Oriya Jaiva Dharma

ùR÷a]cð
ùR÷ a ]cð
gâúgâúùMû\îcP¦âûd ^cü
gâ ú gâ ú k VûKê e bqò a ò ù ^û\-aò e Pò Z
ùR÷a]cð
(Rúae ]cð)
gâúùMøWúd ùa\û« icòZò Gaõ Z\«MðZ bûeZaýû_ú

gâúùMøWúdcVcûû _âZòÂûZû, gâúKé¾ùP÷Z^ýûcÜûd \gcû]Éâe
gâúùMøWúdûPû~ð¥ ùKgeú ^òZýfúkû_âaòÁ
Iñ aò¾ê_û\ @ùÁû©egZgâú
gâúc\¨bqò_âmû^ ùKga ùMûißûcú cjûeûRu
@^ê M é j úZ
Zâò\Šòißûcú gâúc\¨bqòùa\û« ^ûeûdY ùMûißûcú

cjûeûRu\ß û eû iμû\ò Z
ùMøWúd ùa\û« _âKûg^

Rdgâú \ûùcû\e ùMøWÿúd cV
PKâZú[ð ùeûWÿ, _êeú-2
ù`û^¨ — (06752)223375
www.suddhabhakti.org
Email-damodarmath@gmail.com
_â K ûgK—
gâúbqòùa\û« cû]a cjûeûR
_â [ c iõÄeY—
5000 _âZòfò_ò
Iñ aò¾ê_û\ gâúgâúcnqò_âmû^ ùKga ùMûÊûcú cjûeûRu
Zòùeûbûa Zò[ô-2010
—_â û ¯ò i Ú û ^—
(1) gâúùKgaRú ùMøWúd cV
c[êeû (C._â.)
0565-2502334
(2) gâúeì_-i^ûZ^ ùMøWúd cV
\û^Mkú,
aé¦ûa^ (C._â.)
0565-2443270
(3) gâúecYaòjûeú ùMøWúd cV
aò-3, R^K_êeú, ^ì@û\òfäú
011-25533568
(4) gâúMòeò]ûeú ùMøWúd cV
eû]ûKêŠ ùeûW,
ùMûa¡ð^ (C._â.)
0565-2815668
(5) Rdgâú \ûùcû\e ùMøWúd cV
(PKâZú[ð c¦òe ^òKU)
iò.Uò. ùeûW, _êeú-2
ù`û^þ-06752-223375
(6) i\þMâ^Ú ^òùKZ^
gâúc¦òe _eòie, _êeú
_â É ûa^û
_é[ôaú _éÂùe ajê ]cð-iμâ\ûd _âPkòZö ùi[ôeê @]ôKûõg iμâ\ûdùe
^òR ^òR ]cð_âPûe _ûAñ aòbò^Ü C_ûd @af´^ Keû~ûCQòö ajê bûhûùe
Mâ^Úcû^ fò_òa¡ ùjûAQòö ù~_eò ùføKòK gòlûùe K^òÂ, c¤c I C©ce
ùb\ @[aû Cy-^úP @û\ò aòbò^Ü ZûeZcý ÊZü iò¡ö ùi_eò ]cð-
iμâ\ûdcûû gòlûùe c¤ aòbò^Ü ZûeZcý iaðaû\òi¹Z I ÊZü iò¡ö
Gcûû c¤eê gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu ù_âc-]cðe gòlû iaê\éÁòeê iùaðû©c
ùaûfò aògße ^òeù_l c^úhúcûù^ GK Êeùe ÊúKûe Keòùaö iùaðû©c
@û\gð\ßûeû I gòlû\ßûeû @^ê_âûYòZ ùjaûe @ûKûõlû icÉuVûùe _eòflòZ
jêGö ùijò ùfûKcûû GA gêùbzû `kaZú Kò_eò ùja, aò·eò
]cðRMZe @û\gð_êeêh, gòlòZ-KêkPìWÿûcYò gâúk VûKêe bqòaòù^û\ ajê
bûhûùe @ù^K ]cðMâ^Ú iéR^ Kùfö GA Mâ^Úcûûùe @Zò iek
bûhûùe gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu gòlûe iûùwû_ûw a‰ð^û C_f² jêGö
ùfLKu Mâ^Úcûû c¤ùe ‘ùR÷a]cð’Kê aòbò^Ü ù\gúd ]ûcðòK c^úhúcûù^
iùaðû©c cY«òö
aògùß e ùa\ iaêVê _âûPú^ Mâ^öÚ Z\^êMZ C_^òh\ Gaõ ùa\aýûiu
\ßûeû ePòZ ùa\û« iêZâ, cjûbûeZ I gâúc\þ bûMaZ @û\ò @û\gð Mâ^Ú\ßûeû
@^ê_âûYòZ ùjûA bûeZ ahðùe @ù^K _âKeY Mâ^Ú ùfLûMfûö ~ûjûe
iÚûù^ iÚûù^ _âPêe _âPûe I @û\e ejòQòö Gjò _âKeY Mâ^Úcûû c¤ùe
ZûeZcý, ùa÷gòÁý I ùb\bûa \ìùe [ûC, _eÆe iûc¬iýejòZ
aò b ò ^ Ü _ â K ûe cZùb\ I KûÌ^ò K aò P ûe]ûeû ù\Lû~ûGö `kZü
]cðRMZùe ^û^û _âKûe IfU-_ûfU I C_\âa ùjûA @ûiêQòö G_eò
aòKU _eòiÚòZòùe Êdõ bMaû^þ _eZ©ß eìù_ RúacûùZâ C¡ûe _ûAñ
i¯Zú[ð c]ýùe _â]û^ cûdûZú[ð- cûdû_êe (gâú]ûc â\ßú_)ùe @ûaòbêðZ
ùjùfö ^òR _âòd_ûhð\cûû \ßûeû gûÈcûû ~[û[ð Zû_ô~ýð iõKk^ Keò
_âûd _û*gj ahð _ìùað icÉu jé\dùe \òaýmû^-cìkK bqòe Cù^àh
K ùR÷ a ]cð
KeûAùfö Cq iõKkêê Zò^ò ·eòUò QûWò @]ôKûõg Mâ^Ú iõÄéZ bûhûùe

fò_òa¡ö gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu C©c_ûhð\ gâúeì_-i^ûZû _âòdZc gâúk
RúaùMûÊûcú gûÈcûû iûe iõKk^ Keò ù\abûhûùe hUþi¦bð @û\ò
Mâ^Ú eP^û Kùfö GA Mâ^Ú cû¤cùe bMaûû RúaC¡ûe-fúkûe
^òMìXÿZc Azû _âKûg _ûAQòö ùKùZK a¥qò gûÈe ~[û[ð Zû_ô~ðýKê aêSò
^ _ûeò Zû’e @ûõgòK bûaKê, G_eòKò Qûdû aû aòeê¡ bûaKê MâjY KeòaûKê
aû¤ jê@«òö gâúRúaùMûÊûcúu ùfL^ú_âiìZ gòlû jó gâúc^þ cjû_âbêu
HKû«òK gòlû; ùa\-C_^òhZþ, cjûbûeZ I gâúc\þ bûMaZe gòlûö GA
gòlûe ^òùŸðûh I _ì‰ðZc bûaKê @af´^ Keò ‘ùR÷a]cð’ Mâ^Ú @Zò @û½~ýð
eìù_ Mâ[ôZ ùjûAQòö ^òcÜùe ‘ùR÷a]cð’ ^ûcKeYe Zû_ô~ðý aòùaP^û
Keû~ûAQòö `kùe _ûVKcûù^ GA Mâ^Úe C_ûù\dZû I MêeêZß ijRùe
aêSò_ûeòùaö
Mâ^ÚKûe GA Mâ^Úe ^ûc ù\AQ«ò—‘ùR÷a]cð’ö ]cð i´§ùe @ûce
KòQò ^û KòQò ]ûeYû ejòQòö ùZYê GVûùe iÚû^-@bûa ùjZê G aòhdùe
@]ôK Kjòaû @^ûagýK cYêQòö iõÄéZ bûhûùe ‘Rúa’ g±ùe ‘¾’ _âZýd
ù~ûMùe ‘ùR÷a’ g± ^ò¿^Ü jêGö Gjûe @[ð ‘Rúae’ @[aû ‘Rúai´§ú’ö
@ZGa ‘ùR÷a]cð’ Kjòùf ‘Rúae ]cð’ @[aû ‘Rúa i´§ú ]cð’ aêSû~ûGö
GVûùe Rúa KûjûKê Kêjû~ûAQò? Gjò _âgÜe C©e Mâ^ÚKûe ^òR Mâ^Úùe
aòÉéZ aòùaP^û KeòQ«òö iõùl_ùe cêñ ùMûUòG \êAUò K[û GVûùe
^òùa\^ Keòaû @ûagýK cYêQòö
‘Rúa’—~ûjûe Rúa^ @Qò, ùi Rúa @[ðûZþ _âûYú cûùZâ jó Rúaö
@ZGa ùR÷a]cð\ßûeû Mâ^ÚKûe _âùZýK Rúae ]cðKê flý KeòQ«òö
gâúKé¾ùP÷Z^ý cjû_âbê ^òRe GKû« @^êMZ gâúeì_-i^ûZ^ I Rúa
ùMûÊûcú @û\ò Q@RYu \ßûeû RúacûùZâ MâjYúd I _ûk^úd ]cð aòhdùe
gòlû ù\AQ«òö Zû’e _âûd 400 ahð _ùe Mâ^ÚKûe i¯c ùMûÊûcú gâúk
VûKêe bqòaòù^û\ Rúa_âZò \dû\ðâPò© ùjûA awkû bûhûùe ‘ùR÷a]cð’
eP^û Keò[ôùfö bMa\þAzûKâùc Zûu ^òRR^ gâúKé¾\ûi KaòeûR
ùMûÊûcú ‘ùP÷Z^ýPeòZûcéZ’ Mâ^Úùe bMaû^þ gâúùMøejeòu gòlûe iûeKê
^òcÜfòLôZ _dûeùe _âKûg KeòQ«ò—
_â É ûa^û L
Rúùae Êeì _ jd Ké ù ¾e ^ò Z ý \ûiö

Ké ù ¾e ZUiÚ û gqò ùb\ûùb\ _â K ûgöö
(c]ý—20/108)
Mâ^ÚKûe ùMøWÿúd ùa÷¾au gòlûe aúRcª @û]ûeùe ‘ùR÷a]cð’
eP^û KeòQ«òö @ZGa Gjò Mâ^Ú RûZò, a‰ð, @ûgâc, ù\g, Kûk, _ûZâ@û\ò
^òaòðùghùe ùKak cûâ _ûAñ ^êùjñ, @_ò Zê c^êùhýZe ~[û— _âÉe,
_gê, _lú, KúU, _Zw I RkPe @û\ò iÚûae-Rwcu _ûAñ jòZKe I
MâjYúdö ùR÷a]cð MâjY Keò[ôaû c^êùhýZe _âûYúu C\ûjeY ~[û—
@jfýû (_ûhûYú), ~ckûRêð^ (aél) i¯Zûk (aél), ^éMeûR (GŠê@),
beZ (céM), iêebò (MûB), MùR¦â (jûZú), Rûá« (bûfê), @w\-iêMâúa
(aûê) @û\òu ^ûc CùfäL^údö RM\þMêeê aâjàû Êdõ bMaû^þ Ké¾u Vûeê
ZéY, Mêkà, _gê, _lú @û\ò ù~û^òùe ejò c]ý Z\úd PeYKck ùiaû
cûMêQ«ò—
Z\Éê ùc ^û[ i bìeòbûùMû bùa$Zâ aû^ýZâ Zê aû Zòe½ûcþö
ù~^ûjùcùKû$_ò ba{^û^ûõ bì Z ß û ^ò ù hùa Za _û\_fä a cþ ö ö
(gâúc\þbû. 10/14/30)
bqeûR _âjäû\ ÆÁ eìù_ _gê @û\ò ijiâ ù~û^òùe R^à ùÂ c¤
bMaZþ \ûiýeì_K ùR÷a]cð _âû¯òe fûkiû KeòQ«ò—
^û[ ù~û^ò i jùiâ h ê ù~hê ù~hê aâ R ûcýjcþ ö
ùZhê ùZhß P kû bqò e Pê ý ZûÉê i\û Zß d ò ö ö
Êdõ Mâ^ÚKûe c¤ ÊePòZ ‘geYûMZò’ Mâ^Úùe G_eò _âû[ð^û KeòQ«ò—
KúU R^à jC ~[û Zê d û \ûiö
ajò c ê ð L aâ j à û Rù^à ^ûjó @ûgöö
@ZGa ùR÷a]cðe gòlû iaê_âûYúu @û\eYúd I MâjYúdö Gjò gòlûKê
@«üKeYùe MâjY Kùf _âûYúcûùZâ @Zò ijRùe cûdûùcûje KùVûe
a§^R^òZ ùNûe ~ªYûeê Gaõ Zêz I @kúK @û^¦e céM-ceúPòKûeê
iaê\ò^ _ûAñ cêqò _ûGö Zû ijòZ bMaZþùiaû @û^¦ùe ^òcMÜ ùjûA
_eûgû«ò I _ecû^¦Kê _ûAaûùe ic[ð jêGö
M ùR÷ a ]cð
_ìað_â\gðòZ gòlûe Cy-^úP ZûeZcý bkò ]cðZ©ßùe c¤ Cy^úP

