ x*O K≥Ñ¨Ù`«∞<åfl_»∞.
H˘O`Õ `≥Å∞ã¨∞#x `≥eã≤ Ug∞ `≥eÜ«∞^Œx K≥¿ÑÊ"åxH˜ H˘kÌQÍ `≥Å∞ã¨∞ HÍx Jk
JãÖÑ¨Ó~°‚O. Wk ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞x =∂Ü«∞ÜÕ∞.
`«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x `≥eã≤#"å_çH˜ `≥eÜ«∞^Œx ‰õÄ_® `≥eã≤# "å_çH˜, JÖÏˆQ
K≥¿ÑÊ"å_çH˜ W`«~°∞Å HõO>Ë Z‰õΩ¯= `≥Å∞ã¨∞. HÍx `«#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞#x, `≥eÜ«∞^Œx
`≥eã≤#"å_»∞ P HÍ~°}OQÍ =∞ø#OQÍ LO\Ï_»∞. Z=i`À#∂ Ug∞ K≥Ñ¨Ê_»∞. x*ÏxH˜–
8
J`«xH˜ KåÖÏ `≥Å∞ã¨∞. WO`« `≥eã‘– ÉèíQÆ=O`«∞x „¿Ñ=∞Ö’ Jhfl =∞~°záÈÜÕ∞"å_»∞,
ÉèíQÆ=O`«∞xÖ’ b#"≥∞ÿ áÈÜÕ∞"å_»∞ ^èŒ#∞º_»∞.
`≥eã≤ ‰õÄ_® =∞iÛáÈ~Ú# "å_Õ ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ `≥eã≤#"å_»∞, Éèí‰õΩÎ_≥·#"å_»∞,
J##º„¿Ñq∞‰õΩ_»∞. J`«#∞ WÑ¨C_»∞ UO K≥Ñ¨ÊQÆÅ_»∞? J`«x=^ŒÌ K≥Ñ¨Ê\ÏxˆHg∞ ÖË^Œ∞.
J`«xÖ’ ^≥·finÉèÏ="Õ∞ LO_»^Œ∞. WÑ¨C_»∞ Z=~°∞ K≥áêÊe, Z=i`À K≥áêÊe, K≥¿ÑÊ
KÀ>Ëk? W^Õ ÉèíQÆ=O`«∞x =∂Ü«∞.
JYO_»*’ºu : [#=i 1941, 14Ñ¨Ù@
Hõ~°Î=ºáêÅ#
Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O UÜÕ∞ Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« _®xH˜ JOwHõiã¨∞OÎ ^À P Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜ∞« @"Õ∞
=∞# Hõ~°Î=ºO, =∞# ^èŒ~°‡O. UÜÕ∞ Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O ã¨=∞‡uOK«^À Jq
KÕÜ«∞~å^Œ∞. HÍ~°}O: Jk J^èŒ~°‡O, JHõ~°Î=ºO.
`«# Hõ~°Î"åºxfl ã¨Ô~·# suÖ’ xÉèÏ~ÚOKÕ ã¨^•Kåi Z@∞=O\˜ Hõëêìhfl
ã¨Ç≤ÏOK«=Åã≤# Ñ¨x LO_»^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë– J`«#∞ ÉèíQÆ=O`«∞x P^Õâß#∞™ê~°O
Ñ¨xKÕ™êÎ_»∞. JO^Œ∞=Å¡# ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ J`«xÃÑ· ZÅ¡Ñ¨Ù_»∂ ^ŒÜ«∂^Œ$+≤ìx „Ñ¨ãï™êÎ_»∞.
Éˇ·\˜#∞Oz K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ ã¨^•Kåi x~°÷#∞_»∞QÍ, Hõ+¨ìrqQÍ HõxÑ≤™êÎ_»∞. HÍx Jk
x[OHÍ^Œ∞. ã¨^•KåiÖ’ J™ê^è•~°} ^≥·g â◊‰õΩÎÅ∞O\Ï~Ú. J@∞=O\˜ ^≥·gâ◊‰õΩÎÅ∞#fl
=∞x+≤H˜ HõëêìÖˇHõ¯_çq? ã¨^•Kåi x~°ú#∞_»∞ HÍ*ÏÅ_»∞.
x[O K≥áêÊÅO>Ë – Jã¨Å∞ Y*Ï<å ã¨^•Kåi =^ŒÌ<Õ LO@∞Ok. P Y*Ï<å
ZÑ¨C_»∂ MÏm HÍ^Œ∞. Y~°∞Û ÃÑ>ËìH˘Ån Jk ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨^•KåiÖ’x ÉèÏ"åÅ#∞
QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞‰õΩO>Ë<Õ P`«‡‰õΩ âßOu, K«Å¡^Œ#O Åaè™êÎ~Ú. `«=∞ â◊„`«∞=ÙÅ∞ `«=∞#∞
ZÑ¨Ù_»∞ <åâ◊#O KÕ™êÎ~À#x ^Œ∞+¨µìÅ‰õΩ ZÑ¨Ù_»∂ ÉèíÜ«∞O LO@∞Ok HÍx ã¨^•KåiH˜
W@∞=O\˜ ÉèíÜ«∂ÖˇHõ¯_çq? JHõ¯_» q∞„`«∞_»∂ ÖË_»∂, â◊„`«∞=Ó ÖË_»∞. J`«xH˜
„Ñ¨ÑÖK«=∞O`å XHõ¯>Ë.
„áê}∞Å∞ D [QÆ`«∞ÎÖ’ =∞Oz =∞Oz Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∂Î z=~°‰õΩ Ñ¨~°=∞"≥∂Hõ∆O
á⁄O^•Å#flk ÉèíQÆ=O`«∞x HÀiHõ.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1941, 24Ñ¨Ù@
9
^Œ$+≤ìHÀ}Ïxfl =∂~°∞ÛHÀO_ç
=∞# HõëêìÅ∞ =∞#‰õΩ Ñ¨~°fi`åÅÖÏ ^Œ∞ˆ~ƒù^•ºÅ∞QÍ, ã≤OÇ¨ÅÖÏ ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ,
pHõ\ ˜ÖÏ ÉèíÜ«∂=Ç¨ÏOQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. HÍx x*ÏxH˜ W=hfl Ug∞ HÍ=Ù. „Éèí=∞Å∞
=∂„`«"Õ∞, g\˜H˜ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»=Åã≤# Ñ¨xÖË^Œ∞.
„Ñü™ês <å‰õΩ JÑ¨[Ü«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞#fl^Œx ZÑ¨Ù_»∂ ÉÏ^èÑŒ _¨ ‰» Ωõ , zOuOK«‰Ωõ .
HÍ~°}"Õ∞=∞O>Ë– HÍÅO J#O`«"≥∞ÿ#k. Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ~Ú. =ÚO^Œ∞‰õΩ
J_»∞QÆ∞"Õ~Ú. x~°O`«~O° h Hõ~"Î° åºxfl x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î LO_»∞. h XH˘¯Hõ¯ J_»∞QÆ∂ q[Ü«∞O
"≥·Ñ¨Ù Ñ¨Ü«∞xã¨∞Î#flk. D ~ÀA HÍHõáÈ`Õ ˆ~Ñ¨Ù h=Ù q[Ü«Ú_»"Ò`å=Ù. ZO^Œ∞HõO>Ë–
Hõ~°Î=º Ñ¶ë`«O YzÛ`«OQÍ q[Ü«∞"Õ∞.
ã¨Ç¨Ü«∞O H˘~°‰õΩ W`«~°∞Å =ÚO^Œ∞ „áê^èÕÜ«∞Ñ¨_»‰õΩ. ZO^Œ∞HõO>Ë– x*ÏxH˜
h‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕ¿ã â◊H˜Î Z=iH© ÖË^Œ∞.
h‰õΩ =zÛ# HõëêìxH˜ W`«~°∞Å#∞ xOkOK«‰õΩ. ZO^Œ∞‰õO>Ë– x*ÏxH˜
W`«~°∞Öˇ=~°∂ h‰õΩ Hõ+¨ìO HõeyOK«ÖË~°∞. h‰õΩ q∞„`«∞_»=Ù, â◊„`«∞=Ù=Ù ã¨fiÜ«∞OQÍ h"Õ.
h =ÚO^Œ∞#fl =∞Oz, K≥_»∞Åhfl h=Ù ã¨$+≤ìOK«∞‰õΩ#fl"Õ. h ^Œ$+≤ì HÀ}Ïxfl =∂~°∞Û‰õΩO>Ë–
=∞~°∞Hõ∆}"Õ∞ D ÉèíÜ«∞O J<Õ Éèí∂`«O J~`«iHõ∆OÖ’H˜ JO`«~å÷#O J~ÚáÈ`«∞Ok.
[#‡ – [<å‡O`«~åÅ ã¨∞ãÖ™ê¯~åÅ∞ UHõ"≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ =∞x+≤ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚
á⁄O^Œ_®xÔH· JOH˜`«ÉèÏ=O`À „Ñ¨Ü«∞`åflxfl „áê~°Oaè™êÎ_»∞.
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1941, 14 Ñ¨Ù@.
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O Ö’Ñ¨Å ãÖ`«$Ñ≤Î
ZÑ¨C_≥·<å U^≥·<å ^Œ∞~°…@#Å =Å# =∞#ã¨∞ d#fl"≥∞ÿ`Õ, x~åâ◊Å "Õ∞Ñ¶¨∂Å∞
#Å∞"≥·Ñ¨ÙÅ #∞O_ç Hõ=Ú‡‰õΩO@∞O>Ë, JÑ¨[Ü«∂Å∞ HÍ~°}OQÍ z`«ÎO ^Œ∞óYO`À LO>Ë,
Éèqí +¨º`«∞Î ÉèÜ
í ∂« #Hõ"∞≥ ÿ =∞# =ÚO^Œ∞O>Ë, |∞kú HÕHõ~"Î° åº q=¸_è"» ∞≥ ÿ LO>Ë– ^•i`«ÑÊ≤
J@∂, W@∂ u~°∞QÆ=^Œ∞Ì. P QÆ∞O@#Hõ¯#∞ K«∂_»∞. "Õ@‰õΩHõ¯Å∞ K«∞@∞ì=Ú\˜ì#Ñ¨Ù_»∞,
Jk Ñ¨~°∞ÔQuÎ QÆ∞Ç¨ÏÖ’H˜ "≥o¡ `«$Ñ≤ÎQÍ xâ◊fiã≤ã¨∞ÎOk.
W@∞=O\˜ q+¨Ü∞« ã¨=∞Ü«∞OÖÖ’ z`åÎxfl J@∂ W@∂ áÈx=fi‰õΩ. h Ç¨Ï$^ŒÜ∞«
=∞Ok~°OÖ’H˜ „Ñ¨"ÕtOK«∞. |Ü«∞@ L#fl Jxfl q+¨Ü«∂Å#∞ =∞iÛáÈ. áêÑ¨ `åáêÅ#∞
^•fi~°O =^ŒÌ<Õ q_çz"Õã≤ Ö’ÑëH˜ „Ñ¨"Õtã¨∞Î#flÑ¨Ù_»∞ – "≥∞_»#∞ qiKÕ@O`« XHõ ÃÑ^ŒÌ
10
ÉèÏ~°O kyáÈ~Ú#@∞¡, â◊s~°O KåÖÏ `ÕeHõ~Ú#@∞¡, ^Œ∂k Ñ≤O[ÖÏ `ÕeHõ~Ú#@∞¡
JxÑ≤ã¨∞ÎOk. „w+¨‡ `åÑÖ`À PÑ¨™ÈáêÅ∞ Ñ¨_Õ =∞x+≤H˜ =∞OK«∞`À xO_ç# QÆk
^˘iH˜#@∞¡– Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =∞Ok~°OÖ’ âßOu Åaèã∞¨ OÎ k. H˘kÌ¿ãÑ¨\Ö˜ ’<Õ P#O^ŒÑÙ¨ q„âßOu
Åaèã¨∞ÎOk.
Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OÖ’x D ™êufiHõ ™ê÷<å<Õfl „|Ç¨Ï‡Ö’HõO Jh, QÀÖ’HõO Jh JO\Ï~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë– WO^Œ∞Ö’ Ñ¨q„`«`«, „Ñ¨HÍâ◊O, âßOu ã≤÷~°Ñ¨_ç LO\Ï~Ú. Ñ¨~°=∂`«‡
ã¨∞YO á⁄O^Œ\ÏxH˜ =∞#‰õΩ ã¨fi~°æ ™Èáê<åÅ#∞ WKåÛ_»∞HÍx, J*Ï˝#O =Å¡ =∂#=Ù_»∞
^•xx `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõáÈ`«∞<åfl_»∞.
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1941, 5 Ñ¨Ù@.
JO`«~°∞‡Y`«fiOÖ’<Õ âßOu
g∞ ^Œ$+≤ìx |Ü«∞@#∞O_ç =∞~°eÛ JO`«~°∞‡YO KÕÜ«∂e. J^è•º`«‡ =∂~åæxfl
J=ÅOaOKåe. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ J@∂ W@∂ uiˆQ „áê}˜ D K«Å¡x =$Hõ∆O „HÕ^Œ
âßOux á⁄O^ŒQÆÅ_»∞.
|Ü«∞@ L#fl =∂Ü«∂~°∂Ñ¨ =ã¨∞=Î ÙÅ „Éè=í ∞#∞Oz "≥eH˜=zÛ JO`«~∞° ‡Y∞Å"≥∞,ÿ
P`«‡zO`«# KÕã#≤ Ñ¨Ù_»∞– =∞#O =∞# ™ê÷#O #∞O_ç KåÖÏ^Œ∂~°O =zÛ#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
J=ã¨~åÅ<Õq ZÑ¨Ê\˜H© Ñ¨ÓiÎ HÍ=Ù. "å@x `«$Ñ≤Î Ñ¨~°K«\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOKÕ H˘Ån
Jq, xÑ¨CÖ’ <≥~Úº "Õã≤#@∞¡, =∞iO`«QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡ D h_»
"≥O@ Ñ¨~°∞ÔQ`ÕÎ |^Œ∞Å∞ "å\˜H˜ gÑ¨Ù K«∂áêe. =∞#Ö’<Õ ÃÑ^ŒÌ Y*Ï<å L#flÑ¨Ù_»∞ zÅ¡~°
"≥O@ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨~∞° QÔ `åÎe Jx PÖ’zOKåe. JO`«ã∞¨ ûÖ’xH˜ K«∂z#Ñ¨Ù_»∞, Ñ¨~=° ∂`«‡‰õΩ
^ŒQÆæÔ~·#Ñ¨Ù_»∞–ã¨∞YO, âßO`«∞Å JHõ∆Ü«∞ ÉèÏO_®QÍ~°Ñ¨Ù `«Å∞Ñ¨Ù `åà◊O ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok.
`«# "åã¨ÎqHõ ã≤÷ux `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë, P`«‡ã¨fi~°∂áêxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë, „Ñ¨ÑÖK«
ã¨fi~°∂Ñ¨Ñ¨Ù x["≥∞ÿ# *Ï˝#O Hõey`Õ– âßOu J<Õ K«Å¡x ^è•~° „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. P ^è•~°
X_»∞¤# JãÖ`«$Ñ≤Î J<Õ *ÏfiÅ =∞O_»^Œ∞. JÑ¨Ù_»∞ J`«_»∞ ZO_»=∂qx q_çzÃÑ_»`å_»∞.
x["≥∞#ÿ ãÖ`«$Ñ≤Î ÅaèOK«_O» `À– J`«_ç ÉÏÇ¨Ïº J=ã¨~åÅ∞ ÉÏQÍ `«yáæ È`å~Ú. `«‰Ωõ ¯=
HÀˆ~"å_çH˜ Z‰õΩ¯= Åaè¿ãÎ– J`«_çH˜ Q˘Ñ¨Ê P#O^ŒO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =∞iÜ«Ú `«‰õΩ¯=
HÀ~°∞‰õΩ<Õ "åiH˜ Z‰õΩ¯= Åaèã¨∞ÎOk. P q^èŒOQÍ Q˘Ñ¨Ê P#O^ŒO Åaèã¨∞ÎOk.
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1941, 17 Ñ¨Ù@.
11
Jã¨`«ºO "≥·Ñ¨ÙHÍ^Œ∞, ã¨`«ºO"≥·Ñ¨Ù
ã¨`«ºO! ã¨`«ºO!! ã¨`«ºO!!! PÇ¨! ZO`« ã¨∞O^Œ~° â◊|ÌO! LK«Ûi¿ãÎ<Õ lÇ¨Ïfi‰õΩ
âßOu Åaèã∞¨ OÎ k. PÖ’z¿ãÎ "≥∞^Œ_∞» K«Å|¡ _»∞`«∞Ok. Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OQÆ=∞O J~Ú`Õ QÆ∞O_≥‰Ωõ
K«Åx¡ J#∞Éè∂í u ‰õÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J|^ŒOú J<Õ =∂Ü«∂„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ z‰õΩ¯H˘x ÉèQí =Æ O`«∞x
~å[‰õΩ=∂~°∞_»~Ú# =∂#=Ù_»∞ =∂#=`«#∞O_ç „Éèí+¨µì_≥· Ñ¨â◊√=ÙQÍ =∂~å_»∞. ã¨`åºxfl
J=¿ÇÏà◊# KÕã≤# âßÑ¨Ñ¶¨ÖÏxfl J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl_»∞.
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ã¨`º« O, P`«‡ ã¨`º« O ÉèQí =Æ O`«∞x „uQÆ∞}Ï`«‡HõbÅ ã¨`º« O, ã¨~fi° „`å
ã¨`«º"Õ∞ "åºÑ≤™ÈÎOk. rq`«OÖ’x Hõ∆} Hõ∆}O Ü≥ÚHõ¯ ^•Ç¨ÏO – 'ã¨`«ºO—. JdÅ
ã¨`º« `«`fi« OÖ’ qÇ¨Ïiã¨∂Î J=∞$`åxfl „`åQÆ_®xˆH LOk =∞# rq`«O. `«# „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’
ã¨`º« ~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ `À@Ö’ qÇ¨ÏiOz P#O^ŒO á⁄O^Œ\ÏxH˜ ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ ^ŒÜ∞« `À =∞#Å#∞
ÑÖáê_»∞. HÍx =∞#efl =∞#"Õ∞ Ñ¨ÓiÎQÍ =∞~°záÈ`«∞<åfl=Ú. "åã¨Î=OQÍ „Ñ¨ÑÖK«O
Ug∞ HÍ^Œ∞. =∞# h_»ÜÕ∞ „Ñ¨ÑÖK«O J<Õ J^ŒÌOÖ’ „ÑüaOaã¨∞Î#flk. ã¨`«ºO =∞x+≤H˜
WÖÏ „¿Ñ~°} W™ÈÎOk. h =∞#ã¨∞û#∞ JO`«~°∞‡YO KÕã¨∞HÀ† h ^Œ$HõÊ^ä•xfl =∂~°∞ÛHÀ† h
ã¨fi~°∂áêhfl, „Ñ¨ÑÖK« ã¨fi~°∂áêhfl QÆ∞iÎOK«∞† x#∞fl h=Ù P^Œ~°≈OQÍ =∞ÅK«∞HÀ† JO`Õ†
JÑ¨Ù_»∞ "≥Ú`«ÎO „Ñ¨ÑÖK«O h‰õΩ P^Œ~°≈OQÍ =∂~°∞`«∞Ok. h=Ù ã¨`«ºx+¨ª Hõey LO_»∞,
„Ñ¨ÑÖK«O h`À Hõeã≤ ã¨`åºxfl PK«iã¨∞ÎOk. ''Jã¨`À=∂ ã¨^Œæ=∞Ü«∞—— Jx â◊$u Jã¨`«ºO
"≥·Ñ¨Ù K≥Ñ¨Ù`ÀOk. Jã¨`«ºO "≥·Ñ¨Ù HÍHõ, ã¨`«ºO"≥·Ñ¨Ù Ñ¨Ü«∞xOK«O_ç. WO^Œ∞Ö’<Õ g∞‰õΩ
â◊√ÉèíO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : [#=i, 1942, 1= Ñ¨Ù@.
ã¨`«ºÑ¨Ù "≥Å∞QÆ∞
<Õ#∞ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ KåÖÏ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ K«∂âß#∞, J#∞ÉèíqOKå#∞. HÍx
ã¨`åºxfl q∞Oz# =ã¨∞Î"Õn <å‰õΩ ^˘~°HõÖË^Œ∞. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ Ñ¨Å∞ q^èŒ=ÚÖˇ·#
„Ñ¨HÍâ◊=ÚÅ∞<åfl~Ú. HÍx =∞Ç¨ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ ã¨`º« O Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨HÍâß<Õfl „Ñ¨HÍâ◊O JO\Ï~°∞.
Z#fl_»∂ Jã¨`«º ãÖÉèÏ+¨} KÕÜ«∞=^Œ∞Ì– J<Õ ^èŒ~å‡xfl =∞x+≤ áê\˜ã¨∂Î LO>Ë, J`«xH˜
W`«~° ^èŒ~å‡Å#∞ áê\ÕKåeû# J=ã¨~°"Õ∞=ÚOk? â◊s~°O h\˜`À â◊√„ÉèíÑ¨_»∞`«∞Ok.
HÍx =∞#ã¨∞ Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨q„`«`« ã¨`º« O Ñ¨Å∞HõHáõ È`Õ xÅ∞=^Œ∞. Z=i Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O ã¨`º« O`À
Ñ¨q„`«=∞ø`«∞O^À, "å~°∞ W`«~∞° Å Ç¨Ï$^ŒÜ∂« Å#∞ âßã≤™êÎ~∞° . ã¨`º« Ñ¨~åÜ«∞}∞_Õ „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ
^•`«, =∞Ç¨`«Ñ¨ã≤fi. ã≤^Œ∞úÅ∞ J`«x HÍà◊¡ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =™êÎ~Ú. 'ã¨`«º"åk— J<Õ H©iÎHõO>ˇ
12
XHõ Q˘Ñ¨Ê ¿Ñ~°∞ U=ÚOk?
=∞$^Œ∞ÉèÏ+¨}, Ç≤Ï`«HÍ=∞# Hõey LO_»∞@ÜÕ∞ ã¨`º« O. W`«~∞° Å‰õΩ Ç¨x HõeyOKÕ
x[OHõO>ˇ Ç≤Ï`«O HõeyOKÕ J|^ŒúO =∞Ozk. U =∂@ K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ =∞#ã¨∞
ãÖHÀzã¨∞ÎO^À, U =∂@ K≥Ñ¨Ê@O J=ã¨~°=∞x J#∞‰õΩO\Ï"À, U =∂@Ö’ J|^ŒúO
QÀK«iã¨∞ÎO^À– P =∂@ J#=^Œ∞Ì. ZO^Œ∞HõO>Ë– J|^ŒúO K≥Ñ¨Ê@O =Å¡ h P`Õ‡ x#∞fl
â◊Ñ≤ã¨∞ÎOk.
ã¨`«ºOÃÑ· ã≤÷~°OQÍ LO_»∞, <åºÜ«∞"≥∞ÿ# Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ ZÑ¨C_»∂
ã≤QÆ∞æÑ¨_»=^Œ∞Ì. U =∂@ <åºÜ«∞"≥∞ÿ#^Œx h=Ù J#∞‰õΩO\Ï"À, P =∂@ g∞^Œ<Õ xÅ|_»∞†
JYO_»*’ºu : [#=i, 1942, 29= Ñ¨Ù@.
W`«~°∞ÅÑ¨@¡ ^ŒÜ«∞ K«∂Ñ¨Ù
=∞Ç¨ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ =^ŒÌ _»|∞ƒ LO_»^Œ∞, ^•xÃÑ· HÀiHÍ LO_»^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë–
^ŒÜ«∞`À á⁄Oyá⁄~°ÖË Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O "åiH˜ LO@∞Ok– ‰õΩÉË~°∞x Y*Ï<åÖÏ. ¿Ñ^Œ"å_çH˜
D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ U P^è•~°=¸ LO_»^Œx JO\Ï~°∞. Z=i =∞#ã¨∞Ö’ ^ŒÜ«∞ J<Õk
LO_»^À, "åiH˜ Ñ¨~Ö° ’HõOÖ’ U P^è•~°=¸ ÅaèOK«^<Œ kÕ xâ◊ÛÜ«∞O. ^Œi„^Œ∞_»∞ XHõ<å_»∞
ãÖÑ¨#∞fl_»∞ HÍ=K«∞Û. HÍx, Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ ^ŒÜ«∞ ÖËx"å_»∞ J_»∞‰õΩ¯O@∂ u~°™ê¯~°O
á⁄O^Œ∞`«∂ LO\Ï_»∞. ã¨`åºxfl Z=~°∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#QÆÅ~°∞? ÉèQí =Æ O`«∞x ^Œ~≈° #O Z=iH˜
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok? Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ ^ŒÜ«∞ L#fl "åxˆH HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. x~°ÌÜ«Ú_≥·# =∞x+≤
qHõÖÏOQÆ∞_»∞. J`«#∞ `«#„Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl L`«Î"≥∂`«Î=∞ Ñ¨^•~å÷Å#∞ Ãã·`«O fã¨∞H˘#ÖË_»∞.
Fi x~°ÌÜ«Ú_® xÅ∞=Ù. W`«~°∞Å#∞ Ñ‘_çOKÕ=ÚO^Œ∞– #∞=Ùfi Ñ‘_çOK«|_ç#Ñ¨Ù_»∞ h
Ñïã≤÷u U=∞=Ù`«∞O^À PÖ’zOK«∞. ^ŒÜ«∞#∞ =^Œe, „‰õÄ~°`«fi=∂~°æOÖ’ Ñ¶ë`åxfl
[#‡[<å‡O`«~åÅ =~°‰õΩ ‰õΩo¡ ‰õΩo¡ J#∞ÉèíqOK«=Åã≤ =ã¨∞ÎO^Œx <å‰õΩ `≥eÜ«∞^•? D
^èŒi„f=∂`« ™êH˜∆QÍ, #~°Hõ=∂`« áêÑ¨ÙÅHÀãÖ =∂„`«"Õ∞, ^ŒÜ«∂à◊√=ÙÅ HÀãÖ HÍ^Œ∞.
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ ^ŒÜ«∞ HõÅ"å~°∞ JO^èŒHÍ~°OÖ’ H˘@∞ìq∞\Ïì_»~°∞. Hõ#∞Hõ–
Hõà√◊ #¡ fl"åà◊§O`å K«∂_»O_ç. g∞ =∞#ã¨∞Ö’ ^ŒÜ∞« ‰õΩ ™ê÷#q∞=fiO_ç. W`«~∞° ÅÑ¨@¡ ^ŒÜ∞« `À
=º=Ç¨ÏiOK«O_ç.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1942, 13= Ñ¨Ù@.
`«$+¨ì =^Œ∞Å∞HÀ
13
HÀiHõÅ∞ fi# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® ãÖ`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆ^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, =∞iO`«QÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞x+≤ JãÖÑ¨Ó~°∞‚_»∞ Jx JO\Ï~°∞. HÍx, `«# HÀiHõÅ#∞ =ke"Õ¿ãÎ,
D rq`«OÖ’<Õ J`«#∞ ÑïÑ¨Ó~°∞‚_»∞ HÍQÆÅ_»∞. `«$+¨‚ J<Õ |O^èŒO P`«‡#∞ [##
=∞~°}ÏÅ =∂Ü«∞Ö’ Hõ\˜ìÑ¨_»"Õã¨∞ÎOk. „áêÑÖzHõ =ã¨∞Î=ÙÅ g∞^Œ `«$+¨‚ ZÅ¡Ñ¨C_»∂
ã¨`å~Úã¨∞ÎO>Ë, =∞x+≤ Éèí=|O^èŒ<åÅ#∞ ZÖÏ ^•@QÆÅ_»∞? ~°Hõ~°HÍÅ HÀiHõÅ∞ „áê}˜x
|OkèOz LOz#O`«HÍÅO =∞x+≤ „Ñ¨ÑÖK«O K«∞@∂ì u~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO\Ï_»∞. =ÚH˜Îx
HÀˆ~ "åiˆH, ãÖÑ¨Ó~°‚ ã¨`åºxfl "≥uˆH "åiH˜ ã¨~Àfi`«Î=∞"≥∞ÿ# ™ê^èŒ#O– HÀiHõÅ#∞
J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞HÀ=_»O. D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ ãÖ`«$Ñ≤Îx q∞Oz# ^èŒ#O ÖË^Œ∞. ã¨fi~°æOÖ’
Ãã·`«O nxH˜ ã¨=∂#"≥∞ÿ# ãÖÑ¨^Œ ÖË^Œ∞. Z=x =∞#ã¨∞Ö’ HÀiHõÅ∞ QÆ∂_»∞ Hõ@∞ìH˘x
L<åflÜ≥∂, "å_»∞ K«∂_»_®xH˜ ZO`À ¿ãfiK«ÛùQÍ L#fl@∞¡ HõxÑ≤Oz<å, "åã¨Î"åxH˜ XHõ
Mˇ·n =O\˜ "å_»∞. ZO`« ^èŒ#=O`«∞_≥·<å– J`«_»∞ aHÍi =∂„`«"Õ∞. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ h=Ù
U^≥<· å „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ Ñ¨x KÕÜ∞« ^ŒÅ∞Û‰õΩO>Ë– `«$+¨#‚ ∂, HÀiHõÅ#∂ q_çzÃÑ@ì_O» `«ÑÊ¨ xãï.
Ñ¨xKÕ~Ú, h Hõ~°Î"åºxfl á⁄~°Ñ¨_»‰õΩ ÖÏaèã¨∞ÎOk. HÍx á⁄O^Œ\ÏxH˜ "åº‰õΩÅ Ñ¨_Õ"å_»∞
PÑ¨^ŒÅ<Õ Ñ¨~°fi`åxfl `«ÅÔH`«∞Î HÀ=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1942, 21= Ñ¨Ù@.
ã¨`«ûOQÆO =∞Ç≤Ï=∞
HõëêìÅÖ’ h‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_Õ"åix, K≥_»∞#∞Oz ~°H˜∆OKÕ"åix x~åâ◊Ö’ Pâ◊#∞
xO¿Ñ â◊H˜Î HõÅ"åih „¿Ñ=∞áê„`«∞Å#∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ x~°O`«~°O „Ñ¨Ü«∞uflOK«∞.
=ÚYã¨ ∞ Î u Ñ¨ ~ ° ∞ Å#∂, Éè í „ \ÏAÅ#∂ K« ∞ @∂ì KÕ ~ ° ∞ ÛHÀ=_» O `Õ e Hõ ,
™êfi~°÷™ê^èŒ‰õΩÅ∞ h K«∞@∂ì KÕ~°`å~°∞ Hõ∆}OÖ’, HÍx– Hõ~îÀ~° q=∞~°≈ KÕ¿ã"åà◊√¡, „âı+ª̈"≥∞ÿ#
ã¨ÅÇ¨ WKÕÛ"åà◊√¡, z"å@∞¡ ÃÑ@ìQÆeˆQ "åà◊√¡, PÑ¨^ŒÅÖ’ J„Ñ¨=∞`«ÎO KÕÜ«∞QÆÅ"åà◊√¡
^˘~°Hõ@O KåÖÏ Hõ+¨ìO. ~åA, ëêÇ¨ïHÍ~°¡ ¿ãflÇ¨ÏO KåÖÏ qÅ∞"≥·#^Œx J#∞‰õΩO\Ï~°∞
HÍx JxflO\˜HOõ >ˇ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ k =∞Ç¨`«∞‡Öˇ#· ^è•i‡‰õΩÅ ¿ãflÇ¨ÏO. =¸Å^è#Œ O ÖËx"å_»∞
"åºáêi ZÖÏ J=Ù`å_»∞? x["≥∞ÿ# q∞„`«∞Å∞ ÖËx"å_»∞ qA˝_»∞ ZÖÏ J=Ù`å_»∞?
„âı+qª¨ ∞„`«∞Å∞ ÅaèOK«@O B#fl`«º ™ê^è#Œ ÅÖ’ J=¸Åº"≥∞#ÿ k. Z‰õΩ¯= =∞Ok`À â◊„`«∞`«fiO
Hõey LO_»@O =¸~°ö`«fi"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. ^•xfl q∞Oz# =¸~°ö`«fiO =∞Oz =º‰õΩÎÅ
¿ãflÇ¨xfl =^Œ∞Å∞HÀ=_»O.
x~°‡Å"≥∞#ÿ |∞kú, „â◊=∞Ö’ „â◊^úŒ =∞x+≤x =∞Ç¨#∞ÉèÏ=ÙxQÍ KÕ™êÎ~Ú. L`«=Î ∞"≥∞#ÿ
14
QÆ∞}ÏÅ#∞ ãÖáêkOK«@O ^•fi~å J@ì_»∞QÆ∞# L#fl =ºH˜Î Q˘Ñ¨Ê"å_»∞ HÍQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
^Œ∞~°∞æ}ÏÅ=Å¡ L#fl`«=ºH˜Î kQÆ*ÏiáÈ`å_»∞. x~°O`«~° `«`«Ê~°`«, "≥∞Å‰õΩ=, =∞iÜ«Ú
ã¨=∞Ü«∞O ã¨^Œ∞Ñ¨Ü≥∂QÆO J<Õ ÅHõ∆}ÏÅ∞ z#fl"åix Q˘Ñ¨Ê"å~°∞QÍ =∂~°∞Û`å~Ú.
Ç‘Ï#∞Å#∞ ‰õΩÅÇ‘Ï#∞Å∞QÍ =∂~°∞Û`å~Ú.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1942, 14= Ñ¨Ù@.
ã¨`«º ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# P`«‡
P`«‡‰õΩ ãÖ|OkèOz# "åã¨Î"åxfl `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O J`«ºO`« P=â◊ºHõO.
ZO^Œ∞HõO>Ë– Jk `≥eÜ«∞x^Õ– r=#Ü«∂„`« Ü≥ÚHõ¯ Jã¨Å∞ ã¨fi~°∂ÑÖ QÀK«iOK«^Œ∞.
U Pâ◊Ü«∞=¸ ã≤÷~°OQÍ LO_»^Œ∞† =∞#O Ñïã≤÷`«∞Å „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖ’ H˘@∞ì‰õΩáÈ`«∂
LO\Ï=Ú.
Q˘Ñ¨Ê"åà◊√Q¡ Í =∂~åÅx HÀ~°∞‰õΩO>Ë– g∞ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl QÆ∞iÎOK«O_ç.
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’ Q“~°=OQÍ rqOKåÅx HÀ~°∞‰õΩO>Ë– P`«‡#∞ Q“~°qOK«O_ç. Ñ¨~°=∂`«‡`À
P`«‡#∞ HõÅÑ¨^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë– q∞=∞‡efl g∞~°∞ |O^èŒ∞`åfixH˜ J~°∞›Å#∞ KÕã¨∞HÀO_ç.
g∞ P`«‡#∞ Ñ¨~=° ∂`«‡ |O^è∞Œ =~°Oæ Ö’ KÕ~Û° #O`«=~°‰Äõ g∞~°∞ Ñ¨~=° ∂`«‡ =~°‰Äõ
KÕ~°ÖË~°∞. hK«`«fiO #∞Oz LK«Û`«fiO"≥·Ñ¨Ù, `«∞K«Ûù`« #∞O_ç Q˘Ñ¨Ê`«#O "≥·Ñ¨Ù
„Ñ¨Ü«∂}ÕK«_®xH˜ XˆH XHõ LáêÜ«∞O U=∞O>Ë– g∞~°∞ g∞ P`«‡#∞ ÉèíQÆ=O`«∞x
JOâ◊QÍ ÑïQÆ}Õz ^•xH˜ Ñ¨ÓiÎ Q“~°=O W=fi_»O. Q“~°qOK«_»O. JO>Ë QÆifiOK«_»O
HÍ^Œ∞† JÇ¨ÏOHõiOK«_O» HÍ^Œ∞† ^Õfi+≤OK«_O» HÍ^Œ∞† á⁄QÆ~∞° É’`«∞`«#O HÍ^Œ∞† ^Œ∞_»∞‰õΩ`«#O
HÍ^Œ∞† W`«~°∞Å#∞ HÕK«Ñ¨~°K«_»O HÍ^Œ∞. Q“~°qOK«_»O JO>Ë– ÉèíQÆ=O`«∞x JOâ◊
=∞#Ö’ LO^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘x ^•xx Ñ¨ÓlOz JiÛOK«@O† ^•x P^ÕâßÅ#∞ „â◊^ŒúQÍ
q#_»O† Ñ¨~°=∂`«‡ P™ê÷#OÖ’H˜ "≥o¡ KÕÜ«∞^Œy# „âı+¨ª PK«~°} [~°Ñ¨_»O.
JYO_»*’ºu : E<£, 1942, 11= Ñ¨Ù@.
âßâ◊fi`« ã¨∞YO ZHõ¯_»?
âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ ã¨∞MÏÅHÀãÖ =∞#O `«~°K«∞ "≥`«∞‰õΩ`«∂ u~°∞QÆ∞`«∂
LO\Ï=Ú. HÍx Jxfl\˜HõO>ˇ L`«Î=∞"≥∞ÿ# P^è•ºu‡Hõ ã¨∞MÏxfl QÆ∞iOz PÖ’zOK«=Ú.
=∞#O KÕ¿ã Ñ¨#∞Åxfl\˜Ö’ ã¨∞MÏxfl á⁄O^•Å<Õ HÀiHõ ^•y LO@∞Ok. ã¨∂÷Å^Œ$+≤ì`À
K«∂¿ã"å~°∞ ÉÏÇ¨Ïº =ã¨∞=Î ÙÅÖ’ ã¨∞MÏxfl á⁄O^•Åx HÀ~°∞`å~°∞. ÉÏÇ¨Ïº=ã¨∞=Î ÙÅ∞ ã¨∞MÏxfl
15
W=fiQÆÅ"å? D [QÆ`«∞ÎÖ’ =∞#‰õΩ ã¨∞MÏxfl WKÕÛq |Ü«∞@ ÖË=Ù, Ö’Ñ¨ÖË L<åfl~Ú.
ã¨∞YO HÀãÖ |Ü«∞@ "≥^ŒHõ_»O =$^ä•. Ç≤ÏO^Œ∂ âß„™êÎÅ∞ „Ñ¨=∂}©HõiOz# ^Õ=∞O>Ë–
=∞#ã¨∞ `«`«fi x~°‚Ü«∞O ÜÕ∞x^Õ ÉÏÇ¨Ïº [QÆ`«∞ÎÖ’x ã¨∞MÏÅ#∞ PtOK«ÖË=Ú. WO^Œ∞=Å¡
=∞#ã¨∞ `«`«fiO `≥Å∞ã¨∞H˘x, ^•xg∞^Œ Ñ¨ÓiÎ JkèHÍ~°O Hõey LO_»@O J`«ºO`«
P=â◊ºHõO. =∞#ã¨∞#∞ [~ÚOK«@O ^•fi~å<Õ „Ñ¨ÑÖKåxfl [~ÚOK«QÆÅO.
=∞#∞+¨µºx ã¨∞Y, P#O^•Å QÆx Ö’Ñ¨Å<Õ L#flk. ^•x "≥∞~°∞Ñ¨Ù Éˇ·@ ‰õÄ_®
Hõ#Ñ¨_»∞`«∞Ok. HÍx Jk XHõ "≥∞~°∞Ñ¨Ù =∂„`«"Õ∞. âßGO K≥Ñ≤Ê#@∞¡– x*"≥∞ÿ# ã¨`«º
=ã¨∞Î=Ù# „|Ç¨Ï‡#∞ Ñ¨~°=∂`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅO>Ë =∞#O z`åÎxfl H˘kÌ¿ãÑ¨Ù ã≤÷~°OQÍ
LOK«∞HÀ"åe. Wk ™ê^èŒ# ^èŒ~°‡OÖ’x JO`«~åƒùQÆO. WO^Œ∞=Å¡ âßâ◊fi`« ã¨∞MÏxfl
á⁄O^Œ\ÏxÔH· =∞#O ^èŒ~å‡xfl P„â◊~ÚOKåe. =~°Î=∂#OÖ’x Hõ∆}˜Hõ ã¨∞MÏÅ‰õΩ |^Œ∞Å∞
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ÅaèOKÕ JHõ∆Ü«∞ ã¨∞MÏxH˜ =∂~åæxfl =∞#‰õΩ K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk ^èŒ~°‡O.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1942, 18= Ñ¨Ù@.
=∞Oz "åºáê~°O
=∞x+≤ =∞~°}˜™êÎ_»∞. J`«x JÅOHõ~°}Å∞ ™ê=∂#∞Å∞, "Õ∞_»Å∞, q∞^≥ÌÅ∞
=ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Öˇ· áÈ`å~Ú. HÍx J`«x H©iÎ =∂„`«O Ü«ÚQÆÜ«ÚQÍÅ =~°‰õΩ rqOz
LO@∞Ok. `«# ã¨~°fi™êfixfl WzÛ H©iÎ ãÖáêkOK«_»O KåÖÏ =∞Oz "åºáê~°O.
"å<åHÍÅÑ¨Ù QÆ_ç¤ Jq∞‡ XHõ QÆ\ ì̃ WÅ∞¡ xi‡OK«@O `≥e"≥·# Ñ¨x. rq`«OÖ’ L[fiÅ"≥∞ÿ#
H©iÎx ãÖáêkOK«@OÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ# "å~°∞ =∞Ç¨`«∞‡Å∞. rq`«=∞O`å á⁄@ìxOÑ¨Ù
HÀ=_»O`À<Õ QÆ_çÑ≤ z=~°‰õΩ ‰õΩHõ¯Kå=Ù K«KÕÛ "å~°∞ Ñ¨Ù\˜ì „Ñ¨Ü≥∂[#O U=ÚOk?
Éèíq+¨º`«∞Î QÆ∞iOz PÖ’K«# ÖËx"å~°∞, ™êfi~°ú Ñïkèx ^•\˜ K«∂_»ÖËx"å~°∞–
TÑ≤i Ñ‘Å∞Û`«∞<åfl, ux „`åQÆ∞`«∞<åfl, #_»∞ã¨∂Î u~°∞QÆ∞`«∂ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl– =∞$`«∞ÖË.
=¸~° ∞ ö Å ∞ _» | ∞ƒ ã¨ O áêkOz, xÅ∞=KÕ ã ≤ , `« ~ ° ∞ "å`« `« ~ ° O "åà◊ √ § ux
P#OkOKåÅ#∞‰õΩO\Ï~°∞. "å~°∞ `å"Õ∞ ^•xx ã¨`«¯~°‡ÅÖ’ LÑ¨Ü≥∂y¿ãÎ, Jq „âı+ª̈"≥∞ÿ#
Éèí∂q∞Ö’ "≥ÚÅÔHuÎ `«=∞ h_»Ö’ JãÖMÏºHõ „áê}∞Å‰õΩ h_»e¿ãÎ– ZO`« ÉÏQÆ∞O@∞Ok!
ÖÏÉèíHõ~° =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ qã≤i"Õã≤ Ç¨xHõ~° =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ „áÈQÆ∞KÕ¿ã "å_çx
=¸~°∞ö_»O\Ï~°∞. Hõ@∞=ÙQÍ, J#~°æà◊OQÍ "åˆQ "å_çx =¸~°∞ö_»#Hõ U=∞O\Ï~°∞? ZO`«
K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl "å_≥·<å, K«`«∞~°∞_≥·<å– =∞Ozx =ke K≥_»∞#∞ ã‘fiHõiOKÕ =∞x+≤
=¸~åö„ˆQã¨~°∞_»∞.
16
JYO_»*’ºu : JHÀì|~°∞, 1942, 27= Ñ¨Ù@.
*Ï˝# ã¨=Úáê~°˚#
q^•fiOã¨∞Å∞ "åã¨# QÆÅ Ñ¨ÙëêÊÅ=O\˜"å~°∞. "å~°∞ ZHõ¯_»‰Ωõ "≥o<¡ å P#O^•xfl
`«=∞`À fã¨∞ÔHà◊`å~°∞. "åiH˜ J#fl „Ñ¨^ÕâßÅ∂ QÆ$Ç¨ÖË, Jxfl „Ñ¨^ÕâßÅ∂ ã¨fi^ÕâßÖË.
q^Œº ^èŒ#O. D ^èŒ#=Ú`À áÈeÛ`Õ– q∞ye# =ã¨∞Î=ÙÅhfl `«∞K«Ûù"≥∞ÿ#"Õ. =KÕÛ [#‡ÅÖ’
‰õÄ_® `À_»∞QÍ LO_Õ ^èŒ#O Wk. q^Œº ^•fi~å ãÖã¨¯iOÑ¨|_ç# |∞kú `«~°∞"å`«
[#‡ÅÖ’ „Hõ=∞OQÍ LK«Ûã≤u÷ x á⁄O^Œ∞`«∂, „âı+Oª¨ J=Ù`«∂, Ñ¨Ó~°`‚ åfixfl JO^Œ∞‰õΩO@∞Ok.
ÉÏqx ZO`« Ö’`«∞QÍ `«qfi`Õ, JO^Œ∞Ö’ JO`« Z‰õΩ¯= h~°∞ Åaèã¨∞ÎOk.
=∞x+≤ ZO`« Z‰õΩ¯= J^èŒºÜ«∞#O KÕ¿ãÎ JO`« Q˘Ñ¨Ê *Ï˝x J=Ù`å_»∞. qâ◊fiO Uq∞\’,
WO^Œ∞Ö’ Zxfl ~°HÍÅ P#O^Œ=∞Ü«∞ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ xO_ç L<åflÜ≥∂ q^Œº ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅO.
™ê\˜ÖËx D ãÖÑ¨^Œ#∞ ãÖáêkOK«_®xH˜ [#O ZO^Œ∞‰õΩ |^ŒúH˜™êÎ~°∞? =Ü«∞ã¨∞ „Ñ¨â◊fl
ÖË<Õ ÖË^Œ∞. =$^Œ∞ú_≥·<å, =∞~°}â◊Ü«∞ºÃÑ· L<åfl– =∞x+≤ q^Œº á⁄O^Õ L`åûÇ¨ÏO K«∂áêe.
ZO^Œ∞HõO>Ë– *Ï˝#O J<Õk [#‡ [<å‡O`«~åÅ =~°‰õΩ `À_»∞ LO_Õ =ã¨∞Î=Ù.
q^•º~°˚##∞ L¿ÑH˜∆OKÕ "å~°∞ ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=O`«∞Å∞. aHÍi ^•`« =ÚO^Œ∞
JÅ∞Ê_»=Ù`å_»∞. h=Ù ‰õÄ_® QÆ∞~°∞=Ù =ÚO^Œ∞ JÅ∞Ê_»"≥·#Ñ¨Ê\˜H©– q^Œº#∞ á⁄O^Œ@"Õ∞
h Hõ~°Î=ºO.
JYO_»*’ºu : _çâ◊O|~°∞, 1942, 15= Ñ¨Ù@.
HÀÑÿOK«‰õΩ, Hõ∆q∞OK«∞
Jyfl `«# ^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥àı¡ "åi<Õ HÍÅ∞Û`«∞Ok. HÍx HÀÑÖ `«#<Õ HÍÅ∞Û`«∞Ok.
h=Ù <ÕÅg∞^Œ KÕu`À H˘_ç`,Õ =ÚO^Œ∞ h KÕuHˆ QÍÜ«∞O J=Ù`«∞Ok. HÀÑ¨^•i W`«~∞° Å#∞
#+¨Ñì i¨ KÕ =ÚO^Œ∞ `«##∞ QÍÜ«∞Ñ¨~K° ∞« ‰õΩO\Ï_»∞. h‰õΩ |ÅO L<åfl, q~ÀkèÃÑ· „Ñ¨fHÍ~°O
f~°∞ÛHÀQÆÅ â◊H˜Î L<åfl– J`«xx Hõ∆q∞OK«∞. ZO^Œ∞HõO>Ë– HÀÑÿOK«∞HÀ=_»O KåÖÏ
K≥_»¤k. h=Ù HÀáêxfl =ke, h=Ù K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞H˘#flk „Ñ¨âßO`«OQÍ K≥Ñ≤`Õ– x#∞fl
"ÕkèOKÕ ã¨=∞ã¨ºÅÖ’ ã¨QÆO "å\˜Hõ"Õ Ñïëê¯~°=∞=Ù`å~Ú.
K≥_»¤ =º‰õΩÎÅ g∞^Œ „Ñ¨fHÍ~°O f~°∞ÛHÀ=@O Uq∞ Q˘Ñ¨Ê? p"≥∞ÿ<å
Ñ¨xKÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞. `«# â◊„`«∞=ÙÅ#∞ Hõ∆q∞OK«QÆey# "å_Õ Q˘Ñ¨Ê"å_»∞. Éèí∂q∞x K«∂_»∞.
h=Ù ^•xx „`«qfi`Õ– JO^Œ∞‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ Jk h‰õΩ J#flO ÑÖ_çã¨∞ÎOk. K≥~°‰õΩ#∞
17
Ñ≤O_ç`Õ uÜ«∞º\˜ ~°ãÖ HÍ~°∞`«∞Ok.
h‰õΩ Ç¨x HõeyOz#"å_»∞ áêÑÖ |ÅÇ‘Ï#∞_»∞, Ñ≤iH˜"å_»∞. ZO^Œ∞HõO>Ë–
^Œ∞~°ƒÅ"≥∞ÿ# P`«‡ HõÅ"å_Õ W`«~°∞Å‰õΩ Ç¨x Hõey™êÎ_»∞. c^Œ"åà◊¡#∞ Hõ∆q∞OK«∞. „QÆ∞_ç¤
"åà◊¡ÃÑ· HõuÎ ^Œ∂Ü«∞_»O g~°`«fiO ZÖÏ J=Ù`«∞Ok. „Ñ¨fHÍ~°O f~°∞Û‰õΩO>Ë h=Ù H˘xfl
QÆO@Å∞ ãÖ`À+≤OK«=K«∞Û. HÍx Hõq∆ ∞¿ãÎ HõeQˆ P#O^ŒO KåÖÏHÍÅO ã≤~÷ O° QÍ LO@∞Ok.
JYO_»*’ºu : [#=i, 1943, 43= Ñ¨Ù@.
"Õ∞Ñ¶¨∂Å =Öˇ =i¬OK«∞
`å#∞#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ u#ÖËx"å_»∞, W`«~°∞Å‰õΩ ÃÑ@ìx"å_»∞ HÀ\©â◊fi~°∞_≥·<å
=∂=¸Å∞ ¿Ñ^Œ"å_ç HõO>ˇ Q˘Ñ¨Ê"å_»∞ HÍ_»∞. Lz`å#∞z`« Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ Hõ_∞» Ñ¨Ù ‰õ@∞ìH˘x
`å#∞ ã¨ O áêkOz# ^è Œ # O `« # ‰õ Ω LÑ¨ Ü ≥ ∂ QÆ Ñ ¨ _ » ^ Œ ∞ , W`« ~ ° ∞ Å‰õ Ω =∂„`« " Õ ∞
LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ∞» `«∞Ok. =∞Oz Ñ¨#∞Å‰õΩ `«# ^è<Œ åxfl LÑ¨Ü∂≥ yOKÕ"å_Õ `≥eq QÆÅ"å_»∞.
Jã¨Å∞ J`«#∞ =i¬OKÕ "Õ∞Ñ¶¨∞O=O\˜"å_»∞. "Õ∞Ñ¶¨∞O D ~ÀA MÏm J~Ú<å, ˆ~Ñ¨Ù =∞m¡
xO_»∞`«∞Ok.
HõÅ∞Ñ¨ÙQÀÅ∞`«#O, ã¨[˚#`«fiO W`«~°∞Å "Õ∞Å∞ QÆ∞iOz PÖ’zOKÕ ÅHõ∆}O
J<Õ QÆ∞}ÏÅ =Å¡# „Ñ¨ÑÖK«O =∞#k J=Ù`«∞Ok. `«#HõO>ˇ z#fl"åi`À, ÃÑ^ŒÌ"åi`À
=∞~åº^ŒÑ¨Ó~°fiHõOQÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ"åix „Ñ¨ÑÖK«O =∞~°=*ÏÅ^Œ∞.
Hõ@∞=ÙQÍ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞, Hõ~îÀ~°OQÍ =º=Ç¨ÏiOKÕ"å~°∞ ZO`« K«∞~°∞‰õΩQÍ
L#flÑ¨Ê\˜H©– "åi rq`«OÖ’ JO`å H˘Ü«∞ºÖÏ xs˚=OQÍ LO@∞Ok. WO`« ÃÑ^ŒÌ
qâ◊fiOÖ’ #=fi\ÏxH©, z~°∞#=Ùfi #=fi\ÏxH© `«y#k Un Hõ#Ñ¨_H» ,õ ZÑ¨C_»∂, ã¨}∞QÆ∞`«∂
LO_Õ Hõ~°‡Ç‘Ï#∞Å∞ H˘O^Œ~°∞O\Ï~°∞. Ñ¨QÆ\˜Ñ¨Ó@ K«∂_»ÖËx ~ÀQÆ∞Å∞ "å~°∞. ^Œ∞+¨µìÅ
=^ŒÌ L#fl q^Œº, ^è#Œ O L#flÑ¨Ê\˜H© =ÚiH˜áê„`«Ö’ LOz# áêÅ=Öˇ Ñ¨xH˜~åx^Ò`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1943, 17= Ñ¨Ù@.
„áê~°ú# ZÑ¨C_»∞ ã¨Ñ¶¨Å=∞=Ù`«∞Ok?
=∞#O =∞# â◊‰õΩÎÅ#∞ LÑ¨Ü≥∂yOz#Ñ¨Ù_»∞ =∞# ^≥·=„áê~°÷#‰õΩ ["å|∞
Åaèã¨∞ÎOk. x~°¡Hõ∆ ºO, J*Ï˝#=Ú L#fl HÍy`«Ñ¨Ù ãÖp ã≤÷u J=Ù`«∞Ok. P =∞x+≤ ã≤÷u.
J@∞=O\˜ ãÖz Z‰õΩ¯=HÍÅO xÅz LO_»^∞Œ . KåÖÏ `˘O^Œ~Q° Í ziy #tOzáÈ`«∞Ok.
