Você está na página 1de 261

PROVÉRBIOS LATINOS

A barba stulti discit tonsor.


Na barba do néscio todos aprendem a rapar.
À barbe de fou apprend-on à raser.
A barba de necio aprenden todos a rapar.
Alla barba dei pazzi il barbiere impara a radere.

A bonis bona disce.


Junta-te aos bons e serás um deles.
Fréquentez les bons, et vous l’en serez.
Allégate a los buenos y serás uno de ellos.
Accostati ai buoni e sarai uno di essi.

A bove maiore discit arare minor.


Boi velho ensina a arar o novo.
Saltou a cabra na vinha, também saltará a filha.
Le grand boeuf apprend à labourer au petit.
Saltó la cabra en la viña, también saltará la hija.
Il giovenco impara dal bue.

A cane non magno saepe tenetur aper.


Tamanho não é documento.
En petite cheminée fait on bien grand feu.
Malgranda aspekte, sed granda intelekte.
Malgranda pezo, sed granda prezo.

A dígito cognoscitur leo.


Ab unguibus leo.
Pelo dedo se conhece o gigante.
À l'ongle on connaît le lion.
Faro farinton rekomendas.

A fronte precipitium, a tergo lupi.


Se correr, o bicho pega, se ficar, o bicho come.
Tomber de la poële dans la braise.
Huyendo del toro, cayó en el arroyo.
Cader dalla padella nelle brace.

A fructibus cognoscitur arbor.


Arbor ex fructu cognoscitur.
Pelo fruto conheço a árvore.
Au chant on connaît l'oiseau.
El árbol por el fruto es conocido.
Dal frutto si conosce l’albero.

A magnis proprio vivitur arbitrio.


Lá vão as leis onde as querem os reis.
Manda quem pode, obedece quem tem juízo.
La raison du plus fort est toujours la meilleure.
A puro fonte defluit aqua pura.
De boa árvore, bons frutos.
De doux arbre douces pommes.

A radice sapit pomum, quocumque rotatur.


De tal pedaço, tal retraço.
Toujours sent la pomme le pommier.
De tal palo, tal astilla.
La scheggia ritrae dal cappo.

A teneris consuescere multum est.


De pequenino é que se torce o pepino.
Il faut étouffer le monstre au berceau.
Desde chiquito se há de crear el árbol derechito.
Finché la pianta è tenera bisogna drizzarla.

Ab alio exspectes, alteri quod feceris.


Como for teu trato, assim te trato.
Como plantares, assim colherás.
Assim como fizeres, de outro o esperes.
O que fizeres, encontrarás.
Comme à autrui fait tu auras, d'autrui enfin tu recevras.
El bien o el mal al que lo hace le vendrá.
Donde las dan las toman.
Come farai, così avrai.

Ab amico reconciliato cave.


Amigo reconciliado, inimigo dobrado.
Ne te fie jamais à l'ami reconcilié.
Amigo reconciliado, enemigo doblado.
Amico riconciliato, nemico doppio.

Ab asino lanam quaerere.


Ab asino lanam petere.
Procurar chifre em cabeça de cavalo.
Buscar cinco pés ao gato.
Demander de la laine à un âne.
Empeño vano sería pedir lana al asno.
Cercar lana dall’asino.

Ab equo ad asinum.
Ab equis ad asinos.
De alcaide a verdugo, vê como subo.
Se faire d'evêque meunier.
De alcalde a verdugo, ved como subo.
Tornar di papa vescovo.

Ab inimicis possum mihi ipsi cavere, ab amicis vero non.


Guarde-me Deus dos amigos, que dos inimigos eu me guardarei.
Dieu me garde de mes ami; je me garderai de mes ennemis.
De quien me fío, Dios me guarde; de quien no me fío, me guardaré yo.
Dagli amici me guardi Iddio, che daí nemici mi guardo io.

Ab inope nunquam spectes.


Ninguém dá o que não tem.
On ne saurait chanter plus haut que la bouche.

Ad mare declivus omnis currit cito rivus.


Correm os ribeiros para os rios, os rios para o mar.
A água corre para o mar, e as coisas para o seu natural.
Correm os para o mar, e cada qual para o seu natural.
Les rivières retournent à la mer.

Abbati, medico, patronoque intima pande.


Ao médico, ao advogado e ao abade falar a verdade.
Au médecin, à l'avocat et au curé, il faut dire la vérité.
Al médico, confesor y letrado no le tengas engañado.
Al confessore, al medico ed all’avvocato, non puoi tenere il ver’ cellato.

Absens heres non erit.


Não há ausentes sem culpa, nem presentes sem desculpa.
Les absents ont toujours tort.
Ni ausente sin culpa, ni presente sin disculpa.
Chi è lontano ha sempre torto.

Absente domino res male geritur.


Fazenda, teu dono te veja.
Patrão fora, dia santo na loja.
Onde não vai o dono, vai o dolo.
Qui est loin de son bien est près de son dommage.

Absit qui mea manducat mecum et sua secum.


Arrenego do amigo que come o seu só e o meu comigo.

Absque argento omnia vana.


Sem dinheiro nada se alcança.
Sans deniers George ne chante pas.

Absque vado fluvius, nec stat sine pellice proles.


Não há rio sem vau, nem geração sem mau.
Em longa geração, há conde e ladrão.

Abundans cautela non nocet.


Cautela e caldo de galinha nunca faz mal a ninguém.
Deux précautions valen mieux qu'une.
Precaución y caldo de gallina, anticipada medicina.
La prudenza non è mai troppa.

Abyssus abyssum invocat.


Um abismo atrai outro.
Uma desgraça nunca vem só.
L'abîme apelle l'abîme.
El abismo llama al abismo.
Una desgracia nunca viene sola.
L’abisso chiama l’abisso.
Le disgrazie non vengono mai sole.

Accepta candela, candelabrum quaeris.


Busca seu asno, e está montado em cima.
Il cherche son âne, et il est monté dessus.
Busca su asno y está montado encima.
Fare come colui che cercava l’asino e c’era sopra.

Accepto damno ianuam claudere.


Accepto damno claudenda est ianua.
Casa roubada, trancas à porta.
Plus le temps de fermer l'écuri quand le cheval en est sorti.

Accidere ex una scintilla incendia passim.


De uma faísca se queima uma vila.
Petite étincelle engendre grand feu.
De malgranda kandelo forbrulis granda kastelo.

Accipe quod tuum alterique da suum.


A cada um o que é seu.
Chacun son dû.
Il faut rendre à César ce qui est à César.

Accipere quam facere praestat iniuriam.


Antes sofrer o mal que fazê-lo.
Em matéria de ofender, antes réu que autor ser.
Il vaut mieux souffrir le mal que le faire.

Accipias paleam, si non vult solvere nequam.


De mau pagador, em farelos.
D'un mauvais payeur on tire ce qu'on peut.
Del mal pagador aunque sea en paja.
De cattivo debitor, togli paglia per lavor.

Accipiat felis quae vellent rodere mures.


Se há de se dar ao rato, dê-se ao gato.

Acerba sunt bella fratrum.


Ira de irmãos, ira do diabo.
Intriga de irmão, intriga de cão.
Courroux de frères, courroux de diables d'enfer.
Ira de hermanos, ira de diablos.
Fratelli, flagelli..

Acum in meta faeni quaerere.


Procurar agulha em palheiro.
Chercher une aiguille dans un charrette de foin.
Una aguja en un pajar es difícil de encontrar.
Cercare un spillo in un mucchio di fieno.
Ad commodum suum quisquis callidus est.
Para seu proveito, cada um sabe.
Cada qual é dono de suas ventas.
Chacun se fait fouetter à sa guise.

Ad consilium ne accesseris, antequam voceris.


Não dês conselho a quem não pede.
Ne donnez jamais conseil avant qu'on vous le demande.
En lo que no te va nada, no metas tu cucharada.
Sale e consigli si dano a colui che li chiede.

Ad cuius veniat scit cattus lingere barbam.


Bem sabe o gato cujas barbas lambe.
Bien sait le chat quelle barbe il lèche.

Ad fontes redeunt longo post tempore lymphae.


Depois dos anos mil torna a água a seu carril.
Les races des petits et des grands seront égales en mille ans.
Después de los años mil, torna el agua a su carril.
In cento anni e cento mesi, l’acqua torna a’suoi paesi.

Ad fores fortuna venit, cui propitia est.


Vem a ventura a quem ela procura.
Le bonheur vient en dormant.
La dicha viene mientras dormimos.
Chi ha d’aver bene, dormendo gli viene.

Ad mala facta malus socius socium trahit.


O mau sempre cuida em enganos.
Quem com porcos anda, aprende a grunhir.
Mauvaise compagnie, au gibet l'homme convie.
Quien compañia de malos desea tener, el cuerpo y el alma quiere perder.
Le cattive compagnie conduccono l’uomo alla forca.

Ad mensuram aquam bibit, citra mensuram panem comedit.


Aproveita o farelo e desperdiça a farinha.
Quebra a louça e guarda os palitos.

Ad paenitendum properat, cito qui iudicat.


Quem cedo se determina, cedo se arrepende.
Juge hâtif est périlleux.
Quien presto se determina, dúrale el arrepentir.
El que subito se determina, subito se arrepiente.
Chi presto (tosto) giudica, presto (tosto) si pente.

Ad partus ovium noscuntur pondera ventrum.


No fim é que se cantam as glórias.
Não atires foguetes antes da festa.
À la fin se chante le Gloria.
À la fin on verra qui aura mangé le lard.
Al fin se ven las zurrapas.
Il fine è quello che giuoca.

Ad praesens ova cras pullis sunt meliora.


Mais vale um ovo hoje que uma galinha amanhã.
Mieux vaut maintenant un oeuf que dans le temps un boef.
Un tiens vaut mieux que deux tu l'auras.

Ad terrae morem vitae decet esse tenorem.


Na terra aonde fores ter, faze como vires fazer.
Em terra de sapos, de cócoras como eles.
On doit vivre selon le pays où l'on est.
À Rome comme à Rome.
Doquiera que fueres, harás como vieres.

Adde parum parvo, magnus acervus erit.


Muitos poucos fazem um muito.
Plusieurs peu font un beaucoup.
Muchos pocos hacen un mucho.
Muchas candelillas hacen un cirio pascual.
Molti pochi fanno un assai.
Poco e spesso empie il borsetto.

Adhaerens potenti adversitatem non timet.


Quem a boa árvore se acolhe, boa sombra o cobre.
Quem tem padrinho, não morre pagão.
Un arbre qui t'abrite, salue-le, il le mérite.
Quien a buen árbol se arrima, buena sombra le cobija.
Quien tiene padrino, se bautiza.
Chi a buon albe s’appoggia, buon ombra lo ricopre.

Adhuc caelum volvitur.


Deus ainda está onde estava.

Adulator propriis commodis tantum studet.


Abana-se o cão, não por ti, mas pelo pão.
Le chien remue la queue non pour toi, mais pour le pain.
Menea la coda el can, no por ti, sino por el pan.
Muove la coda il cane, non pe ter ma per il pane.

Aedificia et lites pauperiem faciunt.


Quem faz casa, ou se casa, a bolsa lhe fica rasa.
Qui se marie, ou édifie, sa propre bourse il purifie.
A quien hace casa o se casa, la bolsa le queda rasa.
Chi edifica, la borsa purifica.

Aegroto dum anima est, spes est.


Enquanto há vida, há esperança.
Tant que je respire, j'espère.
Mientras hay vida, hay esperanza.
Finchè c’è vita, v’è speranza.

Aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit.


Onde uma porta se fecha, outras se abrem.
Une de perdue, dix de retrouvées.

Aequalem tibi uxorem quaere.


Casar, com os da sua igualha.
Chacun avec sa chacune.

Aequalis aequalem delectat.


Cada qual ama seu semelhante.
Qui se ressemble s'assemble.
Cada oveja con su pareja.
Ogni simile appetisce il suo simile.

Aeque pars ligni curvi ac recti valet igni.


Pau torto faz fogo direito.
Le bois tortu fait le feu droit.
La leña torcida da fuego recto.
Anche la legna storta da fuoco diritto.

Aequiparat factum nobile velle bonum.


A boa-vontade supre a obra.
L'intention vaut le fait.
La bonne volonte est reputée pour le fait.
Más hace el que quiere, que no el que puede.
Buona volontà supplisce a facoltà.

Aes formae speculum est, vinum mentis.


O vinho é o espelho da alma.
Le vin est le miroir des hommes.
Ce que le sobre tient au coeur est sur la langue du buveur.
El hombre se conoce por el vino.
L’uomo si conosce al bicchiere.

Aetas senilis mala merx.


A velhice é um pesado fardo.
La vieillesse est un pesant fardeau.
La vejez es un pesado fardo.
La vecchiaia è una grave soma.
Aĝo maljuna ne estas oportuna.

Aetate rectius sapimus.


Com os anos vem o siso.
Mais vale experiência que ciência.
Avec l'âge on devient sage.
Tras los días viene el seso.
Gli anni dan senno.

Aetatem habet, ipse sibi consulet expertus.


A boi velho não busques abrigo.
Il veut montrer à son père à faire des enfants.
Les oisons mènent paître les oies.
Affinem nullum dives avarus habet.
Rico avarento não tem parente nem amigo.
Vilain enrichi ne connaît parent ni ami.
Cuando el villano está rico, no tiene parente ni amigo.
Il villan nobilitato non conosce il parentado.

Agentes et consentientes pari poena puniendi.


Tão bom é o ladrão como o consentidor.
Autant pèche celui qui tient le sac, que celui qui met dedans.
Tanto peca el que roba enla huerta como el que queda en la puerta.
Tanto ne va a chi ruba quanto a chi tiene il sacco.

Agere, non loqui.


Atos, não palavras.
Obras falam, palavras calam.
Les paroles sont femelles, et les faits mâles.
Las palabras son hembras, los hechos, varones.
Le parole sono femmine e i fatti sono maschi.

Alea iacta est.


A sorte está lançada.
Le sort en est jeté.
Les dés en sont jetés.

Aleam emere.
Comprar nabos em saco.
Acheter chat en poche.
Comprar gato en saco.
Comprar la gatta nel sacco.

Alia aetas alios mores postulat.


Outros tempos, outros costumes.
Autres temps, autres moeurs.

Alia voce psittacus, alia voce coturnix loquitur.


Cada passarinho canta sua canção.
Cada um fala como quem é.
Chaque oiseau chante sa propre chanson.
Cada pájaro canta su canción.
Ogni uccello canta il suo verso.

Aliena capella gerat distentius uber.


A cabra da vizinha dá mais leite que a minha.
Vache de loin a assez de lait.

Aliena nobis, nostra plus aliis placent.


A galinha da vizinha é sempre mais gorda que a minha.
Moisson d'autrui plus belle que la sienne.
La gallina de mi vecina más huevos pone que la mía.
La gallina del vicino par un’oca.
Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt.
O macaco olha o rabo da cutia e não vê o seu.
Mete a mão no teu seio, não dirás do fado alheio.
Ceux de qui la conduite offre le plus à rire, sont toujours sur autrui les premiers à médire.
Quien a outro quiere juzgar, en sí debe comenzar.
Chi d’altrui parlar vorrà, guardi se stesso e tacerà.
Contro i difetti del vicin t’adiri, e gli stessi difetti in te non miri.

Alieni appetens, sui profusus.


Ávido do alheio, dissipador do próprio.

Alii sementem faciunt, alii metent.


Um semeia, outro colhe.
Tel sème, qui ne recueille pas.
Unos crían gallinas y otros comen los pollos.
Uno semina e un altro raccoglie.
Uno leva la lepre e un altro la mangia.

Aliis alia placent.


Cada um tem seu gosto.
Chacun son goût.
Sobre gustos no hay nada escrito.
Ognuno ha i suoi gusti.

Aliorum medicus, et ipse vulneribus scatet.


Macaco não enxerga o seu rabo, mas enxerga o da cutia.
Le bossu ne voit pas sa bosse, mais il voit celle de son confrère.

Alios adito penates.


A outra porta, que esta não se abre.

Aliquis non debet esse iudex in propria causa.


Ninguém é bom juiz em causa própria.
On ne peut être à la foi juge et partie.

Aliud est facere, aliud est dicere.


Não é o mesmo prometer e cumprir.
Promettre et tenir sont deux.

Aliud ex alio malum (gignitur).


Aonde vais, mal? Onde há mais mal.
Un malheur amène son frère.
El mal llama al mal.
Un male tira l’altro.

Aliud in ore, aliud in corde.


O coração sente, a boca mente.
Il a dit de bouche, mais le coeur n'y touche.
Caras vemos, pero corazones no sabemos.
Non è sempre d’accordo il labbro e il cuore.
Lango miela, sed koro kruela.
Aliud noctua sonat, aliud cornix.
Cada passarinho canta sua canção.
Cada um fala como quem é.
Chaque oiseau chante sa propre chanson.
Cada pájaro canta su canción.
Ogni uccello canta il suo verso.

Alium silere quod voles, primum sile.


O segredo melhor guardado é o que a ninguém é revelado.
Ta chemise ne sache ta guise.
Secreto bien guardado, el que a nadie se há contado.
Tu camisón non sepa tu intención.
Segreto confidato non è più segreto.

Allia quando terunt, retinent mortaria gustum.


Quem azeite mede, as mãos unta.
L'on ne peut toucher du beurre sans qu'il n'en reste aux doigts.

Altare spoliat, ut aliud operiat.


Descobre um santo para cobrir outro.
Découvrir Saint Pierre pour couvrir Saint Paul.
Desnudar un santo para vestir otro.
Non si scopre un altare per ricoprire un altro.

Alteri ne facias, quod tibi fieri non vis.


Não faças aos outros o que não queres que te façam.
Ne fais pas à autrui ce que tu ne voudrais qu'on te fît.

Alterius festum solum invitatus adibis.


A boda e batizado não vás sem ser convidado.
L'on ne doit jamais aller à noces sans y être convié.
A bodas y a niño bautizado, no vayas sin ser llamado.
Chi va alla festa e non è invitato, bem gli sta se n’è scacciato.

Alterius non sit, qui suus esse potest.


Quem pode ser livre, não se cative.

Alternando boni nos dona manemus amici.


Pequenas lembranças conservam viva a amizade.
Les petits cadeaux entretiennent l'amitié.
Los pequeños obsequios mantienen la amistad.
Lo regalado todos lo reciben con agrado.
I piccoli doni tengono viva l’amicizia.
Se vuoi che l’amicizia si mantenga, fa che un paniere vada e l’altro venga.

Altissima quaeque flumina minimo labuntur sono.


Águas tranqüilas, águas profundas.
Il n'est pire eau que l'eau qui dort.
Del agua mansa me libre Dios, que de la brava me libro yo.
Acqua cheta rompe i ponti.
Amantes, amentes.
Paixão cega a razão.
O amor é cego.
L'amour est aveuge.
La pasión tapa los ojos a la razón.
L’amor è pazzo e cieco.

Amantis iusiurandum poenam non habet.


Juramento de quem ama mulher não é para crer.
Juras de namorados e promessas de políticos se escrevem nas ondas do mar.
Serment de joueur, serment d'amant, autant en emporte le vent.
Juramentos de amor se los lleva el viento.
Juras del que ama mujer no se han de creer.
I giuramenti degli innamorati sono come quelli dei marinai.

Amantium ira amoris integratio est.


Amores arrufados, amores dobrados.
Querelles d'amants, renouvellement d'amour.
Iras de namorados son los amores dobrados.
Beghe d’amor, nuovo ardor.

Amici, nec multi, nec nulli.


Amigos, nem muitos, nem nenhum.
Ami de plusieurs, ami de nuls.

Amicitia inter pocula contracta plerumque vitrea.


Amigo de mesa não é de firmeza.
Ami de table est variable.
Amistad por el vino estrechada no dura de la noche a la mañana.
Donde hay higos, hay amigos.
Amicizia stretta dal vino non dura de sera al matino.
Amico di ventura molto briga e poco dura.

Amicitia quae desiit, nunquam vera fuit.


Quem deixa de ser amigo, nunca o foi.
He never was a friend who has ceased to be one.
Qui cesse d'être ami, ne l'a jamais été.
Amistad que acaba jamás fue amistad.
Amicizia che cessa non fu mai vera.

Amicitias immortales esse oportet.


Amizade que pode envelhecer, não deve morrer.
Les amitiés devraient être immortelles.
La verdadera amistad es inmortal.
Le amicizie devono essere inmortali.

Amicitias tibi iunge pares.


Cada qual com seu igual, e cada ovelha com sua parelha.
Qui se ressemble s'assemble.

Amicum an nomen habeas, aperit calamitas.


Amigo fingido, conhecê-lo-ás no arruído.
Au besoin on connaît l'ami.
En chica casa y en largo camino se conoce el buen amigo.
Nei pericoli si vede chi d’amico ha vera fede.

Amicus certus in re incerta cernitur.


Amicus certus in necessitate cernitur.
Amigo certo conhece-se na fortuna incerta.
Au besoin on connaît l'ami.
En chica casa y en largo camino se conoce el buen amigo.
L’amico certo si conosce nell’incerto.

Amicus omnibus, amicus nemini.


Multus amicus, nullus amicus.
Amigo de todos, amigo de nenhum, tudo é um.
L'ami de tout le monde n'est l'ami de persone.
Amigo de todos y de ninguno, todo es uno.
Amico d’ognuno, amico di nessuno.

Amicus Plato, sed magis amica veritas.


Amigo de meu compadre, porém mais da verdade.

Amicus verus, rara avis.


Amigos, poucos e bons.
Rien de plus commun que le nom d’amitié, rien de plus rare que la chose.
Raros son los verdaderos amigos.
I veri amici sono come le mosche bianche.

Amnem parvorum facit unda frequens fluviorum.


Muitos poucos fazem um muito.
Les petits ruisseaux font les grandes rivières.
Los pequeños arroyos hacen los grandes ríos.
I piccoli ruscelli fanno i grandi fiumi.
El malgrandaj akveroj fariĝas grandaj riveroj.

Amor amore compensatur.


Amor com amor se paga.
L'amour ne se paie qu'avec l'amour.
Amar sin ser amado, tiempo desperdiciado.
Amare e non essere amato è tempo perso.

Amor, arma, canes et aves, simplex voluptas, centuplex dolor.


Guerra, caça e amores, por um prazer, cem dores.
De chiens, d'oiseaux, d'armes, d'amours, pour un plaisir mille douleurs.
Guerra, caza y amores, por un placer mil dolores.
In guerra, nella caccia e negli amori, per un placer mille dolori.

Amor caecus.
O amor é cego.
A afeição cega a razão.
L'amour est de telle nature, qu'il aveugle la créature.
Afición ciega razón.
Amore è cieco.
Amor cogit ad nuptias, litem capit, atque dolorem.
Quem casa por amores, maus dias e noites piores.
Quem casa por amores sempre vive em dores.
Qui se marie par amours, a bonnes nuits et mauvais jours.
Quien se casa por amores, malos días y buenas noches.
Chi se marita per amore, di notte ha piacer, di giorno dolore.

Amor et melle et felle est fecundissimus.


Não há amor sem amargor.
En amour, il y a plus d'aloès que de miel.
Mucho sofre quien bien quiere.
L’amore è fecondo di miele e di fiele.

Amor et potestas impatiens consortis.


Amor e senhoria não querem companhia.
Amour et seigneurerie ne vont pas de compagnie.
Amor y señoría non quieren compañía.
Amore e signoria non sofran compagnia.

Amor odit inertes.


Coração fraco não merece dama.
Un honteux n'eut jamais belle amie.
El amante ha de ser osado.
Amante non sia chi coraggio non ha.

Amor tussisque non celantur.


Tosse, amor e febre ninguém esconde.
Amour, toux, fumée et argent, on ne peut cacher longuement.
El amor y la tos no se pueden ocultar.
Amore, tosse e fumo non si possono nascondere.
Il fuoco, l’amor e la tosse presto si conosce.

Amor vincit omnia.


O amor tudo vence.
L'amour est fort comme la mort.

Amoris vulnus idem sanat, qui fecit.


Chaga de amor, quem a faz, a sara.
L'amour est comme la lance d'Achile, qui blesse et guérit.
La llaga de amor, quien la hace, la sana.
Le ferite d’amor non le può sanare che chi le ha fatto.

Amplius iuvat virtus, quam multitudo.


Mais vale qualidade que quantidade.
Mieux vaut qualité que quantité.

Anceps fortuna belli.


Guerra começada, só Deus sabe quando acabada.

Ancipiti plus ferit ense gula.


De grandes ceias estão as sepulturas cheias.
La gourmandise tue plus de gens que l'épée.
Más matan la recetas que las escopetas.
Más mató la cena que sanó Avicena.
Ne uccide più la gola che la spada.

Angulus erigitur in sacco, quando repletur.


Saco vazio não se põe em pé.
Un sac vide ne saurait se tenir debout.
Un saco vacío mal se tiene en pie.
Sacco vuoto non può star in piedi.
Sacco vuoto non stà ritto.

Animus gaudens aetatem floridam facit.


Quem canta, seus males espanta.
Quem canta, seus maus fados espanta.
C'est demie vie que de rire.
Quien canta, sus males espanta.
L’allegria è d’ogni male il rimedio universale.

Annosa vulpes non capitur laqueo.


Macaco velho não trepa em galho seco.
Avec l'âge, on devient sage.
La zorra vieja no se deja coger en el lazo.
Uccello vecchio non entra in gabbia.

Annosae frustra cornici retia tendis.


Pardal velho não se deixa apanhar em qualquer rede.
On ne prend pas les vieux moineaux avec de la paille.
Pájaro viejo no entra en la jaula.
Passero vecchio no entra in gabbia.

Annosum vinum, socius vetus, et vetus aurum, haec sunt in cunctis trina probata locis.
Ouro velho, amigo velho, vinho velho.
Ami, or, vin vieux sont bons en tous lieux.
Amigo viejo, tocino y vino añejo.
Amici, oro e vino vecchio sono buoni per tutto.

Annus producit, non ager.


Mais faz o ano que o campo bem lavrado.
Mieux vaut un bon an qu’un bon champ.
Más produce el año que el campo bien labrado.
L’anno produce le ricolte, non il campo.

Ante mortem ne laudes hominem quemquam.


Não louves o homem enquanto vive.
Attends le soir pour louer le bon jour, et la mort pour louer la vie.
Ninguno sea loado hasta después de enterrado.
Prima della morte non chiamare nessuno felice.

Ante victoriam ne canas triumphum.


Não cantes vitória antes do tempo.
Il ne faut pas chanter triomphe avant la victoire.
No se debe cantar victoria hasta después de haber vencido.
Non convien cantare trionfo prima della vittoria.

Antequam noveris, a laudando et vituperando abstine.


Antes que conheças, não louves, nem ofendas.

Antequam rem agas, prospice finem.


Antes que cases, vê o que fazes.

Antiquus amor cancer est.


Frutos e amores, os primeiros são os melhores.
Il n'est que les premiers amours.
Sopa y amores, los primeros, los mejores.
Il primo amore non si scorda mai.

Antiquus pullum scandere novit eques.


A cavalo novo, cavaleiro velho.
À jeune cheval, vieux cavalier.

Apparet semper dissimulatus amor.


Tosse, amor e febre, ninguém esconde.
Amour, toux, fumée et argent ne se peuvent cacher longtemps.

Apud creditorem maior quam apud debitorem debiti memoria.


O credor tem melhor memória que o devedor.
Le créancier a meilleure mémoire que le débiteur.

Aqua turbida piscosior est.


Na água revolta pesca o pescador.
L’eau trouble est le gain du pêcheur.
En el agua turbia hace buen pescar.
A fiume torbido guadagno di pescatori.

Aquae furtivae dulciores.


Não há melhor bocado que o furtado.
Pain dérobé réveille l'appétit.
No hay mejor bocado que el hurtado.
Fruta prohibida, más apetecida.
Pan rubato ha buon sapore.
Frutto proibito, più saporito.

Aquam e pumice postulare.


Querer tirar água da pedra.
Tirer de l'huile d'un mur.
Sacar aceite de un ladrillo.
Cavar sangue de una rapa.

Aquas cineri infundere.


Casa roubada, trancas à porta.
Fermer l'écurie, quand les chevaux n'y sont plus.
La casa quemaqda, acudir con el agua.
Tardi si vien con l’acqua, quando la casa è arsa.
Aquila non captat muscas.
As águias não caçam moscas.
L'aigle non chasse point aux mouches.
El águila no caza moscas.
El águila no se entretiene en cazar moscas.
L’aquila non piglia mosche.

Aquila non generat columbam.


Das águias não nascem pombas.
L'aigle n'engendre point la colombe.
Del águila no nace la paloma.
D’aquila non nasce colomba.

Aquila thripes aspiciens.


A raposa anda aos grilos.

Aranearum telis leges compares.


Uma lei para o rico, outra lei para o pobre.
Les lois ne sont que toiles d'araignées, qui n'arrêtent que les mouches, et qui sont rompues par les frelons.
Allá van las leyes,do quieren reyes.
Le leggi sono come i ragnatelli.

Arbor bona fructus bonos facit, mala vero nunquam bonos.


De boa cepa a vinha, e de boa mãe a filha.
Bonne semence fait bon grain et bons arbres portent bons fruits.

Arbor per primum quaevis non corruit ictum.


A primeira machadada não derruba o pau.
L'arbre ne tombe pas du premier coup.
Uno solo golpe no derriba un roble.
Al primo colpo no cade un albero.

Arbore de dulci dulcia poma cadunt.


De boa árvore, bons frutos.
De doux arbre douces pommes.

Arcus tensus saepius rumpitur.


Corda puxada se quebra.
Arc toujours tendu se gâte.
Arco siempre armado, o flojo o quebrado.
Il troppo tirare, l’arco fa spezzare.

Ardua ad gloriam via.


Nenhum caminho de rosas conduz à glória.
Aucun chemin de fleurs ne conduit à la gloire.
No es camino trillado el que va desde la tierra al cielo.
A gloria no si va senza fatica.

Argentum accepi dote, imperium vendidi.


Em casa de mulher rica, ela manda, ela grita.
Si vous voulez vous ruiner, épousez une femme riche.
Qui prend une femme pour sa dot à la liberté tourne le dos.
En casa de mujer rica, ella manda y ella grita.
Dove entra dote, esce libertà.

Argentum accepi, imperium vendidi.


Antes comprar que rogar.
Aceitar um benefício é vender a liberdade.
Qui prend, se vend.
Vende su propia voluntad, el que recibe ajeno beneficio.
Chi dono prende, libertà vend.

Argentum auro, utrumque virtuti cedit.


O ouro luz, a virtude reluz.
L'argent a moins de valeur que l'or, et l'or que la vertu.
El oro luce, la virtud reluce.

Arripienda quae offeruntur.


Quando te derem o porquinho, vem logo com o baracinho.
Celui à qui on donne ne choisit pas.

Arripiunt aurae quidquid stolidi sonat aure.


Entra por um ouvido e sai pelo outro.
Ce qui entre par une oreille, sort par l'autre.
Entra por un oido y sale por el otro.
Per un orecchio entra e per l’altro esce.

Ars longa, vita brevis.


Longa é a arte, curta a vida.
L'art est long, la vie est courte.
El arte es eterno, la vida breve.
La vita è breve e l’arte è lunga.

Ars non habet inimicum nisi ignorantem.


Quem não sabe a arte, não a estima.
Science n’a ennemis que les ignorants.
La enemiga del arte es la ignorancia.
L’arte non ha maggior nemico dell’ignorante.

Arte deluditur ars.


A ruim, ruim e meio.
À trompeur, trompeur et demi.
A ruín, ruín y medio.
Per conoscere un furbo ci vuole un furbo e mezzo.

Arte pugnandum est, et adhibenda quae prosunt.


Com arte e engno vivo metade do ano, e com engano e arte, a outra metade.
Moitié de l’anné on vit par la ruse et l’art; avec l’art et la ruse on vit bien l’autre part.
La mitad del año, con arte y engaño, y la otra parte con engaño y arte.
Con arte e con inganno, si vive mezzo l’anno; con inganno e con arte, si vive l’altra parte.

Artem, qui sequitur, raro pauper reperitur.


Quem tem ofício, não morre de fome.
Qui art a, partout part a.
Quien tiene arte, va por toda parte.
Quien sabe algun arte come en cualquier parte.
Chi ha arte, ha parte.

Asini lanam quaerere.


Buscar lã ao asno.
Demander de la laine à un âne.
No buscar lana de un asno.
Dall’asino non cercar lana.

Asinum asellus culpat.


Diz o asno ao mulo: tira-te daqui, orelhudo.
Un âne appelle l'autre rogneux.
Dijo el asno al mulo: anda para allá, orejudo.
Il cinco dà del bue all’asino.

Asinus ad lyram.
Burro não entende música.
Qu'a de commun l'âne avec la lyre?
Un asno no entiende música.
Esse come l’asino al suono della lira.

Asinus asinum fricat.


Um burro coça outro.
Un âne gratte l'autre.
Un asno rasca a outro asno.
Para rascarse, van los burros a buscarse.
Los asnos se lucen unos a otros.
Un asino gratta l’altro.

Asinus asino et sus sui pulcher est.


Asinus asino pulcherrimus.
Coruja não acha seus filhos feios.
À l'âne l'âne semble très beau.
La belleza de la jumenta al asno tienta.
Un asino par’bello ad un altro asino.

Asinus balneatoris.
Asno de Arcádia, cheio de ouro e come palha.
L'âne de la montagne porte le vin et boit de l'eau.
El asno de Arcadia, lleno de oro y come paja.
Fare come l’asino, che porta il vino e beve l’acqua.

Asinus esuriens fustem negligit.


Ventre em jejum não ouve a nenhum.
Chien affamé ne craint le bâton.
Perro hambriento no teme el palo.
Cane affamato non teme bastone.

Asperius nihil est humili, cum surgit in altum.


Quando o vilão está rico, não tem parente nem amigo.
Vilain enrichi ne connaî parent ni ami.
Cuando el villano está rico, ni tiene parentes ni amigos.
Il villan nobilitato non conosce il parentado.

Aspiciunt oculi duo lumina clarius uno.


Dois olhos vêem mais do que um.
Deux avis valent mieux qu'un.

Auctor criminis det poenas.


Quem quebrou pague.
Qui casse les verres les paie.

Auctor opus laudat.


O escaravelho a seus filhos chama grãos de ouro.

Audacem reddit felis absentia murem.


Quando os gatos não estão em casa, os ratos passeiam por cima da mesa.
Quand le chat n'est pas là, les souris dansent.
Vanse los gatos y entretiénense los ratos.
Via il gatto, ballano i topi.

Audacem vitreumque eadem vas terminat aetas.


Homem atrevido dura como vaso de vidro.

Audaces fortuna iuvat, timidosque repellit.


Audentes fortuna iuvat.
Ao homem ousado a fortuna lhe dá a mão.
La fortune sourit aux audacieux.

Audacter calumniare, semper aliquid haeret.


Caluniai com audácia, que alguma coisa sempre fica.
Calomniez, calomniez, il en restera toujours quelque chose.
Calumniad, calumniad, que algo queda.
Calumnia, calumnia, che a tirar dell’acqua, al muro sempre se n’attacca.

Audi multa, loquere pauca, et non errabis.


Audi, vide, tace, si vis vivere in pace.
Ouve, vê e cala, viverás vida folgada.
Écoute beaucoup et parle peu.
Quien su vida há de gozar, ha de ver, oir y callar.
Odi, vede e tace, se vuoi vivere in pace.

Audiatur et altera pars.


Se queres ser bom juiz, ouve o que cada um diz.
Toda medalha tem seu reverso.
Écoute l’autre partie.
Il faut garder une oreille pour l'accusé.
Oigase a la outra parte.
El que no oye sino un son, no sabe más que un ton.
Il buon giudice ascolta ciò che ognuno dice.

Audiet carnificem, spernens audire parentes.


Quem não crê boa mãe, crê boa madrasta.
Qui méprise à suivre ses parents, enfin est réduit au carcan.
Quien no cree en buena madre, creerá en mala madrasta.
Chi non vuoi ubbidire al padre in giovinezza, va a pericolo di ubbidire al boia nella vecchiezza.

Auloedus fit, qui citharoedus esse non potest.


Quem não pode como quer, queira como pode.
Qui ne peut galoper, qu'il trotte.
Quien no puede hacer lo que quiere, haga lo que puede.
Chi non può fare come vuole, faccia come può.

Auribus frequentius quam lingua utere.


Ver, ouvir e calar.
La parole est d'argent, mais le silence est d'or.
Parolo estas arĝento, oron similas silento.

Auro loquente, omnis sermo inanis est.


Auro loquente, nil pollet quaevis oratio.
Onde o ouro fala, a língua cala.
Où l'or parle, toute langue se tait.
Donde el oro habla, la lengua calla.
Dove l’oro parla, la lingua tace.

Auro patent cuncta, atque Ditis ianuae.


Auro quaeque ianua panditur.
Não há cerradura, se de ouro é a gazua.
Chave de ouro abre qualquer porta.
Un marteau d'argent rompt une porte de fer.
Si es de oro la ganzúa, no hay cerradura segura.
Il denaro è la chiave più forte per aprire tutte le porte.
Vuoi tu aprire qualunque porta? Chiavi d’oro teco porta.

Aurora musis amica.


A aurora é amiga das musas.
Le matin est l'ami des Muses.
Los asuntos importantes, por la mañana.
Le ore della mattina hanno l’oro in bocca.

Auspiciis res coepta malis, bene cedere nescit.


Quem mal começa mal acaba.
Un travail bien commencé est à demi achevé.

Aut bibat, aut abeat.


Ou bebê-lo, ou vertê-lo.
Il faut s'y tenir ou périr.
No hay más que tragar la pildora.
O bere o affogare.

Aut Caesar, aut nihil.


Ou César, ou nada.
Roi ou rien.
Aut minus animi, aut plus potentiae.
Ou falar menos, ou fazer mais.

Aut non tentares, aut perfice.


Para não acabar, é melhor não começar.
C’est folie de commencer, ce qu’on ne peut achever.
Se no has de acabar, más vale no comenzar.
Meglio è non dire, che cominciar e non finire.

Aut rex, aut asinus.


Ou tudo, ou nada.
Roi ou rien.

Auxilium superum humanis viribus praestat.


Mais vale a quem Deus ajuda que quem muito madruga.
Rien ne réussit si Dieu n'y donne sa bénédiction.
Se amas Dio, prosperas ĉio.

Avaritia est radix omnium malorum.


A cobiça é a raiz de todos os males.
Quand tous les vices sont vieux, l'avarice est encore jeune.

Avarum irritat, non satiat, pecunia.


A cobiça não se farta.
Poor though in the midst of wealth.
L'avare regorge de biens et il manque de tout.

Avarus, nisi cum moritur, nil recte facit.


Avarento e porco, só depois de morto.
L'avare et le cochon ne sont bons qu'après leur mort.
El avaro nunca hace cosa acertada, sino cuando muere.
L’avaro è come il porco, che è bueno dopo morto.

Aviditas malum facit.


Avidum sua saepe deludit aviditas.
A cobiça rompe o saco.
Quem tudo quer, tudo perde.
Qui tout convoite tout perd.
La convoitise rompt le sac.
La codicia rompe el saco.
La cupidigia rompe il saco.

Avis a cantu dignoscitur.


Pelo canto se conhece o pássaro.
Au chant on connaît l'oiseau.
Por el canto se conoceel pájaro.
Dal canto si conosce l’uccello.

Balatu perdit stulta capella bolum.


Ovelha que bala, bocado que perde.
Brebris qui bêle perd son morceau.

Balbus balbum (rectius) intellegit.


Cada qual com seu igual.
Qui se ressemble s'assemble.

Barba non facit philosophum.


A barba não faz o filósofo.
En la grande barbe ne gît pas le savoir.
La barba no hace el filósofo.
La barba non fa il filosofo.

Beati monoculi in terra caecorum.


Na terra dos cegos quem tem um olho é rei.
Au royaume des aveugles les borgnes sont rois.
En el país de los ciegos, el tuerto es rey.
In terra di ciecchi beato chi ha un occhio solo.
In terra di ciecchi chi ha un occhio è signore.

Beatius est magis dare quam accipere.


Cale quem deu, e fale quem recebeu.
Si tu donnes, oublie; si tu prends, rappelle-toi.
Calle el que dio, hable el que tomó.
Dare è cuore, chiedere è dolore.

Bellum dulce inexpertis.


Bem parece a guerra a quem não vai nela.
Mal d’autrui n’est que songe.
Buena es la guerra para el que no va a ella.
La guerra è dolce per coloro que la vedono da lontano.

Bene imperat qui bene paruit aliquando.


Bem sabe mandar quem bem soube obedecer.
He that cannot obey, cannot command.
Il faut apprendre à obéir pour savoir commander.
Pour être grand, il faut avoir été petit.

Bene qui latuit bene vixit.


Quem se esconde bem vive bem.
Pour vivre heureux, vivons cachés.

Beneficium accipere, libertatem est vendere.


Aceitar um benefício é vender a liberdade.

Beneficium, non in eo quod fit aut datur, consistit, sed in ipso dantis aut facientes animo.
O que vale é a maneira de dar.
La façon de donner vaut mieux que ce qu'on donne.
En el don el dador es más de considerar.
La liberalità non sta nel dar molto, ma saggiamente.

Bestia bestiam novit.


Um ruim conhece outro.
À fripon, fripon et demi.
Un diavolo conosce l’altro.

Bis ad eumdem (lapidem offendere).


Ao que erra, perdoa-lhe uma vez, mas não três.

Bis dat, qui cito dat.


Quem dá logo dá duas vezes.
Qui tôt donne, deux fois donne.
Quien presto da, dos veces da.
Chi da presto, è come se desse due volte.
Chi dà presto, dà il doppio.

Bis gratum quod ultro offertur.


Agrada em dobro o que é dado espontaneamente.

Bis in anno vestiri si vis, vilem indue pannum.


Quem se veste de ruim pano veste-se duas vezes no ano.
On n'a jamais bon marché de mauvaise marchandise.

Bis pueri senes.


Bis puer senex.
Velhice, segunda meninice.
Vieillir, c'est redevenir enfant.
La vejez es una secunda niñez.
I vecchi son’ due volte fanciulli.

Bis quinam subolem levius pater educat unus grandem, quam nati bis modo quinque patrem.
Um pai para cem filhos, e não cem filhos para um pai.
Un père peut nourrir cent enfants, mais cent enfants ne nourrisent pas un père.
Un padre para cien hijos, y no cien hijos para un padre.

Bis tergendus erit, qui male sputa iacit.


Quem mal cospe duas vezes se alimpa.

Bis vincit qui se vincit.


Quem se vence, vence o mundo.
La plus belle victoire c’est de vaincre son coeur.
Más dificil es vencermos a nosotros que a nuestros enemigos.
La più gloriosa vittoria è vincere sé stesso.

Blanda patrum reprobos facit indulgentia natos.


Blanda patrum segnes facit indulgentia natos.
Mãe aguçosa, filha preguiçosa.
Mère piteuse fait sa fille rogneuse.
Madre piadosa hace hija asquerosa.
La madre pietosa fa la figliola tigrosa.

Bona est offa post panem.


À falta de pão, boas são as tortas.
À faute de chapon, pain et oignon.
Boni pastoris est tondere pecus, non deglubere.
Tosar não é esfolar.
Le bon pasteur tond son troupeau sans l'écorcher.
El buen pastor esquila las ovejas, pero no las despelleja.
Il buon pastore tosa, ma non scortica.

Boni principii bonus finis.


O que bem começa, bem acaba.
De bon commencement, bonne fin.
Obr empezada, medio acabada.
Buon principio fa buon fine.

Bonis nocet, quisquis pepercerit malis.


Bonis nocet, qui malis parcit.
Ofende os bons quem poupa os maus.
Qui épagne le vice, fait tort à la vertu.
Ofensa hace a los buenos el que a los malos perdona.
Chi perdona ai cattivi, nuoce ai buoni.

Bonis quod bene fit, haud perit.


O bem-fazer nunca se perde.
Un bienfait n'est jamais perdu.
Hacer bien nunca se pierde.
No fu mai inutile far del bene.
Piacer fatto non va perduto.

Bonum est duabus ancoris niti.


Por muito pão, nunca mau ano.

Bonum vinum laetificat cor hominis.


O bom vinho traz consigo a ventura.
Le bon vin réjouit le coeur de l'homme.
Qui bon vin boit, Dieu voit.
El buen vino alegra el corazón del hombre.
Buon vino fa buon sangue.

Bonus advocatus, malus vicinus.


Bom advogado, mau vizinho.
Bon avocat, mauvais voisin.

Bonus rumor alterum est patrimonium.


Boa fama vale dinheiro.

Bos lassus fortius figit pedem.


Boi velho, rego direito.
Vieux boeuf fait sillon droit.
Buey viejo, surco derecho.
Bue vecchio, solco diritto.

Bovem si nequeas, asinum agas.


Quem não tem cão, caça com gato.
Faute de boeuf on fait labourer par son âne.
A falta de caballos, troten los asnos.
In mancanza di cavalli, trottano gli asini.
Se forestas la suno, sufiĉas la luno.

Brevis oratio penetrat caelos.


Oração breve depressa chega ao céu.
Courte prière pénètre les cieux.
La oración breve penetra en los cielos.
Corta preghiera penetra in cielo.

Caeca est in propriis rabulae sententia causis.


Ninguém é bom juiz em causa própria.
On ne peut être à la fois juge et partie.

Caecus caecum dúcet in foveam.


Cego não pode guiar cego.
Un aveugle mène l'autre dans la fosse.

Caecus et ignorans passu gradiuntur eodem.


Quem não sabe é como quem não vê.

Caecus non iudicet de colore.


Um cego não pode ser juiz em cores.
À l’aveugle ne duit peinture, couleur, miroir, ni figure.
Un ciego no debe juzgar de los colores.
Il cieco non giudichi dei colori.

Caelos non penetrat oratio, quam canis orat.


Oração de cão não chega ao céu.
Amen is not said after an unacceptable prayer.
Prière de fou n'est point écoutée.
Oración de perro no va al cielo.
Raglio d’asino non arrivò mai in cielo.

Caelum, non animum, mutat qui trans mare currit.


Asno que a Roma vá, asno de lá voltará.

Callidus est latro, qui tollit furta latroni.


Quem furta a ladrão, tem cem anos de perdão.
He is thorough thief who robs a thief.
Il est bien larron qui larron dérobe.
Ladrón que roba a ladrón tiene cien años de perdón.
In casa dei ladri non ci si ruba.

Camelus desiderans cornua, perdidit aures.


Quem quer mais do que tem, a perder vem.

Campus habet oculos, silva aures.


Montes vêem, paredes ouvem.
Fields have eyes and woods have ears.
Le bois a des oreilles et le champ des yeux.
Tras pared ni tras de seto no digas tu secreto.
Il piano ha occhi, e il bosco orecchi.

Canes plerumque qui vehementius latrant, habentur viliores.


Canes pigri vehementius latrant.
Cão que ladra, não morde.
Cacarejar não é pôr ovo.
The loudest hummer is not the best bee.
Brebis qui bêle a moins de lait.
Perro ladrador nunca buen cazador.
I cani più pigri latrano più forte.
La pecora che più bela ha manco lette.

Canes qui plurimum latrant, perraro mordent.


Cão que muito ladra, pouco morde.
Barking dogs seldom bite.
Chien qui aboie, ne morde pas.
Perro ladrador, nunca buen mordedor.
Can che abbaia non morde.

Canes timidi vehementius latrant.


Cão que ladra, não morde.
Barking dogs don't bite.
Tous les chiens qui aboient ne mordent pas.

Canis caninam non est mordere pellem.


Lobo não mata lobo.
Dog will not eat dog.
Loup ne mange chair de loup.
Cuervo con cuervo no se quitan los ojos.
Cane non mangia cane.

Canis festinans caecos parit catulos.


Cachorra apressada pare filhotes cegos.
A pressa é inimiga da perfeição.
The hasty bitch brings forth blind whelps.
Vite et bien ne vont jamais ensemble.
Pronto y bien rara vez junto se vem.
La gata presurosa para los gatitos ciegos.
Presto e bene raro avviene.

Canis mortuus non mordet.


Cachorro morto não morde.
A dead dog cannot bite.
Chien mort ne mord plus.
Muerto el perro, se acabó la rabia.
Cane morto non morde.

Canis qui mordet mordetur.


O homem brigão tem sempre um arranhão.
He that seeks trouble never misses.
Chien hargneux a toujours l'oreille déchirée.

Canit avis quaevis sicut rostrum sibi crevit.


Cada um fala como quem é.
One speaks as he thinks.
Chaque oiseau chante sa propre chanson.

Cantabit vacuus coram latrone viator.


Quem não tem, não teme.

Cantharus assidue gestatus perdidit ansam.


Tanto vai o pote à bica, que um dia lá se fica.

Cantilenam eamdem canis.


Cantas sempre a mesma cantiga.
Always the same old story.
C'est toujours la même chanson.
Siempre la misma canción.
È la solita cantilena.

Capiunt vitium, ni moveantur aquae.


Agua detida, má para a bebida.
Standing pools gather filth.
L'eau dormante vaut pis que l'eau courant.
Agua corriente no mata a la gente.
Acqua che corre non porta veledo.

Capram portare non possum, et imponitis bovem.


Tu, que não podes, leva-me às costas.

Carente capite non opus est pileo.


Quem não tem cabeça, não carrega chapéu.

Caritas bene ordinada incipit a se ipsa.


A caridade bem entendida começa por casa.

Carnem hesternam, panem hodiernum, annotina vina, sume libens dicto tempore, sanus eris.
Pão de hoje, carne de ontem e vinho de outro verão fazem o homem são.

Carnibus est dignus qui bene mandit olus.


Quem comeu as duras, coma as maduras.

Caro roborat; pisces vero sunt parvi alimenti.


Carne carne cria, nanja o peixe de água fria.
Fish spoils water, but flesh mends it.
Chair fait chair, et poisson poisson.
Carne, carne cria; y peces, agua fria.
Carne fa carne, pesce fa vesce.

Carpe diem.
Aproveita-te, enquanto for tempo.
Take time, while time is, for time will go away.
Mets à profit le jour présent.
Al buen dia mételo en casa.
Faccia chi può, prima che il tempo mute, che tutte le lasciate son perdute.
Okazon kaptu ĉe l’ kapo, ĉar la vosto estas glita.

Cattorum nati sunt mures prendere nati.


Filho de gato mata rato.
That that comes of a cat, will catch mice.
Qui naqui chat, court après les souris.
Chat et chaton chassent le raton.
El hijo de la gata ratones mata.
Chi di gatta nasce sorci piglia.
Plej juna katido musojn jam pelas.

Cattus amat piscem, sed non vult tangere flumen.


Não se pescam trutas com as bragas enxutas.
The cat would eat the fish and would not wet her feet.
Le chat aime le poisson mais n'aime pas se mouiller les pattes.

Cauda de vulpe testatur.


A raposa se conhece pela cauda.
You may know the fox by his tail.
Le renard cache sa queue.
La zorra se conoce por la cola.
La volpe si conosce dalla coda.
Faro farinton konigas.

Causa aliqua subest.


Debaixo desse angu há carne.
There is something else behind.
Il y a anguille sous roche.
Aquí hay gato encerrado.
Qui gatta ci cova.

Cave ab homine unius libri.


Cuidado com o homem de um só livro.
Beware of the man of one book.
Gardez-vous de l'homme qui ne connaît qu'un livre.

Cave tibi a cane muto et aqua silenti.


Guarda-te do homem que não fala e do cão que não ladra.
Beware of a silent dog and still water.
Gardez-vous de l'homme secret et du chien muet.
Con el hombre siempre callado, mucho cuidado.
Guardati dal cane muto e dalle acque chete.

Cavendam esse felem, quae a fronte lingat et a tergo laedat.


Por adiante faço acato, por detrás el-rei mato.
He covers me with his wings, and bites me with his bill.
Reniego del amigo que cubre con sus alas y muerde con el pico.
Dio ti guardi da quella gatta che davanti ti lecca e di dietro ti graffia.
Cavete a macilento non famelico.
Homem magro, sem ser de fome, vale por dois homens.

Cede repugnanti, cedendo victor abibis.


É melhor dobrar que quebrar.
Dando gracias por agravios negocian los hombres sabios.
Pli bone fleksiĝi, ol rompiĝi.

Cedere maiori virtutis fama secunda est.


O mais prudente é o que cede.
The wiser head gives in.
Le plus sage cède.
El más prudente es el que cede.
Al più potente cede il più prudente.

Cena comesa venire.


Chegar ao atar das feridas.
After meat comes mustard.
C'est de la moutarde après le dîner.
Después de vendimias, cuévanos.
Arrivare a piatti lavati.

Centum viri unum pauperem spoliare non possunt.


Não se pode despir o homem nu.
Who is so merry as he that has nought to lose.
On ne peut homme nu dépouiller.
Desnudo naci, desnudo me hallo, ni pierdo ni gano.
Cento ladri non possono spogliare un uomo nudo.

Cepisti volucres, alius sed rete tetendit.


Um levanta a caça, e outro a mata.
One beats the bush, and another catches the bird.
Il a battu les buissons, et un autre a pris les oisillons.
Uno levanta la caza yotrola mata.
Uno scuote il cespuglio, l’altro acchiappa l’uccello.
Petro kornon tenas, Paŭlo lakton prenas.

Certa amittimus, dum incerta petimus.


Mais vale um toma que dois te darei.
Não deixes o certo pelo duvidoso.
Never quit certainty for hope.
Un tiens veut mieux que deux tu auras.
Mieux vaut un présent que deux futurs.
En busca de lo incierto perdemos lo seguro.
Más vale un toma que dos te daré.
Non lasciare il poco per l’assai, che forse l’uno e l’altro perderai.
È meglio un presente che due futuri.
Mal si lascia il certo per prendere il forse.
Kiu avidas pli bonan, perdas plej bezonan.

Certa praestant incertis.


Mais vale um toma que dois te darei.
Never quit certainty for home.
Un tiens vaut mieux que deux tu auras.
Pli valoras tuj ovo, ol poste bovo.

Certa quidem finis vitae mortalibus adstat.


A morte leva o fraco e o forte.
La morto ne distingas, ĉiujn egale atingas.

Cespite natali quilibet optat ali.


Para o passarinho, não há como seu ninho.
Al ĉiu besto plaĉas ĝia nesto.

Cibi condimentum fames.


A fome é o melhor tempero.
Para fome não há pão duro.
Hunger is the best sauce.
Il n'est sauce que l'appétit.
La mejor salsa del mundo es la hambre.
La fame condisce tutte le vivande.
Ĉe stomako malsata ne kapricas palato.

Cineri nunc medicina datur.


Depois da morte, o remédio.
After death, the doctor.
Après la mort, le médecin.
Ĝi estas (kiel) mustardo port la manĝo.

Citius venit malum, quam revertitur.


A doença vem às braças, e vai às polegadas.
Agues come on horseback, but go away on foot.
Misfortune arrives on horseback, but goes away on foot.
Le mal vient à cheval, et s'en va à pied.
El mal entra a brazadas y sale a pulgaradas.
Il male vien a cavallo e se ne va a piedi.
Malfeliĉo venas rajde, foriras piede.

Cito enim arescit lacrima(, praesertim in alienis malis).


Nada seca mais depressa que as lágrimas.
Nothing dries so fast as tears.
Rien ne sèche plus vite que les larmes.
Nada se seca tan pronto como las lágrimas.
Niente s’asciuga così presto come le lacrime.

Cito maturum, cito putridum.


O que cedo amadurece, cedo apodrece.
Soon ripe, soon rotten.
Ce qui croît soudain, périt le lendemain.
Sol que mucho madruga poco dura.
Quel che presto matura, poco dura.

Cito rumpes arcum, semper si tensum habueris.


Arco sempre retesado, ou frouxo ou quebrado.
A bow long bent grows weak.
Arc toujours tendu se gâte.

Clam se subducere e circulo.


Sair à francesa.
To take French leave.
Parti à l’anglaise.
Despedirse a la francesa.
Andarsene alla francesa.

Clara pacta, amicitia longa.


Boas contas fazem os bons amigos.
Amigos, amigos, negócios à parte.
Even reckoning makes long friends.
Les bons comptes font les bons amis.
Cuenta y razón conserva amistad.
Cuentas claras, amistades largas.
Conti spessi, amicizia lunga.
Amikeco aparte, afero aparte.

Claret amor factis, dulcia verba volant.


Obras são amores, e não palavras doces.

Claudo remittitur pila.


Dá Deus amêndoas a quem não tem dentes.

Clavus clavo pellitur.


Um cravo com outro se tira.
One nail drives out another.
Un clou chasse l'autre.
Un clavo saca a outro clavo.
Chiodo caccia chiodo.
Oni elbatas kojnon per kojno.

Cogitationes posteriores sunt saniores.


Os segundos pensamentos são sempre os melhores.
Second thoughts are ever wiser.
Les secondes pensées sont les meilleures.
Los segundos pensamientos son los mejores.
I secondi pensieri sono i migliori.

Cogitationis poenam nemo patitur.


O pensamento é livre.
O pensamento não paga imposto.
Thoughts are free from toll.
Les pensées ne paient point de douane.
El pensar no tiene alcabala.
I pensieri non pagano gabelle.
Pensoj iras trans limo sem pago kaj timo.

Colubrum in sinu fovere.


Acalenta a serpente, que ela te arrancará o olho.
To lay a viper to one's bosom.
Nourrir un serpent dans son sein.
Dar de comer al diablo.
Nitri la serpe in seno, il renderà veleno.
Vi varmigos serpenton, ĝi al vi enpikos la denton.

Comes facundus in via pro vehiculo est.


Andando de dois, se encurta caminho.
Um bom companheiro alumia como candeeiro.
A merry companion is a waggon in the way.
Compagnon facond par chemin excuse un char, coche et roncin.

Commoditas omnis fert secum incommoda.


Não há gosto sem desgosto.

Communiter neglegitur, quod communiter agitur.


Asno de muitos, lobos o comem.
The common horse is worst shod.
L'âne du commun est toujours le plus mal soigné.
Asno de muchos, lobos se lo comen.
L’asino del comune porta una grave soma.
Azenon komunan oni batas plej multe.

Compressis manibus sedere.


Ficar de braços cruzados.
To sit with one's hands before himself.
Demeurer les bras croisés.
Estar mano sobre mano.
Starsene colle mani alla cintola.

Concolores aves facillime congregantur.


Cada qual folga com seu igual.
Birds of like feathers flock together.
Les oiseaux d'une même couleur se cherchent volontiers.
Todas las aves con sus pares.
Gli uccelli si appaiano co’loro pari.
Kun kiu vi festas, tia vi estas.

Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur.


A união faz a força.
United we stand, divided we fall.
La concorde fait tout prospérer, la désordres est la source de tous les maux.
Concorde construit, discorde détruit.
L'union fait la force.
La unión hace la fuerza.
L’ordine è pane, il disordine è fame.
Unueco donas fortecon.

Confestim fletus emissae coniugis arent.


Dor de mulher morta dura até a porta.

Coniugium satis est iuvenem dominare ferocem.


Casarás e amansarás.
Esti sub la ŝuo de sia edzino.

Conscientia mille testes.


A consciência vale por mil testemunhas.
Conscience serves for a thousand witnesses.
Conscience vaut en essence de mille témoins la présence.
La conciencia vale por mil testigos.
La consciencia es a la vez testigo, fiscal y juez.
La conscienza vale per mille testimoni.

Consilio utilius quam viribus arma geruntur.


Mais vale manha que força.

Consilium a quocumque, senes etiam, accipe prudens.


Ainda que sejas prudente e velho, não desprezes o conselho.

Consilium faciendo, facto adhibeto medelam.


Ao que está feito, remédio; ao por fazer, conselho.

Consortem non regna ferunt, sociumque recusat verus amor.


Amor e senhoria não quer companhia.
Du sinjoroj en unu bieno, du mastrinoj ĉe unu kameno - neniam vivas sen reciproka malbeno.

Consuetudinis magna vis est.


O costume tem força de lei.
Nothing is stronger than custom.
Accoutumance est loi bien dure.
La costumbre hace ley.
Grande è la forza dell’abitudine.
Popola kutimo havas valoron de leĝo.

Consuetudo altera lex.


O costume faz lei.
Custom rules the law.
L'usage fait la loi.
La costumbre tiene fuerza de ley.
L’uso fa legge.
Leĝo malaperas, moro daŭras

Consuetudo est altera natura.


O costume é uma segunda natureza.
Custom is almost a second nature.
L'habitude est une autre nature.
La costrumbre es otra naturaleza.
L’abitudine è una seconda natura.
Kutimo estas dua naturo.

Consultor homini tempus utilissimus.


Com o tempo, o conselho.
Time shall teach you all things.
Vient jour, vient conseil.
Al tiempo, el consejo.
Il tempo dà consiglio.
Venos tempo, venos consilo.

Contra fluminis tractum niti, difficile.


Não se deve ir contra a corrente.
No striving against the stream.
Il ne faut pas aller contre le courant.
No se debe ir contra la corriente.
È un cattivo andare contro la corrente.

Contra vim mortis non est medicamen in hortis.


Contra a morte não há coisa forte.
There is a remedy for all dolours except death.
Contre la mort, il n'y a nul ressort.
A la muerte no hay cosa fuerte.
Contro la morte non v’è cosa forte.
Ne ekzistas forto kontraŭ la morto.

Contumeliam si dices, audies.


