Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
v. 2
BRASIL POR ESCRITO
2004
· ".
CATÁLOGO DE OBR A S R AR A S
DA BIBLIO T E C A DA
CÂMARA DOS D EP U T A D O S
VOLU~IE 2
\'OLU~IE 2
CENTRO DE D O C UME N TA ÇÃ O E I NF O RM AÇ Ã O
COO RD ENAÇÃO DE P UBLI C A ÇÕ ES
BRA SíLI A - 200 4
O BRAS RARAS DA CÂMARA. PATRIMÔNIO DOS BRASILEIROS
"Fs ls r d .. livros cO a m ..lhor das p rosas. H
Apu...nt..çio 9
A~ o bras qu~ a q u i damo s a conhece r foram pa cie nt ern ente d escobertas p elo
~x · d~puta do Fede r a l e jo r n a lis ta Mareio Mo rei ra Alves n o deco r re r de 30 a n os. e m
li vra riu ~ le-ilões e m Po rtu gal e na Espanha . França e l ngl at e r ra. Ago ra p e rl en cente li
Câmara . o acervo ~ co m posto por li vr o s qu~ d at a m do s éculo XV I até o i níc io d o secu -
lo XX . Ve rda de i ra s prectosid adev . como os primeiro s text o s le gai s re fere n tes ao
B rasi l : o mais antigo foi impresso e m Li sb oa . e m 1569. " pe r Anto nio Gonça lvee" , ~
ín m u la - se Lt"is Extra vagantes / coJlegidas e rd a tadas p elo lice n cia do Duarte- N u nes do
Lia m . pt"r mandado d o mui to alto & m uito p ode r oso Rei Dom Sebast iam . •Nosso
Se nhor. J u n te - se . a esse . o ra ro p rotesto d e um eleitor d a Bahia - publ ica d o n o Rio
d e Ja nei ro . p ela I m p re nsa Nacio na l. em 1822 - contra o poeta e polít ico Fagundes
Vare- la , q ue vende u o que tin ha e m u dou - se para Po rtugal qua ndo eleito para as
Co rtes : Carta que ao illustre de-p utado em cortes o Se-nh or Luir S ico/ao Fagunde-s
Vard/a , esrreveo u m ee íloso pa triota e m I.l de- d ezembro d e , 8 2 1. E n tre as p ri me iras
ed ições que . su rpree nde n t~ m~ n t~ . faltava m â Biblioteca da Câ m a ra. a cha -s~ a de Um
Es tadiua do l m petío , Ns buco d e Ara ujo: sua vid a. s ua s op in iõ es. sua epoce , d e
Joaq u i m Nabuco . publicado n o Rio d e j aneu-o . pela Ga rni~ r. ~ m 1897 . ~ co nside ra -
da por mu n e s a m a is im por ta n te biogra fia política da hi slória d o Brasil.
São aut êntieas jóias . que a Biblioteca da Câmara dos Deputados se orgu lha
de a pr~s~nla r n este segun do volume d o se u Ca tálogo d e Obr;H Raras . Q ue o s tit ulos
da coleç ão " Brasil por esc r-i fo" proporcione m aos bra sileiros co nhecer. melho r e m ai s
profundamente. a hi stória da terra e m qu ~ n asceram e d o povo de q ue faze m pa r l ~ .
Desfrutemo s. pois. a emo çã o e o praze r da leitu ra . uma das ma is fasci n an tes e
e r u-iquece do ras e xpe s-i ên cias que pod e le r o ho m em . Faze m o s nossas as pal avras de
J o se- Mindlin. quando ce rta vez d eclarou : " N u m mundo e m que o livro dei xasse d to
e xist ir , e u n ão gos taria d e vive r".
Apresentação 7
Introdução 13
O primeiro s éculo do Bruil 19
Um século de lutai 35
A luta contra o. holandeses +7
h primeiras eataw. 57
O controle da economia 65
h leia du terras 75
Eacravidio 81
O primeiro ato diplomático 107
Aprendendo a penaar 11I
O segundo reinado ~ 09
fndices ~~3
Est e segu n do volume do ca tál o go d e o bras ra ra s d a Câ ma ra d o s Deputad os
inclui so m e n te o b ras refe rent es ao Br asi l, ao co n trá rio da s q u e co nsta m d o prim e iro
vo lume . on de são esca sso s o s li vros a n tigos g ue ten ham rela ç ão co m o nosso p a is. Eles
só ap arece m e m obra s pub licada s no Brasil a pa rt ir d o s écu lo XIX , já bem d epo is de
ins ta la d a a pri m e i r a o fic i n a g rá fic a e m te rrit óri o n aci o nal. a Régi a Oficina
Typographica . t ra zida na bagage m da Corte d e Po r t uga l. quando de se u t ransl ad o
pa ra o Brasil. e m 1808 . O Br asil fo i o antepe núlti m o pa is do mu n d o a ter a sua
imprensa. D epo is d e n ó s. só a G r~ cia. e ntão co lô n ia d o lmp érro O to ma no , e a Áfr ica
do S ul. dividida e n tre b o e rs e i n glese s. No caso d a Gr~c ia. os seus clássico s fo ram
impressos e m Vene ra , n o in icio d o séc ulo XVI. sob retudo na céleb re t ipografia de
Ald us Man ur iu s,
A coleção tem u ma ló gica c rono lógica . incl u indo d esd e livros d o século XVI
a té u n s pouco s do in ic io d o s écu lo XX . oferecendo um pa n o ra m a da Histó ria d o
Bra si l. d esd e o se u d escobrimento a t é a p r ocla ma ção da Re pública e da fixaçã o d e fi -
n it iva de n o ssas front eira s. p elo tra ba lho d o Ba rã o d o Rio B ran co e de H" U e m ba i-
xad or favori to , Joaqui m N ebucc ,
de ... s la b~l~ c ~ r as Fro nte ira s com a G uia n a France sa . ju n lo u 100 d esses m apas num
grande fó li o de 5 4ll "Ocm . e os fe z publica r . n u m a ti ragem d e 300 exe m plares.
A q u ase to ta lid ad e foi di slribuid a a bi hlictecas p ú bl icas. no Bra si l e n o e xrerio r, e a
in st it ui çõ es b ra sil e i ra s. A Bib lio te ca d o Se n ado possui u m a có p ia. te r- r ive l rn...rue a la -
ca da po r t ra ças. Agora . a Cã m ara te m lambem o seu e xe m p la r . im pe cá ve l. na
e n cader nação d o ...d uo r . A. La h u re . d e Pa r is.
U ma coleção bibliográfi ca não está n unca com p lela . Basta lembrar o livro
de Andr é J o ão Antonil C ult u ra e Opulênci a do Brasil por suas D rogas e ~tin a s. do
qual se penuva te re m esca pa do apenas se te exempla res da primeira edição , mandada
con fisca r p el o re i , at é q ue , e m 2 0 0 3 , apareceu um o iravc e xe m pla r. Foi ven di do e m
lei lão pela Scrhe by 's e m Lo n d res. AJo h n Carte r BrOlOin Lib rary . de Rhode Island.
n o s Est ad o s U nidos , o a rre ma to u por USS 18 0 mi l d óla re s .
Não creio que a Bibliot eca d a Câ mara possa u m dia te r verbas suficie n tes
para entrar numa co m penç ão desse tipo . No enta nt o . seria con ve n ie nt e que to d o s os
a nos se se parasse uma ve r ba razoável para a co m p ra d e livro s ra ros. criando u m f undo
especifico . co mo faz a Bib liot eca d o Con gresso d o s Estados Un idos e outras in st it ui -
ções publicas n os pa ises qu e val orizam a su a hi stória .
Brasili a , n o vembro de 20 0 3 .
'7
•
..... ......
~ _.-:.:..
_ ..;:"' ......
.- 11"""\.
,~ -~
-
•
A primeira not icia impressa sobre o descobriment o do Brasil é uma carta de D,
Manuel ao Rei da Espan ha. Conhecem-se apenas três exemplares, razão pela qual ela
foi republicada pela Academia Rea l de Scencias em 1892 :
FOlll e:
lnnOt;~ncio . V. r8. P: r-l
João d .. Buros. chilmildo po r ilntonom;isia . O Li ... io Po rlugutol ." lido . gf'Talm ent... por
um dos mais ins ign..s h isto r iado r..s do mundo ~ O m ai s ~"gu ro ..- .. mplar da eloqu toncia
porl ugu..sa.
\
!
)
Esu foi a '~gun da ~dição d a o b ra .•~ ndo ~o n h",rida ~omo nEdição do S"' na do ~ . '" fo i
i m p r~ •." po r o rd~m ... io. ~ U'la d o Se nado d a Cãmara d ... Lisboa . S~gu ndo T~II~s da Sylva
~ ra ri ..ima.
Font :
ln noc~ncio . ". 3. e- 3 2 1- 2 2
E.la é a prim eira ~di ç ão d a Quarta d"~a da . qu '" co m p l..!a ta nto a p r im",ira ",di ção ,Ia.
d écada s a nl "'riores (1553 - 156 3 ) . co mo li ."'gund a ,·(lição d .. 1628. man dada. imp ri m ir
pelo S... n ad o da Câ m ara d e Li.bo a . co mo é O ca,o .leMa coleção . ~ pral ica m ~ n c i ona da
po r In n o c",nci o da S ilva.
Pala u m en cíona have r algu n. ~,,"'mplares como e.I e, com d... z........ i. fo lha. p rdim ina ...... .
q ua n do o n o r m al . ..r iam d ee fol ha•. m ais a de roslO. No fina l fi gu ra O n o m e d o
impr...s sor : A nibal Fo loni .
H;í n .. ss~ ~>:~ m pla r uma pági na d .. ro st O o r igi nal. .oha . .. uma fac -.imilada .
O m a pa d a Ilha d .. lao a 1...10 a pari" inf",rior ac re scentada "' 10 do u eenumerro•. com O
desen he da escala a lap rs,
E"",m plar .. m pe- f..uo lado . corrser...a ndo ampllll m arg"'os .
E ncad"'rnação da época m p"'rga mi n ho .
FODt....'
I nn o c.. nc ío y. 3 . p . 322
P../au . v. J . p . 18 1
A prim eira histó ria do Brasil foi escrita po r Pedro Magalhães Gandevo. História
da Provincia de Sãcta Cruz, e pu blicada em 1576, por Antonio Gonsalvez. o editor de
Os lusíadas. Dela se conhecem oito exemplares. todos hoje em biblio tecas públicas.
O livreiro Ternaux-Compans traduziu-a para o francês e publico u-a em 1837-38,
na coleção Voyages, relations et mém oires originaux pour servir à thisto;re de la décou-
verte de fAmérique, pu blies pa ur la otemé re tcis en trançais. em vinte volumes. da
qual o livro de Gandavo. aqui presente. é o volume dois
'3
,. ' ...•. .
,-
o ••
~.~::
,"
...... . .
~ '
•• • ,
0'-
" .~
. .,.'.'t
." . .." ".-
'l} V....' ... .
• .'
~
.' ." , L
. ," .." " "
.' GA~T
E [S E
Ilt. L..\ ES C O
X T RA
""
,;:,0 .'
~'U
TAI L
) .H e e t;o L E G I D
V A"
" U ~h
U
<1.> .. ",• ~ LI AS
Ct N
C l lo O E.
.,
....•"""".
lO .. Q
11.<0 o .. ",~,...". 'U''''I" ..
. . . , 4-d"c. "".
.a n
o
Em Li~b
o .1 per A
nt
" " ' . U onio Go nç~
D- L XI X u ci."
S t'gu n do volume d a série Vo,~·agt's . releuo n s t'1 m t'm o i,.t'., origi'lif"~ pour s.. ,....j,· a / 'h ,s -
/o irt' d t' Ja <1t'cou~ ..r /.. dt' r A m"riq u.., co m po.la ..m vint.. volum .., .
A obn .I.. Gandavo l' a pri m" ira H i.tÓr ia do Brasi l.
ln ocee ne to infor ma q u" ~O autor conta a hi.tó ria do d t', cobrim..nl o do Bra.il por
Ped ro A lvaru Cabnl ....nt ra ..m , ..gu ida n'a lgum as pa rt icu lu id ad ... , co m r"'p ..it o ao.
co.lu m". do. in d io •. t' à h i. tó r ia n al ural d o pa iz. T.. rn a u ~ - Co m pa n , Iee "'Ia tra d uç ã o
do livr o dt' Gandavo , .",....i n d o - ... para i..o do " ll: .. mp lar qUf' po uuia . E ..s.a t radução
pa r"c" 't'r a p r tmerra qu .. da o b ra se t .. ru o u na Iingua franct'liI . ~
Ê nca d ..rnaç ão mod..rna com m anc h as .I" acide •.
FOD'''. '
Bib. Brasil ia na. v. 2, e 977
/ n no("t' nrio, v. 6. p . 429 -30
POR TIlGAL.
(L..ü etc , )
Lrú ~ 1'lIpDt ... / collt'gida. t' rd atadas p<>/o /ic.. n ci ado Duarr.. Sunt'z do Ua m , p e r
m andado do m u if O a lro & muil o poderoso R..i Dom Sl'ba.< riam . X o .<.<o St' nho r . Em Li ~ boa ,
Per Anro nio Go nça lvt'z. 1569 .
218, 46 p . , 28 " 20 e m.
(V 34(469)(09.,.> PORTU L LEIS 156 9)
D ua ere N u n ... d .. L..ão, nalural d e Evora . fo i de't'm hargador da Casa d .. S u plic ação .I..
Lisb oa . g.. n t'al o gi .ta , h ist o r iad or , a u to r da pri m .. ira gra matica da lingu a porlugu".a .
Fo i , tamb l'm . o p r in cipal j u r i.la e d" f"n'or d a un ià o d a. co,·oas .I" Port uga l" Esp anh a.
d"l'0i o da mor l ~ do C a rdt'a l - Ró.
Es~a. L('j. t'\" f ,·" v"g" ll rt'~, assim c ha m a d as p o r '('rt'ln puh li ca d il' " Kl ra -Ord " na çõ"s .I"
D om Ma nu..l !. t r'a ze rn 05 pr im .. iro s t..K10 5 lt'ga i. ref.. rt'n l". aO Bras il,
As págin as sào n u m " radas .om"nle nas ím pa res, " Iral " m m ai s O Rt'I'f'r!ól"io d t'
Mal ~r ia s, '''gu id o .I" A IlOfaçÕf'S so br.. a. OJ"dt'n açõt's c/o.• c Inco h~ ro < , qll ~ pela.< lú<
t'.~ f ra v.lga nlt',. sâ o ,·t'vogada.< Oll interpretede s, por A nto nio G onçalv t'l , 1565.
A rma s de Porluga l n a prim.. ira pagina .
E..a co l..ção . aq ui I' r... " n l" " m u m bom " " "mplar, fo i o fe rta da p~ la ulti ma ~('l n o rn.. r -
cado in t"r naci onal p or R ic hard Ram er . livr.. i ro n o va io rq ur no , n o , ..u Ca tá logo n o 9.
po r US$ +.25 0 .
No fr onti ' p íci o pr incipal , r". lauraçõ" . na ma rg"m n'(' rna (' I·~ forç o n a pá gina
' '' gu in l'' d e au toriraçõ " •.
Ma nchas d .. á gua p o r qu n .. todo O vo lu m e , r..sta uro d .. p ico d(' l ra ça na página 73, ini·
ci o d a s..gund a pa rI ",
E ncad" r nação m o d" rn a " m p"rgami n ho .
FODtel :
/nn O<'('n C'io . v. 2 , p . 210
1. ., ., .J _ . '"'
...
l IV Il [S .
, . . . ... ~ . h .u u ' .. . ..
D O N T lI
. , .. .
i
, .,,-_.
~.
,- '~ "'k d
... . _ . .
_ "" ""
"
-'"
IX r1m l'nm m
c de Fr~nçoil Elbc:nne,
P O\ll' A nl ";
nc C h " l'pill
oo
r; r-U L X
X X I·
,\ " ~O
OSÓRIO,Jerônimo,1506-1580 .
D~ rebau , Emm..nueiú ~gU Ltuium.a., in vicEiuimi virt utc et ..w p icio gr.ru Ubri
duodccim / ;lunar.. H"-ron.ymo Oso r ío , OJ:I(~ippon .. , Apud Anl oniulIl Gond,u/uu
Typogrilphum . ' 51' .
176 p . , 29 ,~ 2 0 .. m .
(\' 9 -16.9 O SOR1J DEREB (571)
HISTO lRE de Portup1 : coDtenan l lu t'DterprUeI , IUlriptiOlU , & gr.res m em or..bJ"s dei
portupllou. unI eD la c6q u...u: d ei Indu O rie.ru .Je. ~ elU deKou ~rtel. q u 'h
ru~~~ dJi\lriq u ~ & .. utre. ezploits , d~p w.I 'aD mil q Wl tr~ C~11f D On.fte ~u, jwq u~~.
l 'aD mil dn q UI1f ~~pUnt~ l. uir, ~o1U E.mmaDu~l pr~mi~r, J~aD troísiem e, S~butian
p~mi~r du Do m .. . / pour Antoin~ Chuppin . {Puü / , D.. rl mprim..ri.. d.. FrAnçoi J
Eui ..nne, 1581 .
762 p . , 3+ ,T 22 ('m.
( V 9+6.9 HISTO P HISTO 158,)
Os dou prim~irol hv r o s d esta obra são um a tradu ção do D .. r..bu l Emmenu elu, de
J~rõn imo O.ó r io .
É a prim.. ira ..dição fril nC~'iI. d ~ 1581. .. t .. m iI ..., in al u ra. na páglnil d .. rOIlO. d ..
~Iurj(' .. . Co nd.. d .. Nauau . par~nl " do cé l.. b r.. C o~ .. r n ad o r hol and ~ . d .. Pe j-nambuco ,
o jesuíta Pietro Giovanni Maffei passou doze anos em Lisboa. coli gindo a do -
cumentação necessária à sua obra clássica sobre a Companhi a de Jesus nos domínios
portugueses e espanhóis. Trata extensamente do Brasil e inclui carta s dos primeiros
missionários da Companhia.
A primeira edição é em latim e esta é a primeira edição numa língua moderna :
Le istorie delle Indie Oriental/i, de 1589,
A oh ra a p To:o . o:o n til a num..ração d a. página > a prnil' n as folh a >a dir..ü a .
Fonte:
Br un .. t • ... 3. p. 1291
, CHRON IC A
DSEBASr iÃô
DECIMOSEXTO REY DE PORTUGAL ,
CO MPO S T A .
Pl'R n M A NO EL DEMENEZES·
cbt9llilh ......doR')..... .. e.-.l da AnBaclo Il.eil,ll,,:':
I'R J)'IE IR A PA RTE.
Que: contém O' fllccdTos dcRc Reyno, e Conquifl"
em (uamc:ngrilbde.
Of F E R E C ID A
A NAGUTAOE SU.IPU "' UCL'l T .. Dn.I\f.T
D. 190~IlQ v.
·t m lO A O CC IOENT AL
NA O F F IC I N A F E R R E Y R I A N A.
M. occ, xxx.
c_..... ..-.,.. ~•. ,,)
C O u.EC ÇÃ O d~ n otidü pua a AUtoria e grograiU du uçde. ultra marinu q ue riYem no.
d ominiOl ponugue'ef. o u lhe. N O rililÚul I publlc.ad" JN'/" Ac..d..m ,,, R....I d..<
Sâ..nei Li.boa : X" T.vpogr..phi;J d.. m ...m .. A cad..m ,... 18 12 -
~ . : 20 ' 5 em.
(V 9.,.6.9 COLLE S COLLE)
To mo. I. 11 c 111 , publi um p<"la pri mei r -u .. Urla do P... Aneh,.. u sob re M •• eOl'11<
M
n alU ra i. da Pro"i ncia de São Vicente ou ja. d .. São Paulo . Em lat im.
E nud..r nado em co u ro.
Feeee ,
Bi b . Br1l.,li.l, "1I . v. I. p. 18 9 - 90
o padre José Pereira Bayêo publicou duas obras sobre o remado de Dom
Sebastião, Ambas estão presentes na coleção de documentos. A primeira saiu sob o
pseudônimo de Manoel de Menezes e o presente exemplar tem o carimbo da Quinta
das lágrimas. que foi propriedade de Inês de Castro. É de 1730 .
O s capit ulo s C XX e XCC I te m por ruulo , S uc esso' d o 8 ,'a"i/. Sa mo.!ã.. s "fi n na q ue "a
. e gu n d a e-« .. d..sla c h ro n ica é .. x1I"emam enl e rar a . não l.. nd o n Olici a d e m a is ' lU.. 3 o u
f cóp ias" . innoc en c io .. PinlO d e ~t a to s sÓ m en ci onam o prim<" iro ~o l u me.
P u b licada po sl .. rior -me-nte co mo Po rrugal cuids d o.so .. la., 'im a<1o co m a v' da t' 1't'I"d" do
S ..n ho c D. S ..bastiiio .. . po r J. P..r ..ira Ba yão .
Tit ulo e m pr<" to e ve r m .. lh o .
Ma r cas d e cu p im na ca pa .. ..m a lgum as pá gi n as d o rexto qu .. n ão imped..m a le it u ra .
Manch u d e aci dez.
Pag in a de 1'0 .1 0 re.ta ura da .
En cad..rn a çã o e m co u ro.
Fonte. ,
Bib . Br/ul1ian". ". I. p . 5i
Inn o crn ri o . v. 5. e 97
ESC R.l T A
I
l ' l J '"
Bú ( \ I:
LIS
I OA,
C• •
-...... _----
OÚf., r.""f_' .""....~
\. _. .... e-eoaa .__,_ _ ... ~"'e-. __
3°
A segunda versão. amp liada. tem por tit ulo Port ugal cuidadoso e lastim ado com
a vida e perda do Senho r Rey Dom Sebastião, o Desejado de saudosa memó ria É de
1737 e o exemplar pertenceu ao célebre bibliófilo Lord Stuart. embaixador da
Inglaterra em Portugal, e tem as suas armas na capa É a primeira edição, de 1737.
Font~ :
Bib. Brasili.." .. , ... I. p. 67
l nn o e.. ncio. o·. 5· p . 97
ESlil ..di çio. d.. 171-9. p.-rl ..n e..u a hihli o l..ea d o ~1arqu"s d 'AngeJa ... t .. m o St"u ex ·lib ri• .
Fontu ,
Btb. Brasilian a . v. I. p . 355
Libnry o fCongr..u - O n Jin .... Calalog
3'
I"
,
,. ,.:-I -; i
'
._
,
" ,
" , I
\ !
\1
.. ' "
/ .'
. r\ - ,
,.
.. ),.~- . , " ....
/.'-'p. r
'j
\~~.
_ _o
, . ,,' .,
:'
r
I
',',
,I
oCo ,'/Í''', .
/'
"
. .. l
,I' "
N .' ~
,
t ,.:':
:t;1.\ . . _
y ...... . ,~ (
'I
/ / -/
-'-.. .
10,. '" ..
....
_
. ..... . ..
1 ~
" O U R ' .~_ ' • •
~ '
_,
_
n' ." _ ~ ~~
~~
_ o.
..
H.•
...
~
1-
Var n h age n q ue w ca usa p as m o co m o a
'0
"~ UJ:>o ••• _ ._ _ .. , j j -
at .. n ç êo {I.. um sô h o m em p o d e oc u -
pa r - . e d e ta n ta . co us as". , ,.l'.
Gabr-ie l S oare d .. So u l.a m o r-re u ..m 'I' . ;'11
b usca d a. min u d.. d iama nl " . qu" ,,, -
ria m s ido d e sco b erta s p o r se u ir m à o
7 r~
n o R io S ilo Fra n ci sco , e m 159 1.
O . .. u m a n u scr it o fo i publicado p ela 110 bE mm•
•
pr im..in. vu n u lHc mó r ías hís tori - .._ ........ K>io .. . ....., ..... u.u
81 k .. do. ~\ _bUo 81
cu d .. Ac..d e m i.. d .. C íé n â " s de
Lisboa. .. m 18'25 . ,rn
E ncad e r nação moder n a .
Fonte :
Bib . Bn uili"" " . v. '2. p . 821
I oi D O , O ES
De'
P
RE I N O
Rr c OP Orlu
U <l J.
/I . \ D. \ \
D o \ !V I'E!i M.A
t 10
.:<. p .u r o C.\ 1
l \O'\D O
o d c r o ,ç 110/. IC
o R O
f' I 'I, ft ~ l" I d om
~•
"
•
·o século XVII foi, para Portugal, um tempode lutas. tanto na Europa como no Brasil
e na Africa. Foi, ainda, um período de reorganização Jurídica e econômica da sociedade.
Ordenações e leys do Reino de Portugal, recopiladas por mandado do Rey Dom
Filipe. publicadas pela primeira vez em 1603. é o código legal que regeu o Brasil
durante tod o o período colonial. sendo alterado apenas por leis isoladas. chamadas de
extravagantes po r não integrarem o corpo principal do trabal ho.
POR11lGAL.
l Ordeo.a f6e, FilipinMl
O rdeo.apSe. e leú d o Rem o de Ponupl / reco p il.lld.lls per m .llnd.llJo d o mu ilo ' /10
nll hoJ..:o & podt!'ro so R ei Dom Philip~ o Pri . o . Lisboil ' N o .\ fo JIf!'iro de S . Vi"t' n1(' Cl m .ll r..
R....J d I" SU.II M"'g r s' .IId r J;, Ordem d o . Co n egos R..gul.llr... . po r Ped ro C rit... ~ ..cJ:. 160 3 .
5", em I . ; 42-'" 28cm .
rv ~U (4 69)(0 9 -1. 4 ) PORTU OF ORDES (6 03)
~Sa i n do a edição CO m mu itos e....os. o D ... J o ..ge Cebedo. q ue fo ..a u m d o s co m -
p ilad o ..es daqu ele có d igo. fe z e coo r de no u uma lllboada de e rrata.. a qual im p ..im in -
d o - se poueriormenle . e e m sep<t ra d o. só se a n e xo u a pouq uiu imos e xe m p la res da
re fe r ida Ordenação: lor nou-Ir por fim tão ra ra . q ue Josoi' A naOllÍcio d e Figu ei« do j ul -
go u fazer se rviço «imprim indo - a na Syn opsis chronolog.;..... tomo 11. pagina '2 97. e
em 1825 fo i la mbim « im p re u a e m C o im b ra e m Iel h eee sepa rado" ,
A ed ição das O rd..nafó es. m andada im p..im ir CO m ~ l uxo e ma gn ifi c inria ~ po r D om
J oão V, oi' c ha ma da de Ed ição Vi cemâna , po r ler si do d ado aO m O'leiro d e Sso Vice nt e
d e Fo ra o p riviloi'gio d e impri m i-la co m exd usivid ade. Foi impreu a em cinc o volumes.
em papel gro u issimo . feito de t ra pos d .. p<t n o .
O p re senle exemplar te m a sua e ncade rn ..çio o r igi n ..1baslll nte clln s..d a . m as o se u te. to
i perfeito ,
Encade rn ..do e m co u ro.
Fonte,
Ir moceneio , v. 6. p . 3 27
RELAÇAM _rtÚd~ira dlt ~nrndJt qu ~ o Go_ r:nIt dor du Ann.u Mltlbm d~ Albuq u~rqu~ f~~
~m Curdà DUr~ m~. d~ Itbril d n .anno p~Z~D tt! d t! 16++ & , uu uo d t! M ODtij O.
Lisboa : Por P.II ulo Cr.llt:sbt:c l . Li"rt: iro & Im p rt:..or d.ll' TI?' Ordt:ns .\fiJi' ilr t!s. a n n o
16H·
8 p . , 19'" I." <"m.
(V 9.,, 6.9 REL4.Ç V REL4.Ç)
MANIFEST O do R'7ll 0 dt! Portugal : D O qtul .~ d~rlt o direi !o a e.tU"', & o modo, q u ~
t~ p ara t!ZÍmin~ dJt Obedit!Dcilt d el RtIf d~ CUI~Ila , & romltr. "OI" d o S~reDÍUimo
Dom IOItm N . do Do mt!, & XVI II. entre 0It R~ verdacl~iroIt du!t! R'7ll 0 - Em Li.•bo. :
Por P. u/o Cr.ll~. bf'f·d:.. {r6."o?} .
3 6P': 20 x I'" e m.
(V 9.,,6.9 .\ fAS 1F R .\ fA VI F)
A polêmica ju rídica continuou, sendo Portugal defend ido sobretudo por João
Pinto Ri beiro, com :
Cra... ura d e ca ra ..~l a na página d e r os to, Algum sub li n ha dos m ode rno s n o 1""10.
Encad t:rnaçào m o dt: r n a e m ea r -nerra.
A r mas d e Po rlUga l n a upa.
FO Dt~ :
l nnouncio . ... .". p. 23
U m St:e u lo d e Lutas 39
RESPOS
o E HUA
TA -: "1
"M I N I S I
TRO
EL R
E I ""
FILIPPE ' j
~ O B RE
o
as
f AZER •
p.a.l~ CO
OU NAO
III . P ort
IV.
f AZffi
galu
S 'o.~I":'
E
nhor , q u ~
pede .fJlÓ
po rque c V.M a g c f udo: d <, • • , O O 'M he , S
e
1
agor a ' [p
om rlle fo
ra
C'.ia p N ir o-
em (I êit(e tl 6 fu i! (I rem ron fd ho ; I
nd ce u n gaqo. A td io
em Palanria [erra . mas em verda de . . como """I
p
P .b elO ,/ . c hum. 't'n: qoub~ n la : na ó na
a S enho r t
-' , .
- e v o u . lh
e
e hum Sa n fctu ')
\c nen,Jtuma C\l ftou .. l0 C -) a
nu tra ( o caht ~ . : 1 0 melm .
u[a alTUil
ll U.b[O bU o l
a oo ,
~ ~
E ainda :
Foa te :
Inno cen ci o . v. t . p . 23
Não é de estranhar, porta nto , que o Rei da Espanha encarregasse os seus ju ris-
tas de contra -argumentar as alegações portuguesas . O principal desses juristas foi um
carmelita holandês, loanne Caramuel Lcbkowitz. que escreveu:
Fonte :
Palau . v. 2. p . 5 '
Um S...,ulo d e LUI U
.'
\
"
Escreveu, ainda, um grosso tratado:
Um S«ulo dr Lut ..
Mais longa e detalhadamente historiou a Restauração, em dois grossos vo-
lumes, Dom l uis de Menezes, Conde da Ericeira. em:
Borba de Mo ran informa q Uf! ~ O rerrato nio podf! sn e-neonrrado em v.iriu có p i....
T ra la -.e d e u ma ed içi.o mu it o ra ra . ... oUlra. sio f.ic~i s de e nconr rar , A H i.'ó ri<t d f!
PorlUpl t'C'u<tur..do ~ uma obra dã•• ica do pt ríodo e r nre 16" 0 f! 1668 . Descreve ...
ba u .lh .....n lre Po r lUg<"1 t H o la n d a . a rtt upt uçio dt Ptrnambuco f! O ' eVf!nIOS na
B<thi;(. ~I ara nh io . tIC . -
S~gu ndo l'nn cce n ci o -Co m p r~~ nd~ f!sla hi sló r ia a narraçio dt lodos os . u c....o. mi -
li u r~ . ~ pol uieos oco rridos e m Portugal de sde a re.u u raçio d e 16+0 a iO:- O a no de 1668 .
e m que se celebum 11$ pazes co m CasleILa ... -
T uule em ver melho e pre to.
Parte i nte r fo r da lo mbada do volu me doi. d e scolada . p rimf!i ras paginas 50 1111$. Pico . de
c upi m n o vo l umt u m .
E nca der naçio do .~culo XIX t m m ti o couro.
FODI""
Bib . Bru ili<tn<t, v. 2 , P' 566
l nn ocl!nô o, v. 5. P' 307
F ODte ,
l nnocencío , ". 2, p . 215
TRI NM PH O ,
,~ . . [t: A
LI- BE RD A D E·
PRIM EIRA PAR. TE.
•
C O MPOS T A
J V •
PUo P";nu M..tTU FL M u o ü C U......D6
s-~ * 'ÜO P_ ,n..,..~J. ""'rt::..,.. ""'
· ~ S.m lOf/l. _.I . Y~~.fi..."
• DEDICAOA
l O. f'ltÊÔÕOS IO. c
h .INCfPE DfSTE Jl.EYNO, E MO NARQ..V1A
ekPo''''Il,l •
E M LI SBO A.
c.. ..JM· ....... ~_4.
Ha06*od e DOW1NClOS C&IlN llIo. ... I ,""
"
Para o Brasil, o século de lutas foi , sobretud o. de lutas contra os holandeses. O
comérc io do açúcar era o mais lucrat ivo da época, como demonstrou Celso Furtado.