ÉèQí =Æ O`«∞x xÜ«∞=∂Å∞ `≥eqQÆÅ `À@=∂e xÜ«∞=∂Å =O\˜q. `À@=∂e Ñ¨xH˜~åx
18
QÆ_ç¤ "≥ÚHõ¯Å#∞ Ñ‘H˜ áê~°"Õã≤, Ü≥∂QÆº"≥∞ÿ# "≥ÚHõ¯Å#∞ ãÖ~°H˜∆Oz, "å\˜x ÃÑOK«∞`å_»∞.
Ñ¨xH˜~åx K≥`«Î "≥ÚHõ¯Å∞ ÃÑiy# =iÑÖ@ K«xáÈ`«∞Ok. `«# á⁄ÖÏxfl K≥_»Q˘@∞ì‰õΩ<Õ
Ô~·`«∞#∞ Z=~°∞ „Ñ¨â◊Oã≤™êÎ~°∞? ÉèíQÆ=O`«∞x xÜ«∞=∂Å∞ YzÛ`«OQÍ ã¨$+≤ì ™œO^Œ~°ºO
#tOzáÈ‰õΩO_® Ñ¨xH˜~åx Ñ¨^•~å÷Å =ÚiH˜x `˘ÅyOK«_®xˆH.
„áê~°#÷ ‰õΩ x["≥∞#ÿ ["å|∞ á⁄O^Œ\ÏxH˜ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\˜ =∂~°Oæ P`«‡ qâßfiãÖ.
Hõ~=Î° ºÑ¨~åÜ«∞}∞x ^•fi~å<Õ x["≥∞#ÿ „áê~°#÷ ™ê^èºŒ Ñ¨_∞» `«∞Ok. ÉèQí =Æ O`«∞_»<Õ ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ
â◊H˜Î Ö’xH˜ „Ñ¨"ÕtOKÕ =∂~°æO P`«‡. J^Õ D HõO^ŒHÍxH˜ =O`≥#. Jqâßfiã¨∞Å∂,
P`«‡q<åâ◊‰Ωõ Å∂ PÑ¨^ÖŒ ’ Ñ¨_∞» `«∂, ã¨~Ô #· =∂~°Oæ HÀãÖ "≥`∞« ‰õΩ`«∂ u~°∞QÆ∞`«∂ LO_»_O»
MÏÜ«∞O. `«=∞#∞ `å=Ú u~°ã¨¯iOK«∞‰õΩ<Õ"åiH˜ ÉèíQÆ=O`«∞x =^ŒÌ‰õÄ_® u~°™ê¯~°"Õ∞
Åaèã¨∞ÎOk. "åi „áê~°÷# x+¨ÊùÅO J=Ù`«∞~k.
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1943, 15= Ñ¨Ù@.
ÑÖK«∞H˘x u#_»O =∞Ozk
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ g∞‰õΩ „â◊=∞, "≥·Éèí=O, q^Œº, Ñ¨^Œq, H©iÎ, Kå`«∞~°ºO W¿ãÎ g∞~°∞
KåÖÏ J^Œ$+¨ì=O`«∞Å∞. D â◊‰õΩÎÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À g∞ rq`«O ã¨∞YOQÍ, P#O^ŒOQÍ
LO@∞Ok HÍx, D ãÖÑ¨^ŒÅ#∞ ˆH=ÅO h ãÖ‰õΩz`« „Ñ¨Ü≥∂[#O HÀãÖ LÑ¨Ü≥∂y¿ãÎ
– P P#O^ŒO JãÖÑ¨Ó~°‚O, ~°ã¨qÇ‘Ï#O, Hõ∆}˜HõO J=Ù`«∞Ok. P P#O^•xfl J<ÕHõ
Ô~@∞¡ ÃÑOKÕ =∂~°æ"Õ∞=∞O>Ë – h Éè’[<åxfl ÑÖK«∞‰õΩx u#∞. h‰õΩ ÅaèOz# ^•xÖ’
H˘O`« ÉèÏQÍxfl Jk J=ã¨~°"≥∞ÿ# "åi`À ÑÖK«∞HÀ. nx=Å¡ Ô~O_»∞ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. ÖËq∞Ö’ L#fl P =∞#∞+¨µºÅ∞ L#fl`« ã≤÷uH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ™ê^èŒ<åÅ#∞
á⁄Ok Jaè=$kú K≥O^Œ∞`å~°∞. `åºQÆO =Å¡ HõeˆQ P#O^ŒO, P^è•ºu‡Hõ ã¨∞QÆO^èŒO g∞‰õΩ
Åaèã¨∞ÎOk. W^ŒÌiH© XHõ JÑ¨Ó~°fi"≥∞ÿ# P#O^ŒO Åaèã¨∞ÎOk. Ñ¶ë`«OQÍ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x
ã¨∞YO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
P#O^•xH˜ x*"≥∞#ÿ =∂~°Oæ h PÇ¨~åxfl ÑÖK«∞H˘x u#_»"∞Õ . h ãÖÑ¨^ÅŒ `À
W`«~°∞Å‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞ Ñ¨_»_»O ^•fi~å h=Ù ÉèíQÆ=O`«∞x h‰õΩ KÕã≤#^•xx KÕ~Ú.
ÉèíQÆ=O`«∞_çx ''P#O^Œ "Õ∞Ñ¶¨∞O—— JO\Ï~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë PÜ«∞# `«# k=ºâ◊‰õΩÎÅ#∞
x™êfi~°úOQÍ „áê}∞Å‰õΩ W™êÎ_»∞.
g∞ PÇ¨~åxfl ÑÖK«∞H˘x u#_»O^•fi~å g∞~°∞‰õÄ_® ã¨~Àfi#fl`«"≥∞ÿ#,
P#O^Œ"≥∞ÿ# Q˘Ñ¨Ê™ê÷<åxfl á⁄O^ŒQÆÅ~°∞.
19
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Ü«∞Öò, 1943, 1= Ñ¨Ù@.
Z\˜ì Ñïã≤÷uÖ’#∂, K«eOK«‰õΩ
rq`«OÖ’ KåÖÏ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ qÑ¨`«¯~° Ñïã≤÷`«∞Å∞ =™êÎ~Ú. "å\˜ ^≥|ƒ‰õΩ
`«@∞ìHÀÖËHõ, =∞x+≤ "åº‰õΩÅ`« K≥O^Œ∞`å_»∞† `«# KÕ`«QÍx`«<åxH˜ U_çÛ ÃÑ_»ÉÁ|ƒÅ∞
ÃÑ_»`å_»∞. =∞#‰õΩ #KÕÛg, #K«Û#g J<ÕHõ ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ =ã¨∂Î LO\Ï~Ú, =ã¨∂Î<Õ
LO\Ï~Ú.
J@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ =∞#=Ú q"ÕHOõ `À =º=Ç¨ÏiOKåe. *Ï˝#O ^•fi~å<Õ
=∞#O P #K«Ûx ãÖÑ¶∞¨ @#Å ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂Å #∞O_ç "≥#H˜¯ ~åQÆÅ∞QÆ∞`å=Ú. ÉèQí =Æ O`«∞x
Hõ~°∞}ÃÑ· QÆÅ qâßfiãÖ W@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ ZO`À „Ñ¨Ü≥∂[# Hõ~°O. =∞# *Ï˝#O
KåÖÏ Ñïq∞`«O. Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ=O`«∞x bÅÅ#∞ =∞#O QÆ∞iÎOK«ÖË=Ú. <Õ_»∞ =∞#‰õΩ
#K«Ûx ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ x*ÏxH˜ =∞# ã¨∞YO HÀãÖ [iy#"Õ.
ã¨∂Å÷ "≥∞#ÿ , J~°H˘~° J~Ú# =∞# *Ï˝#O P^è•~°OQÍ =∞#O Ñïã≤`÷ ∞« Å Jã¨Å∞
HÍ~°}Ïxfl QÆ∞iÎOK«Ö=Ë Ú. J~Ú<å JO^Œ∞Ö’ =∞# "Õ∞Å∞ ZO`À H˘O`« Wq∞_ç LO@∞Ok.
nxx =∞#O `≥Å∞ã¨∞HÀÖË=Ú. Hõ+ãì¨ =¨ ∞Ü«∂ÅÖ’ =∞#O ÉèQí =Æ O`«∞x <åºÜ«∞Ñ¨~åÜ«∞}`«#∞,
Hõ~°∞}#∞ =∞iO`«QÍ qâ◊fiã≤OKåe. Ñ¶ë`«OQÍ – =∞#O QÍÉ~å Ñ¨_»=Ú. P PÑ¨^Œ
`«Ñ≤ÊáÈÜÕ∞=~°‰õΩ ^è≥·~°ºOQÍ ãÖ`«$Ñ≤ÎQÍ LO_»∞ – J<Õ ãÖ^Õâßxfl âß¢™êÎÅ∞ JOkOzOk
WÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∂Å HÀã¨"Õ∞. Hõ~°Î=º x~°fiÇ¨Ï}Ö’ á⁄~°Ñ¨_»_»O ãÖ`«$Ñ≤Î HÍ^Œ∞. U~°Ê_ç#
Ñïã≤÷uH˜ K«eOK«HõáÈ=_»"Õ∞ ãÖ`«$Ñ≤Î. ãÖ`«$Ñ≤Î =Å# H˜¡+¨ì Ñïã≤÷u |~°∞=Ù ã¨QÆO
J~ÚáÈ`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1943, 88= Ñ¨Ù@.
h J^Œ$ëêìxH˜ x~å‡`«=Ù h"Õ
W`«~°∞Å g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç`Õ, g∞ Hõëêìxfl =∞~˘Hõ~°∞ f~°∞Û`å~°x J#∞‰õΩO>Ë –
g∞~°∞ ÃÑ^ŒÌ „Éè=í ∞Ö’ L<åfl~°∞. g∞ =ÚO^Œ∞#fl z‰õΩ¯ =Ú_»∞Å‰õÄ, "å\˜ ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂Å‰õÄ
HÍ~°}O, g∞ Ö’áêÖË. P Ö’áêÅ#∞ ãïKÕã¨∞‰õΩO>Ë g∞ z‰õΩ¯=Ú_»∞Å#∞ g∞ˆ~
qÑ¨CHÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’ q[Ü«∂xfl ™êkèOKåÅ<Õ PHÍOHõ∆`Àáê@∞QÍ g∞ J~°›`«Å#∞
ÃÑOK«∞HÀ=_»O ‰õÄ_® „áê~°OaèOK«O_ç. g∞ J^Œ$ëêìxfl ZÖÏ „"åÜ«∂Ö’ x~°‚~ÚOKÕ
20
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ q^è•`« g∞ PO`«iHõ Ü≥∂QÆº`«Å#∞ Ñ¨sH˜∆ã¨∂Î LO\Ï_»∞. L#flux HõeyOKÕ
QÆ∞}ÏÅ∞ ÃÇÏK«∞Û "≥∂`å^Œ∞Ö’ [=∞ J~Ú LO>Ë – g∞ J^Œ$+¨ìO L#fl`«"≥∞ÿ#kQÍ
„"åÜ«∞|_»∞`«∞Ok. L#flux á⁄OkOKÕ QÆ∞}ÏÅ∞ qHõãO≤ K«‰Ωõ O_® LO_çáÈ`Õ, ^Œ∞~°∞}æ ÏÅ`À
=¸~°ö`«Å`À g∞ JO`«~°OQÆO xO_ç LO>Ë – g∞ qkè „"å`« =∞~À q^èŒOQÍ LO@∞Ok.
''Ü≥∂QÆº`«Å#∞ ãÖáêkOK«#O`« =~°‰Ωõ W`«#∞ ^Œ∞óYO , ^Œ∞~°^$Œ ëêìÅÖ’<Õ Ñ¨_Lç O_®e——
– Jx q^è•`« „"å™ê_»∞. =∞# J^Œ$ëêìxfl =∞#O HÀ~°∞‰õΩ#fl q^èOŒ QÍ „"å~ÚOK«∞HÀ=_»O
=∞# KÕuÖ’ Ñ¨x. g∞~°∞ P`«‡Ãã÷Â~°ºO ÃÑOK«∞HÀ=_»OÖ’ x~°ƒù~°∞Å∞ J~Ú`Õ, g∞~°∞ ZÖÏ
HÍ"åÅ#∞‰õΩO\Ï~À ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ g∞ Ü≥∂QÆº`«Å#∞ ÃÑOK«∞HÀ=_»=ÚÖ’
x=∞QÆ∞flÅ∞ J~Ú`Õ – q^è•`« =∞~À^•i ÖËHõ g∞ HÀiHõ "Õ∞~°‰õΩ g∞ J^Œ$ëêìxfl „"åÜ«∞Hõ
`«Ñ¨Ê^Œ∞. P`«‡ qâßfiãÖ`À Ü≥∂QÆº"≥∞ÿ# =∂~åæxfl "≥uH˜`Õ – Jk U^À q^èŒOQÍ ^˘iH˜
f~°∞`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1943, 170= Ñ¨Ù@.
„¿Ñ=∞#∞ q∞Oz#k ÖË<Õ ÖË^Œ∞
ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz# *Ï˝#O ^•fi~å, x™êfi~°÷ „¿Ñ=∂#∞Éèí∂u ^•fi~å ^Õfi+¨
ÉèÏ=# #tOzáÈ`«∞Ok† ^Œ∞~°¡Hõ∆}ÏÅhfl J^Œ$â◊º"≥∞ÿ áÈ`å~Ú† Jq =∞x+≤H˜ „¿Ñ=∞,
<åºÜ«∞O, LÑ¨HÍ~åÅ∞ L#fl`À#fl`«OQÍ HõxÑ≤OKÕ k=º^Œ$+≤ì Åaèã¨∞ÎOk.
g∞ "≥∞^Œ_∞» #∞ ^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∞Ñ¨Ù QÆxQÍ, L^•~°ÉÏè "åÅ QÆxQÍ `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« O_ç†
g∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ Ñ¨q„`«`«, L^•~°`« J<Õ Ü≥∂QÆº`«Å#∞ xOÑÖ_ç† g∞ <åÅ∞Hõ#∞
=∞ø<åxH©, ã¨`º« =¸, Ñ¨q„`«=¸ J~Ú# ãÖÉèÏ+¨}‰õÄ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« O_ç. Ñ¨q„`«`#« ∂,
â◊H˜Îh á⁄O^Œ\ÏxH˜ =∂~°æO W^Õ. z=~°‰õΩ J#O`«"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞#∞ ‰õÄ_® D q^èŒOQÍ<Õ
á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. D q^èŒOQÍ rq`åxfl QÆ_»Ñ¨@O ^•fi~å g∞~°∞ W`«~°∞Å qâßfi™êxfl
K«∂~°Q˘#QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. gix g∞‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°∞ÛHÀ=Åã≤# J=ã¨~O° LO_»^∞Œ .
"åkOK«‰Ωõ O_®<Õ g∞~°∞ "åiH˜ <Õ~Ê° QÆÅ~°∞† HÀ~°‰Ωõ O_®<Õ „Ñ¨Ü∞« uflOK«‰Ωõ O_®<Õ "Õ∞^è•=ÙÅ∞
g∞ =^ŒÌ‰õΩ KÕ~°∞`å~°∞† „Ñ¨[Å Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Å#∞ g∞~°∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ =â◊Ñ¨~°K«∞‰õΩO\Ï~°∞.
ZO^Œ∞HõO>Ë– L`«Î"≥∂`«Î=∞"≥∞ÿ#k† „¿Ñ=∞ |Å"≥∞ÿ#k† „¿Ñ=∞ q[Ü«∞„Ñ¨^•`«. „¿Ñ=∞`À
KÕ¿ã PÖ’K«<å, [i¿Ñ Ñ¨h, K≥¿ÑÊ =∂@Å∂ Z#fl_»∂ =º~°÷O HÍ=Ù.
„¿Ñ=∞ qâ◊fi"åºÑ≤Î. „¿Ñ=∞ J„QÆQÆ}º"≥∞ÿ#k. „¿Ñ=∞ =∞# J=ã¨~åÅ #xflO\˜h
fˆ~Û ã¨~°fiã¨=∞~°∞÷~åÅ∞. ^Œ∞~°∞æ}ÏÅ#∞ `˘ÅyOz, JO`«~°OQÆOÖ’x JâßOux JO`«O
21
KÕ¿ã =∞Ç¨â◊H˜Î – „¿Ñ=∞. x™êfi~°÷~°Ç≤Ï`« „¿Ñ=∞Ö’<Õ L<åfl~Ú– âßOu, „Ñ¨ã¨#fl`«,
J=∞~°`«fiO, Ñ¨q„`«`«.
JYO_»*’ºu : JHÀì|~°∞, 1943, 187 = Ñ¨Ù@.
=∞^èŒºÖ’ xÅz L<åfl=Ù h=Ù
h=Ù ÉèíQÆ=O`«∞x ã¨QÆO â◊H˜Î =∞^èŒºÖ’ xÅ|_ç L<åfl=Ù. h ZQÆ∞= ^Õ=`«Å∞,
ã≤^Œ∞úÅ∞, J=`å~° Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ L<åfl~°∞ h kQÆ∞= Ñ¨â◊√Ñ¨‰õ∆ΩÅ∂, „H˜q∞H©@HÍÅ∞ L<åfl~Ú.
ZQÆ∞=# L#fl "å~°∞ ã¨∞MÏÅ∞ =∂„`«"Õ∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞. kQÆ∞=# L#flq ^Œ∞óMÏÅ#∞
=∂„`«"Õ∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~Ú. =∞x+≤q J~Ú# h=Ù =∂„`«O ã¨∞Y ^Œ∞óMÏÅ∞ Ô~O\˜h
Hõeã≤ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞. h=Ù HÀ~°∞‰õΩO>Ë Ñ¨â◊√ Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞QÍ =∂~°K«∞Û† ^Õ=`«Å∞QÍ,
ã≤^Œ∞úÅ∞QÍ, J=`å~° Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞QÍ =∂~°=K«∞Û.
kQÆ∞=‰õΩ "≥à◊¡^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë u#∞, „`åQÆ∞, =∞*Ï K≥~Úº. ã¨∞YO HÀãÖ h‰õΩ
^èŒ#O HÍ"åe– <åºÜ«∞OQÍ ÅaèOz<å, J<åºÜ«∞OQÍ QÍx ÅaèOz<å kQÆ∞=‰õΩ
áÈ=_®xH˜ ÉÏ^è•ÖË^Œ∞, ÖËHõ Hõ+¨ì=¸ ÖË^Œ∞. H˘O_»ÃÑ· #∞Oz „HÕkH˜ kQÆ_»OÖ’ PÅã¨ºO
LO_»^Œ∞. WÖÏ h J^Œ$ëêìxfl <åâ◊#O KÕã¨∞HÀ^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë KÕã¨∞HÀ=K«∞ÛHÍx, `«~°∞"å`«
Ñ¨ â ßÛ`åÎ Ñ ¨ Ñ¨ _ » = Åã≤ =ã¨ ∞ Î O k. ÃÑ· H ˜ "≥ à ◊ ¡ ^ Œ Å K« ∞ ‰õ Ω O>Ë ã¨ ` « º O–Jã¨ ` « º O,
<åºÜ«∞O–J<åºÜ«∞O, ^è~Œ ‡° O–J^è~Œ ‡° O J<Õ Q˘Ñ¨Ê Q˘Ñ¨Ê PÖ’K«#Å∞ KÕÜ∞« =Åã≤ =ã¨∞OÎ k.
Ñ¨~°fi`«OÃÑ·H˜ ZHõ¯_®xH˜ Hõ+¨ìO LO_»<Õ LOk. HÍx HõëêìÅ‰õΩ Ñ¶ë`«"≥∞ÿ# ã¨∞YO ‰õÄ_®
Åaèã¨∞ÎOk. HõëêìÅ ^Œ∞óMÏxfl `«ÅÃÑ·ÔH`«∞Î‰õΩO>Ë– h=Ù Ñ¨~°=∞ã¨∞MÏxfl á⁄O^Œ∞`å=Ù.
Ô~O_»∂ h‰õΩ =iÎ™êÎ~Ú. h=Ù =∞^èŒºÖ’ xÅ|_ç =Ù<åfl=Ù. Hõ#∞Hõ =∞^èŒºÖ’ LO_Õ"å~°∞
=ÚO^Œ∂ "≥#∞Hõ ÉÏQÍ K«∂_»QÆÅ~°∞. h J^Œ$ëêìxH˜ x~å‡`«=Ù h"Õ. `«ÅK«∞‰õΩ#flk
KÕÜ«∞QÆÅ=Ù. h‰õΩ `«y# J#∞‰õÄÅ ã¨=∞Ü«∞O W^Õ. J^Œ#∞ ^•\˜áÈ`Õ– P ã¨=∞Ü«∞=Ú
`«~°∞"å`« KÕuH˜ q∞yÖËk Ñ¨âßÛ`åÎÑ¨"Õ∞.
JYO_»*’ºu : #=O|~°∞, 1943, 202= Ñ¨Ù@.
ã¨∞Y âßO`«∞Å‰õΩ =¸ÖÏ^è•~°O – „¿Ñ=∞
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `«# ã¨$+≤ì JO^ŒOQÍ, =º=ã≤÷`«OQÍ LO_»_®xÔH· [_», KÕ`«#
Ñ¨^•~å÷Å =∞^èŒº Ñ¨~°ã¨Ê~° ãÖ|O^è•xfl U~°Ê~°Kå_»∞. „|Ç¨‡O_»OÖ’x „QÆÇ¨Ï #Hõ∆„`åÅ∞
`«=∞ `«=∞ ™œ~°=∞O_»ÖÏÅÖ’ PHõ~°¬} â◊H˜Î ^•fi~å Ñ¨~°ã¨Ê~° ãÖ|O^èŒO Hõey L<åfl~Ú.
D ãÖ|O^èŒ ã¨∂„`«O `≥yáÈ`Õ, ^ÕxH© ã≤÷~°`«fiO LO_»^Œ∞. „QÆÇ¨Ï, #Hõ∆„`åÅhfl XHõ
22
^•x`À XHõ\˜ _èô H˘O\Ï~Ú. =º=ã¨÷ "≥Ú`«ÎO <åâ◊#=∞ø`«∞Ok. JÖÏˆQ– Ñ¨~°ã¨Ê~° „¿Ñ=∞
ãÖ|O^èŒO ÖËHõáÈ`Õ r=ÙÅ â◊uÎ ã≤÷~°OQÍ xÅ∞=^Œ∞. `«b¡a_»¤Å =∞^èŒº „¿Ñ=∞ ÖËHõáÈ`Õ,
ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ =∞^èŒº „¿Ñ=∞ ÖËHõáÈ`Õ, J#fl^Œ=Ú‡Å =∞^èŒº „¿Ñ=∞ ÖËHõáÈ`Õ– ‰õΩ@∞O|O
Z@∞=O\˜ ^ŒÜ«∞hÜ«∞"≥∞ÿ# J=ã¨÷Ö’ LO@∞O^À TÇ≤ÏOK«O_ç. D ™È^Œ~° „¿Ñ=∂,
¿ãflÇ¨Ï ãÖ|O^è•Å∂ #tOzáÈ`Õ– ã¨Ç¨ÏHÍ~°O P^è•~°OQÍ #_çKÕ ™ê=∂lHõ =º=ã¨÷Åhfl
Hõ$tOzáÈ`å~Ú. ã¨$+≤ìÖ’x ™œO^Œ~°º=∞O`å JO`«iOzáÈ`«∞Ok.
„Ñü „áê}˜ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ x~°O`«~°"≥∞ÿ# „¿Ñ=∞ ^è•~° „Ñ¨=Ç≤Ï™ÈÎOk. ã¨∞MÏhfl,
âßOuh, ãÖÑ¨^Œ#∂ HÀ~°∞‰õΩO>Ë, =∞#O „¿Ñ=∞ ÉèÏ=##∞ ÃÑOK«∞HÀ"åe. W`«~°∞Å
Ñ¨@¡ L^•~°OQÍ, ^ŒÜ«∞QÍ, =∞^èŒ∞~°OQÍ, ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ `«~°Ç¨QÍ, x*ÏÜ«∞fQÍ
=º=Ç¨ÏiOKåe. `«=∞ r=# q^è•<åxfl „¿Ñ=∞=∞Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
„Ñ¨™êkOz =∂#"Àz`« P[˝#∞ áê\ÕKÕ ^èŒ~å‡`«∞‡Å∞. W@∞=O\˜ "åiH˜ „ÑüHõ∆}O
Hõ$`«Ü«ÚQÆ"Õ∞. "å~°∞ Hõ$`«Ü«ÚwÜ«ÚÅ∞ Hõ#∞Hõ, W`«~°∞Å∞ ‰õÄ_® "åi`À Hõ$`« Ü«ÚQÍxH˜
J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# q^èŒOQÍ =º=Ç¨ÏiOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1944, 46= Ñ¨Ù@.
^èŒ~°‡™ê~°O
~°Hõ ~°HÍÅ =∞`«, ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å ãÖH˜+¡ ì¨ Hõ~‡° HÍO_»Å [O*Ï@O Ñ¨_ç u~°∞QÆ∞`«∂
LO>Ë, ^èŒ~°‡`«`«fiO É’^èŒ Ñ¨_»^Œ∞. ^èŒ~å‡xfl á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ"å~°∞, x[OQÍ ^èŒ~å‡`«∞‡Å∞
HÍ"åÅ#∞‰õΩ<Õ "å~°∞ `«=∞ WK«ÛùÅ#∞, HÀiHõÅ#∞ JÅ"å@¡#∞ QÆ∞iOz xt`«OQÍ
Ñ¨sH˜∆OK«∞HÀ"åe† W`«~°∞Å <åºÜ«∞ã¨=∞‡`« Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞ P@OHõÑ¨~°KÕ JOâßÅ∞ "å\˜Ö’
L<åflÜÕ∞"≥∂ ÑïjeOKåe. ™êfi~°÷Ñ¨~°`åfihfl Ö’ÉèíQÆ∞}Ïhfl ‰õÄ_»Éˇ>Ëì `«`åfixfl =∞iÜ«Ú
Éè’ˆQK«Ûù#∞ `«yæOK«∞H˘x, ^ŒÜ«∞#∞, L^•~°`«#∞ Ñ¨~°=∂~å÷hfl, „¿Ñ=∞#∂, ¿ã=#∂,
ã¨Ç¨Ü«∞`«#∂, `åºQÍhfl, ™êufiHõ „Ñ¨=$`«∞ÎÅ#∂ ÃÑOK«∞HÀ"åe. ™êfi~°÷O ZO`«"Õ∞~°‰õΩ
`˘Åy`Õ ^èŒ~°‡zO`«# U "Õ∞~°‰õΩ ÃÑiy`Õ – =∞x+≤ P "Õ∞~°‰õΩ ^èŒ~å‡`«∞‡_»∞, Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡_»∞
J=Ù`å_»∞. D =∂~°æOÖ’ #_çKÕ Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ ã¨fi~åæhfl, =ÚH˜Îh á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
=∞#∞+¨µÅ∞ `«=∞Ñ¨@¡ ZÖÏ =º=Ç¨Ï~°} [~°QÍÅx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~À, JÖÏ
W`«~°∞Å`À =º=Ç¨ÏiOK«Hõ áÈ=@"Õ∞ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x ^Œ∞óMÏÅ∞, ˆH¡âßÅ∞, ãÖÑ¶¨∞~°¬}Å∞
JxflO\˜H© XˆH XHõ H˘#∞QÀÅ∞‰õΩ H˘Å=∂#O XHõ\ †˜ J=∞‡HÍxH˜ H˘Å=∂#O =∞~˘Hõ\ .˜
q<åâ◊Hõ~°"≥∞ÿ# q^è•#"Õ∞ JâßOuH˜ =¸ÅO. xHõ$+¨ì"≥∞ÿ# ™êfi~°÷ÖÏÅã¨`À JO^èŒ∞Å"≥∞ÿ –
23
=∞#O =∞# Ñ¨@¡ =∞Oz =º=Ç¨Ï~°} HÀ~°∞‰õΩO@∂, W`«~°∞ÅÑ¨@¡ K≥_»∞ =º=Ç¨Ï~°}
[~°∞Ñ¨Ù`«∂O>Ë – ^•x Ñï}Ï=∞O YzÛ`«OQÍ HõÅÇ¨Ï"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. ã¨∂Å÷ OQÍ =∞x+≤H˜
#K«Ûx =º=Ç¨Ï~°} áêÑÖ, D áêÑ¨Hõ~°‡Å∞ KÕ¿ã"å_»∞ áêÑ≤.
JYO_»*’ºu, =∂iÛ 1944 – 63= Ñ¨Ù@
^Õ=Ù_»∞ ZHõ¯_»?
ÉèQí =Æ O`«∞}˜‚ "≥^HŒ _õ ®xH©, PÜ«∞##∞ á⁄O^Œ_®xH© =∞#O ~°H~õ H° ÍÅ „Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞
KÕ™êÎO. HÍx PÜ«∞##∞ á⁄O^ŒÖË=Ú. PÜ«∞# ã¨~°fi„`å L<åfl_»∞, JxflKÀ\Ï¡ L<åfl_»∞ –
JO\Ï~°∞. HÍx =∞#‰õΩ PÜ«∞# ZO^Œ∞‰õΩ Hõ#Ñ¨_»_»∞? PÜ«∞##∞ á⁄O^Œ\ÏxÔH· ^èŒ<åhfl,
"≥·Éèí"åhfl, rq`åhfl ‰õÄ_® Y~°∞Û KÕ™êÎ=Ú. HÍx PÜ«∞##∞ á⁄O^ŒÖË=Ú. z=~°‰õΩ
x~åâ◊ K≥Ok ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ÖË_»O\Ï=Ú.
™È^Œ~å! ÉèQí =Æ O`«∞_»∞<åfl_»∞ HÍx PÜ«∞##∞ "≥^HŒ _õ O» Ö’ á⁄~°áê@∞ KÕã∞¨ <Î åfl=Ù.
^è#Œ O`À, "≥É· =íè O`À PÜ«∞##∞ h=Ù á⁄O^ŒÖ=Ë Ù. PÜ«∞##∞ á⁄O^•ÅO>Ë – „¿Ñq∞OK«_O»
<Õ~°∞ÛHÀ. „áê}∞ÅO^Œih „¿Ñq∞OK«∞. [_» KÕ`«#Å#∞ „¿Ñq∞OK«∞. P`«‡#∞ „¿Ñq∞OK«∞.
PÜ«∞##∞ á⁄O^Œ\ÏxH˜ ÖË^Œ∞† J_»=ÙÅ‰õΩ "≥à◊¡#=ã¨~°O ÖË^Œ∞† ^èŒ∂ÑÖ "≥Ü«∞º#=ã¨~°O
ÖË^Œ∞† ^èŒ<åhfl, "≥·Éèí"åhfl Y~°∞Û KÕÜ«∞#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. PÜ«∞# ã¨~°fi„`å LO>Ë – g∞
^ŒQÆæ~° ‰õÄ_® LO_®e. LO_®e HÍ^Œ∞, L<åfl_»∞– ZHõ¯_»? g∞ â◊s~°OÖ’ g∞ P`«‡Ö’
L<åfl_»∞. g∞ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ Ñ≤Å∞Ñ¨Ù#∞ g∞~°∞ Z#fl_≥·<å „â◊^ŒúQÍ q<åfl~å? q#ÖË^Œ∞.
"≥uH˜<å PÜ«∞# Hõ#Ñ¨_»HõáÈ=\ÏxH˜ HÍ~°}q∞^Õ. PÖ’zOK«∞. h=Ù =∂\Ï¡_Õ@Ñ¨Ù_»∞,
#_çKÕ@Ñ¨Ù_»∞, Ñ¨xKÕ¿ã@Ñ¨Ù_»∞, PÖ’zOKÕ@Ñ¨Ù_»∞, =∞Oz Ñ¨x KÕÜ«∞_®xH˜ „¿Ñ~°}
á⁄O^Õ@Ñ¨Ù_»∞– Jk ZHõ¯_ç#∞O_ç, Z=~°∞ KÕ™êÎ~°∞, Z=~°∞ K≥Ñ¨Ù`å~°∞? h=Ù Z=iÔH·<å
Hõ+Oì¨ HõeyOKåÅx PÖ’zOz#Ñ¨Ù_»∞, JÖÏ KÕÜ∞« ^ŒxÌ h Ö’Ñ¨Å#∞O_ç Z=~À PÑ≤#Ñ¨Ù_»∞
– JÖÏ PÑ≤#"å~°∞ Z=~°∞? J`«_»∞ hÖ’ q~ålÅ∞¡`«∂#fl Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ. PÜ«∞##∞
h=Ù hÖ’<Õ á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å=Ù. Jk hÖ’ L#fl ÉèíQÆ=O`«∞_Õ. PÜ«∞##∞ hÖ’<Õ h=Ù
á⁄O^Œ=K«∞Û#∞.
JYO_»*’ºu, U„Ñ≤Ü«∞Öò 1944 – 82= Ñ¨Ù@
rq`åxfl ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°K«∞HÀ
=∞x+≤ rq`«OÖ’ KåÖÏ ÉèÏQÆO PÇ¨~°O, x„^Œ, ÉèíÜ«∞ "≥∞ÿ^èŒ∞<åÅÖ’
QÆ_»záÈ`«∞Ok. âßs~°Hõ J=ã¨~åÅ#∞ f~°Û_»OÖ’<Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ â◊H˜ÎÖ’ Z‰õΩ¯=ÉèÏQÆO
24
Y~°Û~ÚáÈ`«∞Ok. W@∞=O\˜ z#fl z#fl HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ x=∞QÆflO HÍ=@"Õ∞ =∞x+≤
ÅHõ∆ º=∂–Jx PÖ’zOKåe. D Ñ¨#∞Åhfl Ñ¨â◊√=ÙÅ∂ KÕ™êÎ~Ú Hõ^•. =∞x+≤ ‰õÄ_®
D ÑïkèÖ’<Õ u~°∞QÆ∞`«∂LO>Ë– =∞x+≤H©, Ñ¨â◊√=Ù‰õÄ `Õ_® U=ÚO@∞Ok? ã¨$+≤ìÖ’x
ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅÖ’ ã¨~°fi „âı+¨ª ™ê÷<åxfl á⁄Ok# HÍ~°}OQÍ– =∞x+≤ ÉÏ^èŒº`« ‰õÄ_®
J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ#k. `«# =∞Ç¨Ï`«Î~° Hõ~°Î=ºO Ñ¨@¡ „â◊^ŒúÖËx =ºH˜ÎH˜– =∂#=Q“~°= QÆi=∞#∞
á⁄O^Õ J~°›`« =Ú=∂‡\˜H© ÖË^Œ∞.
^Œ∞óMÏhfl, J^èŒ~å‡xfl `˘ÅyOz ã¨∞MÏhfl ^èŒ~å‡hfl ãÖ™ê÷Ñ≤OK«@"Õ∞ =∂#=
rq`« ÅHõ∆ ºO J~Ú LO_®e. ÉèíQÆ=O`«∞xKÕ =∂#=ÙxH˜ „Ñ¨™êkOz# Ü≥∂QÆº`«Å
â◊‰õΩÎÅ ã¨kfixÜ≥∂QÍxH˜ =∂~°æO– W`«~°∞Å‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»@O, "å~°∞ ã¨∞YOQÍ LO@∂
L`«Î=∞"≥∞ÿ# rq`«O QÆ_»Ñ¨\ÏxH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O. âßs~°Hõ J=ã¨~åÅ#∞ f~°Û_®xH˜
„â◊q∞OK«=Åã≤O^Õ. J~Ú`Õ– rq`« x~°fiÇ¨Ï}Ö’ =KÕÛ =∂=¸Å∞ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
Ñï+¨¯iOK«QÍ q∞ye# ã¨=∞Ü«∂hfl, â◊H˜Îh Ñ¨~°=∂~°÷O HÀãÖ, Ö’Hõ HõàÏº}OHÀãÖ
ÅQÆflO KÕÜ«∂e. ™êfi~°÷O#∞O_ç ^Œ$+≤ìx =∞~°eÛ, Ñ¨~°=∂~°úO ÃÑ· ZO`«QÍ „â◊^Œú =Ç≤Ï¿ãÎ –
JO`«QÍ =∞x+≤ `«# rq`åxfl ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°∞™êÎ_»∞.
JYO_»*’ºu, U„Ñ≤Öò 1944 – 86= Ñ¨Ù@
*Ï˝# Ü≥∂QÍxH˜ ã¨∞ÅÉèí ™ê^èŒ#
ÅH˜∆ ‡, q^Œº, „Ñü+¨ª, |ÅO, Ñ¨^Œq, "≥∞ÿ„u, H©iÎ, Éè’QÆO, Sâ◊fi~°ºO "≥Ú^ŒÖˇ·#
"å\˜x „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ Q˘Ñ¨Ê Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞QÍ ÑïQÆ}ã˜ ∞¨ <Î åfl~°∞. W=hfl *Ï˝#=∞<Õ =$HõÑ∆ Ù¨ Ñ¶Ö¨ ÏÅ∞.
*Ï˝#O ÖËHõáÈ`Õ g\˜Ö’ U =ã¨∞Î=Ó ÅaèOK«^Œ∞. Ñ¨~°=∂~°÷ ™ê^èŒ#‰õΩ *Ï˝<åxfl q∞Oz#
=ã¨∞Î"Õn ÖË^Œ∞. PHõeQ˘#fl "å_çH˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ Éè’[#O ÃÑ@ì_»O=Å¡ J`«_çH˜
âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ^Œ∞. Uq∞@O>Ë nx^•fi~å "å_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ „|`«∞‰õΩ `≥~°∞=Ù
ãÖáêkOK«∞H˘<Õ =∞O^Œ∞=Å¡ ~ÀQÆO #Ü«∞"≥∞ÿ#Ñ¨Ê\˜H©, ~ÀQÆ~åÇ≤Ï`«ºO HÀãÖ =∂~åæxfl
J`«_çH˜ K«∂áêe. P~ÀQÆº Ñï*Ï˝#O P=â◊ºHõO. B+¨^èŒOÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç âßâ◊fi`«OQÍ
~ÀQÆO ~å‰õΩO_® KÕÜ«∞ÖË=Ú. J~Ú`Õ, *Ï˝#O P^è•~°OQÍ =∞O^Œ∞ ÖË‰õΩO_®<Õ ~ÀQÍxfl
#Ü«∞O KÕÜ«∞=K«∞Û#∞† ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# P~ÀQÍºhfl n~å…Ü«Ú=Ù#∂ á⁄O^Œ=K«∞Û. zO`«,
`«$+¨‚, ÖÏÅã¨, HÍ=ÚHõ`«, L^ÕfiQÆO, „HÀ^èŒO, â’HõO, "åº‰õΩÅ`«, x~åâ◊ =O\˜ ÉèíÜ«∞OHõ~°
=∂#ã≤Hõ JâßO`«∞Å∞ rq`åxfl ÉèÏ~°OQÍ, #~°Hõ ã¨^Œ$â◊OQÍ =∂~°∞Û`å~Ú. *Ï˝#O
^•fi~å<Õ Jq âßOu™êÎ~Ú. =ÚÖ’¡HÍÅ ãÖÑ¨^Œ ÅaèOz#Ñ¨Ê\˜H© ÃÑ·# ¿Ñ~˘¯#fl JQÆ∞flÅ∞
K«ÖÏ¡~°HõáÈQÍ, =∞iO`«QÍ „Ñ¨[fiiÅ∞¡`å~Ú. "å\˜x K«ÖÏ¡ˆ~Û XˆH XHõ Ñ¨^•~°úO *Ï˝#O.
25
JÅ∞Ê_≥#· =∞x+≤ *Ï˝#O P^è•~°OQÍ<Õ =∞Ç¨ Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ J=Ù`å_»∞. =∞Ç¨`«∞‡_»∞ J=Ù`å_»∞.
W`«~°∞Å‰õΩ ¿ã= KÕ¿ã ã¨Ç¨Ü«∞O Ñ¨_Õ D *Ï˝#O HõO>ˇ Q˘Ñ¨Ê =ã¨∞Î"Õn ÖË^Œ∞.
JYO_»*’ºu, "Õ∞, 1944 – 96= Ñ¨Ù@
ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«∞`«Ö’<Õ r=# ™ê~°÷HõºO
h~°ã¨"≥∞ÿ#, â◊√+≤¯Oz# Hõ~îÀ~°"≥∞ÿ# PÖ’K«#Å∂, ÉèÏ=#Å∂ Hõey# =ºH˜Î
x["≥∞ÿ# =∂#= r=#~°™êxfl P™êfikOK«*ÏÅ_»∞. =∂=# rq`«O Ü≥ÚHõ¯ "åã¨Î="≥∞ÿ#
P n#∞_»∞ =∂#=[#‡ Z`«Î_»O =º~°÷O. J`«_»∞ =$^è•QÍ =∂#= â◊s~åxfl Hõà◊OH˜`«O
KÕâß_»∞. P#O^•xH˜ „â’`«ã¨∞û ã¨~°ã¨`«fi J#∞Éèí∂uÖ’ Ñ¨~°=∂`«‡ P#O^Œ=∞Ü«Ú_»∞
ZO^Œ∞=Å¡? PÜ«∞# ã¨~°ã¨∞_»∞, „¿Ñ=∞=∞Ü«Ú_»∂ Hõ#∞Hõ, â◊$u K≥Ñ≤ÊOk– ''~°™È "≥·
ã¨Ç¨Ïó——. J#QÍ– P Ñ¨~°=∂`«∞‡_»∞ ~°ã¨=∞Ü«Ú_»∞. ÉèíH˜Î^•fi~å, „¿Ñ=∞^•fi~å Ñ¨~°=∂`«‡#∞
á⁄O^Œ = K« ∞ Û. U =ã¨ ∞ Î = Ù Z@∞=O\˜ ^ Œ ~ Ú`Õ , ^•xx P q^è Œ O QÍ
á⁄O^Œ=K«∞Û##flk†xã¨ûOâ◊Ü∞« O. Ñ¨~=° ∂`«‡ n#|O^è∞Œ =Ù, Hõ~∞° }Ïã≤O^è∞Œ =Ù, ~°ãH≤ õ qÇ¨i,
„¿Ñ=∂=`å~°∞_»∞, ^ŒÜ«∂xkè, ÉèíHõÎ=`«ûÅ∞_»∞. PÜ«∞##∞ á⁄O^•ÅO>Ë =∞# Ö’Ñ¨Å J^Õ
q^è"Œ ∞≥ #ÿ "≥∞`«xÎ , HÀ=∞Å"≥∞#ÿ , =∞$^Œ∞"≥#· , ã¨~ã° ¨ ÉèÏ=#Å#∞ U~°Ê~°K∞« HÀ"åe. ÉèQí =Æ O`«∞_»∞
Éèí‰õΩÎÅ=â◊OÖ’ LO\Ï_»∞. HÀ=∞Ö"≥∞ÿ#, ÉèÏ=ÙHõ`« Hõey# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O HõÅ"åiH˜
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ^Œ∂~°O HÍ_»∞.
g∞~°∞ g∞ Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xfl HÀ=∞ÅOQÍ, „^ŒqOKÕkQÍ, K≥=∞ˆ~ÛkQÍ, ^ŒÜ∂« à◊√=ÙQÍ,
„¿Ñ=∞=∞Ü«∞OQÍ ã¨~°ã¨"≥∞ÿ#kQÍ KÕã¨∞HÀO_ç. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x Ñ¨^•~å÷ÅÖ’<Õ ã¨~°ã¨`«fi,
™œO^Œ~åºÅ ÉèÏO_®QÍ~°O xO_ç L#flk. "å\˜x "≥`«Hõ_»O á⁄O^Œ_»O <Õ~°∞ÛHÀO_ç. g∞
ÉèÏ=#Å#∞ g∞~°∞ HÀ=∞ÅOQÍ KÕã¨∞‰õΩO>Ë– <åÅ∞QÆ∞"≥·Ñ¨ÙÅ #∞O_ô g∞ÃÑ· J=∞$`«O
‰õΩ~°∞ã¨∂Î#fl J#∞Éèí∂u g∞‰õΩ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÀ=∞Å „Ñ¨=$`«∞ÎÅÖ’x =∂^èŒ∞~åºxfl
K«qK«∂_»_»OÖ’<Õ LOk r=# ™ê~°÷HõºO.
JYO_»*’ºu, E<£, 1944 – 7= Ñ¨Ù@
=∞$`«∞ºÉèíÜ«∂xfl [~ÚOK«O_ç
=∞$`«∞º=Ù‰õΩ =∞x+≤ KåÖÏ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»`å_»∞. D ÉèíÜ«∂xH˜ HÍ~°}O "≥uH˜`Õ
`≥e¿ã ^Õq∞@O>Ë– =∞x+≤ =∞$`«∞º=Ù‰õΩ HÍHõ, `å#∞ KÕã≤# áêáêÅ ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂Å‰õΩ
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»`å_»x. =∞x+≤ U^≥·<å Hõ+¨ìO HõeyOKÕ, PÑ¨^Œ HõeˆQ „Ñ¨^ÕâßÅ‰õΩ "≥àı¡@Ñ¨Ù_»∞
KåÖÏ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»∞`«∂, "åº‰õΩÅÑ¨_»∞`«∂ LO\Ï_»∞. =∞$`«∞º=Ù‰õΩ =∞x+≤ ZO^Œ∞‰õΩ
26
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_`» å_»O>Ë – `å#∞ `«# rq`åxfl ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕâß#x, Ñ¶e¨ `«OQÍ K«xáÈ~Ú#
`«~°∞"å`« `«#‰õΩ ^Œ∞~°æu HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx J`«_»∞ `«# JO`«óKÕ`«#Ö’ ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï_»∞
Hõ#∞Hõ. =~°Î=∂#O Hõ#fl "Õ∞Å~Ú#, L#fl`«"≥∞ÿ#, ã¨∞YHõ~°"≥∞ÿ# Ñïã≤÷uH˜ "≥àı¡@Ñ¨Ù_»∞
=ºH˜ÎH˜ U q^èŒ"≥∞ÿ# Hõ+¨ì=¸ HõÅ∞QÆHõáÈQÍ, ãÖ`À+Ö HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. `«=∞ rq`åxfl
x~°~°úHõ"≥∞ÿ#, J#∞z`«"≥∞ÿ#, „Ñ¨Ü≥∂[#O ÖËx Ñ¨#∞ÅÖ’ =$^è• KÕã¨∂Î#fl "å~°∞– Hõ™ê~Ú
MÏ<å QÆ∞=∞‡O QÆ∞O_® Ö’xH˜ "≥à◊√`«∞#flÑ¨Ù_»∞ ~åQÆÅ „Ñ¨=∂^ŒO QÆ∞iOz ÉèíÜ«∞Ñ¨_Õ
"Õ∞Hõ=Öˇ– =∞$`«∞º=O>Ë ÉèíÜ«∞Ñ¨_»`å~°∞.
=∞$`«∞ºÉèÜ
í ∞« O #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_®ÅO>Ë– g∞~°∞ g∞ rq`åxfl =∞Oz Ñ¨#∞Å‰õΩ
qxÜ≥∂yOK«@O, g∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ^èŒ~°‡=∞Ü«∞O KÕÜ«∞@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ìO_ç. WÖÏ
KÕÜ«∞_»O =Å¡ Éèíq+¨º`«∞Î JO^èŒHÍ~° |O^èŒ∞~°O HÍHõ „Ñ¨HÍâ◊=O`«=∞=Ù`«∞O^Œ<Õ qâßfiãÖ
g∞ JO`«óKÕ`«#Ö’ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. D qâßfiãÖ g∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ Hõey# Hõ∆}OÖ’
=∞$`«∞ºÉèíÜ«∞O áêiáÈ`«∞Ok. P â◊s~° Ñï=~°Î# |@ìÅ∞ =∂~°∞Û‰õΩ<Õ =∂=¸Å∞ Ñ¨x
Jx JÑ¨Ù_»∞ J`«_»∞ „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞. J`«_»∞ =∞$`«∞º=Ù‰õΩ U =∂„`«O ÉèíÜ«∞Ñ¨_»_»∞.
JYO_»*’ºu, ÃãÃÑìO|~°∞, 1944 – 1= Ñ¨Ù@
U_ç¿ãÎ Uq∞ ÖÏÉèíO
ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ =∞x+≤H˜ Ü≥∂QÆº`«Å#∂, â◊‰Ωõ ÅÎ #∂ WKåÛ_»∞. ¿ãfiK«ÛQù Í rqOK«=∞x
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’H˜ ÑÖáê_»∞. `«# ãÖ`å#OÖ’ XHõ~°∞ ã≤OÇ¨ã¨#O g∞^Œ ‰õÄ~˘Û<åÅx
=∞~˘Hõ~°∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ Z^Œ∞~°∞ ^≥|ƒÅ∞uO@∂ LO_®Åh ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Z#fl_»∂ HÀ~°_»∞.
`«O„_çH˜ `«# H˘_»∞‰õΩÅO^ŒiÃÑ· „¿Ñ=∞ ã¨=∂#OQÍ LO@∞Ok. JO^Œ~°∂ ã¨∞YOQÍ
LO_®Åx J`«_»∞ HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. h=Ù ^Œ∞ódOK«@O ÉèíQÆ=O`«∞x <Õ~°O HÍ^Œ∞. h"Õ h
HÍà◊¡#∞ Q˘_»¤e`À #~°∞‰õΩ¯O@∞<åfl=Ù. P~ÀQÆºHõ~°"≥∞ÿ# â◊s~åxfl, â◊H˜ÎQÆÅ =∞#ã¨∞#∞
ã¨fi`«O„`«OQÍ, ã¨∞YOQÍ rqOK«_®xH˜ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞#‰õΩ WKåÛ_»∞. h Ç¨Ï‰õΩ¯Å#∞
á⁄O^Œ\ÏxH©, JÉèí∞º#flux ™êkèOK«_®xH˜ U_»=_®xH©, "≥Ú~°ÃÑ@∞ìHÀ=_®xH©, JÜ≥∂º,
JÜ≥∂º JO@∂ "åáÈ=\ÏxH© W=fiÖË^Œ∞. ã¨~°fiãÖÑ¨#fl"≥∞ÿ# â◊s~åhfl =∞#ã¨∞û#∂
WzÛOk =∞x+≤ ã¨∞Yr=#O QÆ_»Ñ¨_®xˆH.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ñ¨™êkOz# â◊‰õΩÎÅ#∞ ã¨kfixÜ≥∂QÆO Ñ¨~°KÕ"å~°∞ ã¨~°fiã¨∞Y
ãÖÑ¨#∞flÖ∫`å~°∞. P â◊‰õΩÎÅ#∞ =∞~°z, "å\˜x ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO Ñ¨~°KÕ"å~°∞ rq`«OÖ’
^Œ∞óMÏxfl J#∞Éèqí OK«=Åã≤=ã¨∞OÎ k. "å~°∞ rq`«=∞O`å U_»∞ã¨∂Î QÆ_Ñ» =¨ =Åã≤ =ã¨∞OÎ k.
27
h Jã≤Î`åfixfl `≥Å∞ã¨∞HÀ, „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x U â◊H©Î x#∞fl ã¨∞YâßO`«∞Å#∞O_ç, ¿ãfiK«Ûù#∞O_ç
^Œ∂~°O KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. D ~ÀA#∞OKÕ h â◊‰õΩÎÅ#∞ ã¨kfixÜ≥∂QÆO Ñ¨~°K«@O „áê~°OaèOK«∞.
h‰õΩ ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞x ~å[ºOÖ’ ã¨fi`«O„`« rq`«O QÆ_ç¿Ñ Ç¨Ï‰õΩ¯ h‰õÄ W=fi|_çOk.
JYO_»*’ºu, #=O|~°∞, 1944 – 135= Ñ¨Ù@
rq`«OÖ’ P#O^•xfl ã¨$+≤ìOK«∞HÀ
ÖË! h #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ #=r=# c*ÏÅ∞ <å@∞. Ñ¨q„`« "å`å=~°}Ïxfl xi‡OK«∞.
W`«~∞° Å#∞ "≥∂ãÿ¿ã,Î J|^Œ=ú ∂_ç`,Õ ‰õΩ„@Å∞ Ñ¨xfl`Õ, ^ÀK«∞‰õΩO>Ë– x#∞fl h=Ù Ñü`«∞}˜‚
KÕã¨∞‰õΩO\Ï=Ù† x#∞fl h=Ù JÅ∞Ê_»∞QÍ `«∞K«∞Ûù_»∞QÍ hK«∞_»∞QÍ |∞∞A=Ù KÕã¨∞‰õΩO\Ï=Ù.
h â◊‰õΩÎÅ#xflO\˜h X_ç¤# h=Ù W`«~°∞Å‰õΩ Z‰õΩ¯= #+¨ìO HõeyOK«ÖË=Ù. HÍx `«∞O@i
Ñ¨#∞Å=Å¡ h=Ù `«Ñ¨ÊHõ ã¨~°fi<åâ◊#O J=Ù`å=Ù.
x*ÏÜ«∞f g∞^Œ xÅ|_»∞. `«Q∞Æ ™ê^è<Œ åÅ ^•fi~å h JÉè∞í º#fluH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOK«∞.
h â◊H˜Îx „Ñ¨ÑÖKåxH˜ Kå@∞. ZO^Œ∞HõO>Ë– ã¨∞YOQÍ, L#fl`«OQÍ rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯
|Å=O`«∞ÅˆH LOk. h=Ù h |ÖÏxH˜ ^•YÖÏ K«∂Ñ≤OK« ÖËHõáÈ`Õ– „Ñ¨ÑÖK«O x#∞fl
Jã¨Ç¨Ü«Ú_»∞QÍ, J<å^äŒQÍ, ^Œ∞~°ƒÅ∞_»∞QÍ, ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=O`«∞_»∞QÍ ÑïQÆ}˜ã¨∞ÎOk. h
¿Ñ~°∞‰õΩ 'n#∞_»∞— J<Õ a~°∞^Œ∞ `«yeã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞=Å¡ ''áÈ~å_»∞——. rqOK«\ÏxH˜ áÈ~å_»∞. h Ç¨Ï‰õΩ¯Å HÀãÖ, "å\˜
~°Hõ∆} HÀãÖ áÈ~å_»∞. P`À‡#flu HÀãÖ [i¿Ñ D ^èŒ~°‡Ü«Ú^ŒúOÖ’– „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x U
=ã¨∞Î=Ó W=fiÖË#O`« P#O^ŒO h‰õΩ Åaèã¨∞ÎOk. r=K«Ûù=OQÍ "ÕÅ ãÖ=`«û~åÅ∞ QÆ_ç¿Ñ
HõO>Ë, K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ# rq`åxfl, H˘xfl QÆO@Å∞ QÆ_»Ñ¨_»O "Õ∞Å∞.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1945, 46= Ñ¨Ù@
=∞#ã¨∞ûÃÑ· q[Ü«∞O qâ◊fi q[Ü«∞"Õ∞
=∞#ã¨∞ „Ñ¨|Å"≥∞ÿ# â◊„`«∞=Ù. nx`À Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∞_»O ‰õÄ_® J`«ºO`«
^Œ∞+¨¯~°"≥∞ÿ# Ñ¨x. nx`À Ü«Ú^ŒúOÖ’ XHõ qz„`«=Ú#flk. Ü«Ú^ŒúO KÕ¿ã"å_»∞ Ü«Ú^ŒúOÖ’
^èŒ$_»OQÍ ÅQÆfl"≥∞ÿ`Õ, `«# WKåÛùâ◊H˜Îx =∞<À"åºáê~åÅÃÑ· „Ñ¨Ü≥∂y¿ãÎ – Ü«Ú^ŒúOÖ’
x=∞QÆ∞fl_≥·# Ãã·x‰õΩx â◊H˜Î ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok† U^À XHõ ~ÀA# J`«#∞ =∞#ã¨∞ûÃÑ· Ñ¨ÓiÎ
q[Ü«∂xfl ™êkèOz K«∂Ñ¨Ù`å_»∞.