Quem diz o que quer ouve o que não quer.
He that say what he likes shall hear what he does not like.
Qui dira tout ce qu'il voudra, ouïra ce qui lui ne plaira.
Kiu ĉion senpripense parolas, aŭdos tion, kion li ne volas.

Conubia sunt fatalia.


Casamento e mortalha, no céu se talha.
Marriages are planned in heaven.
Les mariages sont écrits au ciel.
Matrimonio y mortaja, del cielo bajan.
Matrimoni e vescovati son dal cielo destinati.
Edzo kaj edzino --- ĉiela difino.

Copia parit fastidium.


Copia nauseam parit.
Fit fastidium copia.
Da abundância vem o tédio.
The abundance of things engenders disdainfulness.
Abondance engendre nausée.
Lo que sobra, enfada.
L’abbondanza genera fastidio.
Ĉio supermezura estas terura.

Copia sermonis non est consors rationis.


Muito falar, pouco acertar.
Paroloj kaj faroj estas malsamaj aferoj.

Cor gaudens exhilarat faciem.


Quem canta, seus males espanta.
The heart's mirth does make the face fair.
C'est demie vie que de rire.
Ofte kantas la buŝo, kiam ploras la koro.
Cor non mentitur.
A língua não mente o que o coração sente.
The heart sees forther than the head.
Bon coeur ne peut mentir.
El corazón no engaña.
Il cuor non sbaglia.
Koro pleniĝas, lango moviĝas.

Cornix cornici nunquam effodit ocellum.


Corvos a corvos não se arrancam os olhos.
One crow never pulls out another's eyes.
Corbeaux avec corbeau ne se crèvent jamais les yeux.
De cosario a cosario no se pierden sino los barriles.
Corvi con corvi non si cavano gli occhi.
Korvo al korvo okulon ne pikas.

Cornu bos capitur, verbo ligatur homo.


O boi pelo corno, e o homem pela palavra.

Corporis ex habitu non est censenda facultas.


Debaixo de má capa há um bom vivedor.
Valoras ne la vesto, valoras la enesto.

Corrumpunt bonos mores colloquia prava.


Quem com lobos anda, aprende a uivar.
Evil communications corrupt good manners.
Les mauvaises compagnies corrompent les bonnes moeurs.
No te acompañes con malos, porque acrecentarás el número.
Le cattive compagnie guastano i buoni costumi.
Kun kiu vi kuniĝas, tia vi fariĝas.

Corvi lusciniis honoratiores.


Acender uma vela a Deus e duas ao diabo.
It's sometimes good to hold a candle to the devil.
Il faut savoir mettre une chandelle devant le diable.
Una candela al santo para que me favorezca, y outra al demonio para que no empezca.
È bene accendere una candela a Dio e due al diavolo.
Dion laŭdu, kaj diablon aplaŭdu.

Corvus non alis nigrior esse potest.


Não pode ser o corvo mais negro que suas asas.

Cotidiano convictu auctoritas minuitur.


Muita confiança, pouco respeito.
No man is a hero to his valet-de-chambre.
Il n'y a pas de héros pour son valet de chambre.
La mucha conversación acarrea menosprecio.
El respecto crece a medida de la distancia.
Davanti al cameriere non v’ha Eccellenza.
La troppa familiarità toglie riverenza.
Creditor in somnis verbera saeva quatit.
Quem deve, não dorme quando quer.
Nenio pli grandan mizeron prezentas, ol se sano mankas kaj ŝuldoj turmentas.

Crescentem sequitur cura pecuniam.


Quem tem bens, tem perdas.
Pli da mono, pli da zorgo.
Malpli da havo, malpli da zorgoj.

Crescit amor nummi, quantum ipsa pecunia crescit.


Quem mais tem, mais quer.
Oni estas riĉa neniam sufiĉe.

Crescit in egregios parva iuventa viros.


Dos meninos se fazem os homens.

Cribro aquam haurire.


Lympham cribro infundere.
Apanhar água com a peneira.
To draw water with a sieve.
Puiser l'eau dans un cribleau.
Sacar agua de la arena.
Andar per acqua col vaglio.
Ĉerpi akvon per kribrilo.

Crimina quisquis agit, tremebundo pectore vivit.


Quem teme, algo deve.
Kiu ne krimas, tiu ne timas.

Crudelius est quam mori semper mortem timere.


Temer a morte é morrer duas vezes.

Crux est generis omnis.


Cada casa tem seu tolo, e cada tolo sua mania.
Every heart has its own ache.
Chaque maison a sa croix et sa passion.
Cada mansión tiene su cruz y su pasión.
Non c’è si piccola casetta, che non abbia la sua crocetta.
Ogni magione ha la sua passione.
Ĉiu familio havas sian kripulon.

Cucullus non facit monachum.


O hábito não faz o monge.
Anda em capa de letrado muito asno disfarçado.
The hood does not make the monk.
L'habit ne fait pas le moine.
No hace el hábito al monje.
L’abito non fa il monaco.
Kapuĉo monakon ne faras.

Cui bonus est vicinus, felix illucet dies.


Quem tem bom vizinho, tem bom amigo.
A good neighbour, a good morrow.
Qui a bon voisin, a bon matin.
Quien ha buen vecino, ha buen amigo.
Chi ha il buon vicino, ha il buon mattutino.
Kiu havas bonan najbaroj, havas bonan tagon.

Cui finis est licitus, etiam media sunt licita.


O fim justifica os meios.
The end justifies the means.
La fin justifie les moyens.
El fin justifica los medios.
No hay medio ruin, si conduce al fin.
Il fine giustifica i mezzi.

Cui licet quod est plus, licet utique quod est minus.
Quem pode o mais, pode o menos.

Cui lingua est grandis, parvula dextra iacet.


Língua comprida é sinal de mão curta.
Granda parolisto estas duba faristo.

Cui nunquam satis est, possidet ille nihil.


Nada tem quem não se contenta com o que tem.

Cui plus licet quam par est, plus vult, quam licet.
Quem mais tem, mais deseja.

Cui pudor non est, orbi dominatur.


Quem não tem vergonha, todo o mundo é seu.
Kiu hontas nenion, ne timas Dion.

Cui, quae vult non licent, ea faciat, quae potest.


Se não como queremos, passamos como podemos.
Quem não pode como quer, queira como pode.
If we can't as we would, we must do as we can.
Quand on ne peut faire comme on veut, il faut faire comme on peut.
Si no como queremos, pasamos como podemos.
Chi non può fare come vuole, faccia come può.
Ne vivu kiel vi volas, vivu kiel vi povas.

Cui satis est linguae, frigida dextra iacet.


Gato miador nunca bom caçador.
Cacarejar não é pôr ovo.
Granda parolisto, malgranda faristo.
Se vi senfine parolos, de ĝi la poto ne bolos.

Cuilibet fatuo placet sua clava.


Cada doido com sua mania.
Every ass loves to hear himself bray.
À chaque fou plaît sa marotte.
A cada necio agrada su porrada.
Il pazzo vuol andar vago della propria pazzia.
Ĉiu vulpo sian voston laŭdas.

Cuius edis panes, illius et aspice nutum.


Aquele louvar devemos, cujo pão comemos.
Let every man praise the bridge he goes over.
Celui louer devons, de qui le pain mangeons.
Aquel loar debemos, cuyo pan comemos.
Chi mi da da mangiar, tengo da quello.
Kiu manĝon al mi donas, tiu al mi ordonas.

Cuivis hominis est errare.


Do homem é errar, e da besta teimar.
To err is human.
Tout homme peut faillir.
De hombres es errar, y de burros rebuznar.
È umano errare, diabolico perseverare.
Ne hontu penti pri faro, hontu persisti en eraro.

Culpantur multum, qui garrula multa loquuntur.


Quem muito fala, muito erra.
Ju pli da babilado, des pli da pekado.

Cum autem sublatus fuerit ab oculis, etiam cito transit a mente.


Ausência aparta amor.
Long absent, soon forgotten.
L'absence est à l'amour ce qu'est au feu le vent: il éteint le petit, il allume le grand.
Idos y muertos, olvidados presto.
Se occhio non mira, cuor non sospira.
Assenza nemica d’amore.
For de l’ okuloj, for de la koro.

Cum dixeris quod vis, audies quod non vis.


Quem diz o que quer, ouve o que não quer.
A pergunta insolente, resposta valente.
He that speaks the thing he sould not, will hear the thing he would not.
Qui dira tout ce qu'il voudra, ouïra ce que ne lui plaira.
Quien dice lo que no debe, oye lo que no quiere.
Chi dice quel che vuole, ode quel che non vorrebbe.
Kiu ĉion senpripense parolas, aŭdos kion li ne volas.

Cum domino semper pugna sinistra fuit.


Com teu amo não partas as peras, porque ele come as maduras e deixa-te as verdes.
Ne batalu pot’ el tero kontraǔ kaldrono el fero.

Cum fueris Romae, Romano vivito more.


Por onde vás, assim como vires, assim farás.

Cum Minerva manum quoque move.


A Deus rogando, e com o maço dando.
Dion fidu, sed senfare ne sidu.

Cum quid nescitur, quaerere quemque decet.


Ninguém se envergonhe de perguntar o que não sabe.
He that nothing questiones, nothing learns.
Qui demande, apprend.
Kiu demandas, tiu ne eraras.

Cum recte vivas, ne cures verba malorum.


Cumpre sempre teu dever, se não te queres arrepender.
Durma eu quente, e ria-se a gente.
Do well and dread no shame.
Fais ce que dois, advienne que pourra.
Cumple tu deber y no has de temer.
Haga el hombre lo que debe, y venga lo que viniere.
Fa il dovere e non temere.
Faru vian aferon, Dio zorgos ceteron.

Cum satur est felis, se totum lambere gaudet.


Bem se lambe o gato depois de farto.

Cum satur est venter, cantat quicumque libenter.


Bem canta Marta depois de farta.

Cum surgunt miseri, nolunt miseris misereri.


Quando o vilão está rico, não tem parente nem amigo.
Quando o vilão vai de mulo, não conhece Deus nem o mundo.
When a knave is in a plumtree, he has neither friend nor kin.
Vilain enrichi ne connaît parent ni ami.
Cuando el villano está rico, ni tiene parentes ni amigos.
Il villan nobilitato non conosce il parentado.
Se malriĉulo sukcesas, li ĉìujn forgesas.

Cum tacet indoctus, poterit consultus haberi.


Tolo calado passa por avisado.

Cuncta potest facere Deus.


Deus tudo pode.
God does what he will.
Dieu peut tout.
Más puede Dios que el diablo.
Dio può tutto.
Kontraŭ volo de Dio helpos nenio.

Curae leves loquuntur, ingentes stupent.


As grandes dores são mudas.
Light cares speak, great ones are dumb.
Les grandes douleurs sont muettes.
En las grandes desgracias faltan las lágrimas.
I grandi dolori sono muti.

Currus bovem trahit.


Vai o carro à frente dos bois.
To put the carr before the horse.
Mettre la charrue devant les boeufs.
Echar el carro antes de los bueyes.
Mettere il carro innanzi ai buoi.
Iras fadeno antaŭ kudrilo.

Custodit vitam, qui custodit sanitatem.


Saúde cuidada, vida conservada.

Daemon daemone pellitur.


Um cravo com outro se tira.
One devil drives out another.
Un diable chasse l'autre.
Un diablo saca otro.
Un diavolo scaccia l’altro.
Oni elbatas kojnon per kojno.

Daemonium vendit, qui daemonium prius emit.


Quem diabos compra, diabos vende.

Damnum sequitur ludibrium.


Trás apedrejado chovem pedras.
The loser is always laughed at.
Les battus paient l'amende.
Tras cornudo, apaleado.
Chi ha il danno, ha pur le beffe.
Falinton ĉiuj atakas.

Dantur divitiae non nisi divitibus.


Dinheiro ganha dinheiro.
Mono kuras al mono.

Dat tibi ut accipiat duplicata numismata egenus.


Se te dá o pobre, é para que mais te tome.

Dat veniam corvis, vexat censura columbas.


Só vão à forca os ladrões pequenos.
Para los desdichados se hizo la horca.
The poor suffer all the wrong.
Le gibet n'est fait que pour les malheureux.
Groŝon ŝtelis, ho, ŝtelisto! Milojn ŝtelis, financisto!

Davus sum, non Oedipus.


Não compreendo bulhufas.
Isso para mim é grego.
I cannot make either head or tail of it.
Je n'y comprend goutte.
No comprendo jota.
Non ne capisco un’acca.
Ĝi estas por mi ĥina scienco.
Ĝi estas por mi volapukaĵo.
De alieno liberalis.
Do pão do nosso compadre, grande fatia ao afilhado.
All men are free of other men's goods.
De la poche d’autrui il est facile de payer.
Al que no le cuesta, hace fiesta.
Del cuoio d’altri si fanno corregge larghe.
El fremda poŝo oni pagas facile.

De alieno ludit corio.


Tirar as castanhas do fogo com as mãos do gato.
To take the nuts from the fire with the dog's foot.
Tirer les marrons du feu avec la patte du chat.
Sacar las castañas del fuego con la mano del gato.
Cavar le castagne dal fuoco colla zampa del gatto.
Petro kornojn tenas, Paŭlo lakton prenas.

De asini prospectu incusatio est.


Discutir por dá cá aquela palha.
Brigar por ninharias.
To contend about a goat's wool.
Se battre de la chappe de l'évêque.
Discutir sobre la lana de la cabra.
Acusáronle porque pisó el sol.
Disputare della lana caprina.

De caldaria in carbonariam pervenire.


Fugir do fumo, cair nas brasas.
To fall out of the frying-pan into the fire.
Tomber de la poële dans la braise.
Huyendo del toro cayó en el arroyo.
Trafi de Scilo al Karibdo.

De cunctis loquitur femina quae tota cursitat urbe vaga.


Mulher andeja fala de todos, e todos dela.

De damno proprio quisque dolere scit.


Cada qual sente seu mal.
Najbaro ne ĝemas, kiam boto nin premas.

De duobus malis, minus est eligendum.


Dos males, o menor.
Of two evils choose le least.
De deux maux, il faut choisir le moindre.
Entre dos males, hay que escoger el menor.
Del mal, el menos.
Di due mali, bisogna scegliere il minore.
El du malbonoj pli malgrandan elektu.

De gustibus (et coloribus) non est disputandum.


Gostos não se discutem.
Every one as they like best, as the good man said, when he kissed his cow.
Every man has his taste.
There is no accounting for tastes.
Tastes differ.
Il ne faut pas disputer des goûts.
Des goûts et des couleurs il ne faut pas discuter.
Sobre gustos no hay disputa.
Tutti i gusti son gusti.
Dei gusti non se ne disputa.
Pri gustoj oni disputi ne devas.

De lana caprina contendere.


De lana caprina rixare.
Brigar por ninharias.
To contend about a goat's wool.
Se battre de la chappe de l'évêque.
Discutir sobre la lana de la cabra.
Disputare della lana caprina.

De male quaesitis non gaudet tertius heres.


Pai rico, filho nobre, neto pobre.
Ill goten goods thrive not to the third heir.
Des biens mal acquis ne jouit le troisième héritier.
Algo ajeno no hace heredero.
Della roba di mal acquisto non ne gode il terzo erede.
Patroj avaras, infanoj malŝparas.

De minimis granis fit magnus acervus.


De bago em bago enche a velha o saco.
De grão em grão a galinha enche o papo.
Grain by grain the hen fills her belly.
Goutte à goutte on remplit la cuve.
Grano a grano hinche la gallina el papo.
A granello a granello s’empie lo satio e si fa il monte.
El multaj milonoj fariĝas milionoj.

De nihilo nihilum.
De nada, nada se faz.
Of nothing comes nothing.
On ne fait rien de rien.
De nada no se hace nada.
Col nulla non si fa nulla.
De nehavanto eĉ reĝo nenion ricevos.

De nuce fit corylus, de glande fit ardua quercus.


Dos meninos se fazem os homens.
Lads will be men.
Avec le temps les petits deviennent grands.
Mozos fueron primero los que ahora son hombres.
Anche i fanciulli diventano uomini.

De re irreparabile ne doleas.
O que não tem remédio remediado está.
It is no use crying over spilt milk.
À chose faite, conseil pris.
Farita ne refariĝos.

Debito soluto, tranquilla agitur vita.


Quem paga suas dívidas cura seus males.

Debitor debitoris mei debitor meus est.


Quem deve a quem me deve, a mim me deve.

Debitor hic praestat, qui debito solvere curat.


Quem paga dívida faz cabedal.
He who pays his debts, begins to make a stock.
Qui paie ses dettes, s'enrichit.
Quien paga deuda, hace caudal.
Chi paga debito, acquista credito.
Kiu ŝuldojn estingas, riĉecon atingas.

Decipiunt multos favor principis, muliebris amor, aprile serenum, labile folium rosae.
Sol de inverno, chuva de verão, amor de rameira e palavrinhas doces do meu capitão, a mim não me enganarão.
A woman's mind and winter's wind change oft.
Amitié des grands, soleil d'hiver et serments d'une femme sont trois choses qui n'ont pas de durée.
Amistad del poderoso, sol de invierno y amor de mujer duraderos no pueden ser.
Seren di notte, nuvole di state, amor di donna, discrezion di frate.

Decipiunt omnes, nec nos in crimine soli.


Todos têm o seu pé de pavão.
De louco, todos temos um pouco.
Every man has a fool in his sleeve.
Chacun a un fou dans sa manche.
Cada uno lleva un loco en la manga.
Ciascuno ha un pazzo nella manica.
Ĉiu havas sian kaŝitan mizeron.

Deiecta quivis arbore ligna legit.


A árvore caída todos vão buscar lenha.
Leão moribundo, cachorro lhe mija.
When the tree is down, every man goes to it with his hatchet.
Quand l'arbre est tombé, tout le monde court aux branches.
De palo caído todos quieren hacer leña.
D’albero caduto tutti si fanno legna.
Se la arbo falis, ĉiu branĉon derompas.

Deliberando saepe perit occasio.


Enquanto os cães brigam, o lobo leva a ovelha.
He who hesitates is lost.
À force de choisir, on finit par se tromper.
Corazón dudoso determinase poco.
A pensar troppo non si fa nulla.
De elekto tro multa plej malbona rezulto.

Dementis convicia nihil facias.


A palavras loucas, ouvidos moucos.
Every question requires not an answer.
À folle demande, point de réponse.
A palabras locas, orejas sordas.
No toda pregunta merece respuesta.
A domande inutili risposte futili.
Por parolo delira ne ekzistas rediro.

Demulcet multum dulcis promissio stultum.


Boas palavras e maus feitos enganam sisudos e néscios.
Good words without deeds are rushes and weeds.
Belles paroles et mauvais jeu trompent les jeunes et les vieux.
Buenas palabras y ruínes hechos engañan sabios y necios.
Belle parole e cattivi fatti ingannano savi e matti.
Ofte mano forgesas, kion buŝo promesas.

Dentes atque pedes asinini exordia amoris.


Amor de asno entra a coices e dentadas.

Deo et fortunae me committo.


A Deus e à ventura, botar a nadar.
En plej alta mizero al Dio esperu.

Deo favente, naviges vel vimine.


A quem Deus quer ajudar, o vento lhe apanha a lenha.
When God helps, nought harms.
À qui Dieu aide, nul ne peut nuire.
A quien Dios quiere ayudar, nada le puede perjudicar.
A chi Dio aiutar vuole, niente nuocer gli puole.
Se amas Dio, prosperas ĉio.
Se Dio ordonos, eĉ ŝtono lakton donos.

Deo non dante, nil valet labor.


Sem Deus, nem até a porta, e com Deus, através dos mares.
Quando Deus quer, com todos os ventos chove.
Whom God teaches not, man cannot.
When God wills, all winds bring rain.
Rien ne réussit, si Dieu n'y donne sa bénédiction.
Más vale a quien Dios ayuda, que a quien mucho madruga.
Quando Dio aiuta, ogni cosa riesce.
Kun Dio vi iros ĉien, sen Dio nenien.

Deseruit nunquam sceleratum cura, timorque.


Ao que mal vive, o medo o segue.
Do right and fair no man.
Bien faire et laisser dire.
Kiu ne krimas, tiu ne timas.

Desinant maledicere malefacta ne noscant sua.


Quem tem telhado de vidro, não atira pedra no dos outros.
Those who live in glass houses should not throw stones at their neighbors.
Quand on habite une maison de verre, on ne doit pas jeter de pierres à autrui.
Quien tiene el tejado de vidrio, no tire piedras al del vicino.
Chi a tegoli di vetro, non tiri sassi al vicino.
Kaldrono ridas pri poto, kaj mem estas kota.

Desipuit, cunctis studet quicumque placere.


Não sabe governar quem a todos quer contentar.
Kontentigi ĉiun eĉ anĝelo ne povas.

Deterior pravum sanctificare solet.


Atrás de mim virá quem bom me fará.

Deterior surdus eo nullus, qui renuit audire.


Não há pior surdo que o que não quer ouvir.
None so deaf as those, that will not hear.
Il n'y a point de pire sourd, que celui qui ne veut pas entendre.
No hay peor sordo que el que no quiere oir.
Gran sordo è quello chenon vuol udire.

Detrahitur cauda nunquam bene pellis ab ima.


O pior de esfolar é o rabo.
La parto plej vasta venos la lasta.

Deus est solus scrutator cordis.


Deus não lê nas caras, e sim nos corações.

Deus indumen sic algoris dat acumen.


Deus dá o frio conforme a roupa.
God sends cold according to clothes.
Dieu donne le froid selon la robe.
Dios da el frío conforme a la ropa.
A cada cual da Dios el frio como anda vestido.
Dio manda il freddo secondo i panni.
Por ŝafo tondita Dio venton moderigas.

Deus non est velox ad poenam.


Deus não é de vingança, mas castiga pela mansa.
God stays long, but strikes at last.
La justice de Dieu a des pieds de plomb.
Dios no se queja, mas lo suyo no lo deja.
La vendetta de Dio non piomba in fretta.
Por ĉiu ago venos tempo de pago.
Dio longe paciencas, sed severe rekompencas.

Devitat a solitis regula cuncta viis.


Toda regra tem exceção.
Ne ekzistas regulo sen escepto.

Devitat quicumque mollam, fugit ille farinam.


Quem foge do moinho, não tem fubá.
Kiu laboron evitas, bonon ne vidas.

Dextra fricat laevam, vultusque fricatur ab illis.


Uma mão lava a outra, e ambas o rosto.
Hoje por mim, amanhã por ti.
At court one hand will wash the other.
One hand washes the other and both the face.
Une main lave l'autre.
Una mano lava la outra, y ambas a la cara.
Una mano lava l’altra e tute due lavano il viso.
Mano manon lavas.

Di facientes adiuvant.
Ajuda-te, que Deus te ajudará.
Dion fidu, sed senfare ne sidu.
Preĝon faru, sed farunon preparu.

Dicere et facere non semper eiusdem.


Dizer e fazer não comem à mesma mesa.
Saying and doing are two things.
Dire et faire sont deux.
Decir y hacer no comen a una mesa.
Altra cosa è il dire, altra il fare.
Ofte mano forgesas, kion buŝo promesas.

Dicitur ignis homo, sic femina stupa vocatur; insuflat daemon: gignitur ergo focus.
O homem é fogo e a mulher estopa; vem o diabo e assopra.
Man if fire and woman tow; the devil comes and sets them ablaze.
L’homme est le feu et la femme l’étoupe; le diable vient et souffle.
El hombre es fuego y la mujer estopa: llega el diablo y sopla.
L’uomo èfuoco e la donna è stoppa; vien poi il diavolo e gliel’accocca.

Dictum ac factum.
Dito e feito.
No sooner said, than done.
Aussitôt dit, aussitôt fait.
Dicho y hecho.
Detto, fatto.
Dirite, farite.

Dictum sapienti sat est.


A bom entendedor meia palavra basta.
A word to the wise is enough.
À bon entendeur demi-mot.
A buen entendedor, breve hablador.
A buon intenditor poche parole.
Por saĝulo sufiĉas aludo.
Saĝa kapo duonvorton komprenas.

Diem vesper commendat.


A noite coroa o dia.
Não julgues os cabos pelos começos.
Praise day at night, and life at the end.
Loue le beau jour au soir, et la vie à la mort.
Al fin loa la vida y a la tarde loa el dia.
Non lodar il bel giorno innanzi sera.
Ne laŭdu la tagon antaŭ vespero.

Dies posterior prioris est discipulis.


Com o tempo vem o tento.

Difficile est calvum evellere.


Mal haja quem calvo penteia.
A bald head is soon shaved.
On ne saurait peigner un diable qui n'a point de cheveux.
Difícil es peinar a un calvo.
Donde no hay cabellos, mal es de peinar.
Dove non son capelli, mal si pettina.

Difficile est crimen non prodere vultu.


O rosto é o espelho da alma.
Kion koro portas, vizaĝo raportas.

Difficile est multum cerasis cum principe vesci.


Com teu amo não comas as peras, porque ele come as maduras e deixa-te as verdes.
Those that eat cherries with great persons, shall have their eyes squirted out with the stones.
C'est folie de manger cerises avec seigneurs, car ils prennent toujours les plus mûres.
En burlas ni en veras, con tu señor no partas peras.
Non è buono mangiar ciliege co’signori.

Difficile est sorbere, et simul flare.


Não se pode chupar cana e assobiar ao mesmo tempo.
Não se pode fazer a par comer e assoprar.
A um tempo soprar e sorver, não pode ser.
You can't whistle and drink at the same time.
On ne peut souffler et humer ensemble.
Soplar y sorber, no puede junto ser.
Non si può ad un tempo bere e fischiare.
Per unu ŝtono oni du ĵetojn ne faras.

Difficile est vacuo verbis imponere ventri.


Barriga vazia não tem ouvidos.
Ventre em jejum não ouve a nenhum.
Fair words do not fill the belly.
Le ventre ne se rassassie pas de paroles.
Ventre affamé n’a point d’oreilles.
El vientre ayuno no oye a ninguno.
Il ventre non si sazia di parole.
Ventro malsata orelon ne havas.

Difficilis emptor haud bona emit obsonia.


Quem se veste de ruim pano, veste-se duas vezes no ano.
Cheapest is dearest.
Il n'y a que les bons marchés qui ruinent.
Quien se viste de mal paño dos veces se viste al año.
Chi più spende, meno spende.
Kio kostas malmulte, kostas plej kare.
Difficillimum est furari apud fures.
Ladrão não furta a ladrão.
Ladrão que rouba ladrão tem cem anos de perdão.
He who cheats a cheat and robs a thief, earns a dispensation of a hundred years.
Il est bien larron, qui larron dérobe.
Voler un voleur n’est pas voler.
Al cudo no cuques y al ladrón no hurtes.
Quien roba a un ladrón tiene cien años de perdón.
In casa di ladri non ci si ruba.
Ŝteli de ŝtelisto estas malfacile.

Diffugiunt, cadis cum faece siccatis, amici.


Acabado o vinho, fogem os amigos.
Barriga cheia, companhia desfeita.
Eaten bread is soon forgotten.
Morceau avalé n'a plus de goût.
Farita via faro, nun adiaŭ, mia kara.

Digitum stulto ne permittas.


Ao vilão, se deres o dedo, tomar-te-á a mão.
Give a clown your finger, and he'll take your whole hand.
Si vous lui donnez un pied, il vous prendra la jambe.
Al villano, dale el pie, y se tomará la mano.
Al villano, se gli porgi il dito, ei prende la mano.
Donu fingron al avidulo, li tutan manon postulas.

Dignum patella operculum.


Não há panela tão feia, que não ache seu cobertouro.
Every pot finds its cover.
Il n’y a si méchante marmite qui ne trouve son couvercle.
No hay olla tan fea que no encuentre su cobertura.
Ogni difforme trova il suo conforme.

Dimidium facti, qui bene coepit, habet.


O bom princípio é a metade.
Well begun is half done.
Il est bien avancé, qui a bien commencé.
Buen principio, la mitad está hecha.
Obra empezada, medio acabada.
Chi ben comincia è alla metà dell’opera.
Komenco bona, laboro duona.

Disce pati, si vincere voles.


Com tempo e perseverança, tudo se alcança.
Quem quiser vencer, aprenda a sofrer.
He that endures, overcomes.
Persister c'est le fond de la vertu.
Con paciencia, fe y esperanza, todo se alcanza.
Chi la dura, la vince.
Hako post hako estas plej efika atako.

Discordia duorum canum super ossa.


Dois pardais numa espiga nunca fazem liga.
Two dogs to one bone may never accord in one.
Deux chien à un os ne s'accordent pas.
Dos tocas en un hogar mal se pueden concertar.
Due cani che un sol osso hanno, difficilmente in pace stanno.
Du sinjoroj en unu bieno, du mastrinoj ĉe unu kameno, neniam vias sen reciproka malbeno.

Ditat, sanctificat, sanat quoque, surgere cum die.


Deus ajuda a quem madruga.
Early to bed and early to rise makes a man healthy, wealthy and wise.
À qui se lève matin, Dieu aide et prête la main.
Al que madruga, Dios le ayuda.
Presto a letto e presto alzato, fa l’uomo sano, ricco e fortunato.
Kiu frue leviĝas, facile riĉiĝas.

Diversis diversa placent, et sua gaudia cuique.


Cada um tem seu gosto.
Different men have different opinions; some like apple and some like onions.
Chacun se laisse fouetter à sa manière.
Sobre gustos no hay disputa.
Dei gusti non se ne disputa.
En ĉiu brusto estas sia gusto.

Dives est qui sibi nihil deesse putat.


Rico é quem de nada precisa.
Poor and content is rich, and rich enough.
Est assez riche qui est content.
Nada necessita quien tiene lo bastante.
Chi non ha gran voglie è ricco.
Malriĉigas ne nehavado, sed tro granda dezirado.

Dives semper eget, semper abundat inops.


Quem muito tem, muito gasta; quem pouco tem, o pouco lhe basta.
Kontenteco estas pli bona ol riĉeco.

Divide et impera.
Dividir para reinar.
Divide and rule.
Diviser pour régner.
Divide y gobierna.
Nemico diviso, mezzo vinto.

Divinum ingenium plena crumena facit.


Não há pobre sábio, nem rico tolo.
As long as I am rich reputed, with solemn voice I am saluted.
Qui argent a, on lui fait fête, qui n'en a point, n'est qu'une bête.
No hay rico necio, ni pobre discreto.
È più dotto oggidi chi più possiede.

Divitiae curas habent comites.


De muitos perigos nos livram a falta de riquezas.
Much coin, much care.
Qui a beaucoup de biens, a beaucoup de soins.
Al que tiene mucha riqueza, no le faltan quebraderos de cabeza.
Grandi ricchezze, mille pensieri.
Feliĉo kaj riĉo envion elvokas.

Divitiae grandes homini sunt vivere parce.


A economia é um grande rendimento.
A little kitchen makes a large house.
Cuisine étroite fait bâtir grande maison.
Petite cuisine agrandit la maison.
Magra olla y gordo testamento.
La cucina piccola fa la casa grande.
Riĉigas ne enspezo, sed prudenta elspezo.

Docendo discitur.
Ensinando, aprendemos.
Teaching others teaches yourself.
Enseigner, c'est apprendre deux fois.
Enseñando aprendemos.
Chi altri insegna, se stesso ammaestra.

Dolori cuivis remedium patientia.


A paciência é ungüento para todas as chagas.
Patience is the best remedy for every trouble.
La patience est un remède à tous les maux.
Con paciencia se gana el cielo.
D’ogni dolor rimedio è la pazienza.

Domi suae quilibet rex.


Em sua casa cada um é rei.
A man’s home is his kingdom.
Par droit et par raison chacun est maître dans sa maison.
Mientras en mi casa estoy, rey soy.
Ogni cane è leone a casa sua.
En propra sia domo, ĉiu estas granda homo.

Dominus vidit plurimum in rebus suis.


O olho do dono faz mais que as mãos.
O olho do dono engorda o cavalo.
Matters prosper under the masters's eye.
L'oeil du maître engraisse le cheval.
Qui est loin de son bien est près de son dommage.
El ojo del dueño engorda al caballo.
L’occhio del padrone ingrassa il cavallo.
Okulo de mastro pli ol beno de pastro.

Domus propria, domus optima.


Domus mea, domus optima.
A própria morada a ninguém desagrada.
One's own hearth is worth gold.
Il n'est trésor que de vivre à son aise.
Mi casa y mi hogar, cien dobres val.
Casa propria non c’è oro che la paghi.
Mia loĝejo, mia reĝejo.

Dormiens nihil lucratur.


Raposa que dorme não apanha galinha.
Foxes, when sleeping, have nothing to fall into their mouths.
À renard endormi ne vient bien ni profit.
Lupo dormanta ŝafon ne kaptas.

Dormit in utramvis aurem, quem cura relinquit.


Quem tem cuidados não dorme.
He that makes his bed ill, lies there.
Comme on fait sont lit, on se couche.
Quien mala cama hace, en ella yace.
Come uno si fa il letto, così dorme.
Dormus leporo, se ĝi ĉason ne timus.

Dubitando ad veritatem pervenimus.


Dubium sapientiae initium.
A dúvida é o começo da sabedoria.
Quem mais duvida mais aprende.
He who questions nothing learns nothing.
Where doubt, there truth is.
La doute est le commencement de la sagesse.
Science est mère doute.
El que no duda no sabe cosa alguna.
Chi no dubita di nulla, non as mai nulla.
Kiu demandas, tiu ne eraras.

Dulce bellum inexpertis.


Doce é a guerra para quem não andou nela.

Dulce et decorum est pro patria mori.


É doce morrer pela pátria.
For our country it is bliss to die.
Mourir pour le pays c'est s'immortaliser par une belle mort.
Es dulce morir por la patria.
Chi per la patria muor – vissuto è assai – la fronde dell’alor non muore mai.

Dulcia non meruit, qui non gustavit amara.


Não merece o doce quem não provou o amargo.

Dulcia non novit, qui non gustavit amara.


Quem não sabe do mal, não sabe do bem.
Misfortunes tell us what fortune is.
Nul ne sait ce que c'est que le bien, qui n'essaie ce que c'est que le mal.
Solo sabe de dulzura quien conoce la amargura.
Chi ha provato il male, gusta meglio il bene.
Chi non ha gustato l’amaro non sa che sia il dolce.
Kiun malĝojo ne turmentas, tiu ĝojon ne sentas.

Dulcior illa sapit caro, quae magis ossibus haeret.


O que mais custa, melhor sabe.
The nearer the bone, the sweater the flesh.
La carne más saborosa es la que está junto al hueso.
La carne più vicina all’osso è più saporita.

Dulcis est somnus operantis.


Quem trabalha o dia inteiro acha mole o travesseiro.
Laboro finita, ripozo merita.

Dum abbas apponit tesseras, ludunt monachi.


Se o prior joga cartas, que farão os frades?
Patrão fora, dia santo na loja.
If the abbot goes out, so will the monks.
Quand l'abbé tient taverne, les moines peuvent aller au vin.
Mastro en vojo, servantoj en ĝojo.

Dum calidum sentis farcimen, mande bidenti.


Malhar o ferro é enquanto está quente.
Make hay, while the sun shines.
Il faut puiser quand la corde est au puits.
Il faut saisir l’occasion aux cheverux.
Cuando pasan rábanos, comprarlos.
Bisogna pigliar la ventura quando Dio la manda.
Forĝu feron dum ĝi estas varmega.
Okazon kaptu ĉe l’ kapo, ĉar la vosto estas glita.

Dum canem caedimus, corrosisse dicitur corium.


Quem seu cão quer matar, raiva lhe põe nome.
He that’s resolved to beat a dog, never wants long a stick.
Qui veut frapper un chien, facilement trouve un bâton.
Al que quiere su perro matar, fácil le es excusa hallar.
Chi il suo cane vuole ammazzare, qualche scusa sa pigliare.
Por hundon dronigi, oni nomas ĝin rabia.

Dum canis os rodit, socium, quem diligit, odit.


Dois sóis não cabem no mundo.
Cachorro de cozinha não quer colega.
Two dogs never agree about one bone.
Deux chien à un os ne s'accordent pas.
Dos tocas en un hogar mal se pueden concertar.
Due cani che un sol osso hanno, difficilmente in pace stanno.
En unu sako du katoj, ĉiam mordoj kaj gratoj.

Dum caput aegrotat, omnia alia membra dolent.


Quando a cabeça não regula, o corpo é que paga.
A cabeça manda os membros.
When the head is sick, the whole body is sick.
À qui la tête fait mal, souffre par tout le corps.
Si enferma la cabeza, todos los miembros languidecen.
Quando la testa duole, tutte le membra languono.

Dum excusare credis, accusas.


Quem não tem culpa não pede desculpa.
He who excuses himself accuses himself.
Qui s'excuse s'accuse.
Kiu tro sin pravigas, tiu mem sin kulpigas.

Dum felis dormit, mus gaudet et exsilit antro.


Dum felis dormit, saliunt mures.
Enquando dormem os gatos, correm os ratos.
Quando o gato sai, os ratos fazem a festa.
When the cat's away, the mouse may play.
Absent le chat, les souris dansent.
Vanse los gatos, y entiéndense los ratos.
Quando la gatta non è in paese, i topi ballano.
Kiam kato promenas, la muso festenas.

Dum fortuna favet, parit et taurus vitulum.


Ao afortunado até os galos põem ovos.
Whom God loves, his bitch brings forth pigs.
À l'homme heureux son boeuf lui fait des veaux.
Al que es afortunado, le pone huevos su gallo.
A quien Dios quiere bien, la perra le pare los puercos.
A chi ha fortuna, il bue gli fa un vitello.
Se amas Dio, prosperas ĉio.

Dum fugans canis mingit fugiens lupus evasit.


Enquanto mija o cão, vai-se o lobo.
Two dogs fight for a bone and a third runs away with it.
Pendant que le chien pisse, le loup s'en va.

Dum herba crescit equus mortiur.


Enquanto a erva cresce, o cavalo morre.
While the grass grows, the horse starves.
Pendant que l'herbe pousse, le cheval meurs.
Bone kreskas la herbo, sed ĉevalo jam mortis.

Dum quid nescitur, quaerere quemque decet.


Ninguém se envergonhe de perguntar o que não sabe.
He that nothing questions, nothing learns.
Qui demande, apprend.
Nadie debe avergonzarse de preguntar lo que no sabe.
Quando non sai, requenta in domandare.

Dum repascis natos pane, flagella premant.


Quem dá o pão dá o ensino.
He that spares the rod hates his son.
Qui aime bien châtie bien.

Dum spiro, spero.


De esperança vive o homem até a morte.
Enquanto há vida, há esperança.
While there is life, there's hope.
L'espoir soutient toujours.
Mientras hay vida, hay esperanza.
Finché c’é fiato v’é speranza.
Em plej alta mizero al Dio esperu.

Dum vinum intrat, exit sapientia.


Onde entra o beber, sai o saber.
Wine in, wit out.
Le boire entre et la raison sort.
Do entra beber, sale saber.
Vino dentro, senno fuori.
Dov’entra il bere, se n’esce il sapere.
Vera opinio montríĝas en ebrio.

Dummodo sit dives, barbarus ille placet.


Dê-me Deus um marido rico, ainda que seja um burrico.
Edziĝo laŭ koro, laŭ la kvanto da oro.
Eĉ kaprino plaĉas, se la doto sufiĉas.

Duobus litigantibus, tertius gaudet.


Quando dois brigam, um terceiro tira proveito.
Enquanto os cães brigam, o lobo leva a ovelha.
Two dogs strive for a bone, and the third runs away with it.
Pendant que les chiens s'entregrondent, le loup dévore la brebis.
Cuando dos pleitean, un tercero saca provecho.
Tra due litiganti il terzo gode.
Du militas, tria profitas.

Duro nodo durus quaerendus est cuneus.


A pão duro, dente agudo.
Para porta de ferro, martelo de prata.
Knotty timber requires sharp wedges.
À bois noueux, hacche affilée.
A mal nudo, mal cuño.
A legno duro, accetta tagliente.

Durum durum destruit.


Durum et durum non faciunt murum.
Duro com duro não faz bom muro.
Hard with hard makes not the stone wall.
Dur contre dur ne font pas bon mur.
Duro con duro no hacen buen muro.
Duro con duro non fa buon muro.
Ne taŭgas du ursoj por unu nesto.

E fimbria de texto iudicatur.


Pela amostra se conhece o pano.
The half shows what the whole means.
On voit bien encore aux tessons ce que fut le pot.

E rivo flumina magna facere.


Fazer de um argueiro um cavaleiro.
To make a mountain of a mole-hill.
Faire d’une mouche un éléphant.
Hacer de una pulga un elefante.
Fare d’una mosca un elefante.
Fari el muŝo elefanton.

E scilla non nascitur rosa.


Não pode o ulmeiro dar peras.
Plant the crabtree where you will, it will never bear pippins.
L'aigle n'engendre pas la colombe.
No pidas al olmo la pera, pues no la lleva.
Il pruno non fa melaranci.
Ne naskas porko leonidon, nek korniko aglidon.

Ea quae dolent, molestum est contíngere.


Em casa de enforcado não se fala de corda.
Never talk of rope in the house of aman who has been hanged.
Il ne faut pas parler de cordedans la maison d'un pendu.
En dom’ de pendigito pri ŝnuro ne parolu.

Eadem oberrare chorda.


Ao que erra, perdoar uma vez, mas não mais.
Ne hontu penti pri faro, hontu persisti en eraro.

Ebrietas prodit quod amat cor, sive quod odit.


Depois de beber, cada qual dá seu parecer.
What soberness conceals, drunkenness reveals.
Ce que le sobre tient au coeur, est sur la langue du buveur.
Después de beber, cada uno da su parecer.
Vino e sdegno fan palese ogni disegno.
Vera opinio montriĝas en ebrio.

Echinus partum differt.


Na tardança está o perigo.
Ne prokrastu ĝis morgaǔ, kion vi povas fari hodiaǔ.

Edendum tibi est ut vivas, et non vivendum ut edas.


Comer para viver, e não viver para comer.
Eat to live and not livre to eat.
Il faut manger pour vivre et non pas vivre pour manger.

Efficit ignavos patria indulgentia natos.


O muito mimo perde os filhos.
A tender mother breeds a scabby daughter.
Qui aime bien châtie bien.

Efficit insignem nimia indulgentia furem.


Perdoar ao mau é dizer-lhe que o seja.
O perdão faz o ladrão.

Effugere nemo potest, quod futurum est.


O que há de ser, tem muita força.
Ninguém foge à própria sorte.
Se decidos la sorto, helpos nenia forto.

Egestas docet artes.


A necessidade é mãe da invenção.
Hombre pobre, todo es trazas.
Se stomako doloras, kapo laboras.

Egregie mentiri potest, qui ex loco longe dissito venit.


Quem vem de longe, conta como quer.
De longas vias, longas mentiras.
A traveller may lie with authority.
A beau mentir qui vient de loin.
A luengas vias, luengas mentiras.
Ha bel mentir chi vien de lontano.
Belaj rakontoj el trans la montoj.

Elephantem ex musca facere.


Fazer de um argueiro um cavaleiro.
To make a mountain of a mole-hill.
Faire d’une mouche un éléphant.
Hacer de una pulga un elefante.
Fare d’una mosca un elefante.
Fari el muŝo elefanton.

Emas, non quod opus est, sed quod necesse est.


Quem compra o que não pode, vende o que não deve.
He that buys what he does not want, must often sell what he does want.
Qui achète ce qu'il ne peut, vend après ce qu'il ne veut.
Quien compra lo que no puede, vende lo que le duele.
Chi compra il superfluo, venderà il necessario.

Emere malo, quam rogare.


Sai caro o que se roga.
Caro compra quem roga.
What is got by begging is dear bought.
Mieux vaut acheter qu'emprunter.
No hay cosa tan cara como lo que con ruegos se compra.
Niuna cosa costa più cara di quella che compano le preghiere.

Eodem cubito, eadem trutina, pari libra.


Como me medires, assim te medirei.
And with what measure you meet, it shall be measured to you again.
De la mesure dont vous mésurez les autres, vous serez mésurés.
Como midáis seréis medidos.
Secondo la misura che farai, misurato anche sarai.

Epistula enim non erubescit.


O papel tudo aceita.
Paper does not blus.
Paper endures all.
Le papier souffre tout et ne rougit de rien.
Al la papero ne mankas tolero.

Equi donati dentes non inspiciuntur.


A cavalo dado não se olha o dente.
Look not a gift horse in the mouth.
À cheval donné on ne regarde pas la bouche.
A caballo regalado no le mires el diente.
A caval donato non si guarda in bocca.
Al ĉevalo donacita oni buŝon ne esploras.

Equus conducticius facit brevia miliaria.


Cavalo alugado não cansa.
Cavalo alugado, nunca cansado.
A horse hired, never tired.
On avance toujous mieux avec un cheval emprunté qu'avec le sien propre.
Caballo alquilado, nunca cansado.
Sproni propri e cavallo altrui fanno corte le miglia.
Ne mia estas la ĉevalo, min ne tuŝas ĝia falo.

Errando, discitur.
Dos escarmentados saem os arteiros.
Errando é que se aprende.
By ignorance we mistake, and by mistakes we learn.
En faillant on apprend.
Errando se aprende.
Sbagliando s’impara.
Post domaĝo venas saĝo.

Errare commune est mortalibus.


Não há cavalo, por bom que seja, que não tropece.
A good marksman may miss.
Il n'est bon maître qui ne faille.
El mejor nadador también se ahoga.
El mejor escribano echa un borrón.
I più destri nuotatori sogliono morire annegati.
Sbaglia il prete all’altare e il contedino all’aratro.
Homo senpeka neniam ekzistis.

Errare humanum est.


Errar é humano.
To err is human.
Tout homme peut faillir.
De los hombres es errar.
Umana cosa è errare.
Peko kaj eraro estas ecoj de l’ homaro.

Errare humanum est, perseverare autem diabolicum.


Humano é pecar, diabólico perseverar.
To err is human; to forgive, divine.
Il est de la nature de l'homme de se tromper; seule la persévérance dans l'erreur est fait du diable.
Humano es pecar, diabólico perseverar.
Il peccare è de uomini, l’ostinarsi è da bestia.
Ne hontu pensi, hontu persisti en eraro.

Errat interdum quadrupes.


Não há cavalo sem tacha.
A horse stumbles that has four legs.
Il n'y a si bon cheval qui ne brouche.
No hay caballo, por bueno que sea, que no tropiece algún día.
E cade anche un cavallo che a quattro gambe.
Neniu sanktulo estas sen makulo.

Errores medicorum terra tegit.


Erros de médico, a terra os cobre.
The doctor's faults are covered with earth.
La terre couvre les fautes des médecins.
Les fautes de médecins, la terre les recouvre.
Los errores de los médicos, la tierra los cubre.
Gli errori dei medici la terra li copre.

Esse sibi similes alios fur iudica omnes.


Pensa o ladrão que todos são da sua condição.
Who is in guilty suspects everybody.
Il semble à un larron que chacun lui est compagnon.
Ne kredas ŝtelisto, ke honestaj ekzistas.

Est avis in dextra melior quam quattuor extra.


Mais vale um pássaro na mão que dois que voando vão.
One bird in the hand is worth two flying.
Moineau en main vaut mieux que pigeon qui vole.
Más vale pájaro en mano que ciento volando.
Meglio fringuela in mano che tordo in frasca.
Ne fidu heredon, fidu posedon.

Est captu facilis turbatis piscis in undis.


Nas águas revoltas pesca o pescador.
En akvo malklara oni fiŝkaptas facile.

Est facile quodvis, quando fert opem Deus.


Quando Deus quer, com todos os ventos chove.
When God wills, all winds bring rain.
Rien ne réussit, si Dieu n'y donne sa bénédiction.
Más vale a quien Dios ayuda, que a quien mucho madruga.
Quando Dio aiuta, ogni cosa riesce.
Se Dio ordonos, eĉ ŝton’ lakton donos.

Est gula totius fons et origo mali.


A gula mata mais que a espada.
Gluttony kills more than the sword.
Les gourmands font leur fosse avec leurs dents.

Est hominum penuria tanta bonorum, ut non miremur te modo iura dare.
À falta de homens bons, te fizeram alcaide.
Est in canitie ridiculosa Venus.
Amor no velho traz culpa, e no mancebo, fruto.
No fool like an old fool
C'est trop laide chose que de vieil luxurieux.
Hombre entrado en días, las pasiones frías.
Vecchio innamorato, o matto o ingannato.
Non v’è cosa peggiore che in vecchie membra il pizzicor d’amore.

Est proprium stultitiae aliorum vitia cernere, oblivisci suorum.


O macaco olha o rabo da cutia e não vê o seu.
Forget other's faults by remembering your own.
Ceux de qui la conduite offre le plus à rire, sont toujours sur autrui les premiers à médire.
Quien a outro quiere juzgar, en sí debe comenzar.
Chi d’altrui parlar vorrà, guardi se stesso e tacerà.
Contro i difetti del vicin t’adiri, e gli stessi difetti in te non miri.
En fremda okulo ni vidas ligneron, en nia ni trabon ne vidas.

Est pulchris sua dos forma sine arte potens.


Mulher bonita nunca é pobre.
Beauty carries its dower in its face.
Beauté porte sa bourse.
Una cara hermosa lleva en si secreta recomendación.
Chi nasce bella non nasce povera.
Bela vizaĝo estas duono da doto.

Est qui macram regis vaccam, solvit opimam.


Quem a vaca de el-rei come magra, gorda a paga.
He that eats the king's goose, shall be chocked with the feathers.
Qui a mangé l'oie du roi, cent ans après il en rend la plume.

Est quoque cunctarum novitas carissima rerum.


Do que é novo gosta o povo.
O que é novo sempre agrada.
All that is new is fair.
Novelty always appears handsome.
Tout nouveau, tout beau.
Changement de corbillon fait trouver le pain bon.
Ĉion novan oni ŝatas, malnovan oni forbatas.

Est satis atque superest verbum sapientibus unum.


A bom entendedor, poucas palavras.
A word to the wise is enough.
À bon entendeur, peu de paroles.
Malsaĝulo diris vorteton, saĝulo komprenas la tutan aferon.

Esto laborator, et erit Deus auxiliator.


Ajuda-te, que Deus te ajudará.
Help yourself, and God will help you.
Aide-toi, le ciel t'aidera.
Aydate y el Cielo te ayudará.
A Dios rogando y con el mazo dando.
Chi s’aiuta, Iddio l’aiuta.
Dion fidu, sed senfare ne sidu.

Et genus et famam regina pecunia donat.


O dinheiro faz o homem inteiro.
A man without money is a bow without an arrow.
Un homme sans argent est un loup sans dent.

Et mala radices altius arbor agit.


Erva ruim cresce muito.
Ill weeds grow apace.
Mauvaise herbe croît toujours.
Malbona herbo froston ne timas.

Et post mala segete serendum est.


Por medo dos pardais não se deixa de semear cereais.
Forbear not sowing because of birds.
Il ne faut pas laisser de semer par crainte des moineaux.
Por miedo de gorriones no se dejan de sembrar cañamones.
Non cessar per gli uccelli, di seminar piseli.

Et virtus testudinibus et sapientia cedit.


Não há fechadura, se é de ouro a gazua.
All things are obedient to money.
A gold key opens all doors.
L'argent ouvre toutes les portes.

Et vitrum et mulier sunt in discrimine semper.


A mulher e o vidro estão sempre em perigo.
A woman and a glass are ever in danger.
La femme et le verre sont toujours en danger.

Etiam capillus unus habet umbram suam.


Cada cabelo faz sua sombra na terra.
Even a hair casts its shadow.
Il n'y a si petit buisson qui n'ait son ombre.
Cada cabello hace su sombra.
Ogni pelo ha la sua ombra.
Eĉ najtingalo ne estas sen galo.

Etiam formicae sua bilis inest.


Formiga tem catarro.
Even a fly has its spleen.
La fourmi a sa colère.
Eĉ najtingalo ne estas sen galo.

Etiam nimia peritur laetitia.


De muita alegria também se morre.
Pleasure that comes too thick, grows fulsome.
On meurt bien de joie.
Aun los deleites son penosos, cuando sin moderación se gozan.
Troppa gioia diventa dolore.
Etiam parietes, arcanorum soli conscii, timebantur.
Matos têm olhos, e paredes têm ouvidos.
Walls have ears.
Les murailles ont des oreilles.
Las paredes oyen.
I muri hanno orecchi.
La muro havas orelojn.

Evolat, consumptis epulis, generalis amicus.


Barriga cheia, companhia desfeita.
Pão comido, companhia desfeita.
Amigo de mesa não é de firmeza.
Eaten bread is soon forgotten.
Morceau avalé n'a plus de goût.
Pano estas alportita, korbo estu forĵetita.

Ex abundantia cordis os loquitur.


A boca fala do que está cheio o coração.
Out of the abundance of the heart the mouth speaks.
De l'abondance de coeur la bouche parte.
La boca habla de lo que hay en el corazón.
La bocca parla di quelle che c’è nel cuore.
Koro tro plena, buŝo parolas.

Ex alieno corio longa corrigia.


Ex alieno tergore lata secare lora.
Da pele alheia, grande correia.
There is good cutting large thongs of another man's leather.
Du cuir d'autrui, large courroie.
El fremda ledo oni tranĉas larĝe.

Ex arena funiculum efficere.


Buscar água em fonte seca.

Ex aspectu nascitur amor.


Ex visu amor.
O amor entra pelos olhos.
The eye lets in love.
L'amour naît du regard.
El amor entra por los ojos.
L’occhio attira l’amore.

Ex damno alterius, alterius utilitas.


Morrem uns para que outros vivam.

Ex digito gigas.
Pelo dedo se conhece o gigante.
The tree is known by its fruit.
Au chant on connaît l'oiseau.
Faro farinton rekomendas.
Koniĝas la majstro laŭ sai verko.
Ex domo felis discendit mus impransus.
De casa de gato não sai o rato farto.

Ex eodem ore calidum et frigidum efflare.


Morder e assoprar.
Blow hot and cold with the same breath.
Souffler le froid et le chaud.
Dar una de fría y otra de caliente.
Darne una calda e una fredda.

Ex fructu cognoscitur arbor.


Pelo fruto conheço a árvore.
O bom fruto vem da boa semente.
A tree is known by its fruits.
On connaît l'arbre à son fruit.
El árbol por el fruto es conocido.
Dal frutto si conosce l’albero.
Laǔ la frukto oni arbon ekkonas.

Ex gutta mellis generantur flumina fellis.


Pouco fel faz azedo muito mel.
One drop of poison infects the whole tun of wine.
Un peu de fiel gâte beaucoup de miel
Unu ovo malbona tutan manĝon difektas.

Ex ipso bove lora sumuntur.


Ex bove coria sumuntur.
Do couro saem as correias.

Ex ipso remedio vitia nascuntur.


Pior o remédio que o mal.
There are some remedies worse thant the disease.
Le remède est souvent pire que le mal.
A veces es peor el remedio que la enfermedad.
Más mató la receta que la escopeta.
Spesso è peggiore il rimedio che il male.

Ex malis eligere minima opportet.


Ex duobus malis minimum eligendum.
Dos males o menor.
Of two evils, choose the less.
Entre deux maux, il faut choisir le moindre.
El du malbonoj pli malgrandan elektu.

Ex minima magnus scintilla nascitur ignis.


De pequena candeia, grande fogueira.
Little sparks kindle great fires.
De petite scintille s'enflambe une ville.
De pequeña centella, gran hoguera.
Piccola scintilla può bruciare una villa.
De malgranda kandelo forbrulis granda kastelo.
Ex nihilo nihil fit.
De nada, nada se faz.
Nothing comes from nothing.
On ne fait rien de rien.

Ex ore parvulorum veritas.


Da boca das crianças sai a verdade.
Out of the mouths of babes and sucklings comes forth truth.
La vérité sort de la bouche des enfants.

Ex peccato peccatum nascitur.


Um abismo chama outro.
Of one ill comes many.
Un péché attire l'autre.
Malfeliĉoj kaj batoj venas ĉiam kun fratoj.

Ex relatu referre fere mentiri est.


Quem diz o que não viu, arrisca-se a mentir.
Hearsay is half lies.
Avoir ouï-dire, c'est moitié menterie.
Hablar por referencias es casi mentir.
De lo pintado a lo vivo, hay cien leguas de camino.
Chi parla per udita, aspetti la mentita.
Ne kredu al orelo, kredu al okulo.

Ex socio cognoscitur vir.


Dize-me com quem vais, dir-te-ei o que farás.
Tell me with whom you go, and l'll tell you what you do.
Dis-moi qui tu hantes, je te dirai qui tu est.
Dime con quién irás, y te diré lo que harás..
Dimmi con chi pratichi, e ti dirò chi sei.
Kun kiu vi festas, tia vi estas.
Kun kiu vi kuniĝas, tia vi fariĝas.

Ex tuo ingenio alios iudicas.


Pelo teu coração, julgas o de teu irmão.
He mesures another's corn by his own bushel.
Il semble à un larron que chacun lui est compagnon.

Ex ungue leonem.
Pelas unhas se conhece o leão.
You may know the lion by his clow.
A l'ongle on connaît le lion.
Por las uñas se descubre al león.
Dall’unghia si conosce il leone.
Laŭ la frukto oni arbon ekkonas.

Ex ventre crasso tenue sensum non nascitur.


Barriga cheia, pé dormente.
A fat belly, a lean brain.
Vientre lleno, cabeza vacía.
Il ventre pieno fa la testa vuota.

Ex verbis fatuum, ex sonitu cognoscimus ollas.


A panela pelo chiar, e o homem pelo falar.
Pelo canto se conhece o pássaro.
A bird is known by its note, and a man by his talk.
A la plume et au chant l'oiseau, et au parler le bon cerveau.
La olla en el sonar, y el hombre en el hablar.
Gli uomini si conoscono al parlare, e la campana al sonare.
Poton taksu laŭ sono, sinjoron laŭ tono.

Exceptio firmat regulam.


A exceção confirma a regra.
Não há rio sem vão, nem regra sem exceção.
The exception proves the rule.
L'exception confirme la règle.
No hay regla sin excepción.
L’occasione conferma la regola.
Ne ekzistas regulo sem escepto.

Excipias gelidos penula trita notos.


Sapato, roto ou são, é melhor no pé que na mão.

Excusatio non petita, accusatio manifesta.


Quem se escusa, se acusa.
He who excuses himself, accuses himself.
Qui s'excuse, s'accuse.
Excusa no pedida la culpa manifiesta.
Chi si scusa, s’accusa.

Eximia est virtus praestare silentia rebus.


Quem calou venceu, e fez quanto quis.

Exitus acta probat.


No fim é que se cantam as glórias.
Não atires foguetes antes da festa.
Do not triumph before the victory.
À la fin se chante le Gloria.
À la fin on verra qui aura mangé le lard.
Al fin se ven las zurrapas.
Il fine è quello che giuoca.

Experientia est magistra rerum.


A experiência é mãe da ciência.
Experience is the mother of science.
Expérience est mère de science.
La experiencia es la madre de la ciencia.
Experienza, madre di scienza.

Experientia praestantior arte.


Mais vale experiência que ciência.
Years know more than books.
Experience passe science.
Ne demandu scienculon, demandu spertulon.

Experta est linguas auris iniqua malas.


Quem escuta de si ouve.
Listeners hear no good of themselves.
Qui écoute aux portes entend souvent sa propre honte.
Qui cherche trouve.
Kiu aǔskultas, kie li ne devas, tiu aǔdas, kion li ne revas.

Exsiliat reliqua fora clausa quaerentibus una.


Nunca Deus fecha uma porta que não abra outra.
God never shuts one door but He opens another.
Cuando una puerta se cierra, ciento se abren.
Non si serra mai una porta che non se n’para un’altra.

Extrema gaudii luctus occupat.


O dia do prazer é véspera do pesar.
After pleasure comes pain.
Les plaisirs portent ordinairement les douleurs en croupe.

Extremis malis, extrema remedia.


Extremis morbis, extrema, exquisita remedia optima sunt.
A mal desesperado, remédio heróico.
Desperate diseases need desperate remedies.
A grands maux, grands remèdes.
A grandes males, grandes remedios.
A mali estremi, estremi rimedi.
Grandaj malbonoj, grandaj rimedoj.

Extremitates, aequalitates.
Os extremos se tocam.
Extremes meet.
Les extrêmes se touchent.
Los extremos se tocan.
Gli extremi si toccano.

Faber est quisque fortunae suae.


O homem faz-se por si.
Every man is the architect of his own fortune.
Chacun est l’artisan de sa fortune.
Viene ventura a quien la procura.
Ciascuno è fabro della propria fortuna.
Ĉiu kreas sian forton, ĉiu forĝas sian sorton.

Faber fabro invidet.


Quem é teu inimigo? O oficial do teu ofício.

Fabricando fit faber.


O bater do ferro é que faz o ferreiro.
A prática faz o mestre.
Use makes perfectness.
In doing we learn.
C'est en forgeant qu'on devient forgeron.

Fac officium, Deus providebit.


Ajuda-te, que Deus te ajudará.
Use the means, and God will give the blessing.
Faites votre devoir, et laissez faire à Dieu.
A Dios rogando y con el mazo dando.
Confida in Dio, ma bada ai tuoi affari.
Commincia, che Dio provvede el resto.
Preĝu kore, kaj laboru fervore.

Facetus comes in via pro vehiculo est.