Os ho landeses. que se haviam associado a Portuga l para refinar e distribuir o açúcar
do Brasil na Europa do Norte. travaram uma longa luta pela sua inde pendênci a con-
tra a Espa nha. cuja co roa havia herdado as Flandres. Com a união das coroas ibéricas.
resolveram verticahzar o negócio: ocupando o Nordeste, ficariam com a pro dução dos
engenhos de açúcar; ocupando Luanda. ficariam com o fornec imento da mão de obra
escrava. Essa a racionalida de econômica da ocupação de Pernambuco e cenas provin -
cias nordestinas, que d eu o rigem a uma luta de décadas, descrita por contemporâneos
em obras clássicas.
o
val~rcno Lucid~u o. ~ triumplJ o da liberdad~ : príme íre JMn~ . .. d~~da .. o e.c~
l~uriu.imo ~nh or D . Th~~io. Priuc~~ de&r~ Rqno. ~ M OlLlrqui.l d~ Ponugal / eompos -
!oi pt"/o Psdre .\ I"" rr Fr. .\I.. n o el C..lsdo , Em Li .boa : ....·a Orr,ema J .. DOIJJ"'go. Car"", ro .
.. n. '668.
356 e- : 29- 20 e m.
( V 981.026 CALAD .\ 1 VALER)
A prim..ira "d ição . d .. 16 ..8 . foi pralicam"nt.. . u p r imida p.. la e.. mura ."m conseque n-
da dos a Ca q u". do Pad r.. Calado aO wigari o d e hamara..a. Ro b.. rt Souc h~ \O co n .....gu iu
um ..,.."mplar f"'dmdo - o ..mpr".tado ao C o n d .. d o s Arco s. E..a ..d'ção .I.. 1668 .. igual
.i p rim..ira. co m a p;i!rna -d"-rosco" a.lic.. nça. su bsc tlu idas. F. a qu" ... ,',.. na co ].. ção
J . C. Rodr igu.... da BibliolO:-C3 ;>;acional d o R,o d .. Ja n .. iro ( num.. ro ~ 9 2 ) .
O Pad r.. Calad o. qu .. organ izou gu"rTilhas" pa rli ci po u d .. co mbal'" co n t ra os ho lan -
do:-."• . fo i o prim"i ro a p"gar . compro,-adam.. n ,,, . "m arm..' n a H ,stó rta do Bra ,i!. O
. .. u livro ~ uma apa ill:o n"d " d" . crição d " . lut a. p..la re saaura ç ão .. m P..r na mhuco " n o
;>;ord".t e , É um dos mars importantes d ..potmentos d a epoca . J u nlam..nl.. co m o • .I..
Bru e Fr..ire e Francisco ~tanuel d.. ~I el o .
Corlo:- n a p;igi na .I.. tOnO para ..liminar assinatura d .. " " ligo do no. Ra >gã o ao ahe d a
ú lt ima págin a co m p.. rd" .I" pari" do 1..J((0 d " d "unm " Im h .. d a prtme'ra col un a .
A p".a r do. d" fo:- ilO' aponlado •. ".10:- e um bom .." ..mpl ar d.." .. hvro mu no ra r o .
E nc"do:-rnaçiio c OIlI.. m poranea e m ca rn eira .
Fo n le ,
B,h. B nJ.•i/ilm a . w. I . P: 14 2 - 43
Segundo Borb. de ~fo ra .... "O Ca. /ri% /u5iuII O e uma o b ra o:-m lo u vo r a F..rna nd ...
Vieira . O a pel ido C ..cri ol o . que Ra p ha..1 d e J "'u ~ d .. u a Vie ira . alud.. a J o r g..
Ca" riot o . Ro:- i d a A lbania . cuja morl.. fo i c..lebrads por Mari o Bal ..rcio Scu tarino .
T raduz ido pa ra vã r ia. linguas . foi um livr o popular ..m Porlugal. na . ua "poca . A p r in -
c ipa l Iorue do Padre J ..m. ~ o liv ro ri.. Mano..1 Cala do. E um pan "!r r ico a J oão
Fer nan d es Vie ira . u m do . h..rói. da lUla co n lra O' holand".e•.
P. O R l'\( G v E Z Ao
A
ÉLREY N osso S ENHOR
D. AFONSO VI.
EM
CINCO RELAC.OE NS
DE SrCESSOS PE RTEN CU i T ES A ESTE RETNO.
POR
, L I S B O A.'
-
Com tiJ"S as l,cCll f.1S 1IccrjJ1r;(Js•
. NaORiein:! de Henrique Valentede Oliueira
lt,!prefior JclHey Nofi;"SC::nhor.
· ;,111110 1660.
'.
I
50
o hv r-c fo i p u hli ce do a ('xp(' m as d o auto r (suhsi d ia do por Vi..iu '?) . . .
Foi im pr.. sso po r A ntonio C ra .. sb ....ck d .. M..llo , u m d ..se.. nd.. ru e d .. P..dro C ra ...b ....c k.
n u ci d o na A m u..r p ia . ond .. l..cio no u a ar l.. d (' impr('s.ão . M udou · ... pa ra Por lugal po r
voha d.. 1592 .
O au tor nun ..... vis itou O B ra,il. Esc r.. ~ ..u ..Sla obra ..m Porlllga! has..a d a. p rin ci p al -
m .. nl.. . n o manuscr ilo H i. to ria cla gu ..r ra cl.. P..r nambuco (' (('i,05 m rmor,;....iJ clo
m ru rt' clt' eampoJo j o F t'rnancl... Vi..ir" . d .. Diogo Lo?"s Santiago.
Mesmo não se ndo uma Icme p rimaria . tornou -s .. ruo . ~
~t ..da lhão co m Trlnto dt' João F.. rnad..s Vi..ira.
Tru ao . h o d I. pagina de rosto : Ofro. D . Julia ~tom .. nt'gro .
E ncadnnaçio eoru..mpo r ân ..a e m ?"rgaminho .
F ontn :
Bib . Brasi/ia na . ". I . p . .#2 7
/nn o c r nÔo . ... i. e- +8, ... is. p . 155
P rim.. iu ..dição. In n o<: r nci o ... crrv.. u . co mpl.rando - 1. co m a sr gu n da . d.. 1676 . NqU"1.
p r im.. ira é Infin itame ru e su p..rior a "SIlo .. m co r r..ção ... . Il.m o co mo a OUU I. UO hoje
N
muito pO uco ..ulgare. .
Bo rba d .. Mo ra .., d..sc r.. ~ .. o liv ro como " ra ro .. muito procurado" ,
O qu in lo r u lt imo ca p il ulo. R.., lau raçjo d.. P..r namb uc o . A nno 1654. d ..scr r .... a
r..nd içio do Ce es..lh o S u p rrmo dr R..cif.. ao G .. n ..ra! Fran ci sco Baere ro . co ma ndame
da. fo rç u p0 rtugu ..... , .. Go~n na do r d .. P.. r n a mb uco . Ent r..gu ..s sr g u n do o s t.. r m o s da
r..n d ição fo ram R..c if" .. as fo rl a l" zas circu nviai nh as N por ..x..mp lo . a Ilha dr Fr rn an d o
d e No ron ha , Cu ra , Rio G ra nd.. , a Ilh a d e l tama rac ã - .. tod u a ' tro pa s qu " as
def.. nd iam .
As pri m .. ira . s..gu nda " quarta Epa na p horas" são r..lat o s I" st..mu n hais .. . po r iSlo . cl..
H
~ivo int.. r" .... . A prim.. ira r..ta la a r..pr e ssão d" u ma r..vol la rm Évo ra por D . Fra nci sco
Ml.nu.. 1. ..m 16 37. A s..gu n d a d .. ser...... o na ufr ági o , r m 1627, da esquad ra hivpan o -
por tugu roa q ur co mb oia..a n a..io s q u " tr azi a m o o uro elas América.• . D . Fra ncisco ...Ia -
va n o n avio ca p u ân .. a I! , u p<" r..is io n o u ° e n te r ro d.. m ai s de do is mil hom.. n s qu...
..mã e . p.. r..c..ra m. A t..r-c..ir a é so b r .. a d eseob.. r-ta da Ilha dto MaIJ.. ira. A q ua rt a deec r..v..
a ba ta lha " n l r" a. arm ada s da Es pa n ha .. d o s Pai s.. s Baixos n o C a n a l d a Man ch a .Óe m
16 39 , da q ua l D. Fra ncisco Ma nuel ta m bé m p a rt icipo u.
D om Fr an ci sco Ma nu..l de M..lIo (1608 -1666). so ld ad o .....c r u c r, é um dos m a is
r.. n omad o . d ássicos d o Séc u lo d" O u ro , tan lo .. m Porlugal co mo na E.p a n ha. Es t...."
, ..r..in d o na Ba h ia .. , ..mbo ra n ã o co mb a t...... " m Pernambuco , tev e ac .. "o a in for-
m aç õ..s " I..st..m u n ho m pri m ..ira m ã o . A " Epanap h o ra Brl/ica " . qu .. c o n ta a gu ..rra
co nt ra o s hol and <,s..s ai d a pág in a 1- 79 al é o fi m .
EI.. ,..ve u m a vida ro mâ nt ica .. av .. n turo sa . q u.. com..çou , tant o do po n to d .. vista m i-
liu r c o m o Iil ..r â ri o . qua ndo t in ha d .....ss.. t.. ano , d .. idad.. .. foi comhal.. r a r..vo ha d ..
Évora . Lul o u na Lpa n ha co n l ra a r..b..li ão d a Catalu nh a. so b r.. a qua l d ri ~o u um r" la ~
to dass ico . Sus p..iI o d .. fa..or..c..r a ind"p.. n d~ n ci a d.. PorlUgal. fOI pr..,o ..m 161-0 . Ao
volta r pa ra Portugal. .. m 161-4 . fo i pr..so por D .João IV . d .. qu.. m .r tor na ra riv a l p.. lo s
... """
/C EN{ .A D ESY PE6 . 1 QA I, .
5'
favo r..s d .. u m a d a m a . Em 16 52. foi d epo rta d o para a Ba h ia . co m b al"u os h o la n d ..s....
.. m P.. rn a mb u co . Fo i p.. rd o a d o .. m 16 57 ......:..rc.. u vár io . po.to. di plo mancc •. No
p r incipio ..se r..' -..u .. m cas t.. lh an o . só vin do a p ublicar o s.. u pr im ..iro traba lho .. m po r -
IUgu';. .. m 1651. a c.. le b r.. C~ r'~ d.. gu ia d.. c~u do •. E: um diuico e m a mh..s a. I,ngu....
lal co m o ant... d ..l.. fo ra Gil Vic .. nt...
Ma nchas d ',,;gua n o can to dir.. uo in f..rior da pág>na 513 ao fim .
E ncad .. rn ..ç';;o co n l..mporin..a ..m p.. rga m in h o .
Fonte. :
Bib. Bras i /ian~ . o·. 2 . p. 552
In noc ..ncio. ~ . 2 . p . ff'
Bosch, i' ..m 128
de jWÚJo de 1612 / Frsnc ísco d.. Andrll d~ L..ifào. Em Li,boa : NIt Officina d.. Lou r..n fo d..
An .·..r.... annO d .. 16f 2.
28 p. : 20 J ' -I cm.
(\! 981 .026 LEITA F COPIA)
~Ia pncadernaçâo e m t:h llgri n n i o t:o n t" m pora nu.. mui to s ornll m" n tos d oundos n as
rapas . Man chas de aetdez,
,-
.(3
,
e-... , ~ • "
.:
't!"o ,PRÍNCIPE',REGENTÉ . F'Çd'~bú !';"
AJY!rá
.que este com 'JoJ'ia.Jd. lei. Yirt~ : -QUe
" •
:.em Consulta. da Rear ;Juma d0 1ebiDmefcltll, .... -.
.o~gricuhu ~ l, Fabricas/ e Na" ega~Clot.:~t,~
• e, ,
PORTUGAL.
[Lós <':f~.}
~ . por que" Vou.a M~.u.dl" ll.<~ .<':mda prolUbir D O ü tIJdo do Braril ro w.u (11-
bricu , l" nunufllCtu.ru de" o uro, pnta. ~ • .Jgodio. linbo . l" li. o u o. tffid~ , ej l.o {lIbriel -
da. de .hum ..s d a. referida. geDC"rtM , o u dll mi,i Jllln de" .Iu u u com o. O U lrO.I , 9:cl"ptwUJdo tio
lam en te u d e" {azeDd. gTOIU. do dito aIgodio : PAra Vcnu M.ge.udC" ~r /Jos~ Th r% nio d..
Cos ta Posser o rezo Li .• boa : N a O ffi ci na d~ A ntonio Rodr ig lH'5 Galh ardo. t785.
3 p . , 2 9 Ir 2 0 em.
(V 981.03(09 4- ) POR T U L A LVA R 1785 aS/ A.""')
E o famo . o alva rá d .. D. M ari a I. manda n d o d " ' lr u ir a, fáb r ica, .."i.t..nl ,,' n o Brasil ...
"In ..spee tal. ..m Mi na s G .. rau .
Exc ..lente e n cad ..r n ação .. m co u ro v..r m ..lh o .
PORTUGAL.
[Lós N e. }
Alnri, porqu.. Voua Alt..u R..~, 11.. unido N:YOgar rod-. proltib;p o, qu .. lt.an. , d..
f.brieu, .. au.nu1icturN no EJt..do do BmO, .. dom.ini Ol ..Jtrvn.triu0l , n.a fornu ..dma
eqxntll : para V04&I Alrna R..al 'Fer / João Alva,.... d.. ,\ firand .. Var~)ão o r~z. Rio de]... n ~jro :
Na Im pr..wo R..gia. 1808.
2 p . , 2 8 .l1" 19 em.
(V 98 1.03(09 t) POR T U LA LVAR 1808 o IA BR)
PORTUGAL.
l& i. etc, /
Alnri com forp d e l..i pelo qlU1 VOAI Alteza Real 11.. « nido ..mplUr• .. d~ o
ahari d.. rim e e oi to d...bril d.. mil oitoe..nlOJl " no'Fe . u ..nUlndo d.. ~itOJl de enuada .. uhi-
da In todB u alfandcgu d....t .. brado. o fio d.. algrxHo. .. todo. o.lI teddo.ll. .. ....ta.m~CM
d..U d.. ....h. o u 1J que u f..bric:a.n'1n n....ta Cort e• .. D.Q c..p ita niu d...te Earado, .. per-
mitindo .. ben ..ficio do ....tabelecim ..n to de f..brias naa In mu C. p i taniu. qu.... RealJunr.
do Co mm e rdo poua del..gar .ijuriadicr-Jo q u.. .. ....... 6m l1J t.f. confiada n o dilo ahari. rudo
,••.r1,
, .
I no
.
D E S UA MAGE 8 TAD E, ••
que baixou ao Confelho Ultramarino a
lavor do Com mercio , e fabrica do ,
• ~ .~ .
Aífucar, e T abaco.
E nc .. d ~r n ..d o .
PORTUGAL.
(~is ~u.)
Copu d o Decreto d e S IU M~ude, que NuOU ..o CODole1bo UJu anurino .. EoIYor do
eeeeeeeeíe , I! E..bria d o ....uar. e ublo eo . [U sbo.. : •. n .}. 17SI.
4 P» : 29" 19 em.
(V98 1.03(09-1-) PO RT U L C O PIA 17SJ)
An otaçi o n a pri m ei r.. pagi na: ~ D "" rogado p<" lo Al ..ar:i d e '2 " de J.. n ~ iro de 18 0 " ".
E ncad..r n ..çio m od~r n .. em m e io c o u r o.
PORTUGAL.
[L~ i$ ac.]
Aln d com Eorp de Lei, pelo qual VOUol: AIteu Real lú por k m d l!ropr o par..grafo
vintl! I! q lUuo d o AI'llad de quinzl! dI!ju1.JJ.o de mil . e r«ento. u- te n u e cin co• • UldtlD do. I!
" CCff.un tlD do .. pen.. do par..grafo trexe do a pit ulo tl"l'U iro d o Rl"giml"nto do primeiro dl"
..bril dl" mil ' l"tl"Cl"n to. cinc~nu l" .hum. con tra todu &!li pl"u ou. q Ul" E,.biliarl"m ain.I dl"
....uar. tudo [UI Eórmol .. cimoI dl"Chrad.. : par" VOUoI: AItl"U Rl"al ~l' I Braz .\ farl ins C o sta
Pa.u o.' o {n. Rio d~ Jim~i ro : N a l mpress éo R~gia . 1810 .
3 p·27.t1ge m
(V 98 , .03 (09-1- ) POR T U LA LVAR 1810 27 FEV)
E n ea d .. rn a çi o m o d .. r n a e m m e io c o u ro. m an chas d e a c id e z
Fonte:
Bib . lm p. R ~gia . 1'. 2 . p . 37
PORTUGAL.
lL~ is e tc, /
Alnr... por qUl" Vou.. Alll"u Rev .he servido am pliolr, l" ded.r..r o outro v 'llar" dl" vinil"
e.hum de j ..neiro de mil o itocen to. e n o ve, compre.hendendo n o. p rivilegio. co nferido• • 0 .
prop rieurio. do. engenho. de ....ua r , e 1.aI'l'.dore. de canu , u divid&!ll, e ez~c uf6e' i'uae••
n " Eorm.. ..Óm .. d«1olr..ch : J'oIr.. VOUol: Alteu Real ver I Afan od Jo, ~ d.. So uza Fr..nr.. o (n .
Rio d~ Jim~ i ro ' Na lmpr~ •.•j o R ~gia . J814 .
3p· ,28 x ' 9 cm.
(V 98 , .03 (0 9-1- ) PORT U LA LVAR 18J4 oSMA!)
FoDtl":
Bib , lmp. Ri'gi... ". 2. p . 8 2
PORTIlGAL.
luis etc. /
Alnri. porq u~ V. M~. tllde lu por bem d~ o R~gim ~oto da A1f.an d~p d o
Tabaco de 16 de j.aneiro de mil ~t«eot04l ..ÍDc~Otll e lnllo . e Lq de 29 de o o~mbro de mil
. ..tec ..OloIIÍDCO<"OU .. trf!1. ordl"D.IJl do a preferenc.U. q ue dl"Yem I..r 041 zunol fabriead04l 0 041
p6rt04l do Bruil, &uim o . d~ proprietiri~. q ue forem m o n d o ,.... 001' meJlm04l pórt04l, com o
041 d~ proprieuri04l de fó ra. ludo DiI fórma. q ue usímlt se d eehn : para Vo.ua Ma~lude ~r
I L u iz Anton io da C05 '. Pego o fe z. Bd t'm : (5.n./' ' 757.
2 p. , 29,t 19~ m.
PORTIlGAL.
{L ..is e fc. ]
PORTIlGAL
{Le is e fC. J
Alnrá , por que Vo..... M agel ude pelOI m om-o. n dIe deeh nd~ U por bem, q ue coo-
l ern.nd o - . e OI direit~ d o u b..co de cO_unJo d ... lel ReÍD OI. e Ilb.u adj..cen tel n o m~.m o
e.udo , em que Foram e"ubelecidOl' ' 01' ezporudore" d o refe rido gen ero, q ue o n .. veprem
p .. ra O" paize" e&tr.an~iro". "e lh el re6tit ..... o u todo. OI clir~ito. d e en tr. d... e ullld. em m oed..
corren te, no CMO de 06 ul'erem pago, Ou 06 me6m 06 e.crilO' d. aIf..udega. que conti...erem ••
o br ipp }e" do. me,mOl pagamento• • t udo n .. (órm. &uim. demr.d.. : par" VO&lil M.ge.ude
~r l J oão 8aprü ,a de A raujo o (" 1'. Lilboa : N a R..gia O rrieina TYlJOgra fiea. 1754-.
3 p. , 2 9 x 20 em.
(V 981.0 3 (0 94- ) PO RT U L AL VA R 1754- 30A BR)
E nca de r naçii o m ode rna e m m eio cou r o .
PO RTIlGAL.
tu « e' c. J
Ahan. por que Voua M~ude pelOl' m o m-o. 0 ..11.. deehradOl b e Il"mdo amplUr u
.~ pa tern.-e6. e benigu p roridenciD. em benefi ci o da agril:u1IW"ll. co mm erdo, preço. e
ezporufJo d o ub..co . pan fuerem CeJlMf" .li lra ude6. com q ue 0 0 Ena do d o Bruil ll" lem
GOS
A R T DIO
EN T O
REGIM
DO S ES
/
ERV AOOR
DENTES , E CONS
EN
SUPER INT DO
;~
C O , E S ABOARGIAtJ
TABA DE PORT
EINOS
U
rdfi/
DFSTES R que. r~ illlp6e m KJS Tlaron&rg
. /
E dos dn P ~
gcnc ,
il<llJ
J. iJlu de. d
CoPuabm
/
I
procur.do illudir. ob.erv.ll.DcilI do CIIpit ulo sest o do Regim en to de de~eu de j . n eiro de mil
. etecento.meoenu e h um : e o dUpoI to na Regim en to do primeiro de .bril do mesmo UlD O,
e no.hará de U'ÍDu d e .bril d e mil .etecen tOla . e fenU e qWltro, tu do DIa { Ól"IIUI ....i1l1ll deel. -
l'lId. : pIIT8 VOII&II M.pude ~r / C~'piJT d~ CO'f~ Posser o r~t. Lsboa : .vil R~gJa Omeinil
T,pogrllfiea. I7iS.
18 p. , 28. 19cm.
(V981 .03(09-1) POR T U LALVAR 177S 15./ ULJ
E nc ad~ T naçiio m odC" Tna r m C"O UTO
PORTUGAL.
tu« etc, 1
16 p. , 28 Jf ' 9 cm .
(V 98 1.°3(°94) PQRTU L A RTlC 1802)
Co nlr' m il có p ia d o Alvará . d C" 28 de janC"iro de 16 9 6 . q uC" aplica pc"na ao••oldado s quc"
ve nde rem tahaco C" ao. oficiai s d e gurrr~ qur se omi tiTrm ~ r ur 1"C"'p"'ito .
E ncadC"r nação m OdrTna e m CO UTO.
CARTA do. privilegio. do COllt rllto Gerv do T.bllco : d e qu c" .io C o n t.rllu d o rc. Ge.r.e.
FTllnCuCo Antonio dc C.rnp o. , José Ferreir. Pin to Buto, e Co m p.nlti. I A n aslaeio
.lo.r Ped roso o r~z. Li.o b oa : ,\'a orric. d~ A II/o mo Ro drigu ~ , Ga lh,u·do. r8 1J.
4 p . : 28 Jf ' 9 em.
(V 981.03(°94) CA RTA P CA RTA 18 1;)
E ncadr Tnação m od r Tna em CO UTo.
o Co n tro lr da Economia 73
D E C R E T O.
SEN O O·M F. prefeme , quc fe não tem continuaiJo a
con ceder Scfrnarias ucfla Cort e, e Província do Rio de
Janeiro , qu e ate "gora erão dada! pelos .Vice-Reis do
Eüado do Brazil , c que mu itas out ras. já concedidas pe; ' :"
lo s Goveru adores , e Capitães Ccneraes de diverfas Ca-
piranias enão por confirmar por cauza da interrupção
de commu nic acâo com o Tribunal do ConCe lho Ult rama-
rino, a quem ~rnpeti3 fazello : E Defejando Eílabelecer
regr as fixas uefla im port an te materia , de que muito de-
pende o aumento da Agri cult ur a. e Povoação, e fegu-
rança do Direito de Propriedade: Hei por bem Ordenar,
GUl: daqu i em dian te cont inu em a da as Sefmari as nas
Capit auias defle Efi:tdo do Brazil os Covernadore s, e C:J~
pirdes Generaes dcll as , devendo os Sefm eiros pedir a
compe tenre confirmação á Wela do Defembargo do Pa-
ço, a quem Sou Servido Authorie ar p:JJa o fazer ; e que
nefla Cone, e Prov íncia do Rio de janeiro conceda as
mefmas Sefmarias a referida MU 3 do Defemhaego do
Paço, precedendo a" inforrmções , e dil igencias deter-
minadas nas Min hall Heaes Ordens; ficando as Cartas ,.---..1.;
de coucefsão , c de confirm ação dellas dependent es da ' \)
Minha Real Aflin aru ra . A Una do DeCembargo o le-
n ha affi m entendido, e o fa,? executar. Palacio do Rio
cc Janeiro em vinte e dous de Junho de mil oitocentos
c oit o.
PORTUGAL.
/L(' is ('IC.)
Alnr". ('m qu ... V OUII M~.tIlde, reprovando. e corrigin do cu ..lHu cu. i.rreguhrid.ad .
...duorderu• .. qu... l...m d.a do e. ....... fldtll d... Regim...nro a- Sesm.ari.u do &udo d o BTUil . b...
. ...rrid.a orde n..r bum..l firm e.Óe imprereriTd fó nn.a a- .uu d.au., conlirm.afÓ"" d e m ..r -
e.fC5..... dMJdo .- re,~ito d...1W in vari.aveu regru. p u .. .... proc........rem ... e.wu d u. ....,-
nuriu. co m o utru igu.alm""H'" u r...i . p rovidendu ..o Klbredilo fi m . tudo como im.a ....
dedu-. : p.an Vou.- M~,ud... ver / .\f:. llh .... us Ro d rigu l"s Vi:.nn:. o (n. Li.btn : ,\':. OITiÓ/Ji'
d...A m o nio Rodrigu ... s G..lh ..rdo . 1795.
22p. : 28 Jr 19cm.
(V 981.023(094) PO RTU L AL \!.4.R li95050UT)
E nnd...r n açi o mod...rn a ... m couro. com algumas pagln.-. manchada, d ... addl"l .
PORTUGAL.
(LI"is "'/C . /
D«ffro .. uctoriundo .- Meu do De. ...m b.argo do P"ro p.ar.. co 4iirrDl. r todu .as
Seuru.riu.... p.ara ... conc ...der mI Corte. e OI" Goverrudora ll&lI'UU c..piUtniu. Rio dI"j ;fn... iro :
N. ImpTI"ssào R...gi•. 1808.
I p. : 29 Jr 20 em.
(\""98,.023(094) PO RTU L DE CR E 180 8 22J UN )
Fon le :
Blb . Im p. R r'gia . v. 2. p . 11
PORTUGAL.
{L ... is <'/C. {
D...ereto . obre .- conC"'lIl1io d.......,tn. riM .-0. e. tTlIngeiroll relident.... n o Br.zil. Rio d t'
Ja".. .iro : N•• Impr......<
.' 0 Regia . 1808.
11" : 2 9 Jr 2 0 enl .
(V 981. 023 (094 ) PO RTU L DECR E 180 8 05!\'OV)
É o "O..c r..lo so b r.. a co nc..ssào d .. se sm ;l.ria . aO' ....rran gl' ir os rez rd...m .... n o Bra zil" .
co nfo r m e in d ic.. d o Cód igo Br a.i li ..n s...
S ...gu nd o Bo rba d .. Mo ra.... "h á m ai s rr "'. ed içõ... . todas com P..que n as dif..r ..n ça. d ..
g ra fia a p.. n as um a págin a im pr...sa.··
E n cad r n açào m o d ..rn a ..m co u ro d .. ca rn ..iro .
Fo nte :
Bib . Imp. Rr'gi•. v. 2. p . 19
, su
"
.,
.•. .
-, .
'
.'t
1
I
i
I
.j
I
j
Fonte:
Bib. lmp . Reg ia. v. 2. p. 23
'I ..NTVERPI.A: ,
EX OF F1 CI1'A !,LANTlNIANA
nALTHASAlus MORETI .
u -hr'vV Y l Y
- -- - - ---"'~~
. .....",-----",.
PORTUGAL.
{Le is etc. I
All'lU"i em {órmll de Ler. por que VO' SlI MlIgelude lu por bem ordenllr geralmente.
que . e nlló levem negrol do. pórt06 do m .... parll terrll6. q ue nlló . ejlló dOI Rellel dominiol d e
V. MIlp,ude. e eODJItl.Ddo o eon trario le p erderi o valor do e.er.vo em treedobro • • meude
p..... o denunciante. e . OUlr. par•• Fuendll Real. e o. réo. do eOlltn blln do l enó degrlldJ. -
dOI dez ann06 PAra Angola . corno ne1Je . e dewrll : parll VOUll MlIge.u de rer / Pedro
Alrundrin o d e Abreu B renerdino o fez. L;s~ : Is. n.l. ' 75'.
2p. : 29.'g em .
(V 9 81.027(094) POR T U L A LV.4. R 1751 140 UT)
Encaderna çi o m oderna .
PORTUGAL.
(~is ele . 1
1Lr. porque V. MlIgt:sude lu por bem q ue 06 PfftO ' . e m ula tol . elcnvo. do budo do
Bruil. que uurem de 11lcu. e naU UlIUII prolUbiJJ.. ~lu ler- de vinte e e c ee d e lIllIrçO de
mil , e lecen t06 e d eunore. e vin te e l inCO de junho de mil .eteee"t06 , e qlUTe"u e n ore. em
lupr dJ. pel'll de dez Ao.o06 de gal~, imp06u ,,1I6 ditll6 ler- , meo rrio OI me,mo, PfftO' . e
mula t06 elcrllVO•• que u tralugredirern. "A pe"A de cem llfo ule, dJ. do, " 0 Pe1ourwo. e
ffpetido. por dez di.. .a1ter".dol. o q ue , e n i o entellderi com OI llegro' , e mulato , livrei .
porq ue com elte••e derem ob,ervar u ler- elu be1ecidll'. com o ne, u le dewn : PArA V06U
M.ge.ude vir / Theo dosto dI!' Cobello» Per eira a (ez , Lisboll' Foi rt"imp" es_<a na Orrieill.1 de
M igu el Rodrigu es. 1756 .
2p.,29 x20em.
(V 981.0 27(0 94 ) PORTU L LE)' 1756)
E nc ad er na ção m od er n a .
PORTUGAL.
{Leis etc, 1
Mari com lorp de Ler. porque Vo .... M .agel ude be R TYido prolUbir. q ue l e pe>aNm
arregar. nem tnzuportJIr eKrll"Ol' Pfft06 de bum. e o utro 1U0 dO$ p6rtO$ dJ. Amel'ÍCll. AlTiCll.
e Aria. par1I o, de.te. ReinO$ de Portugal. e do, AIgar-•. Appliundo u ~Z1U ndle dedanJJ..
11 'MOI OI que eontnrieffm • diu Ler. puudo o lermo de . eu m eee• •• ff.peito dOI
EKnridâo '3
- .
( I )
E ncad"rna~ão mod"rna .
PORTUGAL.
lu is ele.}
Alnrá. pdo qual Vo .... Alu:u Re.l, ampliJm.do, e d«hrando . dUpo.iflo do o utro de
dezeno ve de ' e le m bro de .rnil .ete«ntOll . e" ",n u e hum, he . em do o rc1ezur, em urilicUde cU
n • ..egaflo , que cUqui em di.nte pouJo o. "' SCTlIl'O' do. d omizJjo. ultram&r:iDo• • erem oc",upa-
do. ZUI m.u-c.flo da. n .via. de commercio, q ue vierem .a. porlo, do Rein o, . em que por iuo
. e co zuid erem compreh.endido. n o beneficio do ciudo Al... r ilf, tudo n . ( Ónn4I a.uima ded. -
r. cU , pan VOUII M.ge.ude ver. IS.Jl: Palácio do Qud uz. 180 0 .
2 p.: 29x2 0 cm.
(V 98 1.02 7(09-1) PQRTU L ALVA R 180 0 10 MAR)
E n cade rnad o .
PORTUGAL.
ILLis "'/C. J
/ nccnU1'O ilO co m ércio de ncra1'Oll em D.llria. cU BaJu• . Rio de janeiro Impren~
R~gi •. 180 8 .
2 p. ' 28 x I9cm.
(V 9BI. 0 27(09 -1) PORTU L I.....CEN IBo B)
Carra Régia ao Go... e rnador- c Ca p itão Gerill da Capiunia da Bahia. Co n d", da POnl" .
inc" nli..... nd o o comé rcio de ese revoe . isen tand o o. na\'ios d a Ba h ia . " mpn-gado. no
eo me reío d a eSCril...alUril d a Cona d a ~Iin a . d a ob riga~io de ranr"m escala pela s Il has
do P rin cipe e São T omé . e m vrr rude d " - ali oer" m alacado. de inrec~õe. pe n ilenci ae.
co m p rejuízo d a human idade e dos int"' r" ..."'. d " ' 1a ColÔn ia- .
E nca dernação m ode rn a .
FODr" ,
Bib . lmp. Ri-gia. .... 2. p. 3
PORTUGAL.
{L eis e/C. J
AlY.lll'oli com fo rça de Lei , pelo q ual VO&Sll Alteu R e.l h a por bem regulu- iI a r q ueilfio
do. lI'via., empregado. n' conducflo do. negro., q ue da. porlo. de AfriCll .e ezportJo para
o. do Bru il; d.ndo Vo"", AIteUl Re.l, por eHeito do• • eua incompara veu ~lIti.mento. de
lJum anicUd e , e be nificell w u maU " ucUveu , e ben..igzua providencW em beneficio cUquelle.
individ uo. , para Vcnu AlteUl Re.l ver I Francisco Xa...;er de Noro n ha 'Torrerso o (r r . Rio de
janeiro , Na lmpr..mo R"p a. 18 13 .
12 p . : 29x 19 cm .