=∞#ã¨∞#∞ ^èŒ$_è»"≥∞ÿ# xâ◊ÛÜ«∞OÃÑ· ã≤÷~°Ñ¨~°z`Õ – =Ú=Ú‰õ∆Ω=ÙÖ’x WKåÛùâ◊H˜Î
28
„Ñ¨|Å=∞=Ù`«∞Ok. =∞#ã¨∞ Ü≥ÚHõ¯ ã¨fiÉèÏ=O =∞x+≤H˜ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂iáÈ=_»"Õ∞.
^•xH˜ Ñ¨x W=fiO_ç. Jk =∞ø#OQÍ ‰õÄ~ÀÛ"åÅ#∞HÀ^Œ∞. Ñ¨ÓÅg∞^Œ "åÖË ã‘`åHÀHõ
zÅ∞HõQÍ h=Ù ^•xx `«Ü«∂~°∞KÕ¿ãÎ – Jk h KÕ`« ZHõ¯_≥Hõ¯_ç ^Œ∞=¸‡ Ñ‘eÊã¨∞ÎOk.
h=Ù ^•xx qâ◊$OYÅOQÆ =ke`Õ Jk Ñ¨QÅÆ ∂, ~å„f ZHõ¯_≥H¯õ _À u~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok.
h=Ù ^•xx PÖ’zOK«^Œy# =ã¨∞Î=ÙÅÃÑ· ã≤÷~°OQÍ LOKÕ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ¿ãÎ– Jk h‰õΩ
PÑ¨Î q∞„`«∞_»∞ J=Ù`«∞Ok.
h JO`«óHõ~°}Ö’ |Å"≥∞ÿ# "åOKè« L`«Ê#fl"≥∞ÿ# „Ñü™ês xâ◊ÛÜ«∂`«‡Hõ"≥∞ÿ#
|∞kúx *ÏQÆ$`«O KÕ~Ú. =∞#ã¨∞ #∞Oz H˘kÌ¿ãÑ¨Ù ^•x#∞O_ç q_ç=_ç – ^•x
"åºáê~åÅ#∞ xt`«OQÍ Ñ¨sH˜∆OK«∞. JO`Õ PÖ’K«#Å Q˘Å∞ã¨∞ `≥yáÈ`«∞Ok. h=Ù
^•x`Àáê@∞ Ñ¨~°∞ÔQ`åÎ=Ù. =∞#ã¨∞ Ü≥ÚHõ¯ "åºáê~° ã¨fi~°O`À h P`«‡ ã¨fi~åxfl
HõÅ∞=hÜ«∞=^Œ∞Ì. WÖÏ JÉèÏºãÖ KÕ¿ãÎ– =∞#ã¨∞û P*Ï˝Ñ≤OKÕk LO_»^Œ∞† P[˝#∞
t~°™ê=Ç≤ÏOKÕ =∂=¸Å∞ J#∞K«~°∞_»∞QÍ =∂iáÈ`«∞Ok
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1945, 72= Ñ¨Ù@
*Ï˝<åxfl Láêã≤OK«O_ç
*Ï˝#O ^•fi~å<Õ =∞x+≤H˜ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ ã¨∞YO Åaèã¨∞ÎOk. Jk Ö’Ñ≤OK«_»O
=Å¡ =∞x+≤ |O^èŒ<åÅÖ’ z‰õΩ¯H˘x ^Œ∞óMÏxfl á⁄O^Œ∞`å_»∞. ãÖÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ# *Ï˝#O
Hõey# "åix q[Ü«∞O =iã¨∞ÎOk. *Ï˝#OÖ’ ^ÀëêÅ∞ KÕi`Õ, "≥·Ñ¶¨ÖÏºÅ∞ ÃÑiy =∞x+≤
^Œ∞óM Ñ¨_»`å_»∞. D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ *Ï˝x q∞Oz# Ñ¨q„`« =ã¨∞Î"Õn ÖË^Œ∞. *Ï˝#O P`«‡‰õΩ
ã¨Ç¨Ï[QÆ∞}O. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ *Ï˝#ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞. *Ï˝#O „Ñ¨HÍâ◊O ^•fi~å JO^èŒHÍ~°O
`˘Åy#Ñ¨Ù_»∞, =∞x+≤ [## =∞~°}ÏÅ |O^èŒ<åÅ∞ q∞QÆ∞Å=Ù† =∞x+≤ =ÚH˜Î =∂~°æOÖ’
Ü«∂„u‰õΩ_Ò`å_»∞. W@∞=O\˜ *Ï˝x Jxfl J=ã¨÷ÅÖ’ `«##∞ `å#∞ ÉèíQÆ=O`«∞xH˜
JiÊOK«∞‰õΩO\Ï_»∞.
=∞#O ÉÏÇ¨Ïº q+¨Ü«∂ÅÖ’ "≥kˆH ã¨∞YO x*ÏxH˜ =∞#Ö’<Õ L#flk.
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’x „Ñü ÉèÏ=##∂ ÑïH˜∆OK«_»O, ã¨`«º"Õ∞^À Jã¨`«º"Õ∞^À QÆ∞iÎOK«@O,
=∞#‰õΩ Ñ¨xH˜=KÕÛ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ fã¨∞HÀ=@O, Ñ¨xH˜~åx =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ =ke"ÕÜ«∞_»O–
W^ŒO`å *Ï˝#O ^•fi~å<Õ ™ê^èŒºÑ¨_»∞`«∞Ok. ™êfi^è•ºÜ«∞ ã¨`«ûOQÍÅ ^•fi~å D *Ï˝#O
Åaèã¨∞ÎOk. gÅ∞"≥O@ ã¨„^ŒæO^è•Å#∞ Ñïîã¨∂Î LO_»_»O *Ï˝#∞ÅÖ’ ã¨`«ûOQÆO =∞x+≤
rq`åxfl ãÖã¨¯iOK«_®xH˜ P=â◊ºHõO. U ã¨=∂[OÖ’ U ^Õâ◊OÖ’ x["≥∞ÿ# *Ï˝#∞Å
29
ãÖYº ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ LO>Ë– P ã¨=∂[O P ^Õâ◊O JO`« JkèHõOQÍ P`À‡#flu
á⁄O^Œ∞`«∞Ok† `«# ÅH∆Íºxfl ™êkèã¨∞ÎOk.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1945, 46= Ñ¨Ù@
h Ü«∞[=∂xq h"Õ
h=Ù J#~°^ú •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ W`«~∞° Å ã¨ÅÇ¨Å#∞ =º~°Oú QÍ ã‘fiHõiã¨∞<Î åfl=Ù. W`«~∞° Å∞
K≥Ñ≤Ê# ^•xx x[=∞x #q∞‡ ‰õÄ~°∞ÛO@∞<åfl=Ù. x#∞fl h=Ù ^Œ∞óYÃÑ_»∞`«∞<åfl=Ù.
W`«~°∞Å∞ x#∞fl ã≤÷q∞`«OQÍ LOK«@O ÖË^ŒO@∞<åfl=Ù. h ^Œ∞óMÏxH˜ HÍ~°}O h"Õ. h"Õ
h‰õΩ â◊„`«∞=Ù=Ù. Z=ˆ~k K≥Ñ≤`Õ Jk #=Ú‡`å=Ù. Hõ#∞Hõ<Õ h=Ù HõÅ`« K≥O^Œ∞`«∞<åfl=Ù.
x["≥∞ÿ# =∞x+≤ L`«Î=∞ ãÖHõÅÊO fã¨∞H˘#_®xH˜ Z=ˆ~=∞O\Ï~À K«∂_»_»∞.
J`«_»∞ `«# Ñ¨@∞ìã¨_»eOK«_»∞. ™È„Hõ\ ©ã¨∞ =ÚO^Œ∞ q+Ö áê„`« #∞Oz<å, J`«x
#=∞‡HÍ<≥fl=~°∂ =∂~°ÛÖËHõáÈÜ«∂~°∞. |O^• Éˇ·~åyx Q˘„Ô~K«~°‡O ^èŒiOÑ¨KÕã≤, =ÚMÏxfl
#Å¡Ñ¨~°z gkè gkèÖ’ uáêÊ~°∞ HÍx PÜ«∞# W`«~°∞Å ã¨ÅÇ¨ q#ÖË^Œ∞.
W`«~°∞Å Ãã·QÆÅÃÑ· <å@ºO KÕÜ«∞_»O, W`«~°∞Å Pã¨~åÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç LO_»@O,
W`«~°∞Å `«Ñ¨C_»∞ q=∞~°≈Å‰õΩ HõÅ`« K≥O^Œ@O– W^ŒO`å =∂#ã≤Hõ ^Ò~°ƒÅºO. =∞x+≤
`«# Ü«∞[=∂x `å<Õ JÜÕ∞ºO`« =~°‰õΩ J`«xÖ’ Ñ¨ÓiÎ qHÍãÖ HõÅ∞QÆ^Œ∞. W`«~°∞Å#∞
J#∞HõiOK«@O =Å¡ =∞x+≤ `«# =∞øeHõ`«#∞ =^Œ∞Å∞‰õΩO\Ï_»∞.
ã¨fiÜ«∞OQÍ PÖ’zOK«@O <Õ~∞° ÛHÀ. W`«~∞° Å "≥∂™êÅ‰õΩ Ö’#∞ HÍ=^Œ∞.Ì Hõ~=Î° º
=∂~°æOÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊√¡. W`«~°∞Å =∂@Å#∞ Ñ¨\˜ìOK«∞HÀ=^Œ∞Ì. WÖÏ KÕ¿ã ™êÇ¨ÏãÖ
hÖ’ ÖËHõáÈ`Õ h=Ù rq`«=∞O`å ^•ã¨º |O^èŒ<åÅÖ’ z‰õΩ¯H˘x LO\Ï=Ù.
JYO_»*’ºu : "Õ∞, 1945, 120= Ñ¨Ù@
^Œ∞+¨ì ÉèÏ=#Å#∞ [~ÚOK«∞
|Ü«∞\˜ „Ñ¨ÑÖK«O Ö’Ñ¨Å „Ñ¨ÑÖK«Ñ¨Ù „ÑüaO|O =∂„`«"Õ∞ =∞x+≤ =∞#ã¨∞Ö’
Hõ=Ú‡H˘x LO_Õ ÉÏÇ¨Ïº Ñïã≤÷`«∞Å∞ ÉèÏ"åÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ<Õ ã≤÷~°Ñ¨_»`å~Ú.
x["≥∞#ÿ âßOux ™ê÷ÑO≤ KåÅO>Ë – Ü«Ú^•úÅ‰õΩ `«Å~¡ Ú# ^Œ∞+¨ì ã≤^•úO`åÅ#∞
F_çOKåe. ‰õΩ@∞O|, ™ê=∂lHõ, ‰õΩÅ, ^è•i‡Hõ, ~å[H©Ü«∞ Ü«Ú^•úÅ‰õΩ =¸Å HÍ~°}O
W`«~°∞Å Ç≤Ï`åxfl qã¨‡iOz ™êfi~°÷ ™ê^èŒ#‰õΩ Ñ¨xKÕÜ«∞_»"Õ∞. D q^è•#O J=∞Å∞
[iy# HõÅÇ¨ÏO „áê~°OÉèí=∞ø`«∞Ok. ãÖ‰õΩz`« ÑïkèÖ’ PÖ’zOKÕ "Õ∞^è•q `«# ^Õâ◊
30
„Ñ¨Ü≥∂[<åÅ HÀãÖ, =∞# ‰õΩÅ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅHÀãÖ W`«~° ^ÕâßÅ ‰õΩÖÏÅ,
„Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∞ u~°ã¨¯i™êÎ_»∞. nxH˜ „Ñü„H˜Ü«∞ ZO`À ^Œ∞óY^•Ü«∞HõOQÍ JâßOu
^•Ü«∞HõO LO@∞Ok. =∞# ã¨∞YO HÀãÖ W`«~°∞Å#∞ Å∂\© KÕÜ«∞=Åã≤#,
ÃÑà◊¡yOK«=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. D q^è•#O =ºH˜Î ãÖÑ¨#∞fl_»~Ú<å– P ãÖÑ¨^Œ
z=iH˜ J`«xH˜ ^Œ∞óMÏ<Õfl `≥zÛÃÑ_»∞`«∞Ok. ã¨=∂#`«fiO, UHõ`«fiO, „¿Ñ=∞, ã¨Ç¨ÏHÍ~°O,
L^•~°`,« |O^è∞Œ `«fi ÉèÏ=#Å∞ P^è•~°OQÍ Jxfl ^ÕâßÅ „Ñ¨[Å∂ HõÅã≤ "≥∞Åã≤ LO_»=K«∞Û†
ã¨∞MÏxfl ÃÑOK«∞HÀ=\ÏxÔH· Ñ¨~°ã¨Ê~°O ã¨Ç¨Ü«∞O Ñ¨_»=K«∞Û.
''Z=Ô~ÖÏ áÈ`Õ <åˆHO, <Õ#∞ ã¨∞YOQÍ LO>Ë KåÅ∞—— – J<Õ q<åâ◊Hõ~°"≥∞ÿ#
q^è•#O Z<Àfl qzÛù`«∞ÎÅ‰õΩ ^•ifã¨∞ÎOk. JO^Œi ã¨∞MÏÅÖ’ J<Õfi+≤OKÕ ã¨fi ã¨∞YO
x*"≥∞ÿ#k, âßâ◊fi`«"≥∞ÿ#k.
JYO_»*’ºu : E<£, 1945, 125= Ñ¨Ù@
„¿Ñ=∞ P#O^Œ=∞Ü«∞O
xâ◊ÛÜ«∞OQÍ „¿Ñ=∞, P#O^•Å Ñ¨Ù\˜ìÅ∞¡ YzÛ`«OQÍ L#flk. ^•xx
ÉèíQÆ=O`«∞x`À *’_çOz#Ñ¨Ù_® JÑïq∞`«"≥∞ÿ#, âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# P#O^ŒO Åaèã¨∞ÎOk.
„áêÑÖzHõ"≥∞ÿ#, #â◊fi~°"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙÅ Éèí∞[OÃÑ· Pf‡Ü«∞`« J<Õ ÉèÏ~åxfl "≥∂Ñ≤`Õ –
#â◊fi~°=ÚÖˇ·# P =ã¨∞Î=ÙÅÖ’ =∂~°∞Ê Hõey#Ñ¨Ù_»∞ HÍx, Jq #tOzáÈ~Ú#Ñ¨Ù_»∞
HÍx, P Pã¨~å ‰õÄeáÈ~Ú, =∞#O ^•x Éèí∞[OÃÑ· LOz# ÉèÏ~°O `«\ÏÅ∞#
<ÕÅ‰õÄÅ∞`«∞Ok. Ñ¶ë`«OQÍ ÃÑ^ŒÌ ^≥|ƒ `«ye, =∞#‰õΩ Hõà◊√¡ u~°∞QÆ∞`å~Ú. _»|∞ƒ
áÈ~Ú#Ñ¨Ù_»∞, Pf‡Ü«ÚÅ∞ K«xáÈ~Ú#Ñ¨Ù_»∞, JÑ¨Hi© Î Hõey#Ñ¨Ù_»∞ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ÃÑ_»ÉÁ|ƒÅ∞
ÃÑ_»`å~°∞. U_çÛ P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. Wã¨∞Hõ`À WÅ∞¡Hõ\˜ì ^•xfl J[~å=∞~°OQÍ
LOKåÅx HõÅÅ∞ Hõ<"Õ åà◊‰¡ Ωõ HõeQˆ ^Œ∞ã≤u÷ ÜÕ∞ WÖÏ U_çÛ Ç¨Ç¨HÍ~åÅ∞KÕ¿ã „¿Ñq∞‰õΩÅ‰õÄ
^•Ñ¨Ùiã¨∞ÎOk. Éè∫uHõ Ñ¨^•~å÷Å∞ #tOKÕq. Hõ#∞Hõ– "å\˜ÃÑ· „¿Ñ=∞ ÃÑOK«∞HÀ=_»O–
J~°H˘~°QÍ, ‰õΩO\˜kQÍ L#fl Ñ¨xH˜=∂e# P^è•~åxfl P„â◊~ÚOK«_»"Õ∞. Jk ZÑ¨Ù_≥·<å
=ÚHõ¯Å∞ HÍ=K«∞Û, ‰õÄeáÈ=K«∞Û. ^•xx „¿Ñq∞OKÕ "å_çx Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ q^•~°HõOQÍ
^≥|ƒ H˘@ì=K«∞Û. =∞i – „¿Ñ=∞ ÅHõ∆}O P#O^Œ=∞Ü«∞O Hõ^•.
„¿Ñ=∞ Ü≥ÚHõ¯ P^è•ºu‡Hõ ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞=∞O>Ë– Ñ¨~°=∂`«‡#∞ P`«‡ P^è•~°O
KÕÜ«∞_»O. K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ, J[~å=∞~°"≥∞ÿ# P`«‡‰õΩ ã¨zÛ^•#O^Œ Ñ¨~°=∂`«‡ÜÕ∞ P^è•~°O
HÍQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. Hõ#∞Hõ– [_»Ñ¨^•~å÷Å#∞O_ç Éè∫uHõ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞O_ç z`åÎxfl =∞o¡Oz,
31
^•xfl Ñ¨~°=∂`«‡ÃÑ· ÅQÆflO K≥~Úº.
JYO_»*’ºu : EÖˇ·, 1945, 148= Ñ¨Ù@
â◊H˜Îx ã¨g∞HõiOK«O_ç
rq`«O XHõ q^èŒ"≥∞ÿ# Ü«Ú^ŒúO. WO^Œ∞Ö’ Hõ∆}Hõ∆}O =ºuˆ~Hõ Ñïã≤÷`«∞Å`À,
HõëêìÅ`À áÈ~å_»=Åã≤ LO@∞Ok. JÑïq∞`«=ÚÖˇ#· „Ñü‰õÄÅ `«`åfiÅ#∞ JkèQqÆ ∞ã¨∂Î
=∞x+≤ `«# Ü«∂„`«#∞ ™êyOKåe. ^Œ$+≤ì U "≥·Ñ¨Ù ™êi¿ãÎ P "≥·Ñ¨Ù rq`«O â◊„`«∞=ÙÅ`À
K«∞@∞ì=Ú@ì|_ç L#fl@∞¡ Hõ#|_»∞`«∞Ok. ''^Œ∞~°ƒùÅ∞_»∞ |Å=O`«∞x PÇ¨~°O——. Wk
Z@∞=O\˜ KÕ^Œ∞ x[=∞O>Ë – nxx XÑ¨CHÀ=@O `«Ñ¨Ê QÆ`«ºO`«~°O ÖË^Œ∞. ÃÑ^ŒÌKÕÑ¨
z#flKÕÑ¨#∞ uO@∞Ok. ÃÑ^ŒÌ=$H∆ÍÅ∞ "å\˜ Hõ_»∞Ñ¨Ù xOÑ¨ÙHÀ=_®xH˜ K«∞@∞ì „Ñ¨Hõ¯ÅL#fl
Z<≥fl<Àfl z#fl z#fl "≥ÚHõ¯Å ~°™êxfl Ñ‘eÛ"Õ™êÎ~Ú. áêÑÖ P z#fl "≥ÚHõ¯Å∞
=∞$`«∞º=ÚYOÖ’H˜ "≥o¡áÈ`å~Ú. Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞ z#fl Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å#∞ ux"Õ™êÎ~Ú. P Ñ¨‰õ∆ΩÅ#∞
_ÕQÆÅ =O\˜ ÃÑ^ŒÌ Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞ K«OÑ≤ uO\Ï~Ú. ¿Ñ^ŒÅ#∞ ^èŒ#=O`«∞Å∂, |ÅÇ‘Ï#∞Å#∞
|Å=O`«∞Å∞ Ñ‘_çã¨∞Î<åfl~°∞. W=hfl PÖ’zã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ =∞#g∞ x~°‚Ü«∂xH˜ ~å=Åã≤
LO@∞Ok. |Å=O`«∞Å‰õΩ Z~°QÍ =∂i K«xáÈ‰õΩO_® =∞#efl =∞#O ~°HO∆˜ K«∞HÀ"åÅO>Ë
– =∞# |ÅÇ‘Ï#`«#∞ `˘ÅyOK«∞HÀ"åe† Z=~°∞ Ñ¨_ç`Õ "å~°∞ =∞#ÃÑ· T~°Hõ<Õ
^•_çKÕÜ«∞ÖË#O`«QÍ =∞#O =∞# |ÖÏxfl ã¨g∞HõiOK«∞HÀ"åe.
„áêÑÖzHõ rq`«OÖ’ „Ñ¨"ÕtOKÕ@Ñ¨Ù_»∞ XHõ q+¨Ü«∂xfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe.
J~°÷O KÕã¨∞H˘x Ñ¨@∞ìÑ¨\Ïìe. J^Õ=∞O>Ë – ˆH=ÅO J„Ñ¨=∞`«∞ÎÖˇ·# â◊H˜Î |Å=O`«∞Öˇ·#
=º‰õΩÎÅ∞ =∂„`«"Õ∞ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ P#O^Œ=∞Ü«∞ r=<åxH˜ Ç¨Ï‰õΩ¯^•~°∞Å∞.
JYO_»*’ºu : PQÆ+¨µì, 1945, 169= Ñ¨Ù@
_»OÉÏKå~°O `«QÆ^Œ∞
QÆ~fi° O, hK«`fi« O ~Ô O_»∂ P`«‡ã¨∞uÎ QÍ, _»OÉÏKå~°OQÍ "≥eH˜=™êÎ~Ú. Ñ¶e¨ `«OQÍ
– g∞ ™ê=∂lHõ r=#O Jã¨Ç¨ÏºOQÍ, PHõ~°¬} ~°Ç≤Ï`«OQÍ `«Ü«∂~°=Ù`«∞Ok. [#O
q∞=∞‡efl á⁄QÆ_»=K«∞Û. HÍ# P „Ñ¨â◊Oã¨#∞ g∞ <À\˜#∞O_ç q#\ÏxH˜ W+¨ìÑ¨_»~°∞.
<åºÜ«∞OQÍ<Õ "åã¨Î"åÅ P^è•~°O g∞~°∞ q∞=∞‡efl á⁄QÆ∞_»∞‰õΩ#flÑ¨Ê\˜H©– [#O
q~À^èŒ∞Å=Ù`å~°∞. g∞Ö’x Ö’áêÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ K«∂™êÎ~°∞. h ã¨Ñ¶¨Å`«#∞ K«i„`«ÔHH˜¯#
¢ã‘Î Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ =∞Ç¨HÍ~åºÅ`À áÈÅ∞ÛH˘x #„=∞`«#∞ <Õ~°∞ÛHÀ. H˘O_» ^ŒQÆæ~°‰õΩ
=KÕÛO`«=~°‰Ωõ XO>ˇ `å<Õ Z`≥#ÂÎ ^Œx J#∞‰õΩO@∞Ok. h HõO>ˇ ÃÑ^Œ"Ì åi`À, „Ñ¨ã^≤ ∞Œ Åú `À
32
HõÅã≤ "≥∞Åã≤ LO_Õ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ~Ú. W@∞=O\˜ "≥∞ÿ„u =∞#‰õΩ ZO`À „Ñ¨ÉèÏ"åxfl
HõeyOKÕ #„=∞`«#∞ <Õ~∞° Ê`«∞Ok. JÇ¨ÏOHÍ~°O =Å¡ g∞Ô~O`À HÀÖ’Ê`å~°x QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç.
JÇ¨ÏOHÍiH˜ „Ñ¨ãÖâ◊, ã¨Ç¨Ü«∞O, „¿Ñ=∞ JO^Œ_»O J~°∞^Œ∞. JÇ¨ÏOHÍ~°O g∞ =ºH˜ÎQÆ`«
qHÍ™êxfl ‰õÄ_® P@OHõÑ¨~°K«∞`«∞Ok. <Õ#∞ JO^ŒiHõO>Ë Q˘Ñ¨Ê"å_»#x ÉèÏq¿ãÎ–
WOHÍ Q˘Ñ¨Ê"å~°∞ HÍ"åÅ<Õ „Ñ¨Ü∞« `åflxfl g∞~°∞ q~°q∞™êÎ~∞° . g∞~°∞ U^≥<· å Ñ¨x H©iOÎ K«|_Õ
q^èŒOQÍ ÖËHõ „Ñ¨Hõ\ÕÑ¨|_Õ q^èŒOQÍ KÕ¿ãÎ– P q+¨Ü«∂xfl g∞‰õΩ g∞~°∞QÍ K≥Ñ¨CHÀ=K«∞Û.
W`«~°∞Å‰õΩ ‰õÄ_® P q+¨Ü«∞O H˘O`« U^À q^èŒOQÍ `≥eã≤O^Œx g∞~°∞ „QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞. g∞
Q˘Ñ¨Ê^Œ#O Z‰õΩ¯= ¿ãÑ¨Ù ^•y =ÙO_»^∞Œ . g∞ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl g∞ˆ~ Kå@∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~O°
ÖË^Œ∞.
JYO_»*’ºu : PQÆ+¨µì, 1945, 186= Ñ¨Ù@
PÖ’K«#ÜÕ∞ Hõ~°‡‰õΩ c[O
[QÆuÊ`« Ñ¨~°=∂`«‡ `«# ã¨$+≤ìÖ’ ãÖ‰õΩz`«`åfixH©, Ñï^èŒ∞Å‰õÄ, ^•i„^•ºxH©
™ê÷#O W=fiÖË^Œ∞. D ‰õΩuû`åÅ∞ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ ÖË=Ù. =∞# JO`«~°OQÍÅ#∞O_Õ QÆ_ç¤
QÍ^ŒOÖÏ Ñ¨Ù@∞ì‰õΩ=KåÛ~Ú. =∞# JO`«óHõ~°}Ö’ L`«Ê#fl"≥∞ÿ, Jq =∞# P`«‡ÉÖÏhfl,
=∞#Ö’ ^•y L#fl â◊HxÎ˜ ÉèHí O∆˜ Kå~Ú. Hõ#Hõ – Ñ¨Å∞=Ù~°∞ =º‰õΩÅÎ ∞ âßs~°HOõ QÍ ÃÑiy#@∞¡
HõxÑ≤Oz<å, =∞#ã¨∞û |∞kú, JO`«óHõ~°} ã¨=∞$^Œ∞úÅ qHÍãÖ U =∂„`«O HÍ#~å^Œ∞.
D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ ^Œ∞óMÏxfl HõeyOKÕ â◊H˜Î XHõ>Ë L#flk. Jk =∞x+≤ KÕ¿ã
^Œ∞+¨¯~°‡. PÖ’K«#Ö’, Ñ¨xÖ’ `Õ_® Un ÖË^Œ∞. PÖ’K«# q`«Î#O, Ñ¨x P q`«Î#O
#∞Oz Ñ¨Ù\˜ì# =$Hõ∆O. ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ∞ P K≥@∞ì# ÑÖ_Õ KÕ^Œ∞. fÑ≤ Ñ¶¨ÖÏÅ∞ J`«ºO`«
qKå~°Hõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë – ã¨=∞$kú D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ L#flÑ¨Ê\˜H©,
=∞#O =∞# P`«‡#∞ ãÖ‰õΩz`«O KÕã¨∞‰õΩO@∞<åflO. JO^Œ∞Ö’ ^Œ∞~°^Œ$+¨ìÑ¨Ù x~°∞`åûÇ¨Ï
Ñ¨Ói`« PÖ’K«#Å#∞ xOÑ¨Ù`«∞<åflO. ÉèÜ
í ∞« O HõeyOKÕ ^•i„^ŒºO, ¿Ñ^ŒiHõO J<Õ Ñ≤zÛÑ≤zÛ
PÖ’K«#Ö’ =Úxy `ÕÅ∞`«∂ LO\ÏO. ^Œi„^Œ ãÖ™ê¯~åÅ‰õΩ =∞#O ZO`«QÍ
J`«∞‰õΩ¯áÈ~Ú LO>Ë, JO`« JkèHõOQÍ ^Œ∞óYÑ¨_»∞`«∂ LO\ÏO. ''|∞kú =∞O^ŒOQÍ
LOk, J^Œ$+¨ìO `«Å„HÕ^Œ∞Å∞QÍ J~ÚOk. ¿Ñ^ŒiHõ"Õ∞ <˘ã¨@ „"åã≤ LOk——– J<Õ
PÖ’K«#Å#∞ "≥∞^Œ_»∞Ö’ ¿Ñ~°∞HÀx=fiHõáÈ`Õ– =∞# rq`«O ÑïÑ¨Ó~°‚O. Sâ◊fi~°º=O`«O
HÍ=_»O MÏÜ«∞O.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1945, 196= Ñ¨Ù@
33
ã¨~åfi~°÷ ™ê^èŒHõO – `«Ñ¨ã¨∞û
ãÖÑ¶∞¨ ~°¬} =Å¡ "ÕQOÆ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<kÕ „Ñ¨H$õ u xÜ«∞=∞O. ~°∞^Œ_Ì O» , ãÖÑ¶∞¨ ~°¬}
ÃÑH· ˜ Hõ~Àî ~°OQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. HÍx "å\˜ ^•fi~å ™œO^Œ~º° O „Ñ¨HÍtã¨∞OÎ k. Ñ¨Ù@O ÃÑ\˜#ì Ñ¨Ù_Õ
|OQÍ~åxH˜ =<≥fl ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk. K≥`«Î=O\˜ W#∞Ñ¨ =ÚHõ¯ ~°Hõ~°HÍÅ Hõiî# „Ñ¨„H˜Ü«∞Å
^•fi~å ™êy#Ñ¨Ù_Õ – ^≥=· q„QÆÇÏ¨ OQÍ, =∞~À =ÚYº=ã¨∞=Î ÙQÍ ^•xH˜ Q“~°=O Åaèã∞¨ OÎ k.
HõëêìÅ#∂, Hõ_»QÆO_»¡#∂ _èôH˘#fl rq`«"Õ∞ ~å@∞ `ÕÅ∞`«∞Ok. PÑ¨^Œ`À, ÉÏ^èŒÅ`À,
WHõ¯@¡`À áÈ~å_» QÆeˆQ =ºH˜ÎˆH =ºuˆ~Hõ Ñïã≤÷`«∞Å`À Ü«Ú^ŒúO KÕ¿ã ™êÇ¨ÏãÖ‰õΩ ˆH=ÅO
J`«_çH© r=# qHÍã¨ ™œYºO Åaèã¨∞ÎOk. P@OHÍÅ <≥^Œ∞~˘¯#‰õΩO_®, PÑ¨^ŒÅ#∞
JkèQÆq∞OK«‰õΩO_® Ñ¶¨∞# q[Ü«∂Å#∞ ™êkèOz# "å~°∞ XHõ¯~°∂ ÖË~°∞ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’.
Hõ+¨ì=∞Ü«∞"≥∞ÿ# rq`åxfl `«#‰õΩ `å#∞QÍ Ñ¨~°=∂#O^ŒOQÍ =iOK«@"Õ∞ `«=∞ `«Ñ¨ã¨∞û
^•fi~å `«Ñã¨ ∞¨ fiÖË WO„^Œ∞x ã≤OÇ¨ã¨<åxfl QÔ Å∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞. ÉèQí =Æ O`«∞x Ñ‘~åî xfl HõkeOz
"Õâß~°∞. =∞<À"åOKè«Å#∞ ™êkèOK«_®xH˜ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ L#fl XˆH XHõ ™ê^èŒ#O
`« Ñ ¨ ã ¨ ∞ û. QÆ ∞ ~° ∞ Î O K« ∞ HÀO_ç – Hõ ë êì Å Ö’ #=fiQÆ e ˆ Q "å~° ∞ =∂„`« " Õ ∞ `« Ñ ¨ ã ¨ ∞ ûÖ’
P#OkOK«QÆeˆQ"å~°∞ =∂„`«"Õ∞ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ =∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ J=Ù`å~°∞.
JYO_»*’ºu : JHÀì|~°∞, 1945, 1= Ñ¨Ù@
ã¨`«º"Õ∞ |ÅO
g∞Ô~Ñ¨C_»∂ ã¨`åºxfl Ñ¨ÅHõO_ç† g∞ PÖ’K«#Å#∞ ã¨`«ºO`À xOÑÖ_ç†
ã¨`«º„=`åxfl áê\ÕK«O_ç. g∞~°∞ ã¨`«ºOÖ’ ÉÏQÆ∞QÍ `«_çã≤á⁄O_ç. JÖÏ KÕ¿ãÎ, g∞‰õΩ
™ê\˜ÖËx „Ñ¨K«O_» |ÅO Åaèã¨∞ÎOk. ã¨`«ºOÖ’ "≥~Úº U#∞QÆ∞Å |Å=Ú#fl^Œx
Hõ#∂Êùº+≤Ü∞« ãπ K≥¿ÑÊ"å~°∞.. x*ÏxH˜ ã¨`º« OÖ’ Jáê~°"∞≥ #ÿ |Å=ÚOk. Éè∫uHõ ã¨$+≤Öì ’x
U |Å=¸ ^•x`À ã¨=∂#O HÍ*ÏÅ^Œ∞.
`«=∞ P`«‡ J#∞QÆ∞}OQÍ #_çKÕ"å~°∞, `«=∞ JO`«~å`«‡ K≥Ñ≤Ê#@∞¡
PK«iOKÕ"å~°∞, P_»O|~åhfl, "≥∂™êhfl, @Hõ¯i`«<åhfl =ke"Õã≤# h*ÏÜ«∞f Ñ¨~°∞Å∞
D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ JO^ŒiHõ<åfl qA˝Å∞. ZO^Œ∞HõO>Ë – ã¨^•K«~°} =Å¡ =∞x+≤ â◊H˜Î
ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»=Ù`å_»∞. Z=~°∂ J`«xx ÉèíÜ«∞ÃÑ@ìÖË~°∞. J`«_»∞ Z=iH© ÉèíÜ«∞Ñ¨_»_»∞.
J|^•úÖHÀ~°∞Å, HõÑ¨@∞Å Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O Ô~Ñ¨Ô~Ñ¨ÖÏ_»∞`«∂ LO@∞Ok.
^èŒ#|ÅO, [#|ÅO, â◊s~°|ÅO, =∞<À|ÅO =O\˜ ~°Hõ~°HÍÅ |ÖÏÅ∞ D
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’ L<åfl~Ú. ã¨`«º|ÅO g@xfl\˜h q∞Oz#k. ã¨`«º„=`«∞x â◊H˜Î =ÚO^Œ∞
34
=∞#∞+¨µÅ∂, ^Õ=`«ÖËHÍHõ, ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ãã·`«O `«Å =OK«=Åã≤O^Õ.
JYO_»*’ºu : #=O|~°∞, 1945, 1= Ñ¨Ù@
x#∞fl h=Ù [~ÚOK«∞
ˆH=ÅO WO„kÜ«∞ ã¨∞MÏÅ HÀãÖ =∞iÜ«Ú âßs~°Hõ "åOKè«Å∞ f~°∞ÛHÀ=_»O
HÀãÖ rqOKÕ =∞x+≤, ''u#∞, `åQÆ∞, =∞*ÏK≥~Úº—— J<Õ rq`« – ÅHõ∆ ºO Hõey#
=∞x+≤ xã¨ûO^ÕÇ¨ÏOQÍ ÉèíQÆ=O`«∞x D ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# Ñ¨$käfiH˜ XHõ Hõà◊OHõO, XHõ ÉèÏ~°O.
ZO^Œ∞HõO>Ë– ÉèQí =Æ O`«∞x QÆ∞}ÏÅhfl Hõey L#flÑ¨Ê\˜H© J`«_∞» Ñ¨â√◊ =ÙÖÏ hK« „Ñ¨=$uÎÅÖ’
z‰õΩ¯H˘x L<åfl_»∞. ÉèíQÆ=O`«∞x JOâ◊ Hõey L#fl =∞x+≤ `«# <À\˜`À `«# „Éèí+¨ì
rq`«Ñ¨Ù ^Œ∞óYQÍ^èŒ#∞ qxÑ≤ã¨∞Î<åfl_»∞.
"åã¨"Î åxH˜– áêâ◊qHõ „Ñ¨=$`«∞ÅÎ #∂, q+¨Ü∞« "åã¨#Å#∂ ^Œ∂~°OQÍ JxflO\˜h
LOK«∞`«∂<Õ ãÖÜ«∞=∞#O âßã≤OKÕ ™ê=∞~°÷ºO HõÅy# =∞#ã¨∞`À "å\˜x xÜ«∞O„uOKÕ
"å_»∞, `«# â◊s~åxH˜ Ü«∞[=∂x, `«#Ö’x q+¨Ü«∞ "åã¨#ÅÃÑ· Hõà‹¡=Ú#∞ ^èŒ$_è»"≥∞ÿ#
^è≥·~°º=O`«"≥∞ÿ# `«# KÕ`«∞Å`À ayOKÕ"å_»∞ 'h=Ù <å ¿ã=‰õΩ_»=Ù <åÃÑ· Ü«∞[=∂xq
HÍ=Ù— <Õ#∞ x#∞fl ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°∞™êÎ#∞. ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO Ñ¨~°K«#∞.— Jx „Ñü
WO„kÜ«∂xH© K≥¿ÑÊ"å_»∞ P^Œ~≈° =ºH˜.Î W@∞=O\˜ =∞#∞+¨µºÖË `«=∞ áêâ◊qHõ „Ñ¨=$`«∞ÅÎ #∞,
"åã¨<å â◊‰õΩÎÅ#∞ ^≥·=`«fiOQÍ Ö’xH˜ Ñï}u KÕÜ«∞QÆÅ~°∞. HÍ=ÚHõ`«fiO =∞$`«∞º=Ù,
ãÖÜ«∞=∞#O r=#O. q+¨Ü«∞"åã¨#Å<Õ W#∞=Ú#∞ P^è•ºu‡Hõ, =∂#ã≤Hõ â◊‰õΩÎÅ<Õ
|OQÍ~°OQÍ =∂ˆ~Û =ºH˜ÎÜÕ∞ x["≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞# âßG"Õ`«Î. J`«xH˜ „Ñü =ã¨∞Î=ÙÖ’
„Ñü Ñïã≤÷uÖ’ P#O^ŒO ^Œ$â◊º=∂# =∞=Ù`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : _çâ◊O|~°∞, 1945, 1= Ñ¨Ù@
=∞# =∞#ã¨∞ „Ñ¨HÍ~°"Õ∞ =∞# „Ñ¨ÑÖK«O
=∞#ã¨∞ „Ñ¨ÉèÏ=O â◊s~°O g∞^Œ, â◊s~° „Ñ¨ÉèÏ=O =∞#ã¨∞ g∞^Œ x~°O`«~°O
„Ñ¨ãïã¨∂Î LO\Ï~Ú. g∞ =∞#ã¨∞ ZÖÏ LO>Ë g∞ â◊s~°O, g∞ â◊s~°O ZÖÏ LO>Ë g∞
=∞#ã¨∞ ã¨fi~°∂ÑÖ JÖÏ LO\Ï~Ú. â◊s~°OÖ’ ZÖÏO\˜ ÉÏ^èŒ L<åfl– =∞#ã¨∞ |_»eHõ‰Äõ ,
J<å~ÀQÍºxH©, "Õ^Œ#‰õÄ QÆ∞i J=Ù`«∞Ok. „Ñ¨ÑÖK« x~å‡} „Hõ=∞O =∞#ã¨∞ ^•fi~å<Õ
[iyO^Œx "Õ^•O`«O K≥Ñ¨Ù`ÀOk.
=∞# ÉèÏ=#Å‰õΩ, WK«ÛùÅ‰õΩ, "åã¨#Å‰õΩ, HõÅÊ#Å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =∞#
35
â◊s~°O x~å‡}O, J=Ü«∞= x~å‡}O [iyOk. =∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ `«e`¡ O« „_»∞Å∞, Ñïã≤`÷ ∞« Å∞,
[#‡ã¨÷ÅO, PÜ«Ú+¨µ¬, P~ÀQÆºO J`«_»∞ D qq^èŒ â◊s~åÅ∞ á⁄O^Œ_»O– J`«_ç =ºH˜ÎQÆ`«
=∂#ã≤Hõ ãÖ™ê¯~åÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_çL#flk. =∞# ÉÏÇ¨Ïº„Ñ¨ÑÖK«O x„^•}"≥∞ÿ# =∞#
ãÖ™ê¯~åÅ „ÑüaO|O =∂„`«"Õ∞.
„Ñ¨ÑÖK«O ^•xHõk xHõ$+¨ì=¸ HÍ^Œ∞, L`«Î=∞=¸ HÍ^Œ∞. ã¨∂Hõ∆ ‡^Œ$+≤ì`À
J=Ö’HÕz#Ñ¨Ù_»∞ =∞#‰õΩ `≥e¿ã^Õ=∞O>Ë– =∞# JO`«óHõ~°}Ö’ L#fl #=¸<å ZÖÏ
LO>Ë „Ñ¨ÑÖK«O JÖÏ LO@∞Ok. =∞# JO`«óHõ~°} ã¨fi~°∂ÑÖ ZÖÏ LO>Ë, =∞#
„Ñ¨ÑÖK«O PÖÏ LO@∞Ok.
=∞Oz–K≥_∞» , L`«=Î ∞O–J^è=Œ ∞O, Éè=í º`«–‰õΩ~°∂ÑÖ J<Õq =∞#ã¨∞Ö’x LK«Û,
hK« Éèí∂q∞HõÅ∞ =∂„`«"Õ∞. D~°¬º, ^Õfi+Ö, ™êfi~°÷O J<Õ |\©ìÖ’ Éèíã¨‡=∞=Ù`«∂ =∞#
rq`åxfl ÉÏ^è•=∞Ü«∞O KÕã¨∞HÀ=@=∂, ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ ã¨g∞HõiOK«∞H˘x =∞# JO`«ó
Hõ~°}Ö’ âßOux ™ê÷Ñ≤OK«∞HÀ=@=∂ J<Õk =∞# KÕ`«∞Ö’¡<Õ L#flk.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1946, 4= Ñ¨Ù@
=∞#ã¨∞#∞Oz ÉèíÜ«∂xfl ÃÑHõeOz"ÕÜ«∞O_ç
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»@O J<Õk Jã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. =∞x+≤ ÉèíÜ«∞Ñ¨_ç `«# P`«‡ÃÑ·
ÉèÏ~°O "ÕÜ«∞@O „Ñ¨Hõ$uH˜ W+¨ìO LO_»^Œ∞. h ÉèíÜ«∂Åhfl, h ^Œ∞óMÏÅhfl h ~ÀA"ås
zO`«Åhfl h=Ù ã¨fiÜ«∞OQÍ HõeÊOK«∞‰õΩ#fl"Õ. `«ÅK«∞‰õΩO>Ë h=Ù h JO`«óHõ~°}Ïxfl
Éèí∂`«, „¿Ñ`«, Ñ≤âßKåÅ‰õΩ xÅÜ«∞"≥∞ÿ# â◊‡âß#OQÍ =∂~°∞ÛHÀ=K«∞Û. =∞~À„Ñ¨Hõ¯
`«ÅK«∞‰õΩO>Ë– h=Ù h JO`«óHõ~}° Ïxfl x~°ƒÜ
ù ∞« `«fiO, „â◊^,úŒ L`åûÇ¨ÏO =O\˜ ã¨^∞Œ }æ ÏÅ`À
xOÑ¨ÙHÀ=K«∞Û. J#∞‰õÄÅ`«, =ºuˆ~Hõ`« J<Õq h‰õΩ h=Ù HõeÊOK«∞‰õΩ#fl"Õ. h‰õΩ
W`«~°∞Öˇ=~°∂ h‰õΩ Ç¨x KÕÜ«∞ÖË~°∞, `«Å "≥O„@∞Hõ#∞ Ãã·`«O =OK«ÖË~°∞. HÀ~°∞‰õΩO>Ë–
h=Ù Ñ¨~°=∞ x~°ƒùÜ«Ú_»∞QÍ, xã¨ûOâ◊Ü«Ú_»∞QÍ `«Ü«∂~°∞ HÍ=K«∞Û. h â◊√Éèí–Jâ◊√Éèí
„Ñ¨=$`«∞ÎÅ∞, H©iÎ–JÑ¨H©iÎ PÖ’K«#Å∞, q"ÕHõ – |∞kú – W"Õ h J^Œ$ëêìxfl xi‡™êÎ~Ú.
=∞#ã¨∞Ö’ „Ñ¨"ÕtOK«QÍ<Õ ÉèíÜ«∞O J<Õ â◊OHõ "å`å=~°}Ïxfl ãÖ^ÕÇ¨ÏO`À
xOÑ¨Ù`«∞Ok. =∞#O ÉèíÜ«∞Ñ¨_Õ^Õ =∞#‰õΩ #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. =∞#O =∞#
=∞<À=∞Ok~°O #∞O_ç ÉèíÜ«∞ ÉèÏ=#Å#∞ âßâ◊fi`«OQÍ `˘ÅyOz "Õ¿ãÎ– =∞#O `«$Ñ≤ÎQÍ
ã¨∞YOQÍ LO_»=K«∞Û. =∞#O P#O^ŒOQÍ LO_®ÅO>Ë– JO`«óHõ~°} ÉèíÜ«∞O HõÅÊ#Å
#∞O_ç Ñ¨ÓiÎQÍ q=ÚH˜Î á⁄O^•e.
36
~°O_ç† =∞#O <Õ_Õ WÖÏ „Ñü# Ñ¨Ó#∞^•O – '"Õ∞=Ú JÉèíÜ«Ú~°O,
ÉèÜ
í ∞« ~°ÇÏ≤ `«∞ÅO† ÉèÜ
í ∞« Ñ≤âßKåxfl ^Œ i*Ë~x° =fiO† =∂ JO`«óHõ~}
° ÖÖ’ „â◊^•ú qâßfi™êÅ
náêxfl "≥ey™êÎO† Ñ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ D áê=#ã¨$+≤ìÖ’ x~°ƒùÜ«∞OQÍ qÇ¨Ïi™êÎO.—
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1946, =ÚY¿Ñr.
g∞ `«Ñ¨CÅ#∞ XÑ¨CHÀO_ç
`«Ñ¨C KÕã≤# =ºH˜ÎH˜ `å#∞ KÕã≤# á⁄~°áê@∞‰õΩ ÉèíÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. `«#
á⁄~°áê@∞#∞ XÑ¨C‰õΩO>Ë `å#∞ <Õ~°ã¨∞÷_»=Ù`å_»h, [#O `«##∞ <å<å =∂@Å∂
JO\Ï~°h, KÕã≤# `«Ñ¨C‰õΩ ^ŒO_»# J#∞ÉèíqOK«=Åã≤ =ã¨∞ÎO^Œh J`«_»∞ ÉèÏq™êÎ_»∞.
Wxfl W|ƒO^Œ∞Å∞ Ñ¨_ÕHõO>Ë– `«Ñ¨C#∞ XÑ¨CHÀ‰õΩO_® ^•xx ^•zÃÑ@ì@O,
W`«~°∞Åg∞^Œ‰õΩ <≥\ ˜ì "ÕÜ«∞@O =∞Oz^Œx J`«_»∞ ÉèÏq™êÎ_»∞.
D PÖ’K«<å q^è•#O „Ñ¨HÍ~°O Ñ¨x KÕ¿ã =ºH˜Î KåÖÏ #+¨ìáÈ`å_»∞. XHõ
`«Ñ¨C#∞ HõÑ≤ÊÑ¨ÙzÛ#O^Œ∞=Å¡ =∞~°Å, =∞~°Å J^Õ `«Ñ¨CÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ =∞x+≤
™êÇ¨Ïã≤™êÎ_»∞. JÖÏ ÃÑ‰õΩ¯ `«Ñ¨CÅ∞ KÕã¨∂Î "å\˜x HõÑ≤Ê"Õã¨∂Î LO_Õ JÅ"å@∞
U~°Ê_»∞`«∞Ok. á⁄~°áê@¡ HÍ~°}OQÍ JO`«óHõ~}° O ~ÀA ~ÀA‰õÄ =ÚiH˜QÍ, Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ
HõÅ∞+≤Ò« QÍ `«Ü∂« ~°=Ù`«∞Ok. z=~°‰Ωõ Jk á⁄~°áê@¡‰Äõ `«ÑC¨ Å‰õÄ QÆxQÍ =∂~°∞`«∞Ok.
`«Ñ¨CÅ∞ KÕÜ«∞_»O J`«x ã¨fiÉèÏ=OQÍ =∂~°∞`«∞Ok.
`«Ñ¨C#∞ XÑ¨CHÀ=@O =Å¡# =∞x+≤ qÅ∞= `«QÆæHõáÈQÍ, J`«xÖ’x =∞Ç¨Ï`«Î~°
P^è•ºu‡Hõ ™êÇ¨ÏãÖ "≥eH˜=ã¨∞ÎOk. `«Ñ¨C#∞ XÑ¨CHÀ=_»O „|Ç¨‡O_»"≥∞ÿ# ™êÇ¨ÏãÖ.
`«Ñ¨CÅ#∞ XÑ¨CH˘x, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ J@∞=O\˜ `«Ñ¨CÅ#∞ KÕÜ«∞=∞x „Ñü[˝ KÕ¿ã "å~°∞
„Hõ=∞OQÍ ãÖã¨¯iOK«|_ç =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`å~°∞. `«Ñ¨C#∞ XÑ¨CHÀ=@O, ^•xfl
ãïk^Œ∞ÌHÀ=_»O– W^Õ P`À‡#fluH˜ ã¨<å‡~°æO. HÍ"åÅ#∞‰õΩO>Ë – h `«Ñ¨C#∞ XÑ¨C‰õΩx
x~°ƒùÜ«Ú_»=Ù HÍ=K«∞Û. Ñ¨~°=∞ xã¨ûOâ◊Ü«Ú_»=Ù HÍ=K«∞Û. h=Ù HÀ~°∞‰õΩO>Ë h `«Ñ¨C#∞
XÑ¨CH˘x x~°ƒùÜ«∞OQÍ xã¨ûOâ◊Ü«Ú_»∞QÍ LO_»=K«∞Û#∞.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1946, =ÚYÑ¨„`«O
P"Õâ◊O`À áê@∞ q"ÕHõO
WO„kÜ«∂Å‰õΩ ^•ã¨∞_»∞QÍHÍHõ, Ü«∞[=∂xQÍ LO_®e. ãÖÜ«∞=∞#O ÖËx^Õ
ã¨∞Y, ãÖ`ÀëêÅ∞ ÅaèOK«=Ù. „Ñü x`«ºO H˘`«Î H˘`«Î Éè’QÍÅ "≥#∞Hõ Ñ¨~°∞ÔQuÎ`Õ – ^Œ∞ó
37
YO, JâßOu =∂„`«"Õ∞ ^•Ñ¨Ùi™êÎ~Ú.
ÉèíQÆ=næ`« K«^Œ=\ÏxH©, q#\ÏxH©, J~°÷OKÕã¨∞HÀ=\ÏxˆH. q#∞@, =∞iÜ«Ú
J~°O÷ KÕã∞¨ H˘#∞@ ™ê~°Hú `õ –« WO„kÜ«∞ ãÖÜ«∞=∞#OÖ’<Õ LOk. WO„kÜ«∂Å "ÕQOÆ Ö’,
"å\˜ „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖ’ H˘@∞ìH˘x áÈ=_»O =∂#= ^èŒ~°‡O HÍ^Œ∞. Ü≥∂QÆO, [ÑÖ, `«ÑÖ,
^è•º#O =O\˜ ™ê^èŒ<åÅ „áê~°OÉèíO WO„kÜ«∞ ãÖ=∞Ü«∞#O ÖËx^Õ [~°QÆ^Œ∞.
ãÖÜ«∞=∞#O ÖËx^Õ rq`«OÖ’ qHÍãÖ LO_»^Œ∞. r=# g} fQÆÅ∞ xÜ«∞=∞
ãÖÜ«∞=∞<åÅ`À ayã≤ L#flÑ¨C_Õ, Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ Ö’HõOÖ’ =∞^èŒ∞~° ãÖw`«O x#kã¨∞ÎOk.