Companheiro alegre na estrada vale um carro.
Make short the miles, with talk and smiles.
Compagnon facond par chemin excuse un char, coche et roncin.
Alivia el trabajo del camino el compañero elocuente.
Compagno allegro per cammino, ti serve per roncino.

Facies tua computat annos.


Cada qual tem a idade que parece ter.
A velhice não está nos anos.
Everyone is as old as he feels himself.
L'âge n'est fait que pour les chevaux.

Facile est ventis dare vela secundis.


Bem baila quem a fortuna toca o som.
He dances well, to whom fortune pipes.
Bien dance, à qui la fortune chante.
Harto bien baila, a quien la fortuna suena.
Assai ben baila, a chi fortuna suona.
Facile estas danci, se la feliĉo kantas.

Facile omnes cum valemus recta consilia aegrotis damus.


Quando se está bem, é fácil consolar o doente.
O são ao doente em regra mente.
It is easy for a man in health to preach patience to the sick.
Il est bien aise aux sains de consoler le malade.

Facilius est ardenti sub sole observare pullices, quam invitam custodiare mulierem.
É mais difícil guardar uma mulher que um saco de pulgas.
Daughters and dead fish are no keeping wares.
C'est un fâcheux troupeau à garder, que de sottes et filles à marier.
Mal ganado es de guardar, doncellas y mozas por casar.
È meglio avere la cura di un sacco di pulci che d’una donna.

Factum fieri nequit infectum.


O que está feito, feito está.
What's done, cannot be undone.
Ce qui est fait, est fait.
A lo hecho, pecho.
Il fatto non si può disfare.
Kio fariĝis jam ne refariĝos.

Faecem bibat qui vinum bibit.


Quem comeu a carne, que roa o osso.
He who eats the meat, let him pick the bone.
Kiu amas ĝuon, amu ankaǔ enuon.

Fallaci nimium ne crede lucernae.


Nem mulher nem teia, à luz da candeia.
Neither women nor linen by candlelight.
Il ne faut prendre ni femme ni étoffe à la chandelle.
La mujer y la tela no la cates a la candela.
Nè donna nè tela non guardare al lume di cadela.
Kiam nokto vualas, ĉiuj koloroj egalas.

Fallacia alia aliam trudit.


Uma mentira acarreta outra.
One lie makes many.
Une mensonge en fait cent.
De una mentira nacen ciento.
Una bugia ne tira dieci.

Fallitur interdum, qui fallere solet.


Foi buscar lã, e voltou tosquiado.
Many go out for wool, and come home shorn.
Il est allé cherche de la laine et est revenu tondu.
Tel est pris qui croyait prendre.
Ir por lana y volver trasquilado.
Andare per lana e tornarsene tosi.
Kiu havas malican celon, ofte perdas sian propran felon.

Fallitur visus.
Fallitur visio.
As aparências enganam.
Appearances are deceptive.
Les apparences sont trompeuses.
Las aparencias engañan.
L’apparenza inganna.
Ŝajno trompas.

Fama boni clauda est, fama mali vagatur.


Fama bona lente volat et mala fama repente.
O bem soa, e o mal voa.
Notícia ruim corre depressa.
Bad news has wings.
Bad news travels fast.
Les mauvaises nouvelles ont des ailes.
El bien suena y el mal vuela.
Le cattive nuove volano.
Bona famo sin trenas testude, malbona kuras rapide.
Fama necat virum.
A má chaga sara, e a má fama mata.
He that has an ill name, is half hanged.
Le bruit pend l'homme.
La llaga sana, la mala fama mata.
Chi è diffamato è mezzo impiccato.

Fama volat.
A fama tem asas.
Famo laǔte krias, ĉiuj ekscias.

Fames artium magistra.


Fames magistra.
Não há melhor mestra que a necessidade e a pobreza.
Hunger is the teacher of the arts.
De tout s'avise à qui pain faut.
No hay mejor maestro que el hambre.
La fame, gran maestra, anche la bestia addestra.
Malsato donas spriton.

Fames et mora bilem in nasum conciunt.


Fome e esperar fazer rabiar.
A hungry man, an angry man.
Vilain affamé, moitié enragé.
Hambre y esperar hacen rabiar.
Aver fame ed aspettare, brutta cosa.

Fames optimum condimentum.


Não há tempero tão bom como a fome.
A fome é o melhor tempero.
Hunger is the best sauce.
Il n'est sauce que l'appétit.
La mejor salsa del mundo es la hambre.
La fame condisce tutte le vivande.
Malsato plej bone gustigas la manĝon.

Fames optimus est coquus.


A fome é boa cozinheira.
Hunger finds no fault with the cookery.
Le bon appétit et la faim ne trouvent jamais mauvais pain.
A buen hambre no hay pan duro.
La fame è il miglior cuoco che vi sia.
Ĉe stomako malsata ne kapricas palato.

Fames pellit lupum e silvis.


A fome faz sair o lobo do mato.
Hunger fetches the wolf out of the woods.
La faim chasse le loup du bois.
El hambre hecha el lobo del monte.
La fame caccia il lupo del bosco.
Se malsato turmentas, lupo timon ne sentas.
Mizero piedojn sanigas, kolon elastigas.

Fata viam inveniunt.


O que há de ser tem muita força.
Qui est né pour le gibet ne se noyera jamais dans l'eau.
Pendonto ne dronos.
Sian sorton neniu evitos.

Fecit iter longum, comitem qui liquit ineptum.


Antes só que mal acompanhado.
Better be alone than in bad company.
Il vaut mieux être seu qu'en mauvaise compagnie.

Fel latet in melle, et mel non bibitur sine felle.


Não há mel sem fel.
Não há gosto sem desgosto.
Nul miel sans fiel.
Nul plaisir sans peine.
Honey is sweet, but hte bee stings.
No rose without a thorn.
Post dolĉa vino restas acida vinagro.

Felix est non aliis qui videtur, sed sibi.


Feliz é quem feliz se julga.
He is happy that thinks himself so.
Celui qui se content de ce qu'il a est heureux.
Kontentulo estas pli feliĉa, ol homo plej riĉa.

Felix, quem faciunt aliena pericula cautum.


Aprende na cabeça alheia, antes que os outros venham aprender na tua.
He is truly wise, who gains wisdom from another's mishap.
Sage et prudent celui qui apprend aux dépens d'autrui.
Por el vicio ajeno enmienda el sabio el suyo.
Savio è colui che impara a spese altrui.
Por malsaĝulo bastono, por saĝulo leciono.

Felix qui nihil debet.


É melhor deitar sem ceia que levantar com dívidas.
Out of debt, out of danger.
Qui paie ses dettes s’enrichit.
Quien paga sus deudas, su capital aumenta.
Chi paga debito fa capitale.
Kiu ŝuldojn estingas, riĉecon atingas.

Felix sine socera uxor.


Quem não tem sogra nem cunhada é bem casada.
Mulher bem casada é a que não tem sogra nem cunhada.

Felix sua sorte contentus.


Contente-se com seu estado quem quiser viver sossegado.
He is rich enough that wants nothing.
Assez a, qui se contente.
Hace buena cuenta quien con lo suyo se contenta.
Nada necesita quien tiene lo bastante.
Chi si contenta gode.
Vada male o vada bene, prendi tutto come viene.
Kontentulo estas pli feliĉa, ol homo plej riĉa.

Femina quae bona, digna corona.


Mulher boa é prata que soa.
Says Salomon, the wise: a good wife's a godly prize.
Femme bonne vaut une couronne.
La mujer buena corona es del marido.
Donna bona vale una corona.

Feminarum iurgiis deteguntur vera.


Brigam as comadres, descobrem-se as verdades.

Fere totus mundus exercet histrionem.


O mundo é um teatro.
The world is a theatre.
Todo el mundo representa la comedia.
Teatro è il mondo e l’uomo è marionetta.

Feriunt summos fulgura montes.


Feriunt celsos fulmina colles.
Raio não cai em pau deitado.
Grande mar, grande tormenta.
High regions are never without storms.
The post of honour is the post of danger.
Aux grands portes soufflent les gros vents.
On ne jette de pierres qu'à l'arbre chargé de fruits.
A quien nada vale, no le envidia nadie.
La saetta non cade in luoghi bassi.
Ne iras hakilo al kolo humila.

Ferociam sacietas parit.


Fartura faz bravura.
Tro nutrata kapro fariĝas kiel apro.

Ferrum cudendum est dum candet in igne.


Quando o ferro estiver acendido, então é que há de ser batido.
Strike while the iron is hot.
Battre le fer il faut, tandis qu'il est bien chaud.
El hierro enrojecido facilmente es batido.
Il ferro va battuto quando è caldo.
Forĝu feron dum ĝi estas varmega.

Ferrum ferro acuitur.


Uma faca amola outra.
One knife whets another.
Un couteau aiguise l'autre.
Un cuchillo afila el otro.
Un coltello aguzza l’altro.
Ferrum quo non utimur, obducitur robigine.
Ferrum robigo consumit.
A ferrugem gasta o ferro.
Chave que se usa está sempre limpa.
Rust eats up iron.
La rouille ronge le fer.
El orín roe el hierro.
La ruggine mangia il ferro.
Rusto manĝas feron, ĉagreno la koron.

Fertilior seges est alienis semper in agris.


A cabra da minha vizinha dá mais leite que a minha.
Our neighbour's cow yields better corn than ours.
Moisson d'autrui plus belle que la sienne.
Fremda manĝo havas bonan guston.

Fertur ovis vana, quam mole gravat sua lana.


A ruim ovelha a lã se lhe peja.
'Tis a sorry ass, that will not bear his own burden.
A ruin oveja la lana le pesa.
Triste è quella pecora che non vuol portar la sua lana.

Fervet olla, vivit amicitia.


Enquanto há figos, há amigos.
No friendship lives long that owes its rise to the pot.
Ami de table est bien variable.
Sako ne sonas, amiko ne konas.

Fervida per ventos balatronum verba feruntur.


Perro ladrador, nunca bom mordedor.
Kiu bojas, ne mordas.

Festina lente.
Devagar, que tenho pressa.
Haste makes waste.
Hâtez-vous lentement.
Date prisa lentamente.
Chi ha fretta indugi.
Rapidu malrapide.

Festinare nocet.
A grande pressa, grande vagar.
Too hasty burned his lips.
Trop presser nuit.
Qui trop se hâte, reste en chemin.
Quien correr si propone, a tropezar se dispone.
Chi fa in fretta, ha disdetta.
La fretta fa rompere la pentola.
Kiu tro pelas, nur malakcelas.

Festinatio tarda est.


Quem corre cansa; quem anda alcança.
Haste makes waste.
The more haste, the less speed.
Rien ne sert de courir, il faut partir à point.
Despacito se va lejos.
Chi va piano, va lontano.
Tro rapida akcelo ne kondukas al celo.

Festinus intelege, tardus loquere.


Entende primeiro, fala derradeiro.
Antaǔ la lango laboru la cerbo.

Ficum ficum voca.


Pão, pão; queijo, queijo.
You must call a spade a spade.
Il faut appeler un chat un chat.

Fida terra, infidum mare.


Louva o mar, e fica na terra.
Praise the sea, but keep on land.
Loue la mer, et tiens-toi à la terre.
Hablar de la mar, y en ella no entrar.
Loda il mar e tienti alla terra.
Laŭdu belecon de l’ maro, sed ĉe rando de arbaro.

Fide, sed cui, vide.


Não fies, nem porfies, nem filho doutro cries.
Confia desconfiando.
Try before you trust.
Il faut prendre garde à qui l'on se fie.
Creer con ligereza, gran torpeza.
Ni fies en villano, ni bebas agua de charco.
Ben si fida chi diffida.
Bada di chi ti fidi!
Ne laciĝu viaj manoj pri fremdaj infanoj.

Fides violanti fidem non servanda.


Quem engana o ladrão tem cem anos de perdão.
To deceive a deceiver is no deceit.
Voler un voleur n'est pas voler.

Fiducia pecuniam amisi, diffidentia vero servavi.


Desconfiança é a mãe da segurança.
Sudden trust brings sudden repentance.
En trop fier gît le danger.
A todo espíritu no es de creer, ni ligeramente de obedecer.
Chi troppo si fida, spesso grida.
Ĉe plej granda fido memoru pri perfido.

Figulus figulum odit.


Quem é teu inimigo? O oficial do teu ofício.
Finis coronat opus.
O fim coroa a obra.
The end crowns all.
C'est la fin qui couronne l'oeuvre.
El fin corona la obra.
La fine loda l’opera.
La fino kronas la verkon.

Finis miseriae mors est.


A morte é o fim de todos os males.
A ground sweat cures all disorders.
La mort nous guérit de tous nos maux.
La muerte es el límite de los humanos negocios.
Chi muore esce d’affanni.

Fistula dulce canit, volucrem dum decepit auceps.


Quem o pássaro quer tomar, não o há de enxotar.
To fright a bird is not the way to catch it.
On ne prend pas les oiseaux à la tartarelle.
Quien pájaro ha de tomar no ha de ojear.
La lepre mal si piglia al suon di tamburo.
Elmetu mielon, muŝoj alflugos.

Fit fastidium copia.


Da abundância vem o tédio.
The abundance of things engenders disdainfulness.
Abondance engendre nausée.
Lo que sobra, enfada.
L’abbondanza genera fastidio.
Ĉio supermezura estas terura.

Fit gravis insolito sarcina parva viro.


A quem não traz bragas, costuras o matam.

Fit puer angelicus daemon, veniente senecta.


De jovem anjo, velho diabo.
A young saint, an old devil.
De jeune ange, vieux diable.
De joven ángel, viejo diablo.
Finciulli, angeli; in età son diavoli.

Flamma fumo est proxima.


Onde há fumaça, há fogo.
No smoke without some fire.
Point de fumée sans feu.
Donde fuego se hace, humo sale.
Non c’è fumo senza fuoco.
Kie fumo leviĝas, tie fajro troviĝas.

Flare simul, sorbere simul, res ardua semper.


Com bochecha cheia d'água ninguém sopra.
Per unu ŝtono oni du ĵetojn ne faras.
Flectere commodius validas quam frangere vires.
Antes torcer que quebrar.
Better bow that break.
Il vaut mieux plier que rompre.
Mejor es doblar que quebrar.
È meglio piegare che rompere.
Pli bone fleksiĝi, ol rompiĝi.

Flectitur iratus, voce rogante, Deus.


Quem não fala, Deus não ouve.
Infano ne krias, patrino ne scias.

Foeneratur Domino, qui miseratur pauperes.


Quem dá aos pobres, empresta a Deus.
He who gives to the poor, lends to God.
Qui donne aux pauves, prête à Dieu.
Del hombre limosnero Dios es despensero.
Chi dà ai poveri, presta a Dio.
Almozoj ne malriĉigas.

Folia qui timet, silvas non adeat.


Quem tem medo do mar, não embarque.
He that's afraid of leaves, must not come in wood.
Qui a peur des feuilles, n'aille point au bois.
Quien no se aventura, no pasa la mar.
Chi ha paura d’ogni foglia, non vada al bosco.
Kiu ne riskas, tiu ne gajnas.

Forma bonum fragile.


A beleza é um bem frágil.
A beleza depressa acaba.
Beauty is a blossom.
De belle femme et fleur de mai en un jour s'en va la beauté.
La hermozura es flor de un día: hoy no luce, ayer lucía.
Bellezza è come un fiore, che nasce e presto muore.
Beleco hodiaŭ estas, morgaŭ ne restas.

Forma raro cum sapientia.


Beleza e juízo raramente andam juntos.
Moça louçã, cabeça vã.
Beauty and folly are often companions.
Beauté et folie sont souvent en compagnie.
A menudo, belleza y tontería van formando compañía.
Beltà e follia vanno spesso in compagnia.

Formicae inest sua bilis.


Cada formiga tem sua ira.
Formiga ainda que pequena mata o crocodilo.
Even a fly has its spleen.
La fourmi a sa colère.
Formosa facies, muta commendatio.
Formosa virgo est dotis dimidium.
Linda cara, meio dote.
Mulher bonita nunca é pobre.
Beleza é riqueza.
Beauty carries its dower in its face.
Beauté porte la bourse.
Uma cara hermosa lleva en si secreta recomendación.
Chi nasce bella non nasce povera.
Bela vizaĝo estas duono da doto.

Forsan miseros meliora sequentur.


De hora em hora Deus melhora.
Dio donis buŝon, Dio donos manĝon.

Fortes fortuna adiuvat.


Ao homem ousado a fortuna estende a mão.
A fortuna ajuda aos fortes.
Fortune favors the brave.
La fortune sourit aux audacieux.
Al protekto kaj forto helpas la sorto.

Fortior est qui se, quam qui fortissima vincit moenia.


É mais forte quem se vence a si do que quem vence cidades.
He is the greatest conqueror, who has conquered himself.
Il n'y a plus belle vertu ni victoire que de se commander et vaincre soi-même.

Fortuna caeca est.


A sorte é cega.
Fortune is blind.
La fortune est aveugle.

Fortuna extollet plus quam sapientia natos.


Ventura te dê Deus, filho, que saber pouco te basta.

Fortuna favet fatuis.


A sorte ajuda os loucos.
Quanto mais besta, mais peixe.
Fortune favours fools.
God sends fortune to fools.
La fortune rit aux sots.
Fortuna te dé Dios, hijo, que el saber poco te basta.
Malsaĝulon favoras feliĉo.

Fortuna fortes metuit, ignavos premit.


Ao homem de esforço, a fortuna lhe dá a mão.
Fortune favours the bold, and repulses the timid.
Fortune aide le hardi, communément on dit.
Al hombre osado, la fortuna le da la mano.
Fortuna i forti aiuta, e i timidi rifuta.
Al protekto kaj forto helpas la sorto.
Fortuna, nimium quem fovet, stultum facit.
A fortuna enlouquece a quem muito favorece.
Whom fortune whishes to destroy, she first makes mad.
La fortune rend fou celui qu'elle veut perdre.
Para mayores desgracias guarda la fortuna a quien favorece.
Fortuna istupidisce colui ch’ella troppo favorisce.

Fortuna obesse nulli contenta est semel.


Bem venhas, mal, se vieres só.
Malfeliĉo malofte venas sole.

Fortuna saepe indignos favet.


A sorte muitas vezes favorece quem não merece.
The more knave, the better luck.
La fortuna otorga con frecuencia sus favores a los indignos.
Più briccone, più fortunato.
Malsaĝulon favoras feliĉo.

Fortuna vitrea est: tum cum splendet, frangitur.


A fortuna é vária, hoje a favor, amanhã contrária.
Fortune is like glass: the brighter she glitter, the more easily broken.
La fortune est de verre; au moment où elle brille le plus, elle se brise.
La fortuna es de vidrio: cuanto más brilla como quiebra.
La fortuna è di vetro: risplende ma è fragile.
Feliĉo leĝon ne obeas, subite naskiĝas, subite pereas.

Fortunae rota volvitur.


A roda da fortuna anda mais do que a do moinho.
Fortune's wheel is never stopped.
La roue de la fortune n'est pas toujours une.
La rueda de la fortuna nunca es una.
La ruota della fortuna non è sempre una.
Feliĉo hodiaŭ karesas, morgaŭ forgesas.

Fortunam suam quisque parat.


Vem a ventura a quem a procura.
Every man is the founder of his own fortune.
Chacun est artisan de sa fortune.
Viene ventura a quien la procura.
La sorte è come uno se la fa.
Ĉiu kreas sian forton, ĉiu forĝas sian sorton.
Kiel li meritis, tiel li profitis.

Fratrum concordia rara, discrepatio crebra.


Fratrum irae acerbissimae.
Ira de irmãos, ira do diabo.
Intriga de irmão, intriga de cão.
The greatest hate springs from the greatest love.
Between two brothers, two witnesses and a notary.
Courroux de frères, courroux de diables d'enfer.
Ira de hermanos, ira de diablos.
Fratelli, flagelli.
Bato de frato estas sen kompato.

Fraus in auctorem recidit.


Ninguém venha com engano, que não faltará quem lhe arme o laço.
Subtility set a tap and caught itself.
La ruse mieux ourdie peut nuire à son inventeur, et souvent la perfidie retourne sur son auteur.
El que a otro quiere engañar, el engaño en él se puede tornar.
Del ciel l’alta giustizia permette che ben spesso nell’inganno precipiti l’ingannator istesso.
Kiu fosas sub alia, falas mem en la foson.

Friget, quem petere piget.


Quem tem vergonha cai de magro.
Quem não fala, Deus não o ouve.
A dumb man never gets land.
Celui qui ne parle, Dieu ne l'ouït pas.
Quien no habla, no le oye Dios.
Chi non parla, Dio non l’ode.
Infano ne krias, patrino ne scias.

Frons occipitio prior.


Mais perto estão os dentes que os parentes.
Pirão pouco, meu bocado primeiro.
Close is my shirt but closer my skin.
La chemise est plus proche que le pourpoint.
Pronomoj "mia", "min" kaj "mi" en mondo reĝas ĉiam tri.

Frons, oculi, vultus persaepe mentiuntur.


Quem vê cara não vê coração.
The face is no index to the heart.
Appearances are often deceptive.
Qui se fie au visage n'est pas dans le sens.
Mala y enganosa ciencia es juzgar por las apariencias.
Non ti fidare dell’apparenza.
Kio en koro sidas, la vizaĝo perfidas.

Fronte capillata, post est occasio calva.


Aproveita, enquanto for tempo.
O tempo e a ocasião não esperam por ninguém.
Hold opportunity by her forelock, before she turns her tail.
L'occasion a tous ses cheveux au front.
L’occasion est chauve par derrière.
La ocasión la pintan calva.
L’occasione ha i capelli dinanzi.
Okazon kaptu ĉe l' kapo, ĉar la vosto estas glita.

Fronti nulla fides.


Debaixo de bom saio está o homem mau.
Judge not according to the appearance.
Garde-toi, tant que tu vivras, de juger des gens sur la mine.
Debajo del sayal hay mal.
L’uomo si giudica male alla cara.
Ne juĝu pri afero laǔ ĝia ekstero.
Fructibus ipsa suis, quae sit, cognoscitur arbor.
Pelo fruto se conhece a árvore.
The tree is known by its fruit.
À l'oeuvre on connaît l'artisan.
Koniĝas majstro laŭ sia verko.
Laǔ la frukto oni arbon ekkonas.

Frustra legit, qui non intellegit.


Ler sem entender é caçar sem colher.
It is no use reading without understanding.
Lire et rien entendre, c'est chasser et ne rien prendre.
Leer y no entender es como cazar y no coger.
Leer y no entender es como mirar y no ver.
Leggere e non intendere è come cacciar e non prendere.
De legado sen atento ne riĉiĝas la prudento.

Frustra putat, qui secum rationes putat.


Quem conta sem o hóspede, conta duas vezes.
He that reckons without his host, must reckon again.
Qui comte sans son hôte, compte deux fois.
Echar las cuentas sin la huéspeda.
Chi fa il conto senza l’oste, gli convien farlo dos volte.
Ne faru kalkulon sen la mastro.

Frustra sperabis ab alieno, quod ipse tibi praestare noluiti.


O bem que não fizeres, dos teus não esperes.

Fugiens ursum, incidit in leonem.


Fugiu do fumo, caiu no fogo.
To jump from the frying-pan into the fire.
Sauter de la poêle dans le feu.
Tomber de Charybde en Scylla.
El flamo sin eltiris, en fajron eniris.

Fugit irreparabile tempus.


O tempo vai e não volta.
Lugar de dia perdido nunca é preenchido.
One cannot put back the clock.
Hour by hour, time quickly flies.
Le temps ne revient jamais.
Le temps perdu ne se rattrape jamais.
Tiempo ni hora no se ata con soga.
Il tempo e la marea non aspettano nessuno.
Kio pasis, ne revenos.

Fumum fugiens in ignem incidi.


Escapei do trovão e dei no relâmpago.
Fugi do fumo, caí nas brasas.
To jump from the frying-pan into the fire.
Sauter de la poêle dans le feu.
Tomber de Charybde en Scylla.
El flamo sin eltiris, en fajron eniris.

Fumus? Ergo ignis.


Onde há fumaça, há fogo.
No smoke without some fire.
Point de fumée sans feu.
Donde fuego se hace, humo sale.
Non si dà fumo senza fuoco.
Ne ekzistas fumo sen fajro.

Fur furem cognoscit, lupus, lupum.


Um ruim conhece outro.
A thief knows a thief, as a wolf knows a wolf.
À fripon, fripon et demi.
Un diavolo conosce l’altro.

Fures clamorem metuunt.


Fures clamorem timent.
A quem mal vive, o medo o segue.
Guilty consciences always make people cowards.
Pécheur a toujours peur.
Al que mal vive, el miedo le sigue.
Al ladro la paura anche un sorcio.
Kiu ne krimas, tiu ne timas.

Furibus pugnantibus furta fiunt palam.


Brigam as comadres, descobrem-se as verdades.

Furor est post omnia perdere naulum.


Echar la soga tras el caldero.
Kun sia tuta domo kaj havo.

Furor fit laesa saepius patientia.


Paciência tem limite.
Guarda-te da ira de um homem paciente.
An overtaxed patience gives way to fierce anger.
La patience poussée à bout se tourne en fureur.
Paciencia muchas veces ofendida trastorna el juicio.
Injuriada, la paciencia a veces en ira quiebra.
Pazienza spinta all’estremo furia diventa.
Eĉ muso sentas, kiam vi ĝin turmentas.

Fuscus ager fructus et farra ministrat omnia.


Diz o rifão: terra negra dá bom pão.
Noir terrain porte gain et bien, et le blanc ne porte rien.
La tierra negra buen pan lleva.
Terra nera buon pan mena.
Eĉ plej nigra bovino donas lakton nur blankan.

Gallus in suo sterquilinio plurimum potest.


Muito pode o galo no teu terreiro.
A cock is bold on his own dunghill.
Every cock is valiant on his own dunghill.
Un coq est bien fort sur son fumier.
Cada gallo canta en su muladar.
È ardito il gallo sopra il suo letame.
En sia korto ĉiu kok’ estas forta.

Gaudeat illa domus, quando bonus est ibi promus.


Pela casa se conhece o dono.
The house shows the owner.
La maison fait connaître le maître.
Por la casa se conoce el dueño.
Dalla casa si conosce il padrone.

Gaudia perpetuos pariunt mundana dolores.


Gaudia principium nostri sunt doloris.
Trás um gosto, vem um desgosto.
Cada doçura custa uma amargura.
After pleasure comes pain.
Every white has its black, and every sweet its sour.
Nul plaisir sans peine.
Nul miel sans fiel.
Post dolĉa vino restas acida vinagro.

Gaudii comes maeror.


Depois da doçura vem a amargura.
Sadness and gladness succeed each other.
Après le bon temps on se repent.
Después del contento viene el tormento.
Dopo il contento vien il tormento.
Post dolĉa vino restas acida vinagro.

Gaudium est miseris socios habere poenarum.


Mal de muitos meu conforto é.
Company in misery makes it light.
Au malheureux fait confort avoir compagnie dans son sort.
Mal de muchos, consuelo de todos.
Mal comune, mezzo gaudio.
Konsoliĝas mizerulo, se li ne estas sola.

Genu sura propius.


Mais perto estão os dentes que os parentes.
Near is my shirt but nearer is my skin.
La chemise est plus proche que le pourpoint.
Pronomoj "mia", "min" kaj "mi" en mondo reĝas ĉiam tri.

Glebam quoque accipit erro.


Homem pobre com pouco se contenta.
Al malriĉulo ovo kiel al riĉulo bovo.

Graeci conando Troia potiti sunt.


Porfia mata a caça.
A perseverança tudo alcança.
Perseverance is mother of success.
Goutte à goutte l'eau creuse la pierre.
Hako post hako estas la plej efika atako.
Guto malgranda, sed ŝtonon ĝi boras.

Grandaevi nati, labores duplicati.


Filhos criados, trabalhos dobrados.
Children when little make parents fool, when great, mad.
Petits enfants, petits tourments, grands enfants, grands tourments.
Malgrandaj infanoj kaǔzas laboron, grandaj, doloron.

Grandia cum minimis mors ferit ense pari.


Tanto morre o papa, como quem não tem capa.
Death is sure to all.
La morto ne distingas, ĉiujn egale atingas.

Grandia per multos tenuantur flumina rivos.


Gota a gota o mar se esgota.
Always taking out of the meal tub and never putting in, soon comes to the bottom.
Goutte à goutte la mer s'égoutte.
Quien no pone y siempre saca, suelo halla.
Non mettere e cavare, si seccherebbe il mare.
Se gut' al guto aliĝas, maro fariĝas.

Grata brevitas, grata novitas.


Grata novitas.
Brevidade e novidade muito agradam.
Toda coisa nova apraz.
All that is new is fair.
Tout nouveau, tout beau.
Ĉion novan oni ŝatas, malnovan oni forbatas.

Grata quies post exhaustum laborem.


Depois do purgatório, a redenção.
After the work is done, repose is sweet.
L'espoir du doux repos soulage le dur labeur de tout ouvrage.
Alivio es de trabajos el reposo.
Dopo il lavoro è dolce il riposo.
Ne ĉiam daŭras malbona vetero, ne ĉiam daŭras homa sufero.

Grata rerum novitas.


Toda coisa nova apraz.
Everything new is fine.
Tout nouveau paraît beau.
Todo lo nuevo agrada.
Di novello, tutto è bello.
Ĉion novan oni ŝatas, malnovan oni forbatas.

Gratia gratiam parit.


Gentileza gera gentileza.
Mano manon lavas.

Gratior hoc fueris, quo minus ipse frequens.


Onde te querem muito, não vás amiúde.

Gravissimum est imperium consuetudinis.


O costume tem força de lei.
The command of custom is great.
Nothing is stronger than custom.
Accoutumance est loi bien dure.
La costumbre hace ley.
Grande è la forza dell’abitudine.
Popola kutimo havas valoron de leĝo.

Grege amisso, septa claudere.


Recebido o dano, tapa o buraco.
To shut the stable-door, when the steed is stolen.
Fermer l'étable, quand les chevaux n'y sont plus.
Recibido ya el daño, a tapar el horado.
Chiudere la stalla quando sono fuggiti i buoi.
Al fiŝ’ kuirita jam akvo ne helpos.
Post morto kuracilo jam estas sen utilo.

Grex totus in agris unius scabie cadit.


Uma ovelha tinhosa faz todo o rebanho tinhoso.
One scabbed sheep infects a whole flock.
Il ne faut qu’une brebis galeuse pour gâter tout le troupeau.
Oveja infestada infesta toda la manada.
Una pecora ragnosa infetta il gregge.
Unu fava ŝafo tutan ŝafaron infektas.

Grunnit sic fetus, porcus ut ante vetus.


De casta vem ao galgo ter rabo longo.
Como canta o galo velho, assim cantará o novo.
As the old cock crows, so crows the young.
Ce que chante la corneille, chante le corneillon.
De casta le vieneal galgo el ser rabilargo.
Chi di gallina nasce, convien che razzoli.
Hundo bonrasa estas bona por la ĉaso.

Gurgite sub leni fallit metuenda vorago.


Da água mansa me livre Deus, que da brava me livrarei eu.
Akvo trankvila estas akvo danĝera.

Gutta cavat lapidem, consumitur annulus usus.


Gutta cavat lapidem, non bis, sed saepe cadendo.
Gutta cavat lapidem, non vi, sed saepe cadendo.
A pedra é dura, a gota miúda, mas, caindo sempre, faz cavadura.
Constant dropping wears the stone.
Perpétuelle gouttière corrode la pierre.
La piedra es dura, y la gota menuda, mas, cayendo de continuo, hace cavadura.
A goccia a goccia s’incava la pietra.
Senĉesa guto eĉ ŝtonon traboras.

Gutta fortunae prae dolio sapientiae.


Mais vale sorte que sabedoria.
An ounce of luck is worth a pound of wisdom.
Mieux vaut une once de fortune, qu'une livre de sagesse.
Fortuna te dé Dios, hijo,que el saber con poco basta.
È meglio essere fortunato che savio.
Val più un’oncia di sorte che cento libbre di sapere.
Pli helpas guto da feliĉo, ol barelo da saĝo.

Guttatim pelagi defluit omnis aqua.


Guttatim pelagi perfluit omnis aqua.
Gota a gota o mar se esgota.
Drop by drop, the sea is drained.
Goutte à goutte la mer s'égoutte.

Habeat scabiem quisquis ad me venerit novissimus.


O último que vem que feche a porta.
He that comes last, makes all fast.
Au dernier les os.
Al postrero muerde el perro.
All’ultimo tocca il peggio.
La lastan el amaso atakas la hundo.

Habet et musca splenem.


Cada formiga tem sua ira.
Even a fly has its spleen.
La fourmie a sa colère.
Cada formiga tiene su ira.
Anche la mosca ha la sua collera.
Eĉ malgranda umŝo ne estas sen buŝo.

Habitus non facit monachum.


O hábito não faz o monge.
The habit does not make the monk.
L'habit ne fait pas le moine.
Kapuĉo monaĥon ne faras.

Haec perdunt hominem: vinum, femina, tesserae.


A mulher e o vinho tiram o homem do seu juízo.
Jogo, mulher e bebida, a casa perdida.
Gaming, women and wine, while they laugh, they make men pine.
Qui entretient femme et dés, mourra en pauvreté.
Naipes, mujeres y vino sacan al hombre de tino.
Donne, giuoco e vino forzano il destino.

Herba mala cito crescit.


A má erva depressa nasce e tarde envelhece.
Erva má sempre vingará.
Evil weed is soon grown.
Mauvaise herbe croît soudain.
La hierba mala presto crece y antes de tiempo envejece.
La mal’erba cresce presto.
Malbona herbo froston ne timas.

Heredis fletus sub persona risus est.


Lágrimas de herdeiros, risos sorrateiros.
Un héritier qui pleure, rit sous le masque.
Heir's tears, crocodile tears.
Las lágrimas del heredero son risas encubiertas.
Alle lagrime di un erede è ben matto chi ci crede.

Heri Ioseph, hodie scortator.


Ontem vaqueiro, hoje cavaleiro.
Today a man, tomorrow a mouse.
Aujoud’hui maître, demain valet.
Ayer vaquero, y hoy caballero.
Oggi è Caifasso chi ieri fu Giovanni.

Hic esse et illic simul non possum.


Não se pode repicar e ir na procissão.
Não se pode bater o sino e carregar o andor.
I cannot be at York and London at the same time.
On ne peut pas sonner les cloches et aller à la procession.
No se puede repicar y andar en la procesión.
Non si può cantare e portar la croce.
Per unu ŝtono oni du ĵetojn ne faras.

Hic haeret aqua.


Aqui a porca torce o rabo.
There's the rub.
C'est là que gît le lièvre.
Ahí está el busilis.
Qui sta il punto.

Hic labor est.


Aqui está o busílis.
Aqui é que a porca torce o rabo.
Here is knot.
Voilà le chien.
Ahí está el busilis.
Qui sta il busilis.

Hic tua mercatur, qui a te saepe precatur.


Assaz caro compra quem roga.
What is got by begging is dear bought.
Rien n'est plus cher vendu que le prié.

Hoc aurum scito pretium quod par tenet auro.


Ouro é o que ouro vale.
That is gold which is worth gold.
Or est qui or vaut.

Hoc opus, hic labor est.


Aqui está o busílis.
Here is knot.
Voilà le chien.
Ahí está el busilis.
Qui sta il busilis.

Hodie mihi, cras tibi.


Hoje por mim, amanhã por ti.
Today me, tomorrow you.
Aujourd'hui à moi, demain à toi.
Hoy por mi, mañana por ti.
Oggi a me, domani a te.
Hodiaŭ al mi, morgaŭ al vi.

Hodie nullus, cras maximus.


Ontem vaqueiro, hoje cavaleiro.
Hoje rico e festejado, amanhã pobre e desprezado.
Yesterday cowherd, today a gentleman.
Aujourd'hui chevalier, demain vacher.

Hominem etiam frugi flectit occasio.


Em frente da arca aberta, o justo peca.
An open door may tempt a saint.
En coffre ouvert, le juste pèche.
Puerta aberta al santo tienta.
A porta aperta anche il giusto vi pecca.
Malfermita kelo tentas al ŝtelo.

Homines, quo plura habent, eo cupiunt ampliora.


Quem mais tem, mais quer.
Much would have more.
Plus on a, plus on voudrait avoir.
Qui plus a, plus convoite.
Quien más tiene, más quiere.
Chi più ha, più desidera.
Ju pli oni posedas, des pli oni avidas.

Homo ad laborem natus, et avis ad volatum.


O homem foi criado para trabalhar, e o pássaro para voar.
No man is born into the world whose work is not born with him.
El hombre ha sido creado para trabajar, como el pájaro para volar.
L’uomo fu creato per laborare, come l’uccello per volare.

Homo doctus in se semper divitias habet.


Do saber vem o ter.
Knowledge is power.
De savoir vient avoir.

Homo extra corpus est suum, cum irascitur.


A ira é má conselheira.
Rage is without reason.
Le courroux est un conseiller dangereux.
La ira es mala consejera.
L’ira senza turba la mente ed accieca la ragione.
Kolero montras malsaĝulon.

Homo homini lupus.


O homem é o lobo do homem.
Man is a wolf to man.
L'homme est loup à l'homme.
El hombre es un lobo para el hombre.
L’uomo è lupo all’uomo.

Homo non est ex fronte diiudicandus.


Debaixo de bom saio está o homem mau.
Judge not according to the appearance.
Garde-toi, tant que tu vivras, de juger des gens sur la mine.
Debajo del sayal hay mal.
L’uomo si giudica male alla cara.
Vizaĝo de Katono, sed virto de fripono.

Homo proponit, sed Deus disponit.


O homem põe, e Deus dispõe.
Man proposes, God disposes.
L'homme propose et Dieu dispose.
El hombre propone y Dios dispone.
L’uomo propone e Dio dispone.
Homo proponas, Dio disponas.

Homo sine pecunia est imago mortis.


Sem dinheiro, tudo é vão.
A man without money is a bow without an arrow.
Un homme sans argent est un loup sans dents.
El dinero hace el hombre entero.
Uomo senza quattrini è un morto che cammina.
Sen mono oni estas nulo, kun mono – saĝulo.

Honesta fama est alterum patrimonium.


Boa fama vale dinheiro.

Honesta mors turpi vita potior.


Mais vale morte que vergonha.
Better a glorious death than a shameful life.
Mieux vaut mourir avec honneur que vivre avec honte.

Honesta paupertas prior quam opes malae.


Perca-se tudo, menos a honra.
Antes pobreza honrada que riqueza roubada.
Better a good name than riches.
Mieux vaut trésor d’honneur que d’or.
Mejor en paz con pobreza que turbación con riqueza.
È meglio morire con onore che vivere con vergogna.
Mono perdita, nenio perdita; honoro perdita, ĉio perdita.

Honoratur arbor ob umbram.


Quem a boa árvore se chega, boa sombra o cobre.
Honour the tree that gives you shelter.
Un arbre qui t'abrite, salue-le, il le mérite.
Quien a buen árbol se arrima, buena sombra le cobija.
Bisogna rispettare l’albero per la sua ombra.

Honores mutant mores, sed raro in meliores.


As honras mudam os costumes, mas raramente para melhor.
Honours change manners.
Honneurs changent moeurs.
Honores cambian costumbres.
Gli onori cambiano i costumi e le maniere.

Honos alit artes.


As honras alimentam as artes.
Honours nourish arts.
Les honneurs nourrissent les arts.
El honor sostiene las artes.
L’onore nutrisce le arti.

Horrescit gelidas felis adustus aquas.


Gato escaldado de água fria tem medo.
Korniko vundita propran voston timas.

Hospes et piscis tertio quoque die odiosus est.


Hóspede e peixe com três dias fede.
Gasto, kiel fiŝo, baldaǔ fariĝas malfreŝa

Hospes impensus abeat.


Hóspede de mão vazia, ande la via.

Hostibus fugientibus pontem argenteum exstruendum.


Ao inimigo que foge, ponte de prata.
For a flying enemy make a silver bridge.
Il faut faire un pont d'argent à l'ennemi qui fuit.
Al malamik' en kuro faru ponton kun plezuro.

Hostis nunquam contemnendus.


Hostis, etiamsi vilis, nunquam contemnendus.
Não há pequeno inimigo.
There is no little enemy.
Il n'est nul petit ennemi.
Aunque tu seas mucho mayor, no menosprecies al enemigo menor.
I nemici più pericolosi sono quelli da cui l’uomo non pensa a difendersi.
Nessun disprezzerai, che il più piccolo nemico può darti briga assai.
De malgranda kandelo forbrulis granda kastelo

Hostium munera, non munera.


Gifts from enemies are dangerous.
Don d'ennemi c'est malencontre.
Desconfía de los obsequios de tu enemigo.
Spesso i doni sono danni.
Donaco nesincera estas donaco infera.

Iacta alea est.


A sorte está lançada.
The die is cast.
Le dé en est jeté.
La suerte está echada.
Il dado è tratto.
La loto estas tirita.

Iam tua res agitur, paries cum proximus ardet.


Quem vê a barba do vizinho arder, bota a sua de molho.
Nin instruas eraro, kiun faras najbaro.

Ibi nihil, parumve pacis, ubi mulier viri partes sibi arrogat.
Triste da casa em que a galinha canta e o galo cala.
It's a sad house where the hen crows louder than the cock.
Malheureuse maison et méchante, où coq se tait et poule chante.
Triste está la casa donde la gallina canta y el gallo calla.
In casa non c’è pace, quando gallina canta e gallo tace.
Se edzino ordonas, domo ordon ne konas.

Ibi quaestus est, ubi sit hominum frequentia.


Quem tem necessidade vive na cidade.

Ibi semper est victoria, ubi concordia est.


A união faz a força.
Union is strength.
L'union fait la force.
La unión hace la fuerza.
L’unione fa la forza.
Unueco donas fortecon.

Id quod adest bonum consulendum.


Aceita o bem, conforme vem.
We must take the world as we find it.
Il faut laisser aller le monde comme il va.
Toma las cosas como vienen.
Bisogna pigliare il mondo como viene.
Kio estas bona por vi, estas bona por mi.

Ieiunat satis is, qui paucis vescitur escis.


Bem jejua quem mal come.

Ieiunus raro stomachus vulgaria temnit.


A boa fome, não há mau pão.
Hunger finds no fault with the cookery.
Ventre affamé prend tout en gré.
A gran hambre no hay pan malo.
A chi è affamato, ogni cibo è grato.
Ĉe stomako malsata ne kapricas palato.

Ignarus rediit Romam deductus asellus.


Asno que a Roma vá, asno vem de lá.
Asno que vai a Santarém, asno vai, asno vem.
How much the fool who goes to Rome excels the fool who stays at home?
Qui bête va à Rome, tel en retourne.
El que asno fue a Roma, asno se torna.
Quien bestia va a Roma, bestia retorna.
Chi besti va a Roma, bestia ritorna.
Foriris azenido, revenis azeno.

Ignavis fortuna favet.


Ao mau bácoro, boa lande.
The worst pig often gets the best pear.
Souvent à mauvais chien tombe un bon os en gueule.
Al más ruín puerco la mejor bellota.
Ai più tristi porci vanno le migliori pere.
Malsaĝulon favoras feliĉo.

Ignavis semper feriae sunt.


Para o preguiçoso todo dia é feriado.
He that does nothing always finds helpers.
Il est toujours congé pour les paresseux.
Para los gandules cad día es fiesta.
Per i poltroni è sempre festa.
Pri laboroj maldiligenta, pri festoj plej kompetenta.

Igne semel tactus, timet ignem postmodo cattus.


Gato escaldado de água fria tem medo.
A scalded cat fears cold water.
Chat échaudé craint l'eau froide.
Gato escaldado, del agua fría huye.
Gatto scottato dall’acqua calda, ha paura della fredda.
Korniko vundita propran voston timas.

Ignis aurum probat.


O ouro conhece-se pelo fogo.
Fire is the test of gold.
L'or s'éprouve par le feu et les amis par les adversités.
El oro se prueba en el fuego.
L’oro si prova col fuoco, gli uomini con le disgrazie.
Fajro provas la oron, mizero la koron.

Ignis de lapide surgit mediante labore.


Com trabalho tudo se alcança.
He that labors and thrives spins gold.
Avec du travail on vient à bout de tout.
Con trabajo todo se alcanza.
Con il lavoro si viene a capo di tutto.
Laboro kaj pacienco kondukas al potenco.

Ignis prope stipulam non est tutum.


O homem é fogo, a mulher, estopa, vem o diabo e sopra.
Fire is not to be quenched with tow.
Les étoupes arrière du feu, et les jeunes une lieue du jeu.
Ni estopa con tizones, ni mujer con varones.
Stoppa e fuoco non stan bene in un loco.

Ignorantia iuris neminem excusat.


Ignorantia legis neminem excusat.
A ignorância da lei não excusa ninguém.
Ignorance of the law excuses no man.
Nul n'est censé d'ignorer la loi.
La ignorancia de la ley no excusa su cumplimiento.
L’ignoranza della legge non scusa.
Nesciado de leĝo neniun pravigas.

Illa domus labetur, ubi colus imperat ensi.


Mal vai à casa em que a roca manda a espada.
It is a sad house where the hen crows louder than the cock.
La poule ne doit pas chanter devant le coq.
Kie regas virino, malbona estas la fino.
Kie regas virino, malbona estas la fino.

Ille est pacis amans, quicumque negata retractat.


Quem nega e depois faz quer paz.

Ille mihi patruus, qui mihi bona cupit.


Quem bem me faz, é meu compadre.
He is may friend that grindes at my mill.
Celui est bien mon oncle, qui le ventre me comble.
Quien bien me hace, esse es mi compadre.
Colui è mio zio, che vuole il ben mio.

Ille nihil dubitat qui nullam scientiam habet.


Nada duvida quem nada sabe.
He that knows nothing, doubts nothing.
Science est mère de doute.

Illi parva mora est, qui quavis advenit hora.


Quem vem não tarda.

Illi poena datur, qui semper amat nec amatur.


Querer e não ser querido é tempo perdido.
Of all pains, the greatest pain, it is to love, but love in vain.
Qui aime et n'est pas aimé, il est d'amour mal assigné.
Querer y no ser querido es tiempo perdido.
Amare e non essere amato è tempo perso.
Illic enim patria est, ubi tibi sit bene.
Onde bem me vai, aí tenho mãe e pai.
Por melhoria, minha casa deixaria.
A man's country is where he does well.
La patrie est partout où l'on est bien.
Le pays est là où l’on se peut vivre.
Donde está uno bien, allí está la patria.
La patria è dove s’ha del bene.

Illic est oculus, qua res est quam adamamus.


A galinha, onde tem os ovos, tem os olhos.
The hen's eyes are with her chickens.
Où sont les poussins, la poule a les yeux.
On regarde volontiers ce qu'on aime.
Allá los ojos se van donde los amores están.
I piedi vanno dove va il cuore.
Dov’è l’amore, l’occhio corre.
Tien okulo iras, kien la koro deziras.

Imago animi vultus, indices oculi.


Os olhos são o espelho da alma.
The eyes are the window of the soul.
Les yeux sont le miroir de l'âme.
De l’ koro spegulo estas la okulo.

Imber adest soli, comittantur gaudia fletum.


Não há prazer sem amargura.
No joy without annoy.
Après bon temps on se repent.
No hay alegría sin tristeza.
Non v’è gioia senzanoia.
Post dolĉa vino restas acida vinagro.

Imbre cádunt tenui rapidissima flamina venti.


Chuva miúda o vento muda.
Mais apaga boa palavra que caldeira d’água.
Small rain lays great dust.
Soft rain stills high wind.
Petite pluie abat grand vent.
Lluvia suave hace cesar el viento.
Piccola pioggia fa cessar gran vento.

Impatiens socii est omnis amor.


Amor e senhoria não suportam companhia.
Amor e reino não quer parceiro.
Love and lordship like no fellowship.
Amour et seigneurie ne veulent point de compagnie.
Amor y señoria no quieren compañia.
Amore e signoria non soffron compagnia.
Du sinjoroj en unu bieno, du mastrinoj ĉe unu kameno, neniam vivas sen reciproka malbeno.

Imperat aut servit collecta pecunia cuique.


O dinheiro é um bom escravo ou um mau senhor.
Money is a good servant, but a bad master.
L'argent est bon serviteur et mauvais maître.
El dinero es buen servidor y un mal amo.
Il denaro è un buon servo ed un cattivo padrone.
Riĉeco sen gvido kiel ĉevalo sen brido.

Imperat et clamat quaecumque femina est dives.


Em casa de mulher rica, ela manda, ela grita.
Who takes a wife for a dower surrenders his power.
Qui prend une femme pour sa dot à la liberté tourne le dos.

Impia, sub dulci melle, venena latent.


Cara de beato, unhas de gato.
Beads about the neck, and the devil in the heart.
Habit de béat a souvent ongles de chat.
Uñas de gato y hábitos de beato.
Parole di santo e unghie di gatto.
Lango miela, sed koro kruela.

Importunus erit crebo quicumque rogabit.


Quem muito pede muito fede.
He that asks everything deserves nothing.
À bon demandeur, bon refuseur.

Impossibilium nulla obligatio est.


Ninguém está obrigado ao impossível.
No one is boud by the impossible.
À l'impossible nul n'est tenu.
Nadie está obligado a lo imposible.
All’impossibile niuno è tenuto.
Kontraŭ neesto ne helpas protesto.

Improba vita mors optabilior.


Mais vale perder-se o homem que o nome, se ele é bom.
A good death is far better and more eligible than an ill life.
Mieux vaut mourir avec honneur que vivre avec honte.
Más vale perderse el hombre que perder el nombre.
Meglio è assai morte onorata che una vita svergognata.

Improbe Neptunum accusat, qui iterum naufragium facit.


Só o tolo cai duas vezes no mesmo buraco.
He complains wrongfully of the sea, that twice suffers shipwreck.
A tort se lamente de la mer qui ne s'ennuye d'y retourner.
Sin razón se queja del mar quien otra vez navega.
A torto si lagna del mare chi due volte ci vuoi tornare.

In amaritudine salus.
O que é amargo na boca, é bom para o estômago.
Bitter pills may have sweet effects.
Ce qui est amer à la bouche, est doux à l'estomac.
Lo que es amargo al paladar es bueno para el estómago.
Amaro, tienlo caro.

In angustiis apparent amici.


Amigo certo conhece-se na hora incerta.
Nos perigos se vêem os amigos.
A friend is need is a friend indeed.
A friend is never known till needed.
C'est dans le malheur qu'on connaît ses amis.
Au besoin l'ami.
Amikon montras malfeliĉo.

In cauda venenum.
Na cauda é que está o veneno.
The sting is in the tail.
À la queue gît le venin.
El veneno en la cola.
Nella coda sta il veleno.
La parto plej vasta venos la lasta.

In concione pecus obviam considet.


Ovelhas bobas, por onde vai uma, vão todas.
One sheep follows another.
Quand les brebis vont au champ, la plus sage va devant.
Donde va una cabra, todas van.
Quel che l’una fa, l’altre fanno.

In expuentis recidit faciem, quod in caelum expuit.


In faciem recidit, quidquid in astra iacit.
Quem cospe para o céu, na cara lhe cai.
Who spits against heaven, it falls in his face.
Qui crache contre le ciel, il lui tombe sur le visage.
Kiu supren kraĉon ĵetas, sian barbon al ĝi submetas.

In fine videbitur cuius toni.


No fim é que se cantam as glórias.
When Gabriel blows his horn, then this question will be decided.
À la fin on verra qui aura mangé le lard.
Al fin se ven las zurrapas.
Il fine è quello che giuoca.
Antaǔ vespero ne estu fiera.

In foribus propriis canis est audacior omnis.


Em sua casa cada qual é rei.
Every dog is a lion at home.
Tout chien est lion dans sa maison.
Todo perro es león en su casa.
Mientras en mi casa estoy, rey soy.
Ogni tristo cane abbaia da casa sua.
A casa sua ognuno è re.
En propra sia domo, ĉiu estas granda homo.

In maledicto plus iniuriae quam in manu.


Mais fere má palavra que espada afiada.
Words cut more than swords.
Un coup de langue est pire qu'un coup de lance.
Más hiere mala palabra que espada afilada.
Cattive lingue tagliano più che spade.
Langa vundo plej profunda.
Ne timu tranĉilon, timu babilon.

In medio stat virtus.


A virtude está no meio.
Virtue is found in the middle.
La vertu consiste dans le milieu.
Vertu gît au milieu.
La virtud está en el medio.
En el término medio reside la virtud.
La virtù tien la via di mezzo.
Memoru pri mezuro en laboro kaj plezuro.

In minimis periclitari.
Afogar-se em pingo d'água.
To get drowned in one's own spittle.
Se noyer dans un verre d'eau.
Ahogarse en un vaso de agua.
Affogere in un bicchier d’acqua.
Fari el muŝo elefanton.

In multiloquio non deerit stultitia.


Muito falar, muito errar.
A fool's tongue is long enough to cut his own throat.
Qui parle beaucoup, dit beaucoup de sottises.
Quien mucho habla, mucho yerra
Chi multo parla spesso falla.
Ju pli da babilado, des pli da pekado.

In nocte consilium.
Não faças nada sem consultar a almofada.
The night will give you counsel.
La nuit porte conseil.
La noche es buena consejera.
Dormiréis sobre ello, y tomaréis acuerdo.
La notte porta consiglio.
La notte è madre de consigli.
Ju pli da babilado, des pli da pekado.

In omni fortuna tuis adhaere.


Mal ou bem, com os teus te avém.

In patria natus non est propheta vocatus.


Ninguém é profeta em sua terra.
Never a prophet was valued in his native country.
Nul n'est prophète en son pays.
Nadie es profeta en su tierra.
Niuno è profeta in patria.
Neniu estas profeto en sia urbeto.

In periculo non est dormiendum.


Quem tem inimigo não dorme.
Dormus leporo, se ĝi ĉason ne timus.

In quo nascetur, asinus corio morietur.


Quem nasce burro, morre burro.
An ass is but an ass, though laden with gold.
Le loup est toujours loup.
Aunque la mona se vista de seda, mona se queda.
Chi asino nasce, asino muore.
Kiu naskiĝis sciuro, ne fariĝos vulturo.

In risu agnoscitur fatuus.


É freqüente o riso na boca de quem não tem siso.
Too much laughter discovers folly.
Au rire on connaît le fou.
Es muy frecuente la risaen la bocadel necio.
I matti si conoscono dal molto ridere.
Oni ekkonas bovon per la vido kaj malsaĝulon per lia rido.

In saltu uno duos capere capros.


De uma cajadada matar dois coelhos.
To kill two flies with one flap.
Abattre deux mouches d'un coup de savate.
Matar dos pájaros de un tiro.
Prendere due piccioni con una fava.
Per uno ŝtono oni du ĵetojn ne faras.

In sene et in puero gratia facta perit (quia senex non reddit, puer obliviscitur).
No velho e no menino o benefício é perdido.

In silvam ne ligna feras, nec in mare aquam.


Dás pelo amor de Deus a quem tem mais bens que os teus.

In suo municipio quisque plurimum potest.


Cada galo canta no seu poleiro.
A cock is bold on his own dunghill.
Un coq est bien fort sur son fumier.
Brava homo en sia domo.

In varietate voluptas.
A variedade deleita.
Variety is the mother of enjoyment.
Everything new is fine.
Diversité réjouit.
Au nouveau tout est beau.
Todo lo nuevo agrada.
No ha de ser amenes toda la misa.
Di novello tutto è bello.
In vento scribit laedens; in marmore laesus.
Quem dá esquece; quem apanha lembra.
An injury graves itself in metal, but a benefit writes itself in water.
Les offenses s’écrivent sur l’acier, les bienfaits sur le sable.
El ofensor escribe en tierra, el ofendido en piedra.
Mentre il ricordo dei favori è labile, quello delle gisgrazie è molto stabile.

In verbo suavis, in re gravis.


Cara de beato, unhas de gato.
Beads about the neck, and the devil in the heart.
Habit de béat a souvent ongles de chat.
Uñas de gato y hábitos de beato.
Parole di santo e unghie di gatto.

In vestimentis non est sapientia mentis.


O hábito não faz o monge(, mas fá-lo parecer de longe).
It's not the gay coat that makes the gentleman.
The gown does not make the friar.
Il ne faut pas s'en rapporter à l'etiquette du sac.
L'habit ne fait pas le moine.
El hábito non hace el monje.
L’abito non fa il monaco.
Kapuĉo monakon ne faras.

In vino veritas.
No vinho está a verdade.
Cachaceiro não tem segredo.
In wine there is truth.
La vérité est dans le vin.
En el vino está la verdad.
La verità è nel vino.
Vera opinio montriĝas en ebrio.

Incidis in Scyllam, cupiens vitare Charybdin.


Escapei do trovão, e dei no relâmpago.
One falls into Scylla in seeking to avoir Charybdis.
Tomber de Scylla en Charybde.
Salir de las llamas y caer en las brasas.
Cader dalla padella nella brace.
Trafi de Scilo al Kharibdo.

Incidit in flammas, cupiens vitare favillas.


Fugiu do lodo, caiu no arroio.
He got out of the muxy, and fell into the pucksy.
Se jeter à l'eau de peur de la pluie.
El flamo sin eltiris, en fajron eniris.

Incidit in foveam, qui primus fecerat illam.


Quem laço me armou, nele caiu.
He who digs a pit for others, falls in himself.
Tel qui creuse une fosse à un autre, y tombe souvent lui-même.
Quien lazo me armó, en él cayó.
Chi scava la fossa agli altri, vi cade dentro egli stesso.
Kiu fosas sub alia, falos mem en la foson.

Incipias cave quod mox perfecisse negabis.


Melhor é não começar o que não se pode acabar.
It is better never to begin, than never to make an end.
C'est folie de commence ce qu'on ne peut achever.
Mejor es no comenzar lo que no se puede acabar.
Meglio è non dire, che cominciar e non finire.

Incipis invitus cessasque invitus ab esu.


Comer e coçar, tudo está em começar.
To eat and to scrath, a man needs but begin.
L’appétit vient en mangeant.
El comer y el rascar, todo es empezar.
A mangiare ed a grattare basta solo cominciare.
Dum la manĝado venas apetito

Indignus est qui illi calceos adliget.


Não é digno de lhe atar os sapatos.
Not worthy to wipe his shoes.
Il n'est pas digne de délier les cordons de ses souliers.
No ser dignode atarle los zapatos a uno.
Non esser degno di sciorre le scarpe ad uno.

Industriam adiuvat Deus.


Deus ajuda a quem trabalha.
The dog that trots about finds a bone.
Chien qui chemine ne meurt pas de famine.
Dion fidu, sed senfare ne sidu.
Preĝon faru, sed farunon preparu.

Inepta est largitio, quae indignis accidit.


Fazer bem a velhaco é lançar água ao mar.
To do good to an ingrateful man, is to throw rosewater into the sea.
Obliger un ingrat c'est perdre le bienfait.
El hacer bien a villanos es echar agua en el mar.
Chi fa del bene al villano, si sputa in mano.

Inferior horret, quidquid peccat superior.


A grei paga as loucuras de seu rei.
The pleasures of the mighty are the tears of the poor.
On voit de tout temps: les petits on pâti des sottises des grands.
La grey paga las locuras de su rey.
De’ peccati de’ signori fanno penitenza i poveri.

Infideli in minimis, ne credas maiora.


Quem não é leal no pouco, não fies dele no muito.
The dog that licks ashes, trust not with meal.
Ne confie pas ta farine à qui lèche la cendre.
Al que no es leal en lo poco, no lo fies mucho.
A can che lecca cenere, non gli fidar farina.
Chi fa una trappola, ne sa tender cento.
Kiu groŝon ne honoras, eĉ duongroŝon ne valoras.

Infimus infimo non praestat.


Pássaros e pardais, todos são iguais.
Unu pasero alian valoras.

Ingrati immemores beneficiorum esse solent homines.


O mundo paga com ingratidão.
The public pays with ingratitude.
Le monde paie d'ingratitude.
Nada tan presto se olvida como la buena obra recibida.
El mundo paga con la ingratitud.
Avuta la grazia, gabbato il santo.
Il mondo paga d’ingratitudine.

Ingrato benefaciens perdit oleum et operam.


Quem faz bem ao ingrato, compra caro e vende barato.
He that washes an ass's head, shall lose both lye and his labour.
A laver la tête d'un âne, on perd son savon.
El que lava de un asno la testa, pierde el jabón y la apuesta.
Chi lava la testa all’asino, perde il ranno e il sapone.

Ingratus unus miseris omnibus nocet.


Um único ingrato prejudica a todos os necessitados.

Inimici sui amicum nemo in amicitiam sumit.


Não pode ser meu amigo o amigo de meu inimigo.

Inimicum, quamvis humilem, docti est metuere.


Todo inimigo se há de temer.
There is no little enemy.
Il n'y a pas de petit ennemi.
Eĉ pinglo povas koron trapiki.

Iniuriarum remedium est oblivio.


A maior vingança é o desprezo.
Pardonemeco superas justecon.

Inopi beneficium bis dat qui dat celeriter.


Dá duas vezes quem de pronto dá.
He gives twice who gives quickly.
Qui tôt accorde donne deux fois.
Kiu donas rapide, donas duoble.

Inopi nullus amicus.


Pobre não tem amigo nem parente.
Sako ne sonas, amiko ne konas.
Malriĉulo parencojn ne havas.

Inopiae desunt multa, avaritiae omnia.


