Você está na página 1de 10

1 Trigonometria

2
Atividade de diagnóstico 1 1 3
6. h 2 +   = 12 ⇔ h 2 = 1 − ⇔ h 2 =
Pág. 10 2 4 4
b c b
1.1. sin α = , cos α = e tan α = Logo, h =
3
.
a a c 2
30 3 40 4 30 3
1.2. a) sin α = = ; cos α = = e tan α = = 1
50 5 50 5 40 4 AM 2 1
6.1. sin 30° = = =
4,5 3 6 4 4,5 3 AC 1 2
b) sin α = = ; cos α = = e tan α = =
7,5 5 7,5 5 6 4 1
AM 2 3
6.2. tan 30° = = 2 = =
2.1. sin 25° = cos ( 90° − 25° ) = cos 65° MC 3 2 3 3
2
2.2. cos ( a − 30° ) = sin 90° − ( a − 30° )  = sin ( 90° − a + 30° ) =
= sin (120° − a ) 2 BC > 0
7. BC = 2,32 + 5, 22 ⇔ BC = 32,33
2,3 2,3
3. sin 2 α + cos 2 α = 1 tan α = ≈ 0, 4 ; sin α = ≈ 0,4 e
2
5, 2 32,33
2 4 5
sin 2 α +   = 1 ⇔ sin 2 α = 1 − ⇔ sin 2 α = 5,2
3 9 9 cos α = ≈ 0,9
32,33
5
Como sin α > 0, sin α = .
3
8. α ≈ tan −1 ( 2 ) ≈ 63, 4°
5
sin α 5
tan α = = 3 = 2
cos α 2 2 9.1. BC = 42 + 32
3 BC = 16 + 9 ⇔ BC = 5
BC = 5 cm
sin 2 α
tan α = 25 ⇔ = 25 ⇔ sin 2 α = 25cos 2 α ˆ =3 ( )
2
4.1. 9.2. a) tan CBA
cos 2 α 4
sin 2 α + cos 2 α = 1 ⇔
ˆ = tan −1  3  ≈ 36,9° .
Logo, CBA
⇔ 25cos 2 α + cos 2 α = 1 ⇔  
4
⇔ 26cos 2 α = 1 ⇔ ˆ = 90° − CBA
ˆ ≈ 90° − 36,87° ≈ 53,1°
b) ACB
1
⇔ cos 2 α =
26
ˆ = 90° − 20° = 70°
10.1. ACB
1 26
Como cos α > 0 , então cos α = = . AC AC
26 26 10.2. = tan 20° ⇔ = tan 20° ⇔ AC = 6 × tan 20°
AB 6
4.2. sin 2 α = 25cos 2 α
1 25 AC ≈ 2, 2 cm
sin 2 α = 25 × =
26 26 AB 6
= cos 20° ⇔ 6 = BC × cos 20° ⇔ BC =
5 5 26 BC cos 20°
Como sin α > 0 , então sin α = = .
26 26 BC ≈ 6, 4 cm
5 26 26 2 × 5 × 26 10 5
4.3. 2sin α × cos α = 2 × × = = =
26 26 26 × 26 26 13 Atividade inicial 1
Pág. 12
h
Pág. 11 = sin 82º ⇔ h = 81sin 82º
5.1. sin 60° − 2 tan 45° + cos 2 45° = 81
h
= sin 58º ⇔ h = a sin 58º
2
3  2
= − 2 × 1 +   = a
2  2  a sin 58º = 81sin 82º ⇔
3 1 3 3 3 −3 81sin 82º
= −2+ = − = ⇔a= ⇒ a ≈ 94,6
2 2 2 2 2 sin 58º
A distância a percorrer entre S. Jorge e a Ilha Terceira é de
5.2. sin 2 45° + cos 2 60° + tan 3 45° = 94,6 km, aproximadamente.
2
 2   1 2 3
=   +   + 1 =
 2  2 Pág. 14
1 1 7 1.1. A = 180° − 60° − 45° = 75°
= + +1 = sin 75° sin 45° sin 60°
2 4 4 = =
4 b c

5
1.1. Resolução de triângulos

2 5.1. a = 4,8 ; b = 6,5 e c = 8



4 × sin 45° 2 2 2 b 2 + c 2 − a 2 6,52 + 82 − 4,82 83,21
b= = = ≈ 2,928 cos A = = =
sin 75° sin 75° sin 75° 2bc 2 × 6,5 × 8 104
AC ≈ 2,9 cm  83, 21 
A = cos −1   ≈ 36,86°
3  104 

