Anomie en Geweld in West Papoea

(samenvatting van Anomie and Violence: Non-Truth and Reconciliation in Indonesia, ANU
Press, 2010)

Downloaden via: http://epress.anu.edu.au/anomie/PDF/whole_book.pdf

De studie is de eerste publicatie in een serie over pogingen tot vredesopbouw in de wereld.
Indonesië is sinds 1998 erin geslaagd zich van een dictatuur om te vormen tot een
democratie. Desondanks blijftin bepaalde regio’s, zoals de Molukken, Kalimantan, Aceh en
Papoea het geweld en de rechteloosheid overheersen.

Het begrip anomie ter verklaring van het vaak extreme geweld in deze gebieden is ontleend
aan een studie van J Robert Lilly naar verkrachtingen door geallieerde soldaten tijdens en na
de Tweede Wereldoorlog.1 Anomie is normloosheid, het niet meer aanvaarden van de
basisnormen van de samenleving. Er is vervreemding van de samenleving. In
conflictsituaties als in Papoea krijgen psychopaten een kans om een belangrijke rol te
spelen.

Het hoofdstuk wat de situatie in West Papoea analyseert is uitstekend gedocumenteerd. De

informatie is gebaseerd op 161 interviews met Papoea’s en een debat met 70 studenten.
Deze studie biedt voor het eerst inzicht in hoe de Papoea’s zelf hun situatie beoordelen.
Concrete vaak genoemde grieven zijn dat er geen Papoea’s vertegenwoordigd waren bij de
overdracht van het gebied in 1962, dat er geen echte Daad van Vrije Keuze was in 1969 en
dat Papoea’s geen rol speelden bij de uitgebreide mijnconcessies die Freeport kreeg in
1967.

De studie biedt betrouwbare getuigenverklaringen van ernstige en structurele

mensenrechtenschendingen, zoals systematische verkrachtingen door leden van het
Indonesische leger, maar ook vaak min of meer gedwongen seks. Ook extreem sadisme, die
vaak te extreem is om in de studie te vermelden, volgens de auteurs. Er overheerst een
gevoel van angst. Men is geen baas in eigen land. Er is het voorbeeld van een vrouw die een
reis maakt van 200 km en onderweg 50 militaire posten moest passeren, waar ze een
verklaring mest afleggen en een pakje sigaretten moest achterlaten.

De provincie Papoea (inclusief West Papoea) kent de grootste ongelijkheid en armoede van
Indonesië. De armoede in Papoea is 41 %, in heel Indonesië 18 % (2007). De kindersterfte is
drie keer het nationale gemiddelde. Minder dan 30 % van de volwassen bevolking heeft een
afgeronde lagere schoolopleiding. Er is een snelle groei van HIV Aids sinds 1992. Papoea is
tweede na Jakarta in gerapporteerde AIDS gevallen. De infectiegraad is 15 maal het
nationale gemiddelde. Er is het hoogste niveau van corruptie en de ergste misdragingen van
het Indonesische leger, Het gebied gaat het vijfde decennium in van gewapend conflict. Er is
sprake van racisme. Er zijn nog steeds geen Papoea piloten en nauwelijks Papoea artsen.

De internationale gemeenschap staat onverschillig tegenover wat plaats vond in 1962, 1969,
de mensenrechtenschendingen en het niet uitvoeren van vele bepalingen van de Wet op de
Speciale Autonomie. Dit alles leidt bij de Papoea’s tot anomie: de huidige politieke
dispensatie ervaart men niet als legitiem.