Ao pobre falta muito, e ao avaro, tudo.
A poor man wants some things; a covetous man, all things.
Homme avare n'est jamais riche.
La avaricia es la mayor de las pobrezas.
L’averizia è la maggiore delle povertà.

Inops, potentem dum vul imitari, perit.


Pobre que arremeda rico morre aleijado.
A desgraça do pobre é querer imitar o rico.
Ne estas piediranto kolego al rajdanto.

Insectantur minora, ubi maiora non suppetunt.


A mingua de pão, boas são as tortas.
If you have not a capon, feed an onion.
A défaut de pain, on mange des croûtes.
A falta de pan, buenas son tortas.
Chi non può ber nell’oro, beva nel vetro.

Insequitur dominum fluxa caterva malum.


Qual o rei, tal a grei.
Kia reganto, tia servanto.

Insperata accidunt magis quam speres.


O imprevisto é mais freqüente do que se pensa.
It is the unexpected that always happens.
L'imprévu est moins rare qu'on ne pense.
Lo que no se espera, más pronto llega.
Dove non si credeva trovar la lepre ce n’erano due.
Sorto ofte alsendas, kion oni ne atendas.

Inspice bis potum, et chartam subscribe scienter.


Não se bebe sem ver, nem se assina sem ler.
Neither signa paperyou havenot read, nor drink water you have not seen.
Avant de mordre, vois si c’est pain ou pierre.
No bibas lo que no ves, no firmessin leer, ni te cases sin ver.
Non bere senza vedere, mai firmare senza guardare.

Instar aquae tempus.


O tempo e a hora não se atam com a soga.
Time flees away without delay.
Le temps et la marée n'attendent personne.
Tiempo ni hora no se ata con soga.
Il tempo scorre incessantemente come l’acqua.
Il tempo e la marea non aspettano nessuno.

Instillat clero iuges ecclesia nummos.


Telha de igreja sempre goteja.

Intellegenti pauca.
A bom entendedor meia palavra basta.
Para quem sabe ler, pingo é letra.
A word is enough to the wise.
À bon entendeur peu de paroles.
À bon entendeur demi-mot suffit.
A buen entendedor, breve hablador.
A buon intenditor, poche parole.
Por saĝulo sufiĉas aludo.

Inter armorum strepitus verba iuris civilis exaudiri non possunt.


Onde força há, direito se perde.
When drums speak, law is silent.
Là où force règne, drot n'y a lieu.
En tiempo de guerra, callan las leyes.
Emudecen las leyes con el estrépito de las armas.
Dove parlano i tamburi, taccion le leggi.
Kiu forton ne havas, ĉiam malpravas.

Inter caecos regnat strabo.


Em terra de cegos, quem tem um olho é rei.
Among the blind the one-eyed is king.
Au pays des aveugles, les borgnes sont rois.
Inter la blinduloj reĝas la strabuloj.

Inter calicem et os multa cadunt.


Inter os et offam multa intervenire posse.
Inter manum et mentum multa cadunt.
Da mão à boca, se perde a sopa.
Between the hand and the lip the morsel may slip.
Entre la bouche et le verre le vin tombe à terre.
De la mano a la boca se pierde la sopa.
Dalla mano alla bocca spesso si perde la zuppa.
Inter la mano ĝis la buŝo ofte disverŝiĝas la supo.

Inter dictum et factum multum differt.


Do dito ao feito vai grande eito.
Saying and doing are two things.
Du dit au fait, il y a grand trait.
De parolo ĝis faro estas tre malproksime.

Inter malleum et incudem.


Entre a cruz e a caldeirinha.
To be between the hammer and the nail.
Être placé entre l’enclume et le marteau.
Entre la espada y la pared.
Esse tra l’incudine et il martello.
Esti inter martelo kaj amboso.

Inter promissum simul atque optabile donum tradenda est cupido matura puella marito.
Entre prometer e dar, tua filha hás de casar.

Inter verba et actus magnus quidam mons est.


Do dito ao feito vai um grande eito.
Do dizer ao fazer vai muito.
Cacarejar não é pôr ovo.
From words to deeds there is a great space.
Du dit au fait il y a un grand trait.
Del dicho al hecho va un gran trecho.
Dal detto al fatto c’è un gran tratto.
Dal dire al fare c’è di mezzo il mare.
De la buŝo ĝis la manoj estas grnda inerspaco.

Intus habet quod poscit.


Busca seu asno, e está montado em cima.
Il cherche son âne, et il est monté dessus.
En arbaro sidas kaj arbojn ne vidas.

Intus Nero, foris Cato.


Rosário na mão e o diabo no coração.
Vizaĝo de Katono, sed virto de fripono.
Vizaĝo sen kulpo, sed koro de vulpo.

Invenit interdum caeca columba pisum.


Galinha cega de vez em quando acha um grão.
A blind man may perchance hit the mark.
Une poule aveugle peut quelquefois trouver son grain.
A veces una gallina ciega encuentra su grano.
Talvolta anche una gallina cieca trova un granello.
Eĉ blinda kokino povas trovi grajnon.

Inventa lege, inventa fraus.


Feita a lei, cuidada a malícia.
Every law has a loophole.
On réussit toujours à éluder la loi.
Les lois ont le nez de cire.
Hecha la ley, hecha la trampa.
Fatta la legge, pensata la malizia.

Invidia gloriae comes.


Não há glória sem inveja.
Envy always shoots at a high mark.
L'envie s'attache à la gloire.
La envidia es la sombra de la gloria.
Não há glória sem inveja.
Feliĉo kaj riĉo envion elvokas.

Invidia inter pares.


O homem do teu ofício teu inimigo é.
The herringman hates the fisherman.
Two of a trade never agree.
Le potier au potier porte envie.
Jamais tripière n'aima harengère.
Esse es tu enemigo, el que es de tu oficio.
Il tuo nemico è quello dell’arte tua.

Invidus a propria roditur invidia.


Os invejosos sentem mais os bens alheios que os males próprios.
Envy shoots at others, and wounds herself.
L’envieux maigrit de l’embonpoint d’autrui.
El envidioso es de mala condición, que por dañar a otro quiere su perdición.
L’invidia rode se stessa.

Invidus acer obit, sed livor morte carebit.


A inveja não morre.
Envy has no holidays.
Envie est toujours en vie.
La envidia no muere jamás.
L’invidia non mori mai.

Invite data non sunt grata.


Amor adquirido a pau sempre é mau.
Forced love does not last.
Chose contrainte ne fut jamais sainte.
Lo hecho a la fuerza no vale una berza.
Cosa fatta per forza non vale un scorza.
Perforta amo estas plej forta malamo.

Invitis canibus venari haud facile est.


La chasse va mal, quand il faut y porter les chiens.
Mal se caza con perros desganados.
Mal si caccia col cani svogliati.

Ioci instar ovium, non instar canum mordere debent.


Das burlas vêm as veras.
Good jests bite like lambs, not like dogs.
Il ne faut pousser raillerie trop loin.
A las burlas, así ve a ellas que no te salgan a veras.
Lo scherzo deve mordere come la pecora, non come il cane.

Ioco vir verum fert aliquando.


Brincando, brincando, vão-se dizendo as verdades.
Many a true word is spoken in jest.
Tel rit qui mord.
No hay peor burla que la verdadera.
Burlando si dice il vero
En ŝerco kaj ludo ofte sidas aludo.
Ŝerce dirite, cele pensite.

Iocus, dum optimus, cessandum.


Burla com dano não acaba o ano.
Leave a jest, when it pleases you best.
Long jesting was never good.
Il faut bien laisser le jeu, quand il est beau.
A la burla dejadla cuando más agrada.
Ogni bel gioco dura poco.

Ipsa dies quandoque parens, quandoque noverca.


Os dias se sucedem, mas não se parecem.
Vento e ventura pouco duram.
The days follow each other, but are no alike.
Les jours se suivent pas à pas, mais ils ne se ressemblent pas.
No son todos los díes iguales.
Los días se siguen y no se parecen.
Non sono uguali tutti i giorni.
Un giorno è madre, l’altro è matrigna.
Tago tagon sekvas, sed ne similas.

Ipsa quidem virtus pretium sibi.


O prêmio da virtude é ela mesma.
Virtue is to herself the best reward.
La vertu porte sa récompense en elle-même.
El premio de la virtud es ella misma.
La virtù è premio a se stessa.

Ira furor brevis est.


Ira initium insaniae.
Le courroux est un conseiller dangereux.
A ira é má conselheira.
Anger is a bad counsellor.
Le courroux est un conseiller dangereux.
La ira es mala consejera.
L’ira turba la mente ed accieca la ragione.
Kolero montras malsaĝulon.

Ira quae tégitur nocet.


Guarda-te do homem que não fala e do cão que não ladra.
Beware of a silent dog and still water.
Gardez-vous de l'homme secret et du chien muet.
Con el hombre siempre callado, mucho cuidado.
Guardati dal cane muto e dalle acque chete.
Ne timu hundon bojantan, timu hundon silentan.

Irritare canem noli dormire volentem.


Não acordes o cão, quando ele está dormindo.
It is dangerous to wake sleeping dogs.
Il ne faut pas réveiller le chien qui dort.
Quien despierta al perro dormido, vende paz y compra ruido.
Non scevliare il cane che dorme.
Ne elvoku lupon el la arbaro.
Ne veku malfeliĉon, kiam ĝi dormas.

Is ridet qui cras flebit.


Quem canta antes do almoço chora antes do sol-posto.
He that laughs in the morning weeps at night.
Qui rit le matin le soir pleure.
Rido matene - ploro vespere.

Ita amicum habeas, posse ut facile fieri hunc inimicum putes.


Confia desconfiando.
A desconfiança causa segurança.
Treat your friend as if he might become an enemy.
Aime comme si tu devais haïr un jour.
Presume de tu amigo, que puede ser en algún tiempo tu enemigo.
Parla all’amico come se avesse a diventar nemico.
Ĉe plej granda fido memoru pri perfido.

Ita divis est placitum, voluptatem ut maeror comes consequatur.


Cada doçura custa uma amargura.
Every white has its black, and every sweet its sour.
Nul plaisir sans peine.
Nul miel sans fiel.
Kie lumo ekzistas, ankaŭ ombro troviĝas.

Iteranti culpam non solet dari venia.


Ao que erra, perdoa-o uma vez, mas não três.
Ne hontu penti pri faro, hontu persisti en eraro.

Iucunda memoria est prateritorum malorum.


O que foi duro de passar, é doce de lembrar.
Sorrows remembered sweeten present joy.
Ce qui est grief à supporter, est après doux à raconter.
Alegre es el recuerdo de las desgracias pasadas.
Il ricordarsi del male raddoppia il bene.
Quel che fu duro a patire è dolce a ricordare.

Iucundum est narrare sua mala.


Faz bem contar os próprios males.
Change of words is the lighting of hearts.
Parler de ses peines, c'est déjà se consoler.
Dolor comunicado, dolor aliviado.
Dolor comunicato è subito scemato.
Malbonon oni memori ne ĉesas, bonon oni baldaŭ forgesas.

Iudex ille sapit, qui tarde censet et audit.


O bom juiz ouve o que cada um diz.
One should hear both sides of a question.
Qui n'entend qu'un, n'entend personne.
Kiu aŭdis unuan, ankaŭ aŭdu la duan.

Iudex in causa propria nemo esse potest.


Ninguém pode ser juiz em causa própria.
No man ought to be judge in his own cause.
On ne peut être à la fois juge et partie.
Pri propra afero neniu juĝas libere.

Ius rationis abest, ubi saeva potentia regnat.


Onde força há, direito se perde.
Where drums beat, laws are silent.
Où force règne raison n'a lieu.
Kie regas la forto, tie rajto silentas.

Iúscula continuus rhombus amara facit.


Cada dia peixe amarga o caldo.
Iuventus, ventus.
A juventude é como o vento.
Youth will have its way.
Il faut que la jeunesse se passe.
Sango bolas, juneco petolas.

Labor improbus omnia vincit.


Labor omnia vincit.
O trabalho tudo vence.
No pains, no gains.
Avec du travail on vient à bout de tout.
Con trabajo todo se alcanza.
Con il lavoro si viene a capo di tutto.
Il sudore non e santo, ma fa miracoli.
Laboro kondukas al honoro kaj oro.

Labor ubique est.


Aonde irá o boi que não are?

Laborare est orare.


Trabalhar é orar.
They that work not, cannot pray.
Qui travaille, prie.
El trabajo es una plegaría.
Il lavorare è un mezzo orare.

Laedere facile, mederi difficile.


É mais fácil rasgar que costurar.
Criticism is easy and art is difficult.
La critique est aisée, mais l'art est difficile.
Kritiki estas facile, fari malfacile

Laesa saepius repugnat ovis.


Cada formiga tem sua ira.
Tread on a worm, and it will turn.
Un ver se retourne, quand on le presse.
Cada pajarillo tiene su higadillo.
Anche il verme ha la sua collera.
Kritiki estas facile, fari malfacile

Laetitiae proximus fletus.


O riso está perto do pranto.
Sadness and gladness succeed each other.
Plaisirs mondains finissent en pleurs.

Lambens assidue eliciet canis ore cruorem.


Cão que muito lambe tira sangue.

Lanam petierat, ipseque tonsus abiit.


Foi buscar lã e veio tosquiado.
Many go out for wool, and come home shorn themselves.
Tel croît guiller Guillot, que Guillot guille.
Ir por lana y volver trasquilado.
Andar per lana e tornarsene tosi.
Kiu havas malican celon, ofte perdas sian propran felon.

Largissimi promissores, vanissimi exhibitores.


Muito prometer, sinal de pouco dar.
Cacarejar não é pôr ovo.
A long tongue is a sign of a short hand.
Grand prometteur, petit donneur.
Quien mucho promete, poco da.
Mucha paja y poco grano.
Largo di bocca, stretto di mano.
Chi promette molto, attiene poco.
Promeso estas larĝa, plenumo estas ŝarĝa.

Largitur pluvias ubi vult divina potestas.


Quando Deus quer, com todos os ventos chove.
Where God will help, nothing does harm.
À qui la fortune est belle son boeuf bêle.
Se Dio ordonos, eĉ ŝton’ lakton donos.

Latet anguis in herba.


Aqui há dente de coelho.
There is a snake in the grass.
Le serpent est caché sous les fleurs.
La serpiente se oculta en la hierba.

Latrans annosus, foris aspice, quaeso, molossus.


Cão velho, quando ladra, dá conselho.
When the old dog barks, he gives counsel.
Vieux chien n'aboie pas en vain.
El perro viejo, si ladra, da consejo.
Cane vecchio non abbaia indarno.

Latrante uno, latrat statim et alter canis.


Quando mija um brasileiro, mija o mundo inteiro.
Like dogs, when one barks all bark.
Un chien qui pisse fait pisser l'autre.

Laudato vino non opus est hedera.


O bom vinho escusa pregão.
O bom vinho por si se gaba.
Good wine needs no bush.
Good ware makes quick markets.
À bon vin, point d'enseigne.
La bonne marchandise se recommande elle-même.
Buen vino no hay menester pregonero.
Il buon vino non há bisogno di frasca.
Kio bone aspektas, tion ĉiu elektas.
Laus in ore proprio vilescit.
Laus in proprio ore sordescit.
Louvor em boca própria é vitupério.
A man's praise in his own mouth stinks.
La louange de soi-même fait la bouche puante.
La alabanza propia envilece.
La lode propria puzza.
Kiu mem sin gloras, malbone odoras.

Lavabo inter innocentes manus meas.


Lavo as mãos.
I wash my hands of it.
S'en laver les main.
Lavarse las manos.
Lavarsene le mani.
Mi lavas al mi la manojn.

Legere et non intellegere neglegere est.


Ler sem entender é caçar sem colher.
It is no use reading without understanding.
Lire et rien entendre est comme chasser et ne rien prendre.
De legado sen atento ne riĉiĝas la prudento.

Leges bonae malis ex moribus procreantur.


Dos maus costumes nascem as boas leis.

Legitimus propria quaestus ab arte venit.


O abade, onde canta, daí janta.
They who preach the Gospel should live of the Gospel.
Qui sert à l’autel doit vivre de l’autel.
El abad de lo que canta yanta.
Chi serve all’altare vive de l’altare.
Pastro vivas de preĝoj, advokato de leĝoj.

Lentissime coniuges flentur, saepe vero laetissime.


Dor de mulher morta dura até a porta.
Sorrow for a husband is like a pain in the elbow, sharp and short.
Deuil de femme morte dure jusqu'à la porte.
Dolor de mujer muerta dura hasta la puerta.
Dolor de esposo, dolor de codo, duele mucho y dura poco.
Doglia di moglie morta dura fino alla porta.

Leoni mortuo lepores insultant.


Depois de morta a onça, até cachorro mija nela.
Em pau caído todo o mundo faz graveto.
When the tree is fallen, all go with their hatchet.
Quand l'arbre est tombé, tout le mond court aux branches.
Se la arbo falis, ĉiu branĉon derompas

Leonina societas.
Partilha de Lisboa com Almada, uma leva tudo, outra nada.
Leonis catulum ne alas.
Cria o corvo, tirar-te-á o olho.
Breed up a crow, and he will tear out your eyes.
Nourris un corbeau, il te crèvera les yeux.
Cría cuervos y te sacarán los ojos.
Nutrisci il corvo, e ti caverà gli occhi.
Kiu neniun savis, malamikojn ne havas.

Lepores duos insequens, neutrum capit.


O que corre duas lebres, nenhuma alcança.
He that hunts two hares, oft loses both.
Qui court deux lièvres, n'en prend aucun.
Galgo que muchas liebres levanta, ninguna mata.
Chi due lepri caccia, l’una non piglia, e l’altra lascia.
Kiu ĉasas du leporojn, kaptas neniun.

Levant et carmina curas.


Quem canta, seus males espanta.
He who sings chases away his sorrows.
Qui chante éloigne son mal.
Quien canta, sus males espanta.
Chi canta i suoi mali spaventa.
Kontraŭ doloro helpas bona humoro.

Leve aes alienum debitorem fácit, grave inimicum.


Quem empresta a um amigo cobra a um inimigo.
If you would make an enemy, lend a man money, and ask it of him again.
Ami au prêter, ennemi au rendre.
Perdiĝas per pruntedono amiko kaj mono.

Levius laedit, quicquid praevidimus ante.


Homem prevenido vale por dois.
Afore warned, afore armed.
Un homme averti en vaut deux.
Hombre prevenido vale por dos.
Uomo avvisato è mezzo salvato.
Kiu sin gardas, tiu sin savas.

Libenter homines quod volunt, credunt.


Sonhava o cego que via, sonhava o que queria.
We soon believe what we desire.
Chacun croît fort aisément ce qu'il craint et ce qu'il désire.
El afligido cree con más facilidad lo que desea.
Quel che si vuol, presto si crede.

Liber inops servo divite felicior.


Antes pobre sossegado que rico atrapalhado.
Magro, mas sem coleira.
Liberty is better than gold.
Lean liberty is better than fat slavery.
Il vaut mieux être oiseau de bois que de cage.
Pli bona ĉifona vesto, ol riĉeco en malhonesto.

Liberi poetae et pictores.


Pintar como querer.

Libertas fulvo pretiosior auro.


Arrenego de grilhões, ainda que sejam de ouro.
Liberty is better than gold.
Lean liberty is better than fat slavery.
Liberté et pain cuit.
Il vaut mieux être oiseau de boi que de cage.
No hay cosa que a la libertad es comparada; por oro ni por plata puede ser comparada.
Meglio un’oncia di libertà que dieci libbre d’oro.
Pli bona branĉo sennuksa, ol kaĝo plej luksa.

Lignum tortum haud unquam rectum.


Lignum quod tortum haud unquam vidimus rectum.
Pau que nasce torto não tem jeito, morre torto.
As the twig is bent, so grows the tree.
What is bred in the bone, will never be out of the flesh.
Bois tordu ne se redresse pas.
Ĝibulo ĝis morto restos ĝibulo.

Lingua dux pedis.


Quem língua tem, a Roma vai, e de Roma vem.
Quem tem boca vai a Roma.
A poder de perguntar se chega a Roma.
Who has a tongue goes to Rome.
En demandant on va à Rome.
Qui langue a, à Rome va.
Preguntando se va a Roma.
Chi lingua ha, a Roma va.
Peto kaj demando kondukas tra l’ tuta lando.

Lis, caupo, medicus, redigunt nos ad invitas.


Pleito, taverna e urinol levam o homem ao hospital.
A suit at law and a urinal bring a man to the hospital.
Procès, taverne et urinal chassent l'homme à l'hôpital.
Pleto, taberna y orinal llevan al hospital.
Processo, taverna e orinale mandan l’uomo all’ospedale.

Lis litem parit.


Questão puxa questão.

Litem ne quaere cum licet fugere.


Antes má avença que boa sentença.
A poor compromise is better than costly litigation.
Un mauvais accommodement vaut miwux qu'un bon procès.
Mas vale mala avenencia que buena sentencia.
È meglio un magro accordo che una grassa sentenza.
Pli valoras interkonsento, ol juĝa dokumento.
Interkonsento estas pli bona ol mono.
Littera enim occidit, spiritus autem vivificat.
A letra mata, mas o espírito vivifica.
The letter kills, but the spirit gives life.
La lettre tue, mais l'esprit vivifie.
La letra mata, el espíritu vivifica.
La lettera uccide, ma lo spirito vivifica.
La litero mortigas, sed la spirito vivigas.

Litterae non erubescunt.


Calem barbas, e falem cartas.
Papel aceita tudo.
Paper endures all.
Le papier endure tout.
Callen barbas, y hablen cartas.
La carta non diventa rossa.
Al la papero ne mankas tolero.

Litterae non intrant sine sanguine.


A letra com sangue entra.

Litterarum radices amarae, fructus dulces.


Aprende chorando, e rirás ganhando.
Lernado havas maldolĉan radikon, sed bonan efikon.

Longa valetudo, certissima mors.


Doença comprida em morte acaba.
De longue maladie, fin de la vie.
Dolencia larga ymuerte encima.
Malattia lunga, morte sicura.
Por longa malsano kurac’ estas vana.

Longas esse regibus manus.


O braço do rei e a lança, longe alcança.
Kings have long hands.
Les rois ont les bras longs.
Los reyes tienen los brazos largos.
I principi hanno le mani lunghe.

Longo in itinere, etiam palea oneri est.


Em caminho longo, até uma palha pesa.
Light burdens borne far become heavy.
Petit paquet et long chemin fatiguent le pélerin.
En luengo camino paja pesa.
In lungo viaggio anche una paglia pesa.

Longum iter emensus mendacia longa reportat.


Grandes viagens, grandes mentiras.
Mente bem quem de longe vem.
Long ways, long lies.
A traveller may lie with authority.
A beau mentir qui vient de loin.
Quien a lejas tierras va, si antes no mentía, mentirá.
Ha bel mentir chi vien da lontano.
Belaj rakontoj el trans la montoj.
Pri lando malproksima estas bone mensogi.

Lucerna sublata nihil discriminis inter mulieres.


À noite todos os gatos são pardos.
All cats are alike grey in the night.
La nuit, tous les chats sont gris.
À la chandelle la chèvre semble demoiselle.
De noche a la vela, la burra parece doncella.
Al lume di candela ogni rustica par’ bella.
Kiam nokto vualas, ĉiuj koloroj egalas.

Lucrificare forum solet adventus fatuorum.


Há sempre feira, quando o tolo desce à eira.
If fools went not to market, bad wares would not be sold.
Si el necio no fuese al mercado, no se vendería lo malo.
Quando gli sciocchi vanno al mercato, i furbi fanno buoni affari.
Malsaĝulo en foiro estas bona akiro.

Lucrum unius est alterius damnum.


O que faz bem ao fígado, faz mal ao baço.
A desgraça de uns é o bem de outros.
The folly of one man is the fortune of another.
Ce qui nuit à l'un, sert à l'autre.
Le profit de l'un est le dommage de l'autre.
Uno muere de atafea y otro la desea.
Non è mai mal per uno che non sia ben per un altro.
Kio al unu donas forton, al alia donas morton.

Ludis de alieno corio.


Tirar castanhas do fogo com a mão do gato.
To take the nuts from the fire with the cat's paw.
Tirer les marrons du feu avec la patte du chat.
Sacar las castañas del fuego con la mano del gato.
Cavar la bruciata col zampino del gatto.
Petro kornojn tenas, Paǔlo lakton prenas.

Ludus bonus non sit nimius.


Burla con dano não acaba o ano.
Long jesting was never good.
Leave a jest, when it pleases you best.
Point de beau jeu, s'il ne dure peu.
Il faut bien laisser le jeu, quand il est beau.
A la burla dejadla cuando más agrada.
Ogni bel gioco dura poco.

Lupus in fabula.
Falar no mau, preparar-lhe o pau.
Talk of the wolf, and his tail appears.
Quand on parle du loup, on en voit la queue.
Hablando del rey de Roma, por la puerta asoma.
Chi ha il lupo in bocca, l’ha sulla groppa.
Quando si nomina il diavolo, se ne vede spuntar la coda.
Ne voku diablon ĉar li povas aperi.
Diablo ŝercon ne komprenas, vokite, li venas.

Lupus oves etiam numeratas devorat.


Lupus non curat numerum.
Do contado come o lobo.
The wolf eats often of the sheep that have been told.
Brebis comptées le loup les mange.
De lo contado come el lobo.
Pecore contate, il lupo se le mangia.
Kontraǔ lupo ne helpas kalkulo.
Ŝafo kalkulita ne estas savita.

Lupus pilum mutat, non mentem.


O lobo muda o pelo, mas não o vezo.
The wolf may lose his teeth, but never his nature.
Le renard change de poil, mais non de naturel.
El pelo muda la raposa, mas el natural no despoja.
La volpe perde il pelo, ma il vizio mai.
Lupo ŝanĝas la harojn, sed ne la farojn.

Luscus caecus praefertur; sic undique fertur.


Melhor é ser torto que cego de todo.
A man were better be half blind than have both his eyes out.
Mieux vaut borgne qu'aveugle.
Más vale tuerto que ciego.
Meglio losco che cieco in tutto.
Pli bona estas io, ol nenio.
Pli kara estas kapo ol ĉapo.

Lux in tenebris lucet.


A luz, onde está, logo aparece.

Macilenti pediculi acrius mordent.


Magricela come sempre, come tudo, tudo, tudo.
Hungry flies bite sore.
De maigre pou, aigre morsure.
El perro flaco todo son pulgas.
Mosche e pulci magre son le più affamate.

Magis consiliarius est, quam auxiliarius.


É mais fácil aconselhar que praticar.
There is none so simple but can give counsel.
Nothing is given so profusely as advice.
Il est plus facile de conseiller que de faire.
Más facil aconsejar que lo aconsejado ejecutar.
È più facile consigliare che fare.
Montroj kaj konsiloj estas facilaj.
Kiu konsilas kaj rezonas, tiu helpon ne donas.

Magis experiendo quam discendo cognoscitur.


Mais vale experiência que ciência.
Mais se sabe por experiência que por aprender.
Experience is the mother of knowledge.
Expérience est mère de science.
Ne demandu scienculon, demandu spertulon.

Magna venit nulli sine magno fama labore.


Não se ganha boa fama em cama de penas.
No sweet without his sweat.
Chose acquise en suant est plus chérie que patrimoine.
Mejor se guarda lo que con trabajo se gana.
Pane di sudore ha gran sapore.
Post sufero venas prospero.

Magna vis necessitas.


Dura lei é a necessidade.
Necessity is coal black.
Nécessité est une dure loi.
Dura ley es la necesidad.
È dura cosa la necessità.
Bezono estas plej forta ordono.

Magnum est praesidium conscientia.


A consciência tranqüila é o melhor travesseiro.
A good conscience is a soft pillow.
Une bonne conscience est un bon oreiller.
Una buena consciencia es una buena almohada.
Unabuona coscienza è un buon guanciale.
Kiu ne krimas, tiu ne timas.
Konscienco senmakula estas kuseno plej mola.

Maior dolor obscurat minorem.


Desgraça grande faz esquecer a pequena.
The greater sorrow drives out the less.

Maiora perdet, qui parva non servaverit.


Quem não poupa reais não junta cabedais.
Who will not keep a penny never shall have many.
Denier sur denier bâtit la maison.
Un sou est un sou.
Kiu groŝon ne respektas, riĉecon ne kolektas.

Maioribus natu assurge.


Ao homem maior, dá-lhe a honra.
Al ĉiu sinjoro estu lia honoro.

Maiorque videtur et melior vicina seges.


A cabra da minha vizinha dá mais leite que a minha.
The grass is always greener on the other side of the fence.
Moisson d'autrui plus belle que la sienne.
La cabra de mi vecina más leche da que la mía.
Sempre per più grande la parte del compagno.
Fremda manĝo havas bonan guston.
Propra supo brogas, fremda allogas.

Mala herba non interit.


Mala herba non perit.
Erva ruim geada não mata.
Ill weeds grow apace.
Mauvaise herbe ne meurt point.
Mala hierba nunca muere.
La mala erba non si spegne mai.
Urtikon frosto ne difektas.

Mala lucra aequalia damnis.


O que mal se adquire, mal se perde.
Ill gotten goods never prosper.
Bien mal acquis ne profite jamais.
Los benes mal adquiridos a nadie han enriquecido.
La roba mal acquistata non arricchisca.
Neleĝe akirita ne estas profita.

Mala ultro adsunt.


A desgraça vem ser ser chamada.
Trouble arises when you least expect it.
Malheur se plaît à la surprise.
Malfeliĉo inviton ne atendas.
Malfeliĉo kaj peko leviĝas sen veko.

Mala vicini pecoris contagia laedent.


Uma má ovelha deita um rebanho a perder.
One scabbed sheep infects a whole flock.
Il ne faut qu'une brebis galeuse por gâter tout un troupeau.
Unu fava ŝafo tutan ŝafaron infektas.

Male agitur cum illo, qui alieno nutritur arbitrio.


Quem come à mesa alheia, mal janta e pior ceia.
He that waits upon another's trencher, makes many a little dinner.
Qui s'attend à l'écuelle d'autrui, est sujet à mal dîner.
Quien a mano ajena espera, mal yanta y peor cena.
Chi per l’altrui man s’imbocca, tardi si satolla.

Male facere qui vult, nunquam non causam invenit.


A quem quer fazer mal, não lhe faltarão pretextos.
It is easy to find a stick to beat a dog.
Qui veut frapper un chien, facilement trouve un bâton.
Al que mal hace, nunca le falta achaque.
Chi il suo cane vuol ammazzare, qualche scusa sa pigliare.
Kiu bati deziras, trovas bastonon.
Male parta, male dilabuntur.
Male partum, male disperit.
Bens mal adquiridos vão como vieram.
A água o dá, a água o leva.
Lightly come, lightly gone.
Come with the wind, go with the water.
Ce que vient de flot, retorne de marée.
Bien mal acquis ne profite jamais.
Bienes mal adquiridos a nadie ha enriquecido.
Lo mal adquirido se va come ha venido.
Ciò che il diavolo dà, il diavolo tira.
Neleĝe akirita ne estas profita.

Male secum agit aeger, medicum qui heredem facit.


Tolo é quem faz de seu médico seu herdeiro.
He is a fool who makes his physician his heir.
C'est folie de faire de son médecin son héritier.

Maledicens peius audit.


Quem mal fala pior ouve.
One ill word asks another.
Qui mal dit mal lui vient.
Kiu ĉion senpripense parolas, aǔdos tion, kion li ne volas.

Malesuada fames.
A fome é má conselheira.
A hungry man, an angry man.
La faim est mauvaise conseillère.
En mizero eĉ saĝulo estas malsaĝa.
En malsata familio mankas harmonio.

Mali corvi malum ovum.


De mau corvo, mau ovo.
Like crow, like egg.
De mauvais corbeau, mauvais oeuf.
Cual el cuervo, tal su huevo.
Il mal corvo fa mal uovo.

Mali principii malus exitus.


Quem mal começa mal acaba.
Princípios ruins, desgraçados fins.
Bad begginings make worse endings.
Heureux commencement est la moitié de l'oeuvre.

Malis mala succedunt.


Um mal nunca vem só.
One misfortune comes on the back of another.
Misfortunes neves come singly.
Un malheur n'arrive jamais seul.
Malfeliĉo malofte venas sole.

Malo accepto stultus sapit.


O tolo aprende à sua custa.
Eĉ malsaĝulon sperto instruo.

Malo cani brevis tendatur copula.


A besta louca, recoveiro maduro.
A curst dog must be tied short.
À méchant chien, court lien.
A perro malo, correa corta.
A bestia loca recuero modorro.
A cattivo cane, corto legame.

Malo emere quam rogare.


Antes comprar que rogar.
Better buy than borrow.
Mieux vaut acheter qu'emprunter.
Pli valoras vinagro donacita, ol vino aĉetita.

Malo hic esse primus quam Romae secundus.


Mais vale ser cabeça de burro que rabo de leão.
Better be first in a village than second at Rome.
Mieux vaut être le premier au village que le second à la ville.
Mieux vaut être tête de chien que queue de lion.
Pli valoras malgranda reganto, ol granda servanto.

Malo mori quam foedari.


Perca-se tudo, menos a honra.
Antes pobreza honrada que riqueza roubada.
Better a good name than riches.
Mieux vaut trésor d’honneur que d’or.
Mejor en paz con pobreza que turbación con riqueza.
È meglio morire con onore che vivere con vergogna.
Pli bona estas virto sen oro, ol oro sen honoro.

Malo si quid benefacias, id beneficium interit.


O dia da graça é a véspera da ingratidão.
Ingratitude is the reward in the world.
Obliger un ingrat c'est perdre le bienfait.
En faisant du bien, on fait des ingrats.
Venis mizero, helpu min, frato; pasis mizero, for, malamato.

Malo solari, quam perverso sociari.


Antes só que mal acompanhado.
Better alone than in bad company.
Mieux vaux seul, que mal accompagné.
Más vale solo que mal acompañado.
Meglio solo che male accompagnato.
Infanon malbonigas ne petolado, sed malbona kamarado.

Malo tacere mihi quam mala verba loqui.


Quem muito fala muito enfada.
Pli bone ne sali, ol sali tro multe.
Malo tutus humi repere quam ruere.
Antes burro que me leve que cavalo que me derrube.

Malum est, malum est, dicit omnis emptor.


Quem diz mal da coisa, esse a compra.
Quem desdenha, quer comprar.
He that blames, would buy.
Souvent on méprise ce que l'on souhaite.
Quien rebaja del precio, quiere comprar.
Chi biasima, vuol comprare.

Malum quidem nullum esse sine aliquo bono.


Não há mal sem bem.
There is no wind which blows no man to good.
Il n'est mal dont bien ne vienne.
En ĉiu malbono estas iom da bono.
Eĉ plej granda malbono al bono kondukas.

Malum vas non frangitur.


Vaso ruim não quebra.
A creaking door hangs long on its hinges.
Les pots fêlés sont ceux qui durent le plus.
Carro que rechina llega lejos.
Dura più un carro rotto che uno nuovo.
Vazo rompita longe sin tenas.

Mammas atque tatas nimium conducit habere, sed potum et multum praestat habere cibum.
Pai e mãe é muito bom, barriga cheia é melhor.

Manticam in tergo habet.


O macaco vê o rabo da cutia, mas não vê o seu.
En fremda okulo ni vidas ligneron, en nia ni trabon ne vidas.

Manus digiti conaequales non sunt, omnes tamen usui sunt.


Os dedos das mãos são irmãos, mas não são iguais.
All fingers are not similar.
No like is the same.
Les doigts d'une main ne s'entresemblent pas.
Los dedos de la mano no son iguales.
Tutte le dite non sono pari.
Ne povas ĉiu homo esti pap’ en Romo.
Ne ĉiu papereto estas blanka bileto.

Manus manum lavat.


Manus manum fricat.
Uma mão lava a outra, e ambas o rosto.
Hoje por mim, amanhã por ti.
At court one hand will wash the other.
One hand washes the other and both the face.
Une main lave l'autre.
Una mano lava la otra, y ambas a la cara.
Una mano lava l’altra (e tute due lavano il viso).
Mano manon lavas.

Mare verborum, gutta rerum.


Língua longa, sinal de mão curta.
A longue tongue is a sign of a short hand.
Les grands diseurs ne sont pas les grands faiseurs.
La lengua larga es señal de mano corta.
Molte parole, pochi fatti.
De parolo ĝis faro estas tre malproksime.

Mari aquam addere.


Levar água ao mar.
To carry water into the sea.
Porter de l'eau à la mer.
Llevar agua al mar.
Portare acqua in mare.

Mater artium necessitas.


A necessidade é mãe da invenção.
Necessity is the mother of invention.
Nécessité est mère d'invention.
La necesidad hace maestro.
Necessità è madre delle arti.
Malsato donas spriton.

Materiam superat opus.


Mais vale o feitio que o pano.
La felo tanadon ne valoras.
Ne valoras la faro la koston de l’ preparo.

Mature fies senex, si diu velis esse senex.


Se queres ser velho muito tempo, faze-te velho cedo.
He that would be old long must be old betimes.
Il faut devenir vieux de bonne heure, si l'on veut l'être longtemps.

Maxime divitiis fruetur, qui minime divitiis indiget.


A quem nada deseja, nada falta.
Contentment is above wealth.
Contentement passe richesse.
Quien no desea es rico.
Chi non ha gran voglia è rico.

Maximo periculo custoditur quod multis placet.


Quem tem mulher formosa, castelo na fronteirae vinha na carreira, nunca lhe faltará canseira.
Who has a fair wife, needs more than two eyes.
Qui a femme à garder, il n'a pas journée assurée.
Con dificultad se guarda lo que a muchos agrada.
Al que tiene mujer hermosa, o castillo en frontera, o viña en carretera, nunca le falta guerra.
Chi ha bella donna e castello in frontiera, no ha pace in lettiera.
Chi è bella ti fa fer sentinella.

Me mortuo terra misceatur incendio.


Depois de morto, nem vinha nem horto.
A mortos e idos não há amigos.
He that died half a year ago, is as deadas Adam.
Les morts vont vite.
Un homme mort n'a ni parents ni amis.

Medice, cura te ipsum!


Médico, cura-te a ti mesmo!
Physician, heal thyself!
Médecin, guéris toi-même!

Medico, patrono et confessario dic verum libere.


Ao médico, ao letrado e ao abade, falar verdade.
Hide nothing from thy minister, physician and lawyer.
Au confesseur, au médecin et à l'avocat, on ne doit cacher aucun cas.
Al médico, confessor y letrado, no le hayas engañado.
Al confessor, medico e avvocato, non tener il ver celato.

Medicus curat, natura sanat.


Deus é que sara, e o médico leva a prata.
God cures, and the doctor gets the money.
Dieu est celui qui guérit, et le médecin emporte l’argent.
Dios es el que sana, y el médico lleva la plata.
Dio guarisce e il medico è ringraziato.

Medio tutissimus ibis.


Nem tanto à terra, nem tanto ao mar.
The middle way of measure is ever golden.
Le milieu est le meilleur.
Conviene mantenerse en el justo medio.
Le migliore è la via di mezzo.
Por ĉiu plezuro devas esti mezuro.

Mel in ore, fel in corde.


Boca de mel, coração de fel.
A honey tongue and a heart of gall.
Bouche de miel, coeur de fiel.
Boca de miel, corazón de hiel.
Volto de miele, cuor de fiele.
Lango miela, sed koro kruela.

Melior est canis vivus leone mortuo.


Mais vale cão vivo que leão morto.
Better a living dog than a dead lion.
Chien en vie vaut mieux que lion mort.
Mejor es perro vivo que león muerto.
Piuttosto cane vivo che leone morto.
Al hundo vivanta estas pli bone ol al leono mortinta.

Melior est vicinus iuxta, quam frater procul.


Mais vale amigo próximo que parente afastado.
All is well with him who is beloved of his neighbours.
Mieux vaut prochain ami que parent éloigné.
Más vale amigo de cerca que hermano de lejos.
Meglio un amico vicino che un parente lontano.
Meglio un prossimo vicino che un lontano cugino.
Pli bona estas najbaro proksima ol frato malproksima.

Melior tutiorque est certa pax, quam sperata victoria.


Mais vale má avença que boa sentença.
An ill agreement is better than a good judgement.
Better a lean peace than a fat victory.
Un maigre accord est préférable a un gras procès.
Más vale mala evenencia que buena sentencia.
Más vale mal ajuste que buen pleito.
Meglio un magro accordo, que una grassa sentenza.
Pli valoras paco malbona, ol malpaco plej bona.

Meliora sunt vulnera diligentis, quam fraudulenta oscula odientis.


Coices de égua, amor para o rocim.
The kick of the dam does not hurt the colt.
Jamais coup de pied de jument ne fit mal à cheval.
Coces de yegua, amor es para el rocín.
Calcio di cavallo non fece mai male a poledro.

Melius cras forsan habebit.


Amanhã será outro dia.
Tomorrow is another day.
Demain sera un autre jour.

Melius est abundare, quam deficere.


Antes sobrar que faltar.
O que é demais mal não faz.
An abundance of goods does no harm.
Abondance de biens ne nuit pas.

Melius est nomen bonum, quam divitiae multae.


Mais vale boa fama que dourada cama.
A good name is better than riches.
Mieux vaut trésor d'honneur que d'or.
Más vale buena fama que dorada cama.
È meglio aver buon nome che molte ricchezze.

Melius est pede quam labi lingua.


Antes escorregar do pé que da língua.
Better that the feet slip, than the tongue.
Il vaut mieux glisser du pied que de la langue.
Más vale patinar con el pie que con la lengua.
È meglio sdrucciolare co’piedi che colla lingua.

Melius est pueri fleam quam senes.


Se há de mais tarde chorar o pai, chore agora o filho.

Melius in oppidulo esse primum, quam in civitate secundum.


Antes cabeça de gato que rabo de leão.
Better be the head of a dog, than the tail of a lion.
Mieux vaut être tête de chat que queue de lion.
Antes cabeza de ratón, que cola de león.
Meglio essere capo di gatto che coda di leone.

Melius nil caelibe vita.


Casar é bom, não casar é melhor.
Casar, casar, soa bem, sabe mal.
He who marries does well, but he who merries not, better.
Nul ne se marie qui ne s’en repente.
Casamiento, casamiento, y el arrepentimiento en su seguimiento.
Chi se marita fa bene, chi no, meglio.

Melius putatur aliquam partem, quam nullam attingere.


Mais vale pão duro que nenhum.
Better aught than naught.
Mieux vaut peut que rien.
Más vale pan duro que ninguno.
Más vale algo que nada.
Meglio poco che niente.

Membrum perdere praestat, quam totum corpus.


Antes perder a lã que o carneiro.
Better be up to the ankles than over hand and ears.
Mieux vaut perdre la laine que la brebis.
Más vale perder que más perder.
È meglio perdere il dito que la mano.

Mendacem emptorem crumena arguit.


Quem compra e mente na bolsa o sente.

Mendacem memorem esse oportet.


A mentiroso, boa memória.
A liar should have a good memory.
Il faut bonne mémoire, après qu'on a menti.
El mentir pide memoria.
El mentiroso ha de ser memorioso.
Il bugiardo deve avere buona memoria.

Mendaci (homini) ne verum quidem dicenti credere solemus.


Mendaci (homini) ne verum quidem dicenti creditur.
Quem mentiu e jurou, não me enganou.
Na boca do mentiroso o certo se faz duvidoso.
A lier is not believed, when he speaks the truth.
Un menteur n'est point écouté, même en disant la vérité.
En la boca del mentiroso, el cierto se hace dudoso.
Quien siempre me miente, nunca me engaña.
Al bugiardo non è creduto il vero.
Sulla bocca del bugiardo anche la verità è dubbiosa.

Mendacia curta semper habent crura.


A mentira tem pernas curtas.
A lie has no legs.
Les mensonges ont le jambes courtes.
La mentira es corta de piernas.
Le bugie hanno le gambe corte.

Mendacium semper in multiloquio.


Muito falar, muito errar.
A greater talker is a great liar.
Grand parleur, grand menteur.
Quien mucho habla, mucho yerra.
Chi molto parla, spesso falla.

Mendax est fur.


Quem sempre mente, vergonha não sente.
Lying ant thieving go together.
Un menteur est ordinairement larron.
Quien siempre miente, vergüenza no siente.
Chi è bugiardo è ladro.

Mendici pera non impletur.


Fardel de pedinte nunca fica cheio.

Mendico ne parentes quidem amici sunt.


Não há amigo nem irmão, não havendo dinheiro na mão.
A poor man has no friends.
Pauvreté n'a point de parenté.
No hay amigo ni hermano, si no hay dinero en mano.
I poveri non hanno parenti.
Poveri e sofferenti hanno pochi parenti.

Mens, ratio et consilium in senibus est.


Se queres um bom conselho, pede ao homem velho.
If you wish good advice, consult an old man.
En conseil écoute l'homme âgé.
Donde hay hombre viejo no faltará buen consejo.
Per consiglio prediligi i capelli bienchi e grigi.

Mens sana in corpore sano.


Mente sã em corpo são.
A healthy mind in a healthy body.
Âme saine dans un corps sain.
Alma sana en cuerpo sano.
Mente sana in corpo sano.

Mensura omnium rerum optima.


Tudo na vida quer tempo e medida.
There is measure in all things.
En tout il faut savoir garder mesure.
En todo conviene mesura.
Ogni cosa vuol misura.
Mentem tumens laetor, numismate dum locupletor.
Abundância cria arrogância.
Plenty brings pride.
Abondance engendre arrogance.
Abundancia crea vagancia.
Abbondanza genera baldanza.

Mihi heri, et tibi hodie.


Hoje por mim, amanhã por ti.
Eu sou você amanhã.
Today me, tomorrow thee.
Aujourd'hui à moi, demain à toi.

Mille viae ducunt hominem per secula Romam.


Todos os caminhos levam a Roma.
Todo caminho dá na venda.
All roads lead to Rome.
Tous les chemins mènent à Rome.
Todo camino va a Roma.
Tutte le strade conducono a Roma.

Minima de malis.
Dos males, o menor.
Of two evils, choose the less.
Entre deux maux, il faut choisir le moindre.

Minus feriunt iacula, quae praevidentur.


Homem prevenido não será vencido.

Miser est mus antro qui clauditur uno.


Mal vai ao rato que só conhece um buraco.
The mouse that has but one hole, is easily taken.
Souris qui n'a qu'un trou, est bientôt pris.
Al ratón que no sabe más que un agujero, el gato lo pilla presto.
Guai a quel topo che ha un sol buco per salvarsi.

Misera fortuna, qui caret inimico.


Quem não é invejado, não é afortunado.
If you have no enemies, it is a sign fortune has forgot you.
Qui n'a point d'envieux, n'a point de bonnes qualités.
Solo se atiran piedras al árbol cargado de fruto.
Uomo da nessuno invidiato è uomo non fortunato.

Miseris venit solertia rebus.


A necessidade mete a velha a caminho
Need makes the ol wife trot.
Besoin fait la vieille trotter, et l'endormi réveiller.
La necessidad hace a la vieja trotar.
Il bisognio fa trottar la vecchia.

Molam qui vitat, farinam vitat.


Quem foge do moinho não tem fubá.
No mill, no meal.
Qui fuit la meule fuit la farine.

Molestum est sapientem apud stultos loqui.


Deus me dê contenda com quem me entenda.

Molli paulatim flavescit campus arista.


Devagar se vai ao longe.
Slow and sure wins the race.
Pas à pas on va bien loin.

Monere senem est mederi mortuo.


Repreender velho e espulgar cão, duas tolices são.

Mons cum monte non miscetur.


Duro com duro não faz bom muro.

Mora saepe malorum dat causas.


Na tardança está o perigo.

Morbida sola pecus totum corrumpit ovile.


Uma ovelha má põe a perder o rebanho.

Morbosam retine vitam formidine mortis.


Viva a galinha com sua pevide!

Morbus hereditarius.
Pela linha vem a tinha.

Mores secundum tempus.


Mudam os tempos, mudam os pensamentos.
Other times, other manners.
Autres temps, autres moeurs.
Múdase el tiempo, mudado el pensamiento.
Altri tempi, altri costumi.

Morienti cuncta supersunt.


Ao vivo tudo falta, e ao morto tudo sobra.

Mors in iuvenibus in insidiis, senibus in ianuis est.


O moço pode morrer, o velho não pode viver.
Youg men may die; old men must.
Tôt meurent les jeunes gens, et les vieux ne peuvent vivre longtemps.
El mozo puede morir, y el viejo no puede vivir.
Dei giovani ne muor qualcuno, dei vecchi non ne campa nessuno.

Mors non accipit excusationes.


À morte não há coisa forte.
Death is deaf and will hear no denial.
Contre la mort il n'y a point d'appel.
Las treguas no son de demandar, al tiempo de la muerte ni de dar
La morte non riceve alcuna scusa.
Mors omni aetati communis est.
Tanto morrem velhos como meninos.

Mors optima rapit, deteriora relinquit.


Tudo que é bom, acaba.

Mors servat legem: tollit cum paupere regem.


A morte não poupa nem o fraco, nem o forte.
At the end of the game, the king and the pawn go into the same bag.
La mort frappe sans respect.
La muerte hiere con pie indiferente.
L’eccelse ed umil porte batte ugualmente morte.

Mors tua, vita mea.


Tua morte é minha salvação.
One man's breath is another man's death.
L'un meurt dont l'autre vit.
No hay daño de uno sin provecho de otro.
Morte tua, vita mia.
Malo del lupo, salute del gregge.

Morte nihil certius est, nihil vero incertius quam eius hora.
A hora é incerta, mas a morte é certa.

Mortui non mordent.


Homem morto não fala.
Os mortos não fazem mal a ninguém.
Buried men bite not.
Les morts ne mordent plus.
Homme mort ne fait pas la guerre.
Hombre muerto no hace guerra.
Muerto el perro, se acabó la rabia.
Uomo morto non fa più guerra.

Mortuis mederi.
Medicar o defunto.
After death, the doctor.
Après la mort le médecin.
Cuando vino el orinal, muerto era Juan Pascual.
Dopo la morte non val medicina.

Mortuo leoni etiam lepores insultant.


A mouro morto, grande lançada.
Hares may pull dead lions by the beard.
Quand le loup est pris, tous les chiens lui mordent les fesses.
A moro muerto, gran lanzada.
Morto il leone, fino le lepri gli fanno il salto.

Mortuo verba facere.


Malhar em ferro frio.
Mortuus ille diu defunctus, quisque per annum.
A mortos e idos, não há amigos.
He that died half a year ago, is as dead as Adam.
Les morts sont bientôt oubliés.
A muertos y a idos, no hay más amigos.
I morti e gli andati presto sono dimenticati.

Mula senex fulvis ornatur saepe lupatis.


A cavalo velho, cabeçada nova.
A burra velha, cilha nova.
To an old mule, nesw trappings.
À vieille mule, frein doré.

Mulcent delirum verba polita virum.


Boas palavras e maus feitos enganam sisudos e néscios.
Good words without deeds are rushes and weeds.
Belles paroles et mauvais jeu trompent les jeunes et les vieux.
Buenas palabras y ruínes hechos engañan sabios y necios.
Belle parole e cattivi fatti ingannano savi e matti.

Mulciber in Troiam, pro Troia stabat Apollo.


Quando uma porta se fecha, outra se abre.

Muliebris lacrima condimentum est malitiae.


Lágrimas de mulher, têmpera de malícia.
Em manqueira de cão e lágrimas de mulher não há que crer.
Nothing dries so fast as a woman's tears.
Pleur de femme crocodile semble.
En cojera de perro y llanto de mujer no hay que creer.
Lagrime delle donne, fontana di malizia.

Mulier, novercae nomen huc adde impium.


Madrasta, o nome lhe basta.
Adão vivia no paraíso porque não tinha sogra.
Take heed of a stepmother; the very name suffices.
Qui a marâtre, a le diable en l'âtre.
Madrasta, o nome lhe basta.
Chi a matrigna, di dietro si signa.

Mulieri, ne mortuae quidem, credendum est.


Da má mulher te guarda, e da boa não fies nada.
Il ne faut pas se fier à femme morte.
De la mala mujer te guarda, y de la buena no fíes nada.
Non crede a donna, quand’anche sia morta.

Multa cadunt inter calicem supremaque labra.


Do prato à boca se perde, muitas vezes, a sopa.

Multa ferunt anni venientes commoda secum.


Quanto mais se vive, mais se vê.

Multa fidem promissa levant.


Muito prometer é uma espécie de negar.

Multa in bellis inania.


Tempo de guerra, mentira como terra.

Multa narrantur atrociora quam sint.


Não é tão bravo o leão como o pintam.
O diabo não é tão negro como o pintam.
The devil is not so black as he is painted.
Le diable n'est pas si noir, qu'on le fait.
No es tan fiero el león como lo pintan.
Il diavolo non è brutto quanto si dipinge.

Multae manus onus levant.


Multae manus onus levius reddunt.
Muitas mãos tornam a obra leve.
A união faz a força.
Many hands make quick work.
Quand il y a beaucoup de mains, la besogne est bientôt faite.
Muchas manos hacen ligero el trabajo.
Molte mani fanno l’opera leggiera.

Multae preces non inflant saccum.


Desejos não enchem saco.
Wishes can never fill a sack.
Souhaits n'on jamais rempli le sac.
Los deseos no llenan elsaco.
I desideri non empiono il sacco.

Multam saliens incitat unda sitim.


A ocasião faz o ladrão.

Multas amicitias silentium dirimit.


Faltando a familiaridade, falta a amizade.

Multi colunt personam potentis.


Quem tem figos, tem amigos.
Apud plena manĝotablo ĉiu estas tre afabla.

Multi manum palpant, quam amputatam vellent.


Mãos beija o homem que quisera ver cortadas.
Many do kiss the hands they wish to see cut off.
Souvent on a coutume de baiser la main qu'on voudrait qui fût brûlée.
Manos besa el hombre que querría ver cortadas.
V’è chi bacia tal mano che vorrebbe veder mozza.
Kiu mordi ne povas, kisi ekprovas.

Multi sunt vocati, pauci vero electi.


Muitos são os chamados, e poucos os aproveitados.
Many are called, but few are chosen.
Beaucoup d'appelés, peu d'élus.
Muchos son llamados, y pocos los escogidos.
Molti sono i chiamati, ma pochi i eletti.
Hako post hako estas la plej efika atako.

Multis ictibus deicitur quercus.


Pequenos golpes repetidos derrubam grandes árvores.
Oak is not felled at one stroke.
Petit homme abat grand chêne.
Hako post hako estas la plej efika atako.

Multis lingua nocet, nocuere silentia nulli.


Mais vale calar que mal falar.
Mais se arrepende quem fala do que quem cala.
Ju cerbo pli prudenta, des lango pli silenta.

Multitudo canum, mors leporis.


Muitos cães matam a lebre.
Many dogs soon eat up a horse.
À la fin on est accablé par le nombre.
Muchos perros matan la liebre.
Molti cani sono la morte della lepre.
Du kontraǔ unu prezentas armeon.

Multitudo imperatorum Cariam perdidit.


Multitudo imperatorum curiam perdidit.
Asno de muitos, lobos o comem.
Tro da kuiristoj kaĉon difektas.

Multo quam ferrum lingua atrocior ferit.


Mais fere má palavra do que espada afiada.
Many words hurt more than swords.
Un coup de langue est pire qu'un coup de lance.
Más hiere mala palabra que espada afilada.
Cative lingue tagliano più che spade.
Langa vundo plej profunda.

Multos timere debet, quem multi timent.


Deve temer a muitos aquele a quem muitos temem.
The prince that is feared of many, must fear many.
On ne peut pas être sans crainte, quand on inspire la crainte.

Multum clamoris, parum lanae.


Muito barulho, pouca lã.
Muita parra, pouca uva.
Great cry and little wool.
Grand bruit, petite toison.
Más es el ruído que las nueces.
Mucha paja y poco grano.
Assai rumore e poca lana.
Lingua longa, mano corta.
Granda nubo, eta pluvo.
Granda parolisto estas duba faristo.
Multum decubare, et nunquam expirare.
Mulher doente, mulher para sempre.
A creaking door hangs long on its hinges.
Les pots fêlés sont ceux qui durent le plus.
La sartén cascada es la que dura más.
Dura più un carro roto che un nuovo.
Senfortuloj longe vivas.

Multum sunt verbis dissona facta bonis.


Do dito ao feito vai grande eito.
De parolo ĝis faro estas tre malproksime.

Multus amicus, nullus amicus.


Amicus omnibus, amicus nemini.
Amigo de todos, amigo de nenhum, tudo é um.
A friend to all is a friend to none.
L'ami de tout le monde n'est l'ami de persone.
Amigo de todos y de ninguno, todo es uno.
Amico d’ognuno, amico di nessuno.

Mulum, pistrinum, flumen, fugito procul.


De mulo, rio e moinho não queiras ser vizinho.
A great lord, a great bell, a great river are three ill neighbours.
Un grand seigner, un grand clocher et une grande rivière sont trois mauvais voisins.
Rey, río y religión, tres malos vecinos son.
Guardate de molino por confín y de puerco por vecín.
Nè mulo, nè mulino, nè signore per vicino.

Munera quae dantur quocumque tempore prosunt.


Boas são as mangas, mesmo depois da festa.

Muneribus vel di capiuntur.


Dádivas quebrantam penhas.
Gifts break rocks.
Donacetoj subtenas amikeco.
Ora ŝlosilo ĉiun pordon malfermas.

Mus capitur citius, nisi plura foramina quaerit.


Mus cito decipitur, cui tantum rimula scitur.
Mus miser est antro qui solo clauditur uno.
Infeliz do rato que só conhece um buraco.
Rato que só conhece um buraco, asinha é tomado.
The mouse that has but one hole is quickly taken.
Souris qui n'a qu'un trou est bientôt prise.
Se muso nur unu truon disponas, ĝi baldaǔ la vivon fordonas.

Mus debaccatur, ubi catus non dominatur.


Gato em jornada, ratos em patuscada.
Patrão fora, dia santo na loja.
When the cat is away, the mice will play.
Quand le chat n'est pas là, les souris dansent.
Mastro en vojo, servantoj en ĝojo.
Mus satur insipidam deiudicat esse farinam.
A homem farto, as cerejas lhe amargam.
To a full belly all meat is bad.
À ventre soûl, cerises amères.
Al hombre harto las cerezas le amargan.
A colombo pasciuto, la ciliegia è amara.
Muso satiĝis, faruno malboniĝis.

Musco lapis volutus non obducitur.


Mutatum saxum nequit ullum ducere muscum.
Pedra que rola, não junta bolor.
Pedra que rola, não cria limo.
Rolling stones gather no moss.
Pierre qui roule n’amasse pas mousse.
Piedra movediza, nunca moho la cobija.
Kiu konstante lokon ŝanĝas, neniam sin aranĝas.

Mutua qui dederat, repetens, sibi comparat hostem.


Dinheiro emprestaste, inimigo ganhaste.
Lend your money and loose your friend.
Prêter à un ami, c’est perdre et l’argent et l’ami.
Al prestar, amigos, al cobrar, enemigos.
Se denaro all’amico presterai, o l’uno o l’altro di certo perderai.
Perdiĝas per pruntedono amiko kaj mono.

Nanus cum sis, cede.


Contra a força não há resistência.
Might is above right.
La raison du plus fort est toujours la meilleure.
No hay tal razón como la del bastón.
Kiu forton ne havas, ĉiam malpravas.
Kontraŭ forta mano la leĝo estas vana.

Nascentes morimur, finisque ab origine pendet.


Ao nascermos, começamos a morrer.
Our lives are but our marches to the grave.
Nous mourons tous les jours.
Al nacer, empezamos a morir.
Dalle fasce si cominca a morir quando si nasce.

Nascimur in lacrimis; lacrimabile ducimus aevum; clauditur in lacrimis ultima nostra dies.
Nascemos em lágrimas; levamos uma vida chorosa; encerra-se em lágrimas nosso último dia.
We are born crying, live complaining, and die disappointed.
Chacun naquît en pleurant, et aucuns meurent en riant.
Cada qual nace llorando, y algunos mueren riendo.
Tutti si nasce piangendo e nessuno muore ridendo.

Nati prudentes sunt, qui novere parentes.


Meninos ajuizados são os que conhecem seus pais.
'Tis a wise child, that knows his own father.
L'enfant est sage, qui son père connaît.
El hijo sabe, que conoce a su padre.
Quello è un fanciullo accoreto che conosce il padre suo.

Natura diverso gaudet.


A variedade deleita.
Variety is the mother of enjoyment.
Everything new is fine.
Diversité réjouit.
Au nouveau tout est beau.
Todo lo nuevo agrada.
No ha de ser amenes toda la misa.
Di novello tutto è bello.
Ĉion novan oni ŝatas, malnovan oni forbatas.

Natura plus trahit quam septem boves.


Natura plus trahit septem bobus.
Mais puxa moça que corda.
Mais tiram tetas que calabre de nau.
Nature draws more than ten oxen.
Plus tire nature que cent chevaux.
Nature peut tout et fait tout.
Más tira moza que soga.
Natura tira più che cento cavalli.
Pli tiras virina haro, ol ĉevala paro.
Virina rideto pli kaptas ol reto.

Natura rerum humana arte non vincitur.


A natureza suplanta a educação.
Nature passes nurture.
Mieux vaut nature que nourriture..
Más vale puñada de natural que almorzada de ciencia.
Nutritura passa natura.

Naturam expellas furca, tamen ipsa recurret.


