Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Modul VI
Pintu Sorong dan Air Loncat (Sluice Gate and Hydraulic Jump)
6.1 PENDAHULUAN
Pintu Sorong adalah sekat yang dapat diatur bukaannya. Setelah
aliran melewati pintu sorong, maka akan mengalami perubahan kondisi
dari subkritis ke superkritis. Di tempat lebih hilir lagi terjadi peristiwa
yang dinamakan hydraulic jump (lompatan hidrolis). Secara fisik pintu
sorong dapat digambarkan sebagai berikut :
Pintu Sorong
Air Loncat
Gambar 6.1 Profil Aliran pada Pintu Sorong dan Air Loncat
Keterangan Gambar :
b c
g f
a. Pintu sorong
c. Meteran
d. Manometer
f. Penampuang air
g. Pompa
datum
Z1 Z2
Q
d1 d2
1 2
h
hg
V 2P1 V 2 P
1
+ + Z 1 = 2 + 2 + Z 2 → Z 1= Z 2
2g ρa g 2g ρa g
V 2 P1 V 2 P2
1 2
+ = +
2g ρa g 2g ρa g
½V12 + P1 = ½V22 + P2
air air
P1 - P2 = ½ (V22 – V12)...................................(1)
air
Persamaan Kontinuitas : Q1 = Q2
V1 A1 = V2 A2
P1 - P2 = g H (Hg-air)......................................(4)
Diketahui:
V1 = 69.36
√ ΔH
Q = A1V1 = V1. ¼πd12
= 69.36 √ ΔH .¼(3.15)2
cab
teoritis (QT):
V 20 V2 V 2−V 2
y o+ = y 1+ 1 ⇔ y 0− y1= 1 0
2g 2g 2g
2 2
y 1 V 1 −V 0 V 12−V 20 y 2
( )
y 0 1− =
y0 2 g
⇔ y o .2 g=
y1
2 2 1
, karenaV 0 =V 1
y0
, maka
()
1−
y0 ( )
2
y1
y o . 2 g=
2
V1
[ ( )]
1−
y0
⇔ y o .2 g=
( )( )
Q 2 1−
y1
y0
1+
y1
y0
y1 y1
( )1−
y0 ( )
b2 . y12 1−
y0
b2 . y 21 . y o .2 g 2 g . y0
Q2 =
( )
1+
y1
y0
√( 1+
y1
y0 )
. .. . .. .. . .. .. . .. .. . .. .. .. . .. .. . .. .. .(6 . 2)
Aktual (Qa).
y1 Qa
C c= dan C v =
yg QT
b . C c. C v √ 2. q . y o
Q a=
C c. y g (6.3)
√( yo )
+1
b = lebar saluran = 8 cm
Gaya dorong yang bekerja pada pintu sorong akibat tekanan hidrostatis
dapat dihitung dengan menggunakan rumus:
h = yo - yg
Sedangkan gaya dorong lainnya yang bekerja pada pintu sorong dapat
dihitung dengan rumus yang didapat dari penurunan sebagai berikut :
F=∫ V d .Q− ∫ V d .Q
out int
1 1
.γ .Y 2 − . γ .Y 2 +F g =ρ . q .V 0 −ρ. q .V 1
2 1 2 0
Q
q=
Di mana b (debit per satuan luas)
1 1
F g =ρ . q .V 0 −ρ . q. V 1− . γ .Y 2 + . γ . Y 2
2 1 2 0
1
F g = . γ .( Y 2−. Y 2 )−ρ . q.( V 1 −V 0 )
2 0 1
Y0 2
1
F g= . γ . Y 2 .
2 1 Y1 [( ) ] Q
−1 − ρ . .( V 1−V 0 )
b
Q Q
V
1
=Q =Q ,V 0= =
A
1 Y .b A
0 Y .b
1 0
Jadi
Y0 2
1
F g = .. γY 2 .
2 1 Y1 [( ) ]
Q Q
−1 −ρ. .( −
Q
b Y . b Y0.b
)
1
Y0 2
1
F g = .γ .Y 2 .
2 1 Y1 [( ) ]
−1 −ρ.
Q 2 1 1
.( − )
b Y1. Y0 . ()
Y0 2 Y
1
F g = .γ .Y 2 .
2 1 Y1 [( ) ]
Q2
−1 −ρ. 2 . 1−
b .Y
1
Y .
