Você está na página 1de 98

íí'/

tt) liï iltiltil


ill nl
Dutl)cos IÌIosót aos
quirÌto nLÍÌero .li Ìtrrrq C.|ïebn c FilÒt.fi.l
coÌc.-ào
l, . ,ê o., lL !i
,\ÌcmxÌrlir c fkres.ermr ìs ÌÌÌrrgc'rs .ì.r Sena, .ì lcnomc
noÌogia de HusserL c scrs des(ìoÌrrrmenros nos rexros
de SirrÌÌe e \'lcrlc1 Ponty. Ìniciâdo num peÍo.1o em
que a asceÌìsào cb nxzisrD{) ao poder Íazia â pcrsperilv, de unr novo
(orìflito franco .ìÌemão porÌc.s vc'zcs o .lja'Ìogo fiÌosófico cúrc os dois
pníscs ft)i Lào promissor,{s !1oqa)cs.lc Husserl s.,bre uma c()ns(iêncix qLÌe
na() esÌ:-i Íeclndâ sobrc si mcsme, rìxs se Íel.ìc!)nâ di.ctame.te ao ÌÌÌrDìclo.
for:rm úrdüzj.lâs por SâÌÌ.e nos frLrÌdrme os dc ume fiÌ.rsolh da açào. .Ìue
nos hnç.Ì no meio diì rnulticlio". Os cnsxk)s fil.rsótìcos cLos .lois lìxn.es.s.
scl's arrjgos em Zes 7?r4^Jlzlcl,.rr (revists flìndacl.ì por cÌcs) os roman
(es. corÌos c Pcç1s Lertnis de Saúre enplicltxln x irÍìÌÌênciir exerci.l.ì por
rlLLsscd . tor setÌ clìscoulo Hcidcggcr e rlnrbém por Hegel ig'r(ndo p.
ì1 .crdenÌia fr.ìnccsâ rré os xnos 30 Fsse cLiviclâ jÌÍclccLuxÌ Íirj rìo grxnde
quc ll gcl2!,.() .lc Sâúre e ìvlerlealr Pontl Iìcou .(!rhc.idâ. no pi,s guerÍil,
conr) igcr1.-aro dos 3 H . eÌÌÌ rclcrôrcix às hlclais dos .orres .los Ìrôs filó-
sofos iÌerìàes. ÌÌÍerprcrrcì()s como pcnsâd.r es '!€e lisir s '. ponto cÌc pxíidx
paÍa umâ filosolìa c(ÌÌìetâ . mxrcxdr pelâs xnpurcz2s .k) iìrun.lo. cÌcs
rbritum o cxnrinho para I enú:r.la € ì ccn:Ì do cÌisL.n(:ixìllnÌr. o (rpiflrlo
mais rj.o e interess.ìntc cìr lìk)yÍìx lìn(esx (o|tempoúnei.
thn xspcci() (ÌLr. vnl cbanrxr. aiençjo.lo Leitor nìtcressrckr cm fsicr)
L)gix e tsi.arÌillse é o.lj:ilogo pelììâDcmc quc ÌÌLÌsscrÌ c seus discjprÌlos
hÌrÌìceses esinbeÌcccn conÌ cssx á'cx .ì.r .onhe(jm--nro Assi . Hosserl.
Àt)Íat (le Psícalogid JenÒnÌetuúrgi.a.apftte tt tenorììenol.rgiâ .otr() psi-
colollix .ìcscritiva". üÌ des. çjo drs leis .r prlúrl .lo psiquico. e susÌenLa
(tue o esrlbele.imenl() dc=s:rs csú!iurxs .rtrn)ísLi.rxs (ìx rr)ns(iên.i.r pode
contÍjbuiÍ fârâ .cguÌar e (riorrar x psi.olosi. experiÌnentiìl S.Ìrrrc, por
s!1 ve7. jn\esilgx . essên.i:r gelal .1., psiquico c cxprcssx suâs refle\oes
raÌÌto em ieriios 1ìkrs<-riìcos quenLo cnr nragnífos .onÌrnces e peç.Ìs te
itiìls. I UcrÌcxu Pontl navx um lecundo clj:ilogo c.,rÌÌ os ts(atogos
.ìâ GcstxÌr. esúìuhn.1o-os a uÌÌÌâ críticr n.Ììcâl cìo rcxÌisnÌ) .ienrifi.o e
.las .oÌìcepcòes naÌurxÌìsrrs ncssl csfèra Os ntigos clesra edilno de
ente, a:é)?b11f. Filt)sola apiesentam io leiÌor essc= .' o!úos âspe(tos .ì2
rav(ìLçao .lo pensuedto eÌÌìpÌrcrìclid.r pch fcn(nen(ìr)gia .lenì e por
srÌi verrefre lrrn..sx

CÁRros EDI u(l^r Àt,\r!)s


.,t! \lt ( I lì|llì{()
FI LOS OFIA
::
: ::: "ìI[1,ìii Cflrt1 r-úú
- 't:
REDÁqÃO MENTE, CEREBRO & FILOSOFIÁ

::Ì!i ErErur\rÀ beri ri úk


: ljl l0Ê )l!Ì BÉ ode Érdã
trÌli D:ÁFÌE 3Í! ! Ctrrh!
iss sÌiÌ,rÌE Da aRiE r,r. tr Í]jrú ì.
PBa.rEra 6BAFC0 A!!6Ì0 L m S0 6 e [iar6 Ke Ìi tak]hãy
PtSollSA rloloGRAF CÁ Elo eShâlLeodei?FeÍeú
B:ÍSú0 À iìrr,D. úi[1aì-! r:CÌiid.n
rRÀÌrir,lar,lÌ| DE MAiEr.l r.a 0 01,

rrâü. ìraccúÌrmrr rÍ r fr n Ll

EDr0HÁ ASSSÌEÌ,liE LL.ãm Ch.sÌaiie


FE\r S,A0 ftir. ri( úrr dll(]yu!íi e L ! / Rolt i tli t
DBIÌoRA 0EAnÌE S n0Ì {r fnVrn
rLss sr LÌ,liE 0E ÁqTE aG z Sio
tlÌ0ÊA 0[rBÌ[ tlÍ!E B'ìm I ar
ÀiiE Ìár i Ì rìi ìior
Àss sÌfÌ,rÌE D:
PE!!uSA aorocBÀltÀ S !a Ì,laíí l.mÍdena!úl
SíiAmüÍi rú! ltu (a$ ÍdrÌesl
PRIIDUÇÀ0 rr3AF0A Àn r,rií i.r f.iord.mdÍrl

í BÀÌÀi,l tÌ,1Ì11 DE r"lÁljEl,l Camãf:Ía e CnÌa Z.Íd!

MênÌe CéÌ€bro A fíosoÍa e mÌ *ie *per 3 ú Ía sir Meil€ & o:rcbre


rubi;iod:Eiao S4n loDú:lbk Ì0m LLi tuÍ,r! eldo ú,rüÈ
l {ú ÌrÊiii iLì e\âd,rr-iÌrrd.rí. r

Dueüb
RrlCL ìrú ca-o. ll2 .t 3t P úeÍtr
r: !rrr3013 3Íl

Jo:!: Cd@ Í! trl tr rir aíi .

L{LCLÌliCS0taCrl-Á: :!:!!! . :!
!d!rl]r!,:,;e, I iill _,.
l !rr4i :Drx
oúr . údem.:ir r úr:Ì i i

CLRÊNTEDE rÌ iik -!r'


iiARKEÌ C

I]EBE[iE DE nsrir;ìiL]BrS rrir I trei


0)Elìaools0EAssr,rÁ !ris Prr..B:.4Ìú
Ì'IARKEÌ Ì.]G O BEÌO E Ì]ÌEÂI]EÌ L]Í e . d: l] II T
VtNDlsPESSa^S I eíì., :ra!r
vt[DASÁÍULSAS aíã Lrni: nú isÍr

\i/EB oES Gr,rER ÂrÉ ì r.roi! e !

CENÌRAL DE ÂÌENDIIúENIO ÂO ÀSS NAI.IÌÊ


BRÁS L (1 1 ) 3 033-ô300 (alendimenlo@d u elÌoed iloÍ a .com.bÍ)
No\,as Âssl aÌu FAs (q lem Asinâíoduefioe d h ial,.o ú. br)
Ê01ç0ES ÂVULSÀS E ÊSPECTATS (ed .osavühas@düen0êd roriar..oú.br)

n'- 5,lsBN 973-35 S9535 23 3. D ídbu(ãocom exc lsividade


Ediçáo ,N'
pânrodoosFrsL:DNÁPS.A.RuaDrrQíkl Shmonolo,lô73.NúneÍos
av! sos podem seÍ soric lados ao jonareim, à 0ent.r de arêndimèirô
a0kloÍ (11)30336300 ou pelo sile wwjojadueno com br à0 prcço
r !'\\:
da úllina ed çã0 âde$ do dos cusìos de oosìasem.

DrRnoR RESP0NSÁVELÁÍcd. Nã{r ÊllPrP


í:..,

IDIT()RL\I- "o f-r Í. r ì,t ()uTR()" !NRlDOS S,\RTR].\\oS


t) rlt) | t,n. ÌtrÌ .l)tu. r.t"tIn!'ar.1d t!. tlr
i )sr tr ! I ìr ü n. | L.ì !t'
! t t ) ( r,i rir.rQrrrn:r ikr
]IIÌSSERI- nr t) ta prìs'rìdÌnlLüL .1,ì.tn.t dt Ìtrttl in!tnd
t 1'n r 1k.\r,uli&kl. ttln\Ìt. tnl.liL^ttiit . tLl
tt,L.Ìtt) b^ii) l4 lltrr.tÌ!)r d.5.úL
lì tk,".ntiq1a . r!itit')
trnbul nì1Ì\1. ts iraìt D^ r.t sÀo À
IRÌIS'I'RÂçÀO IIHRI HA( PO\'I'ì'[ÀS
/ it'|!n 4 tn) J rtl. rÌ. 11
1 t t I cÌÉ\(.rAs Hr--\t{\Á5
I'\Í^ PSI(1)Ì(X,ìA t k"ttaturt n..t1Ì.rtntu ts tta ttt( t) h,, .rì a
P-\CIoN,\I_ dr,rr,/. i.r,r)\ frtr./rnrJ d r Ì !, k, lo :tlrn')
/1 dcs. tÌatn) Lú:.\t n 1Ìt )rls 1r fx^/.irr.r r/dJ .i!^dr ..l)t.rt) tL ú,Ìh4lnn tí)
t)trr\ ld 1.t^.Ìi;t! aìlt\l.
^l.lJlL, r1 ìt
lstr|t14
fn4"tud r'rd14 Ì-IBERDAD! CIÊN(IA I] IìÌLOSOIL{
E]Í SArflÌìl El\Í l\r lilu.ti{L ,PONT1_
n, hr,\üÌ. a t.t lit.ì? th l)siolt+lt tl. p!1?tç.')
5,{ÌTRL . t\Ln t \'\r\ ú\ìhiÌnltult tr lì tMn.ütn.!L1 dd
Lnìõ.lilin)lì d l. e rt t d\ ti.\ rx^1i\un urÌ didlt)!t)
,úr.dLln P.lds t n4rt h zt) ,t,n t lsi.loi:tu dt! (ìstnlt

O SER PA IÌA.O L ì'RL}I () ( t( )lìÌÌ ) li-\l


À DESC( )tslRT,\ () tlhtt tl, t)ltt).s.t1i.i.d ]\1 E IÌLh{L.PONT\'
DO -\IUND() (loNalì!Ì() . dkr-14.ì1. tt4s a , Ìd t )..ìt) | 6 d,s! a,nt\'r.
l.ort.ninid ìLl liL^ttrÌ t.)thçln) Ìs.tn nrÌ tdtu 1t,t1.d"kríõ dr srì L\ìtu!nlkl,
tÌr /.õtÌ Ìrttl tufln tt ttrft tllt ,ìltrn/.)

\r!11l)\\ ,\ \.)l\ í
Edmund Husserl
empreendeu, com a
fenomenologia,
a última grande
tentativa de
fundação total
do coúecimento

gDrjL:ND HL:ssrÌìr- NASCEÌ- enì 8 ctc rbril de 1859, em


Prossnitz, peq cn,Ì ciclir.Ìe .Ìx ÀIorávia, regiìo da âtuxl
I, n r 1r. , , l,-., , tih ., .. .r ,Ju. .r.,,, "
les jlrcìelìs. qlìe todavìl sc conve(edx ao cristi:ìnìsmo,
nìo se dcdicorÌ clesde cedo ì ílosofìx. Srn forürçào
;Ìcedànica lì)1 fèit:Ì ne írex de cìêncìas exxtâsj coÌno
esr(Ldrnlc de asüoro1Ììix, enì Leipzig. e l:le nxrrenìática,
enì tserli1ì l: c ì Vicnâ. Foì nesta últnÌìe cìt1;rcie clLLr-,

crì Ì88,1. ele conÌeçou â frcqlìcnÌâr os clLrsos.ìe FÍìnz


lìrentxno. Isso nìLÌd.Ìrilr de mxneiü râ.licxÌ a dircçaÌo dc
srÌx vida le\'ân.lo o erÌì dircçiio à iiLosoia. E. coÌn csrâ,
.]$J ()S T1LBERTO RIBEIIìI] I]J \l(nJI],\
! doDlore lÍF dôftfte íÌ
íllNIid dx ì ì.léie de "lÌÍclìcionâlida.le da consciêÌìcia". que ele
LÌn\didxde de sio Pâukr ífi nÌnàn.n
.ì? È nrx prnún t . ir; , ì, );,ir hcrdou clireLamente clc Brcnlxno, com qrìcnì poÌc1ni
;r in,,rtro1r?i, lEdÌ sp^o( Slellâ)
ra, r"rhìaìt ! .ti( l]nÀ fnFàr^ntlt
iLiÌion LIPÌì e .\t?L.!rP: .ri,riL:,.,ì e
zarh. contLLdo, âlé o fìnal de seus dìxs LrDa cena .Ìe
rl]r,,,Ì\1]n]i\ÀÌÍi\.1 pârrìci.lio basianre corìünr na hìstóír da íilosofì;ì
ì r:,.._.: ... -,:;i: :..rt: .r,r:..::.
í(rrro lÌômern, dclìiklo ..ú. _di
,\ i.ÌIlrninciâ qlÌe tlr$so L lLribui :Ì nxl .nrìdl ou como bipede nnpllÌ
no(l() de inrenci.rnxldadc '() enÌerge de l. Ìsso signfic. .Ìüc quìndo .hega
n. ,nrnei .3brÌ .onr a nìenÌill.x.ào rDs aos conccikrs cl€trÌerures nio há
sumjrix, esÌxbeÌecnu por clt, enrÌ! ]ìlo úâis delìnlçiio possilel Ágora o rini(o
s.rfia e ten.lnenologi2. N() entano, esra re.uso € a clarific{çio desses cot(ci
naÌo t)i o prinelÍo n.rdclo fil()ílli.. P.r Ì.,s. ÉÌomardo r(, objero do q!Ìal
clc fersegrido SoÌì a hspiÍr!ìiÒ .ÌìreÌx eles loúnì absriaid()s
e donìinrdofu de Drcttin(). Husse.Ì Mes esscs bons 0rôpósiros dc
enÌcndir pôr lllosolle unri (ci1a ìúÌise HusserÌ conduzìaiì a !Ìn rc$llado
dos .or.eiÌ.s lriÌizados pchs .ièD.iÌs. .l.s.ftlvr" Hrsserl ador2 a óir c. inirÈ lrqlÌieÌartc lil(' nxrÌirale os .rbjd(,s
quc serix essenciaÌ par rìÌndr,nenÌi ÌÌs mail(o 1]or tornÌiçào. é pa r rÍínÌéti.l dos quais os .r)n.eit.rs maicüilÌ()s
dc úinenâ deiinúr ì\.ssa Írse. r tiÌo .Ì!Ìc di.ige suÌ ÌÌencìo. íJ qrÌc suBle x io m aÌrsrxnl{rs en,.erÌos LnÔmen()s
â .lìrilì..çìo dos
5()li. .onÌcrlir (.rm cxistèn.h d€ urtu .a,tn.ia ncssx .iê psi.lÌrl@J ltuLssed in.ori, nr(lueÌe
.()n.eiros.icnÌíi.os .]tr, rlue seria cú ú mcÍnr in(oÍipÌeta d.$,io dc c(!th,Ìa p.ra o qurL, úris
foi . .isc rl.ssc f.l.ìeú. !ìodel.r lxisindô ô Ìrab.lÌÌo compicmÌar desÌl nrdc, .lc nìcsnú l.rjìria o k!N) Psi
de rnáÌÌse ldoÍilicx qtre letorì HrÌsscrl disuipÌnú .ham.d! fi Ìovnìx coÌo8isn,o Às Èsenhrs dà rilos.tìa.ld
r retoúnuÌ.r 1 pcÍgtrrÌ1 bási.a lcÍa dtìrrétk:d kru\ .lurissntus. I tusseÌl
peh tiÌ$otì.. nìvcnrando eniìo a t.no l't.rt r ;ì :,:::._,:,.., ioi censúdo p(), diisÌúar lógica on
!ÌÉroÌogi. ll !Lrnd() i iÌtre..iondlidrdc G p.lnìeiós üabdlhos d. Hlsscd..s.r,? pÍcokr8ia. o qu€ o Ìeradi a disÍnvcr
rÌn p.pcÌ d.clsnr) tìÈ soÌrì.Ìotl.t o o .o ceito de ,iüera c , tlik)s.íia da os objetos mrrdniti.Òs em rcPrcscnlr-
probÌcmr quc. dÒ vinÌe. eÌe srL'2,ri dìì|t Ad| )í prxticrnr c$a .lÌi1ì.r !òcs . ., quc si8.itu,ilx rade ncnos do
n. r:cnl!() dr liÌonÍiâ t,or isír. vac a çio . preÌendcndo iõrsÌ]8r,. por eìern quc d.(cÌii () lin dr ôbietndadc da
lcnr lerr. e.I.onÌa o.cnannr {rì (ÌrLe pÌo. o.onccito dc núrne() 'fúia se de maÌcniLicx tlusse.l xcusr o ltolpc | é
sc desd.brà\r rqleÌà
_.ÌaiflcaliLô dos rssunto sob.c 1 qoxL os üixÌeúlli.os Ìevado a .c((!ìhe.er que i marc,náú:a
(on.eitos.iendilcos. P.ú (ircuns-e\er nào se cntcndcm, !r .luc tor si só aÌesÌÌ .ào t.rra de lènôúer.s psíqui(Ì^,
o nlrnÌe o Pre.iso !nì qNr r inlen r ne.essldad,: d. un,r lnlesÌigr.àÒ su n.m d. "rìrôfren()s thì.os. tn.i si.l
.nmÌi.lÌde tìri prúnovldtr r .(!n,eitt) ple,nentar quc niÌo p(\l( se È nÌú a
fr!ìdaÌnennl di iìloioir. trúa úeu deidçilo Ilas cssc Íc(()nhe.inÌento, predss
cÌÌiU.af ìDr .on.c1Ìo i ln\esti !orq!€ sc pxrÌiinos. p()r eÌeÍrdo, menÌe, !e1 3Ltcr. dc ,nÀneh .le.isiva
sar r nrÌ oryeDr. É 1o!Ì1. r(, (n)ieb dx detinÌçxo olcrc.th p(r EucÌides. o roÌero lÌlosólico (luc tlussÉrl se pú
qre eÌe dc$nr Lràr r.rilnlr quris.le para qucm o niÌnxro e unÌr "quxnÌr p!s.ra, obiga.do! x [.nnúlÌr o!üa
d,snnürs rsse .(ni.eÌo dade de unidrdct. ca.,lnhrirôs benì vez. por sux coniN c .isd), r peÌ8lnÌx
etpdnìc CoÌ isso. o (rrteilo Ìôrnx se pou.o Os t!()pÍi)s rnaleniiti.os oà.1 quc nÌlugutuv2 a fil()solla Ìloderna, ii
'.Ìâro Urs. no rnesnr gesÌoi indlcin sc pÕcn, de r.0r.lo nìÌe o qle sig quc Dcscx.tcs ft)i o frnneirô. lniagnÌá
dor. (ÌrÌc () .()nceirÒ nÌvesÌilido reni nilÌQnì (jrinlnhde' (tr1 uúlàde. e h: rcnú o c(lrhe.ún€nio é possível?
clirlvrfr--nLe rú. (,1)ie6. riosü. se qre csse rlcsalerla a a e\pressào .Ìos !.ra chLii(ii 05 .(!n:eiiôs cienÌíii.os
css.r .()n.eit() é f,üi.kr. ÌlndarÌe!Ìa sc o |mncs d, 1Ìni.hlle de delnìir con.ei é prcciso rct(rrnri àqueÌr bâse de on
con(eilÒ Essr é udìì drs Ìxretas im.gdr Ì.rs aÒrì() ol)sei!(ü Aist{Íeles. só se de ior.m ,bírridos ìúas se essr base
iL$ tor Brenrin() p1,1r srr \ficoÌogú dctur( o lue é L()gna.n:nte ..Ìúposrô nao ii ruis tìÍìada f(tr tedôÌlenos

1477 1884 't 8s8 1900 190Í lqx 1905


GueÌ.dos :r ptin.t lioÍte da Guem Íú$0 ÁlberiEinsl€Ìn
BóeEs,enlrc hd,râ Â rê, ainha jaPmsa, publlcà un
0e brÌtâ.icos dâ mdjâcãn Vild a, vencida pelo aÍt!Ì. $brc a
e os colôn6
lé|miÉliEe da do Reiío Japão elelÌodinâmiÉ

f,ilà
ê;h,{
-,fl.{
r.ntÌrlcor. c sirD por objet()s (tuc DaLC) dc!,jo ilc um desejado, Ì i.rrgltuc_ao a
-1. .PalÍcs d. próp.ii .rrns.ian.ia, 1\ ÌpresenÌÌç.'lr .rnônica da nÌen.n) nnagi.Jliio dc unÌ objero nnagi.rdo
-!,n,o csil Pode Ìer x.es$ ìquclcs? nali.Ìade, ÌiÌ t!nn) csr. dpere.e enÌ \ír!. sin.cturÌcnÌe, qretu. rlgun dir,
ar.,o x nrbjeúvidade tôde reÍ {ccsÍ, rexÌos.Ìe ll.enrano o! de Hussed, duvi{I(\Ì dcss. túri.Ìidade px,r (Ìrk.cir
. :.rn5c.rdanci.? cotu) o sujeiL{) podc P.re.e r exposjça(r. nn'iÌo solene, de sejr ft:1|t,Ìad, .ssnn. co,r rxnlr r().Ì
-: a unì llnì.lo .Ìe obielosT Ìi unn nrir.nie brnrli(lidc. O Ì11ìa dâ px? Prfu pcircb.r for .ÌLÌe nì.r h:-Ì ì.lui
'cpo.nr
r lünnÌlação de$a qlesrì() {Ìuc
-rrìÌ
: 1Ìi.e:r lcn(!ìcnolo8ia. E era po. nÉi() irtcn.ionili.ìr.Ìe preL.rrdc .os cnsnar !Íii brnllidad., a p(cÉo levìr ed
.. quc Ìodx .ons.ièn.ir i (onseianci. d. c.rÌ. que ess-- .uilo lenìa dìlohÌe !nÌ
:J .onceilo dc ìnrcncioneÌi.lxde (lue algumr coca . ÀssnÌÌ, I toccpçaro i 2spe.Ìo negìri\(), rlc (Íiti.x à úadlcào
-rirerl pensrvâ lodcr rcsoÌ1ê h. p(rccpç?ìo d€ !d per.ebldo. () dcscjo i tiÌosój1.x. e ünibáÌ urr rspecro posnl

I
ís7 1914 19í5 19í7 tS18 1922 1524 1933

Fevoluoão na Êevolúcão e : FoÍmacão


Rússia.0s prcciãmaQão , da Liqá ' de trzds de da Bolsã dê
holôheliques da Re0úbli@ ìdas Nacôes,
nâÀrêmânh: l

' 0s hscislas
ItaPuEÁo Bt//' PAnfE, olntwa
irdÉhrd. d. Jacqucs Lolis
Davi, d 1790.& dprasões
ro hodelo do
Dirto/, e tro
vorcedor de Áuslêrliun o
ã pr.s.ntam .egu ndo nodos
dislintos do doação de sêílido
\ r! rm\r) .L IDIL\! lÌÌ!\i:ìÌ
r! rÌ.$\Í7. \1\Iou\11
.E:r !\ !\Ìr!\Ì(_\ \1 L'rr i!ÌrF

OrÌr\ \ Í, rudr! i \Ìr\\


[i] r)\ .i'1iì
L L\trasD1r

\)it I t..\..rrt. rt \1rri.

Dr Ft.!)ti í kttttt )
rt4 < \ f\r Lt-\ rrt.ttt\trt.\

l\rr.!i \\ L\nÌRnD{r

Ir. Ì! *\ \\ I \trÌNllJr

\R\Nr\ \ 1a LrrrNfr)r

r(). (!Ì .cÈs.nìo dc (onhecnnenrô ao (oisa é di7e. (iu. c1a s. reÌ..nla di-
]ìrnÌ7\ l-|\.|,.\l leArdo d.srr meriÌi rfudirao. ìo r.undoj dio esÌi 1è(lìrda
'cÌrneoÌe
!L ll/rrr r.\i ,rtr!\ \rI
OudÌo . seu Ìad. n.g2Ìiro. ÌÌl.nr, solrÈ si nìesirÌi nls abre se i.1e(Llrll
rlrr' l.rh .oìs.iên.ir (i cos.ièn.ix (lc n.ÌÌe âÒ e\rc,lor" É esse resrLlrrdo.
a.r {, ar.n)\..t \ \/.rf a! xlirrtrnr (oisr' sigijtur r.tòúÌnrr a nr) sobÌ.nr.lo. quc Srfirc apÌa!dúi, li .Ìuc
.i. dr sLLi(.ilo lo .onlìt.irìcnÌ.r. r.l coü) clc lhe pe ìirii:i di7.t .onÌra seus \a,
esÌx eÍr .()i..bÌda ]Èltr lilGotì. ÀrÌer Los nesúes tltr Sorl]oÌlre. que n(\sJ
nd. Èla na Hu mer.de ik.nlrlisü, seix t(rrsciêÌÌ.ìr rr)s lln(r dnrra eme no :
eÌnPiÍisra o mjciÌo. rrl nÌ!ì.ìo ro r.cnì di nìilridì.r'
Ltl\/l!!\l|Ìi\(Ì\;]!\ll]I ..rúr t)cs.:1ncs o ..n.cbir. nao se ÈÌa qìì.No ì Í! rsp.cro pÒsirn1). a nl
.nrútr\.a .ìidrüenre I (oisJs. x obleros LcilcionaÌidrdc rcpr.senÌ.r i, e.ì filnrcil)
IÍ.r r &t!ur.rÌ,! !Ìe i() s{r rcl.ci.,ia\" inrcdi.rdÌeme l lLÌgd. deí()rcÍ. de urìx rrlr'rtiú
^ sÌrs nlairs'. lrntÕs d. sur púlr] i .l d&te de ,n)s úns.lêncir, !r( p.rü
l]ori.Ìx.L(, l: $s.s l.Ìéiri crlDÌ lisÌis.ô.r) nror des.().hc.idr peh Ì.rdi!:_r() Qulr
a
sendo (r irìrlens d(,s oblcús sirÌr.l(" ( consider,- ír srÌlcÍ,r .Ìr1esi1no. (.DÌ
rlrtÌiÌ! .L lrlL \r) HÌ *r r. no nNndo l(a$ dò (:i,s 1,Ì.l.'cRr.jsr. {! esÌoqle ú, lrlfi.s úaÌrs. {lucr sc
ou sign.s .h .nÍênci1 (lrsscs objerG (rnìsd.re o Íleúr s+undo t .ke, rur
(eso dìs idéirs s.nsn/eisl r:11)uh üsi ü (tü:L] () mund,r ìrs.re\ eli as
De lurL(lr(r foüú, .rF
cssc sÌlcrlo d(:iâs , n.s d()is..sos r.o[s.iê.cia (!Ì ]
tcsiano pernxnlce te.hrd() fo domnìnl ml)ìclirdade sô enLtu cm G
de suxs ldéis iÌÌìxdÒ n, sú fúp.ix inslìncr esseú.irli.cn1c p2ssÍr, !ue r.()
lnÍeri(,i(lad( alrm.r qu. Ì.Llx .()nÌribrìi enì mdr prü I .o[srn!i!io do
..xrscièn.ir (:^ssnÌ,
.onnriêrcir dc .lg!úr inrrnd.r de úossx erfcÌian.ia.
lÌusscÌÌ .d!eçr 1 \ islúÌrbür essa xú l
dadc ar cons.iên(itr bcm cedo. los Èus
FBA t 8nE ÌÁl{0, nestÌs de Ednund
Husserl na Ur ivêBidádê de uien:. Àkr.Nisi.olrsirdr.lc 189.t ]\lt (le opòe.
nÌtuiçLn) i ìt!rc'rlLiçà. Srgtxlo o seni-
d() ,tuc os rlois Èünos Ìènì ,

