TALASI

Talasi se dele na:

 mehaničke (akustički, ultrazvučni, seizmički,talasi na vodi, itd)

 elektromagnetne (vidljiva svetlost, IC, UV, radiotalasi)

ELEKTROMAGNETNI TALASI

Elektromagnetsko zračenje je kombinacija oscilujućeg električnog i magnetskog polja koja zajedno

putuju kroz prostor u obliku međusobno upravnih talasa. Ovo zračenje je nosilac elektromagnetske
interakcije (sile) i može se interpretirati kao talas ili kao čestica, u zavisnosti od slučaja. Čestice koje
kvantifikuju elektromagnetsko zračenje su fotoni.

Elektromagnetske talase je teorijski predvideo Džejms Maksvel pokušavajući da objasni efekte indukcije
električne struje u magnetskim poljima i obrnuto. Kasnije je Hajnrih Rudolf Herc potvrdio ovu teoriju
proizvevši radio talase koje je detektovao sa drugog kraja svoje laboratorije jednostavnom oscilacijom
električne struje kroz provodnik (time demonstriravši primitivan oblik antene).

Svako naelektrisanje promenom brzine kretanja generiše elektromagnetsko polje. Ova informacija se
prostire kroz prostor brzinom svetlosti i osobine odgovarajućeg elektromagnetskog talasa su direktno
vezane za dinamiku promene kretanja naelektrisanja. Ako imamo provodnik u kome naelektrisanje
osciluje, generisani elektormagnetski talas će imati istu frekvenciju oscilovanja. Alternativno, ako
elektromagnetsko zračenje gledamo kao emisiju čestica (fotona), energija koju one nose je direktno
vezana za talasnu dužinu, odnosno učestanost talasa. Što je veća učestanost to je veća energija fotona.
Tačan odnos je opisan Plankovom relacijom E = hν gde je Е energija fotona h je Plankova konstanta, a ν
je frekvencija talasa.

Kao što oscilujuća električna struja u provodniku može da proizvede elektromagnetski talas, takav talas
takođe može da u nekom provodniku indukuje električnu struju iste oscilacije, na taj način omogućavajući
transfer informacije od emitora ka prijemniku, što je osnov svih bežičnih komunikacija.

Osobine elektromagnetskog zračenja zavise od njegove talasne dužine i kao takve se dele na električne,
radio i mikro-talase, zatim na infracrvenu, vidljivu i ultraljubičastu svetlost, X-zrake i gama zrake. Ceo
opseg talasnih dužina elektromagnetskog zračenja se zove elektromagnetski spektar.
U vakuumu se elektromagnetski talasi prostiru brzinom svetlosti, dok se pri prolasku kroz gasove ili
tečnosti delovi spektra mogu apsorbovati, odnosno rasipati pri haotičnom kretanju čestica usled efekta
ekscitacije atoma, pri čemu talas prestaje da se kreće pravolinijski pa je percepcija da se kreće sporije od
brzine svetlosti.

C=ƒ·λ
C – brzina prostiranja svetlosti 300 000 000 m/s
ƒ – frekvencija talasa(Hz)
λ – talasna dužina (m)

Slika 1: Elektromagnetni talas

PODELA RADIOTALASA U ZAVISNOSTI OD NAČINA PROSTIRANJA

Radio-talasi su vrsta elektromagnetskog zračenja u opsegu EM spektra po talasnoj dužini iznad

infracrvenog spektra. Područje radijskog spektra obuhvata talasne dužine od milimetar do kilometar
odnosno frekvencije od 3 Hz do 300 GHz (gigaherca;1 GHz = 1×109 Hz).

Radio-talasi nastaju u antenama kada visokofrekventna struja izaziva naizmeničnu promenu električnog i
magnetskog polja u okolini antene što predstavlja radio zračenje. Talasna dužina zavisi od rezonantne
frekvencije oscilatornog kola koje se nalazi u izlaznom stepenu i koje je povezano sa antenom. Veličina i
tip antene utiču na efikasnost zračenja talasa i to tako da je nejefikasnije zračenje u slučaju da je veličina
antene jednaka četvrtini talasne dužine. Veća antena - veće su talasne dužine (manja frekvencija) i
obrnuto.
Radio-talasi obuhvataju područje talsnih dužina od 10km do 0.1m. Postoji uža podela i to na sledeći
način:

1. dugi radio-talasi (10 km - 1 km)

2. srednji radio-talasi (103 km - 100 m)
3. kratki radio-talasi (100 m – 10 m)
4. ultrakratki radio-talasi - UKT (10 m – 0.1 m)

Radio-talasi prenose govorne I muzičke emisije, dok se preko UKT prenosi slika i govor. U stvari, UKT
talasi se razlikuju po svojim vojstvima od drugih radio-talasa pre svega što su to prostorni talasi koji
dopiru do onih mesta, odnosno tačaka vidljivih sa vrha emisione antene. To je razlog što je domet UKT
relativno kratak. Povećava se sa izgradnjom antena sa što većom visinom I izgradnjom relea na
odgovarajućim brdima.

Takođe, u zavisnosti od načina prostirawnja, talase delimo na:

 Površinske
 Troposferske
 Prostorne

ANTENE

Antena je elektronski uredjaj koji služi za slanje (emitovanje) i prijem radiotalasa (elektromagnetne
energije). Drugim rečima, antene konvertuju EM zračenje u električnu struju ili obrnuto. Koriste se
za prenos i prijem EM zračenja, radio frekvencija odnosno radio-talasa I neophodan su deo svih radio
oprema.

Koriste se u sistemima kao što su radio i televizija, mobilna telefonija, WLAN, radar i sl. Antene se
najčešće nalaze u vazduhu ili svemiru ali takođe može da radi pod vodom ili zemljom, na određenim
frekvencijama I kraćim relacijama.

Odašiljačka antena pretvara jednodimenzionalni talas iz prenosne strukture (koaksijalne linije ili
talasovoda) u trodimenzionalni prostorni talas, usmeravajući pri tome energiju u željenom smeru.
Prijemna antena prima elektromagnetnu energiju zavisno o jačini polja koje dolazi do antene.
 Stup s antenama (radio, TV UHF i VHF, te satelitska)

Parametri antena:

Polarizacija - opisuje krivulju vektora električnog polja kojeg antena zrači, odnosno prima. Antena
ne može primati ortogonalnu polarizaciju. Za istovetne polarizacije talasa i prijemne antene postiže
se maksimalni prenos energije.
Dijagram zračenja - opisuje raspodelu gustoće snage na površini kugle (u dalekoj zoni), odnosno
smerove glavnih i sekundarnih latica.
Ugao usmerenosti - ugao oko glavnog smera zračenja unutar kojeg zračena snaga ne pada ispod
polovine snage zračenja u glavnom smeru.
Širina snopa - ugao koji omeđuje glavnu laticu (ugao između prvih nul-tačaka u dijagramu
zračenja).
Usmerenost - opisuje kolika je količina energije usmerena unutar nekog ugla u smeru najjačeg
zračenja u odnosu na sve druge smerove.
Dobitak - govori koliko više snage treba izračiti iz izotropnog radijatora da bi na istoj udaljenosti
postigli jednaku gustoću snage kao kod posmatrane antene.
Potiskivanje sekundarnih latica - odnos jačine polja u smeru maksimalnog zračenja i jačine polja u
smeru maksimuma najveće sekundarne latice.
Impedansa - odnos napona i struje na priključnicama antene. Ako se antena nalazi u slobodnom
prostoru daleko od bliskih objekata, radi se o vlastitoj impedansi antene.

Vrste antena

 Pasivne antene su napravljene od recipročnih elemenata i mogu se koristiti i kao prijemne i

kao odašiljačke. Aktivne antene ("pametne", adaptivne antene) sadrže elektroničke elemente
koje im omogućuju da menjaju dijagram zračenja, smer snopa, itd.

 Linearne antene su najčešće žičane, zanemarivog preseka pa ih posmatramo kao

jednodimenzionalne. Koriste se u nižem frekvencijskom području ( ispod 1 GHz). Površinske
antene zrače svojom površinom, posmatramo ih kao dvodimenzionalne i koriste se u
mikrotalasnom frekvencijskom području (iznad 1 GHz).

 Uskopojasne antene su rezonatne, s malom širinom frekvencijskog područja koje pokrivaju.

 Širokopojasne antene pokrivaju široko frekvencijsko područje te su stoga najčešće

prijemne.