(V 9BI.0 27(09 -1) PO RTlJ L ALVA R IBI3 2-1NOV)
Fonte ,
Bib. Im p. R~gia . .... 2 . p. 79
85
86 OB ..... ~P'(). E SC U To
Em 18 15. submetendo-se à intensa pressão da Inglaterra. o Príncipe Real Dom
João assina, em Viena. no bojo das negociações sobre a paz na Eu ropa que se
seguiram às guerras napoteõnicas, o:
PORTUGAL
{TTiludos etc, (18 1S) /
Tn tado d~ aboUpo do uaJieo d~ escnI~ ~m toda. ~ Iupru ela C~ta d~ Ámea ao
NON~ do EqlUdor. ~aur ~ muito altOIl. ~ muito pod~nncH R aiJO ru o Pria ci~ R~gra t~ d~
PONugal. ~ El-R~i do R~í.D o Unido ela Graa d~ Bretaalu ~ IrlaDela : f~ito em Vi~Dll.I pd~
PI~nipot~aciari~ de Duma e oum Co Ne em :l:l de j_ a eiro de 1815. e ratiJieado por am b....
Rio deJlln eiro : Na Impressão Regia. 1815.
.,. p . ; 3 :l x ac em .
(V 3 26. 1(6 :8 66) POR TU T T RA TA 1815}
Po r es te t ra lado . a In glate rra abre m ão da co b ra n" a do rO'stan tO' d o O'm p r,osl im o d O' 600
mil libra. q ue fi•.O' ra a Portugal em 18 0 9 . a titu lo d O' i nd O' n ;zação .
En cad ernação O'm co u ro.
Fo nte:
Bib . Im p. R~gia . y. I . p . 158
CO NVENÇÃO _ddicio zuJ ao T ratado de:l:l de j -.neiro d e 1815. eeere 0 11 muito .ItOIl. ~m uito
podero«n aeaiJol'N El-Rei do ReiDo V aMo de Port ugal. do Bruil. e A.lgan-e... e El-
Rei do ReiDo Unido ela G raD d e Bret.aa.ha. e IrlaDela : fei ta em Lo n dr-e.. pd~
Pleaipoteacim~ de DWZIlJ e o um Cô N e em 28 de j ulho de 1817. e ratiJiuela po r
ambu. Rio d e Ja n~iro : N .. Impressão R~gia . 18 17.
23 p .; 30 " 2 0 em .
(V326. I (.,69 :4 I O) C O,\'V E A CO.\ 'VEJ
Defi ne ser lici to o Irafi co d e escra vos no s te r ri t órios port ugu eses 110 su l do Equador.
Ou sej a. e m A ngola e M o"am bique .
Ed i"ão bilingüe .
E ncade r n ação mod e r n a O' m co u ro .
Fo nte:
Bib. Imp . R~gia . Y . I , p . 18 1
ú<:ravidão
"
...
}O ,!; O SE)'EatANO 1Uêuu. bA CO$T /1. . ,
Do _ .. ... '--. _ . ~ _ ... _,.;,...
, ...
B R ÁSIL EIRO S
-
_..,,,;-..
f I j
\ •
'.I
88
faJu de bTl ço. q ue da pode oeuioDar I por João S ..v..r i. no ,\tól ci d dói CO"• . Coim bTll : SóI
Impr..n sa dói Univ.. nidóld... 18 21 .
gop. : 25 x 19cm.
(V 126.8(8 1) C OSTA) .\ / E.\ /O R)
duçà o n o Bra . il de mui tas es p~c i e. úteis d e p la n ta s. in clusive a c éleb re cana caie n a.
Esse ~ o p r im e iro traba lho p u bl ica d o po r u m b rasile iro defende n do a abolição da
eSCTa"atu ra .
En caderna çã o e m m e io co u ro. pa pel um pouco escurecédc pc1a aesdee .
F ODte. :
Btb, 8 r••il.n". v. 1. p . 221
Boscb , ilen 12 j
I nn o l' en l'io . v. +. r- 1+. 18 6 0
D O CUMENTOS lcU'a do rrJico d. eKrll V,lIt ura : urrabida. da. p.-peu rdauYOI a P ortugal
ap r e. e n u d o l ao P arlam en to Briteanico, Li.bo" : Na Typ. do urgo d o Co m"dor
M or. 18 4 0 .
r0 4 p . , 1 1 x 2t cm.
(V 126. r(8 r)(093) D O C UM T DOC UM)
E n ca d <:' r na d o co m a ca pa d a bro ch u ra .
E nc a d e r naç ão m ode rn a.
Escravidão 89
•,
' .. •
i!l"'i!ft'!lllrnfeO _ nU 4lA
, ' . w
. ......,... . .
\
.. _---
G....URA DOS SIl.UDORES.
.'
\ .
'1l3'.
\
, .,
\
\
\. '
, ;1;.\0••• • _ _
•
... ......_.. -
.:.
--'"
~-* ......~
\ &'0-
.....
-
PORTUGAL.
C.. m aril d os Se r udo res.
D OC"UlD C"D t CY offieU es reú tivcn oi n egoa.fio do tnl ctlldo entre Portupl C" .. Gram
Bnot..ah.t ~ ... up p r C"uJo d o uafieo dI. C".KrlI ... t lU. / mandad os imprimir por ord ..m da
Garoan do s Sen edo res, Lisboa . NiI. l mprt:'nsa Nacional. 1839.
I v. <'m vari,u p"gi nafó .... . ; 3 2 " 23 eln .
(V326./(4 69 .' ,PO) PO RTU C VaC UM)
Fo nte ,
l rm o cen ci o , Y, / , p. 38+
EKn",dio 9'
THE QUE STlO N ar T'HE SLAVE TRAOE :
~ ~.
. ,... .
._".1_.1- . . . _ -
-- ..
,...--.~
-
...... .. ,.. _"
...._
.......--_
....
" " I \ .. UIIIIT .\'U lilU ":UU
....._,,... -_ ........... _
.- l; . _
~._....
:."U;CO
. -. _ "'jooo_ Mo
.
.. _w • •,.....
"'w ... \('. " Ilt.U 'u.;
' ... ' .. L .... .... ' . '...
•
_ ...ME I.-nt l ." .... In'S.
18-411.
•
"1111:
B 1i/lIS/f,
- I /11;
-
- - ."
_ -_ -. I
/
-". '-- "'_--
----'---...-.-
..... •. ... ..-'
_ : , . ,.
-..- ~
..-
.,
-- .....
'.
I
I •
BRA8AHEMECO , Anani... Dortenc .
lUgb u o f Portugal in refereD ce to G reJll Britain ,u Jd lhe q ue.-ti oD a f lhe '~Ye tra J e, or ,
ll:l<~ nanife'loanti prolest o E lhe _ aJ:, apizut lh e ingntitude. opp reu io D. anti rioleDce o E t1:ll'
RroDg ••• : in two PO/um e. / by AnAni.u D o ran o 8 r11s.wht'm eco . IS. I. : " n.J. (8+ 0 .
:2 ... , 21. '-I ("m.
(\! 3 26. '(469) BRASA A R1GHT)
Apê ndice co n t.. n d o , em ord.. m nono lógica . d o cum..n to s publicad o s a n~s peito d as
q U"' lõe. abo rd ada •.
Enquanto os políticos e dip lomatas pol em izavam e agiam, lh a mas Buxton pu-
blicava, depois de viajar ao Brasil e ao Caribe, o mais completo levantamento sobre o
tráfico negre iro jamais feit o até ent êo .
Pelos dados oficiais que apresenta. só nos dezoito meses entre 1 de janeiro de
1829 e 30 de junho de 1830 os negreiros desembarcaram em portos brasileiros
7833 1 escravos, sendo 56 .777 no Rio de Janeiro .
Fonte :
Bib . Brasiliana . v. I. p . ' 3 7
No Brasil, a causa da escravidão nunca deixou de ter defensor es, até a sua fina l
abolição e mesmo depois. Uma das mais documentadas defesas da instit uição foi pu-
blicada por ' um deputado ' , em 184 5:
UM DEPUTADO.
lngJ.telTa e Brasil, trúego d.. ....u n o. / por um depula do. Rio d.. J aneiro
Trpographia do Brasil. deJ.J. da RCX'ha. 18-15·
2 73 . xvíii p . : '5 x 10 e m.
(V326., DEPUT lNGLA)
A obra apr.....nla aS correspo n d " ncia s entre o M inU lro d .. ~ egócios Est rangeiro s,
Paulin o J o s': Soares d .. Sousa . .. o M in istro d a Ing lat e r r a n o Ri o .
E. cr avidão 93
I
I
'.
/
111111 ~
_.. •••.........
~
~~I
~
.... _
I
~I
1.L~ · ~ - ··_"· -
-
1
. 10 P. "OU .O.
~
!~-""-'' -' --,""""","''
P roposta da Sociedade ao G over no Imp.. rial para a gradual .. 10l al ~" I i nção da <"s(" ra ·
vatu ra n o Bra si!.
Obra .. n cad .. r n ad a co m a <:a pa da b roc h u ra .
Pagi nas rasgada. .. r",co n st il u id as.
E ncad .. r n ação m od er-n a .
o principal trabalho jurídico contra a escravidão, base legal para muitas inicia-
tivas dos abolicionistas, foi publi cado pelo jur ista mineiro Agostinho Perd igão
Malheiro. em três volumes:
Fon te:
Sacra me nto 8 /a l e . v. t, p. 18 - 19
MICHAUX-BEJ.L4JRE. Léon.
Considén llioDII n U' l'. boli tiolJ de l'nclaqge ee .ur 1.1 coloDiMtiolJ a u Bm il / p..r L.
Pa ris : Ubrai ri~ Cuil/aumin ~I C ie. , 1876.
Mj("ha lU - B~l/a j" .
69p· '2+I 16 cm.
(V 326.8(81) .\fICH A l cossn
Esc:n'Vld.io 95
S U B O \í O
r \E \.
Jl~~"""'''
.. .. ..
" 'L .-
. .. ..'_'' f. ''~.
• ",
.
C .\ M .\ k
." ,........A
. o DE .-..\ I IO
P S ' I ' f., I'l,;T
~.Ol' CTO K..
1> ... ~
AOO"S
..
,$
:D :II ~
I
... ,. ,..... " ..
ftIU DF., 1A
1lF.IR
- O
T~p "
"". PH I
"
.~
9'
-
Co n t"'m a u i do V..n l t .. Livr.. ...,t raíd a d o D iári o Ome ia l do Imp"' rio d o Brali l. d ..
18 71.
~l an eha s d .. aerd.. z,
Encad..rnaçào da época.
Font..:
B ih. Brasilia n a . v. 2. p. 570
SUBDITO FIEL.
ManUJJ1 do aubdú o fid. ou, urw de um lavrador a S ua Ma~. tade o Im perador . obre
a queat.o do eleme nto .em/. Rio dc'Jan"';ro , Trp . '" Ur h . d f' Mor esre, MiHimino & C .. 188+.
1+3 p . , 22.y I+ em.
(V 3 2 6 . 8(8 1) SUB D I F M AN UA )
Ên ca d ..r nad o .
Pa r..c..r ao P roj ..to n o +8 . apr ese n tad o n a ....são d.. 4 d.. agosto de 188 4 da C â m a ra d o s
D..putado s,
E ncad.. r nado co m a ca pa da broc hura .
Fant.. ,
Sacram ..nto Hla!.",. ... 7. p. 176 -77 '" 4 26
EKra... dào 97
98 o B U <l l PO R E , c . ' TO
NABUCO, joaquim,1849-1910 .
o AbolidoDUm o / por Jo..q uim .\'abuco. Londres T,pograph ia d~ Abr..h..m
Kingdo n ~ Col .. ' 883 .
256P" , SJl 12 cm .
(V3 26.8(8, ) NABUCj AROU)
E nc:;od e r na do.
E..,tuid.io 99
C11 RONI'CA I
I)A COMPANHIA ,DE JESU
ESTADO no BR,\SIL
r. 00 Ql:E OIlR\R.\\l secs nUll)j :n:.~ .\ P.\IITt 00 ~\'O JilL-:\OO.
DQl"I .......U
SUlÁo nE VASCOXCELLÓS.
,
D.\ )IDU COIIPANnu. ,•
...,., _ (l nKIIll
..
SfA.a::"ll.\ FPll ; \1J I::OURECT .\ E .\l'G)fE.'l'A h.\
~
1
I
........_ . ...,11p
'00
OS ÍNDIOS
Muito cedo a escravidão dos índios foi proibida por bulas papais. As leis por-
tuguesas também a proibiam, abrindo. no entanto, exceções aos "indios brabos',
inimigos .
Os colonos apega ram-se às exceções e delas procuraram fazer a norma, no que
fo ram sempre combatidos pelos jesuítas. responsáveis pelo aldeamento dos índios
desde o governo de Tomé de Sousa. que chegou à Bahia em 1549. trazendo seis
religiosos Jesuítas.
Os conflitos mais graves se deram no Maranhão e em São Paulo. e foram relata-
dos tanto por Simão de Vasconcelos como pelo Governador maranhense Paulo
Berredo:
Eua ..diçio. pro m ovid a p.. lo hihli ófilo In noc..n C'i o da S ilva. foi jU511finda p"ilo ~ p ro
gr..u iVII" q Ulli e .. ,rlre ma raridad e- d a p ri m ..i ra ed içi o de 16 6 ] . :'\"51•. Va.co nc"\05 5U-
g.. r ia o..r n o Br aoi! o Pa ra i50 T .. r r..u r... ra zio pel a qual foram ou p r im id:u a. pági nao
..n lr.. 178 .. 18 5.
O p re...nl e liv r o i: a p" n a. o p r im ..iro vo !um.. do Irahal ho. que Iraz a h iOlória , ali: 1558 .
quand o d a d erro la da arm ada m an d ad a por M..m de Sá. e m oOcOrro a Vaoco Fe r n a n d es
CO Ulin ho. n o E.pirilO Sa nto. Ne ' 5a mi.....o. p.. rd e u a vida e m comhal" co m 00 in d io s,
F.. rn âo .I.. Sá, filh o d o G ov e rna d or Gt: ral Mem d e Sá.
Exe.. l..n te ..n cad.. r n a çào mod.. rn a .
Fo nte,
l n n oc.. n eto . ". /9 , p. 234
fu pág in a, pre hmm ares co n t êm Uma int ro du ção d.. Go nça l..... D ias .
Encad.. r- ne ç âo m o d.. r n a .
Fonte ,
Bib. Brlu iliana, ". /, p . /03
'0'
-,
--l .... - ', '
.•
'-
c- . •
•
COLLDEC
OS
~AÕ
BRE VES PO NT IFI CIOS,
E
J
L E 'fiSEXPEDRE GI AS , S
QUE FOlU Õ IDOS , E PUBLICADA
dcídc o armo de 1741 . • [obre u Iibcrdade das Pcffcas , .
Bens , " e Commcrcic dos Indios do Brafil ;
DO S EXCESSOS Q U E N'AQ CELLE ESTADO OBRARAM
os Regub rn< dI COlnl'.m hia drnunun:zJa de JESU ; das Rr prCl':na:a-
fO'll!I ,,!lK' Su.I M.tgd l.lJ c FKld iJl'l/l\1 fez :i SmraSbI c ApoIloIi.:a
•
(obre d !.l. 1Il.lta ;.;a are a "lpcJ ipll dn Bn:..c que oNCOOII
a Reforma dos fobreJilat Regub ret ;
T ICO U
D Os I' ~ O C En l.'t(ENT OS Q...t l E cose ELL E S ' i A
I> b"'_"ff i_ • r Rn.'fmIi, g;"", RtJor......IfW ;
4M ur_dor "" 'fW fi ,.tn,.-
I> bf,;~.
t " ... h"'''[''IfJJ RrX..I... t . '''''' o rjl"...Jo 4.. {otrtJ"" Rtf o.... IUt
'''f_'' o k I Jt s<,,,,Jo-o 'o J.,
"u I> 4t I ~J tc_ ;
u _r_
Stu'Ni" 9w fot rt t i/' t
StllUJS4I Ir -,.Joi". ;
~'lnu "'. i.l' OrJ f"1If bMI 'fw ~ ..
11.., Rrl"í_' 'W.. F,/•• _",'" .u ElA? F"'tlrJJi- ln.. _ 1'4("
Jt.llJo 0'fw ","""oi orJ.....Jo{oh" . rwf-o ;"{alro" j u f '"ft ~ ; I
I
,I
'0'
COu.ECÇÀO d06 br~6 po.rHifid06. e lt:p regiu. q ue {oTlo apedid06. e p ubli~du de6de
o .nno d e 1741. 60bre .libenL.de w peuou. be_. e eo mmercio d06 iudi06 do Bruil :
d06 ueeue» que u.quelle úr.do obraram 06 re~re6 cú eo mp'Mi. d enomi.rad. de
J e.u; w represenufoe_ q ue SWI Mqe6ude Fiddiuinu {n • 5.au Séde Ap<ntoliu.
60bre uU lZUtem ,,~ . ~fio do bn"'rr qu ... o rdeno u . t'eforrna d e» 6Obredir06~
J..re.• •.• {Lisb~J , lmpr...ss.lI tl il S ......r rl" riil de Eu.do. por .... p"'t:iil l O rd... m d ... SUiI
J/" grm d.... fI759?/.
1 v. ( v;ária. pilgJtlarõ ....) . I 10", 20 em.
(V98r.0 27 GOLLE-B GOLLE)
E sse e x...mpla r ....Iá ...ncad ... r n ad o com Supplem en ro iI Gollecrjo do. b Tn-.... po n lifit:io• .
1...,-. regiil' .Óe offit:io. qu pauar"m ... n1 rr a. eOTI.... .. . ( Lis boa! Imp r...s so n a
Scuc la r ia d ... E.tado. p or ~óill o rd ... m d ... S UiI Milg... uad e , [1760).
As có p ias co mp l...tas são ra ras ,
Ê ncad ... r- n ação m o der n a ... m co u ro.
Fo n te :
Bib . Brasili.1 na. v. / , p . 19 / - 9 2
o Marqu ês de Pombal, na sua luta diplomát ica. política. teológica e, sobret udo.
econômic a, contra a Companhia de Jesus, acusava os históricos defensores do s índios
de escravcé-lcs. Publicou, para j ustific ar a sua posição. uma série de t rabalhos. Ao
mesmo tempo . garantiu a liberdade dos índios através de diversas medidas leqislati-
vasoentre as quais:
PORTUGAL.
[Lei.... te.)
I.q porque V. M'~iluJe b. porbem reatituir'e» indiOil do Grio Pari . e Mara.n.hio •
libenL.de cID ilUU peuou. be_. e co mercio u. fórrna que ndh ae ded.n : ~ v. MiI~aude
'r\"r / .\ lilno el Com es d... Alm ...ida . r...z. LisM' , :Ú Officitl. d... ,\ ligu...1 Rodrigues, 1755 .
12 p . : 10 :r 2 1 em.
(V98 1.027(094) POR T U L L n · 1755 )
PORTUGAL.
{Le is ...cc. ]
Al...rl de~. p or q u... V. M.ge.t.d... 1J.......rvido dee1lru , q ue o. VIIMiI1lo. d ate Reino , e
da Am eri~ . qu e Cil8ilrem co m iudiu ddúJ. ni o fi~ õ cem inJ'.mi. algum• . iln te" {araõ dig -
n Oil d• • l.la Real . ften filõ. e (ario preferidos nu terrss , em q ue .e e.r. belecerem pu-a 0. lupre6.
e occup'fÕeiI, q ue co uberem niI gr.dl.lafilÕ d e ' 1aI p"'l&ou . e ....11& fillJo., e d e&Cen denleil . er.6
b.beil. e ~pue& de qlU1quer emprego. lIo ara. o u dignida d.... •em q ue n ecessitem de CÜlp "'DU
~ . em razão de&IM al.ianfil" em q ue "e co mp rehendem u q ue j á iIt! .ch.õ feiIM iln le& de6r.
TeiIO/ufilõ, e q ue o m .... mo iIt! pratit'M'á com .. ponugueul. que o:uarem com iudiOil. e. Ie'I1& fi-
lhOil. e de&Cendenteil. como iII&inu .e d edua , pua V. M.ge.r.de ver I Theodoe io d... Gobellos
Pt'Tt'ira o rt'z . Lis bo.o : .....~ O ffi ei n. d ... Antonio RoJrigu t'1 C~ lh ..rd o . l i 55.
2 p . : 2 9 :r 2 0 em.
(V98 1.0 27(094) POR T U L ALVAR I755 04A BR)
!l.l a rca . d cupi m n . folh• . •e m .!ler,,,io d o rea tc .
En cadern ão m od...rna e m m e io CO UTO.
'03
\
•
~I OIRECTORIO,
.. QUE •
; ;: S E D E V E O B 'S E R V ''K R
PARA,EMARANHAO
.
. . .
. .
. L'I S B O A,
Na OJlicina de M I G U E L R O D R I G U E S,
.
"Imprcflor do Emincntiffirno Senhor Cordial Patriarca.
,
M. DCC. LVIlL
PORTUGAL.
ILt'is t:'U:.}
Amrl com forç. de Lq. porque VOM,l Mllge. tIlde lu por bem N'D O""1" inreir• . e invi-
o~vd o b..r rYll.D("u J.. Ltry d e d a r e dlt . rtr nI bro de mil ' <':úe" n to, cineo ..ntll e trt:" , I"m qu.an to
n dú .1" ena bd~~ . que cu uuno. do C rio Pm , e MaruúJ.l o .ejjo goverrudo. no te mporo
pela. GoveTlUlJore. , Min u trfn, e pelo• .e'IU prizJcip" c" e jwtipu . ecuare• • com iDhi biçJo .lu
,dminhlrllç6e. do. reruJ.ue•• dr rogando toou .. Lep, Regim entcn. Orde~ . e DUp<Uiçóe,
contruiu : PU' V. M~.tIl de "1'1' / Amonio Jesto G..l.·jo o fez. Lúboif , ,V, OffiC'l flil de
Amonio Rodrigu..' G,/hudo. J755 .
., p . : 30 Jl 'Zl em.
(V98l.0 27(094) PO RTU L A VA R 1755 07JUS)
PORTUGAL.
[Leis <"'c.}
Alnr. com forp de Let, por que V05&ll M~llta de ll<~ ~rrido o rdCDn', q ue .. JiMnUJe,
q ue Mn:.cODc~do .m in Jün do Maran.h.io ~ .. S UB ~uou, brzu. e co mmerc ío, peJo.
Alnrú de RU, e sete d c ju.n1Jo de mil R tecCDtO' dncoentll c ciD e a , se u t Cl:U Ú lU m e. nu fórnu
.a. ioJi o., que lubitlo em lodo o co ntiD ente d o Bruil, .em R1ItricfJo , iDtelpR'uçio, o u
modiJieafJ o aIgum. , mI (ó nru, q ue ndJe.e d edu-. : pan Vo..... M~.tIlde ~r /JCUlq ujmJo.~
Bo rnlh o o ('!'z . B'!'l~m : {s.n .J. 1758.
3 p. : 2g .\' 20em .
(Vg8 1.027(09-l> POR T U L A L VAR 1758 o8.\ fAl)
E ncad .. r n ad o .
PORTUGAL.
{ L..i, e u:.]
Dis?ctorio , que . e d...,.. o b. ernr D U povo.tf O".ru d cn iDJio. do p.,.~ , e Maranh,io : ..m
q lLt.Dto SWI M llge.tIld.. n" ó rru.ad.,. o con trario . Lú bo a : Na Omci n ~ li'!' ,\ figu'!'l Rodrigu ..s.
l mpressar d o Em tn en nss ímo S..nhor Ca rd e~1 Pa tria r ca . 175 8 .
·11 p , : 2 9 ' 2 0 e m,
(V 9 8 1.027(09 -1 ) POR T U L DI REC lJ58 )
C o n te m o " A lvará porq u.. V. Mag ..sta d ..·· co n fi r ma o R..g im ..n to (lo Di r" clo r io .
E n ca{le r n a ~ào e m c o u ro . u m p ouco ga st a .
105
K h L 1\ C ,/ -~M
DA
EM,BA YXA-DA,
QU E O PODEROSO REY .
DE ANGOME
KIAY' CHIRI BRONCOM ,
•
D. LUIZ PEREGRINO
DE ATAID E,
CONDE D8 .4TOL'GUI4. SENU') R D A S YIL i AS DI? AI0 L'CUIA.
P,"i,h • c" •.seh, . M.lnJ" " • riU,",III . lu,:• • • , r"f' 4. J/lu
Ihu':. ~ C ~ ",tn4.4~, J". Ciw;", J., ti. $,111111 M",j" 4, A 11.11.
,_ ; , ViII. 'I:,th" tU Rrd..". . " . O,d,,,. tk Ch,iR•• Dl
s•• MIIS,/ld, • C'':If rtwl". , C.p; ~
C, a/í1J1' J, .
,d GI""'.'. '11M1" d, RI)'" J, Alt.;;':.'! e .fIlI' :·
mIa" V" , -R. ) di I::p• .!, d, Br.[il:
Pedindo aamizade. e aliançado muito Alto; e Pode.
rolo Senhor
RE Y •DE PORTUGAL
NOS S O S E N H O R.
Ffcrit a por
J. F. M. M .
(0l411t )
LISB OA:
l1a Oflicina de FRANCISCO DA SILVIt, ( \,
Anno. de .7f1. C... ~I /i"Df~1 nllll!or:ar.
Font~ :
Blb . Brasilian a. v. 2. p. 535
AR TE IJ E F URTAR.
_ . . ElO!>'
._-_
..... --_
- ...-_....'-_._
_._-_ -- ... ...
I) r A O .. " .
-' ..
-
'"
Enquanto a Coroa tent ava disciplinar a econo mia, os brasileiros iam, pouco a
pouco , aprend endo a pensar. Nesse processo , as denúnc ias eram inevitáveis e uma das
primeiras, falsamente atribuída ao padre Antônio Vieira, foi a
Segu ndo Bc rba d e ~{ o n e" que fu referencia d e uma ed Ição <I.. 18 2 1. .."a .. a uni r a
e d içã o q ue realmente Int~ r ...!oa ao Bra. i!. FOI pu blica d a em Lo n<lr.... por H II'0 lil o J o . ..
d a C o >!a . qu e , tromcern..n t e , a d..dr cou ao Visco nde S. Lo ur..nço, T evo u ren-o- ~I ór do
Ê rario d o R io d .. Jan.. iro - o u ...ja . d.. O . J o ão VI - que tIn ha f..ma de 'e r u m I..d r âo
deu·ando.
A su a Im a ge m n a pagina d.. ro sto '" .. m o ld u n d .. po r uma co rdll 'l U" 'erm lnll em uma
a lç co m o na fo rca . O Vueo nd.. d .. S . lour.. nço nã o fOI .. n foreado , Ant.... ... rm inou
o u. di a. ..m Lubca . r ico .. cer<ca do d .. g..r a l r... p.. ito.
A impun id a d.. não data d .. hoj.. no Bra';!.
Ret ra Io d o au tor n o fr on li 'pi r; o e de Ta rgi ni na pagin a d.. ro sto .
~l an rh ..s d .. aer dez ,
E nn d ..r n ..ção d a "'po..... e m m ..io c Ou rO.
Font~1:
Bib. Br<",iliana . ~. 2 . p . 921 -22
lnn ocrn cio . 'o. I. P: 292 . 3 0 6 -8 . i86 j e ". 8 . p. 318
Bo r ba de ~ o r a <'s (li l : " Essa f: a prim..ira ediç âo , rnuuo ra ra. d .. ' I" falll<>'o Iivr<> . . ...
So lid o n io Lene . qu e c ha mo u a al f' nção do p úhlrco para o . iglll fi..,,,lo lil e l"a Tio d esse
,.[.j"ico "'qu..cido . pubheo u . em 19 2 0 . o fac - sirn il(' d e, U p ri m ... ira .. ,l1ção .
As .i n atura de a nligo dono na pa gina d e 1'0'( 0 .
E ncad.. r nação ..m c ouro .
F o n te ,
Bib . Br"." lialla. ~ . t . p . 283
"3
RECRE AÇ Õ E S , ?y6'
. DO
HOM E M SEN SI YE L ,
o u C O l.L . :C C:; ÃO
DE EXEMPLOS VERDADEI RO S .
E P A T HETI C O S ,
x o s lll iJ.lon SE DA ' H l' JII cc eso III ll o lt AL
J' ,,' ;u co"rotlll~ ~ ' .I • •: . F. l.. ( 4.
1I. li(i M> . 1'''' . , 1'011"0 •• d. 10<10 0 lll .J . ,
T .. .. r~."u 1>0 O" Ç I ~ .. l u
DE lIlr. AR KA U D.
( P.,. A. lU M. S.
oElJI C A n "
A' SFR ESI S$J)\A. Sl:: l'iIlO R A I S FAl'iTA
D. CARLOTA JOAQUI 1'I A ;
~ COM PER"IISS ÁO DE. s. ALTE ZA. ..
T O M O I.
(!É:J
~
L I S BOA
~ IOllic. d. A C Af)E ,~ II A RE AL n AS scn xc,
C. ... /OU'f'
"."<>
of.r R,.I
!t . Dec, ~ ." vl" .
M.V ~.. ~..",.. ifj~, C.,.II' v ,
• R•• ",• . • C.._I"" "•• "''''OI
I·. .."<~/• • 0 "'" d e IJ d , B." t • C''''I'- '''' ' f' ~
tI'i r. ou i . 1-,,;, d......S d." M'''l ''' '
I
u, o B...... PO ' Esc err o
ARNAUD, Frsçois Thomaa Marie de Baculard d ', 1718-1805
Reaellçõe. do llomem . u u im. ou. coll« ç.io d e uemp lo. 'Ff!rdlldeirof. e ~lAeti«u.
n Oll qu.e. ~ di b um cuno de moral pratiCll conforme ú mmmu ~ siII 1il0ll0m . e ~
rdigiJo . ~ra u peuou de rodOll 011 e6udo•. •. : dediCll~ , ~reaiuim.ll Senhora InfJI.D u D.
CarloujollqllÍ..nll, com permilldo de S. A1r.-u 1 tr" d u ú d ll d o origin,,1 rr"n cez de .\Ir. Arn" ud
por A m onio de .\ 'o r"e~ Sil..... U~boll : ,,,',, o m e. d.. Ac..de m i.. Re,,1 d e Sc ienc , : N" Omán..
de A nton io Co mes : XII oro de Si mão Th ..ddeo Ferre írs , " n no de 1788.
S v. , '5 J( II em.
rv 17 . 0 21 AR,VA U FT RECRE)
T ra ia -se d e u m" co l" lâ nu. de h ' ~I Ória. ..d ifi canl e~ so b re o a mor . o perdio . o c iu m e .
e tc. e d .. " pi.ódio~ exlra id o s d a h isl ó r ia e d a m ilOlogi a .
En cad.. r n açõ es d a época ..m ca r n ..ira. se ndo a do qu int o vo lu m .. dif..r e nl" da s d ..ma is.
Fonte,
Bib. Brasilia na . v. 2 . p. 798 - 9
Cayr u e" pó" e de fe n de u leoria ' d e A dam S m il h . es p..eialmer ne u e"po5l'" no h'r " Jlh
oLVa rio ns . publicado ..m 1776 .
Bo rba d .. ~f ora ..s co ns ideu o hvro mui lo r"rO.
~ ou man u sc r-ita cc ntempo r ánea.
~t an chas d e a gu a.
En udern"ç,io m od t;uII. co m de f..ito n" lo m b"d".
Fonte :
Bib. Br"'ili"n " . v. I. p . +9-1
Fo nte ,
Bib. lmp . R~giil , v. I, p . 61- 2
I J E H f:
r. ''- TO ~
. .. .. •
C"F
r.
) I OIl ,u co., t n l lc o
:, . L 1
fT Ul.
• , .. ~ •
.U;Il Il .\
<:, J'OU
\ lI lo .;
• •• u
•
Tl("(J,I . I
D O E.;
.\ I '/ ' E ;ClI I PT
:' \: ) ) l c OR .
r;
•••
...
- .. ..... -.......
J O > l:
lU \l
.."-
I .r .1 1
HOO .f
..... 10
- -- ...... .... _
O ru J .\ \F .J
n<J " .\ l \l
I' lU:. " :i . o R
I
I ~~ I. lG I .\.
"G
CAYRU, Jose da Silva Lisboa, Visco nde de, 1756-1835.
ú ludcn do b..m -commum .. economia poliria. ou, .t:ieneiJa d.. leu Dat ur...' .. dm d e
animar .. dirigir .. ~r.J indw rrill , .. p rom o ver .. ri q ueu nadara], .. p ro. pe rid'lCJ.. do ..atado /
porJo.i- dll S il."a Li. boa . Rio d ..1"m"ira : Na lmp reu i o Regill. 1820.
248 p . , 2/ x 16 em.
(V33 o .1 CA ) RUj ESTUD '82 0 )
F OD I '"
Bib. [mp . R"gi... ". I. p . 233
f onte :
B,b. Imp . Rtgia. v. 1. p .2 77
__
DED UCç10 CH R ONOL OGlCA
.. _
.,-. ..................
.--__T_._
.._
~_
.. _
"_
.~
_
~ - .--...- I
,
_
_
" _L
-__._._....-_--
J o s É IGNÁCIO DE A nREU E LUlA.
\
....... " - " " - " -.
........ ",..- .....-...
_ . _ •..
.~
to "~U H . . . . . . 1 i.&l4.
- .
1845.
".