1(). ìnnr" rÌguru .oin é sirntlcsmeffe I seú jusÌ:triÌer c cssc .on.eib .ìe lc
!e, cssr ols., o'no ao peÈhcr dr i.ncb rôÌne.Ò (ltrc crignri .r È.Ò.he(].Ìert()
a in(ft nll no tildnn AÒ .onrr-j.ni. cnsÌe dl mÌcncnrnxLidrd{r Sc
de orÌrìs ligrrr:rs
iePr*.rifxo q!.ndo e! vel() rmx.oisa .s sensr.òer t os .ros úÌe .nrmis si()
Ìnas, artuis dcslr, rrd !Ìn. oulir (ors. h2b1ü es dx nncr rrid.de dÌ cÒns.ièd
\$nD. eu \cD x brÌÈn", .lue i rpúls .i.. o ienôúeno ro.orlÌÌir'ioj .:i. esl.iÌ
úÌn pedìç() de prno pnÌado e. rÌÌr\ és dc diaik, (lc lnni É esse
Ìe eu !is() rnúft (!rs3. Iir LúD.Ìeleji.irìl (on..1ro de ienôÌie.r) qrc Ìc\'. Hlsserl
do pris i .cssc donidi. do ìtprc{ìÌ2i' N l.n.r em ú.Ì /ir.,&"7oloí1.i. enì uÌnr
.lue ÌÌrN!Ì dcs(obtrá a pÈse.lr (lc uDr. esr p.nìeirtr n.r!..r de inÌe!.nÌral ad-- (!r. Ìógi.r dÒs Jena)ì.nos. o !!e é
.e,11 aLn idrdc" ú .oÌÌs.iên.iì já xteír. fo, sl só. que nì le.dxdc cLc cssc JiÌúÌe.o? rle c r rfrcnÌÌi.ìo de
Ìrm. rrlrdrdc qle se exilÉ d! !ì. nnpÌdÌa lessr pringe!ì !rì eviüdc uü oÌrjeÌLr prn r (().5(ian.u. É ele qre
nel,r Dris (l. quandô .()nsnLcÌrn)s dcÌ!ü!m essÌ r.iìs.an(i.r oüo sendo
rlgrLn5 Qsos ÌmiÌe C.nì1o ìr) lcnnos Hussed si.r|l!snüÌe Ìrrnspa)e pl tcr.lpçio desÌe .Ì)jer). r arnorc. e nio
u,r .Ho rixblsrc € i sesui.. PcÍ(cbci r o donÌnìio (h lcrcep!ào
nÍ,s 6sc rmbes@ .oúo otu síìbokl os ..xrceiÌ.s a.rcs lor't.dos
i o quc ocorc qu.ndÒ \'ejo u,n 1,rço na r.iÌise dr Ìqn.serÌ.
n() pnpcl (oDro súrdo únr n,e,() 1rrço (aro ]\goÌÌ. PxÍr crpliciiar
c. l()go dcpos. o rcjo .on. o sin,trolo rcnú se dr utrra fc(clrçio
da opcmc,o ernnìéÌi.r .ìe strblü(iì.i snDpìes, .Ò.r) rqucÌ. da if
Dc uú..so .o o!ú. !!dc csri 1 dil. rore ro ìrÌ{n., clc dfi que
rcÌr(a? Ela nìo esr:i ni .ìr,-Í rlidad! .lo .xisÌe no irìltÌnÍ d. nÒss.
Ìr.co no papeÌ. .l!e é ì .r,s,ÌìN nos.lois cons.iê,x,ià. rrÌ (o.tL!Ìro de
c.sos Hlssed co..Ìuií (lrk.r d,iircnca se.srç.les alnda opa.xs.
$i lode se eÍalìele.Ér p(tr (Ln,a ..rÌl qle por si s(is n:!) lponÌ.ú.
paficrprçio ffiqLi.l Á(tuiL() mcsnr.l eindr, p.rr rerhum objeÌo.
qx€ pou.o ierÌrD det)is, c ( (h.m.Íi Lss.s se$x!ões .lellmi$nì a
d. aÌo de 'doacào de se.ti.h) lr .s{l rcgiào dr \ensibilid,dc no
ero qxe üanÍodì o.ier) i al)(s(o cn seiÌi.lo esrÌiÌ. .h Jr"lrw
súDbol., enÌ rep.ese.Lriìlc dc our," -{ essÌs sensi!()cs sc
colsa qle é eÌe Íiesdn) ic,es.enÌr. ìto | 1)j1lo1cn
Á nÌe..ionàli.lì.le sd-.:Ì, parN I tusscd Ìe nÌen.ioìrÌ lsse xio scú
!nì {ènônien. dr.tuL,n dN .cprcsent. chrnÌado de _xprccnstu ou
c... Ìrt.rt.nrÌdt é Ler.lcr. por m.i.r de ìr.,ese Le,o(r dcÀr
.Ìe nà., iÍÌ!Ía quàis ()nhi(1()s drdos rto do ,.rs grego. (txc dc
à conscien.ia, d tuLiÍ$ onrerid()s ftlo s3ri o nonenÌ. espe.irìÌ)
dx.Los. é /eerrli7, e$es.rú.s .1Dr.Ìnl()s do penlanenÌo Essc âkr (:
d. ftrìenr co1ÌìpÈe$n.. assn! .Lcs.i 11. o rcsponsáveÌ peh Ì1()rçÌ()
i !ÌcncioüÌnìade seÌá erlunJerLe a() dc scnÌnìo que 1ii 'rÌrn.1r"
f.!ômcDo da _..presio EaisÌe inÌcn rqxclc .onjLLÌo de sensrçÒcs
ooruhdade seúpre qLe, rúì!és d( u.l opx.as. t.zendo .ônì (ÌrÌc r
-.:Í*€i
&do, ms \is.mos alg. ni. drd(). sc,n .otue1anc1r se torne '.ìi cça(i
: prc quc uu c.ltì prcsed!_ì 'exp,in,i, 1 um ob'cro ü.ns.en.1cn1c, J
: u1tu d.t.JÈúedr .üsên.ia loj iss(). s(ii aL'ïorc eli no jxrdnÌ Arnxs
,r!, i)
: prctcír.Ì trÌrr no plLúrÌ: se.io \.'Lrirs as gfuç.s . css. log.r erL.e scn
iin en.i{ rìrl drdcs cm HlÌssed. siiurdxs sr$rcs c rÍr do.do. .Ìe fn
I enÌ disLi.r()s tr.(Í d. dperiÊocir e des Lido 1 inr.or! _.paÌe.e parx
: dt,elis .r. dìf(rcnks ní1cú da .nálise x .(!rÍìan.ir. já qle igorìr l
-: (l .ÍirÈiÍÒ .rnicl) (1. inÌ.rÌ i.nrlìdr essr ({)ns(iard. i olere.i{l()
: !lÈ, tuÈ HL $dl , n rhL I]ìr. eì|.LlJi Ì ui. f(iômcno de :inore
; ndsr vidr Fr1\!irr scra . úÌen.nìrli
i dide de aL() secL, a.r's.nb 3 rèn,'nr
j nologir rrnu una dis.ljcio leilexnr e ÁavoaE DA ynÃ, daldthè do ÍÌlso
Stocré|, piírãdo p.r custav
: deutu .lx pris:Lgc.r dc nossa ..nìs.iên.ir l(imt entÌe ls05 e ts00
D0AçÃ0 DE sE Ìr00:jovom com lõ(stl!Ìar .omo o .Ònhe(hìcnto é
o stn.l malenático de igual na
lêsl!, sinbolo dè sua paílclpação rossilcl. (omo i subjeÌilidrde. rroi rc.
na lüla pelâ iqualdado Ìacial, .cess() r un, tnundo de Òbieros, se on"
ra Darcfta pelos direilos civis 1in.lid .Ìgor @n a quesdo de sàber
em Washirclon, en 1963
.onÌr uiÌtr molúpliLrdrde de tènônìenos
Po.le ser r rp.csenÌaÇào. para a .ô.s
.ièn.iì, .le oiÌ obicto lno e idêffico r si
grnd() u.,r ouÌr. P.rspecri nÌerno lsí) signüìca ft..onliecer que se
tr a cssxrrúblklade nì eÌisre i.1oìciotulida&, é po{Lìe eÌisre
dellnnì1 {las "p.rspccÌnri' o úÌl)rlho r:crcÍJ de um. smÌese que
ÍìÍe m objcÍr quc Ìevtuá Lnilì.ì ()s Lrirlliplos fcnônÌenos corÌo
HrÌsserL a ap.crcnÌar o le apresenúfòes dc unr c o nesmo obiero.
nôÌne.(i'.(rÌ() scndo !iì se x nÌen.i.Ì,aLidadc dc A.cnúno parece
nìodo srr/,rt-. dc (loacão. 2 Hlsserl esré.iÌiúa a fibsofia. é porque
qre seml,Íe ÍepoÍxd.l
lri _Pônrr) .1. se lnììÌrvr a kldlÍ nìddniidane e
. LrÌn dc vist.rr par qxe Ìôda .o.Í ianci] (i (or,sciêr.iâ de
al$Ìnìa .oisr". sdÌ .un.a in!.stig2r xs
IIas é nìpoí1nrc Lcúrcm sirÌeses .+Le. tc( ÍcLxmcrtc, .staro lormn
conrâ 0ii tese {Ìuc 11ì ftl!ú do p.ssivel ersc rcsultrdo lin.l.
nr (mprcen
de.isivadÌe.1.:
:I ._.:::r..:i !l
sro qle HusscrL r.já dlquìo
qxe é o Ìtricl() .lcnú)nrÌ rlas tu.Ìô i\$ supori a dehúa!ào de
,o qrìal u r .ons.riincrr s€ duas ortrs 1ìsuÍf,s úL jntenciomÌidxde
icPofa. N"úudÌ .l,ie1() nos \os sels Ev,.LÌ\ /sr.1,/.tgr.oi de 11191.
a (Ldo nìdepei rìei Í0Ì!nÌ. HLÌ$e .rÈnÌìa i l.tuiçrio ì repÌeÈ.Ìr
dc alg!ú nnrd. .le doreao .io , opu.hà o donúno .h ltrceÈ.io à()
Ìllc nio É n..h snrado .Ìo d.ÌÌidio .lx erpilsslo É smples nolÌ. .1'
la.ro d., nÌiLJ ,le .1.,, r. . nú e$x .posiçro a .!úìcizl e arbiúinr, c
que se P(lleÍir 1t,!(!d.r eÌn lue s,-nfdo . útrÌi.to é nÌegdh..:nl.
!n rnnâ etp(:( i.r dc innÌrã.) !Ìn evenL() {lÌ ddem dâ ÈpÈÈnrrLlio'jl
!üpÌes. que. di2ci: indcpen Qurnú, pcrcebo Lrm .ubo, é um
.Le \lai n:r() (: só rsso. O
qrLrlqucr o!üÒ. derLe dc u.ri le$pednr \i() ca$r.' a de seus aspcúN qxe nÌe é dado: vcjo
iènô en() dcreÌúini ÌxribiiÌ o ,,od. '..isa flesmr'. I .ÒisÌ nì.LependdÌc de .lneanierre srìs ou Ìris LrÌos ú) cubo.
.óro..bjeL() a,prcsenrìdo :r (onsdên !Ìn p()nÌ() dc visra rìnilâÌerÌ e vafá(l seglndo L{l :'n!a,Ìo e nunim!-iÒ Ntrs nio
.ia, soh que'ispc.Ìo eÌe nos é dido âÌú\!s d..luilcÌr se apresenri a alsaÌún. tcdÌ, .ons{ iêfda dc pe(ehü xpen} dois
.luaLqucr objero semrrc nos QDan io e! raú 2 nÌiiÌì. ÌÌrsp.r(na rerângdôs. drs snn esie sólido de scis
^Jnal,
é dado enì um bo.lo de dorçi(i quc suhietiva íbÊ I ãÍoÈ. ô .jue obÌoiro làces que é () cubo 'Iqüo ..o.s.iência do
.r ,Presefir scgundo !!ì aspe.r() parÌi é oüÍr perpccnra iglìaÌúeme iÍ,ìctnÌ ,sPe.Ì., (Ìue n,c ó eÌèdvìmde daúr, m-s
elar e por pÍlncipio variáveÌ. o (Ìuc ta sobre eÌa: .unq e árore nìe seiii d.d? ÈÌnìô .onÍlanc1. rdrúar, .bs :L1pc(ros
sc .tesn no tlano da lnrgrirgeÍn Assim. seD à pris.i{r r um ponÌÒ LÌe visk qlre nì() nc sao dados. É rr:..ls rúra
as expressòcs "o 1'crÌ.edor de A'Lslcrllz' M$ se é rss!Ì. o qle p( cseÍoobie paÍe .L() obieto que ne é ap(acnhda,
c .r r€..i.I() dc \ireÌÌoô refcrcn Ìo nÌen.nr.rl dc u!Ìì .ons.iên{ ia, Sc css€ lus aLatr -rs d(5ü paÍe eu ,i\, () rqL) lsso
pc.s.rnageú. Nàp()lca!.r oÌr,eÌô nìô p()dc so nadì siruì.lo aquúr sigrille {Ìuc o .spedo dxd() reet.ia aas
BorapaÍe Mrs cadx unìa deÌàs o rp.c ou alétu de scLb üodos subleÌivrx dc aspe.kr.io údos E se é assim, cnsrc
scnla segrìndo um aspccro deÌemnìa.loj doaçàÒ. ele só podcú se codlndr .!m xqul Ì,!a .trrrr fuÌlr d? inen.i.nxliúdc.
scgundo !!Ì dhri.lo nodo de dôx!:io . toteli.ììde d.s fcnüncnos qre ô rr.Lzcnl Hlse i.lia,Ìuá de 'ìÌen nÌdiúdc
o mesúo a.(rnccc enÌ nÒssx fc. ì ÌÌossâ Dresen(a. O obìeto nìien.:ioúl do horizonte iftcmo . E târá qu$úo dc É
ccfqio de utu ohjcto quilqxe. Á .r(lx seri a rÌridâ.ìe slnlaÌie de sers nrúhitLírs núlirÌur qÈ r.nlo obieto Ìem seu h().i- 9
m.,menÌo. é atcnas urn asped() d. nodos de dÒrlio (\Ì Jàú!ìeN)s E é isso zonÌe inienio Lle dcrcmiüçes, que nio I
temlna.Ìo do objcÌo qfe ve i i nossa qrìe pe.dìire 1 ll!Ì{scrÌ etiÌÌÌÌ.I eaislência são etl xÌtue.Le dxús. rus que sio vhrdar 4
prese.çâ, rúÌ lspe.ro que é va.iível dÕ a PhÒn Ll^ corcl.!ào enLE .ons pcÌa .ons.iên.ia O ob'eto per.!bid() é Ë
e depen.ìenlc de unì ponÌ. dc vìsú É .iên ix e objeb. x .elreza de qu€ r({1a liabtado poÍ uÍntr (Ìpr..$ivid.de que liga È
dúiinÌ{) o ,Ìoito de dor.-iÕ (itre mc cxi .ons.iên.ú é (usciôn.ia d. !nì ohlcÍ) (kll unr de seus esp..ctos aos de xis ;
be x ánde sc cu a per.ebo da jinch ou e, re.irÌô.ÌÌÌenLc. d. que údo oìrjeo i rrLbsol dìú enonìc impoÍllnoa a av
do iadn!, scgundo esÌe ângulo ou sc
!
objer.r P,,? uÍìr ()nsc1ôrÌcla inrcrÌjoniÌldx.le lue sc sirua no plano dos ;
72 \rrNl r: CEREBÌ1r] ê rrL.r)soÌ J{
''feflô.rcr6 c costui, cnÌre si r..Ìos {r ..'i:.
: ]1::::'],:.i'.' ii ].'|'i::ì.': { úeran r. de .a.Ìì Òble!) slnguLa,: li
rst\1k)s dc cad! òictoj iàzardo (rn que nci{ PÌano dÒs .]!)nzonres qLÌc l\Ì!sc.
.ida uLì tlclcs .cc1Ìric xos deruis seú situaú a or*inali.Ìede dr rn.,Lll& trÌ..ndo
e\Í lnt-n.,i{ruLidadc. non me$o LÉria nrl. se n. iúlìr ÌexÌ n(ls dccÌnnpomos
ri.rs ()ns.iên.i, dc dgo .ssúì .o!Ìô uin uiÌ úLr em nìas pxÍes .()nsrilLìirÌ(\j n,
òìeÌÒ se o àsped() üdo não reenriasr r.íli( nÌcncÌoül evìi.iÌtrnÌ)s ()s ln)
âos xspe.kr nio dadosj sc ca!. aspeÍo iiz()nkr".lo percbido, tud() r(Ìui[) qrLc
nàÒ dtÌ iisr ()s Ll--iÌals, .cm Ìeúmos e\líc dc poÌcno.l no .&xÌ.ieiÍc dallo
lrn nìun.kr dà e\t)eiialxir' de nÕ$ls te(ljrrncs Se esse Ìtu.do' rx nc umx dúì1en.a noÌ:rvcl e.r.e
! xo lx.ìo dessa nov. intcncionalidade .ün{â r)de sc Ìr.nsfonnar, elèdldìenÌe. --ssas lnÌlnd.rn2lida.les de hoÍirr{Ìre e
hrveú rnìda (únr outú, a nÌrenciôn.Ìi e1. (Ì)ìcL() dc nossa eTe.ièn.ià, .esLÌ que r prnìc1r. igu de ntren.n)naLi.U.le
dide Ll) h(ni7()nlc cÍ(yno dos objer6. de rlgtrÍÌa i.{ncin ete se enbe o! se eÌ rturadr por rlusserÌ Nio se Írtx apenrs
Quando pq\:cbo o cubo, eu o pe..ebo Ir.iin.: ncíc (Ì! peqxeno lÌegnenrÕ {tu€ d() fxÌo dc cssas nÌen.bnrÌidrdes se
(o.ú fìguru sob.c um 1ìndo Mxis xnì.Ìx. -; () objcl.) dc nossa peÌ.ep!ào rtuLìì d.sdobúrcm seja no pÌr Ò dos lenô
eu o tc(ctnrsob( e úesa, nes. qle eíá A l.lcn.dnÌiüde do horizonie * r(r()i'j (], no pÌ.no .lôs _.nrjeÌ.,s ,
en nìlnLia s!U, sllN dcsÌc pÉdio. siÌuado Ìe.no seíì risll (omo aqleoÌogl.anÌenÌe en(ÌLLânr() x priorci.r cra x0ì e\lnro dr
.eía.nladc O obicÌo pcrcebido reedvl. ànleú)r ì irnc.cnruÌiúde do hoÌtonÌe inle.nrldadc dx .onsc1àrcle Se a p
ro scu {rnon(). cLc o cplúre e. no linì úÌeno um co$dênclâ glÒ
É no sol) dc úeúx ÍisuÍa ertr .Ía.uda de inÌcncio
L--. a o 'mu.do" qrÌc sc dpõe na nìenor bàl dô Ìntrn.l() quc s. ncolt j pari nós. nxlì.Ìrde .le rr(t, a po!Ìrc ch cnvoh ir

=
EA0WEÁ80 iIUYBAIDGE, lírne. mD rD ré4!q 1337. Â suco$ão d€ haqens Ìêm€t€.o "agoia", ao !ársado imèdt.to ê ao tutuÌo pnôxino

!!ì úrl)r lÌi d. .o!srièn(1, !rÌì. ,Ìnl en.r,rc81(1. de !nii(Ì ume nnrlqnn.i cxp.rièn ia de rrÌ $m qxe dxn, Ìeü)s
doa.io .lc scnndo \s iiìrr.(draÌÌdr.les .ladc dc linônìer(r.(mo nÌrdô a xp.e .onsclên.i. .Ì{r nnÌncnÌo lÌesenrci,
dc ho.iz.rr.. ao co.Ì.i i. nìo pareceú \cnlar_.ìo. pzfr . (r.s(ran.ie. de !nì e o mrs rdrúá, d() fxssrdo únedirÌo e tlo
.n!oÌve. (lu1LqÌ,€Ì rÌnnÌrdc crpressa n,cs,no objeÌo I esÍ: prsJo nos levxÍi fLnurc próinn), !r o qre a nìel(rlìa
dl cons.iêr(ia 'lido sÉ fassa.omo se 1r\as liguras .1. inr.n(ior.Ìmede, d() ncnr serii elPerimcnÌadr por nós corro
c rs opemssenì cstúÌanex.ìen1c di.n reen\i..1{r d.do io ni() drdo. dr ex u,n obicro qle {lu.r O c$en.iìÌ enr
te dc um eÌ passiro. .ssnn .(,no un p.essi() d() .lsenre no trcscnrc. .oss! .xpeÌiê..ia do lciÌÌpo tuìo é ì rbs
.(! â!_à.r qle baL-- A ldrlncrologir n:io r.rta .lo Ìenr r.r(.o do úista.Ìc . nìas snn rquiÌ{r (lllc
scndo assnD. âs ìnftncÌomÌnhd.:s .1. po objel^d, .qlele ÍÍÌc o quxl Õ Ilusscr'l chxnix.i dc presenÌe !n(i ìllc
hoiTonre xpontxtrr pare a eristèn(i. .tc iísi.() s,- dcb .a EL lnlcsriga a reh li cnrolve uria ccnx ealensào rernpoú1,
urÌr crpÌessni.Ladc Íbcrira nà n()ssa er fÒÍ,Lidrdc iúernr ì nossa .onscièn- lncl!'i. iÌénÌ do ".goú , uri pissldo
reian.la Fr.erLlvr. que úrbâlhr s(m .lx. x{lu.,la cD qre LranscoN a n.ssa lmcdidÌ.t e urn'fLrnrc prir:nlo'
ren Ìfì. .loxlio dc senidô ()rrrd. elteÍianti, de ! rÍrjcÌo renfÒÍiL. No inÌentr dcsse presenÌe rivo. o
po, um s!'eiÌo arno [n n.ssr cÌlc .o !) m cr?efièn.ir d. um sorn quc iúnrenrÒ tenpoi'Ì aia àgÕtu tenrid
riê..ir cliúrâ. . lado üdo d. .utr() .c d!ú É l)rÍanre contriì. .e ÌrisÌórir a !m pisÌd() inrcdiaro qrìe na!).rsrá
envia ros ladÒs ni() dxdos. .adÌ Õbjclcr da lil{xolia. cn.onr.àmos o re!ìU) .raìs |]ttsente (omo i uri iuLÌro
. rssinr
reenvir aL sld .i..unrì7nr1Ì.nça e eniìn1 rePresenrxdo .omo seird() umr s!.es pi ó\imo qlre xiftl, n.nr.hegor. Â!ui, nG
è ô nnürdo ilu-- í, ctpúne enì údl sàÒ de nìsrxnres .les.onrínuos, LrÌn. vlìcnte, ÌÌÌ"\és (1() üd.r ,lsrrl.s o nâ()
Pe..cp!ào (n.!r .oolprtende. essa cÌ nÌcessiÕ dc 'lresentes lra rssnn qLe dÍ1().lso sigìift,a quc nossa .oÀs.ìên.:il
fressn'nhde desLlc scmpr já drlla? Des..nes. por cxemrt(), .o,Ìprc.ndh o .1() rcmpo é .()íur(lx !cl.r ÌÌ!brÌh. dc
ÌeÌnp. Ìrusscrl co.sidcia cssr !Ìrxgerr .lüns inÌen.bnrli{hdcs orÈnuis Husserl
unìr trbsrr,!iìo seÌn (lrLrlqucr relxçio (: rnm.ú de rerenlio r nrt.lr.iomÌidid--
llusserl pensrr.i cnc.rnÌrâÌ suà.1ìar1 na .oni n()ssr !\pe ê..ir clclnr I ' q! lo tì .\-tr nrLrtr tu e{.r quJ\E !
ross. "..!1s(:iancla do iedìt)' como se () le.rp.r Josse essr su(cssì.r .Ìe i!\n(.r úl'.' n!,n Ede nú I
(1á raúbéú n,) pÌ.no dx Ìemrrrrlnhde insÌxnl.5 .16conúnk\. scria inrpossi\eÌ tensio a ffen bnâLi.latlc 8mçs à qld F
.Ìuc cle sirrrri â raiz d?qleÌr'snncsc' o!!ú rrnx mclodia Qutrnd() Lcmos a eu ,.c dirio !o lnrur) Pia)\imo +

l4 i\18\1r. (ri:FFuR.i .: rrLOso A \\\ | L nLe.erehÍ. .onì hÌ


i .. . ! froi( n:io ià. i. a1.r brli qurl a 1 sdÌcse !Le uniÍni ()s
.. :.!r:. L' fr:irrDrenÌe. serl ,.últlplos tirôrt'nÒs ..r!) i|ic*cnl1-
:: .Ì.,trrLL. !ì(- !d cx. !re o !o.s dc urÌr .)Ìrlero idêrÍnr). ìlusssÌ
: :. : -q :,gtr tr. fr:s.do nnedirÌi) e r o(rlt.rii n. prófrir inrL.sc do
::: :1)\iLìrì ì\5nÌ r Ìtien.i.l lefrl](). .Jqu.l. stutese prs\nr" (lue
.: ::!..iile r,!. :L ,ìcüÓfu lsr. É uniln: (r dúìÌ.nÌcs motueÌìL{)s re,iÌro
:: ':!rd. e,,Ì (l'(.!., sÌj.Ìro aÌi ran cin unr so rcnpo.
: :::::! Ì)rrsrLÌri cÌ()lÌo l)!.r!o \o dc.(tri., dc sur rürj p.ogres
. ::: r.1rr nì() é ficriú.luilqx.r sì\rrÌieiìrc JlLÌ\s.rl silcn.1. sobÌe r pri
Ìiel,r llgLrr (1(. ln1(ì.ron.li.ìade for eÌe
:.:::: :qrcnÌr1 ,j Ljr!n,cnÍj ÌtnìPor.Ì .les(()tÌ,Ìr I lntcilconrjid.de de rÌ..
.: : L!(!Ìe trir ! lLÌüÍr. Ni() (lr(' cc I (!c8u! SnÌtlellenre.
- .-1' rL. rE!ú d..ri no pis ..trr) trrLr cxislirj pJu nós. . esÌnrÌr r:_!) s. \r)lLr fÌ.,s , .ss. .ssl!ÌÒ Ele se
:.:Lr. j ,. cn!_.o .Ìc p.üDinÉ.e È s--nli.l(t. o Ìfo1llo .onpÈedslvo Ì)ieo(rpa:r so)cÌLdo .nÌ .xfÌi.iÌd o
:i : rìii!Ì. iÌ11\(1s d! nolo rgoÍ. d. drl|) a() .aÌo ú.Lo se nossÌ er 1i!trhtrknr,r 1r,ìp('.1 das nÌen.nrne
ucar lsrí _qrÌise peiêr.ir É Ìe.ld1 fior u!ìe .xprcssili
Lilc Ìidrdes de lniiT(rnc ll csÌ! a rnn dos
::-::::: ..Ìi iÌrtrr rr ar(\ dc un o!Í! dide. se erislei. rs :nÌci.i.rnrkhdes ânglkÁ pr enrc,nLrr r) frcsÌigi.r qu!
:: i- L,):rL.i!) Ì: LrÌ llnôÈ.no do de hoizÒnte. sc () ,spc.ni drdo lo a ÌenìÈtrÌidxde x.L(luir. n1 fi os()fia
:: .i:. r rluf ]].rÌ.n!(! Ìer o .Lrbo exp.nrc Òs ast.{tos..o d&t.rs. s. .onre!ìlliúÌer Nìo e t(n(r sL(-)fu sfi
.rdr.bieo lue Ì). (.tro crp,rc o rnÌn proflrrÌdr r úÌÌiiü úìsrixi1 Arx(rs i
- .:l .() rg!r1 r: .nt.rdidô por d. do luxL ek rì7 prlÌe, oo lnnÌr.. qlraÌ erìsre, Pirr .ós, Ì csrft(rrx scn
lnÌrn. nlceÌ .onÌ. .) é gia(is r esltrúrra dc r.rssx @ns.i Ìi.lo. i eìprtssi. () L!--n\n) tlc,rrr,l
_ .:: rnrfA(.o cnü. . série .lxs èn.ia .ì() reinp() s(: p.Ìa ..:JS o dalo .oir a ,rr?r.ois. .l
_ . ri i r !ar. d.: proÌens(ies, eÌÉ renicre tr() nì() tlad() c o lrpr'mr I por
.- . n.L 1.rìrdc !nÌ dado lenÒmÉ .lue r(\sr r1ÌN( ar.ci. do rcnpo | ÌaÌ
_ . . , \Lr:sr !.pcÌiür.i. .lo pÌtsen qre. neh. o Presenre (ìrPc.\fiin,c o
: -.,l. r .-t,. in.ú d. fnì.eÌÌo daeìoppementdê l'inlenlionnãlilé dans !a
-- .: ! !oì quc dlri é . lnidrde É rÌé esÌe tlln() (rÌ(. sc f( i5r rc ' Le
phénomenologie huserìienne, Dense SoLche.
.- . ri(i. .rúlÌiplos flrL,)s de dol gredn pira .ÒmfreefrL( tÒLno a()ssa
.o.<iê..ir é senÌfre.()ns.iên(ir dc rLtri ' Hú$erlianneditalions.RoberìSokolowsk
NoÍlhweslem U niveÍs 1y Press, 1 974
,Ì!ìs.1in.ia d. ÌrarpÒ !re objeb. ..!DÒ ú.*r íLbÌdi\'ldx(Le p(rle - Huseí et la naìssance de la phénoménoloqiê,
:rÌnìnri . slr _eÌqleol.gir . Nntl(),rnÍ--nLlcnlc Jean-Fmncois Lav qne PUF 2005
i rnnJÌnrnrlrar.le é rFÌiln_3r I se .o.rlÌee..Le. jsn) cn!()l\t .lcÍr)

Edmund Husserl toÌnou-se a Heidegger, membro do íen one n ología tansce fi lentaL
pÌoiessor da Unive6Ídade partÍdo nazista, comunicar Em 1937,a doença ÌoÍnou
de Freiburg em 1916,40 se ao antigo mesüe a decisão. impos6ível a continuidade
aposeniaÌ. em 1928, Ainda assim, rcspeitado de seü Íabalho inleìecülal,
íoi sucedido por seü ex- internacionalmente como Husseí passou a eiercssâr
aluno Martin Hêidegger, um dos mais imporlaítes uma p rcocu pãQáo consla nÌe:
a quem conslderava seu iÍElectuais de seü lempo, "Vivi como filósoÍo", repetjâ,
herdeiro. Husserl continuou lltlsseÌl teve oporlunìdade de "queÍo moíêr eomo Íló€ofo."
a desenvolver pesquisas rcalizâr, em 1935, confeÌências Ele moíeu em 1938. llo ano
na UnÌversidade, até qüe seguinte, seus mânüscÍitos
a ascensão de Hiiler ao podêr, Praga, mmpendo o cordão foram lÌansleídos
eíì 1933, calor a sua voz. de isolamento imposto pelo clandestinametìte paÍa ã
Devido à ascendência jsdaica, nazismo. uma dessas palestÌas BéÌgica, Dois anos depois,
o filósoÍo Joi aíastado e leve deu origem a seu último texlo, Heìdegger ÍetÌou, da segundâ
proÌbido o acesso à bihlioÌeca de 1S5, inlituìado Á crbe ediçáo de suâ ohra Sere
ÍÌ!ÂBÌlN HEI0ECGER, discípd o e
da Universidadei coube ílas ciências europáías e a lenp4 a dedicâlóíiâ a Hussen. sucessorde Husse em Freburu

\[]a r ljls rarrors 7t


Husserl apresenta
a fenomenologia
c0m0 uma
"psicologia
descritiva", que
pode conduzir a
uma psicologia
racionaÌ, voltada
pa.r'a a descução
das leis gerais
do psíquico
l0F l!jll|\rìja
Eï uru^ pÁss,\.rl.u DE pstaon(,u |tttia L\arOt:k,.A, ne qu:ìl cri-
li.a e utiÌizxÇão do nÌodclo dâ físl.a atcnììstâ noclema na
psicoÌogia, FìLrsserl propòe urn rcÌ.Jmo à erpedêncix
i.Lernâ
" . ,ô f t ,J ... ar.,l., t \ "
.u.
"\l li..rç.
fènômcÌìos psíqrìicos por rneio de urn cnce.lcamcnro
calìs:ì|,
cons.uído .le hipótcses, o tìlósofo irponrâ :r nccessnhctc_ .Ìe
ün sxbcr []ndacto eÌn ulnâ tnt i.ão clì própdx cssên.ia do
psí.Ìuìco. Ora. lenìbrx Hlìsserl, se nas ciêncixs
natlÌrâis, nâs
qlì:Ìls â NatrÌrezâ âpx.cce conìo cxrerìori.kdc, x
nÌancim clc
p.oc(le. cxplicxtivx é nc.essida, no corìtexto da \ì.h psí
quicx. o fè!ìômcno e ser i.\estigado é LrÌn vívid.r.
AssirÌ, o
encadeamenro psíquico níìo neccssita ser .e.onstiirrí.lo por U llHENldLrl EAI\tS DE \r 7^
A rduúôL !i\tr
0rhLo\ôÍr tu r
oÌeio de hipótcses expÌic:1tivrs. ir ess!:nciâ desse (linìcnsjìô é lrnivc^Ìdâde Frddxl do txÌnní iônr
Ì t\sett4ia arpita . tuntaìddatle
rÒ,eÌar se conÌprecnsívcl ?u Jr,r,r,. i dout0.rndo ú lÌÌôsôll .l'
!0iÌrn ddde frdÈìl dë sìio Câdos (Spl

l6
@*, r:

liq1:
ll. sc essr erttdüria Èvela csú.los uni ri.h.l( que per.ril(, ,Gssar rs lcls gerai.s
d6 de lnodo !Ìe.no , cLa Ì.nltrì se da lnli psiqDi.a seguodoHr*eil, apsi
írfcr.e a u.Ìa rntlÌici.] uniii(.aúr De\nk) coÌÒgiâ dcscftnì ry)posrd po. Dilrhcl
tr cssr .âÌi.Ìcíslic. essen.ixl dr 1d. psi úo uÌrrpassa Lnà hisúrie nxÌúil das
qÌÌie. É possnl. núÍ1tuì o.Ìa psicobgir tonns LiisÌór.as do cspínÌo. (Zen
c\plioÌl\ a tÈltr psi.oiocix .ìes.r iú? A.ìi pág 2n) ìzlta x Dllr|c.r a .ompÍecn
RÌ.nça iúndamcnl1Ì enÌÌe o {!nh..úìenl( ) sao de quc a psl.oÌr)sla dcsoÌivr l,(xlc
psiológi.Ìr e o (o.ìe.úìe o ú N2rÌre2x rvânçÌ.p& unìa psnol+t. ncionxl. ou
(side no lir() dc qle x lida (lr aliu nio a seja. unìr úlesigrçào ús esÍtrÌLtrrs d
údi de nÌnb simplelrenLc cÍcior e en- prbt dr (otu.iêD.ii A pslcoÌogià (..)
qu.nto *te.nirirlrde, tu.s rÌÌ(. ch é dìdl WILHELM DllÌfiE! toto dec.1905. Huss.rt dcve ser un! .lê..ir .las lcis, eh devc
cnr sc! enuadc.mcnÌo drú) p(jo conhe cÌlliNu suas concepções sohÌe lstcotoqia !Ì..n._ai un .onìpleì() dc ÌcÈ Ìe(trì.:as
.tnoro .le sl. p.L1 e\periênclN nÌÌernà' g(reis quc rcrio pxtu rs.ièncixs do
let nt"t,iolEicõ, pig tlt
(Psi@lq:n1
.spÍfto (.. ) rnr i)nlio inrloSa àquelz
i .1arc. dir.i I rÌ,scrl. que essx psi.. i tr: . i i:.:-rt i ::i..: ì:::i.,i r:.,.: de nÌreÌnli(:r c da lísi.a rearnca px is
lÒglx des.ÌiÌna n(!.5rÌa de rLml aúÌìse I:iì csn'do dà \ida psirlun.r po. úeio da dancixs dx Nanueza lÌ.Lrr, pág 22)
cienLiflca À !niüú, inRrlriu f,(trsisar nào dcsoi.ìo sìstemííca ji eii:LfonÌado p(r '1ìrra se, cDtao, px.Ì ltussdl. .Ìe es-
é suficlcnre prtu 1 (onsÌinriç:i() {Icssa psl DillÌ.-v conÌ) prc.edünenro adcqurd() L2b.Ìece. u.ra psi..Ìogla rr.ionaÌ nã.)
.Ìü)gia: sio .e.l-ssti.s lrnì t{niìN!'.to.Ìe pâr. x psl.oÌogi. IIas. * ns rcscs .Ìessc dcdurna. (onÍlfuidx (onr b.se enì u.1
drnrlllos Lda d(sücìo sisÌer.:nie qle
e Êlósrlo pb(u,rm srìpertr Ns posi!òes csfor.o .is(llsarÌeme (lcnÌifico de dcs
PerÌiihm . .oÌntrccnsaro d.s rip()5 dc er .aÌrÌralisrrs. !u8oin.Ìo urnâ psi.oÌogta úçio drs cis, t,i'r)., do psiq!i.() Ta1
..dern!ìú qle x v(lL rrú!i.Ì (\,..1a runmcnÌe inrrrìti!ìj .rft.cnr d. .t)leLi- .siorç. eÌigc unì ér()do descÌiÌivo. (luc