4 × sin 60° 2 2 3 a 2 + c 2 − b 2 4,82 + 82 − 6,52 44,79
c= = = ≈ 3,586 cos B = = =
sin 75° sin 75° sin 75° 2ac 2 × 4,8 × 8 76,8
AB ≈ 3,6 cm  44,79 
1.2. B = 180° − 63° − 82° = 35° B = cos −1   ≈ 54,32°
 76,8 
sin 82° sin 63° sin 35°
= = a 2 + b 2 − c 2 4,8 + 6,52 − 82 1,29
16 a b cos c = = =
2ab 2 × 4,8 × 6,5 62,4
16sin 35°
a= ≈ 14,396  1, 29 
sin 82° c = cos −1   ≈ 88,82°
BC ≈ 14, 4 cm  62, 4 
A ≈ 36,86°, B ≈ 54,32° e C ≈ 88,82°
16sin 35°
b= ≈ 9,267
sin 82°
5.2. a =3,b =c=5
AC ≈ 9,3 cm
b 2 + c 2 − a 2 52 + 52 − 32 41
1.3. A = 180° − 85° − 15° = 80° cos A = = =
2bc 2×5×5 50
sin 85° sin 80° sin15°
= =  41 
20 a c A ≈ cos −1   ≈ 34,92°
20 × sin 80°  50 
a= ≈ 19,771 Como b = c, temos B = C .
sin 85°
180° − 34,92°
BC ≈ 19,8 cm B=C = = 72,54°
2
20 × sin15°
c= ≈ 5,196 A ≈ 34,92°, B ≈ 72,54° e C ≈ 72,54°
sin 85°
AB ≈ 5,2 cm
Pág. 19
6. A = 101°, a = BC , b = 7 cm, c = 12 cm
Pág. 15
1 6.1. a 2 = b 2 + c 2 − 2bc cos A = 7 2 + 122 − 2 × 7 × 12 × cos101° ≈
2. sin150° + sin 30° + sin 90° = sin (180° − 30° ) + + 1 = ≈ 225,056
2
3 1 3 a ≈ 225,056 ≈ 15,0
= sin 30° + = + = 2
2 2 2 BC ≈ 15,0 cm
a 2 + c 2 − b 2 225,0559 + 122 − 7 2
6.2. cos B = ≈ ≈ 0,8889
3. 180º −20º −25º = 135º 2ac 2 × 225,0559 × 12
sin 20° sin135° sin 25°
= = B ≈ cos −1 ( 0,8889 ) ≈ 27,3°
55 a b
ˆ ≈ 27,3°
55 × sin135° CBA
a= ≈ 113,7
sin 20°
55 × sin 25° 7. cos120° − sin150° + cos90° =
b= ≈ 68,0
sin 20° = cos (180° − 60° ) − sin (180° − 30° ) + 0 =
Logo, AC ≈ 68,0 cm e BC ≈ 113,7 cm. 1 1
= − cos 60° − sin 30° = − − = −1
2 2
Pág. 17
4.1. a 2 = b 2 + c 2 − 2bc cos A Pág. 20
a = 3 + 5 − 2 × 3 × 5cos 26º ⇔
2 2 2 8.1. a = 7 cm, b = 8 cm e c = 9 cm
b 2 + c 2 − a 2 82 + 9 2 − 7 2 96 2
⇔ a 2 = 34 − 30cos 26º ⇒ cos A = = = =
2bc 2×8×9 144 3
⇒ a 2 ≈ 7,0362 2
A = cos −1   ≈ 48, 2°
BC = a ≈ 7,0362 ≈ 2,7 3
a 2 + c 2 − b 2 7 2 + 92 − 82 66 11
BC ≈ 2,7 cm cos B = = = =
2ac 2×7×9 126 21
a 2 + c 2 − b 2 2,7 2 + 52 − 32  11 
4.2. cos B = ≈ ≈ 0,8626 B = cos −1   ≈ 58, 4°
2ac 2 × 2,7 × 5  21 
B ≈ cos −1 ( 0,8626 ) ≈ 30,4º a 2 + b 2 − c 2 7 2 + 82 − 92 32 2
cos C = = = =
2ab 2× 7×8 112 7

6
1.1. Resolução de triângulos

2 9.3. A = 40° e a = b = 5 cm


C = cos −1   ≈ 73, 4°
7 O triângulo [ABC] é isósceles.
A ≈ 48, 2°; B ≈ 58, 4° e C ≈ 73, 4° B = A = 40°
8.2. a = 5 cm, b = 8 cm e c = 5 cm C = 180° − 2 × 40° = 100°
Como a = c, temos A = C. c 2 = a 2 + b 2 − 2ab cos C =
b 2 + c 2 − a 2 82 + 52 − 52 64 4 = 52 + 52 − 2 × 5 × 5 × cos100° ≈ 58,6824
cos A = = = =
2bc 2×8×5 80 5 c ≈ 58,6824 ≈ 7,660
4 AB ≈ 7,7 cm
A = cos −1   ≈ 36,9°
5
AB ≈ 7,7 cm, B = 40° e C = 100°
C ≈ 36,9°
B ≈ 180° − 2 × 36,9° = 106,2°
10. A = 30°, b = 6 3 e c = 9
A ≈ 36,9°; B ≈ 106,2° e C ≈ 36,9°
8.3. a = 2,8 cm; b ≈ 4,5 cm e c ≈ 5,3 cm a 2 = b 2 + c 2 − 2bc cos A =