1
Taken by Force. Rape and American GIs in Europe during WW II, J. Robert Lilly, 2007,
Palgrave MacMillan

1
De studie vermeldt een aantal ernstige incidenten op basis van de interviews, zoals het
bloedige incident na een vlaghijsing bij de watertoren van Biak in juli 1999. De Alliance for
Democracy in Papua (ALDP) heeft gegevens verzameld van 74 politieke moorden tussen
1995 en 2005 in Papoea. Slechts 5 van de moorden werden voor het gerecht gebracht. 58 %
van de moorden werden gepleegd door de politie en het leger. Er blijkt geen verschil te zijn
in de mate van onderdrukking voor en na de val van Soeharto in 1998. Ook het aantal
folteringen is niet afgenomen na 1998 volgens het Secretariaat voor Gerechtigheid en Vrede
van het Bisdom Jayapura.

Een citaat op p. 62 is onthullend: “In ons onderzoeksteam waren er aarzelingen of het niet
sensationeel is of passend om dit te vermelden (daden van extreem, sadistisch, seksueel
geweld), maar het feit dat deze gebeurtenissen vaak genoemd werden door onze
informanten maakte het voor ons belangrijk om, dit aan de orde te stellen.” De schrijvers
vervolgen: “… wij hebben anderen geïnterviewd bij wie de geslachtsorganen verminkt waren
en mensenrechtenwerkers lieten ons foto’s zien van de verminkte geslachtsorganen van
anderen.” De auteurs vermoeden dat in het verleden dit soort folteringen slechts zelden aan
het licht kwamen omdat deze zo schokkend zijn. “Wij geloven dat het om een veel
voorkomend patroon in het conflict gaat dat een analyse vereist.” Het doel van deze terreur
is het zaaien van angst, zodat er minder noodzaak is om grote aantallen personen te
elimineren, wat de VN zou kunnen alarmeren. Deze terreur om angst te zaaien gaat ook via
SMS boodschappen als: Je bent OPM en kandidaat voor buitengerechtelijke executie.

Van de geïnterviewden noemt het rapport specifiek Tom Beanal, de Amungme leider en de
voorzitter van het Presidium van de Papoea Raad (PDP). Hij ziet de HIV Aids verspreiding in
de context van een plan tot genocide van de Papoeabevolking. De Adat Raad (Dean Adat)
van Papoea deed in februari 2005 een oproep aan de VN om onderzoek te doen naar
genocide in Papoea. Zo’n vorm van moord, zo geloven veel van de geïnterviewden, is door
vergiftiging van voedsel en alcohol. In 2007 kwamen in zeven maanden 53 mensen op een
bevolking van minder dan 100.000 om door alcoholvergiftiging. De alcohol was verkocht door
het leger. De politie verklaarde openlijk dat de alcohol vergiftigd was. In 1972 kregen de Me
uit Paniai van Soeharto als teken van verzoening varkens uit Bali van het leger. De varkens
waren besmet als gevolg daarvan raakte 25 % van de Me bevolking besmet met
cysticercosis.2

In 1999 deed president Gus Dur een serieuze poging tot verzoening met de Papoea’s. Dit
gaf aanleiding tot het Grote Overleg (Musyawarah Besar of Mubes) en het Papoea Congres
van 2000. Deze hadden een grote mate van legitimiteit. Elk district stuurde 10
afgevaardigden, alles geheel buiten de bestaande bestuursstructuur om. Aan het Papoea
Congres deden zo’n 20.000 Papoea’s mee. Na het Congres waren er pogingen tot
vreedzame onderhandelingen met de regering.

Papoea’s hebben geen vertrouwen in het nut van de Wet op de Speciale Autonomie van
2001. Men zegt: “Toon me de nieuwe school, het nieuwe ziekenhuis, de weg, het stromend
water en de elektriciteitsvoorzieningen die er sinds 2002 gekomen zijn.”

2
De aandoening wordt veroorzaakt dor lintworm bij de varkens. De besmetting kan
leiden tot epilepsie.

2
In de periode na 2001 hebben Papoea’s het initiatief gelanceerd om Papoea tot Land van
Vrede te verklaren. Ook dit heeft niet geleid tot een grotere vorm van begrip en tot
verzoening tussen Papoea’s en de regering in Jakarta en het leger en de politie.