A ÍenonÌênologia husseÍtiana PoÌém, surpreendenlem€nte, relatividade de suas leses, que procumm demonstÍar a
sulqe em oposição à idéia Hus$rl Íunda €ssâ validâde llusserlprcpõe uma nom impossibilidade desse ideat (o
de uma slbordimção das da lógicâ na subietividâde. ciência, rigorosa, que estulümlismo, poÍ ex€mplo).
leis da lógica ás teorias Mas, agom,lÌata-se de èstabelecerá â oblelividade Seja pam címbâler seja pala
p6icÍlóqicas. I,la medida em uma novâ subietividade: de cada ciéncia rêgional. apoiar-se na Íenonenologial
que se pmtendia esclaÍêcer não mais um suieito Todo o conhecimenlo toda invesligação que visa
6leis dâ lógica âtâvss de empírico, mas uma eslÍübra passa a ser aaticulado em delefiÍinar a objêtiuidade íto
eslrìrtfas psíquioas, e €sbs essencìal que constilüi ün fundamento último. conhecimenlo deve corÌfonlar
deveriam ser dêteminãdas a própria subjetivjdade. Esle é o idealcartesiano: as leses Ììusseíianâs,
poÍ uma psicologia nabratr a Husseí, louco a pouco, a validade universaldo Além disso, a feflomenologiâ
vâlidade dessas teis passayd conhecimenlo fundado na detefiÌnou o suÍqimento
ã s€rdepedente de um eslÍulüra que permile a verdade do suj€ito, do,,Eü de üma séÍe de ciências
esclâreciÍrenio por parb de aparição do mundo. PoÍ isso, penso". AssiÍn, em lace rcqionais: uma psicologia
uma kl
psicotogia. Mas, tanto o mundo quanto o do cetÍcÍsmo geÍado pela ÍeÍomenolôgica alÍaves da
se essa psicologia, c0tÌto sujeito são tomados em sua contínua süperação das investigaç€o da essência
qualqueÍ ciêrcia naturat, edá essência e não êm teses tanto das ciências geíal do psiquico (SadÌe);
en pêÌpébâ banstomação, suã íealidade naturali naturaìs qüânto das ciências üma eslética, com base na
ou seja, a validade de suas a essênciâ do mundo humanas, a Íenom€nologia deleÍminação do ato que
leses qíá seÌDre ern conslilüído e â essênciâ do ProcüÍa estabelêc€r um visa "o belo"ì l]mâ morat;
veificação, a pnápda tógícâ sujeito conslituintê. conhecimenlo püm. Devido uma oniologia (SârlÍe ê
peÌmanece como ì,erdad€ Mas poÌ que lêl Husserl? â essê ideal, ela é discüüda Heideggêr) etc. Poí tüdo
Í€lativa. Em reação a ess€ A fenomenoloqia Íoi a última poÍ quase toda a filosoÍia isso, a Íenomenologia
Íehlivismo e cla cÍnseqüência Eande tentaliva de Íundaçâo Post€rioÌ: não somerÌte husserliana tem papet
célica, a fuflomenologia tolal do conhecimento. aqueles qüe â adotam ÍundameÍtal na lilosofia ê
desponh afnmndo a À fragmentação das como método filosófico nas ciências humânas da
nece€sidâde e a univeFatidade investigações cientíÍicas
das leis da tógica. e conseqüentemenle à
0leidegger, SartÍe, llerleâu-
Ponty etc.) como aqueles
c0ntemporaneidâde, :
LUIZ HENBIOUE A. OÊ SOUZA

78 \rjNTr ar,krjBRo ai ri ÌosoFlf,


CAAEA|URA IrE BODCItElIIO,ttlohoíiãqom d€ Goorgii PelÌus.ow, Í933-34. 0 'Íhundô inleÌioÌ,'úo consritui o ohjeto da Ìeltexão teíonêíotóqica

re eÍìbeÌe(e a prÍir dc {( fLnaltrEin) ,\ dct.nÌnúrxo di Frcefçà. úÌeür.


eri unÌx erperlên(la ttri riìcnl(, nÌuiti iÌplnr. nrtsc (rso. unia .rÈ.Ìei2à.io
rr Á len(rnelll()gir sci:i inii,hÌ.nÌr r,,;.r. r r.r.l .: r'ili i.erxÍsn:, (lc t[L]s ft,gn)ls .s f.ris.s.or
iii osnr)l.slì desrrÌ1 . (r, s.lx, Il-irer\ e rs ( ()i\r\ rsfiriÌuls \lrr.iiÌr
udiÌ .Lcs.riçì() .Los vn,nLr)s Pslcol.igiâ Ìien.l()gia, ( lan.ir (lLr,s( pÍrcnd(.s.ir
iles.ririrâ e nio eitli.ralni: r lsDrÍl preqsLp.sbs. .io p.de,iì .Leki ì,i,ìri .
r.Ìogi1 .i() Ìxi nn csligar () \ n i.1{) c().xr .bjeÌ. . seÌ des.rirÒ r fxíir de rrl d;ÌiÌì
u.Ì jir,) rarrúaL. ,nas dcÍÌ.vcr.i scu çìo 5e os \ni.k)s p().Lern sei d--rc.nnÌl
núgiRrìL() |(tr lnluilio fÌrr l-)c5crclcr dos..!ú isn) que se re\cLr etrÌ r i,ìa r)eF
()s lcnôrrìe.r)s tr!()s sigrilì(r dcscrclcr .ep.i. ntreÌnx. r .lisúìci. edle csh e r
isso. qÌr.: l)ü.rrr\'.(r liÌâncnÌc. Os peÌ.ep.ir e{eÌdÌ der e ÌÈ\
\nnL,)s, .1 (Ì,Lr üdc dc údos in,lnln iòrúi de xpaÌi.ào dos lèdiÌleni. .oÌ es Ì

rÊs. s(i() dcs.iL{)s Írì


ncnhrnr nfclo pond.nÌ.s.. nao {Ìi r.indade rieÌrfti..
r() eúÌPirico Á des.ri!i() Ll$ $san.ias ín,ns.trÌÌJÌ.r ì a.nÌnìnr.àÕ il.s rì.
i ui.ntì.drs âs llìx Dos !{)n(eit()s puftrs elclm{h p(tr Ì.(r:{(. .nt( scnsrr.ìo ( niln.nos p!iqÌ!..rs nao i!.ess1Ìi .ìe u r
csv .les.i.ào Pr rio e unÌ1 .ìes..i refle\i. SegrLn{lo L!.kc. r p.r.cf!x() (J'1(tfrrTrrio dc unr. r.gia.r ütÌrtisicl
.ào enìpni.x úì. se.ddo.ÌÌs .ièn.ìias.Lì irrrerna É a(lrEr (ÌLn o noss. c5fi.il(i .!nìc.d. rnr. Èrr d. ..r!.r.r'iz.E1o
\xÌLrÌezalj eÌas. ao ..!ìtr.iri.r. eì.luedi ì .u r nossa rl.Ìa fos$! drs pÍjtÌixs tL! scu nulo rL! rolhFsc ì pc(.pç].r.
itènÌrei. n.rLúâl de bd. Ìo ìFr.€fri alnnlx(lcs ($ .í)gtar.r.i, no scnlnlo Otu. !c obscrrnos .rs Jcnômenos .}Ìc
\o e p.si.i.xì.Ì empúi.o (ÌìalrLlistx).' crrl.rslan()J Assim ftr d.Ì{Ìmin1(1a Ìnl ros s.ìo turnccid.,s r.sÌ6 e n queÌrs
ttn.íigaçtje.r bsi.at l.!, p.ig. 2\) ilnrsir) (las tn1(t:t!òcs por urìr dnisio pcÌr.frÌics. nlìo p.rl.renÌrs .leiÌrr d.
{r(,s obter(,s.lc t,c(cf,(ar.r. Áo nlstu.] (.o|Ìic.d q!. cl.s ..Nifuem .l.scs
tenp(), a(,cír,.Lr-!, r rsro umN d,fcrcn lss.rcirÌn.nrc dirc$rs. Nào esÌ.nÌrs
tsM nìtu;io Lìr cssência dLx rriúx çr ludtÒ :' ,rJeir pc r lrLrl as ry- úlzcndo onr ($r quc os obj€ios cü si.
d.i.rir, f.Ì, Lnomcnologn paÌece rs .eplies se orignÌrnì \!n d(^.rsos. r ,tuc. .on, ou scm úzao s!ÈrnÌos .,)r
5crcihiÊsc ro (onc.1t.r üadi.ional .le per.ep.i. nàs.e Llr\ a(()cs (Ìru rs.,,l\rs ,csponli.r , !$cs t..ôn nos, e sib.i rs
pc(cpçlo inl(jnl . lrÌx s( .1-- deÌemi tGi.xs eter.eú ltÌe ().,sirúir() rr nr r) rln,ls ( os úrpos. sclrn .sscn.rihD.n
fui rs rLnnhdcs do cspíito, .bsü!íd.s dos órgàos d.s se!úLr)s: Lc dlr.$os: mx!. qu.ndo .onsidetrnos
d( qulLqLÌcr (íÌto scnsiv.Ì N1.s leja eÌxs Ììrs.eü.Ìx reJle\iio sobi.r as aln,nlâ csics Lnônrlnoi nì.nos do poffo de \ n
..
iì()s nrclhor cssc .on.r1Ìo ll. Ì.n ori des !ue ô espiiiÌo t,erf17. fì,.{l,iìcnLrdo r. fur.D.nÌc .lcsctrÌno. tàzendo rÌìsÌ,ì
gcfr tu seprfur.l o ..11.slrn nas i.Ìéì6 ii ()trnhs fic, íÌsN!iìo çro rk qxrÌqrÌd Ì tu.endÊn.i .Ònsü
c (o,Po c nr disÌnlao.o espon.lene. (I Ltstì{tdçòes hjli.dt ajr, pig 168) l.rìos uDrr út.rcrÌe nÌr.nìrnilel eNrc
: !i-,:i r'ì'

R!NÀrús rÊs CÁaÌrs

elcs (1,tua, pig. :ló9)


dequilo que Ììnr() ago
vejaÍu melho. cssa
1' .onÌ) habirualnrcnre
.lisÌnÌçà.r e.tre perlcf
l,isarDs por neio .lcl.s
çio nteú, c exre.r1. c se ôs .Dmderàr nx)s
Enr ge Ì, lìil urm .otr sirÌÌPlesrnÒìte como
frÌsiÌo e.trc es pÍrpric
aqrilo quc clcs sào. en
dadcs cÌo obtero .Ìe rxis
1ao os t{r(elrerernos
Pcrcefçôcs . o .(dcÍ poreÌn ncssc nuìÌcn
do vili.lo desiàr trD kr nâô Ficcberenìos o
()btero.ìrdo ì perref !.1o
ob'.ro exle, no por dÌeìo
eitcürÌ, nx q!aÌi.lrd. dclcs. É (ibvio qüe es-
dc rcilidadc ÌranÍa:n sr nov. PeÍ(cPçao renr
dènt.. ú() (: un .(n
Ìeirlo .eìlm.nÌe nle di cilo ì nìtuiibnidxde
gfunrc da p€rccpçàô. .Ìj
e a' (Íidênula qle io
o (mplexo dc sensr- dr . quâlqud peÌ.ep,
çòes pclo qurl viso esse
obiero i rn j.b. ous nà{)
!:io nÌe.nr' S(ria ú.ìJ
pe..xrbido NaLo É Ìí.no
el nbnre lihx de senso
durid.r .1()qle é i,ra
.onfLrndt a s.nseç:t()
rcffe e vls.do Ìal co
de .or @n I (Ì)loÌ!çi() .r é Pôsú dlvidrr d(
co4Ìnca que xfNrc.e, x lLugldrqã,o de Oe hminis ítgtÍis, d. oscartos! 662. HB.è dnrca quc ! (Í,jcto eÌL--rno
scnsi!ìo de l{)rì. .orn a scp"Ìaqào cart.dan. eÍtre nenle€ c.rDo
1

a loüu coryó.er cr.


crcnÌ!xÌinoÌc eristiaj
c. .ssnì. d. qle unra
Pcrcep!_i() qu.Ìqler r.
cols, cxÌerni c slas prcpúedxdcs '\r rc.dxde. .um exa.r( m.is prc.lso l.cnn,adl a rrl objdô seiJ coreÌx: nito
^
pei(ebidxs disÌingucn se .los .orre Ìod()s (r tenôrrcnos psi.lLrlcos ,preen possô duridrr. cnÌrcanb. do .onrdi(lÕ
úd()s lntegtunÌes .h percepçar.r. Eslcs dnì()s.a xÌirtrde.ÌruroÌ e na adÌlde sensícl d. Frccpçio virìdo e Ì c.dd
úlrimos. .(nno ÍlrÌcDÌos scfuínos d. das (latrcias cmpúnis sào rFrcebi.Ì()s ca$ - nanrÈLiìcnÌe, seiìprc que rciÌito
Pe(cpçàÕ, nio rê.r o ...atleÍ Íans.dr cÒ.Ì) ttuns.e.denies l,.u {:tre scja dr.l() sobre cle e úrluo sidl,lcsnenlc com.
.Ìenrc aüibrL(ìo r()s fcnône.os hlsicos. nx ÍÌx plreza. o vivido pressrLpõe u.Ìr .quik) que ele r: (L/.,?, pig. 17Ì) rras
Dessc úodr). nào s:_() some.Lc os atos arirúc puran(nte le.orìen.lógica .lu,- Hússc vai a(:Ìn. (l(nn a .bÌa.8Ênclx
lnÌe.cìonais {ÌuL' intcEúnì os rivldôs, rnibe Ldlos .s p.rsi.nnìemenbs r.x$.en dadx los livi.los. . reÍkÌiìo .à() s. Íe
rnas ra.rbélr trm Uur() dc se.s"çòes. denÌes (1derr. pag. 17.1) srnìe r umr _pcrcep.ìo intL,rnì,.. rm1
orà, sc algtrns jèrô.rcnos nomc2.ìos fcnaÌ.cno psnÌrÌi(o: eìincm peÍrepcòes
rìslcos s:L() conreúdos rn osexsstmpas
.\].ÌefÌcs .le .orteúd() físi.o, cxaÌì
sivcis d-- s(Jetu rlcrcdrÒs rllcqlxdljnenie Cabe enLio .ÌislirSlÌi. os 1Ììonìenlos j. menÌe (onú xs dc.ôrìreúdo .Ènluico .
(vcn,úos adla.Lc lssr p()ss,bnidx.lcl. hi L(grrntes d. per(cpçi{) internx (1o !ìes
p(tr oxúo Ìado. uma s-;ric de tenône
lirÌi., csse .domo a()s !i!i.Ìos nio é
mo nÌdo .oÍr) iìze.Ds .oÍi os !rô um. in(Ììoidìdc, úas I
nos psnruì.os .ujo ob!o,.Ò scid.kl müÌos d. pe(.cpçà() crÌemx) de íra rnì .L{nÌíni. prnDeir() dc evl.Ìèncias.
(lüc tlìes a aÌrìbrLíd.r nx pcrcepç:oj nio dcrern,i.r!ã., r.lns.endcnre. !()(teNs  icnorienoÌogrÌ nio Ìen ()mo oll
existe. Ess. nìperlciçìu dx peí!,pcì. xbsürir () objer() peÍrbnb e .{tljgú ì jcro uiì nüiÌ1o nÌernr r\ pr.xirÌnìa.le
nncrna é scDeÌhrntc ì da perc.pçâô âtcrcio pNn os nDnìenr.rs nìreSranÌes cffre a r.,ilex.ir) I seu objcrc r.iLo i .o
fenôuenos são xt--1ados dx pe..epcao, ()u sejx, lolli los conb
pel() caúÌer runs.end(nÌe. ,Assnn. u1Ìr. fcrten(:iiìenÌo tr urÌì. Lll dnnens.to o
ohicto de rLma nola peÍrep!.ào É o qle rct.rrn. aos aros n.jo é o ict.rh. a urÌa
pe(cpcàô quelque. do e!, ()u uru
l]c. UusseÌÌ no.rcia Í.:fldào {újeú nLde e!rpúi.d. rÌrs â ur domi
.epção qlJquer de utu eshdo psí(Ìuico lvlxs se. na jcflcf,io. o objer(, (nÒ .io rmìs inporlurrc de tenôrÌent\
rehcnnudo ro eu, dcceÍ() nâo é (\i .a$, Òs .ompo.e.rcs genuíìos da !eÈ
de.tc, se felo eú sc dÌendc âq!ìÌ() qle
lssì dlsun!:t) cnÌrc r dacio da ..
.cpdo) n:i() é tuais.penÌs vivid., c !!ì ,ctl.'xào (onì s-ar obieÌÒ {on Lm o
nnlo mlndo cnÌe.de e ì.ÌediÌ. perccber pcrcebid(), qlxl o.aúler dcssa al,rlen pclÌençÌ i urnr cstin ]\nÌ(Ìi.. é fLn! -ì
na per.ePçiìo d() cu isr() a, I p.(il], s,iol Hlsscl ìbodr . .lrEsÌâo ,,Sc. eÌn -.
.lanrnal par esclrrc.er (, rlcarre da a
rrosoniÌnl.de eÌpíi.à (LnÌr, pãg. sc8!1.ìi. trcsnÍìos xrenção I csses ,--rlcxào (box pxrLc d.s .jirn.rs dìre.ô !
17J) o
psiqulco, cftcndid,) dcsse ,nodo. .orteúd.s e nnÌ$énì poderi n(ger nrd.s i ftfl!:io nìo Ì.va ei. (onÌa (rtrc ;
Lem o riesmo .rúrcr üâns{endenle qre (lcntÌo de ce os lnDiret cssa
() i nÌxìd() cr1e.ntr
.ossa esí retôÍno à subilnúdàde niìo é () E
Hrsscrl: .râprcidxde j s-- lizernÍrs abíÌ:(-.ìo .etÍro x u.rx li.Ìurltlrde psi(ÌLÌtce, mrs :
^.res(d.
MENlL .iRÈaÈo arrLosoFl^
. :*an.ia dessrs vivê.clas) Os Íos que Í]n(a dcss( vtrido AsslÌn, esses livi.Ìos
.- ?rníôrnìid()s cm objctos dc r.1Ìc sìo .,bjclos do qüe Hrsse.l de.orìi
:: ii. ÌPÌeen.ìi.ì()s on sux cssan.r, c .a porcpc.o úrrìnenÌe ou tti.:eP!_jo
:r'::, ..rÌr pxíi.ipanLcs dc uor psí.Ìuico adcqueda. Já haiúrnôs in.li.ì.IÒ (lue x
r::.,Jo de úans.e..Lência Ìcna S.húu lctromenologi. de Hxsed re.usì Ì di
::::na Prn Hussen, a riìhigüilelc visào (l.issicr conr per.ep.i.r inte... e
:,:.oni.únìa ? reÍlexi() psi(ol.jgicl c pcL(cpriio 6Ìcnìa, por jlrlgd esn úknìr
-ir:.r !Ììr slsFir:i .lxs (<)nsidcrnç.ics cpisLcrìologiclnrflr€ nrlevxnÌe. Há, se
-:: :rJi nìlesÌigìçào subiebr vcnr dl gundo clc. lcnÔmcDos psíqul.os ìteÌados
::::!ii. qre eÌx ()rrer.L enL.e a rdcqul pe r lcrnsccndinda, ben como tenône
::: rÈ rnÈ PeÍr.epç:'() a() !\Ì oblcÌct c n.s ihì(os (xs sc.s..ôet que nÌegrinì
: .:!ên.h .Ìos vn,i.ll)s {o crL quc os retrLi.$Ì( os ri1,idos. I possibdidâde d.
:.: fLÌrrrr essa .(Ììlusio. llzcÍ pessxr rssa camcreÌisÌicâ esabele.e unià dh ('flcxio não scri lìnüüa. a$!4 na pef
lr:'n,i .1o plrn() fslc()lógi(o da úÌ1 Ìúçìo €nÌre o livi.ìo ri() te..ebi.l{) e (cf,!io inL(.nxj m.Ls na adequaçào dos
::::trdq ii{uele largnr) .lc d(alLìaEh a, a rcâld.d( nio per.ebidi o priúeúo dâ.los iiìrne.rcs Jí cnì /sr.eÍÈd(Ìr
.: ::risnú ÌenrP, .()n.rnrri o lnk..cssc pode r quaÌquer /.i,:t7ids, é pÍÌr)slr uma disÌinçr.r cnlrc
:: !!qn.Ìt)gn. s()ÌÌe r cssarncì{ do vl objek,.la rcl]€rào. ran r reìlì.Ìàde, pe..eP!:iÒ a.Lequ1.lâ .r p(r!c!(ao nrr
I:::i que se reveìr nr evi.lèn.:ia' sc. pcLccptí,cl oào slgnlli.i o DesnÌo .Ìe.ìur.ìr "[Noâ se] A on()sti,o cnLre
' :. r.ellex:_ro é o pr(trednÌento prì.- quc par os rn'idos 'Á .oiM esÌá xí pe(ÌPçào àdequìdà l(r iui€(), ro
- ,-rL d1 lenÒiren()loch, clJ ütubam a signihe afltcs: pode se, a r)eÍú das pe. sentidÒ Ìuis resr.ib), .üia ink ìçn() se
r .rrÈri7r.la (rro lma possibiidadc .cpcòcs 2tuals Ìom.das.onÌ o plxno de dirige no pe..ebe., ex.ILsivrnìenLc pirà
---.n.ir! do vivido 'O lipo dc scr d.) ft,ndo que ap.rcce eièÌivxrDenÌe, tôrnxr o .ônieúdo que lhe é etetivrnì€rrc pre
- ::,r) ,frtlna quc o vlsar dc um. pcr súies d€ perepçòes possireis queì senÌe, e per.epçio imde(ÌLL2.La, (Ìue ni.
: r.j:i! rnt!Ìlrne podc dirign sc sobrc scnìpre conduzem e esse en.adeâÌnerlo lizÌnais .Ìo que presunn. e cuià iDtençìo
: trrdo r:al. (!.Liat t. pí,t. 216) .te pcrcepções no qlÌaÌ pre.isinìen nào se pree..ÌÌe nlnÌ.ônÌeúdo p.eseNe.
re a colsa .onsideúda nÌas qlìe coffrlnri por úeiÒ desrei em
v.tnà2parc.erescr boÌa pelm.neceodo senÌpn lniÌarcúl c
Írneda. (/..L,, pí9. PrcsrüìriÌa. a Prcs.n!ì
l.1r) lí o \irido d$ dc un transccndc.r. No pnrÌìciro ús().
Poc s. I Pcr(cpÇlo o eontcÌido sciÌndo a 2o DcsfÌi tcrÌÍn)
porque Ìodo cu \'lvc o obtcto da pcrep.aLo. o (onr(údo ni()
scus próprios livrdos sigrúca tunhuna out.a co,sr. clc csrj rí
o vlrdo (1 rc2lnc.rc ltor $u lrópia (onra No scgunrlo taí).
\ivldo ern u1n ccfio o coffcúdo c o objclo sc scpara,ì o
momcnto, c poi iss() (onkillo a um rct.esc.LìnLc-rt(cndido
ofcrccc a possìbilnla- drquil() que n..L() se enc()núr nele pó
dc dc Ìonx.-sc objer(, prnr. nìrs rrre nele se rt.eseina, e que.
dc ufl nov{) vi\'ld() l()í1nÌ() (se n.s xrne.ú* ào.lue é nne
'Sua cssan(ir .ontn)r dixuÌnenÌe inÌuftivo), lÌìe é rnil.gô Nrr
rr i f{)ssil)ilidrde de .eío se.Ìi.ì.. .ôrb r &Ì de uni .o{ro.
tÍi,nipb.Ìue () ()Ìhxr rr exerÌdo, é xnlÌ.gr ì .or senri.Ìx.
scvoltcí)ft:fic\i llnt\inigdçõ.s lqi.at óL . tlg i7!)
vaiÌcntc robrc c c
(t/e'n. pig. 121)
A iòú,x dc c\isLir
do ví,ìdo glrnrc 6s2
; r'.,,;*':
()
vn'nl() c
;" .,u..ui.".'. ..,'",,
objetó pei{,cbid() quc ÌÌrÌ$e.l
possibìhlxde Llc seÍ re alúiÌr à n.p()ssibìlidxdc dc duyidr.
nernl.ì Á iminên i. é .Ìr peÌaepçio rdequrdã.u n neorel
tustamenÌc à.ereìa!ìio nèír, o objet() é inteÍm,nenre vividô.
.Ìessa evnËnrii, x tre A frÍi. .ìe ,4 i.léid dd fen.ìnen.bqìa,
x n()!i() dÈ pe..erui() trde(lutrda ou
inrNncnlc a aLrigrda, mxrÌendo cnrrc
Ft ms atÍBEljqÃoÃq r,nro {Ìr (ril(l0inica fundxrìcnÌtr|: A
deserho de lsnaeÌ èÌÍ Husserl
ob*n "Ìodo €u vlve seu.
.us.icn.ir c s.ar (nrl(1o lo.iìa.r unìi
uflldadc indnidLral (onsLìl!Ì a u.na

ns p^ÌrÒES ul
Iir ssrur.

lozllln lLEìllCÍ! SsplüDílm


M lfintut, aut . deryt to pntt\ 1C15.
Á ld!ão so!r! or otl.b. goonótÍtco!
a.s.rí.lhã-s à Ìeltsrio t.mm.notólrd
sotre a o$anctâ do. {tddo3

menre por vlvidos". (Iíléias I, p^a. 722) oão tem por inÌenção primordiâl .evele.
Nâ percepçao adequâda não lú me- um existente: não se procura atesrar
diaçào entre a per.epçào e o percebido: o "fato" desse lividor nào se irâu de
o objeÌo é dado em pessoâ. Tmra se de reâlizar umâ ciêncìa fádca. Husserl
um preseoça absolüÌa, âo contiário âfirma que devemos ultrapassar ã des-
da percepçâo tmns.eddente, na qual o cdção "iogênua desses vivìdos pâri a
objelo é revelado por Êicetas. O objeio .lesc.lçào de suã essência. Enrào, não
da reflexão, por se. imânente ao aio se tota de conduzÌ adequadamenre
que o vìsa, surge em posicionemenro umâ introspecçAo, ou seja, um rerorno
âbsoluto, liá um preendimenÌo ÌoÌâl â um fluir de fâlos psi.ológicos, mas
cìa intenção na Íeflexào À adequaçào de âcessar a essência desse vivido.
da reflexão é â excÌusào toral dos pon Por isso, se a fenomenoloaia é, pelo
Ìos de vìsta que poderiãnì levar a um nenos de início, psicologia desciÌivâ,
dìscordância sobre a exisrêncìa ou a não lhe interessa no entanlo o psíqlìico coSto nnplca umâ percepção imanente
essênciâ cle uD objeÌo. A ãdequâçào da como fator o recurso à inruição nâo é indubitáveÌ) e umâ inruição individual
reÍÌexão é a p.oximidade absoluta enüe um retorno aos faÌos, mas às estnìrurâs (Íal cagíto, de l^to, hic e núnc, é ind!-
a cosciência que reÍÌeÌe e a consciência essenciais da consciênciâ. bitável); a in!!ÌiçÀo eidética é verdadeirâ
refleÌide. Husserl conclui que â exis É camcle.izada assim a distiDçào en- pan lodos, â intuição *istenciâl nio é
têncìa e à essência do objero rcvelado Ìre a âlilude reflexivâ e a inrrospecção. verdadein senâo para mim".
sâo evidências inconresÌáveis. "Toda Não se úâta, na reflexâo, de buscâr um  reflexào fenomenológicâ nào tem
percepçàô imanente gaúnÌe necessa acesso imediato a üm existenre que é como prioÍiclâde recuperar esse vivido
rìamente ã existência de seu obiero. ''eu mesmo', mas de atingi. uma evidên, tal como ele "existia" iÍefleridàmenre,
Quando a reflerão aplicâ se sobre meu cia eidéticâ - termo referente à essência nras a essên.iâ desse vlvido. Nào é o fa-
vivido parâ o rcvelar eu al.anço um das coisas, segundo a ienomenologia to que aparece que interessa à fenome-
absolulo, coja existêncìa nào pode por - que superâ a intulçào indn idual desse nologia, mas â essência desse ãpârecer
princípio se. negã.Iâ; isro é, a ldéiâ que üvÌdo atual. Não é a indubiÌâbilidade dâ Nâ tnedida em que a reUexâo desdeve
ele não exisra é por principio inpossÍ *isrência desse vivido .efletido que é esse aparecer ela é adequadâ.
tel. (LIen, pâ8. I4a) buscada, mâs de sua essência. obseNa À intuiçào é libemda de seu caráter
Se â reflexào tem por "caráÌer es- Paul Fi.oeur: "O .oa'o âutoriza ao mes- factuaì: sem dúvida, ela é iìusrrâda por
senciâl ser xmâ rese de existênciâ evi- mo renpo um inrüiçào eidéticâ (que um tàÌo, mâs o que é visâdo é a ne
dente e irrecusável, o retorno ao vivi<lo se enunciâ, por exemplo: a essênciâ do cessidade eidética qxe esú para além
desse faro. Á evidênciâ eidérica esapa
à evidênciâ existenciaÌ desse vMdo paF
PEQL$IoS AUALoS Azut5tnnr lll.rc, rstt. P.r, ttu.*rt, rão .. d.c6 rcorrúídtr
a s.rsqio dê @Ì com a coloÌaeàô cor!órÉ que apârMtr tiNlar À intuição individÌrâl se conveÍe
- isso que é, em si. umã possjbilidade
essenciai - em intuição de essência.
Essa adÌude é semelhãnÌe àquela do
geômetÍâ, que passa dã inruição ordiná,
ria e empírìca das .oisâs espaciais pârl
a intuiçào eidética desrâs. Para ele, nào
ioteressâ a exisrênciã reâl do Ìriângulo
eqiiilárero (como sâbemos, não exisÌe é
na Narureza um trlângulo pefeitanenÌe H
eqüiÌáÌero). Não é con base en um ã
experimenÌo empírico que o geôneffa j
formula o conceito de riânguio eqúilá- 3
!eo: seu objeto é um idell.