Naturae sequitur semina quisque suae.
Correm os rios para o mar, e cada qual para o seu natural.
Cada qual segue seu natural.
Though you cast out nature with a fork, it will still return.
Chassez le natural, il revient au galop.
El agua sale de la mar, y a la mar va a parar.
Tutti i fiumi vanno al mare.

Navigandum est pro ventorum flatibus.


Conforme o vento, a vela.
As the wind blows, you must set your sail.
Selon le vent, la voile.
Según es el viento, tal es el tiento.
Irse uno con el viento que corre.
Bisogna navigare il vento.
Navita de ventis, de tauris narrat arator.
Cada um fala do que trata.

Ne de inimico reconciliato simus securi.


Amigo reconciliado, inimigo dobrado.
Amigo anojado, inimigo dobrado.
Reconcilied friend is a double enemy.
Amitié rompue n'est jamais bien soudée.
Ne te fie jamais à l'ami reconcilié.
Amigo reconciliado, enemigo doblado.
Amico riconciliato, nemico doppio.
Amicizia riconciliata è uma piaga mal saldata.
Ne fidu amikon, kiu havas jam flikon.

Ne Iuppiter quidem omnibus placet.


Ainda está para nascer o que agrada a todos.
Não se pode agradar a gregos etroianos.
It is hard to please all parties.
Not God above gets all men's love.
On ne peut pas contenter tout le monde et son père.
Ankoraŭ neniu plaĉis al ĉiu.

Ne moveant animos frivola verba tuos.


A palavras loucas, orelhas moucas.
For mad words deaf ears.
À paroles lourdes, oreilles sourdes.
À sotte demande, point de réponse.
A palabras locas, orejas sordas.
No toda pregunta merece respuesta.
A parole lorde, orecchie sorde.
A domande inutili risposte futili.
Por parolo delira ne ekzistas rediro.

Ne patri, nato et fratribus rixantibus obstes.


Entre pai e irmãos não metas as mãos.
Don't interfere in family quarrels.
Entre l'arbre et l'écorce ne mettez pas le doigt.
Kiam fratoj batalas, fremdulo ne eniĝu.

Ne quaere mollia, ne tibi contingant dura.


A bom bocado, bom grito.

Ne quid exspectes amico, quod tute agere possis.


Quem quer, vai, quem não quer, manda.
For that you can do yourself, rely not on another.
De ce que tu pourras faire, n'attends jamais d'autrui.
A lo que puedes solo, no esperes a outro.
Quel che tu stesso puoi dire e fare, che altri il faccia mais non aspettare.

Ne quid nimis.
Toda sobra é demasia.
Neither too much, nor too little.
La vertu gît au milieu.
De superfluo malboniĝas la ĝuo.

Ne restim memora apud ipsum reste neccatum.


Não fales em corda em casa de enforcado.
Em casa de enforcado não se nomeia o baraço.
Name not a rope in the house of a man that was hanged himself.
Il ne faut pas parler de corde dans la maison d'un pendu.
No se debe mentar la soga en casa del ahorcado.
Non nominar la fune in casa dell’impiccato.
En dom’ de pendigito pri ŝnuro ne parolu.

Ne subeat pondus iumentum viribus impar.


Grande carga e fraca besta, dizem os corvos: nossa é esta.
Ĉio supermezura estas terura.

Ne sutor supra crepidam.


Ne sutor ultra crepidam.
Não suba o sapateiro além da chinela.
Let not the shoemaker go beyond his last.
Cordonnier, borne-toi à la chaussure.
Zapatero, a tus zapatos, y déjate de otros tratos.
Ciabattino, parla sol del tuo mestiere.
Ĉiu klopodu nur en sia metio, tiam al la urbo mankos nenio.
Restu, tajloro, ĉe via laboro.

Nec Hercules quidem adversus duos.


Contra dois, nem Hércules.
Let Hercules himself do what he may.
Contre deux Hercule ne peut.
Dos a uno, tornarme he grullo.
Contro due non la potrebbe Orlando.
Du kontraǔ unu prezentas armeon.

Nec minor est virtus, quam quaerere, parta tueri.


É virtude o trabalhar, como também o guardar.
In fair weather prepare for foul.
Il faut toujours garder une poire pour la soif.

Nec puero gladium.


Ao menino não dês a espada.
Take away the sword to a child.
À l'enfant, au fol, au vilain, ôte le couteau de la main.
No se debe poner la espada en manos del desesperado.
Non mettere il rassoio in mano de un pazzo.

Nec sat rationis in armis.


Não há homem cordo a cavalo.
Onde força há, direito se perde.
Kie regas la forto, tie rajto silentas.

Nec semper lilia florent.


Nem todo dia é dia santo.
Every day is not Sunday.
Il n'est pas tous les jours fête.
Ne ĉiam estas sankta Johano.

Nec vis herculea fatum evitabit acerbum.


Quem nasceu para a forca não morre afogado.
He that is born to be hanged, shall never be drowned.
On ne peut noyer celui qui doit être pendu.
El que há de morir ahorcado no se anegará en el mar.
Chi há de morrire di forca può ballare sul fiume.
Se decidos la sorto, helpos nenia forto.
Pendonto ne dronos.

Necessitas caret lege.


Necessitas non habet legem.
A necessidade não tem lei.
Necessity has no law.
Nécessité n'a point de loi.
La necessidad carece de ley.
Necessità non ha legge.
Kiu tro bezonas, tiu leĝon ne konas.
Bezono estas plej forta ordono.

Necessitas magistra.
Não há melhor mestra que a necessidade e a pobreza.
Necessity is the mother of invention.
Nécessité est mère de l'industrie.
Mizero havas talentan kapon.
Mizero instruas.

Neglectis urenda filix innascitur agris.


Em campo abandonado nasce má erva.
Sow thin, shear thin.
Qui peu sème, peu recueille.
Quien mal siembra, mal coge.
Chi mal semina, mal raccoglie.
Kia la semo, tia la rikolto.

Negotia pluribus commissa segnius expediuntur.


Muitos concertadores desconcertam a noiva.
Muitos padeiros não fazem bom pão.
Asno de muitos, lobos o comem.
Too many cooks spoil the broth.
Trop de cuisiniers gâtent le potage.
Muchos componedores descomponen la novia.
I troppi cuochi guastano la cucina.
Tro da kuiristoj kaĉon difektas.
Azenon komunan oni batas plej multe.

Nemini, dum vivit, dicere licet: hoc non patiar.


Ninguém diga: Desta água não beberei.
Let none say, I will not drink of this water.
Il ne faut pas dire: Fontaine, je ne boirai pas de ton eau.
Nadie diga: De esta agua no beberé.
Ninguno puede decir: De esta agua no beberé.
Non serve dire: Di tal acqua non beverò.
Pri nenio oni povas ĵuri.

Nemo ab alio contemnitur, nisi a se ante contemptus.


Quem se faz de ovelha, o lobo o come.
If men become sheep, the wolf will devour them.
Qui se fait brebis, le loup le mange.
Harte oveja, y te comerán los lobos.
Chi peccora si fa, lupo le mangia.
Se vi faros vin ŝafo, la lupoj vin manĝos
Se vi faros vin ŝafo, lupoj ne mankos..

Nemo accepta beneficia calendario inscribit.


As ofensas se escrevem no mármore, e os benefícios, na areia.
An injury graves itself in metal, but a benefit writes itself in water.
Les offenses s'écrivent sur l'acier, les bienfaits sur le sable.
Las ofensas se escriben en el mármol, los beneficios sobre la arena.
Le offese si scrivono nel marmo, i benefici tosto si dimenticano.
Oni bonon forgesas, malbonon memoras.
Malbonon oni memori ne ĉesas, bonon oni baldaŭ forgesas.

Nemo ante mortem beatus.


Enquanto não acabes, não te gabes.
Não louves até que proves.
No men can be called happy before his death.
Qui n'est pas mort, on ne sait de quel mort il mourra.
Nadie se alabe hasta que acabe.
Avanti la morte non lice chiamar alcun felice.
Antaǔ vespero ne estu fiera.

Nemo claudicat alieno ex dolore.


Mal alheio pesa como um cabelo.
Cuidados alheios matam o asno.
Pimenta nos olhos dos outros é refresco.
Mal d'autrui n'est qu'un songe.
It is easy to hear the misfortunes of others.
Cuidados ajenos matan al asno.
Llaga ajena no da pena.
Nessuno zoppica per il dolore altrui.
Dal mal d’altri lúomo guarisce, e dal proprio muore.
Najbaro ne ĝemas, kiam boto nin premas.
De fremda dento ni doloron ne sentas.

Nemo consilio obligatur.


Quem aconselha não obriga.
Ekzemplo proponas, sed ne ordonas.

Nemo cum sarcinis enatat.


Ninguém pode assobiar e chupar cana.
Per unu ŝtono oni du ĵetojn ne faras.

Nemo dat quod non habet.


Ninguém perde o que não tem.
Where nothing is, nothing can be had.
Nul ne peut donner ce qu'il n'a pas.
Nadie puede dar lo que no tiene.
Nessun può dare quel che non ha.
De nehavanto eĉ reĝo nenion ricevos.

Nemo debet esse iudex in propria causa.


Não se pode ser juiz em causa própria.
No man ought to be judge in his own cause.
On ne peut être à la fois juge et partie.
Pri propra afero neniu juĝas libere.

Nemo est infelicitati propinquior, quam (nimis) felix.


A maior ventura é a menos segura.
Fortune is variant.
Il n'y a chance qui ne rechange.

Nemo hominum quavis sapiens reperitur in hora.


Ninguém é sábio o tempo todo.
No one is fool always, every one sometimes.
Il n'est si sage, qui ne folie quelquefois.
Nadie es sabio en todas ocasiones.
Niuno è savio d’ogni tempo.

Nemo magister natus.


Nemo nascitur sapiens.
Ninguém nasce ensinado.
None is born a master.
En apprenant on devient maître.
Nadie nace maestro.
Nessuno nasce maestro.

Nemo mortalium omnibus horis sapit.


Ninguém é sábio em todas as ocasiões.
No man is wise at all times.
Il n'y a si sage qui parfois ne rage.

Nemo nupsit inops, dives nec mortuus ullus.


Não há casamento pobre, nem mortalha rica.

Nemo omnibus placet.


Nenhuma Maria agrada a todos Manéis.
He that all men will please, shall never find ease.
C'est chose ardue et trop profonde, que d'agréer tout le monde.
El sañudo este don no puede tener, que a Dios y a los hombres quiera complacer.
Nessuno può piacere a tutti.
Ankoraŭ neniu plaĉis al ĉiu.
Nemo propheta acceptus est in patria sua.
Ninguém é profeta em sua terra.
Santo de casa não faz milagre.
No man is a prophet in his own country.
Nul n'est prophète en son pays.
Neniu estas profeto en sia urbeto.

Nemo scit ubi calceus urat, nisi qui eum portat.


Cada um sabe onde o sapato lhe aperta.
None knows where the shoe wrings so well, as he that wears it.
Chacun sait le mieux où son soulier le blesse.
Cada uno sabe donde le aprieta el zapato.
Dove stringe la scarpa, no lo as altro che chi l’ha in piedi.
Najbaro ne ĝemas, kiam boto min premas.

Nemo simul dominis par est servire duobus.


Nemo potest duobus dominis servire.
Ninguém pode servir bem a dois senhores.
No man can serve two masters.
Personne ne peut servir deux maître à la fois.
Ninguno puede servir a dos señores.
Niuno può servire a due padroni.
Al du sinjoroj samtempe oni servi ne povas.

Nemo sua sorte contentus.


Ninguém está contente com sua sorte.
None is satisfied with his fortune.
De sa fortune nul n'est content.
Nadie está contento con su suerte.
Non è un per cento di sua sorte contento.
Ju pli oni posedas, des pli oni avidas.

Nendo et texendo, vitam sibi femina quaerat.


A fiar e a coser ganha sua vida a mulher.

Neque aqua aquae similius est.


Cara de um, focinho do outro.
Looking as like as one pea does like another.
Se ressemblent comme deux gouttes d’eau.
Parecerse como dos gotas de agua.
Somigliarsi come due gocciole d’acqua.

Neque carnem neque piscem esse.


Não ser nem carne, nem peixe.
To be neither fish, nor flesh, nor fowl.
N'être ni chair ni poisson.

Neque laus in copia, neque culpa in penuria consistit.


Pobreza não é vergonha.
Poverty is not a crime nor a credit.
Pauvreté n'est pas vice.
Pobreza no es vileza.
Povertà non è vizio.
Malriĉeco ne estas malvirto.
Manko de oro ne estas malhonoro.

Neque nullis sis amicus, neque multis.


Amigos, nem muitos, nem nenhum.

Nequicquam sapit, qui sibi non sapit.


Em vão sabe quem para si não sabe.

Nequitia ipsa sui poena est.


O castigo do vício é o próprio vício.

Nervi bellorum pecunia.


O dinheiro é o nervo da guerra.
Money is the sinews of war.
L'argent est le nerf de la guerre.
El dinero es el nervio de la guerra.
Il denaro è il nervo della guerra.

Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua.


Não saiba a tua mão esquerda o que faz a direita.
Let not your left hand know what your right hand does.
Il ne faut pas que la main gauche sache ce que fait la main droite.
Que tu mano izquierda no sepa lo que hace tu mano derecha.
Quando fai elemosina, non sappia la tua mano sinistra quello che fa la destra.
Via dekstra mano ne sciu, kion faras la maldekstra.

Nescit vox missa reverti.


Palavra e pedra solta, atrás não volta.
A word spoken is an arrow let fly.
A word once out flies everywhere.
Parole, une fois volée, ne peut plus être rappelée.
Palabra y piedra suelta no tiene vuelta.
Palabra que se escapó a la boca no volvió.
Parola detta e sasso tirato non fu più suo.
Alla parola detta non puoi dire “aspetta”.
Kio el la dentoj elsaltas, em la lipoj ne haltas.

Nidus testatur ibi qualis avis dominatur.


A pequeno passarinho, pequeno ninho.
A little bird wants but a little nest.
Tel oiseau, tel nid.
A chico pajarillo, chico nidillo.
Quale l’uccello, tale il nido.

Nihil agendo, homines male agere discunt.


Não fazer é fazer mal.
By doing nothing we learn to do ill.
Qui ne fait rien, fait mal.
Nihil conatur unquam, cuncta qui timet.
Quem tem medo, não mama em onça.
He that's afraid of wounds, must not come nigh a battle.
Il ne faut pas allez à la guerre, qui craint les horions.
Quien no quiere ver lástimas, no vaya a la guerra.
Chi ha paura non vada a la guerra.
Kuraĝo ĉion atingas.
Kiu ne riskas, tiu ne gajnas.

Nihil consciri sibi, nulla pallescere culpa.


Não o faças, e não o temas.

Nihil eripit fortuna, nisi quod dedit.


A fortuna não tira senão o que nos tenha dado.
Fortune can take nothing from us, but what she gave us.
La fortune ne peut nous ôter, que ce qu'elle nous a donné.

Nihil est ab omni parte beatum.


Nesta vida não há felicidade completa.
Every rose has a thorn.
Il n'y a pas de rose sans épines.

Nihil est, quod Deus efficere non possit.


Deus tudo pode.
A Deus nada é impossível.
God does what he will.
Dieu peut tout.
Más puede Dios que el diablo.
Dio può tutto.

Nihil impossibile.
Impossível é desculpa de mau pagador.
O bom coração quebranta má ventura.
Nothing is impossible to a willing heart.
A coeur vaillant rien d’impossible.
Buen corazón quebranta mala ventura.
Cuor forte rompe cattiva sorte.

Nihil inultum remanebit.


Não há prazo que não se acabe, nem dívida que não se pague.
Every sin brings its punishment with it.
Personne ne demeure impunie à la fin.
No hay plazo que no se cumpla, ni deuda que no se pague.
Ogni fallo aspetta il suo laccio.

Nihil iuvat amisso claudere saepes grege.


Casa roubada, trancas à porta.
It is too late to shut the stable door after the horse has bolted.
Quand la jument est sortie, il n’est plus temps de fermer l’étable.
Después de la casa robada, la puerta atrancada.
Tardi si vien con l’acqua, quando la casa è ursa.
Nihil iuvat errores, mersa iam puppe, fateri.
Depois de fugir o coelho, toma o vilão o conselho.
It is too late to shut the stable-door when the steed is stolen.
Plus le temps de fermer l'écurie quand le cheval en est sorti.

Nihil lucri cepit, qui nulla pericla subivit.


Quem não se aventura não passa o mar.
Quem não arrisca não petisca.
Nothing ventured, nothing gained.
Qui ne risque rien n'a rien.
Quien no arriesga, no pesca.
Chi non s’arrischia, non acquista.

Nihil melius mulier bona.


Mulher boa é prata que soa.
A good wife and health are a man's best wealth.
Femme bonne vaut une couronne.

Nihil mendicatis sociorum dulcius offis.


Pão do vizinho tira o fastio.
The best wine is that a body drinks of another man's cost.
À la table d'autrui on mange de meilleur appétit.

Nihil prodest, quod non laedere possit idem.


Não há coisa tão proveitosa, que não possa ser danosa.

Nihil satis est, quia tantia, quanti habeas, sis.


Tanto tens, tanto vales.

Nihil sine Deo.


O pouco com Deus é muito, o muito com Deus é nada.
God oft has a great share in a little house.
En petite maison, la part de Dieu est grande.

Nihil sub sole novum.


Não há nada de novo sob o sol.
There is no new thing under the sun.
Rien de nouveau sous le soleil.
Nada hay nuevo bajo el sol.
Nulla è nuovo sotto la cappa del sole.

Nihil superbius paupere, dum surgit in altum.


Quando o vilão vai de mulo, não conhece Deus nem o mundo.
Quem nunca comeu melado, quando come, se lambuza.
No pride like that of an enriched beggar.
Il n'est orgueil que de pauvre enrichi.
Cuando el villano está en el mulo, no conoce a Dios, ni al mundo.
Non è superbia alla superbia uguale d’uomo basso e vil che in alto sale.

Nihil timet adversi, quem servat recto Olympi.


Guardado é o que Deus guarda.
Nihil vento, sorte, femina infidius.
Mulher, vento e ventura são de pouca dura.
Mulher, vento e ventura, asinha se muda.
Women, wind and fortune are ever changing.
Temps, vent, femmes et fortune se changent comme la lune.
Femme varie comme la lune, aujourd'hui claire, demain brune.
Mujer, viento y ventura, presto se mudan.
Donna e luna, oggi serena e domani bruma.
Donne, vento e fortuna mutano spesso come la luna.

Nihil violentius igne et aqua.


O fogo e a água são maus amos e bons criados.
Fire and water are good servants, but bad masters.
Le feu et l'eau sont bons serviteus, mais mauvais maîtres.
El agua y el fuego son buenos servidores, pero malos amos.
L’acqua e il fuoco son buoni servitori, ma cattivi padroni.

Nimia familiaritas contemptum parit.


Muita conversação é causa de menosprezo.
Familiarity breeds contempt.
Familiarité engendre mépris.
La mucha conversación es causa de menosprecio.
Confidencia quita reverencia.
Confidenza toglia riverenza.

Nimio celerius venit, quod molestum est, quam id quod cupide petas.
O bem soa, e o mal voa.
Notícia ruim corre depressa.
Ill news travels fast.
Les mauvaises nouvelles ont des ailes.
El bien suena y el mal vuela.
Le cattive nuove volano.

Nisi quis dives fuerit, nunquam creditur prudens.


Quem não tem dinheiro, não tem graça.
The poor man's wisdom is as useless as a palace in a wilderness.
Le mérite est un sot, si l'argent ne l'escorte.
Quien no aprieta en vallejo, no aprieta en consejo.
A veste logorata poca fede vien prestata.
Sako ne sonas, amiko ne konas.

Nitimur in vetitum semper, cupimusque negata.


A fruta proibida é a mais apetecida.
Forbidden fruit is sweet.
Stolen fruit is sweet.
Les fruits défendus sont les plus doux.
Chose défendue, chose désirée.
Pain dérobé réveille l’appétit.
Un plaisir en cachette vaut celui qui s'achète.
Cose vietate più desiderate.
Frutto proibito, più saporito.
Frukto malpermesita estas plej bongusta.
Nobile vindictae genus, ignoscere.
Perdoar as injúrias é a mais nobre vingança.
Entre as virtudes é mais de louvar sofrer injúrias e depois perdoar.
Pardon is the most glorious revenge.
Pardonner les injures, c'est la plus noble vengeance.
Entre las virtudes es más de alabar sufrir injurias y después perdonar.
Il perdono è la più bella vendetta.
Pardonemeco superas justecon.

Nobilis est ille, quem nobilitant bene villae.


Fidalgo sem dinheiro, castelo sem ameias.
A lord without riches is a soldier without arms.
Un homme sans argent est un loup sans dents.
Nobilità poco si prezza, se vi manca la ricchezza.

Nobilis est ille, quem nobilitat sua virtus.


Da virtude vem a nobreza.
Nobility is the one only virtue.
Noblesse vient de vertu.
Hidalgo honrado, antes roto que remendado.
Dalla virtù la nobilità procede.

Nobilis, ut vitet probrum, dat pectora ferro.


Homem honrado, antes morto que injuriado.

Nocte latent mendae, vitioque ignoscitur omni.


De noite, à candeia, parece bonita a feia .
When candles areout, all women are fair.
À la chandelle la chèvre semble demoiselle.

Noctua volat.
A sorte nos sorri.

Noctuae pullus suus pulcherrimus.


Coruja não acha o filho feio.
The owl thinks all her young ones beauties.
Chacun trouve beaux ceux qu'il aime.
Dijo el escarabajo a sus hijos: venid acá, mis flores.
All’orsa paion belli i suoi orsacchini.
Belecon taksas ne okulo, sed koro.
Eĉ monstron admiras, kiu ame deliras.

Noctuas Athenas afferre.


Noctuas Athenas portare.
Noctuas Athenas mittere.
Vender mel ao colmeiro.
To carry coals to Newcastle.
Montrer le soleil avec un flambeau.
Vender miel al colmenero.
Portare nottole ad Atene.
Nocumentum, documentum.
O que prejudica, ensina.
Adversity is the school of wisdom.
Dommage rend sage.
Potros cayendo y mozosperdiendo van asessando.
Danno fa far senno.

Nolente Deo, effundentur inaniter preces.


Quando Deus não quer, santos não rogam.
Saint cannot what God will not do.
Quand Dieu ne veut, le saint ne peut.
Cuando Dios no quiere, los santos no pueden.
Quando Dio non vuole, i santi non possono.
Kion Dio ne donis, perforte ne postulu.

Noli equi dentes inspicere donati.


A cavalo dado não se olha o dente.
Look not a gift horse in the mouth.
À cheval donné on ne regarde pas à la dent.
A caballo regalado no le mires el diente.
A caval donato non si guarda la boca.
Al ĉevalo donacita oni buŝon ne esploras.

Noli peccare, Deus videt.


Deus vê o que o diabo esconde.
God is were He was.
Dieu voit tout.
Dios no come ni bebe, mas juzga lo que ve.
Non peccare, Dio ti vede.

Noli proicere margaritas ante porcos.


Não deites pérolas a porcos.
Neither cast your pearls before swine.
C'est folie semer les roses aux pourceaux.
No arrojéis perlas delante de los puercos.
Non gettare le vostre perle dinanzi al porci.

Nolo, nolo, sed nolendo dico volo.


Não quero, não quero, meta-me aqui neste capelo.

Nolo propinquorum rationes, debita nolo tractare absentum: sic erit alma quies.
Renego de contas com parentes e de dívidas com ausentes.

Non apud aram consultandum.


Antes que cases, vê o que fazes.

Non avaro divitiae, sed divitiis avarus servit.


O avarento é o guardião de sua fortuna.
The rich are rather possessed by their money than possessors.
L’avare ne possède pas son or: c’est son or qui le possède.
El dinero de unos es señor y de otros siervo.
L’avaro non possiede l’oro, ma è posseduto dall’oro.
Non bene conveniunt, nec in una sede morantur maiestas et amor.
Honra e proveito não cabem num saco.

Non bene cum sociis regna Venusque manent.


Amor e senhoria não querem companhia.
Amar e reinar, nunca dois a par.
Love and lordship like no fellowship.
Amour et seigneurerie ne vont pas de compagnie.

Non bene imperat, nisi qui paruerit imperio.


Não sabe mandar quem nunca soube obedecer.
He that cannot obey, cannot command.
Il faut apprendre à obéir pour savoir commander.
Para saber mandar es preciso saber obedecer.
Chi servito non ha comandar non sa.

Non bene inaequales veniunt ad aratra iuvenci.


Cada qual com seu igual.
Every cat to her kind.
Every Jack has his Jill.
N'attèle pas ensemble l'âne et le cheval.

Non bene pro toto libertas venditur auro.


Arrenego de grilhões, ainda que sejam de ouro.
Magro, mas sem coleira.
Lean liberty is better than fat slavery.
Il vaut mieux être oiseau de bois que de cage.

Non bis in idem.


Um pecado, uma penitência.
Like fault, like punishment.
On ne doit pas avoir d'un péché deux pénitences.

Non bove mactato caelestia numina gaudent, sed quae prestanda est sine teste fides.
Corazones come Dios.

Non caedit semper, durum quicumque minatur.


Quem ameaça e não dá, medo há.
There are more men threatened than stricken.
Tel menace, qui tremble.
Quien amaga y no da, miedo há.
Tal minaccia, che vive con paura.

Non capiunt lepores tympana rauca leves.


Não se caçam lebres tocando tambor.
To catch a hare with a tabaret.
On ne prend pas le lièvre au tambourin.
No se cazan liebres al son del tambor.
La lepre mal si piglia al suon di tamburo.

Non capiunt ullos hostilia pectora somnos.


Quem tem inimigos não dorme.

Non coalescit planta, quae saepe transfertur.


Planta muitas vezes transposta, não medra, nem cresce.
Remove an old tree, and it will wither to death.
On ne voit pas croître un arbre, qui change souvent de place.
Planta muchas veces transpuesta ni crece ni medra.
Albero spesso trapiantato mai di frutti è caricato.

Non coquus semper, cui longus culter adhaeret.


O hábito não faz o monge.
All are not merry that dance lightly.
Ceux qui portent des longs couteaux ne sont pastous queux, ni bourreaux.
No todos los que llevan largos cuchillos son verdugos.
Ognum c’he gran coltello, non è boia.
Kapuĉo monakon ne faras.

Non cuivis homini contingit adire Corinthum.


Nem todos têm condições de ir a Corinto.
It is not given to every man to go to Corinth.
Il n'est pas donné à tout le monde d'aller à Corinthe.

Non curat numerum lupus.


Do contado come o lobo.

Non enim vir piger implet domum.


Preguiça é a chave da pobreza.
Idleness is the key of beggary.
Pauvreté est compagne de paresse.
Le paresseux est frère du mendiant.
Pereza, llave de pobreza.
La pigrizia è la chiave della povertà.

Non est ad astra mollis e terris via.


Nenhum caminho de rosas conduz à glória.
There is no going to heaven in a sedan.
La croix est l'échelle des cieux.
No es blando el camino del cielo.
In paradiso no ci va la carrozza.

Non est aurum omne, quod radiat.


Non est aurum totum, quod lucet ut aurum.
Non omne id quod fulget, aurum est.
Non omne quod nitet aurum est.
Nem tudo que brilha é ouro.
Nem tudo o que luz, é ouro.
All that glitters is not gold.
All is not gold that glitters.
Tout ce qui brille n'est pas or.
No es oro todo que reluce, ni harina todo que blanquea.
Non è tutt’oro quel che riluce, non tutto che ciondola cade.
Ne ĉio brilanta estas diamanto.
Non est de sacco tanta farina tuo.
Não metas o nariz onde não és chamado.
Não metas foice em seara alheia.
It is not flour from your mill.
Ce n'est pas de la farine de ton sac.
Esto es farina de otro costal.
Questa non è farina del tuo sacco.
Ne ŝovu la nazon em fremdan vazon.

Non est omnium rerum reddenda ratio.


A pergunta tola não dês resposta.
Every question requires not an answer.
Toute demande ne mérite réponse.
No toda pregunta merece respuesta.
Ogni parola non vuoi risposta.

Non est venator, quivis per cornua flator.


Nem todos que vão ao estudo são letrados.
All are not hunters, that blow the horn.
Ne sont pas tous chasseurs, qui sonnent du cor.
Tous ne sont pas saints qui vont à l’église.
No todos los que estudian son letrados, ni todos los que van a la guerra son soldados.
Non tutti sono cacciatori, quelli che suonano il corno.

Non ex quovis ligno fit Mercurius.


Mercúrio não se faz de todo pau.
Nem todo pau dá esteio.
Every reed will not make a pipe.
Tout bois n'est pas bon à faire flèche.
No de toda madera pueden hacerse santos.
Non d’ogni legno si può fare un santo.
Ne el ĉiu ligno oni faras violonon.

Non facile esuriens posita retinebere mensa.


A ocasião faz o ladrão.
Opportunity makes the thief.
L'occasion fait le laron.

Non facit ad nostros talis medicina dolores.


Mal alheio não cura minha dor.

Non fuit in solo Roma peracta die.


Roma não se fez num dia.
Rome was not built in a day.
Rone ne s'est pas faite en un jour.
No se ganó Zamora en uma hora.
Roma non fu fata in un giorno.
Ne en unu tago elkreskis Kartago.

Non habet anguillam, per caudam qui tenet illam.


Quem segura enguia pelo rabo e mulher pela palavra, nada segura.
There's as much hold of his word, as of a wet eel by the tail.
Qui tient l'anguille par la queue, il ne l'a pas.
Quien prende la anguilla por la cola, bien puede decir que no tiene nada.
Chi piglia l’anguilla per la coda, può dire di non tener nulla.

Non habet eventus sordida praeda bonos.


A água dá, a água leva.
Ill goten, ill spent.
Come with the wind, go with the water.
Bien mal acquis ne profite jamais.
Ce qui vient du diable retourne au diable.
Akiro kaj perdo rajdas duope.

Non habet unde suum paupertas pascat amorem.


Amor sem dinheiro não é bom companheiro.
When poverty enters the door, love flies out at the window.
Love lasts as long as money endures.
Quand la pauvreté frappe à la porte d'une maison, l'amour s'en va par la fenêtre.
L’amour et la pauvreté font ensemble mauvais ménage.
Cuando la pobreza entra en una casa por la puerta, el amor sale por la ventana.
En acablándose la plata, el amor se desbarata.
Quando la fame vien per il portone, l’amore prende il vol per il balcone.
Quando la fame entra dopo la porta, l’amor se ne va della finestra.

Non habitus monachum reddit.


O hábito não faz o monge, mas fá-lo parecer de longe.
The gown does not make the friar.
L'habit ne fait pas le moine.
Il ne faut pas s’en rapporter à l’etiquette du sac.
El hábito non hace el monje.
L’abito non fa il monaco.
Kapuĉo ne faras monakon.

Non iacet in molli veneranda scientia lecto; ipsa sed assiduo parta labore venit.
A letra com sangue entra.

Non in solo pane vivit homo.


Nem só de pão vive o homem.
Man shall not live by bread alone.
L'homme ne vit pas seulement de pain.
No sólo de pan vive el hombre.
L’uomo non vive di solo pane.
Ne per la pano sole vivas homo.

Non male sedet, qui bonis adhaerit.


Quem a boa árvore se chega, boa sombra o cobre.
Honour the tree that gives you shelter.
Un arbre qui t'abrite, salue-le, il le mérite.

Non movet ignavum symphonia dulcis asellum.


Não é o mel para a boca do asno.
Honey is not for the ass's mouth.
Le miel n'est pas fait pour les ânes.

Non nisi tangentem crudelis apicula pungit.


Não morde a abelha senão a quem trata com ela.

Non omnes sancti, qui calcant limina templi.


Nem todos os que vão à missa são santos.
All are not saints that go to church.
Ne sont pas tous chevaliers qui sur cheval montent.
No todos los que van a la iglesia son santos.
Non son tutti santi quelli che vanno in chiesa.

Non omni eumdem calceum induas pedi.


O que faz bem ao fígado, faz mal ao baço.
Every shoe fits not every foot.
Tous les souliers ne sont pas taillés sur le même patron.
Con lo que Sancho sana, Domingo adolece.
Una scarpa non è buona per ogni piede.
Kio al unu donas forton, al alia donas morton.

Non omnia, quae vera sunt, recte dixeris.


Nem todas as verdades se dizem.
A boca é que fala, o corpo é que paga.
All truth are not to be told.
Toute vérité n'est pas bonne à dire.
Qui dit toute la vérité finit pendu au gibet.
Toda verdad no es para ser dicha.
Non si può sempre dire la verità.
Kiu diras la veron, havas suferon.

Non omnibus dormio.


Aunque parece que duermo y callo, piedras apaño.<Espanhol>

Non omnis, qui nobis arridet, amicus est.


Renego do amigo que me cobre com as asas e me morde com o bico.
To smile to one's face and to stab one on the back.
Tel te caresse, qui te trompe.
Reniego del amigo que cubre con las alas y muerde con el bico.
Tal ti ride in bocca che dietro te l’accocca.
Un nemico dichiarato è menos pericoloso di un amico ambiguo.

Non poscunt sancti, quod negat ira Dei.


Quando Deus não quer, santos não rogam.
Saint cannot what God will not do.
Quand Dieu ne veut, le saint ne peut.

Non poterit corvus iam plus nigrescere pennis.


O corvo não pode ser mais negro que suas asas.

Non potest bene imperare, qui male ante serviit.


Bem sabe mandar quem bem sabe obedecer.
Through obedience learn to command.
Il faut apprendre à obéir pour savoir commander.
El que no sabe obedecer, no sabe mandar.
Chi servito non ha, comandar non sa.
Kiu ne estis kaporalo, ne estos generalo.

Non progredi est regredi.


Quem não avança recua.

Non quae praeteriit hora redire potest.


Tempo e hora não se atam com soga.

Non quantum dederis, sed quanta mente dedisti, pensandum est.


Quem te dá um osso, não te quer ver morto.
Who gives you a bone, would not have you die.
Qui peu donne, veut qu'on vive.
Quien te da el hueso, no te quiere ver muerto.
Chi ti dà un osso, non ti vorrebbe morto.

Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est.
Feliz de quem se contenta com o que tem.
He is rich enough that wants nothing.
Celui qui se contente de ce qu'il a est heureux.

Non quia sunt sapidae, pilullas mihi contegit auro.


Se a pílula bem soubera, não se dourara por fora.
If the pills were pleasant, they would not want gilding.
Si la pilule avait bon goût, on ne la dorerait pas.

Non semper praestant homines, quae plurima spondent.


Cacarejar não é pôr ovo.
A long tongue is a sign of a short hand.
Il a la langue à la bouche et non à la bourse.
Nunca mucho obró, quien mucho habló.
Chi molto promette, mantiene poco.

Non semper Saturnalia erunt.


Nem todo dia é dia santo.
Não é cada dia Páscoa nem vindima.
Sunday does not come every day.
Il n'est pas tous les jours fête.
Agasajo y vendimia no es cada dia.
Ogni di non è festa.

Non, si male nunc est, olim sic erit.


Console-se quem pena tem, que atrás de tempo, tempo vem.
The devil is not always at one's door.
Le malheur n'est pas toujours à la porte d'un pauvre homme.
No hay mal que siempre dure, ni bien que nunca acabe.
Sufra quien penas tiene, que tras un tiempo otro viene.
Sempre non stà il male dov’ei si posa.
Gioia e sciagura sempre non dura.
Ne ĉiam daŭras malbona vetero, ne ĉiam daŭras hora sufero.
Non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est.
A sorte é cega e faz cegos.
Fortune is blind and makes blinds.
Fortune aveugle les siens aveugle.
Ciega fortuna, a los tuyos ciegas.
Fortuna cieca, i suoi accieca.

Non te laudabis: propria laus foetet in ore.


O louvor em boca própria é vitupério.
He that praises himself, spatters himself.
Qui se loue, s'emboue.
Alabate, polla, que has puesto un huevo, y esse es huero.
La lode propria puzza.
Kiu mem sin laŭdas, tiun neniu aplaŭdas.

Non venit ad silvam, qui cuncta rubeta veretur.


Quem não se aventura, não passa o mar.
Quem tem medo do mar, não embarque.
He that's afraid of leaves, must not come in wood.
Qui a peur des feuilles, n'aille point au bois.
Quien no se aventura, no pasa la mar.
Chi ha paura d’ogni foglia, non vada al bosco.
Kiu ne riskas, tiu ne gajnas.

Non venit ante suos prudentia nobilis annos.


Os anos dão experiência.
Years know more than books.
Les ans en ont beaucoup plus vu, que les livres n'en ont connu.
Los años dan experiencia.
Molto più fanno gli anni che libri.

Non venit exiguo tempore larga seges.


Roma não se fez num dia.

Non venit in molli vivida fama toro.


Quem muito dorme pouco medra.

Non vili e panno splendida vestis erit.


De ruim pano nunca bom saio.

Non vivas ut edas, sed edas ut vivere possis.


Come para viver e não vivas para comer.
Eatto live and not livre to eat.
Il faut manger pour vivre et non pas vivre pour manger.
No vivir para comer, sino comer para vivir.
Si deve mangiar per vivere, non vivere per mangiare.

Non vola claudatur ubi libro stirps sociatur.


Não metas a mão entre a bigorna e o martelo.
Entre pai e irmãos não metas as mãos.
That which will not be spun let it not come between the spindle and the distaff.
Entre l’arbre et l’écorce il ne faut pas mettre le doigt.
Entre dos muelas cordales nunca metas tus pulgares.
Tra l’incudine e il martello man non metta chi ha cervello.

Non volat in buccas assa columba tuas.


Dinheiro não cai do céu.
Mince pies don't grow on trees.
Les colombes ne tombent pas toutes rôties.
L'argent ne pousse pas sur les arbres.
A la raposa dormida, no le cae en boca la comida.
A nessuno piovono le lasagne in bocca.
Rostita kolombeto ne flugas al buŝeto.

Non vult scire satur, quid ieiunus patiatur.


O farto de jejum não tem cuidado algum.
A well-filled body does not believe in hunger.
Qui a la panse pleine, il lui semble que les autres sont rassassiés.
El harto, de ayuno no tiene duelo.
Plena stomako laŭdas la faston.

Non vult scire socrus, quod fuit ipsa nurus.


Não se lembra a sogra que também já foi nora.
The priest forgets that he was clerk.
Il est avis à vieille vache qu'elle ne fut jamais veau.
No se acuerda la suegra que fue nuera.
La suocera non pensa mai che la fu nuora.

Nosce te ipsum.
Conhece-te a ti mesmo.
Know thyself.
Connais-toi toi-même.
Conócete a ti mismo.
Conosci te stesso.

Nostra nos virtute decet, non sanguine, niti.


Deixemos pais e avós, e sejamos bons por nós.

Nostris ipsorum alis capimur.


Deus deu asas à formiga para se perder mais asinha.

Nova placent.
Do que é novo gosta o povo.
Toda coisa nova apraz.
All things please when newly seen.
A novelty always appears handsome.
Tout noveau, tout beau.
Ĉion novan oni ŝatas, malnovan oni forbatas.

Novus rex, nova lex.


Novo rei, nova lei.
New king, new laws.
De nouveau roi, nouvelle loi.
Nuevo rey, nueva ley.
Nuovo principe, nuove usanze.
Novaj sinjoroj, novaj moroj.

Nube solet pulsa candidus ire dies.


Depois da tempestade, vem a bonança.
After a storm comes a calm.
All wrong will end.
Après la pluie le beau temps.
Malheur ne dure pas toujours.
Ne ĉiam daǔras malbona vetero, ne ĉiam daǔras homa sufero.

Nubere vis apte? Vicino nube marito.


Quem longe vai casar, ou vai enganado, ou vai enganar.
He that goes far to marry will either deceive or be deceived.
Qui loin va se marier sera trompé ou va tromper.
Quien lejos va a casar, o va engañado o va a engañar.
Chi lontano si va maritare, sarà ingannato o vuol ingannare.
Edziĝo najbara garantias de eraro.

Nucleum amisit, retinuit putamina.


Fuése el pájaro y quedóse con las plumas.

Nudo mandas excubias.


Tu, que não podes, leva-me às costas.

Nudum stramen et vacuum triturare.


É levar água ao mar.
To catch the wind with a net.
Battre l'eau avec un bâton.
Echar agua en el mar.
Pestar acqua nel mortaio.

Nulla aetas ad discendum sera.


Nunca é tarde para aprender.
Never too old to learn.
On n'est jamais trop vieux por apprendre.
Para aprender, nunca es tarde.
Nunca se es viejo para aprender.
Non si è mai vecchio per imparare.
En ĉiu aĝo devas kreski la saĝo.

Nulla calamitas sola.


Uma desgraça nunca vem só.
Bem venhas, mal, se vieres só.
Aonde vais, mal? Onde há mais mal.
Misfortunes seldom come singly.
One misfortune comes on the neck of another.
Un malheur ne vient jamais seul.
Una desgracia nunca viene sola.
¿Aonde vas, mal? Adonde más hay.
Una disgrazia tira l’altra.
Un malanno non viene mai solo.
Un male tira l’altro.
Malfeliĉoj kaj batoj venas ĉiam kun fratoj.
Mizero sur mizero.

Nulla dies maerore caret.


A cada dia, sua pena e sua esperança.
No day passes without some grief.
À chaque jour sa peine.
A cada día su afán.
Ogni giorno ha il suo amore e dolore.
Ĉiu morgaŭ havas sian zorgon.

Nulla est possessio praestantior amico.


Bom é ter amigos, ainda que seja no inferno.
A friend in the wag is better than a penny in the purse.
Mieux vaut ami en voie, qu'argent en courroie.
Más valen amigos en la plaza que dineros en el arca.
Gli amici son buoni in ogni plazza.

Nulla est tam facilis res, quin difficilis sit, cum invitus facias.
Para onde o coração se inclina, o pé caminha.
When the will is ready, the feet are light.
A donde el corazón se inclina, el pie camina.
Dove la voglia è pronta, le gambe sono leggiere.
Por amiko intima ne ekzistas vojo malproksima.

Nulla fere causa est in qua non femina litem moverit.


O que o diabo não pode, consegue-o a mulher.
No mischief but a woman or a priest is at the bottom of it.
Malice n'est sur malice de femme.
La femme sait un art avant le diable.
Kie diablo ne povas, tien virinon li ŝovas.

Nulli per ventos assa columba volat.


Quem quer pescar, há de se molhar.
You may gape long enough, before a bird fall into your mouth.
Les alouettes rôties ne se trouvent pas sur les haies.
No se cogen truchas a bragas enjutas.
A nessuno piovono le lasagne in bocca.
Rostita kolombeto ne flugas al buŝeto.

Nulli pro libito est unquam concessa libertas.


Nulli pro libito est unquam concessa potestas.
Quem não quer, quando pode, não pode, quando quer.
He who will not when he may, when he will he shall have nay.
Qui ne fait quand il peut ne fait non plus quand il veut.
Kiu ne akiras, kiam li povas, tiu poste deziras, sed jam ne retrovas.

Nulla regula sine exceptione.


Não há regra sem exceção.
There's no general rule without some exception.
Point de règle sans exception.
No hay regla sin excepción.
Ogni regola patisce eccezione.
Ne ekzistas regulo sen escepto.

Nulla res magna sine labore venit.


O que muito vale muito custa.
Sen laboro ne venas oro.
Kiu amas honoron, amu laboron.
Kiu amas la liton, ne akiros profiton.

Nulla satietas rerum honestarum.


Por muito pão, nunca mau ano.

Nullum est iam dictum, quod non sit dictum prius.


There is nothing said which has not been said before.
Nada puede decirse, que no se haya dicho antes.

Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit.


Não há sábio nem douto que de louco não tenha um pouco.
Folly and learning often dwell together.
Jamais ne fut si grand esprit qu'il n'eût de folie un petit.
Sin un ramito de locura no hay humana criatura.
Non fu mai gran gaglardia senza un ramo di pazzia.

Nullum malum impunitum.


Não há prazo que não se acabe, nem dívida que não se pague.
Every sin brings its punishment with it.
Personne ne demeure impunie à la fin.
No hay plazo que no se cumpla, ni deuda que no se pague.
Ogni fallo aspetta il suo laccio.
En via malica regalo vin atendas ankaǔ pokalo

Nullum malum quod prorsus omni utilitate careat.


Não há mal sem bem.
There is no wind which blows no man to good.
Il n'est mal dont bien ne vienne.
No hay mal sin bien, cata para quien.
Non c’è male senza bene.
En ĉiu malbono estas iom da bono.

Nullum mendacium veterascit.


A mentira tem pernas curtas.
A lie has no legs.
Les mensonges ont le jambes courtes.
La mentira es corta de piernas.
La mentira no tiene pies.
Le bugie hanno le gambe corte.
Kaŝu kiom vi povos, mensogo sin elŝovos.

Nullum secretum est ubi regnat ebrietas.


Cachaceiro não tem segredo.
Vera opinio montriĝas en ebrio.

Nullus est liber tam malus, ut non aliqua parte prosit.


Não há livro tão mau, que não tenha algo de bom.
There is no book so bad, but something good may be found in it.
Il n'est si mauvais livre dont on ne puisse tirer quelque chose de bon.
No hay libro tan malo, que no tenga algo bueno.
No v’he libro si cattivo, che non abbia qualcosa di buono.

Nullus est locus domestica sede iucundior.


Quando em minha casa estou, rei sou.
East or West, home is best.
Ma maison est mon château, mon Louvre et mon Fontainebleau.
Mientras en mi casa estoy, reyme soy.
Casa mia, per piccina che tu sia, tu mi sembri una badia.
Hejma dometo estas kiel patrineto.
Em propra domo ĉiu estas granda homo.

Nullus est tam tutus quaestus, quam, quod habeas, parcere.


Real poupado, real ganhado.
A penny saved is a penny got.
Qui épargne, gagne.
Alquimía probada, tener renta y no gastar nada.
Quattrino risparmisso, due volte guadagnato.
Groŝo ŝparita neniam perdiĝas.
Riĉigas ne enspezo, sed prudenta elspezo.

Nullus homo lacrimis unquam revocatur ab umbris.


Os mortos não voltam mais.
Weep no more, nor sigh, nor groan, sorrow calls no time that's gone.
L'on ne peut faire les morts revivre.
Les morts ne reviennent plus.
I morti non tornano.

Nullus in opulentia labor.


Los duelos con pan son menos.

Nummulus est gratus centum lucrando ministrans.


Um grão não enche celeiro, mas ajuda seu companheiro.
Penny and penny, laid up, will be many.
Denier sur denier bâtit la maison.
Un grano no hace granero, pero ayuda a su compañero.
A quattrino a quattrino si fa il fiorino.
Se gut’ al guto aliĝas, maro fariĝas.
El malgrandaj akveroj fariĝas grandaj riveroj.

Nummus nummum parit.


Dinheiro é que faz dinheiro.
Money makes money.
Money begets money.
L'argent fait l'argent.
Le bien cherche le bien.
Dinero llama dinero.
Il denaro è fratello del denaro.
Mono monon naskas.
Mono kuras al mono.

Numquid et Saul inter prophetas?


Ontem vaqueiro, hoje cavalheiro.

Nunc bene navigavi, cum naufragium feci.


Há males que vêm para bem.
Bad luck often brings good luck.
Il n'est mal dont bien ne vienne.
À quelque chose malheur est bon.
No hay cosa tan mala que para algo no valga.
Non c’è cosa così cattiva che non sai buona.
Kiun malĝojo ne turmentas, tiu ĝojon ne sentas.

Nunquam cede malis, fortunam vince ferendo.


Bom coração quebranta má ventura.

Nunquam ex malo patre bonus filius.


Nunca de mau corvo bom ovo.
An evil crow, an evil egg.
De mauvais corbeau, mauvais oeuf.
De semo putra venas frukto ne nutra.

Nunquam periculum sine periculo vincitur.


Não se vence perigo sem perigo.
Without danger danger cannot be overcome.
Sans danger on ne vient jamais au dessus du danger.
Nunca un peligro sin otro se vence.
Il pericolo s’ha a vincere col pericolo.

Nunquam recte facit, qui cito credit.


Quem crê de ligeiro, água lhe cai no seio.
Trust makes way for treachery.
Celui qui croît légèrement, est trompé facilement.
El que facilmente cree, facilmente se decepciona.
Chi spesso fida, spesso grida.
Chi a tutti facil crede, ingannato si vede.
Al glacio printempa kaj al amiko tro nova ne fidu.
Ĉe plej granda fido memoru pri perfido.

Nunquam sapiunt stulti, nisi in angustiis.


O tolo aprende à sua custa, e o sabido à custa do tolo.
Wise men learn by other's harm, fools by their own.
Après dommage, le fou est sage.
El loco por la pena es cuerdo.
Impara a vivere lo sciocco a sue spese, il savio a quelle altrui.
Eĉ malsaĝulon sperto instruos.
Por malsaĝulo bastono, por saĝulo leciono.
Nunquam satis pistrinum et mulier ornantur.
Mills and wives are always wanting.
À un moulin et à une jeune mariée, il y a toujours quelque chose à refaire.
Al molino y a la esposa, falta siempre alguna cosa.

Nunquam sponte legit mutua qui recipit.


A quem dão, não escolhe.

Nuntio nihil imputandum.


Portador não merece pancada.
Senditon oni aǔskultas aǔ ne aǔskultas, sed ne punas nek insultas.

O fallacem hominum spem!


Quem espera, desespera.
Too much hope deceives.
L'espérance est trompeuse.
Quien espera, desespera.
Chi vive sperando, morrà digiunando.
La speranza è fallace.
Homo esperas, morto aperas.

Oblata occasione, vel iustus perit.


Arca aberta, o justo peca.
A ocasião faz o ladrão.
An open door may tempt a saint.
Coffre ouvert fait pécher le juste même.
La porte ouverte tente le saint.
Okazo faras ŝteliston.

Oblatam occasionem arripe.


Apanha a ocasião por um cabelo.
Seize the favourable opportunity.
Saisi la balle au bond.
Asir la ocasión por los cabellos.
Prende la palla al balzo.
Okazon kaptu ĉe l’ kapo, ĉar la vosto estas glita.
Kiu okazon forŝovas, ĝin jam ne retrovas.

Obscurum vestis contegit ampla genus.


Com bom traje se encobre ruim linhagem.
A roupa faz o homem.
Good clothes open all doors.
The tailor makes the man.
L'habit, c'est l'homme.
La robe fait l'homme.
Kiun vesto ornamas, tiun homoj ekamas.

Obsequatur denti superambula lingua dolenti.


Lá vai a língua, onde grita o dente.
A língua bate onde dói o dente.
The tongue always touches the aching tooth.
La langue va où la dent fait mal.
Alláva la lengua do duele la muela.
La lingua batte dove il dente duole.
Kie dento doloras, tien iras la lango.

Obsequium amicos, veritas odium parit.


Mal me querem minhas comadres, porque lhes digo verdades.
Truth breads hatred.
Vérité engendre haine.
Kiu diras la veron, havas suferon.

Obtegit exiles candida mappa cibos.


Comida de fidalgos, pouca em mantéis brancos.

Occasio furem facit.


A ocasião faz o ladrão.
Opportunity makes the thief.
L'occasion fait le larron.
La ocasión hace el ladrón.
L’occasione fa l’uomo ladro.
Okazo faras ŝteliston.

Occasionem rapere prudentis est.


Quando o bem te chegar, mete-o em casa.
When fortune smiles on you, take advantage.
Il faut prendre la fortune aux cheveux.
Cuando viene el bien, mételo en tu casa.
Mientras dura el buen tiempo, aprovecharlo.
La fortuna va afferrata pei capelli.
Occasione perduta non si ritrova più.
Okazon kaptu ĉe l’ kapo, ĉar la vosto estas glita.

Occidit miseros crambe repetita magistros.


De amigo reconciliado e de caldo requentado, nunca bom bocado.
Take heed of meat twice boiled.
La soupe réchauffée ne vaut rien.
Amigo reconciliado, enemigo doblado.
Ni amigo reconciliado,ni pastel recalentado.
Cavolo riscaldato non fu mai buono.
Ne fidu amikon, kiu havas jam flikon.
Timu lupon edukitan kaj malamikon repacigitan.

Occurrunt homines, nequeunt occurrere montes.


Os homens se encontram, e não os montes.
Friends may meet, but mountains never greet.
Les hommes se rencontrent, et le montagnes non.
Topanse los hombres y no los montes.
I monti stan fermi e le persone camminano.

Oculi sunt in amore duces.


Olhos que vêem, coração que deseja.
The eye lets in love.
L'oeil est le conducteur de l'amour.
El amor entra por los ojos.
L’occhio attira l’amore.
Al koro penetro per okula fenestro.

Oculis magis habenda fides quam auribus.


Os olhos merecem mais fé que os ouvidos.
Ver para crer.
Seeing is believing.
Les yeux ont plus de crédit que les oreilles.
Más bien creen los hombres en lo que ven que en lo que oyen.
Gli occhi hanno più credenza che le orecchie.
Unu vido taǔgas pli ol dek aǔdoj.
Ne kredu al orelo, kredu al okulo.

Oculum pro oculo, (et) dentem pro dente.


Olho por olho, dente por dente.
Tooth for tooth, eye for eye.
Oeil pour oeil, dent pour dent.
Ojo por ojo, diente por diente.
Occhio per occhio, dente per dente.
Okulon pro okulo, kaj denton pro dento.

Oculus animi index.


Os olhos são o espelho da alma.
The eye is the mirror of the soul.
Les yeux sont le miroir de l'âme.
Los ojos son el espejo del alma.
L’occhio è lo specchio dell’anima.
De l' koro spegulo estas la okulo.

Oculus domini saginat equum.


Oculus domini maxime pinguem facit equum.
O olho do dono engorda o cavalo.
Mais faz a vista do amo que as suas mãos.
The master's eyes makes the horse fat.
L'oeil du maître engraisse le cheval.
El ojo del amo engorda el caballo.
L’occhio del padrone ingrassa il cavalo.
Okulo de mastro pli ol beno de pastro.
Mastro en vojo - servantoj en ĝojo.

Oderunt peccare boni virtutis amore, oderunt peccare mali formidine poenae.
Sem espora e sem freio, não há cavalo bom.

Odi feminas litteratas.


Mulher que fala latim não tem bom fim.
Take heed of a young wench, a prophetess, and a Latin woman.
Femme qui parle le latin n'est pas bonne à tenir.

Odi puerulos praecoci sapientia.


O que cedo amadurece, cedo apodrece.
Reniego de la uva que en agraz madura.

Oleum camino addere.


Pôr lenha na fogueira.
To add fuel to the fire.
Jeter de l'huile sur le feu.
Echar leña al fuego.
Buttar olio sul fuoco.

Oleum et operam perdidi.


Perdeu a mecha e o sebo.
Perdió rocín y manzanas.

Ollula tam crebro fertur ad aquam, quod fracta refertur.


Cântaro que muitas vezes vai à fonte, ou deixa lá a asa ou a fronte.
A pitcher that goes often to the well, is broken at last.
Tant va la cruche à l'eau, qu'à la fin elle se casse.
Tanto baja el cántaro al agua, hasta que se quiebra.
Tantas vecesva el cántaro a la fuente, que al fin se quiebra.
Tante volte al pozzo va la secchia, ch’ella vi lascia il manico o l’orecchia.
Longe ĉerpas la kruĉo, ĝis ĝi fine rompiĝas.

Omne commodum cum suo onere pertransit.


Não há honra sem trabalho.
Without pains no gains.
Nul bien sans peine.
No hay bien sin trabajo.
Ogni agio porta seco il suo disagio.
Ne venas honoro sen laboro.

Omne ignotum pro magnifico.


O desconhecido sempre parece sublime.
Ĉio transmara estas ĉarma kaj kara.

Omne in amore malum leve est.


Pé de galinha não mata pinto.
The kick of the dam does not hurt the colt.
Coup de pied de l’ânesse ne blesse pas l’âne.
Coces de garañon para la yegua cariños son.
Calcio di cavallo no fece mai male a puledro.
Bato de patrino ne longe doloras.

Omne initium difficile.


Omne initium grave.
Todo começo é difícil.
Beginnings are always hard.
Il n'y a si difficile que le commencement.
Todos los comienzos son lentos.
Ogni principio è difficile.
Ĉiu komenco estas malfacila.
Omne nimium nocet.
Tudo que é demais prejudica.
Too much of a thing is good for nothing.
Le surplus rompt le couvercle.
Demasiado y demasiado poco pierde todo juego.
Ogni troppo stroppia.
Ĉio supermezura estas terura.

Omne novum carum, vilescit cotidianum.


Toda coisa nova apraz.
Everything new is fine.
Tout nouveau paraît beau.
Todo lo nuevo agrada.
Di novello, tutto è bello.
Ĉion novan oni ŝatas, malnovan oni forbatas.

Omnes eodem patre nati.


Somos todos filhos de Adão e Eva.
Adam's sons, conceived all and born in sin.
Tous furent d'Ève et d'Adam.
Todos somos hijos de Adán.
Tutti siamo figli di Adamo ed Eva.
Mi ankaŭ lokon sur la tero okupas.

Omnes sibi prius quam alteri esse volunt.


Omnes sibi melius esse malunt, quam alteri.
Cada qual puxa a brasa para sua sardinha.
Ĉiu mano al si altiras.

Omnia affert tempus.


O tempo tudo traz.
Time and straw make medlars ripe.
Avec le temps et la paille les nèfles mûrissent.

Omnia bona sunt, clausula quando bona est.


Bem está o que bem acaba.
If the end is well, all is well.
Tout est bien, qui finit bien.
Bien está lo que bien acaba.
Tutto è bene quel che finisce bene.
Fino bona, ĉio bona.

Omnia cinis aequat.


Omnia mors aequat.
A morte a todos iguala.
Tanto morre o papa como quem não tem capa.
Death makes equal the high and low.
Mort n'épargne ni petit, ni grand.
La muerte mide a todos con el mismo rasero.
La morte batte con uguale piè alle porte dei poveri e dei rè.
Kapoj diferencas, kranioj egalas.
La morto ne distingas, ĉiujn egale atingas.
Omnia eveniunt, ut sunt humana.
Tudo pode ser, sem ser milagre.

Omnia fert aetas.


Omnia fert tempus.
Com o tempo maduram as uvas.
Time and straw make medlars ripe.
Avec le temps et la paille, les nèfles mûrissent.
Con el tiempo y la paja se maduran las nísperas.
Col tempo e con la paglia maturano le nespole.

Omnia homo statuit, Deus optimus omnia condet.


O homem põe, e Deus dispõe.
O homem quer, e Deus manda.
Man proposes, God disposes.
L'homme propose, Dieu dispose.
Homo proponas, Dio disponas.

Omnia nimia nocent.


Todo excesso prejudica.
Too much o fone thing is good for nothing.
L’excès de tout est um défaut.
Toda demasia enfada y hastía.
L’abondanza genera fastidio.

Omnia praetereunt praeter amare Deum.


Tudo acaba, menos amar a Deus.
Ĉio havas finon.

Omnia qui reticet, munera pacis habet.


Quem cala não quer barulho.
Gardu vin du baroj: lipoj kaj dentaroj.

Omnia rara, cara.


O que é raro é caro.
La rareté augmente le prix.
La carencia de una cosa le da precio.
Le cose rare son le più care.

Omnia si perdas, famam servare memento.


Perca-se tudo, menos a honra.
Antes pobreza honrada que riqueza roubada.
Better a good name than riches.
Mieux vaut trésor d’honneur que d’or.
Mejor en paz con pobreza que turbación con riqueza.
È meglio morire con onore che vivere con vergogna.
Mono perdita, nenio perdita - honoro perdita, ĉio perdita.

Omnia tempus habent.


Tudo tem seu tempo, e os nabos no Advento.
Every thing has its time.
Chaque chose a son temps.
Cada cosa en su tiempo, y nabos en Adviento.
Ogni cosa ha il suo tempo.
Per tutto v’è il suo tempo.
Ŝi rozojn em printempo, ĉar em vintro ili ne estas.

Omnia tempus revelat.


O tempo corre e tudo descobre.
Time discloses all.
Le temps ouvre.
El tiempo lo descubre todo.
Il tempo scuopre ogni cosa.
Tempo toleras, sed vero aperas.
La tempo ĉiam malkaŝas la veron.

Omnia vincit amor.


O amor tudo vence.
Love rules his kingdom without a sword.
Amour vainc tout.
El amor todo lo vence.
Tutto vince amor.
Amo ĉion venkas.

Omnibus obsequium praestabis, ut omnis honoret te bonus,


et a nullo dedecoreris malo.
Honra ao bom, para que te honre, e ao mal, para que não te desonre.
Al Dio plaĉu, sed sur diablon ne kraĉu.

Omnis amat care proprias merces phalerare.


Cada bufarinheiro louva seus alfinetes.
Every pedlar praises his needles.
Chacun mercier prise ses aiguilles et son panier.
Cada buhonero alaba sus cuchillos.
Ogni mercante loda la sua mercanzia.
Ĉiu vulpo sian voston laŭdas.

Omnis coacta res molesta est.


Amor adquirido a pau sempre é mau.
Forced love does not last.
Chose contrainte ne fut jamais sainte.
Lo hecho a la fuerza no vale una berza.
Cosa fatta per forza non vale un scorza.
Perforta amo estas plej forta malamo.
Kiom ajn oni penas, per forto plaĉo ne venas.

Omnis improbitatis mater est avaritia.