ZûeZcý ÊúKéZö C^ÜZ @]ôKûeú jó C^ÜZ gòlûe @û\gðKê MâjY Keò_ûùeö
Zû_ô~ýð ùjCQò, iaê _âûYúu c¤ùe c^êhý iaðùgâÂö c^êùhýZe _âûYú
c¤ @ù^K_âKûeö _âûYú aû Rúa Kjòùf ùPZ^ _\û[ðKê jó aêSûGö ù~CñVò
@ùPZ^ aû RWÿ _\û[ðe aòhd @ûùfûPý ^êùjñö ùPZ^ûe ÊûbûaòK aé¡òKê
aû KâòdûKê jó ]cð Kêjû~ûGö
aÉêZü ùiA ]cð ùPZê aé©ò aû Zû’e Êeì_MZ ÊbûaKê flý
Keû~ûAQòö ]cðe aûYú Kjòùf ùPZê aûYú ùaûfò ùaû] jêGö Cq
Mâ^Úe 16 @¤ûdùe ùPZê ZûeZcýcìkK KâcaòKûge aòmû^-iwZ
iìlà aòùaP^û ejòQòö ùPZ^ @[ðûZþ cûdûa¡ Rúae _û*Uò @aiÚû @Qòö
(1) @ûzû\òZ ùPZ^ (2) iuêPòZ ùPZ^ (3) cêKêkòZ ùPZ^ (4)
aòKgòZ ùPZ^ (5) _ì‰ðaòKgòZ ùPZ^ö Gjò ùPZ^cûù^ jó Rúa aû
_âûYú ùaûfû«òö Rúacûûe Gjò _û*Uò ùgâYú _êYò iÚûae I Rwc ^ûcùe
\êAbûMùe aòbqö aél, fZû, Mêkà I _âÉe @û\ò iÚûae _âûYúcûûê @ûQû\òZ
ùPZ^ Kêjû~ûGö @ûzû\òZ ùPZ^Kê QûWÿò @^ý Pûeò_âKûe ùPZ^Kê Rwc
(Pk«û) Kêêjû~ûGö _gê_lú, KúU_Zw Gaõ RkPe _âûYúcûù^ iõKêPòZ
ùPZ^ö @ûzû\òZ ùPZ^ I iõKêPòZ ùPZ^ eìù_ c^êùhýZe Kêùkû_ô^Ü
Rúa @Q«òö cêKêkòZ, aòKgòZ I _ì‰ð aòKgòZ ùPZ^ùe c^êhý geúe]ûeú
Rúacûù^ @Q«òö Gcûù^ ùPZ^û I @ûKûe \éÁòeê cûâ ùjùf c¤
ùPZ^Zûe Kâc-aòKûg \éÁòeê ZûeZcý ejòQòö Gjò ZûeZcý aò·eeê
ùicûû c¤ùe K^òÂ, c¤c I C©c @Q«òö _êYò aél, fZû, Mêkà, _gê,
_lú I c^êhý @û\ò Rúacûûe GKcûZâ ]cð bMaZþ C_ûi^ûö Kò«ê
Gcûû c¤ùe c^êhý iaðùgâÂ _âûYú I bMaZþ C_ûi^û eì_K ùR÷a]cð
jó Zû’e aòùgh ]cðö
RûYòaûe aû aêSòaûe @ûzû\^ ZûeZcý @^êiûùe ùPZâé©òe
ZûeZcý ùjûA[ûGö cûâ iaê _âûYúu c¤ùe ùgâÂö G[ôùe ZòùkcûZâ
iù¦j ^ûjóö Gjò ùgâÂZß ùKCñVò I KûjóKò—Gjû aò·eYúdö aél, fZû,
KúU, _Zw, _gê, _lú I RkPe @û\ò _âûYúu c]ýùe @ûKûe-aòKûe,
ak-aú~ýð, ùiø¦~ýð I eì_fûaYý \éÁòeê c^êhýKê iaðùgâÂ Kêjû~ûA ^
_â É ûa^û N
_ûùeö Kò«ê cù^ûaé©òe \éÁòeê I aê¡òe aòKûg @[aû ùP÷Z^ý aé©òe

aòKûgû]ôKý \éÁòeê cûâ @^ýû^ý _âûYúu c¤ùe iaðùZûbûùa ùgâÂö
@ZGa ùR÷a]cðùe Cq ùgâÂ]cðe aòùaP^û Keû~ûAQòö iû]ûeYZü
RúacûùZâ ]cð Kjòùf cûâRûZòe ]cðKê aêSa ò û CPòZöþ KûeY ùgâÂ ]cðùe
aòùghZü ùgâÂRúae @]ôKûe [ûGö
GVûùe _âgÜ ùjûA_ûùe, Mâ^Úe ^ûc ùR÷a]cð ^ eLô cûâ]cð
eLûMfû ^ûjó KûjóKò? KûeY @^êi§ûêê RYû~ûG, ]cðcûùZâ c^êhýe
aé©òKê aêSûGö c^êùhýZe _âûYúu c¤ùe ]cð iû]ôZ jêG ^ûjó—Gjû
iû]ûeY aò]ôö aél, fZû, _âÉe, Kécò, KúU, _Zw, c›ý, Kz_, _gê, _lú
I iû_ @û\ò Rúa ùjùf c¤ Gcûû Vûùe ùcûl aû bMa\þC_ûi^û
iìPK ]cðaé©ò _eòflòZ jêG ^ûjóö
KZò_d \ûgð^òKu cZùe ù~Cñ _âûYúcûû c¤ùe ùKak cûZâ
_gêZß @[ðûZþ cìLðZû I ^òÂêeZû(animality) [ûG, ùi jó _gêö _gêùgâYúd
ùKùZK Rúaue ù~Cñ R^àMZ ÊûbûaòK mûâé©ò (intuition) _eòflòZ
jêGö Zûjû KòQcò ûZâûùe cûâaé©eò @ûbûi cûZâ, Kò«ê aÉêZü Zûjû cûâaé©ò
^êùjñö Gjò _gêZß (animality) ijòZ mû^ aû aòùaK-aê¡ò (rationality) ~êq
ùjùf ZûKê cûâZû Gaõ ~ûjûVûùe Gjò cûâZû @Qò, ZûKê cûâ
Kêjû~ûGö _û½ûZý \ûgð^K ò cûù^ c¤ Kj«ò—Men are rational beingsö @û~ýð
Ehòcûù^ Cq _gêaé©ò (animality)eê iõùl_Zü @ûjûe, ^ò\âû, bd I
ùc÷[ê^—GA ·eòaé©òKê flý KeòQ«òö _gêaé©òKê @ZòKâc Keò ]cðaé©ò
(rationality) _j*ôùf c^êhýZß _âcûYòZ jêGö Kò«ê aòùghZü ù\Lû~ûG,
_û½ûZý \gð^ùe rationalitye @[ð @Zò iuêPòZ Gaõ @û~ýð \gðê ‘]cð’
g± @Zò aýû_Kö _û½ûZý \gðê rationalityKê GKûõgùe @«bêðq Keò
Zû’Vûeê @Zò C^ÜZ Bùgû_ûi^ûaé©òKê ]eò[ôaû ]cð c^êhýZße ~[û[ð
_eò·dKö ]cðjú^ _âûYúcûûê ‘_gê’ iõmû \ò@û~ûAQòö gûÈ Kj«ò—
@ûjûe-^ò \ â û -bd-ùc÷ [ ê ^ õ P
iûcû^ýùcZZþ _gê b ò ^ ð e ûYûcþ ö
]ùcð û jò ùZhûõ @]ô ù Kû aò ù gùhû
]ùcð Y jú^ûü _gê b ò ü icû^ûüöö
O ùR÷ a ]cð
@ûjûe, ^ò\âû, bd I ùc÷[ê^ eì_K A¦âòd-Z_ðYû\ò _âûYú aû _âùZýK

Rúae ÊûbûaòK _âaé©ò @Qòö c^êhý I c^êùhýZe iaê Rúau Vûùe GA
_âaé©ò icû^ eìù_ _eòflòZ jêGö G[ôùe \ßòcZ ^ûjóö Kò«ê c^êhýVûùe
]cðaé©ò ù\LûMùf, ZûKê c^êhý Kêjû~ûGö “]ùcð ]ùcðû jò ùZhûc]ôùKû
aòùgùhû
gùhû” @[ðûZþ _gê @ù_lû c^êhýVûùe ]cð jó aòùgh eìù_ @]ôK
[ûGö ]cðe ^òZû« @bûa [ôùf, ZûKê c^êhý Kêjû~ûA ^ _ûùeö “]ùcð ]ùcðY
jú^ûü _gêbòü icû^ûü”ö
icû^ûü ]cðjú^ aýqò _gê i\égö ùZYê @ûc ù\gùe
]cðjú^ c^êhýKê ê_gê Kêjû~ûAQòö
ùjC, Gjû aòùgh eìù_ aò·eYúd, @ûRòKûfò ùfûùK ]cðKê QûWÿò
ùKak @ûjûe aòjûe @û\ò aòhdùbûMùe _âc© ejêQ«òö ùicûûe GA
aé©ò _gêaé©ò aû c^êùhýZe aé©òö Kkòe _âbûaeê Gùa c^êhý ^òcÜMûcú
ùjûA _gêZß @ûWÿKê ~ûCQòö ùZYê Mâ^ÚKûe icÉu cwk _ûAñ Mâ^Úe ^ûc
‘ùR÷a]cð’ eLô gûÈc~ýðû\ûKê iμì‰ð eìù_ @lê‰ eLôQ«òö c^êhýVûùe jó
Bgße C_ûi^û-_eòflòZ jêG, _gê_lú @û\ò c^êùhýZe _âûYúVûùe
ù\Lû~ûG ^ûjòñö ùZYê c^êhý iùaðûy _âûYú Gaõ iùaðûy gòlûe aû ]cðe
@]ôKûeúö ùicûû _ûAñ ùR÷a]cð _V^údö
gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu aòùghZû ùjCQò, ùi iað^òcÜ aýqòKê c¤
Ké_û_ìaðK ^òR iùaðûy gòlûe @]ôKûe ù\AQ«òö ~ûjû @^ý @aZûeùe
ù\A ^[ôùfö ùZYê gûÈKûecûù^ gâúc^þ cû_âbêuê cûcðòK g±ùe Éa
KeòQ«ò—
@^_ò ð Z Peúõ Pò e ûZþ Keê Y dûaZú‰ð ü Kùkø
ic_ð d ò Z ê c ê ^ Ü ù Zû{ß k eiûõ Êbqò g â ò d cþ ö
jeò ü _ê e Uiê ¦ e\ê ý Zò K \í¦ú_ò Z ü
i\û jé \ dK¦ùe Çê e Zê aü gPú^¦^üöö
(aò\MÛcû]a—1/2)
@[ðûZþ ~ûjû RMZKê ùKùa \ò@û~ûA^[ôfû, ~ûjûKê _ûA Rúa @Zò
ijR-iek eìù_ cûdûùcûje a§êê iaê\ò^ _ûAñ cêq ùjûA_ûùe,
ùiA ‘Ké¾ù_âc’ aû ‘C^ÜZCRßkei’ ~êqû Êbqò-iμ©òKê ic_ðY _ûAñ
Keê Y ûagZü iê a ‰ð K û«ò ~ ê q Êdõ bMaû^þ gâ ú gPú^¦^ ùMøejeò
_â É ûa^û P
KkòKûkùe @aZú‰ð ùjûAQ«òö ùfLK c¤ gâúc^þ cjû_âbu ê Gjò ùa÷gÁ ò ýKê