UMA, Jo•• [grudo de Abreu e, 1796-1869.
s,-nop6u. o u , d~ducpo cluonologia do. n eto. mau D O .... veU da bUla m d o Bruil /
peío C~ntl'r~IJ05" Ign~áo de Abr..u ti' Uma . Perna m b uco , N. Typognphi.. dtl' M . F. dI:' F.ria.
1845·
H·8 p. , '9 " 12 em.
(V930 .2-l ust» J Sl 'NOP)
Corna d o Lago a na l i"" Stl'f ena uma ·ohra inl ......ua nlt' que co n t<" m i m porta nl .. coll!'çio
dos falos h istóricos do Br;.. il. ma is um rtl'lr o sp tl'c lO sobre a hio ló ria da Am~ rin desde a
ma is rtl'mola ilnliguidade . Ra ro imp n·sr.o de Pernambuco . (No ta sob re C . Colo mbo .
p. II)- .
Segue in forma n do q u tI' "a lé m d a importante e o llee çãe dos fac los hino r icos, co nltrn o
c xce r p lo d .. tod a a ItI'g isla çà o organica do p ai z. do s t'uabe lt'ci mc n lOs p ub li c o s , ru n ~
d a çõ tl's pi as. ti' um r"' tro~ptl'cto sob re a h ist ória da Arnt nn desde a mó';.. remoia a n tiguidad<:;
co n tc'm ma is a. d a tu de tOI!U as bu lias , br..v..s p o n tif k io s .. r..s.-r i p to s ac.. rU d o Br asi l.
as d os tr a ta d 0 5. qu " s.. r..fl'r..m a nossa h islo r ia .Óe a s in s ti ruiç ôe s d e ro d as a s O rd ..n s
Hon orifica s e Re ligiosa s. co m 0 5 n o m es d .. Io d o s o. riona ra rio v. gove r n a d o res. upi lii...
g.. n e rae s , vic e - re i. . p re la d o s . bi spos .. ar ce b is p o s do Bras il. "
Enead e rna ção m o d ....n a.
F o n te :
C o rrea do Lago. 129 2 , v- 1010
Inn o<'<"n cio . v. oi. P: 370
35 2 p . I 17 Ji 11 em.
(V 101 1.8 2 U .\1A j SaCIA)
S~gu n do Borba d e ~t orae •. - r . ' e li"r o ~ uma r'próe de hi . lória uni wr n al. ...u int.. -
r.. u .. " " á .. m O a Ulo r Ir r . ido um mi ssioná r io n o Bra.i l. A d..(lira tória t, d at ada da
Bah i:ll , 2 3 d e j u n ho d O' 170 1. Pad rc Bonu r ei fo i um ....er nor prolilleo em la ti m .. ita -
li ano . D o . d..zr nowc Irabalh o . m ...n ct o n ad o v por S. Le u e cs,.. ~ O ún ico q u .. vi. Eles nã o
são do: gra n d .. intcress.. d o po n lo d .. vi .ta d ... ta h ihl iogr ana ~ .
Man r hM d.. umidad e ,
Ass ina tu r a d o a n tigo d ono na p ág ina an l..ri or il pá gina d .. ro s' o .
En cad ..r n ação c m co u ro u m pouco gas la.
Font... :
Bib . Bnu i1ian". ". " p. 111
l n noc.. n ci o . " . 8. p . 2"'2
Ed içio fra n c~.a r ..fc r cnriada no M an u el d u lihrair...... w. 4, p . 5 23. Pe- sp..env.. pra -
t ique . n t,r o:......ire ia 10U , p.. tmres , grave urs, ..te...
er mo ~ ri n q u.. nta fol has n um..ra da s ..m ...s p..lh o .
Vá r ia. ilu, ' nçõ..s. Página d .. r o sto ..m vermelho .. p r..to ,
Algu m as ma ru s d .. cu pi m.
E nud e r nação da époce ..m ro uco. b:lls'a nt e ga' lll.
Fo nle :
Brun...t , ". l . p. 523
" 3
e &j •
•• $
--
MA
P R O BDLE E
H I T E CTU RA
A R C L ·
C I V I lR :
_ti,.. ,,..>6 . • "... ,,,
.-
A $ AB d,o.l . , ,~
_
~; ki oo
r
'_ I t _
".. .. .. .. _
AOO
NSTR
D ~MO o R
P
YR E S RAA MO S
T H IA S A
MA ,
E E Ç
D A S I L \'
A D
~'. "'=te:
~ ~: ' . ...
........ r.O: /I'B;,R~~A~rO ST
_
H U
_
.'\ lA
..w..o
k .I
~ _
•
M AN OE L DA S I LV
t\ D E f-. çA .
E J.
P AR T
OA
L I S B L RODR IG l'ES
DE M IG t'E ... .'. ... .
X A OFof'Fn1IC
INA ._ .. .. .. " '
;$ _
" .,
1a loo .. 1
",
CC.LXX .
/o l\S O M .O l_ C. of" "
111M JI
"' "' /iuo;. 11.
- _- I
'"
EÇA, Matlúas Ayr~s Ramos da Silva, 17°5-1763-
Problenu de .arcb.ileclur.. dril , .. ...kr. porque r.au6 o. ediJid Ol IUJUgo' 1in.luI".
e lem
mAU duraF--õ d o q ue ( ) I m odernOl ? , e esrel porque RUlÕ ~ZUlem meno. ao m ol'Ímento d.a
remi quando trem e / d ..m onundo p o r .\ f. ,h ias A ,.'r"5 R..m o . doi Si/.·.. d e' Er" , o b r.. pho5!um..
d,t<ididil ..m d Uils ".. rr .. s co m hum mdr,, d .. illgun s ' ..rm a. . d .. q u.. nil m ... m .. s.. faz m e'n r " ó
d.d... Iuz por s.. u filho .\ I..n o el I,rn" clo R..m os da S iI... d .. Er ... Lubcn : X.. O m á n.. d e ,\ figu d
Rodrigu ..s.•nno ' i i O.
2 " . : 20 ,",1-1 crn ,
( V 69 (-1 69 ) EÇA .\ 1 PROBU
C ita luis Ca m ilo do!' O liwe' ira :-':eto : "O p roblema . . . ., q ua.e' e'J[c! u. iwa me' n1e a
" "'p o. içã o d a. teo r ias fi . ie o ~q u i m i ca . e'm .'oga n a França . . As q ue. tões re'lali va. a eo n. -
tru ção d e edificio. fora m . im ples pre'texl o d .. que' 'e' a pro,·..ilo u \l al ia. A irn pa r a
di vulga r ao p úblico de Im gu a po rtu gu esa . tu d o q u .. c heg a ra ao Se'U co n h e ci me n to e' as
c o n cl usões d o s , " u. evtud os e d as ' uas "J[ p..ti ~llci a . , o b re' fe'no me nos na turai •...
T oe n c u - se de prop e íc npe r im..n ta d or
Obra p óst u m a .
Manas Arr.... da Silva Eça era pa uli sla.
Encaderna ção e m co u ro . co m lombada um po u r o "a" a.
Fontes .
Bi b. Bras. d o P e rl o d o C o lOJli a /. p . 130 -1
Bib . Brasiliana . v . I . p . 282.
Fonte, :
Bib . Brasj/iana . w. I. p. 1 -12.
lnnoeená o . v. 6. p . 8
Fonte.:
Bib. Brasiliana. v. 2. p. 89i
In noc..n c ro . ". 5, p . 57
FABRE.JeonAntoine, 17+8-1834 .
Enutio . obre • t.b<"Oria du lorren t.... .. rio. , qu .. con l..m o. m ..i o&m m . im pl... d ..
o b. tar .01I . ..w e &tngo• • d e e5treitar o . .. u leito e f.cili r.r • • ua n .....pção• • i..,., .. flu ct uaçlo ,
. co mPJtnludo d .. luun. di.cwd o . re.p.. íto d. EJa vep fl o int..rio r da FrJI.DfIt• .. l .. rmin.do pelo
projelO d .. lonar PiIrU em PONO Muitimo. faz ..ndo . ubir i vi:la ~lo S ein.... embarCJIf Õ". '
qu.. pu'io ..m R ou..n / po r Fabr.. : I ..guido da Indaga rã o da IDa i.• '1mujo.<a ("on' '''uefJo d o<
d iq u..s por .\ In . BOMul .. \'ial1..r , .. d .. hum exrrect o da arehir..e l u ra h,\·dr.u/ica cI.. M .
B..lido r... : t .. rminado pdo ' r .'a d o prafieo da m .. did~ d~ .•agult. co rre m ... . .. us o da la b o a pa -
rabo /in d o P. D. Frsn ciseo .\llt rl~ d .. R..gi , d .. Ord..m d.. Sua AIt..u R..a/o Prindp.. Reg..lltt!'
Nosso S ..n h o r Iraduzido, por .\ b n o ..IJaeinto Sogu ..,ra d a Ga lDa. LubOlJ : S a Ome . Palr. d ..
João Procopio Co rr ... da S i/... . • nno 1800 .
-fi-f p. com ... ;iriat num.. r~rÕ (" •. , il . , 21 -'" 15 em.
W 556.5 (U) FABREJ ENSAl)
127
o 11{ E I O
D E SE f
' AZ E R
PINTOR
or E M T lI .E
S
u lt C V T HORAS
.... ." .. . .. n "" ".
•
" ," ,u , " tu . .. "
D 'DO I. 't u .. .. .
o o u .• •
o, .n El\'_ -
TRADU
Z ID O
DO Fa
.S C E z.
•
G 1\A~I)f. o
D(I ~ r l ;'\ 'r C l~
l W l\ O
A l \ 'i f. D " "
H"
"", A. " " ., 'U
" '" [\ :\ ,
, .0
co " •" a U I>' '' ''' ' •• ._ .
" " ,. U ,)< ' ''' '
.. ,..., .. . ,"'>
" ~
.... . . I'
., •• • • "
w.u • ••
. ' • •< cU H"
o ,, · .. '· <:l' . ,. .n.".... .
·6 ,
~ H.·. '~· ." '.""
" • • " ' Co; "O
" 0 , .. . .. c
1" . 011 . &.
E D 1! n ,\ U f .w ,
I XO p o l ll S
'i> -, U
SU A A S I>\ C
L T
o P I\ \ l'Õ Gl Pf, E
••
Z ~ I \ t; . \ L
I\ E G l. ;- .T
E :; '· s.
- J-.
Dn~~~~i ~ g U "' U TU desd ob rs vere .
E nnd n na çio e m CO UTO d eco ra do.
F onu ,
Bib. Bra si ll~n ~ . .... 1. p . 34 2-3
Borha de ~lo rae~ . rela ci ona I r~s gra'-u ras de a Ulori<l de 5 " nlo •. !\:e'~rs u rmpio s. a '
q ua lrO gravu ras d ~sdobra vri s .ão d e a Ulo r ia. p~ la ord~ m. de SOUIO. Sa n IOS. J orge. e
SOUIO. T odo s d o Arco d o e rgo.
Qualro gra vura. d esd obraver•. · Pri nc i p io~ d o D..ven ho" I~m ~u" pró p r ia pagina d e
ro~ lo. n ão incluida n a pagina ção .
Feere,
Bib . Br'UlJi<ln<l . .... 2 . p . 9 0 0
Esse lin o . r m d iálogo . faz parte do ~.forç o d .. FreI Vcllo •o para difundir o d e... nho e
a pinlura p..la . ua oficina d o Arco do C..go .
Páginas e scu recida s po r I.cidcz do pap~l. Guard" ao gu a rda0 d a b ro chura .
En cadrrn açào m ode r-na.
F onte ,
Bib . Bu siJj~n~ . v. 2 . p . 9 00
I s"
_ o i l.
•· _ .
O li .
c ,, 'uOC • • • ~ .
~ ..
.
\
, rr~ 0
. .. . .
r - o " " '"
"
c ......
J ... .....-'~ .
MINE
IR O D
a E U tM
ADO O BRA
PELO C
iO !'iREC SIL
Ml NER
ICIEN
.....LOGI..
C IA S
... .
...
A U X lJ
••
, E ME
. IA
.! H T O
T AtL U
D OB. A
RGIA •
SEGUND
$.
MINE I p" A
R O G E aTE.
O ME T
E T R •• R A,
GEOM
E $ U B IA P R.A T
• ..rt. ~.. l' E
v. . .. .. n f l A N E A • A
DA .. o IC ,
. . . . ..POI Ma. D
_-
n .. .. .. ..
E .. D U ..
o. _
1 '1 A DIJ
....... . .G..EN"S"S"ACI N K, _
UDO
c
,,. ..... -
f. j( pO k1JG
D lJ U
DE SU E O R D E M
O P R I NC A ALT EZA M A
ra. Jose- .I
iW
IPE REG
UAlo'O
DA
... L"
ENT E N
. S.
'CON C !l
(j/ .3 \' !U
.O IQ.
A o bra i pa rle do esfc r ço de pro d u çJio de livros dld:iolicos e m p ree n d ido po r Frei
Ve lloso.
Gra ndes m a rgens.
E ncader-nação moder n ...
Fo nte:
8 ib . Bra " lia".. , r . 2 . p . 901
Fo nt~ :
Btb, Brasil ian a. o'. 2 . p. 899
GENSSANE, D. , m. 1780.
Min~iro d o Bruil : mdhondo ~10 eonl:u~cim~n(o cú minenlogill. e meulwgi.ll. ~ <IM
Ki~ndu lIunliad oru I por .\ Ir . De Ge n ...... n e , trad u zido rm porf uguez d e o rdem de S ua
A /tu lI Real. o Prinópt: Regrnl e N.S. por Fr.Jose .\far ian o da Co nc"'fão Vel1oso . Lisbos : NII
Omón a de AnlOn io Rodrigues Gitlharao. /80 /.
Y. , 20 ,T 12 c rn.
(V6 n .I GENSS MINE /)
ES5" li vr o ~ parle d o giga n l e ~co es fo rço d e Fr e i Vr llmo p ara ofe r .. cer aos b r-asil ei r o s os
m el h ores li vro . dtdatieo s r...1acio nado. co m a a gri c u ll ur a . a min..r açã o . a pecu ár-ia e as
a rtes (IUe s~ p o d iam o b t..r ~ q u ..la ~ po c a . Co mo re lal a Bo r ba d e ~{ o ra e s . o ~.fo rço fra -
casso u d evid o ao imr n . o a l ra . o das ~l it ... b ra sileira s d a ~ poca. A re sp e ito do Fa ze n de iro
d o Brasil. o Gov..rn ador de São Pau lo in formo u ~ Corte q u e n ã o co n$egu ira ve n de r
u m só ..xempla r da coleção ~ qu e n ão ac h av a q u e m os q u i .ess~ l..... ar d e gra ça .
Re s....It.. -s~ qu .. ~sse tll.e m p la r n ã o p o ssu i as sele gravuras me n eio nadas p or Bo rba d e
\1<'ra....
Algu ns p ico s d e t raça .
Ex - libri. d .. Fran e iseo ~ arqu es dos Sa ntos. an tiq uario.
E ncader nação da ~POCII em ca r ne ira.
Fonte:
Bib. B rasilia n a . ". 2 . P: 901
.. O
••
o B.....,. E. c.n o
'" 1'0 0
ENSAYO .o br~ o modo d~ m elborar a. terra. I r;o mpono r; rn rra " rr~ p or .\1 . Par uJ/o ,
fr aduzido .. tIl porr ugu l!'~ p or }ostf Afa ria no da C o n r;..ipi o Veílo.•o i I!' imp rl!'.' .oo de Ord..m
S UI'r:l·io r. lI.oboa , N. Typogral' h ia C halr;ographir;a . T,tp0l' las fiC'il .Óe UI/..r aria d o A rco
d o Cl!'go . 1801.
13 7 p . i il. , 2 / " 14- em,
(V 63 /(U) E,v SA 1· 5 E.....SA l')
Calá logo d a> o b ra. d .. agr ic u lt u ra .. figu ra s d .. planl açõ ..... m ..su ]a.
[ncadr;rnaçào mod e r n a ..m m ..io co uro.
Fonl~ 1
Bib . Bra úli.ana . v. 2 . p . 899
FORTUNE, E. F. Thom...
HutorU b~ e "lull<~nrjo:.a do Baneo de lngluerr.. , eolD ~TUf6ea aobN' 0/1 m ~t..I~.
lD ~ . e l..tnu d.. umbio • .. a c.a.rta d .. iDcorporaçlo I por T . Fo rru n r , "u lhor d o Epil om..
d os Fundos. .. fr;. , frad uzida da st:gun da t:dif áo d t: L:mdrt:s , ,mpr.....a por OrJ..m d.. S. AI' n ..
R....I O PrincifH' Rt:grnr e . N osso S ..nhor. por Hy poli fo }ost: da Con.. Pereir... L isboa , ,....a
T,rpognphia C h..lr;ogr..p h ir;... .. Li"..rsrie d o Arco d o C..go. ",n no d .. 1801.
97 p. , 22 :r 19 r;rn .
(V336. 71(4 IO) FORTU E HIST O )
Fonte ,
Ln noc ..ncío , v. 3. p . 198 -9
Bo rba d .. M o ra es : " Ro d r ig u es
987 : m u ito ra ro " .
Eu e e xe m p la r n ão p o ..u i as
g ravu ru cilad a. po r Bo rba d"
~1 0 ra ... .
En cad r;rn açào m od.. rna ..m m .. io
co u ro. . L I 5 J O " •
.. ....... .... <O.. __
" _.. ~
Feeee ,
Bib . Br..sili.. n... v. 2. p . 674
---- - ~
-"'""
li vr o l D id;i l icol ' 33
C OM P EN D I O
••
A GR I CULT URA
• • ' U A I D O D . V" II'" • • • 01110 1 .
'E CAl'ITAS O FFE II EC I DAS
A' SOC I E DA DE D E B AT U.
T. " D U .II D '" DO I.OI,.I~
I
DEBAIXO DOS olUSPlClOS. E Oi!.DDI
"
I
SUA ALT EZA REAL
O Pf\ll'\CIPE REGENTE N. Si
" • O.
~ AClO PA1,'U JtO DE NOIlU3.
•• , .
EL EMEN T O S
T R. A T A D O o.
CO MPLETO
JO G O "D E FLORETE .
.. /
G E OME T R I A .
' 0'
A. ". . L E OE H D . I:I
T.... ~ •• ~ _ h u <.. . . D~ ... . _ I
..:..qo;
_
.....,...
_....-
:'J"U2_~
_01
, AO '
___
PR IN CIP E R E G ENTE
DI:ST A A I. TE ,
_1. ..
sos s o ~NHOR
_ '
-.. .oaou....... • .,.. ..
--- "'I . ao
""'...~.qo; "" ".......~..
.
.. ..
..1tCKI. nallUIlA Df." AUJO
"~"" ,<- , . ~
r.,.... . . ..... c..,. ,
GUUlAIl,lu
.
\
,..,...j,.",.u....ll.
/
L IS B O A •
.
, ....
N " UII .. .. UÁ O .. I O I A-
• •• •• • • • , l'... .. ..
" 0
. 1 0 De: J A N E IJ. O.
};'A ' ''' ' . 1:15,( 0 IEO IA. , I Of-
,.. 0.-.,.".•.
•
COMPENDIO d e . griculrur. T('.umido de...nu memoriu . e artu o ffeT('cidu oi Socied. de
d e B.r..b / rraduzidas do ing ln d ebeixo do s aU5p icios. e o rd em dt' Sua A/rna Rea/ o
Print:i~ Rt'gt'nt t' N .S. p o r fgnaeio Paulin o de M orael;. Li sboa : Na Typograp hia
C hlllc-oguph in. Typopla.<lica. t' LÜft' rllria d o Arco do C t'go . 1801.
2 ". , il. , J9 " Jt cm.
( V 631 C O.\fPE A C O.\ t PE)
E•• e. do i. la m a . in iciais fllZ.. m pa rI " do ..s fo r ço d .. Fr .. i V..ll o.o . na sua ce l..b r.. oficina
d o A rco d o Cego. pa ra p u b lica r e difun dir li vro . qu.. pud......m mdh o rar a agricultura
brasil.. ira . Dev..m In sido d o s últ imo s lrab al h o s a . e r.. m im presso s na O ffi ci n a
C akogra fic lI. qu.. fo i ....tinta em dn.. mb ro de 18 0 1. co m a ida de Frei VeUow para a
d ir..çio d a Im p re n . a Rligia d e Li .boa .
O volum e I possui ca la lo go d e livros so b .... a gr icu lt u ra Impresso. no Arco d o C e go: o
vo lu m e 2 po"'ui I....... gravu ra s de inSlrum.. nI O' agricolas e se te de ca sas ru rai s.
E nca d n na ções da época. um pouco a r ranhad as .
Fonte ,
B.b. Brasilian a. ... 2 . e- 59'
TRAT ADO completo do jogo de florere, em o q ~ " e.u.bd«em o.t ptÚJcipio. certo.t do.
u erdcio.t offe_ i_ . e d ..fe_i_ d ...u..arte : o bra n ec.....,u .. peMOM. q ue" d ...t:inio
.. annu. e u tiJ oiq ud.l.u, qull!"lI!' qu~ .~rfll!'ifOM' / traduzidos d o s m elhor..s a ulh o ....s
fran e..z.-s por Th ..o to n io Rodrigu..s d.. Carvalho. Lisboa , S a l m p r..mo R..gi a. J804 .
J0 5 P: : i1. " slamp. , 20 Jr J4 em.
rv 79 6. 86 TRATA C T RAT A)
Bla l,,~ a<:red il a que o a u to r na scru na Bahia .
X. d ed icalória o aul or dedara que o Trarado li u m a lraduç i o . m as ae resce rne q ue o
P e q u.. no r ..su mo e m diilogo i pro d u çã o de se u " Fraco talent o para o mel ho r co nh.. ~
c im e n to da a rle. ~
TraIa · . .. d a p ri m .. ira ob ra sob re esgrima publicada em pOrluguê' s,
Po ssui o ito g ra ..u r as d ... dobráveis.
Man ch as d e u m id a d r .
Ê n ca de r naç âc mode r n a e m mr io co uro.
F onte
Bib . Brasilia na. v. I . r- 164
Bibl iogr llfill d a l mpr..ssão R"gi a i n fo r m a qu e "P u b lica d a pel a p r im e ira v<"z e m Pa ri s e m
1794- . a o b ra logo se to r n o u elass te a. A e d ição d o Ri o d e j an t' iro . d t'sl inad a ao s a lu n os
da Aca dr mi a M ilit ar. a p re . .. nt a Ir ..: .. estampas com fi gu ra s geom..rr icas , as p r ime ira s a
se re- m grua das na Im pres5ào R"gia : n ã o Ir a: t'm u. inat u ra . po ri m de.... m rr r . ido f.. ita.
po r Romã o Eló i d e Al me id a ou po r Pa ul o d o . Sa ntos Ft' r rt' ira So u to. arl isl U d a
T ipOgTa fia d o Arco do Cego. d e Li sb oa . re c" m ~ ch egad o s ao Brasi l co m Fre i jos..
Marian o da Co nct' içio Vellcso . . . ~
T ....l r gra..uras desd o b rav.. is eom d esenho s de gt'omt' t r ia .
Tex to e.cu....c ido p r la ac id.. z , co m m a rcas d e c u pim .
En ndernação m ode rn a e m co u ro dccorad o .
Fonte,
Bib . l mp. R"gi a. ... I. p . 20 - 21
~""'4"
_ AMo. . ~'Õ
' L A S T AI
BRA Z1L •
":",, : -",
..,.,1 .~
' '' II IoG Io II . ' DI
-z:.- "'...
O "'DI -
• .
•• •
P RJ-,,"C IPE R E G
N O I SO . ENT E
"
.rr : -:t -
I N H O R ' '\ ,
•
1.10 D ~ElI.O
IIno.
S"' 1)l~l~O l lU IA-
'> 0000-- .... h. ...... hoI•
• .:-- .:.
'f. 1. 'f. 11\ E r.:: TO S
o'
G 1'. 0 M f.1' R \ A.
\ I
LI S fi O A.
o~nc. 'O....ODiJlU lO . fiASSCl'E"C' ''S.
r;.I.
• __ D . .... ~ .......
EI..m ..nros de g eom"lria. b ..m co m o o R,·...,.. rratado .I.. g..om el ria "p h " ,·jea. d o m ..smo
aut o r . era um Ii..ro -u·xto pa ra as ,,,cola. do Brasil .. .I.. Portugal. , ..ndo r..impr....o
mui ta s ve z..s, A o rd e m .I.. im primir ~ a•• inada por Jos~ Bonif"'ci o .I.. Andra d a .
s..c r e ui r io da Acad.. mia .I.. Sc i.. nd u .
O auro r , futuro ~larqu ~ .I.. Pa ran agua , naSCido n o R io d.. Jan.. iro . es tudo u dtr.. lt o ..
m:u..m ar ica e m Coim b ra. Foi prof..sso r d a A<ca d ..mi.. d a ~l arinh .. .I.. Portugal. .I.. o m l ..
~diu d ..mi Mão ..m 1822 . para ,"ollar ao Br a _i!. Foi d ..p u ta d o n as CO rl ... Co nst it u in l"s
d e Po rtugal, Min iu ro da Marinha , Se nad or do Imp~r i o .. d ip lo m a ta.
Enca d ..r naç ão da ~ po ca inu ira ..m co u ro .I.. ca rn ..ira . ca pa. co m ..ç a n d o a d e.colar+s..
no dono.
A... ina lura .I.. an ligo dono na pagi na d e rO. IO.
Fonte
B,h. Bn.ifiana. ... 1. p . 75
O a Ulo r Irabalhou a se rvi ço d a Duqu...... .I.. Cad a..a l .. m L i.boa. pu....ndo para o Br uil.
foi n om....d o professor d e d esenh o d a Aula Milílar d o Ri o d e Ja ne iro. Sob r.. O IiHO d iz
(nnocendo : ~ ... segundo ava lia do r eo mpet.. nl ~ li d a por ' u m mon tão d e absu rdos. e
nã o abo n a a perida d e St od.l..r nas b ..l1u -arl .' ~.
Eu...."em piar nã o possui u n ov .. gravu ra . indicadas po r Borba d .. ~l ora es .
Algumas mancha s .I.. umidad e,
E nca d .. r na çà o .. m p.. rca li n a .
F onte. ,
Bjb. Imp. R~gi" . v. J. p. 185
Inn o.... nóo. ... 7. p . J65
\
-~
"------
--
--
_. -
T RA TA
DO
TkI C
O~ OM
••
'r U C O N
OM
ET
...
. 1A
E T l\ I A
l\ !C T I L
S P H E Rl
IN E A ,
CA ,
JU T 1 U
i U.
•••
1'''' L II:II T i:
n..-. DO COU T
.. J _
~
...
R ,. I,
.. _
_"_ .'O_.
T U . CU
. ... n u. ln
L IS B O
1' ... T .. Q A
.. ..
'A D A .. ..
.. . A C A O O.
I • I .. ' '''
( _ 1',
~ ;, . ~(
,,, III Ar,; u
r ADI '
."
INSTR U C ÇÃ O ~n OI viajan te' e empregadOl .nu co lo mu . ó br e , maneira de colh er , eoe -
seTnT, e remetler a li o bj ec to. de hilto ria l1.I tunl / Arnny,dll pelll Adm iniuTllf.2o d o R .
.\lt.u e u de Hi~roTill Sll1u nl de Pllri~ : .rllduzidll por Ordem de SUll .\ fllp~fll dl!' Fiddissimll.
I!'xped, dll pelo E}(cd/enluu mo .\fi n i~lro e SccTelJl rio d e E~ rll do do s S l!'goC'ios d o R ein o do
o rigTnlll ( ran ce z im p resso em 1818 : a ugmen radll . e m n O/lIs. d e mUI/lls d... inn rufõ es 1105
co rrepon dl!' n /es d.. AClldemill R. d lls SC'ienC'ills de Li.•boa. im p resslIS e m 1781... Ri o d e
}lI neiro , rú [mpres.•âo Regi.l . '819.
Ivi. 77 p . ; '9)( tf Ctn.
(V 502.2 (81 ) I N ST R P I N ST R)
Fo n le :
Bib. lmp . Rt'gi.l. .... I . P» 22 0 -1
Fonte:
Inn o('<:-nC'io . ... 6. p . 169
Fonu"
Bib . Bra5i/iana .... 2. p . 628 -9
lJSn OA.
•' " " u""''''''' ' .1 c' ,. o' .n'· • ..,..,."
}I" 1'..4........' '13. ,o, , •• 1.' ,' 11" 1
i837. _
"" I"
..:,.-. " '0'
J~'3.
...
, .~
-. "
, Id"''''''-'' ",....J
Ir H ~ .. J.oR'It"" I •.
cj...,(, I •• .li,''',:.... /.
. -. ~. : . <:
'
2•• '")
~ IT II [(I ! II O IIISTORICO
...... . . _~.. ......,,- "
"0
ANTUNES, Prisco.
N o"O livro . ou, jogo d~ 10rl ~1 : qu~ Eu hum lindo . ~ goltO IO ~ntn't~nim~nto du co m -
~ U)CU~I ~ int~irlIm~nt~ diRno. ~ com outra dUp<Hipo . d~ h um imp~uo no.anno d~
' 797 co m o titulo d~ R~~io h onest o I por Pri .co Anrun.... L.. bru , .\'~ ~~p. Parriofiu . d ..
C.). d~ Si/u .. Co mp.. 183 7.
28 8 p . , 1+ .t 9 em .
( \ ' 79+ PRISC A .\'0\ 'O)
A rligo .."Irald o d as At a. d a A cad emia RuI da. SClenc ia• . .1.. . ....iio .I" 6 de j u lho .1..
18+2 .
:\i o encadern ad o . Págin a. po r a b r ir .
Fosne.
lnnocrncio . ~' . I . p . 186
Blake, diz se r 18+8 a .l aIa d e pu bh caçâo , É um preco c.. lino dida l ico para alu n o . d e
p rimeira s le rr as,
Ex -I íb.r !s e a..inalura d o C o nde de Bonfim .
Encadernado .
Font~ :
S acramentO Blake . v. t . p . 179
A C A N E L E I R A,
PA RA A C OMPA NH AR A R EM ESSA
D AS P L AN TAS ,
QUE \
\
O PRINCIPE N . SENHOR
.
' M A N D A TR A NSP O RTAR
P ARA O BR A Z I L. •-r
~
•
.:
•
• I
,
L I S B O A,
NA R EGIA OFFICINA T YPOGRAFICA.
Cen Jju7I;a de Sua AfagcJlafÚ.rta
\
J
••
, •
'"
.\ tEM O RIA 60bre a Cll Ile1eira : para aco mpanhar a rernesu d... p/ao UI• • qu e o Prind~ N .
& nbor mana.. trazuportM' para o Brazil. Lisbos : Na R..s» Offi• •n a ~'(pograph ic:a. {17- - ?l.
ti p . : 21 x 16 em.
(V 633. 833 .\ tEM O R C MEAfOR)
Ram .. r . Cala logo 7 . 19 9 3 . diz trata r - s.. d .. uma prim.. ira .. ':mi ca ..dição e "lU"
Rodrigu.., a l r ib u i a a Ulo r ia ao Fre i J osé ~arian o da Co nc ..içào V..lloso ,
Borba d .. Mora... da a e m r ad e pdo rrrulo . não . ug n in do a Ulo r ia .
Há quem alribu a a lIUlor;1I d e . .... ob rll ao médico Bnnardino Anlon io Go m e s , po r l..r
. id o o lIUIOr da M..m Ória so b re a canella d o Ri o d e J an ..ir o ...
Man(hu de u m idade.
E n(adf' rnação mod..rna em m e io "OUrO.
Fonte :
Btb , Bu.ilian... ". 2. p. 555
POR TUGAL.
{Tnlll Jo ...t c, E.panhi!. J
TntJIdo d.. PU", ee c-e c»: ,ereniAime»: e podenniAimo. PrúJciP<" D. G.r le»: 11. R..,.
C. lholi..-o, e D. MODlo VI. R..,. d e Portugal, feito. e condwo DO C OJ:l YeDro de s.u. c to Elo, da
Cida d e d e wbo., .041 Z3 de fevereiro de 1668 : , eDdo medUror o . er erJiuimo, e podero.wi-
m o PríZJ ciP<' C.,la.l1, R~ da Gram Br eu..a..h.a . Li.DOi! : Si! Impr... J.âo d.. A nlon io Cra".D""",!
d...\ 1..110. Impr....o r Dd R ~ N.S. & Sua A I,..za. anno 1668 .
30 p -Ó s s õ x n CIn.
(V 3",'.3 8 2(.,.69: 4-60) PORT U T T RATA 1668 )
Fo nte,
[n nocencio , v. ; . P»386
Esse tratado põe fim às guerras da Restauração de Portuga l, mandando devo lver
a cada uma das partes as conquistas que à outra tiverem feito. Nas colô nias, a paz pas-
saria a vigor ar um ano após a sua pubficação . dado o tempo necessário para q ue a
no tícia chegasse à Am érica e à Asia. E tão raro que não foi mencionado por Borba de
Moraes, na sua Bibfiographia Brasiliana.
ESPANHA.
{Tr;"Jtdo~ esc, POrfupl.J
Tnt.!Jdo e m lJue . e reconhece . Felipe 5 . por Rey d e He.puJu. {.H.dnd ~ . n. J.
qOl .
.,8 1'" 22:.- ,6t'm .