=∞#O ™êfis KÕã¨∂Î#fl QÆ∞„~°O HõàÏ¡Å∞, =∞#KÕuÖ’ ÖËHõáÈ`Õ– P ™êfis =Å¡
„Ñ¨=∂^ŒO `«Ñ¨Ê^Œ∞. ãÖÜ«∞=∞#=∞<Õ HõàÏ¡Å#∞ ayOz#Ñ¨Ù_Õ QÆ∞„~åxfl xs‚`« =∂~°æOÖ’
#_çÑ≤OK«=K«∞Û. =∞#ã¨∞ J<Õ Jâ◊fiO Ñïã≤÷u ãïQÍæ W^Õ.. q"ÕHõO ãÖÜ«∞=∞<åÅ
^•fi~å WO„kÜ«∂Å#∞ =∞# Jnè#OÖ’ LOK«∞‰õΩ#flÑ¨Ù_Õ rq`«Ü«∂„`« P#O^ŒOQÍ
™êQÆ∞`«∞Ok.
qâ◊$OYÅ∞Öˇ·# Ü«Ú=‰õΩÅ∞ =∂#ã≤Hõ, ™ê=∂lHõ, *ÏfÜ«∞ |O^èŒ<åÅ#∞
„`≥OK«∞HÀ"åÅ#∞HÀ=_»O Hõ^Œ∞Ì. Wk á⁄~°áê@∞. J~°∞˚#∞xH˜ NHõ$+¨µ‚x `À_»∞ ZÖÏ
J=ã¨~°"≥∂, P"ÕâßxH˜ q"ÕHõO `À_»∞ JÖÏ J=ã¨~°O. |∞kúx ã≤÷~°Ñ¨~°KÕ LáêÜ«∞O
W^Õ.
JYO_»*’ºu : "Õ∞, 1946, 14= Ñ¨Ù@
=∂#ã≤Hõ qHÍ™êxH˜ xÜ«∞=∞ x|O^èŒ#Å∞
ã¨^• =∞#O KÕ¿ã PÖ’K«#Å J}∞=ÙÅ∞ =∞# "≥∞^Œ_»∞Ö’ QÆ∞q∞QÆ∂_»∞`«∂
LO\Ï~Ú. =∞# "≥∞^Œ_∞» #∞ `«Q∞Æ ã¨`¯« ~°‡Å HÀãÖ qxÜ≥∂yã¨∂,Î LO>Ë, ^•xx ™È=∞iQÍ,
=º~°÷OQÍ LOK«HõáÈ`Õ– =∂#ã≤Hõ â◊H˜Î qHõã≤ã¨∞ÎOk.
"≥∞^Œ_»∞#∞ L`«Î=∞OQÍ, `«∞K«ÛùOQÍ KÕã¨∞HÀ=_»O J#flk =∞# KÕ`«∞Ö’¡<Õ LOk.
PÖ’zOK«∞, qKåiOK«∞, =∞##O KÕ~Ú. HÀÑÿOK«@O =Å¡ „HÀ^èŒ J}∞=ÙÅãÖYº
=$kúK≥O^Œ∞`«∞Ok. zO`«, â’HõO, ÉèíÜ«∞O ÖË^• ^Œ∞óYO Hõey LO_»_»O =Å¡, h=Ù D
K≥_»∞ PÖ’K«#Å J}∞=ÙÅ#∞ áÈ+≤ã¨∞Î<åfl=Ù, h "≥∞^Œ_»∞#∞ |ÅÇ‘Ï# Ñ¨~°∞ã¨∞Î<åfl=Ù.
QÆ`«OÖ’ [iy# ^Œ∞ã¨ûOÑ¶¨∞@#Å#∂ ^Œ∞óY^•Ü«∞Hõ Ñ¶¨∞\ÏìÅ#∂ QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞H˘x, ^Œ∞óY
â’HÍÅ‰õΩ =â◊√_»"≥·, "≥∞^Œ_»∞#∞ |ÅÇ‘Ï#Ñ¨~°K«=^Œ∞Ì† â◊s~°OÖ’ |Å=Ú#flÑ¨Ê\˜H©, ^•xx
38
x~°∞Ñ¨Ü≥∂QÆOQÍ LOz`Õ Jk H©∆}˜ã¨∞ÎOk.
JÖÏˆQ– PÖ’zOK«x "≥∞^Œ_»∞ ‰õΩ_® H©∆}˜ã¨∞ÎOk. „H˘`«Î PÖ’K«#Å#∞
=∞#ã¨∞Ö’xH˜ PÇ¨fixOK«_O» =Å¡ "≥∞^Œ_∞» Ü≥ÚHõ¯ =∂#ã≤Hõ "åºáê~°O qã¨$Î `«=∞=Ù`«∞Ok.
=∞#ã¨∞ qHõã≤ã¨∞ÎOk. |ÅO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞#ã¨∂ |∞nú `Õ*’=O`«=∞=Ù`å~Ú– =∞#
=∞#ã¨∞Ö’ L#fl PÖ’K«#ÖË =∞# rq`åxfl fiÛk^Œ∞Ì`å~Ú. h=Ù U Hõà◊#∞ QÆ∞iOz
PÖ’z™êÎ"À, U Hõà◊#∞ JÉèíºã≤™êÎ"À JO^Œ∞Ö’<Õ <≥·Ñ¨Ù}ºO ãÖáêk™êÎ=Ù. "≥∞^Œ_»∞Ö’x
U ÉèÏQÍxfl LÑ¨Ü≥∂y™êÎ"À, P ÉèÏQÆÑ¨Ù â◊‰õΩÎÅ∞ qHõã≤™êÎ~Ú.
JYO_»*’ºu : EÖˇ·, 1946, 10= Ñ¨Ù@
=∂#=ÙÅ∞QÍ rqOK«O_ç
áêÑ¨ÙÅ qã¨~#˚° Å g∞^Œ =Úã≤~ˆ DQÆÅ =Öˇ q+¨Ü∞« Éè’QÍÅ ZOyà◊#¡ ∞ U~°∞‰õΩ<Õ
‰õΩHõ¯Å=Öˇ QÆ_ç¿Ñ rq`«O Ñ¨~°=∞ xHõ$+¨ìO. U „áê}˜H© P„â◊Ü«∞q∞=fix Y~°∂˚~°K≥@∞ì=Öˇ
ÃÑiˆQ ÃÑ^ŒiÌ HõO Ñ¨~=° ∞ xHõ$+Öì . ^è#Œ =Ú#fl Y*Ï<å‰õΩ HÍÑ¨ÖÏ^•~°∞QÍ LO_Õ ã¨~Ê° OÖÏO\˜
Ñ¨~°=∞Ö’aè „Ñ¨â◊Oã¨hÜ«Ú_»∞ ZÖÏ J=Ù`å_»∞. `«∞K«Ûù ™êfi~°÷OHÀãÖ "≥OÑ¨~°ÖÏ_Õ"å~°∞
ZO`«\ ˜ ^Ò~åƒùQ∞Æ ºÅ∞! ^Õ= ^Œ∞~°É¡ "íè ∞≥ #ÿ =∂#=^ÕÇÏ¨ =∞<Õ J=¸Åº ~°`åflxfl D ^Œ∞~°∞ƒù^∞Œ Ì
~åà◊√¡, ~°Ñ¨ÊÅHÀãÖ `≥QÆ#=∂‡~°∞. "å~°∞ "Õ∞=Ú D rq`åxfl ã¨kfixÜ≥∂QÆ Ñ¨~°Kå=∞x
U =ÚYO`À K≥Ñ¨ÊQÆÅ~°∞? D ^Œ∞+¨ì|∞^Œ∞úÅ‰õΩ z=~°‰õΩ Ñ¨âßÛ`åÎÑ¨"Õ∞ q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok.
U^À XHõ<å_»∞ "åiH˜ `å=Ú KÕã≤# `«Ñ¨C `≥eã≤ =ã¨∞ÎOk. HÍx JÑ¨Ê\˜ˆH J=HÍâ◊O
KÕ*ÏiáÈ`«∞Ok. `«Å ÉÏ^Œ∞H˘x Ñ¨âßÛ`åÎÑ¨Ñ¨_»@O `«Ñ¨Ê "åiH˜ =∞ˆ~g∞ q∞QÆÅ^Œ∞.
=∂#=ÙÖÏ~å! rqOK«O_ç. Ü≥∂QÆº"≥∞ÿ# suÖ’ rqOK«O_ç. P^Œ~°≈=O`«=¸,
J#∞Hõ~°}©Ü«∞=¸ J~Ú# rq`åxfl ~°∂á⁄OkOK«∞HÀO_ç. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ g∞~°∞ =kÖË
J_»∞QÆ∞*Ï_»Å∞ ÉèÏq `«~åÅ"åiH˜ ^•i K«∂¿ÑÖÏ rqOK«O_ç. ã¨`«ºO`À, „¿Ñ=∞`À,
<åºÜ«∞O`À xO_ç LO_®e. g∞ rq`«O ^ŒÜ«∞, ™ê#∞Éèí∂u, P`«‡x+¨ª, ãÖÜ«∞=∞#O,
^Œ$_è»`«fiO, L^•~°`«, g∞ rq`«OÖ’x JO`«~åƒùQÍÅ∞ HÍ"åe. =∂#=r=# QÆi=∞‰õΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ LO_®e =∞# rq`«O.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1946, =ÚYÑ¨„`«O
g∞ rq`« K«„HõO g∞ KÕ`«∞Ö’¡<Õ
J^Œ$+¨ìO ZHõ¯_» =ke"Õã≤O^À JHõ¯_Õ PyáÈ~Ú, "åiÖÏ K≥Ñ¨Ê@O "≥Ú^ŒÅ∞
39
ÃÑ_»`å~°∞ – "Õ∞"Õ∞O K≥Ü«∂ºe† J^Œ$+¨ìO Hõeã≤ ~å=_»O ÖË^Œ∞† JO^Œ~°∂ =∞=∞‡efl
=ºuˆ~H˜ã¨∞Î<åfl~°∞, „ÑüÑ¨Hõ∆OQÍ L<åfl~°∞† KåÖÏ QÆ_»∞¤HÍÅO =zÛOk. Wq =∞x+≤
J*Ï˝<åxfl x~°∂Ñ≤OKÕ HÍ~°ºâ◊¥~°`«ÖËx PÖ’K«#Å∞, Z<Àfl rq`åÅ∞ <åâ◊#OKÕã≤#
PÖ’K«#Å∞. =∞x+≤ J^Œ$+¨ìO KÕuÖ’ H©Å∞ÉÁ=∞‡, P@=ã¨∞Î=Ù, ZÑ¨C_»∞ Ñ¨_ç`Õ JÑ¨C_»∞
ZÖÏ HÍ"åÅO>Ë JÖÏ =∂~°∞Û‰õΩ<Õ =∞\˜ì – J<Õ ÉèÏ=# J*Ï˝<åxH˜, "≥∂Ç¨xH©,
Ñ≤iH˜`«<åxH© „Ñ¨fHõ.
g∞ JO`«óHõ~°}Ö’ g∞ rq`«=∞<Õ q`«Î<åxfl <å@O_ç. ™êÇ¨ÏãÖ Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷O,
ã¨`û« OHõÖÏÊÅ∞ J<Õ "≥ÚHõ¯Å‰õΩ h~°∞áÈã≤, Jq Ñ¨Ù+≤ÊOz Ñ¶e¨ OKÕ@∞¡ KÕÜ∞« O_ç. ™È=∞i`«#O
J<Õ QÆ_ç¤, QÍ^ŒOÅ#∞ "≥uH˜ "≥uH˜ Ñ‘H˜ áê~°"ÕÜ«∞O_ç. ãÖ`À+Ö, LÖÏ¡ãÖ J<Õ
"åÜ«Ú`«~°OQÍÅ∞ ZQÆã≤Ñ¨_Õ@@∞¡ KÕÜ«∞O_ç.
g∞ rq`«OÖ’x J^Œ$ëêìxH©, Ñïã≤÷`«∞Å‰õÄ, J=HÍâßÅ‰õÄ x~å‡`«Å∞ g∞ˆ~.
g∞~° ∞ g∞ rq`åxfl L^Œ ú i OK« Q Æ Å ~° ∞ , J^è À QÆ u áêÅ∞KÕ Ü « ∞ QÆ Å ~° ∞ . g∞~° ∞
ã¨∞YãÖ`ÀëêÅHÀãÖ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∂Î LO>Ë, JÖÏO\˜ =∂#ã≤Hõ „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖ’ x=ã≤ã¨∂Î
LO>Ë– g∞ =ÚYOÖ’ ã¨∞YãÖ`ÀëêÅ∞ `˘}˜H˜ã¨ÖÏ_»`å~Ú. ^Œ∞óYO`À, |_»eHõ`À
L#flÑ¨C_»∞ – g∞~°∞ r=K«Ûù=O J=Ù`å~°∞. g∞ rq`«K«„HõO â◊H˜Î H©∆}˜ã¨∞ÎOk.
â◊HÎ˜ QÆ∞iOz, „¿Ñ=∞QÆ∞iOz, |ÅO QÆ∞iOz, áœ~°∞+Ö QÆ∞iOz PÖ’zOK«O_ç.
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x „âı+Ñª¨ Ù¨ ~°∞+¨µÅ=Öˇ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ xi‡OK«∞HÀO_ç. g∞ ^•i„^•ºhfl,
#∂º#`«#∂ |ÅÇ‘Ï#`«Å#∂ ^Œ∂~°OKÕ¿ã ™ê=∞~°÷ºO g∞ÖÏ LOk. P PO`«iHõ â◊H˜Îx
~°yeOK«O_ç. JO`Õ.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1946, 21= Ñ¨Ù@
Hõ~°‡ ™êfi`«O„`«ºO
[#‡ÅxflO\˜Ö’ XHõ¯ =∂#=[#‡Ö’<Õ Hõ~°‡ KÕÜ«∞_®xH˜ Ñ¨ÓiÎ ¿ãfiK«Ûù L#flk.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞x+≤H˜ =∞#ã¨∞, |∞kú, z`«ÎO, JÇ¨ÏOHÍ~°O "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x
„Ñ¨™êkOK«_®xH˜ HÍ~°}O – J`«_»∞ „Ñü Ñ¨xh =∂#=`« J<Õ w@∞~å~ÚÃÑ· Ñ¨sH˜∆Oz,
|∞kú`À `«∂z =∞#ã¨∞`À =∞##O KÕã≤, WO„kÜ«∂Å ^•fi~å Ñ¨ÓiÎKÕÜ«∂Åx, =∞x+≤H˜
[#‡Ç¨Ï‰õΩ¯ Wk. D Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°K«HõáÈ`Õ– J`«_»∞ ^•xx HÀÖ’Ê`å_»∞.
JO`ÕHÍ^Œ∞. ÉèQí =Æ O`«∞x P[˝#∞ LÅ¡OÑ¶∞≤ Oz#O^Œ∞=Å¡ áêÑÖÖ’ ÉèÏQÆ™êfiq∞ J=Ù`å_»∞.
Hõ~°‡ KÕÜ«∞_»O =∞x+≤ Ç¨Ï‰õΩ¯. HÍh– Hõ~°‡#∞ =ke"Õ¿ã ¿ãfiK«Ûù J`«_çH˜ ÖË^Œ∞.
40
ZÖÏO\˜ Hõ~å‡ KÕÜ∞« ‰õΩO_® U „áê}© LO_»Ö^Ë ∞Œ . J`«#∞ KÕÜ∞« ‰õÄ_»x Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ∞« =K«∞Û.
J@∞=O\˜ ã≤÷uÖ’ J`«x ã¨fiÉèÏ=O J`«xx |Å=O`«OQÍ `«#"≥·Ñ¨Ù ÖÏQÆ∞`«∞Ok. J`«#∞
`«Ñ¨Êx ãïQÍ Ü«∞O„`«OÖÏ P Ñ¨x KÕÜ«∞=Åã≤=ã¨∞ÎOk. w`«Ö’ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ WÖÏ
K≥áêÊ_»∞– J*Ï˝#OÖ’, "≥∂Ç¨ÏOÖ’ h=Ù Hõ~°‡ KÕ¿ã JkèHÍ~åxfl HÍÅ~å¿ãÎ, ã¨fiÉèÏ=O
#∞O_ç [xOz# Hõ~°‡‰õΩ Jnè#∞_»"≥· h=Ù Jhfl KÕÜ«∞=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ñü
„áê}˜ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞™ê÷#OÖ’ L<åfl_»∞. U =∞x+¨~Ú<å `«# ã¨fiÉèÏ"åxH©, JkèHÍ~åxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ Hõ~°‡Å#∞ KÕ¿ãÎ =∞x+≤x PÜ«∞# =∂Ü«∞ J<Õ ^ŒO_»O`À uÑ≤Ê"Õ™êÎ_»∞.
‰õΩ=∞‡i K«„HõOÃÑ·# ‰õΩO_»#∞ uÑ≤Ê#@∞¡.
JYO_»*’ºu : JHÀì|~°∞, 1946, 17= Ñ¨Ù@
=∞OzKÕÜ«∞_»O q[˝`«
^Œ∞+¨µÅì ∞ =¸~°`ö fi« O`À áêáêxH˜ ÉèÜ í ∞« Ñ¨_~» ∞° . q"ÕH˜ P =¸~°`ö åfixH˜ ^Œ∂~°OQÍ
LO\Ï_»∞. K≥_»∞ #∞Oz K≥_Õ L`«Ê#fl=∞=Ù`ÀOk. Hõ#∞Hõ K≥_»∞#∞ JyflHõO>ˇ
ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#kQÍ ÉèÏqOKåe. ^•xH˜ ÉèíÜ«∞Ñ¨_ç, ^Œ∂~°OQÍ LO_®e. h_» =∞x+≤x
=^ŒÅ^Œ∞. J`«_∞» ZHõ¯_»‰Ωõ "≥o`Õ JHõ¯_»‰Ωõ "≥à¥◊ ,Î LO@∞Ok. JÖÏˆQ– Z#fl_»∂ áêÑ¨H~õ ‡° Å∞
áêÑ≤ "≥O@<Õ LO_ç, z=~°‰õΩ =∞x+≤x ã¨~°fi<åâ◊#O KÕ™êÎ~Ú. Hõ#∞Hõ "≥∞Å‰õΩ=
=Ç≤ÏOK«O_ç. ã¨^• K≥_»∞‰õΩ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»O_ç.
K≥_»¤Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜ«∞=^Œ∞Ì. ZO^Œ∞HõO>Ë– K≥_»¤Ñ¨#∞Å∞ KÕ¿ã"åà◊√¡ JO`«~å`«‡
Ü≥ÚHõ¯ âßáêyflÖ’ ZÅ¡Ñ¨C_»∂ ‰õΩq∞eáÈ`«∂ LO\Ï~°∞. =ã¨∞Î=ÙÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ
¿ãHõiOKåÅ<Õ `«Ñ¨#`À, Éè’QÆÖÏÅã¨`À, JÇ¨ÏOHÍ~åxfl `«$Ñ≤ÎÑ¨~°KåÅ<Õ WK«Ûù`À Ö’‰õΩÅ∞
ÃÑ_»^•i Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ, D =¸_»∂ KåÖÏ `«∞K«Ûù"≥∞ÿ#q. g\˜=Å¡ Hõ∆}˜Hõ"≥∞ÿ#
`«$Ñ≤Î Åaèã¨∞ÎOk. HÍx, Ñ¶ë`«OQÍ Jáê~°"≥∞ÿ# ^Œ∞óMÏxfl ÉèíiOK«=Åã≤=ã¨∞ÎOk. K«ÔH¯~°
HõÅã≤# qëêxfl Ö’ÉèíO`À u<Õ"å_»∞ Jq"ÕH˜.
D „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ JO^ŒiHõO>ˇ Q˘Ñ¨Ê |∞kú=∞O`«∞_»∞, q^•fiOã¨∞_»∞, K«`∞« ~°∞_»∞,
`≥e"≥·#"å_»∞ Z=~°O>Ë– `«# K≥_»∞ PÖ’K«#Å‰õÄ, K≥_»¤Ñ¨#∞Å‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ LO_Õ"å_»∞,
ã¨`åºxfl „QÆÇ≤ÏOKÕ"å_»∞, ã¨<å‡~°æOÖ’ #_çKÕ"å_»∞, =∞Oz PÖ’K«#Å#∞ ã‘fiHõiOKÕ"å_»∞.
D q[˝`« z=~°‰õΩ ÖÏÉèí^•Ü«∞HõOQÍ Ñï}q∞ã¨∞ÎOk. ^Œ∞+¨µì_»∞ `«# =¸~°ö`«fiO `≥KÕÛ
Ç¨x =Å¡ `«Å ÉÏ^Œ∞H˘x Ñ¨âßÛ`åÎÑ¨Ñ¨_»`å_»∞.
JYO_»*’ºu : #=O|~°∞, 1946, 1= Ñ¨Ù@
41
^Œ∞óMÏÅ∞ HõÅÊ#ÖË
"≥·~åQÆºO JO>Ë ~åQÍÅ#∞ `«ºlOK«@"Õ∞. =∞<ÀqHÍ~åÅ#∞ ^Œ∞+¨ì ÉèÏ"åÅ#∞
=∞iÜ«Ú ‰õΩãÖ™ê¯~åÅ#∞ ~åQÍÅ∞ JO\Ï=Ú. J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ "≥∂Ç¨ÏO, =∞=∞`«, D~°¬ º,
^Õfi+Ö, „HÀ^èŒO, â’HõO, zO`«, `«$+¨‚, ÉèíÜ«∞O, kQÆ∞Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜=Å¡ =∞x+≤
rq`«OÖ’ f„= JâßOu LkfiQÆfl`« [x™êÎ~Ú.
`«`fiÎ« "Õ`Î« J~Ú# ™È„Hõ\ã© ∞¨ K≥ÑÊ≤ #@∞¡– „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ L#fl HõëêìÅÖ’ =ÚáêÊuHõ
ÉèÏQÆO TÇ≤ÏOK«∞‰õΩ#fl"Õ. `«# HõÅÊ<å â◊H˜Î P^è•~°OQÍ =∞x+≤ `å#∞QÍ P HõëêìÅ#∞
„`«=Ùfi‰õΩx `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. "å\˜x `«Å∞K«∞H˘x ÉèíÜ«∞Ñ¨_»∞`«∂ ^Œ∞ód™êÎ_»∞.
`«ÅK«∞‰õΩO>Ë– `«# HõÅÊ<åâ◊H˜Îx â◊√„ÉèíÑ¨~°K«∞H˘x, `«# ^Œ$+≤ìHÀ}Ïxfl â◊√kú KÕã¨∞H˘x
=∞x+≤ D TÇ¨[x`« HõëêìÅ [O*Ï@O #∞O_ç `ÕeHõQÍ q=ÚH˜Î á⁄O^Œ=K«∞Û. P^è•ºu‡Hõ
âßGOÖ’ n<Õfl ã¨∂„fHõiOz WÖÏ K≥áêÊ~°∞– ''"≥·~åQÆºO ^•fi~å ^Œ∞óMÏÅ∞ x=$uÎ
J=Ù`å~Ú——.
=∞#O HÀ~°∞‰õΩ#fl Éè’QÍÅ#∞ J#∞Éèqí OK«Ö=Ë Ú. ^è#Œ O, ãÖ`å#O, n~å…ÜÚ« =Ù,
Éè’QÆO, HÀ~°∞‰õΩ#fl ã≤÷ux á⁄O^•Å<Õ `«$+¨‚ W=hfl U q^èŒOQÍ#∂ Ñ¨ÓiÎHÍ=Ù. XHõ
"åOKè« Ñ¨Ó~°Î~Ú`Õ, Ñ¨k H˘`«Î "åOKè«Å∞ Ñ¨Ù@∞ìH˘™êÎ~Ú. "å\˜H˜ JO`«∞ÖË^Œ∞, Ñïq∞u
ÖË^Œ∞. D JãÖ`«$Ñ≤Î #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_»_®xH˜ ã¨~°à◊"≥∞ÿ# LáêÜ«∞O `«# "åOKè«Å#∂
ÉèÏ=#Å#∂ xÜ«∞O„uOK«@"Õ∞. W@∞=O\˜ xÜ«∞O„`«} ^Œ∞óMÏÅ#∞Oz q=ÚH˜ÎH˜ XˆH
XHõ =∂~°æO "≥·~åQÆº"Õ∞.
JYO_»*’ºu : #=O|~°∞, 1946, 15= Ñ¨Ù@
=∞Ozx K«∂_»O_ç – =∞Oz`«#O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok
=∞#O ZÖÏ K«∂™êÎ"≥∂ ZÖÏ qO\Ï"≥∂, ZÖÏ =º=Ç¨Ïi™êÎ"≥∂, JÖÏˆQ =∞#
JO`«~°˚QÆ`«∞Î x~å‡}O J=Ù`«∞Ok. ÉÏÇ¨Ïº[QÆ`«∞ÎÖ’ =∞#O K«∂KÕ =ã¨∞Î=ÙÅ „Ñ¨ÉèÏ=O
=∞# Jaè~°∞zx |\˜ì LO@∞Ok. =∞Oz^ŒxÑ≤OKÕ „Ñü„H˜Ü«∞ =ÖÏ¡ =∞# =∞#ã¨∞Ö’
XHõ=∞Oz =∂~°æO U~°Ê_»∞`«∞Ok. „Hõ=∞OQÍ JÖÏˆQ KÕÜ«∞@O =Å¡ P =∂#ã≤Hõ =∂~°æO
^èŒ$_è»=∞=Ù`«∂ LO@∞Ok. z=~°‰õΩ Jk JÅ"å@∞QÍ =∂i, =∞x+≤ ^•xH˜
^•ã¨∞_»ÜÕ∞@O`«QÍ ã≤÷~°Ñ¨_»∞`«∞Ok.
=∞Ozx K«∂_»_®xH˜ JÅ"å@∞Ñ¨_Õ =∞x+≤ JO`«~°˚QÆ`«∞Î x~å‡}O jÅO`À,
QÆ∞}O`À ^≥·g`«`åfiÅ`À x~å‡}O J=Ù`«∞Ok. J`«xÖ’ D~°¬º, ^Õfi+Ö, ™êfi~°÷=ÚÅ
42
"åã¨# LO_»^Œ∞. JO`«\Ï =∞Ozx K«∂_»@O =Å¡ J`«_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ jÖÏxH©,
ã¨∞QÆ∞}ÏÅ‰õÄ ˆHO„^ŒOQÍ =∂~°∞`å_»∞.
=∞Oz`«#=Ú J<Õk XHõ q^èŒ"≥∞ÿ# Ñ¨~°∞ã¨"Õk. =∞Ozx K«∂¿ã ã¨^Œ∞æ}O
Hõey# =∞x+≤ `«# ™œjÅº „Ñ¨Éèí ^•fi~å ^Œ∞~åKå~°∞Å#∞ ã¨^•Kå~°∞Å∞QÍ =∂iÛ"Õ™êÎ_»∞.
P ˆHO„^ŒO#∞O_ç „Ñ¨ãïOKÕ q^Œ∞º`«∞Î =Å¡ JO`«\Ï ã¨`«ºÑ¨Ù "≥Å∞QÆ∞ "åºÑ≤ã¨∞ÎOk. <≥·uHõ
=∂^èŒ∞~°ºO Pu‡Hõ ™œO^Œ~°ºO "≥e¡q~°∞™êÎ~Ú. =∞Ozx K«∂¿ã JÅ"å@∞ ™œO^Œ~°º
~°H}∆õ , jÅ~°H}∆õ ~Ô O_çO\˜h ã¨=∞#fiÜ«∞Ñ¨~K° ∞« `«∞Ok. „Ñ¨ÑO¨ K« „Ñ¨[Å∞ q"ÕHOõ `À áêÅ#∂,
h\˜h "Õ~°∞ KÕÜ«∞™êy`Õ, `«=∞Ö’x ^Œ∞„+¨Ê=$`«∞ÎÅ#∞ x~°∂‡e¿ãÎ– Hõ$`«Ü«ÚQÆO
J=`«iã¨∞ÎOk.
JYO_»*’ºu : #=O|~°∞, 1946, 19= Ñ¨Ù@
„Ñ¨ã¨∞Î`« Ñïã≤÷`«∞Å∞ =∞#O xi‡OK«∞‰õΩ#fl"Õ
=∞#=Å¡# ZÑ¨Ù_»∂ `«Ñ¨CÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂ LO\ÏÜ«∞x XÑ¨C‰õΩO^•O. Wq
=∞# â◊s~°O, =∞# =∞#ã¨∞ KÕ¿ã á⁄~°áê@∞¡. „Ñü x`«ºO tHõ∆ á⁄Ok, D á⁄~°áê@¡‰õΩ
ÑïÇ¨~°O ‰õÄ_® K≥eã¡ ∂¨ Î LO\ÏO. P`«‡ J<Õ =∞# =¸Åâ◊HÎ˜ ~ÀA"ås D á⁄~°áê@¡‰Ωõ
Jf`«"≥∞ÿ#k. Jk Z#fl_»∂ á⁄~°áê@∞ KÕÜ«∞^Œ∞, áêÑÖ KÕÜ«∞^Œ∞. „Ñü K≥_»¤Ñ¨x
[iˆQ@Ñ¨Ù_»∂ =ºuˆ~HÕK«_»O, „Ñü=∞Oz Ñ¨x [iˆQ@Ñ¨Ù_»∂ ãÖ`À+≤OK«_»O ^•x
xs‚`« HÍ~°º„Hõ=∞O. `«# D ã¨<å`«# ã¨fiÉèÏ"åxfl Jk Z#fl_»∂ =^ŒÅ*ÏÅ^Œ∞. ^•x
"å}˜x =∞#O ZO`« `«yæOz<å, ZO`«QÍ J}z"Õã≤<å, ZO`«QÍ L¿ÑH˜∆Oz<å– Jk
k‰õÄûzÖ’x =ÚÅ∞¡=Öˇ `«# kâ◊#∞ Ñ¨q„`«`« "≥·Ñ¨Ù K«∂Ñ¨Ù`«∞Ok† ^•x ã¨∞Êù~°} ZÑ¨C_»∂
™êufiHõOQÍ<Õ LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ<–Õ P`«‡ ZÑ¨C_»∂ JÑ¨q„`«O HÍ*ÏÅ^Œ∞. áêÑ≤ HÍ*ÏÅ^Œ∞.
=∞#O â◊s~°O HÍ^Œ∞, =∞#ã¨∞ HÍ^Œ∞ =∞#O P`«‡ Hõ#∞Hõ– LK«Ûù"≥∞ÿ#, L`«Ê#fl"≥∞ÿ#
Ñ¨q„`«"≥∞ÿ#, xëêÊÑ≤ J~Ú# Ñ¨~°=∂`«∞‡x Ñ¨Ù„`«∞Å∞QÍ =∞#efl =∞#O ZÅ¡Ñ¨C_»∂
ÑïQÆ}O˜ K«∞HÀ"åe. =∞#O Ñ¨q„`«ÉÏè "åxfl Hõey LO>Ë– =∞# â◊s~°=¸ =∞# =∞#ã¨∂û
Ñ¨q„`«`« "≥·Ñ¨Ù, B#fl`«ºO "≥·Ñ¨Ù â◊~°"ÕQÆO`À Ñ¨Ù~ÀQÆq∞™êÎ~Ú.
=∞#O ã¨fiÜ«∞OQÍ Hõ~ÅÎ° O, Éè’HõÅÎ O. Hõ~‡° KÕ¿ã Ñ¨ÓiÎ ¿ãfiK«Ûù =∞#‰õΩ ÅaèOzOk.
ÉèíQÆ=O`«∞x q^è•<åxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ– =∞#O ZÖÏO\˜ Hõ~°‡ KÕ¿ãÎ JÖÏO\˜ Ñ¶¨ÅO,
"≥O@<Õ HÍx PÅã¨ºOQÍ HÍx, =∞#‰õΩ Åaèã¨∞ÎOk. D q^èŒOQÍ =∞# J^Œ$ëêìxH˜
x~å‡`«ÅO ã¨fiÜ«∞OQÍ =∞#"Õ∞. Ñïã≤÷`«∞Å#∞ ã¨$+≤ìOKÕk ã¨fiÜ«∞OQÍ =∞#"Õ∞.
43
JYO_»*’ºu : [#=i, 1947, 8= Ñ¨Ù@
P`«‡x~å‡}O =∞Ç¨Ï`«Î~° Ñ¨Ù}ºO
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’ Ñ¨Å∞q^èŒ=ÚÖˇ·# Ñ¨Ù}ÏºÅ∞ Ñ¨Ù~°∞ëê~å÷Å∂ L<åfl~Ú. W`«~°∞Å‰õΩ
¿ã= KÕÜ∞« _»O, ™êÜ«∞Ñ¨__» O» Ñ¨Ù}ºHÍ~°ºO. nx=Å¡ H©i,Î P`«‡ ãÖ`«$Ñ≤,Î ã¨ûæŒ Åaè™êÎ~Ú.
g@xfl\˜x q∞Oz# Ñ¨Ù}º – Ñ¨Ù~°∞ëê~°÷O =∞~˘Hõ\˜ LOk. Jk 'P`«‡ x~å‡}O—. =∞#
^Œ∞~°∞}æ ÏÅ#∂, PÖ’K«#Å#∂, ‰õΩãÖ™ê¯~åÅ#∂, D~°¬º#∂, `«$+¨#‚ ∂, „HÀ^è•hfl, „^ÀÇ¨hfl,
Hˆ =∆ ∂hfl, zO`«#∂, ÉèÜí ∂« hfl "åã¨#Å#∂ q"ÕHOõ ã¨Ç¨ Ü«∞O`À P`«‡*Ï˝#O J<Õ JyflÖ’
[fieOÑ¨KÕÜ«∞_»O =∞Ç¨Ï`«Î~° ^èŒ~°‡O. "Õ~Ú Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«∞*Ï˝Å∞ Ãã·`«O ^•xH˜ ™ê\˜~å=Ù.
=∞# J*Ï˝<åxfl `˘ÅyOK«∞H˘x, =∞# =∞Ok~°OÖ’ *Ï˝# náêxfl "≥eyOK«_»O
ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ KÕ¿ã Jã¨Öˇ·# Ñ¨Ó[. =∞# =∂#ã≤Hõ `«∞K«Ûù`«, n#`åfihfl, Ç‘Ï#`åfihfl,
^•ã¨`åfihfl `˘ÅyOK«∞‰õΩx x~°ƒÜ ù ∞« `«fiO, ã¨`º« "å‰õΩ¯, Ñ¨q„`«`,« „Ñ¨ã#¨ fl`«Å =O\˜ Pu‡Hõ
„Ñ¨=$`«∞ÎÅ#∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ=@O HÀ\˜ =∞}∞QÆ∞Å |OQÍ~åxfl ^•#O KÕÜ«∞_»OHõ#fl
=∞Ç¨Ï`«Î~°"≥∞ÿ#k.
„Ñü =∞x+‘ P`«‡ x~å‡}Ïxfl ™êkèOK«QÆÅy`Õ D Éèí∂q∞ ã¨fi~°æ=∞ø`«∞Ok.
JÑ¨Ù_»∞ – =∞#∞+¨µÅ∞ ã¨fi~åæxH˜ "≥àÏ¡Åx HÀ~°~°∞† ^Õ=`«ÖË Éèí∂q∞H˜ ky ~å"åÅx
HÀ~°∞`å~°∞. W`«~°∞Å‰õΩ ¿ã=KÕÜ«∞_»O – ™êÜ«∞Ñ¨_»_»O Ñ¨Ù}ºHÍ~°ºO. âßs~°HõOQÍ,
=∂#ã≤HõOQÍ, Pi÷HõOQÍ, ™ê=∂lHõOQÍ, <≥·uHõOQÍ P^è•ºu‡HõOQÍ =∞# ã≤÷ux
L#fl`À#fl`«OKÕÜ∞« _»O, =∞#Å#∞ =∞#O P^Œ~≈° áœ~°∞xQÍ fiÛk^Œ∞HÌ À=_»O =∞Ç¨Ï`«~Î "° ∞≥ #ÿ
^èŒ~°‡HÍ~°ºO =∞ˆ~ Ñ¨Ù}º=¸ ^•xH˜ ™ê\˜~å^Œ∞.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1947, 1= Ñ¨Ù@
ãÖÑ¨Ó~°‚ âßOuH˜ ã¨Ô~·# =∂~°æO
=∞#O ÉèQí =Æ O`«∞x`À UHõ`åfixfl J#∞Éèqí Oz# Hõ} ∆ OÖ’ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« OÖ’ âßOu
#k „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. "åã¨Î"åxH˜– =∞#Å#∞ =∞#O ZÅ¡Ñ¨Ù_»∂, ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ#,
P~ÀQÆºHõ~°"≥∞ÿ#, Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# P^è•ºu‡Hõ PÖ’K«#Å`À HõÅQÆÅ∞Ñ¨ÙHÀ=@O rq`åhfl,
âßOuh á⁄O^Õ =∂~°Oæ . ''<Õ#∞ P`«‡#∞, ÉèQí =Æ O`«∞x JOâ◊#∞——– J<Õ ã¨`åºxfl ZÅ¡ÑÙ¨ _»∂
=∞# Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ Ñ¶¨ÅHõOÃÑ· =Ú„kOK«∞HÀ=_»O, QÆ∞~°∞ÎOK«∞H˘#∞@ ZÅ¡Ñ¨Ù_»∂ P PÖ’K«<å
q^è•#OÖ’ =ÚxyLO_»_»O– W^Õ âßOuH˜ =¸ÅO. Z<Àfl "ÕÅ=∞Ok =º‰õΩÎÅ∞
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’ zO`«ÅÖ’ ^Œ∞óMÏÅÖ’ „=∞QÆ∞æ`«∞<åfl~°∞† âßOu HÀãÖ ZHõ¯_≥Hõ¯_À
44
u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞† q^ÕâßÅ =∞`«∞ÎÖ’ Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. ZO`« Hõ~°∞}Ï [#Hõ"≥∞ÿ# ^Œ$â◊ºO
Wk. ZO`« Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# ^Œ$â◊ºO Wk. HÍh– "åiH˜ âßOu Ü≥ÚHõ¯ ^Œ~°≈#O =∂„`«O
^˘~°Hõ_»OÖË^Œ∞. D q^èŒOQÍ "åiÖÏ ãÖ=`«û~åÅ `«~°|_ç "≥kH˜<å ZÑ¨C_»∂, âßOux
á⁄O^ŒÖË~°∞. WO^Œ∞Ö’ ãÖ^ÕÇ¨ÏO P=O`«~Ú<å ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë– âßOu ÖË<ÕÖËx
KÀ@ "å~°∞ âßOu HÀãÖ "≥^Œ∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. P J=∂Ü«∞Hõ ÉÏÇ¨Ïº=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ `«$+¨‚`À
xO_ç# K«∂Ñ¨ÙÅ`À K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. HÍh, âßOu#k "åiÖ’Ñ¨ÖË „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∂Î#flk. =∞$QÆO
Ü≥ÚHõ¯ <åaèÖ’<Õ Hõã¨∂Îi L#flk. HÍh P =∞$QÆO J*Ï˝#O=Å¡ ^•x HÀãÖ "≥^Œ‰õΩ`«∂
u~°∞QÆ∞`«∞Ok. rq`«OÖ’ Jã¨Öˇ·# âßOu =∞# Ö’ÑëH˜ `˘OyK«∂¿ãÎ<Õ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok.
=∞# =∞#ã¨∞ûÃÑ· J^Œ∞Ñ¨Ù ãÖÑ¨Ó~°‚ âßOuH˜ J`«º=ã¨~°O. =∞#ã¨∞û‰õÄ,
WO„kÜ«∂Å‰õÄ =∞#O ^•ã¨∞ÅO HÍ‰õÄ_»^Œ∞. Ü«∞[=∂#∞ÅO HÍ"åe.
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1947, 2= Ñ¨Ù@
Jã¨Öˇ·# âßOuH˜ P"åãÖ
=∞x+≤ JO`«~°OQÆOÖ’ L#fl â◊√^Œú – |∞^Œú – K≥·`«#ºO, ã¨`ü, z`ü – P#O^ŒO,
ã¨`«º–t= – ã¨∞O^Œ~°O, J[~å=∞~°O J~Ú# â◊H˜ÎÜÕ∞ Ñ¨~°=∂`«‡. =∞#ã¨∞ – |∞kú –
z`«ÎO – JÇ¨ÏOHÍ~°O K«`«∞+¨ìÜ«∞"Õ∞ r=Ù_»∞. D r=Ù_»∞ P`«‡‰õΩ aè#fl"≥∞ÿ#"å_»∞,
Jaè#fl"≥∞#ÿ "å_»∞. nxx ^≥· fi`«=∞h, J^≥· fi`«=∞h ‰õÄ_» K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. JyflÖ’ Hõ@ì =∞O_ç`Õ
á⁄QÆ =ã¨∞ÎOk. á⁄QÆ "Õ~°∞, Jyfl "Õ~°∞ Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. Wk ^≥·fi`«O. á⁄QÆ Jyfl#∞O_ç
L`«Ê#fl"≥∞ÿ#k† Jyfl ÖËHõáÈ`Õ ^•xH˜ Jã≤Î`«fiO ÖË^Œ∞. Jk JyflÖ’x ÉèÏQÆ"Õ∞. Wk
J^≥· fi`«O. P`«‡ Jyfl. r=Ù_»∞ á⁄QÆ. ~Ô O_»∂ "Õ~∞° † ~Ô O_»∂ ÖËHõ XHõ\ ˜ ‰õÄ_® LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’
"å\˜x XHõ K≥@∞ìÃÑ· ‰õÄ~˘Û#fl Ô~O_»∞ Ñ¨‰õ∆ΩÅ`À áÈÖÏÛ~°∞. ÉèíQÆ=næ`« D Ô~O\Õ\˜
Jã≤Î`åfixfl JOwHõiã¨∂Î, XHõ ^•xx Hõ∆~°O (<åâ◊#=∞ÜÕ∞k) Jh, =∞~˘Hõ^•xx JHõ∆~°O
(<åâ◊#=ÚHÍxk) Jh =i‚OzOk.
„Éè=í ∞ =Å¡, J*Ï˝#O =Å¡, =∂Ü«∞ =Å¡, Ãã`· å#∞ @Hõ¯i`«#O =Å¡ D ~Ô O_çO\˜
UHõ`«fiO aè#fl`«fiOQÍ =∂iáÈ`«∞Ok. ^Œ∞óMÏxH©, â’HÍxH©, ãÖ`åáêxH©, ˆH¡âßxH©,
"Õ^Œ#‰õÄ HÍ~°}O W^Õ. =∞#ã¨∂ P`å‡ XHõ@~Ú# KÀ@, Ô~O_çO\˜ WK«Ûù, Jaè~°∞z,
HÍ~°º„Ñ¨}ÏoHõ XHõ\~Ú# KÀ@, Jáê~°"∞≥ #ÿ P#O^Œ"åÇ≤Ïx á⁄Oy á⁄~°Å∞`«∂ LO@∞Ok.
Ô~O_çO\˜ =∞^èŒº "≥·~°∞^èŒºO L#flKÀ@, Ñ¨Å∞q^èŒ=ÚÖˇ·# JO`«~°^ŒfiO^•fiÅ∞ L#flKÀ@ –
P`«‡âßOu Ü≥ÚHõ¯ ^Œ~°≈#O ^Œ∞~°¡Éèí=∞ø`«∞Ok. Ô~O_çO\˜ ^Œ$+≤ìHÀ}O XHõ\˜ HÍ"åe.
45
Ô~O_çO\˜ WK«Ûù, Jaè~°∞z, HÍ~°º„Ñ¨}ÏoHõ XHõ\˜ HÍ"åe. JÑ¨Ù_Õ rq`«OÖ’ Jã¨Öˇ·#
âßOu ^Œ~°≈#O Wã¨∞ÎOk.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1947, 2–4= Ñ¨Ù@
P"ÕâßÅ#∞ ÑïÇ¨ÏiOK«∞
rq`«OÖ’ JÉè∞í º#flux HÍOHÕ∆ KÕ "å~°∞ `«=∞ ã¨fiÉèÏ"åxfl QÆOcè~° Ñ¨~K° ∞« HÀ=_»O
P=â◊ºHõO. `«_»|_»@O, Ñ≤Å¡KÕ+ì̈Å∞, "≥H˜e`«#O JÅ"å>ÿ̌#"å~°∞ U q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iOp
Ö’`«∞QÍ PÖ’zOK«ÖË~°∞. =∂#ã≤Hõ LÖÏ¡™êxH˜ XHÀ™êi Ñ≤Å¡KÕ+¨ìÅ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. HÍh,
Jk ã¨fiÉèÏ=OQÍ =∂~°‰õÄ_»^Œ∞. ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù X_»∞¤# L#fl Ñ¨~°fi`«O `«#‰õΩ `«yÖË JÅÅ#∞
MÏ`«~∞° KÕÜ∞« ^Œ∞. JÖÏˆQ, =∞#O P"ÕâßÅ#∞ L¿ÑHÕ∆ Kåe. W^Õ q^èOŒ QÍ =∞# L^ÕfiQÍÅ#∞
J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LOK«∞HÀ"åe. „H©_®HÍ~°∞Å∞ P@Å∞ P_»`å~°∞† Z<Àfl™ê~°∞¡ ÔQÅ∞™êÎ~°∞†
Z<Àfl™ê~°∞¡ F_»∞`å~°∞. Z<Àfl™ê~°∞¡ F_çáÈ`«∂ QÔ Å∞™êÎ~∞° , Z<Àfl™ê~°∞¡ QÔ Å∞ã¨∂Î F_»∞`å~°∞.
HÍh, U „H©_®HÍ~°∞_»∂ `«# =∞#ã¨∞ûÃÑ· "å\˜ „Ñ¨ÉèÏ=O JuQÍ Ñ¨_»x=fi_»∞.
F_ç#"åi ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ· ã≤QÆ∞æ`À ‰õÄ_ç# z~°∞#=Ùfi LO@∞Ok. ÔQez# "å_ç
ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ· LO_Õ z~°∞#=ÙfiÖ’ ™êÑ¶¨ÅºÑ¨Ù ãÖ`À+Ö LO@∞Ok. D H˘kÌ ÉèË^ŒO `«Ñ¨Ê–
ÔQez# „H©_®HÍ~°∞xH©, F_ç# ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# „H©_®HÍ~°∞xH© =∞^èŒº „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# `Õ_® Un
Hõ#Ñ¨_»^Œ∞. qâ◊fi ~°OQÆã¨÷ÅOÃÑ· =∞#=∞O^Œ~°O „H©_®HÍ~°∞Å"Õ∞. P_»@OÖ’ ™êfi~°ã¨ºO
LOk. D ™êfi~°ã¨ºO Ô~O_»∞ [@¡‰õÄ ã¨=∂#"Õ∞ ÔQÅ∞Ñ¨Ù–F@=ÚÅ∞ P ~°∞z`À áÈeÛ`Õ
ÖˇYöÖË^Œ∞. ã¨∞Y–^Œ∞óMÏÅ∞, ÖÏÉèí#ëêìÅ∞, [Ü«∂Ñ¨[Ü«∂Å∞ HÍ~°}OQÍ L`«Ê#fl"≥∞ÿ#
P"ÕâßÅ#∞O_ç ^Œ∂~°OQÍ LO_»@"Õ∞ Ü≥∂QÆO Ü≥ÚHõ¯ q[Ü«∞O.
D ™êfi~°ãº¨ O`À áÈeÛ`Õ, QÔ Å∞áÈ@=ÚÅ∞, ÖˇH¯õ Ö’H˜ ~å=Ù. ã¨∞Y ^Œ∞óMÏÅ=Å¡,
ÖÏÉèí#ëêìÅ=Å¡, [Ü«∂Ñ¨[Ü«∂Å=Å¡ [xOKÕ P"ÕâßÅ#∞ ÑïÇ¨ÏiOK«_»"Õ∞ Ü≥∂QÆ
™êÑ¶¨ÖºO.
JYO_»*’ºu : "Õ∞, 1947, 5= Ñ¨Ù@
J=¸Åº"≥∞ÿ# =~°Î=∂<åxfl ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°K«O_ç
=∞#O Kå=ÙÑ¨Ù@∞ìHõÅ =∞^èŒº L<åfl=Ú. =~°Î=∂#O Ju"ÕQÆOQÍ Éèí∂`«HÍÅO
"≥·Ñ¨Ù Ñ¨~°∞ÔQ`«∞Î`ÀOk. Éèí∂`«HÍÅO =∞$`«∞º=Ù– Ô~O_»∂ XHõ>Ë. K«xáÈ~Ú# `«~°∞"å`«
=∞x+≤ Éèí∂`«O J=Ù`å_»O\Ï~°∞. =∞x¿+ HÍHõ– „Ñü =ã¨∞Î=Ù K«xáÈ`«∞Ok† QÆ`«OQÍ
46
=∂iáÈ`«∞Ok. XHõ =ã¨∞Î=ÙÖ’x â◊H˜Î ZÑ¨C_»∞ Ñ¨ÓiÎQÍ ã¨=∂Ñ¨ÎO J~ÚáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞,
^•xx ãÖÑ¨Ó~°‚ =∞$`«∞º=Ù Jx JO\Ï~°∞. J~Ú`Õ, áêH˜H∆ õ =∞$`«∞º=Ù [#‡`À<Õ „áê~°OÉèOí
J=Ù`«∞Ok. ÉÏÅ∞_»∞ [x‡Oz# `«~°∞"å`« ÃÑ~°∞QÆ∞`å_»∞, Jaè=$kú K≥O^Œ∞`å_»∞. J`«_»∞
KÕ¿ã P Ü«∂„`« =∞$`«∞º=Ù "≥·Ñ¨ÙˆH.
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’x „Ñü =ã¨∞Î=Ó, =∞x+≤ â◊s~°O ‰õÄ_® „ÑüHõ∆}O =∂~°∞Ê K≥O^Õ
`«`åfiÅ`À x~å‡}=∞~ÚOk. Éèí∂`«HÍÖÏxfl "≥#∞Hõ‰õΩ =ke"Õã¨∂Î, Éèíq+¨º`«∞Î#∞
Ñ¨@∞ì‰õΩO@∂ Ñï=~°Î#K«„HõO „ÑüHõ∆}O â◊~°"ÕQÆO`À =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈ`ÀOk. qâ◊fiO XHõ¯
Hõ∆}=∞~Ú<å ã≤÷~°OQÍ LO_»^Œ∞. J}∞Ñ¨~°=∂}∞=Ù#∞O_ç ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ „QÆÇ¨Å=~°‰õΩ Jhfl
xifi~å=∞OQÍ Ü«∂„`« KÕã¨∞Î<åfl~Ú. =∞# rq`«O ‰õÄ_® „Ñü Ñ¶¨∞_çÜ«∂ H˘kÌ H˘kÌQÍ
=∞~°}˜ã¨∂Î#flk. D nÑÖÖ’x #∂<≥ "≥∞Å¡ "≥∞Å¡QÍ `«~°yáÈ`«∞#flk. =~°Î=∂<åxfl
Éèí∂`«HÍÅÑ¨Ù X_çÖ’ Ñ¨_»"Õ¿ãÎ, =∞#O Éèíq+¨º`«∞Î "≥·Ñ¨Ù #_»∞ã¨∞Î<åfl=Ú. W^ŒO`å K«∂ã¨∂Î
‰õÄ_® =∞#O =~°Î=∂<åxfl ã¨kfixÜ≥∂QÆ Ñ¨~°K«QÆÅ=∂ Jx ‰õÄ_® PÖ’zOK«=Ú.
QÆ_»záÈ~Ú#^Õ^À QÆ_»záÈ~ÚOk† ~å#∞#fl\˜ì Éèíq+¨º`ü QÆ~°ƒùOÖ’ L#flk. =~°Î=∂#O
=∞#KÕ`«∞Ö’¡ L#flk. `«ÅK«∞‰õΩO>Ë =∞#O ^•xx ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°z, #tOKÕ D
rq`«OÖ’ <åâ◊#O ÖËx „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl á⁄O^Œ=K«∞Û.
JYO_»*’ºu : E<£, 1947, 1= Ñ¨Ù@
JÑïq∞`«"≥∞ÿ# ã¨`«º|ÖÏxfl qâ◊fiã≤OK«O_ç
`«# P`«‡‰õΩ Hõ@∞ì|_ç#"å_»∞, `«# JO`«~å`«‡ „Ñ¨É’^è•xfl J=∞Å∞Ñ¨~z° #"å_»∞,
P_»O|~åhfl, =OK«##∂, "≥∂™êhfl `«ºlOz, x*ÏÜ«∞fx `«# rq`« q^è•#OQÍ
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl"å_»∞ D „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ JO^ŒiHõO>ˇ `≥e"≥#· =ºH˜.Î ã¨`åºxfl P„â◊~ÚOz#"å_»∞
â◊HÎ˜ Ñ¨ÙO[OQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`å_»∞. ã¨`º« OÖ’ "Õ~Ú U#∞QÆ∞Å |Å=Ú#fl^Œx Hõ#∂Êùº+≤Ü∞« ãπ
=∞Ç¨`«∞‡_»∞ K≥¿ÑÊ"å_»∞. x*ÏxH˜ ã¨`«ºOÖ’ Jáê~°"≥∞ÿ# |Å=Ú#flk. Éè∫uHõ ã¨$+≤ìÖ’x
U |Å=¸ ^•xH˜ ã¨=∂#O HÍ*ÏÅ^Œ∞.