1
( )
0
y0 2 * Q 2 y
Fg 0.5 * * g * y1 * 2 1 2 1 1
2
(6.5)
y1 b * y1 y 0
b = lebar saluran = 8 cm
a. Bilangan Froude
v
F r= (6.6)
√ g∗y
dimana : v = kecepatan aliran
y = tinggi aliran
b. Kedalaman di hulu (Ya) dan hilir (Yb) air loncat memiliki hubungan
sebagai berikut : (untuk lebih jelas lihat Gambar 6.4)
Yb 1
= ∗¿ (6.7)
Ya 2
c. Setelah aliran stabil, ukur dan catat Yo, Yg, Y1 , Ya, Xa, Yb dan Xb, di
mana:
d. Setelah aliran stabil, ukur dan catat Yo, Yg, Y1 , Ya, Xa, Yb dan Xb
e. Percobaan dilakukan 5 kali dengan mengubah kedudukan pintu
sorong.
Q = 171.81 * π * (ΔH)1/2
= 171.81 * π * (26,5)1/2
= 2778.57 cm3/s
2. Perhitungan QT
2 g . y0
Q T =b. y 1
√( )
1+
y1
y0
2∗1000∗14 .5
=8∗3 .5
=4279. 62
√( 1+
3 .5
14 . 5)
3. Perhitungan Cc
y1
Cc =
yg
3.5
= = 0.875
4
4. Perhitungan Cv
Qa
Cv =
QT
2778.57
=
4279.62
= 0.649
5. Perhitungan Fg dan Fh
y 20
[
Fg= 0.5∗ρ∗g∗y ∗ 2 −1 − 2
y1
1
( )] [ ( )]
ρ∗Q 2
2
b ∗y 1
y
1− 1
y0
14.52 1∗27782
[
Fg= 0.5∗1∗1000∗3.5 2∗ ( )] [ (
3.5 2
−1 − 2
8 ∗3.5
1−
3.5
14.5 )]
Fg=72853.16
= 55125
Q = 171,81 x π x (ΔH)1/2
= 171,81 x π x (26.5)1/2
= 2778.57 cm3/s
= 2778.57 / (7.6*5)
= 73.12 cm/s
= 1.034
( yb ya )3
h
4 * ya * yb
( 6 . 5−5 )3
Δh=
4∗5∗6 .5
Δh= 0.026
Yc = [Q2 / (2.g.b2)]1/3
Yc = [(2778.57)2 / (2*1000*7.62)]1/3
= 4.06
3
Eminimum= ∗ y c
2
3
Eminimum= ∗4.06
2
Eminimum=6.09
Data Pengamatan
yg = ( 4 cm ), xg = (155 cm )
QA QT
Praktikum Pintu Sorong ( cm ) Cc Cv Fh Fg
No. (cm3/detik) (cm3/detik)
H1 H2 Δh yg y0 y1
1 8 34.5 26.5 4 14.5 2.5 2778.57 2988.22 0.625 0.93 55125 62066.65
2 8 34.5 26.5 4.25 13.5 2.7 2778.57 3078.00 0.635 0.90 42781 51737.19
3 8 34.5 26.5 4.5 11 3 2778.57 2997.63 0.667 0.93 21125 26755.88
4 8 34.5 26.5 4.75 10.5 3.1 2778.57 2999.92 0.653 0.93 16531 22895.21
5 8 34.5 26.5 5 9.5 3.2 2778.57 2899.35 0.640 0.96 10125 15005.61
yb/y
QA V a
Praktikum Air Loncat ( cm ) (cm3/detik) (cm/s) Fra yb/ya ukur ΔH Yc Emin
No H1 H2 Δh xa ya xb yb teori
1 8 34.5 26.5 325 5 333 6.5 2778.57 73.12 1.034 1.05 1.30 0.03 4.06 6.09
297.
2 8 34.5 26.5 5 4.5 305.5 7.5 2778.57 81.24 1.211 1.28 1.67 0.20 4.06 6.09
271.
3 8 34.5 26.5 5 4.5 281.5 7.5 2778.57 81.24 1.211 1.28 1.67 0.20 4.06 6.09
224.
4 8 34.5 26.5 7 4 235.5 7 2778.57 91.40 1.445 1.60 1.75 0.24 4.06 6.09
5 8 34.5 26.5 182 4.5 2778.57
193.5 7.5 81.24 1.211 1.28 1.67 0.20 4.06 6.09
Percobaan B : Debit Berubah, yg Tetap
QA QT
No Praktikum Pintu Sorong ( cm ) Cc Cv Fh Fg
(cm3/detik) (cm3/detik)
.
