BIOLOGIA

Budowa i funkcje tkanek roślinnych

Tkanka – zespół komórek o wspólnym pochodzeniu, podobnej budowie,

przystosowanych do pełnienia określonych funkcji
Plazmodesmy – pasma cytoplazmy łączące komórki (wymiana substancji)

Podział tkanek roślinnych ze względu na:

a) zdolność komórek do podziału

 Twórcze (merystematyczne)
 Stałe:
 Okrywająca
 Miękiszowa
 Przewodząca
 Wzmacniająca
 Wydzielnicza

b) złożoność budowy
 Jednorodne (jeden typ komórek)
 Np. miękiszowa, twardzica, zwarcica
 Niejednorodne (różny typ komórek)
 Np. skórka, tkanka przewodząca

c) pochodzenie
 Pierwotne (powstały w wyniku działalności merystemów pierwotnych)
 Np. skórka, drewno i łyko pierwotne
 Wtórne (powstały w wyniku działania merystemów wtórnych)
 Np. korek, drewno i łyko wtórne

d) obecność żywych komórek
 Żywe
 Skórka, tkanki twórcze, łyko, zwarcica (kolenchyma)
 Martwe
 Korek, drewno, twardzica (sklerenchyma)

Typy wzrostu organizmów tkankowych

a) zlokalizowany i nieograniczony (u roślin z wyjątkiem liści, kwiatów i owoców)

b) dyfuzyjny i ograniczony (u zwierząt)
 Charakterystyka tkanek twórczych (merystematycznych)

a) budowa komórek tkanek twórczych

 Drobne, cienkie ściany komórkowe, gęsta cytoplazma z niewielkimi
wodniczkami, duże jądro, proplastydy (nie w pełni wykształcone)
 Komórki mają zdolności podziałowe, wytwarzają nowe komórki umożliwiając
wzrost i rozwój organizmu

Klasyfikacja tkanek twórczych ze względu na posiadane zdolności podziałowe

a) merystemy pierwotne (funkcjonują od stadium zarodkowego)

 Zarodkowe
 Wierzchołkowe
 Wstawowe (interkalarne)
 Archesporialne (niektóre)
b) merystemy wtórne (powstają przez odróżnicowanie się żywych komórek tkanek
stałych)
 Kambium (miazga twórcza)
 Fellogen (miazga korkotwórcza)
 Okolnica (perycykl)
 Kallus (tkanka przyranna)
 Archesporialne (niektóre)

Klasyfikacja tkanek twórczych (merystemów) ze względu na lokalizację

 zarodkowe
 wierzchołkowe
 wstawowe (interkalarne)
 boczne (kambium i fellogen)
 przyranne (kallus)
 archesporialne

Funkcje merystemów
 wzrost na długość (merystem wierzchołkowy interkalarny)
 przyrost na grubość (kambium, fellogen)
 zabliźnianie ran (kallus)
 wytwarzanie korzeni bocznych i pędów przybyszowych (okolnica/perycykl)
 wytwarzanie zarodników u mszaków i paprotników oraz ziaren pyłku (spor) i
woreczków zalążkowych u roślin nasiennych
 Charakterystyka tkanek stałych

a) budowa komórek tkanek stałych

 duże, grubsza ściana komórkowa, duża wakuola, w pełni wykształcone
plastydy
 komórki zasadniczo nie mają zdolności podziałowych, w pełni zróżnicowane

Charakterystyka poszczególnych tkanek stałych

Tkanka okrywająca
PODZIAŁ

Pierwotna (skórka) Wtórna

- epiderma (skórka pędu) - peryderma (korkowica)
+ aparaty szparkowe + przetchlinki
+ włoski
+ kolce
- epiblema/ryzoderma (skórka korzenia)
+ włośniki

Budowa i działanie aparatów szparkowych

 wzrost turgoru komórek szparkowych spowodowany osmotycznym napływem
wody wywołuje pęcznienie tych komórek, rozciąganie się ścian cienkich,
odchylanie się ścian grubych i szparka się otwiera

Funkcje tkanki okrywającej

 ochrona przed nadmierną transpiracją
 ochrona przed wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych
 ochrona przed wahaniami temperatury
 ochrona przed urazami mechanicznymi
 Tkanka miękiszowa (parenchyma)

Klasyfikacja tkanki miękiszowej

 miękisz zasadniczy (wypełnia przestrzenie między innymi tkankami)
 miękisz asymilacyjny/chlorenchyma
 palisadowy (rośliny okrytonasiennie dwuliścienne)
 gąbczasty (rośliny okrytonasienne dwuliścienne i jednoliścienne)
 wieloramienny (rośliny nagonasienne)
 miękisz spichrzowy (owoce, nasiona, korzenie)
 miękisz powietrzny/aerenchyma (rośliny wodne)
 miękisz wodny (szczególnie sukulenty)

Funkcje tkanki miękiszowej

 wypełnia wolne przestrzenie między innymi tkankami
 przeprowadza proces fotosyntezy
 gromadzi materiał zapasowy
 gromadzi wodę
 gromadzi powietrze
 Tkanka przewodząca
PODZIAŁ

Drewno/ksylem (martwy) Łyko/floem (żywy)

- elementy przewodzące - elementy przewodzące
wodę i sole mineralne asymilaty
+ cewki/tracheidy + komórki sitowe
+ naczynia/tracheje + rurki sitowe
- miękisz drzewny (żywy) - miękisz łykowy
- włókna drzewne - włókna łykowe

Funkcje tkanki przewodzącej

 transport wody i soli mineralnych z korzenia do pędu (kierunek wstępujący)
 transport asymilatów z pędu do korzenia (kierunek zstępujący)
 zdrewniałe naczynia i cewki pełnią rolę wzmacniającą

Rodzaje wiązek przewodzących

 wiązki proste (oddzielnie położone pasma drewna i łyka np. w korzeniu o
budowie pierwotnej)

 wiązki złożone: obokleżne (kolateralne)

Kolateralna Kolateralna
zamknięta otwarta
rośliny jednoliścienne rośliny dwuliścienne
 wiązka złożona dwuobokleżna (bikolateralna)

 wiązki złożone koncentryczne

hadrocentryczna leptocentryczna
(drewno w środku) (łyko w środku)
 TKANKA WZMACNIAJĄCA
PODZIAŁ

Zwarcica (kolenchyma) Twardzica (sklerenchyma)

żywa martwa

- kolenchyma kątowa - włókna sklerenchymatyczne - komórki kamienne

- kolenchyma płatowa

Funkcje tkanki wzmacniającej

 przystosowanie do obciążeń mechanicznych występujących w środowisku
lądowym
 odpowiednie rozmieszczenie komórek gwarantuje wytrzymałość na czynniki
dynamiczne i statyczne
 chroni roślinę
 TKANKA WYDZIELNICZA

Utwory powierzchniowe Utwory wewnętrzne

- komórki i włoski wydzielnicze - rury mleczne
- miodniki - kanały żywiczne
- hydatody (szparki wodne odpowiadające - przewody olejkowe
za gutację czyli wykraplanie wody)
- gruczoły trawienne

Funkcje tkanki wydzielniczej

 wytwarza i wydziela różne substancje spełniające m. In. Funkcje
 antybiotyczne
 przywabiające
 odstraszające
 ochronne