J|^ŒúO z=~°‰õΩ J|^Œú"Õ∞#x QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç. Jk D ~ÀA HÍHõáÈ`Õ
ˆ~ÃÑ·<å |Ü«∞@Ñ¨_»∞`«∞Ok. P ã¨`«ºO |@ì|Ü«∞Å∞ J~Ú`Õ, =∞x+≤ „Ñü+¨ª ã¨~°fi<åâ◊#O
J=Ù`«∞Ok. J`«xx #=∞‡^Œy#"å_»∞, `«∞K«∞Ûù_»∞QÍ hK«∞_»∞QÍ ÑïQÆ}˜™êÎ~°∞. J|^ŒúO
K≥Ñ≤Ê#O^Œ∞=Å¡ `å`å¯eHõOQÍ H˘kÌ ÖÏÉèíO L#fl@∞¡ HõxÑ≤Oz<å– g∞~°∞ ^•xH˜
„Ñ¨Ö’ÉèíÑ¨_»HõO_ç. ZO^Œ∞HõO>Ë– P H˘kÌ ÖÏÉèÏxH˜ |^Œ∞Å∞ z=~°‰õΩ J<ÕHõ Ô~@∞¡ Ç¨x
47
HõeˆQ J=HÍâ◊=Ú#flk.
g∞ =∂@ ^•fi~å, g∞ Ñ¨#∞Å^•fi~å g∞~°∞ g∞ x*Ï~Úfx =ºHõÎÑ¨~°K«O_ç.
ã¨`«º=∞<Õk D ~ÀA z#flkQÍ Hõ#Ñ¨_ç#Ñ¨Ê\˜H© z=~°‰õΩ Ñ¨ÓÅ∞, Ñ¶¨ÖÏÅ`À xO_ç#
=∞Ç¨=$Hõ∆OQÍ ÃÑiˆQ =ã¨∞Î=Ù. L#fl`«OQÍ Q“~°=„Ñ¨^ŒOQÍ ã¨∞Y âßO`«∞Å`À rqOK«QÀˆ~
"å~° ∞ `« = ∞ =∂@Å∂, Ñ¨ # ∞Å∂ x*ÏÜ« ∞ f`À xO_ç LO_®Åx ^è Œ $ _è » O QÍ
x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åe.
JYO_»*’ºu : EÖˇ·, 1947, 1= Ñ¨Ù@
ã¨`ü *Ï˝<åxfl ã¨g∞HõiOK«∞
ã¨∞YO ^è#Œ OÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç LO_»^∞Œ † ã¨`ü *Ï˝#OÃÑ,· P`«‡x~å‡}OÃÑ· P^è•~°Ñ_¨ ç
LO@∞Ok. P`«‡*Ï˝#O ^•fi~å HÀ}Ïxfl ãÖã¨¯iOK«∞‰õΩ#fl =ºH˜Î– J`«x =^ŒÌ ™ê^èŒ#
ãÖÑüÎ L<åfl ÖËHáõ È~Ú<å, Z\˜ì Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’ J~Ú<å – ã¨∞YOQÍ LO\Ï_»∞. Ñïã≤`÷ ∞« Å∞
ZO`« „Ñü‰õÄÅOQÍ L#flÑ¨Ê\˜H,© J`«_∞» "å\˜x `«#Hõ#∞‰õÄÅOQÍ =∞ÅK«∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
L`«Î=∞QÆ∞}ÏÅ∂, L`«Î=∞ ã¨fiÉèÏ=O Hõey# =∞#∞+¨µºÅ∞, K≥_»¤"åà◊¡ =∞^èŒº L#flÑ¨Ê\˜H©,
=∞Oz J=HÍâßÅ#∞ á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
PÖ’K«<åÑ¨~°∞Å‰õΩ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ ZHõ¯_® ZÖÏO\˜ Hõ+¨ì=¸ ÖË^Œ∞. â’HõO
^Œ∞óYO, zO`«, ÉèíÜ«∞O Å=ÖËâ◊=∞~Ú<å "åi ^Œi KÕ~°^Œ∞. „Ñü ^Œâ◊Ö’#∞ "å~°∞
„Ñ¨ã¨#fl`«, ãÖ`À+Ö ™œÉèÏQÆºO J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞`å~°∞.
ã¨`ü *Ï˝#O ^•fi~å P`«‡x~å‡}O KÕã¨∞HÀ=_»O=Å¡ HõeˆQ „Ñ¨Ü≥∂[#O ^èŒ#O
‰õÄ_»Éˇ@ì@O =Å¡ =KÕÛ „Ñ¨Ü≥∂[#O HõO>ˇ Z<ÀflÔ~@∞¡ =∞Ç¨Ï`«Î~°"≥∞ÿ#k. "åã¨Î"åxH˜–
=ºH˜Î Z=~°∞ ZO`« *Ï˝#=O`«∞_À JO`« ^èŒ#=O`«∞_»∞. x~°ú#∞_≥·# „ÉÏÇ¨Ï‡}∞xH˜
^èŒ#=O`«∞Öˇ·# W`«~°∞Å Hõ<åfl ÃÇÏK«∞Û Q“~°=O ÅaèOK«\ÏxH˜ HÍ~°}O W^Õ.
=∞x+≤H˜ Jxfl\˜HOõ >Ë Q˘Ñ¨Ê ÃÑ@∞ì|_ç *Ï˝#O. Hõ#∞Hõ– "åã¨qÎ Hõ`#« ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ.
~å„uO|=à◊√¡ ^èŒ#O "≥#∞Hõ Ñ≤zÛ"åx =Öˇ uiˆQ |^Œ∞Å∞, ã¨`ü *Ï˝<åxfl ã¨g∞HõiOK«∞HÀ.
h Jaè~°∞zx P`«‡x~å‡}O "≥·Ñ¨Ù =∞~°Å∞ÛHÀ.
JYO_»*’ºu : EÖˇ·, 1947, 2= Ñ¨Ù@
x["≥∞ÿ# ãÖáê^Œ# – ã¨^Œ∞æ} ã¨g∞Hõ~°}"Õ∞
„Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ ZÖÏO\˜ ^À+¨=¸ ÖËx"å_»∞ ÖË_∞» , Z#fl_»∂ U `«ÑÓ¨ Ê KÕÜ∞« x"å_»∞
48
ÖË_∞» . HÍ|\˜ì Z=Ô~<· å `«ÑC¨ KÕ¿ãÎ HÀÑÖ `≥K∞« ÛHÀ=^Œ∞,Ì "åiH˜ K≥_∞» [~°QÍÅx HÀ~°=^Œ∞.Ì
W`«~°∞Å‰õΩ <Õ~°Ê_»O <Õ~°∞ÛHÀ=^Œ∞Ì. x#∞fl h=Ù <Õ~°∞ÛHÀ. ^•xH˜ <Õ~°∞Ê‰õΩ#fl
J#∞QÆ∞}OQÍ `«Ü«∂~°∞HÍ=_»O <Õ~°∞ÛHÀ. W`«~°∞Å‰õΩ <Õˆ~Ê"å~°∞ `å=Ú <Õ~°∞ÛHÀ~°∞,
<Õ~∞° Û‰õΩ#fl ^•xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ #_»∞K«∞HÀ~°∞. "å~°∞ `«=∞#∞ `å=Ú "≥∂ãÿOK«∞‰õΩO\Ï~°∞.
„Ñ¨ÑÖKåxfl "≥∂ãÿ™êÎ~°∞.
L`«Î"≥∂`«Î=∞"≥∞ÿ# ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ ã¨g∞HõiOK«_»"Õ∞ x["≥∞ÿ# ãÖáê^Œ#.
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’x „Ñü „áê}˜Ö’ U^À XHõ ã¨^Œ∞æ}O LO@∞Ok. J~Ú`Õ– P`«‡Q“~°=O
J<Õ QÆ∞}O Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ =∞x+≤H˜zÛ# Ju Q˘Ñ¨Ê=~°O. D QÆ∞}OÖ’ â’aèã¨∂Î#fl
„Ñü „áê}˜h, „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x r=ÙÅxflO\˜h `«# P`«‡ =Öˇ K«∂_®e. `«# =∞#ã¨∞
^•fi~å =∂@ ^•fi~å, KÕ`«Å ^•fi~å „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x U rqH© Hõ+¨ìO HõÅ∞QÆ^Œ<Õ ãÖHõÅÊO
J`«_çÖ’ x~°O`«~°O xez LO_®e. W@∞=O\˜ ã¨fiÉèÏ=O Hõey# "å~°∞ z=~°‰õΩ
Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡#∞ KÕ~°∞`å~°∞.
ÉˇkiOK«HõáÈ`Õ, "≥∂ãÿOK«HõáÈ`Õ, h q∞„`«∞Å∞, ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞, ÉèÏ~°º, Ñ≤Å¡Å∞,
<ÒHõ~°∞¡ KåHõ~°∞¡ K≥_çáÈ`å~°<Õ PÖ’K«##∞ =^Œ∞Å∞HÀ. "åã¨Î=O nxH˜ Ñ¨ÓiÎQÍ q~°∞^ŒúO.
„¿Ñ=∞`À, ™ê#∞Éèí∂u`À, Q“~°=O`À fÜ«∞x =∂@`À, `åºQÆO`À, JK«OK«Å"≥∞ÿ# ã¨`«º
=º=Ç¨Ï~°}`À =∂„`«"Õ∞ h=Ù Z=i<≥·<å h "åix KÕã¨∞HÀQÆÅ=Ù.
JYO_»*’ºu : EÖˇ·, 1947, 4,5 = Ñ¨Ù@Å∞
ã¨fi~°æ #~°HÍÅ∞ D Ö’HõOÖ’<Õ
=∞#O ^Œ∂~°^Œ∂~åÅ‰õΩ ^Œ$+≤ì ™êiOz K«∂¿ãÎ ã¨∞Yã¨=∞$^Œ∞úÅ∞ ãÖÑ¨^•
Hõey#"åi rq`åÅÖ’x P#O^•xfl QÆ∞iOp, ^Œ∞ód`«∞Å, ^Œi„^Œ∞Å, Ñ‘_`ç ∞« Å ^Œi„^ŒO`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ "Õ åi HõëêìÅ#∞ QÆ∞iOKÕ H˘kÌ¿ãÑ¨Ù qã¨$Î `«OQÍ PÖ’z¿ã,Î ~Ô O_»∞ `«~Ç° ¨ Å =∞#∞+¨µÅ
rq`åÅ Ñ¨ÓiÎ z„`åxfl =∞# HõÅÊ<å ˆH∆„`«OÖ’ z„u¿ãÎ – D Ö’HõOÖ’<Õ ã¨fi~°æO HÍÅ
LxH˜ =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. ã¨fi~°Oæ Ö’ LO_»#O`« ã¨∞YO LO@∞Ok. #~°HOõ Ö’ LO_»#O`«
^Œ∞óYO LO@∞Ok. =∞$`«∞º=Ù`À ã¨=∂#"≥∞ÿ#^Õ HÍHõ, =∞$`«∞º=Ù HõO>Ë JkèHõ"≥∞ÿ#
P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ „¿Ñˆ~Ñ≤OKÕ ^Œ∞óYO D Ö’HõOÖ’ xÅz L#flk. Wk HõëêìÅ‰õΩ K«~°=∞ã‘=∞.
D q+¨Ü«∂Å #xflO\˜h ÑïQÆ}Õz, ã¨`«∞Ê~°∞+¨µÅ∞ ''ã¨fi~°æ #~°HÍÅ∞ D Ö’HõOÖ’<Õ
L<åfl~Ú—— Jx J<åfl~°∞. "åã¨Î=OQÍ Ñ¨ÓiÎ `«$Ñ≤Î xKÕÛ, f„=OQÍ HõÅ=~°Ñ¨~°KÕ ã≤÷u D
Ö’HõOÖ’ xÅz L#flk. ã¨fi~°æ#~°HÍÅ Ñ¨ÓiÎ LxH˜ D Ö’HõOÖ’ Åaè™ÈÎOk.
49
D Ö’Hõ O Ö’<Õ Ñ¨ ~ ° Ö ’Hõ O ‰õ Ä _® L#flk. HÍ|\˜ ì – P Ñ¨ ~ ° Ö ’Hõ
xÜ«∞=∂#fl#∞ãïOz g~°∞ #~°HÍxfl J#∞ÉèíqOK«=Åã≤ =ã¨∞Î#flk. Ñ¨~°Ö’HõO D
Ö’HõOÖ’<Õ L#flO^Œ∞=Å¡<Õ – ã¨fi~°ãæ ∞¨ YO Ñ¨~Ö° ’Hõ xÜ«∞=∂#∞™ê~°O J~°∞›Å‰õΩ ^•xHõkQÍ
JO^Œ∞`«∞Ok. D Ö’HõOÖ’ Ñ¨~°Ö’Hõ HÍ~°º„Hõ=∞O Ü«∞^è•qkèQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#flk. P
HÍ~°º„Hõ=∂#∞™ê~°O „áê}∞Åhfl ã¨fi~°æ#~°HÍÅ ã¨∞Y–^Œ∞óMÏÅ#∞ K«qK«∂ã¨∞Î<åfl~Ú.
JYO_»*’ºu : PQÆã¨∞ì 1947, 5= Ñ¨Ù@Å
=∞# ^Œ$+≤ìÖ’ L#fl =∞# „Ñ¨ÑÖK«O
=∞#Ö’ =∞# JO`«óHõ~} ° Ö’ XHõ „|Ç¨‡O_»"∞≥ #ÿ Ö’HõO L#flk. =∞Ç¨Ï`«~Î "° ∞≥ #ÿ
P Ö’HõO =ÚO^Œ∞ Éèí∂Ö’HõO, Éèí∞=~À¡HõO JÅÊ"≥∞ÿ#q. ÉÏÇ¨ÏºÑïã≤÷`«∞Å∞ =∞x+≤H˜
PO^Àà◊#, JÅ[_ç Hõey™êÎ~Ú. J`«_çx K«eOÑ¨*Ë™êÎ~Ú. HÍx, „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x
Ñ¨^•~å÷ÅxflO\˜=ÖÏ¡ HõeˆQ =∞Oz K≥_»∞ „Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ J<ÕHõ Ô~@∞¡ „Ñ¨ÉèÏ=O =∞# ã¨fiO`«
PÖ’K«#Å=Å¡, qâßfi™êÅ =Å¡ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞x+≤ `«# q∞„`«∞_»∂ `å<Õ, `«# â◊„`«∞=Ù `å<Õ Jx w`«Ö’ K≥Ñ¨Ê|_ç#k.
=∞x+≤ `«#‰õΩ `å#∞ KÕã¨∞‰õΩ<Õ@O`« ã¨Ç¨Ü«∂xfl U q∞„`«∞_»∂ K≥Ü«∞ºÖË_»∞. JÖÏˆQ U
â◊„`«∞=Ù =∞x+≤ `«#ÃÑ· `å#∞ `≥K«∞Û‰õΩ<Õ â◊„`«∞`åfixfl =∞Ô~=~°∂ J`«_çH˜ `≥zÛÃÑ@ìÖË~°∞.
`«# HõÅÊ<å â◊H˜Î P^è•~°OQÍ `«# PÖ’K«# P^è•~°OQÍ, `«# qâßfi™êÅ P^è•~°OQÍ –
=∞x+≤ `«#^Œ~Ú# XHõ „Ñ¨ÑÖKåxfl xi‡OK«∞‰õΩO\Ï_»∞. P „Ñ¨ÑÖK«"Õ∞ J`«_çH˜ Jã¨Öˇ·#
ã¨∞Y,^Œ∞óMÏÅ#∞ HõÅ∞QÆKÕã¨∞ÎOk.
=∞x+≤ =∞#ã¨∞ xO_® „Ñ¨K«O_»"≥∞ÿ# â◊H˜Î L#flk. D â◊H˜Î ^•fi~å J`«_»∞ `«#
HÀãÖ J`«ºO`« #+¨^ì •Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ "åã¨"Î åxfl HÍx, J`«ºO`« „Ñ¨Ü∂≥ [#Hõ~"° ∞≥ #ÿ "åã¨"Î åxfl
HÍx xi‡OK«∞HÀ QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. „Ñü =∞x+≤H© `«#^≥·# XHõ „Ñ¨`ÕºHõ „Ñ¨ÑÖK«O LO@∞Ok.
Ö’Ñë =∞<À Ö’HÍxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ |Ü«∞\˜ Ö’HõO HÍ#=ã¨∞ÎOk. „Ñü =∞x+≤H˜
`«#‰õΩ „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# Ö’HõO LO@∞Ok. =∞#ã¨∞Ö’x „Ñ¨ÑÖK«O ZÖÏ LO@∞O^À ÉÏÇ¨Ïº
„Ñ¨ÑÖK«O ‰õÄ_» ^•x Hõ#∞QÆ∞}OQÍ<Õ Hõ#Ñ¨_»∞`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1947, 5 = Ñ¨Ù@
Ç¨Ï‰õΩ¯, Hõ~°Î=ºO
=∞#ÃÑ·, =∞# Ñ¨~°OÑ¨~° ÃÑ· =∞#‰õΩ „â◊^Œú LO>Ë – D ^Õâ◊Ñ¨Ù ãÖã¨¯ $f
50
ã¨Éèíº`«ÅÃÑ· K≥~°QÆx =∞# =Ú„^Œ LO_®Åx =∞#O qâ◊fiã≤OKåe.
ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖã¨¯ $uH˜ =¸Å =∞O„`«O ^è~Œ ‡° O. Ñ¨$käfi ÃÑ· K≥Å~ˆ y# ãÖÑ¶∞¨ ~°¬}‰õΩ
XˆH XHõ HÍ~°}O – <Õ_»∞ JO^Œ~°∂ `«=∞ Ç¨Ï‰õΩ¯ÅÃÑ·<Õ ^Œ$+≤ì xeÑ≤ LO_»_»O. Ç¨Ï‰õΩ¯‰õΩ
Ô~O_»= áê~°≈fiO Hõ~°Î=ºO J<Õ q+¨Ü«∂xfl =∞~°záÈ`«∞<åfl~°∞. XHõi Ç¨Ï‰õΩ¯ Ô~O_»= "åi
Hõ~°Î=ºO. JO^Œ~°∂ `«=∞ Hõ~°Î"åºÅ ÃÑ· ^Œ$+≤ì ÃÑ_ç`Õ–Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ "å\˜Hõ"Õ Åaè™êÎ~Ú.
Ç¨Ï‰õΩ¯Å HÀãÖ P~å@Ñ¨_"Õ å_»∞ – W`«~∞° Å #∞Oz `«#‰õΩ Ñ¶Ö¨ Ï<åq ÅaèOKåe
Jx JO\Ï_»∞. Hõ~°Î"åºxfl áê\ÕKÕ"å_»∞ W`«~°∞Å‰õΩ `«# #∞Oz Ñ¶¨ÖÏ<åq ÅaèOKåe
Jx JO\Ï_»∞. "≥Ú^Œ\ ˜k Hõ@∞`åfixfl "åºÑ≤Î KÕã¨∞ÎOk. Ô~O_»=k ™œÇ¨„~åÌxfl "åºÑ≤Î
KÕã∞¨ OÎ k. JO^Œ~∂° JO^ŒiH© |∞∞}Ñ¨_ç L<åfl~°h, JO^Œi Ç≤Ï`«O`À ãÖ|O^èOŒ L#fl^Œh,
<Õ#∞ <å |∞∞}O f~°∞Û‰õΩx f~åÅh =∞#O ÉèÏq¿ãÎ – JO^Œ~°∂ ã¨∞<åÜ«∂ãÖQÍ
„Ñ¨Ü≥∂[<åxfl á⁄O^Œ∞`å~°∞. D ÉèÏ=# ¿Ñˆ~ ^èŒ~°‡O. *ÏfÜ«∞ r=<åxH©, JO`«~å˚fÜ«∞
r=<åxH© WO`«‰õΩ q∞Oz# L`«Î=∞ =∂~°æO LO_»É’^Œ∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ áœ~°∞Å∞ – Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ HÍx, =Úã≤¡OÅ∞HÍx, ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞ HÍx –
`«=∞ „Ñü Ñ¨xh ^èŒ~°‡ |∞kú`À KÕÜ«∂e. W^Õ ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖã¨¯ $uH˜ XHõ =¸Å ^èŒ~°‡O.
^èŒ~°‡O JO>Ë =∞`«O HÍ^Œ∞.
JYO_»*’ºu : JHÀì|~°∞, 1947, 12 = Ñ¨Ù@
g∞ â◊‰õΩÎÅ#∞ qHõã≤OÑ¨*Ëã¨∞HÀO_ç
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ JO^ŒiH© â◊‰õΩÎÅ#∞ ã¨=∂#OQÍ „Ñ¨™êkOKå_»∞. XHõiH˜
Z‰õΩ¯=QÍ#∞, =∞~˘HõiH˜ `«‰õΩ¯=QÍ W=fiÖË^Œ∞. Z=iH© „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# q∞#Ç¨~ÚOÑ¨Ù
W=fiÖË^Œ∞. ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ$Ç¨ÏOÖ’ J<åºÜ«∞=∞<Õk ÖË^Œ∞. J^Œ∞ƒù`«â◊‰õΩÎÅhfl g∞ â◊s~°OÖ’
L<åfl~Ú. "å\˜x *ÏQÆ$`«O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Hõ+¨ìÑ¨_»=Ù. Z<≥fl<Àfl â◊‰õΩÎÅ#∞ qxÜ≥∂yOK«Hõ,
"å\˜x "≥ÚHõ¯áÈÜÕ∞@@∞¡ KÕã¨∞Î<åfl=Ù. U^À XHõ „Ñ¨`ÕºHõ kâ◊‰õΩ =∞o¡Oz, W`«~°∞Å∞ P
â◊‰õΩÎÅ<Õ =∞iO`«QÍ |ÅÑ¨~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞, =∞iO`«QÍ qHõã≤OÑ¨*Ëã¨∞Î<åfl~°∞. h â◊‰õΩÎÅ#∞
"Õ∞Å∞H˘ÅÑ¨@O, qHõã≤OÑ¨*Ëã¨∞HÀ=@O HÍx, "å\˜x tkäÅÑ¨~°K«_»O, ‰õΩO@∞Ñ¨~°K«_»O,
K«K«∞ÛÑ¨_Õ@@∞¡ KÕÜ«∞_»O – JO`å h KÕ`«∞Ö’¡<Õ L#flk. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x „Ñü L`«Î=∞
=ã¨∞Î=ÙÃÑ· h‰õΩ [#‡ Ç¨Ï‰õΩ¯ L#flk. h =∞#ã¨∞Ö’ ^•y L#fl Q˘Ñ¨Ê â◊H˜Î ™ê=∞~å÷ºÅ#∞
*ÏQÆ$`«O KÕ¿ãÎ ÅHõ∆ ºO "≥·Ñ¨Ù Ü«∞`«flO`À, h=Ù „â◊=∞`À, L`åûÇ¨ÏO`À Ñ¨Ù~ÀQÆq∞OK«_»O
<Õ~°∞Û‰õΩO>Ë – `«ÅK«∞‰õΩ#fl q^èŒOQÍ h=Ù P`«‡ x~å‡}O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å=Ù. ^èŒ$_è»
51
xâ◊ÛÜ«∞O`À `«# „ÑüÉèí#∞ *ÏQÆ$`«O KÕ¿ãÎ – =∞x+≤ HÀiHõÅ∞, J`«_ç =∞#ã¨∞Ö’
L^Œ~ÚOKÕ „âı+¨ª`«fi HÍOHõ∆Å∂, J`«_çÖ’ á⁄Oyá⁄~°ÖË Pâ◊Å∂ <≥~°"Õ~°_»O `«^äŒºO.
Hõ#∞Hõ – g∞Ö’ Z=Ô~·<å, U ã≤÷uÖ’, U "å`å=~°}OÖ’ L<åfl g∞ â◊‰õΩÎÅ#∞
L#fl`À#fl`«O KÕã¨∞‰õΩ f~°∞`å=∞x „Ñü# Ñ¨Ó#O_ç.
JYO_»*’ºu : [#=i, 1948, 1 = Ñ¨Ù@
q[Ü«∂xH˜ `˘e"≥∞@∞ì – Ñ¨~å[Ü«∞O
ã¨Ô~·# „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕã≤#Ñ¨Ê\˜H© h‰õΩ ™êÑ¶¨ÅºO ÅaèOK«HõáÈ`Õ #+¨ì"Õ∞g∞ ÖË^Œ∞.
q[Ü«∞Ñ¨ÔŒä Ö’ Ñ¨Ù~ÀQÆq∞OK«_O» Ö’ Z^Œ∞~Ô #· Ñ¨~å[Ü«∞O K≥_k¤» HÍ^Œ∞. q[Ü«∞O Ü≥ÚHõ¯
kâ◊QÍ H˘O`« =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥à◊√`«∞Ok „Ñü Ñ¨~å[Ü«∞=¸. L#fl`« ÅH∆ÍºxH˜
`˘e"≥∞@∞ì Wk.
Ñ¶¨ÖÏ<å =∞#O |ÅÇ‘Ï#∞Å=∞h, Ñ¶¨ÖÏ<å ~°OQÆOÖ’ =∞#O "≥#∞Hõ|_ô –
L<åfl=∞h, U^À XHõ qt+¨ì ™ê^è#Œ O ÃÑ· =∞#O ãïQÍ ^Œ$+≤ì ÃÑ@ìÖ^Ë hŒ „Ñü Ñ¨~å[Ü«∞=¸
=∞#‰õΩ ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞ÎOk. Ñ¨~å[Ü«∞O =∞h ^Œ$+≤ìx =∞# |ÅÇ‘Ï#`« ZHõ¯_» LO^À, =∞#
=∂#ã≤Hõ „Ñ¨=uÎ ZHõ¯_» K≥ÖÏ¡K≥^Œ~°∞ J~ÚáÈ`«∞#fl^À, PÖ’K«# „H˜Ü«∞ =ºuˆ~Hõ kâ◊ÅÖ’
ZHõ¯_» ™êQÆ∞`«∞<åflÜ≥∂, ZHõ¯_» ^Œ∞óYO, ˆH¡â◊O, â’HõO, "≥∂Ç¨ÏO "≥Ú^ŒÖˇ·# Ñ¨~°ã¨Ê~°
q~°∞^Œú"≥∞ÿ# HÀiHõÅ∞ ZHõ¯_» =∞#efl K«eOÑ¨*Ëã≤ =∞# UHÍ„QÆ`«#∞ ÉèíOQÆÑ¨~°∞ã¨∞Î<åflÜ≥∂
– JHõ¯_»‰õΩ Ñ¨~å[Ü«∞O =∞# ^Œ$+≤ìx =∞o¡ã¨∞ÎOk.
„Ñü XHõ Ñ¨~å[Ü«∞=¸ U^À XHõ kâ◊Ö’ =∞#‰õΩ U^À H˘O`« <Õ~°∞Ê`«∞Ok†
q∞^è•º HõÅÊ#Å#∞ `˘ÅyOz =∞#‰õΩ H˘O`« |ÅO Wã¨∞OÎ k† =∞# qâ◊$OYÅ „Ñ¨=$`«∞ÅÎ ‰õΩ
UHÍ„QÆ`«#∞ <Õ~°∞Ê`«∞Ok. J<ÕHõ=∞Ok =∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ Ñ¨~å[Ü«∞Ñ¨Ù KÕ^Œ∞#∞ ~°∞z
K«∂_»=Åã≤ =zÛ#O^Œ∞=Å¡<Õ – Ñ¨Å∞=Ù~°∞ =∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ ™êÑ¶¨ÖÏºxfl ™êkèOKå~°∞.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1948, 1 = Ñ¨Ù@Å∞
=∞$`«∞º=Ù`À JO`«O HÍ^Œ∞ rq`«O
=∞#O ziy#, áê`« |@ìÅ#∞ =ke"Õã≤ H˘`«Î"å\˜x ^èŒi™êÎO. JÖÏˆQ, áê`«
â◊s~åÅ#∞ =∂iÛ „H˘`«Î â◊s~åÅ#∞ ^èŒiã¨∂Î LO\Ï=Ú. |@ìÅ =∂~°∞Ê „Ñ¨ÉèÏ=O â◊s~°O
g∞^Œ LO_»^Œ∞. JÖÏˆQ, â◊s~°Ñ¨Ù =∂~°∞Ê „Ñ¨ÉèÏ=O. P`«‡ g∞^Œ LO_»^Œ∞. =ºH˜Î
=∞~°}Õz#Ñ¨C_»∞ – J`«_»∞ x*OQÍ <åâ◊#O HÍ^Œ∞.
52
=∞$`«∞º=Ù J<Õk U_»==Åã≤#, ÉèÜí ∞« Ñ¨_=» Åã≤# q+¨Ü∞« O HÍ^Œ∞. â◊s~°OHÀãÖ
U_»=@O =$^ä•. ZO^Œ∞HõO>Ë – Jk xs˚= Ñ¨^•~å÷Å`À `«Ü«∂Ô~·#k. K«xáÈ~Ú#
`«~°∞"å`« ‰õÄ_® Jk Ü«∞^ä•`«^äŒOQÍ Ñ¨_ç LO@∞Ok. HÍ"åÅO>Ë – Z=Ô~·<å ^•xx
=∞™êÖÏÅÖ’ K«∞\˜ì KåÖÏ HÍÅO `«=∞ =^ŒÌ LOK«∞HÀ=K«∞Û. HÍx ^ÕÇ¨ÏO xs˚=O Jx
JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. â◊s~°O q_çz# `«~°∞"å`« ‰õÄ_® rqOz LO_Õ P`«‡`À =∂„`«"Õ∞
ãÖ|O^èŒO LO@∞Ok. =∞i – rqOz L#fl "åxHÀãÖ U_çÛ â’HÕz „Ñ¨Ü≥∂[#
"Õ∞=ÚOk? Ô~O_»∞ rq`åÅ#∞ Hõe¿Ñ =Ú_ç – =∞$`«∞º=Ù. =∞$`«∞º=Ù J<Õ "åÇ¨Ï#O
ZH˜¯ P`«‡Å∞ JHõ¯_»#∞Oz WHõ¯_»‰õΩ, WHõ¯_» #∞Oz JHõ¯_»‰õΩ =ã¨∂Î áÈ`«∂ LO\Ï~Ú.
=∞#O „¿Ñq∞OKÕ"åiH˜ =∞$`«∞º=Ù =∞# #∞O_ç "Õ~∞° KÕÜ∞« *ÏÅ^Œ∞. "å~°∞ HõxÑ≤OK«Háõ È~Ú<å
– "åi P`«‡ =∂~°^Œ∞. =∞#O W`«~°∞Å∞ K«xáÈÜ«∂~°x =∞#O ÉèÏqOK«#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
=∞# =∞~°}ÏxH˜ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»=Åã≤# Ñ¨h ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë – =∞~°}O J<Õk XHõ
q„âßOu =∂„`«"Õ∞† Jk JO`«O HÍ^Œ∞.
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1948, 1 = Ñ¨Ù@
P^è•ºu‡Hõ`«‰õΩ w@∞~å~Ú
„áêÑÖzHõ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ J`«ºkèHõOQÍ qxÜ≥∂yOK«QÆÅQÆ_»O =Å¡ U =ºH˜Î
Q˘Ñ¨Ê"å_»∞ HÍ_»∞. Sâ◊fi~åºxfl J`«ºkèHOõ QÍ ‰õÄ_»É\ˇ #ì̃ "åiÖ’ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ^ÀÑ≤_^ô •~°∞Öˇ·
LO\Ï~°∞. "å~°∞ „Ñ¨ÑÖKåxH˜ WzÛ# ^•xH˜ KåÖÏ Ô~@∞¡ ^•x #∞Oz QÆ∞OA`å~°∞.
=∞#O =∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ ¿ã"å â◊H˜Îx |\˜ì J`«_»∞ Q˘Ñ¨Ê"å_»x K≥Ñ¨ÊÖË=Ú. J`«_ç
Q˘Ñ¨Ê`«<åxH˜ w@∞~å~Ú Wk HÍ*ÏÅ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë – ^•x ^•fi~å Ñ¨sH˜∆Oz#Ñ¨Ù_»∞,
Ñ¨â√◊ =ÙÅ∞, Ñ¨‰Ω∆õ Å∞ ‰õÄ_» P =~°ãÖ¨ ’ =zÛ ‰õÄ~°∞ÛO\Ï~Ú. ZÅ∞HõÅ∞, #Hõ¯Å∞, ÑÖ^Œ∞Å∞,
‰õΩHõ¯Å∞, HÍ‰õΩÅ∞, QÆ^ŒÌÅ=O\˜ Ñ¨â◊√–Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞ ‰õΩo¡ K≥_çáÈ~Ú# Ñ¨^•~å÷Å#∂,
=∞Å=¸„`å^Œ∞Å#∞ ux "å`å=~°}Ïxfl â◊√kÌKãÕ ∞¨ <Î åflÜ«∞x JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. ‰õΩo¡áÈ~Ú,
K≥_çáÈ~Ú# Ñ¨^•~å÷Å#∞ "ÕQÆOQÍ `˘ÅyOKåÅ<Õ L`åûÇ¨ÏO =∞#∞+¨ºÅ#|_Õ =∞#Ö’
HõO>ˇ "å\˜Ö’ KåÖÏ Z‰õΩ¯= Hõ#|_»∞`«∞O^Œ#fln ã¨Ê+¨ì"Õ∞. Hõ#∞Hõ – KÕã≤# Ñ¨x Ü≥ÚHõ¯
Ñ¶ë`«O HÍx, Ñ¨xKÕÜ«∂Å<Õ L`åûÇ¨ÏO HÍx, Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxH˜ w@∞~å~Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞.
Hõ#∞Hõ<Õ – =∞x+≤H˜ KÕ¿ã Ñ¨x Ü≥ÚHõ¯ Ñ¶ë`åxfl |\˜ì HÍHõ, P Ñ¨xH˜ „¿Ñ~°} WKÕÛ
ÉèÏ=#Å#∞ |\˜ì J`«_çx Ñ¨sHõ∆ KÕÜ«∂e. =∞x+≤Ö’x ÉèÏ=#Å#∞ |\˜ì J`«_»∞ J~°÷O
KÕã¨∞HÀ"åe. Hõ$+¨‚ÉèíQÆ"å#∞_»∞ ‰õÄ_® UO K≥áêÊ_»O>Ë ''=∞#∞+¨µÅO^ŒiÖ’x „â◊^Œú "åi
JO`«óHõ~}° Hõ#∞QÆ∞}OQÍ LO@∞Ok† Hõ#∞Hõ, „â◊^úŒ ZÖÏ LO>Ë, =∞x+≤ JÖÏ LO\Ï_»∞——.
53
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1948, 17 = Ñ¨Ù@
ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ JÅ=~°K«∞‰õΩ<Õ ^Œ$HõÊ^äŒO J=ã¨~°O
XHõiÖ’ ^Àëêxfl "≥^ŒHõ_®xH˜ =∞#O Ñ¨Ó#∞‰õΩO>Ë – J`«_çÖ’ ^ÀëêÖË
HÀH˘Å¡Å∞QÍ Hõ#|_»`å~Ú. D „áê}˜, ÖË^• D Ñ¨^•~°÷O Z<Àfl ^ÀëêÅ`À xO_ç
L#flk, Z<Àfl K≥_»∞QÆ∞Å`À xO_ç L#flk – Jx JxÑ≤ã¨∞ÎOk. HÍh, =∞Oz QÆ∞}ÏÅ#∞
„QÆÇ≤ÏOKÕ ^Œ$+≤ì`À Ñ¨~°je¿ãÎ „Ñü„áê}˜Ö’, „Ñü Ñ¨^•~°÷OÖ’ Z<Àfl =∞Oz ÅHõ∆}ÏÅ∂,
L`«Î=∞ `«`åfiÅ∂, qâı+¨`«Å∂ HÍ# =™êÎ~Ú.
x*ÏxH˜ – „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x „Ñü„áê}© „Ñü Ñ¨^•~°÷=¸ =¸_»∞ QÆ∞}ÏÅ`À
`«Ü«∂Ô~·#k. ^•xÖ’ KåÖÏ K≥_»¤ QÆ∞}ÏÅ∞ L#flÑ¨Ê\˜H©, KåÖÏ =∞Oz QÆ∞}ÏÅ∞ ‰õÄ_®
L<åfl~Ú. "å\˜Ö’x L`«Î=∞ `«`åfiÅ #∞Oz „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl á⁄O^Œ@=∂, K≥_»¤QÆ∞}ÏÅ#∞
JÅ=~°K«∞‰õΩx ^Œ∞ódOK«@=∂ – J<Õk =∞# KÕ`«∞Ö’¡ L#flk. =∞# â◊s~°OÖ’x H˘xfl
ÉèÏQÍÅ∞ =∞<ÀÇ¨Ï~°OQÍ LO\Ï~Ú, =∞i H˘xfl JO^ŒqHÍ~°OQÍ LO\Ï~Ú. ^Œ∞~åfiã¨#`À
LO\Ï~Ú. "å\˜x HõÑ≤Ê LOK«@"Õ∞ =∞Oz^Œx JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
D =∞Oz K≥_»∞ QÆ∞}ÏÅ`À xO_ç# D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ #∞O_ç =∞#O =∞#‰õΩ
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ `«`åfiÅ#∞ "≥uH˜`Õ "å\˜x á⁄Ok`Õ, "å\˜`À<Õ HõÅã≤ #_ç¿ãÎ – =∞#
rq`«O ã¨∞Y=∞Ü«∞=∞=Ù`«∞Ok. K≥_»∞QÆ∞}ÏÅ#∞Oz áê~îåÅ∞ <Õ~°∞Û‰õΩO>Ë, "å\˜Ñ¨@¡
"≥∞Å‰õΩ= =Ç≤Ï¿ãÎ, "åi #∞O_ç HÍáê_»∞‰õΩO>Ë, "å\˜x x"åiOKÕ „Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ =∞#
Kå`«∞~åºxfl K«∂Ñ≤`Õ – K≥_»∞QÆ∞}ÏÅ∞ ‰õÄ_® =∞#‰õΩ =∞Ozx Hõey™êÎ~Ú. K≥_»∞ #∞Oz
‰õÄ_® „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl á⁄O^ŒQÆey#"å_Õ K«`«∞~°∞_»∞. =∞Ozx „QÆÇ≤ÏOKÕ ^Œ$+≤ìx
"Õ∞Å∞H˘eÑ≤`Õ – =∞#O „Ñü Ñïã≤÷u #∞O_ô ÖÏÉèÏxfl á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å=Ú.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1948, 1 = Ñ¨Ù@
h=Ù áêÑ≤q HÍ=Ù, Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡_»=Ù
h ã¨fi~°∂áêxfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ. "Õ∞=Ú áêÑ¨ÙÅO. áêÑ¨ÙÅO Jx K≥Ñ¨Ê@O =Å¡
Z=fi~°∂ Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡Å∞ HÍÖË~°∞. Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡Å∞QÍ =∂~åÅO>Ë – JO`«óHõ~°} qâ◊√^ŒúOQÍ
LO_»=Åã≤# P=â◊ºHõ`« L#flk† P`«‡#∞ J#∞Éèí∂u á⁄O^Œ=Åã≤# P=â◊ºHõ`« L#flk†
`«##∞ `å#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#=Åã≤# P=â◊ºHõ`« L#flk. =∂#=*Ïu JÉèí∞º#fluH˜ ™ê^èŒ#O
W^Õ. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∞#efl Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡Å∞QÍ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤#Ñ¨Ù_»∞ – =∞#efl =∞#O
áêÑ¨ÙÅ∞QÍ ÑïQÆ}O˜ K«∞HÀ=@O, K≥ÑC¨ HÀ=@O ZO^Œ∞‰õΩ? D PÖ’K«#Å∞, ‰õΩ∆ „^Œ"∞≥ #ÿ q,
54
ãÖ‰õΩz`«"∞≥ #ÿ q. Ç¨Ï$^ŒÜ∂« xfl Ñ¨q„`«O KÕã∞¨ HÀO_ç g∞~°∞ Ñ¨q„`«∞ÖË. PÖ’K«#Å „Ñ¨ÉÏè =O
=∞Ç¨Ï`«~Î "° ∞≥ #ÿ k. q∞=∞‡efl g∞~°∞ áêÑ≤x Jx J#∞‰õΩO>Ë áêÑ≤QÍ<Õ LO\Ï~°∞† Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡}˜‚
Jx J#∞HÀ=@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_ç`Õ Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡Å∞ J=Ù`å~°∞.
=∞$QÆO Ü≥ÚHõ¯ <åaèÖ’ Hõã¨∂Îi LO@∞Ok. ^•x ã¨∞"åã¨# =Å¡ Jk =∞`«∞ÎÖ’
LO@∞Ok. HÍx Jk |Ü«∞@ #∞Oz =ã¨∂Î#fl^Œ#∞H˘x <åÅ∞QÆ∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ u~°∞QÆ∞`«∂
LO@∞Ok. JÖÏˆQ – =∞#O =∞# ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ"åÅ#∂, QÆ∞}ÏÅ#∂ =∞~°záÈ~Ú,
Éè∫uHõ Ñ¨^•~å÷Å`À P#O^ŒO á⁄O^Œ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOz<å=Ú. W^Õ „Éèí=∞.
„Éèí=∞Ö’ LO_Õ =∞#∞+¨µºÖÏ~å! ÖË=O_ç. q∞=∞‡efl g∞~°∞ áêÑ¨ÙÅ∞QÍ ZO^Œ∞‰õΩ
ÑïQÆ}O˜ K«∞‰õΩO\Ï~°∞! â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ , K≥`· #« º=O`«"∞≥ #ÿ , áêÑ¨~Ç° Ï≤ `« „|Ç¨Ï‡ã¨fi~°∂áêxfl J~°O÷
KÕã¨∞HÀ. pHõ\ ˜Ö’ xÅ|_ç pHõ\ ˜, pHõ\ ˜ Jx K≥Ñ¨Ù`«∂ LO>Ë – pHõ\ ˜ ZÑ¨Ê\˜H©
#tOK«^∞Œ . x^•#OQÍ P`«‡*’ºu J<Õ JyæÑÙ¨ Å¡ "≥eyOK«∞† pHõ\ ˜ JO`å áêiáÈ`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : PQÆ+¨µì, 1948, 18 = Ñ¨Ù@
x["≥∞ÿ# *Ï˝x
JÇ¨ÏOHÍ~°O *Ï˝x J~Ú#"å_ç ^Œi KÕ~°^Œ∞. '<Õ#∞— L#flÑ¨C_»∞ 'h=Ù— ÖË=Ù.
'h=Ù— L#flÑ¨C_»∞ '<Õ#∞— ÖË#∞ – J<Õ ã¨∂H˜Î *Ï˝x q+¨Ü«∞OÖ’ ™ê~°÷Hõ =∞=Ù`«∞Ok.
*Ï˝#O ÖË#O`«=~°ˆH <Õ#∞ J<Õ JÇ¨ÏOHÍ~°O xez LO@∞Ok. ''ã¨fi~°æO YÅ∞ W^ŒO
„|Ç¨Ï‡——, W^ŒO`å â◊s~åÅÖ’ „ÉÇ¨Ï‡ÜÕ∞, P`«‡ÜÕ∞. Wk J~°÷OKÕã¨∞‰õΩ#fl"å_»∞ `«#‰õÄ,
W`«~° „áê}∞ÅÖ’ L#fl P`«‡Å‰õÄ =∞^èŒº ÉèË^•xfl K«∂_»<Õ ÖË_»∞. JÑ¨C_»∞ JÇ¨ÏOHÍ~°O
^•fi~å Z=ig∞^Œ `«# â◊H˜Îx K≥ÖÏ~ÚOK«QÆÅ_»∞? Hõ#∞Hõ – *Ï˝x J~Ú# `«~°∞"å`«
JÇ¨ÏOHÍ~°O `«#‰õΩ `å#∞QÆ J`«x #∞Oz ^Œ∂~°=∞=Ù`«∞Ok. JÖÏˆQ – J`«xH˜ ZÖÏO\˜
HÀiHõ LO_»^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë JÑ¨C_»∞ J`«_çÖ’ "åºÑ≤OKÕ ÅHõ∆}O „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞ÎOk.
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’ J`«xH˜ ã¨=∞^Œ$+≤ì HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. J`«xH˜ ã≤kú Ñ¨@¡ "åº"≥∂Ç¨ÏO
LO_»^Œ∞. x*ÏxH˜ – JÇ¨ÏOHÍ~°=∞<Õ `«`«fi =∞x+≤x =¸Å `«`«fiO #∞O_ç ^Œ∂~°O
KÕã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ<Õ – D<å_»∞ =∂#= rq`åxfl ^Œ∞óMÏÅ∂, PÑ¨^ŒÅ∂ K«∞@ì=Ú\Ïì~Ú.
Hõ#∞Hõ – *Ï˝#Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ JÇ¨ÏOHÍ~åxfl k=º"≥∞ÿ#kQÍ =∂iÛ# "å_Õ *Ï˝x. ‰õ∆Ω„^Œ"≥∞ÿ#
JÇ¨ÏOHÍ~°O Hõey# =ºH˜Î – ÑÖ_ç`«∞_≥·<å, q^•fiOã¨∞_≥·<å K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl"å_≥·<å – *Ï˝x
HÍÖË_»∞. J`«_»∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl"å_»∞ =∂„`«"Õ∞.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1948, 21 = Ñ¨Ù@
55
x#∞fl h=Ù qâ◊fiã≤OK«∞
„Ñ¨ã¨∞Î`« x=∞fl™ê÷~Úx =∂~°ÛQÆeˆQ ™ê=∞~°÷ºO „Ñü =∞x+≤Ö’ `«y#O`«QÍ
L#fl^Œx qâ◊fiã≤OK«O_ç. g∞~°∞ "Õ\˜x J<Õfi+≤™êÎ~À, "Õ\˜x QÆ∞iOz PÖ’z™êÎ~À, "Õ\˜x
á⁄O^Œ\ÏxH˜ Ñ¨^äŒHÍÅ∞ "Õ™êÎ~À – "å\˜x PO`«iHõ â◊‰õΩÎÅ qHÍãÖ ^•fi~å `«Ñ¨ÊHõ
á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
W`«~∞° Å∞ ™êkèOz# =∞Ç¨Ï`«∞#Î ∂, ™êÑ¶Ö¨ Ïºhfl, L`«=Î ∞`åfihfl, „Ñ¨ãk≤ hú , ã¨=∞$kúh
g∞~°∞ ‰õÄ_® g∞ PO`«iHõ â◊‰õΩÎÅ ^•fi~å á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. JÉèí∞º#flux HõeyOKÕ P
L`«Î"≥∂`«Î=∞"≥∞ÿ# `«`åfiÅhfl g∞Ö’ L<åfl~Ú. ZÑ¨C_»∞, U ã¨=∞Ü«∞OÖ’, U J=HÍâ◊O
=Å¡, U Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ g∞ rq`«OÖ’x PO`«iHõ ^•fi~°O `≥~°∞K«∞H˘x, g∞~°∞ q[Ü«∞Ñ¨Ù
tY~å„QÍxH˜ KÕ~°∞‰õΩO\Ï~À Z=iH˜ `≥Å∞ã¨∞.
g∞Ö’ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# PO`«iHõ â◊‰õΩÎÅ∞ x=ã≤ã¨∞Î<åflÜ«∞x qâ◊fiã≤OK«O_ç. g∞
=∞#ã¨∞Ö’x J*Ï˝`«"≥∞ÿ#, qz„`«"≥∞ÿ#, ~°Ç¨Ïã¨º"≥∞ÿ# â◊‰õΩÎÅ ÉèÏO_®QÍ~åxfl J*Ï˝#O
=Å¡ `≥~°=@O ÖË^Œ∞. g∞~°∞ K«∂ã¨∞Î#fl =∞<À|ÅO, P`«‡|ÅO ÖËHõ xâ◊ÛÜ«∞|ÅO J<Õ
J^Œ∞ƒù`«O QÍ~°_ô HÍ^Œ∞. Jk g∞ ^•fi~å J=∞Å∞ [~°QÆ@O XHõ ^≥·= x~°‚Ü«∞O. D
J™ê=∂#º â◊‰õΩÎÅ∞, J^Œ∞ƒù`« â◊‰õΩÎÅ∞ JO^ŒiÖ’ ã¨=∂#OQÍ L<åfl~Ú. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’
ZO^ŒÔ~O^Œ~À =º‰õΩÎÅ∞, Q˘Ñ¨Ê Ñ¨#∞Å∞ KÕâß~°∞. "å\˜x g∞~°∞ KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞ – g∞
áœ~°∞ëêxfl "Õ∞Å∞H˘ÅÑ¨\ÏxÔH· P`«‡â◊H˜Î J<Õ xÑ¨C~°=fi#∞ "≥ey¿ãÎ KåÅ∞.
JYO_»*’ºu : JHÀì|~°∞, 1948, 1 = Ñ¨Ù@
|∞kú=∞O`«∞ÖÏ~å! =¸~°∞öÖˇO^Œ∞Hõ=Ù`å~°∞?
=∞x+≤‰õΩ#fl `≥eq „Ñ¨ã≤^Œú"≥∞ÿ#k. J`«x Kå`«∞~åºxfl „H˜Ü«∂jÅ`«#∂, J^Œ∞ƒù`«
PÖ’K«<å â◊HÎ̃h ZO`« „Ñ¨â◊Oã≤Oz<å `«‰õΩ¯"Õ. J`«#∞ `«# `≥eq`Õ@Å |ÅO`À ã¨$+≤ìÖ’
t~À=∞}˜QÍ Q“~°"åxfl á⁄O^ŒQÆeQÍ_»∞† #Å∞kâ◊ÅÖ’ ÃÑ‰õΩ¯ Pq+¨¯~°}Å∞ [iÑ≤, `«#
HÀãÖ ™ê^èŒ# ãÖÑüÎx ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞. J~Ú<å – =∞x+≤Ö’ =¸~°ö`åfixH˜
=∂„`«O H˘^Œ= ÖË^Œ∞.
=∞#O x`«ºO ZO`À=∞Ok K«xáÈ=_»O K«∂ã¨∂Î LO\ÏO. J~Ú<å – =∞#efl
=∞#O J=∞~°∞Å=∞#∞H˘x, HÍ=∞ Ö’Éèí=ÚÅ LK«∞ÛÖ’ z‰õΩ¯H˘x LO@∞<åflO. áêÑÖ
Ü≥ÚHõ¯ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ =Å¡ ÖˇH¯õ ÖË#x „áê}∞Å∞ ^Œ∞óYO`À qÅqÅÖÏ_çáÈ=@O K«∂ã¨∞<Î åflO.
"åix K«∂ã¨∂Î ‰õÄ_» =∞#O áêÑÖ KÕã¨∂Î LO\ÏO† áêÑ¨Ñ¶¨ÅO J~Ú# ^Œ∞óMÏxH˜
56
^Œ∂~°O J=Ù`å=∞x J#∞‰õΩO\Ï=Ú. Hõ} ∆ H˜ "õ ∞≥ #ÿ ã¨∞MÏÅ HÀãÖ âßâ◊fi`« ã¨∞YâßO`«∞Å#∞
HÍÅ^Œ#∞fl‰õΩ<Õ "åi ãÖYº `«‰õΩ¯"Õg∞ HÍ^Œ∞. D HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ `≥eqQÆÅ Ñ¨#∞Åx
ZÖÏ J#QÆÅ=Ú?
„áêÑÖzHõ Éè’QÆqÖÏ™êÅ∞ q+¨Ü«∞OÖ’ `≥eq`Õ@Å∞ K«∂Ñ≤, P`«‡#∞
=∞iK«áÈ=_»O Uq∞ `≥eq? áê~î‰° Ωõ ÖÏ~å? =¸~°∞Åö ∞ HÍ=^Œ∞Ì =∂#"Àz`«"∞≥ #ÿ `≥eqx
JÅ=~°K«∞HÀO_ç. P@ÉÁ=∞‡Å‰õΩ ~°OQÆ∞ "ÕÜ«∞\ÏxÔH· h ~°HÍÎxfl zOkOK«‰õΩ. x["≥∞ÿ#
™êfi~åúxfl "≥^Œ‰õΩ. Ñ¨~°=∂~°÷O "≥·Ñ¨Ù =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "≥~Úº.
JYO_»*’ºu : #=O|~°∞, 1948, 1 = Ñ¨Ù@
ÅHõ∆ºO ÖËx rq`«O
Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞"Õ∞=∞O>Ë – =∞# ÅHõ∆ºO Uq∞\’ =∞#ˆH `≥eÜ«∞^Œ∞.
JO^Œ~°∂ ^èŒ<åxfl ‰õÄ_»Éˇ_»`å~°∞. ^•xH˜ HÍ~°}O Uq∞\˜? nxH˜ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl
K≥Ñ¨ÊQÆÅ"å~°∞ J~°∞^Œ∞QÍ L<åfl~°∞. JO^Œ~°∂ KÕã¨∞Î<åfl~°∞ HÍ|\˜ì "Õ∞=Ú K≥Ü«∂ºe†
JO^Œ~°∂ uO@∞<åfl~°∞ HÍ|\˜ì "Õ∞=¸ u<åe† JO^Œ~°∂ ãÖáêkã¨∞Î<åfl~°∞ HÍ|\˜ì
"Õ∞=¸ ãÖáêkOKåe – WÖÏ „QÆ∞_ç¤QÍ HõxÑ≤™ÈÎOk z=~°‰õΩ ãÖáê^Œ#, ‰õÄ_»Éˇ@ì@O
ZO^Œ ∞ ‰õ Ω , ZO`« = ~° ‰ õ Ω ? nxx QÆ ∞ iOz ‰õ Ä _® PÖ’zOKåe. HÍx =∞#O
K≥·`«#º~°Ç≤Ï`«∞Å∞QÍ, ÅHõ∆ ºO ÖË‰õΩO_®, Ü«∞O„`åÅ =Öˇ [_» Ñ¨^•~°÷=ÚÅO J=Ù`«∞<åflO.
Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∞Î<åflO. HÍx =∞#‰õΩ PÖ’zOKÕ fiHõ ZHõ¯_çk? =∞#O ZHõ¯_çH˜ ZÖÏ
#_»"åe –Jx `≥Å∞ã¨∞HÀ‰õΩO_® =∞#O KÕ¿ã Ñ¨x x~°~°úHõ =∞=Ù`«∞Ok. [x‡ã¨∞Î<åflO,
JHõ¯_»Hõ¯_» H˘kÌQÍ QÆO^Œ~°QÀà◊O ã¨$+≤ìã¨∞Î<åflO. "≥o¡áÈ`«∞<åflO. W^Õ „Hõ=∞O J<åk
HÍÅO#∞O_ç #_»∞ã¨∂Î =ã¨∞Î#flk. Jã¨Å∞ – [x‡OK«@O ZO^Œ∞‰õΩ? D =∞$`«∞º=Ù
ZO^Œ∞‰õΩ? g\˜#∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄O^Õ LáêÜ«∞O U^≥·<å L#fl^•?