H1 H2 Δh yg y0 y1
4140
1 34.5 8.5 26 4 13.1 2.5 2752.23 2818.24 0.625 0.98 5 40233.94
3444
2 33.5 9.5 24 4 12.3 2.5 2644.26 2716.71 0.625 0.97 5 33940.05
2664
3 32.5 10.5 22 4 11.3 2.7 2531.68 2771.45 0.675 0.91 5 28921.32
2112
4 31.5 11.5 20 4 10.5 2.7 2413.87 2652.13 0.675 0.91 5 23725.02
1624
5 30.5 12.5 18 4 9.7 2.8 2290.00 2610.98 0.700 0.88 5 20059.59
QA V yb/y
(cm3/detik (cm/s yb/y a Emi
Praktikum Air Loncat ( cm ) ) ) Fra a ukur ΔH Yc n
N
o H1 H2 Δh xa ya xb yb teori
345. 1.0 0.0 4.0
1 34.5 8.5 26 339 5 4 6.5 2752.23 73.43 2 1.03 1.30 3 3 6.05
0.9 0.0 3.9
2 33.5 9.5 24 316 5 324 6.5 2644.26 69.59 8 0.98 1.30 3 3 5.89
10. 290. 0.9 0.0 3.8
3 32.5 5 22 286 5 5 6 2531.68 66.62 2 0.92 1.20 1 1 5.72
11. 232. 0.8 0.0 3.6
4 31.5 5 20 224 5 5 6 2413.87 63.52 7 0.87 1.20 1 9 5.54
12. 202. 0.0 3.5
5 30.5 5 18 294 4.5 5 6 2290 66.96 1 1 1.33 3 7 5.35
Tabel Data
Cc Cv Yg Yo Yg/Yo
0.27586
0.625 0.68 4 14.5 2
0.31481
0.635 0.9 4.25 13.5 5
0.40909
0.667 0.93 4.5 11 1
0.45238 Yg/Yo Fg/Fh
0.653 0.93 4.75 10.5 1 0.27586 1.3216
0.52631
0.64 0.96 5 9.5 6 0.31481 1.20935
0.30534 0.40909 1.26655
0.625 0.72 4 13.1 4 0.45238 1.38499
0.32520
0.625 0.7 4 12.3 3 0.52632 1.48204
0.35398 0.27586 1.36571
0.675 0.69 4 11.3 2 0.2963 1.4401
0.38095
0.36364 1.6302
0.675 0.64 4 10.5 2
0.41237 0.38095 1.78
0.7 0.59 4 9.7 1 0.42105 2.05232
Yb/Ya Yb/Ya
teori Ukur
1.05 1.3
1.28 1.67
1.28 1.67
1.6 1.75
1.28 1.67
0.74 1.3
0.67 1.3
0.6 1.2
0.53 1.2
0.57 1.33
Yc Emin
4.03 6.05
3.93 5.89
3.81 5.72
3.69 5.54
3.57 5.35
6.8 GRAFIK
6.8.1 Pintu Sorong
Yg/Yo vs Cc
1
0.8
0.2
0
0.25 0.3 0.35 0.4 0.45 0.5 0.55
Yg/Yo
Yg/Yo vs Cv
1.2
1
f(x) = − 7.52 x³ + 15.3 x² − 7.58 x + 1.83
0.8 R² = 0.33
Yg/Yo vs Cv
0.6
Cv
0.2
0
0.25 0.3 0.35 0.4 0.45 0.5 0.55
Yg/Yo
Fg/Fh vs Yg/Yo
2.5
2
f(x) = 1.94 x + 1
1.5 R² = 0.96 Debit Tetap
Linear (Debit Tetap)
Fg/Fh
f(x) = 0.84 x + 1
R² = 0.97 Debit Berubah
1 Linear (Debit Berubah)
0.5
0
0.25 0.3 0.35 0.4 0.45 0.5 0.55
Yg/Yo
4
(Yb/Ya) Ukur
3
(Yb/Ya teori) vs (Yb/Ya
ukur)
2 f(x) = 1.38 x
R² = 0.95 Linear ((Yb/Ya teori) vs
(Yb/Ya ukur))
1
0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2
(Yb/Ya) Teori
Fra vs L/Yb
1.6
1.5
1.4
Debit Tetap
L/Yb
1.3
1.2
1.1
1
0.9 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
Fra
Fra vs L/Yb
1.50
1.40
1.30
1.20
1.10
L/Yb
Debit Berubah
1.00
0.90
0.80
0.70
0.60
0.9 0.92 0.94 0.96 0.98 1 1.02 1.04
Fra
Debit Tetap
E vs y
16
14
12 (E vs y)1
(E vs y)2
10 (E vs y)3
8 (E vs y)4
y
(E vs y)5
6 E=y
4 Critical State
2
0
0 2 4 6 8 10 12 14 16
E
Debit Berubah
E vs y
16
14
12
(E vs y)1
10 (E vs y)2
(E vs y)3
8 (E vs y)4
y
(E vs y)5
6 E=y
Critical State
4
0
0 2 4 6 8 10 12 14 16
E
6.9 ANALISIS
A. Pintu Sorong
i. Grafik Cc Vs Yg/Yo
B. Air Loncat
iii. Grafik Y Vs E
6.10.2 Saran
Untuk mendapatkan pemahaman yang maksimal dari berbagai modul,
ada baiknya percobaan beberapa modul tidak dilakukan dalam satu
hari.