IJÀ,l\ \,ÌsÀo D! [ssÊN()As


Há umã Dositiviúde da essên.iã: hã ììmâ ;
"visão" de essências. A visào de essência -
é assim un1â intuição; (...) eÌâ é uma E ü
tào no É.rido lone e njo r,ru simples e :
vJsa Desenüfieção. ela è um, rnruicào F
doadoú originária que toma a essencia d

22 ì!'ENrr. cÍREBno ê rrLosoFrÀ


:.: ..: ,t:eidrde c.ry.atl (klëì6, Ìeguhr r fricobgi. .\pednenÌ.Ì A
.-: -: ì reÌÌe\rio Ê\eh rs cstruflÌras conÌingènch d, cxpcriônc12 enìpiri.ì nì
--:.::::: ltr.ons.iên.ix. ms clrs tÊm o psi.ologii .levc scr rcgulx(la pelo .onhe
.-_- .: :.r:irno de !ú)r e\idêndâ < não cnìenrô dessa lom, gcFl do psiqúi.o
-: .:: :ixrese ge dì peÌì ()bscNacão A experiêncix onpÍicâ. . prÍú do
: - . :i:! drss. cons.iên.ix. co.he.inìenb idcal. ganhr ooÌro
Lìesse
.: :cz qu. r rcuexào nio é .ran senii.lor pxssx,rôs x rccoìlÌe.eL os ob
: -1:::: quinÌo ì possibiÌidrde dc ieros eúpiri.os .ônô rcp.cscnÌrnÌes de
:-i.:i:: tr c\rnÌo. nìas qlxnto ro scu utn. essên.ìx. -{ssitu, se é possícÌ uma
_.r.::::! €D uúìe .e.essidrde cklari- ciência exitr' dx N,tücz.. Ìxd)ém é
- : ::-':::, se i peÌ1iÌìÊn.ü delx nn cons pcrência nào é ex.luida d. consÌiÌuiçào possiveÌ e edill.xçiÒ dc um. psi.ologii
i-::: :: rnìr.iêncix que se frctcDdc de uìa psicolôgi1 puü: a cxpcdôncia ernptui.x eÌaÌr'. se x tsi(ologi. racio
_:::::.: :rnìo x iènonìenoÌosia lscrcvc será etèruxda prrì ì rc!.laçiìo dc unìa nìI, por principi.,, .ecosa'sc . incotro
-: :::: >eÌì dúri.l. lÌ, uft p,esN,pos essência. ou seji, eÌ, lo,icccú a possi mr os Ìrs!Ìràdos enìpiri.os dc oou cx'
: ::r.ipio .les hr.nìgdç.)es: C a bilidide de ìnruiçòÈs crcnrplrrcs pxn a periência. ela pode..ônjugadr co.r cssa
.,:.::_:::iìe p.ra o vnidô de f()der sct dcfiniçào de unìa dererdinada essancia crperiênci.. origi.ar utuÌ psi(rn()gi!
:-.:jr::r ll.s e$e PresnrlÌrno éj dc Na passage!Ì .la ì.ruiçìo individual dos cDipÍìca exzra lsso nìo é Ìì,etu dr
::: :i.nnen!. rcd!2i.kr Pelo.cco- vivklos à nÌa nÌuiçio ei.ìéticr, o LÌnivc.- lcnomcnologie. benì cono nào depen
- .:-i:.:,r qLÌe o elPrinìir é eÌe mcsiìo sal ó rei<Ìado A vxlkìrde do que é ie- dc somcnrc do esi.beÌecinìenrô dessa
,- : ::r. .uÈ espe.iiì.nÌxde é de dlzc. vclrdo Ìxrnbénì se ÌransL,.ftx. o.ónrì.' esL.utrm 4?rto, da conscìêrciâ Essa
, -i:i-_,: Ò! lon!. gerxÌ A icflcxao genre pede o carlÌer de !,Dr lìL() rn,ido psicologia enìpíic. 'exatx slpòe a
:i::::irìógi.x escrpx rssim as ditìcul c passa à necessidxde dc uiìa essêncll psicologia puramente lenoÌnerôÌógic.,
:::- :t:riedr.üs nx inr.()sPe(cio. quc Mas, se €ssa .ìes.riçio da côôÍiencia do mcsnro modo quc nrpòe o dprorl
: ::: :::rdÌ de uni e\.enlo quc icm por nào .onstiÌll nDa psic()login enpiica p!rc dc unì1 r_atÌÌrcza orAârica.
descririva. e revelx as esLruírt. a pnoi llis o cstabclc(iincnÌo cìe unìa psi
: :: .rì unri necessidìde cidéLìca, ó do psíquico, qual a sur cont.ibuiçtÕ col()gìr rrci()nrl corr.ibuìi.á pan cssa
- -: ::.1ô dÉssì pÍtpÍia neccssidadc. Para a psicoÌogia experi enrâÌ? psi.()logix enrpíici c\rlr _A tsicokrgia
--.-: , inÍuiúidrde dx le.omcnolo- SeSundo HusseÌÌ. do mesÌno Íúdo lenônìeôol(-)gi.r é o lun.ìrhcnto ìiìcondi
: 1: : .rrr.teri2i .oftÒ uúr ciência quc as cienci.s natLmis se desenloÌ cìonil ne.ess:irioì e.Ìifi.xç1_Í) de unu psi
: :-- rÈIoú. ìs.oivs mesmas é o \c8nÌ dcvido ao eÍ.belecnnenÌo de .oÌ.]gi. rigoÍosxnìeme .iemill.ì, que se..i
e\ idê.(ia quc ultrapassa disciplinas ap,rc/j, co.ìo r geonìerria e ô .oÍespondeme ruÌènri.o e €ieLn1) dx
ri:Ì;nrix dos lxt()s I fisica, o .sÌabeÌecnnento di esÌnìtun ciê..ii eÍ.ta d. NâÌure2x. lcÒhlérc ces
-.: r. ciêncix dcsc tna, a cï- d prlo,i da consciência .ô.Ìrib!ì pin .lAi6tedart. pij.g.265)

rnvesüsações rósìcas {1r) (Becherch* t et ).

SENSE SOUND Edmund NusseÍ. TÍadução de uuben EIe.

lnvestigações lógicas {6r). Edmund fússer.


Ìraduqáo de Zellko LoDar c e AndÍéa M A C

SONSE SEUND Looarc.AbÍil Cutum, 1985.


A idóia da Ìênonìenologiâ. Edmund Hussed.
Tmdução deAnur Morão. Ed(ões 70,200r.
tdíias I ldees ditütices W une
phénonéno\agie). Ednúd l1ússe lÊdrgão

SOUSE SENND de Pad nicoeúL Gal maÍd,1995


ldéiasll (1a phénménalogie eÍ les fandenenls
des sc,ercesl. Ednìuú Nusser . IÍadL4ão de
Dmian T ppeneau. PUF, 1993

SOUNE S E NSD Psicologia íenomenoló gica l4ycrrlogie


ü MÉ í
é no Iag i qu e 92 1 92 8). Ednúft
1

Husser.Ìmduçáo de Phi ppe cabesìan, Naìalie


Depmz e Antonino lvlazzú Vdn, 2001 .

SOUND S E NSE Conléíences d'amsl€Ídam. EdÍrund uusseÍ|.


en Psylnlogie phénanénalagique.'lÍ n,2AA1 .
L. phénonénoloqie d* "Fecherches
logiqu6" de Huserl FenéSchércr PUEl967.
S aKKwm
[-rr: srli; râÇü*$
'
A obra de Saltre
pode ser nsta
c0m0 um
movimento de
passegem entre
a filosofia
e a\teraÍa'a',
que desfz
as formas
tradicionais
de ambas
: ,. .,:r i -,tÌiÌitii:t tlail:lit::liì l;triiiit Ì:.
PoR cRrsrrNr nÌNÌz MEND0rqa
'5d !trosoFo? Ou sou LrTËtu{-Ìo? PlNso que o que Íliz
èdÊ minhar púreims obrâs é algo que mesclâ os
d(Ë: tudo o que escÍevi é âo mesmo tempo filosofia
e línffuÍâ. nâo justapostas, mas cede eÌenìenro dado
é ao mesmo tempo lirerário e fiÌosófico." Assim SaÌre
(Eãgn(5ricâ. no finaÌ dos anos 70, o resultâdo cle sua
ÍrÍítsima obra. Mâ-s esse ponto de chegeda do
trcÍ nào é senào ponto de partidl: longe de fechar
2 dócus-€o a respeito da natlrreze dc sua obÉ, ral
CRÌSÌINA DTNIZ À{ÌJNDONCAé
só f^z reabdìa. FiLosofia e Ìirerâtura ao Iom&lz em psiolosia e em fil@liipela
UniEsidaò de São Pnulo mÈlft e doìir@
lrr:lo tempo? Os romances como forma literária e
en hlGotìa oela nma ftttutrú E roa
útrmN,;shFMft PÀ.À,r"/,.".
Pdty: naftiw e' tit4útut; te oúi[1
ffÍFóÍ'd? Á5 obús consideÍadâs de "fìlosofie puÉ" \obr, q eo aú d€Jeú rrulSrÍlrL0
nta exdtu ú)na n h\hwa
da
ccmo ftrna frlosófico lìrerárìa? Esse híbrido saÍriano l"M flNf@ ú saÍhì)]nhén
a
=
dra vád6 ,njs6 e$ais .06â$rdos
e
é enÍes um enigúâ a ser decifrado. à políti@ e ao pesálMto coDlemooâne6.

25
JCÂI{ GEIIEÌ,

1rÌì ollirr í,l)r o oniL,núr úL obn de deÍ116 esses gêneús rxi tuì.Ì,Ìenl{, {lcfi o, fossr époe. ou . 1oüì. prcble,ú
sÌÍre, delenúr s-- e.r alguns dc scus 1Ìo nnnb o po1ì da denideir.r 1ìgun úr pen ri.a dc slr sobrcvirirci. (lcliois da de
üenÌos úris sigiìifi.ìLn1)s. lÌrL.le ()nsltrltrr semc.lo srdn.noj a úonogÌelÌt hisk-).i.a (r.|osi!ii() do Ììslir.iÌo Ab$lulo" bara
r peiìÌtu n.sfurnxQ. .L()s sa.c,os ao co.c.dir. quc en.onúr LnÌu eìPre\\àÒ usrr ()s tcrmos om quc ,\hü c lngeÌs
Ì.úgo do iÌine .io do rubr D() rr.rncc nolncl co -\7iil í?rcÍ (19i2) e .uÌdinx sc rciìrc,n à d$solLÌçio do sjsrem. he
..1 ,.id-n', (1938) e dos .ont$ de o,,r,r) .o ,ìonuficnnÌ esnìdo sôbÈ fhuhe.L o scixno) lr D.s . próprix ÌrateÌôiÌ dô
ltrat)) r () set. o lLkld ltt)13). un, Ì+ dìda Ltd-fdr]íid (.1r1 I). ireÌ:Ìúr ( )nÌ )
(
fcnsamcnl., s.nliano de rm pÍojeÌ.r de
s.o de onÌoÌ.giâ leiÌrnren()Lrlgl( (il ^tgr
.scmflo dc xnì nìénÌìÒ .on.'et .iÌp' de pür À o idiatõ tía /àr1ílt!i ê
''tilosoJi.
é n enÌrnÌ() iiLìulúncn ì dc '(omlrn.r psi.ânilise e nÈLlisrri . .xprc$ào desse pÌ.bÌeúà dr ntÌe
'.dNri.r
ÌrÌ. !.ca de ÌeaúÒ (..1r ,/^ÌÌrrr c ì dc 1i1,ôn.ir ò tìlôsôtl3 le r.nìrénì .lr ìÌe
tr.r ÍìÌan € (ltrs^l De O sct .. n.rld. -, : i, .tt:.r, I ..: i .: .JlrÌúlnas condicòes so.iâh do úund()
{(n!c )nrr conìo 1ìosú2 púì , x ensai()s les por .tuc o ens.ìo (.oÌr!)nrnra), conÌclnpoúneo. snr.lizâDdô . bus.r dc
dc (Ííi(r c polirlc. (.6 dez rÒÌlnie\ de {,ii cnì .túr4dìT, seix ú.s rìor()cr.Llas uÍrr .,)1'aJò/,m que p.,ssa drr cÒnra d(,
t/raçt .t. (f()rlrgcns. pecas de Ìe{ro e hlsratrn,$ concreÌ.s , eÌn vez di ,fi,1 de L(,Írpo prcs.flte. (^q!i. iÌÌis. o p.nrÒ .ìe
rcÌeiÌ!\ de fiLRrs klcnt( os qü.is se dÉs reflerio furx porcd.Ìa ÌÌr lìnxl .le o r'(Lgr pdr onde .onvegem rs prni.hìis
Ìa.Ì o .S.Ìiz,ri) ItrÌr.1. alÌd.ciosx tuo s \er e I nd.l.ìl for qle S.Íre rband()na Llnras de forç. do rúr|rÌ. ornÌerLal,
ú1ìçà. de trLn nÌ)ncnÍr crlcúÌ d. vi.Ìâ e esie tÍ.iclo 1ìosóii.o? \esse abr,Ìl(n) scjJ dito dc pe$agenì ì
ob de rÍetr(l, cscrÌo cm 1958 l9t9 sob csri t1n joEo, ned. Ìnai.s. mdx drn()s. d() .Hcgel refresenÌr o xp()j{erL dr lilo Ì
en..merú' dc Jolìn HusÌ.trr) À e\.Ìu!':i() (Ì,Lc ()
Irioblclu do esÌrruÌ. dr filosolil soJì. ,\ partú.ìeÌe. .ejtressa(, \'laq faz;l

1 1938 1939 1940 194?

Popular vence as eleiÇóês,


. dosencadeando gigúÌescd

. que lemìnou com a demla


:r:.Ì!iÒ llllr ÌnreúrÌnentc ( . J. (üroryr r.e1n (ifneÌ \ei. ü i.lÉiÌ.Ìe
: - : ii:r dÈg--nrr.s.Ên.ix nJÃisÌa qu. sx! ob,r a .sscn.ixÌr.ci r. d.c!dreiì
-ir_ _iiin.ia rkÌrir pós hegcli.n. Lo. iìrÌo rexL um'd..u.,.nro que. 1()
-- -::.i. illsser L pc.Ìuenos lLósfos cxPor .aLr,...r! .spe.!rs d. Èili.lx.lc
: -: :i.!ì.ei nuh o des.lobilmcn so.irÌ. t z xo n(smo teDln) r sua .ìiri.ì.
:-.-. )rÌÀr.r. ,-sfit.s lÚr Srffc l5sa a, iliás r funlio lue S1rÌÌ! irÌiÌì!ì
-:: ..lL ende do5 .nos .i0. .os r(, ctb.io. .ula r'omr ele troonì ÌÒgo
. : it !r. rr)r.!e. seli ena lfi. rlnn l reda.i. (Lc O.s/c. rala. .onÌo
.:..isÌi.r do ruior q!Ìse dors ìr--sh csm trssrgcfl csÜiÌÌ cin ti).iJ C)
:: :. .ar.ri! no .xiìcnro prcscnÌ! i().,&.. ..rÌentlraieo, (rì os ,!Í)
- .:J hrler,41ín1tòr. \tìs dsÍn . HiNm Ì.râ.1Ò a rbdrdoiì Ícs aüeric.Ìì()s. (o!ì lirlka, cnn. nós
: . :,b:orii. I LrrcntrìÌÌ (nJ su, pr,1 cio.\!r Jriosú;s r{ix o rc .().r canlrs. erruÌrolÌ seu .s io Frlri
. .: ::rdi.nrnal) lxmbÉnì se loúo! nian(c sf Ìtuna{lo Ììr nrtrÌa iÌerárir cn(offÌar . d() cnsrio. E dir a rxnÌbéÌn
- --: rlr nÌx.rlÌo preserl(i: NaÌo nlpossirel ? ìnre .e\fo.dc Nào () d. crfticì iuas jí nao esrrr.()s .qui .
- ::rrinm r qÌrÌi Sltur nnnìr haÌ nrls nnilers() nannÌÌ d. nmrDcc e rn()s l!Ìz de disÌin.ìJ d. i.léir r:rpÌ!ss.
:ii: -:. .on.ednLa c0 Ì97Ì Ìl.r rro já nro portc erisLn senao uni (en() Ìipo n() Íúìal dc os?f..,,4./a. de rluc sa) fo
::::- _:.rìogÌdÒ n)tÌc 6 rrza\rs qu( de ion,rncc: ô ,().uú.e esfonLin.o. rere,Ì) da ÌeUerio râ os\e.dr(1{i1)s
',rí ll, oumi enliclisÌ, p.srern!: flc prrrlemrs podeú en.(!Ìür lnix rcr.h.
diz (Ìrr. mcirc "lascinr.lo pelÕ.Íilo deúa s()1tr!.lol LÌDa diÍln.ir qle runÌen
.le ,ttLú\.üne B.Lr1ìr. s.be Ìn!il() bcDl Ì2 anì.ìa niis sc pensriuos qlÌe. ì ép(!ra
qu,- rìo sc p.de Ì.ú es.re\e. (onìo dì kdr!,o rL sex esÌ!d() sobre rÌìrLben.
rÌxrÍr'Í: csse dtÌ) dc rcnìàr.e r)eircn.. e$ì nÌrrsalìi cor
r rún nnÌndo j:i rúL,lp.sÌdo' cren .,mo..onÌnpxÍi(lx l2s an:iÌises
Sc ioi e ealriiincl. .Ìa Èiiìcú. PurtrNìnc Ì.oú.$ eintr.cndd.s tu
a;ucrra \lrxr.ìixl .Ìu! levou \ÌrlL(!. attti.a .lLt trt.ti. tiiõl.|i.d ().)t-tA). -9te
tsentan,i. r ioútrür, o p(ìteúà d() fìn nao le\â\ìrì (Lc llni a llgrr n.rnhur .
da mÍrrhr. é â e\r1jan.i. de:1939 (rr.le rtifu. si.Lì.. o hibiido qu.
19,ii (tuc L(\r saÍÌ! a bus SrÍre aiÌdìì d(rìrr o ..ììlrnr(, d. i
lüÌìr nlrrtr'j , r,.darnco do Ìo.ììn r)bral \enÌ 1ll.*()ii1LruF neri lircraLLÌ
.e e dl iLotutìe ÌÌrdni(nris. \o nne.ÌhÌô .r luÌa (Ìeià se i()o,lnce úrdnn! l ).
pós guctrN. trzend() um b.Ìenco dxs r.(\nìlnro.ìe prssag.nl
Ìr.Ìnsiò,D,4òes .lue a hbióm nnpôs ì cntrc .nüxs que rl.sfl,z nr.s 1ònras LÍa
lnniÌJ lilcríú, o r!Ìir !s.re1e: _NiÒ é dici.rn.Ìs? Se essii. lor a olìrì san.la.1
rixis lcfrp.r de.lesrÍer.r iem de ninar' fodcm seÌ penstr.l1c,)nÌr LüD nÌ,ncnk)
\O 4ta,a.t lit ntutu?) .til .oftston .1o prc.cso de Lftnsl.iDrcìo hisk')rn.r
dên.ii rl.adjra) .onì.1(.a! t,trutÌìen, de .la loD. 1ìÌosó1ì.1 e ú io ni líeririr
l')31 a l9:i0. rcmos sxí( cm Lrusca de ou dN dccomP(xì.:nr dNs foÌ!Ìis 1ìÌo
Lünx novx l.iÌÌi liÌeúrix, .lu.j pcnsendo soli.: c LrÌ(raria úidirn).ris (() rFrÌn.i
ÀDOt' HÍÍLÉn am País! 23 dêjunho de 1S40, cm \'lxl..Lu\. clc .hanìì dr Ì.mf.. ''rrrLli.:nnrL a ,qri uÌiÌi2r{lo n. ..epcì.)
À 4p€cão dâ FÌanqã abalou todG osvaloGs rlpoÍxgeni \'rais Ìer.le, o piirllagìo qlc de rl(ÁhcrRr e de Àd(m() O pÌiDren!

194S 1S53 1954 1957


4e48
''Gueía FÌia" eitrc ôs btocos
lidêddôs pelos Eslados Unidos
e pela un áo sov ética Fomação
da Bepública Fed eÍâl da Alemanha
e da RepúblÌca DemoôÍátdaAtemã,
FoÍmaaão da o4anizaqáo dô ÍÍatado
do Aíànrico Noíte {oTAN). auancâ
mi ibr ocldeilà. Proclmacào
dã BEoib icà Poou úda Chjna
conüafòe Ìeo.ia Ì di.nxiìì e 1ì. conÉmpÒrânei . ox Íecodar.
'Ìeoria criri.ì , enquàüo Àdo.nô, dnd., o .élebre cnMio sobre
.orFnìenndo as con.ìições sô llusscd, rcdigiì.r ern l9ji 19J4,
.i.is .io rÌìLür.Ìo .onÌenìrÍâreoi (luc comcçx.oD unr rir! ruquc
1ìrl. cnì de.omposiçào de iômÌi :ì fllo$fìe xLìnÌrlir: lixlos
rorunescx é. .Ì. tonìÌ..e
j isÌ. n.is li.0os E,urschvi(9, r-d.ndc
üadi.bnal . .úje *pre$iô nìxis c M(ycrso.. ({ios acicdlt'ivanros
alÌtênrlcâ seriÌ o oni .e de (ÌrLc o llspiriL.r Aiolrr âL.ría {s
Fh!beÍ.) QuxÌ r prti.uÌrú.ìr.ìe coìsas pa.a sux leir. .obiìa xs
dxs derÉrnìimla)es qLe ..Ì1sti con, uma babl birncJ c lcnll-
nrenì esse rnonìento? nn,nrc xs dcglurir, icduriiLl{) âs
:r slr pióli] subslirÌià O (]ue
é unÌr nresa. unÌ (rlìe.Lo, uma
'lÌri . guclïi qxe tez explodn os .rsa7 ÌJúr .ert() ..Ì!p.sÌo de
quaúls dl.lliccidos dc nosso Ì'ô.rF nl.s (lê ..N.ê..ir' ,'nìr
PcnsxDcnt.r. 1 gueüe. . ocuPa oíLeú de$es ..nÌeúd.s. Ó 1lk)
(io. 1 rcsisra..i.. os anos quc BOMBÀ ATõllllGÀ laÍOada en tlaqasãki, a do aqosto $lia xlúnentxr ( ) os nuis sn!
s. scguitumj l.nÌrs cnì Qrerrt. d.lg45rlenpG mod€ÌrG ê sorbÌios ples e ()s rnais rndes denL.€ n(n
l. netudo tl.)ai) Ilas cssa _ct tÍÍrrnvrir fÒr 1gr) dc s(rlnl.i.
pl)si(). rsro (1. a nÌptrüa conì {lLÌrl(l(trÌ (()isr, cnfiln, (}Lc nno
x Lfudi!:_!) cspirì1ÌÌalisÌ2 aca.Lünlcr losse o esti.ilrì E.Ì v:ì() Poi l(xla pa.(:
lnncesa. n,ls fic.isânxÌtc i lì1oÍl eú.onútrvarÌ 1:!!s(ncnÌe u.Ìtr navnr
lir rlnnenrri , dig.:srna (1(rla do ,1., :,,.,.,,,, ...:....:. bàlx e disrinrr, elcs nEsnxrs'
.odre.nìenh) dr're..ei11 RepúbLlG. -{li.runì redÌD.Ìâis la.1e. n()s armi,rr
rnÌn sendo prefa dx denLe merd($ ,, t, ..: ,:: ì.., ,..ti,,. de la dlíle de ru!Ìï., eÍiik)s (Ì(Lrndo
dos .!os J0 pernrd. de Luìulên.:ix o lend.vrÌ d1 sue.r rrrsrivi.()nsì9.)
poÌii1c. enì nÌeio xo quâÌ se deÌiireia . os vrÌ()Es d(!Ìlnrnlcs ( nliis, rak)
prcjcÌo literirio e ll.só|i.. de sxnÍe Ès, nLd() ft)i sxcudnl.r', rft,ì. Snnone
ll rLÌsÌaDrenÌe no enüxre ..ü . velh. de Bcru\oiÍ), SrÍrc rlii f,trrlRntc por
nhaÌisüo Ìradi.ituìd .lÒs L nnersir.,Lrn)s eiÌof,klx a id(L! ú! heglnÌoni. dx úa
f.fi.lscs (n.s t.ÌaÌRs .Le snnone .1-- di!ì() Ìsl)ì]lnr.lisre: "t,.ra nós, Nlzan.
Bcau\oí) que o pensa,neno s.í.irn() AÍ{r., .ì, ,ìcrno 1..). csscs pobns dia
..i.c!r â ronar toüna Nào por rQs(), b()s lBanÌ7ì, thn$chrÌ.9 etcl en!Ì os
Ììxs tÍnnciixs obns Èiis signúi.ìÌn rs represcnrxnlcs Drxis odiosos do pen
dô .uror, o iiìirÌigo rin.ro x!Ì é e$e sdjenk) (\rd( c do rcó.lisff) ( .)
'Ìdexlis.Ìr ()tu iaL d0 lt(cira RcpúbÌi.x. rào do prnnei.. Llvrc d. hlosoii. de Nàdl nos .lcsasrú!. nrais do que É
lJìsi. Ìennrar, no ronrancc Lna?d. s^ÍÍte. A han:;.endên.id do ega ll1)a6), esse |ltrìslnrcrlto cnza.. ReJèrindô se :
da nlnil d() personrE.m Ro.Ìuenrirì . qlei lisendo p.in(ipxlmcir. La.helie. e pois ,i(tucl( pcnsrmeDro .nrzr_ conb li
rcspeÌtÒ do _lik;()fo hum.nisr. . üu tsruDs.h!ì.g. dcnurl.i. o ÌÌ€.rkaNisrD .()!sa do prssado SarÌre preteÌüe ìosâr:
iigÌìn Òdiìdr ara r. . nlius.a ou en ..Í!) Ìúa 1oÌ1in.12 peryosa dx 1iÌ6o tr dcúdliu pi de cat nessr ideôl.jrii i

1S61 964 1968 1974 197S

APÍdãÉo da Leidos Direilos q*otução Á'PinaveE de Praqa", Ìriputanles


ciús nos EsÌad6 unid6. de
cuttuni nã quê tenlâú conciliaÍ da aÊluo l1
ampliação da cidadania d6 alro- China. m0
liherdâde e socialh ír*êmhâÍôâm
amen@nos, EnDlvimeftd dneb naÌchècdslováquia, nalua
do 0ôveíío dê Washinqlon na é êsmãoada pelos Dsenvolvimento
. Unidos ao qoverno dd úê!lá Cuem dô vlei]ã, q@ se estendo lmqúês do bloôô dâ aípanelj rede
. do Sul, que enlienla gÌupos sociaiista. Gig.nrescas militar dos Esrados
unifi€do sb conlÌoÌe omuniíâ. maniÍestaçõ* 6lud anlis UnidN quedèu
e dperánas nã Fmnqa, oÍioem a imemeL

,R À11N1Ì, (:ÈRFBRO FÌÌOSOFÌI


'
?ode parc.er €sbanho qüe numa Fnnçâ dominãda Heidegger em SÍe lenpr, que Tenps Modern,es0bserua
Huss€íi e Heidegger, chamados pelo "espiÍtualismo" da Pemitiram a SarlÍe Íomp€Í Elirâbelh Roudlnesco, em
poí sãrÍ€ de "pequenos Univebidade da ÌeÍceiÍâ com a nausêaÍte 'jïlosofa HisnÍia da psicanálise na
fljsi!€", despontassem República (um mislo de aliÍneÍbr' da TeÌceúa Fmrça "Dumnte seìs aÍos,
caíÍú afdutos da modemidade. posilivjsmo e neokâítismo), Repúhlim (o que, afinal, Ìonou a Íala desse homem lonâ-
0.üÌe que essâ qüaliÍcação Husseí e Heidegqer possít.Ì"l0 ser e o nada). seâ PróPia linguagem da
qr desqualÌficâqão), Íeita mais signficaram a púpda ouanto a llegel, ÍoÍam modemidade, a quintessêíc'a
è $Ììa década depois da modemidade lilosófi câ para do espiÍilo novo".
ffieÍtã da tunomenoìogla a geíação de saÍtÍe. Foi Íninistados por Alexandrc A inlluência de Hegel,
*nã. i€Ín um sêntjdo prcciso, sobrefudo de€rÍonbqem
a Kojève na École Pralique tlusseíi e Heidegger loi
.qÍEìbdo só na oresúâo do objetjúsmo lãnliano, â des Hautes Études, de 19:tÍl tamanha que a gêÌação
* /rÉlrdc o que os dois deslÌanscendentalizáçáo da a 1939, que introduzimm de SarlÍe e MeÍleau-Ponty
it!Í?m não foì radicalo flosofia e o conseqüente esse p€nsador proscÌilo das toÌnou-se conhecida, no pós-
sríckrÍie para caraclerizaí cãncelamento do 9í0grdma univercidâdes f rancesâs, gueüâ! como "geração dos 3
ÌÌrìa navã época de 'IcÌiação tanscendental das f losoÍias bânido pe los neokantia nos, H" em rcÍerênciâ às iniciâÍs
fiic€sfi{a". No entaÍto, pós-kanlianas, opeÍâdos por para a geÍação de les do nome dos lÍês lirósofos.