iaðùZûbûùa elû KeòQ«òö
ùa÷¾a]cðùe _âùZýK c^êhýe @]ôKûe ejòQö Mâ^ÚKûe ùR÷a]cðe
GKû\g @¤ûdùe ùcøfaú iûùja I ùa÷¾acûû _eÆe aò·e
_âiwùe GA iò¡û«e ~êqò-iwZ aò·e \ßûeû Gaõ \éXÿ gûÈúd _âcûY
\ßûeû _âZò_û\^ KeòQ«òö CŸðê, `ûeiú I AõeûRú @û\ò bûhûbûhú c]ý
ùa÷¾a ùjûA_ûeòùaö ùKak iõÄéZbûhú ùa÷¾a ùjûA_ûeòùa GK[û
^êùjñö aeõ G_eò ù\Lû~ûG, jò¦ú, awkû, IWÿò@û, @ûiûcú, Zûcòfþ, ùZfêMê
@û\ò bûhûbûhú _âZòÂûiμ^Ü ùa÷¾a_\aúKê _ûAQ«òö @ZGa cêifcû^þ,
BiûB, ùaø¡ I ùR÷^ @û\ò ùfûùK c¤ ùa÷¾a ùjaûe @]ôKûeúö bûhûe
ùa÷hcýeê ùa÷¾aZûe ùa÷hýc jêG ^ûjóö
bûhûaòù\ßhúu aò·eKê Cù_lû Keò gâúk bqòaòù^û\ VûKêe bûhû
cû¤cùe gâúc^þ cjû_âbu ê @û_âûKéZ bûacdú gòlûKê _âKûg KeòQ«òö @_âûKéZ
ù\abûhû iõÄéZ Gaõ Z\^êMZ awkû aýZúZ IWÿ@ ò û, jò¦ú, CŸðê I AõeûRú
@û\ò aòbò^Ü bûhû\ßûeû Zûu KéZ _âûd gùj Mâ^Úe _eòPd còùkö ùi[ôc¤eê
ùKùZK aòùgh Mâ^Úe ^ûc I eP^ûKûk ^òcÜùe \ò@ûMfûö
iõÄé Z —(1) ùa\û«û]ô K eY
(K)iõÄé eY—awû±-1279 (1) (2)
\©ùKøÉêbcþ-1281 (3) \©aõgcûkû-1283 (4) ùaø¡aòRd
Kûaýcþ-1285 (5) gâúKé¾iõjòZû-1287 (6) (gòlûÁKe) ‘iù^àû\^
bûhý’-1293 (7) \ùgû_^òh\Pì‰ðòKû-1293 (8) (bûaûakú)
(ùgæ û K I bûhý)-1293 (9) (gâ ú ùP÷ Z ù^ýû_^ò h \e)
gâúùP÷Z^ýPeYûcéZ-bûhý-1294 (10) gâúcZþ@ûcÜûd iìZâcþ- 1297
(11) Z©ß aòùaKü aû iyò\û^¦û^êbìZòü-1300 (12) Z©ßiìZâcþ-
1301 (13) (Bùgû_^òh\þe) ùa\ûKð-\ú]ôZò aýûLýû1301 (14)
gâúùMøeûw-iàeYcwk-ùÉûZâcþ-1303 (15) gâúi^ûZ^ ùMûÊûcúu
‘gâúbMa¡ûcûcéZcþ’e bûhý-1305 (16) gâúbûMaZûKð ceúPò cûkû-
(1)
Mâ^ÚKûe ^òR Mâ^Úe eP^û Kûkùe awû± _âùdûM KeòQ«òö ~ûjû aòKâc i´Zþ
Vûeê 650 ahð _Qùe _âPkòZ ùjfûö @[ðûZþ awû±ùe 650 ù~ûM Kùf Zûjû
aòKâcú i´Zþ ùjaö
Q ùR÷ a ]cð
1308 (17) gâúbR^ ejiýcþ-1309 (18) Ê^òdc-\ßû\gKcþ-

1304 (19) aâjàiìZâcþ aû ùa\û« \gðê bûhý (20) gòlû ‘\gcìkcþ’
AZýû\òö
(L) awkû (M\ý)(M\ý)— (1) MbðùÉûZâ aýûLýû aû i´§-Z©ß
P¦âòKû-1277 (2) gâúi{^ùZûhYú (cûiòK _ZòâKû, 1c-17LŠ)
@ûe¸-1288 (3) eiò K e¬^ bûhûbûhý (MúZûe gâ ú aò g ß ^ û[
PKâa©ðòUúKû ijòZ-1293 (4) gâúùP÷Z^ýgòlûcéZ-1293 (5)
ù_âc-_â\ú_ (_ûecû[ôðK C_^ýûi)-1293 (6) gâúaò¾êijiâ^ûce
awû^êaû\ (akù\a bûhý)-1293 (7) ùa÷¾aiò¡û«cûkû-1295
(8) iò ¡ û«-\_ð Y û^ê a û\-1297 (9) aò \ ß \ ¨ e õR^-bûhû-bûhý
(gâúMúZûe akù\a-bûhý ijòZ)-1298 (10) gâújeò^ûc, gâú^ûc,
gâ ú ^ûc-Z©ß , gâ ú ^ûc-cjò c û, gâ ú ^ûc-_â · e (ùa÷ ¾ a-iò ¡ û«cûkûe
MêzijòZ)-1299 (11) gâúc^þ cjû_âbêu gòlû-1299 (12) Z©ß
cêqûakú aû cûdûaû\gZ\ìhYú-1301 (13) (gâúùP÷Z^ýPeòZûcéZe)
@céZ_âaûj-bûhý-1302 (14) gâúeûc^êR C_ù\g-1303 (15)
ùR÷a]cð-1303 (16) ‘_âKûg^ú aé©ò’ ijòZ aâjàiõjòZûe awû^êaû\-
1304 (17) ‘gâ ú Ké ¾ K‰ð c é Z cþ ’ Mâ ^ Ú e aýûLýû-1305 (18)
(gâúC_ù\gûcéZcþe) _údìhahðòYú aé©ò-1305 (19) gâúêjeò
VûKêeKéZ gâúbR^ûcéZcþ-Mâ^Úe bûhý-1306 (20) gâúiuÌKÌ\îcü
Mâ^Úe awû^êaû\- 1308 AZýû\òö
(M) awkû (_\ý) (1) jeòK[û—awû±-1257 (2) gê¸-
^ògê¸-~ê¡-1258(3) aòR^ Mâûc-1270 (4) i^Üýûiú-1270
(5) KfýûY KÌZeê-1288 (6) c^ü gòlû 1293 (7) gâúKé¾ aòRd
-1294 (8) gâúâ\ßú_]ûc cûjûcôý-1297 (9) geYûMZò-1300
(10) ùgûKgûZ^-1300 (11) gâúâ\ßú_bûaZew -1306
(12) gâújeò^ûc-Pò«ûcYò-1307 (14) MúZûakú MúZcûkû (15)
gâúù_âc aòa©ð (iμû\^) 1313 AZýû\òö
(N) CŸðê—aûfòù\ ùeRòÁâú-i^þ-1866 LâúÁû±
_â É ûa^û R
AõeûRú—(1) Peried (1st & 2nd volume) 1857-

(O) AõeûRú—
1858 (2) Maths of Orissa -1860 (3) Our wants-1863 (4)
Speech on Goutam-1866 (5) Speech on Bhagavatam - 1869 (6)
Reflection-1871 (7) Thakur Haridas-1871 (8) Temple of
Jagannatha-1871 (9) Monasteries of Puri-1871 (10) Review (Per-
sonality of Godhead)-1883 (11) Shri Chaitanya Mahaprabha, His life and
Precepts-1996 (12) A Beacon Light etc.
C_ùeûq Mâ^ÚZûfòKûKê ù\Lô Mâ^ÚKûe ajê bûhûùe _ûe\gðú
iê_ŠòZ [ôùf, Gjû ijRùe @^êùcdö GVûùe ùfLKu Rúaê GK
ùa÷gòÁý KjòaûKê @ûagýK cYêQòö ùi _û½ýûZý gòlûùe ]ìe§e aò\ßû^þ
[ôùf c¤ _û½ûZý _âbûaeê iað\û cêq [ôùfö _û½ýZý gòlûaòZþcûù^
Kj«ò—Don’t follow me, but follow my words, @[ðûZþ cêñ ~ûjû KeêQêò, Zûjû
Ke^ûjòñ, cêñ ~ûjû KjêQò Zûjû Keö Kò«ê gâúk bqòaòù^û\ VûKêeue
Rúa^PeòZâ Zû’e aò_eúZö aòaò^Ü Mâ^Úùe ^òùR ùfLô[ôaû gòlûKê ùi
Rúa^ùe @ûPeY Keò ù\LûAQ«òö ùZYê Zûu gòlû I bR^ eúZòKê
‘bqòaòù^û\ ]ûeû’ Kêjû~ûGö Zûu Mâ^Úùe G_eò K[û ^ûjó ~ûjû ùi ^òùR
_ûk^ Keò^ûjñû«òö @ZGa Zûue ùfL^ú I Rúa^ú Gaõ KeYú I K[^ú
ùMûUòGö
G_eò cjû^þ ù a÷ g ò Á ýa« cjû_ê e ê h u _eò P d RûYò a û _ûAñ
_ûVKcûû c^ùe ùKøZìjk ùjaû ÊûbûaòKö aòùghZü ùfLKu
i´§ùe @_eòPòZ ejòùf @û]ê^òK _ûVKcûûe fòLôZ aòhd _âZò gâ¡û
jêG ^ûjóö ùZYê iõùl_ùe ùfLKu i´§ùe ùMûUòG \êAUò K[û
^òùa\^ KeêQòö
@Zòc©ðý cjû_êeêhu i´§ùe @ûùfûP^û Kfûùaùk iû]ûeY
c^êhýu _eò R^à, céZêý I iÚòZòKûk aò·e Kùf bêfþ ùjaö KûeY
cjû_êeêhcûù^ R^à-céZêýeê _ùe [û@û«òö ùi ^òZý aò\ýcû^ ejòùf c¤
AjùfûKùe Zûu @ûaòbûða Zòùeûbûa ù\Lû~ûGö gâúk bqòaòù^û\ VûKêe
18 ùP÷Zâ, 1245 awû± (2 ùiù_Öé-1838 LâúÁû±) eaòaûeùe
_½òcawe ^\údû Ròfäû @«MðZ gâúùMøe @ûaòbûða iÚkú gâú]ûc cûd_êee
S ùR÷ a ]cð
^òKUiÚ ‘aúe^Me’ ^ûcK Mâûce CyKêkùe @ûaòbðìZ ùjûA ùMøWÿúd

@ûKûgKê C\þbûiòZ Keò[ôùf Gaõ 9 @ûhûXÿ 1321 awû± (2 Rê^þ
1914 LâÁû±)ùe KfòKZû cjû^Meúùe ZòùeûjòZ ùjûA gâúùMøWÿúd
ùa÷¾au _ec @ûeû]ý gâúMû§aðòKû-Mòeò]ûeúu c¤ûjÜ fúkûùe _âùag
Kùfö
ùi 76ahðe Rúa^Kûkùe ·eò @ûgâcKê @ûPeY Keò RMZKê gòlû
ù\AQ«òö _â[ùc ùi aâjàP~ýð _ûk^ Keò ajêcìLú Cygòlû fûb Kùfö
MûjðiÚý Rúa^ùe i\ê_ûdùe @[ð C_ûRð^ Keò KêUê´ beY-ù_ûhY
Keòaûe @û\gð _âùZýK MéjiÚ _ûAñ @^êieYúdö ùi aòâUògþ eûRZßùe
gûiâòbûM I aò·eaòbûMe RùY aògòÁ Cy_\iÚ Kcð·eú (ùMùRùUWÿþ
@`ò i e) eì ù _ iûeû bûeZahð bâ c Y Keò [ ô ù fö G_eò Kò ù~Cñ
_âù\gMêWÿòK Czévk (unregulated provinces) ^ûcùe KêLýûZ [ôfû,
ùiVûùe c¤ ùi ^òRe ù_âøXÿ iêaò·e Z[û gûi^ iêùKøgk \ßûeû gû«ò I
gévkû iÚû_^ Keò[ôùfö ùi MéjiÚ Rúa^ùe c¤ ^òRe ]ûcðòK-@û\gð \ßûeû
ZZþKûkú^ ùfûKcûûê aòiàòZ Keò ù\A[ôùfö Gjò_eò Mêeê\ûdòZß_ì‰ð
Kû~ýðùe ^ò~êq ejò c¤ ùi ajê bûhûùe @ù^K Mâ^Ú eP^û Keò[ôùfö
Zûu ePòZ Mâ^Ú-ZûfòKûùe Mâ^Úcûû eP^û Kûk c¤ ùfLû~ûAQòö GA
ZûfòKûeê _ûVKaMð Zûu @û½~ýðR^K iéR^ gqòe @^êcû^ Keò _ûeòùaö
ZZþ_½ûZþ eûRKúd gûiâòbûMeê aòeZò ùÂ aû^_âiÚ @ûgâc MâjY_ìaðK
ùi â\ßú_e @«MðZ Kú©ð^ûLýû ùMû\îc\ßú_ùe iêebò-Kê¬ iÚû_^_ìaðK
ùiVûùe ajê icd bR^ Kùfö ZZþ_½ûZþ i^Üýûi ùÂ iêebò-Kê¬
^òKUiÚ Êû^¦iêL\ Kê¬ùe ejòùfö gâúùP÷Z^ýcjû_âbê ù~_eò ^òùR I
Zûu @^êMZ hWÿùMûÊûcúu \ßûeû gâúKé¾u @ûaòbûð aiÚkú I @^ýû^ý fúkûiÚkú
_â K ûg Keò [ ô ù f, ùijò _ eò bqò aò ù ^û\ VûKê e gâ ú ùP÷ Z ^ýù\au
@ûaòbðûaiÚkú I fúkûiÚkú _âKûg Kùfö ùi @ûaòbìðZ ùjûA ^[ôùf
gâ ú ùMøeûw cjû_â b ê u fúkûiÚ k ú Z[û Zûu gò l û RMZeê aò f ê ¯
ùjûA~ûA[û«ûö ùZYê icMâ ùMøWÿúdùa÷¾aRMZ Zûue PòeEYú ùjûA
ejòaö @Zü ùa÷¾aRMZùe Zûuê ‘i¯cùMûÊûcú’e @ZòCy i¹û^
\ò@û~ûAQòö
_â É ûa^û T
Gjò cjû_êeêh ^òR Rúaê Cy @û\gð\ßûeû ùfûKgòlûe _â·e _âiûe