XHõ "Õà◊ LO>Ë– Jk Uq∞\˜? ^•xx ZÖÏ ™êkèOKåe? nx QÆ∞iOz
PÖ’zOK«_»O Ñ¨~°=∂=â◊ºHõO. =∞~°}O `«Ñ¨Êx ãï. Jk MÏÜ«∞O. Hõ#∞Hõ<Õ– ÅH∆Íºxfl
x~åúiOK«∞HÀ"åe. KÕ~°∞HÀ=\ÏxÔH· „Ñ¨QÆujÅ∞~°O HÍ"åe. ã¨=∞Ü«∂xfl =$^è•
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. ÅaèOz# ™ê^èŒ<åÅ#∞ „Ñ¨Ü≥∂[#Hõ~°OQÍ =∞ÅK«∞HÀ"åe. ÅH∆Íºxfl
KÕ~°∞H˘#fl `«~°∞"å`«<Õ q„âßOu fã¨∞HÀ"åe. W^Õ =∞# Ñ¨~°=∞ Hõ~°Î=ºO.
JYO_»*’ºu : #=O|~°∞, 1948, 15= Ñ¨Ù@
âßs~°Hõ „â◊=∞‰õΩ J„QÆ „áê^è•#ºO
57
PHõe`À Kå=_®xH©, W|ƒO^Œ∞ÅÖ’ LO_»_®xH©, x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞QÍ LO_»\ÏxH©
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ W+¨ìÑ¨_»`å~°∞ HÍx âßs~°Hõ „â◊=∞`À ‰õÄ_ç# Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜
ã≤^ÑúŒ _¨ ~» ∞° – P Ñ¨#∞Å∞ JÅÊ"≥∞#ÿ =x ÉèÏq™êÎ~∞° . D ãÖHÀK«O q∞^äºŒ , J*Ï˝#O Ç¨xHõ~O° .
W@∞=O\˜ Hõ$„u=∞ „Ñü+¨ª "åº"≥∂Ç¨ÏOÖ’ =Úxy LO_Õ =º‰õΩÎÅ∞ `«=∞ qÅ∞"≥·#
ã¨=∞Ü«∂xfl =$^ä• KÕã¨∂Î LO\Ï~°∞. `«=∞‰õΩ `å=Ú Ç¨x HõeyOK«∞‰õΩO@∂ LO\Ï~°∞.
B#fl`«º Ñ¨^äŒOÖ’ Ñ¨Ü«∞xOK«QÀˆ~ "å~°∞ „â◊=∞#∞ `«=∞ PÑ¨Îq∞„`«∞xQÍ =∞ÅK«∞HÀ"åe.
„â◊=∞ J<Õk XHõ nÑÖ. P nÑ¨Ñ¨Ù "≥Å∞QÆ∞Ö’ =∞x+≤ qHÍã¨ Ñ¨^ä•xfl
Hõ#∞Q˘O\Ï_»∞. W@∞=O\˜ x["≥∞#ÿ q∞„`«∞x Jã¨ÇÏ≤ ºOK«∞‰õΩ<Õ =ºH˜,Î J`«_ç ™êÇ¨ÏK«~åºxH˜
ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ Õ =ºH˜Î Z`«∞‰Î Ωõ Z^ŒQ#Æ ∂ ÖË_∞» , =ÚO^Œ_∞» QÆ∞ "ÕÜ∞« #∂ ÖË_∞» . `«∞áêH˜ Ñ¨@∞ìHÀ=\ÏxH˜
ã≤QÆ∞æÑ¨_Õ ã≤áê~Ú Ü«Ú^ŒúOÖ’ `«# Ãã·<åºxfl ÔQeÑ≤OK« ÖË_»∞. „â◊=∞‰õΩ ãÖHÀzOKÕ =ºH˜Î
r=# ã¨=∞~°OÖ’ q[Ü«∂xfl ™êkèOK«ÖË_»∞.
„â◊=∞ÜÕ∞ "≥·Éèí"åÅxflO\˜H© `«O„_ç. =∞x+≤ ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ „â◊q∞¿ãÎ KÕ¿ãÎ,
JO`« Z‰õΩ¯=QÍ P#O^•xfl á⁄O^Œ∞`å_»∞. =∞# HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ âßs~°Hõ „â◊=∞‰õÄ,
=∂#ã≤Hõ „â◊=∞Å‰õÄ ã¨=∂# „áê=ÚYºO LO_®e. Ô~O_çO\˜ „áê^è•#ºO ã¨=∂#=∞x
QÆ∞iÎOKåe. Hõ#∞Hõ<Õ – q"ÕHõ=O`«∞_»∞ ZÅ¡Ñ¨Ù_»∂ Ñ¨xH˜ J„QÆ „áê^è•#ºO W™êÎ_»∞.
JYO_»*’ºu : =∂iÛ, 1949, 11 = Ñ¨Ù@
ã¨~°fi â◊√ÉèÏÅ‰õÄ [#x „â◊^Œú
™ê^èŒ‰õΩ_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞x WKåÛù#∞™ê~°O Jhfl [~°QÆx"åfie. ã¨fiO`« HÀiHõ‰õÄ,
`«# "≥ÚO_ç Ñ¨@∞ì‰Äõ ™ê÷#O W=fi‰õÄ_»^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë– ''~å=Ú_»∞ „"åã≤#^Õ [iyOk——.
™ê^èŒ‰õΩxH˜ ZÖÏO\˜ ã¨fiO`« HÀiHÍ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. JO`å ÉèíQÆ=O`«∞xÃÑ· =keÃÑ\Ïìe.
ãÖÑ¶¨∞@#ÅxflO\˜h â◊√Éèí„Ñ¨^Œ"≥∞ÿ# ^≥·"ÕK«ÛùÜÕ∞ ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl^Œx QÆ∞iÎOKåe. ÉèíQÆ=O`«∞x
Ñ¨@¡ Ñ¨ÓiÎ „â◊^Œú Hõey LO_®e. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ U H˘kÌ Ö’@∞#∞ QÆ=∞xOz<å, ^•xx
`˘ÅyOK«\ÏxH˜ KÕÜ«∞=Åã≤Ok JO`å KÕ™êÎ_»∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ KÕ¿ã D Ñ¨x ™ê^èŒ#Ö’
JO`«~åƒùQÆ=∞x ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ QÆ∞iÎOKåe. ZO^Œ∞HõO>Ë– ™ê^èŒ#‰õΩ D ÉèÏ=# J`«ºO`«
P=â◊ºHõO. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ HõÖÏº} ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞, Hõ#∞Hõ– HõÖÏº} ™ê^èŒ#Ö’ ÉèíQÆ=O`«∞x
HõÖÏº} ã¨fi~°∂áêxfl ã¨‡iOK«@"Õ∞ ™ê^èŒ‰õΩx „Ñ¨=ÚY ÅHõ∆ºO. U =∂„`«O K«eOK«‰õΩO_®
xifi~å=∞"≥∞#ÿ , ãÖÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ , â◊√Éè„í Ñ¨^"Œ ∞≥ #ÿ „â◊^#úŒ ∞ ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ ÉèQí =Æ O`«∞x Ñ¨@¡ K«∂áêe.
„â◊^Ü
úŒ ∞Õ ã¨~fi° â◊√ÉèÏÅ‰õÄ [#x. „â◊^Ü úŒ ∞Õ `åºQÍxH˜ =¸ÖÏ^è•~°O. nx =Å# J#O`«"∞≥ #ÿ
58
*Ï˝#O ÅaèOz f~°∞`«∞Ok. WO^Œ∞Ö’ ãÖ^ÕÇ¨ÏO P=O`«~Ú<å ÖË^Œ∞. ÑïÑ¨Ó~°‚`«#∞
„Ñ¨™êkOKÕk „â◊^ŒúÜÕ∞. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ Z#fl_»∂ D "åã¨Î"åxfl qã¨‡iOK«Hõ‰õÄ_»^Œ∞.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1949, 12 = Ñ¨Ù@
qHÍ™êxH˜ `å~°Hõ =∞O„`«O – 'ZO^Œ∞‰õΩ, ZÖÏ—
XˆH =∂@ XHõ_çx ã¨∞YO "≥·Ñ¨Ù PHõi¬OÑ¨KÕã¨∞ÎOk. =∞~˘Hõ_çx `åºQÆO "≥·Ñ¨Ù.
â◊H˜Î ãÖÑ¶¨∞@#ÅÖ’ HÍHõ =∞# PÖ’K«#ÅÖ’<Õ L#fl^Œx PÖ’K«#Å ^•fi~å<Õ =∞x+≤
x~å‡}O J=Ù`å_»∞. "å\˜ ^•fi~å<Õ nx =Å¡ ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞Ok, <åâ◊#=∞=Ù`å_»∞.
Hõ#∞Hõ – rq`«OÖ’x „Ñü ã¨=∞ã¨º#∂, „Ñü ãÖÑ¶∞¨ @##∂ – Jk ZO`« JÅÊ"≥∞#ÿ ^≥<· å,
ZO`« ™ê=∂#ºOQÍ HõxÑ≤Oz<å – =∞##O KÕÜ«∂e. „áê=ÚMÏºxfl QÆ∞iÎOKåe. „Ñü
HÍ~åºxH˜ HÍ~°}O LO@∞Ok. ^•xfl "≥^ŒH˜ Ñ¨@∞ìHÀ"åe. WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [iyOk,
WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ – Jx qâı+¡ O≤ Kåe. Ñ¶Ö¨ Ï<å =∞x+≤ Ñ¶Ö¨ Ï<å Ñ¨x KÕÜ∞« QÆey`Õ
– ^•xfl <Õ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ KÕÜ«∞ÖË#∞? P =∞x+≤H˜ <å‰õΩ UU q+¨Ü«∂ÅÖ’ ZÖÏO\˜ `Õ_®
L#flk? <å HÍ~°º Ñ¨^ŒúuH˜, J`«x HÍ~°ºÑ¨^ŒúuH˜ =∞^èŒº L#fl áÈeHõ Uq∞\˜, `Õ_®
Uq∞\˜? <å á⁄~°áê@∞ ZHõ¯_» L#flk? <Õ#∞ JÖÏ KÕÜ«∞@O, JÖÏ `«Ü«∂~°∞HÍ=_»O
ZÖÏ? <Õ#∞ Ñ¶¨ÖÏ<å ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P Ñ¨x KÕâß#∞. ZO^Œ∞‰õΩ KÕâß#∞? <å‰õΩ Ñ¶¨ÖÏ<å
PÖ’K«<å =zÛOk. ZO^Œ∞‰õΩ =zÛOk? <å =Å¡ Ñ¶¨ÖÏ<å Ñ¨x HÍÖË^Œ∞. <å‰õΩ Ñ¶¨ÖÏ<å
PÖ’K«# ~åÖË^∞Œ , ZO^Œ∞=Å¡ ~åÖË^∞Œ ? D q^èOŒ QÍ 'ZO^Œ∞‰õΩ— J<Õ PÖ’K«<å „Ñ¨"åÇ¨xfl
H˘#™êyOz#Ñ¨Ù_»∞ „H˘`«Î "≥Å∞QÆ∞ JO^Œ∞`«∂ LO@∞Ok† H˘`«Î ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ H˘`«Î
Ñïëê¯~åÅ∞ Åaè™êÎ~Ú† =∞iÜ«Ú H˘`«Î Ñïëê¯~åÅ HÀãÖ H˘`«Î ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Åaè™êÎ~Ú.
''ZO^Œ∞‰õΩ ZÖÏ?—— – J<Õk PÖ’K«#Å qHÍ™êxH˜ =¸Å=∞O„`«O. P =∞O„`åxfl
áê\Õz g∞~°∞ „Ñ¨Ü≥∂[#O á⁄O^ŒO_ç. "Õ∞^è•=ÙÅ∞ HõO_ç.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1949, 14 = Ñ¨Ù@
`«Ñ¨CÅ∞ Z#fl_»O ÖËxáÈx JÇ¨ÏOHÍ~°O
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À YzÛ`«OQÍ K≥Ñ¨ÊÖË=Ú. HÍx, W`«~°∞Å
^ÀëêÅ#∞ "≥^ŒˆH =ºH˜Î ÖËxáÈx JÇ¨ÏOHÍ~åxfl ÃÑOK«∞‰õΩO\Ï_»∞† J`«x ã¨fiÉèÏ=OÖ’
HÀÑÖ, ^Õfi+Ö =$kú J=Ù`åÜ«∞#flk =∂„`«O Ñ¨zÛ x[O. J`«#∞ W`«~°∞Å Ñ¨@¡
JÇ¨ÏOHÍ~°O`À xO_ç# x~°‚Ü«∂Å#∞ U~°Ê~°K«∞‰õΩO\Ï_»∞. `å#∞ JO^Œi HõO>ˇ =∞Oz
"å_Õ#x J#∞‰õΩO\Ï_»∞. J`«#∞ `«# K≥_∞» ÅHõ}
∆ ÏÅ Ñ¨@¡ JO^è∞Œ _»=Ù`å_»∞. XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ
59
hK«`«fiO, Kå_ôÅ∞ K≥¿ÑÊ QÆ∞}O J`«xH˜ JÅ=_»`å~Ú.
W`«~°∞Å =ºH˜ÎQÆ`« áêáêÅÃÑ· xÑ¶¨∂"Õã≤, "å\˜H˜ tHõ∆ "Õ¿ãO`« Ñ¨q„`«∞_»∞ U
=∞x+‘ HÍ*ÏÅ_»∞. Ñ¨~°=∂`«‡ XHõ¯_Õ ÑïÑ¨Ó~°∞‚_»∞.
XHõ =∞Ç¨`«∞‡_»∞ WÖÏ J<åfl_»∞– h=Ù W`«~°∞Å ^ÀëêÅ#∞ K«∂_»=^Œ∞Ì.
JÖÏKÕ¿ã–Î =∞~°}O˜ z# `«~∞° "å`« h ^ÀëêÅ#∞ W`«~∞° Å∞ K«∂_»~∞° † Ñ¨~=° ∞Ñ≤`« Ñ¨~=° ∂`«‡
h JÑ¨~å^è•Å#∞ Hõ∆q∞™êÎ_»∞.
W`«~∞° Å =ºH˜QÎ `Æ « ^ÀëêÅ Ñ¨@¡ =∞#‰õΩ ZO`« ã¨ÇÏ¨ $^ŒÜ∞« `« LO_®Ö’, ™ê=∂lHõ
JÑ¨~å^è•Å∞ KÕ¿ã "åi Ñ¨@¡ JO`« x~åÌH˜∆}ºOQÍ LO_®e. ™ê=∂lHõ JÑ¨~å^è•Å∞
KÕ¿ã "åi JÑ¨~å^è•Å#∞ =∞#O "Õ~ÚHõà◊¡`À K«∂_®e† "Õ~Ú K≥=ÙÅ`À q<åe† "åiH˜
tHõ∆ "Õ~ÚOKåe
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1949, 20= Ñ¨Ù@
Ñïã≤÷`«∞Å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =∂~°∞
Ñïã≤÷`«∞Å∞ J#∞‰õÄeOKÕ =~°‰õΩ "Õz LO_»@O =Å¡ =∞øeHõ Pâ◊Ü«∞O
^Œ∂~°=∞~ÚáÈ`«∞Ok. Ñïã≤÷`«∞Å =ÅÜ«∞OÖ’ z‰õΩ¯‰õΩx, =∞#O ã¨fiÜ«∞OQÍ "å\˜x
xi‡OK« ∞ ‰õ Ω O\ÏO. HÀ~° ∞ ‰õ Ω #fl ^•xx HÀ~° ∞ ‰õ Ω #flÑ¨ C _» ∞ =∞#O YzÛ`« O QÍ
KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`åO. =∞#^•iÖ’ ZÖÏO\˜ qÑ¶∞¨ fl=¸ ~å*ÏÅ^Œ∞. =∞#ã¨∞ Ü≥ÚHõ¯ PO`«iHõ
™ê=∞~å÷ºxfl =ºuˆ~Hõ`« J_»∞¤HÀ*ÏÅ^Œ∞.
ZÑ¨C_»∂ ÔQÅ∞Ñ¨Ù ™êkèOKÕ Ñ¨Ù~°∞ëêi÷ Z=~°O>Ë– ™ê=∞~å÷ºxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
Ñïã≤`÷ ∞« Å#∞ =∂ˆ~Û"å_»∞, Jq =∂~°Háõ È`Õ `å#∞ Ñïã≤`÷ ∞« Å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ `«##∞`å#∞
=∂~°∞Û‰õΩ<Õ"å_»∞.
JÉèí∞º#fluH˜ =¸ÅO Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl ™êkèOKåÅ<Õ HÀiHõ. =∞#ã¨∞ QÆ∞Ç¨ÏÖ’
Ö’Ñ¨Å MÏÜ«∞OQÍ LOk. D J=¸Åº ãÖÑ¨^Œ ^•y L#fl^À K≥Ñ¨ÊÖË=Ú. J~Ú`Õ Jk
g∞Ö’ MÏÜ«∞OQÍ LOk. P`«‡ ÑïjÅ# KÕÜ«∞O_ç. nxx "≥uH˜ "≥eH˜ fÜ«∞O_ç.
„Ñü‰õÄÅ Ñïã≤÷`«∞Å‰õΩ HõÅ`« K≥O^ŒHõ "å\˜H˜ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂i,
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ "å\˜x =∂iÛ "ÕÜ«∞O_ç. HÀ~°∞‰õΩ#fl Ñïã≤÷`«∞Å∞ D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’
^Œ∞~°¡Éèí"≥∞ÿ#q. J~Ú<å – =∞# =∞øeHõ Pâ◊Ü«∞O #∞O_ç =∞# ^Œ$+≤ì K≥^Œ~°‰õÄ_»^Œ∞.
JYO_»*’ºu : "Õ∞, 1949, 20= Ñ¨Ù@
60
ã¨=∂[¿ã=Ö’<Õ P`«‡~°Hõ∆}
ã¨∂H∆Í‡uã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ J}∞=ÙÅ HõÅ~ÚHõ =Å¡ qâ◊fiO L`«ÊuÎ J~ÚOk. JÖÏˆQ–
J<ÕHõ =º‰õΩÎÅ HõÅ~ÚHõ =Å¡ ã¨=∂[O x~å‡}=∞~ÚOk. ã¨=∂[OÖ’x =º‰õΩÎÅO^Œih
XH˘¯Hõ¯~°∞QÍ "Õ~°∞KÕ¿ãÎ – WHõ¯_» ã¨=∂[=¸ LO_»^Œ∞, „Ñ¨ÑÖK«=¸ LO_»^Œ∞. Hõ#∞Hõ
~°O_ç. =∞#O^Œ~°O =∞# "Õˆ~fi~°∞ Jã≤Î`åfiÅ PÖ’K«##∞ =^ŒÅ∞‰õΩO^•O. =ºH˜Î ™êfi~å÷hfl,
JÇ¨ÏOHÍ~åhfl `«ºl^•ÌO. =∞# ã¨^Œ∞æ}ÏÅ ^•fi~å Hõeã≤ ã¨=∂*ÏxH©, „Ñ¨ÑÖKåxH© ¿ã=
KÕ^•ÌO. ã¨∞O^Œ~° ã¨$+≤ì ã¨$[# KÕ^•ÌO. =∞x+≤ ¿ã=HÀã¨"Õ∞ Ñ¨Ù\Ïì_»∞. <Õ#∞ g∞‰õΩ ¿ã=
KÕ™êÎ#∞. g∞~°∞ =∞~˘HõiH˜ ¿ã= KÕ™êÎ~°∞. "å~°∞ <å‰õΩ ¿ã= KÕ™êÎ~°∞. D q^èŒOQÍ =∞#
Ñ¨#∞Åhfl JO^ŒOQÍ, ã¨∞=º=ã≤÷`«OQÍ, ã¨Ô~·# ã¨=∞Ü«∂xH˜ [~°∞QÆ∞`«∂ LO_®e. ~åQÆ
^ÕfiëêÅ#∞ HõeyOKÕ ^Œ∂+¨}Å ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ@Å ^Œ∞+¨ì q^è•<åÅ#∞ ÑïÇ¨ÏiOKåe.
ZO^Œ∞HõO>Ë– "å\˜x PK«iOK«@O =Å¡ =∞#ã¨∞ HõÅ∞+≤`«=∞ø`«∞Ok† |∞kú „Éèí+¨µì
Ñ¨_»∞`«∞Ok† z`«ÎO K«OK«Å=∞=Ù`«∞Ok† ÖËxáÈx JÇ¨ÏOHÍ~°O ZQÆã≤Ñ¨_»∞`«∞Ok.
U q^èŒOQÍ Jukä ã¨`å¯~°O KÕ¿ã@Ñ¨Ù_»∞ Ö’Ñ¨Å#∞Oz ¿ã"åÉèÏ= ™êQÆ~°O
á⁄Oy á⁄~°Å∞`«∞Ok. JÖÏˆQ– x~°‡ÅOQÍ, ^À+¨ ~°Ç≤Ï`«OQÍ LO@∞Ok. Ñ¨~°=∂~°÷O
J<Õ x+¨¯à◊OHõ, Ñ¨q„`« ÉèÏ=#. ¿ã= J<Õk L#fl`À#fl`«"≥∞ÿ#k LO_»^Œ∞. ¿ã= ‰õÄe
Ñ¨x HÍ^Œ∞, "åºáê~°O HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ– ¿ã= KÕÜ«∞@O =∞x+≤H˜ „Ñ¨„Ñ¨^äŒ=∞ Hõ~°Î=ºO.
q^ÕâßÅ Ñïã≤÷u ZÖÏ L<åfl– ÉèÏ~°`«=~°¬ ãÖã¨¯$u =∂„`«O =∂#=ÙÅ‰õΩ ¿ã= KÕÜ«∞_»O
^•fi~å<Õ =∞# ~°Hõ∆} HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx <˘H˜¯ K≥Ñ¨Ù`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : "Õ∞, 1949, 21= Ñ¨Ù@
J<åºÜ«∞OQÍ ãÖáêk¿ãÎ J#~°÷O `«^äŒºO
Jqhu`À ‰õÄ_»Éˇ\˜ì# ^èŒ#O Z#fl_»∂ P#O^Œ^•Ü«∞HõO HÍ^Œ∞. Jk
ã¨~°fi<åâ◊#O J~ÚáÈ`«∞Ok. Jk <åâ◊#"≥∞ÿ#O^Œ∞‰õΩ [#O U_»∞™êÎ~°∞, `«Å
ÉÏ^Œ∞‰õΩO\Ï~°∞, Ñ≤zÛ"åà◊~¡ Ú áÈ`å~°∞† HÍx `«=∞ `«ÑC¨ Å#∞ XÑ¨CHÀ~°∞. '<Õ#∞ ‰õÄ_»É\ˇ #ì˜
^èŒ#O <åâ◊#"≥∞ÿ#Ñ¨Ù_»∞ <å‰õΩ ^Œ∞óYO HõeyOk. Z=i ^èŒ<åxfl <Õ#∞ J„Hõ=∞OQÍ
ÖÏyH˘<åfl<À "åiH˜ JO`Õ ^Œ∞óYO HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl =ºH˜Î JÑ¨Ç¨ÏiOKÕ
J<åºÜ«∂xH˜ X_çHõ@ìÖË_»∞. W@∞=O\˜ P`«‡ÉèÏ=O Ö’Ñ≤¿ãÎ– =∞x+≤ "åãÎ̈="≥∞ÿ# B#fl`«º
tY~åxfl JO^Œ∞HÀÖË_»∞.
Jáê~° ãÖÑ¨^Œ‰õΩ JkèÑü J~Ú<å– =ºH˜Î ã¨∞YâßO`«∞Å#∞ á⁄O^ŒÖË_»∞.
61
^Œ∞~å‡~°æO`À, ‰õÄ_»Éˇ\˜ì# ^èŒ#O=Å¡ Z=Ô~·<å, ZHõ¯_≥·<å ã¨∞YOQÍ L<åfl~å! =∞Oz
Ñ¨#∞Å∞ KÕ¿ã =º‰õΩÎÅ∞ L`«Î=∞ ÅHõ∆ ºO Hõey# =º‰õΩÎÅ∞ `«=∞ ãÖÑ¨^Œ "≥Ú`åÎxfl `åºQÆO
KÕã≤<å ^Œ∞ódOK«~°∞. ã¨∞Y™ê^èŒ<åÅ∞ "åiH˜ x~°O`«~°O ã¨=∞‰õÄ~°∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú.
„â◊=∞`À, x*ÏÜ«∞f`À, ã¨=Úz`« Hõ$+≤ ^•fi~å á⁄Ok# ^èŒ#"Õ∞ Ñ¶ëã¨∞ÎOk.
J<åºÜ«∂i˚`« ^èŒ#O ZO`« `«fi~°QÍ ZO`« Z‰õΩ¯=QÍ ‰õÄ_»Éˇ\˜ì#Ñ¨Ê\˜H© – ^•x=Å¡
~ÀQÆO, â’HõO, ^˘OQÆ`«#O, PÑ¨^Œ, tHõ∆, Ç¨x =O\˜ ^Œ∞~°^Œ$ëêìÅ∞ ¿Ñ~°∞‰õΩ áÈ`å~Ú.
P ^èŒ#O =∞x+≤x ~°Hõ~°HÍÅ "Õ^Œ#Å‰õΩ QÆ∞iKÕã¨∞ÎOk, ã¨~°fi<åâ◊#O J=Ù`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : E<£, 1949, 2= Ñ¨Ù@
=∞Oz JÅ"å@∞¡ KÕã¨∞HÀO_ç
q^Œ∞ºK«ÛHù Î˜ =Öˇ JÅ"å@∞¡ "ÕQOÆ HõÅq, ™ê=∞~°º÷ O HõÅq. =∞x+≤ `«# JÅ"å@¡‰Ωõ
H©Å∞ÉÁ=∞‡ J=Ù`å_»∞. JÖ"å@∞ P^è•~°OQÍ<Õ J`«x Éèíq+¨º`«∞Î x~å‡}O J=Ù`«∞Ok.
ZO^Œ∞HõO>Ë – `«# JÅ"å@∞‰õΩ `«y# q∞„`«∞Å∂, ™ê^è<Œ åÅ∂, PÖ’K«#Å∂, J=HÍâßÅ∂
JO^Œ∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. ÑïK«Ü«∞O ÖËHõáÈ~Ú<å– XˆH ~°Hõ"≥∞ÿ# JÅ"å@∞ HõÅ"åi
=∞^èºŒ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ „¿Ñ=∞ HÍ# =ã¨∞OÎ k. q~°∞^Œ"ú ∞≥ #ÿ JÅ"å@∞¡ L#fl"åi =∞^èºŒ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ
aè#fl`«fiO HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
H˘`«Î JÅ"å@¡ HõO>ˇ áê`« JÅ"å@∞¡ =∞iO`« |bÜ«∞=ÚÅ∞. Z=~°~Ú<å
H˘`«Î JÅ"å@∞ „áê~°OaèOK«^ÅŒ z#Ñ¨Ù_»∞, áê`« JÖ"å@∞¡ "å\˜x J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å P@OHõ
Ñ¨~°∞K«∞`å~Ú. H˘`«Î JÅ"å@∞¡ ÃÑ~°QÆ‰õΩO_® x~Àkè™êÎ~Ú. WO^Œ∞=Å¡ H˘`«Î JÖ"å@∞
KÕã∞¨ HÀ"åÅ#∞‰õΩ<Õ P =ºH˜Î ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_ç x~åâ◊ K≥O^Œ∞`å_»∞. JÅ"å@∞ ã≤^•úO`«O, JÖ"å@∞
<≥·[O J#∞Éèí=OÖ’xH˜ =KÕÛO`« =~°‰õΩ, `å#∞ ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=O`«∞_»#x ÉèÏq™êÎ_»∞. WÖÏ
PÖ’zOK«_»O á⁄~°áê@∞. <Õ_»∞ WO`« |ÅOQÍ L#fl áê`« JÅ"å@∞¡ XHõ¯ ~ÀAÖ’
U~°Ê_ç#q HÍ=Ù. ZO`À HÍÅO, ZO`À Jaè~°∞z`À, Ñ¨Å∞=∂~°∞Å∞ "å\˜H˜ HÍ~°º~°∂ÑÖ
W=fi|_çOk. WÑ¨C_»∞ Wq ZO`À |ÅOQÍ `«Ü«∂Ô~·<å~Ú. =∞# =∞#ã¨∞ÃÑ· JkèHÍ~°O
ãÖáêkOz, H˘`«Î JÅ"å@∞¡ ã≤~÷ Ñ° _¨ ‰» Ωõ O_®, "å\˜`À áÈ~å_»`å~Ú. JÅ"å@¡`À =∞x+≤
Ü≥ÚHõ¯ r=# „Ñ¨"åÇ¨ÏO x~å‡}O J=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ g∞~°∞ =∞Oz JÅ"å@∞¡ KÕã∞¨ HÀO_ç.
JYO_»*’ºu : E<£, 1949, 31= Ñ¨Ù@
g∞ ã≤÷ux ãÖã¨¯iOK«∞HÀO_ç
62
g∞~° ∞ g∞ PÖ’K« # Å#∞ ã¨ O ã¨ ¯ iOK« ∞ H˘x, g∞ PO`« i Hõ r=<åxfl
ãÖã¨¯iOK«∞HÀ"åÅx ^Œ$_è» ãÖHõÅÊO KÕã¨∞‰õΩO>Ë – g∞ ÉÏÇ¨Ïº rq`«OÖ’ ‰õÄ_® g∞~°∞
"åº‰õΩÅ`«`À PÖ’zã¨∂Î LO_Õ L#fl`« ã≤÷ux á⁄O^Œ_»OÖ’ ™êÑ¶¨ÖÏºxfl QÆ_ç™êÎ~°∞.
g∞~°∞ „HÀ^äŒO, zO`«, D~°¬ º, Ö’ÉèíO, ÉèíÜ«∞=ÚÅ „Ñ¨ÉèÏ=OÖ’, =∞~À
J#∞z`«"≥∞ÿ# =∂#ã≤Hõ ã≤÷u „Ñ¨ÉèÏ=OÖ’ LO>Ë, J~Ú<å Ñ¨ÓiÎ P~ÀQÆºO`À LO_®Åx
Pt¿ãÎ– x*ÏxH˜ g∞~°∞ XHõ JãÖÉèí= q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz HõÅ HõO@∞<åfl~°∞. g∞ ã≤÷ux
ãÖã¨¯iOK«∞H˘x Ñ¨ÓiÎ P~ÀQÆºO`À LO_®ÅO>Ë g∞~°∞ „HÀ^èŒO, zO`«, ^Õfi+Ö, â’HõO
"≥Ú^ŒÖˇ·# PÖ’K«#Å#∞ âßâ◊fi`«OQÍ g∞ JO`«óHõ~°} #∞Oz `˘ÅyOK«O_ç. q∞=∞‡efl
g∞~°∞ Ñ¨ÓiÎ P~ÀQÆº=O`«∞Å∞QÍ ÑïQÆ}O˜ K«O_ç. g∞ ã≤u÷ Ö’ ãÖã¨¯~°} `«ÑÊ¨ Hõ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
q∞=∞‡efl g∞~°∞ ^Œi„^Œ∞Å∞QÍ Z#fl_»∂ ÑïQÆ}ÕK«HõO_ç. g∞ =^ŒÌ L#fl ^•xx
g∞~°∞ Ñ¨ÓiÎQÍ ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°∞K«∞`«∞<åfl~°x g∞~°∞ qâ◊fiã≤OK«O_ç. g∞ =^ŒÌ L#fl =ã¨∞Î=Ù
ZO`« JÅÊ"≥∞ÿ#^≥·<å, ZO`« Ñ¨xH˜ ~åx^≥·<å ^•xx ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆO KÕ¿ãÎ, x~°¡Hõ∆ ºO
KÕ¿ãÎ– Jk `«Ñ¨ÊHõ g∞ #∞O_ç fã¨∞H˘#|_»∞`«∞Ok. ZO^Œ∞HõO>Ë– g∞ =^ŒÌ ^•x
ã¨kfixÜ≥∂QÆO [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞. P =ã¨∞Î=Ù ã¨=∞Ü«∞O, ^èŒ#O, ãÖ`å#O ÖËHõ Ñ¨^Œq
HÍ=K«∞Û. g∞ ã≤÷u =∞Oz^≥·<å, K≥_»¤^≥·<å – ^•xfl QÆ∞iOz g∞‰õΩ `≥eã≤#Ñ¨Ù_»∞ – g∞
™êufiHõ PÖ’K«#Å ^•fi~å g∞ ^Œ∞ã≤÷`«∞Å#∞ =∂~°∞Û‰õΩx, g∞ J^Œ$+¨ì ™œ^è•xfl
xi‡OK«QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
JYO_»*’ºu : EÖˇ·, 1949, 30= Ñ¨Ù@
P`«‡ *Ï˝<åxfl Pi˚OK«O_ç
J*Ï˝#OKÕ P=iOK«|_ç, h=Ù Hõ$„u=∞ x„^Œ „Ñ¨ÉèÏ=OÖ’ L<åfl=Ù. h=Ù
P`«‡*Ï˝#O ^•fi~å Hõ$„u=∞ x„^Œ#∞Oz "Õ∞ÖÁ¯x, ''J=∞~° QÆu—— x `≥Å∞ã¨∞HÀ. h=Ù
ZO`«HÍÅO =∂Ü«∞ J<Õ =ÅÖ’ z‰õΩ¯H˘x LO\Ï=Ù. [iyOk KåÅ∞. WÑ¨Ù_»∞ h=Ù D
|O^èŒ<åÅ∞ `≥OK«∞. Jq^Œº J<Õ ãÖÔHà◊¡#∞ KèÕkOK«∞† P S^Œ∞ Ñ¨~°^•Å#∞ zOz "Õ~Ú†
Z=ÚHõÅ`À, =∂Oã¨=Ú`À xO_ç# D ÑÖ[~°O #∞Oz q[Ü«Ú_»"≥· "≥eH˜ ~å. "Õ∞HõÖÏ
'"Õ∞, "Õ∞— J#‰õΩ. 'FO, FO— #∞ ã¨‡iOK«∞. ã‘fiHõiOK«∞, x~°∂Ñ≤OK«∞, QÆ∞iÎOK«∞. h
P`«‡#∞ QÆ∞iÎOK«∞. D Hõ∆}"Õ∞ |O^èŒ<åÅ #∞Oz q=Ú‰õΩÎ_»=Ù HÍ.
h"Õ ~åAÅ‰õΩ ~å~åA=Ù. h"Õ ã¨~°fi„âı+¨µª_»=Ù. LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ z=i =∂@Å#∞
QÆ∞~°∞Î‰õΩ `≥K«∞ÛHÀ. ''`«`«fi=∞ã≤—— – 'h"Õ— Jk— <å „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# ã¨`«ºHÍ=Ú_® ''^•xx——
63
`≥Å∞ã¨∞HÀ. '^•xx— `≥Å∞ã¨∞HÀ=@"Õ∞ ''Jk—— HÍ=@O.
h Ö’Ñë Ö’@∞áê@∞Å#∞ Hõ#∞HÀ¯. Jxfl qHÍ~åÅ #∞O_ç x#∞fl h=Ù q=ÚH˜Î
KÕã¨∞HÀ. h Ö’Ñë qHÍ~° ~°Ç≤Ï`«∞_»=Ù HÍ. ã¨`«º, Jã¨`«ºOÅ#∞ QÆ∞iÎOK«∞. 'J#O`«O—,
'J^Œ$â◊ºO— Å =∞^èŒº QÆÅ `Õ_®#∞ QÆ∞iÎOK«∞.
ÑïÑï q^è•Å ãÖK«iOKÕ D =∞#ã¨∞#∞ ˆHO„nHõ$`«O KÕ~Ú. "≥·~°∞^è•ºÅ
^ŒfiO^ŒfiO #∞Oz |Ü«∞@Ñ¨_»∞. '<Õu—, '<Õu— – J<Õ áê~îåxfl J^èŒºÜ«∞#O KÕ~Ú. "≥∂ã¨Ñ¨Ù
=ÅÜ«∂Å#∞ <åâ◊#O KÕ~Ú. ã¨~fi° "åºÑ¨H"õ ∞≥ #ÿ P`«‡`À x#∞fl h=Ù HõÅ∞Ñ¨ÙHÀ. P`«‡*Ï˝<åxfl
á⁄O^Œ∞. ã¨~°fi„âı+¨ª"≥∞ÿ# P P#O^•xfl J#∞Éèí∂u á⁄O^Œ∞.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1949, 4= Ñ¨Ù@
P`«‡ XHõ¯>Ë
P`«‡ XHõ¯>Ë J<Õk ^èŒ~°‡O Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨^äŒ=∞ „Ñ¨Hõ@#. XHõ\˜ J<ÕHõO HÍÖË^Œ∞.
Wk ZÖÏ ™ê^èŒºO? XHõ\ ˜ J<ÕHõOQÍ L#fl@∞¡ Hõ#Ñ¨_»∞`«∞Ok. Z_®iÖ’ h~°∞#fl@∞¡.
=∞x+≤ XHõ „Ñ¨`ÕºHõ ã≤÷uÖ’ L#fl@∞¡. PHÍâ◊OÖ’ hÅO~°OQÆ∞. =Ú`«ºO "≥O_ç =Öˇ.
`å_»∞ ã¨~°ÊO =Öˇ. nx<Õ „Éèí=∞ JO\Ï~°∞. D „Éèí=∞#∞ „|Ç¨Ï‡zO`«# HÍx, =∞ø#
JÉèÏºãÖ ^•fi~å HÍx <åâ◊#O KÕ~Ú. „|Ç¨Ï‡â◊H˜Î ^•fi~å `˘ÅyOK«∞. „|Ç¨Ï‡ ã≤÷ux
uiy á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕ~Ú. h ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂ÑÖÖ’ P#OkOK«∞.
J*Ï˝#O HÍ~°}OQÍ<Õ ^Œ∞óYO, ˆH¡â◊O "åºÑ≤™êÎ~Ú. h ã¨Ç¨Ï[ ã¨fiÉèÏ"åxfl
QÆ∞iÎOz J#∞Éèqí OK«∞. x*ÏxH˜ Jã≤`Î fi« – *Ï˝#O, ã¨∞YO ãÖÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ q. h=Ù x*ÏxH˜
J=∞~°∞_»=Ù, ã¨~fi° "åºÑ¨"Î ∞≥ #ÿ P`«‡=Ù. LÑ¨x+¨`∞« ÅÎ Ö’x D LÑ¨^âÕ ßxfl ã¨‡iOK«∞– ''r=Ù_»∂
„|Ç¨‡ XHõ¯>Ë——.
'FO— Ö’x ~°Ç¨Ï™êºxfl =∞##O KÕ~Ú. h ã¨fi~°∂ÑÖÖ’ ã≤÷~°OQÍ LO_»∞.
ˆH=ÅO P`«‡*Ï˝#O ^•fi~å<Õ J*Ï˝<åhfl, =¸_»∞ ˆH¡â◊=ÚÅ#∞ x~°∂‡eOK«=K«∞Û#∞.
P`«‡*Ï˝#"Õ∞ h‰õΩ J=∞~°`åfihfl, J#O`«ã¨∞MÏhfl, âßâ◊fi`« âßOuh, âßâ◊fi`« ã¨∞MÏhfl
W=fiQÆÅ^Œ∞.
<åÅ∞QÆ∞ "Õ^•Å∂ XˆH ã¨fi~°OÖ’ WÖÏ K≥ÑÙ¨ <Î åfl~Ú– x*ÏxH˜ h"Õ <åâ◊#=ÚÖËx
P`«‡=Ù, J=∞~° „|Ç¨Ï‡=Ù. ã¨=∞Ü«∂xH©, ã¨÷ÖÏxH©, L`«ÊuÎH© Jf`«"≥∞ÿ# J=∞~° P`«‡=Ù
h=Ù.
64
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1949, 4= Ñ¨Ù@
ã¨∂Hõ∆ ‡O, Ju ã¨∂Hõ∆ ‡O
h~°∞ <ÕÅ HõO>ˇ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ#k. h~°∞ <ÕÅQÍ =∂iOk, <ÕÅ #∞Oz L`«Ê#flO
J~ÚOk. „Ñ¨à◊Ü«∞HÍÅOÖ’ <ÕÅ h\˜Ö’ HõiyáÈ`«∞Ok. h~°∞ <ÕÅHõO>ˇ `«~°à◊"≥∞ÿ#k,
Z‰õΩ¯=QÍ K«eOKÕk. JO^Œ∞=Å¡ <ÕÅÃÑ· Ñ¨~K° ∞« H˘O@∞Ok. Jyfl h\˜ HõO>ˇ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞#ÿ k.
h~°∞ Jyfl#∞Oz L`«Ê#fl=∞ø`«∞Ok. ZO_» ÃÑiy#Ñ¨Ù_»∞ =∞#‰õΩ K≥=∞@ Ñ¨Ù_»∞`«∞Ok.
h~°∞ JyflÖ’ Hõeã≤áÈ`«∞Ok. QÍe JyflHõO>ˇ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ#k. Jyfl QÍe #∞Oz
L`«Ê#fl=∞ø`«∞Ok. Jyfl QÍeÖ’ Hõe¿ã ÅHõ∆}O HõÅk. QÍe JyflÃÑ· Ñ¨~°K«∞H˘O@∞Ok.
PHÍâ◊ `«`åfiÅ L`«ÊuÎ PHÍâ◊O#∞O_Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. PHÍâ◊O QÍe, h~°∞, Jyfl, <ÕÅ
J<Õ <åÅ∞QÆ∞ `«`åfiÅ#∞ P=iOz LOk. =∞#ã¨∞, HÍÅO PHÍâ◊O HõO>ˇ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ#q.
Ñ¨~°=∂`«‡ =∞#ã¨∞ HõO>ˇ ã¨∂Hõ∆ ‡"≥∞ÿ# "å_»∞.
PÖ’K«# HõO>ˇ Q˘Ñ¨Êk =∞#ã¨∞. =∞#ã¨∞ HõO>ˇ Q˘Ñ¨Êk |∞kú. HÍx |∞kú
HõO>ˇ Q˘Ñ¨Êk Uk? Jk P`«‡ ÖËHõ Ñ¨~°=∂`«‡. D ã≤÷~°O – Jã≤÷~°O, |Ü«∞@ – Ö’Ñ¨Å,
„^Œ = O – Ñ¶ ¨ ∞ #Ñ¨ ^ •~° ÷ O – JxflO\˜ Ö ’ Jk "åºÑ≤ O z L#flk. D q+¨ Ü « ∞ O
ã¨fiÜ«∞Oã≤^Œú"≥∞ÿ#k. Jk ZO`À ^Œ∂~°O ZO`À ^ŒQÆæ~°. =∞iÜ«Ú J^Õ Jxfl\˜HõO>ˇ Q˘Ñ¨Ê
P`«‡ÖËHõ Ñ¨~°=∂`«‡. D Ñ¨~°=∂`«‡ JO^ŒiÖ’, „Ñü r=ÙxÖ’ ^•y, "åºÑ≤Oz L<åfl_»∞.
HÍx Hõ#Ñ¨__» ∞» . P Ñ¨~=° ∂`«‡#∞ ™ê^è#Œ ^•fi~å =∂„`«"∞Õ J#∞Éè∂í u á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`å=Ú.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1949, 17= Ñ¨Ù@
=∞# J^Œ$+¨ìO =∞# KÕ`«∞Ö’¡
„â◊=∞ KÕã≤# `«~°∞"å`« PHõe Q˘x u#fl "åxˆH PÇ¨~°Ñ¨Ù ~°∞z `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
K≥=∞\’_çÛ ãÖáêkOz# "å_çHˆ ^è#Œ O qÅ∞= `≥Å∞ã¨∞OÎ k. Z<≥fl<Àfl HõëêìÅ`À, ÉÏ^èÅŒ `À,
JÑ¨[Ü«∂Å`À ãÖÑ¶¨∞i¬Oz# "å_çˆH q[Ü«∞Ñ¨Ù qÅ∞= `≥Å∞ã¨∞ÎOk. =ºuˆ~Hõ Ñïã≤÷`«∞Å
=∞^èºŒ , ÉÏ^èÅŒ =∞^èºŒ z~°∞#=ÙfiÅ∞ zOkOK«@O `≥eã≤#"å_çx, „Ñü JÑ¨[Ü«∞O `«~∞° "å`«
=∞Ç¨ÏŸ`åûÇ¨ÏO`À =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "ÕÜ«∞_»O `≥eã≤# "å_çx q[Ü«∞ÅH˜∆ ‡ =iã¨∞ÎOk.
q[Ü«∞Ñ¨^äŒOÖ’ HõeˆQ *Ïáêºxfl ^è≥·~°ºOQÍ Z^Œ∞~˘¯#ÖËx "å~°∞, Jcè+¨ì ã≤kú
Ñ¨^äŒOÖ’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞ HõëêìÅ`À áÈ~å_»_»O `≥eÜ«∞x"å~°∞– `«=∞ JÜ≥∂QÆº`«#∂, `«=∞
`≥eq `«‰Ωõ ¯= `«<åhfl J^Œ$+Öì ÃÑ· <≥\ì˜ `å=Ú x~ÀÌ+µ¨ Å=∞xÑ≤OK«∞HÀ=\ÏxH˜ „Ñ¨Ü∞« uflOz
#=ÙfiÅ áêÅ∞ J=Ù`å~°∞. W@∞=O\˜ P`«‡=OK«# =Å¡ =KÕÛ ÖÏÉèíO â◊¥#ºO, Ç¨x
65
Jáê~°O. `å#∞ ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=O`«∞_»#x #"Õ∞‡ =∞x+≤ Pâß H˜~°}Ïxfl QÆ∞iÎOK«ÖË_»∞, x~åâ◊
J<Õ JO^èŒHÍ~°OÖ’ H˘@∞ìq∞\Ïì_»∞`«∂ LO\Ï_»∞. HÀi#^•xfl á⁄O^Œ@OÖ’ „HÀã¨∞Å
^Œ∂~°O "≥#∞Hõ|_»`å_»∞. JxflO\˜h q∞Oz# Ç¨x Wk.
ÉÏ^èÅŒ ∞, HõëêìÅ∞, qÑ¨`∞« ÅÎ ∞, JÑ¨[Ü«∂Å∞ XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ w@∞~åà◊√.¡ "å\˜g∞^Œ
áê„`«`« – Jáê„`«`«Å, Jã¨Å∞ – #H˜bÅ Ñ¨sHõ∆ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D Ñ¨sHõ∆Ö’ ÔQez#
"å~°∞ q[Ü«∂xH˜ J~°∞›Å=Ù`å~°∞. "åiˆH HÀ~°∞‰õΩ#flk Åaèã¨∞ÎOk.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1949, 31= Ñ¨Ù@
„|Ç¨Ï‡ ã¨~°fi"åºÑ≤
„|Ç¨Ï‡ Ñ¨^•~å÷xH˜ Pn ÖË^Œ∞, JO`«=¸ ÖË^Œ∞. Jk JYO_»"≥∞ÿ#k. ^•xx
=ÚHõ¯Å∞ KÕÜ«∞ÖË=Ú. D Ñ¨$käfiÃÑ· L#fl „Ñü =ã¨∞Î=Ù "≥#∞HÍ L#fl Ñ¨^äŒHõO D „|Ç¨Ï‡
Ñ¨^•~°O÷ `À xO_ç LOk. J#O`« „|Ç¨‡O_»O ‰õÄ_» nx =Å¡<Õ „Ñ¨HÍt™ÈÎ~k. qâ◊fiOÖ’x
ã¨=∞ã¨Î =ã¨∞Î=ÙÅÖ’, „Ñü Ñ¨^•~°÷OÖ’ "åºÑ≤Oz L#flÑ¨Ê\˜H©, nx Ñ¨Ó~°‚`åfixH˜ ZÖÏO\˜
Ö’Ñ¨=¸ LO_»^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë– Jk x`«º ÑïÑ¨Ó~°‚O† Ñ¨Ó~°‚`«fiO ^•x ã¨fiÉèÏ=O,
^•x <≥·[ QÆ∞}O.
„|Ç¨Ï‡ Ñ¨Ó~°‚`«fiO Hõ<åfl ÑïÑ¨Ó~°‚O. Hõ#∞Hõ– U =ã¨∞Î=ÙÖ’ D Ñ¨Ó~°‚ „|Ç¨Ï‡
„Ñ¨"ÕtOz LO@∞O^À, P =ã¨∞Î=Ù ‰õÄ_» Ñ¨Ó~°‚OQÍ LO@∞Ok. ˆH=ÅO K≥·`«#ºO L#fl
Ñ¨^•~å÷ÅÖ’<Õ ^•xfl J#∞Éèí∂u á⁄O^Œ‰õΩ. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x K≥·`«#ºOHõÅ, Ñ¨^•~å÷ÅÖ’
xO_ç L#fl>Ë¡, Wk [_»Ñ¨^•~å÷ÅÖ’ ‰õÄ_® xO_ç L#flk. Hõ#∞Hõ– [_»KÕ`«#=ÚÅ∞
Ô~O_çO\˜Ö’#∂ ^•x Ñ¨Ó~°‚`åfixfl ™êH∆Í`å¯iOK«∞HÀ"åe. HÍx, =∞# D ã¨∂÷Å <Õ„`åÅ∞
D Éèí∂ =∞O_»ÅO =¸Å =¸ÅÖÏ "≥^ŒH˜<å– „|Ç¨Ï‡ Ñ¨^•~°÷ ^Œ~°≈#O ÅaèOK«^Œ∞.
ã¨fi~°Ñæ Ù¨ Ñ¨q„`« `Õ*’=ÅÜ«∞O #∞O_ç =∞# ã¨∂Å÷ <Õ„`åÅ∞ „Ñ¨HÍâßxfl á⁄Ok<å_»∞– =∂Ü«∞
J<Õ JO^èŒHÍ~°O #∞O_ç Jq |Ü«∞@Ñ¨_»`å~Ú. U ~ÀA *Ï˝# ã¨∂~°∞ºx „Ñ¨HÍâ◊O=Å¡
=∞# =∞#ã¨∞Ö’x â◊OHõÅ∂, „Éèí=∞Å∂ ^Œ∂~°=∞~Ú#<å_»∞ =∞#O ^èŒ#∞ºÅ =∞=Ù`å=Ú,
Hõ$`å~°∞÷ÅO J=Ù`å=Ú.
JYO_»*’ºu : JHÀì|~°∞, 1949, 5= Ñ¨Ù@
g∞ TÇ¨ÏÅ#∞ ™ê~°÷HõO KÕã¨∞HÀO_ç
U"≥·Ñ¨Ù J~Ú<å ^Œ$+≤ì ™êiOK«O_ç. JxflO\˜Ö’ HõÅÊ#ÖË HõxÑ≤™êÎ~Ú, TÇ¨ÏÖË
66
HõxÑ≤™êÎ~Ú. Hõ#∞Hõ TÇ≤ÏOK«_»O =º~°÷O HÍ^Œ∞. TÇ≤ÏOK«_»O rq`åxH˜ x^Œ~°≈#O –
h TÇ¨ÏÅÖ’ h rq`«Ñ¨Ù „áê}â◊H˜Î xO_ç L#flÑ¨C_»∞. „áê}~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# TÇ¨ÏÅ∞
r=#â◊H˜Îx ÃÑOK«HõáÈQÍ, ^•xx #tOÑ¨KÕ™êÎ~Ú. =∞x+≤x „áê}~°Ç≤Ï`«OQÍ KÕ™êÎ~Ú.
Hõ#∞Hõ– =∞#O ã¨r="≥∞ÿ#, „áê}=O`«"≥∞ÿ# TÇ¨ÏÅ#∞ KÕÜ«∂e.
=∞x+≤ J<Õ D ÃÑ^ŒÌ Ü«∞O„`«OÖ’ #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ „áê}"Õ∞ xO_ç L#flk.
#Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ "≥eH˜ r=#`«~°OQÍÅ∞ Lá⁄ÊOQÆ∞`«∞<åfl~Ú. P r=#"Õ∞ TÇ¨ÏQÍ "≥eH˜
=zÛ, `«# J<ÕHõ ~°∂áêÅÖ’ PHõ$`«∞Å#∞ xi‡OK«QÀ~°∞`«∞Ok. Jk r"åhfl, `«#
â◊H˜Îh, `«# K≥·`«<åºhfl #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ "≥^Œ[Å¡QÀ~°∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ TÇ≤Ïã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ–
^•x Ñïkè TÇ¨ÏˆH Ñïq∞`«"≥∞ÿ`Õ, Jk `«# P`«‡#∂, „áê}Ïhfl JO^Œ∞Ö’ *’_çOK«Hõ
áÈ`Õ– Jk x¿ãÎ[=∞=Ù`«∞Ok. Hõ#∞Hõ– h=Ù HÀ~°∞‰õΩ#fl^•xfl, h =∞#ã¨∞Ö’
PÖ’zOz#^•xfl, ZÖÏÔQ·`Õ h=Ù z„uOz# QÍe "Õ∞_»Å Ñ¨\Ïxfl <ÕÅg∞^Œ‰õΩ kOKåÅ<Õ
^Œ$_è» ãÖHõÅÊO fã¨∞HÀ. h=Ù TÇ≤ÏOK«QeÆ y#Ñ¨Ù_»∞– P TÇ¨Ï#∞ <ÕÅg∞^Œ‰Ωõ kOK«_®xfl
U â◊H˜Î J_»∞¤‰õΩO@∞Ok?