( )
2
b 2 + c 2 − a 2 4,52 + 5,32 − 2,82 40,5 = 6 3 + 9 2 − 2 × 6 3 × 9 × cos30° =
cos A = = =
2bc 2 × 4,5 × 5,3 47,7
3
 40,5  = 108 + 81 − 2 × 54 3 × =
A = cos −1   ≈ 31,9° 2
 47,7  = 27
a 2 + c 2 − b 2 2,82 + 5,32 − 4,52 15,68 a = 27 = 3 3
cos B = = =
2ac 2 × 2,8 × 5,3 29,68
 15,68 
( ) ( )
2 2
B = cos −1   ≈ 58,1° a 2 + c 2 − b2 27 + 92 − 6 3 27 + 81 − 108
 29,68  cos B = = = =0
2ac 2 × 27 × 9 18 27
a 2 + b 2 − c 2 2,82 + 4,52 − 5,32
cos C = = =0
2ab 2 × 2,8 × 4,5
B = cos −1 ( 0 ) = 90° (O triângulo [ABC] é retângulo em B.)
C = cos −1 ( 0 ) = 90°
C = 90° − 30° = 60°
A ≈ 31,9°; B ≈ 58,1° e C = 90°
BC = 3 3 cm, B = 90° e C = 60°

Pág. 21 11. a 2 = b 2 + c 2 − 2bc cos A =


9.1. A = 35°, b = 6 cm e c = 7 cm
= 1002 + 1502 − 2 × 100 × 150 × cos 70°
a 2 = b 2 + c 2 − 2bc cos A = ≈ 22 239,396
= 62 + 7 2 − 2 × 6 × 7 × cos35° ≈
a ≈ 22 239,396 ≈ 149,1
≈ 16,1912
A distância entre os dois balões
a ≈ 16,1912 ≈ 4,0
é de 149 m, aproximadamente.
a 2 + c 2 − b 2 16,1912 + 7 2 − 62
cos B = ≈ ≈ 0,5182
2ac 2 16,1912 × 7
Pág. 22
B = cos −1 ( 0,5182 ) ≈ 58,8° 12.1. A = 72°; C = 48° e c = 50 cm
a 2 + b 2 − c 2 16,1912 + 62 − 7 2 B = 180° − 72° − 48° = 60°
cos C = = ≈ 0,0661
2ab 2 × 16,1912 × 6 sin A sin B sin C
= =
C ≈ cos −1 ( 0,0661) ≈ 86,2° a b c
sin 72° sin 60° sin 48°
BC ≈ 4,0 cm; B ≈ 58,8° e C ≈ 86, 2° = =
a b 50
9.2. B = 15° , a = 5 cm e c = 8 cm
50 × sin 72°
b 2 = a 2 + c 2 − 2ac cos B = a= ≈ 63,989
sin 48°
= 52 + 82 − 2 × 5 × 8 × cos15° ≈ 11,7259 50sin 60°
b= ≈ 58, 268
b ≈ 11,7259 ≈ 3,424 sin 48°
AC ≈ 3, 4 cm P[ABC] ≈ ( 63,989 + 58, 268 + 50 ) cm ≈ 172,3 cm
b 2 + c 2 − a 2 11,7259 + 82 − 52 12.2. A = 25°, C = 130° e b = 12 cm
cos A = = ≈ 0,9258
2bc 2 11,7259 × 8 B = 180° − 25° − 130° = 25°
A ≈ cos −1 ( 0,9258 ) ≈ 22, 2° O triângulo [ABC] é isósceles: BC = AC = 12 cm
a 2 + b 2 − c 2 52 + 11,7259 − 82 a = 12 cm
cos C = = ≈ −0,7965 sin130° sin 25° 12 × sin130°
2ab 2 × 5 × 11,7259 = ⇔c= ≈ 21,751
c 12 sin 25°
C ≈ cos −1 ( −0,7965 ) ≈ 142,8°
P[ABC] ≈ (12 + 12 + 21,751) ≈ 45,8 cm
AC ≈ 3, 4 cm; A ≈ 22, 2° e C ≈ 142,8°