( V 3-1 ' ,382(.,60'-169) ES PAS T TR A T A 1701)
Felipe V foi representado pelo embaixador de Luís XIV em Lisboa. Por esse trata -
do. os negreiros portugueses que tivessem sofrido perdas durante a guerra com a
Espanha deveriam ser indenizados. permiti a-se a exportação de pão para Portuga l em
caso de necessidade. proibia-se a importação de f umo português nos dominios da
Espanha. rejeitava-se de antemão pretensões holandesas de indenizações decorrentes
das gu erras no Brasil. etc. A regularização das relações com a Espanha facilitou os
acordos da Paz de Utrecht .
POR TUGAL.
[Tra ta do.• .. /C. E.p., o ha. J
Tr. t. do de pu: entre o m uito alto . e m uito poderollo Prin cipe D .Joj o. o V. pelhgnç.
de Dew Rey de Portugal. e o m uito alto , e muito podero.o Prindpe D . Felipe V. pel]. gr.f.
de Dew Rey C.t1Jolieo de He6[J11nh. : Feito em VItreeb.t, • 6 de Fevereiro de ' 7'5. [Li,.h oa :
A n toni o P..dr o.<o GlIlriioJ . 1715 .
23 p . : 19 x 14 em.
(V 3-1 ' .382(-1 69 '460 ) PORTU T TR ATA 1715 )
lo. e m lugar de p u .
A impo r lã nc ia dc""e tr a ta d o p a n o 8ru il ~ at rib u ir a Colo nia d .. Sac ra m ..n to a
Po r tu g.. 1. o r ige m d e gue r ru e d is pu ta s poste r io re s. Em co noequt- ncia . lnl e r" '~a ta m -
bem ac Uruguai e à A rge n ti na.
./1él/ey.(fÇ;o./;nhor
r
.!J)O/1// ~ Zr(, f u/,Io.
r
('J! --l::ú {k{(,;,tin:
Fonte :
In n o r .. n r ío . v. 7, p. 386
Dom Luiz da Cunha. mestre e prot etor do futu ro Marquês de Pombal. foi o prin-
cipal diplomata po rtu guês do reinado de D. João V. As suas memór ias não foram
imp ressas. existindo várias cópias manuscritas. segundo Innocêncio. Há muitas refe-
rências ao Brasil nestas Memórias. A paz de Utrecht . importantíssima para os princi-
pais países europeus. devolveu a Colônia do Sacramento a Portugal.
PORTUGAL.
( T r alad os ''/C. Espa n ha . )
Trllu do d.. limit... du c ODq W.tu ..ntre o. muito .lta., .. podero.a. . ..n1lor... D. Jojo
V. Rey de Port ugal, .. D . F..rnllndo VI, Rey de &panM. pelo qwJ . bolidll 11 dem u Cllçio da
linlut meridiana, aj Ullllld ll n o Tr' lIIdo d.. Tora... ilh.II. d.. 7 a e j unh o d.. 1494 , . e dt'tt'rminll
individu.Jm..n te 11 rara do. dominio. de Duma .. outra cor ôe n ll AmericlI M..ridionllJ , • ae
Portugal renundll o dirf!ito. q ut' allt'g-va ter u Illaa Filippinu , pelo dit o Tr alllao de
T o rd... illaa. e pelll ... criptur. d .. &tr llgofll d .. 22 de llbril d.. 15 29 ; .. Ced" lI &P anM' Coloaia
do SlIcr.m"llto • .. o T..rritori o d ll mugem sept..ntrional ao Rio da Prau. qu t' lb .. pert..n cill
pelo T ratlldo d e Utrec1u d e 6 de fevereiro dt' I715, co m o u..mbém a A1dell ae S. C briató vio . e
t..rru IIdj llcent... . q u e t..inl:Jj o o "c uJMdo o. portugu..zu ..atre a. rio. ] lIp ur.. .. 1... qu..
delllgujo n o du AmU OIlU I a de &pII-Dh.a renun cia todo o diu ito. que pdo dit o TTalll aO d e
T orde.illaa allt'gal" te r u 'erru pouuitUa pelo. ponugu"ze. na Amt'ria Meridionll1 110
O ccid..ar e ih Linlut M..ridi.nll. IIj UllU CÚ naq ud1e T ra udo I .. ced.. • Portugal tatUa u r..rru .
e povosç ô... d ll mII.l"f!'m orienul do rio Urugu.a" dt'. dt' o rio Ibicul pull o n o rte. .. a ald"lI de
Sanlll Ro.... .. o utra qlU1qu..r ...r.. bdecicú pelo. eapllDiloea na mII.l"f!'m o ri..nul do rio
Gu.poré. com a. p J"llCn -pod..rea• .. ratiJicaçóea dOI d o Ull m o nucb.u. ANiplldo ..m Mlldrid .
13 d "jllZJ "iro d.. 1750 . Lisbo.. : NiI. Omeina deJos..ph da Cos ta Co im bra, a n no d.. ' 750.
'4 3 p . : 23 x 16 ('m.
(V 3 4 1.2 4 1(469 :460) POR TU T TRA TA 1750 )
ConlOhda~.io
A d... Front..ira.
'5'
Bor ba d ... ~lo ra ... _ a fi r mill q u ... iII Mp r ime ira edição do Trilllado de ~1adrid" ru a M.
E nc ade r n ação da época ...m car nei ro . um pouco n n_ada . do u rados n O dono.
Ex( .. leme estado, Tuulc ... m pr"IO e ve em elho , P.. qu... no de fl!'ilO na teapa.
Fontes ,
B ,b. Bnúliillnill. ". 2 . p . 866 ~6i
lr mocen ci o , ' . ; , P» 386
Borba de Moraes assinala que esta publicação con tem. em português e espa-
nhol. os pr incipa is textos refere nt es aos limites do Brasil. Os artigos do Tratado enu -
meram os limites entre as possessões portuguesas e espan holas. proibindo que se
mencione. no futuro , os tratados de Tordesilhas, de Lisboa . de Utrecht. etc .
O artigo XXII manda nomear "co missários inteligent es para percorrerem as
fronteira s e ajusta rem por on de haveria de correr a demar cação . O Tratado reproduz
a bula de Alexand re VI, fazendo a partição do Novo Mundo entre as du as coroas, o
Tratado de Tordesilhas, de 1494, o Tratado Provisional de Lisboa , de 168 1, o Tratado
de Ut recht. de 1715.
TRATADO .obrl!' '' dl!'muc.. çjo d oe limite d.. Aml!'ric.a M l!'ridio n .a1, I!'n U'1!' o. MinUtro. dI!' 55.
MM. Fid dWimll e C.. Úlolic.a. qu e Ihl!' (oi co n/i..d o ~/o Enno . Sor. Con d e de ul'Tlldio /
Pub licada. p da A ..ad ..m ia R..al da s Se i.. ncia•. Lisbo" : ,Va T.' pograp hia d a m ... ma
A ....d .. m ia. 18+1.
553 p . : 20 :r ' 5 c m . <C o fJl!'cf ão d I!' n Oliei" . 1Mra a h"'ori,, I!' g...ografia da~ n afó.... ul tra
marina.' quI!' . ·j .....m n o . dom mio. porrugu...l .... . ou Jh.... •.io ..,.mha. , ... i)
(V 9-1-6.9 COLLE X COJ.LE V .i)
X"~l'" ..o lum...da. XOl ici u <io p ub licado . prla prim " ' ra ' ''' algu ns docum ... ntos fu ndill-
ml'ntais para a co mo lidação d as fro nt d ras d o S uL Iml ruçõ e s para o Vice -Rei Com....
Frl!'ire d e A ndrad e d l!'m areiil r as fro nt ...ir u do Sul, l ,vro d o . Comi,.yrios, de 17 52 a
1755 . co m O relato d l'talh ad o da d ema u ação . qu..."a i da página -1--1- aO fim da obra . E.,I'
d o cu m...nl o foi amp laml' nl'" u....d o p<" lo Bar ão do Rio Branco nu . uu all'gaçõ.... P"'-
ra n ll' o Pres id...nt ... d o . Estado. U n idos, Coru ém. ainda . o 11'.10 do T rarado d ... ~I a d ri .
d e 1750 . pub licad o anl...ri o rm ... n t e ,
E ncad ... r-n a ç ão mod ... r n a .
PORTIlGAL.
{T rala dos "'/C'. E'p" nha . J
Traudo JWOM.... p"'MO/ . o br l!' liznill" CO/ODiai• . {S. I , s. n .. '76l '1 1.
1+ p . : 35 x 22 em .
(V 3+1.2-1- 1(+69:'1-60) PO RTU T T RA TA 1761>
A primeira guerra mundial aconteceu entre 1757 e 1763 e to a única guerra Que tem
diversos nomes nos países que ating iu. Envolveu a Prússia, de Frederico 11, O Império Austro-
Húngaro. a Rússia, a França, a Espanha, a Inglaterra e o seu trad iciona l aliado, Portugal.
• .
Aliai....
, . .. ~, . . .. p • . , . . - . - , . . . . ~., ....
~...-... .. -I- """ .1'.....
'
M. DCC. UUI.
c_ P, ;"ilt&;# &61.
/
/
I
.S'
Na Europa Cent ral, onde ocorreram as pnncpais batalhas terrestres. chamou-se
Guerra dos Sete Anos; na Inglaterra. que foi a principal vencedora. chamou-se A
Grande Guerra pelo Império; nos Estados Unidos e no Canadá, Que passou a ser inglês
ao final dos combates, chamou-se Guerra Fra nco-índia.
O Tratado de Paris, que pôs fim às hostilidades, foi im presso em uma edição
bilíngüe, em português e francês. O artigo XXI mandava restituir a Portugal as praças
e castelos que acaso lhe t ivessem sido conquistadas, o que implicava em compromis-
sos na América Mer idional. É ele:
FOlltr :
l noo l;(,lIeio , v. 7, p. 386
PORTUGAL.
ITra rados ('Ie . Espilnhil . )
Tratado de allia1JÇII deferui... entre Oll muito al to., e podero60, lIeMore6 DoDot Maria
RaiIJlu de PONugal, e Dom Carlo. Il1, Rei de He.~D1Ja : auilJado em Madrid peJOll plempo -
leDda.rioll de . uu D1IIge.tade. fidelUlmu, e culJolica, em onze de narro de 1778, e rati/iCJtdo
por llnl bu u Mage. tadu . L;,bo. , Na Regia O m eina Typografiea , a n nc 1778 .
4 7 p . , 24 " 16 em .
(V34 1.24 1(469 :460) PO RTU TTRATA 1778)
Fonte :
l nnouncio. v. 7. p . 386: v. ' 9. p. 296
TRA T -
PAZ . o, A DO
E DE
A M IZ
AS
ADE
DE 1'()R Tl" C O R O A
G .~ L . E S '
AS S I DE
I
X AOO H
l-:"I'M"
...
'1 -: 1. < O I B HA .
1$ r l.
E~
l r01
ADAJ
O ".
F. :l: C I
I' R I N C A kI O
S
I
I S L:. \
I PE R
) L\ G F
, n, E G E N T E
.
r. .S T.\ I )
... D E CAT
f IU T
lf k:AU
e. J lJ
I< 1l 0 H O L IC
o l'Oll D r. . A
~1Q5 .. ..
0 5 !OlJ
U.4.'"os,
L I
GI A O S B O A
/l:A II.E
f'F I CI
;\' A n
.. ' " o "pOG R
" .o c a ,. AFlCA
VONTI LI
PIWTES
TO
._ L
(i'
ta SR.
-_o
1' IS tO'IJ
E Di J(
QUr" "O .f . 1
-"- ' - "
111,; n
U f i( 1
.\ L \ .,\ .\
IlIu 1IR
.. .. ." " JA..~ Cl
'- '" 1 1 . lo
OI .. L'MYQ
_ Il U . 11
..._ _- 1.
'-
. .. U :l n tq f
"., .
,
•
Em 1783 houve a am pliação do Tratado de Aliança. como estava previsto no seu
artigo XVII e temos, do texto que não foi impresso , um magnifico manuscrito con-
temporâneo. de qu atorze páginas. encadernado em couro de carneiro.
Finalmente. o Tratado de Badajóz. de 1801. assinado entre Portuga l e Espanha.
pôs fim ao per íodo de litígios de fronteira entre as colônias de ambas as coroas na
América do Sul. ate completarem-se os processos de independência:
PORTUGAL.
{T rafado., ..(c. Espilnha . J
Trilado de paz, e d e am i•• de ..ntre • • corou de Port ugal. e d e He'f'II n ba , au in ad o e m
Badlljoz pdo. pl..n ípoteac ísrioe do Princip.. R"K'"nf e, .. d.. SWI Magt:ltad.. C. ulOlica ..m 6 de
j unho d.. 1801, .. Tlltineado por a m bo. 01 60beTano•. Li.b oa : J\'a Regia O rrici/l.1 Typogra(jcil,
s r uro ,801.
Bp . , 29x20 cm .
(\'34 1.38 2(4 69: 460) PORTU T TRATA ,8 0' )
ESPANHA.
[Leu ele . ]
Real c..duh d.. S.M. r ....do re. d..l COlUejo , po r la qual . .. m anda o b. ..rvar, KwJrdar r
cumplir el T r a ta do de paz r Amil tad con d u.ido e ntr.. el R~ Nu... tro S...dor r el Prin cipe
R egen te d e Portugal . En .\b dTid : En la lmpr"nlif Real. ifnO 18 01.
' 6 P: , 3' X 21 c m.
(V3 4 1.382(4 69, 460) ESPAS L REAL 18 0 1)
Co m c.. rtificado de cõp ta d o o r igi nal.
P;iginu m anc hadas .. reMaurada'.
E nca de r n ado .. m co u ro.
A paz reinou dura nte os pr imeiros qu arenta e três anos do Brasil independente,
até ser rompida pela invasão paragua ia do Rio Grande do Sul. A cida de de Urug uaiana
rendeu -se ao exército de Solano Lopez. o que provocou um :
CONTRAPR OTESTO f eit o p or u m bruil..iro e m r e' po/H' .0 Sr. Visco n d.. a..
J~u.i t.i.nh onlu, relativo . rendifio de Urugu.ay.ana . Rio d.. J.an .. iro : Typognph i.
Un j"erSll I a.. ú ..m m .. n, 1865 .
55 p . , 21 x 13 e m.
(V 98 1.06i CO.VT R R CO....T R)
Eneadunaçi o m oderna .
Encadernado co m a ea pa da brochura.
Fonte,
Sifcra m e nto Blilk... ". 2 . p. 452 -4 55
1 .' ••
':. "':.
RELATORIO
. D'
,
•
, ,
. , " , "
• ,
., . .',
,
,
,
· ',. " , .
•
• ,
.,
"
, ,
<.
U3:E:1CD tD'O!I <:D" .&:::-a.~tD.a;)
, ,
. ,. . .'
'~,
'"..
J' TYPO ~a~ PHIA PNIVER SAL DI j....a. I!:M.lnl.T . . .. ,
•
"
I : 71, RuI dOI lanUdos , 71 .
• ,"
•
,
. ,1816
, ,. .
, . ... , ". '
- --
,
,
··, ,
• •
, ' ' ~,j~.-"-",::>.".-",-,-,-=,-,-~---,~,,,-,--,,=-=, '.. . . .
'.
."
•
,,8
o Relatório da Repartição dos Negócios Estrangeiros apresentado à Assembléia
Geral Legislativa pelo Min istro de Estado , Visconde de Caravelas, Carlos Carneiro de
Campos, em 1875, trata extensamente de incidentes de fr onteira com a Argentina,
quando a flotil ha do Alto Uruguai, comandada pelo capitão-tenente Estanislao
Przewodowsky, bombardeou a povoação de Alvear, a canhonei ra Greenhalgh fo i alvo
de t iros argent inos, etc.
No relató rio estão as atas da com issão de delimitação de limites entr e o Brasil e
o Paraguay. Finalmente. como matéria de interesse, dele consta também a condenação
do Brasil a pagar 38 .675 libras aos herdeiros de lord Cochr ane das d ividas assu midas
por D. Pedro I pelos serviços que prestou à independência, cinqüenta e três anos ames.
ESI~do Visconde d e C~ r~ vell~s. Rio d~J~n~iro ' Typogrilphia Um veru l de U ernmerl . 1875.
I Y . (v" r iu [Ugin~fões) . , 3° .111: 21 e m.
rv 3+2.518(81) BRAS! R REL 4 T)
Fonte:
SilCnmenfO Blakt', v. 2. P' 58
BRASIL.
(Trill..do. ele. A rgl!'nl inll, 1889 . t'I. 71
State m l!'SJ I . ubmitted br tbe UDited Sta lell of Brazu to tbe pu.idl!'nt o f tbe UDi fed Stafe.
of Amerie. /li . rbitr. to r undl!'T tb e provís íoas of tb l!' Tu nr con d uded IIl!'p le m be r 7, 1889 ,
befween BTuU .nd tbe Arpontinl!' Rl!'p ublic. Nl!' w ) 'ork , T ht' K llie kerbockt' r Press, 18 9 J .
6 v. : il , m apa• . , 2 6 ){ 17 em.
(V 3 + ,. 22(8 /, 8 2) BRAS! T S TA TE )
,M E / 1DIES
_. --_ . ~-_ .-
DIOGO HOMEM
'M'
Esse atlas mon umen tal, impresso em tamanho excepcional, no formato que os
ingleses chamam de ' Elephant Fatio", teve uma tiragem de trezentos exemplares, quase
todos em instituições públicas hoje em dia.
ATlAS eee teeae t u.n moa de e.ute' .ln te'rie ~ , u mite' t:o lld u , Ultrecht le 11 , Yril 1713
entre le Portugal er I. Fnuu:e : .lll n eR ' U Me'moire' prnellle' pu- Ie. tu u Uaia du Brhil
' u Go ul'eroem ell t de I. C o nÜ d érau oD H dverique .-rb ítre m o u í won lei , rip ub. tiOlU d u
traíte' condu i Rio -de-J aDe íro. le 10 ,Yril 1897, esure le Bre',il et I. FraD ce . Puis : A
L.hur e, Imprim eur ~Ed",:u r. 1899 .
v. : il .. mapa. ; 5-1 ." -10 ('"m.
(V 3 -1 1.222(8 1:882) ATL-\S C ATL-\S 1..\fE.\f . 189 9)
Os cem mapas do Atla s que o Barão do Rio Branco coletou, mando u copiar e
imprimir para defender as pretensões do Brasil na arbit ragem da disputa de limites
entre o Brasil e a Guiana Francesa representa o maior esforço de pesquisa histór ico-
cartog ráfica jamais feito no país. É, ainda, a mais bela coleção de mapas referent es ao
Brasil que existe.
Os arqu ivos do Itamaraty guardam recibos dos impressores dand o conta de
terem recebido pagame nto correspond ente a 300 volumes.
E ainda:
En(,"ildernaçõe. origin.. iJ .
Fon te :
S..cr..m ..nro 81..1r.... v. -1 . p . 38 6 -87.
10'llr. rIlEV I EI
..., .
PARIS
A. L AHU RII. I M PlU Mll ll fl _RD IT E U II
t .
I'"
. ,'
! (
.. ,
v \ -c:
FODle,
S,acn m ellfo Bl.k.., v. I . p . '14
Joaqu im Nabuco não teve êxito na defesa dos limites do Brasil com a Guiana
Inglesa. no juizo arbitral presidido pelo R~ da Itália . No entanto, o atlas com o Qual
ilustrou a sua argumentação ê um importante trabalho de cartografia histó rica. hoje
muito raro.
I
CARTAS
B
D o C U
M E ~ TOS
DI &101D 0
5 A 5U 4
M AOESTA
OE
o S E N HO R
D. J O Ã O
VI
PILO P R IS
CI P l l EAL
o BENHOR
D. PE D RO
j. DE
E QUE FO
," o,.J ;:
' ,...' ; ~. A LCAN TA R
, , i,....· ' A :'
RÃO PRESE N T , ',, ' " .:: ';.
e; A'S :C.o R T
& 9) l':'
Li SB O
N A IM A:
P R E N SA
. N AC IO
N A. L
..
,
Para o Brasil. o acont ecimento po lítico mais impo rtante do século XIX foi a
proclamação da sua independência de Portugal. Os detalhesdesse processo podem ser
acompanhados pelas cartas que Dom Pedro escrevia a seu pai e pelos oficios e doeu-
mentos que recebia das províncias e também enviava a Lisboa.
Como tratava as Cortes Constituintes que então se reunia m da maneira mais
brusca e desco rtês. as Cortes limitara m a publicação desses documentos ao número
dos seus membros . com algu mas cópias para os seus arqu ivos. proibindo a reim -
pressão por pa rticula res.
Esta a razão da coleção se ter tornado mu ito rara. Ela é complementada pelos
documentos de algumas das personalidades portuguesas envolvidas no processo. a
ma io ria mi litares que tiveram de respond er pelos seus atos.
Não e nca de r n a do .
Fon te ,
Bi b. Brasiliana. ". I . p . 161
'"
CA R T A
A última carta que Oom Pedro dirigiu a seu pai traz um trecho que justifica O
cuidado das Cortes em não divulgar esses documentos, além do necessário para
inform ar os deputados. Diz ele: "hei p'o r bem declarar todos os decretos preteridos
dessas facciosas. orroro zas. rnechiavéhcas. desor9.anisadoras. ediond as e pestíferas
Cortes, ouuos. irrites e enexequiveis' . Adiante. diz: Triunfa e triunfará a Independência
Brasilica ou a morte nos hade custar' .
C ART A
•
noct'A-tENTOS REL AT I VOS
.u
PHJS CIP E H B.lL. CARTA e documentos relstivos ao
Príncipe Real. Li sboa : N a Im -
prensa N acio n al, anno de 1823 .
1+ 1" , 20 x LJ. em.
(V 98 1.0+(09+) CART A O CA RTA)
.... ..,....
_._
OOlTD G'''.I!:II l:XTll .. otlD!!'I ""1A1 11 CIOI'õn'i.
Tl:H<T'" D.. ,uçlO PO"Tl!GlIEU.
•_ .011- _ ..,.."'--,
""' __ "-
r-.... _ _ .. . ~ . . ... 1- _ _ •
que foi presen te .. COMes em 11 & 1110
de 3 d e septe m &ro. Li.boa : N a
Im p ro:n .u S acio n lll. a n no d .. 18 22.
15 p . : 22 \" ' 5 em .
( V 98 ,.04(094 ) O FFlC D O FFlC
n.o. ... _ • •• ~
BA )
F onte ,
B,&. Br• • ilillna. v. 2. p . 6 25
L I "O . ,
t
"4 1 11' . ' ' ' ' '' • • CIOIU L
.. . . . . , OIl L ,
OFFI('J OS
D ,,, •
\ L " ,"\S
''"- .
de 8 de julho do me.m o IlDOO , este. nL4 JL' T \ r lllll''''''' 14 fóO \ 'lCRI"O n"
ofidos, seDd0:r.reseDtes ás CoMes em a
I
IH r lu,\" "-'-I' l>fJ r. R{O r'll.\ '
Se8&io de 17 e Ilgo"O. forio o uvidos ... u , , ..
Fonte : L I S· IO. ,
Bib . Bra.i/ian a . v. 2 . P: 62 6 . 4 1II ' . Il .. . . . . C IO • .o.1.
. . . . . . 1*.
• ~
"'--. e.-
• •\ +
_.Li.__.. .
,."""...
(V981.0n PA RTI D PAR TI )
Fo nte :
Bib. Brasilian a , v. 2, p . 65 4
li.
..........
I ."" " .. ' " .. .. e lo ... ~
oFFI CIO S,
"
M A I S D O C UM E I" T O S
O FF1CIQS. e m ilU: docum~n lcn clirigidcn
ilO Go verno pelo MiDUt~rio do Rio de
rfW Jl I:.'\.IiTU IO DO RIO DE U ~ EI .O
, Jtmeiro : com cúu de 17 d~ {~reiro e
21 d~ março de.te iln.nO , e lambem iI
c_ ..,. ..... ... r........ . " • Ih,?, _ . _. repreil~DliIçlo dirigidil Ú Col1~. peu
C ilm e,. do Rio deJtmeiro . Li~boa : N a
lmp rrn .•a N acional, arlno ri r 18 2 2 ,
27 p . z 2 1 .. 15 e m .
( V 981.0+ (094-) O FFI CI D O FFIC
Rj!
\ . ......-
"' .. I . " & r . ....... C I O .. .. 1.
NA ÇÃO P O RTUGUE ZA ,
..
C ON' T I T U I N T E~ Provínd .. d e P~rnambuco . Li.•boa : [" a
Imp ren .•a N acio n al, .. nno d e 18 2 2 .
11 1'. : 20 .• t.j ["m.
( V 98I ,O.j(09.j ) üFF1 C D a FFI C
nu. lVfftA .......'101. .. DO llOV U "O p . ,.O\' , ~~, .
pE)
DI PUXAM'L'CO.
• •• • I i l na.
c O P I A
FIGUEIRÓ , Francisco Mendes ••
<ú Silva.
Cop ia do recurso, ~ .dd~D do .0 AS S O B E R A ~ AS
" .
U et").SO. E AOOf.:S OO -' O MESMO.
COR.TES
m~.mo . qu~ U . ober. D" Co rte.. de ••
Ponupl d irigrrn mil e anc-ot!Dt,I e do .... PORT UGAL
cOIlSti lud o Dlle. J. Dotlvd, e . e m p r e fiel 1>, ' ' '' 'a
1,1l~ l ClS COf;."T A l COlOS
d d.de d. R.hi. / p o r seu e m iu a r io o l:QNST1T L:CION/l ES D/l NoTAva .
ci d ad aõ Frs nei.•co M e nde s da S ilva
Figut>;ró . Lisboa , Na Typogr. dt' A nronio
•
5 l MrRJ!. 'U I.
RodTigu -:. Ca lhau/ o . l &n. CIDADE D A BAHIA .
:lO p. ; ' 9xI 3 ('m . . 0 . .. .
fN !S $ A R I O o c I D 4 D A &
(V 98, .04(094-) FIG UE F C OPIA)
n..U.:C1SCO M.f.l'DE5 DASlLVA f1Cl'EJIUl
En n d ..r n a ção m o d e r n a e m chllgr in
d ec orad o . • ••••
F onte. :
Bib. Bru ilillna . ". I . P» 2°9 - 10
BS Porlu gil/. ("tR/ogo o nline _._ ..---
-- ,_ ._-...-.....-.
A. ...... c..r- _ • __ e-.
...-
..- r : ,...- _ ..
,, _ . _- -~ -:-,...
_ ..(;.
,
~
~
--
e.,.<oi-
-
---
Chegado a Portugal, O general Avilez foi detido e submetido a Conselho de
Guerra, A sua defesa relata o seu conflito com D. Pedroe a sua retirada do Rio de Janeiro:
Bo rb.. de Mo r:;,..:s diz : ~ A o vohar p.. r.. Portugu..I.Jorge O 'Avillez foi I..v..do a coere m ar -
cia l po r uaurpaç êo de podu. por ler sid o re'pon ~bilizado p"'la re"olta das Irop;o.' por-
lu gu..sas no Ri o . e o . OUITO , ev entos qu.. pr...... deram a In d e p e n d "nci a .-
Inn o c en ci o afirma qu e -"Sla d .. [esa fo i escr ita por Anlonio Manoel do Rego Abranle s ,
um a d "o ga d o d e Li sboa . Co mo o ass u n lO s ug .. re , trata -se de impo rtante docum ..nt o
p..las in for m a çõ ... qu.. t raz sobr.. a ind ..p.. n dé ricia."
Encade r na do ..m m .. io cou ro,
F on te ,
Bib. Brasilia na , v. 2. p. 8,18
l n n oce n cto , o·. f. p . 195
AO
C A R, T A
..
IL LU ~T n E
DF. PU T. \OO
~. ,.... i.
SE S lIo n
F.1>1 COIl TE S O
r JJl r. L L .f .
O F .W U.VlJF...'
LI.; IZ .YICO /•.T
TR IO TA
IlU~1 ZlH .I. OZ O PA
I OSE AL r.E:S RI
...
lJ.\ D.\ A' Ll"Z
BEIM O DE J/EXIXJSC.~
I .. ...,
~
l O.
R IO O E J A N 'E II
l.
UI Ptu : n .\ NA,t: I OX U .. I tl2
l"'' '
• •
I
I (
."
'"
Finalmente, um raro protesto de um eleitor da Bahia contra o deputado
Fagu ndes Varella, que vendeu o que tinha e mudou -se para Portugual quando eleito
para as Cortes:
CARTA qu t"110 il1W1tn dt"pu tlldo t"nl: ( ortt", o St"Mor Luiz N íco ls o F. gu n dt", Vllrt"lla . e . crt"'t't"o
hum ullozo PlItriOtlt. t"m I-f dt" dnt"mbro dt" 18!U / dada a 11,11 p or jo~~ Aln· ' Ribeiro d t'
,\ ft'n d on rll. Rio dt"ja nriro , Na lmprrn~a -"acionaI . lS:n: .
12 p. : 22 ~ II e m.
(V981 .OH CA RTA 1 CA RTA)
Inno ct"nci o , ~ Crt" i o qu t" t"~t t" 0 p úK u lo f, h Oj t" ra ro n o B ra \i l. I!' mu ilO m a, s I!'m
Portugal. ~
Encadt"rn açã o m odt"rna e m m .,.io co u ro. Gra ndt's ma nc has d.,. u m ld ad.,..
Fonte :
[nn ocenri o , ". I . p . 219
EXAME IIn.a/,.tko-cririco dll lO/upo dII qut".r.ão , o Rt"i . t" li fllm.i1i.a Rt".I dt" Bn pnç.. d"'t"m.
nu ~UlUt.indal pn.t"n tt"• • yolur li Portugal. o u fj~ n o Bru il? / p u blieild, n' Côrrt"
d o Rio dt" j ilneiro p or hum a n ontmo t"m idiomil {ran en nO~ ul/1mo~ ./iil~ d o en rro pro -
Iim o JU.....d o . Bilhia , .Vil Trp og . da Viw'a Srrva e Carv"lho. t ,8-- '?J.
52 r ,
'1 '" 9 e m.
(V 981. 0H EXAJfE A EXA .\fE)
o Folhe to aqu i co n tt' sta d o como tendo s id o publicado - n 0 5 últlm 0 5 d i" . d o a n nO prô ·
aim o pa uado ~ f, Lt" Roi t"l /a Filmilt' RO,Yillt' d e Bragan ce dOl. en t -ik d"n ./r. circo n . ·
' ''n er~ pre•.,.n tr •. rrlournrr rn Portugal ou bi rn r rU .,.r au Bn '. il? R io . A 1'1 rnp remerie
Roya lt". 18 2 0 , in + 0 . t 7 p . . rne neio nado p o r Vale Cab ra l n o lI t"m 618 d a sua bibli -
ografia . No m .,.s mO itl!'m hã rcfer ~ n ci a . a .,.UI!' "exa me a nalyti co - cr ili co · publicad o na
Ba h ia .
Auto r ia at r i buí d a a João Sev er-ia no Ma c it"1 da Costa . q u" a nl!'ga I!' m Apologia 'lu r d ,ri -
jt" à Nilção P"rt uguna . .. . c uja refer éncía t"ncontra - .r na B,bliografi.~ brasi/,an" d I!'
R u b t"ns Borb a d.,. M o r a.,.•.
Exct"l.. nt l!' I!'ncadl!'r n ação m o d e r- na e m couro decor-a do .
Fonte..
Bi b . Bras tlia n a , v. I, p. 22 1
Btb. l m p . R ~ gi a , , v. I, p. 3 13
Cal. Êxp l-iisto rfa do Bra. il. v. 2 , p. 58 +
Eneadeenedc co m,
»s
StiP PL IDIC.:\'TO
Ob ra r "f"r" ndada no
Dicionário d" p, ,,u do n imo.. .I"
T ann"do d " Barros Pai~a .
Encad ..t naçào rnode j-na.
F on te :
11 J. 11 I .l , Barro.• Paiva. p. 16
x. r"....",..... ... n_ $<"., • c__.
~ ... "...
Fonte :
Bib. B rasi lian a , v. I. p . 92
..
' 76 o B..... ,. to O E SCOl t o
DUNDONAW. Thomas Cocbran e,
Esrl oi, 1775-1860 .
Na rrati... de . enriçen no Ub"lUr ~'e o
Brazil da domiDaçJo portUKUeu / prl!'.tado s
1.IHu:r.\I: ·:-t: 11 Hl: .\ZII. 1'..10 A /minnt l!' COlld e dI!' Dundon:.Jd :
tradução dI!' A .R . Sd r:' Iv.a. Lo n dN"s : Ja m ...
Rid.(""·a.... 1859 .
321 p . : 22 Jr ' 3 .. m .
DOlll lU r .\ o (\.'981.04 DUSDO T SARRA )
F o nte :
Bib. Br... ;Jiana. v. t , p . 27 4-
........
U IIII a lDO" . ' - .. . " •• ". ,,',
..... -_---.---
__-._-
_--- ......... - -
-_.- ..• ....
cOunNHO, FauatinoJosé da
:'\ -
._' .. .... ~
--
Madre de Deus de
Souss, m . 1833 .
~.....
-_.' '- -"'---"-<~'-
.