: ... .,nÌlr .oDì Ò Ú!n(l) .Ìoc rcn dr 'dr ei.itl1(lc naqleh fran{.:1 (on rorm.Los t! írs gi.nrros xo Ì()ngo do iÌl
j -- -., \1.( eo úesi.() t(rÌpo enì \!hn ìi.h IrcLN ü.ü..Ìi2r!lo d()s con ner:iln, d() ruÌiÌ o qle los rr..nduz
: . :,.t tìe ld l)ô1. Lb suer. t.ne jÌtos so.iaii, lÌr ponÌo .Ìe \lsrr lit(irno. io fÌ.blei.r d() ,.i.io .\ .ÌÌ\e tril
.'r'.n,Ìdlld)r$inrlaÌ. 1ìì .Ìr se Lrrnou l^snci.om ] desc()trÍ1 (rlDpÌten.Ler () s.nr(ìrJ d!'sse iÌnreúri(),
: - . ! ,rs rh .!ÌÌL.x lnr.g,(.sl nr d. Kxllì e, s(n!du!ro. dos.Lissi.()s do nÌr gênese e seu tlrstuh! esÌi I heu
:_! rn ienn)éü o ((rìcço ric modeÌrìisN) a rc,l.!no. do poúr..Le ris r.r ü .sÌruÌr11 .le o19 e t) radd \tle,
_ iì,,.r. emltemÌizdr I)(1. ílonll.o. de\e í.x nm. úida deí() |oi!. r peni le.lLrr o :!r8!lo dt n.ssa
. .,'i Ì.Ld.frcr beÍx: HusserÌ HcnLcggcÌ (àüÌr.s !nr.ì()s lcnrr c cenÌÌÌÍ unì p(r(ÌLfoho o 1a.o
pelo Àess() r (()i1!,ìi.los enì lìÌ('rnt(\ ncss. .Ìissi.o do pensrincnro .onÌe!ì
de v.rgurdx) e lk,Bll útÌid. peÌà rl i |.raÌnco. p,r.Ì. nevrilgnr) dr cr.rlr]cìo
-: , o!!. erPe.Lr) da ruPtLÌ .. da lilòolir (La A(.o de Ìiojele). {lxs loNrs eÌn srÌ1re
, -.{rÌr .Élunrr" (c\fr.ssìo lloü rris tlcs(oLrcnrs. co.rpLeÌxii sc
r:: l).:iÌo ÀnrLes È,r d.sig os ÌnÒs de rr.cndiTrScnì .h geÌ:.ì. i:,:t.... r,..::
: .uÌ ri de .lre sc rlliÌcrl dos J H. x iterr(.:ìo .lc Sr re e .Ìe À esrr 1) srre. naia
uÌ!r1 onlológi.r .lÉ
i -:.., r!Ìglesir lirn.rí d! ,\l.rleelr Po.it ()s 3 ll . no caso. nì í.sììto.ÍÍ!i s! a p.Íü de .r (liiL.,g.
.rÌr nun.Ìâ\ r re2r Pch rlfreÌrdos coÌn. IÈ]ìsrdorcs _rc.Ì$ns' ..Ìnr) (o.r H.idegge. e .(!. ìlc8c.
irrÌ,ido .lo espiiÌ rL . .: r l)onto de pIúÌ prL trrÌr lìÌGotìx .on iLÀLr,.cn1a 0cnÌ. eÌa É ,esnÌid()
r ciciÌ.r .ìessl rup1Ì! .(Ìr . EÍi rbeÌÌo () .r.Ìlilro pr r hÌÌ .Ìe urr ti()f(isi1. rlcÌibeÌa.lo.le xsslnìi
': :,,irdr.ic. .!ji faÌ.Ìtu dc gu(nrc eniÌ.dr eni {en1 do.anÌ.n.i. li. fteLabotundo. a ú!ìaçì.i .(rÍ--irrLil
. . - _!.idtr Ìror Iean \Ìilil cil l(mo. o.ÌpÌr!Ìo.ìxis,lco. ÍÌcr.ss.nÌe dessl iÌ(llcürdade t,lontl.a Ti pr!
: :.: L! .!n.reÌ! se .uli(r, dJ tìÌ.rojì. lìân.esr { )i Lcflporiìn.a
( p.(ilr) csLii .st.q)rdo nx jiÀe d.r rbci
.ir !1 i1lkt|úÌLt ,\ eapressì. re(nnr o1.úr dcsse Ìun d() iÌr! O pensrnÌenb .r\lcnÌr
: : ì iÌ(r:so do krnlisi.(i .,01!rent., de ftr,^açâo .xlÌrÌrl na rerLiron rrnr .oosi.ìeúvel p.oArt\so x()
:j: : -ì(!Ìr de iôÌÌe retr!:!) lrtuncx qlÌe ÍesuÌÌx .la tr,PÌÜx .oÌn a re.Lu7 i . caisrcrlc à série .Ìe aparlç.).s
:r -rg():r ro inÌÌrr de unÌl ri.l(_.ìo .spn1 .lisfu e da d(s(ob!rÌ! qre . fìrnifcs(.m. VÌs.!i se o.Ì irs()
:. :. .: ::.tn L r L.nr fss. Ìre.li!-i() .Lr '.Ìrd.rnnì..ie , é Oi, .ro,,.tu r.r srPrnrii urrÌ (.no mi ero de durl\nnx
rr.;r!ì() ltc L-jeÌ!És rÌesmo Ìcnìlo .LÌÌ nÌir.ir d. fini..sso que eÌÌÌ)rr1!rr1m a tìÌosolla e (lbstirtri
. : : . .::i.. (l!!: ..no.! Ìrx dÉ lnlÌÌld.!ú d. uÌn gèder) (1r d!Ìcl Ìos teL() nÌ i!ft) lo iènôúer() Ìlsse
- : i:!ì iiì:i.r ÌLnrl 3.Ìici. .io c ics!ìosrr ros Ìe p()s.Ìrd.rnos' objeiiÌr) i)l . enlrdo/
] i ::!!E..]L:.11, .\ lnr peasÌ eiìL:_!) cnÌ m!r.hi. Nr cr.trÌziÌhrdr de se () _fcnsarÌenro nÌrleno r.s
::: : ::q:]l]l l] d,)G nNnúos o _eosani dc onr.togr. fondc rqul p.lo nonìe rripl() J rl
n,! .r.r.i.rn!.. fr.om.noÌ.igici de sxn 1. csÌ?i ÌimbÉn (.16 (Ì,L1is ll.gel e Heidcilgq. unl
::: : -:-:1, - - ,l: r..J des..ìtÍ.r p.nì.ipal dos r.mnÌros Ìxnr() riÌ. s2nì.dos. preval(lf $ln!
AÌrl\ F D^s P\lÌoL5 2,
SrÍre em l,?rlr.à e
.ÌÌ^É,L2, lolÍr Ì)(',stuna. manus(iiro
dc lr).iE): A.('ìs.iên.i. nà.r a @nh(l-
ncnr(), trÌ$ erisÌên.Ì.

j'i.::,.i,'.'., :.. ,, .,i:


S()b esse pús!Ìr. coDrc(rde se qte
,i rr,ì ,lè H' rsÉÌl .nnnd.r r Ien(Í!e
nologla .rDo uDìa reoú. lL,nd,.:i()nhk
do ()nhe.idiento seji i,ri..,úireL xos
ollÍ$ do Sxíre de 5l\ l.n. ìaRrd(s fe
Ilenlegge. c do H.gcì dc (()iève. nrn a
prcss,t.). ranìtrénÌ à tutlartenorEid ,r (lenìris lenìr.Ì). ljnb(ú aLguús xn.rs
,, eì7,ir, (lc llegel q!e. .2b. l!mlrl.. anres. i. ensaio sobrc lì'Lsserl. o ìLrror
(nÌ(i lÌNL ndtre (úì um. .riÌica (la lLlgrsse en.onÌnr ncn{r úllnno os nìÍnl
Ì.Ìru tlo.1).he.irnenÌo de K..i N.ìo é. nìerl.s ne.ess2ú.rs PlrÌ r ftLIÍuÈ ..tn
pors, ì L()a (tue rs prnilenis piigÌnis de r --pisretu)logÌi d.rnúunle nr lilÒsoJia
-!\ sc tle(lnluern r deí2zer a "iÌrÌs.lo dtl I.h.esa aA ilÌosoJì. r'irn.csr !Le nos
pún1do d() .rÌtìe.iÌìenÌo : co11(1,ì n)flr niÒ .onÌrec€ qurs( iada xÌéÈ
.brndonri o lÍii.ado do .oÌüe.nnc.rc tla +isteü)lôgia r\Ìas pxrl LfuL\serÌ e
CUStluE FrrraE I, êxpÍessão mals (^ íenoÌnen{)Ìogos a .ons.ian.ii que
.utêntiH do Íona nce lra dicio nal, s. ilÌÌi\citrlrs lindxr. púprio .onh..i-
Piílúra de Eügèn€ GiÌrld,la61-31 n.nr()( I Á redu!:lo.h.onsciin.ra a() l(rìri.()s .ìàs ..rìsÌs nao 5c LiiniLr c! ìb
..rnh(iinenr(), ..ni eleiro. hpÌ1.a quc s()Lüt() trÕ c.nhe.heno dcl.5 ). o..S\ ()
n. .odscièn.ir r durlda{le
sc iiìLr.duzr IÚnlo de lisÌr ÌÌuss(rÌrno (i (lcÍ,"Íìdo
tlusscrL). a tic.iso eúÌÉn.Ìei o nnp€rrÌi olijelr. dpiü do .onlÌccl,ìcn
srLt(.ío ''Assirn. por reÌ reduzm.r o s.r r urÌa sé
1o d$sr rbc LrLtu de.5l\: rituìemÌdid.' l(t O qre é sntreÌizà.lo nos scguirncs ri-- de signilì.açires . r]fl1e lilta(io {tru
slEnilnr. r() {rso. ,upÌLLn co,Ìì . tiÌoso 1(1fÍ)s _Estrllrs iqli no Plaro d() Ilì$en pôde eíxbele.er cnlrc nnlL sc, c
i. nÌÌlcrnx n() senÌi.Ì.r kìnÌiano. islo scr, nàÒ .Ìo .onhe.nnetrÌo . I o p]xflo () scÍ dr) .uúo é r do.onÌlldncnLo: clc
i lco.ll d() (()nl,e.idienÌo Ì&.rndo do scr' (oúr.i.Ìe .onì . de e.$ÌÊn.ir. nio srbe.ir f()is, nio nuis rl.r .l!Ì. Krnt.
!n, .rin1()s: r1(Ìtu\r!Ìe . l!Ìosolia nao
tr{[ nì].. ynr pertr de Ìero.i$o. scr
(1(.rriln:1dr ì re.ir d. .o.lÌ'.nn.nú.
li nr na s.e dan.id l! ry.. sr'Ì'c
nrpLqr r segllnÌe .ondllib p1.r ()
desenvoh,nr.nio d. LnÌ p,!t(Ìo fi()
sóh.o -r.ilisti : tlrstr (Ìuc o t, s--11
conÌcrÌrp.rinco do Nlllido c quc r (ltr]
lldade lrieiÌo obtcír. quc i fu,,,ncnlc i*
lóg1.r. dcs.!.r!!2 dclinlri!ann:.Ì., .ìas
treo.up.co.s rìhlarrì.i ar t.liÌ:út)
dr i.g.cìo c!Ì -!\. r5Ìo c. r..grç;ir)
como poÌo d! prrl(ll dJ :nrcsrii.Ìxlio
l1l.\.111e. prcs!Ìgrc a (lrs.n)nras.aiÌ.1(l
ìrrinNdo llo.onh..liÌ.nr(i f,,()t.nr dx
lcorlr cfislcrÌ()|igna lftdnrnr!?l Essl
d$i.(nagcrì n) ,) cixo dr Ìeitl hei
dcgg(irnN (lc l(aiL dr .9, ? /.,rPd, erì
ruir atr (1 a \(Íla(Le iii ni() é r.le.l!ì
(.o cnt( o {Ìicìlo . rì (ntcr(). T( r!ir.
sc x .rit1.r .Lc i\' ì lco.lr (|isLrlì.
lógÌcr Ìr.di&rn.l lrrcss'f()c, ÍtìelrL
do. o lonÍr d! \tsla tk .tet t le l\),

sliloÌ{E 0E BEÀuvol8 eJdn-Paul Srrlro


na Draia de Copacahan., Rio deJaneiÌo,1s60

j, !!\11 .L0rB11! ê FÌL.is(rrÌ \


()ì()\()Ì{)1ì \
,r r1 N^scNrLrrD Dr
I
J.^N PÁlL
SIRm., DM PÁÌ{s.

r: i lNcREsÁ NÀ ÉcoLE NosilrL


SLÉRÌ!ÌJR.. oNDs sÈ ci^Dr ÒL

r!r'l CoNHECE SroND D! B r^,ÕÌR,

,.r, ÈsrDÁ FrLosodÀ ! BDkllr

l! r, PuBrcÁ ! @^sc.iD^c4
NLcÒEAty/ctrÀÇÃa.

'r r: PÌBU& o Rov^NcD,4 tra.rIt


,; r, luBrc^ o rNsÁo Eeor!
Dt rM nn À Dts
ro uvRo Dr ^taçôB
corlos orr{o.
,r rl ljuBlc{ o 11167 tÀÌo. soLDÁDô
\A S"UND^ CUERR^ MLIDLT,
É fRnJoNÀDÔ |rlos IIFMÀLS.

rr Lr PuBr(^ O sF r o rxr: s hNc^


A PEçÁ 1IÀTN ,4J
'OJfu:
ItJ ] PUÌICA I PÈÈ EÀZ'J

i] I i FUNDÀ fuTTTÁ ,.J TÁv,I


^ CÓ TIERÌIAU PON[.
IT]ÍODE\A
PLd EA os Ro{ÀrcLs ,4 rrrDl
DÀ fu^O I SINtr.
. L P! 3u.À O drsz\.r?r/s!o a .it
r.ìaviuo s Ás P.çÁs n/oì?or y'
sIPULfufu E A ?RA:NN fu''ÚIúA.

:.- :tr elipshúo . Se na origenl do ( embô.â sua vjsão Éja obscurecida pelo . r PuDLÌc.\ Smxçóa, o rRrr.rRo

-È!: rúiúô
---< _etr
esú a descobeíâ de
ür tudo pela ópricr dâ filc
postuhclo do idealismô âbsoluto"): 'A
intuiçào genìal cle Hegel é â de me lazer
ÈDrúDos an tró5
r:È i llu*d. que me em aÌiás mais dependene do aJtlo m meu ser. E! ! ,rr l]ÌBrcr s PrÇ$ rr ,r,iot r.rr5
sou diz ele - um Ér Pam,si que só é
1::- .r5 Ìemos con q\\e os catnels Pan si po. meio de um ouúo. É pois em
* ; j;, de grcfte rcme mcu .onçào que o outro me PeneÍj?". A
! r Pürud o Roq^NcD cor: rorz
L

::r:: : :<otEÍ. dr fenomenoÌogia), gmnde cdÌica a Hussed é qlìe ele nào !c-
rìa ultmpâMdo ve.údeìnmenre o idea- r,,ir Ì,ÁNça a rLc{ o,riro.o,o!,!Ìr
! :d:!:€i íeno.ìenológica . deve-se lismo kaniiano: "Ele nunc úlÍapâssou a
:1-: i-j<Cgd do que à filosona hus, pum desdiçào dâ aparência enquânlo !a1, , rir l$ c^ .t/^" cÀìÉ:
i: .-jn -iderÌisno Sanre, já nos ence'rcu se no cosito (...)i e seu fenome
i-*-1i i:,Ì: apendo po. Heìdegget. ni$o bein a câú imtanie ô icleâlìsmo )')- PrBLt
^
QtrflìÒ Dt,út1DDo.
:- !\. . -idelÈúo de Husserl é kântiano'. E em ou!É passagem: "Husserl
::É:n s Ènes coD reì.çâo coqseryou o sujeilo rmnscendenral (...), 't ) PrBL.À CkÌnd D^ RA2ÀÒ úabnu.
r =-:--- pr. iú. desÈspcirando a qüe F a$etnelhà úuÍi$lno ao sìrìeìlo .ìa lnNça ,4r ahr6: O R.J.\ro
--rr:!:.: YftÈ evmiú os problems kmtiano" e, nesâ medidâ, esli âquén1 de ÀLÌÔUÍ@MFICO V!LEU{H' Ô Pi'MIO
ì!:s:ü1 d qüé1ào . p.Ín d6 sÌu Hegel - Âo passàr de HusseÍl a Hegel, NÔBEL DÊ LÌcMTUfuj ou RIicÌToU.

=ë -.úrdrr FoÍ Husd Hegel e reâlizamos un prcgresso imdso .


oÍdem). cônrparado Todavia, Hegel tampou.o Ìeriâ .e- ,) t P]BL\ A D@ra DA F^un!Àj Erú).)
--c -:i< no que dt Éspeiro ao prc solvido o problemâ: O qlìe nos lrouxe
:!:- - oúre. toi Hegel quenr 'soube esta longa crídca [â Heae]l? simplesmente II ì MÔRTO DÈJU\.P^U SiNTRÈ.
--:a:ú_ : óeiEc fl -u redadeÌo nír€l ìsÌo, nii.ha relação com o ouÍo é, anles

Ás rÀrxôrs J1
lir r rrl:

CIDADEQUETNÀNI\ptalúad.tndllg otdnoÍ, tat3, p.r. S.rb.,. ftoÊôflr t m d. IíaÌ con a htsú,t. tnodt.t

de tudo e tundamenràlúenre, um Íela o "lncàsso" de Husserl), o prcÉsto d-1 mis c'onc.eta dãs experiênciâs" - ele é a
çào de se. a ser, e nào de conhecimenio Iìlosofiâ nào é tampouco un "absohìro de ptóprkt 6peíiêt i^. Nào tuais po<lendo
a conhecinenÌo, se o solìpsismo puder conhecimeDto', como nâ filosofia dogná ser enquadmdã .os úoldes dâ tradi€o
se. refutado. vlmos, cotu efeito, o fmas dcâ do sé.!lo )("lll 'Renunciando ao p.i gnosiológie anlerior, a questno dâ ver
s de Hussed, que nede o ser peto cc mâdo do conhe.inenÌo (...) dâde situa É agom noutro regìsno: o da
nhecimento, e o lìacâsso de Heael, que o âbsoluto, o mesmo âhsoluto que os ra e\pqíêúcia úi"ída. (a qve, âliás, Mal?ux
identifica co.hecimemo e
ser". Neste cionalistas do séolo x\rl
tirham definido - impoÍtate fonte de 5N- enunciam, ú
paíiculâ., é Heidegger quem abre o a e consütuído logicamenÌe como um obje temos liteiários, tu Condìçao huwna:
minìo âo mostÉr +ìe "a relâção odgiúl to de conh<inoÌo. Mas !râtâ-se, agorã, .Nào eÉ nem verdadeìro neÍn
Fals. mas
do ouÍo conr a minìa consciêocìa não de Dm âbsoluto de exisÌênciâ, e úo .le aidìdo".) isso signiffca que, Àssim como
é o conbecimqto". Em Sq é a ação conhtrimento (...). De faro, o absluro, ouL'om, à époe da consoli.lÀção do
que prcvâlece sobre o conhecineffo aqui, nào é resultado de uma coNtrução mundo modemo, a lìloso!â, àpós uma
ú que âqui, neste primâdo da açâo, o iógica no tedoo do conìecimento, mas longa llàvessia por 'turblìlenlo.t mâres",
''quieüsmo" heideggerìano já cedeu lugãr o sujeilo da mis con.retâ d:Ìs experiên pisou em tem fìme (lal como Hegel sau,
x uft .Ìtivieno A /a Kojève. cias. (ry pág 23) Ào "âbsoluto de co dou o âdvento do petramenÌo modeÍno),
nhecimento", onsLaído ìogicamente p* ÈpallÌndo-€ dz teologìa, aCon (con1 Sa-
Alls()Ì.t 1r) 1)lì lixÌstlìNcL\ lo "grânde mcioúÌismo" clo séc1tlo xul e r.''!o sobreÌudo) a ffÌosofìa È sep@
Mas se a questão dâ verdâde nào pode (pâlâ usar a e\presão de Merleau-I,onty), da teoriâ do co.tucimento (e do suÌeilo
mâìs s. pensada nos termos do antâ SIVcontlpôe pdtânÌo um 'âbsoluro de úanscn lene ), tentando aÌcançar o solo
gonìsmo epistemológico kaotiano (dãí ensrênciâ", deinido como o sujeìto da da "*periência oncreta". Em llìgãr de

J2 MENTE, cÉREBRo ê FrLosorrÂ


..t.:t'. I i'a):
:::rr Ll! {rrì ìccimenÌÒ. e.1() nÌj(iro .fr,ì.,/-.Ì,.ü l. 1 ..1. r.r.^..
-::::JÈnÌxl krrllno. uì ]!nsr.rctrro _{ .!L..1_-.ir .1,\ .
:::j.nLxLì-- ( rcid$ge., p()r ..r1.r. .l
- : ,Ì!it) ,r(lic!lizrdo): enì ILgri do
- i dÒ .0r x<irÌrcnÌo fr{'rtrn) dr
- : ,logllriLicr d() si(Ìlo la:lÌ, u.l
- :., de exisr-ir.ir" (q!e IIe.ÌeIL
o Nl,lisi(o no honìedi )
. :.1ÌNÈ rúx fi osoJh cor.,ela.
. rrez de úsÌrr'r rc.essnìade d(
:!nênLi. {uÌÌcLx c crÌÌÌnrgenÌe ní)
: ::r rúìd(i (.\ì\. pilg. .ior)
iÌÌos rixis dirnrc ltc LÌìr ÍiÌr)sofir rr-r7o
--. ,Ls. clsperdr do ..n.do, 5.r?r, c()nrJnlnidr peÌ.s i.rtur!7$ do
--: lleÌxlisnl dcss..rlizrdr c ( mür.Ìo. .lissohnh n. 1dr r dir,
(1() diN
i::-:: x! iìn.,1 do5 pÌobleüas {h r ílonrllx erFnx cn slÌji .ndara dc
.:::: De.lixra. .css. lìosoiìr ,-úÍiiÌ. 8an.ro. ou selr xs roalises do ln!) cn
.-:::::rÌ!rÉrLe (L(,sìlu.!o.s. o !!r se \a cúrcgarânr se de dcsiìzd ndn.rhÍ:nic
. : iiÌÌúelr dc tnì t úü Jjgnra tlr sÌâ loürÌ Írdi.n).a (ì reatli. .1() ru1(rl
- ::: dos gêne1)s qu. .i aeÌjzlr r a (l.ro, q!e nugiiayl cÍdr.onsÍuindo
-_.. (1. l]!ni.Ì.nnr slÍÌjd() llas unì. obd Lle llL(*oliN puÌe) É lss(, qL(
-. .... ,),ú,N i3uü, nÌtdÌdr peL() binô .sú eÌú i,,g(, nr !nr!uçì. vrrì$rartlisLr
:i,tr c políÌica . pôde i'isinü1rsc d. Hei.Ìeirger c dr: ll!8.1 o')erì.h ein t\.
:i!.n) d. ui cnsrnr de ()nr()Logr Nio espxnLf,, rr)ls. qÌc o trsso scguinLc.
:i ::.:,n.igie. n.lgÌ!.Ì() r iin.nç.ì.) úbilizxdo Ith dcscobem de (trLe n:n)
: , !ìc drÍlobú Ìo.uix ohã dc MÁ üSCRIÌo do Ìonance Sr6is, dcJ.an-Paul
sc .hegrú i reíldci,. con.reú.le tÚr Sartre, puhlicado en 1945
::::-ii !ur! . é porqle ri() c*nr mcio da hisnÌix onlo!.igi.a hei.ÌÉgle

iiúr (i qle aÌús ji esrr\r srftÌtz.do


ãIICESES asslstem à nárcha dos soldados.lerães en PaÌis,14 dejurho de 1940, erÌ tì]. lcnh, údo o reÌlnniaincnÍr dos
Sã-t-è óbsrNarrrtoia gu€ra qúe lez€4lodiros quadros €nrethécidos de nosso pènsamento,
r IsÌê, es({,L(n,d @n eiÌD.is .Ìe sríic nr dúe
a ocupaçáoj. Ì*istèncla,os anos quese s6quiram!!
çi) d. nì.üis!Ìo. esse lÌorir(fic nNr
ItÍiv., dc nossa épo.x. .or!) Í: a !nì
Qulntir.te tlatu.la. Nisso Òs i1in.Íiiri.rs
de siir('c d. McrÌeerÈlìrg s:t) ()tos
ios, Ì,xs cssa iaL a unà o!Í! hislrnia, ln!
.ritr n. .:apiLukr d. gLÌúeda i.le(t(lci(:a
da iiloerfix lrn.$N no ÌúÌlar dôs an()s
ú0. quddo r vanguada ensÌencixlisra
co!Ìeqâ en1ìn 2 dcclinaÌ: :

- lÊte Êì le néanl .rêan Patr sâJÌê

i Qu6tão d€ método. Jean-Pau Saire. Ìadução


de Bento P.ad0Júnior Co eqáo 0s pensadores.

. Síuações I - Crílicas literáÌias. Jean PaLl


sartre Ìmdu!^áo dê crisiina PÍado. PÍeíác o
de Bento Pmdo Jr Cosac Nail, 2005.
: Á d$ublimaqão emancipadom de S.rlrê.
Cdstjna D n z Mendonça eÍì Dols,rúrt6. UFPF

- Â qrandÊrccus srlÌiana Crstna Din z


Mendarqa,en CiÍica Ma^isia,re 23

I DÀs hrróEs JJ
A descobefia
do mundo
concreto .::.;: i 1 tt r.I .:.. !.

,, ,,. (,'' r-,,.:..,; ,.


,-:
: .. ,. , t ; ;',:,1, ,. :, '
"Procurávamos
o concreto." Com
esas palawas,
Sartre designa
a busca exzsperada
por uma filosofia
que pudese
apreender o mundo
e a consciência
em toda a sua
concretude e rudeza
POR ÀNDRÉ CONSTÀNTINO YÀZB'K

EM uM ÍExro euE sE ToRNAÌiÀ cÉtEBRr, Ìean


Pâul Saftre nos descreve a consciência
nos seguintes termos: "ImagiíÌe agora urÌÌa
seqüência interligada de expÌosões que nos
arÍancam a nós mesmos, que não deixam
nem â um 'ÍÌós mesmos' a possìbilìdade de
.e formar atnis delas. mar que. ao contrá sm
Àr,ÍÌlRE c.oNsIlNTlNO YMBE( é cúduado
hkrôÍii m6h m tunslìae d;rbtrdo
em ímna da Po!úfrcia U!ìe6idade
rio, nos joga para além, nâ poeira seca do calolkÀ de sio Paulo (PUC-SP). DúmE
o *rudo sem6bÉ de 2ooó no ànbiro
mundo, sobre a teÍa rude, entre as coisas; do ptuaÍm de bolsà ondíida peh
cmÍddúçã! dt,l0Éíeiçomento dê P6otl
imagine que flós somos ass,rn rejeitâdos, Nitl suDeÍioÍ (Cán6), Éali-u um ç
de
6Ì!aa de r 8@k Nawh
úútoÍtu :
enkegues por nossa natureza mesmo em súéM Q^,]s) e Nt6ttÌ àN'tu dz
IEà\M cònldN nPlcztü iúcü.
um mundo indiferente, hostil e insubmis E omftsd olóôúnd da r-undeào =
Ámrndo Àvd knP&lo (Êa4) e prckb,
so". (Situations I, pâ9. 31) súbsutulo Ílâ PUC-SP

34
Srrrtrur

Para Saú'e, es coisas,


os sentimentos, as
significações e o proprio
O tnópno Íiítlo do Uma i.léiaíun "eu" derem Sef enCaradOS e, conrm o 'comcienciârismo" e o"inte
^íÍ\go.
dahdtal da fenomenoloqia de }lKe : riorismo" de 8Ímde pâite do petrmen
a íntencnrnalüatle, é signiffetivo do como atos intencionais to fmncês de sua época, 2film que uM
modo como o filósofo compreenddá comciência "em si", um vida interiol'
a consciéncia: tundamenúlmente - e é dirigidos ao mundo ou um "centro sub'stmciaÌ" metafisica-
isso que saÍtre pretende evidenciar com mente sepaEdo das coisas não existe de
suas meráfoms -, â cons.iência é 'inteo- fato. "À coosciêncìâ nào tem um 'inte-
cio.aiidade". Contudo, o que siSnifici rioi; ela nào é nada mais que o el1eÍior
afÍmr que a onsciênciã ã ìntociona- em consideúr a cotrciência como um deLa mesma e é esta tu83 absoluta, esta
lidade? E por que elâ pode seÍ desrita "coisa", omo un 'algo" que, a exemplo recusa de ser subs!ância que a constitui
como uma "seqüênci.Ì de explosòes" que do corpo, habita o muodo. DescaÍes como coDsciência. (Sítuatíons I, p1g.
nos josam na "poein seca do nundo"? disüngue entre 6 duas regiôes que com 30) PoÍtânto, â consciência não âpenâs
Paú €sponder a essâ5 questões, seú pÕem o mundo: de um lâdo, tem'se a .âo é um elemento "substanciâI" como
preciso retomar âo momento inicial do resen%a, a 'coisa ffsica" do univqso rdusa a sê-lo.
se coostitui nã
itindário filosófim do autor mÌtrialì M outÉ ponta,l /€s{o8tta6, a Á merrfoú da "ea?losão" crmcteria
"coisa pe$mte", que compôe o univtr- bem essa idéia de uma consciêncìa que
CoNS()ÊNCLA. sEM INTETÌoÌì so mental. Po. essa viâ, â consciência só se .ecusa a Ìornãr se "ser substâncial": Ìu-
Entre os anos 30 e 40. SaÍre iniciÌ sua pode vir a se codiecer voltando-se sobre do aquilo que é da ordem dâ consciência
aÌividâde intelectüâl com investigaçÔes si mesm, em um movjmenÌo pelo qual pedrz um movimento de "explosao para
sobre "psicologia fenomenolóaica", ten- É cúcuGdeve e re ovolve como reali lom", "sobre â Ìem nde" da !€âlidade
do por objero o eu", a "imginâçao" .ìâde ihçÕlì,tâmtrte distintâ do mundo. as coìsâs, âs verdades, os sentimentos,
e âs "eúoçÕes. O ponto de pârtida OÉ, o oneito de "intenoonâlidâde' as significâçoes e o póprio "eu" devem
dâs indâgações do jovem filósolo erã isto é, a atmação de que 'toda ons ser enca!âdos como atos intencionais"
ã noçào de intencionalidâde da cos ciência é consciência de âl8rma oisa" dirigidG 1() mundo, e nào como uma
ciência", advinda da lenomenologiâ de nc pernite tugA dos ptuâmeúG tÉ merâ soma de "rcaÉes subjetivas".
Edmund Hussed: "Todâ consciência é diciooais do câÍesiânismo, pois aqui a contudo, se o ponto de partidâ filo-
consciência de alsuma coisâ". ou seja, @nsciência é corÌsid€mda nào omo um úffco de SaÍre se encontn M ecepçao
toda cotrciência tende pâra un objeto, "algo $bstancial", mâs sÍn omo "moü das teses dâ fenomenologia, ele não é
múto m direção a âlgo". r€wda a sério, um simpLes discípulo de Hussl. Dessa
Ápesar dâ apa.ência trivial, â anma ssa p$pecti% exige o abandono dâ mudn, Sartre há de mcllcâlizar o con
ção de Huserl ab.e câmioho pam uma concepção de um consciência substan ceito de inteocionâlidâde pam além das
dííca sweF à concep9o tndicioül cial e Fde da representações mentais. teFs husrediânas, transfomndo o ú
e "substmcialistâ" da consciênciã. De Sartre toma paE si esse conceito fun üga mestm da primeim fase de sua Íì
o.igem cârtesianâ, tâl con epção impÌi@ danental da lenomenologiâ hussediaú losffa. Mas é preciso ter em mente que
Éus esforços estárão dnigidos p2ú um
prcjetoojo tulcro cenÌrrÌ se encontn na
ancoragem coocreiâ da "cons.iência" no
"mundo'. É o que veremos a seguir