A ambição é a raiz de todos os males.
Quand tous les vices sont vieux, l'avarice est encore jeune.
Covetousness is the root of all evil.
De’vizi è regina l’avarizia.

Omnis labor optat praemium.


Todo trabalho merece recompensa.
The labourer is worthy of his hire.
À toute peine est dû salaire.
Obra hecha dinero espera.
Ogni fatica merita ricompensa.

Omnis potestas impatiens consortis erit.


Mandar não quer par.
Love and lordship like no fellowship.
Amour et seigneurerie ne vont pas de compagnie.
Du sinjoroj en unu bieno, du mastrinoj ĉe unu kameno, neniam vivas sen reciproka malbeno.

Omnium malorum origo otium.


A ociosidade é a mãe de todos os vícios.
Idleness is the root of all evil.
L'oisivité est la mère de tous les vices.
Senlaboreco estas patrino de ĉiuj malvirtoj.

Omnium rerum copia difluere.


Nadar na abundância.
To roll in plenty.
Nager dans l'abondance.

Omnium rerum, heus, vicissitudo est.


É redondo o mundo; quem não sabe nadar, vai ao fundo.
The world is a ladder, for some to go up and some down.
Le monde est rond, qui ne sait nager va au fond.
Este mundo es golfo redondo: quien no sabe nadar vase al hondo.
Il mondo è rotondo e chi non sa nuotare va a fondo.
Sorto donas favoron, sorto donas doloron.

Onus est honos.


Como me cresceram os favores, logo me recresceram as dores.
Great honours are great burdens.
Qui sont en grands honneurs, molestés sont de mieux.
Como me crecieron los honores, me crecieron los dolores.
Chi ha gli onori ne porta i pesi.
Ju pli da honoro, des pli da laboro.

Opera pro pecunia.


Tal salário, tal trabalho.
As the pay, so the work.
Selon l'argent, la besogne.
El trabajo según la paga.
Secondo la paga, il lavoro.

Operatio fere idem est atque oratio.


Trabalhar é orar.
They that work not, cannot pray.
Qui travaille, prie.
El trabajo es una plegaría.
Il lavorare è un mezzo orare.
Oportet esse ut vivas, non vivere ut edas.
Come para viver, pois não vives para comer.
Live not to eat, but eat to live.
Il ne faut manger que pour se garder de mourir.
Se debe comer para vivir, no vivir para comer.
Si deve mangiar per vivere, non vivere per mangiare.

Optat ephippia bos piger, optat arare caballus.


Ninguém está contente com sua sorte.

Optima citissime pereunt.


O que é bom não dura.
O que é bom dura pouco.
All good things must come to an end.
Il n'est si bonne compagnie qui ne se quitte.

Optimi natatores saepius submerguntur.


O melhor nadador se afoga.
Good swimmers at last are drowned.
Bons nageurs sont à la fin noyés.
El mejor nadador se ahoga.
I più destri nuotatori sogliono morire annegati.

Optimum est pati, quod emendare non possis.


O que não pode al ser, deve-se sofrer.
What can't be cured, must be endured.
Suporte sans te plaindre ce qui ne peut être changé.
Il faut laisser courir le vent par-dessus les tuiles.
Súfrase y no se reprenda lo que excusar no se puede.
Sopporta e non biasimare, quel che non puoi cambiare.
Se devigas neceso, faru kun kareso.

Optimus orandi magister necessitas.


A necessidade conduz a Deus.
Need makes virtue.
Dans la nécessité on a recours à Dieu.
La necesidad conduce a Dios.
La necessità conduce a Dio.
Bezono estas plej forta ordono.

Opus laudat artificem.


Opus artificem probat.
Pela obra se conhece o obreiro.
The workman is known by his work.
L'oeuvre l'ouvrier découvre.
À l'oeuvre on connaît l'artisan.
La habilidad del artífice se conoce en su obra.
All’opera si conosce il maestro.
Faro farinton rekomendas.

Oratio mores animi sequitur.


Cada cuba cheira o vinho que tem.
There comes nothing out of the sack, but what is in it.
Il ne saurait sortir d’un sac, que cequi y est.
Cada cuba huele al vino que tiene.
La botte dà del vino che ha.
Kio en la kapo, tio sur la lango.

Os rosum rodere non possum.


A outro cão com esse osso.

Osse caret lingua, secat os tamen ipsa maligna.


A língua não tem osso, mas quebra ossos.
Tongue breaks bone, and herself has none.
La langue humaine n'a point d'os et casse poitrine et dos.
El mal pajarillo, la lengua tiene por cuchillo.
La lingua no ha osso, e sa rompere il dosso.
Lango estas mola kaj laǔvole petola.

Ostendite modo bellum, pacem habebitis.


Não tem seguro o seu estado o rei desarmado.
One sword keeps another in the sheath.
The stick is the surest peacemaker.
Si tu veux la paix, tiens-toi prêt à la guerre.
Une épée fait tenir l'autre en son fourreau.

Otia corpus alunt; animus quoque pascitur illis.


O repouso repara as forças.
Sleep is better than medicine.
Repos est demi-vie.

Otio qui nescit uti, plus negotii habet, quam qui negotiosus in negotio.
Homem lento jamais tem tempo.
Idle folks have the least leisure.
On a plus de mal à rien faire, qu'à besogner.
Hombre lento jamás tiene tiempo.
Uomo lento non ha mai tempo.

Otium est pulvinar diaboli.


O homem ocioso torna-se vicioso.
An idle brain is the devil's shop.
En oiseuse le diable se boute.
Senlaboreco estas patrino de ĉiuj malvirtoj.
Kiu tro ripozas, baldaŭ almozas.

Ovem lupo commisisti.


Não dês ovelhas a guardar ao lobo.
To give a wolf the wether to keep.
Donner la brebis à garder au loup.
Dar a guardar las ovejas al lobo.
Dare le pecore in guardia al lupo.

Ovium nullus usus, si pastor absit.


Fazenda, teu dono te veja.
Qui est loin de son bien est près de son dommage.
The foot of the owner is the best manure for his land.

Ovum dat nulli, nisi sit retributio pulli.


Dar um ovo para ter um boi.
Donner un pois pour avoir une fève.
He who gives a duck, expects a goose.
Doni ovon por ricevi bovon.
Bovo prenita, koko donita kaj – kvita.

Pacta sunt servanda.


Trato é trato.
Estu sinjoro de via vorto.

Panem et circenses.
Pão e circo.
Bread and games.
Du pain et des spectacles.
Pan y toros.
Pane e feste tengon il popol quieto.

Panis non conficitur sine farina.


Sem farinha não se faz pão.
From nothing nothing can come.
Point d'omelette sans oeufs.
Piedra sin agua no aguza en la fragua.
Senza farina non si può fare pane.

Par pari referre.


Par pari respondere dicto.
Pagar na mesma moeda.
Responder pelas mesmas consoantes.
Measure for measure.
To give a man a Roland for his Oliver.
Rendre chou pour chou.
Rendre pain blanc pour fouace.
Pagar en la misma moneda.
Volver estocada por cornada.
Rispondere per le rime.
Rendere pan per focaccia.
Vento sendita tondron reportos.

Par praemium labori.


Tal trabalho, tal salário.
As the work, so the pay.
Tel travail, tel salaire.
Cual el trabajo, tal la paga.
Quale il lavoro, tale la mercede.
Parce cibo, et serva prudens, non parce labori.
Guarda o que comer, não o que fazer.

Parce sepultis.
Enterrado, perdoado.
Of the dead be nothing said but what is good.
On ne doit pas dire mal des morts.
Al morto non si deve far torto.

Pares cum paribus facillime congregantur.


Cada qual com seu igual.
Aves da mesma pena andam juntas.
Birds of a feather flock together.
Everybody meets with his peer.
Qui se ressemble s'assemble.
Simio al simio plaĉas pli ol ĉio.

Parte quidem felix nullus utraque fuit.


Felicidade completa não há.
En ĉiu objekto troviĝas difekto.

Parturiunt montes, nascetur ridiculus mus.


É o parto da montanha.
The mountain has brought forth a mouse.
C'est la montagne qui accouche d'une souris.
Parieron los montes, y nació un ratoncito ridículo.
Partoriscono i monti e nasce un topo.
Monto gravediĝis, muso naskiĝis.

Parum veneni non nocet.


Pouco veneno não mata.

Parva scintilla saepe magnum excitat incendium.


Com pequena brasa se queima uma casa.
De malgranda kandelo forbrulis granda kastelo.

Parva volucris non ova magna parit.


Quem tem pouco não pode dar muito.

Parvae curae loquuntur, ingentes stupent.


As grandes dores são mudas.
Little griefs are loud, great griefs are silent.
Les grandes douleurs sont muettes.
En las grandes desgracias faltan las lágrimas.
I gran dolori sono muti.

Parvula despiciens conquirit maxima nunquam.


Quem não poupa reais, não junta cabedais.
Who will not keep a penny, shall never keep many.
Il ne faut pas négliger les petites choses.
Quien no ahorra el real no juntará caudal.
Chi non tien conto del poco non acquista l’assai.
Ŝparu groŝon, vi havos plenan poŝon.

Parvum parva decet.


A pequeno passarinho, pequeno ninho.
A small pack becomes a small pedlar.
Such bird, such nest.
À petit mercier, petit panier.
Tel oiseau, tel nid.

Parvus pendetur fur, magnus abire videtur.


Ladrão endinheirado nunca morre enforcado.
Petty thieves are hanged, the great ones go free.
On pend les petits voleurs, et on laisse là les grands.
El pequeño ladrón acaba encerrado, y el gran ladrón ensalzado.
A rubar poco si va in galera, a rubar molto si fa carriera.
Ŝteletiston oni batas, ŝtelegiston oni ŝatas.
Groŝon ŝtelis, ho ŝtelisto! Milojn ŝtelis, financisto.

Pascha diu optatum transigit una dies.


Páscoas de longe desejadas num dia são passadas.
Easter so longed for is gone in a day.
Long looked for, soon past.
Pâques longtemps désirées sont en un jour passées.

Pater mendaciorum diabolus est.


O diabo é o pai da mentira.
The devil is the father of lies.
Le diable est le père du mensonge.
El diablo figura humana suele tomar, para mejor a los hombres engañar.
Il diavolo è padre di menzogna.

Patere legem, quam ipse tulisti.


Quem faz a lei, deve observá-la.
Quem fez seu angu, que o coma.
They that make laws, must not break them.
Celui qui établit la loi, garder la doit.
El que hace la ley debe observarla.
Chi fa la legge, la serva.
Kiu kaĉon kuiris, tiu ĝin manĝu.

Paterfamilias vendax sit, non emax.


Quem compra o que não pode, vende o que não deve.
He that buys what he does not want, must often sell what he does want.
Qui achète le superflu, vendra bientôt le necessaire.

Patientia vincit omnia.


Paciência excede sapiência.
Patience overcomes all things.
La patience vient à bout de tout.
Con la paciencia todo se logra.
Colla pazienza si vince tutto.
Laboro kaj pacienco kondukas al potenco.
Per pacienco venas scienco.

Patria est ubicumque est bene.


A minha terra é onde me vai bem.
A man's country is where he does well.
La patrie est partout où l'on est bien.
Le pays est là où l’on se peut vivre.
Donde está uno bien, allí está la patria.
La patria è dove s’ha del bene.

Patria mea totus hic mundus est.


Minha pátria é o mundo inteiro.

Patriae fumus igni alieno luculentior.


Mais vale fumo na minha casa que fogo na alheia.
The smoke of a man's own house is better than the fire of another's.
Où peut-on être mieux qu'au sein de sa famille?
Más vale humo de mi casa, que fuego de la ajena.
Più vale il fumo di casa mia, che l’arrostro dell’altrui.
Mia loĝejo, mia reĝejo.

Paulatim deambulando, longum conficitur iter.


Devagar se vai ao longe.
Pouco a pouco, fia a velha o copo.
Slow and steady wins the race.
Pas à pas on va bien loin.
Kiu iras trankvile, iras facile.

Pauper diviti dans, petit.


Quando o pobre dá ao rico, o diabo ri.

Pauper dominum, non sortem, mutat.


Pobre muda de patrão, mas não de condição.

Pauper ubique iacet.


Tudo quebra pelo mais fraco.
The weakest must hold the candle.
Au plus débile la chandelle à la main.
Al carro quebrado nunca le faltan mazadas.
Gli stracci van sempre all’aria.
Kie maldike, tie rompiĝas.

Paupertas artes omnes perdocet.


Não há melhor mestra que a necessidade e a pobreza.
Poverty is the mother of all arts.
Pauvreté fait maints vertueux.
No hay mejor maestra que la pobreza.
La povertà insegna tutte le arti.
Non c’è meglior maestro della necessità.
Mizero instruas.
Se stomako doloras, kapo laboras.
Mizero faras lerta, mizero faras sperta.
Paupertas cum dolore fertur.
Pobreza e alegria nunca dormem numa cama.
Poverty is a heavy burden.
De pauvreté fatigue et peine.
Pobreza nunca alza cabeza.
La povertà è una cattiva compagnia.

Pax vel iniusta utilior est, quam iustissimum bellum.


Melior tutiorque est certa pax, quam sperata victoria.
Mais vale má avença que boa sentença.
A lean agreement is better than a fat judgement.
Un mauvais accommodement vaut mieux qu'un bon procès.
Interkonsento estas pli bona ol mono.

Pecunia fragilis est absque peculio.


Quem não poupa reais não junta cabedais.
Penny and penny laid up will be many.
Denier sur denier bâtit la maison.
Kiu groŝon ne respektas, riĉecon ne kolektas..

Pecunia impetrat omnia.


Com dinheiro tudo se alcança.
Dinheiro faz o mar chão.
Money is ace of trumps.
L’argent fait tout.
Quien tiene dineros pinta panderos.
Coi quattrini si fa tutto.
Ilo el oro taǔgas por ĉiu laboro.

Pecunia pecuniae accedit libere.


Vai-se o bem para o bem, e as abelhas para o mel.
He that has plenty of good shall have more.
On donnera à celui qui a déjà.
Vase el bien al bien, y las abejas a la miel.
La roba va alla roba.
Mono kuras al mono.

Pecunia regina mundi.


Tudo pode o dinheiro.
Money is the god of the world.
L'argent comptant l'emporte.
El dinero gobierna el mundo.
Il denaro è il re del mondo.
Mono estas reĝo, mono estas leĝo.
Al tiu ĉiu cedas, kiu monon posedas.

Pecuniae citissime percurrunt.


O dinheiro é redondo para rodar.
Money is round; it truckles.
L'argent est rond pour rouler, mais il est plat pour l'amasser.
El dinero es redondo para rodar.
I denari sono rondi e ruzzolano.

Pecuniae imperare oportet, non servire.


O dinheiro é bom servidor e mau amo.
Money is a good servant, but a bad master.
L'argent est bon serviteur et méchant maître.
El dinero es buen servidor y un mal amo.
Il denaro è un buon servo ed un cattivo padrone.
Riĉeco sen gvido kiel ĉevalo sen brido.

Pecuniae oboediunt omnia.


Quem dinheiro tiver fará o que quiser.
Por dinheiro baila o perro.
L'argent ouvre toutes les portes.
All things are obedient to money.
Poderoso caballere es don Dinero.
Chi há denaro fa quel che vuole.
Al mono kaj forto humiliĝas la sorto.
Al tiu ĉiu cedas, kiu monon posedas.

Pedem ad stipulam offendere.


Afogar-se em pingo d'água.
To get drowned in one's own spittle.
Se noyer dans un verre d'eau.

Pedem alterum in cymba Charontis habet.


Está com os pés na cova.
Staras la morto jam en la korto.

Pedibus compensanda est memoria.


Quem não tem cabeça, tem que ter pés.
A forgetful head makes a weary pair of heels.
Les jambes pâtissent pour la tête.
Du mal de tête, les membres pâtissent.
El que no tiene cabeza tiene que tener pies.
Chi non ha testa, abbia gambe.

Pedibus timor addit alas.


O medo põe asas nos pés.
Fear may force a man to cast beyond the moon.
La peur aux talons met des ailes.
La peur donne des ailes.
El miedo pone alas en los pies.
La paura fa i passi lunghi.

Per aspera ad astra.


Não é fácil o caminho do céu.
There is no going to heaven in a sedan.
Aucun chemin de fleurs ne conduit à la gloire.

Per multum cras, cras, crebro dilabitur aetas.


Não deixes para amanhã o que podes fazer hoje.
Never put off til morrow, what you can do today.
Ne remettez jamais au lendemain ce que vous pouvez faire le jour même.
No dejes para mañana lo que puedes hacer hoy.
Quel che puoi far oggi, non rimandare a domani.
Faru hodiaŭ kion vi povas; morgaŭ vi eble okazon ne trovos.

Per multum risum stultus cognoscitur.


Muito riso é sinal de pouco siso.
Too much laugher discovers folly.
Au rire connaî-t-on le fol et le niais.
Es muy frecuente la risa en la boca del necio.
Dal ridere molto si vede lo stolto.
Oni ekkonas bovon per la vido kaj malsaĝulon per lia rido.

Per nosmet ipsos agendum quod rectius curari volumus.


Se queres ser bem servido, serve-te a ti mesmo.
If you want a thing done, do it yourself.
On n'est jamais si bien servi que par soi-même.
Se quieres ser bien servido, sirvete a ti mismo.
Chi vuol presto e bene, faccia da sé.

Per quae quis peccat, per idem punitur ipse.


Onde as fizeres, aí as pagarás.
Par tel membre est corrigé l'homme dont il a péché.
El pecador por el pecado, donde pecó allí es penado.
Con quel che uno pecca, è castigato.
De kiu la kulpo, por tiu la puno.

Perdere verba leve est.


Palavras não custam dinheiro.

Perditus est, mala qui sequitur vestigia pravi.


Perdido é quem com perdido anda.
Evil communications corrupt good manners.
Avec le loups on apprend à hurler.

Pericula timidus, etiam quae non sunt, videt.


O medroso vê perigos até onde não os há.
Foolish fear doubles danger.
La peur grossit les objets.
El miedo dobla los peligros.
El miedo y la fama las cosas agigantan.
La paura ingrossa il pericolo.

Periculum in mora.
Toda demora é perigosa.
Delays have dangerous ends.
Il y a péril en la demeure.
Toda demora es peligrosa.
Come la cosa indugia, piglia vizio.

Perpetua conversatio contemptum parit; raritas autem admirationem conciliat.


Muita conversação é causa de menosprezo.
Silence is wisdom and gets friends.
Parle peu et tu seras estimé.
Buen juicio y mucha plática pocas veces se juntan.
Chi parla rado è tenuto e grado.
Sciu elokventi, sciu ankaŭ silenti.

Perplexus sponde, nam solus solvere debes.


Sempre promete em dúvida, pois a dar ninguém te ajuda.

Personam detrahere capiti.


Desmascarar alguém.
To unmask a person.
Arracher le masque à quelqu'un.
Quitar la máscara a uno.
Strappare la maschera a qualcuno.

Pes sic tendatur, ne lodix praetereatur.


Não estendas as pernas além do cobertor.
Cada qual estende a perna até onde tem coberta.
Stretch your arm no further than your sleeve will reach.
Stretch your legs according to your coverlet.
Froid a le pied, qui plus l'étend, que ses couvertures ne sont longues.
Il faut étendre ses pieds selon ses draps.
Cada uno extienda la pierna como tiene la cubierta.
No estirar la pierna más de lo que alcanza la sábana.
Chi si stende più del lenzuolo, si scuopre da piedi.
Bisogna fare il passo secondo la gamba.
Spese a misura, vita sicura.

Pessimus surdorum is qui audire non vult.


Não há pior surdo que o que não quer ouvir.
None so deaf as those who won't hear.
Il n'est pire sourd que celui qui ne veut pas entendre.
No hay peor sordo que el que no quiere oir.
Gran sordo è quello chenon vuol udire.

Petenti dabitur.
Quem não pede, Deus não ouve.
Ask, and it shall be given you.
Demandez, et l'on vous donnera.
Quien no habla, no le oye Dios.
Chi non parla, Dio non l’ode.

Pharmaca nascenti sunt adhibenda malo.


Remédio só serve cedo.
Antes que o mal cresça, corte-se-lhe a cabeça.
Beware beginnings.
Il faut veiller aux commencements.
Ataja el mal en sus comienzos.
Al male bisogna rimediare da principio.
Philosophum non facit barba.
A barba não faz o filósofo.
Anda em capa de letrado muito asno disfarçado.
It is not the beard that makes the philosopher.
En la grande barbe ne gît pas le savoir.
La barba no hace al sabio.
La barba non fa il filosofo.
Non la barba, ma la mente, fa l’uomo sapiente.

Pignus fideiiussore securius.


Mais vale penhor na arca que fiador na praça.

Pilum dat, ut pallium recipiat.


Dar um ovo para ter um boi.
To bring a bit of wire and take away a bar.
He who gives a duck, expects a goose.
Donner un oeuf pour avoir un boeuf.
Meter aguja para sacar reja.
Dare un ago per aver un palo.
Doni ovon por ricevi bovon.

Pingui popinae, vicina mendicitas.


Grande cozinha, pequeno testamento.
A fat kitchen is near to poverty.
De grande cuisine, pauvreté voisine.
Grasse cuisine, maigre testament.
Buena olla, mal testamento.
Grassa cucina, povertà vicina.
Vivo sem modero kondukas al mizero.

Pinguis venter non gignit sensum tenuem.


Barriga grande não dá entendimento.

Pipere abundans, etiam oleribus illud admiscet.


Quem muito mel tem, nas berças o deita.
He who has plenty of pepper, will pepper his cabbage.

Pira, dum sunt matura, sponte cadunt.


A pera, quando madura, há de cair.
When the pear is ripe, it falls.
Quand la poire est mûre, il faut qu'elle tombe.
Cuando la fruta está madura, cae sola.
Quando la pera è matura, casca da sè.

Piscari in turbido.
Pescar em águas turvas.
To fish in troubled waters.
Pêcher en eau troublée.
Pescar a río revuelto.
Pescare nel torbido.

Piscem vorat maior minorem.


Piscis saepe minutos magnus comest.
Peixe grande come peixe pequeno.
Men live like fish: the great ones devour the small.
Les gros poissons mangent les petits.
El pez grande se come al chico, y así al pobre el rico.
I pesci grossi mangiano i piccini.
Fiŝo pli granda malgran englutas.

Plenum montano credis ovile lupo.


A bom santo o encomendas.

Plenus venter facile de ieiuniis disputat.


Faz bem jejuar depois de jantar.
O farto do jejum não tem cuidado algum.
The fat man knows not what the lean thinks.
Quiconque a l'estomac plein, bien peut jeûner.
El harto, del ayuno no tiene cuidado ninguno.
Bien se puede ayunar con el estómago lleno.
Ventre pieno non capisce la fame.
È un bel predicare il digiuno a corpo pieno.
Plena stomako laŭdas la faston.

Plura interrogantur a stulto, quam queant a sapiente dilui.


Mais fácil é ao burro perguntar que ao sábio responder.
Um louco pode fazer tantas perguntas em uma hora,que um sábio não as poderia responder em um ano.
A fool may ask more questions in an hour than a wise man can answer in seven years.
Un fou fait plus de questions, qu'un sage de raisons.
Un loco puede hacer tantas preguntas en una hora, que un sabio no las podría contestar en un año.
Un matto sa più domandare che sette savi rispondere.

Plura timenda divitibus.


Quem tem o que perder tem o que temer.

Plures adorant solem orientem quam occidentem.


O sol nascente tem mais adoradores que o sol poente.
Muitos preferem o amanhecer ao entardecer.
Men use to worship the rising sun.
On adore plutôt le soleil levant que le soleil couchant.
El sol naciente tiene más adoradores que el sol poniente.
Il sole che nasce há più adoratori di quel che tramonta.

Pluribus intentus minor est ad singula sensus.


Plurima conantes prendere, pauca ferunt.
Quem muito abarca, pouco aperta.
Grasp all, loose all.
He that too much embraces, holds little..
Qui trop embrasse, mal étreint.
Quien mucho abarca, poco aprieta.
Chi troppo abbraccia, nulla stringe.

Plurima praestat amor, sed sacra pecunia cuncta.


Amor faz muito, mas dinheiro faz tudo.
Love does much, money does everything.

Plurima qui aggreditur, nil apte perficit.


Quem muito empreende, pouco acaba.
Overdoing is doing nothing to purpose.
Qui commence plusieurs choses en achève peu.
Oficial de muchos oficios, maestro de nada.
Chi troppo intraprende, poco finisce.

Plurima qui tenet, plura tenere cupit.


Quem mais tem mais deseja.

Plurimum valet gallus in aedibus suis.


Muito pode o galo no teu terreiro.
A cock is bold on his own dunghill.
Un coq est bien fort sur son fumier.
Cada gallo canta en su muladar.
È ardito il gallo sopra il suo letame.

Pluris est oculatus testis unus, quam auriti decem.


Mais vale uma testemunha de vista que dez de ouvido.
One eyewitness is worth ten earwitnesses.
Témoin qui a vu, est meilleur que celui qui a ouï.
Vale más un testigo de vista que diez de oído.
Val più un testimonio di vista che dieci d’audita.
Ne kredu al orelo, kredu al okulo.

Plus enim fati hora benigni, quam si nos Veneris comendet epistola Marti.
Mais vale uma hora vermelho que amarelo toda a vida.
One day of pleasure is worth two of sorrow.
Qui a une heure de bien, il n'est pas toujours malhereux.
Una hora de contento paga cien años de tormento.
Un’ora di contento sconta cent’anni di tormento.

Plus valet passer in manibus, quam sub dubio grus.


Plus valet in manibus avis unica fronde duabus.
Mais vale um pássaro na mão que dois voando.
A bird in the hand is worth two in the bush.
Un oiseau dans la main vaut mieux que deux dans la haie.
Más vale un pájaro en mano que ver tres volando.
Meglio un uccello in gabbia che cento per l’aria.
Pli valoras tuj ovo, ol poste bovo.
Pli bona estas malgranda "jen prenu" ol granda "morgaǔ venu".

Plus vident oculi quam oculus.


Mais vêem quatro olhos que dois.
Four eyes see more than two.
Quatre yeux voient plus que deux.
Más ven quatro ojos que dos.
Vedono pliù quattr’occhi che due.
Pli da okuloj, pli da certeco.
Poeta nascitur, orator fit.
O poeta nasce, o orador se faz.
Poets are born, but orators are made.
On naît poète, on devient orateur.
El poeta nace, el orador se hace.
Poeta si nasce, oratore si diventa.

Pomum compunctum cito corrumpit sibi iunctum.


Uma maçã podre apodrece um cento.
The rotten apple injures its neighbour.
Il suffit d'une pomme pourrie pour gâter tout le tas.
La manzana podrida pierde a su compañía.
Una pera fradicia ne guasta un monte.
Unu fava ŝafo tutan ŝafaron infektas.

Porta itinere longíssima.


Partir de casa é a maior jornada.
O primeiro passo é que custa.
The first step being taken, the rest is easy.
Il n'y a que le premier pas qui coûte.
El salir de la posada es la mayor jornada.
Il passo più difficile è quello dell’uscio.
Ĉiu komenco estas malfacila.

Poscunt infamem turpissima crimina finem.


Quem mal vive mal morre.
Such a life, such a death.
An ill life, an ill end.
De telle vie, telle mort.
Vivis puninde, mortis ridinde.

Possideas tacitus, si quae adsunt munera divum.


Ovelha que barrega, perde o bocado.
Every time the sheep bleats, it loses a mouthful.
Brebis qui bêle, perd sa goulée.
Oveja que bala, bocado pierde.
Pecora che bela perde il boccone.
Ju pli oni babilas, des pli oni al si malutilas.

Post bellum auxilium.


Depois da vindima, cavanejos.
After death, the doctor.
Après la mort, le médecin.

Post factum, nullum consilium.


Depois do fato, todo mundo é sábio.
Every body is wise after the event.
Après dommage, chacun est sage.
El conejo ido; el consejo,venido.
Dopo il fatto ognuno è savio.

Post festum fatuus superest.


Rogar ao santo até passar o barranco.
Once on shore we pray no more.
La fête passée, adieu le saint.
Rogar al santo hasta pasar el tranco.
Passata la festa, gabbato il santo.

Post folia cadunt arbores.


Quem a ruim perdoa a ruindade lhe aumenta.

Post gaudia, luctus.


Quem ri hoje chora amanhã.
After joy comes sorrow.
Nul plaisir sans peine.
La alegría es víspera del pesar.
Non v’è gioia senza noia.

Post naufragium maria tentantur.


Trás um tempo vem outro.

Post nubila, Phoebus.


Depois da tempestade, vem a bonança.
After a storm comes a calm.
Après la pluie, le beau temps.
La luz después de las tinieblas.
Después de la tempestad viene la calma.
Doppo la pioggia risplende il sole.
Passato il temporal viene il sereno.
Post vetero malbela lumas suno plej hela..

Post tres saepe dies vilescit piscis et hospes.


Hóspede e pescada, aos três dias enfada.
Fish and guests smell at three days old.
L'hôte et le poisson après trois jours puants sont.
El huésped y el pez, a los tres días huele.
L’ospite è come il pesce: dopo tre giorni puzza.
Gasto, kiel fiŝo, baldaŭ fariĝas malfreŝa.

Postquam docti surrexerunt, boni viri desierunt.


Um tolo sábio é mais tolo que um tolo ignorante.
Learned fools are the greatest fools.
Un sot savant est sot plus qu’un sot ignorant.
Tonto sin saber latín nunca es gran tonto.
I pazzi per lettera sono i maggiori pazzi.

Postquam promisimus, necessario reddere debemus.


Quem promete em dívida se mete.
Promise is debt.
Chose promise, chose due.

Potentes ne tentes aemulari.


Com teu amo não partas as peras.
Potissimus irae fructus paenitentia.
Onde acaba a ira, começa o arrependimento.
Anger begins with folly and ends with repentance.
Le courroux est un conseiller dangereux.
Donde acaba la ira comienza el arrepentimiento.
La fine dell’ira è il principio del pentimento.

Potius est honeste pauperem esse, quam divitem male.


Antes pobre honrado que rico ladrão.
Better a good name than riches.
Mieux vaut pauvre et homme de bien, que riche et ne valoir rien.
Comer arena antes que hacer vileza.
Meglio povertà onorata che riccezza svergognata.
Pli bona ĉifona vesto, ol riĉeco em malhonesto.

Potius sero quam nunquam.


Antes tarde que nunca.
Better late than never.
Mieux vaut tard que jamais.
Más vale tarde que nunca.
Meglio tardi che mai.
Pli bone malfrue ol neniam.

Praebet candoris lac nigri vacca coloris.


Galinha preta põe ovo branco.
A black hen lays a white egg.
Noire geline pond blanc oeuf.
La gallina negra pone el huevo blanco.
La gallina nera fa l’uovo bianco.
Mono odoron ne havas, sian devenon ne diras.

Praecedenti spectatur mantica tergo.


Macaco não enxerga o seu rabo, mas enxerga o da cutia.
The eye that sees all things else sees not itself.
Le bossu ne voit pas sa bosse, mais il voit celle de son confrère.

Praecocia ingenia raro maturescunt.


Praecox ingenium raro pervenit ad frugem.
O que cedo amadurece, cedo apodrece.
A little too wise, they say, do ne'er live long.
Les enfants trop tôt sages, ne vivent pas longtemps.
Niño precoce acorta su vida.
Fanciullo che presto sa, presto muore.

Praemium vitae mori pro patria.


É doce morrer pela pátria.
For our country it is bliss to die.
Mourir pour le pays c'est s'immortaliser par une belle mort.
Es dulce morir por la patria.
Chi per la patria muor – vissuto è assai – la fronde dell’alor non muore mai.

Praemonitus, praemunitus.
Homem prevenido vale por dois.
Forewarned, forearmed.
Un homme averti en vaut deux.

Praesentem mulge; fugientem quid insequeris?


Mais vale um "toma" que dois "te darei".
Better to have than wish.
Mieux vaut un présent que deux futurs.
Más vale un toma que dos te daré.
È meglio un presente che due futuri.
Pli valoras tuj ovo, ol poste bovo.

Praestat amitia propinquitati.


Amigo fiel e prudente é melhor que parente.
A good friend is my nearest relation.
Un bon ami vaut mieux que cent parents.
Más vale un amigo que pariente o primo.
Val più un amico che cento parenti.
Pli bona amiko intima, ol parenco malproksima.

Praestat cautela quam medela.


Mais vale prevenir que remediar.
Prevention is better than cure.
Mieux vaut prévenir que guérir.
Pli facile estas malbonon eviti, ol korekti.

Praestat exorari quam perire funditus.


Mais vale descoser que romper.
Better to bow than break.
Il vaut mieux plier que rompre.
Más vale descoser que romper.
È meglio piegare che rompere.
Pli bone fleksiĝi ol rompiĝi.

Praestat fugere, quam rogare.


Mais vale salto de mata que rogos de homens bons.

Praestat invidiosum esse, quam miserabilem.


Praestat invidos habere quam misericordiam.
Antes ser invejado que lastimado.
Better be envied, that pitied.
Mieux vaut faire envie que pitié.
Mejor es ser invidiado que apiadado.
È meglio essere invidiato che compatito.
Pli bone estas enviigi, ol kompatigi.

Praestat pudere, quam pigere.


Mais vale vergonha na cara que mágoa no coração.

Praestat silere, quam stulte loqui.


Praestat tacere, quam stulte loqui.
Antes calar que mal falar.
Praesumitur bonus de bono genere natus.
De boa cepa a vinha, e de boa mãe a filha.
Take a wine of a good soil, and a daughter of a good mother.
De bon plant, plante la vigne; de bonne mère, prends la fille.
De buena vid planta la viña; de buena madre toma la hija.
Di buona terra to’la vigna; di buona madre to’la figlia.
Kia patrino, tia filino.

Praeterita fluxerunt.
Água passada não move moinhos.
Water run by will not turn the mill.
Le moulin ne meut pas avec l'eau coulée en bas.
Agua pasada no muele molino.
Acqua passata non macina più.
Kio pasis, nin forlasis.

Praeterita mutare non possumus.


O passado, passado.
When a thing is done, advice comes too late.
À chose faite, conseil pris.
Kio fariĝis, jam ne refariĝos.

Praeteritum tempus nunquam revertitur.


Tempo perdido não se recupera.
One cannot put back the clock.
Le temps ne revient jamais.
Kio pasis, nin forlasis.

Pravo domino servit, qui vulgo servit.


Quem serve a comum, não serve a nenhum.
He that serves everybody, is paid by nobody.
Qui sert au commun, ne sert pas un.
Quien sirve al común, sirve a ningún.
Chi serve al comune, non serve a nessuno.

Pretiosa quam sit sanitas morbus docet.


Só se sabe o que é saúde, quando se está doente.
Health is not valued till sickness comes.
Demandez à un malade s'il veut santé.
¿Quién querría la salud más bien que el enfermo?
Nell’infermità si conosce la sanità.

Prima caritas incipit ab egomet.


A caridade bem entendida começa por nós.
Caridade em casa, depois na cidade.
Charity begins at home.
Charité bien ordonnée commence par soi-même.
La caridad bien entendida empieza por uno mismo.
La prima carità comincia da sè.
Nevo de papo facile fariĝas kardinalo.
Primum vivere, deinde philosophare.
Primeiro viver, depois filosofar.
Rezonado kaj filozofado panon ne donas.

Primus amor potior.


Amor primeiro não tem companheiro.
No love like the first love.
On revient toujours à ses premières amours.
Luna de enero y amor primero no tienen compañero.
Il primo amore non si scorda mai.

Primus error veniam meretur.


O primeiro erro merece perdão.
Once is no custom.
Une fois n'est pas coutume.
Una volta non fa usanza.

Primus veniens, primus molet.


Quem primeiro anda primeiro manja.
Who firs comes to the mill first grinds.
Qui premier arrive au moulin, premier doit moudre.
Quien primero viene, primero tiene.
Chi primo arriva, primo macina.
Kiu pli frue venas, pli frue muelas.

Principiis obsta.
Antes que o mal cresça, corte-se-lhe a cabeça.
Beware beginnings.
Il faut veiller aux commencements.
Ataja el mal en sus comienzos.
Al male bisogna rimediare da principio.

Principium dimidium operis.


Trabalho bem começado, meio acabado.
O que não se começa não se acaba.
Well begun is half done.
Un travail bien commencé est à demi achevé.
A moitié fait qui commence bien.
Komenco bona, laboro duona.
Plej granda potenco kuŝas en la komenco.

Principium omne sequitur.


Sobre um ovo põe a galinha.
Unua paŝo iron direktas.

Priusquam mactaris, excorias.


Ainda não mataste o urso, e queres vender-lhe a pele.
Don't sell the bear's skin before you have caught him.
Il ne faut pas vendre la peau de l'ours avant qu'il soit pris.
No se debe vender la piel antes de matar el oso.
Non si vende la pelle prima che s’ammazzi l’orso.
Antaŭ mortigo de urso ne vendu ĝian felon.
Pro beneficio maleficium accipere.
Por bem fazer, mal haver.
Ingratitude is the reward in the world.
En faisant du bien, on fait des ingrats.
Kiu neniun savis, malamikon ne havas.

Pro cupro cuprea missa habenda est.


Sem dinheiro de contado não há soldado.
No penny, no paternoster.
Point d'argent, point de Suisses.
Por dinero baila el perro, y por pan, si se lo dan.
Senza denari non si hanno i paternoster.
Kia pago, tia ago.
Por nenio oni faras nenion.

Pro ratione Deus dispertit frigora vestis.


Deus dá o frio conforme a roupa.
God sends cold according to clothes.
Dieu donne le froid selon la robe.
Por ŝafo tondita Dio venton moderigas.

Pro sua causa quisque disertus erit.


Para seu proveito, cada um sabe.
Every man after his fashion.
Chacun se fait fouetter à saguise.

Proba merx facile emptores reperit.


O bom pano na arca se vende.
Good ware makes quick market.
La bonne marchandise se recommande elle-même.
El buen paño en el arca se vende.
La buna mercanzia si loda de se stessa.
Kvalito bona ne bezonas admonon.

Probatio dilectionis exhibitio est operis.


O amor e a fé, nas obras se vê.
By the work, one knows the workman.
À l'oeuvre on connaît l'artisan.
Kvalito bona ne bezonas admonon.

Procul ex oculis, procul ex mente.


Longe dos olhos, longe do coração.
Out of sight, out of mind.
Loin des yeux, loin du coeur.
Lejos de ojos, lejos de corazón.
Lontan dagli occhi, lontan dal cuore.
Occhio non vede, cuore non crede.
For de l’ okulo, for de la koro.

Prodest ipse rogus tempus in omne bonus.


Sempre o fogo faz gasalho.
Proditores etiam iis, quos anteponunt, invisi sunt.
Ama-se a traição, aborrece-se o traidor.
Kings may love treason, but the traitor hate.
Trahison plaît, traître déplaît.
La traición aplace, mas no el que la hace.
Tradimento piace assai, traditor non piace mai.
Oni perfidon prenas, sed perfidulon abomenas.

Profecto deliramus interdum senes.


Quanto mais velho, mais bobo.
The head grey, and no brains yet.
Plus vieux, plus sot.
La cabeza blanca y el seso por venir.
A testa bianca, spesso cervello manca.

Promissio parit debitum.


O prometido é devido.
Promise is debt.
Qui promet, s'oblige.
Quien promete, en deuda se mete.
Chi promette, in debito si mette.
Vorto donita estas kiel leĝo.

Promptius est omnibus iudicare, quam facere.


Criticar é fácil, fazer é difícil.
Every one can find fault; few can do better.
La critique est aisée, et l'art est difficile.
La crítica es fácil; el arte, difícil.
È più facile criticare che fare meglio.
Kritiki estas facile, fari malfacile.

Propera, nec te venturas differ in horas.


Na tardança está o perigo.

Propositum capiunt Tartara, facta Polus.


De boas intenções o inferno está cheio, e o céu, de boas obras.
The road to hell is paved with good intentions.
L'enfer est pavé de bonnes intentions.
De buenas intenciones está empedrado el camino del infierno.
Di buone intenzioni è lastricato l’inferno.

Proprium humani ingenii est odisse, quem laeseris.


Quem ofende, não perdoa.
Depois que te enganei, não mais te amei.
Offenders never pardon.
L'offenseur ne pardonne jamais.
Después que te erré, nunca bien te quise.
Chi offende non perdona.

Propter verrucas manuum porto chirothecas.


Uma boa capa tudo tapa.
The best cloth may have a moth in it.
Souvent sous un beau gant se cache une laide main.
Botas y gabán encubren mucho mal.
La veste copre gran difetti.

Prudens in loquendo est tardus.


Bom saber é calar, até ser tempo de falar.
A wise head makes a still tongue.
On ne sait bien parler que lorsqu’on sait se taire.
No sabe hablar el que no sabe callar.
Assai sa chi tacer sa.
Ju pli da babilado, des pli da pekado.

Psittacus vetus non discit loqui.


Papagaio velho não aprende a falar.
You can't teach an old dog new tricks.
Vieil chien est mal à mettre en lien.

Publica fama non semper vana.


O que o povo diz, ou é, ou quer ser.
Common fame is seldom to blame.
Lo que todos dicen, o es, o quiere ser.
Non se dice mai tanto una cosa, che non ne sia qualche cosa.
Famo ne flugas, se kaŭzo ne estas.

Pudere praestat quam pigere.


Mais vale vergonha na cara que mágoa no coração.

Puer glaciem retinens.


Amor de menino, água em cestinho.

Puer osculatur propter matrem.


Beijam-se os altares por amor dos santos.
Many kiss the child for nurse's sake.
Pour l'amour du chevalier, baise la dame l'écuyer.
Por la peana se adora al santo.
Si bacia il fanciullo a cagion della madre, e la madre a cagion del fanciullo.
Pro amo al la kandelo kato lekas kandelingon.

Pugnare cum diis cumque fortuna, grave est.


O que há de ser tem muita força.
'Tis useless to kick against the pricks.
Ce qui doit être, ne peut manquer.
Nadie puede huir de lo que ha de venir.
Lo ordenado en el cielo, por fuerza se ha de cumplir en el suelo.
Quel ch’è disposto in cielo convien che sia.
Nessuno può sfuggire il proprio destino.
Se decidos la sorto, helpos nenia forto.

Pulchrior est miles in proelio casus, quam in fuga salvus.


Mais vale morrer com honra que viver com desonra.
Pululat herba satis, quae nil habet utilitatis.
Erva ruim cresce muito.
Erva ruim geada não mata.
Ill weeds grow apace.
Mauvaise herbe ne meurt point.
Mauvaise herbe croît toujours.
Mala yerba nunca muere.
La mala erba non si spegne mai.
Malbona herbo froston ne timas.

Puras Deus, non plenas, aspicit manus.


A mãos lavadas, Deus lhes dá que comam.
A main lavée Dios envoie un bon repas.
A manos lavadas Dios les da que coman.
A mane monde, Dio gli dà de mangiare.

Pusillum pusillo si addas, fiet ingens acervus.


De muitos poucos se faz um muito.
De bago em bargo, enche a velha o saco.
Many drops make a flood.
Goutte à goutte on emplit la couve.
Petit à petit, l'oiseau fait sont nid.
Grano a grano hincha la gallina el papo.
Fagiolo a fagiolo si colma il paiolo.
Se gut’ al guto aliĝas, maro fariĝas.

Qua fugiunt hostes, via munienda est.


A inimigo que foge, ponte de prata.
Build golden bridges for the flying foe.
Il faut faire un pont d'or à l'ennemi qui fuit.
Al enemigo que huye, la puente de plata.
A nemico che fugge, ponti d’oro.
Al malamik’ en kuro faru ponton kun plezuro.

Quae Deus immittit non vincunt frigora vestem.


Deus dá o frio conforme a roupa.
God tempers the wind to the shorn lamb.
Dieu donne le froid selon la robe.
Por ŝafo tondita Dio venton moderigas.

Quae dolent ea molestum est contingere.


Em casa de enforcado não se fala de corda.
Em festa de formiga não se elogia tamanduá.
Never talk of rope in the house of a man who has been hanged.
Il ne faut pas parler de corde dans la maison d'un pendu.
En la casa del ahorcado no hay que mentar la soga.
Non nominare la fune in casa dell’impiccato.
En dom’ de pendigito pri ŝnuro ne parolu.

Quae enim seminaverit homo, haec et metet.


Cada um colhe conforme semeia.
What you sow, you must mow.
Chacun recueillera ce qu'il a semé.
Como sembrares, cogerás.
Si raccoglie quel che si semina.
Kion vi semas, tion vi rikoltos.
Kiel li meritis, tiel li profitis.

Quae fieri necesse est, illa pro tempore fiunt.


O que há de ser, tem muita força.
O que tem de ser, não precisa empurrar.
Whatever happens at all happens as it should.
The fated will happen.
Ce qui doit être, ne peut manquer.
Lo que ha de ser, será.
Siempre fue lo que ha de ser.
Quel que ha da essere, sarà.
Se decidos la sorto, helpos nenia forto.

Quae fuit durum pati, meminisse dulce est.


O que é duro de passar é bom de lembrar.
The remembrance of past sorrow is joyful.
Ce qui est grief à supporter est, après, doux à raconter.

Quae mala cum multis patimur, leviora videntur.


Mal de muitos meu conforto é.
Company in misery makes it light.
Un malheureux cherche l'autre.
En amaso eĉ morto estas pli gaja.

Quae minime sunt pulchra, (ea) pulchra videntur amanti.


O desejo faz o formoso do feio.
Fair is not fair, but that which pleases.
There's only one pretty child in the world, and every mother has it.
Tout ce qu'on aime paraît beau.
Il n'est nulles laides amours.
Ne bela estas amata, sed amata estas bela.

Quae modo pugnarunt, iungunt sua rostra columbae.


Riña por San Juán, paz para todo el año.<Espanhol>
Dentoj mordas la langon, tamen ambaŭ sin amas.

Quae non possunt singula, multa iuvant.


Bom é um pão com um pedaço.
Unueco donas fortecon.

Quae pater occultos inter proferre penates assolet, haec nati prodere luce solent.
O que o menino ouviu ao lar, di-lo ao portal.
What children hear at home, does soon flies abroad.
Ce que l’enfant écoute au foyer, est bientôt connu jusqu’au moustier.
Dicen los niños en el solejar lo que oyen a sus padres en el hogar.
Quando il piccolo parla, il grande ha parlato.
Malsaĝulo kaj infano parolas la veron.

Quae recte data sunt, non licet rursus erigi.


Quem dá e torna a tirar, ao inferno vai parar.
Give a thing and take a thing is the devil's gold ring.
Chose donnée ne se doit pas redemander.
Quien da y quita lo dado es villano desalmado.
Chi dà e ritoglie, il diavolo lo raccoglie.

Quae recte fiunt, nunquam benefacta peribunt.


O bem-fazer nunca se perde.
Goodness never dies.
Un bienfait n'est jamais perdu.
Hacer bien nunca se pierde.
No fu mai inutile far del bene.
Dentoj mordas la langon, tamen ambaŭ sin amas.

Quae semel ancilla, nunquam era.


Quem nasceu para cinco, não chega a dez.
Kite will never be good hawk
Qui est né hongre ne sera jamais étalon.
Infana inklino restas ĝis la fino.

Quae sunt Caesaris, Caesari.


A César o que é de César.
Render unto Caesar the things which are Caesar's.
Il faut rendre à César ce qui est à César.
A Cesar lo que es de Cesar.
A Cesare quel ch’è di Cesare.
Al grandaj sinjoroj grandaj honoroj.

Quae supra nos, nihil ad nos.


O que está acima de nós não nos toca.

Quae venit ex tuto, minus est accepta voluptas.


Quem sem perigo vence, sem prazer triunfa.
Conquest without danger is a barren triumph.
À vaincre sans péril, on triomphe sans gloire.
El que sin peligro vence, non consigue la gloria.
Donde no hay riesgo no se gana mérito.
Dove non è pericolo non è gloria.
Ju pli da honoro, des pli da laboro.

Quae vult rex fieri, sanctae sunt congrua legi.


Vão as leis onde querem os reis.
Laws go as kings like.
La loi dit ce que le roi veut.
Allá van leyes donde quieres reyes.
Le leggi si volgono dove i regi vogliono.
Leĝo estas cedema: kien vi deziras, ĝi iras.

Quaere adulescens, utere senex.


Guarda moço, acharás velho.
Make ample provision for old age.
On doit quérir en jeunesse, dont on vive en la vieillesse.
Guarda mozo y hallarás viejo.
In gioventù devi acquistare, quel che in vecchiaia ti può giovare.
Ŝparu ĉiam bone, vi havos kiam bezone.

Quaerentes pecuniam, vestem perdiderunt.


Quem tudo quer tudo perde.
Many go out for wool, and come home shorn.
Tel est pri qui croyait prendre.
Kiu havas malican celon, ofte perdas sian propran felon.

Quaerenti multum, reddatur blanda repulsa.


A bom pedidor, bom tenedor.
He that asks everything deserves nothing.
À bon demandeur, bon refuseur.

Quaerenti propere danda est responsio lenta.


A pergunta apressada, resposta demorada.
To a good question, a good answer.
Like question, like answer.
Telle demande, telle réponse.

Quaesitum nomen tempore in omne iuvat.


Cobra boa fama e deita-te a dormir.
Win a good reputation, and sleep at your ease.
Rest on your laurels.
Acquiers bonne renommée et dors la grasse matinée.
Famo laǔte krias, ĉiuj ekscias.

Quale dixisti verbum, tale contra audies.


Conforme a pergunta, assim a resposta.
The answer is suited to the question.
Telle demande, telle réponse.
Cual pregunta harás, tal respuesta habrás.
Qual proposta, tal risposta.
Kia demando, tia respondo.

Quale principium, talis et clausula.


De tal princípio, tal fim.
Acabou como começou.
Such a beginning, such an end.
De tel commencement, telle fin.
De tal principio, tal fin.
Qual principio, tal fine.
Plej granda potenco kuŝas en la komenco.

Qualia quisque geret, talia quisque feret.


Como plantares, assim colherás.
Assim como fizeres, de outro o esperes.
O que fizeres, encontrarás.
You shall have as good as you bring.
Comme à autrui fait tu auras, d'autrui enfin tu recevras.
Donde las dan las toman.
Come farai, così avrai.
Kia la semo, tia la rikolto.

Qualis dominus, talis et servus.


Tal senhor, tal servo.
Like master, like man.
Tel maître, tel valet.
Ruín señor críaruín servidor.
Tal padrone, tal servitore.
Kia reganto, tia servanto.

Qualis era, tales pedissequae.


Qual é Maria, tal filha cria.
Like mistress, like maid.
À telle dame, telle chambrière.
El vestido del criado dice quien es su señor.
Qual è la padrona, tal è la serva.
Kia patrino, tia filino.

Qualis pagatio, talis laboratio.


Tal salário, tal trabalho.
As the pay, so the work.
Selon l'argent, la besogne.
El trabajo según la paga.
Secondo la paga, il lavoro.
Kia pago, tia ago.

Qualis pater, talis filius.


Tal pai, tal filho.
Filho de tigre já sai malhado.
Such a father, such a son.
Like father, like son.
Tel père, tel fils.
Cuales fueron los padres, los hijos serán.
Come è il padre, così sarà il figlio.
Kia patro, tia filo.

Qualis rex, talis grex.


Qual o rei, tal a grei.
Like priest, like people.
Tel chapelain, tel sacristain.
Tel monseiur, tel son chien.
Cual el rey, tal la grey.
Tale è il gregge, qual’è chi lo regge.
Kia reganto, tia servanto.

Qualis sit rector, tales illi qui reguntur.


Como vive o rei, vivem os vassalos.
Os bons amos fazem os bons criados.
Good masters make good servants.
Such capitaine, such retinue.
Les bons patrons font les bons soldats.
Les bons maîtres font les bons valets.

Qualis vir, talis oratio.


Cada um fala como quem é.
Kio en la kapo, tio sur la lango.

Qualis vita, finis ita.


Como se vive, assim se morre.
Tal vida, tal morte.
As a man lives, so shall he die; as a tree falls, so shall it lie.
Telle vie, telle fin.
Come se vive, se muere.
Come si vive, così si muore.
Kia vivo, tia morto.

Quam cara sint bona, homines carendo intellegent.


O bem não é conhecido senão depois que é perdido.
A good thing lost is a good thing valued.
Bien perdu, bien connu.
No es el bien conocido hasta que es perdido.
Il bene no si conosce se non quando si è perso.
Kion ni havas, por ni ne valoras; kiam ni ĝin perdis, ni ploras.

Quam quisque norit artem, in hac se exerceat.


Quam scit uterque, libens exerceat artem.
Cada um em seu ofício.
Não se encomendam botas aos alfaiates.
Every man to his craft.
À chacun son métier.
Cordonnier, mêle-toi de ta pantoufle!
Ĉiu klopodu nur en sia metio, tiam al la urbo mankos nenio.

Quando lupum lupula vorat, esurit undique silva.


Quando o lobo come outro, fome há no souto.
It's a hard winter, when one wolf eats another.
La famine est bien grande, quand les loups s'entremangent.
Cuando un lobo come a otro, no hay qué comer en el soto.
Quando il lupo mangi il compagno, creder si dee sterile la campagna.

Quando timor maior, tunc Deus est propior.


Ao baixel sem esperança Deus depara o porto.
Quando a necessidade é grande, a Providência é vizinha.
When the need is highest, help is nighest.
A barque désespéré, Dieu fait trouver le port.
Cuanto mayor es la necesidad, más próxima está la ayuda de Dios.
Cuando è maggiore il bisogno, l’aiuto di Dio è più vicino.

Quandoque bonus dormitat Homerus.


Às vezes até o bom Homero cochila.
Even the worthy Homer sometimes nods.
Même le divine Homère sommeille quelquefois.
De vez en cuando dormita el gran Homero.
Homero también se dormía alguna vez.
Qualche volta anche Omero sonnecchia.

Quanto altius ascendit homo, lapsus tanto altius cadet.


Quem muito alto vai, de muito alto cai.
The highest standing, the lower fall.
Bien bas choit, qui trop haut monte.
A gran salto, gran quebranto.
Cuanto mayor es la subida, tanto mayor es la descendida.
Chi monta più alto che non deve, cade più basso che non crede.
Altan arbon batas la fulmo.

Quanto timor maior, tunc Deus est propior.


Quanto maior o medo, mais perto está Deus.
When need is highest, help is nighest.
À barque désespérée, Dieu fait trouver le port.

Quantum habebis, tantus eris.


Quanto tens, tanto vales.
Nothing is a man's truly but what he came by duly.
Qui rien n'a, rien est prisé.
Tanto vales cuanto tienes.
L’essere sta nell’avere.
Chi non ha nulla, non è nulla.
Sen mono oni estas nulo, kun mono saĝulo.

Quantum oculis, animo tam procul ibit amor.


Longe dos olhos, longe do coração.
A mortos e idos não há amigos.Afastamento, esquecimento.
Far from eyes, far from heart.
Long absent, soon forgotten.
Loin des yeux, loin du coeur.
L'absence est l'ennemie de l'amour.
En ĉeesto amata, en forest’ insultata.

Quantum pater colligit, tantum filius dissipat.


A pai avaro, filho pródigo.
A pai guardador, filho gastador.
After a thrifty father, a prodigal son.
Père ménager, fils prodigue.
A padre guardador, hijo gastador.
A padre guardador, hijo despendedor.
A padre avaro, figliuol prodigo.
A padre guadagnatore, figlio spenditore.
Patroj avaras, infanoj malŝparas.

Quantum quisque se ipsum facit, sic fit ab amicis.


Como cada um se estima, assim o estimam.
Quasi aurum igni, sic benevolentia fidelis periculo aliquo perspici possit.
Amigo certo conhece-se na fortuna incerta.
Fire is the test of gold; adversity, of friendship.
L'or s'éprouve par le feu, et les amis par les adversités.
El oro se prueba en el fuego y los amigos en las adversidades.
L’oro s’affina en il fuoco y l’amico en la disgrazia.
Amikon montras malfeliĉo.

Quem di diligunt, adulescens moritur.


Quem Deus ama, cedo chama.
Whom the gods love, dies young.
C'est toujours les meilleurs qui s'en vont.
Bon grain périt, paille demeure.
El que bien vive y santamente, antes de tiempo ve la muerte.
Muor giovane colui che al cielo è caro.

Quem fata pendere volunt, non mergitur undis.


Quem vai morrer enforcado, não vai morrer afogado.
Quem nasceu para a forca não morre afogado.
He that is born to be hanged, shall never be drowned.
On ne peut noyer celui qui doit être pendu.
El que ha de morir ahorcado no se ahogará en el mar.
Chi ha de morrire di forca può ballare sul fiume.
Pendonto ne dronos.

Quem metuit quisque, periise cupit.


A quem muito tememos, morto o queremos.

Qui addit scientiam, addit et dolorem.


Quem aumenta o conhecimento, aumenta o sofrimento.
He that increases knowledge increases sorrow.
Il fait bon vivre et ne rien savoir.
Chi acquista sapere acquista dolere.

Qui altari servit, de altare manducat.


O abade donde canta, daí janta.
They who preach the Gospel should live of the Gospel.
Qui sert à l’autel doit vivre de l’autel.
El abad de lo que canta yanta.
Chi serve all’altare vive de l’altare.
Pastron nutras preĝejo.

Qui alteri vult iniuste dicere, se prius respiciat.


Mete a mão no próprio seio, não dirás do fado alheio.
If you mock the lame, you will go to yourself in time.
Quand d'autrui tu parleras, songe à toi, tu te tairas.
Quien a otro quiere juzgar, en sí debe comenzar.
Chi burla lo zoppo, badi di essere diritto.

Qui amant, ipsi sibi somnia fingunt.


Alma enamorada de pouco é assombrada.
Qui amat periculum, peribit in illo.
Quem busca perigo, em perigo morre.
Quem o mal procura, o mal encontra.
He that runs into danger, must expect to perish therein.
Qui cherche le danger, y périra.
Quien ama el peligro en él perece.
Chi ama il pericolo, perirà in esso.

Qui asinum non potest, stratum caedit.


Quem não pode dar no asno dá na albarda.
He that cannot beat the ass beats the saddle.
Who cannot beat the horse, let him beat the saddle.
Qui ne peut frapper l'âne frappe le bât.
Quien no puede dar en el asno, da en la albarda.
Chi non può battere l’asino, batte la sella.
Chi non può dare all’asino, dà al basto.

Qui asservat aliquid, paupertati succurret.


Quem guarda acha.
Guarda hoje que terás amanhã.
In fair weather pepare for foul.
Lay up for a rainy day.
Qui ramasse quand il peut trouve quand il veut.
Riĉigas ne enspezo, sed prudenta elspezo.

Qui bene amat, bene castigat.


Quem bem ama, bem castiga.
He that spares the rod, hates his son.
Qui bien aime, bien châtie.
A hijo malo, pan y palo.
Quien bien te quiere, te hará llorar.
Chi ben ama, ben castiga.
Amo kaj puno loĝas komune.

Qui bene perquiriunt, promptius inveniunt.


Quem procura acha.
Qui cherche trouve.
Seek and you shall find.

Qui bonum respuit consilium, sibi ipse nocet.


Quem não quer ser aconselhado não quer ser ajudado.
He that will not be counselled, cannot be helped.
On a bon prêcher à qui n’a cure de bien faire.
Quien no quiere ser aconsejado no puede ser ayudado.
Chi non vuol esser consigliato, non può esser aiutato.
Kapo malsaĝa ne griziĝas nek kalviĝas.

Qui canem alit exterum, huic praeter lorum nil fit reliquum.
Quem dá pão a cão alheio, perde o pão.
He that keeps another man's dog, shall have nothing left him, but he line.
Il fait mal nourrir autrui enfant, car il s'en va, quand il est grand.
Quien da pan a perro ajeno, pierde el perro.
Chi da del pane a’cani altrui, spesso viene abbalato dai suoi.

Qui caret asino, clitellam ne quaerat.


Quem não tem farinha, para que quer peneira?
He that has no head needs no hat.
Qui n'a point de tête n'a que faire de chaperon.
Kiu perdis la kapon, ne bezonas jam ĉapon.

Qui carpit mores, labe carere debet.


Quem tem filho varão não chame a outro ladrão.

Qui cum canibus concumbunt cum pulicibus surgent.


Quem com cães se deita com pulgas se levanta.
He that lies down with dogs, must rise up with flies.
Qui se couche avec les chiens se lève avec des puces.

Qui curios simulant, et bacchanalia vivunt.


Unhas de gato, e hábito de beato.
The cross on the breast, and the devil in the heart.
Habit de béat a souvent ongles de chat.
Lango miela, sed koro kruela.

Qui dare vult aliis, non debet dicere: "Vultis?"


Quem quer dar, não pergunta: "Queres?"
The good mother says not: will you? but gives.
La bonne mère ne dit pas:veux-tu?
La buena madre no dice: ¿quieres?
La buona madre non dice: Vuoi tu? Ma dà.

Qui dat mutuum, amicum vendit, inimicum emit.


Amigo a pedir, inimigo a restituir.
He that does lend, loses money and friend.
Au prêter, ami; au rendre, ennemi.
Amigo beneficiado, enemigo declarado.
Amico beneficiato, nemico dichiarato.
Perdiĝas per pruntedono amiko kaj mono.

Qui dat pauperi, non indigebit.