JYO_»*’ºu : _çâ◊O|~°∞, 1949, 5= Ñ¨Ù@
#=Ú‡ – h=Ù Q˘Ñ¨Ê"å_ç"Õ
<Õ#∞ =∞Ç¨HÍ~åºÅ HÀãÖ =KåÛ#∞ – Jx h=Ù qâ◊fiã≤OK«∞. h Ö’Ñ¨Å Q˘Ñ¨Ê
P`«‡ x=ã≤Oz L#flk. h=Ù â◊s~°O HÍHõ P`«‡ Jh, h=Ù =∞$`«∞º_»=Ù HÍHõ J=∞~°∞_»=h
qâ◊fiã≤OK«∞. JO^Œ∞=Å¡ – x#∞fl Z=~°∂ <åâ◊#O KÕÜ∞« ÖË~∞° , Z=~°∂ K«eOÑ¨ *ËÜ∞« ÖË~∞° .
h=Ù XO@i"å_»=Ù HÍ=x qâ◊fiã≤OK«∞. J_»qÖ’, #kÖ’, Ñ¨~°fi`åÅÖ’,
UHÍO`«OÖ’ Ãã`· O« h=Ù XO@iq HÍ=Ù. ã¨~fi° â◊H=Î˜ ∞O`«∞_»∞, ã¨~fi° "åºÑ≤ J~Ú# Ñ¨~=° ∂`«‡
h`À L<åfl_»∞. h=Ù x„^ŒáÈ`«∞<åfl – QÍ_è»x„^ŒÖ’ L<åfl– Ñ¨~°=∞„Ñ¨Éèí∞=Ù h`À HõÅã≤
L<åfl_»∞. P J#O`«"∞≥ #ÿ h `«O„_ç h‰õΩ r=#O Wã¨∞<Î åfl_»∞. PÜ«∞# x#∞fl =∞Ç¨=ºH˜QÎ Í,
z~åÜ«Ú=ÙQÍ KÕÜ«∂Åx HÀ~°∞`«∞<åfl_»∞. JO^Œ∞=Å¡– XO@i#h, Jã¨Ç¨Ü«Ú_»#h U
^Œâ◊Ö’#∂ ÉèÏqOK«=^Œ∞Ì. J=∞~°`«fiO, ã¨Ç¨Ü«∂Ö’¡HõÖÏ¡ ã¨Ç¨Ü«∞O, ~åAÅˆH ~å~åA
J~Ú# Ñ¨~°=∞„Ñ¨Éèí∞=Ù h‰õΩ `À_»∞#flÑ¨Ù_»∞ – x~å„â◊Ü«Ú_»#h, xã¨ûÇ¨Ü«Ú_»#h
ZO^Œ∞Hõ#∞‰õΩO@∞<åfl=Ù? h q<åâ◊#O HÀãÖ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x ã¨~°fiâ◊‰õΩÎÅ∂ UHõ=∞~Ú`Õ
Uq∞? Ñ¨~°=∞Ñ≤`« x#∞fl ~°H˜∆ã¨∂Î#flÑ¨C_»∞, h `«Å "≥O„@∞Hõ#~Ú<å HõkeOK«ÖË~°x
qâ◊fiã≤OK«∞.
67
h=Ù P`«‡ qâßfi™êxfl HÀÖ’Ê~Ú ‰õÄ~ÀÛ=@O P`«‡ ã¨=∞~°Ê} HÍ^Œ∞. h=Ù
Ñ¨~°=∂`«‡‰õΩ P`«‡ã¨=∞~°Ê} KÕã¨∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞– hÖ’ ÑïÑ¨Ó~°‚ P`«‡qâßfiãÖ *ÏQÆ$`«O
HÍ"åe. <Õ#∞ Q˘Ñ¨Ê"å_ç"≥·##∞, <åÖ’ ÉèíÜ«∞=∞#flk ÖË^Œ∞ – Jx P ^Œâ◊Ö’ ÉèÏqOK«∞.
Q˘Ñ¨Ê"åx`À HõÅã≤ Q˘Ñ¨Ê"å_ç"≥·<å=x h=Ù qâ◊fiã≤OK«∞.
JYO_»*’ºu : _çâ◊O|~°∞, 1949, 11= Ñ¨Ù@
JãÖ`«$Ñ≤ÎH˜ Jã¨Å∞ HÍ~°}O
q"ÕHõ=O`«∞_»∞ `«# J=ã¨~åÅ#∞ Hõ~îÀ~°OQÍ xÜ«∞O„uOKåe. J=ã¨~åÅ#∞
Ñïq∞uÖ’Ñ¨Å |OkèOz LOK«\ÏxÔH· qâı+¨"≥∞ÿ# â◊H˜Î HÍ"åe. =∞<Àx„QÆÇ¨ÏO HÍ"åe.
XHõ =∞x+≤ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ – '' ã¨∞YãÖ`«$Ñ¨ÙÎÅ#∞ J`«ºkèHõOQÍ á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ
=∞x+≤ `«# =∞#ã¨∞û#∂, WO„kÜ«∂Å#∂ J^Œ∞Ñ¨ÙKÕÜ∞« @O J`«º=ã¨~O° . =∞#O `«$+¨Å‚ Ö’,
HÍ=∞#ÅÖ’ H˘@∞ìH˘x áÈ`Õ – =∞# JãÖ`«$Ñ≤Î JÑ¨~°q∞`«O J=Ù`«∞Ok——.
J<ÕHõ „Ñ¨Ö’ÉèÏÅ∞ =∞#efl W>Ëì =â◊Ñ¨~°K«∞‰õΩO\Ï~Ú. =∞#O =∞# ã≤÷ux
=∞~°záÈ~Ú "å\˜H˜ =â◊O J=Ù`åO. `«~°∞"å`« U_»∞™êÎO. "≥Ú`«∞Î‰õΩO\ÏO. lÇ¨Ïfi
KåÑ¨ÅºO qO^Œ∞Ö’ q<À^•Å`À, qÖÏ™êÅ`À =∞#efl =â◊Ñ¨~°K«∞ ‰õΩO\Ï~Ú. =∞#O
Ô~K«ÛQ˘>Ëì =∞#O ã≤x=∂ „Ñ¨Hõ@#Å∞ K«∂_»QÍ<Õ Ñ¨~°=tOzáÈ`åO. ~À[O`å PHõe`À
LO_»=Åã≤=zÛ<å – =$^è•QÍ Y~°∞Û ÃÑ_»`åO, Hõ#∞Hõ – g\xflO\˜ q+¨Ü∞« OÖ’ =∞#‰õΩ
=∞<Àx„QÆÇ¨ÏO J`«º=ã¨~°O. =∞#ã¨∞#∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ«∞O_ç. HÀiHõÅ#∞ xÜ«∞O„uOK«O_ç
*Ë|∞Ö’ _»|∞ƒ LOK«HõO_ç. WO„kÜ«∂Å#∞ =â◊Ñ¨~°K«∞HÀQÆÅ=∞x g∞~°∞ QÆ∞iÎ™êÎ~°∞.
Pi÷Hõ ^Œ$+≤ì`À K«∂¿ãÎ – =∞<Àx„QÆÇ¨ÏO, ãÖÜ«∞=∞#O ÅHõ∆Å ~°∂áêÜ«∞Å
HõO>ˇ qÅ∞"≥·#q. `«##∞ `å#∞ x„QÆÇ≤ÏOK«∞H˘#fl =ºH˜Î WO„kÜ«∂Å#∞ `å#∞ HÀi#
q^èŒOQÍ #_»∞Ñ¨QÆey# =ºH˜Î, HÀiHõÅ‰õΩ ÖÁOQÆx =ºH˜Î âßâ◊fi`«OQÍ ã¨∞d™êÎ_»∞.
JYO_»*’ºu : [#=i, 1950, 9= Ñ¨Ù@
ã¨fiâ◊H˜Î`À<Õ J`«∞º#flu
„Ñ¨ÑO¨ K«O xO_® J=HÍâßÅ∞ L<åfl~Ú. =∞x+≤ J=HÍâßÅ‰õÄ, Ñïã≤`÷ ∞« Å‰õÄ
J#∞QÆ∞}OQÍ `«##∞ =∞ÅK«∞HÀ"åe. ÖË^• – J=HÍâßÅ#∞ `«#‰õΩ J#∞=ÙQÍ
=∞o¡OK«∞HÀ"åe. JÑ¨C_»`«_»∞ `«Ñ¨ÊHõ „Ñ¨Ü≥∂[#O á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. =∞#O =∞#efl
Hõ@∞=ÙQÍ, x+¨¯Å‡+ÖQÍ, xt`«OQÍ ã¨g∞H˜∆OK«∞HÀ"åe. `«^•fi~å =∞# =ºH˜Î`«fiO Ö’x
68
|ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x "å\˜x x~°∂‡eOKÕO^Œ∞ÔH· „Ñ¨Ü«∞uflOKåe.
`«=∞ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ QÆ∞iÎOz, "å\˜x qâı+¡ O≤ z, "å\˜ÃÑ· "åºMÏºxOKÕ x~°ƒÜ
ù Ú« Å∞
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’ |Ç¨ï J~°∞^Œ∞QÍ LO\Ï~°∞. g∞~°∞ W@∞=O\˜ =º‰õΩÎÅ =Öˇ ~°∂á⁄O^ŒO_ç.
g∞ |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ x~åÌH˜∆}ºOQÍ Ui áê~° "ÕÜ«∞O_ç. g∞ =ºH˜Î`åfixfl Ñ¨Ù#ifl~å‡}O
KÕÜ«∞O_ç. XHõ¯=∂@Ö’ – g∞ |ÅÇ‘Ï#`«Å#∞ x~°∂‡eOz, „H˘`«Î `«~°Ç¨ =∞x+≤QÍ,
#∂`«# =ºH˜Î`«fiO #∂`«# PÖ’K«<å q^è•#O, #g# ^Œ$+≤ì HÀ}O Hõey# =ºH˜ÎQÍ
q∞=∞‡efl g∞~°∞ ~°∂Ñ¨Ùk^Œ∞ÌHÀO_ç. Ñ¨^äŒHÍxfl ~°∂á⁄OkOK«@O, Uk U=∞~Ú<å ^•xH˜
Hõ@∞ì|_ç LO_»@O, Ñ¨~°fi`«O =Öˇ ã≤÷~°OQÍ LO_»@O ^•xfl Ñ¨ÓiÎ KÕÜ«∞@O, ^•xfl
J~åúO`«~°OQÍ =^Œe"ÕÜ«∞HõáÈ=_»O – W=hfl qHÍ™êxH˜ `«Ñ¨Êxãï. [#O =∞Oz
Ñ¨^äŒHÍÅ#∞ „áê~°Oaè™êÎ~°∞. HÍx =∞^èŒºÖ’ =^Œe"Õ™êÎ~°∞. Wk `«QÆx Ñ¨x D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ
"≥∞Å‰õΩ= =Ç≤ÏOKåe.
Hõ#∞Hõ – ã¨fiâ◊H˜Î`À JÉèí∞º#flux ™êkèOK«O_ç. „Ñ¨ÑÖK«O g∞ "≥#∞"≥O@
#_»∞ã¨∞ÎOk. ã¨fiÜ«∞OQÍ â◊H˜Îx ãÖáêkOz ™êÑ¶¨ÖÏºxfl ™êkèOz L#fl =ºH˜ÎˆH „Ñ¨ÑÖK«O
™êÜ«∞Ñ¨_»∞`«∞Ok.
JYO_»*’ºu : [#=i, 1950, 27= Ñ¨Ù@
Pi÷Hõ ã¨=∞ã¨º‰õΩ Ñïëê¯~°O
=∞#O J=ã¨~åxH©, P^•Ü«∂xH© q∞Oz Y~°∞ÛÅ∞ ÃÑOK«∞HÀ=@O ZO`À
qKå~°Hõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. _»|∞ƒHÀãÖ W`«~°∞Å =ÚO^Œ∞ KÕ~Ú KåÑ≤#Ñ¨Ù_»∞ g∞~°∞ "åi
P^•Ü«∂xfl Ç¨Ïiã¨∞<Î åfl=∞x QÆ∞~°∞OÎ K«∞HÀO_ç. ^•x`À áê@∞ – g∞~°∞ g∞ P`«‡Q“~°"åhfl,
áœ~°∞ëêhfl, „Ñü+¨ª#∂, ãÖ`Àëêhfl, W`«~°∞Å‰õΩ J=Ú‡`«∞<åfl~°∞. Ü«∂K«# =Å¡ =∞#
jÅO Ö’x |ÅÇ‘Ï#`«, n#`«fiO |Ü«∞@Ñ¨_»∞`å~Ú. ZÖÏ K«∂z<å – Ü«∂K«#
¿ÇÏÜ«∞"≥∞ÿ#k. PHõe`À ~ÀAÅ∞ "≥à◊¡nã¨∂Î<åfl – ã¨[˚#∞_»∞ W`«~°∞Å =ÚO^Œ∞ KÕ~Ú
KåÑ¨_»∞. _»|∞ƒ JÑ¨C fã¨∞H˘x L`«û"åÅÖ’, ãÖ`«ÅÖ’ Y~°∞ÛÃÑ@ì@O P`«‡ Ñ¶¨∂`«∞HõO.
g∞ jÅ x~å‡}O ZÖÏ, LO_®ÅO>Ë – `«QÆ∞ J=ã¨~åÅ#∞, f~°∞ÛHÀ=\ÏxÔH·
Z#fl_»∂ _»|∞ƒ H˘~°`« LO_»‰õÄ_»^Œ∞ ÖËxáÈx qÖÏ™êÅ H˘~°‰õΩ _»|∞ƒ Y~°∞Û KÕ¿ã
J=ã¨~°"Õ∞ ~å‰õÄ_»^Œ∞. _»|∞ƒ L#flk `å`å¯eHõ"≥∞ÿ# =∞*ÏÅ‰õÄ, [ÖÏûÅ‰õÄ HÍ^Œ∞.
=∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ âßsiHõ, =∂#ã≤Hõ, Pi÷Hõ, ™ê=∂lHõ, <≥·uHõ, P^è•ºu‡Hõ ã≤÷ux
ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ=\ÏxH˜ ^Œ∞ÉÏ~å Y~°∞Û XHõ *Ï_»ºO. P^•Ü«∞O `«‰Ωõ ¯=x ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_=» ^Œ∞.Ì
69
P P^•Ü«∂<Õfl "≥∞Å∞‰õΩ=`À, Ñ¨^Œúu „Ñ¨HÍ~°O Y~°∞Û ÃÑ@ìO_ç. =ÚO^Œ∞K«∂Ñ¨Ù`À É_≥˚\ò
`«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ"åe† g∞ J=ã¨~åÅ#∞ Ñïq∞`«O KÕã¨∞HÀ"åe† ãÖÜ«∞=∞#O`À,
„Hõ=∞|^ŒúOQÍ rq`åxfl QÆ_»áêe. ã¨=∞~°úr=<åxH˜ H©ÅHõO W^Õ.
JYO_»*’ºu : [#=i, 1950, 38, 39= Ñ¨Ù@Å∞
ÅHõ∆ºO`À =∞"Õ∞HõO HõO_ç
=∞#ã¨∞ KåÖÏ â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ#k. J~Ú`Õ KåÖÏ K«OK«Å"≥∞ÿ#k. ^•x â◊‰õΩÎÅhfl
K≥ÖÏ¡K≥^ŒÔ~· LO\Ï~Ú. Hõ#∞Hõ =∞x+≤ q[Ü«∂xfl JO`« `ÕeHõQÍ á⁄O^ŒÖË_»∞. =∞#ã¨∞
ÃÑ‰õΩ¯ „Ñ¨=$`«∞ÅÎ #∞ q_»<å_ç, U^À XHõ „Ñ¨=$uÎ ÃÑ· Hõ$`«O HÍ"åe. ^•xH˜ Z^Œ∞~°∞|^Œ∞~°∞QÍ,
K«∞@∞ìÑ¨Hõ¯ÖÏ =∞ˆ~n LO_»<Õ LO_»^Œ∞. Jxfl "≥·Ñ¨ÙÖÏ ÅHõ∆ ºO XHõ¯>Ë LO_®e. Pâ◊Ü«∞O
XHõ¯>Ë LO_®e. JÑ¨C_Õ ™êÑ¶¨ÅºO ã≤kúã¨∞ÎOk.
=∞#O qÑ¶¨∂flÅ∞QÍ ÑïQÆ}ÕKÕq =∞# z`«ÎO Ü≥ÚHõ¯ qq^èŒ „Ñ¨=$`«∞ÎÅ∞. Jq
qq^èŒ ~°∂áêÅ∞ ^èŒiOz =∞# q[Ü«∂Å#∞ P@OHõ Ñ¨~°∞™êÎ~Ú. =∞#O =∞# ÅH∆Íºxfl
™êkèOKåÅO>Ë ÅH∆Íº#∞flOz =∞#efl `«Ñ≤ÊOKÕ Zxfl PÖ’K«#Å∞ Hõey, =∞#efl
Ñ¨^äŒ„Éèí+¨µì Å#∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOz<å, =∞#O "å\˜`À QÆÅ ãÖ|O^è•xfl
„`≥OK«∞HÀ"åe. =∞# ^Œ$_è`» åfixfl ã¨_Å» hÜ«∞‰õÄ_»^∞Œ . JÖÏ KÕÜ∞« QÆÅ=∞x =∞#ÃÑ· =∞#‰õΩ
#=∞‡HõO LO_®e. WO^Œ∞Ö’ Z@∞=O\˜ ãÖ^ÕÇ¨Ï=¸ ÖË^Œ∞.
=∞#ã¨∞ Ü≥ÚHõ¯ JÑïq∞`« â◊H˜Îx ÅHõ∆ºO HÀãÖ qxÜ≥∂yOKåe† ÅH∆Íºxfl
^≥|ƒ f¿ã ã¨fiÉèÏ=OÃÑ· JO‰õΩâ◊O LÑ¨Ü≥∂yOKåe, ÖË^• "å\˜ #∞O_ç `«Ñ¨CHÀ"åe.
JÖÏ KÕ¿ã "åˆ~ rq`«OÖ’ q[Ü«∞O ™êkè™êÎ~°∞, ã¨Ñ¶¨ÅO J=Ù`å~°∞.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1950, 10= Ñ¨Ù@
ã¨`«¯~°‡Å ^•fi~å ^Œ∞~°^Œ$ëêìxfl =∂~°∞ÛHÀ=K«∞Û
„áê~°|Ì Hõ~°‡Å – QÆ`«OÖ’ =∞#O KÕã≤# =∞Oz K≥_»∞ Hõ~°‡Å – Ñ¶¨ÖÏxfl
á⁄O^Œ@O ^•^•Ñ¨Ù MÏÜ«∞O. KåÖÏ ™ê~°∞¡ KÕã≤# Ñ¨xH˜ Ñ¶ë`«O "≥O@<Õ Åaèã¨∞ÎOk.
KåÖÏ™ê~°∞¡ „áê~°Éú Éè’QÍÅ „áê|ÅºO HÍ~°}OQÍ qkè x~°‚~ÚOz# =∞Oz – K≥_»∞
Ñïã≤÷`«∞Å∞ =~°Î=∂# HÍÅOÖ’ U~°Ê_ç LO\Ï~Ú. WÑ¨C_»∞ KÕã≤# Ñ¨x Ü≥ÚHõ¯ Ñ¶ë`«O
=ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ J#∞ÉèíqOK«@O HÀãÖ [=∞ J=Ù`«∞Ok.
=~°Î=∂#"Õ∞ „Ñ¨^è•#=∞x QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç. QÆ`«OÖ’ g∞~°∞ =∞Oz ÖËHõ K≥_»∞
70
HÍ~åºÅ∞ KÕã≤ LO_»=K«∞Û, XHõ "Õà◊ g∞~°∞ =∞Oz Ñ¨#∞Å∞ KÕã≤ LO>Ë – J^Œ$+¨ìOQÍ
=∂i# H˘kÌ Ñ¶ë`åÅ∞ q∞#Ç¨ – W`«~° ãÖz`« áêáêÅ∞ xsfi~°ºO J~ÚáÈ`å~Ú.
"å\˜ Ñ¶e¨ `«O L<åfl – KåÖÏ ™ê=∂#ºOQÍ, H˘kÌ Hõëêìxfl HõeyOKÕkQÍ, H©ixÎ ÃÑOKÕkQÍ
LO@∞Ok. ta, ^Œnèz, Ç¨Ïiâ◊ÛO„^Œ∞_»∞, „Ñ¨Ç¨¡^Œ∞_»∞, „^èŒ∞=Ù_»∞, áêO_»=ÙÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
"å~°∞ `«=∞ QÆ`« Hõ~°‡Å‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ HõëêìÅ#∞ ã¨Ç≤ÏOK«=Åã≤ =zÛOk. J~Ú`Õ, P
HõëêìÅ∞ z=~°‰õΩ "åi H©iÎx ÃÑOKå~Ú, "åiH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl P HõëêìÅ∞ z=~°‰õΩ "åi
H©iÎx ÃÑOKå~Ú, "åiH˜ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl HõeyOKå~Ú. =∞Oz Ñ¨#∞Å∞ KÕã≤#"åi
QÆ`«HÍÅÑ¨Ù =∞Ç¨áê`«HÍÅ∞ H˘kÌ ^Œ∞óMÏxfl HõeyOz, `ÕeHõQÍ J#∞ÉèíqOK«|_»`å~Ú.
HÍh, =~°Î=∂#OÖ’ K≥_»∞ =∂~°æOÖ’ #_çKÕ"å~°∞ QÆ`«OÖ’ KÕã≤# =∞Oz Ñ¨#∞Å∞ Ãã·`«O
xsfi~°º=∞=Ù`å~Ú. ãÖ‰õΩz`«"∞≥ #ÿ áêÑ¨H~õ ‡° Å∞ h~°∞ JOk |ÅÑ¨_`» å~Ú. Ñ¨Åq¡ ™êÎ~Ú.
Ñ¶ë`«OQÍ – ^Œ∞óMÏxfl HõeyOKÕ áêÑ¨ Ñ¶¨ÖÏÅ Ñ¨~°OÑ¨~° =∞iO`« ÉèíÜ«∞OHõ~°O=∞=Ù`«∂
LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ – =∞#O ã¨^•Ö’K«#ÅÖ’ ã¨`«¯~°‡ÅÖ’ x=∞QÆflO HÍ"åe.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1950, 17, 19= Ñ¨Ù@Å∞
=∞~°}=∞O>Ë ÉèíÜ«∞"≥∞O^Œ∞‰õΩ?
Kå=O>Ë ÉèíÜ«∞Ñ¨_»_®xH˜ HÍ~°}O =∞# J*Ï˝#"Õ∞. ÉèíQÆ=O`«∞x "≥ÚHõ¯ D
ã¨∞O^Œ~° L^•º#=<åxH˜ Ü«∞[=∂xx J#∞‰õΩ<Õ =ºH˜,Î ^•xfl =^Œ∞Å∞HÀ=_®xH˜ W+¨Ñì _¨ x»
=ºH˜Î `«# =¸~°`ö fi« O HÍ~°}OQÍ ^Œ∞óMÏ<Õfl á⁄O^Œ∞`å_»∞. rq`«O J<Õ qÅ∞"≥#· Ñ¨^•~å÷xfl
ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°K«x =ºH˜Î =∞~°}ÏxH˜ ÉÏ^èŒÑ¨_»`å_»∞. ™È=∞i`«#O =Å¡ ¿ãì+¨#∞‰õΩ
PÅã¨ºOQÍ KÕ~°`å_»∞. Ô~·Å∞ `«Ñ≤ÊáÈ`«∞Ok. KÕ~°=Åã≤# KÀ@∞‰õΩ ã¨=∞Ü«∂xH˜
KÕ~°ÖËHõáÈ~ÚO^Œ∞=Å¡ Hõey# #ëêìxfl QÆ∞iOz PÖ’zã¨∂Î, P ™È=∞i áÈ`«∞ ¿ãì+¨#∞Ö’
xÅ|_ç Ñ¨âßÛ`åÎÑ¨ Ñ¨_»`å_»∞, `«##∞ `å#∞ u@∞ì‰õΩO\Ï_»∞. =∞~°} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_®
J@∞=O\˜ Ñ¨âßÛ`åÎÑ¨"Õ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. '=∂#=rq`« =∞<Õ qÅ∞"≥·# ãÖÑ¨^Œ#∞ <Õ#∞
=$^è• KÕâß#∞† ^•x ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°K« ÖËHõ áÈ~Ú<å#∞† ^•x #∞Oz á⁄O^ŒQÆey#O`«
– „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl, á⁄O^ŒÖËHõ áÈ~Ú<å#∞ – ˆH=ÅO P`«‡ qHÍãÖ HÀãÖ qxÜ≥∂y¿ãÎ
– <Õ_À ˆ~áÈ =∞$`«∞º=Ù Z^Œ∞~°~Ú#Ñ¨Ù_»∞ =∞#O ZÖÏO\˜ Ñ¨âßÛ`åÎÑÖ HÍx, ZÖÏO\˜
ÉÏ^èŒHÍx K≥O^Œ#=ã¨~°O LO_»^Œ∞.
=∞$`«∞º=Ù‰õΩ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»‰õΩ. ^•xH˜ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»=Åã≤# Ñ¨x ÖË<Õ ÖË^Œ∞. =∞#O
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»=Åã≤Ok =∞# ^Œ∞¢+¨Ê=~°Î#‰õΩ. J#∞Hõ∆}O Hõ~°Î=ºO Ñ¨@¡ "≥∞Å‰õΩ= =Ç≤Ï¿ãÎ –
=∞# =∞~°}O HÍx, =∞~˘Hõi =∞~°}O HÍx =∞#efl Hõ+¨ìÃÑ@ì^Œ∞.
71
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1950, 4–6 = Ñ¨Ù@Å∞
P`«‡ãÖã¨¯~°}‰õΩ F H˘`«Î Ñ¨^äŒHõO
P`«‡ ãÖã¨¯~°}‰õΩ XHõ H˘`«Î Ñ¨^äŒHõO g∞ =ºH˜Î`«fiOÖ’x z‰õΩ¯=Ú_»∞Å#∞
qÑ¨CHÀ=_»O. q∞=∞‡e‡ g∞ =∞#ãÎ̈`åfixfl g∞~°∞ qâı+¡ O≤ K«∞HÀ_ç. g∞~°∞ |*Ï~°∞Ö’ U^≥<· å
=ã¨∞=Î Ù H˘<Õ@Ñ¨C_»∞ P =ã¨∞=Î ÙÖ’x „Ñ¨`ºÕ Hõ`Å« #∞ ^Œ∞HÍ}Ï^•~°∞ #∞Oz `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
=∞x+≤ ~°∂ÑÖÖ’ L#fl =∞Ç¨ „Ñ¨`åÑÖ Hõey#, Jáê~° â◊H˜Î Hõey# â◊s~°OÖ’x
"≥∞^Œ_»∞Ö’ JO^Œ∞Ö’x J}∞=}∞=ÙÖ’ Ñ¨Å∞ q^èŒ=ÚÅ~Ú# â◊‰õΩÎÅ Y*Ï<å L#flk,
=∞# QÆ∞Ñ¨Î =∞#ã¨∞ûÖ’ Ñ¨Å∞ q^èŒ=ÚÅ~Ú# HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
"å\˜x QÆ∞iOz =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. =∂#=Ùx â◊H˜Î J#O`«O. Jk Éè∫uHõ Ñïkèx
KèÕkOz P^è•ºu‡Hõ B#fl`åºxfl JO^Œ∞‰õΩO@∞Ok. "åã¨Î"åxH˜ =∞#O =∞# qHÍ™êxfl
x~Àkèã∞¨ <Î åflO. Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ#∂, Jaè=$kúh JO`«"Ú≥ Okã¨∞<Î åflO† #∂`«# q*Ï˝#O #∞O_ç
Ñ¨~åâ◊H˜Î „Ñ¨HÍâ◊O #∞O_ç ^Œ$+≤ì =∞~°Å∞Û`«∞<åflO.
"≥Ú^Œ@ g∞ â◊‰õΩÎÅ#∞, Ü≥∂QÆº`«Å#∞, qâı+¨`«Å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀO_ç. Ü≥∂QÆº`«Å
Jaè=$kúH˜ `˘e"≥∞@∞ì J^èŒºÜ«∞#O „â◊=∞.
Ü≥∂QÆº`« ÃÑOÑ¨Ù^ŒÅ‰õΩ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "Õ¿ã@Ñ¨C_»∞ g∞~°∞ W^ŒÌ~°∞ â◊„`«∞=ÙÅ
Ñ¨@¡ "≥∞Å‰õΩ= =Ç≤ÏOK«O_ç 1. x~åâ◊#∞ =^Œ∞Å∞HÀO_ç.
2. "≥·Ñ¶¨ÖÏºxH˜ x~°∞`åºÇ¨Ï Ñ¨_»HõO_ç. g\˜=Å# Jaè=$kú Ñ¨^äŒO =Úà◊¡ÉÏ@
J=Ù`«∞Ok† J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å ~°O„^è•<Õfi+¨} [~°∞QÆ∞`«∞Ok† J~Ú<å "≥∞Å‰õΩ= =Ç≤ÏOK«O_ç,
x~åâ◊ K≥O^ŒHõO_ç. P`«‡„¿Ñ~°}`À HõëêìÅ#∞ JkèQÆq∞ã¨∂Î x~°O`«~°O Ñ¨Ù~ÀQÆq∞OK«O_ç.
XHõ\˜ Ô~O_»∞ =∂~°∞Å∞ JÑ¨[Ü«∞O Hõey<å – =∂~åæxfl =^ŒÅHõO_ç. ã≤÷~°OQÍ LO_»O_ç.
JYO_»*’ºu : U„Ñ≤Öò, 1950, 24= Ñ¨Ù@
=∞x+≤ =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ∞QÍ Z^ŒQÍÅO>Ë...
=∂#=Ù_»∞ „áê}∞Åxfl\˜Ö’ „âı+¨µª_»∞. |Å=O`«∞_»∞ HÍ=@O, |ÅÇ‘Ï#∞_»∞
HÍ=@O J<Õk J`«x KÕ`«∞Ö’¡<Õ LOk.
g∞ „Ñü JÅ"å@∞#∂, „Ñü "åã¨##∂ g∞~°∞ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
Hõ#∞Hõ g∞~°∞ J#O`«∞_≥#· Ñ¨~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ JOâ◊ Ñ¨~=° ∂`«∞‡x |ÅO =ÚO^Œ∞ W@∞=O\˜
"Õg xÅ∞=ÖË=Ù. Hõ#∞Hõ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ =∞#∞+¨µÅ∞ ¿ãfiK«Ûù ÖËx JÅÊ rq`åxfl QÆ_»∞Ñ¨Ù`å~°∞.
72
D „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ „ÑüÉèÏ=O`«∞_»∞QÍ ~°∂á⁄O^•Å<Õ PÖ’K«# h‰õΩ L#fl^•? LO>Ë –
g∞ HÍà◊¡g∞^Œ g∞~°∞ xÅ|_»O_ç. ã¨fi`«O„`«∞_»∞ HÍ=\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOK«O_ç. q∞=∞‡efl
g∞~°∞ =∂=¸Å∞ =∞#∞+¨µÅ∞QÍ ÑïQÆ}ÕK«∞HÀ=^Œ∞Ì. =∞#O ¿Ñ^Œ"åà◊¡ =∞h, =∞# =Å¡
U=∞=Ù`«∞O^Œh JÖÏ J#∞HÀ=^Œ∞Ì.
g∞~°∞ Ñ¨~°=∂`«‡ÃÑ· qâßfiãÖ LOK«O_ç. Ö’‰õΩÅ q=∞~°≈Å‰õΩ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»‰õΩO_®
LO_»O_ç. JÑ¨C_»∞ „Ñ¨É∞íè =Ù g∞‰õΩ `«ÑÊ¨ Hõ ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_`» å_»∞. Ö’‰õΩÅ#∞ ãÖ`À+¨ ÃÑ@ì\ÏxH˜
g∞~°∞ rq¿ãÎ "å~°∞ q∞=∞‡efl Z#fl_»∂ ãÖ`À+≤OK«x=fi~°∞. "åix ãÖ`À+¨ÃÑ_»∞`«∂#fl
H˘Ån, g∞~°∞ "åi ÉÏxã¨QÍ =∂~°∞`«∂ LO\Ï~°∞† "å~°∞ q∞=∞‡efl HÀˆ~ HÀiHõÅ∞ ‰õÄ_»
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
`«# ™ê=∞~åúºxfl ã¨Ç¨Ï[OQÍ qxÜ≥∂yOKÕ =ºH˜Î x[OQÍ =∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞.
`«=∞ =∞øeHõ â◊H˜Î J~Ú# P`«‡â◊H˜Îx QÆ∞iÎOz# "å~°∞ Z#fl_»∂ hK«"≥∞ÿ#, =º~°÷"≥∞ÿ#
Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞~°∞.
JYO_»*’ºu : "Õ∞, 1950, 7= Ñ¨Ù@
g∞ ÅHõ∆ºO ÃÑ· ^Œ$+≤ìx ˆHO„nHõiOK«O_ç
g∞ rq`åxfl ã¨∞Y âßO`«∞Å`À, ™êÑ¶¨ÖÏºÅ`À xOÑ¨^ŒÅz`Õ – "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\
ÉÏQÍ PÖ’zOz XˆH XHõ P^Œ~å≈xfl x~°‚~ÚOK«∞HÀO_ç. <å‰õΩ Wk HÍ"åe, <Õ#∞ WÖÏ
J=Ù`å#∞ – Jx ãÖHõÅÊO KÕã∞¨ HÀO_ç. g∞~°∞ q∞=∞‡efl =∂„`«"∞Õ K«∂_»O_ç. J~°∞#˚ ∞x=Öˇ
g∞ ^Œ$+≤ìx g∞ ÅHõ∆ºO ÃÑ·#<Õ ˆHO„nHõiOK«O_ç. W`«~°∞Å „Ñ¨`ÕºHõ`«Å#∂, J=QÆ∞}ÏÅ#∞
Ñ¨\˜ìOK«∞HÀHõO_ç. W`«~°∞ÅÖ’x U^À XHõ „Ñ¨`ÕºHõ`« K«∂z, JÖÏ `«Ü«∂~°∞ HÍ"åÅx
J#∞HÀHõO_ç. Z=iÖ’ J~Ú<å ÉÏQÍáê_Õ ÖHõ}∆ =ÚO>Ë – =∞Oz QÍÜ«∞‰õΩ_çx HÍ"åÅx
J#∞HÀHõO_ç. g∞‰õΩ ãÖw`«O x[OQÍ W+¨ì=∞~Ú`Õ – g∞ ™ê=∞~°úºO "Õ∞~°‰õΩ QÍ#
=∂^èŒ∞~åºxfl ãÖáêkOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ g∞~°∞ „Ñ¨Ü«∞uflOK«=K«∞Û.
g∞ ÅH∆Íºxfl ™êkèOK«@O HÀãÖ g∞~°∞ JK«ÛOQÍ, x*Ï~ÚfQÍ x~°O`«~°OQÍ
„â◊q∞Oz Ñ¨x KÕÜ«∞O_ç. `«‰õΩ¯= PÖ’zOz, Z‰õΩ¯= Ñ¨x KÕÜ«∞O_ç. „Ñü Ñ¨xx
QÍ|~åÑ¨_‰» Ωõ O_®, xtÛO`«QÍ KÕÜ∞« O_ç. ãÖ`«$Ñ≤`Î À Ñ¨xKÕÜ∞« O_ç. =∞#ã¨∞Ö’ J#∞=∂#
~°Ç≤Ï`«O KÕÜ«∞O_ç. „Ñ¨ã¨#fl z`«ÎO`À P`«‡|ÖÏxfl *ÏQÆ$`«O KÕÜ«∞O_ç. g∞ ^Œ$+≤ìx ÖHõ∆ºO
ÃÑ·<Õ ã≤÷~°OQÍ LOK«O_ç. ã¨~°fiâ◊‰õΩÎÅ#∂ nxÃÑ· ˆHO„nHõiOK«O_ç.
Hõ~°‡KÕÜ«∞_»O =∞x+≤ KÕuÖ’ LOk. ÅHõ∆ºO Ñ¨@¡ `«#‡Ü«∞O K≥O^Œ_»O J<Õk
73
=∞x+≤Ö’x Q˘Ñ¨Ê „Ñ¨`ÕºHõ`«, „Ñü+¨ª, ™êÑ¶¨ÅºO, Q˘Ñ¨Ê`«#O ^•x`À áÈeÛ`Õ Ñ¨Å∞
q^èŒ=ÚÖˇ·# W`«~° PHõ~°¬}©Ü«∞ QÆ∞}ÏÅ∞ JÅÊ=ÚÅx JxÑ≤™êÎ~Ú.
JYO_»*’ºu : E<£, 1950, 17= Ñ¨Ù@
^≥·=`åfixH˜ =¸ÖÏ^è•~°O
Hõ}∆ ÉèOí QÆ∞~°"∞≥ #ÿ â◊s~°O Ü≥ÚHõ¯ uO_çáÈ`«∞ WO„kÜ«∂Å#∞ ãÖ`«$Ñ≤ÑÎ ~¨ K° @« OÖ’
''^Õ= ^Œ∞~°¡Éèí"≥∞ÿ# =∂#=[#‡——#∞ QÆ_»Ñ¨@O `≥e"≥·# Ñ¨xHÍ^Œ∞. ™êOÑ¶≤∞Hõ ^Œ∞~åKå~åÅ
HÀãÖ P_»O|~°Ñ¨Ù Y~°∞ÛÅHÀãÖ ZÖÏQÀ _»|∞ƒ ‰õÄ_»Éˇ\ ˜ì, ^•xx `«∞áêH˜ =∞O^Œ∞=Öˇ
Tk"ÕÜ«∞@O ‰õÄ_» =ÚO^Œ∞K«∂Ñ¨Ù HÍ^Œ∞. QÍÜ«∞„u WÖÏ É’kè™ÈÎOk – <å „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#
Ñ¨Ù„`«∞ÖÏ~å! Ñ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ J=∞~° ~å[‰õΩ=∂~°∞ÖÏ~å! g∞~°∞ ^Õ=`«Å∞† k=º`åfixfl
=iOK«O_ç† g∞ ^Œ$+≤ì HÀ}Ïxfl k=ºO KÕã≤ HÀO_ç† qâ◊√^ŒOú KÕã∞¨ HÀO_ç† U ÉÏÅ„H©_Å» Ö’,
J*Ï˝#OÖ’ Jq"Õ‰õΩÅ∞ H˘@∞ìq∞\Ïì_»∞`«∞<åfl~À, "å\˜Ö’ z‰õΩ¯HÀ=^Œ∞Ì. =∞e# ^Œ$+≤ì
Hõey#"å~°∞ =¸~°∞öÅ∞QÍ, ^Œ∞+¨µìÅ∞QÍ =∂~°∞`å~°∞. rq`«O J<Õ â◊s~åhfl, |∞kúh
^≥·gÜ«∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOz ã¨fi~°æ=∞Ü«∞ P#O^•xfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ qÅ∞"≥·#
ãÖÑ¨^#Œ ∂ ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ WKåÛ_»∞. `«$+¨,‚ Éè’QÆO, Ö’ÉèOí , JÇ¨ÏOHÍ~°O, "≥∂Ç¨ÏO, "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
"å\˜ [O*Ï@OÖ’ z‰õΩ¯H˘x D qÅ∞"≥·# â◊H˜Î ãÖÑ¨^Œ#∞ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆÑ¨~°K«_»O
Jxflq^è•ÖÏ J#∞z`«O.
=∞# rq`«O ^≥·=`«fiOÖ’ ÑïÑ¨Ó~°‚O HÍ"åe. =∞#O =∞#efl „¿Ñq∞OKåe†
=∞# P`«‡#∞ „¿Ñq∞OKåe† =∞# rq`åxfl „¿Ñq∞OKåe. HÍx JÑ¨^èŒºO KÕ~ÚOKÕ
`«e¡=Öˇ „Ñ¨=iÎOK«‰õÄ_»^Œ∞. "åº"≥∂Ç¨ÏO`À JÑ¨^äŒºO KÕ~ÚOz ~Ày J~Ú# H˘_»∞‰õΩ#∞
=∞$`«∞º =ÚYOÖ’H˜ „`Àã≤"Õ¿ã `«e¡ „¿Ñ=∞ x["≥∞ÿ# „¿Ñ=∞HÍ^Œ∞, "åº"≥∂Ç¨ÏO.
JYO_»*’ºu : EÖˇ·, 1950, 5= Ñ¨Ù@
k=º r=# Ñ¨^äŒO
=∞x+≤ PÜ«Ú+¨µ¬ ã¨fiÅÊ"≥∞ÿ#k =∞iÜ«Ú HÍÅO â◊~°"ÕQÆO`À ™êyáÈ`«∞#flk.
„Ñ¨ÑÖK«O PÑ¨^ŒÅ`À xO_ç L#flk. Hõ#∞Hõ – Jq^Œº J<Õ Ñ‘@=Ú_çx YO_çOz,
x~åfi}^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# P#O^•=∞$`åxfl `«xqf~å áê#O KÕÜ«∞O_ç.
P^è•ºu‡Hõ r=#O =\˜ì |_®~Ú HÍ^Œ∞† =\˜ì P"Õâ◊O HÍ^Œ∞. W^Õ x["≥∞ÿ#
P`«‡ã¨fi~°∂Ñ¨ r=#O qâ◊√^Œú"≥∞ÿ# P#O^•#∞Éèí∂u, qâ◊√^Œú"≥∞ÿ# ã¨∞MÏ#∞Éèí∂u – Wk.
74
ÑïÑ¨Ó~°‚ r=#O Wk.
XHõ ã≤÷uÖ’ – ã¨^• âßâ◊fi`« âßOu, ã¨^• J#O`« P#O^Œ"Õ∞ P#O^ŒO,
Ñ¨~=° ∂#O^ŒO. JHõ¯_» =∞$`«∞º=Ù LO_»^∞Œ . "åã¨# LO_»^∞Œ . g∞~°∞ D JHõÜ
∆ ∞« P#O^•hfl,
Ñ¨~°=∞ ã¨∞MÏhfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ Lqfià◊¥§~°@O ÖË^•? Lqfià◊¥¡~°∞`«∂ LO>Ë – ~°O_ç. g∞
=∞#ã¨∞û#∂, WO„kÜ«∂Å#∂ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ«∞O_ç. ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞ JÅ=~°∞ÛHÀO_ç† P`«‡
Ü≥ÚHõ¯ Jã¨Å∞ ã¨fi~°∂áêxfl `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤KÕÜ«∞O_ç. xÜ«∞=∞|^ŒúOQÍ P`«‡
`«`åfixfl ^è•º#O KÕÜ«∞O_ç. JÑ¨Ù_Õ g∞~°∞ P Ñ¨~°=∞QÆOcè~°=¸, JÑïq∞`«=¸ J~Ú#
P#O^•xfl á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞, J=∞~°`åfixfl á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. JÑ¨Ù_»∞ =∂„`«"Õ∞
g∞~°∞ J=∞~°Ñ¨^•xfl KÕ~°∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
D â◊s~å<Õfl P`«‡QÍ ÑïQÆ}ÕK«_»O JxflO\˜h q∞Oz# D „Éèí=∞#∞
q_»<å_»O_ç.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1950, 9= Ñ¨Ù@
qâ◊fi=∂`«#∞ P~å^èŒ# KÕ^•ÌO
„|Ç¨Ï‡ Ñ¨^•~°O÷ xifiHÍ~°"∞≥ #ÿ k† WO„kÜ«∂Å‰õΩ Jf`«"∞≥ #ÿ k† |∞kúH˜ JO^Œxk.
^•xfl <Õ~°∞QÍ KÕ~°∞‰õΩ<Õ ^•i ÖË^Œ∞. <å ~¸ [ÑÖ ~°∂Ñ¨ ^è•º#O, „áê~°÷#, `«Ñ¨ã¨∞û,
™ê^èŒ#, zO`«#, „â◊=}O, H©~°Î#O – Jhfl P^è•ºu‡Hõ LÑ¨Hõ~°}ÏÅ∞ =∂„`«"Õ∞. ™êufiHõ
=∂Ü«∞^•fi~å<Õ, z`ü â◊H˜Î ^•fi~å<Õ r=ÙxH© ÉèíQÆ=O`«∞xH© HõÅ~ÚHõ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
P`«‡Å – Ñ¨~°=∂`«‡Å D HõÅ~ÚHõ#∞ ™êkèOKÕ â◊H˜Î QÍÜ«∞„uÜÕ∞. |∞∞+¨µÅ∞ D"≥∞<Õ
Láêã≤OKå~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë – â◊H˜ÎÖËx^Õ =ÚH˜Î ÖË^Œ∞. ã¨~°ã¨fiu, ÅH˜;, HÍo, =∂Ü«∞,
„Ñ¨Hõ$u, ~å^èŒ,ã‘`«, ™êq„u, áê~°fiu "≥Ú^ŒÖˇ·# "åiH˜ Ñ¨Ó[ QÍÜ«∞„u Ñ¨Ó[ÜÕ∞. `«e¡
^•fi~å<Õ `«O„_ç`À ãÖ|O^èŒO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡# – `«O„_ç ™ê÷~ÚHõ#fl `«e¡
™ê÷~Ú L#fl`«"≥∞ÿ#k. =∂#=„áê}˜H˜ Jáê~°"≥∞ÿ# ÉèíQÆ=^•#O^Œ ~åtx P™êfikOKÕ
J^Œ$+¨ìO QÍÜ«∞„u=∂`« ^•fi~å<Õ Åaèã¨∞ÎOk.
„|Ç¨Ï‡ Ü≥ÚHõ¯ WK«Ûù, QÍÜ«∞„u, „|Ç¨Ï‡Ü≥ÚHõ¯ â◊H˜Î QÍÜ«∞„u. „|Ç¨Ï‡Ü≥ÚHõ¯
„H˜Ü∞« QÍÜ«∞„u. P"≥∞ ^•fi~å<Õ [QÆ`∞« Î Ü≥ÚHõ¯ L`«ÊuÎ, Jaè=$kú, J=™ê#=ÚÅ „Ñ¨}ÏoHõ
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. ™œO^Œ~°ºO, =∂^èŒ∞~°ºO, ãÖÑ¨^Œ, H©iÎ, Pâ◊, „Ñ¨ã¨#fl`«, Hõ~°∞}, "≥∞ÿ„u
=Ú#flQÆ∞ ~°∂áêÅÖ’ D =∞Ç¨â◊H˜ÎÜÕ∞ rq`« ˆH∆„`åxfl P#O^Œ=∞Ü«∞O KÕã¨∂Î LO@∞Ok,
`«~°Oy`«O KÕã¨∂Î LO@∞Ok. D qâ◊fi<åix, D =∞Ç¨QÍÜ«∞„ux D =∞Ç¨=∂`«#∞
75
D =∞Ç¨  q^Œ º #∞ P~åkè O z =∞#O Jkè H Íkè H õ P#O^•xfl á⁄O^Œ @ OÖ’
Ñ¨Ù~ÀQÆq∞OK«=K«∞Û. Ñ¨~°=∂#O^Œ „áêÑ≤ÎH˜ âßâ◊fi`« =∂~°æO W^Õ.
JYO_»*’ºu : ÃãÃÑìO|~°∞, 1950, 27= Ñ¨Ù@
ãÖ"Õ^Œ# â◊H˜Îx qHõã≤OÑ¨*Ëã¨∞HÀO_ç
W`«~°∞Å ^Œ∞óMÏxH˜ „Ñ¨ÉèÏq`«O HÍ=@"Õ∞ ^ŒÜ«∞. ^Œ∞ód`« r=ÙÅ Ñ¨@¡ HõeˆQ
„¿Ñ=∞ÉèÏ=#ÜÕ∞ ^ŒÜ«∞. D ^ŒÜ«∂ „Ñ¨=$uÎ =Å¡ ãÖ"Õ^Œ# â◊H˜Î ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^ŒÜ«∂
„Ñ¨=$uÎH˜ ÉèíH˜Î „¿Ñq∞‰õΩÅ`À ã¨xflÇ≤Ï`« ãÖ|O^èŒ=Ú#flk. =∞x+≤ „áê}˜ JO`«óHõ~°∞}ÜÕ∞
ÉèíQÆ=O`«∞x x"åã¨=∞x #q∞‡ ÉèíHÎ̃ Hõey LO_Õ =∞x+≤ JO^Œih „¿Ñq∞OK«QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
J`«_»∞ W`«~°∞Å ^Œ∞óMÏxfl K«∂_»ÖË_»∞. W`«~°∞Å#∞ ^Œ∞ód`«∞Å∞QÍ K«∂z#Ñ¨C_»∞ J`«x
JO`«óHõ~°}OÖ’ ^Œ∞óMÏ#∞Éèí∂u ‰õÅ∞QÆ∞`«∞Ok. "≥O><Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O „^Œqã¨∞ÎOk. `«#
^Œ∞óM x=$uÎÔH· J`«_»∞ ^Œ∞ód`«∞Å ã¨Ç¨Ü«∞OÖ’ x=∞QÆ∞fl_»=Ù`å_»∞. P Ñ¶ë`«OQÍ – ÉèíH˜Î
ÃÑOá⁄O^Œ∞`«∞Ok. ^ŒÜ∂« „Ñ¨=$uÎ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. „¿Ñ=∞ÉèÏ=# [xOz#Ñ¨C_»∞ =∞x+≤Ö’
ÉèíH˜Î, ^ŒÜ«∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. ZÑ¨Ù_»∞ ^ŒÜ«∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À JÑ¨Ù_Õ ÉèíH˜Î =∞iÜ«Ú „¿Ñ=∞
ã¨fiÉèÏ=O ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. WÖÏ D =¸_»∞ ã¨fiÉèÏ"åÅ‰õÄ Ñ¨~°ã¨Ê~° ãÖ|O^èŒO L#flk.
Hõ#∞Hõ – ã¨[˚#∞Å∂, q"Õ‰õΩÅ∂ ^ŒÜ«∂¢~°ÌÇ¨Ï$^ŒÜ«ÚÅ∞ J=Ù`å~°∞.
=∞#‰õΩ =∞# rq`«O Ñ¨@¡ `«=∞ rq`åÅ Ñ¨@¡ „¿Ñ=∞ LO@∞Ok. JÖÏˆQ –
W`«~° „áê}∞Å‰õΩ ‰õÄ_» LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ – W`«~∞° Å#∞ P`«‡ã¨=∂#∞Å∞QÍ ÑïQÆ}O˜ z
ã¨[˚#∞Å∞ ã¨^• ^ŒÜ«∂ ã¨=Ú„^Œ∞Å∞ J=Ù`å~°∞.
Ñ¨~ÀÑ¨HÍ~°O ^•fi~å ^ŒÜ«∂QÆ∞}O qHõã≤Oz# "Õ∞~°‰õΩ ã¨∞YO – âßO`«∞Å∞,
ÃÑOá⁄O^Œ∞`å~Ú.
JYO_»*’ºu : JHÀì|~°∞, 1950, 11= Ñ¨Ù@
x~åâ◊ `«QÆ^Œ∞
ÉèíÜ«∞O ãÖ^ÕÇ¨Å∞ h JO`«óHõ~°}OÃÑ· PkèÑ¨`åºxfl <≥~°Ñ¨Ù`«∞<åfl~Ú. Hõ#∞Hõ
h=Ù x~åâ◊QÍ L<åfl=Ù. h‰õΩ h Ü≥∂QÆº`«ÃÑ· JqâßfiãÖ U~°Ê_çOk. "≥Ñ· Å¨¶ ºO, ^Œ∞~°^$Œ +Öì
J<Õ =∂#ã≤Hõ „Ñ¨=$`«∞ÎÅ∞ x#∞fl „‰õΩOQÆnã¨∞Î<åfl~Ú =∞iÜ«Ú P`«‡#∂º#`åÉèÏ=O h
=∂#ã≤Hõ [QÆ`«∞ÎÖ’ `«∞á¶ê#∞#∞ ˆ~Ñ¨Ù`ÀOk† x#∞fl Jã¨Î=ºã¨ÎO KÕã≤Ok. PÖ’K«#Å
Ñ¨~°=â◊`«fiOÖ’ h=Ù =Úxy L<åfl=Ù. QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ! U^À XHõ Ñ¨xx KÕÑ¨@ì#O`« =~°‰õÄ
76
h=Ù h â◊H˜Îx JOK«<å "ÕÜ«∞ÖË=Ù. `«#Ö’ Ñ¨x KÕ¿ã ™ê=∞~°÷ºO L#fl^Œx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO`«
=~°‰Ωõ =∞x+≤ ‰õΩO@∞`«∂<Õ LO\Ï_»∞. h‰õΩ ÉÏQÍ #zÛ# Ñ¨xx, h JO`«~å`«‡ KÕÜ∞« =∞x
K≥¿ÑÊ Ñ¨xx ^Œ$_è» ãÖHõÅÊO`À `«Ñ¨Ê‰õΩO_® „áê~°OaèOK«∞. ÉèíÜ«∞Ñ¨_»=^Œ∞Ì. â◊OHõ#∂,
ãÖ^ÕÇ¨ xfl Jqâßfi™êxfl ^Œi*Ë~x° =fi‰õΩO_® – „áê~°OaèOK«∞. „Ñü =∞x+‘ U^À XHõÑx¨
`«Ñ¨ÊHõ KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. ^è≥·~°ºO HÀÖ’Ê‰õΩO_® LO>Ë ^è≥·~°ºO ZÑ¨C_»∂ [~Úã¨∞ÎOk.
rq`«O XHõ nÑÖ. Pâß, qâßfi™êÅ #∂<≥`À náêxfl xOÑ≤`Õ nÑ¨tY‰õΩ
r=`«fiO =ã¨∞ÎOk. nÑ¨H˜~°}ÏÅ∞ „Ñ¨HÍt™êÎ~Ú. #=∞‡HõO J<Õ #∂<≥ PqÔ~·áÈQÍ<Õ –
^≥<· åºÅ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ =ÚxyáÈ`å=Ù† ÖË^• =∞$`«∞º=Ù Ü≥ÚHõ¯ j`«Å H“yeÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ
Xky áÈ`å=Ù.