7
1.1. Resolução de triângulos

13. ˆ = 180° − 90° − 55° = 35°


CBF Pág. 24
ˆ = CED
BCG ˆ = 70° sin 63° sin B
15.1. =
(ângulos alternos internos) 6,3 7
ˆ = 180° − 70° − 35° = 75°
BGC 7 × sin 63º
sin B = ≈ 0,9900
Aplicando a lei dos senos ao triângulo 6,3
[BCG], temos:
Se B é um ângulo agudo,
sin 75° sin 70° sin 35°
= = B ≈ sin −1 ( 0,9900 ) ≈ 81,89
10 BG CG
10sin 70° Se B é um ângulo obtuso,
BG = ≈ 9,728 B ≈ 180º −81,89 ≈ 98,11
sin 75°
10sin 35° Se B ≈ 81,89 , A ≈ 180º −63º −81,89º ≈ 35,11º
CG = ≈ 5,938
sin 75° Se B ≈ 98,11 , A ≈ 180º −63º −98,11º ≈ 18,89º
BG ≈ 9,7 cm e CG ≈ 5,9 cm Determinação de a = BC :
sin A sin 63°
=
a 6,3
Pág. 23 sin 35,11º sin 63° sin18,89º sin 63°
= ou =
14. a 6,3 a 6,3
6,3 × sin 35,11º 6,3 × sin18,89º
a≈ ≈ 4,1 ou a = ≈ 2,3
sin 63° sin 63°
Conclusão:
BC = 4,1 , A ≈ 35,1º e B ≈ 81,9º ou
BC = 2,3 , A ≈ 18,9º e B ≈ 98,1º
sin 55° sin C
15.2. =
5 4
Aplicando a lei dos senos ao triângulo [DCB]: 4 × sin 55°
ˆ = 180° − 122° − 35° = 23°
CBD sin C = ≈ 0,6553
5
sin 23° sin 35°
= Se C é um ângulo agudo,
14 BC C ≈ sin −1 ( 0,6553) ≈ 40,94° .
14 × sin 35°
BC = ≈ Se C é um ângulo obtuso,
sin 23°
C = 180° − 40,94° = 139,06° .
≈ 20,5514
Se C ≈ 40,94° :
Aplicando a lei dos senos ao triângulo [ADC]: B = 180° − ( 55° + 40,94° ) ≈ 84,06°
ˆ = 180° − 126° − 34° = 20°
DAC Se C ≈ 139,06° :
sin 20° sin126°
= B = 180° − ( 55° + 139,06° ) ≈ 180° − 194,06° < 0
14 AC
14 × sin126° B não pode ser negativo. Logo, o problema tem apenas
AC = ≈ 33,1157 uma solução: B ≈ 84,06°
sin 20°
Determinemos b = AC :
Aplicando o Teorema de Carnot sin 55° sin ( 84,06° )
ao triângulo [ACB]: =
5 b
5 × sin ( 84,06° )
b= ≈ 6,1
sin 55°
b ≈ 6,1 ; B ≈ 84,1° e C ≈ 40,9°

Pág. 25
16.1. a = 7, c = 4 e C = 12°
ˆ = 122° − 34° = 88° sin12° sin A
BDA =
2 2 2 4 7
AB = AC + CB − 2 AC × CB × cos88° = 7 × sin12°
≈ 33,1157 2 + 20,5514 2 − 2 × 33,1157 × 20,5514 × cos88° sin A =
4
≈ 1471,506 ≈ 0,36385
AB ≈ 1471,506 ≈ 38, 4 m Se A é agudo:
A distância entre A e B é aproximadamente igual a 38,4 m. A ≈ sin −1 ( 0,36385 ) ≈ 21,337
B ≈ 180° − 12° − 21,337° ≈ 146,663°

8
1.1. Resolução de triângulos

sin146,663º sin12° 5 × sin130°


= sin B = ≈ 1, 28
b 4 3
4sin146,663º Como sin B > 1 , o triângulo [ABC] não existe.
b= ≈ 10,6
sin12° 16.5. b = 7, c = 5 e C = 63º
Se A é obtuso: sin 63° sin B
=
A ≈ 180° − 21,337 ≈ 158,663 5 7
B ≈ 180° − 12° − 158,663° ≈ 9,337 7sin 63°
sin B = ≈ 1, 25
sin 9,337° sin12° 5