FILosorLA. "coN(:RB'lA"
É bú connecida a passagem nâ qÌrrÌ
Simone de Beauvoir, companheim de
Sartre dumnte toda a vida, nârra o
impacto sofrido pelo filósofo quãn-
do Faymond Arc4 enÌeo seu colegã
n frcle Nomab Sapen"urc, ^lertoú<
acde do método fenonenológico. Os
três bebiam em um bar em ParG, ú
1931, quando -AÍon âponÌoD seu copo e
disse "Esús vendo, meu 2úigo: se tu és
fenomenologista, podes frÌar deste ce

PÀrLÃ tr0ltEns0H[-tE0l('x, ,taL d


lylrrrmübÍr, c :[ro-lsn?. À consl€ícl.
m lança nn. !o.lrã 3.e d0 nündo"
11 des des,nas preocLpàçôes dc S.fiÌr. .e.usi, por p.rre dô 1llóllo lì?n.ês, etu
Ilu$ed chegóu 2 dizer .luc era prccúo .o.sidcrar o ego .ôn{r um lnbtarre da
''rcÌornar ìs ()isas .onscìan.ra Essa .'iÌi(a selá o Ìeni d--
prc$ào !!e la.i3 es.ôh e.LÍe os seus ÍLà prnneúa obrì, ,edigida em 19J1 e
'hcdeúôi. c()nnldo, xs fÍe(nÌ,peçò€s publi.:ada en Ì936 sob a fome de uh
d. pai d. lenoiìcnologia Ìn.dc.na di - Á ,aníndêrtcìa .lo ego esbÒca
zirm respeÌô ànrcs ao câmtú soal da ^tÍ\'À. de ü"d .tes.nçòo JènÒtuenal.Ei.d.
'Ìeod. do .o h€.imcffo (quer dirlr o t8,. dná s.nre já no pretã.ìô dô
dr "cp6te,nolôgir") do qle ì{luil() quc e igÕ, é unr habrÌa!Ìe.ÌÒ nnÌndo e úô
seda do âÍüitÒ do ser' .orsnkrudo um habiÌnntc da .o$.iêncìaì Ele esú
cn slÌe côn..cludc" (.aÍipo dc um tora, /í) arr.lo; é !ú se. do ú!ndo. Ìd
(!Ìologii) con() prcren.Ìe sxíÍe l,an colb o tgo.Lc ouirent A cúo que en
rllsserl. . r./.)/ao òs .oìsds me:"ns de.e!Ì r I Iussc|l le\z<, r. csr.belecmen
r0uç4 Éqor schtetq i918. signúi.av. nã() u.r'leÌorno ìs .oìsas"
ldal erlriano: fa:.r lltosoÍla to de urÌr dlsúrçàÒ drF o iìmbro da
sÈírìãente latando dos obj.,lot frcpriânìenÌe dìtrs. m.s sìtu uÌ. .ek)ÍL) ''.Ò -\.iên.ú' t o âúbii. do lI/itr.. :
ros aÌos Por nìeio dos quai.s se obrém .r púneir. sc caru.teüx |)ela im.dirlr
um co.ìecnnent() dcssas _.oisas M,s (adên ix de um! 'presença a si" ú cus
ei. Huss€r'l a .ons.:ièr.ia nào se esg{rl, dôn úr o segund(). cono unÌ.onìunlo dc
..' :::;:r Conltr.x, Smône e sux int.,n.ionxli.ìxdc Sendo a.ons obidos que Íi
podeiì ser .apÌrd(È poÍ
. - : I :: -::.i! dr enúçaoj o! q!â .iêncil uma coÍent .Le experièn.ias ncio de urìx opeírçào rcflúlva, .,u sejz,
Ò (ÌÌre anbiciona\à llvidas . a nìtenci().rlnh.le .ônsÌf" r:i (!m o .onclrso de uora rnediaçàô. AssiÍh,
- :::.: ::ìi nJl5À Ìaii .onÌr ele apcnas o .aráÌer de laìs cxperiên ias, de qlquanto a .dìs.iênd{'. en lrm estúà
. : -: :i1r l1!Ír filosoiìa . sotc qrÌe slÌbsisÌni rnÌda üna _eìped ântüior a Ìô.Ìx a Éfl.'xào. se iÍtrduz e
. :::1 t1i: ..14a.1. Btuca- aDcia inÌeÌrra . ôu í.ì1. urn espé.ie de pura úìediati.l.Ìx.ìe d-- "si a si . Ò psiqui
- rr :!.',,lirli, Ìse.Ììxnxrs 'csrado vivi.ìo da.(mscièn ia, que reria (o Dao só deúrndr unìtr inivldãde reUe
:r;rd() srlÌr. en.omn () cgo .o!Ìo pólô unlllcador Eú se.ridô riva (omo Ìambé!ì. al (,.rc os objeros
: :1: : t-:: :1. lj csÌá mbuido de l,usscdiano, poÍxnto. a iènomenoÌÒgix dl pcrccpção sensí!]. ni nos sc1á dado
:- : : .:-iir]]: .Ìue .onsisÌe eú nào a c não pode seÍ u,n. Jitoso|ia.tÒ
.Ì),.,?t t PosÌo que e]] ó c scnPrc se ! rqui podcnos .onÌrÌeendo .ono
-:: ::: ::r ',.!.i(io ìs dile.sas ú un,x linonìenoÌogia da /42,ìo. nunca SiÍre Ìrnnornx o probÌeÌnx cpisLc-
.:: ,:::.i-.(oi c PnsslÌÈrs d() s?r como obser!ôu i\'Í(ìr'â úôklgnr) quc corBtitLìia o lundo da
O que faz enià. saírc? !n poucas
-i. r -i :(r5. mes ÌaÌnbéú |)aLrvús, podese di2e, quc cl. con
:=. r- r-,.ologia e allìures bma' o probleúe do (lnhcdtunto e
rdlcâliza o concefto de n(.ciomlidade
pára jogar a consclêr.ià no mu.do, pam
tê lâ abúluhmeffe purificâd! dc quxn
que.obtclos que possàn nublá ln ou quc
se i.sinucm conÌo lÌibiLa.Lei de uma
Pôssivel i,Ìla interiof TÉr1se de lim-
par o Lcrc.o Para que se Pssr atuma.
.r .o-pcncncim€nto enÌF i(oníiancìâ' e
'nMìd(i: a consclência deve ser.omprc
e.did, (om., ".ondeta , (N st2j cono
úú @no nundo segundo a ióÍmuÌa
ÌâI4rda |)oÍ líartin Hei.ÌeggeÍ, um auro.
iglxlmenre (:e.r.aÌ pan o desenvolvì
úenlo dà fik)íÍìa de saÍÉ.
on, ledb'cmos aquì .lue unìà das
prúìeiras ..íü.ìas sisremári.âs de SàÍrc
a HlÌsse.Ì se ass.ffaú jusaúenrc na

lrÃRTltl HIIDEGGÊi, dê quen Sartro


ircorporcu. noção dã @Fdènda cono
seFro-nudo. Foto 5.m dala
Pl Íl,iÀS RUPESÌnES na cawÍÍâ
das Mãos, M Patagôíia aÍgenllnal
Ìegistro iíleicioíál da dlslénci.

srLr \()Lt]. (1..ì. ur dfslcs .kfcnftrs


(: u.LÌ 1ürì. p.r. . c.r.sdan.ir dc tr
t.tì.iúrõr o sd objllo D.,$e urd.. r
cons.iên.ú ,LÌo {l|iJizrrrld.tt si. \.
.onú:iÌnr. .le a pur) rntriÌledo eD
Llne.ào ro irr ufì ún nrenÌo .!j.
.lnì:ìnÌici Ìndicr ro i.Èi!o ÌÉÌnPo $.
Ì)Ì.\nDÌd.d.. su. (lirLin.ir.Ò.ì ÈÌaçàÒ
ìs ..is!s . srÌ. \olÌr . r .i rìestir
])izer qrìc x .ons.lan.ir é P.r. si'
úo signúì.. ú,'n,1r (lue eh ÈrÌize !nÌ
m.liürnú d! inÌcrnfiur.io r s1 nfs
1erÒmerÒÌ.gir ÌN:srl,rnl, .L. tl.ld e ÌedoÌ d. (h.ni r.rns.ian.ir trtrnd., a) m. O Jr nnlnl(|) pelà e\fress.ro ÌLÌl
r rlrononÌi. . . ir(lÌrlan.ir LLr r.Ì!r sutt.o n4.Ìt rD-nrt)t. rrÌ!t)I)ri| laìrtn. z.di for Srn,. La.Ìl)ém se er.ont toü.
.rên.ir nr.urrnll c i ìn1laÌa (irtbtÒ /iolqgtd'. l ulniúdr . r Lt)13 no n!rìo. cnlk- (s .bjeÌos do nNndo:
.h Ìrin_iên.rr .nì srnl(l) crú()) enì !sq!Ì.DN1iúrìcnLc. to.lese .lizer . consflan(ia ar r() esDo iemP.r .ons
t..e fr .on:.1incir,.lcLnLr' c .ìediidr q!. fnr O !, .. ,rzl,/ (.\,\-i -ç]Íre dis .Ìin.1r úrs o)i(1(À nÍenci.nìados . ú
(imhÌo do _finlÌÌno. r1()\ .hjelt)s.os nng ('(1()lr lit)s,ì, i.( ($ lúth en -j, r5n,1(Ì,qu1nL(, (,bieror e é soDcnÌ.
L}rris r.iu!.ian(ir * (lirigcl O ego r.Ìs rlr slr :.r !1. .o.{ larÍlx h!.ìàri na quiÌmrdc úc (,)s.iên.h dos obie
nì1) a n.m fìr,s n.n ,..Ìxs .L() !re e o dls -(o!.i .rir.rir \ O Piúìeir. i.s qle .Ì. s.raL (()ns.ièr.ir .lesÌe 'si
uú d!sÌ.i 1t,i!1(" p\ntfn.( lÌe nÌe naalo dc scr ..i1,:!1,, Ì) r.r.eir. de mc!n. rLondc r úìsisÌêr.i. .le S.Íre
gr ün,r .!ira scgrtrì.lx cm ÈÌ!.i. eo nÌ!n(lonrL(lad.. .(nslne. r.Ìx) \nDos. lrgri .le HusseÌÌ .onÌo
.rnto !.r11 t11(lrLll() (trÉ . .0 trLri d.sliTriìr nÌ() Frrr rs .oisxs i riüos ,\ lssl i(Li!i) dr .ons.ièncÌi
. rarÌa (lc r(Ìfriêd.i. : i estüì n. qÌÌ.1 f8(! a .rììs.ian.ix iìi. ÌerÌ ..!Ìeitrlo .oní3o,ìc!Ìr (dn uÌn ú!eÌ nrlÌeÌÌ
r (r!ì:{ ianr il rlcÌniÌ e Ìrr ranr(). !r_!r .r .Lris. .Ìguìr rtoì \rnÍr drr:i () nlnie.le .o s.iÊn.ii
.l)e(Ì r esiÈ.r dr rel.io (L'd (trÉ L(nLr rr)rsrjèd.ji i.ons.iÊn rd!) si fon, . tle enúe prÉ eses
.ia rLe rlgrL!Ì1 .()lsr" sjgrill.r.lizer q!. jÌÌsÌr lnic prra indi(x !n! rch.ìo que
cLN ., (!rí i-:..ir rlc r g. .tue eÌÌ x/ìt nar.r a Írcdirdr pcla iclle\i., nrâs qde,
nelÉirrdr údr e q,-.Ìq!e. l]ot:ihiÌ1drdc P) Ar) fxnLr) (1t, {Ì dÌ .Ònn:iêr.ix aô conÌiirnr. ó .bsoluLri*nLe nìe.ìiÌi
de úìidL iÈr.i. de Lr .e1oo :!Ìb:Ìufri S.r rc .LL ar () nr) nc (Lc se.0aL1si.a) loÌ .orseqiiàr.i. fl, filos()l r srrlriJtr,1
qüe Ììrbne r !trÌr.Ìi,Ì.Ìi ÌrÍ! 1 jNr!. !.g,LnLl() .nn|, tlc scr re'Írx.Lo !r prs .ons.ièn.Ì. ,.ìo ri.(1Ì fr'ÍÌ. r nÌ1tnl
eD.rú Ì...mo lmr rÌÌ\tr1lri. ilr pu.ir snldl(Le rl() (ì)i(1,, (lrLr \)lÈ r x(iÒ.le tit\a ttíÌeritnla.Ìe \1rs o qu. a..nLi(). r
Ìrens.endin.ir .Ìn dn.r.rr r! nrtrnrl! s(r iÍeirnr (1lì. í.i Lìet.nìiirrd. de cons.lêÌÌcÌr? r\ r.slnrsÌ1 1 csll (1rtr5Ì,4!)
l).r romprc.rdcr o.l!rf.. L(Ìri(ri (h' !Ì eri ri iì.i!) c\isle Ìqli nÌen.io enge que se.oúlh.nrnc (ons.:iarn.ir' r
rrDl .!fs{lifril qLtr'ig(!r sc :i !1rkirli rlglrìr !!e \i\e,i triLn.l. .\. ..nÌú1io. 'rNndo . ou s!jr, p1.1si r _erÌ si
d1(onÌ) rLlÌirta$rgci,Ì.1,- s iÌLrr, rri () Èni.ì .Ìrs ..isà\' ce .rÌlcÌeriz, tor
nü o ou õ obclr tsnl'I.()s. \()Lrr Ìnnr tud úúrêr( Ì . .t.,. l
nÌrs ()s (n Ìrs |ara x ()ln (1rtr, .(!Ì\rilui () Àssnn csre ser eri ti sxrriÌno seÌl EnqunÌo )ar. si . r con{ien(la (: ab
ft'suLl1(l) (hs i.\csliglòcs ianrjanrs r() tn.iÌrd. .(nr! uLnx LdrÌÌdrde ìnetre solNamenÌe dfar.nt. do í1 drs .()isas
ele ê ..tdt. () r(nrÌ'Èrle Ur, EÌì Nio hi neÌa neda .t. snbstlrcia Iì, sc
1(ì r.s .in()l()gnr)\. . err ci rt . ./r? .j. . e.r si É lLtrÌd.De ilmr11tc uDa |k.r
(\,\ prig. ra) \e$t serÌid. eÌÉ aprd poÍÌnldadc (t o srr ). o pl.lsi a
tLrúdrd...nsig. sobrett,do neg.Ìiiü.l. i,r..Ìo.J o !.r):
nÒr esF.,r .L llsn tÒr.nde se t! se ô .Ì si É _pissrr!lr!1. (iht(r. r sc,
de$e lrüodu2ú ÌÌ+úr i4ìo de ÈÌiçào _nÌcn.on.do ). o a rLnnLade
f,er sl
_() lrsÌ nì. ienì segÌe.lo é ,Lr.rao (..ro d. 'nr.mon1r ): ir . er. si é
rS\. pig J!l) -{ ...<iê4.ia aô.onnirnr. Jè.h.do rli si m.ÍÌo (i,.aran.:ir turr),
d.Ì. . Ì€llidrde huìini de !ü c.riÌlr o p2ú ri !: úrirì.nl. parx déni de si
rÌ6.11tr.rÌenÌe reÌr.nÌì.Ì por !ìeÌo dr c cDr dn.rro ,o jìund() (1Írnn:erdêr.ix l
iellerì. dr nÌe,oga.ào d()s jlrizÒs. fos pxr.): sc o.usi i pcnr.()iÌxidèÌì.ix:
seninDenÌ.q et... I ..as.iÊi.i. se r.Ìx .onsigo lrlsnÌi (r1() h:i rÈlr!ìo Nssíel :-
(idú.onsig. nìeru e com os obieÌos r cflÍc rl! c uiÌ (r(i()r. o Pxn si é PÌetu
d,sih.i. dc _si , si ì se () pnn.Íìnr de =:
ExPLoSÃor n€tráloÌa da consciêrciã qu. nìcrlÌú(lc lflna se .Le .ro.l., rbsoÌLÌo :
s.rãcuÊa â tonaFsê,'sêÌ substaícìal,l 10..r slt,L.,.J,r qr. i) r. firi ú àpÌÌ.e .
,. , ; i i : : : I : ! r'
.: l.t :.r !:-:i:rr:-:i..u: j

. _:r.i_,t,:.::ì jr ir.;:*

,l:l: ltit:::,:. .til.t'',: i,:,1 ì.::'


< 3nÌcs o pÌÌnchiô de connr.kào ele
: o s(r quc,noio4!ed ., qrìe éo
i,lr: ii:i::rl :-:ttì: at :ii iÌurdo ao!
set,rc-s e do
Ò rlue./At, cú bus.x.lo (luc
qucrre,ós.k, nund(,
,r," ,no C . (s\, p:ig. 7il) () paü sl &io ij lili. Il:ìili; :ì ;l"i'ììa::i:l c d( nós ÌnesÒ(rs ìt por lstu quc, ros
.., í!. d una ve2 qu-- sc .onsritul ..) olhos de sxrrre. Í_) o pira si (ou scir, i
-. ,.io endo a en s\ (o tÌun.iô é nnlô ::;:t:: il:lt i:: .onsciên.rr) é k nlardl PelÕ rtsna
-ruìl() quc ,aì ioftdj e'.i a qre nòÕ m.tllno. a llb.nidde do in.livi.Ì(), cn
:: \ isto quc c1e é o ser i.dcrcimnìado. o itl i: i:: i!llli l:ii ì lltÌ a ìi:,ì (Ìua.to .an.Ìe.isLi.r âbsoÌLrra e poLê.
-.,Ìuc rnoéde nÌodo pÌen() c acabado, {lr ilauúra da realnhdc hx!Ìanx'. se1:i
1s (ÌÌrc dcvc scjd:". lÌLc.renÌe atnììrdì pclo pensrnìe.ro
PorLnro, no caúpô ontológi.o Ígo s2nriano: dadx r nrrurcz, nÌen.i.!ìxl
.:\aincntc conslden.ìÒ, rpcn6 o eÌn si da (onsciêncià.'exisrn signili.à ulúl
i. cnquento Ò pÌú si - âbsoLut.meffe fJssrr coníanÌetuerre o s.r (eletuerÌo
:nÌiratico àqlele <Ònfigúü sc .orìo úú ÍrLsàodcsn conÌ ô dìundo csú vedâdl d(cmrnÌido) rur!) ,L rv.ÌìnrÍ3 senì li.r
,ro 5e/ ox urna Ìe.usr ! scr'. Cotur já :r consciôn.id . penchaEào .orúplerr da (onstit!]çio de nós nn,inos
!i d'to. Cso signiti.r .lúe o 'ser'do pa ô() nNndo r\ ..nìs.ia.da pcrune.e ÌorÌanto, m lllosofia dc Sarre, a
:r-si (a consciêncix) /ri,!e, n,!s cstá pÒr semp,c "(ons.iên.ir', c ó jLÌstanenÌe .()nsciaDda nio .j !nì set nìâs súì utu
< iazcr É nesse sentid() quc Sefre dná dii quc dccore o xbis,.o quc a s€pira lald de tuút^n\enÌal
:tuc .r Pdx si é o Linic. se| qrc cnsre . dr(lulb .Ìuc llie é erterid' 'er
se. Írbiiìrdr" . deUne ltas a colúclôn
Desse modo, nx lil()sofìr dc SaÍre. .ix se re.us! , ser na exxla iìcdnlÌ cnl
j ÍúBcd.Jên 1d la uhrupatsamento que.le "sì (onstaDredenÌe es(rpa, {n
:m dneçào a si e r., iìur1d.,) assrìnÌe x No cnunio, c é lsso quc Sd rc quer pre ein dhc(ao ao ÌundÒ tlncrcto'da5
júÌe$ào essen.ial pcla qüal o hônieÍi explicitar, a disÌân.ix quc nos sepa .oisrs c dos obicros. É l)or essc caniúo
< revelâ enì su, clistôncia . I rqui do niurdo nào é uÌna distâncir "fisi.i , {tue Srírc lce edia e setr p..rp.jsúl
nnspr.e.e n)dr a Jmbigiimade da relx ''nrrt.ml', nâs sim a incJalvcÌ disÌân.id 1ú rnrental: coifeÌn nrdependa.cir à
:ào .Ònciên.ia/ iìundo". De xrÌi prÍe, .h úcidên.ia cnlrc 'mundo e
c.r .ons.:ièncì, scn deiv. de (on.--d(.
: cons.iên.ia tendc ÌotaÌmenÌe parì lir'.I ''consciônda :!rÌ /rdzla nos scpan do o devi.ì() pcy) à reaÌdide d. i.und().
je sl, orienüdr pxra as coisas, pxra Ò ser Íilldo c detenÌinx.lo d() cin si. r, Irnbl í.Ìa dessa d.Lcrolnacào. I slx 1ì
r\Ìndo, hrbitddo! c sentindô se eú sc rssin o ó. .ntào nós nà() so!ìos lsso losoiiâ etrÌ es'rc(:irl .aqudo que Ì.nge
:sr nele - é UÍecisalncrÌre nisro .lLÌe ôrL aquilo, nâs esta os on <nstanrc . co$.ìên.ià. (()nslstc cm consi.lerar
.ônsisre x inL€ncnrn2lü1de a cons.iên buÍa p!,r scnos issô ou rquilo Ncssa arénìesrú xs .espoía nÌbtctivas (ódio.
.ia eii ajÌrsLadr à crlcdoÍdede pôr n,x buse, x corsciên.iì rendc incxoravcÌ anÌo4 nÌedô, sirÌpali{ ctc.) enqlenro
trnit.ia condiçjro iúencioml. De ( ra incnÌ. ptrrr o ser, e ro inLenciorá 1o, mÒdalidrdes de LlescobcÍa do nMrdo
:nÍe, po,aB trl ajLrste janals impli.r enhrquccc r csúltura e r sóLnlez dcssc con.reÌo: Se ìnÌanxx unra nullief,
- e n--nr po.lc.ia coÌÍundirie .orì Ìnxcico quc i de nÌrdo rtrs)luLo c ilc dúi o iÌósoIô, é trquc cla ó a,úrl
ri coisas: a narurcza da .orìs.iè..h é .Ìe flnlÍì\o: n.t.t1.fi.õrüis .onsranlc.rcntc (Jlrrdro[s ,4, pá:j ]2) €
?l (rdcrì .ÌÌ(' scu iato nào penìire x o quc /i,nos ou o qle r,,r)s. o {tuc o

" Sarhe par lui-même Àlexandrê /'stÍuc


e lvlche Contat Ga limard. I977
- A íorya da idade. Simone de Beauvoir
Íradução de SéÍq o [Iil et Nova FÍonbna ]984.
: Críüca da íazão Ía Íenomenolo! ia. Car os
 beno Ê be r0 de lvloum. Nova Slel a Editor al/
Edúsp 1989.
Une idée tondanenrale de ta phónoménot0Sie
' de Husseú I'inlentionnafté Jean Pau SartÍe
efr gt âlknsl Gã in^rd 1941
! Matedalisme et Íévolulion Jean Pau Saúe.
en siniaÍians lll Ga linàtd 1976
. Alnnsendência do ego seguido de
consciência de si e mnh€cimenlo de si.
Jean-Paúl SaÍlre ÌEduçáo e inlrodução de
Pedro M. S. Alves. Ed Çoes Co ibr , r 994
: 0 ser e o nadar ensaio de ontolosiã
lenomenológica. Jêan-PaulSaÍlÌe.ÌÍadurlão
de Paulo PeÍd qão Vozes, I 999

DÀs rÁÌx()rs -J9


.a

EIJ E uM
0uïRO"
0 ego como objeto psíquico
transcendente
Sob ainfluência
da fenomenologi4
SaÍre aprcsenta o
ego como um "ser
que está for4 no
mundo": aquilo
que a consciência
toma como objeto
de reflexã0, e que
exi$iria para el4
não em seu interior

P0R SÌM[Ã0 D0NrZrrì SÀSS

O TmMo rco ÌNspÌRou rNcoNÍÁttsIs pÁctNAs da his.


tória da fiIosofÌa moderna. Nascido das paìavras
de Santo Ágostinho e Descartes, foi enalt€cido
e recusado por distintas e ântagônicas cor-
rentes de pensa.rnento. À fìlosofia de Jean Paul
sâÍtre escre\ eu algumas piginas dessa historia,
sl\$io DoNIZEI WS é douror em lìlNIìa Sua obra formula Ììmâcíticâ consideúwel â.)
pda Unicmp, pe4unador do CNPq, pDftsoÊ
3ìtunto do kDanoeno d! Frl6lla da conceito que representâ um dos pilares da
Uü'eÉdad€ r€deBl de lrhftlàndir e
do CtuDô de Tdhálho
"FÌlosolìr
'iembm
Ftr6â fflosofia fi"ncesa, T€ntarcmos enunciar algÌlns
Con6iDoiinea., dr A$d acto Nercnrl de
Pô.Cmduação em Fil@fia (ÀnpoD aspectos dessa cÍítica.

41
À .boÍdqe'Ì do corceiro sa.tdìno de cla. .ons.ìêncix e nÌundo nio sàô m.is
c8o nio pode ser lèira scmr rprrsentr. rcdúí!.ìs on substituiltirj ao conrrário,
çio dc rlguns $.)ecios de nF rL'ori1 dr cada instàn.ix resgu2Ídâ seu nodo de scr
cons.iôn.i2. Í possivel dizer quc . lìloso iìndamcnhÌ o que núse é uma nïerde
na dc srÍ.e tem co,no unì de scus r.tuxs peMência entre os pÍil{)s O resultado
ccntíais r coflstitafio de qrc . .onsci dessx nok postÌrì ìntele.tual é a conÈ
ôn.ii é rqnilo que constitui . .oúdiç:-!) plen libcnçio de qurlqüe. conteúdo
lÌuúina Pari eDunci.r rlgÌ!ìs cl.úcntos reiido no 'ime.ior' dr .Òrsciência. lara
dcssr teoÍìx fiÍemos lso dc !ú pcqürno SarÌrc, a prin.ìpil Iìçi. dr fcronÌenc
t,r/ rlrjtl .liü Lld DL !|dl
lnrô ìntitÌÌla(lo ì logia cú: n.d. úris bir n2 consciência,
.lrt /ino,t,ì.h!k! dr LLtssrtl. d i1Ì1c1Ì- ros chìnÌados "contcúdos de coDsciên- nada miis L'xìíe , /,r0r, deqÍo do
.brdltrLl,. fublicÍ1o ni colLìâne. de cìr". Umr nÌesa era Ìnì .onLcúdo rturl llÌÌxo das vi!ôn.i$. Nenhud conteú<lo
.h pcreel)çiio , e csta, !n .sli.lo xtud de pensrnìento ó 1,7 cons.iência trma
t1 a nL'ir /ìttÌda ì1)ÌkìÌ...ê\ú\1nani dr .ons.iêncìa. esÌnÌógia bási.2 dèssr áForc, conÌo distcntc rcal inten.n)fl2da,
festo cnì deÍcsr dr fenonreDologi. conìo conccpça!) n1dì.ionâl en a da assihilx, coDrioua tal qual é, com scüs galhos e
a lìlosolì. que pode.i! cuür o p.!sa lio que o espirito podii nrzcrdas coisxs lolbas. sex ser ó .omo dplr.Ì.. o 2to <]e
nÌenro lÌìn.ès de seu sono idealisra. Por Tudo c.ì .erum o a rúna representxçno. coffideür a cxistên.ir rexl como algo
estarh!1dadx.ú úra fìk)sofl4 da ciên.ia P.esenre no rnrndo rerl transfo.arou a
esÌrìÌdìcntc .xcnnìrlistr e reflexivr. a corsciêlcia cft uú Pu.o movimenio de
visio do pfttprn) 2n) de conhec.Í .ú Côútt! essx lìtosonr do cspídiÒ rÌìmen- trulscendôn.ìi. rnr d€ "ì. ,o en.ìonrÍô
Nradx por u ponn) de tnrtid! errô tar'. S.rr.e mnr.iâ. nÍ.n.iônÌlnitr,lc .Ì, <lo mtrndo".À cons.iên.ix nio mais esÌá
neo. Seguddo Sr.t(. tÌrdo e.a rcdrzido .onsciôn.ìx curhad^ por Husse.l. Com aprisionada cm sürs pÌedesj ao co!Ìii

P0LLÃ1010, Arbrrra de dez honens nlt câwn]1165, A Ìatva duÍâÍte uh combatè é un estado! alqo que acontèc.
^lltolllo