~.t: ,::'::""_~"': .~~ .~'::::::;
R ' '' .• ....-.. •
_,. -._ -........._ "r,.....
.• _ ....
.- ._._ =::.-
-..--...--
EIpo,içio. e co n fro ntaçio d u
....,.....
...__. ..- '"' -" ' ,_
... : : ==.:.r.:-..i::::
"~M'~_ .~.
~ ~
r _ .. ..... . _ .....- _ _. _ _ •
__. .,.
. . ' --..._r-__.
~_
. ....... _ M _ ... _
Co ut inllo . Li.boa ,V a Im 1'I''''IUII da Rua
clo.~ F.lnq ul"jl"o.~ . •111110 182X. _
.. .. -. _.." . __
;'..'";':" ,:~-;:. :--:;: r.::..~; ;r:':;::'::::::-.;. ;::;,:;
"
,..-----
._...".-"'-'._"-"
...
H~_..-
-'-"'--"--
,,"-
...-,_
...... ...... ...- . . ....
lii
, ----.-ooc . ,- - - --- - - ---..--- "'"
-,
PORTUGAL E O BRAZIL.
• p O R.
1.I SBOA ,
ANNO l SU .
R1ICI FOf'IJWIG N . U .
•
",
MENEZES, Francisco D'Alpuim de, 1790-.
Port ugal e o BrllIü : oNel'Vllfõe. politieu 011:0' ultbn o... contedmen t06 do BTuil l por
Fu n â ' (" Q D'Alp uim A/enezes. Lisboa : l mpr<!'ss.ão Ub<':'raJ. .;onno 18 2 2 .
20 p. : 21 x 15 ("I n .
(V9B1.O-f/ M f,\./ EZ F PORT U)
Fo nte.
Bib. Bra. i/ian a, v. 2 . p . 566
'79
A Independência só pôde ser feita da maneira como o foi por ter a Corte sido
transladada para o Brasil e por ter D. João VI tratado de criar. ao longo dos 13 anos de
sua estada. as instituições básicas indispensáveis à autonomia do pais: o erário público.
tribunais. organizações militares. e. claro, o Banco do Brasil, que deixou falido. apesar
dos esforços que fez para salvá-lo o Visconde do Rio Seco. o homem mais rico da época:
PORTUGAL.
/Leü eu. }
Regulll m enlo p r o rid onal p u a o
IIEGt; L ,I.\lr m O F IIO VI SlU:UL n o ", ~tltbdecim... n to d o correio. Li sboa ,
ru,l. o SO\ 'O tsTO\1IU.I.O'ItL"'TU
!lO lXlIUI.U O. Na Orneina dto Anlonio Rodrig u es
Gal hardo. 1799 .
V~ " . . . . Ik - , . . - " ' . lo).
S
_.",
_
_ __....-.e-.o,.....
llIoy . . . . _
r_ ~ " ' . _
7p. ; 29;rr20 cm.
(V 9 81.036 (09 ., ) POR T U L
REG U L '799)
,..... ~ . ... _s.-.T_
f .w-Io,...
•_,....
.-..ao,-..... -_
. .. ""w...-- ·"-... --...
E ne;ade r n açâo moder n a e m co urO .
.w.,-,Io""_._
...... . 10 .......... ,......._
,...r. _ "-,,. - " -" -- ""
, _ ...- .. pioOl;.... ,... v,.. ~.
,_ _ . <;",1 d<- e-. "" """",, (
.lo A.'" ,...__,.......
.lo. rlpo6ot<I .. __
'" I..... ,....- r....
u·
,...... ......
~TtJI .
I _ .. e-..
. ..--.._. ....
lN5TR 179 9) J. , ...c.-
_ . ...•_v_ _.
. _--",,_
I •• • ~ -- .........
_~~-
_·
En udern;ado e m couro .
~{;anchu de- umidade .
- \_
\ ~.T IGO 11.
loo_.c.-.'\·..... - .... • ....
• •
'8,
PORTUGAL.
1&;, "'c. }
Alnni. por q ue Vou.lI AIreu
Real 1:1. por bem iluu.oriu r
D~mbarpd o~ Ouvidare. Gene. do
.0.
Crime dM R..laf~ do Rio aej&lJciro•
.. cú Ba.b.i. pua con1:tecerelD n a. H'W
re8~nn DUtridOl de todo. cn ~
crimin . .... em q ue fo rem incun o.
qu.a~uer e....uciro. de al,rumu clB
ur. Orderu MilitaTe6, auuu que ac-
nluun do. dito. MiDi. tro. tcnlu o
b.abito de algum. ddI., tudo na 16rma
.uim. ded.uad. : pua VOBII AItll"Z.l
R ...J ver / Anto ni o Pc róra d e fi -
g u,,' r..d o o (r z. Lisb oa . N a R..gia Offi -
r ina Typogra fi ra . 18 0r.
3 p. : 2 8 x 19rlrl .
( V 9 8 r.0 3 6(0 94 ) PORTU L
AL VA R 1801 J2ACO)
PORTUGAL.
[Lá s et c. /
Alnri com {orp. de úi. peJo
qual VO&S.l Alteu Re-J be .ervido cresr
b um Co rud1Jo S upremo Militar, e de
Jw riç.a, na forma .Iam.. deciu-.d. :
p.n Vo• .t4 Altcu Re.J Vl!T / J oão
Al..ares de Afiran da Var..j .lo o (n . Ri o
d ..]an ei ro : Na l mpressão Regi a. 1808 .
7 p . , 2 9 x 2 0 em.
( V 981 .°36(°9+) POR T U L
ALVA R 1808 olA BR)
Citado na Bibfiogrll(ia da
lmpr..ssio R ..g i. d o RiQ d t:'
J anei ro.
E nca d" r n açio m odern.. I!' m
co u ro. M.nch u de "cidc, .
Fonte :
Bib. Imp . R"giill . ... 2 . P: 2
,.,
.e
POR7VGAL.
ILr '~ rfc. J
D ecre to m CR'a rJo d o Rr.J ArdUl'O Miliur. Rio d.. j ,mr"ro Xa fmp rn'lio Rf!'gi ...
1808.
-l p . ; 29 ·~20(" m.
Co ns lõl na B,bliogr a(;a <Ia l m p rr ...ão Rrg ia d o RIO rlr .lan r u"o q u e
..... V(' ffi aco m pa n h ado tio R"gim':nl o d o Arc h ivo ~li l itar ... "
O COH r /o Brazi!it'Il.'" o n a " ' Cr.., e, em no.... mbro ri.. 1808. na . pagltl'" .ff O- +f 5 .
<l..po;s d .. co m r nl a r, .. rn o u tu b ro <I ... 18 0 8 , " por ora ,ó di !"..i . 9 u<, " '1<' ...' ta b " l..cime n ·
to . , .. " d o r,"o p r io <I.. um a :'>:aç;;o, 9 u {" U'm p r0 l' 0l'çor ns p a ra ,<'.. gnln d .. , faz mui ta
h o n ra ao rn in iSlro . q ue o eo n ....\' ..o·' .
Encad..r n açâo mo der- na ern couro.
Fonte ,
B.b. Imp. R..gia. .... 2. p. 1
POR7VGAL.
[Lr i.• rft:. J
Al\'3lr' com For fJt d e !.Li, pdo qual VOAII Alteza Real he s e rvido rcguhr .. Gaza da
Suppliuf.o do Brnil, e dar o utn . providenô... .. b em d ll ..dm ini:Jtr..çi o d .. jwtiç.., n .. fórm ..,
que acim. ae declan , para Vo~S.I: Alte:r. Real ver I J oiio A/y,......,< de .\ fir,m rl" \ ''''''')';0 O {..,c, Ri o
de Ja neiro : N,1 /mpre" iio R..gi'1. /8 08 .
f p . , 28 X 19 cm .
(\' 981.036(094) PO RTU L A i- VA R 180 8 10.\IAJ)
f o nte :
B ib. / mp. Regia . ... 2. p . .,.
POR7VGAL.
/L..i" .. , c, I
Alnmli, porque Vo suAlteu Re.J he sentido crear no E.udo do BTllzil hum Intendente'
Ger.J di Policia, nl! form .. l!dm.a deeú.TIId1 : par. Vcn.u Alteu Real ver IJoiio A /.'are. de
.\lira nd.. V.. r"jáo O (<"l. Rio de].. nt'iro , X li /mp r ..,~io Regia. r8 0 8.
2p. : 28xI9 cm.
(V 98 r.036(09.,.) PORTU L AL VA R 18 0 8 )
Fee re
Bib . I mp . R~gi .., .... 2. p. 5
A C r iação d o GU>H no
. I
I ( I )
TITU.LO L· . ,. -.
. . . ,
Do Ersrio R,tgi.:
I, H Ei por bem • abolindo desde já a ju..wici~o
exercilada pela.
referidas juntas da Fa zenda, 'e Revizão , Oear , e Erigir no Estado do Rra-
zil hum Era rio , ou Thesouro Real, e Publico. .ccm ali mesmas Prerogati- ,
vas , ] urisdicção, e Inspccçãu , Authoridade , ObHgaç6es-, e. Incembencias
especificadas na C~ da Lei de vinte . e do~s d~. Dezem~ro ' de mil se~ec:en ,
tos sessenta e hum , que estabeleceo o Real ErarKl de L ISboa , sendo unrca: ,
mente oomposro de: bum Presidente , que nelle será Meu Lugar T enente ;' •
hum Thesoureiro Mór , hum &crido' da ma Receita-" e tres Contadores Ge- .
fi es ; o bservando cada hu m deltes por seu Regimento tudo quanrc na referi-
da L ei F undamental se acha ' determinado, e o mais, que pelas Leis , A lv~
rãs 1 e Ordens ~teiiores i foi ordenado 1 e est2bdecidQ , . e isto t50 exaeta,
e devidamente ,'comf,)" se de cada huma deUas fizesse ·express.t rncnç5o, ex- . .
cepto aquillo, que pela-mudança das circtmstancias do Estado especialmente .
for declarado neste M eu Alrad. . , .
lI. AMeza do Erario sei:l rortn>d. do Presidente. • T hesoúr<Íro M ér ,
e Eseeirão da sua Receita , \e a ·~Ua podem ser chamado pelo Presidente'" .
quando lhe parecernecessario , e a deelsão dos .negoclos o exigir, o Pr~
radar da Fazenda ; o Contldar,.Ger:I ",.pecliro ' . 00 outro qualquer !'iIOU-
erc , e Pessoa , na f6rma do Alvara d~ d..esetc de Dezembro de mil ",e-
~t
centos e- noJenta. . • " ,
\ •. . ~ .' ... . , .•.
. . . Á!. . m.
, \
\
•
PORTUGAL.
tu« e tc , J
AMrá. ~lo q lU1 Vo.s.uAltn.a R~all:u. por bem ~ar 1I u.m.a Conr.. dorU d~ Muinla. n.a
(ónxu . a:m. decUTlUú : pan Vcnu AJte A R eal YeT / Frs ncis co X ..,-;.....dt' ....'o ro n h.. 'To rreréo o
ru . Rio d e J ..n e;rQ : Sol l m prt'uJo Regi... 18 0 8 .
3 p. : 28 \" ' 9 em.
(V981.036(09.f) PORTU L AL VA R 1808 f3 .\ tAI)
F o n te:
Bib . lmp , R~gia . ~. 2 . p. 5
PORTUGAL.
(Leis er c . /
Alnr. , porque VO&U Altn.a Re.J na por Mm c:nar.hum Ermo, .. Coa.e1lJode Fazencú
p-R .. admiDistrllfio. &J'Tea"uçJ o. dútribuifio. con r.. bili cUd.., .. auentAm e nto d o H'U Real
~trim onio . .. funda. p ública. de.re E.u do, .. Dominia. Uluanarino&, como n dJe H' d~ :
pan Voai A/teUl Real ver I João A/var... de Miran J.. V" "''').10 o fel . RIo de Iam-ira , Sol
Impressão Regi... 180 8.
' 5 p . : 29 Ir ' 9 em.
(V9 81.036(09l) POR T U L A L VAR 1808 28JUN)
C o m .. nlári o d o C o n ..io Brazili.. ns e d e j u n ho d .. 180 9 . na. pa gina. 637 l" 638: "Esta
l.. i r..viv.. d .. algum m odo u V..d oria s, qu .. fo ra m 1.10 jusla m .. nte abo lidu d .. Po r luga l.
e fe z u ma l"omplicação de adm ini ' lra ç o en •. que J unc lO ao co nfuso d a ..n un ciação . e
o m issão d.. mui ta s provid.. nci as es venc iaes, faee -m "'Ia le i v.. rd ad ..iram..n te inupaz d e
pro mov.. r o b.. m deste im portant e ra m o da ad m inl' lração pú bhea " .
En c..d erna çio m odern....m co u ro. Págin as um pou<:o ..s<:ur..cida. p<'la acid..z.
Fonte ,
Bib im p . Rt'-p ... v. 2 . p. '3
PORTUGAL.
[Lris etc, J
Alnrí com força de Lei, pelo q ual Vo.ua All eu Real ~ por bem creer ..&u.m Banco
Na cionalne.l.a C ap i tal. p ar a aDim a r o co m mer ci o, p romovendo o. isnere..e. reae. , e publi -
co. , na fo r ma q ue n eUe se declara : para VOMa Alre u R eal ver I joiío Al~a,.<," dt' Miranda
Va,.ejiío o [ er . Rio dej an <'i"o : Na Impr..ssiío R..gia. /80 8.
8 p . : 29 ~ 19 em .
(V 981 . 036 (0 9+) PORT U L A LVA R 180 8 If O lTTJ
A Bibliogrllfi.. da l m p r ... s,jo Rt'-p ll d o Rio d.. Ja n..iro ....ina la que ~ ... ~'.. m aco mp" -
n hado do. U lal UlOS pa ra o Ba nco Pú blico estab.. l..cido ..m vi rlud .. do Al~arli d .. 12 d ..
o ut ub ro d .. 1808 . ..m vi n l" .. q U"l ro aMi go s. d a u .d o s de 8 de oumbro e a... inados p<'lo
mesmo ... ~
E a c r i..çi.o d o Ban co do Brasil.
Enca de rnaçio m o d erna ..m couro.
F onte ,
Bib . Imp. Rt'-gi... v. 2 . p. 17
•v,
,aa
POR7TJGAL.
l u is ..t c, J
Alnrí d~ d~çJo co m forp d e úi. pelo qlU1 V.A.R. 1uI por km ordenar, que ~
MinUrro., quando de.~~m o J~Dtnn ..n to do. aep<nito. {eift» no Banco NlldonM õ o
lafio por preatori o. ~do. n" conformidade do que R IIW d..rermizuld o pan IIJW:HII da
~l.Tllfio dt» depenitcn de Lúbo. n o AJqrá de ,eu de julho de mil Ild ecc n to. ci.ncOC"ll-
til e quuro, nll fórmll liam. ~.Ul , P.TII Vo.u.a Alle u R ...J W!!r / Jaz.. Joaq u im C arn ..iro de
Ca mpos o {n . Ri o d.. Jan áro , ,...,,, Offic. d..J .F.M. cI.. Ca mpo •. 18 11 .
:1 p . ; 28 J{ 19 cm .
(V 98 1.036(° 9+ ) PORTU LALVA R /8 /1 :l7MA R)
H á uma .. d ição im pressa na I m p ressã o R ~gi lJ d o Rio d .. J lln.. ir o . ..efe ren cia d a na
Bibli og rafia da /m pr es 5ào R ~gli•.
Enead..rna ção m o d ..rna .. m co u ro.
Fonte,
Bib . lmp . R<'gia. ... 2. p. 57
POR7TJGAL.
l u is ..te. J
Ahui ("om (o rç.t. de úi. ~lo qual V05&ll Altl"U R...J la por bem cr e/lr h um . R e.JjunUl
d. Fu..nebl da. Anen."Il, F.briUl , .. Fundifõell d elltll C.p itllDu. , .. .b. uma COll Ul d o ria pua 0 #
m e6m06 Anenae6, d..ndo a eu e Tribunal 06 me6m o. a flr ib ut06 . e juri6di cp o q ue fo i 6ervido
conceder . RealjunUl da Fuenda d06 Anenae6 d o b er cito d o R eino de POTtupl. tu do n a
fó rma aeima declara da : para V016aAlleu Real ver / S i", ..ão E.•It:/l;ra Co", .... </a FOIlC/"ca o (.. z .
Rio de J an eiro : Na Im pre.•.do R"'gia. J8/1.
16 p . : 28 Ir 19 cm.
(V 981.°36(°94) PORTU L ALVAR J8 /1 or.\fA R)
Fonte :
B ib . 1mp. Rrgia. v. 2. p . 56
POR7TJGAL.
[Lei. elc . J
A1Yllr. co m fo rra de Lei. pelo qlU1 1Ia Voua Alteza R eal por be m (p o r effe ito d06
..ugtL!to• • entiment06 da aWl paternal affeifRo pelo• • elU Rei6 .,......uo. ) m..ndar e' U1b e1ec er n ...
Cap iUle6 d 06 Go~rno6. e CapiUlni... d06 se us dom tsxios ultramarin o. junt.... p ara u601~r
..q uelle. negocí<,., q ue LOte• • e ezpediio pelo reCU N O j Meza d o D e6embaTgo do Paço . em
p ode detrimento du p"'rte6. pe1u demora. , DOei.... d e 10 ngu, e peZ.lld .. de6pezu, q ue o.
nu.al10. d e Vo .... AlteZ.ll Real ezperimen Ulvio, e .olfrjio n o tr:.. IO , e de cido du 'WI.I depen -:
dencU6, t udo na fó~ adnul d eehr..d a : para Vo.... Alleu R eal ver / Francisco Xavi er d ..
,Vo r o n h.a T orresso o fez. R io de j an eiro : N a lmpr essJ o Regia . 18t1.
4 p . : 28 :r 19 cm .
(V 98 1.036(0 9 4) POR TU LALVAR J811 JoSET)
h ~ r "f ·1'.·
1 lh, . .l~
'"
1' ('1 : [ rói ll fH1h1fIp-'. 1
L f .[ .! .[ [ [ "
1 :Irt~~'ll~
11 ~ Ii' í".i~I ·.n'J . ~
Ir. ·i
t ; 'i l "' ,~l ,,1 3'" 1,[1 1.
. . l ,t ll
iH .1
1r1"; I jr?l lu I f'
IfI r'.l . ~.. 11.. :t If. 1ft. :·" I!. ""••irHi
.• 1 h n . •1
'.
.I' '. f'l:1:~7/~F' .
/I;. í'
•
/t1-"III-t'I "P/fJ
í. ~1 1 Ij"ifi .
1:.-.:1
'I
/'"·; : ~.
"
':7 .
r e ~e
o
I ,•-.
J' •.-
t: st~»~ s
' ::: ;('o .~ 'I.' ~ ::; ~ 'e'.
u n : rz: : :~: itZ',',/~~ .. ·'1: 0
- . :0. '
~
•
/!;It / f //
, f
// ; /•
Ti ~~ l e
,,,
o
~
.0
'
• o
..
r
- li>.
" " (J!]
"9
•
Alnr. com forp d~ Let, pelo qual VORl Alteza Real b... por b..m dar o Regimento par.
u gulaçJo... govern o d. Rd .açJo . q uO! {oi . ..rvi d o m.andar ~.,. n. d J. de d.. S. L uiz do
Mar.nhJo, tudo n l {ÓTTfUI .cinu de d.u. ch , pu-. Vo ... AlICA Real Rr I Joaq uim )0.. .. da
S ilvl"i n O (n . Ri o d .. J.a n..iro : Na lmpr..ssão Regia . 1812 .
28p . , 29'" :lOc rn.
(V981.03 6(094) POR T U LALVAR 181213MA J)
Fonte :
Bib. lmp . Ri'g;' . ", 2. p . 68
PORTUGAL.
{Ú iJ eu. /
Alnn, pelo qtul V.A.R. lu por bem esubdecer bwn metllodo de 1lJe_urariu ~nes
~ o fumlo. e m q ue u n'UDoI eDctidio na !UaliuçJo da Fu cnda Real com o promplo
pagamento tU. tropu. Ulinguindo u llICSOU1'aZ'W... P~dorU$. qu e ~ ra aVIem. tudo
com o .cil>uI.e declara : pua VOUll AItt'UI Real ",r I AnlOnio P,menrd do V.bo o (n. Rio d..
j.nriro: N. lmprenào R"gia. 1816 .
"p. : 2 9:r1 9 ("m .
(V98 I,036(09 4J POR TU LAL VAR 1816 21FEV)
fonte:
Bib . lmp. R~gia . ". 2 . p. 9 6
Fo nte. :
Bib. lmp . R~gia . ". I. p . 279
Ir mocenc ro . ... -1- . r- 9 3
,-
!
,,
I
','
. ;.
, i
r _-,L
RELAÇÃ O
eos FEST EJ O S.
QUE A'
F E L IZ ACCL
AMAQÃO
K IJ IT O A LT
O,
••
MU IT O P O P Il :R 08
"I PEL I~
0, B
I "O
SENHOR D
. J OÃO V I.
R EI DO R E IN
O U N ID O
P O R TU G A L DE
, B RAS I L,
B .A. LGA R J'E
N . N oite 010 S
Fe ftf tir o . "eIde, "el •• FIUI ~
_ dl la l oe bw Di-. • doe
tan Ia rorcli.lid
ad ... _ . _ qu aa . e _
OJ H .. . ' .. perto 'l' ot hi o
. . TO 1>0 RI
fl er .* d. . Pl le o o. J" .. ..
.,
I Iiu
-r .D do O B JE de di ca du ao _
C T O .. .o Uer V. .
BEIL'OlI.ROO ida por
I.V EI ,.U SO
0A ki al s..p. ... FD 1l EJ R a
... ... ... . "'" !I. m I!. SO U U
un a <li b.c ,
t: . . . _ PrMo ••
G enl "
,.. ...~
'aldo . ~
I" - ~
M
c ta ,.... _
..
•
• LO~ .·. ·_
F
~ s~
........
~
~ ..
RIO DE JANE
IR O
li" T "o ... ... .., 1,81
.. R ...
o
." B. .,"~ .. .. [«
;. no
Tranqüila e pacho rrenta , a vida na Corte de Do m João VI foi perturbada pela re-
volução de Pernambuco de 1817 e po r algumas festividades, como a sua aclamação,
após a morte de Dona M aria l. Os festejos fora m relatados em opúsculos e no livro do
Padre Perereca, qu e é o melhor relato da época:
RELAÇÃO da. {~.t~jo., qll~' f~liz .cdamJlção do m uito ,.},O, muito poderoso, ~ fid~liuimo
.~nlJor D . joio VI. R~i do R~mo Unido d~ Portupl, Bruil, ~ A1p~' DJI nojt~ do
mdel~l, e fJlwtiuim o cli" 6 d~ fevereiro, ~ D&I d UII , " b'~q "~n l~' com u n u corcli.J j ·
dad~, como re'pejto vot.iirio a. .o..biuntes do Ri o d~JJln ~iro : .~guida du po~.ju d~di
Cluln J10 m~fm O vrn~rlLD do o bj~to .. . ~ dada . 0 p r elo , ~ p luitJIm~nt~ dullibuidJl ~á
m umJl int~Dd~ncill • .li run
d~ ~~ tllU" ' m ~moriJl do páuzivrl f UCC~UO , d~ qu ~ m.t u u
rlom o a. fUla. pon ugueze.f / con~gida por Benurdo Avrllino Ferreire e $o1U.ll. Rio de
jllllelro : X II T,vpogrllphia Real. 1818.
52 p . : 18 ... 13 em.
(V 869 .0(8 1) REL 4.Ç F RELAÇJ
Ref..re no:-iado na Bihlio gnfia da Im p r.. ~sào R ~g i a do R,o de Jam·'ro . co m r..prod ução
da pag in a frOn l i' p ie ia.
Ou p;iigi n u 3 a 15 vem a desc ri çi o d o. fe~t ..jo• . il u m mação da. nu. part icular... co m
O n o m e d o~ d o n o •. a rCO. t riun fa i ~ . i nclu~i'·e O qu" aju nta do Co m ~ rc io mandou eo n. -
Irui r . ..gu ndo o r iKo d.. GrandJ,,;o,D d .. ~Io ntigny " a p , ntu t.a d .. D..hr.. t ,
En cadunaç ,io da fo pOCl. ..m . ..d a d"eorada . um po uco g,,,'a n o dorso .
Fo n te :
Bib . Imp. R~gi a , .... I. P' 2 ° 9 - 10
DESCRIPÇÃO da. em blemn allegorico., ~ .eUl ep igram a.. com qu e ' 1" J1dor no ll .. illlU'Pi-
n ..fio q ue n .. (. ilieI.. clM C&U.f d~ 61U re.idencill "pre6en lo u J10 publico o coron el
AntonioJo. é da Sil1'1l Br ..p . DJI Do ure de 6 de f~rciro de 1818. em que fI" celebro u com
pomp" vrrdad~ir"m~n te rcJl1 .. f~liz, ~ gloriou J1cda m.t çio do muiro J11to, ~ podero so R~i
N ou o Senhor D . j oi o Seno, e D&I Ire. noite••cgWn te. do . di.. ; . 8, e 9 ~m mem ori..
do .~u reconh eci m enlo, ..mor. ~ leJlldJlde, q u ~ pro fe!l&ll ..o me.mo A ugwlo S~nhor, cu)..
preciou rid.. Of ceo' dil..,em por longo . an na. P"'" gl ori.. e delici.. d~ toda I n aç.. m po r-
tuguen , Rio de.Iall...iro : N. lmp r..ssam Regia. 1821.
7 p . : ' 9 ;1i 1+ em .
(V 72(81) DES CR E DES CR )
Enead"rnado ro m :
DES CRlPÇÃ O d. illumin ..ç.io .,-m boUc.I, qu e n a ncv re do (" usliuimo dill 6 de m .rço d e
1821 , hum do. m aj. pl..wiveillp ara li n llpi o p o r lugu eu, por II ccJI.i..m do (eli7, lIJllleimen -
to do Seren ill.imo Senhor Princip e dll Beir. Dom JOio , recemn••tido, ap rellen to u ao
publico ,... (r en te d.. c.lz:.I de 61U rellid~ndll, e n u Ir",. n o u rell .egu in lell ~m .ignJl1d. ' W1
gr..tidi ó, ..m or, e leJl1eI..de , que tri bu '" 110 lIeu a ugwlo 60beTa no, o coronel AnlonioJollé
da Sil1'1l Br. &", . Rio d ",.!an l" iro : NiI 1ml' l"e_<_
" m Reg;a. J821 .
7 p . ; 19"' 1+ em.
(V 72(8 rJ DES CR E DESCR)
FOll te ,
Blb. lmp . R~gia , v. 1. p. 266
.1 ,_-...,
J..'''--''
-.~
- _ . ~~
oh "'~ _
.-H .... /J N~H '"'
"'_ N ' H_ _ '
,.,;..""'-,
. _........c-:'. .
...... . -...
SANTOS, Luiz Goof'Úve. dos, 1767-184,4.
M~m oriu p u • • e l'Vir. Ju.tori. d o r eino do Bruil , divi didu I"m Lrel epocu J. fdici -
cUde , h o nra, e gloria . eKripw lU Con e do Rio de J aneiro no anno de J821 . e offenddu j
S . M.gel~de ElRei NONo & nho r D . J oão VI / pdo P. Luiz Gonfil/v~. dm 5"nrlO." Li .•bo l ,
Nif ImprC"s.u o RC"gl .J . anno 18 25.
2 v. : il. Abpil s. gn..·. : 2 1 " 15 em.
(V 981 SA:..'TO L .\tEM OR 1825)
o t rabllh o d o ~ Pild rC' Pere r..ca- e U Ill r d a to cronol ó gi co du a llvidadC"5 pol Uiu•.
diplomáli cou e ce r imo n i.i. de O .João VI n o Bra.i!.
Nau ido n o Rio , em 1767. Pad .... Pe re re ca l"ra ve rsado e m Lu im . g rego e f'ilo.afia
r..d onal .. m oral. Além d ~ iIa ob ra m onum.. nl al. fo i um pol.. m is' ;I a fllvor da
In d .. ~ n d" nc ia . nC Tl!'''eu obnu mi .1i clIS e l ravou u ma pol';'m iu ro m o Padre D io go
Frijo. d ..Fe n d e n do o ce liba to do el..ro .
Bo rba de ~l o ra... eo nsr d .. ra a obra rara .
Pon ui du as gravuTa s. se n do u m a d e um mon um~n to q u~ ,,"ria I~va nlado ~ m m ~m ó ri a
da c h~gada da Ceeie aO Ri o d ~ J an ~ i ro ~ a OulTa . um a p la nla d~lalhad.. du Irib u nas da
acla mação d e D . João \11.
Lom bada do vo lu m e dois descola da n a parl ~ inf~r ior . :\l a n u ~ r ll o na pliigma do:' rO$lO
do:' a mbos os vol u m~$: D a Livr ari a d a Co n gr~gaçào d o O ra tório do Po rto ,
En Clldo:'rnad o o:' m m o:' io couro.
f onte:
Bib . Br a sili;,"a . .... 2 . p. 77-1
---_ .... _-
vo u I
ARMITAGE.John.180 7-1856.
The bUto". of Bruil : Irom t1:le pen od of t1:le arri.,.} of t1:le Br. p nq f.mily in 180 8.
to t1:le . bdiar tion ofD on Pedro t1:le Fint in 1831 : t'ompilNi from Sr.te dotumenu . n d o lher
ongúul.ou.fft'l fOrming. continUoltion to Sout1:leT' hntory of tlwt CO Wlt.ry. • , in t1O'O POl lUl1e.
/ b,t'John Armlf~.f'"' London : Sm l/h. Eld("r ~nd Co . Co m h ,n. 183 6.
2 O". : 11. . reirv. : 23" 15 em .
( V 98 ' AR .\ flTJ HISTO)
John Arm ilag(" ..h ..gou aO Rio .. m 1828 . ao s ' -inl .... um a nos. trabalhand o pa ra ~ fí rm ..
ingl Phil ips. \\'ood and Co . V; ~jou a o " . p.- nsa> d o go ".. rn o In gl"" qu.. unh.. inl" -
rU m m("d iar a rt'bt'J,ão C i' pl..lina.
~o R io . lo rnou ' s" amigo d .. E.... risto da V.. ig.. qu.. fOI. pro , ......lm.. nl ... q u.. m O In <:..n -
l i..ou a ..snl' r O Ii ..ro , :'\io há d""lda d .. qu.. O aJudou .
Borba d .. ~Io inform.. qul' "o livro d.. Armil.. g.. ~ um "M udo d a osi ..o d o p.- r iod o de
18 0 8 al~ a abdi t'ação de D. Pl'dro 1-.
O ..olum.. um c o n te m um ret .... IO d e E" ari.lo Ft'r rl'i ra d~ VO' lga t' o ..o fum e d o is . o
rl't ....to d e J o.~ Bomfacio d .. Andrada t' Si).-a.
Lombadn . u p.- t1o r t' inft'rior d o volume doi s qu ebrada•.
Encadt'rnaçã o origin a l.
fonte :
Bib . Br•• iIiana . v. I. p . 48
o aUlo r era n a lUI'a i d(" Sa n la Ca la ri n a. on d~ foi depu lado e co tll a nd a n l(" do lo bala -
lhio d a G uard a N a cio nal. O livr o Iral a d a ui ... q ue le vo u a abdicação de D. PNlrO l , Es.a e
ma úni ca o h ra p ub li cad a .
E nc ade r na do e m co u ro. Ma ncha s .I" acid..z.
f onle :
5a cr.", ..",o Bla/.;" . v. 7. p. 228
_. . 0. 0
•
•
•
.• • •
"
O
,-
-j
•
.• ~
-•
•
-, •
•
.,
.-
--
"
..
' 0'
SILVA.]. M. Pereira da, 1817-1898 0010 Manuel Pereira da Silva).
HinorU cU nUl<u ç.io do Imperio bruileiro I po rJ..\1. P..,.,.ir~ da Sl1~-a. Rio d..J;m..iro :
B. L. C..rni.. r . .. diror. 186+ 01868.
i v. : il .. r ..tr , : 22 ;l ' 5 e m .
(V 981.0 2/ .03 5 1L VAJ HlSTO ' 864 -1868)
Corr..a d o Lago. ( 12 , 19 9 2 ) in d ic.. a n i 'l ~n ci a d " ...1.. ~o lum ..~ . Trata-o.. d.. o b ra rara
.. p rocura d a .
O . vo lu me. d oi. a .ei. fo ram ed ilado s .. m 186 5 .
Lo m bad a su pe r io r d o vo lu m .. um . d ..scolada . ~la rca . d .. cu p im no vo lum..... i •.
Ma nçh as d " acid ..z.
E n ca d e r n ações d a "'po ca . u m pouco ga. tb.
Fo n te ,
Sacram .. nr o Blak... .... 3. 1" 482
o.
J! :l l t
e ,J4 l• o l.Iu Ut.lof>.Il . ""liOU<;
Q J o .D ~·
--"
I.. .
u u.• .. .. . , ..
. ",." ', T_
. " ...... _ r·
.....
.. .. .. .. ......
,...