b 4 O seno de um ângulo é sempre não superior a 1.
4sin 9,337° Logo, o triângulo [ABC] não existe.
b≈ ≈ 3,1
sin12° 16.6. a = 3, b = 7 e c = 11
A = 21,3°; B = 146,7° e b = 10,6 ou c ≥ a + b . Logo, o triângulo [ABC] não existe.
A = 158,7°; B = 9,3° e b = 3,1 16.7. A = 110º, B = 70º e c = 10
Também se pode usar o Teorema de Carnot. A + B ≥ 180º . Logo, o triângulo [ABC] não existe.
c 2 = a 2 + b 2 − 2ab cos C
16 = 49 + b 2 − 2 × 7 × b × cos12° ⇔
⇔ b 2 − 14cos12° × b + 33 = 0 ⇒ Atividades complementares
⇒ b = 10,573 ∨ b ≈ 3,121 Pág. 27
Para estes valores de b, determinam-se A e B. 17.1. B = 180° − 43° − 55° = 82°
16.2. a = 6, c = 20 e A = 25° sin 82° sin 43° sin 55°
= =
sin A sin C 10 a c
=
a c 10sin 43°
a= ≈ 6,9
sin 25 sin C
= sin 82°
6 20 10sin 55°
c= ≈ 8,3
20 × sin 25 sin 82°
sin C = ≈ 1, 4
6 a ≈ 6,9 cm e c ≈ 8,3 cm
Como sin C > 1 , o triângulo [ABC] não existe. 17.2. C = 180° − 62° − 56° = 62°
16.3. a = 8, b = 11 e A = 41° sin 56° sin 62° sin 62°
= =
sin A sin B 3 a c
=
a b 3sin 62°
a=c= ≈ 3, 2
sin 41° sin B sin 56°
=
8 11 a = c ≈ 3, 2 cm
11 × sin 41° 17.3. A = 180° − 80° − 85° = 15°
sin B = ≈ 0,90208
8 sin 85° sin 80° sin15°
= =
Se B é agudo: 72 b a
B ≈ sin −1 ( 0,90208 ) ≈ 64, 433° 72sin15°
a= ≈ 18,7
C ≈ 180° − 41° − 64,433° ≈ 74,567 sin 85°
sin 74,567° sin 41° 72sin 80°
= b= ≈ 71,2
c 8 sin 85°
8 × sin 74,567º a ≈ 18,7 cm e b ≈ 71,2 cm
c≈ ≈ 11,8
sin 41
Se B é obtuso: 18. ˆ = 17° − 14° = 3°
ACB
B = 180° − 64, 433° = 115,567° ˆ = 180° − 17° = 163°
CBA
C = 180º −41º −115,567º = 23,433° d = AC
sin 23, 433° sin 41° sin 3° sin163°
= =
c 8 200 d
8 × sin 23, 433º 200sin163°
c≈ ≈ 4,8 d= ≈ 1117 O desenho não está feito à escala.
sin 41° sin 3°
B ≈ 64, 4°; C ≈ 74,6° e c = 11,8 ou A distância entre A e C é aproximadamente 1117 m.
B ≈ 115,6 ; C ≈ 23, 4° e c ≈ 4,8
16.4. b = 5, c = 3 e C = 130º 19. c = AB = 10 m
sin C sin B C = 105°
=
c b A = 2B
sin130° sin B A + B + C = 180°
=
3 5 2 B + B + 105° = 180°
3B = 75°

9
1.1. Resolução de triângulos

B = 25° e A = 50° 20.4. a = 2,1 cm; b = 2 cm e c = 2,9 cm


b2 + c2 − a2
cos A = =
2bc
22 + 2,92 − 2,12
= =
2 × 2 × 2,9
8 20
= =
11,6 29
sin105° sin 50° sin 25°
= =  20 
10 a b A = cos −1   ≈ 46, 4°
10sin 50°  29 
a= ≈ 7,93
sin105° a + c 2 − b 2 2,12 + 2,92 − 22 8,82 21
2
cos B = = = =
10sin 25° 2ac 2 × 2,1 × 2,9 12,18 29
b= ≈ 4,38
sin105°  21 
B = cos −1   ≈ 43,6°
P[ ABC ] ≈ ( 7,93 + 4,38 + 10 ) m ≈ 22,3 m  29 
a 2 + b 2 − c 2 2,12 + 22 − 2,9 2
cos C = = =0
20.1. A = 55°, b = 5 cm e c = 4 cm 2ab 2 × 2,1 × 2
a 2 = b 2 + c 2 − 2bc cos A = C = cos −1 ( 0 ) = 90°
= 52 + 42 − 2 × 5 × 4 × cos55° ≈ A ≈ 46, 4° ; B = 43,6° e C = 90°
≈ 18,0569
a ≈ 18,0569 ≈ 4,249 21. d 2 = 250 2 + 300 2 − 2 × 250 × 300 × cos85° ≈ 139 429,639
a 2 + c 2 − b 2 18,0569 + 42 − 52 d ≈ 139 426,639 ≈ 373,4 km
cos B = ≈ ≈ 0, 2664
2ac 2 × 18,0569 × 4 A distância entre os dois aviões é de 373,4 km,
B ≈ cos −1 ( 0, 2664 ) ≈ 74,5° aproximadamente.
a 2 + b 2 − c 2 18,0569 + 52 − 42
cos C = = ≈ 0,6367
2ab 2 18,0569 × 5 22. Diagonal maior:
C ≈ cos −1
( 0,6367 ) ≈ 50,5°  1
d12 = 2 2 + 42 − 2 × 2 × 4 × cos120° = 20 − 2 × 8 ×  −  = 28
 2
a ≈ 4, 2 cm; B ≈ 74,5° e C ≈ 50,5°
d1 = 28 = 2 7