,2 \r[\r L (]r:ÌÌ'Ri.i,: r)\r)ir\


i! <à 'depode_ do mudo coffciência visa esboçar umâ
F : (:t'Eiêocia de algo-À rova peNpecriva Ìeóricr, â ciÍ'
.ra:i:rci1o si- nad4 é. cmscÍição de un objeto psi
Ì<úrdo Gpressar esta de- qtrico .onsÌiÌuído pam além
(b @rÌsciênciã como da htimidade do sujeito.
-i)
érid-de. sârrre afir- Â teoria que postula â tese
a'C/r.ÀrÉíÍÌ é eql.tlr- enl da presença fo.nar do eu í?)
itni: J _ ende sua intimi na coNciêrcÈ parte de lma
lLit rdi .funtu o mutrdo dentrição tìpicamenÌc kantia-
-i é Giô â tudo o que não n\ pois M Citi.a da rdzão
. icirúlzde dâ consciência. PUB o autot faz a seguinre
Cr e molìmèntÕ ela se afúmção: O Etr Penso zler
t DE 'puúsda". Pa$ou a Poãel acomparhar todas as
5 ]E -oÌ4ia_. Í pun tu- trossas representaçôes". sarÌre
s ó. s tEma en direção a srifao deve podea da fÉse:
: ú'iÌo L unìdade de u@ para ele, Kant não colocaE
lrE:;nda é a toÌalictade ds de modo iflcondicional a pre-
tus6 e m direção ao sedçr" constânte do eu em
-iEiÉ
* é ú.Gionado.À história rprsentâções, São os
todàs âs
è (tF:Ëacia p6sa a se. uma neokútianos qüe tentam, se-
cE ng! de seu lugar de gundo Sâitre, reâliza. "de fato"
:.!Ê4 Es Dolz persPe.tiva esse pÍin.ípio noÍteâdoi Os
. LËà coúo a recusa de rG defensores da presença mate-
;r isde da inrimidade. das riai de m eu rdleúvô (n1o?)
Ë iÉ6. do pensdenÍo serim os momlisÌas postdm
<;gsì1 -{prcximando SarÌre do amoÍ próprio".
Ìes da Ìeoria
jÈ c<orlFs PoliÍzea é possível seSundo tal perspecdva, .od6
iâË qE a aÌirude c@cÍerísÌi as emoções e s€nÍimentos te-
ü ir ncofia. 6sim como a da riam unÌa estrutum reflqiE,
P6sa se. a de "ces l { GoGA, Canpüt$ qrêlnúo t 94 I ú39. ilão ú o cotpo todos os atos humanos serim
s dÈ s a ciência da vida in lÌahrlhr, é loda a p6so. quê . ra em @nLlo con o mundo
"ecúrogi.. tm retarno ao eu (naD . i
Ëiú_. :.gmdo BenÍo Pndo referência iDcondicional ao eu
_encorrnr, na
_L Yft bNa reflenvo seria a determinrgo
Érì, obru como as de Husefl, que consegtrim eliminar o solipsismo.À po essencial de todas as ações lìumMs, e
ü bd pd além da men episÌe s4ão de saÍre, difereniemenre de outms tais açôes serim qpÍessÕes dr \ontâde
õtógia. e nos permiÍem redescobriÍ oÍienÍaçõ€s, tenta descrever o ego como do indi!íduo, que, desejoso de apliÌcar ês
n úralo dos ardstas e dos profet6: .objeto psíquico tsNcerde.te'. Ioso se seníoento, essà prúão ensimesmada,
FEidor hosÌil, perigoso, com portos nos movimentos iniciais, ele enunciâ rcduzinâ todâs âs qüalidades dos objetos
de údiú e de amo. i ou na lite- sa intenção primordial: MostÉÍ que o ào único sentido de serem obietos pm
=rõ ot]mces como os de Dos Passs, ,go flão está ,a consciêflcia nem formâl ai Ì, Rô.heíÕn.ânl.t es ÌiÍ1ô.ômô Dm
-ra
FrltlF. IQÍka ou Stendhal, que, mesmo nem mãtenalmênte: ele está fôÈ. ,ó r€prcsentânte típico dess teorià quando
Fryoído nundos impossiveis-, fazem mer.lo; é um sr do muDdo, tal como estâbelecia que o âÍnor-próprio seÍnpre
ú lroú w da conÌmdição, velando-a e o,ao de outrcm'. Tese que coDsiderâ /Àstnrl.7ra os seus intentos. &n outros
ó-.€brdca ao mesmo tempo". o ego como parte obietiEda da pessor, temos, o eu (ao,) desejoso seÍia clâdo
r sua dimeDsão conhecidr por outrem. comolz dos âtos, e o objeto do desejo
- \1,)/
.t Í@rú inÌencional d2 consciência ser-
e que pode seÍ objeto de uma atitude
Íeflexiva. Duâs teo.ias tndicioÍrâis são
figur.ìia comoo /r?lo pelo qúl esse
amor'póp.io seri. apla.âdo.Ás duãs po-
: E de poo de tundo paa o €nufl- recusâclas coÍn essiÌ elabomção:a primei- sições deveriam sofrer a críti.r de una
Èdo d concepção sartrianà de e8o, m é â traoscendental, âquela que origin,Ì filosofiâ fenomenológica.
ï= rtfumos cômo referência ìíi.iâl à ïeotil d^ fatnal do eao;
-- ú.a 1tdnsce dê cia Llo ega,pÍiúeirÀ ^segundâ é â Presença
teori,ì dâples?nça nateial,^ I{( )r.()r'()n: lx) P5Í(Jr r(r)
: <liboÍàção sistenáti.ã da reorientação defendida po. psicólosos que colocam À teoria dâ ndicalizâção da intencionâ'
: qlÉ SâÌÌÌe patende dd .ô temi. lscrito no í/eJ"jí, o seu ponto de "imântâção". lidade, formuldâ por Safte, estâbel€ce
: d Ì931. o Ìexio visx cfiricàÍ a posição Essâ Íecus,Ì clâ definição do eso como â distinçAo entrc r .orsclAncia e o psí-
ì (b 3ìsnõ escolrs filosórìcal que não instância Òrientàdon e ünilìcdoÉ da quico. Eú A tlítnscen.lência.... e\e ,tit-

ÀS PÀITÕES 4J
S,rn rri t:

ma explicúamerte: "Dev€nos rprcnder EDGÁnD oEMS, tírn rrt


â distitrsuir o 'psíquico' dà cods.iên.ir. cntd. (6strdo), c. 186n-leô?.
PaÌa Sartrê, un áto ÍêÍrêÈenlâ
O Dsíqüico é ô objeto trans.endente da ',um. sl s. p.lqulc.!'
consciência Éfldiú, é tmbén o objeto
d4 ciênciâ chmadà psi.ologir".Tâl dis
tiÍção visa siturr à cons.iên.ix .omo o jamais poderia ser algo
absoluto e o ego como um obieto $e eíáÌico, qtre sc mosrm de
é ddo a paÍtir do tftbâlho refleÍivo. trma vez por todas, sem
À consciêncir seria cofto ünr holofote predamesmaforma.Nesse
que ilumina o psiqüico. càso, o ego seria aqtrilo
PaÉ ente.de. melhôÍ essâ distinção, qne a consciên.ia roma
é necessário enun.iàr outn divisão. À .omo orlto de reflqno.
.ons.iên.iâ dá-se basicamenre de duas Não seria dado ud .ons a
formas: i p.imein ê ìteÍeti.la, Ìipica ciência, mas qisririaPa/a
da intençãô de om objeÍo; a seguda é
/eleÍ,ra, a tomada de cons.iência da in Álém de reosd 6 so
tenção ifuefletidà.Á primein é intenção luções sübsÍdcirlisÍas $e
de um objeto, a segnnda é a romada de postulam a presença fonÌìal
consciênci. dessa inÌenção originária. otr mtúial do ego no inÌaior da consciên compôem 6 dÌts facs dâquüo que Sartre ;
se a consciênciaé,na sua foÍma imediaÍa, cia, como llm coisa, lru idáa inara, a r€c (nma egoj. qne € p€Noo como poro
oe i
uma PÍeserçd d s,r, o e8o é pensado co ria sart.iaìa cotriden que a distinção entre de ações, estadx e quatidadd. As $ ,
no un conjunÌo de objetos que sursem je e u or é srüciente pu a colsrituição do mcÌerísÍicas dessas iDstâncias serão E

,a/? r cotrscìência, decifrtdos som€nt€ ego. OJe designa a personalidade m su apresenradas adiante. Dqe nca. cla É
por uma opeÈção que toma essa pre- 6pecÌo atirc", o ,,oi é útendido .omo a
.iotalidlde concta
rc, contudo, qtre os planos irrefletido e :
seoça como porto de partida.Âssim, o e psico6sica ú m6m re.flqivo da consiência conslitueo a !
ego seria vislumbEdo pela consciência personaüdzde r o ,not é um'€triquecimo bff pm a consúnúção Oo ego como !
poÍ meio de visadas dos seus perfis. Ele to siÍtéúco do ego psíqüco .O Ìe. o noi obieÌo ÍmscúdmÌe . :

--*

44 MEN,IE CúRn3RO ê FÌLosoFÌA


de no nÌúìdo, sôbft r nahrreza c sobrc
- !-_:. :: Ì::ì:r:cn\ de\.r descrl os orÌros lìoúens, ele e causa . lruro
, : --_ :L.: i. !go? \egundo dessas rL'rli2xça)cs Qumdo .io.cmos
rs:!ì(rlm a no nossa \ont.dc decìdimos. jÌúgxrrcs c
. - .i::. f-.ìiirn s.rir oPerndr sonìos jÌdgados. 1rmbém lig
, r:.:: . .L1iì.r.r!ì do crjÌPo ()bjeros dc elüações e de jÌ[zos lsso
firr.rn.rL'isÌic2 e o sìgfl ìiìcl quc nÌlarix\.Ìmenre xssnnìnÌos
:..ì-r dâ cors.iin.il co, respns.bìlidades po. trÌ.Ìo o qne faze
nn)s (,(rÌo podcnìos .om freender esses
| È.r nÌnr.r gònrse dr nès atpecÌos do cgo?
-i:: : :-ì-tr da n.gaçio d2inri PoÌ ../rdlr./,iL, SarLre entende aaullo
.:, : r : .-::cr.iaqtrc dcdcsemln. !k reD.csenÌa o corjìrno das iúulida
i:' . r, ,r.t1l/ l)es$e des l.ttucias. potin.irs qrÉ .o.srjrxenì
: -{:-:cir icri. um .rr,úo Á tìarsce dôlÌriLi ./o eït,úpoc Õ núclcl, not$ cr;tcr e nossos h:ibìn)s" SeÍ túbx-
: :.:i!:.i/. . o ego. o da (eoria s.rlriìnr d2 rr{r.. !$a 1orÌnu lhador, ciumcoÌo orì anúicbso exfftss!
: ir:::: lrdi rcfl.\nâ o.5rrf l.çao, .onÌ údo, lòi redinrersio.ada enì a) o qrc É r qurl(hde. O ,dri'l. col()c2 em
: i:::_: _ :-d. qu. cl. se,r"nb. .(Ì, f. ddr.Ilcìbor diTerdo,a c1Íica ao um1 peÍspeLtjra teinponl t.is quJìdÌ
: .!.:irìcii rcllcxnr de solipsisnìo hìndadr nr tftìtcendêDcìa do dcs: pÒsso" me senrn (otrÌo alguóú qu.
. : que ..n.r..irl x ego Ìòi rcorganiz.dr a ttrÍi. d! rcont ni adquiriido c(rrfi2nçr corn os eÌos
:- - :: i o nrbÍrìt() dl titliçào da Ìcori. di cxistência LlÌica de .calizados.ou então me senÌiÍ.ansado o!
.: :: : -a:::
--: ..:ì: .. !i ortra .ons.iôrciì. Nio apetus o onrndo dúr.qu.dÌ) co1Ì os nrsucessos.
:\riÌri\o dessr tec cono roralidadc dc objetus e o conÌn Sc rs qudìd2des e{istenÌ 'em polir
: .iì:.:: ) do solipsisnú. ponÌo da.ons.itn.ir de si:safirc rcsselÌi cia,os.52ll.,r re di() em dr..Odio,anÌor
r:.!ir rs\l retrt2tìr. úrnbén o papcl d.,,rz.oìar.iêrt:id nt on ciú!ìL' sio es dos A(tujlo que sc r.
-:::-úrdx peh reoÍi. consdroição do .gÒ. É esse atfe(o qne lcslc .1. unta .oDdi!i() fsna)fisiolargje
: :: :. ,rJr .onsciênciâ r.Dtarcdos cs.larc.c. () ego rparce, è !m cstado. Tourd() r n$Libilidade
' rii] O ieÍ.cn1) e O yt e a õt1d,.Õnó Lmd Ì)sí.ttk1t como excmplo. L: possír.l distnìliniÍ um
:jE i :-i ^: :.: : r:s (.s.s desenÍn- ou /rqü.. razcndo uso de unr concei- rspecto de outro sc cu vni rm2 sinrl
::_ -::.:i:iniri. \ .riticr dtr tÍ) (ìrPiúI, Pode!Ìos .onsìdefrr
: i :.r:j:: .,]o nì.sfuo temN' qüc o ego ensrc ü 1òrh2 do
-
:::r::.ü.i. da consciên- e,r-\1. I consciôncia, po. sur
1 - i: r: liiu.r ì inÌençio dr Ìez, resgnardaMo sua .ondi
r -: - .: .r.:ìar.!d.c i\:Llir que r ç,io dinânnca. ensriÍia m 1ò.nrÌ
-- - \-: :::: j-.r.ni{bjrt) ft)i supe- /zra -sr. sarÌre consìdü. qre o
: : : r.rJ que detefiìinn ego é unú espé.ìc d. ,/.,s,zz1/
çztr da a.jljdlde lnren ional da
\:: .r::r I P..\aÌ.n.iì or I conscièncir, Pois enconrmmos
r:_ :In.nro sobre o 'em .rd2 objero psiqui.o,.a
- :-- - r: :. i:. m.rno ÌcÍrpo. ricters do Í€fletìdo real, nÌas
degndld()s como en si.
- 1 - : rr..ir d. ud nì.snìo A /-\t/,!. pn.. SdÌrc. surgc
: : !.i;i.i. s..1.. co1Ìo sintese de {r.r..losj 4rl.7
/tLzl.r € ,!i.t.r qre foÍmm o
-JJ. n! rürarii .m Pr)PÍú eso. Seodo conìposto
-1,i : .\:..--: ì! do obj.ro crl Pel() rspecn) ariÍo, o /.j c
-,. - . .:: .-: auÉ r (.iÌjci dos Pclo ,r);. nÍalìdâde concrcn
.iir reil! tÌn c psicoiìsica'.o ego Íepreserra
i : ì..nÈraf, n2 reaÌi a PL'.\J,a. Quàndo o ser hünÌa
: .; :::.-ai._: . ..aú hrÍa que tro cc.iLà sux c(nìdiceo de
i.: :::ì:.::..:-.| do mu.do snjcno .gcnr.. .le iúo e de
i-. :: lnr 1) m!.<10. e diÍcito. clcr.cbdo sLÌ^ lìheÍ.lt

.-'.i:::.:1.::::
EUrmeaçadoÍ Cena dô lihe
M - O wnptuo da |tu$etdoìi, 1931

1L\'r l \ lj F\ 4'
ção !a qÌral scnti Íaivr. i imscibilidade lsÌar dì2nte de ourÍr
se mostra conx) disposi!_:lo lat.nt. de Pess()2 é seÍ, 20 nres'
ne zxrglf n()v2mcúÌ.. sL'i ao .onÌúrìo, temPo sujeito c
depois dr rç1o .le rdâ pcssoa c de ter
'ìo
objen) ìlsse gesb ma .í:!
tat!
viyido o restertimenr) por Ìal eção,nÌen nifesti unì eftpeoho lgt
ódio não se di côno siftplcs possilriiid! que tnuìsccnde o úÒ ta
de , aÌtulid2de - qúlìdì.Ì. nìas como nrenn) P.esent€ e sc
uma rcalidrdÊ aturì quc úc elìt?. cnÌ:io lmça no fìrtuÍ) 'l(tìÌ
eu conlelo o gue é um estrdo.Áprnnci a!ão nlt.rpâssr o PÍe
m situaciio qurlilìcr meu s.ri a scgunda sinte em diÍeçiô ro
é algo lue me r.ont.cc'. EnÌ ouÍls que xindx nio sc d.u.
rerrros.2 qlÌalidrde ó urìa pÒssibiÌi.lade, lllâ é txmbéú (om
Õ esÍ^tL ê Lrn tt. t..i1ne)úa. l]roúissô. dPc.taÌi
O .rr) nxnilista a dìmetu.io snÌteti. vr Ne ação Prcscnre.
c2' {rr fessoâ. É por c$a ruzno (lue ele esta i.sdidâ a ./?,
tem rm prl)el dc dcstaque no pensaüen' ça na sur .1ì.á.iâ CEIIÀ DE 0 srr ê a /ti.ta, lìhe de 1959. llosso .so ó iÌuto das
r€lações que esÌabelêcemos com o qu€.ão sonos
n) d. Sr.t.. ,{gir prersnpõe r rcl2.tio
o ato rP.crerú um2
entre úeìos c iìnsi
sintese psiquicâ Ágir é objcrivar !ors2
subì.Ìnidâdc. Scrnpie exìrÌe na rçio r Enr O s.Í.. rrrl.t. SanF r]mrún as teses | 2 dìLrn\^. no modo de ser tomx nìl]os
snÌt.sc de aspe.tos objetlvos e $bìciì liúdanìc aÈ clposÌas enÌ L?,riÌr,Ja, sivel qüc âlgo disr. .rLil Dd (orsièflci2
vos O rÌrÌndo do Ìrtbalho, 1)o. exempl(). .d /1o .,alr. Há. connìdo, uftL iúterúì,i() no Prtu Sì.ú., ó c.qo é ,r? -\ÌÌ-eu 5r,4lgo que
não pode ser compÍeerdido ìpenis co !ìodo.ono ess roria seÍ! DfJ a rccusr se dí .oao objcro, ako que en$e senrprc
moo resultrdo de !m exed.b.orporiÌ do soliprfnÌo: o alror considen quí r .ono pasado, aqìío que tuì tuin) ou
Não é só o .oÍfo qüe t.xbxlhx. ó Loda sohìçào dad. mtedoúìeflte úo nnrlp o rn ido. SL' o cgo ó a sinÌese de qudidades,
n pesso2r â .o.s.ièn.ììi à rialividedci a problenn da co$t râlaLo Írtic2 dâ nistêh rstrdos c açõL's, rodos esser fcre'ìeros
Fssorlidade,é esM siotes. qu. enlm cm cla de ouftnl À róda da rrnscendèncìx nü!.ú como objcros po$iveis de romada
e .oú o mundo. do ego rúo rratEfomÌa a conscien.ìr enì de cons.ii:n ir. O cgo é a dnÌensio .,i\rd
úÌnsr nnl)esal. O ego não é o D('Jì{) ,z,,rr ,ÌJn..iin.ii s..1.éesre.,7 rr â
,ìr
"pe6omli4nre . Ào cortráno, poÌ ser dnìenúo qne dè.ide . agc .o nìundo, qtrc
conslalÌle presoÌça a si_, r (o[sdênda i,, '!Ìundanizr" ì distên ia dc úE pesoa.
realizL â.ondiçio de rd si nresnrc ì.j essr ele lrnrbém se solidíì...
.pr!ÉlÌça a si qne rofla un gnu dc
trssivel r zPrÍi' A ipseidrde r.prcscnta
çiio do c,lo Sar1.e rnnÌa cntes(ni.2nì€nte: n2dilìc2ção ftàis avarçado qxe a prh
''O qk conferc r unr sd r existèn.i2 fr's Pres.íça à si'. Em oütrcs Ì.mos, o modo
red aio é a posse de unì lgo - qk oio .onD ún. pes$. Podc scr si mesnÌa É de
p6sa do r,8ro da peNmdid2de -, mas o teÍnrin2do pclo ìlo d. rcgação de si. !ss.
ftro de Õisiir l)rE si ()mo pftsençr 1sì d€iìÌìçiô ftvch ürÌ dos tmços disrnìd\os
l^ssa tese aprtkúr nm eleflrert() imlnn' dr fiìÍ)sonr sa.tÍìam, a cors.iôn.ia pro.e
r]nte: a consciercia e cd-ncteÍi?rda como de semlrÍe po. negçio nà tentxriln d. ser
ü)vìnìerto de tonÌad! de c(msciên.i2 de consciê.cìx pleflr de si. i a ,?tul$.i. como '
si isto é,conD intudc de negrçio inteÍm e estrrtúa dr cons.iôn.ia quc rssalta dessi -
ã1eÍ.r A res2(ão nÍenìr é clãific.ìda. em definição de ìps.idadc. -dssim .omo a in -
O \d'.,,dr, c()m r dir.rltsio do modo Lenção i un ato dc lolnr a aÌcnçâo pan .
c()no su1le o i"/ /)r,z ,,1,? . A neg.!_ão .lgo. a cons.iincii dc si $!Ìenre pode ser :
e\tern2i l)or su v€2, e PosÌi desdc o mG drd. quddo o üÌovnnenro de legação de .
meDl() em qlÌe 2.on{iàÌ.iâ t dx.h romo si 1ôr op.ndo.ÀpÌicando a nÌáÍnÌa'n€gar
rcrti de qlulqüe. sübstxó.ialidadc. Essa i.l.n'íììmr" Sríre.ôrìsrÍói a ânhrde (l3 -
dìfeftnçr sü+re r üfti. dr ìoatix .oisÌx tonida dc .orscìilcia conìo !1cesslnre :
t!d2 em drçí) âo ()biet() € dr 2tnidad. aLo dc rg.!ão I$a diaiéÌica se conirlera I
nÌencnnìri crncteisncr da .on{iônci.. m .oníata!ão de que a Prcsença de outn
cons.iôrcia hnit3 a liberdde. ou seja. =
a rcoria do eso conplerâ+e .o'Ì r tec :
INSÌnÀçÁ0 DE Eusàno 0sle, coÍlorme
deseíhos dê PaulThiÍiat, paÉ o llvrc
ria da consraracão d! existènc fáticr =
o rettub d. oo an âruy, edição i61g0a de ouúa consciêncin

,ar !r \ rÌ. i:riRritsNo;rlr.osorr\


Construímos,
destruímos e alteramos
constantenente nosso
:d p<sE pd SznE, ÍepÉsentâ, modo t1e ser no que eu possa ser, é pÍeciso que minÌE
-Pr- s si Eeúo coúo consciên- üisÌência esreÌa inserida
.a rúÉ de si. iío é, presença a sil mundo, nnma do real. Em suma,'s€m mundo não lÌá
@riúenro de ipseidade ipseidade nem pessoâ'. O "ciÍcuito da
drarnaticiclade que
-r* d & e- csÁcoMiêncit
(b de qu€ a "ver ipseidade", portanto, nos Íevelou que o
'eú ouÌrc lugar". lsses ego não se co6ÌiÌú sem que o mudo
rht 4.sG refoçaa uo moÍimoto é a pLópria significação seia dado coúo o €u corÍ€lato treces
(k hscr por uma dete.mhação sário. Á94 sofrer m estado ou r€velâr
aE ab E qlÉ se ,ss€melhr a um "cír- clo psicológico uma quúdade, todos eses "modos de
-,
6- úiÉo' Tem as c@cÌerÀÌicas do se. do ego soúente distem como
rb- ç. 6i*€ E esúita medida em üvêncìas do mmdo-
rF !F ePdúi! o su obiero; se, por Pan concl 4 podemos admitiÍ qüe
Ê- Íqliz conpleÌdenÌe o qu€ ser consciên.ia de si é ser coffciêrcia asaÍrida do ego demonsrrà qüe
teoria
&a!ÌÍ.ãe tro oesúo insranre. de algo que está pam âlém de si. Se.a codição pes$al de um indivíduo é
tdFs
-a é@ outos Íeúos, o desejo um cotrtruto, nio llm forma indelével.
pessoa é tomâr consciência de que o ser
.È : tuaüGore si mesmo. E esse plero que deseÌanos é um horizonte, Não herddos o modo como somos
à-F ah s slEr de si recai na busca não rma .oisa. ser pessoa é estabelecer Íem repetimos um modo estárico de ser
.È :'tu'(b situçào- domiDador do umr "livre relação consigo mesmo". Essa Âo contiário, crcc@os de estabilidade,
be ão. cooÌudo, reúete a relação somente se dá poÍ inÌermédio somos tusúveis, dinâoìcos - ou seja,
-- F rit É FwÍimeore a pessa, do múdo- o meu mundo mbiente é
-r somos lilÍes, SofÍemos corstantddte
D $Pl ela qisÌe. rogo, a condição primordial de meü ser. Pam as d€teÍminações de u oundo'hostil e
-. teimoso". Mas a Íesposta a e$s determi-
- nâções Íão é um ato Íeflso. Nesd ma
a-!-, É ih, rso3. P.Ì. Sarae, . con.craícr. retue ao onconrro do nündo Ìâ.t d€ternÍnação é, âo mesmo t€mpo, atu-
r--,r-+.e rÉ.do . rú un. nuIi. án mrÍ umâ outrà reâüdade. Lutâtrdo cofltÉ
as constmtes limitìções dâ nossa liber'
dade, coútÍúmos nosso ser, ediÍicamos
nossa personalidade. somos, ao mesmo
tempo, aÍo criativo e ato negador das de
teÍminações. É por isso que a qistência
hMma tem ma dimensão artística ine-
gável. construímos, destruímos e alten-
mos constmtemote nosso modo de ser
no mmdo. IsÍa dEmticidade da exis
têncìa hummr é a própria signinc4ão
do que se denomìfla psicolósico. No$o
esp é oueto - Jënôneno - de w]itgão
e de reorgaDização, de unú verdâdeim
re%loEçno feita em conjunto com os
outros seres humânos que ros cercam.
Nosso ego é fruto das Íelações que esta-
belecemos coo o que não somos. Em r€-
sumo. paE a consciêrcia. c
ljmbaúd.o Eu é um autrc.a

. Sltüações l. Cúicas lil€Íádas. Jean'Pau L

Saúe. Ìmdução de C.jsi na Pndo. P.eíácio


de BenlD Prddo Ì Cmac Nâiry, 2005.
. 0 sêÍ € o nâdâ, Jêan-Faul sâÍlre. Ìíâdúção
de Paülo PeÍdiqão. Vozes, 1997.
. A lÌanscondancla do €So Jean- Paol SaÍlÌe.
Traduqao de Pedrc M. S.Alves. Edlçoes
ColibÍi,1994.

Âs rÀ'xôES 17
iw\e: ê X &.
êìÀ!t!
!q s r"'ã I q; I
ËS-i-rt,::r-F *rg
tçË.q-i'I:I -:
ì ;*: i ii\. li
$ "e ï,,\.-i r-.q. .{. &"Ìil
d'\
A:*
È.^d-.t,,r :, " 'r Ãi-- {-*j
ã ? l :n'- \\;5 # ;r ì
ã i ; ;
: 1ì, _:{i ,:
! r -:. : tg tÌ ....,-- ::..- ...:
-s -L l, .* -"..

Talvez apen as
0s sefes humanos
sel am capaz es
de soúar, de
imaginer. Mas por
que temos essa
necessidade?
0 que com fz
que o homem
queira imaginâr
oufuo mundo,
ouha vida que não
a real, a sua?

O rvr^cÌÌ\ÂxÌo ! ,\ l.kt(tÀo SIMIRE ÈsJ1\rER.AIl presentcs colÌ1o


temâ e cen,-ìrio do .liscurso frlosófìco Mcsmo qlì:Ìndo
a fìlosofia se pretcnde ücionxl, quando eìa expulsa
os poetxs clâ cidlde, â nn,rginaçào ronda e infèsta as
i.léiâs: o Platào quc f,rla .Ìas conscclüências prcjudìciais
clâ poesíx é o nìesmo quc cscreve diáÌogos poéticos e
mitos eté hoje lernbredos (como o mìro da c:Ìvcma); o
DescaÍes que deseja um fund.rmento claro e rxcìona1
é o mesmo qlìc se rlebate crn so[hos e pensâ esrâr
louco... llnì resÌrmo. sc a filosofla scmpre estevc rela THANA NLÀ}ìA D[ SOI]ZÁ.
doúÍânú e0ì Ììlosoiia dr UnneNidade
dese PJUlo, h 5\r.l,r_&e! clrua
cionadâ ì râzão, ela nuÌìc:ì dl:ji\olÌ de flcíxr.om o .lnl \a 4 hErl,tit tnfiú,b tuú
\htlft: eÌhclÌh tríht I utnúômì'
imaE!ìnário e x bucurâ. I ,,4t í; ç' Nhl cado lcla Ed6r)
tìi'
llEllNA CoN ItM UVnq O nlüa óe Peko
Anlonio BolaÌ|, c. 1727-1762. 0s llvtos
n.s rêvam â oúns diíêísôês

,ìenrs peÌ.s qrLris Lle!enÌos \'lrs pôr quc tonos essx nc.ìessjdad€?
enren.ler ! fft_rPlnr tiLo$' o qre t.z (om qÌe o lioineú quelra
1ãr.E, sc ri.lo Hei.leggo nlxglnar outÍÕ ÌluDdo. ourd vida qu.
qúxnro r\lc,lci rÒnÌI lcn
reÌrn noslrlr ca.l. urì i
sLa mercì*r. :'..:,-.. .a,, ::i'j :.tt ìil)i)
iÌrìi.Ì e lrlaÌaçào da dis -{ SlnR: respondc n() Ìi\aÕ Que é lr
i.sso
'
Ìnìcào tudìcal enúe $lclr() e 7?,rrr!í.() qúrÌ d.s(,tve ô homcm cm
objeÌo. cfll.c x ..!ìsciin(ii se! coidiano. enÌ seu! zlazeres, ccrúdo
e as .o1s$, srÍre é o úni Ì!l.s .oisrs e obletos. A rôdo tnomcnÌo
.Ò dos lcnodenóÌogos {ÌtLe esremos is !oÌt.s (.ú insÍuknt()s,
üÌsjsÌc .nr \e. o ntullnr:iú) urensíns e. nessc c()dtãÌo nìlntcirÌpL{)
airìdr sob () Pfisúì do suÌ) .on o (lue .os ccra, Percebcmos que
lerlrirÌ(). .Ìe dúÌrnr.nr crúe soÌos essed.iâis tatu o .lesÌcrdaÌnenlo
i c . 5ignilicaçio do que nos rodcia: .xbe
nos (lizcÍ se deleminrdo oblei.r é úLiÌôu
i jr.,_ri..,. ..r:.:::,.r1 hú1ì1. Íenr o. bonlkl
ï S.nrc ni() ìpenes ni.lr sul lÌtr (trtrrc ÌÌdo. nio sonos csscn.ixis
Iilosolia Ì,alddo dc qnes no ÌoerLe à eristan.ix das coisas IreF
nies sobí.: xs emoçôcs c . cebnl$. .lue pe LÌtuÍn àpesar dc nós
úragní.nr (en hros conú DirnLc (la.o.sÌaÌ.!iú, à.rbamos PoÍ r.l
! essr ÈÌ!.ao nrix se aúda nrlis lôÍe Ì\bÒçÒ .íe ulnd t..,i4 tlds .rtott)e:. A quúi. ! . desejo: o dc úixr. o dc scrnnx
cod Ò nÌ1grn.,nk, da fcnom.,nol.gia ìnÌdgtÌdçòo t: Ò itrõliitiìia). ú\1\t) esscn(iiis prn 2 crisènciÌ. Buscuús
.ri.d. p.rr l'd.un.Ì
HrÌsscr1 n() nìi.io do Ljirbân €s.rcvc nào só de(ilÌ.r. p..(ber xs cosas. c()mo
séono:Ji. O (l!e o JìÌóef(, Lentrú hz.r Flas de Ì.aÌr! O úugÌniúo C. ÌLènì úmbaiÌ .riihs. sc. ÈstD$ír.is [)clâ
é estubclc(c, de inici., u,ì:Ì.ìisrnìçào en dc üm qlÌcslno iúìporÌefltc plrr sLÌ. .\$Lan.ix .leÌas. li se no Ìnlndo .crl
Ìn sui!Ío .: trtrdd., e .o iìeilo ÌenPo. lilosotia. ess..dxL edi si úcs1Ìú a i,!1 so1ÌDs .aptrzes apclls de obseFd dc
um. dclì.itio qre nnplnÌtLe x relaçaLo gina.ìo exer.c. prLa eÌe. PaPc! Lini.ô coÌocrr (,s objeÌos cm icLrçio LÌm com.)
enÌrc os doi. ÌerÌros: sc ! .()ns.ìên i. na .onÌprecnsiio da reâÌidade humxna o!ÌD, a tre.i$
nào a o i.undÒ. é .eÍo Ìâ,Ìbén qúe ela c fôr úso dcvc scr.onpreendldl e do pxtu RÌÌdenÌe sc.iÌ()s .rixdores,
só sc da en reÌr.io ao nÌntìô (é o q!. rnidr. É por cssr turio que Sxrúc niÕ essei.lxis trÍà â exisÌanc[ de algo: ao
clc chrmrÈ de út n.ltldlidõde) E a apen.s taÌ. sob.c o nnagnáú) ims lNxÌo ìr(rl, iÌneginári.r.
moò.Õdú Hlssed buÍ:x i!.damen r ridnré!Ì 'úx8ine . e\e..e a Jìn(eo Li. soncrl( por nÌeio da ltìrgimcão o
iÌl liloltìa é sc ìnúndo dos prejrìi7os i,rporra c c prótiir ì iì.cio. homcnì (onsegue sentìi.s., .riâ.ìÒr, che
nalú.is. é ab.nd!nâ.d. Ì Ìisào nat!Ìe! rl \las. ,nt.s dc â)rÌisü o quc a pÍ)Flâ g.r n,xi\ pft]]nno do nt,al de ser Dc!s.
{(rìrD qÌe tcnos dr) NLndo É lizcr dr nìenÌc o nnlgìníii() fxd o JìÌ:rvJio, rr\,ez É nÌrginrndÒ qoe cm.Ìr, {tue nos tor
lilu$li o que clc (hrnÌx de _.iên.11 tlc seja nÍercsslntc ((ÌìÌe!àr r_om ouna (Ìuet oaiÌDs css.:n{:ixis p2Ìã x cxisrèn.ix dos
ig.r' E no lnlankr é jlsknenÌc ((,ì LìÒ por quc o Ìmenì nne!!n.. ((()ne a.) oÌìjcÌos sc a eÌisÉnclx dc udìa árott
essâ ]iÌo!Ín visÌr ('iÍr dêd.ia d. igor idagníio, üia !ìisklÍiìs. úr . ú!x s?
(rì r iènotu.obgir, que o úuginá,n) Esse reo.so 1a!) húruno, uÌìli7rd()
é eÌevado r uma queÍìo hndaD,cnril por Íxlos rós .ln nnLiros monìlnL()s
o Huss.,l quc erige a apnens.nr tlas retel.2Ìgo !1.: --$er.iaÌ dà (llnlade
esÊnci.s. x ÈÌgr.h.iÌrde nanÌr.l. a o h inìÌM, .onÚ {liz ouÌr. tll.isofo ftan(ès.
Ìnesìo qu. tlr.hÍà em L./éLrr Ìr 1)ois Henú llcrgson (que nÍluencnÌr mLir. o
pennlÌido !, gorânÌos dos piÍrdoros jo\..m Srri.,) Para ero.l. o ra$.do
e con x círndlçio.ìe en(niler ttrro se e!ì roma dc nnrgenÌ, a ptdn) Pder
delr e signlfi.rçio anüiglu dcÍr lirse. .Ìrstún-sc di r!1i. pr.scnlc. a fÍe.iso
dizer quc na veÍ.hde a lìcç,o a () ele sabd llr vaL(tr rÒ nìÍriÌ, (i frc.ii que
niento 1it.l da lc..nrenologi. co,ì() de Ìer sr.hiÍ 'f:rl\.ez âpedrs o lÌrìenÌ sei,
Ì.i.ìis 3s.ian.i]s cidéti.rs (essincia) e 1 ..p.7 dc u., eslÌ)ço dess. Ìipo
lonte onde s! rbrstece . dnrli.crÌdL() S.t os {res h!rì.nos.ot{:gLetÌ
Lhs \eÌd2d.s crc, nrs' s.!rh.. dd r.lo n() lnúiiÌ
i.rNg 11Í.
r) nn.gÍr2r() rx() e nu6 ,Pc.âs
unr Ìemi do qurl 1 tiÌdotie Ìr.rr. ctlk 0 FìLóSoFolrancôs fleíÍi BeÌ$ori quo
virnrs orÌros. i.$ sn! rÌrÌa d$ trÌl rnlruênclou o ioveú saÌrÌè Êoio sen dâra

t \r \ r (.iÌ!Bno ê Frr()s()r r.!