'O,
o risco de ver o Brasil dividido em vários países. como ocorreu com a América
Espanhola, foi evitado pela precoce declaração da maioridade de D. Pedro 11. relatada
pelo deputado mineiro:
A DECLARAÇÃ O da lJUioridad~ d~ SILI M~. Uld~ lm~rW <> & n1J.o r D . Pedro Il , dHd~ e
momento II!'m q ue eu. ide.. foj ..-..enrad.a no corpo l~ ~ .. fé o ., CIO de ''''' re..-
liNçio. Rio de j llnt!'i ro , Typograph ia d.. ;\""oci"'r"o do De'~ nitdo r. '84-0 .
12 j p. ; ' 9 Jl' ' 3 e m.
(V 98 1.053 DEC~ .\ 1 DECL4.)
Hiu óri.. cronol ô gíu do .... eí odo da ~tinor ida d e , "Om d"lal h... sob e.. ouas co mpiraçõ...
.. IUI....
O a u tor , m éd ico n...ci do e m !t..b cea t . Rio d .. J .. n ..iro . foi professo r- d e h iuô r ia do
Colegí o Ped r o 11. ~Kn'''~U r oman ces, e nsaio. e livro . de hi>lô ri a, se- ndo ~sla" .u.. obra
p ri n ci pal. Foi m ~mbro d o In ui tul o H iu ôril' o ~ G~ogri r. e o.
C a pa d a b ro ..hura ..o lada ..m um a folha . AUlô grafo d o aul or n a pá gin a d e ro .lo .
G ravu ra . d~ m in iu ro . d o Im pe ri o . q ua . .. todo. m .." iços.
Êncadere ..d o.
Fon t":
S......am..m o BI..! e. ". 7. P» 33 2
/nn o unl'io , ... 19 , p. 30 2
207
•
C O DE AR A UJ O
N A BU
I
f
/ .'-'-''.'.'1~'"." .
~T ~ ..
.. .. .
-...... ...
'
-- -
<
S
FEST A
•
D IÇ OES
T R A DU IU
UZ II •
I..\ I t " :<
" I I I' [
.......... -_.. .
' " '' ' ' ,..
...... .._
•
·n ....
l .. . ·r.1
-~
- =-
L I' ·U
~'" .
"-'k"
I ' _.
' - _....
"
,,, _-
o maior trauma do Segundo Reinado foi a Guerra do Paraguai. que pegou o
pais int eiramente desmob ilizado. Durante quatro anos. todos os esforços econômicos.
administrat ivos e militares foram dedic ados à luta contra Solene Lopez. documentada
em alguns livros básicos. que fazem parte desta coleção:
Fonte :
S ac ra m<'"nfO B/ak... ... 2. p . 270- 7'
o mais f iel e do cumentad o relato da vida política das três décadas fina is do
Segundo Reinado é o traçado por Joaquim Nabuco. na biografia que escreveu de seu
pai:
NABUCO,joaquim.18+9-1910 .
Um eaudisul do lm~rio. Nilb uco d r Arilujo : 'UiI ndil. ,UiIJI o p iniõ... . • UiI ~pou por
S(' u fi/h o J oaquim Sa b ueo. Rio d ..Ja n ..iro : H . Ga r fll<'"r. LHr..'ro Edl/or. P,89i.
3 ... : '5 x 23 e m.
(V9 29 A RAUJJ ....·A BUC)
Eua ~ a prim r in r d ição .I... m a i _ im por t...nt r biogrilr... polillca da h"lória do Bra,i!.
Encad rrna ção do ..di tar .
Fonte:
Sacram"n1o Blalr• ... -I. p. 98- 103
A vida festiva da população. seus hábitos e costumes. foram descritos por Mello
Moraes Filho . médico e jorn alista nascido na Bahia e tio-avô do poeta Vinicius de
Moraes:
R<'"trilto d o ilUlor.
Encadrrna çoio muit o ga_til. e m co u ro. co m ú lt imil .... p a .oha e mar<:as .I.. <:upim.
o S..gu nd o R..inado
'"
SEHENATAS
._-_ ...........-
. . . .... . _,-_
.............. ".n
-..-...
E S.\R.\ L:S
.. ..
_ ~.
-.
_
.
_ •.....
•
"' F.LI.Il \tllll .U:S t"u.lln
..u .. _ .
•• u
._ _ TlU DIl;:, O.. U S
,. _ . lo ' "
-.
'"'' _ u .
..... llt~
.......
. ..... <,
:l$ A ........
I
I
MORAES FlUiO. Al=rndr.José de Mello. 184+-1919.
&~D"W e ..nu. : collecflo de .II u tOI popw.re• • lWJd w , rrciuritto. , m odizJJ., du e-
tos, Rn'D.IIW , b&rarolu c o utru p rodu cFõ u bruilciru anUgu e modcl'DU : com wzu
tapliatiq do. lIN ump t(n de e.d. ",1uro e / por .\fd /o .\ f o n ..s filh o . Rio deJaneira : P. ris :
H. Cuni..r . U ."rci ro -Editor. '9° 1- 19°2.
3 ". : 18,",11 ("m .
(V 784-. 4 (81) .\ fO RAE F SERE......)
Bro ch u ra .
A lgum as m an c has d .. uid..z na. capas .. n o lU ro ,
SCHNEIDER, L.
A gu err. da Triplicc Allianç. : Impcrio do Bruil. R..publie. Ar.fent.in,,: c R epublie.
O ri enw do Urugr.uy. ("O D ua o Go verno d. Rcpublia do Par.guIlY. 18 64- - 1870 , com eartu
c p1.no. / por L. S ch n cid..r , trad u zi d o d o a/lc m ão po r /l,lan o d T ho ma z AI..... N ogu ..ira
a nnotlul a p or J. M . da S i /v" P" rllnh 05 . Rio d e J an ciro : H . C a ril;..... Livrei ro Ed i/o r, ' 9 0 2 .
2 ... : 2 7 x 18 em .
( V 98 1.067 SCHNE L G UER R 19 02 )
Fo nte ,
Bib . Brasiliana . \I . 2 . p . 781
--
" .-
I
I
- /
•
___ ...... ..
_.-
--~
\ tiíl>
.. ....... . ,-
Enquanto os brasileiros aprendiam a pensar, aprend iam também a olhar o pais
e as regiões onde viviam. Esse aprendi zado traduziu-se em uma série de monografias.
N o M an u,,1 bibJiogr á(j("o <1.. ..Mud os bre sil.. i ro.~. pa gin a 505 . ref.. rénci a 33 4-0, ("ons ea,
"Traba lh o d o s m ais co m ple tos so b re a hi 'lô r ia rel igiosa do Bra , il; o aulo r faz a c rô nin da
p rov tneia d o R io de j a n ..ir o al ~ 1808 e d as ca pna ma.• an.. xas a juri.d içiio do Vie.. - R.. i do
Estado do Bruil. Coruém su bsédios . o b re o bande ir ismo d" ca ça ao indi o .. d" m in.. ra çã o . e m
gera l. so b re a hislôria ..co n ôm tca e socia! do Br a. i!. ~
Ex.. mplar... com re ste u ro s e m a n ch as d e aód..z. um id a d.. t' marn ' d e c up im.
F Ollle ' :
Borb.. d e Mor...... p . 504 -5
In n ounÓo . v. 5. r 13 9
" 7
,
lIlElIlORIA POLITlCA
s ro OE JANEIR O
•
.... 0 ...... _ , • • 4 I
-
PA'lO JOZE M1CUU DE lI RI1'O.
Aj._• .. o..«tu. pr fti. ,. e-.- .. _,.
_ e:.,t,..... e-.-... CJ';r. e.-
,.J ,u M~__ ifw . ' c.n,,....,,
ü
.di. . . . . Rui JN SciI..-w.
LI SBOA
-
,u. TTJ'C(;UnA O.l JUDIA J.CJ.D1!l lU .
J • • , .
r
\
- ---
\
\
,,'
BRITO, PauloJose Miguel de, m. 1832.
Memorill politiu sob", ,, upitvt.i. dI': Sanu C au... rin. , e..cripta n o Rio d eJaneiro em
o . n no de 1816 / po r Pil u loJo~e .\ I igu d de 8ri1 0 . Lü lxu , SII ~vpogr"fi.. da m ... m a Au dr m ia
(Ac"demia Reill d..s Scie nôa.). ' 829 .
181 P: i/ o T ..~l.... ; 2 0 Jl 16 e m.
(V 9 81.64 BRITO P .\ t EM O R 18 29 )
Borba d e !l.lo ra es di ' : ~ D .. aco rdo co m Blake , volume 3 . pag'lna 363. O a Ulor n asceu e m
Sa m a C ata r ina.
E pro••"gue in fo rm and o q u<" a .\f..mo r ia e mu ito Importa nte. E a primeira mono -
w
grafia ~ria so b re Sa nta C atari na e se rviu de In sp ira çã o para fu tu ros t rilha lho• . . .
Quando completa . ~ u ma obra ra ra ".
Encadern a çã o m o d ..rn .. em m ei o co u ro.
fonte :
Bib . Br.uiliana . v. 1. p . 128
o lradutor dIZ. em nota ao leuo r , q u~ wEmi lio C..rr('y e' o US ligo do Brasi l. n~s l" S"U
lwro , Aq u.. ll.. Imper tc , pri ncip..lm.. nl " na su .. corl~ . ~m lIU de pt' rfil ha r o' co.ru me"
tn d icio n..lmeme le e........ t.. n de nl " .. 'or na r c.. r"c'.. n ou c.. a oua n ac i on alid ad~ .
d e s pr.-u i ncono i d~nll~lm~ nt .. es tes. para ado p,ar .~m ~"" m~ ludo q u.. Ih .. ".. m d ..
Fn nça. O. b ral il..iro....m exr r.. m o afran c.....do •. u o crud m.. nl " a p r..ciado. po r um
fr an c"l !M.
Borba d .. Mora... Ir al . om..n t.. a r..f.. r';'n cia biblio grafi ca . s.. m ano laçõ....
Encad.. rna çiio mod.. rn a . Enead.. rnado co m a capa da broch u ra.
Fonle :
B ib. Brasiliana. \'. I. p . 158
IN FO RMAÇÃO geral da c.apit.nia de Pernamb uco. 11+9. Rio d .. J.. n .. ir-c : Omcina. d e' A r''''
Grap hica. da Bibliolh..ca Na ci o nal. t 908.
3 80 p . : 2 7 • 19 cm .
(V 98 1.3-1- IN FOR G IN FO R)
EOIudo . Regionai.
'"
l\IEl-l ü R I AS
!' .\ R A A HI S T O RIA
DA ACAlJE:.HA R _ DA S SC IE XC I AS
, 00
I . , (lA SPAR DA .\lA DIl. [ DE DEO S ,
.li"", E.-u.._ • • c.n.fr-J-t ú -I- ~
L Is nOA :
-.:,~ Tl' P O ( ; R,AF1A llA ACA tl F..\I IA .
I i 9 7.
C.. /;'...,. Jt ~."'-'1'1""'·
OUEs'rnp, I
DO PARA
I
/U/;C\
\
\
\ LI S'O'"
...
. .. ~ • •.
." \'~':':"~'-"-.--
" 0 o BU >l l ro l EK ll ro
MADRE DE DEUS, G..par da, o.s.b., Frei, 1715-1800.
Memoriu pu-. .li búrom cú apiUDill de S. Vice nte, hoje elu.nu da d e S . Paulo. d o
Útil do d o Bram I publind.u de ordem da Acad ..mia R. d,u Sci<má.u por Fr, Gaspa r da .\ f..dre
d e D eus. Lisboa : Na Typop.." . dll Audemia . 1797.
242 P» : 19'" 14 em.
(V 98 1.5 6 .\IAD RE G .\ f E.\ I O R)
Segun do Richard R. R.m..... ~ Pr i m " i ra ...l ição . O au ro r , n'lIural .1.. S" nlO~ . SP.
eSCrTV" U "na obra d .. po i s de le r fei to um e studo c u id a do so e m documentos ecn rem -
po rá neo •.. . -
E nca dernaç ão e m cou ro . c o m a. p a rle. s u p e r io r r mf..rio r d a lom b ada q u ..h rada • .
!l.lanch as .I.. u mi d ad e .
Fontell:
l n n ocen c ío , v. 3 . p . /3 1
HUM CAPIXABA.
Mernoriu p.r. se rvi r li hi"tória a té ao lin DO d e 181i . e bnve Dorid . eilututia d.
Cllp itllDill do ú p irito -S"l tO. p o rpo integn nte d o Re in o d o Bra.il : escri pulI e m 1818 e pu -
blia du em 1840 I por hum np iu ha . Lü boa , N a ll11p r..m .. ,....'e- v..ü .. n ... 184 0 .
3 1 p . , 2 0 x 13 em.
(V 98 r.5 2 CA P1X M EM OR )
fonte :
Bib . Bresilis ns•. 'V. 2. p . 555.
o au tor foi respo n .a"..1 p..1a Ag~ ncia A m e ri cana T..I..gra phi ca n o Para .
E n ca d ..rn ação m o d ..rn a ..m m ei o co u r o ...e r rnelh o . ~lan( h a ~ d e acidez n o textc .
Fonte :
Library o fCo ngr..ss - Onlin .. ealalog
""'"'
C o m fo fu o ••••••• . . .. ..•.••••••••• •. ••••••.•.... _ . _ . . . . . . . . . • • .69
Ad ubo . . . . . . . . .•• _•... . .. .. ..•. _. _. .•... •... ••.•. . ..•••••••. . .. 12 9
AfOIUO V. Rei d e POr1up] (l 43 2'1- t+81) _ ........•.••. _ _ .H
MOra0 VI . Rri de Pon upl (16+3. 1683> 1"3
Áfria
hi .I Ofla . . . __ • • • . . . . . . . . . . .• .•• •..• . . • . . • . • . • • • . . . • • . • . • . . . . . . .27
A(ricu1tun
BUli\ • . • . . . . . .•••••• •• •. . .. . . . _ . • . • • • . . . . . . • . • . . . . . . . . • . • . . . 12 7
friln çll •••••• . ..• . . . . . _ . • . _ . •• .. . . . . . • . • • • . . . .. . . • • . • . . . . . .. •. 133
A1aJ;
prod uç,f,o • _ .••.. .. . . . . . . . .•••• • ..• . ..•.••••• • ....•..•. . . . ...•. 125
Aliança int~rnado na1
Po"ugal
E.fM nlu (17; 8) _ 155
AlUn~nto _. _ 12 7
Amuo_
c:o n d içoo «onomic:as ••••.. .. . . . . . _. _ _ . _ •.•.•...• _ •••.... . 217
..........
c:ond lç~s ~ia ls .. . . . • _ • .. . . . . . . . _ . __ ••. . . . ..••••.. . ...••••... .. 217
.....
B
C
Campanha d o U rv.gu.a:i Ü864--J86S) _.157. 211
Capitania de 510 Vicente
hiotÓr;.. . __ __ 221
C.pitanias hereditáriu Ü534-·1762) 219
Car lo a 11 . Rei d. E.panh.a. Ü661- 1700) I-li
Ca r lo a 11I. Rei da E.panha . Ü716-1788) 155
Casa. da Sup licaçio 18 5
Cateciamo I.p
Coloni uçi o
Brasil 95 .103 . [75, 176
Estados Un idos 175, 176
Comércio
histó r ia
Bu sil 59 . 60. 61. 62 . 6 3
r"'gulam~nt" ç.i o
Porrup/ 58
Comé rcio exteri o r
In gla l~rra 11 5
Compa nhia d e Je ..
POrluga! 27
C o m panhia Geral da Agricultura du Vinha.. d o Al to Douro 63
Companhia Ger al d e Pernambuco e Paraíba 59
C o m pa nhia Geral d o C o merdo d o Bruil 59
Com pa nhia Geral d o Gri o Pad e Maranhio 60
Com pa nhia Ger al para o E.tado d o Bruil 58
Comportamento moral 113 . 11 5
Conselho deJwtiça
cr iaç.io _ __ 183
Conatruçlo ciYil
POMupl 125
Contrabando
Brasil (150 0 - 1822) 62
o
D«o rafio
Bn. sil . . . . . • • . . . . . . . ... . . .. .. . .. . . . . . • . . . . . . . . . . ............ .195
Dnc:ob.ru ~grifk.
Portupl . . . . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . • . . . . . . 21. 23. 29 . 153
Dnc:obrimento d o Brasil (rSOO) 21
De.enho
tli-c n ica .... .... .. . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . . . .....•. 137
Deseehe arquitel6nieo
Frlln çll ..••.... . . . . . . • . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . 123
De.enho ticnico _ ... . . .. . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . .. 127
Direito co m ercial
Br ll.il _ . .. . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Portugal 58
DÍlciplinll militar
Bra sil . .173
Documento hilt6rico
Bnsil .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 16 7. 168. 16 9 . 170 . 171
Do m fn io h olandê. n o Beu i! (r624 - 16S4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 33. +9 . 53. 55
D o utr-ine ecou õm íea . . . . . 117
Dw.rte, Rei d e Portugal (r391- 1+38) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . · ·· · ···· 4-3
E
Economia polltica . . 115
Edifil:llfi O
Porlugal .. ... . . .. . .125
Empreu co m er cial
admin iu raç .ilo . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . .. . . . . . . . . . 6 1. 62 . 63
cr iação . 58 . 6 0 . 63
e SUIUI O . . • • • • • • • • . . .• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • • • • • • • . • • • . • . . . 59 .60
í nd iu·.
",
Ea<:raricilo
Braoil . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . 87 . 88 . 93. 95 . 9 7. 10 3. 10 5
ugislaçào . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . • . • • . . . . . . . . . • . . . . . . . . • • . . . . . . . . .88
Portu gal _ 93
E.<n~
h istória
Bahia . • • . • . . . . . . . . . • • • . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . • • . . . .85
Po rluga! . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . • • . . . . . .. ... . . . . . . .8 3
E.panluo
h istó r ia ..... ... . . . •.. . .. . ..... ... • . . . . . . . .. .. .. IH . 1-1·9. 151. 153 · 155
E. pirito Santo (E.tado)
história .. . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .'2'21
Ética 11 3. 11 5
Evoluçio h1,lll1an& ... . . . . • .... . . . ... . . . . . . . . . .. . . . . .... .. .. . . . .... 133
Ex és-cieo
ad mi n istração 18 9 . 19 1
Expediçl o explorad ora
Port ugal 21. 2 3. 27
Exploraçlo ve~tal
Br aoil .•• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..60
F
F~nda Publica
hi n ó ri a . . . . . . . . . . . • . . . .. . . . . . . . . . • . . . . . . • . . • . . . . . . . . . . . . . . . . .18 7
Feli ~ V. Rei da Eapanha (1683-17+6) . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . .. . .. .. . . • • • . . . lf 9
Fernando VI , Rei da E.panlta (1713-1759) . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . • . 151
Feata popular '211
Fili~ IV, Rei da E.panlta (l6 2 H 6 6 S) . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . • . . .. ... . . . . . . . fl
Filow n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 5
Fu. an çu públiua 18 9
Folclo re ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . .211
Font e. do direito
Portugal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Fra nça
hi st ó ri a 155
Tra tado 16 1
Front eira
Brasil
G uiana F ra m:ru _ 16 1. 16 3
G uiana Inglr sa . . . . . . . . .• .• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .•... 16 3
Fumo (planta)
" Spr~IOS e con ômico s . . . . . . . . . . . • .. . . . . . . . • . . . . . . . . . . • . . . . . . . • . ·71. 73
co re érc to _ ... . . . . . . . • . . . . . .. . . . . . . . . . .69 . 71
~ u h i ..o
..... . . . . . . . . .. •.. ..... .. . • • • • . . . . . .. • . . . . . . . . . • . . . . . . . .71
r xpo rta çào ••.... . . . . . . • . . . . . . . . . • • • . . . . . . . . . • . . . . . . . • . . . . ....•.71
",
G
GenealogU
Europa . . . . . . . . • • • • . . . . . . . . . • . • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . 1'23
Geo grafia h u tórica
B ra sil . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . _ 21'
e;..,omeuia _ 131, 135. ' 37
Geopolítica
Brasil 163
Geo rge Hl , Rei d. Gti-Bretanh.a Ü?38-1820) 155
Governo
S ra. il 18 5
G uerra do Paraguai h86+-1870) 157. 211 , 213
H
H idro~
Fra nça . . . ... . . . . . . . . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . • . • . . . . . . . • . . . . . . . . • • . 127
Hiatória diplomâtica
B ruil _ 213
H istó ria ntilitar
S ra. il 173
H ist óm n atural
S ra . i! [33
H ist ória u nive rsal 123
ind ice.
'"
In d uatri a testtl
Bu sil 67. 69
J
Jequitinhonha, Frand u o Ge Aeaiab a de Mo ntelu.rnll, Viso:: onde de 157
Jeluiw no Br uU 10 1. 10 3
J oi o I, Rei de Portugal (1358- 139°) ·+3
joio IV, Rei de Portugal (160 4--1656) ·39
J oio V, Rei de Po rt ugal (1689 -175°) ·".9· 151
joi o VI , Rei de Po rtugal (1767- 1826) 195
J o. é I. Rei de Portugal (I7I4--1777) 155
Junta co men::ial 58 . 59
Junta de o::ono::ililyio e j uJrmen lo 189
Junta Pnmtória do Governo da Prcmncia das Alagou 169
Junta ProYÚÓria do Gove rno da Província do Grio Pari 169
Junta Prorilória do Governo da Proflncia de Pernambuco 171
L
l...egialaç1o ,
Po rtugal. ·37
Lei do Vent re Livre (r87I) . . . . ·9 5
Limite.
Br il 16 3
A rg~n l in 159
LiteratuJ"
Po rtugal . ," 5· 51, 11 3
Literatura religi osa
Porlugal ·" 3 · 11 7
Luis XV, Rei da França (l716-J78 8) · [55
M
Mad eir a
Explo ração 60
M.iorid.de de Ped ro II (184-0) 20 7
M.nuel I, Rei de Portugal. (1469- 1521) 21
biografia 27
M. ranhio
histór ia 101. ' 9[
Maria I, Rainha de Portugal (l734-- 18J6) 155
Mari nha
hi sl ó r i a 187
Matem.6 tiea 125
M.to CroMO
hisló r ia . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . 2 11
Metafuiu. 12 5
Min"t~rio do Rio de Janeiro 170
M .....
Brasi l 103
Monarquia
Porlupl 29 . 31
Mweu de História Natural do Bruil 139
MÍlaiea po pular
Brasi l '21 3
N
Navegaçio marítima
Portugal 29 . 153
o
O pe raçio bancária
R e in o U n id o 133
O r de nafões Filipin u . 37
O r d enafões Manuelinu '25
p
PaImenton, Henry Job.n Temple, Viscond e d e 91
Pari (útado)
hi~ tóri 2 17. 22 1
Pedro I. Imperador do Bruil h798-J834- ) 168
Pedro H, Imperador do Bruil h825- J89I) 207
Periodojoanino h808-182:d 197. 2:01
Pernambuco
hi~ló r ia 173 . 2: 19
Pintura
recn íc 12:9 . 131 , 137
Pla nta aro má tiea 1-1-3
Pla nta lextil 137
Poe sia
Brasil 195
Po licia
hi.tó r ia 185
Polítiu. aduaneira 69, 71
Politiu. externa
I n gliu er ra. . . . . . . • . . . ..... ... . . • . . . . • . . • . . . . . .... . . . . . . . .. 11 5
Portugal
hi. IÓria . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . 2 1. 29 . 31. 39 · -1- 1. -1-3 · 53· 1-1-7. 14-9 · 151. 153· 155
POl&Ma ••••••••••••••••••••••••••••••••••••• ••••••••••••••••••• 12 5
Primeiro Reinado h822-J83I) 177, 20 1
Produto s agricolu
Cultivo 127
Indices
' 3'
R
Real Arquivo Mil itar . . . . . . . . 185
Regência (1831-18+°) '1.07
Regência de Ped ro I h8 :U ~182 2 ) . 167
Reino U nido
h ist óri a . .. . . .......... . . ... .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
Reu. e loh e ranol
história
POTIUpl . . . . . . . . . . . . . . . . . . .....•••......... 27 . 29 . 'l I. 3 7. 3 9 . +1, +3
Re la ç&eI ezterio r ea
Bru il
Fn"." . . , 16 1
fngh,,~rra . . . . . • • • . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Paraguai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . ..21 3
Rein o Unido 16 3
Gui n~
Portugal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 109
Porl uga l
RlI'ino Unido . . . . . • • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . 8 7. 89 .9 1. 93 . 16 3
Religiio 115
Rnoluçio Praiein (r8 48- J849) . . . . . . . . .••. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Rio Amazo nu
ma pa _ 161
Rio de J aneiro
h isló r ia . 18 3 . 195 . 20 1. 217
Rio Oy apoe . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 16 1. 16 3
S
SanLl Catarina
hi slória . . · . 2 19
Slo Luiz ( MA)
h istó r ia . · .19 1
Sio Paul o (Ellado )
h iu ó r ia · .22 1
Sesmaria
Bru il . . . .. ·77, 79
So bera nia
B ras il .. · . 177
Socialis mo erutio . ... 11 9
T
T eoria eeonômiea .. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Terra públiea
conc..nào . . . . . . . . . .. . 77
d ..marcaçào . . . . . • . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . · 7 7. 79
' 3'
T r ' fico d e el cra VOI
Áfr ica . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . .8 7
Brasil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . 8 7. 88 . 8 9 . 93. 95
Eq u ado r . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .8 7
I ngla l~ rrll . . . . . . . . . . . . .. . 93
~ n u~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . 83 .85 . 87 .9 1.93
Rr ino U n ido . 87 . 9'
Tratldo
Br aoil (18 9 + - 18 9 8 ) . 16 1
Fra nça (1895 -1899) 16 1
T ra tldo co m ercial
Po nuglll
EJJnnha . . . . • . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......•... ... 1+9
T ntado da T ri plice Aliança 213
Tratldo d e liznitel
Bra sil
AI)"f'n rinll • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Ponup l
EJfUnha . . . . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . • . . . . . . . . . .151. 153
Trlltldo d e paz
P....agua i
B r IlJi/ • • . • . • . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . • . • . • . • • • • • • • • • • • . 213
Ponugal
E' p.nh• . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . · 1.1·7. If 9 . 15 7
POrluga!. Re tn o U n id o. Fran ça . Espanh a (1763) 155
T ratado d e U ttecht (1713) . . . . . . . . . . . . .. . 151. 161
T rigono metria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . 139
u
UIOI e cOl tu m el
Bra.il . . . ·33
U ten sílio d om éet íc c
fabricação . . .. . . If l
V
Viagem
Áfr ica . . . . . . . . . .2 7
Bra .il .. . . . . . .27
Port ugal . . ..... ·'29 . 153
Vieira. Antonio
b io gra fia . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Viei ra . Jo i o Fernandes +9
V iticul tura
Braoil . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. ~
In d i..... '33
Autor
A
And~m i a Real d n Stienáu d e Lisboa 29
Alb uque rq u \l aüa. de '39
Almeida. \ bno..l G om.., de 10'3
A n tun... . Pri sco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . q .1
A ra n ha . B.. nI O d .. Figu e ire d o Te n r.:"r o . . . . . . . . . . • • . • . . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . 217
A ra ujo. Joio Ba pli U<1 . . . . . .. . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
A raujo . Joz.. de Sousa Az.."..d o Preas-ro e . '217
Argen t ina. (Tratad o. e tc , Bra sil. 18 8 9 1.71 159
A r rn itag John . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . '20 1
A r na ud. Françoi ~ Thoma.• Mari .. d .. Baculard d ' . . . . . . . . . . .. 11 5
Az.. v..do . Manuel Duart.. Mo r.. ira de . .. .. . . . . .. . . . . . . . . .. 20 7
B
Barbo sa . Fr a neisco Vill ..la . . . . . . . . . . 137
Barbo sa . Ruy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
B.. rro ~ .J o ii o d 2 1. 23
B..yio . Jo,~ P..r ..ira .29.31
B ucha mp. Alphons.. d 176
B..rr..do. B.. r n ..r d o P.. r..ira d 101
B ir..go . G io .'a ni Bani,t.. . . . . . .. . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 7
Bocac h.. , R..in.. r io . . . . . . . . . . . . . . • . , . , . , . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . 31
Bonucci. A ntonio Mui ,. •. . . . . . . . . . . . . . 123
Bo r ralh o .Joaq u im J o so' _ 6 2. 105
Bo rr..lh o .J oaquim J o s..ph 6 1. 85
Bo ssu l . Cha rl.. s 12 7
Br ua h ..m ..co . A n a n ia s D orlan o . . . ·9 3
Bra sil. lu is ..Ie . ) . . 10 3
Br uil. [Tra ta dos e re . A rg .. nun a , 18 8 9 '"I. 7 J ••••••••••....•.. . . 159
Brasil. Junt a do Co m ..re to G .. ral . ........ . .58
Brasil. R"par li çâo d o , N "g oci m Est ra ng.. iro s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159
B,·.. n a rdin o . P.. dro Al ..xandrin o d.. . . . 83
Br ito . Pa u lo JOI<" Migu..l d .. . 219
Buxlon . T ho mu FOWf'1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . ·93
C
Calado, Manuel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . • . . . . . . . . . +9
C ..m ar a. Manud Arrud.. d a . . . • • . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 7
C a m pos. Joz.. J oaq Uim Ca r n ..ir o de 189
r
C a ra m uf' 1 Lobl<owi tl.Jua n . B ispo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • •+1, +3
C u av..l1as. Carlos Carn .. iro d .. C ampos. Viseo n d e d 159
C a r n o l, Laur.. Nieolas Ma rguf'ril" . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . 12 5
In di c... 235
C a r r('y, Emilio . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , 219
C ayr u. Jou · d a S alva Li,boa , Vis co nde de . 115. 117
C h u p p in . Antoin e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
C o m pa n h ia C(' ral d a Agri cuhura da s Vin has do Alto D ou ro 63
C o m pa n h ia C .. ral .1(' P('rnambuco e Pa raiba . . . . . . . . . . . 59
Co m pa n h ia G .. ra! d o C rio Par'; (' ~tllranhão . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
C o m pa n h ia G .. ra! para O ESlad o do Br as i! 58
Costa . Joi o S('~ .. rian o Mac iel da 87
Costa .Jos.. ph Go m ('s d a . 71
Co u t in ho . Domingos An lonio de So u..... . . . . . . . . . . . . . 99
Co u t in ho . Faustin o J os~ da ~t adre d e D eus de So usa . .. . 177
Co u to. ~fllrl im de Brilo 58
Co u to , Ma lh('us Va l(' n l(' d o 139
C u n h.. . Lu is d a . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . 15'
C u n ha . Rodrigo d.. . _. . . . . . . . . . . .. . +3
D
Delafay.. - Br t h i.. r .Juli.. . _. . . . . . . . . . . . 33
Ou Br.. i!.J..a n . 1'23
Dundona!d . Thoma s Coc h ra n e , Earl of . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . .. 177
Dupain d e Monl c..o n . . . . . • . • • . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . 127
E
Eça . M a n o ellgn a ri o Ram o s da S i1~a de 1'25
Eça . ~t a lhia s Ay rl!" Ramo s da Sil~a . Il 3 . 12 5
Er ic('ira , Luiz de :\tl!'n('us. Co nde da . , , +5
Espanha . (~ i s ('IC. I """ , "., , 157
Espanha . (Tratado s ('IC . Po rlugall IH , "' 9 . 151, ' 53 · 15 5 · 15 7
F
Fabrl!',Jl!'an Antom e ., 12 7
Fa ri a . Stlve r !c C a ndrd o .I.. . . . . . . . . . .......... . . . . . . . .20 1
F(,Tl'('ira (' S ouza . Ber-na-d e A~d li no . . . . . . . . . . . . . . . 195
Fig u ('ir('d o . A nto nio Pe rei ra .I... . ....... ....... .183
Figu ('ir ó . Franci sco M... n d ...s da S i1~a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1]1
Flt· ury. C la udl'. Abad... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.p
Fons('ca . St me ão Eu('ll ila Go m s da . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 9
Fo-um .., E. F. T h o m as . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
França , Man o('!J os ~ .1(' So uza .. . . . . . . . . . . .69
F rança . [Tratados ('IC . Br asill . . . . . . .. . 16 1
Frt' sn o y, C h arl es A lphonst' du . . . . . . . • . • . . . . . . . . . . . 131
G
Galvão. A n lo n io Jos", . . . . . . . .. .• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 5
Ga m a , Fíhppe Jos(' p h da . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61.63
H
Hum Amigo da O rd ..m 175 . 176
Hum Capixaha 221
J
Jou rda n . Em ilio Ca rlo. , ••••••• , , ••••• 2 11
J u n iu., Fl u m~ n . . . . . . . 2 11
L
Leiress.. , C áard d , 12 9 , 131
Lavan ha , joão Bapnsta , , " " , , .23
Le ão , Duane N u nes do , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Ug~ nd .." , Ad .. i ~n ~{a r i ,............ . . ,'" . 135
Leuâo , Fra nci sco d.. A n d rada 53
Lima .Jos" Ignaci o d .. Abr~u ~ .. • • • • • • . . . . . . • • • • . .. .. . • • • • . . . . • • • • • 117. 11 9
Lop"'" F. Con çalv~• . . . . • . • • . . . . . . . . . . . . • • . . . . . . . . . . • . . . . , . . . . • . • . . 219
Loureiro, AnlonioJo. .. Gom~ • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
M
Ma" ..d o . Dua n .. Ribet ro de +5
~lad r~ de Deu• • C upar da , O .•. b .. Fr~ i , , .22 1
~laffci , Ciovan P íerro 27
M alh..iro . Ago5l inho Mu q un P..rd igio . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . 95
Mllnu..11, R..i d.. POrlugai ( 1+69 -1521) , ,. . . . . . . . . . 21
Maraj á .J o. e' Co..lho da Cama .. A b r.. u, Ba rão d.. , " " .. 161 . 2 17
Masca r..n has, Jos" Freíre d e Mcma- rc.c ,.,....... . , .109
Ma.•carpnh as N" lo, J os e' Di ogo . . . . . . . . . . . . . . . . 18 2
Ma. sac. Pi"rr .. Lo u is de , , , , , , , , , , 12 9
MO' lIo , Fra n cis co Mano el d O' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , 51
M dl o , J o se' Co "a d " . . . , 173
M ..Ilo . U rh an o Sabino P..n oll d ,., " 207
~1 ..ndonça ,Jos" Alv Ribeie o de . , 175
M" n~z~ • . Francisco D'Alpuim d" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 179
Michaux ·B.. lla i r~ . Léo n •••••••••••••••• • • • • • • • • • • • • . . . . . . . . . • • • • • • • • 95
Mora Filho. Alpxandr~J o.e'd .. Mdlo .. . . . . . . . . . . . . _ 211. 213
N
Nahuco . J o aq u i m , 9 9. 2 11
lndic". ,,,
o
D . ório . J.,r onim o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
p
Pai a , Mano..1 F."rr..i n d 173
P"" .o. , Bral M"r1in. Co na . . . . . . . . . . .. . 69
Pedro I, Im ~rild o r do Br uil (1789- 18 3+) 16 7. 168
Prdro.o . An:ulacio J o,~ . . . . .. . 73
Prgo . Lu iz Anlo n io d a Cosia 71
Prragallo . Pr ósprro Luis . . •. • . . . . . .. .. .. • . .. . . .. . . . .. . '21
Pere rr a. T hrodos io d .. Co bellos . 83 . 10 3
Porlu gal. (un etc. J ••••••. 2 5. 59 . 60. 61. 62. 63. 67 . 69 . 71. 73. 77. 79 . 83 . 85 . 10 3.