20.2. O triângulo [ABC] é isósceles. Diagonal menor


180° − 70° 180° − 120° = 60°
A=B= = 55° 1
2 d 22 = 2 2 + 42 − 2 × 2 × 4 × cos 60° = 20 − 2 × 8 × = 12
c 2 = a 2 + b 2 − 2ab cos C 2
= 102 + 102 − 2 × 100 × cos 70° d 2 = 12 = 2 3
≈ 131,5960 d1 = 2 7 cm e d 2 = 2 3 cm
c ≈ 131,5960 ≈ 11,5
c ≈ 11,5 cm e A = B = 55° Pág. 28
20.3. a = 12 cm, b = 15 cm e c = 17 cm 23.1. a = 2, b = 2,8 e c = 3,2
b2 + c2 − a2 b2 + c2 − a2
cos A = = cos A = =
2bc 2bc
152 + 17 2 − 12 2 2,82 + 3, 22 − 22
= = = =
2 × 15 × 17 2 × 2,8 × 3, 2
370 37 14,08 11
= = = =
510 51 17,92 14
 37   11 
A = cos −1   ≈ 43,5° A = cos −1   ≈ 38, 21°
 51   14 
a 2 + c 2 − b 2 12 2 + 17 2 − 152 208 26 a 2 + c 2 − b 2 2 2 + 3, 22 − 2,82 6, 4 1
cos B = = = = cos B = = = =
2ac 2 × 12 × 17 408 51 2ac 2 × 2 × 3, 2 12,8 2
 26  1
B = cos −1   = 59,3° B = cos −1   = 60°
 51  2
a 2 + b 2 − c 2 122 + 152 − 17 2 80 2 a 2 + b 2 − c 2 22 + 2,82 − 3,22 1,6 1
cos C = = = = cos C = = = =
2ab 2 × 12 × 15 360 9 2ab 2 × 2 × 2,8 11, 2 7
2
C = cos −1   ≈ 77, 2° 1
9 C = cos −1   ≈ 81,79°
7
A ≈ 43,5° ; B ≈ 59,3° e C ≈ 77, 2°
A ≈ 38, 21° ; B = 60° e C ≈ 81,79°

10
1.1. Resolução de triângulos

23.2. a = 15 cm, b = 8 cm e c = 9 cm 24.1. a = 5,2 ; b = 3,2 e c = 6


b2 + c2 − a2 b 2 + c 2 − a 2 3,2 2 + 62 − 5,2 2 19, 2 1
cos A = = cos A = = = =
2bc 2bc 2 × 3, 2 × 6 38, 4 2
82 + 9 2 − 152 1
= = A = cos −1   = 60°
2×8×9 2
−80 5 BAC = 60°
ˆ
= =−
144 9
h 3 8 3
 5 24.2. = sin 60° ⇔ h = 3, 2 × ⇔h=
A = cos −1  −  ≈ 123,75° 3, 2 2 5
 9
a 2 + c 2 − b 2 152 + 9 2 − 82 242 121 25.1. A = 48°, b = 28 cm e c = 30 cm
cos B = = = =
2ac 2 × 15 × 9 270 135
 121 
B = cos −1   ≈ 26,32°
 135 
a 2 + b 2 − c 2 152 + 82 − 92 208 13
cos C = = = =
2ab 2 × 15 × 8 240 15
 13 
C = cos −1   ≈ 29,93°
 15 
a 2 = b 2 + c 2 − 2bc cos A =
A ≈ 123,75° ; B ≈ 26,32° e C ≈ 29,93°
= 282 + 302 − 2 × 28 × 30 × cos 48°
23.3. a = 3,3 cm ; b = 5,6 cm e c = 6,5 cm ≈ 559,861
b2 + c2 − a2 a ≈ 559,861 ≈ 23,7
cos A = =
2×b×c a 2 + c 2 − b 2 559,861 + 302 − 282
5,6 2 + 6,52 − 3,32 cos B = ≈ ≈ 0,476
= = 2ac 2 559,861 × 30
2 × 5,6 × 6,5
B ≈ cos −1 ( 0, 476 ) ≈ 61,6°
62,72 56
= = a 2 + b 2 − c 2 559,861 + 282 − 302
72,8 65 cos C = ≈ ≈ 0,335
2ab 2 559,861 × 28
 56 
A = cos −1   ≈ 30,51° C ≈ cos −1 ( 0,335 ) ≈ 70, 4°
 65 
a 2 + c 2 − b 2 3,32 + 6,52 + 5,62 21,78 33 a ≈ 23,7 cm, B ≈ 61,6° e C ≈ 70,4°
cos B = = = =
2ac 2 × 3,3 × 6,5 42,9 65 25.2. C = 60° , a = 7,5 cm e b = 4 cm
 33 
B = cos −1   ≈ 59, 49°
 65 
a 2 + b 2 − c 2 3,32 + 5,62 − 6,52
cos C = = =0
2ab 2 × 3,3 × 5,6
C = cos −1 ( 0 ) = 90°
A ≈ 30,51° ; B ≈ 59,49° e C = 90° c 2 = a 2 + b 2 − 2ab cos 60° =
1
23.4. a = 3 cm, b = 5 cm e c = 7 cm = 7,52 + 42 − 2 × 7,5 × 4 × = 42, 25
2
b2 + c2 − a2
cos A = = c = 42,25 = 6,5
2bc
b 2 + c 2 − a 2 42 + 6,52 − 7,52 2 1
52 + 7 2 − 32 65 13 cos A = ≈ = =
= = = 2bc 2 × 4 × 6,5 52 26
2×5×7 70 14
 1 
 13 
A = cos −1   = 21,79° A = cos −1   ≈ 87,8°
 14   26 
a 2 + c 2 − b 2 32 + 7 2 − 52 33 11 a 2 + c 2 − b 2 7,52 + 6,52 − 4 2 82,5 11
cos B = = = = cos B = = = =
2ac 2× 3× 7 42 14 2ac 2 × 7,5 × 6,5 97,5 13