ijòZ ajêbûhûe Mâ^Ú_âYd^ cû]ýcùe _âPêe gòlû ù\AQ«òö Gjû QWÿû
Zûu \ûê @ûC GK ùa÷gòÁý CùfäL ^ Kùf cû\ég Rúae ùNûe
@KéZmZû _âKûgòZ ùjaö icMâaògßùe gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu ]cð-_â·ee
cìk ùi^û_Zò c\úd Mêeê_û\_\à “RM\þ RM\þMêeê Iñ aò¾ê_û\ _ecjõiKêk-
PìWÿûcYò @ùÁû©egZgâú gâúc\þ bqòiò¡û« ieÊZú ùMûÊûcú VûKêe ”
cjû_êeêhuê RMZùe @ûaòbðìZ KeûAaû gâúc\þ bqòaòù^û\ VûKêeue GK
@Zêk^úd @bòâ Kú©ðòö iû]ê-ùa÷¾a icûR Zûuê iõùl_ùe ‘gâúk
_âbê_û\’ Kjò ùMøea mû_^ KeòQ«òö cêñ c¤ baòhýZùe Gjò _eccêq
cjû_êeêhu ^ûcùe ‘gâúk _âbê_û\’ CùfäL Keòaòö
gâúk _âbê_û\ gâúk bqòaòù^û\ VûKêeu _êZâ aû @^ßd(@^êeì_)
G_eòKò _eμeûbûùa @ûaòbðìZ ùjûA icMâ aògßùe gâúc^þ cjû_âbêu \ßûeû
@ûPeòZ I _â·eòZ gâúcû]ß-ùMøWÿúd-ùa÷¾a]cðe @Zò C{ßk _ZûKû
Cù©ûk^_ìaðK ]cð eûRýe _âPêe KfýûY I C^ÜZò iû]^ KeòQ«òö
@ûùceòKû, AõfŠ, Rcðû^ú, `âû^è, ÊòùWÿ^þ, ÊòRefýûŠ I acðû @û\ò iê\êe
_½òc I _ìað ù\gMêWÿòK c¤ GA cjû_êehu Ké_ûeê a*ôZ ùjûA^ûjû«òö
iûeû bûeZahðùe I bûeZaûjûùe ùPøhVòUò _â·eùK¦â (ùMøWÿúd cV)
iÚû_^_ìaðK gâúùP÷Z^ýaûYú _â·e Keò[ôùfö Zû ijòZ ùi gâúk bqòaòù^û\
VûKêeu iaêMâ^ÚKê _â·e Keò RMZùe @Zêk^úd Kú©òð iÚû_^ KeòQ«òö
Kûke _âbûaeê @[ðûZþ Kkòe _âakZûeê ùMøWÿúd-ùa÷¾a]cðùe ^û^û
_âKûe @i\û·e, K\û·e, @iò¡û«-Kêiò¡û« @û\òe cògâY `kùe ùZeUò
@_iμâ\ûd iéÁò ùjûA[ôfûö ~[û—
@ûCf aûCf K©ð û bRû ù^Wÿ û \ùað g iûAñ ö
ijRò d û iLú ùbKú ià û ©ð RûZò ùMûiûAñ ö ö
@Zò a Wÿ ú Pì W ÿ û ]ûeú ùMøeûw ^ûMeúö
ùZûZû Kùj G ùZej iw ^ûjñ ò Keò ö ö
gâúk _âbê_û\u \ßûeû gâúk VûKêe bqòaòù^û\u Mâ^Úcûû _âKûg
I _â·e `kùe _ìùaðûq @_iμâ\ûde @_ùPÁû _âPêe _eòcûYùe jâûi
_ûAfûö _êYò \êüLe K[û ùjCQò, Gjû _ùe c¤ Kkòe _âbûaeê @ûjûe-
U ùR÷ a ]cð
aòjûe Gaõ Rúaâúcû (Life Insure) jó ùKùZK ]cðiμâ\ûd _â·ee cêLý

aòhd ùjûA~ûAQòö aÉêZü G iaê _gêaé©òe ^ûcû«e aû _ûgaòK
@^êgúkê _âiûe cûZâö @ûùc _ìaðeê G_eò KjòQêö
_ìùaðûq Z[ûK[ôZ Kkò_ùâ ·\òZ]cð—]cð ^êùjñ; ]cðe Êeì_, ]cð ijòZ
@ûce i´§, ]cð _ûk^ùe fûb, ]cðe _âKéZ Zû_ô~ýð @û\ò aòhdcûûe
iûùwû_ûw aòùaP^û Keò GA Mâ^Úùe eLû~ûAQòö _âûd 600 _éÂûe
GA ùQûU Mâ^ÚKê _Xÿòùf iaê gûÈe Zû_ô~ýð @Zò iõùl_ùe RûYò_ûeòùaö
G[ôùe _âùgÜû©ecû]ýcùe aògße iaê]cðe Zêk^ûcìkK @ûùfûP^û
Keû~ûAQòö ùMûUòG aûKýùe Gjû Kêjû~ûA_ûùe, iûMeKê Kkiúùe
beò f û bkò iμì ‰ ð bûeZúd gûÈcûûe iûeKê GA Mâ ^ Ú ù e beò
\ò@û~ûAQòö iêZeûõ GA Mâ^ÚKê ^ _Xÿòùf Rúa^ùe ]cð-©ßKê iVòK
RûYòaûùe @iõ_ì‰ð ejò~òa, Kjòùf @Zêýqò ùja ^ûjóö
GA Mâ^Úùe ùKCñ ùKCñ cj©ß_ì‰ð aòhd aòùaPòZ ùjûAQò RûYòaû
_ûAñ _ûVKcûù^ Mâ^Úe @^êKâcYòKû ù\Lôaû _ûAñ @^êùeû]ö Mâ^ÚKûe
gûÈc~ýðû\ûKê @lê‰ eLôaû ijòZ @bòù]d-_âùdûR^ûcôK Z©ßKê Zò^ò
LŠùe _âKûg KeòQ«òö ùKZK @^bòm ùfLK i´§, @bòù]d I _âùdûR^
KâcKê CfäNõ^ Keò _â[ùc _âùdûR^Kê Gaõ _ùe i´§ I @bòù]dKê
a‰ð^û KeòQ«òö ~ûjû ùa\, C_^òh\, _êeûY, cjûbûeZ I aòùghZü
_âcûYgòùeûcYò gâúc\þbûMaZû\ò iò¡û«e iað[û _âZòKìkö
_â[cLŠùe ^òZý I ù^÷cò©òK ]cðe aòùgæhY, \ßòZúdLŠùe i´§-
@bòù]d-_âùdûR^ Z©ße i_âcûY iûùwû_ûw a‰ð^û Gaõ ZéZúdLŠùe
ei-aò·ee cûcòK ð aòùaP^û ùjûAQòö gâúk _âb_
ê û\u aò·e]ûeû @^êiûùe
C^ÜZ @]ôKûe ^ ùjùf ‘eiaò·e’ùe _âùag Keòaû CPòZ ^êùjñö ~\ò
ùKøYiò iû]K ‘ei-aòPûeùe’ _âùag Keòaûe @^]ôKûe ùPÁû Kùe,
ùZùa Zû’e jòZ @ù_lû @jòZ ùjaö gâúk _âbê_û\ ‘bûA ijRòdû’,
‘_âûKéZei-gZ\ìhYú’ Gaõ @^ýû^ý @ù^K _âa§ùe GjûKê iêÆÁ eìù_
aýq KeòQ«òö ùZYê G aòhdùe iZKð ejòaû @ûagýKö
cìk ‘ùR÷a]cð’ Mâ^Ú awkû bûhûùe ejòQòö _êYò G[ôùe gûÈúd _âcûY
i´kòZ iõÄéZ bûhûe _âPêe _âùdûM ùjûAQòö @Ì-icdùe awkû-
_â É ûa^û V
bûhûùe Gjûe aWÿ aWÿ \g-aûe iõÄeY _âKûgòZ ùjaû GA Mâ^Úe

aýû_K ùfûK_âòdZûKê RYûGö jò¦úbûhûùe @^ì\òZ ùR÷a]cðe _âÉêZ
iõÄeY gâúùMøWÿúd ùa\û« icòZò \ßûeû @bòâ _¡Zòùe cê\âòZ ùjCQòö
jò¦ú _ûecû[ðòK cûiòK ‘gâúbûMaZ _ZâòKû’e iêù~ûMý iμû\K Zâò\ŠòÊûcú
‘gâúgâúc\þ bqòùa\û« ^ûeûdY cjûeûR’ ajê _eògâcùe GjûKê jò¦úùe
@^êaû\ Keò Cq _ZâòKûe _â[cahðeê hÂahð _~ýð« _âKûgòZ KeòQ«òö
Gùa @ù^K gâ¡ûkê a¥qòu aûe´ûe @^êùeû] Kâùc jò¦úbûhú ]ûcðòK
R^Zûu KfýûY _ûAñ GjûKê _êÉK @ûKûeùe _âKûgòZ KeûMfûö _âiwZü
cêñ KjòaûKê aû¤ ùjCQò ù~, @^êaû\K cùjû\d jò¦úbûhú, awkû Zûue
cûZébûhû ^êùjñö Z[û_ò ùi Gjò Mâê
Ú @^êgúk^ _ûAñ awkûbûhûKê @¤d^
_ùe ùi[ôùe aòùgh @bòmZû _ûAñ KùVûe _eògâc I KÁ ÊúKûe Keò
Gjò Mâ^Úe @^êaû\ KeòQ«òö ùcûe jûŸòðK _âi^ÜZû ù~, G[ôùe cìkMâ^Úe
KVò^ \ûgð^òK-aòPûe I ei-aò·ee @Zò Mj^ Z[û _eùcû^ÜZ iìlà
bûaKê bf bûùa elû ùjûAQòö jò¦ú RMZ(bûhûbûhúcûù^) GA cjû^þ
Kû~ýð _ûAñ ZûuVûùe KéZm ejòaö aòùghZü gâúk _âbê_û\ I gâúk
bqòaòù^û\ VûKêe Zûue Gjò @Kæû« ùiaû _ûAñ ^ò½òZ eìù_ Zûu C_ùe
_âPêe Ké_û Keòùaö
Mâ^Úe cê\âY I _âKûg^ Kû~ýðùe ijûdZû-ijû^êbìZò Keò[ôaû KZò_d
bMa\þbqu ^ûc CùfäL ^ Kùf ùcûe K©ðaýùe jû^òùjaö G[ôùe
Zâò\ŠòÊûcú gâúbqòùa\û« bòlê cjûeûR, _âòd Kê¬aòjûeú aâjà·eú, _âòd
gâúKé¾Êûcò\ûi aâjà·eú, _âòd ùghgûdú aâjà·eú, _âòd Icþ_âKûg aâRaûiú
‘iûjòZýe^ô’ I _ŠòZ gâúKé¾P¦â gûÈú, KûaýZú[ðu ^ûc aòùgh CùfäL^údö
iùaðû_eò ùcûe aqaý ùjCQò cêñ Gjò bqR^cûû ùMøea_ûZâ
ùjaûeê GA Mâ^Úe iμû\^ùe ùcûe ^ûc aýajéZ ùjûAQòö _âKéZùe
Gjò Mâ^Úe @^êaû\K I _âKûgK Zâò\ŠòÊûcú gâúgâúc\þbqòùa\û« ^ûeûdY
cjûeûR jó GjûKê iμû\òZ Keò ùcûe aòùgh @ûgúaûð\e _ûZâ ùjûAQ«òö
ùcûe _ì‰ð aògßûi, GZZþ(jò¦ú) ù\gúd gâ¡ûkêu Vûeê ùÂ aò\ßû^þ
cŠkú _~ýð« icùÉ GjûKê _Xÿò gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu @ûPeòZ I _â·eòZ
i´§-@bòù]d-_âùdûR^ Z©ß RûYò gâúgâúeû]ûKé¾ I gâúgâúùP÷Z^ý
cjû_âbêu ù_âc]cðe @]ôKûeú ùjùaö
W ùR÷ a ]cð
ùghùe GZòKò ^òùa\^, GA Mâ^Úe cê\âY Kû~ýðùe @Zý« gúNâZû