Um exemplo pode esclareceÍ porque, na filosofia sarbjana, percebemos, ao olhar aquela
a aruunêntação dè sârlÍe as coisas são em-si, ou
sobrc a aÍibuição de seja, são plenas, compactas, somos essenciais para seu
significado às coisas, cheias e, por isso mesmo, desvendamento, damo-
não podem estabelecer nos conta lambém de que
janêla só gânha certo nenfuma reìâção com oülÍãs não somos essenciais para
signif icado (boÍita, lfi st€, coisas {a relação sefia algo que lalvêz seja mais
alta, indiÍercnle) por mim; det€rminada pela talta, e ímporhnte: pala a existência
s!ü elj quem dâ üm senüdo nada lhes Íalta), Já o homem, dessa árvore. É cedo que
para ela, assim como Bou eu seFpâra-si, é definido por é poÍ mim que a árvorê sê
quem estabelecc as rclações não ser complelo, por ser loma belâ ou Íeia, alla ou
que ela mantém com aquelê àlta, por seÍ rm movimento baixa, mas â minha existência
grarnado, aquele pássaro que em dirêção àquilo que ele não inleíere em nada na
voa perto dela, aqüele céu não é (iüstamente o se0. E eJds$ncia dessa árvore:
cinza de depois da chuva. é por ser ialla, por buscar o quer eu exiga ou não, ela
É, portanto, o homem quem que lhe complelaÌia, que o continuaní ali, lão indiferênte
delermina os signìficados e homem pode dar signiÍcado, quanto antes. Se ela só
Íelações das coisas; é no ato eslab€lecêr Ìelações assim, ganha signíicado por minha
de peÌceber e lidarcofi os o homem, ao qüal lalta seÌ, é eJdstência,sua exislência
objelos qüe estes adquirem capaz de sìgnilicar o qüe vê. não depende da minha. luqÈh À BEna Do Bto, ciatúa
signiÍicado.lsso se dá

::r iio depcn.le .Ìe .rn! . eìi\Lèn.ir r Nrdo i,reìÌ!! (traL Lud() flfni()nr
r:ìia iÌvore deserüada or tnìr.lx.(iÌ ..nú qrerenbs a .()isrs s:rr rtc.as
: ,rÌela num prpeÌ depende de nii,hxs Ìqlik qre deselxm* (lrLu s.lafì. . as
::.rs depende de rìnnu eristèncir (\(r snn. mÌn.r nos suryÌeer.LedÌ irr)deru
. q!e!Ì de.de qrâl . Ì.x*ÌnÌ1de de rra JjigÌr qxe soúos nÌpÌteddnLÒs pelo
:r.. qrÌe eh teÌìr enúr. so! eu (llenl o.glniiúo. m.s é xü. nrÌpÌrsr lrlse ji
:-, Íie .ônì. sFrá sÌr3 eri{ên.iri qu. tbÌìo! lLrsÌrü.nrc n.is qre .fÌr!ú\
\io nos s.ÌislizenÌrs () ()L).Lo dc n,odo . ljz.Ì .om .Ìu! cl(l
-::r.rers pr,i o de*ndrDrenÍ, dò ..i
-.i lleÌenDs seÌ Ì.nüÉnr essencixis fxÈ O nÌndo nÌrgln.do n.rs p.rsllbllill
:!sÌèú.iâ .leÌas, e isso so e p.ssneL por lLÌBn dr (onlingan.i. d. npr.lisiblli
:::: o .Ìo nn.gnìáilo FrzenÌrs isso enli., (ladc (las (o,sâs: Ì(!irnÌr.os .LiNd(rc\
: .:r âI..n!r â .dDpÌerLde dr es\erril . n:Ìo rl,$as rsfc.ra,l(!,\ .Ìur sr()
::ì.1e, I[Ì: nos selÌi.ni.s pÌed.s rercs srúfi.cfdd()j. Ìrìrn() i(rn) (.fì () rtrLe
-:!ros ianÌo p.m r d..çàÒ de sipili.rdÒ r.sis deÌerüúìr(aies c signllir'r!r)--s. e ()l)scnrirÌ nncnrriÌr)s () iÌìnd(). !rnì
: àÌo pdr . cnsÉn ia dos oirjeÌos sonì.,s joged.s rssnì. e,n uúi rtrtrì.l. ro nÌr n.s :eifoúsr\eir Ì)el. irÒd! ..rÌr ô
t io nos únaDús ncc€ssáios pÌi i ÌrÌÌnenre nnt,rlisi\eÌ q e dos lÒge Lni .rirdús e. juÌ...ni irs! (.IÌset+nnos
. !sÌarÌ.i.. r.r.ÌÌaÌnos cons.glÌiD.rs Ìca rnndo .r1Ír.o. .oÌn r!Ìr r.eÉncià kr r ÌÈr!:túiÌidrde de ni! 'eirir^ mxis
:.ri .r!tr'.r dcsclo o d. hÌgú fo cr.eso ja.h e tr..e DnÌ Ìnr.d., er1ìì. .ÒnÌìn sf ÌfÌeerdnnrs ToÌrìd- !.c es\ed.ia$.
.:r Ìlbcddc r dc nnpr.Ìsibilnì.de fas genre \io lÌi ÉÌxcào.edlÌú.ri qrÌe sejÌ e o rturk iirentrd. se Ì. i rdìreÌr
.rÉxs. tmlxÌa scj.Nrs tus qle.Ìrmos ne.ess:iria. Ì.xlÌs rs deÌen.nìre.les .l!e essen.irl. de.esi:iriÒ. Ìnre da LlÉ ede.
- ln,fi.ado a ndo. .s .olsrs nio oiadis taç.r sào.le.Ìarirs e nr.lilerÈDtes. Trd.)
riÌ .í\ (Ì.!(l.n nrl.r c qu,úqld sigÌúì ó pssn eÌ r.$e mnd() (lLLe semÈ! lie
:.i(lo .üibuúr lil .Ìu! nro Jònm ci.d.s es.ìpà. qlÌe ÌeúÌ., ÌpÌìciÍleÍ x Í . .!s
.!. .,is, .1() L(ntus onr garrnin quc ro !Ìis qle se nì.,stn i,,afreensnel enÌ É prr is*r que
:Lrs s.i() isso É rFnas is!() o (luc |.i!c sua roÌ.Ì .d. dienÌe di$. di.nÌe dess. núÌd() nmgnÌrrni prfl liLgirdr rrìgúsli.
.ctrr)s trn)sLLl se serìtr.r lm(c$nal. nul .onÌúginclr .Ìrslrna qre o mddÒ nos dr .oúLiÌrgèr.ix dÒ ruLL{r lt.r seÊ
-tr.!i!el s(Ìir)s nris (t(u ú.!s (rÌo
Se r.\r1.. snÌo arurisrÌr, sntro úúser. Ìnos essÉr.ixis erisÌên.ix .L$ ()is.s..
ì
.!gnili..do, eÌe jxÌmis escorr r) objdr) Ìl o,Ìcìlror úio de llgi desse leo .?LrÉÌem.s a tegunú!_..Ie ienr()s ne.es
Ì..!bi.l., seq)re ]ÈdÌire trirls (L(!!()cs slr.ìo r.ìo dcsagúdi1eÌ lfe rannr nos s:iÌnx e Ì úen!újÌidrde de trd,,r ÌudÒ.
-lc sìgrìll.rdoc. senirÍc csLi aifr d.!s. p.lÜdr.. a jrìsÌ.üenre ..iÌr . ntrn.Ì.. .le nrDe.ìir (l!e aLgo lu r (l() .rn1n)le. e
ìeÌerniiiìâ!_i. drdà rr nrl\ r!ìrgnìr.d! o .om. se l(ìsserlrs róq iss. s() e l)()ssnel ern rL. ntrn(1() ttue
rÒ.Ìenr.s .Li2er, de*c iÌ(xlo. quc qu. o rréss.Àrs teÍo. de r p.r nli() selr () rexL rÍ)s!) dc\co d. irì1glnxr,
. obier, pe(ebnLo r)(tr n(i: cs.rp, r h\enrrÌì.s
r.. 1,or rneio do irDrgnì:irnr'r.útà .Le (ri1r uúi iÌiund() il!rl .i. n(nrnr(). rÒ

D !s r1ÌroFi tl
contú|io do qle poderiinìos pensar eÌn (r.() --atLna, r i,Ìp().Lin.ir (lu-- ele k ì
!n prheiro !ÌoÌnenro. !rÌ deselÒ .ìe ia ()lrr tlc Sairft,? P(tr (lrLe o íiltis.t() rrn-
pobrcza e úo de úqucz. [o l.h .ÌÒ üDxgúìi ] se esre md. tu.is é
!ügnr.iÌÌos não po,que o lnÌndo qLe pôbrezx e buscâ de ne.essi.ìade? se
rcaÌ é pobn, p,r!isí!Ì e deseirmos qrìe essr .Ììniensio teni prpel iào ne$Ìnô,
a 1i.ìa seia mais _.Lrìordr É jlrstldenÌe PÒ. qúe es.rever úrìan.es e Peçìs .ìe
porÌtue o Èal é .oloúdo demals que üia ÌexÌro. .onD sirre tez?
nìos ouÌr! Ìnlndo. em piero e brân o aJ É que Ìldo qle nDsúanìos iÌé ìgon
nnagirÌárb é desejo de ne.e$idrde de ÌêrÌ epenas rs .onseqilêD.irs .l ue sÉ qler é ipenas utu d.s .spe.Ìos do nnagiúúo
previsibìl.hde de següran!. e nio de e\ïren deÌes lstàriinÌrs eqlno.r.los eÈ
liberdade. de 'inreffili.hde , ox rÌeÌlioÌr loffr o rtrrìdo do esquizohèni.ô por
é o lso .ì. .r iedidede dâ libeldade. prr. um! rdrcnÌe de nì.gens de lma úqle SxÌüe dí Ìo úragiúdo LnÌa inpoún ia
úkrt r Lnn !ìLürdo nec.ssiÌio . ÌrFi z. c d! !m bl.jÌho qle .omÌrensaljarÌÌ . nDito grande pdn comPlccndd o .tue
silcl (m.siio q!. ap.rcnrcor.nÌ. po$. rúnot.Il. rLo tr.Ì: ó urÌ mundo Ìrobr. ó nu tìksoiìa c púre,p.lmcntu o qu.
nao t(J.o.Jancixj o .luc (rjst. nclc a um. c m(nulos.i. cm quc .s D.smd .cn.s ó r rcaÌ1.lrdc liunaru. . is$ porquc os
odcn que scu drdoÍ iNcnÌa). sc ('pft1n i'ì.rns21cÌn!rr!. .ró o míli dcscps .tLÌ. Ìcnos ao rc(orcr xo imxgi
Nctdros o nÌ&lo ral, o quc ca,sÌc. Do {I(Ìalhc, ..oüpürlnd.s pcÌo n.mo náúo sio seüpÈ irÌÍüdos.
prü cilr n i'lrx j o lnr.!ìnrirnr.. ncssr ccri,ìonìi .rì qur n(lo ia cÍí dcc nk,, S. bxs.annis scr csscnoais. ao ncsmo
nc8.Oo q!. t.rì.r itugúrildo ó (pur pr\'lsLo: onde. solÌlnÌdo. n.da pod. ÌeÌnpo. parâ o desendamento € a els
Saft!. e nnrgoalaÌo s. oücÌcriz. por scr cs.âP.| r.sisÌtr or 4terder \ìmPl Ìência da .oisa, se bls.amos hìgú de lodx
nci!çaoj fo. pxrli (1() qu. caisrc . por Ìr!ra: sLr ! !ÍlÌrizolúni.o tnxgm Ìas nìpÈlisiblÌldade e de Ìodo c.os do rNn
negilo), o Ìnrir fogc. rlnfr sc dc sÌJ (!nÀ rnúos2s. nio ó lPcnrs porqxc s.! do real. nio o corueg!úros Reconemos
roLÌl lib--id,(1.:. rLsr,1 I,1i, (:rcsrr 1sc! rnÌr k'11 tul fìÌsir.do: r,rs. .nÌ.s d. nÌ .o nnaginálnr pensindo qle ele po$lbi
op.,si., ro ne.esiirn). o qoe .lcscli,ürs. ri{) é trtr(r n.ìo a .rs 0f.7 rlc ,turr l1Ìaú ri.encd e$€s d€s.'osi úrs cÌe nos
Ìo nugnlr. É se. r.nÌteÌ (O ìridgú1ti)1t) pargs lr:+ l9-) frbÌr. (or delerii sempr nos thsÌÌlr
.úis e justili.r. o núdo (!!e unìtréin se O Ìn)nxr ((orr..o inrlgúíro prr! Ì,odemos tnìgi qre o nn g!úrio nos dá .
rômi ne.es\iri,ì) É r niìr ìè*rrJ\ âkìn!a, r t(rlslb,liìrdc. :Ì nc.cssdrd.. qle qleÈrÌos. r$ seú ,/d /.)
O nlÌgnìarnr fari SrÍ.e é cnrio. Itrì quc o nnLnrlo dcix( dc srü?.cfn Ì,or ur Ìxdo, é .eÍo qle nos Ìülanìôs
um re.lrso ì P.b.e2r. 1. .e.ess:nn): i da, L() ! (ic lrig1r rco.! c resposÌrs essen.lais ÌÌrtr r eisiê..ix d. .bjeb .rix-
xma hrga de n.rix LúrÌ li(Lnidr.lc. {Lc Ìrìrgi,,a,nos pr.r cs.rprr dr .onÌnrgÊn dô se eL ..nr Lnrx pi rm, eìr só exìsrc
noss. injlrÌilì.ida exisÌèn.ir e lil)e,LlrLler .ir do n,urdo c d. noss. lürcdâde PaLgre e, ) t\2 No enLtÌÌo, quxi.ì() n,Ìa-
ó Nlienacão de n.ssr rÉrÌnÌÌ.Le hì, nara uxs Í () iDrgÍ ro a lìrga. eÌiena.io. gnìànros. quìnúr .ÍirnÌr essà pnnura,
li. sc por LÌm Ìrdo e-<sa .üÌ.el pe enrs xÌgo qre únìrd)s no
çào .Ìr.ude ..rnì o sens. connnì nìi.iô: . eseen.iìÌi.Ìx.Ìe enì Íelxç,ìo
fNE PASSI A AÊfAAB,lolo de Julla MaÍgâret Cameron
io liibun 2. ÍÌ.ginaio à ne.es üiada Can iltslÌdr ldylh ol lhe t rg, cìcto de poemas ro desvÉndrúeno dô objer., sc.
sidade de lìÌgi. do rc.1. por oxúo de ÌêínYsor sohre o ÌeiÀrlur,1074 enqúidÌ. Per.ebi. à irvÒ.e, eu ertr
Ìxdo,.(DrirÍiâ o quc s. peN. ese..i?Ì pà'x drr quÌkjuer signill
nô.!!rlncnr., ao dlTd quc o imagi .xd. â eh. pìd.ôbci h c,n (l
nrri.
é u.r iìundo pohr quc tu1Ì. .'i..Òni.uú{N ÒbjeiÕs, i Iúnú do
enÒbiir J inlrcz.j a (or c a nDprr (lue (le$nÌ) cssa
yisibil rdc do (rÌ. o so.ìador iÌa1ft eu PeÍ{r) 1 P()\sibiidadc dc
dc.(cs{irnr
pode es.Ì)lhcÍ na Lojr esnbeLe.er .ehlies Nà() .{trc .!
os sendrenr)s ü: quc qud r niô Ìedhâ x inÌençio de c()lo(xr t{l
vesÌúie e (s (n)idos ,ÌìÌ. lhc cor !r tàlsijlnilì.rÇi.. rÌas esse ()breto
resPondenì. .onÍ) () rkr {,scoihc que .,iei é, pr úinì, rdàl,ne.rc
sras rouprs h.je seÍar a arbiç.ìo derenniturk: eÌe é o que .olôtluei
.mâúà, o desel() a,.(f()í) Ì-J x nele e mdr úah qlÌe isso N:r)
'pobreza essercirl .l(* ()bid()s cn erisÉ ruis r possibiÌi.Ìrde de des
quenÌ., nìxgenì Ixllc slrlslircr do Fndar o objeú, .le apren.ler.oúÌ
cìme e ô se.LiÍnono, son jrm.1s ele. de ser sur?Ìeendido por ele. F.

Írp.eendè h), sc.r dcc(p(ioniilo .om hso o objeÌo criado deúa de


nerì gui.'L l() Sr'r ()s orìcÌos ir.ah
podeh xni(lì,i|,, sc qurllo ..ss. jnegn.ndo sou essen.ial
S€
ô .apÌn,k) .1() n,nlìrdor !o1s rúo Paú qu( o obi(to cxlsÌ.. deúÒ
Passa.ì de se$ Ícllc\os: lizdrr. dc scr csscn.ial p.rl s(u des

i2 \r0\r. .:ÉnFÌiìo. FÌLosofr^ rrr flerre.ereh10 coD b.


ÀUGUSÌ M,lcll, Crrn srçita D.rr, i9i2.
S.qlndo SaíÌ6, hathanos lor{uo . Eal
ó colorldo d.m.k p.h tros.. liânq0llld.d€

E nào só isso: Ìambém âquele desejo da realidàde hunânâ ser a busca por
-:-r= de tugìr ÌotaÌmenÌe da imprcvisìbilidâde aquiÌo que elâ nào é, o p.ojcto em di.e-
do mrndo reâl é ftusÍedo. Negamos o çào à compleÌude que nunca alcançará.
mundo, .rianos o objeÌo pàri nãô serúos somos veíigeh, náusea: ansìamos pela
s"?reendidos por eÌe, e no fim de nâda ne.essid.de e, en suâ busca, .ão cor-
adianta: e$e nundo que negamos é mn seguìmos nos livnr dâ liberdade que
tìdo sob o ftìndo d-? negeçào (só é possí somosi desejâmôs fusn do mundo mâs
vcl negar aquilo que exi$ej e a regaçao ele gnìda em nós e loge .onosco; que-
só se mentún se o €xisÌenre conÌinuar a remos a úanqiiiÌìdade do mundo úred
eístú como tundo) e sempÍe se mosl?j e absÍaÌo mas nìdo que Ìetuos é esse
de um modo ou de ouLt, preseffe. mlÌndo.aóti.o e concreio demàìs, âciúâ
O imglnádo, pam saÍúe, é um ripo de nÌdo, desejamos ser essêncià. úàs o
de cotrciência que se .ancÌeria peìa €mpo rodo a ensÉn.ia .ft,eì itupem e
negaçào do dado. NÍes como quâlquer nos mosÌra que esÌamos .ôndenà.los à
consciência, ela é sempre coNciência de liberdâde e a nunca alcançar un2 defìni
:: ii que iei com algo. r\ cons.iència não é, pan o tlósofo, ção delìnltiva do que somos.
: : : :. i..rPona (l)aú um conteúdo, algo fisico, ela é só o movi Ássim, o imaginário, para SarÌre, re
--:-:l,rJe dii-sc pdnci mento em dircção a a18o; e a inagineção vela de modo único e belo o movimenro
- -:-:: --!:i :.r3.ào aÍrísÌica, serìa a conrciencia que se dnige ao mun- em direcão ao mundo abstmto e compie-
-
. r!. nnÌno bern se do, negando-o. Mas se é ce!Ìo que ela o to, e a queda brusca, no chão da concie-
nega, é celto tambem que ela se dnige a tude histódca, revela nossos anselos de
: .J: :: :::: rma cdaçào --le: e$a üanscendêlcia que a consciência sermos cdadores e no$ss an8ústias de
: -:::: :r sepaÌo peÌo busú só é po$ível na imnêncìa ela só sermos aPenas espectador€s nun nun-
coNSue negar o nÌndo e se afastar dele do sem Deus; enfim, o imagìnádo é c
poique se maffém nele. desvela o nrovìmento ocressário, semple
Dese modo, o homú kmPlE se fruslrado mas sempre .eclmeçado èm
- :- ,: :1: .-r :rPaÌo.) i rsL€ quando recorc ao inagìrário, e buscâ dâ conpìetude de ôossos desejos,
essa fMtÉçio, cfl vcz de desvaloízar â eú buscâ dâ plenitude de ser e por
questão ú imaginaçio. a tornâ essenciâl isso eÌe é tundàmenÌal pan conprender
paÉ compÍeç-nder a realiúde huúàm. O o que é ser hlìmano. {:}
que o i@gìÍádo nos mct? é que o ho-
mem soprc dcseja al.ãng. a plenitude,
denonúaú po. Sartre dc ser eÍn-sipârâ4i
(que teda ao mcsnro Ìcmpo a libedâde
o A lnaSlnação. Jean Paú sadrc. D lusão
que já temos e a dcfinição que os objelos
têm), mas nulca cosegue. o o ina!ináno. Jean-P.ul SaÍìÌe. Áilca, 199ô.
O hon1en recore ão irnâginário pâ ! Aue é a lilerãirÍâ? Jean+au Sanrc.
rà ser essen.ieÌ ao úesfto Ìempo ao Árm,1993.
desvendàmento e à exhrênciã da .oha
. ilateÌia e memóÌia. HenÍi Beeen. lúaÍlins
e não consegtrei renÌa iugn do nundo
pàlâ se:Ìlienâr roÌalnenre e râmbém .ào
conseguei e no entânro, nun.e páú cìe
ÉncÌr Mesmo .oú â frustração .ena no
finâl- clniinua â inaginàr e â Ìenrar sãtis
lãzer seus desejos, e isso ocorre porque a
esrrulurâ úesna do homem, ser para sii
exige qlìe ele seja o movimenÌo em dire
çào xô ser que ele nun.â vai ser
O movìmenÌo in.essante que o lìo
mem reaÌìza no e pelo imginário é, ao
mesnìo iempo, ne.essário e nnpossiveÌ
de ser .ômpÌetado, sàiisfeìo: é próprio

UOENA IE AAIMT CON IIVEI'S E IEU,


IlntüE dolllíc0 Én Gogh,lúa
Pâra Saflre,
a liberdade
ionJunde-se com a
pLópria realidade !l
humana: e1a
conesponde ao
processo pelo
qual o homem se
torna aquilo
que ele escolhe,
a pafih de
uma total
indeterminação

A c o âlaânce da Ìibetdn.ìe nlì


r^Rr.r^ r)F coripr!ËNDrR ar sr(;\r-l(r\r)()
fìlosofia .Ìe SxÌtrc- Í)odc corìÌeçrr por uÍì comentári(r rípido .Lâ 1ftsc
qtLc sc lornou umr espécie de lcnì,Ì do cxi5lcncirlisrìo: 'A eristêÌìcirì
prerede a essênciâ". Ni r.rdi(-ào fiÌosófìrrì. o conÌìecinìcnio scmprc
scgÌLiâ Ìrmâ ordem be1ìr Lìeterninrìde. priÌì!-ir:ÌrìcnÈ o conlÌecimentc)
dâ esrú7.1r.Ìc aÌgum c)|)ìclo (ÍÌcLl'sne o seì humâno), unrâ vcz quc aí
se cnconiüri:Irì os atdblLtos pftcDxis qrìc dcfìnìâÌÌr o ser e e ver.lâ
.Ìe dxquiÌo qrìe dcr'(ì iiÌ scr conlìerido; elÌ] seglrmlo lugxr ârcÌìtev.ì sc
paít eistê]1.íd. esferâ dr ÌÌìaniftst,lc:io dxs qLlrlidedes .lefhidorrs
^
olr essenciais.lo objeÌo. Ìissâ precedàìcia dâ essênci:ì crn rehçào à
cxisÌôncii tìnlìr unì propósiro .lâroi rl.rtxvâ se de conpreender rntes
c1e trrclo. es no!^õcs que deter írLdr.ttn o objeto:ì ser r.ìl cooìo e1e se

nos aprcscnl,Jvâ. pois ()s \'árl()s Ìnoclos clc scLr .prÌrecnnenro sa) po.ììxrn
pr.Jvn de suas dctc.nìrÌÌçòe . Ìrlrr isso. nrìs tcorias tlxdiciorìâì!, coràd
ìlu\l-LlN LLìoPOllJO E SÌÍÌA a nrnlasr cer signilic'r púncDxÌmeÌìte deturmí1Ìdr, isro é. entenrler qlìc o objcÌo
, J sú nnt!Ìn;nPr
Íur
r /dr ÈÍrd rlú{t!t é nece:i-tari.unente .' tanjonto .le suas deteríìin.Ì!.ics. SuprLnÌÌa se que
nldde de FilosolÀ lllücCÌa i6
cssx lisào gxüntìssc â cxitid:ìo do conlÌeciüertc)

55
1ì.ill'r'1,'

MoBrlrzaçÃo da [osÈrêícla
cont6 . ocup.ção de PaÌ13
p€los.l€nãês, ênlre 19625
de agosto dê 1944:draía
qm narcoü Sartn l

alurndo safirc i,ndre esí ordcr,. .G que o so h,Lúrno ó pnÌ:esso de .f,islt


l().àndo d (xiçÉr.:iì .oúo pr.(de!d. ê nì,) .ssin.ia dxdr. ck'se.ar.ctcrizx
r esên.la. o quc ele q!er. .n, tinüeiÍ) Ìnuiro úxis pcLr nmünÉ d. qu. Pcla
lLrgir. É csLna-le.:e. rru dtcrc.lr diti.Ìx teimnê.cl/ì úÍeress. corÌ p.eerder n.l.)
em. objfos natLmh ou lìb(rúrs. oìli . qle o lìorÌeú ã (ÈÌrlÌn:, P.ecisamcn
ionn. c finìlidxde sc x.L,1,r especÍì Ìe €Ì. n.io é ,rdd nnlcs do Proccsso
camcnrc .lerennin üÌs foÍ ante.ip.ca.) eljsrcncixl). nìas o .tÌc cle s. lorra .o
(@m() un* coh.. xm rcna'ìerÒ üÌLÌral per.ur! dr elhrèncrx E!Ì rerúos filo
ou riÌ trtensiÌi., . o s.i huÌnâno cuj.r sóiì.os r'&1n:i(,rais. podctÍr diz€r quc
(onh<lôienio depcndc.i, dx .orprc x coqrccfls:_r() da Icalnhd-_ huÌnana nào
cnsà() de uÌn ?,!...4ìo (1., erhrèn.ú q!. se t,7 .nr rc..ôs de ser. .Ì
ftio r e ser antccDad(, por qt.Ìqlcr de /r+-ni- ou de der,r'
clcrÌe.t() .ÌeÌeÌrÌúìantc Íisp([saÌveÌ Por Esse pro.uss. pelo qurl o hÒmenì
uiìr deíiôi.io tl\r ! dcIúiLivr Nesse sln \enì . slrâ .xdr monìcnl(), àquilo quc
qle o i?rd() hÒnìenÌ consisrc
tnn) ele diz de h!úrtuì pcÌa driir.i, de d.t.mina ÉÌe se Ìdnl, i: x ÌìbeÌdrdc, nr dìe.Ìid. etn
cn diJrir o quc signitu1.l!e a Èel edc çies, naô. csÌa.Ì)s, nesse .aso dcfiiìnì qle o lio,Ì{ln Íúa sc (nL se laz âquìo
hulnine se dúnc. no .u.so de s!2 cals do. nÌrs údlcin(l() qle o .onh.(i.ÌedÌÒ que clc És.Ìrlrc a pxtrii de uru Ìot l i.
Én.ix. jrìstamcnlc rrque nào hxlcrir possivcÌ dcsi furlnhde sar pod. o.rrer dcrcrÌinaçio Nessc scmidô, a Ìibcdrdc
qurhuer essêocix na qurl essa deÊniçiLo peÌa conPlccnsi() dess. úd.r.nÌinaçào é ndiel c.Íignrina Ridi.xÌ, Itrquc rniT
csÌrú ânie.lp.dx d., trrrk deÌúìriflid() É de crtFÌa i.rtrún.ia n.Ìr, ,lue nì Ítinìx dc túlas .s opçòes, ,ra.ì. lixlcndo -
.Ìeteú ÌÌrcio c lL\ènci. sao ô rixs de .nt.s tlcla {t!e pudcsse inÌe,teú na.\.r) .
{ ÒÌrpreensar.r di poqlr isso
c\isièncix, orlcinilix. porquc se rôdrndc .om ,
Iha: