Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Uniidad Pro
ofesionaal Interddiscipliinaria dee Bioteccnologíía
Departa
D amento de Cienncias Báásicas
Prroblem
mas Sellectos Resuel
R ltos dee Ecuacciones
Difeerenciaales Orrdinariias y Parcial
P es
Alejandro Muñoz
M D
Diosdad
do
M
Marzo de 2010
Presentación
El presente texto de Problemas Selectos Resueltos de Ecuaciones Diferenciales
Ordinarias y Parciales cubre los temas del curso de Ecuaciones Diferenciales en la
Unidad Profesional Interdisciplinaria de Biotecnología del Instituto Politécnico
Nacional, pero puede usarse en principio como material de consulta de cualquier
curso universitario de Ecuaciones Diferenciales. En este texto se examinan las
principales técnicas de resolución de problemas de Ecuaciones Diferenciales, se
resuelven a detalle más de 200 problemas de ecuaciones diferenciales de los más
ilustrativos. En primer término se abordan las ecuaciones diferenciales de primer
orden y sus aplicaciones y después las de orden superior. Especial énfasis se hace
en las ecuaciones ordinarias de segundo orden por su amplia aplicación en la
Ingeniería. Además de los métodos tradicionales para resolver ecuaciones
diferenciales ordinarias se revisa también el tema de la Transformada de Laplace, la
cual se constituye como una herramienta poderosa para resolver ecuaciones
diferenciales más complicadas. Se abordan con profundidad los temas de series de
Fourier y de funciones de Bessel, pero no como un fin en si mismos sino pensando
en la aplicación a la resolución de ecuaciones diferenciales parciales. La resolución
de la ecuación de onda, pero sobre todo de la ecuación de calor con diferentes
condiciones a la frontera y en varios sistemas de coordenadas, es una primera
aproximación a los problemas que se podrían abordar en cursos posteriores, por
ejemplos de fenómenos de transporte.
Desde el punto de vista de las futuras aplicaciones, el curso de Ecuaciones
Diferenciales es el curso de Matemáticas más importante para los estudiantes
ingeniería. Este texto no son las notas de un curso, el objetivo de este material es
proporcionar apoyo a los alumnos en una de sus principales tareas todo curso de
Ecuaciones Diferenciales: la resolución de problemas. Pero no solamente una
resolución esquemática o con los pasos principales, sino una resolución detallada
de cada problema con una gran variedad de casos, de tal manera que el alumno
revise a detalle los pasos en la resolución de uno de estos problemas y pueda
comparar con lo ya realizado o bien pueda aprender el procedimiento. Es una
material que está en continua revisión y actualización. Se ha pretendido introducir
pequeños resúmenes de los conceptos principales relacionados con Ecuaciones
Diferenciales, pero éstos son sólo notas que pretenden apoyar al alumno cuando
revise este texto.
INDICE
Página
I. INTRODUCCIÓN 1
II. ECUACIONES DIFERENCIALES ORDINARIAS DE PRIMER ORDEN 19
Separación de variables 19
Ecuaciones exactas 32
Ecuaciones lineales 46
Ecuaciones homogéneas 60
Ecuación de Bernoulli 67
Sustituciones para reducir a variables separables ecuaciones del tipo
ௗ௬
ൌ ݂ሺ ݔܣ ݕܤ ܥሻ 70
ௗ௫
III. APLICACIONES DE LAS ECUACIONES DE PRIMER ORDEN 75
IV. ECUACIONES DIFERENCIALES DE SEGUNDO ORDEN 87
Ecuaciones homogéneas con coeficientes constantes 87
Método de los coeficientes indeterminados 97
Variación de parámetros 111
V. TRANSFORMADA DE LAPLACE 129
Transformada de Laplace 129
Transformada inversa 131
Teoremas de traslación y derivadas 137
Derivadas, integrales y funciones periódicas 149
Aplicaciones de la transformada de Laplace 155
VI. SERIES DE FOURIER 179
Funciones pares e impares 179
Funciones con periodo T=2π 182
Funciones con periodo arbitrario 199
Series de Fourier de funciones pares e impares 209
Desarrollos de medio rango 220
VII. LAS FUNCIONES DE BESSEL 231
La función gamma 231
La ecuación y las funciones de Bessel 233
Gráficas de las funciones de Bessel 236
Solución de ecuaciones de Bessel 248
Ecuaciones reducibles a ala ecuación de Bessel 251
El problema de valor a la frontera de Sturm‐Liouville 256
Ortogonalidad de las funciones de Bessel 259
Series de Bessel 282
VIII. ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES 299
El método de separación de variables 299
Problemas de aplicación 329
Capítulo 1
Introducción
1
2 . INTRODUCCIÓN
µ ¶
1 −x x
2 − e 2 + e− 2 = 0
2
x x
−e− 2 + e− 2 = 0
0=0
∴ y = e− 2 si es solución.
x
Problema 2.
dy
− 2y = e3x
dx
Donde:
y = e3x + 10e2x
Solución:
Derivando:
y 0 = 3e3x + 20e2x
Sustituyendo:
e3x = e3x
Solución:
Derivando:
y 0 = 24e−20t
24e−20t + 24 − 24e−20t = 24
24 = 24
∴y= 6
5
− 65 e−20t si es solución de la ecuación diferencial.
Problema 4.
y 0 = 25 + y 2
Donde:
y = 5 tan 5x
Solución:
Derivando:
y 0 = 25 sec2 5x
Sustituyendo:
25 sec2 5x = 25 + 25 tan2 5x
25 sec2 5x = 25 sec2 5x
Problema 5. r
dy y
=
dx x
Donde:
√
y = ( x + c1 )2 , x > 0, c1 > 0
Solución:
Derivando:
√ 1
y0 = 2( x + c1 )( √ )
2 x
√
0 x + c1
y = √
x
c1
y0 = 1 + √
x
La ecuación diferencial puede escribirse de la siguiente forma
r √
dy y y
= =√
dx x x
y como: p√
√ √
y ( x + c1 )2 x + c1 c1
√ = √ = √ =1+ √
x x x x
y como ya se había encontrado:
c1
y0 = 1 + √
x
Entonces:
c1 c1
1+ √ =1+ √
x x
√
∴ y = ( x + c1 )2 si es solución.
Problema 6.
y 0 + y = senx
5
Donde:
1 1
y = senx − cos x + 10e−x
2 2
Solución:
Derivando:
1 1
y0 = cos x + senx − 10e−x
2 2
Sustituyendo:
1 1 1 1
cos x + senx − 10e−x + senx − cos x + 10e−x
2 2 2 2
senx = senx
x2 y + y 2 = c1
Solución:
Utilizando derivación ímplicita:
d 2
(x y + y 2 = c1 )
dx
dy dy
2xy + x2 + 2y =0
dx dx
Problema 8.
x2 dy + 2xydx = 0
Donde:
1
y=−
x2
Solución:
La ecuación puede escribirse como:
dy
x2 + 2xy = 0
dx
Derivando la posible solución:
2
y=
x3
Sustituyendo:
2x−1 − 2x−1 = 0
0=0
y=x|x|
Solución:
El valor absoluto se define como:
½
a si a ≥ 0
|a| =
−a si a < 0
½
x2 si x ≥ 0
y = x | x |= 2
−x si x < 0
La derivada es:
½
0 2x si x ≥ 0
y =
−2x si x < 0
p √
Por lo tanto si x > 0, |y| = x2 = x
Y sustituyendo en la ecuación:
√
2x = 2 x2 = 2x
p
Ahora bien, si x < 0, |y| = −x y al hacer la sustitución:
−2x = −2x
∴ y = x | x | si es solución.
Problema 10.
1
y0 − y = 1
x
Donde:
y = xlnx
Solución:
Derivando:
y 0 = lnx + 1
Sustituyendo:
1
lnx + 1 − ( )(xlnx) = 1
x
1=1
Problema 11.
dP
= P (a − bP )
dt
Donde:
ac1 eat
P =
1 + bc1 eat
Solución:
Derivando:
dP (1 + bc1 eat )(a2 c1 eat ) − (ac1 eat )(abc1 eat )
=
dt (1 + bc1 eat )2
dP a2 c1 eat
=
dt (1 + bc1 eat )2
Sustituyendo:
· ¸
a2 c1 eat ac1 eat ac1 eat
= a − b( )
(1 + bc1 eat )2 1 + bc1 eat 1 + bc1 eat
· ¸
a2 c1 eat ac1 eat abc1 eat
= a−
(1 + bc1 eat )2 1 + bc1 eat 1 + bc1 eat
· ¸
a2 c1 eat ac1 eat a(1 + bc1 eat ) − (abc1 eat )
=
(1 + bc1 eat )2 1 + bc1 eat 1 + bc1 eat
· ¸
a2 c1 eat ac1 eat a
=
(1 + bc1 eat )2 1 + bc1 eat 1 + bc1 eat
Es decir:
a2 c1 eat a2 c1 eat
=
(1 + bc1 eat )2 (1 + bc1 eat )2
9
µ ¶" #
1−x (1 − x)(− dx
dt
) − (2 − x)(− dx
dt
)
2
=1
2−x (1 − x)
· ¸
dx 1
(−1 + x + 2 − x) = 1
dt (2 − x)(1 − x)
dx
= (2 − x)(1 − x)
dt
la cual es la ecuación original. Por lo tanto t = ln 2−x
1−x
si es solución ya que
se obtiene la misma ecuación.
Problema 13.
y 0 + 2xy = 1
Donde:
Z x
−x2 2 2
y=e et dt + c1 e−x
0
Solución:
Derivando:
Z x
dy −x2 x2 2 2 2
=e e +( et dt)(−2xe−x ) − 2c1 xe−x
dx 0
10 . INTRODUCCIÓN
Sustituyendo:
Z x Z x
−x2 t2 −x2 −x2 2 2
1 − 2xe e dt − 2c1 xe + 2xe et dt + 2c1 xe−x = 1
0 0
1=1
2 Rx
Se obtiene una identidad, ∴ y = e−x 0 et dt + c1 e−x si es solución de la
2 2
ecuación.
Problema 14.
y 00 + y 0 − 12y = 0
Donde:
y = c1 e3x + c2 e−4x
Solución:
Derivando dos veces:
Sustituyendo:
9c1 e3x + 16c2 e−4x + 3c1 e3x − 4c2 e−4x − 12(c1 e3x + c2 e−4x ) = 0
9c1 e3x + 16c2 e−4x + 3c1 e3x − 4c2 e−4x − 12c1 e3x − 12c2 e−4x = 0
0=0
y = e3x cos 2x
Solución:
Derivando dos veces:
Sustituyendo:
0=0
y = e2x + xe2x
Solución:
Derivando:
Sustituyendo:
0=0
y = ln | x + c1 | +c2
Solución:
Derivando:
1
y0 =
x + c1
1
y 00 = −
(x + c1 )2
Sustituyendo:
1 1
− + ( )2 = 0
(x + c1 )2 x + c1
0=0
Solución:
Derivando:
13
y 0 = cos(ln x) − sin(ln x)
1 1
y 00 = − sin(ln x) − cos(ln x)
x x
Sustituyendo:
1 1
−x2 sin(ln x) − x2 cos(ln x) − x cos(ln x) + x sin(ln x) + 2x cos(ln x) = 0
x x
0=0
Solución:
Obteniendo las tres derivadas:
Sustituyendo:
−27c1 cos 3x+27c2 sin 3x+4ex +9c1 sin 3x+9c2 cos 3x−4ex +27c1 cos 3x−
27c2 sin 3x + 36ex − 9c1 sin 3x − 9c2 cos 3x − 36ex = 0
14 . INTRODUCCIÓN
0=0
y = c1 x + c2 x ln x + 4x2 , x > 0
Solución:
Obteniendo las derivadas:
y0 = c1 + c2 ln x + c2 + 8x
1
y 00 = c2 +8
x
1
y 000 = −c2
x2
Sustituyendo:
x3 x2
−c2 + 2c2 + 16x2 − xc1 − xc2 ln x − xc2 − 8x2 + c1 x + c2 x ln x + 4x2 = 12x2
x2 x
12x2 = 12x2
∴ Si es solución.
Problema 21.
xy 0 − 2y = 0
½
−x2 , x < 0
y=
x2 , x ≥ 0
15
Solución:
Derivando:
½
0 −2x, x < 0
y =
2x, x ≥ 0
x(−2x) − 2(−x2 ) = 0
−2x2 + 2x2 = 0
0=0
x(2x) − 2(x2 ) = 0
2x2 − 2x2 = 0
0=0
Solución:
Derivando:
½
0 0, x < 0
y =
3x2 , x ≥ 0
Obviamente si y = 0, la ecuación se satisface. En el caso de que y = x3
(cuando x ≥ 0)
16 . INTRODUCCIÓN
y 0 = 3x2
y haciendo la sustitución:
(3x2 )2 = 9x(x3 )
9x4 = 9x4
y = emx
Solución:
Al derivar dos veces:
y 0 = memx
y 00 = m2 emx
Sustitución:
emx (m2 − 5m + 6) = 0
emx (m − 2)(m − 3) = 0
m=3
Esto puede comprobarse:
Para m = 2
10e4x − 10e4x = 0
0=0
Para m = 3
15e3x − 15e3x = 0
0=0
b)
y00 + 10y 0 + 25y = 0
Donde:
y = emx
Sustitución:
emx (m + 5)2 = 0
Por lo tanto:
m = −5
Comprobación:
para m = −5
18 . INTRODUCCIÓN
50e5x − 50e5x = 0
0=0
x2 y 00 − y = 0
Solución:
Derivando dos veces:
y 0 = mxm−1
y 00 = m2 xm−2 − mxm−2
Sustituyendo en la ecuación:
x2 m2 xm−2 − x2 mxm−2 − xm = 0
xm (m2 − m − 1) = 0
Por lo tanto:
√
5
m1 = 1 +
2
√
5
m2 = 1 −
2
Capítulo 2
Ecuaciones de primer orden
dy = sen5xdx
19
20 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
Z Z
dy = sen5xdx
resolvemos:
1
y = − cos 5x + c
5
Problema 2.
dx + e3x dy = 0
Solución:
Dividimos entre e3x y despejamos dy :
dx
+ dy = 0
e3x
dx
dy = −
e3x
integramos:
Z Z
dx
dy = −
e3x
Z
y = − e−3x dx
µ ¶
1 −3x
y = − − e +c
3
1 −3x
y = e +c
3
Problema 3.
dy
(x + 1) =x+6
dx
Solución:
Multiplicamos por dx y dividimos entre (x + 1):
x+6
dy = dx
x+1
2.1. SEPARACIÓN DE VARIABLES 21
integramos:
Z Z
x+6
dy = dx
x+1
Z
x+1+5
y = dx
x+1
Z µ ¶
5
y = 1+ dx
x+1
y = x + 5 ln |x + 1| + c
Problema 4.
xy 0 = 4y
dy
Recordemos que y 0 = dx
Dividimos entre xy y multiplicamos por dx:
dy 4
= dx
y x
integramos:
Z Z
dy 4
= dx
y x
ln |y| = 4 ln |x| + ln c
¯ ¯
ln |y| = ln ¯cx4 ¯
despejando y:
eln|y| = eln|cx |
4
y = cx4
Problema 5.
dx x2 y 2
=
dy 1+x
Multiplicamos por (1 + x) y por dy:
22 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
(x + 1) dx = x2 y 2 dy
divimos entre x2 :
(x + 1) dx
= y 2 dy
x2
integramos:
Z Z
(x + 1)
dx = y 2 dy
x2
1 y3
− + ln |x| = + c0
x 3
multiplicamos por x y por 3:
−3 + 3x ln |x| = y 3 x + cx
Problema 6.
dy
= e3x+2y
dx
Solución:
Recordemos que e3x+2y = e3x e2y
entonces:
dy
= e3x e2y
dx
dividimos entre e2y y multiplicamos por dx:
dy
= e3x dx
e2y
integramos:
Z Z
dy
= e3x dx
e2y
Z
1 3x
e−2y dy = e +c
3
1 1 3x
− e−2y = e + c1
2 3
2.1. SEPARACIÓN DE VARIABLES 23
¯ ¯
¯ 2 3x ¯
ln e−2y
= ln ¯¯− e + c¯¯
3
¯ ¯
¯ 2 3x ¯
¯
−2y = ln ¯− e + c¯¯
3
¯ ¯
1 ¯¯ 2 3x ¯
y = − ln ¯− e + c¯¯
2 3
Problema 7.
¡ ¢ ¡ ¢
4y + yx2 dy − 2x + xy 2 dx = 0
Solución:
Factorizamos y y x:
¡ ¢
y 4 + x2 dy − x(2 + y 2 )dx = 0
dividimos entre (4 + x2 ) y (2 + y 2 ):
ydy xdx
=
2 + y2 4 + x2
integramos:
Z Z
ydy xdx
=
2 + y2 4 + x2
por cambio de variable:
u = 2 + y 2 , w = 4 + x2
du = 2ydy, dw = 2xdx
Z Z
1 du 1 dw
=
2 u 2 w
24 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
1 1
ln u = ln w + c
2 2
1 ¯¯ ¯ 1 ¯¯ ¯
ln 2 + y 2 ¯ = ln 4 + x2 ¯ + ln c1
2 ¯ ¯ 2 ¯ ¯
¯
ln 2 + y 2¯
= ln c ¯4 + x2 ¯
aplicamos la función exponecial:
¡ ¢
2 + y 2 = c 4 + x2
¡ ¢
y 2 = c 4 + x2 − 2
p
y = c (4 + x2 ) − 2
Problema 8.
2y (x + 1) dy = xdx
Solución:
Dividimos entre (x + 1):
xdx
2ydy =
x+1
integramos:
Z Z
xdx
2ydy =
x+1
Z
x+1−1
y2 = dx
x+1
Z Z
1
y2 = dx − dx
x+1
y2 = x − ln |x + 1| + c
p
y = x − ln |x + 1| + c
Problema 9. µ ¶2
dx y+1
y ln x =
dy x
2.1. SEPARACIÓN DE VARIABLES 25
Solución:
Multiplcamos por dy y por x2 y dividimos entre y:
(y + 1)2
x2 ln xdx =
y
integramos:
Z Z
2 (y + 1)2
x ln xdx = dy
y
integrando por partes:
1
u = ln x, du = dx
x
x3
dv = x2 dx, v =
3
Z 3 Z 2
x3 x 1 (y + 1)
ln x − dx = dy
3 3 x y
Z Z 2
x3 1 y + 2y + 1
ln x − x2 dx = dy
3 3 y
x3 1 y2
ln x − x3 = + 2y + ln y + c
3 9 2
3
x 1 y2
ln x − x3 = + 2y + ln y + c
3 9 2
Problema 10.
sec2 xdy + csc ydx = 0
Solución.
Dividimos entre sec2 x y csc y:
dy dx
+ =0
csc y sec2 x
dy
despejamos csc y
e integramos:
Z Z
dy dx
=−
csc y sec2 x
26 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
1
= seny
csc y
1
= cos2 x
sec2 x
1 − cos 2x
cos2 x =
Z Z 2
1 − cos 2x
senydy = − dx
2
1 1
− cos y = − x + sen2x + c
2 4
Problema 11.
¡ ¢
ey sen2xdx + cos x e2y − y dy = 0
Solución:
Dividimos entre ey y entre cos x:
sen2xdx (e2y − y) dy
+ =0
cos x ey
sen2xdx
despejamos cos x
e integramos:
Z Z
sen2x (e2y − y)
dx = − dy
cos x ey
se usa la identidad:
entonces:
Z Z
2senx cos x (e2y − y)
dx = − dy
cos x ey
Z Z Z
y
2senxdx = − ey dy + dy
ey
Z
−2 cos x = −e + ye−y dy
y
2.1. SEPARACIÓN DE VARIABLES 27
u = y
du = dy
dv = e−y dy
v = −e−y
entonces:
· Z ¸
y−y −y
−2 cos x = −e + −ye − −e dy
Problema 12.
Solución:
Dividimos entre (ey + 1)2 e−y y entre (ex + 1)3 e−x
dx dy
+ =0
(ex + 1) e−x (ey + 1)2 e−y
3
despejamos e integramos:
Z Z
dx dy
= −
(e + 1)3 e−x
x (ey
+ 1)e−y
Z Z
ex dx ey dy
= −
(ex + 1)3 (ey + 1)2
x
u = e +1
du = ex dx
28 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
w = ey + 1
dw = ey dy
Z Z
du dw
= −
u3 w2
1 1
− =
2u u
1 1
− x = y +c
2(e + 1) e +1
Problema 13.
dy xy + 3x − y − 3
=
dx xy − 2x + 4y − 8
Solución:
Factorizamos por agrupamiento:
dy y (x − 1) + 3 (x − 1)
=
dx y (x + 4) − 2 (x + 4)
dy (y + 3) (x − 1)
=
dx (y − 2) (x + 4)
separamos variables:
(y − 2) (x − 1)
dy = dx
(y + 3) (x + 4)
integramos:
Z Z
(y − 2) (x − 1)
dy = dx
(y + 3) (x + 4)
Z Z
y+3−5 x+4−5
dy = dx
y+3 x+4
Z µ ¶ Z µ ¶
5 5
1− dy = 1− dx
y+3 x+4
y − 5 ln (y + 3) = x − 5 ln (x + 4) + c
Problema 14.
dy ¡ ¢
= senx cos 2y − cos2 y
dx
2.1. SEPARACIÓN DE VARIABLES 29
Solución:
Multiplicamos por dx y dividimos entre (cos 2y − cos2 y):
dy
= senxdx
cos 2y − cos2 y
integramos:
Z Z
dy
= senxdx
cos 2y − cos2 y
Z
dy
= − cos x + c
(2 cos y − 1) − cos2 y
2
Z
dy
2
= − cos x + c
cos y − 1
Z
dy
− = − cos x + c
sin2 y
Z
csc2 ydy = cos x + c
− cot y = cos x + c
Problema 15.
¡ x ¢ dy
e + e−x = y2
dx
Dividimos entre y 2 y (ex + e−x ) multiplicamos por dx:
dy dx
=
y2 ex + e−x
u = ex
du ex dx
= Z
1 du
− = 2
y u +1
1
− = arctan u + c = arctan ex + c
y
Solución: 1
Dividimos entre (y 2 + 1) 2 :
ydy
1 = 4xdx
(y 2 + 1) 2
integramos:
Z Z
ydy
1 = 4xdx
(y 2 + 1) 2
u = y2 + 1
du = 2ydy
Z
1 du
1 = 2x2 + c
2 u2
Z
1 1
u− 2 du = 2x2 + c
2
1
u 2 = 2x2 + c
p
y 2 + 1 = 2x2 + c
¡ ¢2
y 2 + 1 = 2x2 + c
q
y = (2x2 + c)2 − 1
2.1. SEPARACIÓN DE VARIABLES 31
x = 0
y = 1
q
1 = (2(0)2 + c)2 − 1
√
1 = c2 − 1
√
c = 2
regresamos a la integral anterior:
r³
√ ´2
y= 2x2 + 2 − 1
Problema 17.
dy ¡ ¢ ³π ´
= 4 x2 + 1 , x =1
dx 4
Solución:
Multiplicamos por dx:
¡ ¢
dy = 4 x2 + 1 dx
integramos:
Z Z
¡ ¢
dy = 4 x2 + 1 dx
4x3
y = + 4x + c
3
aplicamos la condición inicial:
x = 1
π
y =
4µ ¶
π 1
= 4 + 4 (1) + c
4 3
π 4
− −4 = c
4 3
π 16
c = −
4 3
32 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
4x3 π 16
y= + 4x + −
3 4 3
dM dN
=
dy dx
(2x − 1) dx + (3y + 7) dy = 0
Solución:
M (x, y) = 2x − 1
N (x, y) = 3y + 7
2.2. ECUACIONES EXACTAS 33
3y + 7 = g0 (y)
3
x2 − x + y 2 + 7y + c = 0
2
Problema 2.
(2x + y)dx − (x + 6y)dy = 0
Solución:
M(x, y) = 2x + y
N(x, y) = −(x + 6y)
Derivando M(x, y) con respecto a y:
∂M
=1
∂y
Derivando N(x, y) con respecto a x:
∂N
= −1
∂x
La ecuación no es exacta. Para resolverla se debería utilizar otro método.
Problema 3.
(5x + 4y)dx + (4x − 8y 3 )dy = 0
Solución:
M(x, y) = 5x + 4y
N(x, y) = 4x − 8y 3
Para cumplir con la condición de exactitud se deriva M(x, y) con respecto
a y:
∂M
=4
∂y
Se deriva N(x, y) con respecto a x:
∂N
=4
∂x
La ecuación es exacta. Por lo tanto se tiene que:
∂f
= 5x + 4y
∂x
2.2. ECUACIONES EXACTAS 35
∂f
= 4x − 8y 3
∂y
Escogiendo una de las derivadas parciales, integramos:
Z
5
f (x, y) = (5x + 4y)dx = x2 + 4xy + g(y)
2
Derivando con respecto a y:
∂f
= 4x + g 0 (y)
∂y
4x − 8y 3 = 4x + g 0 (x)
g 0 (y) = −8y 3
Sustituyendo a g(y):
5
f (x, y) = x2 + 4xy − 2y4 + c
2
La solución de la ecuación es:
5 2
x + 4xy − 2y4 + c = 0
2
Problema 4.
¡ 2 ¢ ¡ ¢
2y x − 3 dx + 2yx2 + 4 dy = 0
Solución: Derivando M(x, y) con respecto a y, N(x, y) con respecto a
x.
36 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
∂M ∂N
= 4yx, = 4yx
∂y ∂x
La ecuación es exacta, entonces:
∂f ∂f
= 2y 2 x − 3, = 2yx2 + 4
∂x ∂y
Integramos M(x, y) con respecto a x, para determinar f (x, y)
Z
¡ 2 ¢
f (x, y) = 2y x − 3 dx = y 2 x2 − 3x + g (y)
∂f
= 2yx2 + g0 (y) = 2yx2 + 4
∂y
0
g (y) = 4
integramos g 0 (y) con respecto a y.
Z
g (y) = 4 dy = 4y + c
f (x, y) = y 2 x2 − 3x + 4y + c
La solución se escribe como:
y 2 x2 − 3x + 4y + c = 0
Problema 5.
(x + y) (x − y) dx + x (x − 2y) dy = 0
Solución:
Resolvemos la factorización, y derivamos M(x, y) con respecto a y, N(x, y)
con respecto a x,
2.2. ECUACIONES EXACTAS 37
¡ 2 ¢ ¡ ¢
x − y 2 dx + x2 − 2xy dy = 0
∂M ∂N
= −2y 6= = 2x − 2y
∂y ∂x
∴ La ecuación no es exacta, puede resolverse utilizando el método
para las ecuaciones homogéneas que se revisará después.
Problema 6.
dy
x = 2xex − y + 6x2
dx
¡ x ¢
2xe − y + 6x2 dx − xdy = 0
∂M ∂N
= −1, = −1
∂y ∂x
∴ La ecuación es exacta
∂f ∂f
= 2xex − y + 6x2 = −x
∂x ∂y
Integramos N(x, y) con respecto a y, el resultado obtenido, lo derivamos
parcialmente con respecto a x, e igualamos con M(x, y).
Z
f (x, y) = −xdy = −xy + g (x)
∂f 0
= −y + g (x) = 2xex − y + 6x2
∂x
integramos g0 (x)
Z Z Z
¡ x ¢
g (x) = 2xe + 6x2 dx = 2 x
xe dx + 6 x2 dx
Problema 7.
µ ¶
1 dx
x2 y 3 − + x3 y 2 = 0
1 + 9x2 dy
∂M ∂N
= 3x2 y 2 = = 3x2 y 2
∂y ∂x
La ecuación es exacta, por lo tanto
∂f 1 ∂f
= x2 y 3 − 2
= x3 y 2
∂x 1 + 9x ∂y
Considerando que es más sencillo integrar N(x, y) con respecto a y, luego
se deriva con respecto a x
Z
1
f (x, y) = x3 y 2 dy = x3 y 3 + g (x)
3
∂f 1
= x2 y 3 + g 0 (x) = x2 y 3 −
∂x 1 + 9x2
2.2. ECUACIONES EXACTAS 39
1
g 0 (x) = −
1 + 9x2
Z
1 1
g (x) = − 2
= − tan−1 3x + c
1 + 9x 3
Sustituyendo en f (x, y), tenemos como resultado:
1 1
f (x, y) = x3 y 3 − tan−1 3x + c = 0
3 3
Problema 8.
Solución:
M (x, y) = tan x − senxseny
N (x, y) = cos x cos y
Veamos si cumple con la condición de exactitud:
∂M
= −senx cos y
∂y
∂N
= −senx cos y
∂x
La ecuación es exacta, por lo tanto se tiene que:
∂f
= tan x − senxseny
∂x
∂f
= cos x cos y
∂y
Escogiendo una de las derivadas parciales, integramos:
Z
f (x, y) = (tan x − senxseny) dx = − ln |cos x| + seny cos y + h(y)
∂f
= cos x cos y + h0 (y)
∂y
h (y) = c
Sustituyendo h(y) :
Problema 9.
¡ 3 ¢ ¡ ¢
4x y − 15x2 − y dx + x4 + 3y 2 − x dy = 0
Solución:
M (x, y) = 4x3 y − 15x2 − y
N (x, y) = x4 + 3y 2 − x
Se verifica si se cumple con la condición de exactitud:
∂M
= 4x3 − 1
∂y
∂N
= 4x3 − 1
∂x
La ecuación es exacta, por lo tanto se tiene que:
∂f
= 4x3 y − 15x2 − y
∂x
∂f
= x4 + 3y 2 − x
∂y
2.2. ECUACIONES EXACTAS 41
∂f
= x4 − x + m0 (y)
∂y
x4 + 3y 2 − x = x4 − x + m0 (y)
Z
m (y) = 3y 2 dy = y3 + c
Sustituyendo a m(y):
f (x, y) = x4 y − 5x3 − yx + y 3 + c
x4 y − 5x3 − yx + y 3 + c = 0
Problema 10.
¡ 2 ¢ ¡ ¢
y cos x − 3x2 y − 2x dx + 2ysenx − x3 + ln y dy = 0, y (0) = e
∂N
= 2y cos x − 3x2
∂x
La ecuación es exacta por lo tanto se tiene que:
42 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
∂f
= y 2 cos x − 3x2 y − 2x
∂x
∂f
= 2ysenx − x3 + ln y
∂y
Escogiendo una de las derivadas parciales integramos:
Z
¡ 2 ¢
f (x, y) = y cos x − 3x2 y − 2x dx = y 2 senx − x3 y − x2 + h (y)
Z
h (y) = ln ydy = y ln y − y + c
Sustituyendo a h(y) :
f (x, y) = y 2 senx − x3 y − x2 + y ln y − y + c = 0
y 2 senx − x3 y − x2 + y ln y − y = 0
Solución:
M (x, y) = y 3 + kxy 4 − 2x
N (x, y) = 3xy 2 + 20x2 y 3
Derivando con respecto a x y y
∂M
= 3y 2 + 4kxy3
∂y
∂N
= 3y 2 + 40xy 3
∂x
Igualando las derivadas parciales:
3y 2 + 4kxy3 = 3y 2 + 40xy 3
k = 10
Solución:
Puede verificarse que la ecuación no es exacta, pero si se multiplica por
el factor integrante queda:
¡ ¢
6xy 3 dx + 4y3 + 9x2 y 2 dy = 0
M (x, y) = 6xy 3
N (x, y) = 4y 3 + 9x2 y 2
Y ahora sí cumple con la condición de exactitud:
∂M
= 18xy 2
∂y
44 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
∂N
= 18xy 2
∂x
Por lo tanto se tiene que:
∂f
= 6xy 3
∂x
∂f
= 4y 3 + 9x2 y 2
∂y
Escogiendo una de las derivadas parciales integramos:
Z
f (x, y) = 6xy 3 dx = 3x2 y 3 + h (y)
Z
h (y) = 4y 3 dy = y 4 + c
Sustituyendo a h(y) :
f (x, y) = 3x2 y 3 + y 4 + c
3x2 y 3 + y 4 + c = 0
Problema 13.
¡ 2 ¢
2y + 3x dx + 2xydy = 0, µ(x, y) = x
Solución:
2.2. ECUACIONES EXACTAS 45
∂N
= 4xy
∂x
La ecuación es exacta, por lo tanto se tiene:
∂f
= 2xy 2 + 3x2
∂x
∂f
= 2x2 y
∂y
Escogiendo una de las derivadas parciales integramos:
Z
¡ ¢
f (x, y) = 2xy 2 + 3x2 dx = x2 y 2 + x3 + l (y)
l (y) = c
Sustituyendo a l(y) :
f (x, y) = x2 y 2 + x3 + c
Por lo tanto la solución de la ecuación es:
x2 y 2 + x3 + c = 0
46 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
dy
a1 (x) + a0 (x) y = g (x)
dx
dy
+ p (x) y = f (x)
dx
2) Hay que identificar p (x) y definir el factor integrante,
R
p(x)dx
µ (x) = e
d h R p(x)dx i R p(x)dx R
e y e = e p(x)dx f(x)
dx
Problema 1.
dy
3 + 12y = 4
dx
Solución:
Dividimos la ecuación entre 3 para ponerla en la forma general
dy 4
+ 4y =
dx 3
p (x) = 4
µ ¶
¡ 4x ¢ dy 4
e + 4y =
dx 3
Integramos y despejamos a y
Z Z
d ¡ 4x ¢ 4 4x
ye = e dx
dx 3
48 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
1
ye4x = e4x + c
3
1 c
y= + 4x
3 e
Problema 2.
dy
+ y = e3x
dx
p (x) = 1
Calculamos el valor del factor integrante µ (x)
R
p (x)dx
µ (x) = e = ex
1
yex = e4x + c
4
Despejamos el valor de y
1 e4x c
y= x
+ x
4e e
1
y = e3x + ce−x
4
Problema 3.
y 0 + 3x2 y = x2
Solución:
2.3. ECUACIONES LINEALES 49
p (x) = 3x2
Calculamos el valor del factor integrante µ (x)
R R
p(x)dx 3x2 dx 3
µ (x) = e =e = ex
3 1 3
yex = ex + c
3
Despejamos el valor de y
1 c
y= + x3
3 e
Problema 4.
xdy = (xsenx − y) dx
Solución:
La ecuación se lleva a la forma de las ecuaciones lineales:
dy (xsenx − y)
− =0
dx x
µ ¶
dy 1
+ y = senx
dx x
d
[xy] = xsenx
dx
Integramos para calcular el valor de y
Z Z
d
[xy] = xsenxdx
dx
R
Integramos por partes xsenxdx
u=x dv = senxdx
du = dx v = − cos x
Z
xy = −x cos x + cos xdx = −x cos x + senx + c
Despejamos el valor de y
−x cos x + senx + c
y=
x
Problema 5.
dy
cos x + ysenx = 1
dx
Solución:
La ecuación se lleva a la forma de las lineales:
dy senx 1
+y =
dx cos x cos x
dy
+ (tan x) y = sec x
dx
p (x) = tan x
Calculamos el valor del factor integrante µ (x)
R R
p(x)dx tan xdx
µ (x) = e =e = e− ln(cos x) = sec x
2.3. ECUACIONES LINEALES 51
d
[y sec x] = sec2 xdx
dx
Integramos para calcular el valor de y
Z Z
d
[y sec x] = sec2 xdx
dx
y sec x = tan x + c
Despejamos el valor de y
tan x + c
y= = senx + c cos x
sec x
Problema 6.
dy
x + 4y = x3 − x
dx
Solución:
La ecuación se lleva a la forma:
dy 4
+ y = x2 − 1
dx x
p (x) = x4
Calculamos el valor del factor integrante µ (x)
R R 4
p(x)dx dx
µ (x) = e =e x = e4 ln(x) = x4
d £ 4¤
yx = x6 − x4
dx
52 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
1 1
yx4 = x7 − x5 + c
7 5
Despejamos el valor de y
1 1 c
y = x3 − x + 4
7 5 x
Problema 7.
¡ ¢
cos2 xsenxdy + y cos3 x − 1 dx = 0
Solución:
La ecuación se lleva a la forma de las lineales:
dy y cos3 x − 1
+ =0
dx cos2 xsenx
dy cos x 1
+ y= 2
dx senx cos xsenx
p (x) = cot x
Calculamos el valor del factor integrante µ (x)
R R
p(x)dx cot xdx
µ (x) = e =e = eln(senx) = senx
d 1
[ysenx] =
dx cos2 x
Integramos para calcular el valor de y
2.3. ECUACIONES LINEALES 53
Z Z
d ¡ 2 ¢
[ysenx] = sec x dx
dx
ysenx = tan x + c
Despejamos el valor de y
tan x + c
y=
senx
y = sec x + c csc x
Problema 8.
dy
x + (3x + 1) y = e−3x
dx
Solución:
La ecuación se lleva a la forma:
dy 3x + 1 e−3x
+ y=
dx x x
p (x) = 3x+1
x
Calculamos el valor del factor integrante µ (x)
R R 3x+1
p(x)dx dx
µ (x) = e =e x = e3x eln(x) = xe3x
d £ ¤
yxe3x = 1
dx
Integramos para calcular el valor de y
Z Z
d £ 3x
¤
yxe = dx
dx
54 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
yxe3x = x + c
Despejamos el valor de y
x+c −3x ce−3x
y= = e +
xe3x x
Problema 9.
dy 1 − e−2x
+y = x
dx e + e−x
Solución:
p (x) = 1
CalculamosR el valor del factor integrante µ (x)
µ (x) = e dx = ex
Se multiplica el factor integrante por la ecuación
µ ¶
x dy 1 − e−2x
e +y = x
dx e + e−x
d ex − e−x
[yex ] = x
dx e + e−x
Integramos para calcular el valor de y
Z Z µ x ¶
d x e − e−x
[ye ] = dx
dx ex + e−x
¡ ¢
yex = ln ex + e−x + c
Despejamos el valor de y
¡ ¢
y = e−x ln ex + e−x + ce−x
Problema 10.
dy
(x + 2)2 = 5 − 8y − 4xy
dx
Solución:
2.3. ECUACIONES LINEALES 55
dy 4 5
+ y=
dx x + 2 (x + 2)2
4
p (x) =
x+2
Calculamos el valor del factor integrante µ (x)
R 4
dx
µ (x) = e x+2 = e4 ln(x+2) = (x + 2)4
d £ ¤
(x + 2)4 y = 5 (x + 2)2
dx
Integramos para calcular el valor de y
Z Z
d £ 4 ¤
(x + 2) y = 5 (x + 2)2 dx
dx
5
(x + 2)4 y = (x + 2)3 + c
3
Despejamos el valor de y
5 c
y= +
3 (x + 2) (x + 2)4
Problema 11.
dy
+ 5y = 20, y (0) = 2
dx
56 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
Solución:
p (x) = 5
Calculamos el valor del factor integrante µ (x)
R
5dx
µ (x) = e = e5x
d £ 5x ¤
ye = 20e5x
dx
Integramos para calcular el valor de y
Z Z
d £ 5x ¤ ¡ 5x ¢
ye = 20e dx
dx
ye5x = 4e5x + c
Calculamos el valor de c
2=4+c
c = −2
y = 4 − 2e−5x
Problema 12.
di
L + Ri = E L, R y E son constantes, i (0) = i0
dt
2.3. ECUACIONES LINEALES 57
Solución:
La ecuación se lleva a la forma de las lineales:
di R E
+ i=
dt L L
p (t) = R
L
Calculamos el valor del factor integrante µ (t)
R R R
dt
µ (t) = e L = eLt
d h R ti E R t
ie L = e L
dt L
Integramos para calcular el valor de i
Z Z µ ¶
d h R ti E Rt
ie L = e L dt
dt L
R E Rt
ie L t = eL + c
R
Calculamos el valor de c
R E R (0)
i0 e L (0) = eL + c
R
E
i0 = +c
R
E
c = i0 −
R
Despejamos el valor de i y sustituimos el valor de c
58 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
µ ¶
R
t E Rt E
ie L = e + i0 −
L
R R
µ ¶
E E −Rt
i = + i0 − e L
R R
Problema 13.
dT
= k (T − 50) k es constante, T (0) = 200
dt
Solución:
La ecuación se lleva a la forma:
dT
− kT = −50k
dt
Determinamos el valor de p (t)
p (t) = −k
Calculamos el valor del factor integrante µ (t)
R
−kdt
µ (t) = e = e−kt
d £ −kt ¤
Te = −50ke−kt
dt
Integramos para calcular el valor de y
Z Z
d £ −kt ¤ ¡ ¢
Te =− 50ke−kt dt
dt
T e−kt = 50e−kt + c
2.3. ECUACIONES LINEALES 59
Calculamos el valor de c
200e−k(0) = 50e−k(0) + c
200 = 50 + c
c = 150
T = 50 + 150ekt
Problema 14.
dy
(x + 1) + y = ln x y (1) = 10
dx
Solución:
La ecuación se lleva a la forma:
dy 1 ln x
+ y=
dx (x + 1) x+1
d
[(x + 1) y] = ln x
dx
60 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
(x + 1) y = x ln x − x + c
Calculamos el valor de c
(1 + 1) 10 = (1) ln (1) − 1 + c
20 = −1 + c
c = 21
(x + 1) y = x ln x − x + 21
x ln x − x + 21
y=
(x + 1)
y = ux, o x = vy
éstas sustituciones reducirán la ecuación a una de variables separables de
primer orden.
Problema 1.
(x − y) dx + xdy = 0
Solución:
Hacemos un cambio de variable y derivamos:
y = ux
dy = udx + xdu
sustituimos en la ecuación y desarrollamos:
dx
+ du = 0
x Z µ ¶
dx
+ du = 0
x
ln x + u = c
62 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
y = ux
y
u =
x
y
ln x + = c
x
multiplicamos toda la ecuación por x:
x ln x + y = cx
Problema 2.
xdx + (y − 2x) dy = 0
Solución:
Hacemos el cambio de variable
x = vy
dx = vdy + ydv
dy vdv
+ 2 = 0
y v − 2v + 1
Z µ ¶
dy vdv dy vdv
+ = 0, + =0
y (v − 1)2 y (v − 1)2
si z = v − 1, ν = z + 1, dν = dz
Z µ ¶
dy (z + 1)dz
+ =0
y z2
2.4. SUSTITUCIONES DIVERSAS 63
1
ln y + ln z − = c
z
1
ln y + ln(ν − 1) − = c
(ν − 1)
ν = x/y
x 1
ln y + ln( − 1) − x = c
y ( y − 1)
Problema 3. ¡ ¢
y 2 + yx dx − x2 dy = 0
Solución:
Hacemos el cambio de variable:
y = ux
dy = udx + xdu
dx du
+ 2 = 0
x u Z µ ¶
dx du
+ 2 =0
x u
1
ln x − = c
u
regresamos a la variable original:
y = ux
y
u =
x
64 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
1
ln x − y = c
x
x
ln x − = c
y
multiplicamos por y:
y ln x − x = cy
Problema 4.
³ y
´ y
x + ye x dx − xe x dy = 0, y (1) = 0
Solución:
Hacemos el cambio de variable:
y = ux
dy = udx + xdu
³ ux
´ ux
x + uxe y dx − xe x (udx + xdu) = 0
xdx + uxeu dx − uxeu dx − x2 eu du = 0
xdx − x2 eu du = 0
dx
− eu du = 0
x Z µ ¶
dx u
− e du = 0
x
ln x − eu = c
2.4. SUSTITUCIONES DIVERSAS 65
y = ux
y
u =
x
y
ln y − e x = c
x = 1
y = 0
0
ln 1 − e x = c
ln 1 − 1 = c
−1 = c
regresamos a la ecuación:
y
ln x − e x = −1
Problema 5.
dy
xy 2 = y 3 − x3
dx
Solución:
Dividimos entre dx e igualamos a cero:
¡ ¢
xy 2 dy − y 3 − x3 dx = 0
x = vy
dx = vdy + ydv
sistituimos y desarrollamos:
66 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
¡ ¢
vy 3 dy − y 3 − v 3 y 3 (vdy + ydv) = 0
¡ ¢
vy 3 dy − vy 3 dy − v4 y 3 dy + y 4 dv − v3 y 4 dv = 0
v 4 y 3 dy − y 4 dv + v 3 y 4 dv = 0
¡ ¢
v 4 y 3 dy − y 4 1 − v3 = 0
diviimos entre v 4 y y 4 e integramos:
dy (1 − v3 ) dv
− = 0
y v4
Z µ ¶
dy (1 − v3 ) dv
− =0
y v4
1
ln y − − ln v = c
v3
regresamos a la variable original:
x = vy
x
v =
y
1 x
ln y − x − ln = c
y
y
y x
ln y − − ln = c
x y
aplicamos la condición inicial:
y (1) = 2
x = 1
y = 2
1
ln 2 − 2 − ln = c
2
−0.61 = c
regresamos a la ecuación:
y x
ln y − − ln = −0.61
x y
2.4. SUSTITUCIONES DIVERSAS 67
dy
= xy 4 − y
dx
dy
+ y = xy 4
dx
Hacemos el cambio de variable
w = y 1−4 = y −3
1
y = w− 3
dy 1 4 dw
= − w− 3
dx 3 dx
sustituimos:
1 4 dw 1 4
− w− 3 + w− 3 = xw− 3
3 dx
4
multiplicamos por −3w 3 :
dw
− 3w = −3x
dx
p(x) = −3
R
µ(x) = e −3dx = e−3x
68 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
d ¡ −3x ¢
we = −3xe−3x
dx ¡ ¢
d we−3x = −3xe−3x dx
Z
£¡ ¡ −3x ¢ ¢¤
d we = −3xe−3x dx
Z
−3x
we = −3 xe−3x dx
u = x
du = dx
dv = e−3x
1
v = − e−3x
3· Z ¸
−3x 1 −3x 1 −3x
we = −3 − xe + e dx
3 3
· ¸
−3x 1 −3x 1 −3x
we = −3 − xe − e +c
3 9
1
we−3x = xe−3x + e−3x + c
3
multiplicamos por e3x :
1
w =x+ + ce−3x
3
regresamos a la variable original:
1
y = w− 3
2.4. SUSTITUCIONES DIVERSAS 69
w = y −3
1
y −3 = x + + ce3x
3
µ ¶− 13
1 3x
y = x + + ce
3
Problema 7.
dy
x2 + y 2 = xy
dx
Solución:
Dividimos entre x2 y hacemos el cambio de variable:
dy y 2 y
+ 2 =
dx x x
dy y y2
− = − 2
dx x x
w = y 1−2 = y −1
y = w−1
dy dw
= −w−2
dx dx
sustituimos:
dw w−1 −w−2
−w−2 − =
dx x x2
multiplicamos por −w2 :
dw w 1
+ = 2
dx x x
1
p(x) =
xR
1
µ(x) = e x dx = eln x = x
dw 1
x +w =
dx x
agrupamos e integramos:
d 1
(wx) =
dx x
1
d (wx) = dx
x
Z · ¸
1
d (wx) = dx
x
wx = ln x + c
dividimos entre x:
ln x c
w= +
x x
regresamos a la variable original:
w = y −1
ln x c
y −1 = +
x x
x
y =
ln x + c
Problema 8.
dy
= (x + y + 1)2
dx
Solución:
Hacemos:
u = x+y+1
du dy
= 1+
dx dx
dy du
= −1
dx dx
du
− 1 = u2
dx
du
= u2 + 1
dx
du
= dx
u2 + 1
integramos:
Z Z
du
= dx
u2 + 1
arctan u = x + c
pero:
u = x+y+1
arctan (x + y + 1) = x + c
x + y + 1 = tan(x + c)
y = tan(x + c) − x − 1
72 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
Problema 9.
dy π
= cos (x + y) , y (0) =
dx 4
Solución:
Hacemos:
u = x+y
du dy
= 1+
dx dx
dy du
= −1
dx dx
sustituimos:
du
− 1 = cos u
dx
du
= 1 + cos u
dx
du
= dx
1 + cos u
integramos:
Z Z
du
= dx
1 + cos u
Z
1 − cos u
du = x+c
(1 + cos u) (1 − cos u)
Z
1 − cos u
du = x+c
1 − cos2 u
Z
1 − cos u
2 du = x+c
Z Z sin u
1 cos u
2 du − du = x+c
sin u sin2 u
2.4. SUSTITUCIONES DIVERSAS 73
Z Z
2 cos u
csc udu − du = x + c
sin2 u
1
− cot u + = x+c
sin u
− cot u + csc u = c
pero:
u = x+y
1
− cot (x + y) + = x+c
sin (x + y)
π
y (0) =
4
x = 0
π
y =
³ 4
π´ ³ π´
− cot 0 + + csc 0 + = 0+c
4 4
π π
− cot + csc = c
4 √4
−1 + 2 = c
regresamos a la ecuación:
√
csc (x + y) − cot (x + y) = x + 2−1
74 . ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
Capítulo 3
Aplicaciones de ecuaciones de
primer orden
Solución:
N = población de la comunidad en cuestión.
N0 = Población inicial de la comunidad.
N(0) = N0 = 500
N(10) = 575
N(10) = 1.15N0
Basándonos en la ecuación diferencial del módelo básico de crecimiento:
dN
= kN
dt
cuya solución se encuentra fácilmente usando variables separables:
N = Noekt
N(10) = 1.15N0
Sustituyendo en la solución:
75
76 . APLICACIONES DE ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
1.15N0 = N0 e10k
Despejando k
ln 1.15
=k
10
k = 0.014
Sustituyendo:
N = N0 e0.014t = 500e0.014t
N(30) = 500e0.014(30)
N(30) = 760
La solución es:
C = C0 ekt
Se sabe que
1
C(3.3) = C0
2
Por lo que:
1
C0 = C0 e3.3k
2
ln0.5
k=
3.3
es decir k = −0.21
Sustituyendo:
C = C0 e−0.21t
C0 (0.1) = C0 e−0.21t
ln 0.1 = −0.21t
ln 0.1
t=
−0.21
t = 11 horas
Solución:
I = intensidad
t = espesor del medio
dI
= kI
dt
I = I0 ekt
I0 (0.25) = I0 e3k
ln 0.25
k=
3
k = −0.462
I(15) = I0 e−0.462(15)
I(15) = 0.00098I0
Aproximadamente 0.1% de I0 .
A = A0 ekt
Sustituyendo:
A0
= A0 e5,600t
2
1
ln = 5, 600k
2
ln 12
k=
5, 600
k = −0.00012378
A0 (0.145) = A0 e−0.00012378t
ln 0.145
t=
−0.00012378
t = momento (tiempo)
V0 = volumen inicial del tanque
v1 = flujo de entrada
v2 = flujo de salida
C1 = Concentración de entrada (masa/volumen)
C2 = Concentración de salida (masa/volumen)
R1 = Razón o ritmo con el que entra
R2 = Razón o ritmo con el que sale
V0 = 200 l
v1 = 4 L/min
v2 = 4 L/min
C1 =1 g/L
C2 = VA0
Como hay conservación de masa:
dA
dt
= R1 − R2
R1 = C1 υ1
R2 = C2 υ2
dA
= C1 υ1 − C2 υ2
dt
µ ¶ µ ¶
dA g l A g l
=1 4 − 4
dt l min 200 l min
dA 4A
=4−
dt 200
dA 1
=4− A
A 50
dA 1
+ A=4
A 50
1
p(t) =
50
R 1 t
dt
µ(t) = e 50 = e 50
81
d ³ t´ t
Ae 50 = 4e 50
dt
Z
t t
Ae 50 =4 e 50 dt
t t
Ae 50 = 200e 50 + c
t
A = 200 + ce− 50
dA
= C1 υ1 − C2 υ2
A
µ ¶ µ ¶
dA lb gal A lb gal
=2 5 − 5
A gal min 500 gal min
82 . APLICACIONES DE ECUACIONES DE PRIMER ORDEN
dA A
= 10 −
A 100
dA 1
+ A = 10
A 100
1
p(t) =
100
R 1 t
dt
µ(t) = e 100 = e 100
d ³ t
´ t
Ae 100 = 10e 100
dt
Z
t t
Ae 100 = 10 e 100 dt
t t
Ae 50 = 1000e 100 + c
t
A = 1000 + ce− 100
dP dB dD
= −
dt dt dt
83
dD
= k2 P
dt
b)Analice los casos k1 > k2 , k1 < k2 , k1 = k2
Solución:
dB
dt
= Natalidad
dD
dt
= Mortandad
P (t) = Natalidad-Mortantad
a)
dP
= k1 P − k2 P
dt
dP
= (k1 − k2 )P
dt
Z Z
dP
= (k1 − k2 ) dt
P
lnP = (k1 − k2 )t + ln c
P
= e(k1 −k2 )t
c
P = ce(k1 −k2 )t
P (0) = P0
P = P 0 e(k1 −k2 )t
b)
k1 > k2
La tasa de natalidad es mayor que la de mortalidad, por lo
tanto la población aumenta. Esto se observa en la gráfica ya que
en tal caso k1 − k2 > 0 y la gráfica corresponde a una exponencial
creciente.
k1 < k2
La tasa de natalidad es menor que la de mortalidad, provo-
cando la disminución de la población. En la gráfica se tiene una
exponencial decreciente cuando k1 − k2 < 0.
k1 = k2
La tasa de natalidad es igual a la de mortalidad, por ello la
población se mantiene estable. En tal caso P = P 0 .
Problema 8.
Cuando se tiene en cuenta lo olvidadizo de un individuo, la rapidez con
que memoriza está definida por
dA
= k1 (M − A) − k2 A,
dt
en que k1 > 0, k2 > 0, A(t) es la cantidad de material memorizado por
el tiempo t, M es la cantidad total para memorizar y M − A es la cantidad
que resta por memorizar. Halle A(t) y grafique la solución. Suponga que
A(0) = 0. Determine el valor límite de A cuando t → ∞ e interprete el
resultado.
Solución: Proponemos la ecuación diferencial y la despejamos:
dA
= kM − k1 A − k2 A
dt
dA
= k1 M − A(k1 + k2 )
dt
dA
+ A(k1 + k2 ) = k1 M
dt
85
k1 M
0= +C
(k1 + k2 )
o sea
k1 M
C=−
(k1 + k2 )
ay 00 + by 0 + cy = 0
am2 + bm + c = 0
y = c1 em1 x + c2 em2 x
y = c1 emx + c2 xemx
87
88 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
Problema 1.
00 0
4y + y = 0
Solución:
La ecuacion auxiliar es
4m2 + m = 0
factorizando.
m(4m + 1) = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son:
m1 = 0
1
m2 = −
4
Así la fórmula general aplicada para este problema queda de la siguiente
manera.
1
y = c1 e(0)x + c2 e(− 4 )x
x
y = c1 + c2 e− 4
Problema 2.
y 00 − 36y = 0
Solución:
La ecuación auxiliar es
m2 − 36 = 0
4.1. ECUACIONES HOMOGÉNEAS CON COEFICIENTES CONSTANTES89
factorizando
(m + 6)(m − 6) = 0
Las raíces de la ecuación auxiliar son:
m1 = 6
m2 = −6
Así la solución general es:
y = c1 e6x + c2 e−6x
Problema 3.
y 00 + 9 = 0
Solución:
La ecuación auxiliar es
m2 + 9 = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son:
m = ±3i
Como las raíces son complejas y la parte real es cero, la solución se escribe
como:
y = c1 cos 3x + c2 sen3x
Problema 4.
y00 − y 0 − 6y = 0
Solución:
La ecuación auxiliar es
m2 − m − 6 = 0
(m − 3)(m + 2) = 0
y = c1 e3x + c2 e−2x
Problema 5.
y 00 + 3y 0 − 5y = 0
Solución:
La ecuación auxiliar es
m2 + 3m − 5 = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son:
p √
−3 ± 9 − 4(−5) −3 ± 29
m= =
2 2
m1 = 1.19, m2 = −4.19
Así la fórmula general aplicada para este problema queda de la siguiente
manera.
y = c1 e1.19x + c2 e−4.19x
Problema 6.
12y 00 − 5y 0 − 2y = 0
Solución:
La ecuación auxiliar es
12m2 − 5m − 2 = 0
la cual se factoriza como
(3m − 2)(4m + 1) = 0
3y00 + 2y + y = 0
Solución:
La ecuación auxiliar es
3m2 + 2m + 1 = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son:
√ √
−1 +−
2i 1 2i
m= =− ±
3 3 3
Así la fórmula general aplicada para este problema queda de la siguiente
manera.
√ √
x 2x 2x
y = e− 3 (c1 cos + c2 sen )
3 3
Problema 8.
y 000 − 4y 00 − 5y 0 = 0
Solución:
La ecuación auxiliar es
m3 − 4m2 − 5m = 0
factorizando
m(m + 1)(m − 5) = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son:
m1 = 0, m2 = −1, m3 = 5
Así la fórmula general aplicada para este problema queda de la siguiente
manera.
92 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
y = c1 + c2 e−x + c3 e5x
Problema 9.
y 000 − 5y 00 + 3y 0 + 9y = 0
Solución:
La ecuación auxiliar es
m3 − 5m2 + 3m + 9 = 0
Al utilizar división sintetica se encontraron las siguientes raíces
m1 = 3, m2 = −1, m3 = 3
La raíz 3 está repetida, por ello la solución general de la ecuación es:
Problema 10.
d4 y d3 y d2 y
+ + =0
dx4 dx3 dx2
Solución:
La ecuación auxiliar es
m4 + m3 + m2 = 0
factorizando.
m2 (m2 + m + 1) = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son
√ √
−1 ± 3i 1 3i
m = 0 (raíz doble), m = =− ±
2 2 2
Así la solución general se escribe de la siguiente forma:
√ √
0 0 − x2 3 3
y = c1 e + c2 xe + e (cos x + c4 sen x)
2 2
4.1. ECUACIONES HOMOGÉNEAS CON COEFICIENTES CONSTANTES93
√ √
− x2 3 3
y = c1 + c2 x + e (cos x + c4 sen x)
2 2
Problema 11.
Solución:
La ecuación auxiliar es
m2 + 16 = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son
m1 = 4i, m2 = −4i
La solución general es:
y = c1 cos 4x + c2 sen4x
Para aplicar las condiciones iniciales es necesario derivar
y(0) = 2 = c1
y 0 (0) = −2 = 4c2
Resolviendo:
1
c1 = 2, c2 = −
2
De tal manera que la solución al problema de valor inicial es:
1
y = 2 cos 4x − sin 4x
2
Problema 12.
94 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
Solución:
La ecuación auxiliar es
2m2 − 2m + 1 = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son
√
2 ± 4i 1 1
m= = ± i
4 2 2
La solución general es:
1 1 1
y = e 2 x (c1 cos x + c2 sen x)
2 2
Derivando:
1 1 1 1 1 1 1 1 1
y 0 = e 2 x (− c1 sen x + c2 cos x) + e 2 x (c1 cos x + c2 sen x)
2 2 2 2 2 2 2
Sustituyendo las condiciones iniciales:
y(0) = −1 = c1
1 1
y 0 (0) = 0 = c2 + c1
2 2
Resolviendo:
c1 = −1, c2 = 1
La solución al problema de valor inicial es:
1 1 1
y = e 2 x (− cos x + sen x)
2 2
Problema 13.
y 00 + y 0 + 2y = 0 y(0) = y 0 (0) = 0
4.1. ECUACIONES HOMOGÉNEAS CON COEFICIENTES CONSTANTES95
Solución:
La ecuación auxiliar es
m2 + m + 2 = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son
√ √
−1 +−
1 − 8i 1 + 7i
m= =−
2 2− 2
La solución general se escribe como:
√ √
− x2 7 7
y = e (c1 cos x + c2 sen x)
2 2
Derivando:
√ √ √ √ √ √
0 − x2 7 7 7 7 1 −x 7 7
y =e (− c1 sen x+ c2 cos x) − e 2 (c1 cos x + c2 sen x)
2 2 2 2 2 2 2
Al sustituir las condiciones iniciales da el siguiente resultado:
y(0) = 0 = c1
√
0 7 1
y (0) = 0 = c2 − c1
2 2
es decir:
c1 = c2 = 0
La única solución que es compatible con estas condiciones es:
y=0
Problema 14.
Solución:
La ecuación auxiliar es
96 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
m3 + 12m2 + 36m = 0
factorizando.
m(m + 6)2 = 0
Por lo consiguiente las raíces de la ecuación auxiliar son
m1 = 0, m2 = −6 de doble multiplicidad
La solución general es:
y = c1 + c2 e−6x + c3 xe−6x
Derivando:
y(0) = 0 = c1 + c2
y 0 (0) = 1 = −6c2 + c3
Resolviendo el sistema:
5 5 1
c1 = , c2 = − , c3 =
36 36 6
La solución al problema de valor inicial es:
5 5 1
y= − c2 e−6x + c3 xe−6x
36 36 6
Problema 15.
4.2. MÉTODO DE LOS COEFICIENTES INDETERMINADOS 97
Solución:
La ecuación auxiliar es
m2 − 10m + 25 = 0
factorizando.
(m − 5)2 = 0
La única raíz es doble:
m=5
la solución general se escribe como:
y = c1 e5x + c2 xe5x
Al sustituir las condiciones iniciales en la ecuación nos da el siguiente
resultado
c1 = 1, c2 = −1
El resultado final es:
y = e5x − xe5x
L1 (f (x)) = 0,
se dice que L1 es un anulador de la función.
1, x, x2 , ........, xn−1
eax cos βx, xeax cosβx, x2 eax cos βx, ......., xn−1 eax cos βx,
4.2. MÉTODO DE LOS COEFICIENTES INDETERMINADOS 99
eax senβx, xeax senβx, x2 eax senβx, ......., xn−1 eax senβx,
Para resolver la ecuación L(y) = g(x) se busca el operador anulador de
la función g(x) y luego se aplica en ambos lados de la ecuación: L1 L(y) =
L1 (g(x)) = 0, de tal forma que la ecuación diferencial aumenta de orden pero
se convierte en una ecuación homogénea, la cual ya puede ser resuelta.
La solución se expresa como y(x) = yc (x) + yp (x) donde yc (x) se llama la
solución complementaria y es la solución de la ecuación homogénea y yp (x) es
una solución particular de la ecuación no homogénea que se encuentra usando el
método de los coeficientes indeterminados, tal como se ilustra en los siguientes
ejemplos.
Solución:
En notación de operadores esto se puede escribir como:
(D2 − 4D − 12)y = x − 6
(D − 6)(D − 2)y = x − 6
b)
y000 + 10y 00 + 25y 0 = ex
Solución:
En notación de operadores esto se puede escribir como:
Factorizando:
100 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
(D + 5)(D + 5)y = ex
c)
Solución:
En notación de operadores esto se puede escribir como:
Factorizando:
Solución:
Esto se comprueba al calcular el número de derivaciones necesarias para
obtener el anulador adecuado:
Dy = 30x2 − 2
D2 y = 60x
D3 y = 60
D4 y = 0
b)
(D − 2)(D + 5); y = e2x + 3e−5x
Solución:
Como
(D − 2)e2x = 0
y
(D + 5)e−5x
Solución:
El anulador para 1 es D.
El anulador para e2x es (D − 2).
Por lo tanto el operador anulador es:
(D − 2)D
b)
cos 2x
Solución:
El eperador anulador es: (D2 + 4)
lo cual se comprueba fácilmente porque (D2 + 4) cos 2x = D2 cos 2x +
4 cos 2x = −4 cos 2x + 4 cos 2x = 0
c)
e−x + 2xex − x2 ex
Solución:
El anulador de e−x es D + 1
El anulador de 2xex es (D − 1)2
102 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
(D + 1)(D − 1)3
y 00 + y 0 = 3
Solución:
Se resuelve primero la ecuación homogénea
y 00 + y 0 = 0
m2 + m = 0
m(m + 1) = 0
yc = c1 + c2 e−x
yp = Ax
00
yp0 = A; yp = 0
4.2. MÉTODO DE LOS COEFICIENTES INDETERMINADOS 103
A=3
por lo tanto
yp = 3x
y = yc + yp
la solución es:
y = c1 + c2 e−x + 3x
Problema 2.
y 00 + 4y 0 + 4y = 2x + 6
Solución:
El operador D2 anula a la función 2x + 6
Aplicando el operador diferencial en ambos lados de la ecuación diferen-
cial:
D2 (D2 + 4D + 4)y = 0
m2 (m2 + 4m + 4) = 0
m2 (m + 2)2 = 0
yc = c−2x
1 + c2 xe−2x
104 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
Yp = Ax + B
Yp0 = A; Yp00 = 0
4A + 4(Ax + B) = 2x + 6
4Ax + 4A + 4B = 2x + 6
igualando términos:
1
4A = 2, A =
2
4A + 4B = 6, B = 1
Problema 3.
y 00 + 25y = 6senx
Solución:
El operador anulador de la función senx es D2 +1. Aplicando el operador
en ambos lados de la ecuación:
¡ 2 ¢¡ ¢ ¡ ¢
D + 1 D2 + 25 y = D2 + 1 6senx = 0
¡ ¢¡ ¢
D2 + 1 D2 + 25 y = 0
4.2. MÉTODO DE LOS COEFICIENTES INDETERMINADOS 105
yc = c1 cos5x + c2 sen5x
yp = Acosx + Bsenx
Derivando yp :
de donde se obtiene:
1
A = 0, B =
4
Por lo tanto:
1
yp = senx
4
La solución general queda:
1
y(x) = c1 cos5x + c2 sen5x + senx
4
Problema 4.
y 00 − y = x2 ex + 5
106 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
Solución:
El operador D(D − 1)3 anula a x2 ex + 5, si se aplica en ambos lados de
la ecuación:
m1 = −1, m2 = 1 de multiplicidad 4, m3 = 0
La solución complementaria es
yc = c1 e−x + c2 ex
Derivando:
yp0 = Axex + Aex + Bx2 ex + 2Bxex + Cx3 ex + 3Cx2 ex
yp00 = Axex + 2Aex + Bx2 ex + 4Bxex + 2Bex + Cx3 ex + 6Cx2 ex + 6Cxex
Sustituyendo:
Axex +2Aex +Bx2 ex +4Bxex +2Bex +Cx3 ex +6Cx2 ex +6Cxex −Axex −
Bx2 ex − Cx3 ex − E = x2 ex + 5
(2A + 2B)ex + (4B + 6C)xex + 6Cx2 ex − E = x2 ex + 5
De donde se obtiene: 2A + 2B = 0, 4B + 6C = 0, 6C = 1, −E = 5
Resolviendo el sistema:
1 1 1
A = , B = − , C = , E = −5
4 4 6
La solución general es:
1 1 1
y(x) = c1 e−x + c2 ex + xex − x2 ex + x3 ex − 5
4 4 6
4.2. MÉTODO DE LOS COEFICIENTES INDETERMINADOS 107
Problema 5:
y000 + y 00 = 8x2
Solución:
La ecuación tiene la forma:
(D3 + D2 )y = 8x2
Como D3 es el operador de la función de la derecha:
Igualando la ecuación a cero queda de la siguiente manera
D3 (D3 + D2 ) = 0
La ecuacion auxiliar es
m3 [m2 (m + 1)] = 0
Las raíces de la ecuación auxiliar son:
m1 = −1
m2 = 0 (multiplicidad5)
yc = c1 e−x + c2 + c3 x
Y la solución particular yp queda de la siguiente forma
yp000 = 6B + 24Cx
Sustituyendo:
y 00 − 5y 0 = x − 2 y(0) = 0; y 0 (0) = 2
Solución:
La ecuación tiene la forma
(D2 − 5D)y = x − 2
El operador anulador de la parte derecha de la ecuación es:
D2 (x − 2) = 0
Igualando la ecuación a cero queda de la siguiente manera.
D2 (D2 − 5D)y = 0
La ecuacion auxiliar es
m2 [m(m − 5)] = 0
yc = c1 + c2 e5x
4.2. MÉTODO DE LOS COEFICIENTES INDETERMINADOS 109
yp = Ax + Bx2
yp0 = A + 2Bx
yp00 = 2B
Sustituyendo en la ecuación original:
2B − 5A − 10Bx = x − 2
esto nos da el siguiente resultado
9 1
A= , B=−
25 10
Al sustituir en la ecuación general nos da como resultado
1 2 9
y = c1 + c2 e5x − x + x
10 25
Para aplicar las condiciones iniciales se deriva primero:
1 9
y 0 = 5c2 e5x − x +
5 25
Al aplicar las condiciones iniciales y(0) = 0 ; y 0 (0) = 2 da el resultado
y(0) = 0 = c1 + c2
9
y 0 (0) = 2 = 5c2 + 25
41 41
c1 = − , c2 =
125 125
Para finalizar se sustituyen las c en la ecuacion final y se obtiene el resul-
tado.
41 41 5x 1 9
y=− + e − x2 + x
125 125 10 25
Problema 7.
y 00 − 4y 0 + 8y = x3 , y(0) = 2, y 0 (0) = 4
Solución:
Como el operador anulador es D4 , la ecuación se escribe como:
D4 (D2 − 4D + 8)y = 0
110 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
m4 (m2 − 4m + 8) = 0
yp = A + Bx + Cx2 + Dx3
yp00 = 2C + 6Dx
Sustituyendo:
Resolviendo:
8D = 1
8C − 12D = 0
8B − 8C + 6D = 0
8A − 4B + 2C = 0
Es decir:
3 3 1
A = 0, B = , C= , D=
32 16 8
4.3. VARIACIÓN DE PARÁMETROS 111
3 3 1
yp = x + x2 + x3
32 16 8
Y la solución general se escribe como:
3 3 1
y(x) = e2x (c1 cos 2x + c2 sen2x) + x + x2 + x3
32 16 8
Para aplicar las condiciones iniciales derivamos primero:
3 3 3
y 0 (x) = e2x (−2c1 sen2x+2c2 cos 2x)+2e2x (c1 cos 2x+c2 sen2x)+ x2 + x+
8 8 32
y(0) = 2 = c1
3
y 0 (0) = 4 = 2c2 + 2c1 + 32
3
c2 = − c1 = 2
64
3 3 3 1
y(x) = e2x (2 cos 2x − sen2x) + x + x2 + x3
64 32 16 8
dy
+ p (x) y = f (x)
dx
112 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
Donde se supone que p (x) , q (x) y f (x) son continuas en algún intervalo I.
Se encuentra la solución complementaria de la forma:
yc = c1 y1 (x) + c2 y2 (x)
Donde:
4.3. VARIACIÓN DE PARÁMETROS 113
W1 W2
u01 = y u02 =
W W
y = yc + yp
m2 + 1 = 0
m1 = i, m2 = −i
yc = c1 cos x + c2 senx
114 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
y1 = cos x, y2 = senx
Calculamos el Wronskiano:
¯ ¯
¯ cos x senx ¯
W (cosx, senx) = ¯¯ ¯=1
−senx cos x ¯
Se calcula W1 y W2 :
¯ ¯ ¯ ¯
¯ 0 senx ¯¯ ¯ cosx 0 ¯
W1 = ¯¯ = − senx = tan x W2 = ¯¯ ¯=1
secx cosx ¯ cosx −senx secx ¯
R du
Integrando ambos, y aplicando en u01 la fórmula u
= ln |u| + c tenemos
que:
u1 = − ln |cosx| y u2 = x
Problema 2.
y 00 + y = cos2 x
Solución:
La ecuación auxiliar es:
4.3. VARIACIÓN DE PARÁMETROS 115
m2 + 1 = 0
m1 = i, m2 = −i
yc = c1 cosx + c2 senx
Se tiene que:
y1 = cosx, y2 = senx
Se calcula el Wronskiano:
¯ ¯
¯ cosx senx ¯
W (cosx, senx) = ¯¯ ¯=1
−senx cosx ¯
Así mismo W1 y W2 :
¯ ¯
¯ 0 senx ¯
W1 = ¯¯ ¯ = −senxcos2 x W2 =
cos x ¯cosx ¯
2
¯
¯ cosx 0 ¯
¯ ¯ 3
¯ −senx cos2 x ¯ = cos x
m2 − 1 = (m − 1) (m + 1) = 0
m1 = 1, m2 = −1
yc = c1 ex + c2 e−x
y1 = ex , y2 = e−x
4.3. VARIACIÓN DE PARÁMETROS 117
Calculamos el Wronskiano:
¯ x −x ¯
¯ e e ¯
W (e , e ) = ¯¯ x
x −x ¯ = −2
¯
e −e−x
Así mismo W1 y W2 :
¯ ¯
¯ 0 e−x ¯
W1 = ¯¯ −x
¯ = −e−x coshx
¯
coshx −e¯ x ¯
¯ e 0 ¯
W2 = ¯¯ x ¯ = ex coshx
e coshx ¯
1 1
u01 = e−x coshx y u02 = − ex coshx
2 2
Z Z Z
1 x 1 x ex + e−x 1 ¡ 2x ¢ 1 1
u2 = − e cos hxdx = − e ( )dx = − e + 1 dx = − ( e2x +x)
2 2 2 4 4 2
1 1 1 1 1 1 1 1
yp = (x − e−2x )ex − ( e2x + x)e−x = xex − e−x − ex − xe−x
4 2 4 2 4 8 8 4
1 1 1 1
y = c01 ex + c02 e−x + xex − e−x − ex − xe−x
4 8 8 4
1 ex − e−x 1
y = c1 ex + c2 e−x + x( ) = c1 ex + c2 e−x + xsenhx
2 2 4
Problema 4.
e2x
y 00 − 4y =
x
Solución:
Identificamos la ecuación auxiliar, siendo ésta:
m2 − 4 = (m − 2) (m + 2) = 0
m1 = 2, m2 = −2
yc = c1 e2x + c2 e−2x
Se tiene que:
y1 = e2x , y2 = e−2x
e2x
f (x) =
x
4.3. VARIACIÓN DE PARÁMETROS 119
Se calculamos el Wronskiano:
¯ 2x ¯
¯ e e−2x ¯
W (e , e 2x −2x
) = ¯¯ 2x ¯ = −4
¯
2e −2e−2x
Así mismo W1 y W2 :
¯ ¯ ¯ 2x ¯
¯ 0 e−2x ¯ ¯ e 0 ¯
W1 = ¯¯ e2x ¯ = −1
¯ W2 = ¯¯ 2x e2x ¯=
¯
e4x
x
−2e−2x x 2e x
x
1 1 e4x
u01 = y u02 = −
4x 4 x
Z x
1 1 e4t
u01 = ln |x| y u02 =− dt
4 4 x0 t
Z x
1 1 e4t
yp = e2x ln |x| − e−2x dt
4 4 x0 t
Z x
2x −2x 1 1 e4t
y = c1 e + c2 e + e2x ln |x| − e−2x dt
4 4 x0 t
µ Z x 4t ¶
2x −2x 1 2x −2x e
y = c1 e + c2 e + e ln |x| − e dt
4 x0 t
120 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
Problema 5.
1
y00 + 3y 0 + 2y =
1 + ex
Solución:
La ecuación auxiliar es:
m2 + 3m + 2 = (m + 1) (m + 2) = 0
m1 = −1, m2 = −2
yc = c1 e−x + c2 e−2x
Se tiene que:
y1 = e−x , y2 = e−2x
1
f (x) =
1 + ex
Calculamos el Wronskiano:
¯ −x ¯
¯ e e−2x ¯
−x
W (e , e −2x
) = ¯¯ ¯ = −2e−3x + e−3x = −e−3x
¯
−e−x −2e−2x
Así mismo W1 y W2 :
¯ ¯ ¯ −x ¯
¯ 0 e−2x ¯ ¯ e 0 ¯
W1 = ¯¯ 1 ¯ = − e−2xx
¯ W2 = ¯¯ 1
¯=
¯
e−x
1+ex
−2e−2x 1+e −e−x 1+e x
1+ex
4.3. VARIACIÓN DE PARÁMETROS 121
u1 = ln |1 + ex | y u2 = 1 + ex − ln |1 + ex |
¡ ¢
y = c1 e−x + c2 e−2x + e−x − e−2x ln |1 + ex |
Problema 6.
y 00 + 3y 0 + 2y = senex
Solución:
La ecuación auxiliar es:
m2 + 3m + 2 = (m + 2) (m + 1) = 0
m1 = −2, m2 = −1
yc = c1 e−2x + c2 e−x
y1 = e−2x , y2 = e−x
f (x) = senex
Calculamos el Wronskiano:
¯ −2x ¯
¯ e e−x ¯
−2x
W (e , e ) = ¯¯
−x ¯ = −e−3x + 2e−3x = e−3x
¯
−2e−2x −e−x
Así mismo W1 y W2 :
¯ ¯
¯ 0 e−x ¯¯
W1 = ¯¯ = −e−x senex
senex¯ −e−x ¯ ¯
¯ e−2x 0 ¯
W2 = ¯¯ −2x
¯
x ¯ = e
−2x
senex
−2e sene
Problema 8.
ex
y 00 − 2y 0 + y =
1 + x2
Solución:
La ecuación auxiliar es:
m2 − 2m + 1 = (m − 1)2 = 0
m = 1 multiplicidad 2
yc = c1 ex + c2 xex
Se tiene que:
y1 = ex , y2 = xex
ex
f (x) =
1 + x2
Calculamos el Wronskiano:
124 . ECUACIONES DE SEGUNDO ORDEN
¯ x ¯
¯ e xex ¯
W (ex , ex ) = ¯¯ x ¯ = e2x
¯
e xex + ex
Así mismo W1 y W2 :
¯ ¯ ¯ x ¯
¯ 0 xex ¯¯ ¯ e 0 ¯
¯
W1 = ¯ ex xe2x
x ¯ = − 1+x2 W2 = ¯¯ x ex ¯= e2x
e e 1+x2 ¯ 1+x2
1+x2
x 1
u01 = − y u02 =
1 + x2 1 + x2
u1 = − 12 ln |1 + x2 | y u2 = tan−1 x
yp = − 12 ex ln |1 + x2 | + xex tan−1 x
Problema 9.
y 00 + 2y 0 + y = e−x ln x
Solución:
La ecuación auxiliar es:
m2 + 2m + 1 = (m + 1)2 = 0
m = −1 multiplicidad 2
yc = c1 e−x + c2 xe−x
y1 = e−x , y2 = xe−x
f (x) = e−x ln x
Calculamos el Wronskiano:
¯ −x ¯
¯ e xe−x ¯
W (e−x , e−x ) = ¯¯ −x
¯ = e−2x
¯
−e −xe−x + e−x
Así mismo W1 y W2 :
¯ ¯
¯ 0 e −x ¯
W1 = ¯¯ −x ¯
−x ¯ = −e
−2x
ln x
e ln ¯x −e ¯
¯ e−x 0 ¯
¯
W2 = ¯ ¯ = e−2x ln x
−e−x e−x ln x ¯
Problema 10.
3y00 − 6y 0 + 30y = ex tan3x
SOLUCION:
Identificamos la ecuación auxiliar, siendo esta:
3m2 − 6m + 30 = 0
m1 = 1 + 3i
m2 = 1 − 3i
yc = c1 ex cos3x + c2 ex sen3x
y1 = ex cos 3x
y2 = ex sen3x
f (x) = ex tan3x
Calculamos el wronskiano:
¯ x ¯
¯ e cos3x ex sen3x ¯
W (ex cos3x, ex sen3x) = ¯¯ ¯ = 3e2x
¯
−3e sen3x 3ex cos3x
x
senx
Así mismo W1 y W2 si sabemos que tan x = cosx
:
4.3. VARIACIÓN DE PARÁMETROS 127
¯ ¯
¯ 0 ex
sen3x ¯
W1 = ¯¯ x ¯ = −e2x sen2 3x
e tan¯ 3x 3e cos 3x ¯
x
¯
cos 3x
¯ e cos 3x
x
0 ¯
W2 = ¯¯ ¯ = e2x sen3x
−3e sen3x e tan 3x ¯
x x
2
−e2x sen 3x
e2x sen2 3x sen2 3x
u01 = cos 3x
= − = −
3e2x 3e2x cos 3x 3 cos 3x
y
e2x sen3x sen3x
u02 = =
3e2x 3
Transformada de Laplace
es decir:
© ª 1
$ eat =
s−a
k
$ {senkt} =
s2 + k2
129
130 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
s
$ {cos kt} =
s2 + k2
k
$ {senhkt} =
s2 − k2
s
$ {cosh kt} =
s2 − k2
Problema 1.
f (t) = et+7
Solución:
Z ∞ Z ∞ Z ∞ Z ∞
−st t+7 −st+t+7 (−s+1)t 7 7
$ {f (t)} = e e dt = e dt = e e dt = e e(−s+1)t dt
0 0 0
u = (−s + 1) t
du = (−s + 1)dt
du
dt =
−s + 1
Z ∞
7 eu
$ {f (t)} = e du
−s + 1
Z
7
∞
eu e7 £ −st ¤∞
e du = e 0
−s + 1 −s + 1
5.1. TRANSFORMADA INVERSA 131
Evaluando tenemos:
e7 e7
$ {f (t)} = [0 − 1] =
−s + 1 s−1
Problema 2.
f (t) = te4t
Solución:
Z ∞ Z ¯ ¯ Z
¡ 4t ¢ ∞ ¯ te(4−s)t ¯∞ ∞
e(4−s)t
$ {f (t)} = e−st
te dt = te(4−s)t ¯
dt = ¯ ¯ + dt
− (s − 4) ¯
0 0 (s − 4)
¯ (4−s)t ¯∞ ¯ ¯∞
¯ te ¯ ¯ 1 ¯
$ {f (t)} = ¯¯ ¯ −¯ e(4−s)t ¯
− (s − 4) ¯ ¯ (s − 4)2
0
¯
0
Evaluando tenemos:
· ¸
1 1
$ {f (t)} = 0 − 0 − 2 =
(s − 4) (s − 4)2
½ ¾ ½ ¾
−1 1 1 2 1
$ = $−1 = t2
s3 2 s3 2
Problema 2. ½ ¾
−1 1 48
$ 2
− 5
s s
Solución:
Se separa la transformada:
½ ¾ ½ ¾
−1 1 −1 48
$ −$
s2 s5
La primera se resuelve directamente y para la segunda se completa de la
siguente manera:
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
−1 1 48 −1 48 −1 24
$ − = t − 2$ = t − 2$ = t − 2t4
s2 s5 2s5 s5
Problema 3. ( )
(s + 1)3
$−1
s4
Solución:
Se desarrolla el binomio:
( ) ½ 3 ¾
−1 (s + 1)3 −1 s + 3s + 3s2 + 1
$ =$
s4 s4
Se separa la transformada:
½ 3¾ ½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
−1 s −1 3 −1 3 −1 1
$ 4
+$ 3
+$ 2
+$
s s s s4
Se completa la segunda y cuarta transformada
½ 3¾ ½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
−1 s 3 −1 2 −1 3 1 −1 6
$ + $ +$ + $
s4 2 s3 s2 6 s4
El resultado es:
5.1. TRANSFORMADA INVERSA 133
( )
(s + 1)3 3 1
$−1 = 1 + t2 + 3t + t3
s4 2 6
Problema 4. ½ ¾
−1 1 1 1
$ 2
+ +
s s s−2
Solución:
Se resuelve de forma directa usando las fórmulas:
n!
$ {tn } =
s3
y ½ ¾
1
$ = eas
t−a
Por lo tanto el resultado es:
½ ¾
−1 1 1 1
$ + + = t + 1 + e2t
s2 s s − 2
Problema 5. ½ ¾
−1 5
$ 2
s + 49
a
Solución: Por la fórmula $ {senat} = s2 +a2 , se completa la transfor-
mada
½ ¾
5 −1 7 7
$ 2
= sen7t
7 s + 49 5
Problema 6. ½ ¾
−1 4s
$ 2
4s + 1
Solución:
Se divide entre 4 para que se pueda resolver por la transformada del
coseno
½ ¾
−1 s 1
$ 1 = cos t
s2 + 4 2
134 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
Problema 7. ½ ¾
−1 2s − 6
$
s2 + 9
Se separa la transformada
½ ¾ ½ ¾
−1 2s −1 6
$ −$
s2 + 9 s2 + 9
Se completa la transformada
½ ¾ ½ ¾
−1 s −1 3
2$ − 2$ = 2 cos 3t − 2sen3t
s2 + 9 s2 + 9
Problema 8. ½ ¾
−1 1
$
s2 (s2 + 4)
Solución:
Se resuelve por fracciones parciales:
1 A B Cs + D
= + 2+ 2
s2 (s2 + 4) s s (s + 4)
1 = s3 (A + C) + s2 (B + D) + 4 (A + B)
1 1
B = , C = 0, A = 0, D =
4 4
Se sustituyen los valores y se completa la transformada para obtener el
resultado.
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
1 −1 1 1 −1 1 1 −1 1 1 −1 2 1 1
$ 2
+ $ 2
= $ 2
+ $ 2
= t+ sen2t
4 s 4 s +4 4 s 8 s +4 4 8
5.1. TRANSFORMADA INVERSA 135
Problema 9. ½ ¾
−1 s
$ 2
(s + 4) (s + 2)
Solución:
Se realizan fracciones parciales
s As + B C
= 2 +
(s2 + 4) (s + 2) (s + 4) (s + 2)
s = s2 (A + C) + s (B + 2A) + 2B + 4C
1 1 1
B= , C= , A=−
2 4 4
Se sustituyen los valores y se resuelve:
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
1 −1 s 1 −1 1 1 −1 1 1 1 1
− $ 2
+ $ 2
+ $ = − cos 4t+ sen2t+ e−2t
4 (s + 4) 2 (s + 4) 4 (s + 2) 4 4 4
Problema 10. ½ ¾
−1 1
$
s2 + 3s
Solución: Se factoriza el denominador, y se realizan fracciones parciales.
½ ¾ ½ ¾
−1 1 −1 1
$ =$
s2 + 3s s (s + 3)
1 A B A(s + 3) + B(s)
= + =
s (s + 3) s s+3 s (s + 3)
1 = A (s + 3) + B (s) = (A + B) s + 3A
3A = 1
∴
1 1
A= , B =−
3 3
136 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
Problema 11. ½ ¾
−1 0.9s
$
(s − 0.1) (s + 0.2)
Solución: Se aplican fracciones parciales, una vez obtenidos los valores,
se sustituyen y se aplica a cada una su transformada.
0.9s A B
= +
(s − 0.1) (s − 0.2) s − 0.1 s + 0.2
A = 0.3, B = 0.6
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
−1 0.9s −1 1 −1 1
$ = 0.3$ +0.6$ = 0.3e0.1t +0.6e−0.2t
(s − 0.1) (s + 0.2) s − 0.1 s + 0.2
Problema 12. ½ ¾
−1 1
$
s2 (s2 + 4)
Solución: Se realizan fracciones parciales.
1 A B Cs + D
=
+ 2+ 2
s2 (s2
+ 4) s s s +4
¡ ¢ ¡ ¢ ¡ ¢
1 = A (s) s2 + 4 + B s2 + 4 + (Cs + D) s2
1 1
A = 0, B = , C = 0, D = −
4 4
Una vez encontrados los valores, se sustituyen en las transformadas, y se
aplica la transformada inversa
5.2. TEOREMAS DE TRASLACIÓN Y DERIVADAS 137
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
−1 1 1 −1 1 1 −1 1 1 1 −1 2 1 1
$ = $ − $ = t− $ = t− sen2t
s2 (s2 + 4) 4 s2 4 2
s +4 4 8 2
s +4 4 8
La función escalón
½ unitario u(t − a) se define como
0 si o ≤ t < a
u(t − a) =
1 si t ≥ a
Segundo teorema de traslación
Si F (s) = $ {f(t)} y a > 0, entonces
a = 10, y f (t) = t
1
F (s) =
s2
1
F (s − a) =
(s − 10)2
© ª 1
∴ $ te10t =
(s − 10)2
Problema 2. © ª
$ te−6t
Solución: Del primer teorema de traslación:
a = −6, f(t) = t
1
F (s) =
s2
1
F (s − a) =
(s + 6)2
© ª 1
∴ $ te−6t =
(s + 6)2
Problema 3. © ª
$ t3 e−2t
Solución:
a = −2, f(t) = t3
5.2. TEOREMAS DE TRASLACIÓN Y DERIVADAS 139
© ª
F (s) = $ {f (t)} = $ t3
6
F (s) =
s4
6
F (s − a) =
(s + 2)4
© ª 6
∴ $ t3 e−2t =
(s + 2)4
Problema 4. © ª
$ et sen3t
Solución:
a=1
f(t) = sen3t
3
F (s) =
s2 +9
3
F (s − a) =
(s − 1)2 + 9
© ª 3
∴ $ et sen3t =
(s − 1)2 + 9
Problema 5. © ª
$ e5t senh3t
140 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
Solución:
a = 5, f (t) = senh3t
3
F (s) = $ {f (t)} = $ {senh3t} =
s2 −9
3
F (s − a) =
(s − 5)2 − 9
© ª 3
∴ $ e5t senh3t =
(s − 5)2 − 9
Problema 6. © ª
$ e−t sen2 t
Solución: A partir del primer teorema de traslación:
1 1
a = −1, f (t) = sen2 t = − cos 2t
2 2
½ ¾
1 1 1 1
F (s) = $ {f (t)} = $ − cos 2t = $ {1} − $ {cos 2t}
2 2 2 2
1 1 s
F (s) = − ( 2 )
2s 2 s + 4
· ¸
1 1 s+1 1 1 s+1
F (s − a) = − ( )= −
2(s + 1) 2 (s + 1)2 + 4 2 (s + 1) (s + 1)2 + 4
· ¸
© 5t ª 1 1 s+1
∴ $ e senh3t = −
2 (s + 1) (s + 1)2 + 4
Problema 7. ½ ¾
−1 1
$
(s + 2)3
Solución:
Recordando que:
5.2. TEOREMAS DE TRASLACIÓN Y DERIVADAS 141
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
−1 1 −1 1 1 2
$ =$ |s→s+2 = $−1 |s→s+2
(s + 2)3 s3 2 s3
½ ¾
1 1
∴$ −1
= t2 e−2t
(s + 2)3 2
Problema 8. ½ ¾
−1 s
$ 2
s + 4s + 5
Solución:
s s s
= 2 =
(s2 + 4s) + 5 (s + 4s + 4) + 1 (s + 2)2 + 1
Sustituyendo:
½ ¾ ½ ¾
−1 s −1 s+2−2
$ =$ =
(s + 2)2 + 1 (s + 2)2 + 1
½ ¾ ½ ¾
−1 s+2 −1 1
=$ |s→s−2 − 2$ |s→s+2
(s + 2)2 + 1 (s + 2)2 + 1
½ ¾ ½ ¾
−1 s −1 1
$ 2
− 2$ 2
= e−2t cos t − 2e−2t sent
s +1 s +1
Problema 9. ½ ¾
−1 s
$
(s + 1)2
Solución:
Utilizando fracciones parciales:
142 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
s A B
2
= +
(s + 1) s + 1 (s + 1)2
s A(s + 1) + B
2
=
(s + 1) (s + 1)2
s = As + A + B
A=1
B = −1
Sustituyendo:
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
−1 1 −1 1 −1 1 −1 1
$ −$ 2
=$ −$ 2
|s→s+1 = e−t −te−t
s+1 (s + 1) s+1 (s + 1)
Problema 10.
$ {(t − 1)u(t − 1)}
Solución: En el segundo teorema de traslación:
a=1
f (t − 1) = t − 1
f (t) = t
1
$ {f(t)} = $ {t} =
s2
Finalmente:
5.2. TEOREMAS DE TRASLACIÓN Y DERIVADAS 143
e−s
$ {(t − 1)u(t − 1)} =
s2
Problema 11. © ª
$ (t − 1)3 et−1 u(t − 1)
Solución: Se usa el segundo teorema de traslación.
f(t) = t3 et
© ª
$ {f (t)} = $ t3 et
Como:
$ {t3 } = s64
6
F (s − a) = (s−1)4
Finalmente:
© ª 6e−s
$ (t − 1)3 et−1 u(t − 1) =
(s − 1)4
Problema 12.
½ ¾ ½ ¾
−1 e−2s −1 1 −2s
$ =$ e
s3 s3
Solución: Usando el segundo teorema de traslación en su forma inversa:
a=2
1
F (s) =
s3
1
f(t) = t2
2
144 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
(t − 2)2
f (t − a) =
2
Por lo que finalmente:
½ ¾
−1 e−2s (t − 2)2
$ = u(t − 2)
s3 2
Problema 13.
$ {t cos 2t}
Solución:
Recordando que:
dF (s)
$ {tf(t)} = −
ds
Donde:
f (t) = cos 2t
s
F (s) = $ {f(t)} = $ {cos 2t} =
s2 +4
µ ¶ µ 2 ¶ µ 2 ¶
d s (s + 4) − s(2s) s + 4 − 2s2
$ {tf (t)} = − =− =− =
ds s2 + 4 (s2 + 4)2 (s2 + 4)2
µ 2 ¶
−s + 4 s2 − 4
$ {tf(t)} = − =
(s2 + 4)2 (s2 + 4)2
Finalmente:
s2 − 4
$ {t cos 2t} =
(s2 + 4)2
Problema 14. © ª
$ te2t sen6t
Solución:
Recordando que:
5.2. TEOREMAS DE TRASLACIÓN Y DERIVADAS 145
dF (s)
$ {tf(t)} = −
ds
© ª
F (s) = $ {f (t)} = $ e2t sen6t
Si f (t) = sen6t
6
F (s) =
s2 + 36
6
F (s − a) =
(s − 2)2 + 36
Sustituyendo:
µ ¶
© 2t ª d 6 6(2s − 4)
$ te sen6t = − =
2
ds (s − 2) + 36 [(s − 2)2 + 36]2
Finalmente:
© ª 12s − 24
$ te2t sen6t =
[(s − 2)2 + 36]2
Problema 15. ½ ¾
−1 s
$
(s + 1)2
2
dF (s)
$ {tf(t)} = −
ds
n o
−1 dF (s)
$ ds
= −tf (t)
146 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
Como:
d 1 2s
( 2 )=− 2
ds s + 1 (s + 1)2
s 1 d 1
=− ( 2 )
(s2 + 1)2 2 ds s + 1
½ ¾ ½ ¾
−1 s −1 1 d 1 1 1
$ =$ − ( 2 ) = − (−tsent) = tsent
(s2 + 1)2 2 ds s + 1 2 2
Recordando que:
Finalmente:
2 4e−3s
$ {f (t)} = −
s s
Problema 17. Exprese cada función en términos de funciones escalón
unitario. Determine la transformada de Laplace de la función respectiva.
½ ¾
0, si 0 ≤ t < 1
f (t) =
t2 , si t ≥ 1
Solución:
Recordando:
5.2. TEOREMAS DE TRASLACIÓN Y DERIVADAS 147
© ª
$ {f (t)} = $ (t − 1)2 u(t − 1) + 2(t − 1)u(t − 1) + u(t − 1)
Problema 18.
f(t) = u(t − a) − u(t − b)
Solución:
$ {f (t)} = $ {u(t − a)} − $ {u(t − b)}
e−as e−bs
$ {f(t)} = −
s s
Problema 19. ½ ¾
−1 1 e−s
f(t) = $ −
s2 s2
Solución:
½ ¾ ½ ¾
−1 1 −1 −s 1
f (t) = $ −$ e 2
s2 s
Por lo tanto:
f (t) = t − (t − 1)u(t − 1)
©d ª
Problema 20. Aplicar la propiedad f(t) = − 1t $−1 ds
F (s) para eval-
uar la transformada inversa
148 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
½ ¾
−1 s−3
$ ln
s+1
Solución:
$−1 {ln(s − 3) − ln(s + 1)}
Por lo que:
d 1
(ln(s − 3)) =
ds s−3
d 1
(ln(s + 1)) =
ds s+1
· ½ ¾ ½ ¾¸
1 −1 1 −1 1
f (t) = − $ ln −$ ln
t s−3 s+1
1 £ 3t ¤
f (t) = − e − e−t
t
e3t e−t
f(t) = − +
t t
e−t − e3t
f (t) =
t
Problema 21. Determinar
© ª
$ (t2 − 3t)u(t − 2)
reescribiéndolo en términos de potencias de t − 2.
Solución:
Si
g(t) = t2 − 3t = (t − 2)2 − 3(t − 2) + 4t − 4 − 6
g(t) = (t − 2)2 + (t − 2) − 2
· ¸
© ª ©£ ¤ ª 2 1 2
$ (t2 − 3t)u(t − 2) = $ (t − 2)2 + (t − 2) − 2 u(t − 2) = e−2s 3
+ 2−
s s s
5.3. DERIVADAS, INTEGRALES Y FUNCIONES PERIÓDICAS 149
Teorema de convolución
Si f (t) y g(t) son funciones seccionalmente continuas en [0, ∞) y de orden
exponencial, entonces
¡d¢
Problema 1. Aplique el resultado dt
et = et y la ecuación $ {f 0 (t)} =
sF (s) − f(0) para evaluar $ {et }
Solución:
Se sabe que
© ª 1
$ et =
s−1
Si f (t) = et , f (0) = 1
Por lo tanto:
$ {f (t)} = sF (s) − 1
F (s) = sF (s) − 1
F (s)(s − 1) = 1
1
F (s) =
s−1
© ª 1
∴ $ et =
s−1
¡d¢ 2
Problema 2. Aplique el resultado dt cos t = −sen2t y la ecuación
$ {f 0 (t)} = sF (s) − f(0) para evaluar $ {cos2 t} .
Solución:
Si F (s) = $ {cos2 t}, f (0) = cos2 (0) = 1
$ {−sen2t} = sF (s) − 1
2
− = sF (s) − 1
s2 +4
2 s2 + 2
sF (s) = 1 − =
s2 + 4 s2 + 4
s2 + 2
F (s) =
s(s2 + 4)
Problema 3. Suponga que una función y(t) cuenta con las
propiedades y(0) = 1 y y’(0) = -1. Determine la transformada
Laplace de la siguiente expresión.
5.3. DERIVADAS, INTEGRALES Y FUNCIONES PERIÓDICAS 151
y 00 + 3y 0
Solución: Se aplica la expresión para la derivada de una tranformada y
las condiciones, de lo que queda, factorizamos Y (S), y a lo demás lo despe-
jamos.
¡ ¢
Y (s) s2 + 3s − s + 1 − 3 = 0
¡ ¢
Y (s) s2 + 3s − s − 2 = 0
¡ ¢
Y (s) s2 + 3s = s + 2
s+2
Y (s) =
s2 + 3s
Aplicamos fracciones parciales, y a los valores encontrados los sustituimos,
aplicando la transformada inversa.
s+2 A B
2
= +
s + 3s s s+3
s + 2 = A (s + 3) + B(s)
3
A=
2
1
B=
3
½ ¾ ½ ¾
−1 2 −1 1 1 −1 1 2 1
y (t) = $ {Y (s)} = $ + $ = + e−3t
3 s 3 s+3 3 3
Problema 4. Suponga que una función y(t) tiene las propiedades y(0) =
2 y y 0 (0) = 3. Despeje la transformada de Laplace $ {y(t)} = Y (s).
152 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
y 00 − 2y 0 + y = 0
¡ ¢
Y (s) s2 − 2s + 1 − 2s − 3 + 4 = 0
Y (s) (s − 1)2 = 2s − 1
2s − 1
Y (s) =
(s − 1)2
Problema 5. ½Z t ¾
τ
$ e dτ
0
Solución:
Se utiliza la fórmula de la derivada de una integral:
½Z t ¾
F (s)
$ f (τ )dτ =
0 s
1
en este caso f (τ ) = e τ , F (s) = s−1
, por lo tanto:
½Z t ¾
τ 1
$ e dτ =
0 s (s − 1)
Problema 6. ½Z t ¾
t−τ
$ τe dτ
0
½Z t ¾
$ f (τ )g(t − τ )dτ = F (s)G(s)
0
© ª 4! 24
$ t4 = 5 = 5
s s
© ª 48
$ t2 ∗ t4 = 8
s
Problema 8. © ª
$ e−t ∗ et cos t
Solución: Al igual que en el problema anterior:
© ª 1
$ e−t =
s+1
Para encontrar $ {et cos t} se hace una traslación:
© ª s s−1
$ et cos t = | s→s−1 =
s2 + 1 (s − 1)2 + 1
154 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
© ª s−1
$ e−t ∗ et cos t = £ ¤
(s + 1) (s − 1)2 + 1
Problema 9. ½ ¾
−1 1
$
s (s + 1)
Solución: Se utiliza el teorema de convolución en su forma inversa:
½ ¾ ½µ ¶ µ ¶¾
−1 1 −1 1 1
$ =$ = t ∗ e−t
s (s + 1) s s+1
"µ ¶a µ ¶2a #
1 1 −st 1 −st
$ {f (t)} = − e + e
1 − e−2as s 0 s a
·µ ¶ µ ¶¸
1 1 −as 1 1 −2as 1 −as
$ {f (t)} = − e + + e − e
1 − e−2as s s s s
µ ¶
1 1 2 −as 1 −2as (1 − 2e−as + e−2as )
$ {f (t)} = − e + e =
1 − e−2as s s s s (1 − e−2as )
1
sY (s) − y(0) − Y (s) =
s
1
sY (s) − 0 − Y (s) =
s
1
sY (s) − Y (s) =
s
factorizamos Y (s) y la despejamos:
1
Y (s)(s − 1) =
s
1
Y (s) =
s(s − 1)
½ ¾
−1 1
$ Y (s) =
s(s − 1)
y(t) = et − 1
Problema 2.
dy
+ 2y = t, y (0) = −1
dt
Solución:
½ ¾
dy
$ + 2y = t
dt
156 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
Resolviendo la transformada:
1
sY (s) − y (0) + 2Y (s) =
s2
Aplicando la condición inicial
1
sY (s) + 1 + 2Y (s) =
s2
Factorizando y despejando a Y (S):
1
Y (s) (s + 2) = −1
s2
1 1
Y (s) = −
s2 (s + 2) s + 2
Realizando la inversa de la transformada para obtener y(t) tenemos que:
½ ¾ ½ ¾
−1 −1 1 −1 1
y (t) = $ {Y (s)} = $ −$
s2 (s + 2) s+2
Resolviendo por fracciones parciales:
1 A B C
= + +
s2 (s + 2) s s2 (s + 2)
Encontrando los valores de A, B, y C:
1
A=−
4
1
B=
2
1
C=
4
Sustituyendo los valores:
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
1 −1 1 1 −1 1 1 −1 1 −1 1
y (t) = − $ + $ + $ −$
4 s 2 s2 4 s+2 s+2
5.4. APLICACIONES DE LA TRANSFORMADA DE LAPLACE 157
1 1 1
y (t) = − + t + e−2t − e−2t
4 2 4
1 1 3
y (t) = − + t − e−2t
4 2 4
Problema 3.
y 0 + 4y = e−4t , y(0) = 2
Solución:
© ª
$ y 0 + 4y = e−4t
Resolviendo la transformada:
1
sY (s) − y(0) + 4Y (s) =
s+4
Aplicando la condición:
1
sY (s) − 2 + 4Y (s) =
s+4
Factorizando y despejando a Y (S):
1
Y (s) (s + 4) = +2
s+4
1 2
Y (s) = 2 +
(s + 4) s+4
½¯ ¯ ¾
¯1¯
y (t) = $ −1 ¯ ¯ + 2e−4t
¯ s2 ¯
s→s+4
158 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
Problema 4.
y 00 + 5y 0 + 4y = 0, y (0) = 1, y 0 (0) = 0
Solución:
$ {.y 00 + 5y 0 + 4y = 0}
Resolviendo la transformada:
s 5
Y (s) = +
(s + 4) (s + 1) (s + 4) (s + 1)
4
A=
3
5.4. APLICACIONES DE LA TRANSFORMADA DE LAPLACE 159
1
B=−
3
5 C D
= +
(s + 4) (s + 1) s+4 s+1
5
C=−
3
5
D=
3
Sustituyendo los valores y realizando la inversa de la transformada para
obtener y(t) tenemos que:
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
4 −1 1 1 −1 1 5 −1 1 5 −1 1
y (t) = $ − $ − $ + $
3 s+4 3 s+1 3 s+4 3 s+1
4 1 5 5 1 4
y (t) = e−4t − e−t − e−4t + e−t = − e−4t + e−t
3 3 3 3 3 3
Problema 5.
y 00 − 6y 0 + 9y = t, y (0) = 0, y 0 (0) = 1
Solución:
$ {y 00 − 6y 0 + 9y = t}
Resolviendo la transformada:
1
s2 Y (s) − sy (0) − y 0 (0) − 6 (sY (s) − y (0)) + 9sY (s) =
s2
Aplicando las condiciones iniciales:
1
s2 Y (s) − 1 − 6sY (s) + 9sY (s) =
s2
160 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
1 1
Y (s) = 2 +
s2 (s − 3) (s − 3)2
Realizando la inversa para obtener y(t):
½ ¾ ½ ¾
−1 1 −1 1
y (t) = $ +$
s2 (s − 3)2 (s − 3)2
Resolviendo por fracciones parciales:
1 A B C D
2 = + 2+ +
s2 (s − 3) s s s − 3 (s − 3)2
½¯ ¯ ¾ ½¯ ¯ ¾
2 1 2 3t 1 −1 ¯¯ 1 ¯¯ ¯ ¯
−1 ¯ 1 ¯
y (t) = + t− e + $ ¯ s2 ¯ +$ ¯ s2 ¯
27 9 27 9 s→s−3 s→s−3
2 1 2 1 2 1 2 10
y (t) = + t − e3t + te3t + te3t = + t − e3t + te3t
27 9 27 9 27 9 27 9
Problema 6.
Solución:
5.4. APLICACIONES DE LA TRANSFORMADA DE LAPLACE 161
$ {.y 00 + y = sin t}
Resolviendo la transformada:
1
s2 Y (s) − sy(0) − y 0 (0) + Y (s) =
s2 +1
Aplicando las condiciones iniciales:
1
s2 Y (s) − s + 1 + Y (s) =
s2 +1
Despejando y factorizando a Y (S):
¡ ¢ 1
Y (s) s2 + 1 = +s−1
s2 +1
1 s 1
Y (s) = 2 + 2 − 2
(s2 + 1) s +1 s +1
Z t Z t
sin t ∗ sin t = sin τ sin (t − τ ) dτ = sin τ (sin t cos τ − cos t sin τ ) dτ
0 0
sin3 t 1 1
sin t ∗ sin t = − t cos t + sin cos2 t
2 2 2
162 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
1 1
y (t) = sin t − t cos t + cos t − sin t
2 2
1 1
y (t) = cos t − t cos t − sin t
2 2
Problema 7.
Solución:
© ª
$ y 00 − y 0 = et
Resolviendo la transformada:
¯ ¯
¯ s ¯
s Y (s) − sy (0) − y (0) − (sY (s) − y (0)) = ¯¯ 2
2 0 ¯
s + 1¯ s→s−1
1
Y (s) =
s (s2 − 2s + 2)
½ ¾
−1 1
y (t) = $ 2
s (s − 2s + 2)
Resolviendo por fracciones parciales:
1 A Bs + C
= + 2
s (s2 − 2s + 2) s (s − 2s + 2)
Obteniendo valores:
1 1
A= , B=− , C=1
2 2
Sustituyendo los valores y realizando la inversa de la transformada para
obtener y(t) tenemos que:
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
1 −1 1 1 −1 s −1 1
y (t) = $ − $ +$
2 s 2 (s − 1)2 + 1 (s − 1)2 + 1
½ ¾ ½¯ ¯ ¾
1 1 s−1+1 ¯ 1 ¯
y(t) = − $−1 +$ −1 ¯ ¯
2 2 (s − 1)2 + 1 ¯ s2 + 1 ¯
s→s−1
à ½ ¾ ½ ¾!
1 1 s−1 1
y (t) = − $−1 + $−1 + et sin t
2 2 (s − 1)2 + 1 s→s−1 (s − 1)2 + 1
µ ½ ¾ ½¯ ¯ ¾¶
1 1 s ¯ 1 ¯
−1 ¯
y (t) = − $−1
+$ ¯ + et sin t
2 2 2
s + 1 s→s−1 ¯ 2 ¯
s + 1 s→s−1
1 1 t 1
y (t) = − e cos t − et sin t + et sin t
2 2 2
1 1 t 1
y (t) = − e cos t + et sin t
2 2 2
Problema 8.
Solución:
© ª
$ y (4) − y = 0
Resolviendo la transformada:
s4 Y (s) − s3 + s − Y (s) = 0
s (s2 − 1) s
Y (s) = 2 2
= 2
(s − 1) (s + 1) (s + 1)
s
Y (s) =
(s2 + 1)
y (t) = cos t
Problema 9.
½ ¾
0 0, 0 ≤ t < 1
y + y = f (t) , y (0) = 0, en donde f(t) =
5, t ≥ 1
Solución:
Tomando en cuenta la condicion inicial se sabe que f (t) es:
f (t) = 5u(t − 1)
5.4. APLICACIONES DE LA TRANSFORMADA DE LAPLACE 165
$ {y 0 + y = 5u(t − 1)}
Resolviendo la transformada:
e−s
sY (s) − y(0) + Y (s) = 5
s
Aplicando las condiciones iniciales:
e−s
sY (s) + Y (s) = 5
s
Factorizando y despejando a Y (S) se tiene que:
e−s
Y (s) (s + 1) = 5
s
e−s
Y (s) = 5
s (s + 1)
Obteniendo valores:
A = 1, B = −1
y (t) = 5u (t − 1) − 5e−(t−1) u (t − 1)
¡ ¢
y (t) = 5u (t − 1) 1 − e−(t−1)
Problema 10.
Solución:
$ {y 00 + 4y = sentu (t − 2π)}
Resolviendo la transformada:
e−2πs
s2 Y (s) − sy (0) − y 0 (0) + 4Y (s) =
s2 + 1
Aplicando las condiciones iniciales:
e−2πs
s2 Y (s) − s + 4Y (s) =
s2 + 1
Factorizando y despejando a Y (S) se tiene que:
¡ ¢ e−2πs
Y (s) s2 + 4 = 2 +s
s +1
e−2πs s
Y (s) = 2 2
+ 2
(s + 1) (s + 4) (s + 4)
Realizando la inversa obtenemos a y(t):
½ ¾ ½ ¾
−1 e−2πs −1 s
y (t) = $ +$
(s2 + 1) (s2 + 4) (s2 + 4)
Resolviendo por fracciones parciales:
1 As + B Cs + D
= 2 + 2
(s2 2
+ 1) (s + 4) (s + 4) (s + 1)
5.4. APLICACIONES DE LA TRANSFORMADA DE LAPLACE 167
1 1
y (t) = − sen2 (t − 2π) u (t − 2π) + sen (t − 2π) u (t − 2π) + cos 2t
6 3
Realizando la transformada:
1 1
F (s) + 2
F (s) = 2
s s
Factorizando y despejando a F (S):
µ ¶
1 1
F (s) 1 + 2 = 2
s s
µ ¶
s2 + 1 1
F (s) =
s2 s2
s2
F (s) =
s2 (s2 + 1)
168 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
1
F (s) =
s2 +1
Realizando la inversa obtenemos f (t):
½ ¾
−1 1
f (t) = $
s2 + 1
f(t) = sin t
Problema 12. Z t
t
f (t) = te + τ f (t − τ ) dτ
0
Solución:
½ Z t ¾
t
$ f (t) = te + τ f (t − τ ) dτ
0
Realizando la transformada:
1 F (s)
F (s) = 2 +
(s − 1) s2
F (s) 1
F (s) − =
s2 (s − 1)2
µ ¶
1 1
F (s) 1 − 2 =
s (s − 1)2
s2 s2
F (s) = =
(s2 − 1) (s − 1)2 (s + 1) (s − 1)3
½ ¾
−1 s2
y (t) = $
(s + 1) (s − 1)3
Resolviendo por fracciones parciales:
s2 A B C D
3 = + + 2 +
(s − 1) (s − 1) s + 1 s − 1 (s − 1) (s − 1)3
Obteniendo los valores:
1 1 3 1
A=− , B= , C= , D=
8 8 4 4
Sustituyendo los valores y realizando la inversa de la transformada para
obtener y(t) tenemos que:
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
1 −1 1 1 −1 1 3 −1 1 1 −1 D
f (t) = − $ + $ + $ + $
8 s+1 8 s−1 4 (s − 1)2 4 (s − 1)3
1 1 3 1
f (t) = − e−t + et + tet + t2 et
8 8 4 8
Problema 13.
Z t
0
y (t) = t − sin t − y (τ ) dτ, y(0) = 0
0
Solución:
½ Z t ¾
0
$ y (t) = t − sin t − y (τ ) dτ
0
Resolviendo la transformada:
1 1 Y (s)
sY (s) − y(0) = − 2 −
s s +1 s
Aplicando la condición inicial:
1 1 Y (s)
sY (s) = − 2 −
s s +1 s
170 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
Y (s) 1 1
sY (s) + = − 2
s s s +1
µ ¶
1 1 1
Y (s) s + = − 2
s s s +1
µ ¶
s2 + 1 1 1
Y (s) = − 2
s s s +1
1 s
Y (s) = −
s2 + 1 (s2 + 1)2
Z t
1
cos t ∗ sin t = cos τ sin(t − τ )dτ = t sin t
0 2
Sustituyendo y resolviendo la transformada inversa restante:
1
y(t) = sin t − t sin t
2
E(t) = VR + VL + VC
Z t
di 1
0.005 + i + i (τ ) dτ = 100 [1 − u (t − 1)]
dt 0.02 0
µ ¶
I(s) 1 e−s
sI(s) − i(s) + 200I(s) + 10000 = 2000 −
s s s
µ ¶ ·µ ¶ µ ¶¸
s 2000 2000e−s
I(s) = −
s + 200s + 10000 s s
20000 200000e−s
I(s) = −
s + 200s + 10000 s + 200s + 10000
Realizando la inversa para obtener i(t):
½ ¾ ½ ¾
−1 1 −1 e−s
i(t) = 20000L − 20000L
s + 200s + 10000 s + 200s + 10000
½ ¾ ½ ¾
−1 1 −1 e−s
i(t) = 20000L − 20000L
(s + 100)2 (s + 100)2
½¯ ¯ ¾ ½¯ −s ¯ ¾
¯1¯ ¯e ¯
i(t) = 20000L −1 ¯ ¯ − 20000L−1 ¯ ¯
¯ s2 ¯ ¯ s2 ¯
s→s+100 s→s+100
Solución:
Tomando en cuenta que R, C, E0 y k son constantes:
dq 1
R + q = E0 e−kt
dt C
Dividiendo la ecuación entre la resistencia:
dq 1 E0 e−kt
+ q=
dt RC R
Resolviendo la transformada:
½ ¾
dq 1 E0 e−kt
$ + q=
dt RC R
1 E0
sQ(s) − q(0) + Q (s) =
RC R (s + k)
µ ¶
sRC + 1 E0
Q(s) =
RC R (s + k)
E0 RC
Q(s) =
R (s + k) (RCs + 1)
E0 C
Q(s) =
(s + k) (RCs + 1)
EoC A B
= +
(s + k) (RCs + 1) (s − k) (RCs + 1)
Obteniendo valores:
EoC EoC 2 R
A= , B=−
1 − kRC (1 − kRC)
( )
EoC −kt EoC 2 R 1 −1 1
q(t) = e − $ ¡ 1
¢
1 − kRC (1 − kRC) RC s + RC
EoC ³ −kt t
´
q(t) = e − e− RC
1 − kRC
E(t) = VR + VC
De donde:
q dq
VR = Ri, VC = , i=
C dt
El voltaje total es:
5.4. APLICACIONES DE LA TRANSFORMADA DE LAPLACE 175
E (t) = 5u (t − 3)
Sustituyendo valores:
dq q
R + = 5u (t − 3)
dt C
dq 1
2.5 + q = 5u (t − 3)
dt 0.08
Dividiendo la ecuación entre la resistencia:
dq
+ 5q = 2u (t − 3)
dt
Aplicando la transformada y resolviendo:
½ ¾
dq
$ + 5q = 2u (t − 3)
dt
e−3s
sQ(s) − q(0) + 5Q(s) = 2
s
Aplicando la condición inicial:
e−3s
sQ(s) + 5Q(s) = 2
s
Factorizando y despejando a Q(S):
e−3s
Q(s) (s + 5) = 2
s
e−3s
Q(s) = 2
s (s + 5)
Realizando la transformada inversa para obtener q(t):
½ −3s ¾
−1 e
q(t) = 2$
s (s + 5)
176 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
Obteniendo valores:
1 1
A= , B=−
5 5
Sustituyendo los valores en la transformada inversa:
· ½ ¾ ½ −3s ¾¸
1 −1 e−3s 1 −1 e
q(t) = 2 $ − L
5 s 5 (s + 5)
2 2
q(t) = u (t − 3) − e−5(t−3) u (t − 3)
5 5
E(t) = VR + VL + VC
di q
E(t) = iR + L +
dt C
dq
i=
dt
dq d2 q q
E(t) = R +L 2 +
dt dt C
Sustituyendo valores:
dq d2 q q
120 sin 10t = 20 + 2 +
dt dt 0.01
5.4. APLICACIONES DE LA TRANSFORMADA DE LAPLACE 177
d2 q dq
2
+ 20 + 100q = 120 sin 10t
dt dt
Aplicando la transformada y resolviendo:
½ 2 ¾
dq dq
$ + 20 + 100q = 120 sin 10t
dt2 dt
1200
s2 Q(s) − sq(0) − q0 (0) + 20sQ(s) − 20q(0) + 100Q(s) =
s2+ 100
Aplicando las condiciones iniciales:
1200
s2 Q(s) + 20sQ(s) + 100Q(s) =
s2 + 100
Factorizando y despejando a Q(S):
¡ ¢ 1200
Q(s) s2 + 20s + 100 =
s2 + 100
1200
Q(s) (s + 10)2 =
s2+ 100
1200
Q(s) =
(s + 10)2 (s2 + 100)
Obteniendo valores:
178 . TRANSFORMADA DE LAPLACE
3 3
A = − , B = 0, C = , D = 6
5 5
Sustituyendo los valores en la transformada inversa:
½ ¾ ½ ¾ ½ ¾
3 −1 1 3 −1 1 −1 1
q(t) = − $ + $ + 6$
5 s2 + 100 5 s + 10 (s + 10)2
3 3
q(t) = − sin 10t + e−10t + 6te−10t
10 5
Aplicando la condición inicial de i(0) = 0 :
3
i(t) = − cos 10t − 6e−10t − 60te−10t + 6e−10t
5
3
i(t) = − cos 10t − 60te−10t
5
Capítulo 6
SERIES DE FOURIER
Z a/2 Z a/2
f (x)dx = 2 f (x)dx (6.1)
−a/2 0
Z a/2
f(x)dx = 0 (6.2)
−a/2
179
180 . SERIES DE FOURIER
10
-3 -2 -1 00 1 2 3
-5
-10
1.5
0.5
-8 -6 -4 -2 0 0 2 4 6 8
-0.5
-1
-1.5
2.5
1.5
0.5
-6 -4 -2 0 0 2 4 6 8 10 12
X
∞ X
∞
f (x) = a0 + an cos nx + bn sin nx (6.3)
n=1 n=1
Z +π
1
an = f(x) cos nxdx, n = 1, 2, 3, ... (6.5)
π −π
Z +π
1
bn = f(x) sin nxdx, n = 1, 2, 3, ... (6.6)
π −π
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
6.2. FUNCIONES CON PERIODO T = 2π 183
Z +π · ¸+π
1 nπx 1 2 nx 2 nπ
an = cos( ) dx = sin ( ) = sin ( )
π 0 2π π n 2 0 nπ 2
1 2
S1 = 2
+ π
cos x
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1
S2 = 2
+ π2 (cos x − 13 cos 3x)
184 . SERIES DE FOURIER
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1
S3 = 2
+ π2 (cos x − 13 cos 3x + 15 cos 5x)
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1
S4 = 2
+ π2 (cos x − 13 cos 3x + 15 cos 5x − 17 cos 7x)
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1
S5 = 2
+ π2 (cos x − 13 cos 3x + 15 cos 5x − 17 cos 7x + 19 cos 9x)
6.2. FUNCIONES CON PERIODO T = 2π 185
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1
S6 = 2
+ π2 (cos x − 13 cos 3x + 15 cos 5x − 17 cos 7x + 19 cos 9x − 1
11
cos 11x)
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
186 . SERIES DE FOURIER
La función
½ se escribe de la siguiente forma:
0 −π < x < 0
f (x) = ; T = 2π
1 0<x<π
Como la función es periódica, en general la gráfica tiene la forma que se
muestra en la siguiente figura:
0.8
0.6
0.4
0.2
-8 -6 -4 -2 0 0 2 4 6 8
1
bn = (1 − (−1)n )
nπ
Por lo tanto
1 1 X (1 − (−1)n )
∞
f (x) = + sin nx
2 π n=1 n
La aproximación de la función por medio de la serie de Fourier se muestra
en las siguientes figuras, se muestra la comparación de la función f (x) con
varias sumas parciales en el intervalo (−π, π):
S1 (x) = 12 + π2 sin x, cuando n = 2 el coeficiente a2 = 0, por lo tanto
S1 (x) = S2 (x)
6.2. FUNCIONES CON PERIODO T = 2π 187
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1
S3 (x) = 2
+ π2 (sin x + 13 sin 3x)
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1
S5 (x) = 2
+ π2 (sin x + 13 sin 3x + 15 sin 5x)
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1
S7 (x) = 2
+ π2 (sin x + 13 sin 3x + 15 sin 5x + 17 sin 7x)
188 . SERIES DE FOURIER
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
0.5
-8 -6 -4 -2 0 0 2 4 6 8
-0.5
-1
Z " Z π Z π Z +π #
+π −2
1 1 2
a0 = f (x)dx = − dx + dx − dx =
2π −π 2π −π − π2 π
2
1 h ³ π ´ ³π π ´ ³ π ´i
− − +π + + − π− =0
2π 2 2 2 2
" Z π Z π Z +π #
−2
1 2
an = − cos nxdx + cos nxdx − cos nxdx =
π −π − π2 π
2
1 h ³ nπ ´ ³ nπ ´ ³ nπ ´ ³ nπ ´i
− sin − + sin (−nπ) + sin − sin − − sin (πx) + sin
nπ 2 2 2 2
4 nπ
an =sin
nπ 2
Por lo tanto la serie de Fourier es:
µ ¶
4 X sin nπ 2
f (x) = cos nx
π n
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
190 . SERIES DE FOURIER
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
10
-8 -6 -4 -2 00 2 4 6 8
Z +π · ¸
1 2 1 π3 π3 π2
a0 = x dx = + =
2π −π 2π 3 3 3
Z +π
1
an = x2 cos nxdx
π −π
· µ ¶¸+π
1 x2 2 x 1
an = sennx + cos nx − 2 sennx
π n n n n −π
h 2 i
1 π
sennπ + 2π
cos nπ − 2
sennπ −
n n2 n3
an = h i
π π2 sen(−nπ) − 2π2 cos(−nπ) − 23 sen(−nπ)
n n n
192 . SERIES DE FOURIER
½ ¾
1 2π 2π 4 4
an = 2
cos nπ + 2 cos nπ = 2
cos nπ = 2 (−1)n.
π n n n n
Por lo tanto
π2 X∞
(−1)n
f (x) = +4 2
cos nx
3 n=1
n
π2
Se muestran ahora dos sumas parciales de Fourier: S1 (x) = 3
− 4 cos x
2
y S2 (x) = π3 − 4 cos x + cos 2x:
10
8 8
6 6
4
4
2
2
-3 -2 -1 00 1 2 3
-3 -2 -1 00 1 2 3
2.5
1.5
0.5
-8 -6 -4 -2 0 0 2 4 6 8
6.2. FUNCIONES CON PERIODO T = 2π 193
Como se observa f (x) es una función par, por lo tanto solo hay que
calcular a0 y a1 :
·Z 0 Z +π ¸ · ¸
1 1 x2 0 x2 +π
a0 = (π + x)dx + (π − x)dx = (πx + ) |−π +(πx − ) |0 =
2π −π 0 2π 2 2
· ¸
1 2 π2 2 π2
a0 = π − +π − ) =
2π 2 2
1 2 π
a0 = (π ) =
2π 2
·Z 0 Z +π ¸
1
an = (π + x) cos nxdx + (π − x) cos nxdx
π −π 0
R
Se realiza primero por partes la integral x cos nxdx:
u = x; du = dx
dv = cos nx; v = n1 sin nx
Z Z
x 1 x 1
x cos nxdx = sin nx − sin nxdx = sin nx + 2 cos nx
n n n n
Luego se sustituye en an
· ¸0
1 π x 1
an = sin nx + sin nx + 2 cos nx +
π n n n −π
· ¸+π
1 π x 1
sin nx − sin nx − 2 cos nx
π n n n 0
· ¸ · ¸
1 1 1 1 1 1 2
an = − cos nπ + − cos nπ + = (1 − cos nπ)
π n2 n2 π n2 n2 πn2
Por lo tanto la serie de Fourier queda como:
π 2X 1
∞
f (x) = + (1 − (−1)n ) cos nx
2 π n=1 n2
Se muestran cuatro sumas parciales que ilustran el proceso de aproxi-
mación a la función:
π 2
S1 (x) = + (2 cos x)
2 π
194 . SERIES DE FOURIER
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
π 2 2
S3 (x) = + (2 cos x + cos 3x)
2 π 9
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
π 2 2 2
S5 (x) = + (2 cos x + cos 3x + cos 5x)
2 π 9 25
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
6.2. FUNCIONES CON PERIODO T = 2π 195
π 2 2 2 2
S7 (x) = + (2 cos x + cos 3x + cos 5x + cos 7x)
2 π 9 25 49
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
♠
1.5
0.5
-1 00 1 2 3 4
-0.5
-1
-1.5
1.5
0.5
-6 -4 -2 0 0 2 4 6
-0.5
-1
-1.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
-1.5
Z +π Z +π
1 π −π/2 π
+π sin nxdx − x sin nxdx] = [ cos nx |−π − cos nx |+π
π/2 −
π/2 π/2 π n n
Z −π/2 Z π/2 Z +π
− x sin nxdx + x sin nxdx − x sin nxdx]
−π −π/2 π/2
R
La integral x sin nxdx se resuelve por partes:
u=x dv = sin xdx
du = dx v = − n1 cos nx
Por lo tanto:
Z Z
x 1 x 1
x sin nxdx = − cos nx + cos nxdx = − cos nx + 2 sin nx
n n n n
Sustituyendo y evaluando:
µ ¶−π/2
1 π −π/2 π +π x 1
bn = { cos nx |−π − cos nx |π/2 − − cos nx + 2 sin nx +
π n n n n −π
µ ¶π/2 µ ¶+π
x 1 x 1
+ − cos nx + 2 sin nx − − cos nx + 2 sin nx }=
n n −π/2 n n π/2
1 π³ nπ nπ ´ π
bn = { cos(− ) − cos(−nπ) − cos(nπ) + cos( ) −− cos(−nπ/2)−
π n 2 2 2n
1 π 1 π 1
− sin(−nπ/2)+ cos(−nπ)+ sin(−nπ)− cos(nπ/2)+ sin(nπ/2)−
n2 n n2 2n n2
198 . SERIES DE FOURIER
π 1 π 1 π 1
− cos(−nπ/2)− 2 sin(−nπ/2)+ cos(nπ)− 2 sin(nπ)− cos(nπ/2)+ 2 sin(nπ/2)}
2n n n n 2n n
·µ ¶ µ ¶ µ ¶ ¸
1 2π 2π nπ 2π 2π 2 2 nπ
bn = − cos + − cos nπ + 2
+ 2 sin
π n n 2 n n n n 2
4 nπ
bn = sin
πn2 2
si n es par sin nπ
2
= 0, por lo tanto bn es cero si n es par,
si n es impar sin nπ
2
= 1, −1, 1, ...
Finalmente la serie de Fourier queda:
X
∞
4 X 1
∞
nπ
f (x) = bn sin nx = 2
sin sin nx =
n=impar
π n=impar n 2
µ ¶
4 1 1
= sin x − sin 3x + sin 5x − ...
π 9 25
La aproximación a la función en el intervalo (−π, π) con uno y dos tér-
minos se observa en las siguientes figuras:
1.5 1.5
1 1
0.5 0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3 -3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5 -0.5
-1 -1
-1.5 -1.5
6.3. FUNCIONES CON PERIODO ARBITRARIO 199
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
0.5
-4 -2 0 0 2 4
-0.5
-1
Z T /2 µ ¶
4 2nπ
bn = f(x) sin dx
T 0 T
Z 2/2 µ ¶ Z 1
4 2nπ 1 − cos nπ
bn = sin x dx = 2 sin (nπx) dx = 2
2 0 2 0 nπ
∞ µ
X ¶
1 − cos nπ
f (x) = 2 sin (nπx)
n=1
nπ
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
0.8
0.6
0.4
0.2
-1 -0.5 00 0.5 1
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 0 0 1 2 3
La función no tiene paridad, por lo tanto hay que calcular todos los
coeficientes de la serie de Fourier:
·Z 0 Z 1 ¸ µ ¶1
1 1 x2
a0 = 0dx + xdx =
2 −1 0 2 2 0
1
a0 =
4
·Z 0 Z 1 ¸
an = 0 cos nπxdx + x cos nπxdx
−1 0
u = x; du = dx
204 . SERIES DE FOURIER
1
dv = cos nπx; v = nπ
sin nπx
· ¸1
x 1
an = sin nπx + 2 2 cos nπx
nπ nπ 0
1
an = ((−1)n − 1)
n2 π2
·Z 0 Z 1 ¸
bn = 0 sin nπxdx + x sin nπxdx
−1 0
u = x; du = dx
1
dv = sin nπx; v = − nπ cos nπx
· ¸1
x 1
bn = − cos nπx + 2 2 sin nπx
nπ nπ 0
(−1)n
bn = −
nπ
∞ · ¸
1 X 1 1 X (−1)n
∞
1 n
f (x) = + 2 [(−1) − 1] cos nπx − sin nπx
4 π n=1 n2 π n=1 n
0.8
0.6
0.4
0.2
-1 -0.5 00 0.5 1
6.3. FUNCIONES CON PERIODO ARBITRARIO 205
1 2
S2 (x) = 4
− π2
cos πx − π1 (− sin πx + 12 sin 2πx)
0.8
0.6
0.4
0.2
-1 -0.5 00 0.5 1
1 2 2
S3 (x) = 4
− π2
cos πx − 9π 2
cos 3πx − π1 (− sin πx + 12 sin 2πx − 13 sin 3πx)
0.8
0.6
0.4
0.2
-1 -0.5 00 0.5 1
S4 (x) = 14 − π22 cos πx − 9π2 2 cos 3πx − π1 (− sin πx + 12 sin 2πx − 13 sin 3πx +
1
4
sin 4πx)
0.8
0.6
0.4
0.2
-1 -0.5 00 0.5 1
206 . SERIES DE FOURIER
0.8
0.6
0.4
0.2
-1 -0.5 00 0.5 1
♠
Problema 3: Encontrar la serie de Fourier de la siguiente fun-
ción, con periodo T = 2
½
−1 −1 < x < 0
f (x) =
2x 0<x<1
Solución: La gráfica de la función se muestra en la siguiente figura:
1.5
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
· ¸
1 0 x2 1 1
a0 = −x|−1 + 2 |0 = [−1 + 1] = 0
2 2 2
Z +1 Z 0 Z 1
2
an = f (x) cos nπx dx = − cos nπxdx + 2 x cos nπxdx
2 −1 −1 0
2
an = [(−1)n − 1]
n2 π 2
Z +1 Z 0 Z 1
2
bn = f (x) sin(nπx) dx = − sin(nπx)dx + 2 x sin(nπx)dx
2 −1 −1 0
· ¸1
1 0 x 1
bn = cos(nπx) |−1 + 2 − cos (nπx) − 2 2 sin(nπx)
nπ nπ nπ 0
1 2 1
bn = [1 − (−1)n ] + [−(−1)n ] = [1 − 3(−1)n ]
nπ nπ nπ
2 X [(−1)n − 1] 1 X [1 − 3(−1)n ]
f (x) = cos nπx + sin nπx
π2 n2 π n
En las siguientes figuras se muestran cuatro sumas parciales que muestran
como la serie aproxima a la función.
S1 (x) = π22 (−2 cos(πx) + π4 sin(πx))
208 . SERIES DE FOURIER
1.5
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
2
S2 (x) = π2
(−2 cos(πx)) + π2 (2 sin(πx) − 12 sin(2πx))
1.5
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
2
S3 (x) = π2
(−2 cos(πx)− 29 cos 3πx)+ π2 (2 sin(πx)− 12 sin(2πx)+ 23 sin(3πx))
1.5
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
2
S4 (x) = π2
(−2 cos(πx)− 29 cos 3πx)+ π2 (2 sin(πx)− 12 sin(2πx)+ 23 sin(3πx)−
1
4
sin 4πx)
6.4. SERIES DE FOURIER DE FUNCIONES PARES E IMPARES 209
1.5
0.5
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.5
-1
X
∞
2nπ
f (x) = a0 + an cos x, n = 1, 2, ... (6.11)
n=1
T
donde los coeficientes son:
Z T /2
2
a0 = f(x)dx (6.12)
T 0
Z T /2
4 2nπ
an = f (x) cos xdx, n = 1, 2, ... (6.13)
T 0 T
De la misma forma si f (x) es una función impar, entonces la serie de
Fourier es una serie senoidal de Fourier
X
∞
2nπ
f (x) = bn sin x, n = 1, 2, ... (6.14)
n=1
T
donde los coeficientes son:
210 . SERIES DE FOURIER
Z
4 T /2 2nπ
bn = f (x) sin xdx, n = 1, 2, ... (6.15)
T 0 T
Problema 1. Encontrar la serie de Fourier de la siguiente fun-
ción:
½
1 −π/2 < x < π/2
f (x) = ; T = 2π
0 π/2 < x < 3π/2
Solución: La función periódica se muestra en la figura siguiente, como
se observa hay simetría con respecto al eje y.
1
0.8
0.6
0.4
0.2
-8 -6 -4 -2 0 0 2 4 6 8
A partir
de la gráfica se observa que la función es equivalente a la siguiente:
0 (−π, −π/2)
f (x) = 1 (−π/2, π/2) con periodo T = 2π
0 (π/2, π)
Esta función es par, por lo tanto bn = 0.
Zπ/2
1 1 ³π ´ 1
a0 = dx = =
π π 2 2
0
Z π/2
2 2
an = cos (nx) dx = (sin (nx)|π/2
0
π 0 nπ
2 nπ
an = sin
nπ 2
Por lo tanto la serie de Fourier para f (x) queda de la siguiente forma:
6.4. SERIES DE FOURIER DE FUNCIONES PARES E IMPARES 211
¡ ¢
1 2 X sin nπ
∞
2
f (x) = + cos (nx)
2 π n=1 n
1 2 X (−1)k
∞
f (x)= + cos (2k + 1) x
2 π k=0 (2k + 1)
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
212 . SERIES DE FOURIER
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
0.8
0.6
0.4
0.2
-3 -2 -1 00 1 2 3
1.5
0.5
-8 -6 -4 -2 0 0 2 4 6 8
-0.5
-1
-1.5
6.4. SERIES DE FOURIER DE FUNCIONES PARES E IMPARES 213
Este función
hR π es impar por lo que an = a0 = 0i
2
R
bn = π 02 x sin nxdx + π π (π − x) sin nxdx , integrando por partes:
2
u=x
du = dx
dv = sin nxdx
v = − n1 cos nx
"Z π Z Z #
2 2
bn = x sin nxdx + π π sin nxdx − πx sin nxdx
π 0 π
2
π
2
(· ¸ π2 · ¸ )
2 x 1 π x 1
bn = − cos nx + 2 sin nx − [cos nx] π π − − cos nx + 2 sin nx π
π n n 0 n 2 n n π
2
· ¡ π nπ 1 nπ
¢ π π nπ
¸
2 − 2n cos
¡ π 2
+ n2 sin 2 − n
cos nπ + n
cos
¢ 2
−
bn = π
π − n cos nπ + 2n cos nπ
2
− n12 sin nπ
2
· ¸
2 2 nπ 4 nπ
bn = 2
sin = 2
sin
π n 2 πn 2
En este caso la serie converge muy rápido hacia la función, tal como se
muestra en las siguientes figuras en las cuales se ilustran tres sumas parciales:
S1 (x) = π4 sin x
214 . SERIES DE FOURIER
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
-1.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
-1.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
-1.5
♠
6.4. SERIES DE FOURIER DE FUNCIONES PARES E IMPARES 215
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
Z +π
2
an = x cos nxdx
π 0
· Z ¸ · ¸
2 x +π 1 +π 2 1 n
an = sin nx|0 − sin nxdx = − ((−1 ) − 1) =
π n n 0 π n
2
an = [(−1)n − 1]
π n2
π 2 X [(−1)n − 1]
f (x) = + cos nx
2 π n2
216 . SERIES DE FOURIER
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
π 2
S2 (x) = 2
+ π
(−2 cos x − 29 cos 3x)
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
♠
2.5
1.5
0.5
-8 -6 -4 -2 0 0 2 4 6 8
Z
2 x2
an = π cos nxdx
π 0 4
Ya
R 2se había encontrado que
2
x cos nxdx = xn sin nx + n2x2 cos nx − 2
n3
sin nx, por lo tanto:
Z · ¸
1 2 1 x2 2x 2
an = πx cos nxdx = sin nx + 2 cos nx − 3 sin nx π =
2π 0 2π n n n 0
· ¸
1 2π 1
an = 2
cos nπ = 2 cos nπ
2π n n
Por lo tanto:
π 2 X (−1)n
∞
f (x) = + cos nx
12 n=1 n2
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
π2
S2 (x) = 12
− cos x + 14 cos 2x
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
π2
S3 (x) = 12
− cos x + 14 cos 2x − 19 cos 3x
2.5
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
♠
6.4. SERIES DE FOURIER DE FUNCIONES PARES E IMPARES 219
1 2 1 1 1
1= + (1 − + − + ...)
2 π 3 5 7
1 2 1 1 1
= (1 − + − + ...)
2 π 3 5 7
De donde se obtiene lo que se pide, es decir,
π 1 1 1
= 1 − + − + ...♠
4 3 5 7
2
Problema 6. Demostrar que 1 − 14 + 19 − 16 1
+ ... = π12
2
Solución: Se tiene que si f (x) = x4 , x ∈ (−π, π), ya se demostró en
el problema 4 de esta sección que la serie de Fourier para esta función está
dada por:
π 2 X (−1)n
∞
f (x) = + cos nx
12 n=1 n2
π2 1 1 1
0= −1+ − + − ...
12 4 9 16
De donde se obtiene lo que se pide, o sea,
π2 1 1 1
=1− + − + ...♠
12 4 9 16
220 . SERIES DE FOURIER
X
∞
nπ
f (x) = a0 + an cos x (6.16)
n=1
l
Z l
1
a0 = f(x)dx (6.17)
l 0
Z l
2 nπ
an = f (x) cos xdx, n = 1, 2, ... (6.18)
l 0 l
X
∞
nπ
f(x) = bn sin x (6.19)
n=1
l
Z l
2 nπ
bn = f(x) sin xdx, n = 1, 2, ... (6.20)
l 0 l
1.6
1.4
1.2
0.8
0.6
0.4
0.2
Para poder obtener la serie de Fourier se puede realizar una extensión par
o una extensión impar. Como se pide calcular una serie senoidal se necesita
realizar una extensión impar, según se muestra en la siguiente figura:
1.5
0.5
-3 -2 -1 00 1 2 3
-0.5
-1
-1.5
"Z Z #
π/2
2 π
= x sin nxdx + π sin nxdx
π 0 2 π/2
u = x dv = sin nxdx
Hay que hacer una integración por partes:
du = dx v = − n1 cos nx
222 . SERIES DE FOURIER
à Z !
2 x 1 π/2 ³ π ´
π/2
bn = { − cos nx |0 + cos nxdx + − cos nx |+π
π/2 }
π n n 0 2n
µ ¶π/2 ³ ´
2 x 1 π
bn = { − cos nx + 2 sin nx + − cos nx |+π
π/2 }
π n n 0 2n
2 π nπ 1 nπ π π nπ
bn = {− cos + 2 sin − cos nπ + cos }
π 2n 2 n 2 2n 2n 2
2 1 nπ π
bn = { 2 sin − cos nπ}
π n 2 2n
2X 1
∞
nπ π
f (x) = ( 2 sin − (−1)n ) sin nx
π n=1 n 2 2n
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0.4
0.3
0.2
0.1
Para poder obtener la serie de Fourier se puede realizar una extensión par
o una extensión impar. Como se pide calcular una serie senoidal se necesita
realizar una extensión impar, según se muestra en la siguiente figura:
0.4
0.2
-1 -0.5 00 0.5 1
-0.2
-0.4
2
Rl
bn = l 0
f (x) sin nπx
l
dx realizando el cálculo:
Z
8 π/4
bn = f(x) sin 4nxdx
π 0
226 . SERIES DE FOURIER
"Z Z Z #
π/8 π/4 π/4
8 π
= x sin 4nxdx + sin 4nxdx − x sin 4nxdx
π 0 4 π/8 π/8
u=x dv = sin(4nx)dx
Hay que hacer una integración por partes:
du = dx v = −(4n)−1 cos(4nx)
³ R π/8 ´ ³ ´
π/8 π/4
bn = π8 { − 4n
x
cos 4nx |0 + 4n 1
0
cos 4nxdx + − π
16n
cos 4nx | π/8
³ R ´
x π/4 1 π/4
− − 4n cos 4nx |π/8 + 4n π/8
cos 4nxdx }
π/8 π/8 π/4 π/4
bn = π8 {− 4n
x
cos 4nx |0 1
+ 16n 2 sin 4nx |0
π
− 16n x
cos 4nx |π/8 + 4n cos 4nx |π/8
1 π/4
− 16n 2 sin 4nx |π/8 }
bn = π8 {− 32n π
cos nπ
2
1
+ 16n nπ π π nπ π
2 sin 2 − 16n cos nπ + 16n cos 2 + 16n cos nπ −
π
32n
cos nπ2
1
+¡ 16n nπ
2 sin 2 }
¢ ¡ 1 ¢ ¡ π ¢
bn = π8 { − 32n π π
+ 16n π
− 32n cos nπ
2
+ 16n2 + 1
16n 2 sin nπ
2
+ − 16n
+ π
16n
cos nπ}
8 2 nπ 1 nπ
bn = ( ) 2
sin = 2
sin
π 16n 2 πn 2
X
∞
1 X 1
∞
nπ
f (x) = bn sin 4nx = 2
sin sin 4nx
n=impar
π n=impar
n 2
µ ¶
1 1 1
f (x) = sin 4x − sin 12x + sin 20x − ...
π 9 25
0.4 0.4
0.3 0.3
0.2 0.2
0.1 0.1
00 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 00 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7
0.4 0.4
0.3 0.3
0.2 0.2
0.1 0.1
00 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 00 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7
♠
Problema 3. Representar la función f(x) que se da, mediante
una serie cosenoidal de Fourier.
f(x) = x2 (0 < x < l)
Solución: Se hace una extensión par, de tal forma que bn = 0,
Z l Z l
1 1 1
a0 = f (x)dx = x2 dx = l2
l 0 l 0 3
Z l ³ nπx ´ Z l ³ nπx ´
2 2 2
an = f (x) cos dx = x cos dx
l 0 l l 0 l
u = x2 dv = cos( nπxl
)dx
Hacemos la integración por partes: l
du = 2xdx v = nπ cos nπx
l
· ³ nπx ´ 2l Z ¸l
2 l 2 nπx
an = x sin − x sin( )
l nπ l ǹπ l 0
228 . SERIES DE FOURIER
u = x dv = sin( nπx
l
)dx
Hacemos otra vez integración por partes:
du = dx v = − nπ cos nπx
l
l
· ¸
l2 2l2 2l2 4 cos nπ
an = 2 sin nπ + 2 2 cos nπ − 3 3 sin nπ = l2 2 2
nπ nπ nπ nπ
1 2 4l2 X cos nπ
∞
nπx
f (x) = l + 2 2
cos
3 π n=1 n l
· ³ ´ µ ¶ µ ¶ µ ¶ ¸
1 2 4l2 πx 1 2πx 1 3πx 1 4πx
f (x) = l − 2 cos − cos + cos − cos + ... ♠
3 π l 4 l 9 l 16 l
2
a0 =
π
Z l
2 π nπ
an = sin x cos xdx
l 0 l l
6.5. DESARROLLOS DE MEDIO RANGO 229
Z l· ¸
2 (n + 1)π (1 − n)π
an = sin x + sin x dx
l 0 l l
· ¸l
1 l πx l πx
an = − cos(n + 1) − cos(1 − n)
l (n + 1)π l (1 − n)π l 0
· ¸
1 −l l l l
an = cos(n + 1)π − cos(1 − n)π + +
l (n + 1)π (1 − n)π (n + 1)π (1 − n)π
esto es válido solamente si n 6= 1
Por esto el an queda como
· ¸
1 1 ¡ n+1
¢ 1 ¡ 1−n
¢
an = 1 − (−1) − 1 − (−1) , n = 2, 3, 4...
π (n + 1) (n − 1)
Para encontrar a1 :
Z Z
2 l π π 1 l 2πx 1 2πx l
a1 = sin x cos xdx = sin dx = − cos | =0
l 0 l l l 0 l 2π l 0
Por lo tanto:
∞ · ¸
2 1X 1 n+1 1 1−n nπ
f (x) = + (1 − (−1) ) − (1 − (−1) ) cos x
π π n=2 (n + 1) (n − 1) l
∞ · ¸
2 1X 1 n+1 1 1−n nπ
f(x) = + (1 − (−1) ) − (1 − (−1) ) cos x
π π n=2 (n + 1) (n − 1) l
2 2 1 2π 1 4π 1 6π
f (x) = − ( cos x + cos x + cos x + ...)♠
π π 3 l 15 l 35 l
230 . SERIES DE FOURIER
Capítulo 7
Las funciones de Bessel
se tiene
Por lo tanto
Γ(n + 1) = n! (7.3)
231
232 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
si se hace u = x2 se obtiene:
Z ∞
2
I =2 e−x dx
0
Entonces
µ Z ∞ ¶µ Z ∞ ¶ Z ∞ Z ∞
2 −x2 −y 2 2 +y 2 )
I = 2 e dx 2 e dy =4 e−(x dxdy
0 0 0 0
1 1 1 1
= 0, = 0, = 0, = 0, · · ·
Γ(0) Γ(−1) Γ(−2) Γ(−3)
En la figura 1 se muestra la gráfica de la función gamma:
Γ(x)
30
20
10
-4 -2 00 2 4
x
-10
-20
-30
x2 y 00 + xy 0 + (x2 − n2 )y = 0 (7.4)
se llama la ecuación de Bessel de orden n. Esta ecuación puede resolverse
usando el método de Frobenius en el cual se supone una solución de la forma:
j=∞
X
y= aj xj+c
j=−∞
Se P
obtienen y y sus derivadas y se sustituyen
P en la ecuación de
P Bessel:
2 j+c−2 j+c−1 2
x
P (j + c)(j + c − 1)aj x + x (j + c)aj x +x aj xj+c −
n2 aj xj+c = 0
X X X X
(j +c)(j +c−1)aj xj+c + (j +c)aj xj+c + aj xj+c+2 −n2 aj xj+c = 0
X ©£ ¤ ª
(j + c)2 − n2 aj + aj−2 xj+c = 0
−a4 −a0
a6 = = ,···
6(2n + 6) 2 · 4 · 6(2n + 2)(2n + 4)(2n + 6)
Por lo tanto la solución en serie se escribe como:
X
y= aj xj+n
· ¸
n x2 x4 x6
y = a0 x 1 − + − + ···
2(2n + 2) 2 · 4(2n + 2)(2n + 4) 2 · 4 · 6(2n + 2)(2n + 4)(2n + 6)
· ¸
n x2 x4 x6
y = a0 x 1 − + − + ···
22 (n + 1) 24 1 · 2(n + 1)(n + 2) 26 1 · 2 · 3(n + 1)(n + 2)(n + 3)
· ¸
n (x/2)2 (x/2)4 (x/2)6
y = a0 x 1 − + − + ···
1!(n + 1) 2!(n + 1)(n + 2) 3!(n + 1)(n + 2)(n + 3)
J0 (0) = 1, J0 (1) = 0. 7652, J0 (2) = 0. 22389, J0 (3) = −0.26005, J0 (4) = −0. 39715, ...
J0 (x)
1
0.8
0.6
0.4
0.2
-15 -10 -5 00 5 10 15
x
-0.2
-0.4
J1 (x)
0.6
0.4
0.2
-15 -10 -5 00 5 10 15
x
-0.2
-0.4
-0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
-15 -10 -5 00 5 10 15
x
-0.1
-0.2
-0.3
0.4
0.2
-15 -10 -5 00 5 10 15
x
-0.2
-0.4
Estas gráficas muestran que las funciones Bessel de orden n con n par son
pares y si n es impar la función es impar. Tienen carácter oscilatorio y para
x > 0 son decrecientes, sus raíces pueden encontrarse de forma aproximada.
Por ejemplo:
Raíces de 1 2 3 4 5
J0 (x) 2.4048 5.5201 8.6537 11.7915 14.9309
J1 (x) 3.8317 7.0156 10.1735 13.3237 16.4706
J2 (x) 5.1356 8.4172 11.6198 14.7960 17.9598
J3 (x) 6.3802 9.7610 13.0152 16.2235 19.4094
Y0 (x)
0.5
x
0 2 4 6 8 10 12 14
0
-0.5
-1
-1.5
-2
0.5
x
0 2 4 6 8 10 12 14
0
-0.5
-1
-1.5
-2
r µ ¶
(x/2)−1/2 (x/2)3/2 (x/2)7/2 2 x2 x4
J−1/2 (x) = − + −· · · = 1− + − ···
Γ(1/2) 1!Γ(3/2) 2!Γ(5/2) πx 2! 4!
o sea
r
2
J−1/2 (x) = cos x (7.14)
πx
Las funciones de Bessel pueden obtenerse también a partir de la función
generatriz:
1 1 X un ∞
e = 1 + u + u2 + u3 + ... =
u
2! 3! n=0
n!
X∞
(xt/2)m X (−x/2t)k
∞ X∞ X ∞
(xt/2)m (−x/2t)k
f (x, t) = =
m=0
m! k=0 k! m=0 k=0
m! k!
X
∞ X
∞
(−1)k xm+k tm−k
f (x, t) =
m=0 k=0
m!k!2m+k
X
∞ X∞
(−1)k xm+k tm−k
f(x, t) =
m=−∞ k=−∞
m!k!2m+k
Haciendo el cambio m − k = n
à !
X∞ X∞
(−1)k xn+2k tn X∞ X
∞
(−1)k xn+2k
f(x, t) = = tn
n=−∞ k=−∞
(n + k)!k!2n n=−∞ k=−∞
(n + k)!k!2n+2k
de donde se obtiene
X
∞
f (x, t) = Jn (x)tn
n=−∞
2X
∞
(x/2)(t−1/t) 1
e + 2 e(x/2)(t−1/t) = Jn (x)ntn−1
t x −∞
X
∞
1X
∞
2X
∞
n n
Jn (x)t + 2 Jn (x)t = Jn (x)ntn−1
−∞
t −∞ x −∞
X
∞ X
∞
2X
∞
n n−2
Jn (x)t + Jn (x)t = Jn (x)ntn−1
−∞ −∞
x −∞
1 X ∞
(t − 1/t)e(x/2)(t−1/t) = Jn0 (x)tn
2 −∞
1 X ∞
te(x/2)(t−1/t) − e(x/2)(t−1/t) = 2Jn0 (x)tn
t −∞
X
∞ X
∞ X
∞
n+1 n−1
Jn (x)t − Jn (x)t = 2Jn0 (x)tn
−∞ −∞ −∞
X
∞ X
∞ X
∞
n n
Jn−1 (x)t − Jn+1 (x)t = 2Jn0 (x)tn
−∞ −∞ −∞
de donde se obtiene
r µ ¶
2 sin x
J3/2 (x) = − cos x
πx x
1
J1/2 (x) = − J−1/2 (x) − J−3/2 (x)
x
r r
1 1 2 2
J−3/2 (x) = − J−1/2 (x) − J1/2 (x) = − cos x − sin x =
x x πx πx
244 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
r
2 ³ cos x ´
J−3/2 (x) = − sin x +
πx x
Problema 3. A partir de la definición de Jn (x) y J−n (x) demuestre
las siguientes identidades:
a) Z
xn Jn−1 (x)dx = xn Jn (x) (7.20)
o en forma equivalente:
d n
[x Jn (x)] = xn Jn−1 (x)
dx
b) Z
x−n Jn+1 (x)dx = −x−n Jn (x) (7.21)
o en forma equivalente:
d £ −n ¤
x Jn (x) = −x−n Jn+1 (x)
dx
Solución: a) La función de Bessel de orden n (ec. 7.7) se puede escribir
como:
X∞
(−1)r ( x2 )n+2r
Jn (x) = (7.22)
r=0
r!Γ(n + r + 1)
A partir de esta relación:
X
∞
(−1)r ( x )n+2r−1
2
Jn−1 (x) =
r=0
r!Γ(n + r)
R R P
∞
(−1)r ( x2 )n+2r−1
∞ R
P (−1)r ( x2 )n+2r−1
xn Jn−1 (x)dx = xn r!Γ(n+r)
dx = xn r!Γ(n+r)
dx =
r=0 r=0
P
∞
(−1)r x2n+2r P
∞
(−1)r x2n+2r P
∞ 2n+2r
(−1)r ( x2 )
r!Γ(n+r)(2n+2r)(2n+2r−1 )
= r!Γ(n+r)(n+r)(2n+2r )
= r!Γ(n+r)(n+r)
=
r=0 r=0 r=0
P∞ (−1)r x n+2r
(2) P∞ (−1)r x n+2r
(2)
r!Γ(n+r)(n+r)
xn = r!Γ(n+r+1)
xn = xn Jn (x)
r=0 r=0
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 245
b)
X
∞
(−1)r ( x )n+2r+1
2
Jn+1 (x) =
r=0
r!Γ(n + r + 2)
R R P
∞
(−1)r ( x2 )n+2r+1
∞ R
P r
(−1) (x) n+2r+1
x−n Jn+1 (x)dx = x−n r!Γ(n+r+2)
dx = x−n r!Γ(n+r+2)2n+2r+1 dx =
r=0 r=0
∞ R
P P
∞ P
∞
(−1)r (x)2r+1 (−1)r (x)2r+2 (−1)r (x)n+2r+2
r!Γ(n+r+2)2n+2r+1
dx = r!Γ(n+r+2)(2r+2)2n+2r+1
= r!Γ(n+r+2)(r+1)2n+2r+2
x−n =
r=0 r=0 r=0
P∞
(−1)r+1 (x)n+2r+2
− (r+1)!Γ(n+r+2)2n+2r+2
x−n , si se hace el cambio r → r − 1
r=0
R P
∞
(−1)r (x)n+2r P
∞
(−1)r ( x2 )n+2r −n
x−n Jn+1 (x)dx = − (r)!Γ(n+r+1)2n+2r
x−n =− (r)!Γ(n+r+1)
x
r=0 r=0
Por lo tanto
Z
x−n Jn+1 (x)dx = −x−n Jn (x)
1
Jn00 (x) = [Jn−2 (x) − 2Jn (x) + Jn+2 (x)]
4
Solución:
Se sabe que:
1
Jn0 = [Jn−1 (x) − Jn+1 (x)]
2
Con n → n − 1 0
Jn−1 (x) = 12 [Jn−2 (x) − Jn (x)]
Con n → n + 1 0
Jn+1 (x) = 12 [Jn (x) − Jn+2 (x)]
Entonces como:
00 1£ 0 0
¤
Jn (x) = Jn−1 (x) − Jn+1 (x)
2
0 0
se pueden sustituir las expresiones de Jn−1 (x) y Jn+1 (x) :
00 1
Jn (x) = [Jn−2 (x) − Jn (x) − Jn (x) + Jn+2 (x)]
4
00 1
Jn (x) = [Jn−2 (x) − 2Jn (x) + Jn+2 (x)]
4
246 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
Problema
R 5. Evalúe las siguientes integrales
a) R xJ0 (x) dx
b) R x3 J2 (x) dx
c) x−4 J5 (x) dx
R 1
d) x 2 J 1 (x) dx
R 2
e) R x3 J0 (x) dx
f) x3 J1 (x)dx
Solución: Para realizar estas integrales se usan las relaciones (7.20) y
(7.21) R R d
a) R xJo(x)dx = Rdx [xJ1 (x)] dx = xJ1 (x) + c
d
b) R x J2 (x) dx = Rdx [x3 J3 (x)] dx = x3 J3 (x) + c
3
d
c) x−4 J5 (x) dx = dx [x−4 J4 (x)] dx = x−4 J4 (x) + c
R 1
d) En la integral x 2 J 1 (x) dx se usa la expresión de J 1 (x) en la ecuación
2 2
(7.13)
R 1 R 1q 2 q R q
x 2 J 1 (x) dx = x 2 πx sin xdx = π2 sin xdx = − π2 cos x + c
2
R 3
e)R x J0 (x) dx R
x3 J0 (x) dx = x2 x J0 (x) dx
Integrando por partes u = x2 du = 2x
dv = xJ0 (x) dx v = xJ1 (x)
y usando el resultado del inciso (a):
Z Z
3 3
x J0 (x) dx = x J1 (x) − 2 x2 J1 (x) dx = x3 J1 (x) − 2x2 J2 (x)
dv = x2 J1 (x)dx, v = x2 J2 (x)dx
Por lo tanto
Z Z
x J1 (x)dx = x J2 (x) − x2 J2 (x)dx
3 3
R
Para usar la integral x2 J2 (x)dx se parte de la relación de recurrencia
(7.17)
J2 (x) + J0 (x) = x2 J1 (x)
J2 (x) = x2 J1 (x) − J0 (x)
por lo tanto
Z Z Z
x J2 (x)dx = 2 xJ1 (x)dx − x2 J0 (x)dx
2
es decir
Z Z Z
3 3
x J1 (x)dx = x J2 (x) − 2 xJ1 (x)dx + x2 J0 (x)dx
R
También se usa integración por partes para evaluar la integral x2 J0 dx,
haciendo:
u = x, du = dx
dv = xJ0 dx, v = xJ1 (x)
de donde se obtiene
Z Z
2 2
x J0 dx = x J1 (x) − xJ1 (x)dx
o sea
Z Z Z
3 3 2
x J1 (x)dx = x J2 (x) − 2 xJ1 (x)dx + x J1 (x) − xJ1 (x)dx
Z Z
3 3 2
x J1 (x)dx = x J2 (x) + x J1 (x) − 3 xJ1 (x)dx
y
R otra vez aplicamos la fórmula: R
x3 J0 (x)dx = x3 J1 (x) + 2x2 J0 (x) − 4 xJ0 (x)dx = x3 J1 (x) + 2x2 J0 (x) −
4xJ1 (x)
Por
R 5 lo tanto
x Jo (x)dx = x5 J1 (x) + 4x4 J0 (x) − 16(x3 J1 (x) + 2x2 J0 (x) − 4xJ1 (x)
Z
x5 Jo (x)dx = x5 J1 (x) + 4x4 J0 (x) − 16x3 J1 (x) − 32x2 J0 (x) + 64xJ1 (x)
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 249
x2 y 00 + xy 0 + (λ2 x2 − n2 )y = 0 (7.23)
Para ver como escribir la solución en este caso, se recuerda que la ecuación
de Bessel tiene la forma siguiente:
x2 y 00 + xy 0 + (x2 − n2 )y = 0
Si u = λx, entonces
dy dy du dy
= =λ
dx du dx du
de la misma forma
d2 y 2
2d y
= λ ,
dx2 du2
sustituyendo en la ecuación de Bessel se obtiene:
µ ¶ µ ¶
u2 2
2d y u dy
λ + λ + (u2 − n2 )y = 0
λ2 du2 λ du
o sea
d2 y dy
u2 2
+ u + (u2 − n2 )y = 0
du du
cuya solución es
x2 y 00 + xy 0 + (3x2 − 4) = 0
es
√ √
y(x) = C1 J2 ( 3x) + C2 Y2 ( 3x)
y la solución de la ecuación
1 1
y(x) = C1 J 1 ( √ x) + C2 J− 1 ( √ x)
2
2 2
2
y(x) = c1 J1 (2x)
µ ¶−α/β
t
y= u
γ
donde √
a−1 m 2 c
α= ,β = ,γ =
2 2 m
La ecuación queda como:
2
2d u du ¡ 2 ¢
t 2 +t + t − ν2 u = 0
dt dt
en esta ecuación:
(a − 1)2 − 4b
ν2 =
m2
Problema 9. Resuelva las siguientes ecuaciones diferenciales.
a)
1 1
xy 00 + y 0 + y = 0
2 4
b)
y 00 + xy = 0
c)
x2 y 00 − 2xy 0 + (4x4 − 4)y = 0
Solución: (a) La ecuación se puede escribir en la forma:
1 1
x2 y 00 + xy 0 + xy = 0
2 4
252 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
£ ¤
y(x) = x1/4 c1 J1/2 (x1/2 ) + c2 J−1/2 (x1/2 )
b) La ecuación
y 00 + xy = 0
se conoce como la ecuación de Airy.
Solución: la ecuación se puede escribir en la forma:
x2 y 00 + x3 y = 0
2 2
yx−1/2 = c1 J1/3 ( x3/2 ) + c2 J−1/3 ( x3/2 )
3 3
· ¸
1/2 2 3/2 2 3/2
y(x) = x c1 J1/3 ( x ) + c2 J−1/3 ( x )
3 3
c) Solución: A partir de la ecuación en la forma (7.24) se tiene que
a = −2, b = −4, c = 4 y m = 4
por lo tanto
α = − 32 , β = 2, γ = 1 y ν 2 = 25
16
x = t1/2
3/4
y = t3/4 u = (x2 ) u = x3/2 u
de tal forma que la ecuación queda
2
µ ¶
2d u du 2 25
t 2 +t + t − u=0
dt dt 16
y la solución es
£ ¤
y(x) = x3/2 c1 J5/4 (x2 ) + c2 J−5/4 (x2 )
dy 1 3
= x−1/2 v0 − x− 2 v
dx 2
d2 y −1/2 00 1 −3 0 3 −5 1 −3 0
= x v − x 2v + x 2v − x 2v
dx2 2 4 2
d2 y 3 3 5
2
= x−1/2 v 00 − x− 2 v0 + x− 2 v
dx 4
Sustituyendo en la fórmula de la ecuación de Bessel
3 5 1 3
x3/2 v00 − x1/2 v0 + x− 2 v + x−1/2 v0 − x− 2 v + (x2 − n2 )x−1/2 v = 0
4 2
1
x3/2 v 00 + x−1/2 v + (x2 − n2 )x−1/2 v = 0
4
1
x3/2 v 00 + x−1/2 v( + x2 − n2 ) = 0
4
00 1 + 4x2 − 4n2
v + v( )=0
4x2
por lo tanto
00 4n2 − 1
v + v(1 − )=0
4x2
que es precisamente lo que se quería demostrar.
Si n = 12 , la ecuación se reduce a
v 00 + v = 0
1
y(x) = √ (c1 cos x + c2 sin x)
x
este resultado está de acuerdo con la solución de la ecuación de Bessel de
orden 12 , la cual es y(x) = c1 J1/2 (x) + c2 J−1/2 (x), como se puede ver con la
ayuda de las ecuaciones (7.13) y (7.14) los resultados coinciden.
Problema 11. Muestre que para valores grandes de x las solu-
ciones de la ecuación de Bessel tienen la forma
c1 cos x + c2 sin x
y(x) = √
x
Explique cómo esto se puede usar para demostrar que las difer-
encias de ceros sucesivos de Jn (x) tienden a π.
Solución: A partir de la ecuación (7.25) se observa que cuando x es muy
grande la ecuación se reduce a
v 00 + v = 0
entonces
c1 cos x + c2 sin x
y(x) = √
x
Por lo tanto cuando x es grande
c1 cos x + c2 sin x
Jn (x) ' √
x
Para encontrar las raíces se iguala la función a cero
c1 cos x + c2 sin x
√ =0
x
c1 cos x + c2 sin x = 0
256 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
c1 + c2 tan x = 0
c1
tan x = − =k
c2
Las raíces de Jn (x) para x grande entonces coinciden con los puntos de
intersección de las funciones y(x) = tan x y y(x) = k. En la siguiente gráfica
se ilustra el comportamiento para un cierto valor de k.
-6 -4 -2 0 0 2 4 6
-2
-4
-6
-8
d2 y dy
a0 2
+ a1 + a2 y = −λy (7.26)
dx dx
si suponemos que a0 6= 0, esta ecuación puede escribirse en la forma
µ ¶
d2 y a1 dy a2 λ
+ + + y=0
dx2 a0 dx a0 a0
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 257
R
Multiplicando esta ecuación por e (a1 /a0 )dx obtenemos
· R ¸ µ ¶ R
d (a1 /a0 )dx dy a2 λ
e + + e (a1 /a0 )dx y = 0
dx dx a0 a0
si se escribe
R
R (a1 /a0 )dx
(a1 /a0 )dx a2 R e
P (x) = e , Q(x) = e (a1 /a0 )dx , R(x) =
a0 a0
entonces la ecuación (7.26) se puede escribir como
· ¸
d dy
P (x) + (Q(x) + λR(x)) y = 0 (7.27)
dx dx
esta ecuación diferencial se llama de Sturm-Liouville
Las soluciones de esta ecuación se llaman eigenfunciones, las correspon-
dientes constantes λ se llaman eigenvalores.
Si se supone que dos eigenfunciones diferentes yj y yk las cuales satis-
facen (7.27) con los correspondientes eigenvalores λj y λk , respectivamente,
sustituyendo en la ecuación (7.27)
d £ ¤
P (x)yj0 + (Q(x) + λj R(x)) yj = 0
dx
d
[P (x)yk0 ] + (Q(x) + λk R(x)) yk = 0
dx
Si se multiplica la primera ecuación por yk y la segunda por yj y luego
restando una de la otra
d £ ¤ d
yk P (x)yj0 − yj [P (x)yk0 ] + (λj − λk ) R(x)yj yk = 0
dx dx
o en forma equivalente como
d d £ ¤
(λj − λk ) R(x)yj yk = yj [P (x)yk0 ] − yk P (x)yj0
dx dx
o también
d £ ¡ ¢¤
(λj − λk ) R(x)yj yk = P (x) yj yk0 − yk yj0
dx
258 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
¡ ¢ ¡ ¢
P (b) yj (b)yk0 (b) − yk (b)yj0 (b) − P (a) yj (a)yk0 (a) − yk (a)yj0 (a) (7.28a)
Si el lado derecho fuera cero entonces se tendría
Z b
R(x)yj yk dx = 0, j 6= k
a
o si R(x) ≥ 0
Z b hp i hp i
R(x)yj R(x)yk dx = 0, j 6= k
a
p p
es decir, las eigenfunciones R(x)yj y R(x)yj son ortogonales en el
intervalo [a, b] , o en forma equivalente yj y yj son ortogonales con respecto
a la función de peso R(x) ≥ 0. Examinando los diferentes casos para los
cuales el lado derecho de la ecuación (7.28a) se tienen cuatro condiciones de
frontera:
A. Caso ordinario
P (a) 6= 0, P (b) 6= 0
d2 y dy
x2 + x + (λx2 − n2 )y = 0
dx2 dx
La ecuación tiene la forma de Sturm-Liouville
· ¸
d dy n2
x + (λx − )y = 0
dx dx x
b1 y(1) + b2 y 0 (1) = 0
y(1) = 0
es importante
√ considerar
√ que√ de acuerdo con la ecuación (7.28a) las fun-
ciones xJn (r1 x), xJn (r2 x), xJn (r3 x), · · ·
son mutuamente ortogonales en el intervalo [0, 1]
Este conjunto de funciones puede hacerse ortonormal normalizando cada
función. Para ello se consideran las funciones
√
φk (x) = ck xJn (rk x)
Z 1
βJn0 (α)Jn0 (β) − αJn (β)Jn00 (α) − Jn (β)Jn0 (α)
xJn2 (βx)dx = lim
0 α→β 2α
Z 1
βJn02 (β) − βJn (β)Jn00 (α) − Jn (β)Jn0 (β)
xJn2 (βx)dx =
0 2β
µy(1) + y 0 (1) = 0
y se tiene también
Z 1
(µ2 + rk2 − n2 )Jn2 (rk )
xJn2 (rk x)dx = (7.35)
0 2rk2
como se tiene que µJn (rk ) + xJn0 (rk ) = 0
√
2xrk Jn (rk x)
φk (x) = p (7.36)
µ2 + rk2 − n2 Jn (rk )
Tales resultados se resumen en la siguiente tabla
R1
Ecuaciones con raíces de rk Valores de 0
xJn2 (rk x)dx
1 02
Jn (x) = 0 J (rk )
2 n
(rk2 −n2 )Jn2 (rk )
Jn0 (x) = 0 2rk2
(µ2 +rk2 −n2 )Jn2 (rk )
µJn (x) + xJn0 (x) = 0 2rk2
R1
Tabla I. Valores de la integral 0 xJn2 (rk x)dx para diferentes condiciones de
frontera.
· ¸
d dy
P (x) + [Q(x) + λR(x)] y = 0
dx dx
Dividiendo la ecuación original por x, se obtiene
2 λ
y 00 + y 0 + ( + 1)y = 0
x x
R 2 2
µ(x) = e x dx = e2 ln x = eln x = x2
Multiplicando la ecuación anterior por x2
· ¸
d dy
cos x + (cos x + λ sin x)y = 0
dx dx
Problema 13. Muestre que cada uno de los siguientes son prob-
lemas de valor de frontera de Sturm-Liouville. En cada caso en-
cuentre (i) los eigenvalores y las eigenfunciones, (ii) un conjunto
de funciones mutuamente ortogonales en el intervalo (verifique la
ortogonalidad por integración directa), y (iii) un conjunto ortonor-
mal de funciones en el intervalo . (a) y 00 + λy = 0; y(0) = 0, y(4) = 0.
(b) y 00 + λy = 0; y 00 (0) = 0, y(π) = 0. (c) y 00 + λy = 0; y 0 (0) = 0, y 0 (2) = 0.
Solución: En todos los casos se trata de la ecuación
µ ¶
00 d dy
y + λy = 0, + λy = 0
dy dx
n2 π2
λn =
16
y las eigenfunciones
nπ
yn (x) = an sin x
4
Como se trata de un problema de valor a la frontera de Sturm-Liouville
las eigenfunciones forman un conjunto ortogonal en el intervalo [0,4], esto
puede verificarse por integración directa:
Z 4³ Z 4³
nπ ´ ³ mπ ´ nπ ´ ³ mπ ´
an sin x am sin x dx = an am sin x sin x dx
0 4 4 0 4 4
Usando la identidad
1
sin u sin v = [cos(u + v) − cos(u − v)] (7.37)
2
Z 4³ Z µ ¶
nπ ´ ³ mπ ´ an am 4 (n + m)π (n − m)π
an sin x am sin x dx = cos( x) − cos( x) dx =
0 4 4 2 0 4 4
½µ ¶ µ ¶¾4
an am 4 (n + m)π 4 (n + m)π
sin( x − sin( x =0
2 (m + n)π 4 (m − n)π 4 0
Z 4µ ¶
1 1 nπ
a2n − cos x dx = 1
0 2 2 2
266 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
µ ¶4
x 1 nπ
a2n − sin x =1
2 nπ 2 0
Aplicando las
√ condiciones de frontera: √
0
y (0) = 0 = λc2 √ por lo tanto c2 = 0, es decir y(x) = c1 cos λx
y(π) = 0 = c1 cos λπ, como c1 6= 0, se obtiene
√ √ 2
cos λπ = 0, λπ = (2n + 1) π2 , λ = (2n+1) 4
Por lo tanto
y(x) = c1 cos 2n+1
2
x
por lo tanto los eigenvalores son
(2n + 1)2
λn =
4
y las eigenfunciones
2n + 1
yn (x) = an cos x
2
Como se trata de un problema de valor a la frontera de Sturm-Liouville
las eigenfunciones forman un conjunto ortogonal en el intervalo [0, π], no
obstante, esto puede verificarse por integración directa:
Z +π µ ¶µ ¶
2n + 1 2m + 1
an cos x am cos x dx =
0 2 2
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 267
Z +π µ ¶µ ¶
2n + 1 2m + 1
= an am cos x cos x dx
0 2 2
Usando la identidad
1
cosu cos v = [cos(u + v) + cos(u − v)] (7.38)
2
Z +π µ ¶µ ¶
2n + 1 2m + 1
an cos x am cos x dx =
0 2 2
Z +π
an am
(cos(n + m + 1)x − cos(n − m)x) dx =
2 0
½ µ ¶¾+π
an am 1 1
sin (m + n + 1) x + sin (m − n) x =0
2 m+n+1 m−n 0
Z +π µ ¶
1 1
a2n + cos (2n + 1) x dx = 1
0 2 2
µ ¶+π
x 1
+ a2n sin (2n + 1) x =1
2 2n + 1 0
¡ ¢ q
an 2 = 1, es decir an = π2
2 π
por lo tanto
r µ ¶
2 2n + 1
φn (x) = cos x
π 2
268 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
n2 π 2
λn =
4
y las eigenfunciones
nπ
yn (x) = an cos x
2
Como se trata de un problema de valor a la frontera de Sturm-Liouville
las eigenfunciones forman un conjunto ortogonal en el intervalo [0, 2], no
obstante, esto puede verificarse por integración directa:
Z 2³ Z 2³
nπ ´ ³ mπ ´ nπ ´ ³ mπ ´
an cos x am cos x dx = an am cos x cos x dx
0 2 2 0 2 2
½ µ ¶ µ µ ¶ ¶¾2
an am 2 (m + n) π 2 (m − n) π
sin x+ sin x =0
2 m+n 2 m−n 2 0
Z 2
nπ
a2n cos2 xdx = 1
0 2
Z 2µ ¶
1 1
a2n + cos nπx dx = 1
0 2 2
µ ¶2
x 1
a2n + sin nπx = 1
2 nπ 0
√ √ √ √
y 0 (x) = −c1 λ sin λx + c2 λ cos λx
√ √
y(1) = c1 cos λ + c2 sin λ
λ = n2 π 2
√ √ √ √
y 0 (1) = −c1 λ sin λ + c2 λ cos λ
Z 1 Z 1
am an (cos mπx) (cos nπx) dx + am bn (cos mπx) (sin nπx) dx+
−1 −1
Z 1 Z 1
an bm (sin mπx) (cos nπx) dx + bm bn (sin mπx) (sin nπx) dx
−1 −1
√ √ √ √
y 0 (x) = −c1 λ sin λx + c2 λ cos λx
λ = (2n − 1)2 π 2
√ √
y (1) = c1 cos λ + c2 sin λ
√ √ √ √
c1 cos λ −√ c2 sin λ = −c1 cos λ − c2 sin λx
0 = 2c1 cos λ √ √
hay dos posibilidades c1 = 0 o cos λ = 0 lo cual llevaría a λ =
(2n − 1) π2
Aplicando la√otra condición
√ de√ frontera y 0 (−1) = −y 0 (1)
y0√(−1) =√c1 λ sin√ λ +√c2 cos √ λ √ √ √
c1 λ sin√ λ +√ c2 λ cos λ = c1 λ sin λ − c2 λ cos λ
0 = 2c2 λ cos λ √
también hay dos posibilidades c2 = 0 o cos λ = 0
274 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
x2 y 00 + xy 0 + x2 y = 0
Aplicando
√ la condición
√ de frontera y(1) = 0
0 = A J0 λ o sea J0 λ = 0, por lo que los eigenvalores son
λn = rn2
yn (x) = An J0 (rn x)
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 275
Z 1
A2n xJ02 (rn x)dx = 1
0
derivando √ ³√ ´
y 0 (x) = A λJ00 λx
Aplicando
√ 0 √ la condición de frontera
√ y 0 (1) = 0
A λJ0 λ = 0 por lo tanto J 0 0 λ = 0 y los eigenvalores son
λn = rn2
276 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
yn (x) = An J0 (rn x)
la integral se obtiene de la tabla I recordando que las rn son las raíces pos-
itivas J00 (x) = 0
Z 1
J 2 (rn )
xJ02 (rn x)dx = 0
0 2
√
2
An =
J0 (rn )
Por lo que las funciones normalizadas son
√
2x
yn (x) = J0 (rn x)
J0 (rn )
y(1) + 2y 0 (1) = 0
³√ ´ √ ³√ ´
AJ0 λ + 2A λJ00 λ =0
³√ ´ √ 0 ³√ ´
J0 λ + 2 λJ0 λ =0
λn = rn2
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 277
Derivando√ √
y 0 (x) = A λJ20 ( λx)
0
Aplicando
√ 0 √ la condición de frontera y (1) =√0
A λJ2 ( λ) = 0 de donde se obtiene que λ = rn , n = 1, 2, 3, · · · donde
rn son las raíces de J20 (x) = 0
Por lo tanto los eigenvalores son
λn = rn2
yn (x) = An J2 (rn x)
Derivando√ √
y 0 (x) = A λJ50 ( λx)
Aplicando la condición de frontera
2y(1) + 3y 0 (1) = 0
√ √ √
2AJ5 ( λ) + 3A λJ50 ( λ) = 0
λn = rn2
yn (x) = An J5 (rn x)
λn = n2 π2
r à √ ! r à √ !
2 sin( λx) 2 cos( λx)
=A lim √ +B lim √
π x→0 x π x→0 x
λn = n2 π 2
√ √ 1 √
0= λ cos( λ) − sin( λ)
2
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 281
√ √ √ √ √
o sea λ cos( λ) = 12 sin( λ) ⇒ tan( λ) = 2 λ
√
por lo tanto λ = rn , n = 1, 2, 3, · · · donde rn son las raíces de la ecuación
tan x = 2x
Por lo tanto los eigenvalores son
λn = rn2
r · µ ¶¸
2 √ √ √ 1 √
0= A sin( λ) + 2 λ cos( λ) − sin( λ)
π 2
h √ √ i
0 = 2 λ cos( λ)
√ √
o sea cos( λ) = 0 ⇒ λ) = (2n − 1) π2 , n = 1, 2, 3, · · ·
Por lo tanto los eigenvalores son
π2
λn = (2n − 1)2
4
y las correspondientes eigenfunciones son
r
2 π
yn (x) = An sin (2n − 1) x
πx 2
282 7 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
X
+∞
J1 (rk x)
x=2
k=1
rk J2 (rk )
du
dx = rk
Z Z
1
2
rk
u2 du 1 2 rk 1 £ 2 ¤ J2 (rk )
x J 1 (rk x)dx = J1 (u) = 3
u J2 (u) |0 = 3
rk J2 (rk ) =
0 0 rk 2 rk rk rk rk
Por lo tanto
J2 (rk )
rk 2J2 (rk )
ak = 1 02 = 0
J
2 1
(rk ) rk J12 (rk )
Si en la relación de recurrencia
0
Jn−1 (x) − Jn+1 (x) = 2Jn (x)
se pone n = 1
0
J0 (x) − J2 (x) = 2J1 (x)
J0 (x) − J2 (x)
0
J1 (x) = (7.42)
2
Usando también la relación de recurrencia
2n
Jn−1 (x) + Jn+1 (x) = Jn (x)
x
también con n = 1
J0 (x) + J2 (x) = x2 J1 (x)
de donde
2
J1 (x) − J2 (x)
J0 (x) = (7.43)
x
al sustituir en la ecuación (7.42) se obtiene
1 0
J1 (x) − J2 (x)
J1 (x) = (7.44)
x
al poner x = rk en la ecuación (7.44) hay que considerar que J1 (rk ) = 0,
por lo tanto
0
J1 (rk ) = −J2 (rk )
Sustituyendo en la expresión para ak
2J2 (rk ) 2
ak = 2
=
rk J2 (rk ) rk J2 (rk )
284 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
se hace:
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 285
u = rk x du = rk dx
x = ruk dx = du
rk
R1 R rk u3
R rk
0
x3 J2 (rk x)dx = 0
J (u) du
rk3 2 rk
= 1
rk4 0
u3 J2 (u)du = 1
rk4
(u3 J3 (u) |r0k )
Z 1
1
x3 J2 (rk x)dx = J3 (rk )
0 rk
Sustituyendo en la ecuación original:
J3 (rk )
rk 2J3 (rk )
ak = J202 (rk )
=
rk J202 (rk )
2
2
(J20 (rk )) = J32 (rk )
Entonces ak es
286 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
2J3 (rk ) 2
ak = 2
=
rk J3 (rk ) rk J3 (rk )
Por lo tanto
X∞
J2 (rk x)
f (x) = 2
k=1
rk J3 (rk )
o sea
µ ¶
2 J2 (r1 x) J2 (r2 x) J2 (r3 x)
x =2 + + + ....
r1 J3 (r1 ) r2 J3 (r2 ) r3 J3 (r3 )
Esta aproximación es válida para el intervalo [0, 1], para ver que es válida
en el intervalo [−1, 1] se cambia x por −x en la serie
P
(−x)2 = x2 = 2 ∞ J2 (−rk x)
k=1 rk J3 (rk ) y como J2 (−rk x) = J2 (rk x) se obtiene
la misma serie, por lo tanto la serie converge a f(x) en todo el intervalo
[−1, 1] .N
Problema 22. Expanda f (x) = 1, 0 < x < 1, en una serie de
funciones de Bessel J0 (rk x), donde rk , k = 1, 2, ..., son las raíces
positivas de xJo0 (x) + J0 (x) = 0.
Solución:
R1
xJ0 (rk x)dx
ak = R 01
0
xJ02 (rk x)dx
por lo tanto
X
∞
rk J1 (rk )
f (x) = 1 = 2 J0 (rk x)
k=1
(rk2 + 1) J02 (rk )
x X rk J2 (rk ) J1 (rk x)
∞
=
2 k=1
(rk2 − 1) J12 (rk )
Por lo tanto
J2 (rk )
2rk rk J2 (rk )
ak = =
( rk2 −1 )J12 (rk ) (rk2 − 1) J12 (rk )
2rk2
Es decir
x X
∞
rk J2 (rk )
f (x) = = J1 (rk x)
2 k=1
(rk − 1) J12 (rk )
2
al calcular ak se obtuvo
2
ak =
rk J2 (rk )
Z 1
1
dk = xJ12 (rk x)dx = J102 (rk )
0 2
Entonces la identidad de Parseval se escribe como
Z 1 X∞
3 1 02 4
x dx = J1 (rk ) 2 2
0 k=1
2 rk J2 (rk )
1 X 2J102 (rk )
=
4 rk2 J22 (rk )
Por lo tanto
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 289
1 X J102 (rk )
=
8 rk2 J22 (rk )
X∞
J3 (rk x)
x3 = 2
k=1
rk J4 (rk )
donde
R1
x4 J3 (rk x)dx
ak = R01
0
xJ32 (rk x)dx
6
J2 (x) + J4 (x) = J3 (x)
x
al poner x = rk , donde rk son las raíces de J3 (x) = 0 en la segunda
ecuación
por lo tanto
X∞
J3 (rk x)
x3 = 2
k=1
rk J4 (rk )
· ¸
1 X 2 X
∞ ∞
2 1
= J (rk ) = 2
8 k=1 4 2 2
rk J4 (rk ) k=1
rk2
o bien
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 291
1 1 1 1
= 2 + 2 + 2 + ...
16 r1 r2 r3
X
∞
(r2 − 4) J0 (rk x)
2 k
x =2
k=1
rk3 J1 (rk )
donde
R1
x3 J0 (rk x)dx
ak = R01
0
xJ02 (rk x)dx
1 r 1
rk4
(w3 J1 (w) − 2w2 J2 (w))0k = rk4
(rk3 J1 (rk ) − 2rk2 J2 (rk )) =
1
rk2
(rk J1 (rk ) − 2J2 (rk ))
Z 1
rk J1 (rk ) − 2J2 (rk )
x3 J0 (rk x)dx =
0 rk2
2
J0 (x) + J2 (x) = J1 (x)
x
al poner x = rk , donde rk son las raíces de J0 (x) = 0
2
J2 (rk ) = J1 (rk )
rk
se obtiene ³ ´
R1 3 rk J1 (rk )−2 r2 J1 (rk ) J1 (rk )(rk2 −4)
0
x J0 (rk x)dx = rk2
k
= rk3
por lo tanto
J1 (rk )(rk2 −4)
rk3 2(rk2 − 4)
ak = 1 2 =
J (r )
2 1 k
rk3 J1 (rk )
X∞ · 2 ¸
1 (rk − 4)2
=2
6 k=1
rk6
o bien
1 − x2 X J0 (rk x)
∞
=
8 r3 J1 (rk )
k=1 k
X
∞
1 1
=
r3 J1 (rk )
k=1 k
8
Solución:
(a)
1 − x2 X
∞
= ak J0 (rk x)
8 k=1
donde
R 1 ³ 1−x2 ´
0
x 8 J0 (rk x)dx
ak = R1
0
xJ02 (rk x)dx
1 1 ¡ ¢ J2 (rk )
J1 (rk ) − 4 rk3 J1 (rk ) − 2rk2 J2 (rk ) =
8rk 8rk 4rk2
Z 1 µ ¶
1 − x2 J2 (rk )
x J0 (rk x)dx =
0 8 4rk2
1 − x2 X J0 (rk x)
∞
=
8 r3 J1 (rk )
k=1 k
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 295
1 X
∞
1
= 3
8 k=1 rk J1 (rk )
x3 − x X J1 (rk x)
∞
=
16 r3 J0 (rk )
k=1 k
Solución:
(a)
R 1 ³ x3 −x ´
0
x 16 J1 (rk x)dx
ak = R1 2
0
xJ1 (rk )dx
R1 0
xJo2
³ 3(rk´)dx = 12 J12 (rk )
R01 R1 4 R1
0
x x 16−x J1 (rk x)dx = 16 1
0
x J1 (rk x)dx − 1
16 0
x2 J1 (rk x)dx
du
Haciendo u = rk x du = rk dx dx = rk
Z Z
1
1 rk
1 ¡ 2 ¢ J2 (rk)
2
x J1 (rk x)dx = 3 u2 J1 (u)du = 3
u J2 (u)du |r0k =
0 rk 0 rk rk
Z 1 Z rk Z 1
4 1 4 1
x J1 (rk x)dx = 5 u J1 (u)du = 5 u4 J1 (u)du
0 rk 0 rk 0
w = u2 dv = u2 J1 (u) dx
dw = 2udu v = u2 J2 (u)
296 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
Z 1 µ Z 1 ¶
1 4 1 4 3
x J1 (rk x)dx = 5 u J2 (u) − 2 u J2 (u) du =
rk5 0 rk 0
· · ¸¸rk
1 £ 4 3
¤rk 1 4 3 4
u J2 (u) − 2u J3 (u) 0 = 5 u J2 (x) − 2u J2 (u) − J1 (u) =
rk5 rk u 0
1 £ 4 2 3
¤rk 1 £ 4 2 3
¤
u J2 (u) − 8u J2 (u) − 2u J1 (u) = rk J2 (rk ) − 8rk J2 (rk ) − 2rk J1 (rk ) =
rk5 0 rk5
1 £ 4 ¤
5
rk J2 (rk ) − 8rk2 J2 (rk )
rk
pero
2
J0 (x) + J2 (x) = J1 (x)
x
si x = rk son las raíces de J1 (x) = 0
Por lo tanto
Z 1
1 £ ¤ J0 (rk ) £ ¤
x4 J1 (rk x)dx = 5 −rk4 J0 (rk ) + 8rk2 J0 (rk ) = 8 − rk
2
0 rk rk3
Regresando a la integral original
Z 1 µ 3 ¶ · ¸
x −x 1 J0 (rk ) £ 2
¤ J0 (rk) 1 J0 (rk )
x J1 (rk x)dx = 3
8 − rk + =
0 16 16 rk rk 2 rk3
Por lo tanto
1 J0 (rk )
2 rk3 1
ak = 1 2 =
J (r )
2 0 k
rk3 J0(rk )
Por lo tanto
x3 − x X J1 (rk x)
∞
=
16 r3 J0 (rk )
k=1 k
7.2. LA ECUACIÓN Y LAS FUNCIONES DE BESSEL 297
1
b) Si x = 2
en esta expresión
X
∞
J1 (rk /2) 1
− 12 6 3
8
= =− =−
k=1
rk3 J0 (rk) 16 256 128
Z 1
1
xJ02 (rk x)dx = J002 (rk )
0 2
R1
En la integral 0 x ln xJ0 (rk x)dx se hace:
u = rk x du = rk dx
x = ruk dx = du rk
R1 Rr Rr
0
x ln xJ 0 (rk x) dx = 0 k ruk ln( ruk )J0 (u) durk
= r12 0 k u ln( ruk )J0 (u) du
k
Integrando por partes
α = ln( ruk ) db = uJ0 (u)du
rk du du
dα = u rk = u b = uJ1 (u)
³ R rk ´
1 u rk
= r2 uJ1 (u) ln( rk ) |0 − 0 J1 (u)du
³k ´rk
1 u
r2
uJ 1 (u) ln( rk
) + J 0 (u) = r12 (rk J1 (rk ) + J0 (rk ) − J0 (0)) = r12 (rk J1 (rk )−
k 0 k k
1)
2 (rk J1 (rk ) − 1)
ak =
rk2 J002 (rk )
Como
2
(J00 (x)) = (−J1 (x))2 = J12 (x)
298 . LAS FUNCIONES DE BESSEL
2 (rk J1 (rk ) − 1)
ak =
rk2 J12 (rk )
X
∞
(rk J1 (rk ) − 1)
f (x) = ln x = 2 J0 (rk x)
k=1
rk2 J12 (rk )
Capítulo 8
Ecuaciones diferenciales
parciales
∂U ∂U
+ =U
∂x ∂y
dY dY
= XY 0 ; = X 0Y
dy dx
299
300 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
XY 0 X 0 Y X0 Y 0 X0 Y0
+ = XY ; + = 1; =1−
XY XY X Y X Y
La única forma en que una función de x es igual a una función de y es
cuando son iguales a una constante:
X0 Y0
=1− =c
X Y
Y se obtienen las ecuaciones
X0
=c
X
Y0
1− =c
Y
La primera ecuación se escribe en la forma
X 0 = cX
dX
= cX
dx
Es de variables separables
dX
= cdx
X
Integrando:
ln X = cx + ln c1
ln X − ln c1 = cx
X
ln = cx
c1
X(x) = c1 ecx
8.1. EL MÉTODO DE SEPARACIÓN DE VARIABLES 301
Y0
1− =c
Y
Y0
=1−c
Y
que es también de variables separables
dY
= (1 − c)dy
Y
ln Y = (1 − c)y + ln c2
Despejando Y (y)
Y (y) = c2 e(1−c)y
d2 Y d2 Y
9 =
dt2 dx2
d2 Y 2
00 d Y
= XT ; = X 00 T
dt2 dx2
9XT 00 X 00 T 9T 00 X 00
= ; =
XT XT T X
La única forma en que una función de t es igual a una función de x es
cuando son iguales a una constante:
9T 00 X 00
= =c
T X
9T 00
=c
T
La primera ecuación se escribe en la forma
X 00 − cX = 0
Su ecuación característica es
8.1. EL MÉTODO DE SEPARACIÓN DE VARIABLES 303
m2 − c = 0
√
o sea m = ± c. Po r lo tanto existen tres casos
c > 0. En cuyo caso las raíces son reales y diferentes. Por lo tanto la
solución X(x) se escribe como
X(x) = c1 + c2 x
√
c < 0. En este caso las raíces son complejas m = ± −ci = ±βi. Y la
solución se escribe como
Para decidir cual de los tres casos es el adecuado se observa que una de
las condiciones de frontera es yt (x, 0) = 2senx − 3sen2x, el hecho de que en
esta expresión aparezcan términos con senos automáticamente descarta los
dos primeros casos, ya que una solución que no contenga términos con senos
y cosenos no podrá cumplir con esta condición a la frontera. Usualmente
para asegurar que c es negativa se pone c = −λ2 , para encontrar T (t) se
resuelve la ecuación
9T 00
= − λ2
T
9T 00 + λ2 T = 0
t 9 2
Y (x, t) = 6senxsen − sen2xsen t
3 2 3
XT 0 = 0.2X 00 T
Dividiendo entre XT :
T0 X 00
= = −λ2
0.2T X
306 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
U(0, t) = 0, U(100, t) = 0
U(x, 0) = f(x)
Con x = 100:
2
U (100, t) = Be−0.2λ t sin 100λ = 0
La única forma en que puede dar cero es que sin 100λ = 0, osea:
nπ = 100λ, λ = nπ/100
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 307
Ahora si, en t = 0:
X
∞
nπx
U(x, 0) = f (x) = Bn sin
n=1
100
·Z 40 Z 60 Z 100 ¸
2 nπx nπx nπx
Bn = (0) sin dx + 100 sin dx + (0) sin dx
100 0 100 40 100 60 100
· ¸60
2 −100 nπx
Bn = 100 cos
100 nπ 100 40
· ¸
200 2nπ 3nπ
Bn = cos − cos
nπ 5 5
La solución se escribe como:
200 X cos 2nπ
∞
− cos 3nπ 2 nπx
U (x, t) = 5 5
e−0.2(nπ/100) t sin
π n=1 n 100
Solución:
Si se resuelve la ecuación de calor:
∂U ∂ 2U
=k 2
∂T ∂x
Se obtiene la solución:
2
U (x, t) = e−kλ t (A cos λx + B sin λx)
Ux (0, t) = 0, Ux (L, t) = 0
U(x, 0) = f(x)
Derivando la solución:
2
Ux (x, t) = e−kλ t (−Aλ sin λx + Bλ cos λx)
Para que la última expresión sea cero debe tenerse que sin λL = nπ, por
lo tanto:
nπ
λ=
L
Y la solución se escribe como:
nπ 2 nπ
U(x, t) = Ae−k( L ) t cos x
L
Sin embargo, en esta forma no puede cumplirse la condición inicial, para
ello habrá que utilizar el principio de superposición:
X
∞
nπ 2 nπ X∞
nπ 2 nπ
U (x, t) = An e−k( L ) t cos x = A0 + An e−k( L ) t cos x
n=0
L n=1
L
Z L
1 nπ
An = f (x) sin xdx
L 0 L
Evaluando
"Z Z L # " ¯ ¯L #
L/2
2 L/2
2U0 2U0 4U0 x2 ¯¯ x2 ¯¯
A0 = xdx + (L − x)dx = 2 + (Lx − )¯
L 0 L L/2 L L 2 ¯0 2 L/2
· ¸ · ¸
4U0 L2 2 L2 L2 L2 4U0 L2
A0 = 2 +L − − + = 2 = U0
L 8 2 2 8 L 4
"Z Z #
L/2 L
2 2U0 nπ 2U0 nπ
An = x sin xdx + (L − x) sin xdx
L 0 L L L/2 L L
R
Haciendo la integral: x sin nπ
L
xdx
310 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
u = x, du = dx
nπ L nπ
dv = sin xdx, v = − cos x
L nπ L
Z Z
nπ L nπ L nπ L nπ L2 nπ
x sin xdx = − x cos x+ cos xdx = − x cos x+ 2 2 sin x
L nπ L nπ L nπ L nπ L
¯L/2 ¯L
L nπ L2 nπ ¯ L2 nπ ¯
− nπ x cos L x + n2 π2 sin L x¯ − nπ cos L x¯ +
0
An = 4U 0
¯L L/2
nπ ¯
L2
L 2
+ nπ x cos nπ L
x − L
n2 π 2
sin L
x¯
L/2
· L2 nπ L 2 nπ L 2 L2 L2
¸
4U0 − 2nπ cos 2 + n2 π2 sin 2 − nπ cos nπ + nπ cos nπ2
+ nπ
cos nπ−
An = L2 2 L2 L2
− nL2 π2 sin nπ − 2nπ cos nπ2
+ 2
n π 2 sin nπ
2
y solamente queda:
· ¸
4U0 2L2 nπ 8U0 nπ
An = 2 2 2
sin = 2 2 sin
L nπ 2 nπ 2
Por lo tanto la solución se escribe como:
8U0 X sin nπ
∞
2 −k( nπ 2 nπ
U(x, t) = U0 + 2 2
e L ) t cos x
π n=1 n L
aU a2 U
= k 2 − c(U − U0 )
at ax
Asumiendo que los extremos de la barra de longitud L se mantienen
a 0◦ C y la distribución de la temperatura inicial es f (x), mientras
que U0 = 0◦ C , encuentre U(x, t).