ùjZê KòQò cê\âYR^òZ _âcû\û\ò ZîUò ejò~ûAQò, Kò«ê Gjû @Zò iû]ûeY
ùjûA[ôaûeê gê¡ò_Zâ \ò@û~ûA ^ûjóö _ûVKcûù^ GjûKê _Xÿò @ûcKê _âPêe
@ûgúaðû\ Keòùa, GZòKò _âû[ð^ûö @kcZòaòÉùeYö
gâúùKgaRú ùMøWÿúd cV gâúk _âbê_û\Kòue
ù_û.—c[êeû(C. _â.) Zâò\Šò-bòlê
i´Zþ 2023 gâ ú bqò _ â m û^ ùKga
ÿ
^ò ù a\^
RM\þMêeê Iñ aò¾ê_û\ gâúk iyò\û^¦ bqòaòù^û\ VûKêe \ßûeû
awkûbûhûùe fòLôZ cìk ‘ùR÷a]cð’e ZéZúd jò¦ú iõÄeY _âKûgòZ
ùjCQòö iê]ú _ûVKaé¦ KòQò\òêê Gjûe @bûa aòùgh eìù_ @^êba
Keê[ôùfö Gjûe _ê^ü _âKûgòZ ùjaû\ßûeû ùijò @bûa \ìe ùjaö Gjû
_ìae ð ê GA MâêÚ _â[c I \ßZ ò úd iõÄeY gâúùKgaRú ùMøWÿúd cV, c[êeûeê
Zâ ò \ Šò Ê ûcú gâ ú c\þ bqò ù a\û« ^ûeûdY cjûeûRu \ß û eû _â K ûgò Z
ùjûA~ûAQòö
ajêk _â·eòZ GA Mâ^Ú aòhdùe âú^ eìù_ KòQò _eòPd ù\aû
@^ûagýK, KûeY Gjû icÉ eì_û^êM ùMøWÿúdu \ßûeû aòùgheìù_
icû\éZö M\ý iûjòZýùe Kù[û_K[^ ùg÷kú\ßûeû GA Mâ^Úe @a\û^
@Zêk^údö Gjûe bûa Mû¸ú~ýð, bûhûe fûkòZý, aò·e-_âaûj Gaõ
iùaðû_eò ^òMìXÿ \ûgð^òK-Z©ß-iò¡û« GA Mâ^ÚKê _âûKéZiûjòZý ePdòZûu
eP^ûVûeê iμì‰ð _é[Kþ I ùa÷gòÁý _ì‰ð ùgâYúùe iÚû_^ KeòQòö @_âûKéZ
iûjòZýiâÁûu icâûUþ gâúk iyò\û^¦ bqòaòù^û\ VûKêe GjûKê eP^û Keò
@_âûKéZ iûjòZý RMZùe ùa÷KêY×úd ùKøÉêbcYòe @ûaòÃûe KeòQ«ò, G[ôùe
ZòùkcûZâ iù¦j ^ûjóö
@ûùfûPý cìkMâ^Ú awkûbûhûùe fòLôZ ùjùf c¤ Gjûe jò¦ú,
AõeûRú, Zûcòfþ, ùZfêMê, IWÿò@û, @û\ò aòbò^Ü bûhûùe @^êaû\ ùjCQò Gaõ
aògße iaê ù\gùe Gjûe _âPêe _âiûe ùjCQòö @Zòc©ðý cjû_êeêhu
ùfL^ú bûhûaòaû\eê iað\û D¡ßðùe ejò icMâ aògße KfýûY _ûAñ iZZ
_~^ôgúkö C\ûe ù^÷ZòK iû]ê-i^Ú ùKøYiú bûhû _âZò aòù\ßh bûa eL«ò
^ûjòñ Kò´û Êû[ûðù^ßhúu bkò _âûù\gòKZûKê _âgâd \ò@«ò ^ûjóö gâúk
bqòaòù^û\ VûKêe aòbò^Ü bûhûùe @ù^K eP^û KeòQ«òö Gjû\ßûeû Zûue
C\ûe-ù^÷ZòK cù^ûaé©òe c¤ _eòPd còùkö
Y ùR÷ a ]cð
ù~A bùR ùiA aWÿ , @bq jú^ Qûeö

Ké ¾ bRù^ ^ûjò RûZò Kê k û\ò aò · eöö
@[ðûZþ ~òG bR^ Ke«ò, ùi jó ùgâÂö Ké¾bR^ùe RûZò Kêkû\òe
ùKøYiò aò·e ^ûjóö Gjò iò¡û«û^êiûùe iaê bûhûbûhú, iaê RûZò, iaê
icûR I iaê ù\ge ùfûùK ùa÷¾a aû bq ùjaûe @]ôKûeú—Gjû
i^ûZ^]cð gûÈùe iaðùZûbûùa ÊúKéZö ùZYê _âûKéZ bûhû, _âûù\gòKûZû,
RûZò I Kêkû\ò aò·e \ßûeû ùa÷¾a aû bq bûae _û[ðKý ^ûjóö
Gjò Mâ^Ú _âùZýK cûâ _ûAñ aòùgh jé\dMâûjú I C_ù~ûMúö Gjûe
bûa @Zò M¸úe Gaõ bûhû @Zò iek I @ûKhðKö ‘ùR÷a]cð’e aò·e]ûeûKê
ùÂ jó ‘gâúùP÷Z^ýgòlûcéZ’ I ‘gâúc^þ cjû_âbêu gòlû’ @û\ò ajê Mâ^Ú
_â K ûgò Z ùjûAQò ö aò b ò ^ Ü bûhûùe Gjûe @^ê a û\ ùjaû jó Gjûe
ùfûK_âòdZûe ~ù[Á _âcûYö
Cq Mâ^Úùe a‰ðòZ ‘]cð’ iû]ûeY ùfûKu _âûKéZ ]ûeYûeê iað[û bò^Üö
ù\je I cê _âûKéZ ]cð K\û_ò @ûcô]cð iÚû^ùe _âZòÂòZ ùjûA _ûeòa
^ûjóö @ûcô]cð aû i^ûZ^]cðe @^ý^ûc ‘ùR÷a]cð’ö gâúk bqòaòù^û\
VûKêe GjûKê _âùZýKRúauê aêSûAaûe _âdûi KeòQ«òö ùi KêKcúð, Kêmû^ú
I Kêù~ûMúcûû @]cð, Qk]cð ijòZ Zêk^ûcìkK @ûùfûP^û\ßûeû
i^ûZ^]cðe ùa÷gòÁý iÚû_^ KeòQ«òö ùa\, ùa\û«, C_^òh\, MúZû,
bûMaZû\ò gûÈe ^òMìXÿ ejiýKê Gaõ ùMøWÿúd ùMûÊûcú MêeêaMðu Mêeê-
M¸úe \ûgð^òK-Z©ß-iò¡û«Kê @Zò ijR I iek eìù_ ajê bûhûùe
_âKûgòZ Keòaû Zûu @Zòc©ðý aýqòZße Gaõ ^òZý iò¡Zße _ì‰ð _eòPdö
Gjò Mâ^Ú ·kòg @¤ûd aògòÁö iμì‰ð Mâ^Ú Zò^òbûMùe aòbq— ^òZý
I ù^÷cò©òK ]cð-cìkK _â[cLŠ, i´§-@bòù]d-_âùdûR^ cìkK
\ßòZúdLŠ I eiaò·ecìkK ZéZúdLŠö _â[cLŠùe a‰ðûgâc]cðe
aòùaP^ö \ßòZúdLŠùe \gcìk aò·ee aòÉéZ a‰ð^, ~ûjû ùa÷¾a
iò¡û«cûkûe cYò i\égö ZéZúdLŠùe @_âûKéZ bûa aòbûaòZ _ec eiòKu
aòhd ei-aò·eö
_â[cLŠ a‰ðûgâc ]cðcìkKö \ßòZúdLŠ gâúbqòeiûcéZiò§ê, hUþ i¦bð
I gâúùP÷Z^ýPeòZûcéZ Mâ^Úe iûe iuk^ Gaõ @Lôk gûÈcûû
^ò ù a\^ Z
^ò~ðýûiÊeì_ö gûÈcûûùe i´§-@bòù]d I _âùdûR^ûcôK Z©ß aò·ee

_âZÂò û ejòQöò gâúk bqòaùò ^û\ VûKêe ‘ùR÷a]cð’ùe Kcð, mû^, ù~ûM @û\òe
KæÁ
ò iû]^MZ ZêzZûKê _â\gð^ KeòQ«òö _âiwKâùc ^òaùòð gh, ùKakûù\ß÷Z
aâjàaû\ (cûdûaû\)Kê LŠ^ KeòQ«ò, ~ûjûKê aògê¡ \ûgð^òK RMZ Zûuê
Pòe\ò^ KéZmZû ijòZ iàeY eLôaö ùi gâ¡û I bqò aò^û Kcð- mû^û\ò
icÉ iû]^Kê ^òÀk _âcûYòZ KeòQ«òö Zû’ ijòZ ^ûcaâjàu @ûeû]^ûKê
gûÈúd-~êqò I _âcûY \ßûeû iaðùgâÂ bR^ûw eìù_ iÚû_^ KeòQ«òö
gâúk bqòaòù^û\ VûKêe bqòiû]Kcûû KfýûY _ûAñ \gcìk gòlûe
@bòâ _¡Zò @ûaòÃûe KeòQ«òö G[ô_ûAñ “gòlû \gcìkcþ” ^ûcK Mâ^Úe
eP^û c¤ KeòQ«òö gâúk PKâa©ðú PeY gâc^þ cjû_âbêu gòlûe iûeKê
@ûeûù¤û bMaû^þ
‘@ûeûù¤û bMaû^’ ùgæûKùe fò_òa¡ KeòQ«òö ùMøWÿúd ùa\û«û·~ýð
gâúk akù\a aò\ýûbìhY _âbê ‘cû]ß-iõ_â\ûd’ ijòZ ‘gâúùMøWÿúd-ùa÷¾a
iμâ \ ûd’e aò · eicZû _â \ gð ^ ùjZê ‘_â ù cd e^ô û akú’ùe
gâúc^¨c]ßcùZ
‘gâ ùZ’ ùgæûKe @aZûeYû KeòQ«òö ùijò_eò gâúk bqòaòù^û\
VûKêe _ìùaðûq _âiò¡ ùgæûK\ßdMZ iò¡û«cûûe iûc¬iý aò]û^ _ìaðK
\gcìk eP^û\ßûeû ùMøWÿúd ùa÷¾a iò¡û«c^Úê _âdûi KeòQ«òö _êYò
@ûcÜûdü _âûj Z©ßcþ’ ùMûUòG ùgæûKùe ‘\gcìk^ò~ðýûi’ iõMâj_ìaðK
‘@ûcÜ
iê]ú- i{^cûû c]ýùe aû<ò ù\AQ«òö Geìù_ i´§-@bòù]d-
_âùdûR^ûcôK Gjò Mâ^Ú gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu gòlûe iûe Gaõ gâúùMøWÿúd
ùa÷¾au KY×jûe-Êeì_ö eiaò·ecìkK ZéZúd LŠ ijòZ iμì‰ð ùR÷a]cðe
jò¦ú iõÄeY _ìaðeê _âKûgòZ ùjûAQòö _ecûeû¤ gâúk Mêeêù\a Cq Mâ^Úe
_â[c _âÉûa^ûùe ùfLôQ«ò—gâúk _âbê_û\u aò·e]ûeû^êiûùe bR^ùe
C^ÜZ @]ôKûe ^ _ûAaû _~ýð« ei-aò·eùe _âùag Keòaû CPòZ ^êùjñö
gâúk _âbê_û\ ‘bûA ijRòdû’ I ‘_âûKéZei-gZ\ìhYú’ùe Gaõ @^ýû^ý
_âa§ùe GjûKê iê¦e eìù_ aýq KeòQ«òö Z[û_ò @ûRò ~ûG c¤ @^]ôKûeú
aýqòu jûZùe eiaò·e i´kòZ Cq ‘ùR÷a]cð’ Mâ^Ú \ò@û~ûCQòö Gjû
gâúk _âbê_û\u aò·e]ûeûe @^êKìk ^êùjñö eiaò·ecìkK ZéZúd LŠKê
@ûùc @^]ôKûeú iû]ûeY ùfûKu jûZùe @_ðòaûKê ·jêñ ^ûjêñö
[ ùR÷ a ]cð
C_ùeûq ^òùh]ûmûe @ù^Kûù^K Ê_l-aò_l ~êqòe @aZûeYû

ùjûA_ûùeö Gjû _ìaðeê gâúùKgaRú ùMøWÿúd cV, c[êeûeê Zâò\ŠòÊûcú
bqòùa\û« ^ûeûdY cjûeûRu \ßûeû iμì‰ð Mâ^Ú _âKûgòZ ùjûAQòö Kò«ê
ùi ^òR _âKûgKúd aqaýùe GZ\¨ aòhdK ùKøYiú c«aý ù\A ^ûjû«òö
ùaû]jêG, ùi ^òR _ecûeû¤ù\au AwòZ I ^òùŸðg _ûA G_eò KeòQ«òö
cêñ aýqòMZ eìù_ gâúk Mêeê_û\_\àu ^òùh]ûcôK ^òùŸðge CùŸgý I
Zû_ô~ýð aòhdùe _ûVKcûûê ùMûUòG \êAUò ~êqò\ßûeû RYûAaûKê ·jêñQòö
_ecûeû¤ gâúk Mêe_û\_\à ^òR Mêeêù\a gâúk ieÊZú _âbê_û\u
aò·e ]ûeû^êiûùe iû]^-bR^ aòhdK @]ôKûe ^ò‰ðd C_ùe @]ôK
MêeêZß ù\AQ«òö iû]^-bR^ùe C^ÜZ @]ôKûe ^ còkòfû _~ðý«
eiaò·eùe _âùag ù~ ùKøYiò iû]Ku _ûAñ @^êPòZö gûÈùe c]ý G_eò
^òùŸðg @Qòö iaêgûÈ i´§, @bòù]d I _âùdûR^ûcôK Gaõ aò]ô-
^òùh]cìkKö iû]ê-Mêeê-ùa÷¾aû·~ýðcûù^ gûÈúd aò]ô-^òùh]Kê bfbûùa
_ûk^ Keò gûÈe ~[û[ð c~ðýû\ûKê iÚû_^ KeòQ«òö ùicûù^ ^òR \òaý
Rúa^PeòZâ\ßûeû bR^ùlZâùe ~[û[ð cûMð ù\LûAQ«òö iû]Kcûù^ Zûu
_[Kê @^êieY Keò KéZû[ð jê@«òö ‘ZùZûZùZû \êüiõMcê›éRý iZþhê iù{Z
aê¡òcû^þ’ Gjû bûMaZúd aò]ô I ^òùh]ö _êYò ‘ià ià©ðùaýû bMaû^þ aò¾ê
aòðià©ðùaýû ^RûZê PòZþ’ GjûKê c¤ @^ßd I aýZòùeK eìù_ cìkaò]ô I
cìk^òùh] Kêjû~ûAQòö bqòe _âZòKìk aòhd aRð^úd Gaõ @^êKìk aòhd
iaðùZûbûùa MâjYúdö hWÿw geYûMZòùe G_eò jó Kêjû~ûAQòö
gâúMêeê_û\_\à @^]ôKûeúcûû jûZùe eiaò·e_eK ZéZúd LŠKê
ù\aûKê ·jêñ ^[ôùfö @^]ôKûeú ei-PyðûKûeuê ùicûù^ ‘C^àûMð-Mûcú’,
AñPùWÿ_ûKû(1) I _âûKéZ ijRòdû Kjê[ôùfö Gcûûe C^ÜùZû{ßk cû]ê~ýð-
ei bR^ùe @]ôKûe ^ûjóö ù~Cñcûù^ eì_û^êMbR^ _âYûkú aû
Pò«û]ûeûeê bâÁ, iZ©ß-@^bòmZû CzévkZû jó ùicûû _eòPdö
gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu gòlûe _â·e jó Kú©ð^—ùicûù^ Gjû C_f²ò
Keò_ûe«ò ^ûjó û
(1)
K*û _YiKê ak_ìaðK _ùPAaûö @[ðûZþ @_eò_Kß @aiÚûùe
_eò_Kße @bò^d Keòaûö
^ò ù a\^ \
iû]^-bR^ùe ù~_eò @]ô K ûee aò · e ÊúKé Z , bqò - gûÈû\ò

@ûùfûP^ûùe c¤ @]ôKûeú-@^]ôKûeúe aò·e ^òŸðòÁö
Ké¾ù\ß÷_ûd^ ùa\aýûi gâúc\þbûMaZ \gcÄ§ùe eûi _*û¤ûdúe
@ûe¸ùe I ùghùe Zû’e @^êgúk^ _ûAñ @]ôKûeú- @^]ôKûeúe aòPûe
aò K â ú Wÿ ò Z õ aâ R a]ì b ò ü ’ ùgæ û Kùe @]ô K ûeú I ‘ù^÷
Keò Q «ò ö ‘aò ù^÷ Z Zþ
icûPùe{ûZê’ @û\ò ùgæûKùe @^]ôKûeúe ^òùŸðg KeòQ«òö @^]ôKûeú
_ûAñ ^òùh]ûmû ùjùf c¤ ~[û[ð @]ôKûeúe @]ôKûe, lcZû I iûc[ýðe
K[û gûÈùe iaðZâ ÊúKéZö gâúk Mêeê_û\_\àu ~êqòùe ~[û[ð @]ôKûeúe
@]ô K ûeKê Zò ù kcûZâ Lað Keû~ûA ^ûjó ö iû]^-bR^ùe
C^ÜZû]ôKûeúcûù^ iû]ûeYZü aò]ô-^òùh]Kê @ZòKâc Keò @_âûKéZ
eicûMðùe ~û@û«ò Z[û Kâcgü ù_âc-bqò _ûA ]^ýûZò]^ý jê@«òö G[ô_ûAñ
@]ôKûeú iû]Kuê @_âûKéZ c]êe-ei aòPûecìkK aòbûMKê _Xÿò _âúZò
còkòa—Gjû gâúk Mêeê_û\_\àu Cqòe Zû_ô~ýð ùaûfò aêSòaû CPòZö
GA Mâ^Úe cê\âYKû~ýðùe @Zò gúNâZû ùjZê KòQò cê\âY R^òZ _âcû\û\ò
ZîUò-aòPýêZò ejò_ûùeö iê]ú _ûVKaé¦ Gjûe iõùgû]^ _ìaðK _Xÿòùf
@û^¦òZ ùjaêö @kcZòaòÉùeY—
gâú ùMøWÿúd ùa\û« icòZò gâúMêeê-ùa÷¾a \ûiû^ê\ûi

gâ ú gâ ú Mê e ê _ û\_\à u 92Zc @ûaò b ð û a Zâò\Šòbòlê
Zò[ô_ìRû-@aie gâ ú bqò ù a\û« aûc^
ùiûcaûe, 29 cûN, 12 ùàêdûeú,
1990
_â K ûgKúd aqaý
@ûRò ‘ùR÷a]cð’e ZéZúd jò¦ú iõÄeY _ûVKcûû i¹êLùe _âÉêZ
Keòaû ùjZê @_ûe jhð ùjCQòö Gjò Mâ^Ú _âKûgòZ ùjaû\ßûeû ùcûe
\úNðKûkú^ @bòkûh _ì‰ð ùjûAQòö eûÁâbûhû jò¦úùe GA Mâ^Úe @bûa
ùcûùZ búhY aý[ôZ Keê[ôfûö
cìk ‘ùR÷a]cð’ Mâ^Ú awkûbûhûùe @Qòö awkû bûhûbûhú _âùZýK
ùa÷¾aue Gjû KY×jûe Êeì_ö Gjûe ùfLK—Êdõ-bMaû^þ gâúùP÷Z^ý
cjû_âbêu \ßûeû _âKUòZ aògê¡ bqò-bûMúe[úe _ê^úZ ]ûeûKê a©ðcû^
ùa÷¾a RMZùe _ê^ü _âak ùaMùe _âaûjòZKûeú, aòbò^Ü bûhûe
bqòi´§ú gZû]ôK Mâ^Úe ePdòZû, gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu _ûhð\_âae,
i¯cùMûÊûcú gâúk bqòaòù^û\ VûKêeö ‘ùR÷a]cð’ Mâ^Ú \ûgð^òK I ]ûcðòK
RMZùe ~êMû«e @ûYòù\AQòö
gâúaâjà-cû]ß-ùMøWÿúd iμâ\ûde a©ðcû^ iõelK, gâúgâúbqòaòù^û\-
ùMøeKò ù gûe-ieÊZúu cù^û$búÁ_ì e K, gâ ú ùP÷ Z ^ý cjû_â b ê u
_eμeûe \gc @û·~ýðùKgeú, gâúùMøWÿúd ùa\û« icòZò Gaõ Zûjûe
@]úîÚ bûeZaýû_ú gûLû-ùMøWÿúd cVe iõiÚû_K I ^òdûcK @û·~ýðae,
c\úd _ecûeû¤Zc gâúMêeê_û\_\à Iñ aò¾ê_û\ 108 gâúgâúc\þ bqò_âmû^
ùKga ùMûÊûcú cjûeûRu @ùj÷ZêKú @iúc @^êKμû, ù_âeYû I iûlûZþ
@ûù\g\ßûeû jó cêñ iaê aòhdùe @ù~ûMý I @ic[ð ùjùf c¤ GA KVò^
\ûgð^òK I MìXÿ C_ûi^û-Z©ßùe _eò_ì‰ð Mâ^Úe @^êaû\ Keò_ûeòQòö
Gjò @^êaû\ùe cêñ cìkMâê Ú CyZc \ûgð^Kò bûaKê Gaõ eiaò·ee
@Zò Mj^ iìlZ à c bûaKê elû _ûAñ ~[ûiû¤ ùPÁû KeòQöò Zû’ ijòZ GjûKê
ijR, iek I iêùaû] eìù_ _âKûg Keòaû _ûAñ ~[ûgqò _âdûi KeòQöò Gjò
aòhdùe cêñ ùKùZ i`k ùjûAQò, Zûjû _ûVKcûù^ jñò RYûA _ûeòùaö
~ûjû ùjC, Gjûe iaê ùgâd gâúMêe_ ê û\_\àue @ùUö
iað_â[ùc Gjò @^êaû\ ‘gâúbûMaZ _ZâòKû’e _â[c ahðeê hÂ ahð
_â K ûgKúd aqaý ^
_~ýð« Kâcgü _âKûgòZ ùjfûö gâ¡ûkê _ûVKcûù^ GjûKê ajêZ _i¦
Kùf Gaõ GjûKê _é[Kþ Mâ^Ú eìù_ _âKûg Keòaû _ûAñ ùcûùZ aûe´ûe
@^êùeû] Kùfö `kÊeì_ jò¦ú bûhûbûhú gâ¡ûkêu KfýûY _ûAñ Z[û
gê¡bqu @û^¦aò]û^ _ûAñ GA Mâ^ÚKê _âKûg Keû~ûAQòö @Ì icdùe
\ß ò Z úd iõÄeY ùgh ùjaû _ùe _ûVKcûû Mbúe eê P ò Gaõ
@ûagýKZûe _ì©òð ùjZê GA ZéZúd iõÄeY _ûVKu i¹êLùe _âÉêZ
KeûMfûö
~\ý_ò c\úd _ecûeû¤Zc gâúgâú@û·~ýðù\a ^òRe iμû\Kúd
‘_âÉûa^û’ùe Mâ^ÚKûeu ùa÷gòÁý I _eòPd @û\ò iaê cj©ß_ì‰ð aòhdKê
aòÉéZ eìù_ _âKûg KeòQ«ò, Z[û_ò cêñ c¤ G aòhdùe \êAUò g± ùfLôaûe
ùfûb iéY Keò _ûeê ^ ûjó ö Mâ ^ Ú _Xÿ ò a û _ì a ð e ê ‘_â É ûa^û’Kê
c^^òùag_ìaðK _Xÿòaû _ûAñ _ûVKcûûê cêñ @^êùeû] KeêQòö `kùe
_ûVKcûûê _ecû[ð-Z©ßùe _âùage GK iê¦e \òM còkò_ûeòa, Gjû
ùcûe \éXÿ aògßûiö
‘ùR÷a]cð’ Kjòùf Rúa-i´§ú ]cðKê aû Rúae ]cðKê aêSûGö aûjý
\éÁòeê aòbò^Ü ù\g, aòbò^Ü RûZò, Gaõ aòbò^Ü aMðe c^êhý, _gê, _lú, KúU,
_Zw Z[û @^ýû^ý _âûYúcûû ]cð bò^Ü bò^Ü \éÁò ùMûPe ùjùf c¤
@Lôk aâûjàŠe iaê Rúacûû ^òZý I i^ûZ^ ]cð GKö ùR÷a]cð Mâ^Úùe
iûaðZâòK, iûaðKûkòK I iûaðR^ú^ ‘^òZý]cð’ aû ‘ùR÷a]cð’e jé\dMâûjú
iûùwû_ûw a‰ð^û ùjûAQòö G[ôùe ùa\, ùa\û«, C_^òh\, gâúcnûMaZ
@û\ò _ê e ûY, aâ j à i ì Z â , cjûbûeZ, AZò j ûi, _*eûZâ , hUþ i ¦bð ,
gâúùP÷Z^ýPeòZûcéZ, bqòeiûcéZiò§ê I C{ßk^úkcYò @û\ò i\þM^ â cÚ ûûe
@Zògd M¸úe I Mj^ aòhde iûeKê iei, iek Kù[û_K[^ ùg÷kúùe
iûMeKê Kkiúùe beòfû bkò Mâ^ÚKûe beò ù\AQ«òö
Gjò Mâ^Úùe i´§, @bòù]d I _âùdûR^ eì_ùe Mâ[ôZ bMaZþZ©ß,
RúaZ©ß, gqòZ©ß, Rúae a¡ I cêq \gû, Kcðe Êeì_, mûê Êeì_ I
bqòe Êeì_ c]ýùe Zêk^ûcôK aò·e, ùa÷]ú-eûMû^êMû bqòe iò¡û«_ì‰ð
iei aò·e-ùa÷gòÁý Z[û gâú^ûcbRê iaðùgâÂZû @û\òe @_ìað cûcòðK
aòùaP^ ejòQòö
_ ùR÷ a ]cð
~\ý_ò gâúùMøWÿúd ùa\û« icòZò \ßûeû _âKûgòZ ‘ùR÷a]cð’ Mâ^Úe