Dar esmola não empobrece.
Alms-giving never made any man poor.
Donner l'aumône n'appauvrit personne.
El dar limosna nunca mengua la bolsa.
L’elemosina non fa impoverire.
Almozoj ne malriĉigas.

Qui desiderat pacem praeparet bellum.


Si vis pacem, para bellum.
Se queres a paz, prepara-te para a guerra.
Não tem seguro o seu estado o rei desarmado.
If you want peace, you must prepare for war.
The stick is the surest peacemaker.
Si tu veux la paix, prépare la guerre.
Si quieres la paz, prepara la guerra.
Si vuoi la pace, prepara la guerra.

Qui distulit diu, noluit.


Dar tarde é recusar.
A gift long waited for is sold, not given.
Qui tarde à donner, mal donne.
Pli valoras tuj ovo ol poste bovo.

Qui dolore premitur, remedium quaerat.


A quem dói o dente, que vá ao dentista.

Qui duos sectatur lepores, neutrum capit.


Quem corre a duas lebres não apanha nenhuma.
He who chases two hares catches neither.
Qui court deux lièvres à la fois n'en prend aucue.
Galgo que va tras dos liebres, sin ninguna vuelve.
Chi due lepri caccia, l’uma no piglia, e l’altra lascia.
Kiu ĉasas du leporojn, kaptas neniun.

Qui e nuce nucleum esse vult, frangit nucem.


Não se pescam trutas a bragas enxutas.
He that will eat the kernel, must crack the nut.
Il faut casser la noix pour manger le noyaux.
Quien truchas há de pescar, las bragas se há de mojar.
A nessuno piovono le lasagne in bocca.
Kiu ĉasas du leporojn, kaptas neniun.

Qui est sine peccato, primus lapidem mittat.


Quem se sentir sem culpa, atire a primeira pedra.
He that is without sin among yhou, let him first cas a stone at her.
Que celui qui est sans péché lui jette la première pierre.

Qui facile credit, facile decipitur.


Quem crê de ligeiro, água lhe cai no seio.
Trust makes way for treachery.
Celui qui croît légèrement, est trompé facilement.
El que facilmente cree, facilmente se decepciona.
Chi spesso fida, spesso grida.
Chi a tutti facil crede, ingannato si vede.
Kun konfido neniam rapidu.

Qui fugiebat, rursus proeliabitur.


Mais vale correr que morrer.
He that fights and runs away, may turn and fight another day.
Qui fuit, peut revenir aussi; qui meurt, il n'en est pas ainsi.

Qui fugit molam farinam non invenit.


Aquele que despreza o moinho despreza a farinha.
No mill, no meal.
Qui fuit la meule fuit la farine.
Il faut travailler, qui veut manger.
Qui furtim accipit, palam exsolvit.
Quem o alheio veste na praça o despe.
Ill gotten, ill spent.
Bien mal acquis ne profite jamais.
Neleĝe akirita ne estas profita.

Qui gladio ferit, gladio perit.


Quem com ferro mata, com ferro morre.
He that strikes with the sword, shall be beaten with the scabbard.
Qui frappe du couteau, mourra de la gaine.
Quien a hierro mata, a hierro muere.
Chi di coltello ferisce, di coltello perisce.
Kia ago, tia pago.

Qui gratum dat ave, responsum fertque suave.


Boas palavras pouco custam e valem muito.
A palavra doce multiplica os amigos.
Kind words go a long way.
Bonne parole bon lieu tient.
Mucho vale y poco cuesta a mal hablar buena respuesta.
Le buone parole trovano buon luogo.
De vorto ĝentila ne doloras la lango.

Qui invenit amicum, invenit thesaurum.


Aqueles são ricos, que têm amigos.
A good friend is a treasure.
Amis valent mieux qu'argent.
Aquellos son ricos, que tienen amigos.
Trova un amico e troverai un tesoro, dice la Bibbia, e son parole d’oro.

Qui investigator est malorum, opprimetur ab eis.


Quem muito se apura pouco dura.
Ne en ĉiu afero estu severa.

Qui lavat asinum perdit aquam et saponem.


Ensaboar a cabeça do asno é perder sabão.
He that washes an ass' head loses both his soap and his labour.
À blanchir la tête d'un âne, on perd sa lessive.

Qui leviter credit, deceptus cito recedit.


Quem crê de ligeiro, água lhe cai no seio.
Trust makes way for treachery.
Celui qui croît légèrement, est trompé facilement.
El que facilmente cree, facilmente se decepciona.
Chi spesso fida, spesso grida.
Chi a tutti facil crede, ingannato si vede.
Kun konfido neniam rapidu.

Qui male agit, odit lucem.


Quem tem culpa no cartório, não pode dormir em paz.
He that does ill, hates the light.
Qui mal fait, évite la clarté.
El que obra mal detesta la luz.
Chi fa male odia il lume.

Qui me amat, amat et canem meum.


Quem ama Beltrão, ama seu cão.
Who loves me well, loves my dog also.
Love me, love my dog.
Qui m'aime, aime mon chien.
Quien bien quiere a Beltrán, bien quiere a su can.
Chi ama me, ama il mio cane.

Qui me amat, meos diligit.


Amigo do meu amigo meu amigo é.
The friends of my friends are also my friends.
Les amis de mes amis sont mes amis.
Amiko de amiko estas ankaŭ amiko.

Qui multum habet, plus cupit.


Quem mais tem, mais quer.
Much would have more.
Qui plus a, plus convoite.
Quien más tiene, más quiere.
Chi più ha, più desidera.
Ju pli oni posedas, des pli oni avidas.

Qui nescit dissimulare, nescit regnare.


Quem não sabe fingir, não sabe governar.
He that knows not how to dissemble, knows not how to rule.
Celui qui ne sait pas dissimuler, ne sait pas régner.
Quien no sabe disimular, no sabe reinar.
Chi non sa fingere, non sa regnare.

Qui nescit orare, pergat ad mare.


Se queres aprender a orar, entra no mar.
He that would learn to pray, let him go to sea.
Qui veut apprende à prier, aille souvent sur la mer.
Si quieres aprender a orar, entra en la mar.
El que quiera aprender a rezar, que vaya a la mar.
Chi non sa orare, vada in mare a navegare.

Qui nescit tacere, nescit et loqui.


Quem não sabe calar não sabe falar.
Sciu elokventi, sciu ankaǔ silenti.

Qui nimis capit parum stringit.


Quem muito abarca pouco abraça.
He who grasps at too much loses everything.
Qui trop embrasse mal étreint.
Kiu kaptas tro vaste, konservas malmulte

Qui nimis inquirit, multa pericla subit.


Quem as coisas muito apura não tem vida segura.
Kiu kutimis ĉion juĝi, nenie povas rifuĝi.

Qui nimium properat, serius absolvit.


A maior pressa é o maior vagar.
Rapidu malrapide.

Qui non assuescit virtuti, dum iuvenescit, a vitiis nescit desistere, quando senescit.
Quem más manhas há, tarde ou nunca as perderá.
The child is the father of the man.
Ce qu'on apprend en sa jeunesse, faut-il continuer en vieillesse.
Quien malas mañas tiene en cuna, tarde las pierde o nunca.
Chi da giovane ha un vizio, in vecchicia fa sempre quell’uffizio.

Qui non est mecum, contra me est.


Quem não é por mim é contra mim.
Kiu ne estas kun mi, tiu estas kontraŭ mi.

Qui non habet in nummis, luat in corpore.


Quem não pode pagar do bolso pague com sua pele.
He that cannot pay in purse, must pay in person.
Qui ne peut payer de sa bourse, paye de sa peau.
El que no pueda pagar de su bolsillo, pague con su piel.
Chi non può di bors, paghi de pelle.

Qui non laborat, non manducat.


Quem não trabalha não come.
Não pode o filho de Adão sem trabalho comer pão.
He that will not work, shall not eat.
No mill, no meal.
Il faut travailler, qui veut manger.
El que no trabaja no come.
En esta vida caduca el que no trabaja, no manduca.
Chi non lavora non mangia.
Chi há lavorato, mangi; chi guardava, s’arrangi.
Se iu ne volas labori, tiu ankaŭ ne manĝu.
Pano buŝon ne serĉas.

Qui non vult matri, debet parere novercae.


Quem não crê boa mãe, crê boa madrasta.
He that will not hear motherhead, shal hear stepmotherhead.
Qui n'écoute la raison, doit se conduire au bâton.
Quien no crea en buena madre, creerá en mala madrasta.
Chi non crede alla buona madre, crede poi alla matrigna.

Qui non zelat, non amat.


Quem tem amor tem ciúme.
Quem ama cuida.
Love is never without jealousy.
Il n'y a pas d'amour sans jalousie.
Quien bien quiere celos tiene.
Non è amore senza gelosia.
Uomo amante, uomo zelante.
Amo kaj ĵaluzo estas gefratoj.

Qui observat ventus, non seminat, et qui considerat nubes, numquam metet.
Quem não arrisca não petisca.
Quem não se aventura, não anda a cavalo nem em mula.
He that observes the wind shall not sow, and he who regardes the clouds shall not reap.
Qui prend garde à chaque nuage, ne fait jamais voyage.
Quien no se aventura, no anda a caballo, ni a mula.
Chi guarda a ogni nuvola, non fa mai viaggio.
Kiu observat la venton, tiu ne semos; kaj kiu rigardas la nubojn, tiu ne rikoltos.
Kiu ne riskas, tiu ne gajnas.

Qui parcit virgae odit filium suum.


Que dá o pão dá o ensino.
Quem não faz filho chorar chora por ele.
He that spares the rod hates his son.
Spare the rod and spoil the child.
Qui aime bien châtie bien.
Kiu ŝparas sian vergon, tiu malamas sian filon.
Amo kaj puno loĝas komune.

Qui postremus abit, redeuntibus ostia claudat.


Quem vem atrás feche a porta.
Kiu plej frue venas, pli bonan lokon prenas.

Qui potest transferre amorem, potest deponere.


Pelos amores novos esquecem-se os velhos.
The new love oft chased the old.
Amours nouvelles oublient les vieilles.
Amor y viento, por uno que se va, vienen ciento.
Amores nuevos olvidan viejos.
Gli amori nuovi fanno dimenticare i vecchi.

Qui primus venerit, primus molet.


Quem primeiro vem, primeiro mói.
Who first comes to the mill, first grinds.
Qui premier arrive au moulin, premier doit moudre.
Quien primero viene, primero tiene.
Chi prima arriva, prima macina.
Kiu venis unue, muelas pli frue.

Qui prior est tempore, potior est iure.


Quem antes nasce antes pasce.
First come, first served.
He that comes first to the hill may sit where he will.
Premier vient, premier prend.

Qui quaerit, invenit.


Quem procura, acha.
He who will seek, may find.
En cherchant, on trouve.
Quien busca halla.
Chi cerca, trova.

Qui rogat potentior, rogando cogit.


Rogo de grande mandamento é.

Qui sapientes nunquam consulit, omnia se ignorare fatetur.


Quem não pergunta não quer saber.

Qui satis exspectat, prospera cuncta videt.


A quem sabe esperar ensejo, tudo vem a seu tempo e desejo.
Everything comes, if a man will only wait.
Qui attendre peut, a ce qu'il veut.
Quien supo esperar, lo syuo vio llegar.
Chi aspettar può, há ciò che vuole.

Qui satur est, pleno laudat ieiunia ventre.


O farto do jejum não tem cuidado algum.
Faz bem jejuar depois de jantar.
The fat man knows not what the lean thinks.
Quiconque a l'estomac plein, bien peut jeûner.
Bien se puede ayunar con el estómago lleno.
È un bel predicare il digiuno a corpo pieno.
Plena stomako laŭdas la faston.

Qui se consuluit solus, secum ipse dolebit.


Quem só se aconselha, só se arrepende.
Quem não aceita conselhos, não merece ajuda.

Qui se laudat, malos habet vicinos.


Quem se exalta, será humilhado.
He dwells far from neighbours, who is fain to praise himself.
Trop se louer engendre d'autrui haine.
El que se alaba tiene malos vecinos.
Chi lode se stesso ha cattivi vicini.
Kiu mem sin gloras, malbone odoras.

Qui semel effugit naufragus, horret aquas.


Gato escaldado de água frio tem medo.
A scalded cat fears cold water.
Chat échaudé craint l'eau froide.
Brogita eĉ sur akvon blovas.

Qui semel furatur, semper fur habetur.


Quem uma vez furta, fiel nunca.
Once a knave, ever a knave.
Who steals the egg will steal the hen.
Qui a bu boira, qui a volé volera.
Quien una vez hurta, fiel nunca.
Chi ruba una volta è sempre ladro.
Unu fojon ŝtelis pomon, kaj perdis por ĉiam honestan nomon.
Unufoje ŝtelinta restas ĉiam ŝtelisto.
Qui semper aegrotant, diutissime vivunt.
Mulher doente, mulher para sempre.
A creaking door hangs long on its hinges.
Les pots fêlés sont ceux qui durent le plus.
La sartén cascada es la que dura más.
Dura più un carro roto che un nuovo.
Senfortuloj longe vivas.

Qui servit communi, servit nulli.


Quem serve a comum serve a nenhum.
A common servant is no man's servant.
He that serves everybody is paid by nobody.
Qui sert au commun ne sert pas un.

Qui solus comedit, solus sua pondera gestet.


Quem sozinho comeu seu galo, sozinho sele seu cavalo.
Who eats his dinner alone, must saddle his horse alone.
Qui mange seul, s’étrangle seul.
Quien solo se come su gallo, solo ensilla su caballo.
Chi mangia solo, muere solo.

Qui spernit legem vita durante supernam, spernitur a summo morte furente Deo.
Quem não busca a Deus em vida é deixado de Deus na morte.
Kia vivo, tia morto.

Qui struit in callem, multos habet ille magistros.


Que faz casa na praça, uns dizem que é alta, outros que é baixa.
He that builds a house by the highway side, it is either too low or too high
Qui édifie en grande place, fait maison trop haute ou trop basse.
Quien en la plaza a labrar se mete, muchos adestradores tiene.
Chi fa la cas in plazza, o l’è troppo alta, o troppo bassa.
Kiu ĉe l’ vojo konstruas, tiun ĉiu instruas.

Qui tacet, consentire videtur.


Quem cala consente.
Silence gives consent.
Qui ne dit mot, consent.
Quien calla otorga.
Chi tace, acconsente.
Silento estas konsento.

Qui tangit picem, contaminabitur.


Qui tetigerit picem, inquinabitur ab ea.
Quem anda com traça, traça o come.
Quem com cães se deita, com pulgas se levanta.
He that handles pitch, shall foul his fingers.
Touch pitch, and you will be defiled.
Qui touche à la poix, s'embrouille les doigts.
Quien anda con pez, se manchará los dedos.
Chi toca la pece, s’imbratta.
Kun kiu vi festas, tia vi estas.
Qui tempus praestolatur, tempus ei deest.
Quem tem tempo e tempo perde, lá vem tempo em que se arrepende.
He that has time, and looks for more, loses time.
Qui temps a, et temps attend, le temps perd, et puis s'en repent.
Quien tiempo tiene y tiempo espera, tiempo viene que se arrepiente.
Chi tempo ha e tempo aspetta, tempo perde.
Atendis, atendis, ĝis lin ĉerko etendis.

Qui timide rogat, docet negare.


[Quem pede com timidez, ensina a negar.]
He that asks faintly, beggets a denial.
Tel demandeur, tel refuseur.
Pidiendo con temor, se facilita la negativa.
Non c’è intoppo per avere, più che chiedere e temere.
Infano ne krias, patrino ne scias.

Qui totum vult, totum perdit.


Quem tudo quer, tudo perde.
All covet, all lose.
Qui tout convoite, tout perd.
Quien todo lo quiere, todo lo pierde.
Chi tutto vuole tutto, perde.
Kiu tro multe deziras, nenion akiras.

Qui ventum seminant, et turbinem metent.


Quem semeia ventos, colhe tempestades.
He that sows the wind, will reap the whirwind.
Celui qui sème le vent, moissonera la tempête.
Quien siembra vientos recoge tempestades.
Chi semina vento raccoglie tempesta.
Kiu semas venton, rikoltos fulmotondron.

Qui verrant, pauci; est multus qui sordidet aedes.


Mais há quem suje a casa que quem a varra.

Qui vitat molam, vitat farinam.


Quem foge do moinho, não tem fubá.
No mill, no meal.
Qui fuit la meule fuit la farine.
Kiu laboron evitas, bonon ne vidas.

Qui vult rite mori, ne prave vivat oportet.


Quem bem vive bem morre.
Kia vivo, tia morto.

Qui vult scire preces, aequoris intret aquas.


Se queres aprender a rezar, entra no mar.
He that will learn to pray, let him go to sea.
Qui veut apprende à prier, qu'il aille sur la mer.
Laŭdu belecon de l’ maro, sed ĉe rando de arbaro.
Quicquid sub terra est, haec in apricum proferet aetas.
O que de noite se faz, pela manhã aparece.
What is done by night, appears by day.
Ce qui se fait de nuit, paraît au grand jour.
Lo que de noche se hace, a la mañana parece.
Quel che si fa all’oscuro, apparisce al sole.
Nenia peketo restas longe sekreto.

Quid boni sanitas habeat, languor ostendit.


Só se sabe o que é saúde quando se está doente.
O bem só é conhecido depois de perdido.
Health is not valued till sickness comes.
A good thing lost is a good thing valued.
Bien perdu, bien connu.
Valoron de objekto ni ekkonas post difekto.

Quid caeco cum speculo?


Ao cego não dão cuidado os espelhos.
A blind man will not thank you for a looking-glass.
À l'aveugle ne convient peinture, couleur, miroir, ni figure.
Al ciego no le hace falta pintura,color, espejo o figura.
Al cieco non giova pittura, color, specchio o figura.
Blindulo kartojn ludi ne devas.

Quid curo stellas, si mihi, Phoebe, faves?


O sol me luza, que do lume não hei cura.
The moon is not seen, where the sun shines.
Où le soleil luit, la lune n'y a quoi faire.
El sol me luzca, que de la luna no he cura.
Quando il sol ti splende, non ti curar della luna.
Fiŝo pli granda malgrandan englutas.

Quid faciunt leges, ubi sola pecunia regnat?


Dádivas quebrantam penhas.
He that buys magistracy must sell justice.
Grand don fait juge aveugler, droit abattre, tort éléver.
Dádivas quebrantan peñas.
Chi compra il magistrato, vende la giustizia.

Quid non argento, quid non corrumpitur auro!


Não há cerradura, se de ouro é a gazua.
Chave de ouro abre qualquer porta.
A golden key opens all doors.
L'argent ouvre toutes les portes.
Ora ŝlosilo ĉion malfermas.
Ora ŝlosilo ĉiun pordon malfermas.
Mono mondon regas.

Quid pectunt, qui non habent capillos?


Careca não gasta pente.
It is hard to shave an egg.
On ne peut pas peigner un diable s'il n'a pas de cheveux.
Quidquid conaris, quo pervenias cogites.
Pensa antes, procede depois.
Whatsoever you take in hand, remember the end.
Dans tout ce que tu fais, considère la fin.
Mira que ates que desates.
Quien adelante no mira, atrás se queda.
Chi da savio operar vuole, pensi al fine.
Antaŭe intencu, kaj poste komencu.

Quidquid contingat, finis postrema coronat.


Ao fim se canta a glória.
Do not triumph before the victory.
À la fin se chante le Gloria.
Antaǔ vespero ne estu fiera.
Laǔdu tagon nur vespere.
La fino kronas la verkon.

Quidquid delirant reges, plectuntur Achivi.


Quando o mar briga com o rochedo, quem sofre é o marisco.
A grei paga as loucuras de seu rei.
The dainties of the great are the tears of the poor.
Quand les rois délirent, c'est le peuple qui paie.
La grey paga las locuras de su rey.
Dei peccati dei signori fanno penitenza i poveri.

Quidquid in altum fortuna tollit, ruitura levat.


A fortuna, afagando, espreita, e a prosperidade é a mais suspeita.
Feliĉo hodiaŭ karesas, morgaŭ forgesas.

Quidquid videtur dimissum esse, dilatum est.


O diferido não está perdido.
All is not lost, that is delayed.
Ce qui est differé, n'est pas perdu.
Lo diferido no está perdido.
Quello che è differito non è perduto.
Kelktempa ĉeso ne estas forgeso.

Quidquid vis esse tacitum, nulli dixeris.


O segredo mais bem guardado é o que a ninguém é revelado.
He that tells a secret, is another's servant.
Esclave d'un autre se fait, qui dit son secret à qui ne le sait.
Di a tu amigo tu secreto, y tenerte ha el pie en le pescuezo.
Servo d’altri si fa, chi dice il suo secreto a chi nol sa.
Vi sekrete vorton diros, ĝi tra l' tuta mondo iros.

Quidvis citius dissolvi posse videmus, quam rursus refici.


É mais fácil demolir que edificar.
It is easier to pull down, than build.
Il est plus facile démolir que bâtir.
Es más fácil destruir que construir.
È più facile fare le piaghe che sanarla.
Pli facile estas vilaĝon perdi ol domon akiri.

Quilibet ad propriam tortellam confovet ignem.


Cada um puxa a brasa para sua sardinha.
Every miller draws the water to his own mill.
Chacun tire l'eau à son moulin.
Cada uno quiere llevar el agua a su molino, y dejar en seco el de su vecino.
Ognuno tira l’acqua al suo mulino.
Ĉiu mano al si altiras.

Quilibet est tugurii rex dominusque sui.


Quilibet est rex in domo sua.
Cada um em sua casa é rei.
Every groom is a king at home.
Chacun est roi en sa maison.
Cada cual es tey en su casa.
Mientras en mi casa estoy, rey soy.
A casa sua ognuno è re.
In casa sua ciascuno è re.
Em sia propra domo ĉiu estas granda homo.

Quippe venit maior comitata labore voluptas.


Melhor sabe o descanso depois do trabalho.
After the work is done, repose is sweet.
Le repos est doux après le travail.
Tras el trabajo viene el descanso.
Dopo il lavoro èdolce il riposo.

Quis quae vult dicit, quae non vult audit.


Quem diz o que quer ouve o que não quer.
He that says what he likes shall hear what he does not like.
Qui dira tout ce qu'il voudra, ouïra ce qui lui ne plaira.
Cual pregunta harás, tal respuesta habrás.
Chi dice quel che vuole, ode quel che non vorrebbe.
Kiu ĉion senpripense parolas, aǔdos tion, kion li ne volas.

Quisque suas sustinet cruces.


Cada qual carrega a sua cruz.
Every man has his cross to bear.
Chacun porte sa croix.
Cada cual lleva su cruz.
Ognuno porta la sua croce.
Ĉiu havas sian ŝarĝon.

Quisquis amat dominum, diligit et catulum.


Quem ama a Beltrão ama seu cão.
Love me, love my dog.
Qui aime Bertrand aime son chien.
Amiko de amiko estas ankaŭ amiko.
Se la gasto meritas, eĉ lia hundo profitas.

Quisquis amat ranam, ranam putat esse Dianam.


Quem ama o feio, bonito lhe parece.
Beauty is in the eye of the beholder.
Le beau pour le crapaud est la crapaude.
Belecon taksas ne okulo, sed koro.
Eĉ monstron admiras, kiu ame deliras.

Quisquis habet nummos, rerum sibi comparat usus.


Quisquis habet nummos, secura navigat aura.
Dinheiro faz o mar chão.
Quem dinheiro tiver fará o que quiser.
All things are obedient to money.
L'argent ouvre toutes les portes.
Al mono kaj forto humiliĝas la sorto.
Al mono kaj forto humiliĝas la sorto.

Quisquis iniqua facit, patiatur iniqua, necesse est.


Quem faz neste mundo aqui mesmo paga.
Kia ago, tia pago.
En via malica regalo vin atendas ankaǔ pokalo.

Quisquis ovem simulat, hunc lupus ore vorat.


Quem se faz de ovelha, o lobo o come.
He that makes himself a sheep, shall be eaten by the wolf.
Qui se fait brebis, le loup le mange.
Se vi faros vin ŝafo, la lupoj vin manĝos.

Quisquis repulit amorem, tutus ac victor fuit.


No amor, quem foge é vencedor.
In love's war, he who flies, is conqueror.
En affaire d'amour, celui qui a le courage de fuir est le vainqueur.
En las lides de amor huir es vencer.
Nella guerra d’amor vince chi fugge.

Quo altior mons, tanto profundior vallis.


Quem mais alto subir, de mais alto vai cair.
The higher the mountain, the lower the vale.
À grande montée, grande descente.
A gran subida, gran caída.
Cuanto mayor es la subida, tanto mayor es la descendida.
Quanto più alto il monte, tanto più profonda la valle.
Chi monta più alto che non deve, cade più basso che non crede.
Altan arbon batas la fulmo.
Fiereco venas antaǔ la falo.

Quo minime creditur gurgite, piscis erit.


Donde não se cuida, salta a lebre.
The hare starts when a man least expects it.
La lièvre saute au moment où l'on s'y attend le moins.
Donde menos se piensa salta la liebre.
Di dove men si pensa, si leva la lepre.
Mi panon ne esperis, subite kuko aperis.
Quo nequit ire Satan, transmittit saepe ministrum.
O diabo, onde não pode meter a cabeça, mete a cola.
Où le diable ne peut aller, sa mère tâche d'y mander.
El diablo donde no puede meter la cabeza mete la cola.
Il diavolo dove non può mettere il capo vi mette la coda.
Kie diablo ne povas, tien virinon li ŝovas.

Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae.


O comer e o coçar por demais é começar.
Appetite comes with eating.
L'appétit vient en mangeant.
El comer y el rascar, todo es empezar.
L’appetito vien mangiando.
Dum manĝado venas apetito.

Quo quisque est altior, eo est periculo proximior.


Quem mais alto vai de mais alto cai.
Fiereco venas antaǔ la falo.

Quo semel est imbuta recens servabit odorem testa diu.


Cabaça que leva leite nunca mais perde a catinga.
Quem más manhas há, tarde ou nunca as perderá.
The cask savours of the first fill.
Toujours sent le mortier les aulx.
Toujours le vin sent son terroir.

Quod a multis petitur, difficulter custoditur.


Coisa muito desejada, não há como guardá-la.
A fair wife and a frontier castle breed quarrels.
Qui a belle femme et château en frontière, jamais ne lui manque débat, ni guerre.
Con dificuldad se guarda lo que a muchos agrada.
Chi a bella donna e castello in frontiera, non há pace in lettiera.

Quod abundat, non nocet.


Quod abundat, non vitiat.
O que é de mais, mal não faz.
Store is no sore.
Ce qui abonde ne nuit pas.
Ce qui abonde ne vicie pas.
De pli da suko ne malboniĝas la kuko.
Tro da enspezo ne estas tro da pezo.

Quod cito prodideris medico, curabitur ulcus; quod tegitur, maius creditur esse malum.
Mal maior é o que se encobre que o que se descobre.

Quod clausum in pectore, hoc in lingua promptum habeo.


Diz a boca o que o coração sente.
What the heart thinks, the mouth speaks.
De l'abondance du coeur la bouche parle.
De la abundancia del corazón habla la boca.
Per l’abbondanza del cuor la boca parla.
Kion koro sentas, lango prezentas.
Quod corvis natum est, non submergitur aquis.
Quem nasceu para a forca, não morre afogado.
He that's born to be hang'd, shall never be drowned.
Ne peut noyer, qui doit pendre.
On ne peut noyer celui qui doit être pendu.
El que ha de morir ahorcado no se ahogará en el mar.
Chi ha de morrire di forca può ballare sul fiume.
Pendonto ne dronos.

Quod cuique obtigit, id quisque teneat.


A quem Deus deu, São Pedro que o benza.

Quod Deus coniunxit, homo ne separet.


Não separe o homem o que Deus uniu.
What God has joined together, let not man put asunder.
Ce que Dieu a uni l'homme ne doit séparer.
No separe el hombre a los que Dios ha unido.
Quel che Iddio congiunse, uom non divida.
Kion Dio kunigis, tion homo ne disigu.

Quod differtur, non aufertur.


O diferido não está perdido.
All is not lost, that is delayed.
Ce qui est differé, n'est pas perdu.
Lo diferido no está perdido.
Quello che è differito non è perduto.
Kelktempa ĉeso ne estas forgeso.

Quod est violentum, non est durabile.


Tudo o que é violento não dura muito tempo.
He is a fool that makes a wedge of his fist.
Chose violente n'est pas permanente.
Arco siempre armado, o fojo o quebrado.
Violenza non dura a lungo.

Quod flumen placidum est, forsan latet altius unda.


A água silenciosa é a mais perigosa.
Still waters run deep.
En eau endormie, point ne te fie.
Del agua mansa te guarda.
Acqua cheta rovina i ponti.
Akvon senmovan kovras putraĵo.

Quod fugit ex oculis, mentis ab arce fugit.


Longe dos olhos, longe do coração.
A mortos e idos, poucos amigos.
Far from eye, far from heart.
Loin des yeux, loin du coeur.
L'absence est l'ennemie de l'amour.
For de l’ okuloj, for de la koro.
Quod hodie non est, cras erit.
O que não traz o mês, traz o ano.
Tomorrow is a new day.
Il vient toujours un jour qui n'est pas encore venu.
Lo que no ocurre hoy, puede ocurrir mañana.
Quel che non avvien oggi può avvenir domani.
Domani è un altro giorno.
Morgaŭ frue venos plue.

Quod in animo sobrii, id in lingua ebrii.


Quod in corde sobrii, id in lingua ebrii.
Cachaceiro não tem segredo.
Quando o vinho desce, as palavras sobem.
What soberness conceals, drunkenness reveals.
Ce que le sobretien au coeur est sur la langue du buveur.
Vera opinio montriĝas en ebrio.

Quod iuvenis suescit, senex dimittere nescit.


Quem más manhas há, tarde ou nunca as perderá.
The child is the father of the man.
Ce qu'on apprend en sa jeunesse, faut-il contunuer en vieillesse.
Quien malas mañas tiene en cuna, tarde las pierde o nunca.
Chi da giovane ha un vizio, in vecchicia fa sempre quell’uffizio.
Lernu juna, vi scios maljuna.

Quod licet Iovi, non licet bovi.


Nem tudo é para todos.
Kion rajtas leono, ne rajtas azeno.

Quod multorum commune est, minima adhibetur diligentia.


Panela que muitos mexem, ou sai insossa ou salgada.
Asno de muitos o lobo come.
Too many cooks spoil the broth.
Trop de cuisiniers gâtent le potage.
Olla de muchos, mal mejida y peor cocida.
I troppi cuochi guastano la cucina.

Quod natura dedit, tollere nemo potest.


Gênio e figura, até a sepultura.
What’s bred in the bone, will never out of the flesh.
En vain d'ôter on procure, ce qui vient de la nature.
Natura y figura, hasta la sepultura.
Da culla a sepoltura non si cambia natura.
Ciò che si ha per natura, sino alla fossa dura.

Quod nimium est, laedit.


Tudo que é demais aborrece.
Too much of a good thing is good for nothing.
Trop tranchant ne coupe pas, trop pointune perce pas.

Quod non opus est, asse carum est.


Quem compra o que não pode, vende o que não deve.
He that buys what he does not want, must often sell what he does want.
Qui achète ce qu'il ne peut, vend après ce qu'il ne veut.
Quien compra lo que no puede, vende lo que le duele.
Chi compra il superfluo, venderà il necessario.

Quod non potest diabolus, mulier evincit.


O que o diabo não pode, consegue-o a mulher.
O que a mulher quer, nem o diabo dá jeito.
Women are the devil's net.
La femme sait un art avant le diable.
Lo que el diablo no puede hacer, hácelo la mujer.
La donna per piccola che sia, le vince il diavolo in furberia.

Quod nova testa capit, inveterata sapit.


O que se aprende no berço, sempre dura.
What we first learn, we best know.
Ce qu'on apprend au berceau, dure jusqu'au cercueil.
Lo que en la leche se mama, en la mortaja se derrama.
Lo que se aprende en la cuna siempre dura.
Quel che si impara in gioventù non si dimentica mai più.

Quod nunc quisque bene facit, hoc debet reperire.


Bem fazer nunca se perde; quem mal faz, por mal espere.
If you do good, good will be done to you.
Qui ferra bien, bien trouvera.
Hacer bien nunca se pierde.
Chi fa bene, ha bene.

Quod oculus non videt, cor non desiderat.


Olhos que não vêem, coração que não sente.
What the eye sees not, the heart does not rue.
Le coeur ne peut vouloir, ce que l'oeil ne peut voir.
Ojos que no ven, corazón que no siente.
Se occhio non mira, cuor non sospira.

Quod parcus quaeres, effundit prodigus heres.


Depois de um bom poupador, um bom gastador.
After a great getter, comes a great spender.
Ce que chiche épargne, large dépense.
Nuestros padres, a pulgadas, y nosotros, a brazadas.
Dopo uno scarso e un avaro viene un prodigo.

Quod peccant sontes, insontes saepe luerunt.


Paga o justo pelo pecador.

Quod peto da, non peto consilium.


Dá-me dinheiro, não me dês conselho.

Quod quisque fecit, patitur.


O que fizeres, encontrarás.
You shall have as good as you bring.
Comme à autrui fait tu auras, d'autrui enfin tu recevras.
Donde las dan las toman.
Come farai, così avrai.

Quod sapiens prius facit, stultus posterius.


O que o sábio faz primeiro, faz o néscio derradeiro.

Quod suave est in amore, abit; quod turpe est, manet.


Vão-se os amores, e ficam as dores.
The course of true love never did run smooth.
Les amours s'en vont, et les douleurs demeurent.
Vanse los amores, quedan los dolores.
Agli amanti ed ai cacciatori, per un piacer mille dolori.
Se ne vanno gli amori, e restano i dolori.

Quod tibi dico, ceteris ita dico.


Quod uni dictum est, sibi quisque dictum putet.
A ti digo, filha, entende-me, nora.
He that cannot beat the ass beats the saddle.
On frappe sur le sac pour que l'âne le sente.
A ti te lo digo, hijuela; entiéndolo tú, mi nuera.
Dico a te, figliuola, intendilo tu, nuora.
En ŝerco kaj ludo ofte sidas aludo.
Petro parolas sen direkto, sed Paŭlo konjektu.

Quod tibi non vis, alteri non feceris.


Quod tibi non vis, alteri non facias.
Quod tibi fieri nolueris alteri ne feceris.
Não faças aos outros o que não queres que te façam.
Do unto others as you would they should do unto you.
Ne fais pas à autrui ce que tu ne voudrais qu'on te fît.
Lo que no quieres para ti, no lo quieras para mi.
Non fare agli altri quello che non vorresti fosse fatto a te.

Quod tribus est notum, non est a plebe remotum.


Segredo de dois, segredo de Deus; segredo de três, segredo de todos.
What is known to three, is known to every body.
Secret de deux, secret de Dieu; secret de trois, secret de tous.
Secreto de dos, sábelo Dios; secreto de tres, toda res.

Quod video, id credo mihi.


O que o olho vê, crê o coração.
What the eye sees, the heart belives.
Qui de l'oeil voit, du coeur croît.
Lo que el ojo ve, crree el corazón.
Quel che l’occhio deve, il cuor crede.

Quoniam non potest id fieri quod vis, is velis quod possit.


Quem não faz o que quer faz o que pode.
He that may not do as he would must do as he may.
Quand on ne peut faire comme on veut, il faut faire comme on peut.

Quoquo te vertas, omnia plena malis.


Quos Deus perdere vult, dementat prius.
Quos Iuppiter perdere vult, dementat prius.
Formiga, quando se quer perder, cria asas.
When God wishes to destroy, he first deprives of reason.
Quand Dieu quelqu'un veut châtier, de bons sens le fait varier.
A pescadillo que se ha de perder, alillas le han de nacer.
Quando Dio ci vuoi punire dal vero senno ci fa uscire.

Quot capita, tot sensus.


Tantas cabeças, tantas sentenças.
As many men, so many minds.
Autant de têtes, autand d'avis.
Cuantos hombres, tantos pareceres.
Tante teste, tanti cervelli.

Quot capitum vivunt, totidem studiorum milia.


Cada doido com sua mania.
Há gosto para tudo.
Every man to his own taste.
Tates differ.
Chacun son goût.
Tous les goûts sont dans la nature.

Quot homines, tot sententiae.


Quantos homens, tantas opiniões.
Quantas cabeças, tantas sentenças.
As many men, so many minds.
Autant de têtes, autant d'avis.
Cuantos hombres, tantos pareceres.
Tanti capi, tante opinioni.

Quot regiones, tot mores.


Cada terra com seu uso, cada roca com seu fuso.
So many countries, so many customs.
Autant de pays, autant de guises.
En cada tierra su uso, y en cada casa, sus costumbres.
Ogni terra col su uso, ogni rocca col suo fuso.
Tanti paesi, tanti costumi.

Quot servi, tot hostes.


Quantos criados, tantos inimigos.
So many servants, so many enemies.
Autant de valets, autant d'ennemis.
Quien ha criados, ha enemigos no excusados.
Tanti servitori, tanti nemici.

Quousque promittas tardus, ut festinus praestes.


Até prometer, sê escasso.

R
Radix enim malorum omnium cupiditas.
A ambição é a raiz de todos os males.
Quand tous les vices sont vieux, l'avarice est encore jeune.
Covetousness is the root of all evil.
De’ vizi è regina l’avarizia.

Raro lupi lenti praebentur fercula denti.


Raposa que dorme, não apanha galinhas.
Sleeping foxes catch no poultry.
À renard endormi, rien ne le tombe dans la gueule.
A la vulpeja dormida, no le cae nada en la boca.
Volpe che dorme vive sempre magra.

Raro meliora subsecutura.


Como a Felícia d'Abrantes, pior que dantes.
The next day is never so good as the day before.
Tout va pis qu'avant.
De temer es cuando malo es un señor, que después venga aún peor.
Di raro miglior è quel che vien dopo.

Rarum esse oportet, quod diu carum velis.


Visita rara, convidado amável.
A constant guest is never wellcome.
Chose rarement vue est plus chère tenue.
Visita rara, convidado amable.
Ospite raro, ospite caro.

Re opitulandum, non verbis.


Obras são amores, e não palavras doces.
Ne rapidu kun vortoj, rapidu kun faroj.

Recte faciendo, neminem timeas.


Cumpre sempre teu dever, se não te queres arrepender.
Do well and dread no shame.
Fais ce que dois, advienne que pourra.
Cumple tu deber y no has de temer.
Haga el hombre lo que debe, y venga lo que viniere.
Fa il dovere e non temere.

Regis ad exemplum totus componitur orbis.


Qual o rei, tal a lei; qual a lei, tal a grei.
Like king, like law.
Tel roi, telle loi.

Regula certa datur: bene qui stat, non moveatur.


Quem bem está, não se levante.
He who quits his place loses it.
Quand on est bien, il faut s'y tenir.
Si bien estás, no te moverás.
María, si bien estás, no te mudarás.
Chi sta bene, non si mueva.
Kiu bone sidas, tiu lokon ne ŝanĝu.
Res ab exitu spectanda et dirigenda est.
Antes de entrar, pensar na saída.
Antaǔe intencu kaj poste komencu.

Res est forma fugax.


A beleza é um bem frágil.
A beleza depressa acaba.
Beauty is a blossom.
De belle femme et fleur de mai en un jour s'en va la beauté.
Belleza è come un fiore, che nasce e presto muore.

Res est solliciti plena timoris amor.


Quem ama, teme.
Love is not without fears.
Qui aime, il craint.
El que ama teme.
Chi ama, teme.

Res modo formosae foris, intus erunt maculosae.


Cruz nos peitos, e o diabo nos feitos.
A fair face may hide a foul heart.
Souvent la plus belle pomme est vereuse.
La cruz en los pechos, el diablo en los hecos.
Bella in vista, dentro è trista.
Non sono tutti santi quelli che vanno in chiesa.

Res male dilabitur, quae conspectu domini caret.


Onde não vai o dono, vai o dolo.
Matters prosper under the master's eye.
L'oeil du maître engraisse le cheval.

Res male quaesita saepe recedit ita.


O mal ganhado, leva-o o diabo.
Evil gotten, evil spent.
Ce qui vient de la flûte, s'en retourne au tambour.
Los dineros del sacristán, cantando se vienen y cantando se van.
La roba di mal acquisto se la porta il vento.

Res modo formosa e foris, intrus erunt maculosae.


Por fora muita farofa, por dentro molambo só.
None can guess the jewel by the cabinet.
Souvent la plus belle pomme est véreuse.
Sur la ventro veluro, en la ventro murmuro.

Res parta furto durabit tempore curto.


Quem com o alheio se veste, na praça o despe.
What is got over the devil's back, is spent under his belly.
Bien volé ne profita jamais.
Quien de ajeno se viste, en la calle le desnudan.
Roba mal acquistata non dura un’annata.
Res sacra consilium.
Um bom conselheiro alumia como candeeiro.
Um bom conselho não tem paga.
Good advice is beyond all price.
Good conseil has no price.
Un bon avis vaut un oeil dans la main.

Res, ubicumque sit, pro domino suo clamat.


O alheio chora por seu dono.

Res valet, ars praestat; si res perit, ars mihi restat.


Quem tem ofício, não morre de fome.
A trade in hand finds gold in every land.
Qui art a, partout part a.
Quien tiene arte, va por toda parte.
Quien sabe algun arte come en cualquier parte.
Chi ha un mestiere in man, dappertutto trova pan.

Responsio mollis frangit iram.


Resposta branda ira quebranta.
Mais apaga a boa palavra que caldeira d'água.
Good words cool more than cold water.
Paroles douces apaisent grande colère.
La respuesta mansa la ira quebranta.
Más apaga buena palabra que caldera de agua.
La risposta dolce calma il furore.
Una buona parola smorza più che una caldaia d’acqua.

Respue quod non es.


Fazei-vos mel, comer-vos-ão as moscas.
Cover yourselves with honey and the flies be at you.
Faite-vous miel, les mouches vous mangeront.
A quien se hace miel, moscas se le comen.
Fatti di miele, e ti mangeranno le mosche.

Retro sedet ianuam, non invitatus ad aulam.


A boda e a batisado, não vás sem ser convidado.
An unbidden guest knows not where to sit.
Hôte qui de soi-même est convié, est bientôt soûl et contenté.
A bodas y a niño bautizado, no vayas sin ser llamado.
Chi va alla festa e non è invitato, bemgli sta se n’è scacciato.
Ne ŝovu la nazon en fremdan vazon.

Rex regnat, sed non gubernat.


O rei reina mas não governa.
The king reigns, but does not govern.
Le roi règne et ne gouverne pas.
El rey reina, mas no gobierna.
Il re regna ma non goberna.

Ridenti domino et caelo ne crede sereno, nam facili casu dominus mutatur et aura.
Serve o senhor, e saberás o que é dor.
Acquaintance of the great will I naught, for first or last dear it will be bought.
Amour de grands, ombre de buisson qui passe bientôt.
Sirve a señor, y sabrás de dolor.
Amor de signore e vin di fiasco, se la mattina è buono, la sera è guasto.

Risus habet fletum, nectarque molestat acetum.


O riso está perto do pranto.
Pleasure has a sting in its tail.
Après rire c'est pleurer.

Roma non fuit una die condita.


Roma não se fez num dia.
Rome was not build in one day.
Rome n'a pas été bâtie en un seul jour.
No se ganó Zamora en una hora.
Roma non fu fatta in un giorno.

Rore non pascitur.


Não se pode viver de vento.
A man cannot live by air.
L'on ne vit pas de vent.
No se puede vivir de viento.
El saco vacío no puede mantenerse en pie.
Non si campa d’aria.

Rumor publicus non omnino frustra.


Quando o povo diz, ou é, ou quer ser.
Onde há fumaça, há fogo.
No smoke without fire.
Il n'y a pas de fumée sans feu.
Famo ne flugas, se kaŭzo ne estas.

Rustica natura semper sequitur sua iura.


O vício da natureza até a sepultura chega.
No fine cloth can hide the clown.
On garde toujours la marque de ses origines.
Natural y figura hasta la sepultura.
Ciò che si ha per natura, sino alla fossa dura.
Un villano rimane sempre villano.
Lupo ŝanĝas la harojn, sed ne la farojn.

Rustica progenies nescit habere modum.


Ao vilão, dá-lhe o pé, tomar-te-á a mão.
Don't waste good deeds on a bad fellow.
Oignez vilain, il vous poindra; poignez vilain, il vous oindra.

Rusticum beneficare et laterem lavare idem est.


Fazer bem a velhaco é lançar água ao mar.
To do good to an ingrateful man, is to throw rosewater into the sea.
Obliger un ingrat c'est perdre le bienfait.
El hacer bien a villanos es echar agua en el mar.
Chi fa del bene al villano, si sputa in mano.
Rusticus, quanto plus rogatur, tanto magis inflatur.
Quem pede a vilão cansa-se em vão.
Ask a kite for a feather, and she'll say she has but just enough.
Qui prie le vilain, se fatigue en vain.
Al ruín, cuanto más le ruegan, más se extiende.
Chi prega il villano, s’affatica invano.

Saccus adaptetur, porcellus cum tibi detur.


Quando te derem a vaca, vem logo com a corda.
Se te derem o porquinho, vem logo com o baracinho.
Tudo que vier é lucro.
When the pig is proffered, hold up the poke.
Celui à qui on donne, ne choisit pas.
Cuando te dieren el anillo, pon el dedillo.
Se ti gettano la fune, et tu lege la vacca.

Saepe carent multa responsis verbula stulta.


A palavras loucas, ouvidos moucos.
For foolish talk, deaf ears.
Every question requires not an answer.
À folle demande, point de réponse.
No toda pregunta merece respuesta.
A domande inutili risposte futili.
Ogni parola non vuol risposta.

Saepe dat una dies quod non evenit in anno.


O que não acontece num ano, acontece num minuto.
It happens in an hour, that happens not in seven years.
Il advient souvent en un jour, ce qui n'advient en cent ans.
Lo que no acaece en un año, acaece en un rato.
Accade in un' ora quel che non aviene in mill’anni.

Saepe etiam stultus valde opportuna locutus est.


Do néscio às vezes bom conselho.
A fool may put somewhat in a wise body's head.
Un fou enseigne bien un sage.
Muchas veces el necio dice un buen consejo.
Anche il pazzo dice talvolta parole da savio.

Saepe habet malus famam boni viri.


Cobra boa fama, e deita-te a dormir.
Get a good name, and go to bed.
Fais-toi une bonne renommée, et dors la grasse matinée.
Buena fama hurto encubre.
Cobra buena fama, y échate a dormir.
Acquista buona fama, e mettiti a dormire.

Saepe potestatem solita est superare voluntas.


Mais faz quem quer do que quem pode.
It is the intention that counts.
L'intention vaut le fait.

Saepe reposcit idem, quod iactavit prius idem.


Quem diz mal da coisa, esse a compra.
After scorning comes catching.
Qui refuse, muse.
Quien dice mal de la pera ése la lleva.
Tal lascia l’arrostro che poi brama il fumo.

Saepe simul iuncta male stant pariter ioca damna.


Trás apedrejado chovem pedras.
The loser is always laughed at.
Les battus paient l'amende.
Tras cornudo, apaleado.
Chi ha il danno, ha pur le beffe.

Saepe tegit nequam lata cuculla caput.


O hábito não faz o monge.
The habit does not make the monk.
L'habit ne fait pas le moine.
Valoras ne la vesto, valoras la enesto.

Saepem vir calcat ibi, plus ubi passa exstat.


O homem pisa na cerca onde ela está mais baixa.
Atravessa o rio onde ele é mais raso.
Where the hedge is lowest, commonly men leap over.
On passe la haie par où elle est plus basse.
Por donde el seto es más bajo, todo el mundo quiere pasar.
Dove la siepe è bassa, ognum vuol passare.

Saeva quidem plures leto gula tradit acerbo quam gladius.


A gulodice tem matado mais gente do que a espada.
Gluttony kills more than the sword.
Les gourmands font leur fosse avec leurs dents.

Sagitta in caelum excussa in ferientem recidet.


Quem cospe para o céu, no rosto lhe cai.
Evil that comes out of your mouth, flies in your bosom.
Du bâton que l'on tient, on est souvent battu.
Quien al cielo escupe, en la cara le cae.
Chi sputa in su, lo sputo gli torna su viso.

Salivam hoc movet.


Dar água na boca.
To make one's mouth water.
Faire venir l'eau à la bouche.
Hacer venir el agua a la boca.
Far venire l’acqua in bocca.

Sanctum per saecula nomen legatus.


Mensageiro não merece pancadas.
Messengers should neither be headed nor hanged.
Embassadeur ne porte douleur.
Héraut ni messager ne doit être en danger.
El mensajero no merece pena por buena o mala nueva.
Ambasciatore non porta pena.

Sapiens est, qui tacere novit.


Néscio calado por sábio é contado.
No wisdom like silence.
Qui ne sait rien est un habile homme, quand il sait se taire.
El bobo, si es callado, por sesudo es reputado.
Ogni pazzo è savio quando tace.
Chi parla raramente è stimato gran sapiente.
Assai sa, chi tacer sa.

Sapienti pauca.
A bom entendedor meia palavra basta.
A word to the wise is enough.
À bon entendeur, peu de paroles.
Le sage entend à demi-mot.

Sapientia abscondita et thesaurus invisus, quae utilitas in utrisque?


O saber escondido, da ignorância vista, pouco dista.

Sapientia divitiis possessio praestantior.


Sapientia longe praestat divitiis.
Mais vale saber que haver.
Acaba-se o haver, fica o saber.
Do saber vem o ter.
A good mind possesses a kingdom.
Knowledge is power.
Science est la meilleure chose qui soit.
Science passe richesse.
De savoir vient avoir.
Más vale saber que haber.
Non c’è avere que valga sapere.

Sapientis quaevis terra patria.


Ao bom varão, terras alheias pátria são.
Go where he will, the wise man is at home, his hearth the earth, his hall the azure dome.
Un honnête homme trouve sa patrie partout.
Al buen varán tierras ajenas su patria le son.
Ogni paese ai valentuomo è patria.

Sapiunt vasa, quicquid primum acceperunt.


O tonel nunca perde o cheiro do vinho.
It's kindly that the pock savour of the herring.
Toujours sent le mortier les aulx.
A la vasija nueva dura el resabio de lo que se echó en ella.
La bodega huele al vino que tiene.
Il mortaio sa sempre d’aglio.
Sat cito, si sat bene.
Depressa se faz o que bem se faz.
La trop grande hâte est cause du retardement.

Satis loquentiae, sapientiae parum.


Muito falar e pouco saber.

Saxum volutum non obducitur musco.


Pedra que muito rola, não cria musgo.
A rolling stone gathers no moss.
Pierre qui roule n'amasse pas (de) mousse.
Piedra movediza nunca moho la cobija.
Pietra mossa non fa muschio.

Scapham scapham dicere.


To call a spade a spade.
Appeler un chat un chat.
Decir al pan pan, y al vino vino.
Dire pane al pane.

Scientia non habet inimicum nisi ignorantem.


O pior inimigo da ciência é a ignorância.
Science has no enemy but the ignorant.

Scit bene venator cervis ubi retia tendat.


Bem sabe o demo que frangalho rompe.

Se gerit egregium speculum veteranus amicus.


Não há melhor espelho que amigo velho.
No mirror like an old friend.
The best mirror is na old friend.
Il n'est meilleur miroir qu'un ami vieux.
No hay mejor espejo que el amigo viejo.
Non c’è miglior specchio dell’amico vecchio.

Sed propera, nec te venturas differ in horas.


O que se tem de fazer num dia, não se deixe para outro dia.
Never put off till tomorrow what may be done today.
Il ne faut pas renvoyer à demain ce qu'on peut faire aujourd'hui. Faru hodiaǔ, kion vi povas; morgaǔ vi eble okazon
ne trovos.

Sedibus in mediis, homo saepe resedit in imis.


Quem corre atrás de duas lebres, nenhuma apanhará.
Between two stools the breech comes to the ground.
S'asseoir entre deux selles, le cul à terre.
Tener el pie en dos zapatos.
Tenere el piè in due staffe.
Kiu ĉasas du leporojn, kaptas neniun.

Semel artifex, millies artifex esse potest.


Quem faz uma vez faz duas e três.
Semel emissum volat irrevocabile verbum.
Palavra e pedra solta não têm volta.
A word and a stone let go cannot be called back.
Parole lâchée ne revient jamais.

Semel malus, semper malus.


Quem foi ruim não deixa de ser.
He that has done ill once will do it again.
Qui vole un oeuf vole un boeuf.
Unufoje ŝtelinta restas ĉiam ŝtelisto.

Sementem ut feceris, ita metes.


Cada um colhe conforme semeia.
Good seeds make a good crop.
Comme tu sèmeras, tu moissonneras.

Semper deterior vehiculi rota perstrepit.


A pior roda é sempre a que chia.
The worst wheel of a cart creaks most.
La plus mauvaise roue du char fait toujours le plus de bruit.
La peor rueda de una carreta es aquella que rechina más.
La più cattiva ruota del carro sempre più cigola.

Semper eris similis cum quibus esse cupis.


Quem com lobos anda aprende a uivar.
Who keeps company with the wolf will learn to howl.
Avec les loups on apprend à hurler.

Semper flamma fumo proxima est.


Onde há fumaça, há fogo.
No smoke without fire.
Il n'y a pas de fumée sans feu.

Semper habet lanam, cui copia larga est bidentum.


Quem tem carneiro tem lã.

Semper mendax impudens.


Quem mente vergonha não sente.

Semper nocuit differre paratis.


De manhã em manhã perde o carneiro a lã.

Semper plus metuit animus ignotum malum.


O mal desconhecido é o mais temido.
Moins grave le mal duquel on se prend garde.
Desgracia imprevista nos hiere más fuertemente.
Un male ignoto si teme doppiamente.

Semper vacuos nox sobria torquet.


Quem se deita sem ceia, toda a noite rabeia.
He that sups well, sleeps well.
Qui s'en va coucher sans souper, ne cesse la nuit de se démener.
Quien se echa sin cena toda la noche devanea.
Chi va a letto senza cena, tutta notte si dimena.

Senecta ipsa est morbus.


Senectus ipsa est morbus.
A velhice mesma é uma doença.
Old age is itself a desease.
Old age is a hospital that takes in all deseases.
Vieillesse, maladie de nature.
La vieillesse est elle-même une maladie.
La vejez es un hospital donde caben todas las enfermedades.
La propia vejez es enfermedad..
La vecchiaia è in se stessa un infermità.
Chi ha degli anni ha dei malanni.
La vecchiaia è una malattia da cui non si guarisce.

Senectus est velut altera pueritia.


Velhice, segunda meninice.
An old man is twice a child.
Old men are twice children.
Un vieillard est deux fois enfant.
Vieillir, c'est redevenir enfant.
La vejez es una secunda niñez.
La vejez tornó por los días en que nació.
I vecchi son’ due volte fanciulli.

Senectus primum consulenda.


Se queres bom conselho, pede-o ao homem velho.
If you wish a good advice, consult an old man.
En conseil écoute l'homme âgé.
Consiglio di vecchio non rompe mai la testa.

Senem iuventus pigra mendicum creat.


Mocidade ociosa, velhice vergonhosa.
Lazy youth makes lousy old age.
Jeunesse paresseuse, vieillesse pouilleuse.
A mocedad ociosa, vejez trabajosa.
Giovane ozioso, vecchio bisognoso.

Senex mature fias, ut maneas diu.


É preciso ser velho cedo, para o ser muito tempo.
They who would be young, when they are old, must be old.
Pour vivre longtemps il faut être vieux de bonne heure.
Si quieres vivir sano, hazte viejo temprano.
Se vuoi vivere sano e lesto, fatti vecchio un po’ più presto.

Seni verba dare difficile est.


Macaco velho não trepa em galho seco.
Older and wiser.
Time brings wisdom.
Avec l'âge on devient sage.
Senibus labores corporis sunt minuendi.
À rês velha, aliviar-lhe a carga.

Senilis iuventa praematurae mortis signum.


O que cedo amadurece, cedo apodrece.
A little too wise, they say, do ne'er live long.
Les enfants trop tôt sages, ne vivent pas longtemps.
Niño precoce acorta su vida.
Fanciullo che presto sa, presto muore.

Sentiendum cum multis.


É melhor errar com muitos do que acertar com poucos.
Better be mad with the crowd than wise by yourself.
Il vaut mieux être fou avec tous que sage tout seul.

Sera sunt barba post vigesimum, scientia post trigesimum, divitiae post quadragesimum.
Quem aos vinte não barba, aos trinta não casa e aos quarenta não tem, não barba, não casa, não tem.
He that is not handsome at twentyu, nor strong at thirty, norrich at forty, nor wise at fifty, will never be handsome,
strong, rich, or wise.
Qui n'est riche à vingt ans, qui à trente ans ne sait, et à quarante n'a, de sa vie riche ne sera, et jamais ni saura et
n'aura.

Serit arbores quae alteri saeculo prosint.


Nem sempre se comem os frutos da árvore que se plantou.
He that plans a tree plants for posterity.
Il faut planter un arbre au profit d'un autre âge.

Sero molunt deorum molae.


Deus tarda mas não falha.
God's mill grinds slow but sure.
La meule de Dieu moud lentement, mais fin.
Dios retarda la justicia, pero no la olvida.
Dio castiga tardi, mas castiga largamente.

Sero sapit, quem tu desipuisse vides.


Quem de loucura enfermou, tarde sarou.
He who is born a fool is never cured.
Qui naît fou n'en guérit jamais.

Sero venientes, male sedentes.


Quem tarde chega, mal se acomoda.
Last come, last served.
Qui tard arrive, mal loge.
Quien tarde llega, le quedan los huesos.
Chi tardi arriva male alloggia.
All’ultimo tocca il peggio.
Por malfrua gasto restas nur osto.

Sero venisti.
Tarde piaste.

Servitia coacta non habent meritum.


Amor adquirido a pau nunca é bom, sempre é mau.
Amor adquirido a pau sempre é mau.
Forced love does not last.
Chose contrainte ne fut jamais sainte.
Lo hecho a la fuerza no vale una berza.
Cosa fatta per forza non vale un scorza.
Perforta amo estas plej forta malamo.

Servus erit, qui ducet pravam uxorem.


Quem tem mulher má está na vizinhança do purgatório.
A wicked woman and an evil is three halfpence worse than the devil.
Qui mauvaise femme prend, ne peut être sans tourment.
Quien tiene una mala esposa jamás de la vida goza.
Chi ha moglie cattiva al lato è sempre travagliato.

Servus servo praestat, dominus domino.


Os dedos da mão não são iguais.
All fingers are not similar.
Les doigts d'une main ne s'entresemblent pas.

Si caecus caecum ducit, ambo in foveam cadunt.


Cego não pode guiar cego.
If the blind leads the blind, both shall fall into the ditch.
Un aveugle mène l'autre dans la fosse.
Un ciego guia a otro al abismo.
Si el ciego guiare al ciego, ambos caerán en el hoyo.
Se un cieco guida l’altro, tutti i due cascano nella fossa.

Si caput dolet, omnia membra languent.


A quem dói a cabeça, dói todo o corpo.
When the head aches, all the body is the worse.
À qui la tête fait mal souffre partout le corps.

Si caseum haberem, non desiderarem obsonium.


Pão e queijo, mesa posta é.

Si corvus posset tacius pasci, haberet plus dapis.


Ovelha que berra, bocado que perde.
A bleating sheep loses her bit.
Brebis qui bêle perd son morceau.

Si déficit equus, lassus conscendit asellum.


Caminhante cansado monta em asno, se não tem cavalo.
Who has no horse, may ride on a staff.
Faute de boeuf, on fait labourer par son âne.

Si Deus pro nobis, quis contra nos?


A quem Deus quer ajudar, o vento lhe apanha a lenha.
When God helps, nought harms.
À qui Dieu aide, nul ne peut nuire.
A quien Díos quiere ayudar, nada le puede perjudicar.
A chi Dio aiutar vuole, niente nuocer gli puoie.
Si dulcis fias ut mel, te musca vorabit.
Quem se faz de mel, moscas o comem.
Make yourself all honey, and the flies will devour you.
Faite-vous miel, et les mouches vous mangeront.
Al que se hace de miel, las moscas se lo comen.
Ungiti di miele, sarai coperto di mosche.

Si finis bonum est, totum bonum est.


Tudo é bom quando acaba bem.
All is well that ends well.
Tout est bien qui finit bien.

Si fortuna iuvat, caveto tolli; si fortuna tonat, caveto mergi.


Se caçares, não te gabes; se não caçares, não te enfades.
Do not cry roast meat.
De fortune et de santé il ne faut jamais se vanter.
Si cazares, no te alabes; si no cazares, no te enfades.
Nella felicità, ragione; nell’infelicità, pazienza.

Si fortuna iuvat, multi numerantur amici; si fortuna perit, nullus amicus erit.
Amigo de bom tempo muda-se com o vento.
In time of prosperity, friends there are plenty; in time of adversity, not one among twenty.
Tant que tu seras heureux, tu compteras beaucoup d'amis; si le ciel se couvre de nuages, tu seras seul.
Amigo del buen tiempo mudase con el viento.
Amico di buon tempo mutasi col vento.
Amici molti avrai finche rico sarai.

Si fueris pauper, qui tibi amicus?


Pobre não tem amigo nem parente.
As long as I am rich reputed, with solemn voice I am saluted, but wealth away once worn, not one will say: good
morn.
Cadran solaire et faux amis parlent tant que le soleil luit, et se taisent quand il s'en fuit.
Chi cade in povertà perde ogni amico.