Solución:
Como U0 = 0◦ C, la ecuación que se va a resolver es:
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 311
aU a2 U
= k 2 − cU
at ax
Con las condiciones a la frontera:
U(0, t) = 0 = U(L, t)
Y la condición inicial:
U (x, 0) = f(x)
XT 0 = κX 00 T − cXT
Dividiendo entre XT :
T0 X 00 c
= −
κT X κ
T0 c X 00
+ = = −λ2
κT κ X
Resolviendo la ecuación:
X 00
= −λ2
X
Obtenemos:
T0 c
= −λ2 −
κT κ
dT
= (−κλ2 − c)dt
T
Z Z
dT
=− (κλ2 + c)dt
T
T
ln = −(κλ2 + c)t
c3
2 +c)t
T = c3 e−(κλ
2 +c)t
U(x, t) = e−(κλ (A cos λx + B sin λx)
2
2
−( kn 2π k+c)t nπ
U (x, t) = Be L sin x
L
Para poder aplicar la condición inicial se requiere usar el principio de
superposición:
X
∞
kn2 π
2
nπ
U(x, t) = Bn e−( L2
k+c)t
sin x
n=1
L
X
∞
nπ
U(x, 0) = f (x) = Bn sin x
n=1
L
·Z L ¸
2 nπ
Bn = f (x) sin xdx
L 0 L
Por lo tanto la solución se puede escribir como:
P∞ hR i 2 2
2 L nπ −( kn 2π k+c)t
U(x, t) = L 0
f (x) sin L xdx e L sin nπ
L
x
n=1
La cual podría ser evaluada si se conociera la función f(x).
Problema 4. Una placa rectangular de dimensiones a y b, tiene
sus caras planas aisladas. Tres aristas se mantienen a temperatura
cero mientras que la cuarta se mantiene a la temperatura constante
U0 . Muestre que la temperatura de estado estacionario está dada
por
¡ kπy ¢
2U0 X (1 − cos kπ) sin( kπx
∞
a
) sinh a
U(x, y) =
π k=1 k sinh( kπb
a
)
Solución:
Consideramos la ecuación de calor en dos dimensiones:
µ 2 ¶
∂U ∂ U ∂ 2U
=κ +
∂t ∂x2 ∂y 2
∂ 2U ∂ 2U
+ =0
∂x2 ∂y 2
haciendo la separación de variables:
X 00 Y 00
+ =0
X Y
X 00 Y 00
=− = −λ2
X Y
La ecuación para X(x) ya se ha obtenido anteriormente:
Y 00
= λ2
Y
Y 00 − λ2 Y = 0
m2 − λ2 = 0
¡ ¢
U(x, y) = c2 sin λx c3 eλy + c4 e−λy
nπ ³ nπ −nπ
´
U (x, y) = sin x Ae a y + Be a y
a
Se aplica ahora la tercera condición de frontera:
nπ
U(x, 0) = 0 = sin x (A + B)
a
para esto (A + B) = 0 por lo tanto B = −A
nπ ³ nπ y −nπ
y
´
U (x, y) = A sin x e a −e a
a
à nπ −nπ
!
y y
nπx e a −e a nπx nπ
U(x, y) = 2A sin = B sin sinh y
a 2 a a
X
∞
nπ nπ
U(x, b) = U0 = Bn sin x sinh b
n=1
a a
316 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
2 h ³ a ´³ nπ ´ia
Cn = U0 − cos x
a nπ a 0
2U0
Cn = (1 − cos nπ)
nπ
A partir de Cn se puede obtener Bn :
Cn
Bn =
sinh nπ
a
b
La solución es:
à !
X
∞ 2U0
(1 − cos nπ) nπ nπ
nπ ¡ ¢
U (x, y) = sin x sinh y
n=1
sinh nπa
b a a
Por lo tanto:
à !
2U0 X
∞
(1 − cos nπ) nπ nπ
U(x, y) = ¡ ¢ sin x sinh y
π n=1 n sinh nπa
b a a
∂ 2Y 2
2 ∂ Y
= a
∂t2 ∂x2
Con las condiciones:
Y (0.t) = 0
Y (L, t) = 0
Yt (x, 0) = 0
1 1
Recordando que 4
in = ft:
48
½ 1
48
x si 0 < x < 12
Y (x, 0) = f (x) = 1
48
(L − x) si 12 < x < L
haciendo la separación de variables se obtiene la solución general:
anπ anπ
Yt (x, 0) = 0 = sen x (B ) ⇒B=0
L L
318 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
X
∞
nπ
f (x) = Y (x, 0) = An sen x
n=1
L
; Z L
2 nπ
An = f(x)sen xdx
L 0 L
Z L Z L
1 2 nπx 1 nπx
An = xsen dx + (L − x) sen dx
24L 0 L 24L L
2
L
" Z l # Z L
1 L nπx L 2 nπx 1 nπx
An = − x cos + cos dx + L sen dx −
24L nπ L nπ 0 L 24L L2 L
Z L
1 nπx
− x sen dx
24L L2 L
· ¸l · ¸L
1 L nπx L2 nπx 2 1 L nπx
An = − x cos + 2 2 sen − cos −
24L nπ L nπ L 0 24 nπ L L/2
µ ¶L
1 L nπx L2 nπx
− − x cos + 2 2 sen
24L nπ L nπ L L/2
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 319
· ¸
1 L2 nπ L2 nπ 1 L 1 L nπ
An = − cos + 2 2 sen − cos nπ + cos −
24L 2nπ 2 nπ 2 24 nπ 24 nπ 2
µ ¶
1 L2 L2 L2 nπ L2 nπ
− − cos nπ + 2 2 sennπ + cos − 2 2 sen
24L nπ nπ 2nπ 2 nπ 2
· 2
L L2 2 2 L2
¸
1 − 2nπ cos nπ
2
+ n2 π 2
sen nπ2
L
− nπ L
cos nπ + nπ cos nπ
2
+ nπ
cos nπ−
An = L2 nπ L 2 nπ
24L − 2nπ cos 2 + n2 π2 sen 2
L nπ
An = 2 2
sen
12n π 2
L X sen nπ
∞
2 anπ nπ
Y (x, t) = 2 2
cos t sen x
12π n=1 n L L
donde Z L
2 sennπx
bn = g(x) dx
nπa 0 L
Solución:
Las condiciones de frontera son:
y(0, t) = y(L, t) = 0
y(0, t) = 0 =⇒ C1 = 0
nπ
y(L, t) = 0 =⇒ λ =
L
La solución hasta ahora es:
µ ¶
nπx anπt anπt
y(x, t) = sen A cos + Bsen
L L L
Ahora se aplica la condición:
y(x, 0) = 0
nπx
y(x, 0) = sen (A) =⇒ A = 0
L
nπx anπt
y(x, t) = Bsen sen
L L
Ahora se usa el principio de superposición:
X
∞
nπx anπt
y(x, t) = bn sen sen
n=1
L L
yt (x, 0) = g(x)
Derivando:
X
∞
anπ nπx anπt
yt (x, t) = bn sen cos
n=1
L L L
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 321
X
∞
anπ nπx X nπx
∞
yt (x, 0) = bn sen = Dn sen
n=1
L L n=1
L
U (2, θ) = c1 c3 2n cos nθ+c1 c4 2−n cos nθ+c2 c3 2n sin nθ+c2 c4 2−n sin nθ = 50 cos θ
¡ ¢ ¡ ¢
2c1 c3 + 2−1 c1 c4 cos θ + 21 c2 c3 + 2−1 c2 c4 sin θ = 50 cos θ
c1 c3 + c1 c4 = 0
1
2c1 c3 + c1 c4 = 50
2
Resolviendo:
100
c1 c3 =
3
−100
c1 c4 =
3
Análogamente
c2 c3 + c2 c4 = 100
1
2c2 c3 + c2 c4 = 0
2
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 323
−100
c2 c3 =
3
400
c2 c4 =
3
Susutituyendo en la solución:
∂ 2U 1 ∂u 1 ∂ 2 U
+ + =0
∂r2 r ∂r r ∂θ2
es la siguiente:
Por acotamiento c4 = 0
u(r, 0) = 0 = r2 A ⇒ A=0
u(r, θ) = B rλsenθλ
La segunda condición:
π
u(r, ) = 0 = Brλsenλπ/6 ⇒ λ = 6n
6
X
∞
u(r, θ) = Bn r6n sen 6nθ
n=1
X
∞
u(1, 0) = 100 = Bn sen6nθ
n=1
Z π · ¸ π6
2 6 6 1 200
Bn = π 100 sen 6nθ dθ = 200 − cos 6nθ = − (cos nπ − 1)
6 0 π 6n 0 nπ
200
Bn = [1 − cos nπ]
nπ
200 X 1 − cos nπ 6n
∞
u(r, θ) = r sen 6nθ
π n=1 n
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 325
Si r = c :
X
∞ X
∞
6n
u(c, θ) = 100 Bn c sen 6nθ = 100 Dn sen 6nθ
n=1 n=1
6n
donde Dn = Bn c , como
200
Dn = (1 − cos nπ)
nπ
entonces para este caso la solución es simplemente:
200 X 1 − cos nπ 6n
∞
u(r, θ) = r sen 6nθ
π n=1 c6n n
∂ 2 u 1 ∂u 1 ∂ 2u
+ + =0
∂r2 r dr r2 ∂θ2
Se propone una solución de la forma:
u(r, θ) = R(r)Θ(θ)
Sustituyendo:
R00 Θ + 1r R0 Θ + 1
r2
RΘ00
=0
RΘ
R00 1 R0 1 Θ00
+ + 2 =0
R rR r Θ
R00 R0 Θ00
r2 +r =− = λ2
R R Θ
326 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
r2 R00 + rR0 − λ2 R = 0
(m)(m − 1) + m − λ2 = 0, m2 − λ2 = 0, m = ±λ
R(r) = c3 rλ + c4 r−λ
U(r, 0) = 0 = rλA =⇒ A = 0
U(r, θ) = Brλsenλθ
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 327
Por último:
X
∞
U(1, θ) = 100 = Bn sin2nθ
n=1
Usando Fourier:
Z ¯π/2
2 π/2
−(200)2 ¯ −200
Bn = π 100 sin 2nθdθ = cos 2nθ¯¯ = (cos nπ − 1)
2 0 π2n 0 nπ
200
Bn = (1 − cos nπ)
nπ
La solución se escribe como:
200 X (1 − cos nπ) 2n
U(r, θ) = r sin 2nθ
π n
Problema 10. Si una cuerda con sus puntos extremos fijos en
x = 0 y x = L está bajo la influencia de la gravedad pero no vibra,
muestre que su forma está dada por la porción de la parábola
gx (L − x)
Y =−
2a2
entre x = 0 y x = L.
Solución:
La ecuación de la cuerda vibrante es:
328 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
∂2Y 2
2∂ Y
= a
∂t2 ∂x2
Pero si consideramos la gravedad, la ecuación cambia:
∂ 2Y 2
2∂ Y
= a −g
∂t2 ∂x2
Usamos las condiciones inciales:
Y (x, 0) = f (x) = 0
Sustituimos
∂ 2W 2
2∂ W
= a + a2 ψ − g
∂t2 ∂x2
para que la ecuación quede homogénea tomamos:
a2 ψ − g = 0
es decir:
g
ψ 00 =
a2
Integrando dos veces:
gx2
ψ(x) = + αx + β
2a2
La ecuación que debemos resolver es:
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 329
∂ 2W 2
2∂ W
= a
∂t2 ∂x2
con las condiciones a la frontera e iniciales:
gL2
W (L, t) = Y (L, t) − ψ (L) = 0 − − αL = 0
2a2
Despejando α :
gL
α=−
2a2
Por lo que
gx2 gL gx (L − x)
ψ (x) = − x = −
2a2 2a2 2a2
En cuanto a las condiciones iniciales:
gx (L − x)
W (x, 0) = Y (x, 0) − ψ (x) =
2a2
Wt (x, 0) = Yt (x, 0) = 0
La solución para W (x, t) es:
W (0, t) = 0
W (x, t) = (c1 cos λt + c2 senλt) (c4 sen λx) = sen λx(A cos λt + Bsenλt)
330 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
Wt (x, 0) = 0
es decir
nπ
λ=
L
nπ nπ
W (x, t) = Asen x cos t
L L
Usando principio de superposición:
X
∞
nπ nπ
W (x, t) = An sen x cos t
n=1
L L
X
∞
nπ gx (L − x)
W (x, 0) = An sen x=
n=1
L 2a2
Z L
2 gx (L − x) nπ
An = ( 2
)sen xdx
L 0 2a L
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 331
u = x, du = dx
nπ L nπ
dv = sen xdx, v = − cos x
L nπ L
Z Z
nπ Lx nπ L nπ
xsen xdx = − cos x+ cos xdx
L nπ L nπ L
Z
nπ Lx nπ L2 nπ
xsen xdx = − cos x+ 2 sen x
L nπ L (nπ) L
u = x, du = dx
nπ L nπ
dv = cos xdx, v = sen x
L nπ L
Z Z
nπ Lx nπ L nπ
x cos xdx = sen x − sen xdx
L nπ L nπ L
Z
nπ Lx nπ L2 nπ
x cos xdx = sen x + cos x
L nπ L (nπ)2 L
Ahora se resuelve la integral:
Z
nπ
x2 sen xdx
L
332 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
u = x, du = dx
nπ Lx nπ L2 nπ
dv = xsen xdx, v = − cos x+ 2 sen x
L nπ L (nπ) L
Z
nπ Lx2 nπ L2 x nπ
x2 sen
xdx = − cos x+ 2 sen x−
L nπ L (nπ) L
Z · ¸
Lx nπ L2 nπ
− − cos x+ sen x dx =
nπ L (nπ)2 L
Z ³
Lx2 nπ L2 x nπ L nπ ´
= − cos x+ 2 sen x+ x cos x dx
nπ L (nπ) L nπ L
Z
L2 nπ Lx2 nπ L2 x nπ
− 2 sen xdx = − cos x+ 2 sen x
(nπ) L nπ L (nπ) L
µ ¶
L Lx nπ L2 nπ L3 nπ
+ − sen x + 2
cos x + 3 cos x=
nπ nπ L (nπ) L (nπ) L
Lx2 nπ L2 x nπ L2 x nπ L3 nπ
− cos x+ 2 sen x − sen x + cos x+
nπ L (nπ) L (nπ)2 L (nπ)3 L
L3 nπ
+ 3 cos x
(nπ) L
Z
nπ Lx2 nπ 2L3 nπ
x2 sen xdx = − cos x+ 3 cos x
L nπ L (nπ) L
Ahora bien:
Z L
g nπ
An = 2 x (L − x) sen xdx
2a L 0 L
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 333
Z L Z L
g nπ g nπ
An = 2 xsen xdx − 2 x2 sen xdx =
2a 0 L 2a L 0 L
· ¸L · ¸L
g Lx nπ L2 nπ g Lx2 nπ 2L3 nπ
An = 2 − cos x+ sen x − 2 − cos x+ cos x
2a nπ L (nπ)2 L 0 2a L nπ L (nπ)3 L 0
· ¸ · ¸
g L2 g L3 2L3 2L3
An = 2 − cos nπ − 2 − cos nπ + cos nπ −
2a nπ 2a L nπ (nπ)3 (nπ)3
Esta es la solución para una cuerda vibrante que está sometida a la acción
de la gravedad, pero si por alguna razón la cuerda no oscila entonces la
solución solamente es:
gx (L − x)
Y (x) = −
2a2
Problema 11. Evalue e interprete físicamente el siguiente prob-
lema de valor de frontera.
∂ 2Y ∂ 2Y
= 1 +
∂t2 ∂x2
π π 1 1
Y (0, t) = 1, Yx ( , t) = − , Y (x, 0) = 1 + x2 − πx, Yt (x, 0) = 0
2 2 2 2
334 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
∂2Y ∂ 2W
2
= 2
+ ψ 00 (x)
∂x ∂x
Sustituyendo:
∂ 2Y ∂ 2W
= 1 + + ψ 00 (x)
∂t2 ∂x2
Se desea que la ecuación quede de la forma:
∂2Y ∂ 2W
=
∂t2 ∂x2
Por lo que debemos tomar:
1 + ψ 00 (x = 0
Integrando:
ψ 0 (x) = −x + α
Integrando otra vez:
x2
ψ(x) = − + αx + β
2
Las condiciones a la frontera e iniciales para W (x, t) = Y (x, t) − ψ(x)
quedan:
W (0, t) = 1 − β = 0 ⇒ β = 1
Wt (x, 0) = Yt (x, 0) = 0
La solución de la ecuación:
∂ 2W ∂ 2W
=
∂t2 ∂x2
es
W (0, t) = 0
W (x, t) = (c1 cos λt + c2 senλt) (c4 sen λx) = sen λx(A cos λt + Bsenλt)
336 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
Wt (x, 0) = 0
π π π π (2n − 1)π
Wx ( , t) = Aλ cos λ cos λt = 0 ⇒ cos λ = 0 ⇒ λ =
2 2 2 2 2
es decir
λ = 2n − 1
X
∞
1
W (x, 0) = An sen (2n − 1)x = x2 − πx
n=1
2
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 337
Z π
2 2 1
An = π (x2 − πx)sen (2n − 1)xdx
2 0 2
u = x, du = dx
1
dv = sen(2n − 1)x, v = − cos(2n − 1)x
2n − 1
Z Z
x 1
xsen (2n − 1)xdx = − cos(2n − 1)x + cos(2n − 1)xdx
2n − 1 2n − 1
Z
x 1
xsen (2n − 1)xdx = − cos(2n − 1)x + sen(2n − 1)x
2n − 1 (2n − 1)2
Como se va a necesitar, también se resuelve la integral:
Z
x cos (2n − 1)xdx
u = x, du = dx
1
dv = cos(2n − 1)x, v = sen(2n − 1)x
2n − 1
Z Z
x 1
x cos (2n − 1)xdx = sen(2n − 1)x − sen(2n − 1)xdx
2n − 1 2n − 1
Z
x 1
x cos(2n − 1)xdx = sen(2n − 1)x + cos(2n − 1)x
2n − 1 (2n − 1)2
338 . ECUACIONES DIFERENCIALES PARCIALES
u = x, du = dx
x 1
dv = xsen(2n − 1)x, v = − cos(2n − 1)x + sen(2n − 1)x
2n − 1 (2n − 1)2
R x 2 x
x2 sen (2n − 1)xdx = − 2n−1 cos(2n − 1)x + (2n−1) 2 sen(2n − 1)x−
R h i
x 1 x2
− − 2n−1 cos(2n − 1)x + (2n−1) 2 sen(2n − 1)x dx = − 2n−1 cos(2n−1)x+
x 1
R 1
R
+ (2n−1) 2 sen(2n − 1)x + 2n−1 (x cos(2n − 1)x) dx − − (2n−1) 2 sen(2n −
1)xdx =
x2 x
− 2n−1 cos(2n − 1)x + (2n−1) 2 sen(2n − 1)x+
³ ´
1 x 1 1
+ 2n−1 2n−1 sen(2n − 1)x + (2n−1)2 cos(2n − 1)x − (2n−1) 3 cos(2n − 1)x
Z
x2 2x
x2 sen (2n − 1)xdx = − cos(2n − 1)x + sen(2n − 1)x
2n − 1 (2n − 1)2
Ahora bien:
" # π2
x2 2x π
4 − 2n−1 cos(2n − 1)x + (2n−1)2 sen(2n − 1)x + 2(2n−1)
cos(2n − 1)x
An = π
π − 2(2n−1)2 sen(2n − 1)x
0
" 2
#
π
4 − 4(2n−1) cos(2n − 1) π2 + (2n−1)
π π π π
2 sen(2n − 1) 2 + 2(2n−1) cos(2n − 1) 2 −
An = π π π =
π − 2(2n−1) 2 sen(2n − 1) 2 − 2(2n−1)
· ¸ h i
4 π π π 2 π
An = sen(2n − 1) − = sen(2n − 1) − 1
π 2 (2n − 1)2 2 2(2n − 1) (2n − 1) 2
T0 R” 1 R0
= + = −λ2
κT R rR
Para T (t) queda la ecuación:
T0
= −λ2
κT
Cuya solución es:
2t
T (t) = c1 e−κλ
r2 R00 + rR0 + λ2 r2 R = 0
u (1, t) = 0
2
u (1, t) = ce−kλ t J0 (λ) = 0
Y debe tenerse que J0 (λ) = 0, por lo tanto los eigenvalores λ son las
raíces de la J0 (x) = 0.
Usando el principio de superposición para aplicar la última condición de
frontera:
X
∞
2
u (r, t) = ck e−kλk t J0 (λk r)
k=1
R1
0
f (r) rJ0 (λk r)dr
ck = R1
0
rJo2 (λk r)dr
La integral del denominador da el siguiente resultado:
Z 1
1 0 1
rJo2 (λk r)dr = J02 (λk ) = J12 (λk )
0 2 2
La integral del numerador es:
Z 1 Z 1
2
f (r) rJ0 (λk r)dr = 100 rJ0 (λk r)dr
0 0
Z 1 Z kk Z kk
2 u du 100 2
f (r) rJ0 (λk r)dr = 100 J0 (u) = 2 uJ0 (u)du
0 0 λk λk λk 0
Z ¯ kk
1
100 ¯2 100 λk λk 50 λk
f (r) rJ0 (λk r)dr = 2 uJ1 (u)¯¯ = 2 J1 ( ) = J1 ( )
0 λk 0 λk 2 2 λk 2
O sea, ck se escribe como
50
J ( λk )
λk 1 2 100J1 ( λ2k )
ck = 1 2 =
J (λk )
2 1
λk J12 (λk )
Solución:
La solución coincide con lo realizado en el problema anterior hasta que
2
u (r, t) = ce−kλ t J0 (λr)
y nos lleva a:
es decir, las λ’s son las raíces de 2J0 (x) + xJ00 (x) = 0, λ = λk
Usando el principio de superposición para aplicar la última condición de
frontera:
X
∞
2
u (r, t) = ck e−kλk t J0 (λk r)
k=1
Entonces:
Z 1
(µ2 + rk2 − n2 ) Jn2 (rk )
xJn2 (rk x) dx =
0 2rk2
en nuestro caso:
µ = 2; n = 0; rk = λk
así obtenemos finalmente
Z 1
(4 + λ2k ) J02 (λk )
rJ02 (λk r) dr =
0 2λ2k
La integral del numerador da el mismo resultado:
Z 1
50 λk
f (r) rJ0 (λk r)dr = J1 ( )
0 λk 2
O sea, ck se escribe como
50
J ( λk )
λk 1 2 100λk J1 ( λ2k )
ck = =
(4+λ2k )J02 (λk ) (4 + λ2k ) J02 (λk )
2λ2k
∂ 2 U 1 ∂U ∂ 2 U
+ + =0
∂r2 r ∂r ∂z 2
los condiciones a la frontera son
R00 Z + 1r R0 Z + RZ 00
=0
RZ
R00 1 R0 Z 00
+ + =0
R rR Z
R00 1 R0
+ = −λ2
R rR
Z 00
= −λ2
Z
Resolviendo las ecuaciones:
d2 Z
+ λ2 Z = 0
dz
d2 R dR
r2 +r + λ2 r2 R = 0
dr dr
la cual es una ecuación de Bessel cuya solución es:
J0 (λ) = 0 esto significa que λ son todos los raíces positivas de J0 (x) = 0
λ = λk
R1 R1
rf (r)J0 (λk r)dr 2 rf (r)J0 (λk r)dr
dk = 0 R 1 = 0
rJo2 (λk r)dr J12 (λk )
0
es decir, ck es:
R1
2 0
rf (r)J0 (λk r)dr
ck = 2
J1 (λk ) sinh(λk L)
∂ 2U ∂ 2U
+ =0
∂x2 ∂y 2
Utilizando el método de separaciòn de variables
X 00 Y + XY 00
=0
XY
X” Y ”
+ =0
X Y
Haciendo la separación de variables:
X” Y”
=− = −λ2
X Y
La ecuación para X(x):
X”
= −λ2
X
d2 Y
2
= λ2 y
dy
d2 Y
2
− λ2 y = 0
dy
m2 = λ2
m = ±λ
¡ ¢
U(x, y) = (C1 cos λx + C2 senλx) C3 eλy + C4 e−λy
u(0, y) = Ae−λy = 0 ⇒ A = 0
U(x, 0) = U0
X
∞
nπ
U (x, 0) = Bn sen x = U0
n=1
L
8.2. PROBLEMAS DE APLICACIÓN 349
Z ¯L
2 L
nπ 2 U0 L nπx ¯¯ 2U0
Bn = U0 sen xdx = − cos ¯ = (1 − (−1)n )
L 0 L L nπ L 0 nπ
2U0 X 1
∞
nπ nπ
U (x, y) = (1 − (−1)n )e− L y sen x
π n=1 n L