awkû iõÄeYe _ìaðeê Êdõ Mâ^ÚKûe, gâúbqòiò¡û« ieÊZú ‘_âbê_û\’
Z[û _eμeûMZ _ea©ðú ùMøWÿúd ùa÷¾aû·~ýðu \ßûeû _âKûgòZ iaê
iõÄeYùe eiaò·e ijòZ iμì‰ð Mâ^Ú jó _âKûgòZ ùjûAQòö Kò«ê @ià\úd
_ec @ûeû¤Zc gâúk Mêeê_û\_\à ùKøYiò aòùgh _eòiÚòZòùe jó Gjò Mâ^Úe
^ò Z ý-ù^÷ c ò © ò K ]cð a ò · ecì k K _â [ cLŠ Gaõ i´§, @bò ù ]d I
_âùdûR^ûcôK \ßòZúdLŠKê GKûVò _âKûgòZ Keò[ôùfö eiaò·e-cìkK
ZéZúdLŠKê _âKûgòZ Keò ^[ôùfö Kò«ê _ea©ðú Kûkùe gâúùKgaRú
ùMøWÿúd cV, c[êeûeê jò¦ú iõÄeY _âKûgòZ ùjfûùaùk Êdõ gâúk
Mêeê_û\_\à iμì‰ð Mâ^Úe iμû\^ Kùfö ùi Cq iõÄeYe ÊfòLôZ
_âÉûa^ûùe iêÆÁ eìù_ eiaòPûe i´kòZ ZéZúdLŠ i´§ùe _ûVKu
c]ýeê @]ôKûeú I @^]ôKûeúe aò·e_ìaðK iZKð ejò @^êgúk^ Keòaû
_ûAñ C_ù\g ù\AQ«òö ùZYê cêñ \ßòZúd iõÄeYùe iμì‰ð Mâ^ÚKê GKZâ
_âKûgòZ ùjaûùe ÆÁúKeY _âÉêZ Keòaûe ùKøYiú @ûagýKZû cYòfò
^ûjóö
‘gâúùP÷Z^ýPeòZûcéZ’ eP^ûùaùk eiaò·ee _âiw C_iÚòZ
ùjaû_ùe gâúKé¾\ûi KaòeûR ùMûÊûcúu jé\dùe G_eò guû C_ô^Ü
ùjûA[ôfû ù~, eiaò·eKê G[ôùe i¹òkòZ Keû~òa Kò ^ûjóö KûeY GjûKê
_Xÿò @^]ôKûeú aýqòue @cwk ^ ùjCö Kò«ê ZZþlYûZþ jó ùi
eiaò·eKê ù\aûe ^òò½d Kùf—
ù~ ia iò ¡ û« Mì X ÿ Kjò ù Z ^ Rê d ûdö
^û Kjò ù f ùKj Ajûe @« ^ûjò _ûdöö
@ZGa Kjò Kò Q ê Keò d û ^ò M ì X ÿ ö
aê S ò ù a eiò K bq ^û aê S ò ù a cì X ÿ ö ö
G ia iò ¡ û« jd @ûùcâ e _fä a ö
bqMY-ùKûKò ù ke iað \ û afä b öö
@bq CùÁâ e Aù[ ^û jd _â ù agö
Zùa Pò ù © jd ùcûe @û^¦ aò ù ghöö
(ùP÷. P. @û—4/231-235)
_â K ûgKúd aqaý `
@[ðûZþ iaðiû]ûeYu ^òKUùe ^òMìXÿ aâReiKê _âKûg Keòaû iað\û

@^êPòZö Kò«ê iað[û _âKûg ^Keòaû `kùe Gjò ejiý_ì‰ð aòhd fê¯
ùjûA~òaûe c¤ i¸ûa^û @Qòö ^òcaMòPû I @ûáMò· GKûVò i¹òkòZ
ùjùf c¤ Kê@û ^òcMQ C_ùe aiò ^òcei @ûÊû\^ Kùe Gaõ eiòK
ùKûKòk @û´ aélùe aiò c]êe @û´ _fäa Z[û c]êe c¬eúKê @ûÊû\^
Kùeö @Zü eiaò·e ù\aû CPòZö jò¦ú RMZùe G _~ýð« ùa÷¾a]cðe
_eùcûy \ûgð^òK iò¡û« Gaõ iùaðû}éÁ C_ûi^û _¡Zòe Zêk^ûcôK ùaû]
_ûAñ G_eò @_ìað iê¦e iaðûw_ì‰ð Mâ^Úe @bûa [ôfûö ‘ùR÷a]cð’ Gjò
@bûae _ìeY Keò \ûgð^òK I ]ûcðòK RMZùe aòùghZü ùa÷¾a RMZùe
~êMû«e @ûYòa, G[ôùe iù¦j ^ûjóö
_âÉêZ iõÄeYe IWÿò@û @^êaû\ gâúcû^þ C©cKé¾\ûi aâjàPûeú I
gâúcû^þ aõgúa\^\ûi aâjàPûeú KeòQ«òö Gjûe _î`þ iõùgû]^ @û\ò ùiaû
Kû~ýð _ûAñ ‘cjûcùjû_û]ýûd’ _â ù ìe ewû]e hWÿ w úue ^ûc
CùfäL^údö _âZòfò_ò _âÉêZò, a‰ði{úKeY, cêL_éÂû @kueY @û\ò
ùiaûKû~ðý _ûAñ gâúcû^þ iêakiLû\ûi aâjàPûeú, gâúcû^þ c]êcwk\ûi
aâjàPûeú I gâúcû^þ R^ûŸð^\ûiu ùiaû_âùPÁû _âgõi^údö Gjò Mâ^Úe
_âKûg^úd @û[ðòK ijûdZû _ûAñ gâúcû^¨ \ûùcû\e \ûiû]ôKûeú, gâúcû^¨
iê¦eùMû_ûk \ûiû]ôKûeú I @Pò«¥ùMøe \ûiû]ôKûeú KeòQ«òö gâúgâúMêeê
ùMøeûw Mû§aðòKû Mòeò]ûeú Gcûû C_ùe _âPêe Ké_ûgúaûð\ ahðY
Ke«ê—Gjû Zûu gâúPeYùe _âû[ð^ûö
GA Mâ^Úùe ~\ò ùKøYiò bêfþ \éÁòùMûPe jêG, ùZùa _ûecû[ðòK
_ûVKcûù^ ^òRMêY\ßûeû lcû Keòùa Z[û iõùgû]^_ìaðK iûe ùN^ò
aû]ôZ Keòùaö
gâúùKgaRú ùMøWÿúd cV gâúgâúMêeê-ùa÷¾a-Ké_ûùfg _âû[ðú Zâò\Šò-bòlê
ù_û. c[êeû (C._â.) gâ ú bqò ù a\û« ^ûeûdY
i´Z¨ 2046
iìPú _Zâ
@]¥ûd aò h d _é Â û
_â[c Rúae ^òZ¥ I ù^÷cò©òK ]cð 1-10
\ßòZúd Rúae ^òZ¥]cð gê¡ I i^ûZ^ 11-19
ZéZúd ù^÷cò©òK]cð @iμì‰ð, ùjd, cògâ I @PòeiÚûdú 20-36
PZê[ð ^òZ¥]cðe ^ûcû«e ùa÷¾a ]cð 37-50
_*c ùa÷]úbqò ^òZ¥]cð, ù^÷cò©òK ^êùjñ 51-65
hÂ ^òZ¥]cð Z[û RûZò I a‰ð @û\òe ùb\ 66-89
i¯c ^òZ¥]cð I iõiûe 90-115
@Ác ^òZ¥]cð I a¥ajûe 116-138
âc ^òZ¥]cð I _âûKéZ aòmû^ Z[û ib¥Zû 139-155
\gc ^òZ¥]cð I AZòjûi 156-170
GKû\g ^òZ¥]cð I ù_ø©kòKZû 171-181
\ßû\g ^òZ¥]cð I iû]^ 182-195
Zâùdû\g _âcûY aòPûe I _âùcd @ûe¸ 196-213
PZê\ðg _âùcd @«MðZ gqò aòPûe 214-230
_*\g _âùcd @«MðZ RúaZ©ß aòPûe 231-246
ùhûWÿg _âùcd @«MðZ cûdû MâiòZ
RúaZ©ße aòùaP^û 247-262
i¯\g _âùcd @«MðZ cûdûcêq Rúacûû aòPûe 263-279
@Áû\g _âùcd @«MðZ ùb\ûùb\ aòPûe 280-298
Câòõg _âùcd @«MðZ @bòù]d aòPûe 299-318
aòõg _âùcd @«MðZ ùa÷] iû]^bqò 319-338
GKaòõg _âùcd @«MðZ @bòù]d aòPûe
eûMû^êMû bqò 339-350
\ßûaòõg _âùcd @«MðZ _âùdûR^ Z©ße
aòPûe @ûe¸ 351-364
Zâùdûaòõg _âùcd @«MðZ ^ûcZ©ße aòPûe 365-378
PZêaòðõg _âùcd @«MðZ ^ûcû_eû] 379-388
_*aòõg _âùcd @«MðZ ^ûcû_eû] aòPûe
(^ûcûbûi) 389-400
hWÿaòõg eiaòPûe (_âûe¸òK) 401-410
i¯aòõg eiaòPûe (iû©ßòK I a¥bòPûeú bûa
Gaõ eZ¥ûbûi) 411-417
@Áaòõg eiaòPûe (cêL¥eZò)
418-427
C^Zâòõg eiaòPûe (aòbò^Ü eie @^êbûaû\ò, gû«, 428-437
\ûi¥, iL¥e a‰ð^)
Zâòõg c]êeei aòPûe (aû›f¥ I c]êe) 438-446
GKZâòõg c]êeei aòPûe (c]êe eie ^ûdK Ké¾u447-460
Êeê_, ÊKúdû ^ûdòKûMY)
\ßûZâòõg c]êeei aòPûe (_eKúdû ^ûdòKûMY) 461-476
ùZâûdZâòõg c]êeei aòPûe (gâúeû]òKûu Êeê_, 477-493
_û* _âKûe iLúMY, \ìZú)
PZêðZâòõg c]êeei aòPûe (iLú ùb\, iLúcûû 494-506
c]¥ùe ZûeZc¥)
_*Zâòõg c]êeei aòPûe (c]êe eie CŸú_^û) 507-520
hWÿZâòõg c]êe ei aòPûe (c]êe eiùe iÚûdúbûa, 521-540
eZòe Kâc aòKûg)
i¯Zâòõg géwûeei aòPûe (géwûe eie Êeê_, 541-552
aò_âf¸)
@ÁZâòõg géwûeei aòPûe (cêL¥ iù¸ûM, 553-569
@ÁKûkúd fúkû)
C^ÜPZßûeòõg fúkû _âùag aòPûe570-579
PZßûeòõg iμ©ò aòPûe 580-591
`kgîZò

ùR÷ a ]cð
iõûùKZòK PòjÜe @^êKâcYòKû

@.—@]¥ûd
@^ê.—@^êùz\
Bg.—Bùgû_^òh\¨
C. ^ò.—C{ßk^úkcYò
HZ. C.—HZùeùdû_^òh\¨
KV. C.—KùVû_^òh\¨
ùK. C.—ùKù^û_^òh\¨
ùP÷. P. @.—ùP÷Z^¥PeòZûcéZ @«¥fúkû
ùP÷. P. @û.—ùP÷Z^¥PeòZûcéZ @û\òfúkû
ùP÷. P. c.—ùP÷Z^¥PeòZûcéZ c]¥fúkû
Qû. C.—Qûù¦ûùM¥û_^òh\¨
ùZ÷.—ùZ÷©òeúùdû_^òh\¨
ùZ÷. @û.—ùZ÷©òeúùdû_^òh\¨ @û^¦afäú
ùZ÷. aâ.—ùZ÷©òeúdaâjàû^¦afú
ùZ÷. béMê.—ùZ÷©òeúdbéMêafäú
\. aò.—\lòY aòbûM
\gcìk—\gcìk gòlû
^û. _.—^ûe\_*eûZâ
aé. C.—aéj\ûeY¥ùKû_^òh\¨
aé. _ê.—aéj\ûeY¥_êeûY
aâ. iõ.—aâjàiõjòZû
b. e. iò.—bqòeiûcéZiò§ê
bú. _.—búhà _að
c.—cª
cû. C.—cûŠêùK¥_^òh\¨
cê. C.—cêŠùKû_^òh\¨
~Rê—~Rêùað\
aò. _ê.—aò¾ê_êeûY
gâúcnû.—gâúcnûMaZ
ùgß. C.—ùgßZûgßZùeû_^òh\¨
j.b. aò.—jeòbqòaòkûi
^òZý I ù^÷cò©òK ]cðcìkK
_â[c LŠ
ùR÷ a ]cð
@]¥ûd Rúae ^ò Z ¥ I ù^÷ c ò © ò K ]cð 1
gâúgâúùMû\îcP¦âûd ^cü
_â[c @¤ûd
Rúae ^òZý I ù^÷cò©òK ]cð
_é[ôaúùe R´ê\ßú_ ùgâÂö R´ê\ßú_ c]ýùe bûeZahð _â]û^ö bûeZ
bòZùe ùMøWÿbìcò iùaðû©cû(1)ö ùMøWÿù\gùe gâúâ\ßú_-cŠk _ec
C}éÁö Gjò gâúâ\ßú_ cŠke GKûõgùe bûMúe[ú-Kìkùe gâúùMû\îc
^ûcK ecYúd R^_\ ^òZý aòeûRcû^ö _âûPú^ Kûkùe gâúùMû\âêc
C_a^ùe @ù^K bR^û^¦ú iû]ê iÚûù^ iÚûù^ aûi Keê[ôùfö ùKøYiò
icdùe GVûùe gâúiêebò Êúd fZûcŠ_ùe bMaû^þ gâúùMøeP¦âuê
@ûeû]^û Keò[ôùfö Gjûe @^Zò\ìùe ‘_â\êýcÜKê¬’ ^ûcK bR^-KêUúe
[ôfûö ùiVûùe ^òaòWÿ fZûz^Ü GK KêUúeùe gâúbMaZþ-_ûhð\-_âae
gâú_â\êýcÜ aâjà·eúu gòlûgòhý ù_âc\ûi _ecjõi aûaûRú cjûgd ^òe«e
bR^û^¦ùe Kûk~û_^ Keê[ôùfö
gâúù_âc\ûi aûaûRú iaðgûÈùe _ŠòZ ùjùf aò gâúùMû\îcKê ^¦MâûcVûeê
@bò^-Ü Z©ß RûYò gâúùMû\îc a^ùe GKû«-cù^ @ûgâd Keò[ùô fö _âZýj
\êAfl jeò^ûc, icÉ ùa÷¾au CùŸgýùe gZ gZ \ŠaZ Z[û
(1)
bìcŠk ùMûUòG _\àÊeì_ö i¯\ßú_ ~[û—R´ê, gûK, Kêg, ùKâø*, gûkàkú, _æl
I _êÃe Gjò _\àe ùKûhÊeì_ö R´ê\úß _ Gjò ùKûhe c¤a©ðú iÚkö _ê^ü Gjò R´ê\úß _
^@Uò ‘ahð’ùe aòbq—bûeZ, Kòµe ê hê , jeò, ecYK, jòeYàd, Kêe,ê AkûaéZ, b\âûgß
I ùKZêcûk (bû. 5/16)ö Z^à]ýùe bûeZahð iaðùgâÂ—“]^ýõ ]^ýõ _âgiýõ \ßú_û^ûõ
R´ê\ßú_õ cù^ûjecþö ~Zâ bûeZahð* _êYý\õ gêb\õ Z[û Z[ûöö”(aâjàùa÷a©ð _êeûY)
bûeZahð @«MðZ @û~ðýa©ðùe iûeÊZ, Kû^ýKêa,Ô ùMøWÿ, ùc÷[k
ô I C}k—Gjò _*ùMû÷Wÿ
@aiÚZò (Ä¦ _êeûY)ö GVûùe ‘ùMøWÿù\g’ Kjòùf awù\g flòZ jêG—“awù\gõ awù\gõ
icûebý bê a ù^gû«Mõ gò ù aö ùMøWÿ ù \gü icûLýûZü iað a ò \ ýûaò g ûe\üöö
ûe\üöö”
(g±KÌ\îc-]éZ ZªaP^)
2 ùR÷ a ]cð _â [ c
ùMû_Méjùe cû]êKeú \ßûeû Rúa^-^òaûð j Zûu Rúaê ^òdc [ôfûö Giaê