Si fueris Romae, Romano vivito more.


Em Roma, sê romano.
When in Rome, live as the Romans do.
Il faut vivre à Rome comme à Rome.

Si iuxta claudum habites, subclaudicare disces.


Quem com lobos anda, aprende a uivar.
Who keeps company with a wolf will learn to howl.
Hantez les boiteux, vous clocherez.
Quien con lobos anda, a aullar se enseña.
Chi pratica lo zoppo, impara a zoppicare.

Consonus esto lupis cum quibus esse cupis.


À terra onde fores ter faze como vires fazer.
One must howl with the wolves.
Il faut hurler avec les loups.
Si entre burros te ves, rebuzna alguna vez.
Chi coi lupi viver vuoi, urlar devi quanto puoi.

Si leonina pellis non satis est, assuenda vulpina.


Mais vale astúcia que força.
Quem não pode, trapaceia.
Se não basta a pele de leão, põe uma de raposa.
Where the lion's skin will not reach, it must be pieced with the fox's.
Mieux vaut rouse que force.
Il faut coudre la peau du renard à celle du lion.
Donde no llega la piel del león, hay que añadir un poco de la de la zorra.
Dove non basta la pelledel leone, bisogna attaccarvi quella della volpe.
Dove no riesce la forza riesce la furberia.

Si mea non comedat, gratior hospes erit.


Si mea non cenes, gratior hospes es.
Hóspede jejuador, bem-vindo seja!

Si nil manduces, deserit ossa calor.


Pela boca se esquenta o forno.
Par la bouche se met le feu au four.

Si non ungitur axis, tardius incoeptum continuatur item.


Quem seu carro unta, seus bois ajuda.
If you grease well, you speed well.
Pour faire aller le charriot, il faut graisser les roues.
Quien su carro unta sus buyes ayuda.
La carrucola non frulla, se non è unta.
Asso unto, carrozza silenziosa.

Si potes lente, capiasque famelicus escam optatam, exiguo tempore pinguis eris.
Quem quiser cedo engordar coma com fome e beba devagar.

Si praestabis, non habetis; si habetis, non tam bene; si tam bene, non tam cito; si tam cito, perdis amicum.
Emprestaste e não cobraste; se cobraste, não tanto; se tanto, não tal; se tal, inimigo mortal.
If you would make an enemy, lend a man money, and ask it of him again.
Ami au prêter, ennemi au rendre.

Si qua voles apte nubere, nube pari.


Si vis apte nubere, nube pari.
Casar e compadrar, cada qual com seu igual.
Like blood, like good, and like age, make the happiest marriage.
Chacun avec sa chacune.

Si quemquam verbo laedis, laederis et ipse.


Quem mal fala, mal ouve.

Si quid est amari, vitiat, si quid dulcis inest.


Pouco fel dana muito mel.
A little venom bitters much sweet.
Un peu de fiel gâte beaucoup de miel.
Poco hiel hace amarga mucha miel.
Poco fele fa amaro molto miele.
Si quietem mavis, duc uxorem parem.
Casa teu filho com teu igual, e de ti não dirão mal.
Casar e compadrar, cada qual com seu igual.
Like blood, like good and like age make the happiest marriage.
Ne nous associons qu'avec nos égaux.
Casar y compadrar, cada cual con su igual
Beni uguali, sangue uguale e anni uguali fanno i migliori matrimonii.
Il parentato dev’esser pari.

Si quis amat ranam, ranam putat esse Dianam.


Quem o feio ama, bonito lhe parece.
Fair is not fair, but that which pleases.
Ce qui me plaît est bon.
Quien feo ama, hermoso le parece.
Non è bello cio ch’è bello, ma è bello quel che piace.

Si quis dat mannos, ne quaere in dentibus annos.


A cavalo dado não se olha o dente.
Look not a gift horse in the mouth.
À cheval donné on ne regarde point la bouche.

Si ruerit caelum, multae caperentur alaudas.


Se o céu caísse, morreriam as andorinhas todas.
If the sky fall, we shall catch larks.
Si le ciel tombait, il y aurais bien de alouettes prises.
Si el cielo se cae, quebrar-se han las ollas.
Se il cielo rovinasse, si piglierebbero molti uccelli.

Si sapiens fueris, Croesi superaveris aurum.


Mais vale saber que haver.
Better wit than wealth.
Mieux vaut sagesseque richesse.

Si servo nequam palmus datur, accipit ulnam.


Ao vilão, se lhe deres o dedo, tomar-te-á a mão.
Give a clown your finger, and he'll take your whole hand.
Si on lui donne un pouce, il en prendra le bras.
Al villano dale el pie, y se tomará la mano.
Si gliene concedi un dito, el se ne prende un braccio.

Si stulto clam illudas, illudet tibi palam.


Zomba com o tolo em casa, zombará contigo na praça.

Si tibi deficiant medici, medici tibi fiant haec tria: mens laeta, requies, moderata diaeta.
Mais cura a dieta que a lanceta.
The best physicians are: doctor Diet, doctor Quiet and doctor Merryman.
Il vaut mieux aller au boulanger qu’au médecin.
Más cura la dieta que la lanceta.
Los mejores médicos son el doctor Alegría, el doctor Dieta y el doctor Tranquilidad.
Vita quieta, mente lieta, moderata dieta.
Si tua das cunctis omnia, multa feres.
Quem dá o que tem a pedir vem.

Si vestem repares, longum durabit in annum.


Remenda teu pano, durará mais um ano.

Si vidua est locuples, lacrimoso lumine ridet.


A viúva rica com um olho chora, com o outro repica.

Si vis amari, ama.


Amor com amor se paga, e com desdém se apaga.
Love is the true price of love.
Amour ne s'achète, ni se vend; mais au prix d'amour, amour se rend.
Amor no se alcanza sino con amor.
Amor con amor se paga.
Ama a chi ti ama e risponde a chi ti chiama.
Amor non si compra nè si vende, mas in premio d’amor, amor si rende.

Si vis domum tuam puram et immaculatam habere, caveas a columbis.


Se queres manter tua casa limpa e imaculada, cuidado com os pombos.
Qui veut tenir nette sa maison, n'y mette ni femme, ni pigeon.
Sin clérigo y palomar, tendrás limpio tu hogar.
Chi vuol la casa monda, non tenga mai colomba.

Si vis pacem, para belum.


Se queres paz, prepara-te para a guerra.
Who would desire peace, should be prepared for war.
Qui veut la paix, se prépare à la guerre.
Si quieres asegurar la paz, prepárate para la guerra.
Una espada tiene la otra envainada.
Chi vuoi la pace, guerra apparecchi.
Una spada tiene l’altra nel fodero.

Sidera caelo additis.


Dais por amor de Deus a quem tem mais que vós.

Silent leges inter arma.


Onde força há, direito se perde.
When drums speak, law is silent.
Là où force règne, droit n'y a lieu.
En tiempo de guerra, callan las leyes.
Emudecen las leyes con el estrépito de las armas.
Dove parlano i tamburi, taccion le leggi.

Silentii tutum praemium.


Quem cala vence.
Em boca fechada não entra mosca.
A closed mouth catches no flies.
En bouche close n'entre mouche.

Silentium omnia bona continet, mala omnia loquacitas.


Quem fala, semeia; quem escuta, colhe.
He that speaks, does sow; he that holds his peace, does reap.
Qui parle, sème; qui écoute, recueille.
Quien habla, siembra; quien escucha, recoge.
Chi parla, semina; chi tace raccoglie.
Parolanto semas, aŭdanto rikoltas.

Simia semper simia, etsi aurea gestet insignia.


Simia est simia, etiamsi purpura vestiatur.
Ainda que vistas a mona de seda, mona se queda.
O que o berço dá só o túmulo tira.
An ape's an ape, a varlet's a varlet, though they be clad in silk or scarlet.
Le singe est toujours singe, et fût-il déguisé en prince.
Aunque se vista la mona de seda, mona se queda.
La scimmia è sempre scimmia, anco vestita di seta.

Similibus similia gaudent.


Eu como tu, tu como eu, um ao outro o diabo nos prendeu.
Like loves like.
Qui se ressemble, s'assemble.
Yo como tú y tú como yo, el diablo nos juntó.
Ogni simile ama il suo simile.

Simul ac quis misertus est, memoria interiit.


Rogar ao santo até passar o barranco.
The danger past, God forgotten.
Danger passé, saint moqué.
Rogar al santo, hasta pasar el trance.
Passato il pericolo, gabbato il santo.
Danĝero sieĝas, al Dio ni preĝas; danĝero ĉesas, ni Dion forgesas.

Simul sorbere ac flare difficile.


Simul flare sorbereque haud factu facile est.
Não se pode fazer a par comer e assoprar.
A um tempo soprar e sorver, não pode ser.
You can't whistle and drink at the same time.
On ne peut souffler et humer ensemble.
Soplar y sorber no puede junto ser.
Non si può tenere la farina in bocca e soffiare.
Non si può ad un tempo bere e fischiare.

Sine Cerere et Libero friget Venus.


Sine Cerere et Baccho friget Venus.
Sem Ceres e Baco o amor é fraco.
Sem comer e sem beber não há prazer.
Without Ceres and Bacchus, Venus grows cold.
Sans pain, sans vin, l'amour n'est rien.
Sin Ceres y Baco, el amor es flaco.
Senza Cerere e Bacco, è amor debole e fiacco.

Sine pennis volare haud facile est.


Ele bem quer voar, mas não tem asas.
No flying without wings.
On ne peut voler sans ailes.
No se puede volar sin alas.
Non si può volare senz’ale.

Sine sacris adeptus est hereditatem.


Carne sem osso, proveito sem trabalho.

Sine verecundia nihil rectum esse potest, nihil honestum.


Quem não tem vergonha não tem honra.
He that has no shame has no conscience.
Qui n'a honte n'aura pas honneur.

Singula quae non prosunt, multa collecta iuvant.


Um grão não enche o celeiro, mas ajuda o companheiro.
Penny and penny laid up will be many.
Denier sur denier bâtit la maison.

Sit conscientia mille testium.


A consciência vale por mil testemunhas.
Conscience serves for a thousand witnesses.
Conscience vaut en essence de mille témoins la présence.

Sit medicus senex, tonsor iuvenis.


Guarde-vos Deus de médico moço e barbeiro velho.
An old physician, a young lawyer.
Vieux médecin et jeune barbier sont à louer et apprécier.
De médico mozo y barbero viejo cátate.
Medico vecchio e barbiere giovane.

Sol lucet omnibus.


O sol nasce para todos.
The sun shines upon all alike.
Le soleil brille pour toutle monde.

Sol omnium dierum nondum occidit.


Falta-nos ainda muito por ver e saber.

Solet sequi laus, cum viam facit labor.


Solve aes alienum, e quod te cruciat, scias.
Paga o que deves; sararás do mal que tens.

Somnia ne cures, nam fallunt plurima plures.


Os sonhos, sonhos são.
Golden dreams make men wake hungry.
Tous songes sont mensonges.
Los sueños, sueños son.
Non bisogna fidarsi nei sogni.

Somnus est frater mortis.


O sono é irmão da morte.
Death and sleep are brothers.
La mort est un sommeil sans rêves.
El sueño es hermano de la muerte.
Dormir no es vivir, sino apariencia de morir.
Il sonno è parente della morte.
La morte è un sonno senza sogni.

Sorte sua quisque dives, si contentus.


Rico é quem se contenta com o que tem.
The greatest wealth is contentment with a little.
Est assez riche qui est content.

Spe melioris amittitur bonum.


O melhor é inimigo do bom.
Good is good, but better carries it.
Le mieux est l'ennemi du bien.
Lo mejor es enemigo de lo bueno.
Il meglio è inimigo del bene.

Spe suspensum aliquem tenere.


Trazer alguém preso pela esperança.
To keep one on tenter hooks.
Tenir quelqu'un en haleine.
Tener a uno en el aire.
Tenere uno sulla corda.

Speciosae plumae avem speciosam constituunt.


O pau se conhece pela casca.
Fine feathers make fine birds.
Les belles plumes font les beaux oiseaux.

Sperando melius fit vetus ipse lupus.


De manhã em manhã, perde o carneiro a lã.
Procrastination is the thief of time.
Il ne faut pas renvoyer à demain ce qu'on peut faire aujoud'hui.

Spes anxia mentem extrahit.


Quem espera desespera.
Hope deferred makes the heart sick.
Attente tourmente.

Spes confisa Deo nunquam confusa recedit.


Aquele é rico, que está bem com Deus.
God provides for him that trusts.
Qui aime Dieu est sûr en tout bien.
Aquel es rico, que está bien con Dios.
A chi ben crede, Dio provvede.

Spes quae differtur, aggravat animum.


Quem espera da mão alheia, mal janta e pior ceia.
Quem vive de esperança morre de fome.
He that lives on hope, will die fasting.
Qui vit en espérance, danse sans tambourin.
Quien espera en la esfera, muere en la rueda.
Chi si pasce di speranza, muore di fame.

Sphaeram inter se reddunt.


Fazem-se as barbas um ao outro.
One fool praises another.
L'âne frotte l'âne.

Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma.


A carne é fraca.
Ninguém é de ferro.
The flesh is weak.
La chair est faible.

Sponsae des curtum, magis oblungum tibi cultrum.


Mal vai a casa em que a roca manda mais que a espada.
The cunning wife makes her husband her apron.
Où femme gouverne et domine, tout s'en va bientôt en ruine.
Con mal anda la casa donde la rueca manda a la espada.
Dove la donna domina e governa, ivi sovente la pacce non sverna.

Stipulam quis in alieno oculo facilius perspicit quam in suo trabem.


A palha no olho alheio, e não a trave no nosso.
You see the splinter in your brother's eye, but not the beam in yours own.
On voit une paille dans l'oeil de son prochain, et on ne voit pas une poutre dans le sien.
Hay quien en el ojo de su vecino ve una paja, y en el suyo no ve una tranca.
Si vede la scheggia nell’occhio altrui e non si vede la trave nel proprio.

Stragem quam nox fecit, dies ostendit.


O que de noite se faz, de dia aparece.
What is done by night appears by day.
Ce qui se fait de nuit paraît au grand jour.

Strenuos equos non esse opere defatigandos.


Cavalo que voa não quer espora.
A willing horse must not be whipped.
Cheval bon et trottier, d'éperon n'a métier.
Caballo que vuela no quiere espuela.
Caval che corre non ha bisogno di sprone.

Stultitia est morte alterius sperare salutem.


Quem morte alheia espera, a sua lhe chega.
He that waits for dead men's shoes, may go long enough barefoot.
À longue corde tire, qui d'autrui mort désire.
Quien muerte ajena desea, la suya se le allega.
Quien espera de quien muera los zapatos, mucho tiempo andará descalzo.
A lunga corda tira chi morte altrui desidera.

Stultitiam nemo fugit.


De louco todos temos um pouco.
Every man has his feeble.
Chacun a sa marotte.
Mucho o poco, todos somos locos.
Todos somos locos, los unos y los otros.
Ognun ha il suo ramicello.

Stultitiam simulare loco summa prudentia est.


Fazer-se de parvo para não remar.
'Tis wisdom sometimes to seem fool.
Il y a un temps que le sage trouve son compte à faire le fou.
Fingir y demostrar locura alguna vez es gran cordura.
Non è sempre savio chi non sa essere qualche volte pazzo.

Stultorum infinitus est númerus.


O número dos tolos é infinito.
Os tolos crescem sem ser regados.
Fools grow without watering.
Les fous depuis Adam sont en majorité.

Stultus puerque semper vera dicunt.


As crianças e os loucos dizem a verdade.
Children and fools tell truth.
Enfants et fous son prophètes.
Los niños y los locos dicen la verdad.
Chi vuoi saper la verità lo domandi alla purità.

Stultus quoque, si tacuerit, sapiens reputabitur.


Tolo calado passa por avisado.
Let a fool hold his tongue, and he will pass for a sage.
Fou qui se tait, passe por sage.
El bobo, si es callado, por sesudo es reputado.
Quando non dice niente, non è dal savio il pazzo differente.

Stultus stulta loquitur.


Falou o boi e disse "mu".

Stultus utique est, qui se angit, ut alteri volumptatem alterat.


Os loucos dão os banquetes, e os avisados comem-nos.
Fools make feasts, and wise man eat them.
Les fous font les fêtes, les sages en ont le plaisir.
Los locos dan los banquetes, y los sabios los comen.
I matti fanno le feste, ed i savi le godono.

Sua cuique patria iucundissima.


O passarinho ama o seu ninho.
Cada passarinho gosta de seu ninho.
Every bird likes its own nest.
À tout oiseau son nid est beau.
A cada pajarillo agrada su nidillo.
Ad ogni uccello suo nido è bello.

Sua melius insanus curat quam sapiens aliena.


Mais sabe o tolo no seu do que o sisudo no alheio.

Sub laceris crebro virtus latet aurea pannis.


Muitas vezes a má folha esconde o melhor fruto.
Wisdom sometimes walks in clouted shoes.
Beau noyau gît sous faible écorce.
A menudo bajo hábito vil se esconde hombre gentil.
Spesso soto abito vile s’asconde uom gentile.

Sub nive quod tegitur, dum nix perit, omne videtur.


Não há segredo que, tarde ou cedo, não seja descoberto.
The filth under the white snow, the sun discovers.
Il n'y a rien si caché sous la neige, que le temps ne découvre.
No hay secreto que tarde o temprano no sea descubierto.
La neve si strugge e le inmondezze si scoprono.

Sub ovium pellibus lupos tegunt.


Rosário na mão, e o demônio no coração.
The beads in the hand, and the devil in capuch.
Miel sur la bouche, fiel sur le coeur.

Sub sordido palliolo latet sapientia.


Debaixo duma ruim capa está um bom dizedor.

Sublata lucerna, omnes mulieres aequales sunt.


Sublata lucerna, nihil interest inter mulieres.
De noite, à candeia, parece bonita a feia.
No escuro, tanto faz a rainha como a negra da cozinha.
When the candles are out, all women are fair.
Tout est beau sans chandelle.
À la chandelle, la chèvre semble demoiselle.
A la luz de la vela no hay mujer fea.
De noche a la vela la burra parece doncella.
A lume spento è pari ogni bellezza.
A lume di candella, ogni rustica par bella.

Subtracto fundamento in aëre aedificare.


Construir castelos no ar.
To build castles in the air.
Bâtir des châteaux en Espagne.
Hacer castillos en el aire.
Far castelli in aria.

Successore novo vincitur omnis amor.


Por amores novos se esquecem os velhos.
The new love drives out the old love.
Amours nouvelles oublient les vieilles.

Sufficit diei malitia sua.


A cada dia dá Deus a dor e a alegria.
Sufficient unto the day is the evil thereof.
À chaque jour suffit sa peine.

Summum cape, et medium habebis.


Pede mais do que devem para cobrar o devido.
Ask much to have little.
Pedir sobrado por salir con lo mediado.
Chi vuole assai, non domandi poco.``

Summum ius, summa iniuria.


Justiça extrema, extrema injustiça.
Extreme law, extreme injustice.
Excès de justice, excès d'injustice.
Justicia extrema, extrema injusticia.
Gran giustizia, grande offesa.

Sumptus censum ne superet.


Não dês passo maior do que a perna.
Quem gasta mais do que tem a pedir vem.
Stretch your legs according to your coverlet.
Gouverne ta bouche selon ta bourse.
Cada uno extienda la pierna como tiene la manta.
Bisogna fare i passi secondo le gambe.

Sunt tria damna domus: imber, mala femina, fumus.


Fumo, goteira e mulher faladora põem os homens pela porta fora.
Smoke, rain and a very cursed wife make a man weary of house and life.
Fumée, pluie et femme sans raison chassent l'homme de sa maison.
El humo y la mujer y la gotera echan al hombre de su casa fuera.
Ter cose cacciano l’uomo di casa: fumo, goccia e femina arrabiata.

Superat quaestum sumptus.


É maior o gasto que o proveito.
The game is not worth the candle.
Le jeu ne vaut pas la chandelle.
Es más el gasto que el provecho.
E più la spesa che la presa.

Sus magis in caeno gaudet, quam in fonte sereno.


O mel não é para a boca do asno.
It is not for asses to like honey.
Le miel n'est pas fait pour les ânes.
No se hizo la miel para la boca del asno.
Il miele non è fatto per gli asini.

Sustine et abstine.
No sofrer e no abster está todo o vencer.
Well thrives that well suffers.
Supporte et abstiens-toi.
Soporta y abstente.
Sostienti e astienti.

Sutor dissutus, et impexus tonsor.


Em casa de ferreiro, espeto de pau.
The shoemaker's son always goes barefoot.
Les cordonniers sont toujours les plus mal chaussés.
En casa del herrero, cuchillo de palo.
In casa del calzolaio non si hanno scarpe.
Ĉe botisto la ŝuo estas ĉiam kun truo.

Suum cuique pulchrum est.


Suum cuique placet.
A cada um agrada o seu.
A cada porco agrada a sua pousada.
Há olhos que de argueiros se pagam.
Every man likes his own things best.
À chacun plaît le sort de sa nature.
Cada cual ama lo suyo.
Ogni naso par bello alla sua faccia.
Al ĉiu besto plaĉas ĝia nesto.

Tacent, satis laudant.


Silêncio também é resposta.
Silence is often the best answer.
C'est souvent éloquence de savoir garder silence.
El callar es cosa muy virtuosa, entre las virtudes muy preciosa.
Un bel tacer non fu mal scritto.

Talia dicentur tibi, qualia dixeris ipse.


Como falares, assim ouvirás.
Quem diz o que quer ouve o que não quer.
He that say what he likes shall hear what he does not like.
Qui dira tout ce qu'il voudra, ouïra ce qui lui ne plaira.
Quien pregunta lo que no debría, oye lo que no quería.
Qual proposta, tal risposta.

Talis equus tibi erit, qualis curator equorum.


Boa mão de rocim faz cavalo; mão ruim de cavalo faz rocim.
Such captain, such retinue.
Les bons maîtres font les bons valets.

Tam desunt avido sua quam quod non habet.


Tam deest avaro quod non habet quam quod habet.
Ao avarento, tanto lhe falta o que tem, como o que não tem.
A covetous man is good to none and worst to himself.
L'avare regorge de biens et il manque de tout.

Tam mala res nulla, quin sit quod prosit in illa.


Não há mal sem bem.
Nothing so bad as not to be good for something.
Il n'y a aucun mal qui ne serve à quelque bien.
No hay cosa por chica que sea, en que no quepa la virtud.
Non c’è cosa così cattiva, che non sia buona a qualche cosa.

Tam procul ex oculis, quam procul ex corde.


Longe dos olhos, longe do coração.
Quem não aparece, esquece.
Far from eye, far from heart.
Out of sight, out of mind.
Loin des yeux, loin du coeur.
Lejos de ojos, lejos de corazón.
Lontan dagli occhi, lontan dal cuore.
For de l' okuloj, for de la koro.

Tandem óbtinet iustitia.


A justiça tarda, mas não falha.
God stays long, but strikes at last.
La justice de Dieu a des pieds de plomb.

Tandem sua poena nocentem sequitur.


A pena segue o crime, como a sombra segue o corpo.
Le gibet ne perd jamais ses droits.
The gallows will have its own at last.
Siempre la horca lleva lo suyo.

Tanti, quantum habeas, sis.


Quanto tens, tanto vales.
He who possesses nothing is reputed nothing.
Qui rien n'a, rien est prisé.
Tanto vales cuanto tienes.
L’essere sta nell’avere.
Chi non ha nulla, non è nulla.

Tarde benefacere nolle est.


Tarde dar é o mesmo que negar.
To refuse and give tardly is all the same.
Donner tard c'est refuser.

Tarde sed tute.


Devagar se vai ao longe.
Who goes slowly, goes far.
Pas à pas on va loin.
Poco a poco se va lejos y corriendo a mal lugar.
Chi va piano, va sano e va lontano.

Tarde velle nolentis est.


Dar tarde é recusar.
A gift long waited for is sold, not given.
Qui tarde à donner, mal donne.
A la par es negar y arde dar.
Non sa donare chi tarda a dare.

Tarde venientibus ossa.


Quem tarde vier comerá do que houver.
Late-comers can help themselves to whatever is left over glued to the bones.
Au dernier les os.
Quien tarde llega, le quedan los huesos.
All’ultimo tocca il peggio.
Por malfrua gasto restas nur osto.

Taurum tollet, qui vitulum sustulerit.


Quem rouba um tostão rouba um milhão.
He who will steal a calf will steal a cow.
Qui vole un oeuf, vole un boeuf.
Ladroncillo de agujeta, después sube a barjuleta.
Chi ruba una spilla, ruba una libbra.

Te ipsum non alens canes alis.


Quem não tem pão não crie cão.

Tela nocent levius, visa venire prius.


Homem prevenido vale por dois.
A danger foreseen is half avoided.
Disette prévue est à demi pourvue.
Menos dolor produce la desgracia que de antemano se teme.
Il male previsto è mezza sanità.

Temeritas est florentis aetatis, prudentia senectutis.


Se o velho pudesse e o jovem soubesse, não haveria nada que se não fizesse.
If youth knew and old age could..
Sijeune savait et vieux pouvait, jamais disette y aurait.
El viejo por no poder, y el joven por no saber, dejan las cosas perder.
Si il giovane supesse e se il vecchio potesse, no c’è cosa che non si facesse.

Tempora mutantur, et nos (mutamur) in illis.


Com o tempo maduram as uvas.
All things change, and we change with them.
Les temps changent, et nous changeons avec eux.
Cambian los tiempos, y nosotros cambiamos con ellos.
Mutansi i tempi e noi con quelli ancora.
Aliaj tempoj, aliaj moroj.

Tempora si fuerint nubila, solus eris.


Preso e cativo não têm amigo.
The unhappy have neither friends nor relations.
Les malheureux n'ont point de parents.

Tempora tempore tempera.


Qual o tempo, tal o tento.
Time and tide wait for no man.
Il faut prendre le temps comme il vient.
Cual el tiempo, tal el tiento.
Bisogna accomodarsi ai tempi.

Tempore in adverso est inspicienda fides.


No perigo se conhece o amigo.
Prosperity makes friends, adversity tries them.
A friend in need is a friend indeed.
C'est dans le malheur qu'on connaît ses amis.
Au besoin l'ami.
Amikon montras malfeliĉo.

Tempore lenta pati frena docentur equi.


O tempo tudo amansa.

Temporibus semper cautus servire memento.


Tempori serviendum est.
Qual o tempo, tal o tento.
Take time as it comes.
Il faut prendre le temps comme il vient.

Tempus divitiae, tempus ager meus.


Tempo é dinheiro.
Time is money.
Le temps vaut argent.
Le temps c'est de l'argent.
El tiempo es oro.
Il tempo è denaro.

Tempus dolorem lenit.


Tempo cura o enfermo, e não o ungüento.
Time softens all griefs.
À tous les maux il est deux remèdes: le temps et le silence.
No hay mal que el tiempo no alivie su tormento.
Il tempo sana ogni cosa.
Il tempo mitiga ogni gran plaga.

Tempus edax rerum.


O tempo tudo devora.
Time undermines us.
Le temps tout dévore.
El tiempo todo lo devora.
Il tempo consuma ogni cosa.

Tempus it, et tanquam mobilis aura volat.


Vai-se o tempo como o vento.
Time flies.
Le temps ne revient jamais.

Tempus longum vitiat lapidem.


O tempo tudo gasta.
Time devours all things.
Le temps dévore tout.

Tempus tempora temperat.


Tempo é remédio.
Time is a great healer.
Le temps est le meilleur médicin.
No hay mal que el tiempo no alivie su tormento.
Il tempo sana ogni cosa.

Temulentus dormiens non est excitandus.


Não acordes o cão que dorme.
Let sleeping dogs lie.
Never trouble trouble til trouble troubles you.
Il fait mal éveiller le chein qui dort.

Tenebris nigrescunt omnia circum.


De noite todos os gatos são pardos.
When candles are out, all cats are grey.
La nuit tous les chats sont gris.
De noche todos los gatos son pardos.
Al buio tutti i gatti sono bigi.

Tentantes ad Troiam pervenerunt Graeci.


Quem não se arrisca, não petisca.
Nothing venture, nothing have.
Qui ne risque rien, n'a rien.
Quien no arrisca, no aprisca.
Quien no se aventura, no pasa el mar.
Chi non s’avventura, non ha ventura.

Testis unus, testis nullus.


Um e nenhum, tudo é um.
Qui n'entend qu'un, n'entend personne.

Tibi quod intristi, exedendum.


Quem fez seu angu, que o coma.
As I brew, so I must drink, and as I brew, so I must bake.
Qui fait la soupe, la boit.
El que hace la sopa, éste la coma.
Chi l’ha fatta, la beva.

Timeo hominem unius libri.


Deus me livre do homem de um livro só.
God deliver me from a man of one book.
Gardez-vous de disputer avec l'homme d'un seul livre.
Dios me libre de hombre de un libro.
Dio mi guardi de chi studia un libro solo.

Timor adulationem parit.


Mãos beija o homem que quisera ver cortadas.

Timor Domini initium sapientiae est.


O temor a Deus é o princípio da sabedoria.
The fear of the Lord is the beginning of wisdom.
La crainte du Seigneur est le commencement de la sagesse.
El temor de Dios es el principio de la sabiduri.
Il timor di Dio è il principio della sapienza.

Tolerabile est semel anno insanire.


Não há sábio nem douto que de louco não tenha um pouco.
A wise man may sometimes play the fool.
Il n'est si sage qui ne fasse des sottises.
Tollat te, qui te non novit.
Quem não te conhece, que te compre.

Tolle moras: semper nocuit differre paratis.


Na tardança está o perigo.

Tollenda mali occasio.


Quem foge à ocasião não dá azo à tentação.
An open door may temp a saint.
La porte ouverte tente le saint.

Torpida saepe lupos custodia pascit iniquos.


Do mal guardado come o gato.

Tot capita, tot sententiae.


Tantas cabeças, tantas opiniões.
So many hads, so many wits.
Autant de têtes, autant d'avis.

Totidem hostes esse quot servos.


Quem tem criados tem inimigos forçados.
So many servants, so many enemies.
Autant de valets, autant d'ennemis.

Tractent fabrilia fabri.


Cada um faz no que sabe.

Trahit sua quemque voluptas.


Every one to his taste.
Chacun son goût.

Tranquilo quilibet gubernator est.


Com bom vento todos são pilotos.
In a calm sea, every man is a pilot.
En temps calme chacun est marinier.
El pilo muestra en la tempestad su saber y su valer.
Ognun sa navitare quando è buon vento.

Tres mulieres faciunt nundinas.


Tres feminae et tres anseres sunt nundinae.
Três mulheres e um pato fazem uma feira.
Three women and a goose make a market.
Deux femmes font un plaid, trois un grand caquet, quatre un plein marché.
Tres mujeres y un ganso hacen un mercado.
Tre donne fanno un mercato, e quattro fanno una fiera.

Tria sunt quae non sinunt hominem in domo permanere: fumus,


stillicidium, et mala uxor.
Fumo, goteira e mulher faladora põem os homens pela porta fora.
Three things drive a man out of his house: smoke, rain, and a scolding wife.
Fumée, pluie et femme sans raison chassent l'homme de sa maison.
Tua quod nil refert, percontari desinas.
Tua quod nil refert, ne cures.
Água que não hás de beber, deixá-la correr.
Ne fourrez pas votre nez dans les soupes d'autrui.
Don't put your spoon into other folk's porridge.
Don't scald your lips in another man's pottage.
Lo que no has de comer, déjalo bien cocer.
Il fuoco che non mi scalda, non voglio che mi scotti.
Ciò che non ti scotta no si soffiare sopra.
Non mettere bocca, dove non ti tocca.

Tua res agitur, paries cum proximus ardet.


Se vires as barbas do vizinho a arder, põe as tuas de molho.
When your neighbour's house is on fire, beware of your own.
Look to thyself when thy neighbour's house is on fire.
Quand on voit brûler la maison du voisin, on a raison d'avoir peur.
Cuando las barbas de tu vecino veas pelar, echa las tuyas a remojar.
Quando l’incendio è nel vicino, porta l’acqua a casa tua.

Tunc ius calcatur, violentia cum dominatur.


Contra a força não há resistência.
When drums speak, law is silent.
Où force est, justice n'a lieu.
Cuando la fuerza manda, la ley calla.
Enmudecen las leyes con el estrépito de las armas.
Quando viene la forza, è morta la giustizia.
Dove regna la forza, il diritto fugge.

Tunc male vulpi erit, si muscas prendere tentet.


Infeliz da raposa que anda aos grilos.
Eagles catch no flies.
L'aigle ne chasse point aux mouches.

Tunc tua res agitur, paries cum proximus ardet.


Quando vires as barbas do vizinho arderem, põe as tuas de molho.
Look to thyself when thy neighbour's house is on fire.
Quand os voit brûler la maison du voisin, on a raison d'avoir peur.

Tunica propior pallio est.


Os meus mais fiéis parentes são os dentes.
Primeiro os meus, depois os alheios.
Near is my shirt, but nearer is my skin.
Ma chemise m'est plus proche que ma robe.
Más cerca está la camisa de la carne que el jubón.
Más cerca están los dientes que los parientes.
Stringe più la camicia che la gonnella.
Più vicino è il dente che nessun parente.

Turpis avis proprium qui foedat stercore nidum.


Aquela ave é má, que em seu ninho suja.
Roupa suja lava-se em casa.
It is an ill bird, that fouls her own nest.
Vilain oiseau que celui qui salit son nid.
Pájaro mal nacido es el que se ensucia en su nido.
Cattivo è quell’uccello che sporca il suo nido.

Tutius est domi, quam alibi manere.


Bem está São Pedro em Roma.
Far from home, near thy harm.
Qui est loin de son bien, est près de son dommage.

Ubi amici, ibi (sunt) opes.


Mais vale amigo na praça que dinheiro em caixa.
A friend in the market is better than money in the chest.
Mieux vaut ami en place qu’argent en bourse.
Más valen amigos en la plaza que dinero en el arca.
Val più avere amici in piazza, che denaro nella cassa.

Ubi amor, ibi dolor.


Amor, amor, princípio mau, fim pior.
Love is sweet in the beginning but sour in the ending.
Aimer n'est pas sans amer.
Après l’amour, le repentir.
Donde hay amor, hay dolor.
Amore non è senza amaro.

Ubi bene, ibi patria.


Onde bem me vai, aí tenho mãe e pai.
A man's country is where he does well.
La patrie est partout où l'on est bien.
Le pays est là où l’on se peut vivre.
Donde está uno bien, allí está la patria.
La patria è dove s’ha del bene.

Ubi cadaver, ibi aquila.


Onde há carniça, há urubus.
Wheresoever the carcass is, there will the eagles be gathered together.

Ubi deficiunt equi, trottant aselli.


Por falta de homens, fizeram meu pai juiz.

Ubi duae eminentiae sunt, aemula ibi contentio.


Dois bicudos não se beijam.
Dois galos não cantam no mesmo terreiro.
If two ride on a horse, one must ride behind.
Deux moineaux sur même épi ne sont pas longtemps unis.
Dos gallos en un corral se portan mal.
Non stanno bene due galli in uno cortile.

Ubi emas aliena, cave ne vendas tua.


Quem compra o que não pode, vende o que não deve.
He that buys what he does not want, must often sell what he does want.
Qui achête le superflu, vendra bientôt le necessaire.

Ubi est confessio, ibi est remissio.


Pecado confessado é meio perdoado.
A faut confessed is half redressed.
Confessing a fault, makes halt amends for it.
Péché avoué est à demi pardonné.
Pecado confesado es medio perdonado.
Peccato confessato è mezzo perdonato.

Ubi maior est, cedat minor.


Onde está a força maior, cessa a menor.

Ubi mel, ibi apes.


Onde há mel, há abelhas.

Ubi nihil est, Caesar iure suo excidit.


Onde não há, el-rei o perde.
Where notyhing’s to be had, the king must lose his rights.
Où il n’y a rien, le roi perd ses droits.
Al que no tiene, el rey le hace libre.
Dove non c’è, non ne toglie neanche la piena.

Ubi nullus pudor, ibi nulla honestas.


Quem não tem vergonha, não tem honra.
Where there is no honour, there is no grief.
Qui n'a honte, n'aura pas honneur.
Donde no hay vergüenza, no hay virtud.
Dove non è vergogna, non è virtù.

Ubi opes, ibi amici.


A ricos sobejam-lhes amigos.
Happy man shall have many friends.
Riche homme ne sait qui ami lui est.
Ahora que tengo oveja y borrego, todos me dicen: en hora buenas estéis, Pedro!
Chi ha quattrini, há amici.
Riĉulo has grandan parencaron.

Ubicumque dulce est, ibi et acidum invenies.


Depois da doçura vem a amargura.
After sweet meat comes sour sauce.
Aise et mal se suivent de près.
Después de la dulzura viene la amargura.
Dopo il dolce ne viene l’amaro.

Ubique medius caelus est.


Quando o sol nasce, é para todos.
Sun shines everybody.
Le soleil luit par tout le monde.
El sol sale para todo el mundo.
Tutto il mondo è paese.
Ultra posse nemo obligatur.
Ninguém está obrigado ao impossível.
No one is boud by the impossible.
À l'impossible nul n'est tenu.
Nadie está obligado a lo imposible.
All’impossibile niuno è tenuto.

Ultra posse viri, non vult Deus ulla requiri.


Deus, assim como dá a doença, dá o médico.
God shapes the back for the burden.
Dieu ne veut pas plus qu'on ne peut.
Dios, que da la llaga, da la medicina.
Dio non manda se non qual que si può portare.

Ulula cum lupis, cum quibus esse cupis.


Aonde fores ter, faze como vires fazer.
Quem com lobos anda, aprende a uivar.
Who keeps company with wolves, will learn to howl.
Il faut hurler avec les loups.
Quien con lobos anda, a aullar se enseña.
Chi pratica col lupo, impara a urlare.

Una hirundo non efficit ver.


Una hirundo non facit ver.
Uma andorinha só não faz verão.
One swallow makes no summer.
Une hirondelle ne fait pas le printemps.
Una golondrina no hace verano.
Una rondine no fa primavera.

Una mala pecus inficit omne pecus.


Grex totus in agris unius scabie cadit.
Uma ovelha tinhosa faz todo o rebanho tinhoso.
One scabbed sheep infects a whole flock.
Il ne faut qu’une brebis galeuse pour gâter tout le troupeau.
Oveja infestada infesta toda la manada.
Una pecora ragnosa infetta il gregge.

Una manus vobis vulnus opemque feret.


Quem dá o mal, dá o remédio.

Unae navi non committas omnia.


Não ponhas todos os ovos no mesmo cesto.
Don’t put all your eggs in one basket.
Il ne faut pas mettre tous ses oeufs dans le même panier.
Poner toda la carne en el asador es gran error.
Non è saggio davvero tenere uova e noci in un solo paniere.

Unde orta est culpa, ibi poena consistat.


Quem faz mal, espere outro tal.
He that does amiss, may do well.
Qui casse les verres, les paie.
Quien rompe los vasos, los paga.
Chi ha fatto il male, faccia la penitenza.

Ungula testatur pectus generosa leonis.


Pelo fio se vai ao novelo.
Pela unha se conhece o leão.

Unicuique dedit vitium natura creato.


Não há ninguém sem seu pé de pavão.

Unius peccata tota civitas luit.


Paga o justo pelo pecador.

Unus dumtaxat non proeliatur.


Quando um não quer, dois não brigam.

Unus flos non facit ver.


Uma flor não faz a primavera.
Uma andorinha só não faz o verão.
One flower makes no garland.
Une fleur ne fait pas une guirlande.
Una golondrina no hace verano.
Un flor non fa ghirlanda.

Unus saepe facit complures vivere stultus.


Um louco faz um cento.
One fool makes a hundred.
Un fou en fait cent.
Un loco hace ciento.
Un matto ne fa cento.

Unus vir, nullus vir.


Um e nenhum, tudo é um.
Unu similas nulon, ne prezentas kalkulon.

Unusquisque in arte sua sapiens.


Cada qual é mestre em sua arte.
Every man to his trade.
Chacun croît d'être certain de son fait.
Cada cual es maestro en su arte.
Ognuno è maestro nell’arte sua.

Unusquisque prout recipit sua commoda fatur.


Cada um fala da feira como lhe vai nela.

Urticae proxima saepe rosa est.


Não há rosa sem espinhos.
No rose without thorns.
Il n'y a point de roses sans épines.
No hay rosas sin espinas.
Non v’è rosa senza spina.
Usus magister est optimus.
Usus magister egregius.
Usus optimus rerum magister.
A prática é mestra de todas as coisas.
Usa e serás mestre.
Use makes mastery.
Usage rend maître.
En forgeant on devient forgeron.
La experiencia es madre de la ciencia.
Esperienza, madre di scienza.
L’esercizio è buon maestro.
La pratica val più della grammatica.

Ut famam acquiras, festinus desere lectum.


Se queres ter boa fama, não te tome o sol na cama.

Ut pater, ita filius; ut mater, ita filia.


Qual o pai, tal o filho.
Like father, like son; like mother, like daughter.
Tel père, tel fils; telle mère, telle fille.
Cuales fueron los padres, los hijos serán.
Il figlio al padre s’assomiglia, alla madre la figlia.
Kia patro, tia filo.

Ut quemque Deus vult esse, ita est.


Cada qual como Deus fez.

Ut quisque fortuna utitur, ita loquitur.


Cada qual fala da feira, conforme lhe vai nela.

Ut sementem feceris, ita metes.


Cada um colhe conforme semeia.
We reap what we sow.
Comme tu sèmeras, tu moissonneras.
Como sembrares, así cogerás.
Si raccoglie quel che si semina.

Ut tute es, item omnes censes esse.


Cuida o ladrão que todos são de sua condição.
Quem tem defeitos é que põe defeitos.
Who is in fault suspects everybody.
Le larron pense que tous soient de sa condition.
Il semble à un larron que chacun lui est compagnon.
Piensa el ladrón que todos son de su condición.

Utcumque est ventus, exin velum vertitur.


Qual o tempo, tal o tento.
To have a cloak for every rain.
Tourner à tout vent.
Cual el tiempo, tal el tiento.
Aver mantello per ogni acqua.
Uti, non abuti.
Usar, não abusar.

Utile dulci.
Junta o útil ao agradável.

Utile quid nobis novit Deus omnibus horis.


Deus sabe o que nos está melhor.

Utilius tarde quam nunquam.


Antes tarde do que nunca.
Better late than never.
Plutôt tard que jamais.
Antes tarde que nunca.
Meglio tarde que mai.

Utrique sunt fures, et qui accipit et qui furatur.


Tão ladrão é o que vai ao nabal como o que fica ao portal.
The heeler is as bad as the steeler.
Autant vaut recéler que voler.
Tanto peca el que roba en la huerta como el que queda a la puerta.
Tanto è ladro chi ruba, che chi tiene il sacco.

Uxor magistratusque dantur a caelitibus.


Conúbia sunt fatalia.
Casamento e mortalha, no céu se talha.
Marriages are planned in heaven.
Les mariages sont écrits au ciel.
Matrimonio y mortaja, del cielo bajan.
Matrimoni e vescovati son dal cielo destinati.

Uxorem ducturus in vicinos respicias.


Casa tua filha com o filho do teu vizinho.
It is better to marry over the mixen, than over the moor.
Prend ta servante de loin, et ta femme d'auprès.
Moglie e ronzino, pigliali dal vicino.

Vae mortuis!
Triste de quem morre!

Vae tibi nigrae, dicebat caccabus ollae.


Diz o tacho à caldeira: sai para lá, não me enfarrusques.
The raven said to the rook: stand away, blackcoat.
Le chaudron mâchure la poêle.
Dijo la sartén a la caldera: Tírate allá, culinegra.
La padella dice al paiuolo: Fatti in là che mi tingi.

Valde bonus, valde deceptibilis.


Demasiada bondade é necedade.
The better natured, the sooner undone.
Deux fois bon, c'est une fois bête.
Demasiada bondad es necedad.
Troppo buono, troppo minchione.

Valentes recte consulunt aegrotis.


Diz o são ao doente: Deus te dê saúde.
It is easy for a man in health to preach patience to the sick.
Il est bien aise aux sains de consoler le malade.
El sano al doliente su regla le mete.

Vana gloria spica ingens est sine grano.


Glória vã floresce, mas não grandece.

Vana sine viribus ira est.


Quem não pode morder não mostre os dentes.
Anger cannot stand without a strong hand.
Courroux est vain sans forte main.
La ira es en vano sin una fuerte mano.
L’ira senza forza è vana.
L’ira senza forza non vale un scorza.

Vanitas vanitatum, et omnia vanitas.


Glória vã cresce, mas não gradece.
Vain glory blossoms, but never bears.
Gloire vaine assez fleurit, porte feuille et point de fruit.
Gloria vana florece y no grana.
Gloria mondana, gloria vana: fiorisce e non grana.

Varietas delectat.
A variedade deleita.
Variety is the mother of enjoyment.
Everything new is fine.
Diversité réjouit.
Au nouveau tout est beau.
Todo lo nuevo agrada.
No ha de ser amenes toda la misa.
Di novello tutto è bello.

Varium et mutabile semper femina.


Mulher, vento e ventura logo se muda.
A woman's mind and winter wind change oft.
Souvent femme varie, biel fol est qui s'y fie.

Vas malum non frangitur.


Vaso ruim não quebra.
The cracked pot lasts longest.
Pot fêlé dure longtemps.

Vasa vacua sunt bene sonantia.


Vasa inania multum strepunt.
Cântaro vazio soa muito.
Empty barrels make the most sound.
Les tonneaux vides sont toujours ceux qui font le plus de bruit.
Los toneles vacíos son los que hacen más ruído.
Sono le botti vuote quelle que cantano.

Vel caeco appareat.


Até um cego vê isso.
Un aveugle y mordrait.
Esto lo veria hasta un ciego.
Questo lo vedrebbe anche un cieco.

Velle est posse.


Querer é poder.
Where there is a will, there is a way.
Vouloir, c'est pouvoir.
Plus fait celui qui veut que celui qui peut.

Velle suum cuique est.


Cada qual é dono de suas ventas.
Every man as he loves, quoth the good man when he kissed his cow.
Chacun se fait fouetter à sa guise.

Velox consilium sequitur paenitentia.


Quem depressa se determina cedo se arrepende.

Vende domi, emi in nundinis.


Vende em casa e compra em feira, se queres sair da lazeira.

Venereum iusiurandum non poenam non habet.


Jura de quem ama mulher não é de se crer.

Veniat hospes quisquis proferturus est.


Benvindo seja quem dá.
They are welcome that bring.
Bien venu qui apporte.
Bienvenido el que algo ha traído.
Il signor Donato gli è sempre il ben arrivato.

Venit honos auro, auro conciliatur amor.


Quem tem dinheiro, quebra penedos.
Poderoso cavaleiro é dom dinheiro.
Love does much, but money does more.
L'amour fait beaucoup, mais l'argent fait tout.
Poderoso caballero es don dinero.
Amor fa molto, il denaro tutto.

Venit senectus cum querelis omnibus.


Homem velho, saco de azares.
The older, the worse.
La vieillesse est chagrine.
Hombre viejo, cada día un duelo nuevo.
La vecchiaia viene con tutti i malanni.
Venter aures non habet.
Venter auribus caret.
Venter famelicus auriculis caret.
Ventre em jejum não houve a nenhum.
A hungry belly has no ears.
Ventre affamé n'a point d'oreilles.
El ventre ayuno no oye a ninguno.
Ventre digiuno non ode nessuno.

Venter farcitus ludit, non veste pulitus.


Com pão e vinho se anda caminho.
Back may trust, but belly won’t.
Mieux vaut bon repas que bel habit.
Pan y vino andan camino, que no mozo garrido.
Meglio buon desinare che una bella giubba.

Venter plenus somnum parit.


Barriga cheia, pé dormente.

Ventum qui seminat, turbinem metet.


Quem semeia ventos colhe tempestades.
He that sows the wind shall reap prickles.
Qui sème le vent récolte la tempête.
Quien sembra espinas, abrojos coge.
Chi semina spine, non vada scalzo.

Verba ligant homines, taurorum cornua funes.


Ao boi pelo corno, ao homem pela palavras.
An ox is taken by the horns, and a man by the tongue.
On lie les boeufs par les cornes et les hommes par la parole.
Al buey por el cuerno y al hombre por el verbo.

Verba mollia et efficacia.


As boas palavras custam pouco e valem muito.
Good words cool more than cold water.
Paroles douces apaisent grande colère.

Verba movent, exempla trahunt.


Bom exemplo e boas ações avassalam os corações.
Precepts may lead, but examples draw.
Les exemples excitent plus que les paroles.
Obras son amores, que no buenas razones.
Contan più gli esempi che le parole.

Verba non implent marsupium.


Palavras não enchem saco.
Palavras bonitas não enchem barriga.
Good words fill no sack.
Belles paroles n'emplissent pas la bourse.
Les belles paroles ne donnent pas à manger.
Palabras y plumas el viento las lleva.
Buenas palabras no hacen buen caldo.
Le parole non empiano il sacco.
Il ventre no si sazia di parole.
Se vi senfine parolos, de ĝi la poto ne bolos.

Verba perdere.
Perder o latim.
To waste one's breath.
Perdre son latin.
Cuidado inútil.

Verba volant, scripta manent.


Palavras, leva-as o vento.
As palavras voam, os escritos ficam.
O preto no branco fala como gente.
Words fly away, writing remains.
Les paroles s'envolent, les écrits restent.
Las palabras vuelan, los escritos permanecen.
Le parole volano, gli scritti rimangono.

Verbum dulce tibi multiplicabit amicos.


Boas palavras custam pouco e valem muito.
Politeness costs nothing, and gains everything.
A man’s hat in his hand never did him any harm.
Courtois de bouche et prompt au chapeau, ne coûte guère et est fort beau.
Les belles paroles ont bien de force, et coûtent peu.
La palabra de la boca mucho vale y poco cuesta.
Cortesía de boca gana mucho y poco cuesta.
Cortesia de boca, mano al cappello, poco costa ed è buono e bello.
Un sorriso cordiale sul volto costa poco e può rendere molto.
De bona vorto lango ne doloras.

Verbum emissum non redit.


Palavra e pedra que se solta não têm volta.
A word and a stone let go cannot be called back.
Parole lâchée ne revient jamais.

Verbum laudatur, si factum tale sequatur.


Mais obras, menos palavras.
Obras são amores, e não palavras doces.
Words and no deeds are rushes and reed.
Les belles paroles ne font pas bouillir la marmite.
Obras son amores, que no buenas razones.
Detto senza fatto, ad ognum par misfatto.

Verecundia inutilis viro egenti.


Quem tem vergonha cai de magro.
A shame-faced beggar fares poorly.
Il n'y a que les honteux qui perdent.
Almozpetanto sinĝena restas kun sako malplena.

Veritas laborare potest, vinci non potest.


A verdade é manca, mas chega sempre a tempo.
Truth and oil are ever above.
La vérité comme l'huile vient au dessus.
La verdad adelgaza, pero no quiebra.
La verdad siempre sale a flote.
La verità può languire, ma non perire.

Veritas odium parit.


A verdade amarga.
It is truth that makes a man angry.
Verité engendre haine.
La verdad amarga.
La verità genera odio.

Veritas semper una est.


A verdade é clara, e a mentira, sombra.
Truth fears no colours.
La vérité fuit les détours.
El lenguaje de la verdad es sencillo.
La verità è senza varietà.

Veritatem temporis filiam esse dicitur.


Veritas temporis filia est.
A verdade é filha do tempo.
Truth is the daughter of time.
Le temps découvre la vérité.
La verdad es hija de Dios.
La verità è figliuola del tempo.

Veritatis simplex oratio.


A verdade dispensa enfeites.
Truth fears no colours.
La vérité fuit les détours.
El lenguaje de la verdad es sencillo.
La verità è senza varietà.

Verrit humum bene scopa recens.


Vassoura nova varre bem.
New brooms sweep clean.
Un balai neuf nettoie toujours bien.
Escobas nuevas barren buenos.
Granata nuova spazza bene.

Verum velle, parum est.


De boas intenções está o inferno cheio.
Hell is paved with good intentions.
L'enfer est pavé de bonnes intentions.
El infierno está lleno de buenos propósitos, y de buenas obras el cielo.
Di buone volontà è pien l’inferno.

Verus amor nullum novit habere modum.


Quem ama pisa na lama.
No folly to being in love.
Folles amours font les gens bêtes.

Vespere laudatur dies.


A noite coroa o dia.
No fim é que se cantam as glórias.
Praise a fair day at night.
Le soir montre ce qu'a été le jour.
Attend le soir pour louer le bon jour.

Vestigia domini optimum stercus.


O pé do dono é estrume da herdade.
The master's foot makes the ground fat.
L'oeil du fermier vaut fumier.
L’oeil du maître engrasse le cheval.
El pie del dueño estiércol es para la heredad.
Il piede del padrone ingrassa il campo.

Vestis virum facit.


A roupa faz o homem.
The coat makes the man.
L'habit c'est l'homme.
La robe fait l'homme.

Via trita, via tuta.


Estrada aberta é caminho.
Estrada batida, estrada sabida.
The beaten road is the safest.
Mieux vaut la vieille voie que le nouveau sentier.
Echar camino por atajo no siempre ahorra trabajo.
Non siempre il cammino più corto ti porta sicuro a buon porto.

Vicinum pecus grandius uber habet.


A cabra da minha vizinha dá mais leite que a minha.
Our neighbour's cow yields better milk than ours.
Vache de loin a assez de lait.
La gallina de mi vecina más huevos poneque la mía.
I polli dei vicini ci sembrano tacchini.
Fremda manĝo havas bonan guston.

Vilis aqua et panis, potus et esca canis.


Água e pão, comida de cão.

Vim vi repellere licet.


Um prego empurra outro.
One nail drives out another.
Un clou chasse l'autre.

Vina viros agitant, strepitantes frigora porcos.


Porcos com frio e homens com vinho fazem grande ruído.

Vincere cor proprium plus est quam vincere mundum.


Quem se vence vence o mundo.

Vincit qui patitur.


Com tempo e perseverança, tudo se alcança.
Porfia mata a caça.
He that endures, overcomes.
Il faut endurer, qui veut vaincre et durer.
Persister c'est le fond de la vertu.
La perseverancia toda cosa alcanza.
Quien la sigue, la consigue.
Chi la dura, la vince.

Vincit, qui se vincit.


Vence quem se vence.

Vino vendibili suspensa hedera nihil opus.


Vino vendibili suspensa hedera non est opus.
O bom vinho escusa pregão.
O que é bom, por si se gaba.
Good wine praises itself.
A bon vin, point d'enseigne.
Vino que es bueno no ha menester pregonero.
Il buon vino non vuol frasca.

Vinum animi speculum.


O vinho é o espelho da alma.
Wine is wont to show the mind of man.
Le vin est le miroir des hommes.
El hombre se conoce por el vino.
L’uomo si conosce al bicchiere.

Vinum bonum laetificat cor hominis.


O bom vinho traz consigo a ventura.
Wine makes glad the heart of man.
Le bon vin réjouit le coeur de l'homme.
El buen vino alegra el corazón del hombre.
Buon vino fa buon sangue.
La vino gajigas la koron.

Vinum lac senum.


O vinho é o leite dos velhos.
Wine is old men's milk.
Levin est le lait des vieillards.

Violentia praecedit ius.


Onde força não há, direito se perde.
Might prevails over right.
La force prime le droit.
Contra fuerza no vale razón.
Contro la forza la ragion non vale.

Vir bene vestitus pro vestibus est peritus.


Afeita um cepo, parecerá mancebo.
The coat makes the man.
On honore communément ceux qui ont beaux habillements.
Afeita un cepo, parecerá mancebo.
Vesti un legno, pare un regno.

Vir sapiens fortis est.


Saber é poder.
A wise man is strong.
Savoir c'est pouvoir.
Saber es poder.
Chi di spirito e di talento è pieno domina ognor su quei che n’hanno meno.

Virgo pubescens, et nux matura rubescens, illa quidem tangi vult, haec de stipite frangi.
Ao peixe fresco, gasta-o cedo, e havendo tua filha crescido, dá-lhe marido.
Daughters and dead fish are no keeping wares.
Il ne faut point faire grenier de filles.
El pez fresco gástalo presto, y habiendo tu hija crecido, cásala con marido.
Le ragazze sono come i cavalli: se non si danno via de giovani, perdono la loro ventura.

Virtutem et sapientiam vincunt testudines.


Não há fechadura, se de ouro é a gazua.
A golden key opens all doors.
L'argent ouvre toutes les portes.

Virtutem posuere dii sudore parandam.


Não há atalho sem trabalho.
No sweet without his sweat.
Dieu a posé le travail pour sentinelle de la vertu.
No hay atajo sin trabajo.
Innanzi alla virtù Dio ha posto il sudore.

Vitia nostra regionum mutatione non fugimus.


Quem mudou nunca melhorou.
Asno que a Roma vá, asno volta de lá.
Send a fool to France, and a fool he’ll return.
Qui bête va à Rome, tel en retourne.
Vana la esperanza de olvidar las penas mudando aires.
Col mutar paese non si muta cervello.

Vitiis nemo sine nascitur.


Todos têm os seus podres.
Não há bela sem senão.
Every man has his faults.
Every grain has its bran.
Chacun a ses défauts.
Chaque grain a sa paille.
Cada grano tiene su paja.
Ninguno ha nacido sin defectos.
Nessun uomo senza difetti.

Vitium est omnia credere, vitium nihil credere.


Tão mal é não crer em nada, como crer em tudo.
He that believes all, misses; he that believes nothing, hits not.
On risque autant à croire trop qu'à croire trop peu.
Tan malo es no creer en anda, como creerlo todo.
Trist’e guai, chi crede troppo e chi non crede mai.

Vitium impotens virtus vocatur.


O diabo, depois de velho, fez-se ermitão.
Young devil, old angel.
When it thunders the thief becomes honest.
Quand le diable devient vieux, il se fait hermite.
El lobo harto de carne se mete fraile.
Lobo sin dientes se hace ermitano.
Il diavolo, quando è vecchio, si fa romito.
Porta stanca diventa santa.

Vivere militare est.


Viver é lutar.
Life is but a struggle.
La vie est un combat.

Vivere tota vita discendum est.


Vivendo e aprendendo.
We are to learn as long as we live.
On apprend chaque jour quelque chose de nouveau.
Mientras se vive, siempre se aprende.
Sin che si vive, sempre s’impara.

Vivitur parvo bene.


Antes contente do que rico.
Happiness is worth more than riches.
Contentement passe richesse.

Vix bene et cito.


Depressa e bem não o faz ninguém.
Good and quickly seldom meet.
Vite et bien ne s'accordent pas.
Pronto y bien rara vez junto se ven.
Presto e bene raro avviene.
Tro rapida laboro, tro malgranda valoro.

Vix depraedatur lupus in quo rure moratur.


Quando o lobo vai furtar, longe vai cear.
Foxes prey farthest from their earths.
Un bon renard ne mange jamais les poules de son voisin.
Cuando el lobo va a hurtar, lejos de casa va a cazar.
La volpe in vicinato non fa mai danno.

Volenti nihil difficile.


Volenti nil impossibile.
Querer é poder.
A quem quer, nada é difícil.
A willful man will have his way.
Nothing is impossible to a weilling mind.
Vouloir c'est pouvoir.
À coeur vaillant rien d'impossible.
Querer es poder.
Quien quiso, hizo.
Volere è potere.
Volendo si può fare ogni cosa.

Voluntas bona pro facto est.


Mais faz quem quer do que quem pode.
A boa vontade supre a obra.
Take the will for the deed.
It is the intention that counts.
La bonne volonte est reputée pour le fait.
Más hace el que quiere, que no el que puede.
Buona volontà supplisce a facoltà.

Voluntas pro facto reputatur.


A intenção faz a ação.
It is the intention that counts.
L'intention vaut le fait.

Vox populi, vox Dei.


Voz do povo, voz de Deus.
The people's voice, God's voice.
Voix du peuple, voix de Dieu.
Voz del pueblo, voz del cielo.
La voz del pueblo es la voz de Dios.
Voce di popolo, voce di Dio.

Vulpes non iterum capitur laqueo.


Só o tolo cai duas vezes no mesmo buraco.
Where ever an ass falls, there will he never fall again.
Un âne ne trébuche pas deux fois contre la même pierre.
Quien en una piedra dos veces tropieza, merece que se quiebre la cabeza..
L’asino dov’è cascato una volta, non ci casca più.

Vulpes pilum mutat, non mores.


A raposa muda de pele, mas não de manha.
The fox may grow grey, but never good.
Le renard change de poil, mas non de naturel.
Pierde el lobo los dientes, mas no las mientes.
La volpe perde il pelo, ma non il vizio.

Vult lepus esse loco semper generatus erat quo.


Passarinho que na água se cria, sempre por ela pia.
The hare always returns to her form.
Le lièvre revient toujours à son gîte.
Cada uno donde es nacido, y bien se está el pájaro en su nido.
La lepre sta volentieri dove è nata.
Vultur est, cadaver exspectat.
Onde há carniça, há urubus.
Wheresoever the carcass is, there will the eagles be gathered together.

Vultus est index animi.


O rosto é o espelho da alma.
O mal e o bem à face vêm.
The face is the index of the heart.
Les yeux sont le miroir de l'âme.

Você também pode gostar