Elixio Rivas Quintas Os petos e os casteiros do Santuario dos Milagros Ainda que pouco sexa, compre ambientarmos algo 0 tema. Petos-capela petitorios na provincia de Ourense tefien os Santuarios da Virxe das Ermitas e 0 da Virxe dos Milagres. Xeralmente en forma de caixa vertical, incliien un relevo de Nosa Sefiora en lamia de prata, aqui coas sas portifias que se abren para ofrecela & veneracién dos cofrades.T que levalo colgado, terciado 6 ombreiro, indo de casa en casa. Ambolos dous santuarios son de tradicién inmemorial avalada polo léxico, ‘A forma propia é Nosa Setora das Ermitas, non “Ermidas” que supén seménti ca posterior, desacorde coa realidade, xa que se trata dos “eremitas” primiti vos, de vida anacorética, voz grega. Ermida 6 unha forma e un concepto daquel . donde ermitafio. Fun desfavor que lle jen sempre rexa correa lateral coa evolucionado; o lugar onde se xuntaba fan a historia das Ermitas e da vida cenabitica no Noroeste, modernizar sen is esta reliquia filoléxica, atropellando valores seméinticos e histéricos. No Santuario dos Milagres os “ermitafios” diselle casteiros, un hapax léxi- co somente usado, ¢ ainda vivo, na sia periferia en vinte kms. de radio. O derradeiro casteiro morréu hai adur dous anos; a verba, agora sen funcién, esmorecerd no seu valor semantico. ‘Trétase dunha forma popular do Baixo Imperio, sucesora do elisico qua: estor: * questarius, * questairo, casteiro, parella a guaestorius. O quaestor roma- tno era quen tifa que ver coas finanzas e cobro de contribuciéns. A 5 kms. do Santuario.en Santa Marifia de Asadur, vese a gran lépida honorific, unica no Imperio, adicada a un cobrador de impostos por se portar humanamente coa xente: Quinto Licinio vectigalis, cobrador do fisco no latin oficial, un quaestariu na fala popular, que evoluciona a casteiro, ‘A palabra existe na fala oficial, pero en forma culta, cuestar, cwestacién, non popular, patrimonial coma arredor dos Milagres. O feito é parello, filoloxica- mente, a existeneia no Noroeste de termos coma crego, pego, populares ¢ pati moniais en Galicia, cultos ou semicultos no resto de Espana (clérigo, piélago). ‘A fala patrimonial, tradicional por definicion, non cofece solucién de con- tinuidade de pais a fillos, polo que vale por documento feaciente, arqueol6xico, Anda que malamente castelanizado coma de costume, aparece nos Libros deM4 ELIXIO RIVAS QUINTAS. 2 Cofraidia dos Mila- ares, na forma de questero, en 1790, 1849, 1858... (Libro 2, £. 95, 125, 136), no canto de “ermi- tao”. Cando somen- te no outeiro cen- tral, no Medo, puido ancorarse ¢ sobrevivir, € que aqui, enlazando co Baixo Imperio, se 46 unha realidade paleocristid afin; a Cuestor. lingua non inza Cuestor doutro xeito, Seria ‘nha minima capela cuio coidador, ermitafio, recollese as esmolas para conser vala e poder vivir. Os que en séculos futuros cuestaron verbo usado no Libro. tamén-, co peto de Nosa Seitora do Medo -como se cofiece deica 0 primeiro cuarto do séc.XVIIL-, foron sempre aqui e $6 aguf e neste senso, cofecidos por casteiros. DESCRICION DOS PETOS ‘No Santuario dos Milagres, hoxe conservados no Museo “Devaceiros”, fican nove petos. Quizais non fosen mais de dez, € sabemos do que falta; do {que foi do casteiro -el e seu seu pai antes~ Amadeo Quintas, do Pouseu na Rabeda, Para a sia andlise clasficimotos pola orde en que estén na vitrina, de dereita a esquerda. Todos en forma de caixa de madeira. NeL Ten forma cuadrilonga, coa parte superior arqueada, Altura méxima, 034; ancho 0.21; de fondo, na caixa 0.05, no pe, que alberga o estoxiflo con 0.09 de alto, 0 ancho € de 0.06. Esté escavado nun tronco enteirizo, cunha composicién arquitect6nica: dias colunas laterais de basa e capitel, surmontadas de arquitrabe e frontonci- fio moi decorado de macolla igual ca uchitia, As portinias son li ‘da mesma man c& mesa petitoria & entrada do Santwari(0S PETOS F 0 CASTEIROS BO SANTUARIO DOS MILAGROS 345 Peto 1. Cerrado. Jp anxos coligantes sobre- postos ¢ dourados; enci- ma, a pomba do Espirito Santo. Contraste: ROSELL, ND Caixa de madeira ‘cuadrilonga € con porti- fas coma a n° 1, mais todo liso € sen molduras ou adornos. Alto na arca- tura, 0.32; ancho, 0.18; fondo, 0.06'5, Lamia repuxada de abondosa decoracién barroca:'a Virxe en retdé- bulo-dosel entre as pilas- Peto 1, Abierto. A lamia actual non € a orixinaria xa, sustitutoria doutra mais primitiva €, acorde co estilo da caixa. A actual, en forma de cartela de escudo mold: ada, é de campo liso, tallada a bisel con parca decoracién rasgueada. A Virxe aparece 0 xeito tradicional, cuberta de manto adornado de fii agrana, con catro rosas en banda verti- cal, superposto un gran colar, dobre. Erguese sobre pedestal de 0.05 mol- deado, coa lenda N' $" DE LOS MILAGROS, co erecente de hia su dos pis. Con coroa € sobrecoroa —res- plandor de raios e centellas estrelal- das. A altura da stia cabeza, dous