JYO_»*’ºu : #=O|~°∞, 1950, 15, 16= Ñ¨Ù@Å∞
Ñ≤Å¡Å#∞ ÃÑOKÕ QÆ∞~°∞`«~° ÉÏ^èŒº`«
h WO\˜Ö’ J_»∞QÆ∞ ÃÑ>Ëì h P`«‡ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ·# D Ñ≤Å¡Å∞ ã¨=∂*Ïhfl ^Õâßhfl
xi‡OKÕ ÉèÏqáœ~°∞Å∞. "åi ã¨^£ q^Œº QÆ∞iOp "åi P`«‡ ãÖã¨¯~°} QÆ∞iOp h=Ù
„â◊^Œú =Ç≤ÏOKåe. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ h‰õΩ JÑ¨ÊyOz# Hõ~°Î=ºO Jk.
h WO\˜ "å`å=~°}O J<Õ =¸ã¨Ö’ h ãÖ`å#Ñ¨Ù =∂#ã≤Hõ =º=ã¨÷ "åi
JÅ"å@∞¡ "åi ™êOã¨¯ $uHõ ™ê÷~Ú ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú. h J#fl`«=Ú‡Å Z_» ^ŒÜ«∞,
L^•~°`«, ãÖÜ«∞=∞#O K«∂Ñ¨#Ñ¨Ù_»∞ – h ãÖ`å#O #∞Oz h=Ù „¿Ñ=∞#∞ ZÖÏ
PtOK«QÆÅ=Ù. q+¨Ü«∞"åã¨#Å #∞O_ç, Éè’QÆ qÖÏ™êÅ #∞O_ç ‰õΩuû`« "åOKè« #∞O_ç
h=Ù h =∞#ã¨∞û#∞ =∞o¡OK«*ÏÅ#Ñ¨C_»∞ – "å~°∞ HÍ=Ú‰õΩÅ∂, WO„kÜ«∞ Ö’Å∞~°∂
HÍ‰õΩO_® ZÖÏ LO\Ï~°∞? =∞^Œº=∂O™êÅ#∂, u#QÆ∂_»x W`«~° Ñ¨^•~å÷Å#∂ h=Ù
LÑ¨Ü≥∂yã¨∂Î LO>Ë – "å~°∞ `«=∞ ã¨Ç¨Ï[ Ñ¨q„`«`«#∂, áêÅ=O\˜ ã¨fiK«Ûù`«#∂
HÍáê_»∞HÀQÆÅ~°∞. h=Ù ã≤Q∂Æ ,æ Å*Ï˚, ã¨Éºíè `åÖËx h JÅ"å@¡#∂, u@¡#∂ âßÑ¨<å~å÷Å#∂
K≥_»∞ #_»`«Å#∂ =^ŒÅ#Ñ¨Ù_»∞ – h H˘_»∞‰õΩ U q^èŒOQÍ K≥_»∞ JÅ"å@¡#∞
=^ŒÅ∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
h =∂@, =º=Ç¨Ï~°}, ~ÀA"ås Ñ¨#∞Å∞, x„^Œ, ÖË=@O – ‰õÄ~ÀÛ=@O
~°∂á⁄OkOKÕ =¸ã¨Ö’ J`«x ã¨∞xfl`«ã¨fiÉèÏ=O JÅ"å@∞¡ W=hfl ~°∂á⁄O^Œ∞`å~Ú.
"å~°∞ h „Ñü z#fl q+¨Ü«∂hfl K«∂z J#∞Hõi™êÎ~°∞. h=Ù "åiH˜ XHõ "≥∂_»Öò, XHõ
#=¸<å XHõ P^Œ~≈° O. Hõ#∞Hõ – h ãÖ`å#O =∞#∞+¨µÅ∞QÍ LO\Ï~å, #~°Ñâ¨ √◊ =ÙÅ∞QÍ
77
LO\Ï~å J<Õk h g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_ç LOk.
JYO_»*’ºu : [#=i 1951, 19= Ñ¨Ù@
x["≥∞ÿ# q∞„`«∞x ZOÑ≤Hõ
q∞„`«∞Å#∂, =∞Oz á⁄~°∞QÆ∞"åih ZOÑ≤HõKÕÜ«∞@O KåÖÏ Hõ+¨ìO. `«=∞ Ñ¨x
KÕ~ÚOK«∞HÀ"åÅ<Õ ™êfi~°É÷ Ïè =#`À KåÖÏ=∞Ok =º‰õΩÅÎ ∞ g∞`À "≥∞„ÿ uH˜ L`åûÇ¨Ï Ñ¨_`» å~°∞.
HÍx `«=∞ Ñ¨x Ñ¨ÓiÎ HÍQÍ<Õ U ã¨Ç¨Ü«∞=¸ K≥Ü«∞º~°∞. Hõ#∞Hõ =ºH˜Î jÅO JÅ"å@∞¡,
¿ãflÇ¨ÏO, q^Œº "≥Ú^ŒÖˇ·# "å@x Ñ¨sH˜∆Oz, KåÖÏ *Ï„QÆ`«ÎQÍ q∞„`«∞}˜‚ ZOÑ≤Hõ KÕÜ«∂e.
g∞ q∞„`«∞Å∞ L^•~°∞Å∞QÍ, `≥eq HõÅ"å~°∞QÍ, Ñ¨Ù~°∞ëê~°∞÷Å∞QÍ, ã¨`«ºÑ¨~åÜ«∞}∞Å∞QÍ
LO_®e. qâßfiã¨áê„`«∞_≥#· q∞„`«∞_»∞ rq`åxH˜ XHõ B+¨ÔŒè . =∞# L`«=Î ∞ ãÖHõÖÏÊÅ#∞
ã¨=∞iúOKÕ"å~°∞QÍ, ^ÀëêÅ∞ #∞Oz á⁄~°áê@¡ #∞Oz =∞#efl ~°H˜∆OKÕ"å~°∞QÍ, =∞#
ã¨`«º`«#∂, Ñ¨q„`«`«#∂, =∞~åº^Œ#∂ ÃÑOKÕ "å~°∞QÍ LO_®e =∞#O =∞# q∞„`«∞Å∞.
=∞#O K≥_»∞ =∂~°æOÖ’ J_»∞QÆ∞ÃÑ_ç`Õ, "å~°∞ =∞#efl ÃÇÏK«ÛiOKåe. x["≥∞ÿ# q∞„`«∞_»∞
=∂~°æ^Œ~°≈‰õΩ_»∞QÍ, qâßfiã¨áê„`«∞_»∞QÍ x["≥∞ÿ# ™ê#∞Éèí∂u Hõey# "å_»∞QÍ LO_®e.
^Œ$_è» z`«OÎ , ã¨`º« ãÖHõÅÊO Hõey# "åi ^•fi~å<Õ D Hõ~=Î° ºO Ñ¨Ó~°=Î Ù`«∞Ok.
ã¨∞„w=Ù_»∞ ~å=Ú_çx P„â◊~ÚOz#@∞¡ – P`«‡|ÅOHõÅ J@∞=O\˜ q∞„`«∞Å#∞ =∞#O
P„â◊~ÚOKåe.
q∞„`«∞_»∞ Q“~°=hÜ«Ú_»∞, qâ◊√^Œú Ç¨Ï$^ŒÜÚ« _»∞, =∞$^Œ∞=Ù, =∞iÜ«Ú Ñ¨Ù~°∞ëêi÷,
t+¨µº_»∞, ã¨`«ºx+¨µª_»∞ J~Ú LO_®e. JÑ¨C_»∞ =∞#O J`«_ç h_»Ö’ LO_»QÆÅ∞QÆ∞`åO†
ZÖÏO\˜ "≥∂ã¨=¸ [~°QÆ^Œx #=∞‡QÆÅ∞QÆ∞`åO. "≥∞ÿ„u XHõ #∂`«# â◊H˜ÎH˜ Ü≥∂[#.
JYO_»*’ºu : [#=i, 1951, 21= Ñ¨Ù@
JO`«~å`«‡ Ñ≤Å∞Ñ¨Ù JO^Œ∞HÀ
ÉèQí =Æ O`«∞xH˜ á⁄QÆ_ÅÎ» ∞ #K«Û=Ù. PÜ«∞#‰õΩ Z=i ã¨∞fÎ Z=i xO^• J=ã¨~O°
ÖË^Œ∞. PÜ«∞# Z=i Ñ¨\Ï¡ „Ñ¨ã¨#∞fl_»∞ HÍ_»∞, J„Ñ¨ã¨#∞fl_»∞ HÍ_»∞. Ñ¨Ó[ – Láêã¨#
J<Õk XHõ q^è"Œ ∞≥ #ÿ P^è•ºu‡Hõ "åºÜ«∂=∞O. ^•x ^•fi~å =∞# P`«‡|ÅO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ã¨`«fiQÆ∞}O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨~°fi"åºÑ≤Î Jx #"Õ∞‡"å_»∞ áêáêxH˜
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»`å_»∞. áÈbã¨∞ JkèHÍi Hõ>ˇì^Œ∞@ xe¿ãÎ – KÀ~° „Ñ¨=$uÎHõÅ Hõey# =∞x+≤
Ãã·`«O ™ê^èŒ∞Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞QÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ_»∞. JO^ŒiHõO>ˇ ÃÑ^ŒÌ áÈbã¨∞ JkèHÍi J~Ú#
78
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ `«# Ö’Ñ¨ÖÏ |Ü«∞\Ï #Å∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ "åºÑ≤Oz LO_»_®xfl K«∂KÕ =ºH˜Î
PÜ«∞# ^ŒO_»#‰õΩ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»`å_»∞. áêÑÖ KÕÜ«∞ÖË_»∞. „Ñü „áê}˜Ö’ ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ K«∂KÕ
=ºH˜Î JO^Œi`À K«Hõ¯QÍ =º=Ç¨Ïi™êÎ_»∞.
D ÉèíQÆ=`ü ^Œ$+≤ìx á⁄O^Œ∞@‰õΩ ÉèíQÆ=O`«∞x P~å^èŒ#Ö’x =ÚYº L^Õúâ◊ºO.
^è•º#O, „áê~°÷#, Ñ¨Ó[, H©~°Î#, [ÑÖ "≥Ú^ŒÖˇ·#q =∞<ÀÉèí∂q∞Ö’ <å@∞‰õΩ#fl ^Œ∞+¨ì
ãÖ™ê¯~åÅ#∞ `˘ÅyOz ã¨∞ãÖ™ê¯~åÅ#∞ ™ê÷Ñ≤OKÕ =∞<À "≥·*Ï˝xHõ „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞.
P JO`«~å`«‡ Ñ≤Å∞Ñ¨Ù qO>Ë, ^•x ãÖˆH`åÅ „Ñ¨HÍ~°O #_ç¿ãÎ – Ju K≥_»¤
=ºH˜Î Ãã·`«O H˘kÌ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „âı+¨µª_≥·# =∞Ç¨`«∞‡_»∞ HÍQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. ÉèíQÆ=næ`«Ö’
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ WÖÏ J<åfl_»∞ – Jhfl q_çz <å â◊~°}∞ HÀ~°∞† <Õ#∞ x#∞fl ''Jxfl áêáêÅ
#∞O_ç q=Ú‰õΩÎ}˜‚ KÕ™êÎ#∞——. <å â◊~°}∞ J#QÍ JO`«~å`«‡ â◊~°}∞ Jx J~°÷O.
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1951, 5= Ñ¨Ù@
P`«‡ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ã¨fi~°∂ÑÖ
g∞ =∞#ã¨∞û#∂, WO„kÜ«∂Å#∂ J^Œ∞Ñ¨Ù KÕÜ∞« O_ç. ã¨^∞Œ } æ ÏÅ#∞ <Õ~∞° ÛHÀO_ç.
P`«‡Ü≥ÚHõ¯ x[~°∂áêxfl `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕÜ∞« O_ç, P`«‡ `«`åfixfl xÜ«∞=∞|^ŒOú QÍ
^è•º#O KÕÜ«∞O_ç. JÑ¨C_Õ g∞~°∞ P =∞Ç¨Ï`«Î~° QÍOcè~åºhfl Jáê~° P#O^•hfl,
J=∞~°`åfihfl á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞. JÑ¨C_Õ J=∞~°Ñ^¨ •xfl KÕ~Q° ÅÆ ~°∞. D â◊s~å<Õfl P`«‡QÍ
ÑïQÆ}ÕK«_»O =∞Ç¨ áêÑÖ. D „Éèí=∞#∞ q_çzÃÑ@ìO_ç.
Jq^Œº, J*Ï˝#=ÚÅ JO^èŒHÍ~°~°∂ÑÖ #∞O_ç "≥eH˜ ~°O_ç. *Ï˝# ã¨∂~°∞ºx
Éè=í º *’ºuÖ’ FÅÖÏ_»O_ç. D *Ï˝<åxfl W`«~∞° Å‰õΩ ÑÖK«O_ç. JÑ¨q„`«"∞≥ #ÿ HÀiHõÅ∂,
Jq^Œº q∞=∞‡efl ÃÑ_»^•i Ñ¨\˜ì™êÎ~Ú.
Hõ#∞Hõ =∂#= rq`«O Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨^è•# Pâ◊Ü«∞O, JOu=∞ ÅHõ∆ºO P`«‡
™êH∆Í`å¯~åxfl á⁄O^Œ@"Õ∞ Jx =∞~°∞=HõO_ç. |∂@HõÑ¨Ù P_»O|~åÅÖ’, =∂Ü«∞Ö’
"≥∂™êÅ q+¨=ÅÜ«∞OÖ’ z‰õΩ¯HÀ=^Œ∞Ì. HõÅÊ#Å Ñ¨QÆ\˜ HõÅÅ #∞O_ç "Õ∞Å∞HÀO_ç.
â◊√+¨¯"≥∞ÿ#, ™ê~°Ç‘Ï#"≥∞ÿ# „Ñ¨Ö’ÉèÏÅ =ÅÖ’ z‰õΩ¯HÀHõO_ç. ^èŒ$_è»"≥∞ÿ#, r=O`À [=O`À
`˘}˜H˜ã¨ÖÏ_»∞`«∂#fl „QÆÇ≤ÏOK«O_ç. g∞ P`«‡#∞ „¿Ñq∞OK«O_ç. ZO^Œ∞HõO>Ë – P`«‡ÜÕ∞
Ñ¨~°=∂`«‡† P`«‡ÜÕ∞ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ã¨r="≥∞ÿ#, ™êHÍ~°"≥∞ÿ# ã¨`«ºO W^Õ. P`«‡ÜÕ∞ âßâ◊fi`«O.
Hõ#∞Hõ P`«‡Ö’<Õ ã≤÷~°Ñ¨_»O_ç. g∞ˆ~ „|Ç¨Ï‡ J<Õ q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iÎOK«O_ç. Jã¨Å∞ rq`«O
W^Õ.
79
JYO_»*’ºu : Ñ¶≤„|=i, 1951, 9= Ñ¨Ù@
P`«‡"å^Œ∞ÅO HÍ"åe =∞#O
g∞ P`«‡ JO^ŒiÖ’, JO^Œi P`«‡Å∂ g∞Ö’ Wq∞_çL<åflÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞HÀ –
Jx QÍÜ«∞„u K≥ÑÙ¨ `ÀOk. ã¨=∂[Ñ¨Ù ÖÏÉèOí Ö’ XHõ ÉèÏQÍxfl g∞ ÖÏÉèOí QÍ ã‘fiHõiOK«O_ç.
W`«~°∞Å‰õΩ Ç¨x HõeyOKÕn, JkèHõ ãÖMÏº‰õΩÖˇ·# áœ~°∞ÅÃÑ· ^Œ∞¢+¨ÊÉèÏ"åxfl HõeyOKÕn
J~Ú# ã¨fiÖÏÉèíO =Ú=∂‡\˜H© q_»∞=^Œy#^Õ. Hõ#∞Hõ – W`«~°∞Å ^Œ∞óMÏxfl g∞ ^Œ∞ó
YOQÍ ÑïQÆ}ÕKåe.
=∞#Ñ¨@¡ U =º=Ç¨Ï~°} ã¨=Úz`«O HÍ^Œx =∞#O J#∞‰õΩO\Ï"≥∂, P
=º=Ç¨Ï~°}#∞ [~°∞Ñ¨‰õÄ_»^Œ∞. `«#Ñ¨@¡ W`«~°∞Å∞ ^Œ∞~°fi º=Ç¨Ï~°} [~°∞Ñ¨‰õÄ_»^Œx „Ñü
XHõ¯ =∞x+≤ HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. ^˘OQÆ`«#O, "≥∂ãÖ, qâßfiã¨ Ñ¶¨∂`«∞HõO, HõÑ¨@O, QÆ~°fiO,
x+¨ Ø ª ~ ° O , #=∞‡Hõ „^ÀÇ¨ Ï O, Hõ i î # `« fi O Hõ e y# =º=Ç¨ Ï ~° } `« # ‰õ Ω
[~°∞QÆ‰õÄ_»^Œ#∞H˘O\Ï_»∞. =∂^èŒ∞~°ºO`À, #„=∞`«`À, L^•~°`«`À, x*Ï~Úf`À
ã¨Ç¨Ü«∞ÉèÏ=#`À ‰õÄ_ç# q^è•#O J#∞ãïOK«|_®Åx HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞.
=∞#O W`«~°∞Å Ñ¨@¡ Z@∞=O\˜ =º=Ç¨Ï~°} [iÑ≤`Õ, =∞#‰õΩ J@∞=O\˜
„ÑüÑ¶¨Å"Õ∞ Åaèã¨∞ÎO^Œx QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. =∞#O ^Õxfl <å@∞`å"≥∂ ^•<Õfl HÀ™êÎ=Ú.
W`«~°∞Å∞ =∞# Ñ¨@¡ J@∞=O\˜ =º=Ç¨Ï~°} [~°∞Ñ¨#Ñ¨Ê\˜H© – qâ◊fi"åºÑ¨Î"≥∞ÿ# P`«‡‰õΩ
=∞# ã¨^£=º=Ç¨Ï~°} =Å¡ HõeˆQ ã¨∞YO áêH˜∆HõOQÍ, Ñ¨~ÀHõ∆OQÍ ÅaèOzOk. ZO^Œ∞HõO>Ë
– z=iH˜ Jxfl P`«‡Åhfl Ñ¨~ã° Ê¨ ~° ãÖ|O^èOŒ Hõey LO\Ï~Ú. =∞~˘Hõix z#fl"å_»∞QÍ,
JÅ∞Ê_»∞QÍ ÑïQÆ}ÕK«@O J<å`«‡"å^ŒO. =∞#O P`«‡ÅO Hõ#∞Hõ, =∞#‰õΩ J`«ºkèHõ
„Ñ¨Ü≥∂[#O P`«‡Ñ¨~åÜ«∞}`«Ö’ L#flk† =∞#O P`«‡ "å^Œ∞ÅO HÍ"åe† P`«‡ HõÖÏº}O
QÆ∞iOp, P`«‡ Q“~°=O QÆ∞iOp =∞##O KÕÜ«∂e – Jx QÍÜ«∞„u K≥Ñ¨Ù`ÀOk.
JYO_»*’ºu, =∂iÛ, 1951, 6= Ñ¨Ù@.
g∞Ô~ÖÏ LO>Ë g∞ „Ñ¨ÑÖK«O JÖÏ
=∞#O ZÖÏ LO\Ï"≥∂ =∞# „Ñ¨ÑÖK«O JÖÏ LO@∞Ok. =∞#O ã¨∞YOQÍ
LO>Ë, =∞# „Ñ¨ÑÖK«O "≥Ú`«ÎO ã¨∞YOQÍ LO@∞Ok. =∞#O ^Œ∞óMOQÍ LO>Ë =∞#
„Ñ¨ÑÖK«O "≥Ú`«ÎO ^Œ∞óY=∞Ü«∞OQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk – Jk ZO`« ã¨∞Y=∞Ü«∞OQÍ L<åfl.
=∞# =∞#óã≤u÷ ã¨∞MÏxfl J#∞Éèqí ã¨∂Î LO>Ë, D ^Œ∞óYO Hˆ =ÅO =∞# rq`«ÑÙ¨
80
"≥∞@∞¡ ZHõ¯_®xfl Ñ¨sH˜∆OKÕO^Œ∞‰õΩ =∂„`«"Õ∞ ÅaèOzO^Œx =∞#O ÉèÏq¿ãÎ – =∞#efl ^Œ∞ó
YÑ¨Ù h_» J~Ú<å `åHõÖ^Ë ∞Œ . WÖÏ ÉèÏq¿ãÎ – =∞#O ^Œ∞óMÏxfl ã¨∞YOQÍ =∂~°ÛQÆÅ∞QÆ∞`åO†
P^è•º`«‡ `«`«fiO "≥·Ñ¨Ù Ñ¨Ù~ÀQÆq∞™êÎO† W`«~°∞Å ^Œ∞óMÏxfl ã¨∞YOQÍ =∂~°ÛQÆÅ∞QÆ∞`åO.
WÖÏ KÕÜ«∞\ÏxH˜ =∞#‰õΩ `åºQÆO, `«Ñ¨ã¨∞û J=ã¨~°O J=Ù`å~Ú. ^•x „Ñü
„H˜Ü«∞ =∞# P`«‡ÃÑ· Ñ¨_»∞`«∞Ok. =∞# P`«‡ g@xflO\˜h ã¨Ç≤Ï¿ãÎ =∞#Ö’ XHõ P^è•ºu‡Hõ
â◊H˜Î qHõã≤ã¨∞ÎOk. =∞# PÖ’K«#Å ^•fi~å<Õ ^•xfl =∞#O xi‡OK«∞‰õΩO\ÏO.
=∞#O <Õ_»∞ ZÖÏO\˜ Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’ L#flÑ¨Ê\˜H© – =∞# ^Œ$+≤ì HÀ}Ïxfl
=∂~°∞ÛHÀ"åe. „Ñ¨ã¨#fl`«, Pâ◊, âßOu, â◊H˜Î, „Ñ¨Ü«∞`«fl=ÚÅ"≥·Ñ¨Ù =∞# PÖ’K«#Å#∞
=∞o¡OKåe. Hõ#∞Hõ<Õ – ''g∞Ô~ÖÏ L<åfl~À g∞ „Ñ¨ÑÖK«O JÖÏ LO@∞Ok——, Jx
K≥Ñ¨Ê|_çOk.
JYO_»*’ºu, =∂iÛ, 1951, 17= Ñ¨Ù@.
g∞ ^Œ$+≤ì HÀ}Ïxfl „âı+¨ìOQÍ LOK«O_ç
g∞~°∞ <Õ_»∞ ‰õÄ_® K≥_»¤ Ñïã≤÷`«∞ÅÖ’, K≥_»∞ "å`å=~°}OÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ áÈ~Ú
LO>Ë– x~åâ◊ K≥O^Œ=^Œ∞Ì† g∞ J^Œ$ëêìxfl xOkOK«=^Œ∞Ì. D Ñïã≤÷uH˜ W`«~°∞Å‰õΩ
^À+¨µÅ∞QÍ xÅÉˇ@ì=^Œ∞Ì. g∞ ^Œ$+≤ì HÀ}Ïxfl =∂~°∞ÛHÀO_ç. JO`Õ K≥_»∞‰õΩ HÍ~°}O
g∞Ö’<Õ L#flk. ^•xx J~°O÷ KÕã∞¨ HÀO_ç. P#O^ŒOQÍ Ñ¶∞¨ @##∞ Ñ¶∞¨ @<åã¨Å÷ O =ÚO^Œ∞‰õΩ
~åx=fiO_ç. D Ñ¶¨∞@# g∞~°∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ xi‡OK«∞‰õΩ#fl^Õ. ^•xx g∞~°∞ `«fi~°Ö’<Õ
^Œ∂~°O KÕÜ«∞QÆÅ~°∞. g∞~°∞ g∞ ^Œ$+≤ì HÀ}Ïxfl =∂~°∞Û‰õΩO>Ë, ZÅ¡Ñ¨Ù_»∂ L`«Î=∞
PÖ’K«#ÅÖ’ b#"≥∞ÿ LO>Ë, g∞ PO`«iHõ ã≤÷ux ãÖã¨¯iOK«∞HÀ"åÅ<Õ ^èŒ$_è» ãÖHõÅÊO
KÕã¨∞‰õΩO>Ë – g∞~°∞ zOuOKÕ ÉÏÇ¨Ïº rq`«O ‰õÄ_® ãÖã¨¯iOK«|_»∞`«∞Ok.
=∞#=Ú, „HÀ^èOŒ , zO`«, D~°¬º, Ö’ÉèOí "≥Ú^ŒÖ#·ˇ J#∞z`« =∂#ã≤Hõ ^ÀëêÅ‰õΩ
QÆ∞i J=Ù`«∂ L#fl`«"∞≥ #ÿ P~ÀQÆºHõ~"° ∞≥ #ÿ rq`åxfl Pt¿ãÎ – Jk J™ê^è•ºxfl HõÅHõ#@O
=∂„`«"Õ∞. =∞# rq`«O ã¨∞Y=∞Ü«∞O ã¨=Ú#fl`«O KÕã¨∞HÀ"åÅx x[OQÍ HÀ~°∞‰õΩO>Ë
– „HÀ^èŒO, zO`«, D~°¬ º "≥Ú^ŒÖˇ·# K≥_»∞ PÖ’K«#Å#∞ `«yæOK«\ÏxH©, `˘ÅyOK«\ÏxH©
„Ñ¨Ü«∞uflOKåe.
JO`«óHõ~°}OÖ’ L#fl`« PÖ’K«#Å#∞ xOÑ¨Ù`«∂ LO_»O_ç. ã¨∞Y=∞Ü«∞
rq`åxfl Ptã¨∂Î x~°O`«~°OQÍ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "ÕÜ«∞O_ç. g∞ ã≤÷uÖ’ Pâß[#Hõ"≥∞ÿ#
ãÖã¨¯~°}#∞ g∞~°∞ K«∂™êÎ~°∞. g∞ rq`åxfl ÉèÏ~°OQÍ =∂iÛ# K≥_»¤ ^Œâ◊Å `«QÆ∞æ^ŒÅ#∞
81
g∞~°∞ K«∂™êÎ~°∞.
JYO_»*’ºu, =∂iÛ, 1951, 17= Ñ¨Ù@.
xëê¯=∞ Hõ~°‡ JO>Ë.....
Hõ~°‡ÜÕ∞ J^Œ$+¨ìO. „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞ <˘ã¨\˜ „"å`«. x#fl\˜ áêÅ∞ <Õ_»∞ ÃÑ~°∞QÆ∞
J=Ù`«∞Ok. JÖÏˆQ, Hõ~°‡ <Õ_»∞ „áê~°|ú"≥∞ÿ "≥eH˜=ã¨∞ÎOk. =∞# J^Œ$ëêìxH˜ x~å‡`«ÅO
=∞#"Õ∞. =∞# Hõ~°‡ ˆ~Y#∞ „"å¿ãn, =∞# „áê~°ÉÏúxfl ~°zOKÕn =∞#"Õ∞. QÆ`«OÖ’ KÕã≤#
^•x Ñ¶e¨ `«O <Õ_∞» Hõ#|_»∞`ÀOk. Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ L`«=Î ∞OQÍ, ã¨∞YOQÍ, âßOuÜ«Ú`«OQÍ
P#O^Œ^•Ü«∞HõOQÍ =∞ÅK«^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë– D Hõ~°Î=º Hõ~°‡#∞ =∞#O ^Œ$_»OQÍ |ÅOQÍ
x~°fiÇ≤ÏOKåe† =∞#O Hõ~°‡ Ü≥∂QÆ∞ÅO HÍ"åe. <Õ\ ˜ Hõ~°Î"åºxfl x~°¡Hõ∆ ºO KÕ¿ãÎ ˆ~Ñ¨\ ˜
„áê~°ÉÏúxfl =∞#O J`«ºO`« ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# ^Œ∞~°^Œ$+¨ìOQÍ J#∞ÉèíqOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
''"≥·~åQÆºO—— J<Õ Ñ¨^•xH˜ K≥_»¤`«#O, ¿Ñ~åâ◊, `«$+¨‚, ^Œ∞+¨¯~°‡, ^Œ∞~åÖ’K«#, ™È=∞i`«#O
J<Õ ÃÑ_»~å÷Å∞ HõeÊOK«_»"Õ∞ J=Ù`«∞Ok P Ñ¨x.
Hõ~‡° Ñ¨@¡ "≥~· åQÆºO á⁄O^Œ_O» á⁄~°áê@∞. QÆ$Ç¨xfl `«áÈ=#OQÍ =∂ˆ~Û q~åyQÍ
=∂~åe „Ñü Hõ~‡° Ü≥∂w. Éè’QÆ ™ê^è<Œ åÅ∞#flÑ¨Ê\˜H© "å\˜x `«ºlOK«@O x["≥∞#ÿ "≥~· åQÆºO
ÖËq∞`À [iˆQ `åºQÆO Ñ¨sHÕ∆ Ñ¨|_»xk. Ñ¨sH∆Í ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Jk qÑ¶Å¨ =∞ÜÕ∞º J=HÍâ◊O
LOk. Éè’QÆO Åaèã∞¨ #Î flÑ¨Ê\˜H© `åºy HÍ=_»O x["≥∞#ÿ `«Ñã¨ ∞¨ û. Hõ~‡° Ü≥∂y HõÅ=~°Ñ_¨ _» ∞» .
ZO^Œ∞HõO>Ë J`«_ç ˆHO„^Œ aO^Œ∞=Ù Hõ~°‡† J`«#∞ Hõ~°‡ |O^èŒOÖ’ z‰õΩ¯H˘#_»∞† Hõ#∞Hõ
r=#∞‡H˜Î J`«xH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO@∞Ok.
JYO_»*’ºu, U„Ñ≤Öò, 1951, 6= Ñ¨Ù@.
P`å‡#∞ãÖ^è•#O, P`å‡=Ö’Hõ#O
PÖ’zOK«‰õΩO_® U =∂@ J#=^Œ∞Ì. =$^è•QÍ XHõ¯ =∂@~Ú<å Ñ¨Å∞Hõ=^Œ∞Ì.
J#=ã¨~°Ñ¨Ù Ñ≤KåÛáê\© `«QÆ^Œ∞. g\˜x =ke"Õã≤, =∞ø#OQÍ LO_»∞. Hõ∆} ÉèíOQÆ∞~°"≥∞ÿ#
Pkè Éè∫uHõ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ ZÖÏO\˜ JkèHÍ~°O K«∂Ñ¨=^Œ∞Ì. h Hõ~°Î=ºOÃÑ· Z‰õΩ¯= „â◊^Œú
=Ç≤ÏOK«∞. Ç¨Ï‰õΩ¯Å QÆ∞iOz `«‰õΩ¯=QÍ =∂\Ï¡_»∞. Ç¨Ï‰õΩ¯Å =∂@ ~å[ã≤Hõ JÇ¨ÏOHÍ~°O
#∞Oz L`«Ê#fl=∞ø`«∞Ok. D Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞ x~°~Hú° "õ ∞≥ #ÿ q. g\˜HÀãÖ áÈ~å_»_O» ã¨=∞Ü«∂hfl,
â◊H˜Îh HÀÖ’Ê=@"Õ∞.
=∞# [#‡ Ç¨Ï‰õΩ¯ Dâ◊fi~° *Ï˝#O ''JÇ¨ÏO „|Ç¨‡ã≤‡——x á⁄O^ŒO_ç. JÑ¨C_Õ
82
g∞~°∞ `åºQÆ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ J=Ù`å~°∞. g∞Ö’ ã¨^•Kå~°O, „|Ç¨Ï‡K«~°ºO, ã¨`«ºO, ^ŒÜ«∞,
„â◊^Œú, qâ◊√^Œú „¿Ñ=∞, ã¨Ç¨Ï#jÅ`«, Hõ∆=∞, âßO`« ã¨fiÉèÏ=O "≥Ú^ŒÖˇ·# ã¨^Œ∞æ}ÏÅ∞ LO>Ë
Jq ÃÑ‰õΩ¯ ^Œ∞~°∞æ}ÏÅ#∞ [~Ú™êÎ~Ú. g∞~°∞ g∞ Ñ¨ÓiÎ „â◊^Œú#∞ ^Œ∞~°∞æ}ÏÅÃÑ· LOz,
"å\˜x `˘ÅyOK«@OÖ’ "≥∞Å‰õΩ= =Ç≤Ï¿ãÎ Jk ‰õÄ_» „Hõ=∞ „Hõ=∞OQÍ `˘ÅyáÈ`å~Ú.
g∞~°∞ XHõ =∞Ç¨`«∞‡x ™êOQÆ`«ºOÖ’ LO>Ë– PHõ~°¬}©Ü«∞"≥∞ÿ# PÜ«∞# `Õ[ã¨∞û
„Ñ¨ÉÏè =O =Å¡, PÜ«∞#Ö’x P^è•ºu‡Hõ q^Œ∞ºK«ÛHù Î˜ „Ñ¨ÉÏè =O =Å¡ g∞‰õΩ Q˘Ñ¨Ê „Ñ¨Ü∂≥ [#O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. PÜ«∞# ™êOQÆ`º« O g∞‰õΩ HÀ@QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k. K≥_∞» q+¨Ü∂« Å „Ñ¨ÉÏè =O
g∞ÃÑ·# LO_»^Œ∞. Ñ¨`«#=∞ø`å=∞<Õ ÉèíÜ«∞O g∞‰õΩ LO_»^Œ∞. g∞~°∞ `«fi~°QÍ P^è•ºu‡Hõ
L#flux á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
P`å‡#∞ãÖ^è•#O ^•fi~å, P`å‡=Ö’Hõ#O ^•fi~å g∞Ö’x ^ÀëêÅ#∞
`˘ÅyOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Hõ$+≤ KÕÜ∞« O_ç. x["≥∞#ÿ ™ê^è#Œ W^Õ. D ™ê^è#Œ Hõi#î "≥∞#ÿ Ñ¨Ê\˜H,©
g∞ ã¨~°fi™êfixfl JiÊOz ^•xfl J#∞+≤ªOK«O_ç.
JYO_»*’ºu, U„Ñ≤Öò, 1951, 8= Ñ¨Ù@.
ã¨`«º ^Œ$+≤ì, Jã¨`«º ^Œ$+≤ì
^Œ$+¨µìÅ∞ Ô~O_»∞ – XHõ\˜ ã¨`«º ^Œ$+≤ì, Ô~O_»=k Jã¨`«º ^Œ$+≤ì. ÉèÏ=#ÅÖ’
ã¨∞Y ^Œ∞óMÏÅ#∞ J~°÷O KÕã¨∞H˘x, `«#Ö’Ñ¨ÖÏ, W`«~°∞Å Ñ¨\Ï¡ ã¨^•ƒù"åxfl ÃÑOK«@OÖ’
ã¨∞Y ãÖ`«$Ñ¨ÙÎÅ#∞ á⁄O^Õk ã¨`«º^Œ$+≤ì. Jã¨`«º ^Œ$+≤ì U^ŒO>Ë =ã¨∞Î=ÙÅÖ’, ^èŒ#OÖ’,
™œO^Œ~°ºOÖ’, "≥·Éèí=OÖ’, Éè’QÆO, Sâ◊fi~°ºOÖ’ P#O^•xfl "≥uˆHk Jã¨`«º^Œ$+≤ì. =ºH˜Î
L#fl`« ^Œ$+≤ì P^è•~°OQÍ WK«Ûù, HõÅÊ#, Ü≥∂[#, „H˜Ü«∞ KÕ™êÎ_»∞. "å\˜ „Ñ¨HÍ~°O J`«_ç
Ü≥∂QÆº`«#∞ |\˜,ì HÍ~°º‰õΩâ◊Å`«#∞ |\˜,ì HÀ~°∞‰õΩ#fl =ã¨∞=Î ÙÅ∞ J`«_Hç ˜ Åaèã∂¨ Î LO\Ï~Ú.
Ô~O_»∞ kâ◊ÅÖ’ „Ñ¨Ü«∂}ÕKÕ Ô~·Å∞ Ñ¨\ÏìÅ∞ HõÅã≤# KÀ@ H˘kÌ =∞Å∞Ñ¨Ù, H˘kÌ Z_»O
LO\Ï~Ú. D H˘kÌ `Õ_® HÍ~°}OQÍ<Õ, XHõ Ô~·Å∞ HõÅHõ`åÎ "≥à◊√`«∞Ok, Ô~O_»=k
ÉÁOÉÏ~Ú "≥à◊√`«∞Ok. Ô~O_çO\˜ Ñ¨x Ñ¶ë`«OÖ’ "ÕÅ "≥∞ÿà◊¡ `Õ_® =ã¨∞ÎOk. ^Œ$+≤ìHÀ}O
ã¨`åºã¨`åºÅ H˘nÌ `Õ_® XHõ =ºH˜Îx =∞Ç¨ Ñ¨Ù~°∞+¨µxQÍ, =∞~À =ºH˜Îx xHõ$+¨µì_»~Ú#
áêÑ≤QÍ =∂~°∞Û`«∂ LK«Û ™ê÷~Ú ã¨^•ƒù=#Å∞ HÍ~°}OQÍ |ÅÇ‘Ï#∞_≥· `«‰õΩ¯= „ÑüÉèí
JÅÊq^Œº Hõey# =∞x+≤ =∞Ç¨`å‡QÍOnè J=Ù`å_»∞. =∞~À „Ñ¨Hõ¯ JÑ¨Ù_»Ñ¨Ù_»∞ `«#
„ÑüÉèí`À, q^Œº`À, ™ê=∞~°÷ºO`À W`«~°∞Å#∞ Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOK≥`ÕÎ =ºH˜Î XH˘¯Hõ¯Ñ¨Ù_»∞
xHõ$+¨ì #~°Ñ≤âßzQÍ `«Ü«∂~°=Ù`å_»∞. PO`«iHõ ÅHõ∆ºOÖ’ H˘kÌáê\˜ =∂~°∞Ê =Å¡ â◊s~°,
83
„áê}, =∞#ã¨∞ûÅ HÀiHõÅÖ’, „H˜Ü«∞ÅÖ’, Pâ◊Û~°ºHõ~° Ñï=~°Î# HõÅ∞QÆ=K«∞Û.
JYO_»*’ºu, U„Ñ≤Öò, 1951, 12= Ñ¨Ù@.
P"Õâ◊O, L^ÕfiQÆO `«QÆ=Ù
zO`«, ^Œ∞óYO, ^Œ∞~åÖ’K«#Å∞, „HÀ^èŒO, ^Õfi+Ö =∞#ã¨∞ÃÑ· XHõ q^èŒ"≥∞ÿ#
#Å¡\ ˜ á⁄~°#∞ HõÑ¨C`å~Ú. D #Å¡\ ˜ á⁄~° ã¨^Œ∞æ}ÏÅ ã¨`«º „Ñ¨ÉèÏ"åxfl Ö’Ñ¨Å‰õΩ
K˘~°x=fi^Œ∞† ^Œ∞~°∞æ}ÏÅ∞ `«=∞ Ñ¨x KÕÜ«∞@OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞ Ñ¨_»∞`«∞Ok. zOuOK«@O
=Å¡ â◊H˜Î H©∆}Õz áÈ=@"Õ∞ HÍx, „Ñ¨Ü≥∂[#"Õ∞g∞ LO_»^Œ∞. ZO`À <≥·Ñ¨Ù}ºO`À P`«‡
~°Hõ∆ KÕã¨∞HÀ=@O ^•fi~å, =∞#ã¨∞û#∞ x~°O`«~°O ^èÕºÜ«∞OÃÑ· ÅQÆflOKÕÜ«∞@O ^•fi~å
zO`«#∞ x~°∂‡eOKåe.
Ãã·`å#∞ QÆ∞„~°Ñ¨Ù ~“`«∞#∞ `«#`Àáê@∞ ÃÑ_»^•i Ñ¨\ ˜ì™êÎ_»∞. JÖÏˆQ „HÀ^èŒ
"ÕQÆO D ãÖÜ«∞=∞ ~°Ç≤Ï`«∞_≥·# D „‰õΩ^Œú rqx P"Õâ◊OÖ’ Ñ¨^äŒ„Éèí+¨µì}˜‚ KÕã¨∞ÎOk.
„Ñ¨Ü«∞`«fl Ö’ÑÖ `«QÆ^Œ∞. k=º*’ºu Ü≥ÚHõ¯ náêÅ#∞ "≥ÅQÆx=Ùfi. WÑ¨Ù_»∞
HÍOu ÅaèOzOk. WÑ¨Ù_»∞ h =ÚYOÃÑ· „|Ç¨Ï‡`Õ[O "≥Å∞QÆ∞`«∞#flk. JÅ∞ÃÑ~°∞QÆx
^èÕºÜ«∞ ™ê^èŒ# Ü≥ÚHõ¯ â◊H˜Î =Å¡ P^è•ºu‡Hõ =∂~°æOÖ’ g∞~°∞ J`«∞º#fl`« tY~åxfl
JkèQÆq∞OKå~°∞. Wk J`«ºO`« Jaè#O^ŒhÜ«∞O. xã¨ûO^ÕÇ¨ÏOQÍ g∞~°∞ Q˘Ñ¨Ê L#flux
á⁄O^•~°∞ HÍx g∞~°∞ WÑ¨Ù_Õ =∞~À tY~°=Ú ZHÍ¯e, XHõ W~°∞ÔH·# Ö’Ü«∞ QÆ∞O_®
"≥àÏ¡e. WO^Œ∞ÔH· =∞iO`« ^è≥·~°ºÑ¨Ó~°fiHõ „Ñ¨Ü«∞`«flO, P=â◊ºHÍÅ∞. g∞~°∞ ™êufiHõ
JÇ¨ÏOHÍ~åxfl ‰õÄ_® H∆Íà◊# KÕã¨∞HÀ"åe. JÑ¨Ù_Õ g∞~°∞ ã¨~Àfi`«¯$+¨ì r=# ÅH∆Íºxfl
á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
JYO_»*’ºu, "Õ∞, 1951, 7= Ñ¨Ù@
r=# ™êÑ¶¨ÖÏºxH˜ ˆHO„^Œ aO^Œ∞=Ù „¿Ñ=∞
„¿Ñ=∞ XHõ JÖ∫H˜Hõ â◊H.Î˜ nx=Å# =∞x+≤H˜ JO`«∞ÖËx ÖÏÉèÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
„¿Ñ=∞ ^•fi~å =∂#ã≤Hõ qHÍ~åÅ∞ ^Œ∂~°=∞=Ù`å~Ú† PÖ’K«#ÅÖ’ HÀ=∞Å`«fiO ã≤kãú ∞¨ OÎ k,
ã¨^Œ∞æ}ÏÅ∞ [x™êÎ~Ú† ^Œ∞óMÏÅ∞ #tOz, ã¨∞MÏÅ∞ =$kúá⁄O^Œ∞`å~Ú. JO`ÕHÍ^Œ∞
=∞x+≤ PÜ«Ú+¨µ¬ ãÖÑ¨^Œ ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«# Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú #∞Oz „¿Ñ=∞ ÉèÏ"åxfl
ÃÑHõeOz"Õ¿ã =∞x+≤ rq`«OÖ’x L`«"Î ∂≥ `«=Î ∞ ÉèÏQÍxfl HÀÖ’Ê`å_»∞. „¿Ñ=∞ÜÕ∞ =∞x+≤x
™êÇ¨Ïã≤QÍ, nè~°∞_»∞QÍ, ã¨Ç¨Ï#jeQÍ ~°∂Ñ¨Ùk^Œ∞Ì`«∞Ok. „¿Ñ=∞ =Å¡<Õ `«e¡ `«# Ñ¨Ù„`«∞x
84
HÀãÖ J<ÕHõ Hõëêìefl ã¨Ç≤Ïã¨∞ÎOk† „¿Ñ=∞Ö’Ñ≤¿ãÎ– Jxfl~°HÍÅ HõëêìÅ#∂ J#∞ÉèíqOz,
J`«xH˜ ã¨∞MÏÅxã¨∞ÎOk. `å=Ú Ñ¨_»=Åã≤ =KÕÛ J=ã¨÷ÅÖ’ `«Å∞¡Å∞ W>Ëì ~ÀQÆ
„QÆã¨∞ÎÅ=Ù`å~°∞. HÍx, P „¿Ñ=∞ "åix ~ÀQÆO #∞Oz ~°H˜∆ã¨∞ÎOk. ÃÑ·QÍ qâ◊√^Œú"≥∞ÿ#
„¿Ñ=∞ "åix |e+¨µªÅ∞QÍ, ã¨∞O^Œ~°∞Å∞QÍ ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk.
„¿Ñ=∞ Ö’Ñ≤¿ãÎ Q˘Ñ¨Ê Q˘Ñ¨Ê ã¨∞Y ™ê^èŒ<åÅ∞ =∞#‰õΩ U =∂„`«O ãÖ`Àëêxfl
W=fiÖË=Ù. „¿Ñ=∞ ã¨Ç¨Ü«∞O`À =∞#O ZÖÏO\˜ ã¨∞Y™ê^èŒ<åÅ∞ ÖËHõáÈ~Ú<å Ñ¨~°=∞
ã¨∞MÏxfl á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å=Ú. `å`«Ê~°º"Õ∞=∞O>Ë– „¿Ñ=∞ #∞O_ç „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x L`«Î=∞
q+¨Ü∂« Å∞ ã¨=∞ãÖÎ [x™êÎ~Ú. K≥_¤» q+¨Ü∂« Å∞ ã¨=∞ãÖÎ #t™êÎ~Ú. ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~}° ,
xã¨ûÇ¨Ü«∞`«, "≥∂ãÖ ÖÏO\˜ „Ñü‰õÄÅ`«Å∞ „¿Ñ=∞=∞Ü«∞ =ºH˜ÎH˜ Z^Œ∞~°∞HÍ=Ù. XHõ"Õà◊
Ü«∂^Œ$zÛùHõOQÍ Z^Œ∞~°~Ú<å „¿Ñ=∞Ö’x =jHõ~°} â◊H˜Î „Ñ¨ÉèÏ=O=Å¡ Jq "≥O@<Õ
J#∞‰õÄÅ`«Å∞QÍ =∂iáÈ`å~Ú.
„¿Ñ=∞ÖËx^Õ qHÍãÖ ÖË^Œ∞.
JYO_» *’ºu, "Õ∞, 1951, 30= Ñ¨Ù@
HÀiHõÅ‰õΩ Ñïq∞`«∞Å∞
P`«‡ x~å‡}O "Õ~°∞, H©iÎ HÍOHõ∆ "Õ~°∞. ã¨^Œ∞æ}ÏÅ ^•fi~å „Ñü+¨ª á⁄O^Œ_»O,
`«=∞ ™œjÅºO, P^Œ~°≈ r=#O, Ñ¨~°=∂~°÷ ™ê^èŒ#, ã¨=∂[ ¿ã=Å ^•fi~å H©iÎá⁄O^•Å<Õ
PHÍOHõ∆ W^ŒO`å P`«‡Ö’x PHõe. nxfl á⁄O^Œ@O=Å¡ PO`«iHõ ãÖ`«$Ñ≤Î Åaèã¨∞ÎOk†
JO`«~å`«‡Ö’ L`åûÇ¨ÏO, P#O^ŒO LÖÏ¡ãÖ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`å~Ú. D „áÈ`åûÇ¨ÏO
=Å¡ ™êÑ¶¨ÅºO =Å¡ =∞<À|ÅO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok† =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ =∞iO`« L`åûÇ¨ÏOQÍ
W@∞=O\˜ Ñ¨Ù}ºHÍ~åºÅ#∞ ™êufiHõ PK«~°}Å#∂ [~°áêÅ<Õ HÀiHõ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞# WÇ¨Ï Ñ¨~åÅ ãÖã¨¯~°}‰õÄ, Ñ¨Ù}º ãÖáê^Œ#‰õÄ Wq J=ã¨~°O.
P`«‡ Q“~°=O, P`«‡ ã¨<å‡#O, P`«‡HõàÏº}O, P`å‡#O^ŒO, P`«‡„Ñü+¨ª,
P`«‡ãÖ`À+Ö á⁄Ok =∞x+≤ JO`«~å`«‡ ãÖ`«$Ñ≤Î K≥O^Œ∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ WO^Œ∞HÀãÖ
„Ñ¨Ü«∞u‡OK«@O Jxfl q^è•ÖÏ ã¨=Úz`«O, P=â◊ºHõO. ã¨fi~°æO HÀãÖ, =ÚH˜Î HÀãÖ,
P`«‡ ã¨<å‡#O HÀãÖ, H©iÎ HÀãÖ ã¨^•Ö’K«#Å∞ ã¨`å¯~°º=ÚÅ∞ KÕ¿ãÎ D ™êufiHõ
JaèÖÏ+¨ „Ñ¨â◊Oâ◊hÜ«∞"Õ∞ J=Ù`«∞Ok. Wk H©iÎ HÍOHõ∆ HÍHõ, P`«‡ ãÖ`«$Ñ≤Î J=Ù`«∞Ok.
Wk xO^ŒhÜ«∞O HÍ^Œ∞, ™êfiQÆ`å~°›O.
q∞ug∞i# HÍOHõÅ∆ ∞ xOkOK«|_®¤~Ú. ™êufiHõ ~°∂ÑÖÖ’ D HÀiHõÅ∞ =¸_»∂
85
=∂#= rq`«OÖ’ „Ñ¨Ü≥∂[#Hõ~°"≥∞ÿ#q, „âıÜ«∞ã¨¯~°"≥∞ÿ#q.
JYO_» *’ºu, E<£, 1951, 14= Ñ¨Ù@
z`«Îâ◊√kú J`«º=ã¨~°O
=GO g∞^Œ ~°OQÆ∞, =ÚiH˜, #∂<≥Å =∞~°HÅõ ∞ Ñ¨_`» å~Ú. „QÍ=∞ á¶È<£ ¿Ñ@¡ ∞g∞^Œ
â◊ÉÏÌÅ =Ú„^ŒÅ∞ Ñ¨_»`å~Ú. JÖÏˆQ =∞#ã¨∞ûÃÑ·# â◊√ÉèÏâ◊√Éèí Hõ~°Î"åºÅ ãÖ™ê¯~åÅ∞
Ñ¨_»`å~Ú. D ãÖ™ê¯~°=ÚÅ#∞ |Ü«∞@#∞O_ç Z=~°∂ K«∂_»ÖË~°∞. J~Ú<å L#fl`«,
Ñ¨`«#O J<Õq D ãÖ™ê¯~°=ÚÅ =Å¡<Õ HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú. =ÚiH˜ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞
^èŒiOKÕO^Œ∞‰õΩ JÅ"å@∞Ñ¨_ç# =ºH˜Î =ÚiH˜ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ ^Œ∞~°æO^è•xH˜ Jã¨Ç¨Ïº Ñ¨_»_»∞.
^Œ∞~åfiã¨# L#fl ã¨÷ÅOÖ’ x=ã≤OK«\ÏxH˜ ÉÏ^èŒÑ¨_»_»∞. J~Ú`Õ J`«_»∞ H˘kÌ HÍÅOÖ’<Õ
ã¨∞QÆO^èŒO, ^Œ∞~°æO^è•Å#∞ QÆ∞iÎOKÕ â◊H˜Îx HÀÖ’Ê`å_»∞. JÖÏˆQ =∞e#"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞#fl
=∞x+≤H˜ áêÑ¨H~õ ‡° Å Ñ¨@¡ áêÑ¨ÑÙ¨ PÖ’K«#Å∂, áêÑ¨ÙÅ`À Hõeã≤ rqOK«_=» ¸ Jã¨ÇÏ¨ ºO
JxÑ≤OK«=Ù. J~Ú`Õ J`«#∞ `«# =∞#ã¨∞#∞ J^èŒóÑ¨`«#O KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞.
=∞~À„Ñ¨Hõ¯ =GOÃÑ· J`«Î~°∞ Ñ¨Ó¿ãÎ Hõã¨∂Îi "≥Ú^ŒÖˇ·# ã¨∞QÆO^èŒ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ JkÌ`Õ
=¢™êÎxH˜ ã¨∞"åã¨# =ã¨∞ÎOk. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# =¢™êÎÅ#∞ ^èŒi¿ãÎ =∞#ã¨∞ „Ñ¨ã¨#fl=∞ø`«∞Ok.
JÖÏˆQ Ñ¨Ù}ºHÍ~åºÅ∞ KÕÜ∞« @O =Å¡ =∞#ã¨∞Ö’ â◊√Éèí ãÖ™ê¯~°=ÚÅ∞ L`«ÊuÎ J=Ù`å~Ú†
Ñ¨~ÀÑ¨HÍ~°O =O\˜ â◊√Éèí Hõ~°Î"åºÅ∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ JO`«ó„¿Ñ~°} =∞m¡ =∞m¡ Åaèã¨∂Î
LO@∞Ok. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# |@ìÅ#∞ ^èŒiOK«\ÏxH˜ JÅ"å@∞Ñ¨_ç# =ºH˜ÎH˜ =∞e# =¢™êÎÅ∞
^èŒiOK«@O, =∞e# =¢™êÎÅ∞ ^èŒiOz# "åi`À Hõeã≤ LO_»_»O, ÖË^• =∞e#"≥∞ÿ#
ã¨Ö÷ ÏÅ‰õΩ "≥à_¡◊ O» Jã¨ÇÏ¨ º=∞xÑ≤ã∞¨ OÎ k. JÖÏˆQ áêÑ¨ÑÙ¨ PÖ’K«#Å∞, áêáê`«∞‡x ™êxfl^èºŒ O,
áêÑ¨Ñ¨Ù ã¨÷ÖÏÅ‰õΩ "≥à◊¡_»O Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡xH˜ ÉÏ^èŒ Hõey™êÎ~Ú.
JYO_» *’ºu, E<£, 1951, 17= Ñ¨Ù@
86

Rishi Chin Tana

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Rishi Chin Tana

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

|∞∞+≤ zO`«#ˆH ™êxﬂ^èŒº"≥∞

FO Éèí∂~°∞ƒù~°ó ã¨ﬁó `«`«ûq`«∞~°ﬁˆ~}ºO Éèí~Àæ

Você também pode gostar