 11   11 
B = cos −1   = 38, 21° B = cos −1   ≈ 32,2°
 14   13 
c = 6,5 cm ; A ≈ 87,8° e B = 32, 2°
a 2 + b 2 − c 2 32 + 52 − 7 2 −15 1
cos C = = = =− 25.3. B = 46,7° ; a = 3 cm e c = 11 cm
2ab 2 × 3× 5 30 2
 1 
C = cos −1  −  = 180° − 60° = 120°
 2
A ≈ 21,79° ; B ≈ 38, 21° e C = 120°

b 2 = a 2 + c 2 − 2ac × cos B =
= 32 + 112 − 2 × 3 × 11 × cos 46,7° ≈ 84,7360

11
1.1. Resolução de triângulos

b ≈ 84,7360 ≈ 9,2 c
= cos ( 53° ) ⇔ c = 12cos ( 53° ) ⇒ c ≈ 7, 2
b +c −a
2 2
84,7360 + 11 − 3
2 2 2 12
cos A = ≈ ≈ 0,9715 A = 90° ; b = 9,6 cm e c ≈ 7,2 cm
2bc 2 84,7660 × 11
A ≈ cos −1 ( 0,9715 ) ≈ 13,7°
28. ˆ = 180° − 42° = 138°
CBA
a 2 + b 2 − c 2 32 + 84,7360 − 112 ˆ = 42° − 33° = 9°
cos C = = ≈ −0,4936 ACB
2ab 2 × 3 × 84,7360
C ≈ cos −1 ( −0,4936 ) ≈ 119,6°
b = 9,2 cm ; A ≈ 13,7° e C ≈ 119,6°

502 + 412 − 352


26. cos α = =
2 × 50 × 41
2956
=
4100
 2956  sin 9° sin 33°
α = cos −1   ≈ 44° =
 4100  20 BC
20sin 33°
BC =
27.1. A = 52°, B = 68° e c = 15 cm sin 9°
C = 180° − 52° − 68° ≈ 60° h
= sin 42°
sin 60° sin 52° sin 68° BC
= =
15 a b 20sin 33°
h = BC × sin 42° = × sin 42° ≈ 46,6
15sin 52° sin 9°
a= ≈ 13,6
sin 60° O prédio tem 46,6 m de altura.
15sin 68°
b= ≈ 16,1
sin 60° 29.
C = 60° ; a = 13,6 cm e b = 16,1 cm
27.2. B = 180° − 110° − 25° = 45°

BC = 2 × 25° = 50°
ˆ = 50°
BOC
BO = OC = 5 cm
2
BC = 52 + 52 − 2 × 5 × 5 × cos50° ≈ 17,8606
sin 45° sin110° sin 25°
= = BC ≈ 17,8606 ≈ 4, 2
8 a c
8sin110° BC ≈ 4,2 cm
a= ≈ 10,6
sin 45°
8sin 25°
c= ≈ 4,8 Pág. 29
sin 45° ˆ = 58° − 42° = 16°
30. ADB
B = 45°, a ≈ 10,6 cm e c ≈ 4,8 cm
Pela lei dos senos no
27.3. A = 180° − 37° − 53° = 90°
triângulo [BAD]:
sin16° sin 42°
=
4 AD
4sin 42°
AD = ≈ 9,7103
sin16°

Aplicando a lei dos


cossenos ao triângulo [ACD]:
DC ≈ 82 + ( 9,7103) − 2 × 8 × 9,7103 × cos58° ≈ 75,9591
2 2

O triângulo [ABC] é retângulo em A.


b DC ≈ 75,9591 ≈ 8,72
= sin 53° ⇔ b = 12sin 53° ⇒ b ≈ 9,6
12 O poste mede 8,72 m, aproximadamente.

12
1.1. Resolução de triângulos

31. 2 h 30 min = 2,5 h Pág. 30


2,5 × 24 = 60 → O barco A percorreu 60 km. 1. d 2 = 82 + 52 − 2 × 8 × 5 × cos 60° =
2,5 × 20 = 50 → O barco B percorreu 50 km. 1
= 64 + 25 − 2 × 40 × = 49
2
d = 49 = 7
Resposta: (B)

2. Se α = COA ˆ = α (ângulos verticalmente


ˆ , então DOB
opostos). Seja x = BD .
d 2 = 60 2 + 502 − 2 × 60 × 50 × cos 40° ≈ 1503,733
d ≈ 1503,733 ≈ 38,778
O barco percorreu 38,778 km a uma velocidade de 24
km/h.
e 38,778 38,778
V = , logo 24 = ⇔t=
t t 24
t ≈ 1,616 , pelo que t ≈ 1 h 37 min 0,616 × 60 = 36,96

O barco demorou 1h 37 min.