10 5 · 182 . 183 . 185. 18 7. 189 . 19 1
POTl uga1. ITr:l I..d o s etc . (I 8 15») . . . . . . . . . . . . ... .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • . .87
POr l uga !. rTr" l..d o s ~Ic _ Es p..nh..) . I·n . 1"9 · 151. 153 . 155. 151
Po rlugal. C ..m u .. d o s S r n .. dor~s _ 91
Porlu ga!. O rd ~ n .. çõ~s Filip mu 37
Po ssr r . Cu p.. r d .. COSU . . . . . . ...••••• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Possr r. Jose Theororno d .. COSI:;O 67
R
R..ph.. el d e J~su s . Frri 9
Re-ino U n ido (T r..ud o s et c . (18 15» . .. • •.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 8 7
Ribr iro . João Pinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 . .p
Ri o Bran co . J o sr Mar i.. d a Si l Paranb o v. Barão d o 213
Ri o Seeee. J oa qu imJos~ d e Az ede, 1° Vis conde d o . . . . . . . . . . . .. . 191
Rom rr o , Syl io 2 11
s
S á . .I o ,~ Thomá.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Sá . J o srph Thomá. d r .60
S á da Ban de ira , Ber-na rdo d e . . . . . . . . 91
Sarna Trrr sa ,JoãoJo.e <Ir . . . . . . .. . . . . . .. 53
Sanlos , Luia G onç~.J rs do s . . . . . . . . . . . 197
Sc h n id rr . L. ............ ....... . 213
Srrbrr . Fr a nci sco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Stl a . J. M. Prrrira d a . 20 3
Sil a . Anloni o dr Morars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .115
S il a .Joaqu im Carla n o da . 163
S il a . Robe rt o Fr rrr ira da . . . . . . . . . . . 137
S il ri ra . J o"qu imJo .~ da . 79. I 19 1
Sociedade cOnin o Tnfico d e Afric..no •. r Promotora da Colo n izaç ão.
r d a Ci ili z:;oçi.o dos Indigr n:;o. . 95
SOUSol. . A n lon io ~hcrdo de . . . . . . . . . . .• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
",
So us a . Gabr iel Soare' d e 33
Scbduo Fiel . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . 9 7
T
Tav ues, J orge D 'Av ill el Juu rle d e So usa . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... 173
T o r relio, Franci sco .M.vie r de NO Ton h;o . 85. 18 7, 189
Tratado d e Bad..j o l (1801 ) 157
T r uno n . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 125
u
U m Depulado . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ·93
v
Vabo. A nto n io P im enlel d o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Varejão , Joã o Alvares de M iran d a .67 ,183.185. 187
Varn hagen. Fra nci , co Ado lpho d.. . 33. 55
V...co n c..los, Simão de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 101
Va uq u ..li n . Louis Nicola s . . . 12 5
Vell oso , José Mariano d a Co ne .. içi o 127. 129 . 131. 133
Velese . Anromo Rodrígu d .. Oliveira . . . . . . . . .. . .. 139
Verga. ~talhia s d o Amara l e 59
Via n na , J-tanhe us Rodrigues • • . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 77
Vi eira . Antorrio . . . . . . . • • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ·43, 11 3
Vie ir;o, Francisco Ferre'ira d a S iI 219
Villuinho de São Romi o . AnlOn io Lobo d e Barbo u Ferreira T eilleíra G íria .
Visco n de d e .. .. . . . . • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Alvará ro m (o rça d .. u i. pe lo qu..1 \'0"" Aheu Re..1 há por b e m near hum B..nco
N ..cion.. 1 neSl a Capnal. p..r ....n im.. r o c o m m e rcio. promo ...e n do os . nl.. re u es re"es.
e publicos . n a fo rma q ue n ell r se drd;o.ra .. . . . . . . . . • . • . . . . . . . . . . . 18 7
A1"1 rá com forç;o. de Lei . pelo q ua 1\'0. ... A1leza Real h.. por bem d ar o Regimenlo
pua regulação . e go..... rno d a Re,,"ç.iio . que fo i se rvrd c m andar cre u n.. c id..de
.I.. S . L u iz d o Ma ran hão , rude n a fó r ma acima d ..d a rad a . . . . . . 19 1
A1...a rá co m fo rça d e Le i. pe lo qual Voss.. A11eza Rea I há por bem d ..ro gu o p..rag rafo
vinl" .. qu ..rr o d o Al"'a rl. de qu inze de j u lh o .I.. m il '''I..
c.. nlO ' .el" n1" .. cinco .
su . c il a n d o .....u ruce nl..n d o a p.. na do p u agrafo rr e ae d o ca pil ulo lrrceiro L .. ) .. .69
A lva rá co m fo rça d e L.. i, pelo q ua l Vossa A It..za R..a l h.. .sn ...id o c ru r hum Co ns ..lho
S u p r..mo Mi lilar d e J uSliça . na fo rma aci ma d ..da rada .. .. . .. 18 3
Alva rá co m força .I.. Le i, por que Vossa M...g"slad.. he se rvi d o orde nu , que ... Iib ..rdad ..,
q u.. havia co ncedido aos índ io . d o Mu a nhã o p... ra as s uas pessoas. ben., e
co m m .. rcio , pdo . Al va rás .I.. seis, e se1.. .I.. j u n ho .I .. mi l 51 .. C.. nlo. cincoenu, .. (. .. ) . .1° 5
" 0
Al vará co m força d e Let . porq u~ VOSq M "~I, ..de h~ u' rv ido d~c!..u r . q u ~" gnç..
coo cedid.. ii Co m p.. nh i.. Genl d o G rio Pará. c d o M.. r..nhio. em q u..n lo u~n '"
'" m ad eiras d e S iz... so m ~n t~ se d~ve e n ten d er d " qu ~U a s . que vi~n m d ~ ninad u
par a se ve nd enrem [ J . 60
Alvará co m força d" u y. po r que VOSq M a g"sl a d ~ ha por be m re novar a im ein . e
invi o!..v,,1 o bs u va nc ia da L..y d e d ou de serem b eo de m il s"isce nlos clnco"nte .. Ir"s .
em q uant o n eUa se el t..be l..c..o. 'lu" O ' ind io l d o G rio Pará. .. ~l .. nn hão sejêo (... 1 .105
Alvara co m fo rça d.. Ley. po rq u" Vo .u Ma ~ .tad e h rvido pro h ibir. 'l u" s.. po n am
u rreg ar . n .. m tr an.por tar ese r avos p r..to. de h um o u tr o sexo d os po rt o s da
A rn erice , Afr ica , ~ As ia. para 0 5 d est es R~ino l d ~ Potlu!:"aJ. ... d o . AI!:"arv.., 1...1 .. .83
A1va ra po r q u" Vossa Ma g... tad ... há po r b"m abo lir o eo ot rat o d o Ta bac o d o Rio de
j a n ...iro . s ub ro gan d o em lu gar d ..lle OI imposl o s d e o iloc"nlol r.. is e m cada ...c r avo.
que " n l r..r n aqu eUe Porto . d u lost o" n s e m cada pipa d e g"ribil a da I"rra [... J • • •7 1
Alva rá po r qu" Vo ssa ~fa g"' Slad ... ha p or b~ m sup r im ir. & ~x li ngu i r o Trib u na l d a Ju ma
d o C e.m m ercio G~ r .. l. & e n ca r n g.. r o exped ie n . ... . & ru d e o m ais 'l u... Ih " per tenc ia
ao Cons...l ho da Fau n d a com as co ndiçoe n l . " fo rm a 'lu... nd le l e d ...clara .. 59
Alnrá . e m q ue VOlsa ~ta~nad " . n pro van d o . e co r r igi n do o s ab usos. •r ngu lari d ad"s.
e desorde n s, a 'l u" te m dad o ca u~ a fah a d ... R"'gim... nto das Sesmarias do Es t..do do
Br",i!. h" rvi d.. o rd n u hu m a firm" . c impn t" r ivel 1...] . 77
Al vará . p..lo qu al Vo ssa Altna R..al ha por b m cr-ear h um.. Co n tado r ia d a Mar rnh a . na
fo rma ..cim.. d ..cla red a . . . . . . .. .18 7
Alvará . p..lo q ual Vo .... A l,,,za R 1. amp liand o . ~ d "cl ar an d o a d is po.•ição d o OUlro d e
d ez... n eve d e se te m b ro d.. mil t "c ~nlo' ' ....ema .. hum . he se rvld o o r d.. na r .... m
utilid ad ... d a n..vegação. q u e d..q u i e m diam.. po ssão os ""ravos dOI do m ini o . [, . . 1 ... 8 5
Alvará . por que V. ~l agf' uad~ h" servi do dec larar 'l u" a to dos o s ~li n i Sll ros . e Officia~s
de j us ti ça. Fu "nda . ou G u...rra h" pe rmi lido n goc r po r m io da Com.".nhi.. G ra l
d o C ri o Pará . e ~t..r ..n hi o L..] . 61
Alvará . por qu~ Vo ssa A11"' u Rea l ha po r be m ..u. h o Tlz.. r ao s O ...se mb.a rg ado rn O uvido r ....
Geu...s d o C r im ... d u Re!.. çõe. do Rio d ... j ..ne ir o . e d a B..h ia p..r a co n hec e r m nO.
'''u. re' p" Cli vo . Di . lrictos d e to do s os casos cri m ina n L..] 183
'4'
Alvar.i . po r q u .. Vo ua A h .. ~a Ru i h .. s.. rvi d o ampliar ... d ..d arar o ourro Alvani .I.. vtme
.. hum .I.. j an..iro .I.. mil oitcc..n tc s .. n c ve , co mpr..h ..nd..nd o nos pnvil..gi o s
conf..rido s " O' prop rtera rto s d o s ..ng.-nhos .I.. assucar. .. lavra do r... .I.. c" nu [, .. 1 .. . .6 9
A1var.i. por qu.. Voua M ag..sta d.. ha por b ..m conc..d ..r ao s C o n s..rv" dor..s d a C o m pa n h ia
G.. ral do G rão Par.i. .. Maran hão . a m ..sma j u r isdicção d .. q u .. gou o Co m .. rvador da
JUnl" d o Co m m ..r et o d" SI"" R..ino. L..] . . 62
Alvará . por qu.. Va I" ~bg esud .. pelos m cnvcs n ..lI.. d ..clarado s há po r b ..m . q u..
co ns u·vado-s.. os d ir..ilol d o l.ab.aco .I.. co ns u mo .1..51.. 1 R..inol Ilhas "djac..n l"s n o
m ... mo eerad o . ..m qu.. foram ..su b..l..ci do. ao s u po rl ador... do f..rido ~ n .. ro [, .. 1 . 71
Alvará . por qu e Vossa Mag.-sud.. p..los mOlivo s n ..lI.. d ..da r" dol h n-.do amp liar ai
.u". p;tl.. r n a... ... b.. nigas provid..nciu. "lo b..n..fi cio .I.... gricuhun . comm.. rero,
p r..ço . .. uporlaçã o do tabaco. pua Iaeerem C... sa r as fr" u d... [ ... ] . . • . . . . . . . . . . . 71
A1v.. rá . porqu.. V. !l.bgestad.. ha por bem d ..d arar o R" gim..n , o da Alfa nd..ga d o Tabaco
d .. 16 d .. j ..n ..iro d .. mi l . " I..c.. nlo. sin co .. n la .. hum Lry d .. 29 d .. nov.. m bro d .. m il
S" I..c..n IOI l inco..nla .. t ..... . o r d en ando .. pr..rer ..n ci q u.. d ..v.. m In o. n avio . I ... ) . 71
A1vuá . po rqu" V . !l.hg"51..d.. h.. ...rvido d ..daru o par<i gn fo deeene d .. In.lIIUlçào .I..
Co m p.. nh ia G .. rai do Grã o Puá . .. Mu..nhão. n.. forma . qu.. n ..lIe se cOnli m . .63
Alvuá . porq u .. Vo s"," A11" u. Rui h.a por b.. m crc.... hum En r io Cons..lh o d .. Fucnd..
pa ra .. admin ist ra ção cad ..ção. disl..ibuiçào . co rna b thd..d ss.. nl am..n IO d o
"" u R..al palrimon io fundo. publico• .1..11.. Estad o .. D o rmmo s Uhn ma ,.,n o. [... 1 . 187
A1var.i. po r q u.. VOl la A11"u R..al h .....rvido Cr"ar no Ellado do Braul hum In l.. n d ..nl"
G ..ra l d a Polici a . n a fo rma ac i ma d cda ..ad.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
A1vu.i. porqu.. VOlla A1lna Rca l h.. servido r ..vogar loda a pr oh rbt çâo . q u .. havia . .I..
fab r icas . .. ma n u factu ra . n o E. la do do B..al il. e D ominio s Uh ra mar ino. n a form..
aci ma ,,"x po.la . . .6 7
o A mazo nas . . . . .. . 219
A A muonia ... .2 17
A Am..ri ca Ingl..za .. o B razi l co.n rras rado s. ou. imparcial d .. monsrruç âo ,Ia lob"j a razão .
q uc I"V" a p rim.. ir a . .. a ' em razão do s..g u n do. para s.. d ..s1igar ..m da mil i-pal ria . . .. 175
A n n aes h i' lo r icos do "'Iado do Ma ra n hão ... lo qu.. se da n Olici a do . .. u d ... cob..irn.. n lO.
.. lu d o o m a io qu.. n ..lI.. I.. m succ ..di do d..sd .. o an no ..m qu.. fo y d ..lc u b..rlo r. ..] .... 101
Ap......,iaçào da R..volu Prai..ira "lo P..r n am b uco . . . . . . . . . . 207
A an .. d a pinl u ra . . 131
Ar l" .I.. fu ..l.. r ....p dh o s .I nganos. Ih ..al ro .I.. v.. rda d ..s. mO'lrado.. .I.. h o r as
m in gu ad as. galUa g..ra l dos R.-ynos d .. Porl uga l . . . . . ..• 11 3
A rtigol do R"g.m..nlo do. Sup.. r in l.. n d.. n l" ' ... Cons.. rvad or,," do labaco sabo rias
d .." R.. ino l d .. Po n ugal . . . . . . . . . . . 73
Al ias conl.. n.. n l u n cho ix d .. earl... anli ri .. u s au Irail';; condu a U h r hl I.. 11 ..vr il
1713 "Dl r.. l.. Porl uga l"l la Fra ne 161
B
Brev e his tona dos fd ius accornecrrnentos po liticos no R io de Janeiro em o s 'e mp~
m em o ra...e is. dias 6. e 7 de abril d .. 18 3 1 • . . . . . . . . . . . . . . 20 1
c
Ca r la d .. El·R..i D. ~fa nu ..1ao R..i C at holico n ar ran do - Ih a. viag..m por luguuas a
I n di a d d .. 15 0 0 a i '; 15 05 .. . .. 2 1
C h ro n ica do Mu ilo A lto . .. M u ilo Esclar..cido P r in cip.. D . S..basl iaõ . decun csexto
R..y .I.. Po rtuga l co mpos la p or D. ~bno ..1 .I.. ~1 ..n <'1" s . . .... 29
C h ro n ica d o S.. ren ini m o S.. n ho r R..i D . Ma n o ..1 . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . ..•. 31
Coll ecção .I.. n o t ic ias p a ra a. hi~lo ri .. e g..ografia. d .. ~ na.çõ e s uilra.ma.rina.. 'lu.. VI'-.. m
no~ d omi n io l portugurze~ . ou Ihe,.,;;o ri l in h ... . .29
CoUecção d o . br..,.... ~ po nlificiol. .. Ir y" r..gi ... . 'lu.. fori o rxprdidos ... pub licada. s .10'•.1..
o a.nno d e 17 "' 1. sobr.. a lib.. ea d e das p e lSo u . br n l . r r o m m r rci o dos indi o~ .103
Co m p e n d io d a. hl sto ria d o B ra~i l 117
Co p i.. .l u pro posiç õ e s , r src u n d ....lIr ga ç..m . 'l u.. O Doutor Fra.nci sco .Ir Andr..d ..
Leit ãc D ..s..m b arga d o r do Pa ço . do Co nsrlho d o Serrn issimo Rry .I.. Portugal. &
seu Embúudor r~tno rd i nuio ..os Altos S ..nhores Ord .. ns G ..ra..s. & pOl .. nt ..s [... 1 .. 53
C o p i.. d o D ee reto d e Su a ~bge sla. de , que b a.ixo u ao C onsel ho U hram..ri no .. f..vo r do
co m me rcio . e fa.b r ic.. d o u ca r . e t..b ..co . . . . . . . .. .69
'"
Co pia do r eeurso . <" add endo ao m ",smo, 'lU'" as so be ranas Co rres d.. Porl ugal dirig..m
mi l .. f inco..nta .. d eus co ns uuie to n aes da n Olav.. !. .. s.. m pr.. fid cidade da Bah ia . . 171
C ro nicu D ..IR<"y D ó lo am , d e gloriosa m ..mori a o I d"sl" nome . .. d o s R..ys d ..
Po rl ugal o X. .. as dos R..ys D . Duarl..... D . A ffo nso O V • • . . . . . . ••••. ...•••.• f 3
D
D .. R..bus . E mma n ud is ",gil LUl itan ia .. inviclissim i virl u, t a usplcl O g<" sll l IIbri
duod ..cim . . . ..•.. 27
D"cada prim <" ira ( -I<"rc<"ira) da Asia d .. João de Barro l . . . . . . ...21
A d ..c1araçio d a ma iorida d .. d .. S ua ~l a g" Slad .. Imp.. r ial o S.. nh or D . P<"dro 11. d<"ld..
o m o m <" nl o em 'lU<" <"I.... id"a fo i a v..nla da nO corpo I..güla"...o ai.. o ac re d .. Sua
r..aliuçl0 . . . . . . . . . . . • . . • . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . 207
Deerere aucloriundo a M u a do D ..s.. m h.. rgo do Paço para co n fi r m ar lodas as S..smari u .
<" pa ra as eene..dee na Ceere . <" os Go e r-nador..s nas l uas C a p ll..",al 77
Dec reto d .. crução d o R....I A rc hivo M ili ta r
O« r<" lo sobre a eeneessao de ><"s marial ..OI "" Irang..iros ruid..n l<"s n o Braril .77
E
E I..m .. n lo, d <" d ... ..nh o ... pin lu ra .137
EI..m<" n IOS d e g<"o m <" l r ia . . 13 5· 137
E nsa io so b r.. a th..o ria da. tOr r<" nl es, <" r ios . 127
En sayo sob r.. o m o d o d .. m ..lh o rar as te r ras .133
E p,ma pho r u d e "uia histo r ia po rlugu <".a a El R..y Nosso S..nhor O . Afonso VI . . . 5t
E p ilom<" ch ro no logico. g..n ..alog'c o & hi l torico •......... . 12 3
A e sc r evid âo n o Brasil .... ..... ·9 5
Espi ri to d e Vie ér a. o u. sf'lf'cta de p f'n Sllmf'nto s ~conõm icos , pohucc e. moeae s. l i ll ~rarios .. 117
Estud o s d o bem- eommum f' f'Conom ia politica . o u . scif'nc;' d as If'is n aturaf'S ~ civi s d e
lIn ima r e d ir igir a g<"ral in d ust r ill, e promo Vf'r a riq uf'U1 nacio na l. f' pros~ridad f'
d o e stado .. . . . . • . • . . . . . . . . • . • . • ... .. . . . . . . •. . . . . . . . . • . • . • . . . . . . . . 117
F
o fa un d f'ir o d o Brazil . 1'27
fUlas ~ t radi çõf's p o p ula re s d o Brazi l . '211
G
o gra n df' livr o d o s pirnores , o u . art e da pi nt u r a .1'29
A gu ~ rra da T r i pli r f' A ll ia nça . . '213
H
H iuoi~ de la Pr ovmce d~ Sa nrlll -C r Ul . q Uf' nous nO n mOn s o rd in a irf' mf' nt If' Bri s il . '23
''0
Insl il u ição d a Co m pa n h ia Ce ral da Agr icultura d as V inhas d o Aho Douro . .6 3
In uilUi ção da Co m pan h i;> O e r..l de Pernambuco f' Paraiba . . . . . . . .59
Inst itui ção da Compa n hia C u .. 1. d o C rão Pará. f' ~ Iuanh ã o . . . .. . 60
Instr u cção pa ra os ..iaj..ntes .. e mp r..gados n as coloniu só b rf''' m .. nelu df' colher .
Consf'....ar . .. r.. mf' l!f'r o s obJ..c tos de h isIori.. n alural . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • . . . 13 9
In sl r u cçi o sobrf''' combu.,io dos "f'g..taf's . pa ra a futura d o alla li ..eg.. tal . d u cinu.s
gra..ella das. feitas d u fele s d o vin ho . q u..im..da s .. m forn o df' r....erb.. ro . .. so b r..
O modo d.. ul urar ..s aguas sa lll r..das . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . •. . .....• .12 5
Isn lrucçõ f's ( i.f' . inu rucçõ.. s) p ratica , para os cor-reto s a n. u en s . .182
lu o r ia de ll.. gu" TTe d ..1 Rf'gno d ..1 Bras.le . . .... ·53
L
Le ts " JHra vaga n t..s .25
Ley po r q u.. V. M ag.... ad.. ha por b.. m r..stit u ir aO. ind io. do G rão Pa ra ... ~ a ra n h ã o a
li b.. rd ad e d as suas p..ssoas. b..n s co m ..rci o na fôr ma qu.. n ..lIa s.. d ecla ra 10 3
L.. y. p o r q u e V. Ma gesta d .. ha po r b .. m qu.. o. p r" lo s... m u lalo s. .., cra..os do Esta do
do Brasil. q u .. uza r.. m d .. fa cas ... m ai s a r m as p ro h ib id as p..las I.. Y' d .. v;nl.... n o.... d ..
m a rç o d.. mil s,,' ..c..n IO' " d ..za no..... .. ..int .... sinco d .. Junho d .. m il .... ec .. n IO' 1. .. 1 . .83
M
Manife. to do R.-yno de Port uga l .. 39
~fan ual do subduo fi ..l . ou . ClI rla l d .. u m b, dor .. Su.. ~b g .."ade O lmperado r so b s-e
" questão d o el ..mente se rvi l . .9 7
O M.. io d .. S.. fUeT p in to r em Ir..s horas . . . . . . . . . .•. . . . . . . . . . 129
Me m ori.. polilica sobre a capit..n i.. de Sa n ta Cathllrina . elCtlpl" n o RIO d.. J ..n ..iro ..m
O .. nnO d .. 1816 . 2 19
~l ..rnoria sob r.. a can..I" lTa . • . . • . . . . . . . . . • . • . . . . . . . . . . . 1+3
~l em o ri a sob re a necessidade de abo li r a int rod ução do. esc rnos aftl ca nos no Brasil 87
~le moria .obre a q ua lidade so b r.. o .. mpr..go dos aduba. . o u eSl r u m es 129
M ..morias da pa z d.. U t r..ch t . . • • • • 15 1
N
N arrati..a d .. s..rviço. n o I.berta r - . e O Brazil da dominação POTlugu.. U1 .177
No..o li..rc , ou. jogo d.. sort . . . 101 1
'H
o
O h rao d o d o u to r D u ut .. R ib e iro d.. Ma cedo ... · . ..f.5
orreios... m a is docu mentol di n gi d os ao G ove rno pele M ini st ~rio d o Rio d .. Ja n ..iro . . 170
Offk io ... d o cum..ntos d iri gido s is Cone. G .. ra u . [ " t taonlin aria. ... C o nsl i I Uinl'"
d .. Na ção Portugu e u . p daJ u n ta Pro vü ó r ia d o Gove rno d .. Pe r n am buco. . . . . . . . 171
p
Pa r t ici p açã o . .. do..um.. n lo s dir ig ido . ao G o v.. rn o p..lo G ..n ..ra l CO tn m a n d a n l.. da
T ro pa Ex p..di ri o n a r-ia , q u e e xi", ia n a P r ovmcia d o Rio c1 .. .Jan..ir o c ha ga n d o 1. .. 1 . . . 170
Q
Quana d ..u. d a da Asia .I.. j o i o .I.. Barro . . 23
Qu"sl io n d ..s lim ü ... .l u Br ...il .. I .I.. Ia C u r a n .. An gla i. ...ou mi... a I'a rbn ra g" d ..
S. M. Ie Ro i D'Iral íe
R..I1.. xce ns seb-e a vaidade dos homens. o u . d iK Un o. mO ra" • ..,b~ o s ..!T,mos <Lo "'ud..d .. .. 11 3
R.. Il.. xõe. sobre a melaphY'i ca d o cakulo infini , ,,. im al . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . 125
Rela ç ão d o s f.. st..jos , q ue a f..li l acc1a mação d o mu ito a lto . mu lt o po d e ro so ... fid ..li u im o
se n hor D . João VI. Re i do Reino U n ido de Port uga l. li r",, !. .. AIgarv..s na no it .. do
Indele vel, e fau~li $$ i m o di a 6 d e fev.. rei r o (. .. ] . 19 5
R..lal o r io a p rr~ nl a do ao EJlm. Sr. De. Do m ingos ~tontel ro P..tJlOIO . Pr.... d ..n1r d a
P rov .nci a d o A ma.o nas . . . . . . . • . .. .217
Rd at orio d a Re pa n içi o dos Negoc ios Estrangei ro s a p res e nt a do a A ..emh lea G ..ra l
Legulal iva na Qu.ana 5esuo da d e cima - q ui n ta legülalura . . . . . . . . . . . 15 9
Resposla .I.. hum ~li n i 'l ro & EI Re I Fihppe IV soh re o fuer . ou naô fa ur as paus com
Por,ugal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1...
. ·t l
R ighI< o f Porlugal . in refe ren..r lo G rral B ri la in and lhe qu..ouon of lhe .la.-.. tra d e ,
O I' . rh .. man ifesl o a n d pro les! o f Ih.. w..a1<. aga insl l he IIIgratllude. opression .
.. n d vio lr nce of Ih .. nrong . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . .. . 93
s
A sc je n cia d as so m b ras re lativa o ao d e...nh o . . . . . . .. 127
Se re natas .. sani us . . . 2 13
Se r ma n q u.. p re go u e R . P. A nto n io Vi..ira d a Co mpa n hia d e Jeouo. na Cap..Ja R....I o
p r ime ir o .I.. ja neiro .I.. 16t2 . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . t3
In d ,er . 2 49
S u pp le me n to a Am ~ri c a In gln a . ~ o Brazil conr ra stad o s . . . . . . 176
Sy no ps is. ou . dedu cção ch ro no lo glca d o s Fac to s m ais nOl av~i s d a h ist oria do Br ui l .119
T
o Trafico d a ~ sc ravalura . " o Btll d e Lo rd Palmuslon ..... 9 1
T ratado co rn p lerc d o Jo go de Il e ee re , e m o qual se es ta b.. l"c"m o s principlOS c"rlOs
d o s "s"rcicios o rr" ns ivo s. e d "f"nSlvo s d " na art " . . . . . . . . .. . 135
Tratado da aboli ção do t ra fico d e escra vos "m todos m l ugar~s d a CosIa de Africa
ao Nort e do Equador. e ntre os muno alto s. " mu it o pc de roeos se n ho r". o Prin clp~
Reg"n lC d e Po rt uga l. ~ E I -R~i do Reino U n ido da G rand" Br ..tanha " Irlanda . . .8 7
T ra lado d e all ia nç a d e fe n siva " ntr ~ os m u ilo alto s ... po d"ro so s s~ n ho r~' Do na M a r ia
Rain ha d e POrluga!. ~ D o m C a r los IH . R~i d~ H"span ha .155
T ralad o de li m ites d as co n q uistu e mee os muit o a!los , .. po d ero so s se nh o r es D J o ão V .
Rey de Porluga!. ~ D . Fnnand o VI. Rey de Espanh a . p"lo q u al a bolida a d ..marca çâ o
da linha m "ridiana . aJu. tad a n o Tratado d .. Tord~ s i lh u d .. 7 de Ju nho de It 94-I. .. l .. 151
T r alado d e pu .. nlr" o muit o alto . "muno pode r o so Pn n Clpe D . João. o V , pell a graça
de Deus Rey d.. Portugal. " o muil O alto . e mun o p od.. ro so Pr inci~ D . Fehp.. V ,
p d la graça d .. Deu s R"'Y Cat holico d e Hespan ha . . . • . . . . . . . . . . . . lt9
T ra la d o d e paz . e d e am izad e entre as coroas d e Pon up l. e d~ H "spanh a .. .157
Tra ta do de paze . , " n l re O' ."r"ni sSlmo s e pod " rosluimo s PnnClpcs D . C a rlo s 11 . R"'Y
C al ho li co. e D . A fo n so VI . R"'Y de Portuga l. Ieue . e co n cl u so na Co n vemo d e
Sancto Elor da C ida de d ~ Li .boa . a m 13 d ", fev",r",; ro d" 16 6 8 . . . .• .. . 14-i
T ra ta do d e trigonom..t ri a ",cli lmea ~ d~ Irigonom ~t ria sph"nca . . . . . . . .13 9
Trata do d efinilivo de paz . e u n iio " n l re o s se r e n issi mo s. e pcte nu..imos
Pr incipes D . J o scph I, Rey Fid eli . simo de Porlugal. e d o s Alga rv"s .Jorg'" 111.
R"y da Gram Br ",tanha . d e h um a part"' . L u iz X I. R",y Ch r iSlia n ..simo d~ Fra nça .
e D . Carlos IH (. .. ) . 15 5
'50
u
Ulurp,"p 'õ . ",l ~n ç " Õ , r~SI :aU ra ç" Õ de POMUgaJ .. . . . . . . . . • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
v
O Valeroso Luet de no . e tr iumpho d a liber dade -+9
índio...
Fontes Bibliográficas
BARRO S PAIVA
B18. BRASILIANA
MO RAES. Rube ns Bo rba de . Bibliliograpbia BTu ili a na : ra re bo oks aba ul Bra zil
p ub lish ed from '5°+ to 19 0 0 and ....orks hy brazilia n aUlh ors e f lhe colo n ia l
per íod o Re vised a nd e nla rged e d i rto n . Rio de J a nei ro , Ce LA. 1". 19 8 3. z v.
MO RAES, Rubem Borba de. Bibliografia bru ile iJ'a do pertcdo colonial : ca la -
logo co men tado das obras d o s a u to res na sc ido s n o Brasil e publicada s anles de
1808 . São Paulo : Insrnuro d e Est ud o s Brasile iro s. 19 6 9 . ! 37p , ( P u b lic a ção do
In SliluIO de Estudes B rasi l~ iros ; 9 )
BIB . I M P. RÉC IA
BO SC H
BRUN ET
'53
lNNOCÊNCIO
PALAU
SACRAMENTO BLAKE
BLAKE , Augusto Victo r ino Alves Sacr ame nto , Diccionario bibliographico
brazil~iro . Rio deja net r o . T yp . Nac ional , 188 3 -19°'2 . 7".