Este documento describe las conjugaciones de los verbos en maya. Explica que los verbos transitivos son aquellos cuya acción recae sobre un objeto, mientras que los intransitivos se completan por sí mismos. Luego presenta las terminaciones de los verbos transitivos e intransitivos en maya para el presente, pasado y futuro en sus diferentes formas.
Este documento describe las conjugaciones de los verbos en maya. Explica que los verbos transitivos son aquellos cuya acción recae sobre un objeto, mientras que los intransitivos se completan por sí mismos. Luego presenta las terminaciones de los verbos transitivos e intransitivos en maya para el presente, pasado y futuro en sus diferentes formas.
Este documento describe las conjugaciones de los verbos en maya. Explica que los verbos transitivos son aquellos cuya acción recae sobre un objeto, mientras que los intransitivos se completan por sí mismos. Luego presenta las terminaciones de los verbos transitivos e intransitivos en maya para el presente, pasado y futuro en sus diferentes formas.
Se conoce que un verbo es Transitivo cuando puede preguntarse qué o qué cosa es objeto de la acción, es decir, es aquél cuya acción ejecutada por el sujeto recae sobre un agente receptor, se caracteriza por las terminaciones tik, sik, ik. El Verbo Intransitivo es aquel cuya acción completa en sí misma, sin término directo, como nacer, morir, andar, salir o entrar.
U tsolt’aanil Péektsil t’aan. 1) Péektsil Ku beeta’al:
Presente simple o habitual Presente durativo, progresivo o actual
Intransitivo Transitivo Intransitivo Transitivo
Kin janal Kin jaantik Táan in janal Táan in jaantik
Ka janal Ka jaantik Táan a janal Táan a jaantik Ku janal Ku jaantik Táan u janal Táan u jaantik K janal K jaantik Táan k janal Táan k jaantik Ka janale’ex Ka jaantike’ex Táan a janale’ex Táan a jaantike’ex Ku janalo’ob Ku jaantiko’ob Táan u janalo’ob Táan u jaantiko’ob
2) Péektsil ts’o’ok u beeta’al:
Pasado simple Pasado compuesto o terminativo
Intransitivo Transitivo Intransitivo Transitivo
Ts’íibnajen Tin konaj Ts’o’ok in wenel Ts’o’ok in kolik T’íibnajech Ta konaj Ts’o’ok a wenel Ts’o’ok a kolik Ts’íibnajij Tu konaj Ts’o’ok u wenel Ts’o’ok u kolik Ts’íibnajo’on T konaj Ts’o’ok k wenel Ts’o’ok k kolik Ts’íibnaje’ex Ta konaje’ex Ts’o’ok a wenele’ex Ts’o’ok a kolike’ex Ts’íibnajo’ob Tu konajo’ob Ts’o’ok u wenelo’ob Ts’o’ok u koliko’ob
3) Péektsil kun beetbil:
Futuro simple o remoto Futuro compulsive
Intransitivo Transitivo Intransitivo Transitivo
Bíin koonolnaken Bíin in kolej Je’el in maane’ Je’el in manike’
Bíin koonolnakech Bíin a kolej Je’el a maane’ Je’el a manike’ Bíin koonolnak Bíin u kolej Je’el u maane’ Je’el u manike’ Bíin koonolnako’on Bíin k kolej Je’el k maane’ Je’el k manike’ Bíin koonolnake’ex Bíin a kole’ex Je’el a maane’exe’ Je’el a manike’exe’ Bíin koonolnako’ob Bíin u kolo’ob Je’el u maano’obe’ Je’el u maniko’obe’
Futuro asegurativo
Intransitivo Transitivo
Yaan in loox Yaan in ts’u’uts’ik
Yaan a loox Yaan a ts’u’uts’ik Yaan u loox Yaan u ts’u’uts’ik Yaan k loox Yaan k ts’u’uts’ik Yaan a looxe’ex Yaan a ts’u’ts’ike’ex Yaan u looxo’ob Yaan u ts’u’uts’iko’ob