4 2 + 52 − 6 2 5 1
cos α = = =
2× 4×5 40 8
32. FB = a 1
ˆ = 180° − 59° − 83° = 38°
AFB x 2 = 62 + 42 − 2 × 6 × 4 × cos α = 36 + 16 − 48 × = 46
8
DB = x = 46 cm
sin 59° sin 38°
= Resposta: (C)
a 5
5sin 59°
a= ≈ 6,9614 sin 30° sin 45°
sin 38° 3. =
2 2 x
Seja β = HBA ˆ .
2
32 + 52 − 42 3 2 2×
cos β = = 2 2 × sin 45° 2 = 2× 2 = 4
x= =
2× 3× 5 5 sin 30° 1
 3  2
β = cos −1   ≈ 53,1301°
5 Resposta: (A)
Seja α = FBH ˆ .
α = 83° − 53,1301° ≈ 29,8699° 4.
d = HF
d 2 ≈ 32 + 6,96142 − 2 × 3 ×
× 6,9614 × cos 29,8699° ≈
≈ 21, 2413
d ≈ 21,2413 ≈ 4,6
O helicóptero está a cerca de 4,6 km do incêndio.
360°
[ABC] é um triângulo equilátero, logo AB = = 120° .
33. Seja [ABC] um triângulo qualquer inscrito numa 3
circunferência de centro O e ˆ = 120° = 60° .
Assim, ADC
raio r e seja A′ o ponto da 2
circunferência tal que [ BA′] Pela lei dos cossenos:
2
é um diâmetro. AB = 22 + 32 − 2 × 2 × 3 × cos 60° = 4 + 9 − 6 = 7
Então, o triângulo [ A′BC ] é Logo, AB = 7 cm.
um retângulo em C pelo que Resposta: (B)
BC
= sin ( BA′C ) .
BA′ sin 30° sin x
5. =
2 3
Como BC = a, BA′ = 2r e BAˆ ′C = BAC ˆ = 1 BC , temos
2 1

3sin 30º 2 = 3×1 = 3
que
a
= sin A , ou seja,
a
= 2r . sin x = =
2r sin A 2 2 2 2 4
Resposta: (D)
Avaliação 1 6.

13
1.1. Resolução de triângulos

x = 6,76 = 2,6
AB = 1, 4 + 2,6 = 4
y 2 = 32 + 4 2 − 2 × 3 × 4 × cos 60° = 9 + 16 − 12 = 13
y = 13
CB = 13 cm
ˆ =α
ˆ = CBA
BAC
2
10.
α α
+ + β = π ⇔ α + β = π ⇔ β = π −α
2 2
6 2 + 52 − 4 2 45 3
cos α = = =
2× 6×5 60 4
3
cos β = cos ( π − α ) = − cos α = −
4
Resposta: (D)

Pág. 31
(1,5r ) = r 2 + r 2 − 2 × r × r × cos α
2

7. C = 180° − 35° − 112° = 33°


sin C sin A 2, 25r 2 = 2r 2 − 2r 2 cos α
=
c a 2r 2 cos α = 2r 2 − 2,25r 2
sin 33° sin 35° −0, 25r 2
= cos α = ⇔
100 a 2r 2
100 × sin 35° 0, 25 1
a= ≈ 105,3 ⇔ cos α = − ⇔ cos α = −
sin 33° 2 8
A distância de B a C é de 105,3 m, aproximadamente.
11. O triângulo [ABC] é retângulo em C.
8.

2
AC = 12 2 + 352
AC = 144 + 1225 = 1369 = 37
ˆ = 180° − 82° − 84° = 14°
BCA Pela lei dos cossenos, se AD = x cm:
sin14° sin 84 37 2 = x 2 + 332 − 2 x + 33 × cos 60° ⇔
= (Lei dos senos no triângulo [ABC])
100 AC ⇔ x 2 − 33 x − 280 = 0 ⇔
100sin 84 33 ± ( −33) − 4 × ( −280 )
2
AC = ≈ 411,092
sin14 ⇔x= ⇔
2
DC ⇔ x = 40 ∨ x = −7
= tan 9° (O triângulo [ACD] é retângulo em C.)
AC
Como x > 0, temos AD = 40 cm.
DC
≈ tan 9° ⇒ DC ≈ 411,092 × tan 9° ⇒ DC ≈ 65
411,092
A torre tem 65 m de altura, aproximadamente.

9. Seja x = CD e y = CB .

x 2 = 32 + 1, 42 − 2 × 3 × 1,4 × cos 60° = 6,76

14

Você também pode gostar