Kû~ðýeê @aie _ûAùf ùKøYiò MâûcýK[û (Kéù¾Ze K[û) ^ Keò
bMaZþ-_ûhð\-_â]û^ gâúRM\û^¦u ‘ù_âc-aòa©ð’ iRk-^d^ùe
_ûV Keê[ôùfö ùiùZùaùk ^òKUiÚ Kê¬aûiúMY @ûiò bqòijKûùe
Zûue _ûV gâaY Keê[ôùfö gêYòùa^ò KûjóKò? ù~ùjZê ‘ù_âc-aòa©ð’
Mâ^Ú icÉ eiZ©ßùe _eò_ì‰ð; Zû’ ijòZ aûaûRú cjûgdu c]êiâûaú
Êe gêYòùf bqaé¦u jé\deê aòhd-aòhû^k aò\ìeòZ ùjûA~ûC[ôfûö
[ùe @_eûjÙùe ^ûciõLýû _ì‰ð Keò aûaûRú cjûgd gâúcû]aú-
cûkZú-fZûcŠ_ùe aiò ‘ù_âcaòa©ð’ _ûV Keê Keê bûaicê\âùe cMÜ
@Q«ò , ùiZò K ò ù aùk RùY PZê [ ð û gâ c ú Zû_i (i^Ü ý ûiú) @ûiò Zûu
PeYùe \ŠaZ _âYûc Keò ajê icd _Wÿòejòùfö aûaûRú cjûgd
_â[ùc bûaû^¦ùe ^òcMÜ [ôùf, Kò«ê @ÌlY _ùe Zûu aûjý Çì©ðò
ùjaûeê iûÁûw-_ZòZ i^Üýûiú cjûcôûuê ù\Lô ^òRKê ZéYVûeê @]ôK
^úP bûaò i^Üýûiúu i¹êLùe _Wÿò ‘jû ùP÷Z^ý! jû ^òZýû^¦! G
@]cKê Ké_û Ke’ ùaûfò Kjò Kâ¦^ KeòaûKê fûMòùf Gaõ Kâcgü
i^Üýûiú VûKêeuê i¸ûhY_ìaðK Kjòùf—_âùbû! cêñ @Zògd jú^ I
\ú^, ùcûùZ @û_Y aòWÿ´^û KeêQ«ò KûjóKò?
ùiùZùaùk i^Üýûiú aûaûRú cjûgdu _û\]ìkò ùÂ aiòùfö
aûaûRú cjûgd c]¥ Zûuê K\kú aËkûi^ ù\A GK _ûgßðùe aiò
ù_âc-M\þM\-aûK¥ùe Kjòùf—_âùbû! G \úâ¥qò @û_Yue Kò
ùiaû KeòaûKê ù~ûM¥?
KcŠkê eLò ~Zúgß e (i^Ü ý ûiú VûKê e ) Keù~ûWÿ ò Kjò a ûKê
fûMò ù f—_â ù bû! cê ñ @Zò g d bûMýjú^ö iûõLý, _ûZ¬k, ^ýûd,
ùa÷ ù ghò K , C©e-_ì a ð - cúcûõiû\ß d I C_^ò h \û\ò ùa\û«gûÈ
aûeûYiú @û\ò ajêaò] _êYýZú[ðùe _âPêe @¤d^_ìaðK gûÈ-Zû_ô~ð¥-
aòZKðùe @ù^KKûk ~û_^ Keò _âûd \ßû\g-ahð ùjfû gâúk iyò\û^¦
ieÊZú_û\u ^ò K Ueê \Š (i^Ü ¥ ûi) Mâ j Y Keò Q ò ö \Š Mâ j Y Keò
bûeZe iaðZú[ð bâcY Keò Keò bûeZe iaðZâ gue-cZûaf´ú
i^Üýûiúcûû iw KeòQòö KêUúPK, ajì\K I jõi—Gjò Zò^ò @aiÚûKê
@Zò K â c _ì a ð K Kò Q ò \ ò ^ _ecjõi-_\ (2) fûb Keò [ ô f ò ö ùcø^

@af´^_ìaðK aûeûYiú-ùlZâùe ‘@jõ @jõ aâjàûiàò ’(3), ‘_â
_âmû^õ aâj à’(4),
Z©ßciò ’(5) @û\ò gâúguùeû\òZ cjûaûKýKê @ûgâd Keò[ôfòö
‘Z©ß
\òù^ RùY ùa÷¾a-iû]ê Cy-Êeùe jeò-fúkû Mû^ Keò Keò ùcû
i¹êL ù\A PûfòMùf, cêñ Plê C^àúk^ Keò ù\Lôfò ù~ ùijò ùa÷¾a
@gî]ûeûùe iÜûZ Z[û Zûu icMâ geúe _êfKùe _eò_ì‰ðö ùi M\þM\
Êeùe, “gâúKé¾ùP÷Z^ý _âbê ^òZýû^¦” ^ûcKú©ð^ Keê[û@û«ò I ^éZý
Keê Keê ÅkòZ_\ ùjûA Zùk _Wÿò ~ûC[û@û«òö Zûuê ù\Lô I Zûu Mû^
gâaY Keò ùcû jé\dùe ù~Cñ @^òaP ð ^úd bûa C\òZ ùjfû, Zûjû @û_Yu
^òKUùe cêñ a‰ð^û KeòaûKê @lcö bûùaû\d Z ùjfû, Z[û_ò ^òRe
_ecjõi _\c~ðýû\û elû Keòaû _ûAñ Zûu ijòZ ùKû÷Yiò @ûkû_ Keò
_ûeòfò ^ûjóö jû ]ôKþ! ]ôKþ ùcûe _\c~ðýû\û! ]ôKþ ùcûe bûMý! KûjóKò Kjò
_ûeê^ò, ùijò \òêê ùcûe Pò© gâúKé¾-ùP÷Z^ýu gâúPeY _âZò @ûKéÁ
ùjûAMfûö _ùe cêñ aýûKêk ùjûA ùijò ùa÷¾auê @ù^K @ù^ßhY Kfò,
Kò«ê ù\Lô _ûeòfò ^ûjóö cñê ù\Lôfò ù~, ùijò ùa÷¾au \gð^ Keò I Zûu
cêL-^òüiéZ ^ûc gâaY Keò ùcûùZ ù~Cñ aòckû^¦ _âû¯ ùjûA[ôfû, Zûjû
cñê _ìaðeê ùKùa @^êba Keò ^[ôfòö cûâ i©ûùe ù~ G_eò iêL @Qò,
Zûjû cñê K\û_òò RûYò ^ [ôfòö cêñ KòQò\ò^ aò·e Keò iÚòe Kfò, ùa÷¾a-
PeYûgâd Keòaû jó ùcû _ùl ùgâdÄeö cêñ aûeûYiú _eòZ¥ûM Keò gâú]ûc
aé¦ûa^ Mfòö ùiVûùe @ù^K ùa÷¾auê ù\Lôföò ùicûù^ gâúeì_, i^ûZ^
I Rúa ùMûÊûcúu ^ûc ùÂ @ù^K aòkû_ Keê[û«òö ùicûù^ gâúeû]ûKé¾u
fúkû iàeY Keê[û«ò, _ê^ü ‘gâúâ\ßú_’ ^ûc CyûeY Keò ù_âcùe ùfûUò
~ûC[û«òö (Gjû ù\Lô) ùcûe gâúâ\ßú_-\gð^ _ûAñ fûkiû ùjfûö cêñ
gâúaâR]ûce ùPøeûgú ùKûg bâcY Keò KòQò\ò^ ùjfû gâúcûdû_êeKê @ûiòQòö
(2)
“^ýûùi KêUúPKü _ìaüð aùjßûù\û jõi-^òÃùòâ dø”—(bû. 3/12/43)ö KêUúPK
(Êúd @ûgâc-Kcð_â]û^), ajì\K (Kcðe @_â]û^ý-aòùaPK @[ðûZþ mû^_â]û^), jõi
(mû^ûbýûi-^òÂ) I ^òÃâòd (_âû¯Z©ß @[ðûZ¨ _ecjõi)—G_eò PZêaòð] i^Üýûiö
(3)
cêñ aâjà @ùU (aéj\ûeYýK 1/4/10), (4) _âmû^ aâjà @ùU (HZùed 3/
1/3), (5) Zûjû Zêùc @U (Qûù¦ûMý 6/15/3)ö
4 ùR÷ a ]cð _â [ c
cûdû_êe ^Meùe @û_Yu cjòcû gâaY Keò @\¥ @û_Yu PeYûgâd Kfòö
@û_Y G’ \ûiKê ^òRe Ké_û-_ûZâ Keò PeòZû[ð Ke«êö
_ecjõi aûaûRú cjûgd \û«ùe ZéY ]eò Kâ¦^ Keò Keò Kjòùf—
i^Üýûiú VûKêe! cêñ ^òZû« @_\û[ðö C\e_ì©ðò, ^ò\âû I aé[ûkû_ c]ýùe
ùcû’ Rúa^ a¥[ð Mfûö cêñ gâúKé¾ùP÷Z^ýu fúkû-iÚkúKê @ûgâd Keò \ò^
@ZòaûjòZ KeêQòö Kò«ê Ké¾ù_âc ù~ Kò aÉê, Zûjû @ûÊû\^ \ßûeû aêSò
_ûeòfò^òö @û_Y ]^ý! ù~ùjZê cêjì©ðK _ûAñ c¤ ùa÷¾a\gð^ùe ù_âc
@ûÊû\^ KeòQ«òö @û_Y gâúKé¾-ùP÷Z^ýu Ké_û_ûZâö Gjò @]cKê ù_âc-
@ûÊû\^ ùaùk [ùe iàeY Kùf cêñ PeòZû[ð ùjaòö
Gjû Kjê Kjê aûaûRú cjûgd i^Üýûiú VûKêeuê \éXÿ @ûfòw^ Keò
Plê Rkùe Zûuê iÜû^ KeûAùfö i^Üýûiú-VûKêe ùa÷¾au @w Ægð Keò
GK @bìZ_ìað bûa fûb Keò Kâ¦^ Keê Keê ^éZý KeòaûKê fûMòùfö
^éZ¥Kûkùe ùi Gjò _\Uò MûAaûKê fûMòùf—
(Rd) gâ ú Ké ¾ ùP÷ Z ^ý _â b ê ^ò Z ýû^¦ö
(Rd) ù_âc\ûi Mêeê Rd bR^ @û^¦öö
@ù^K lY ^éZý-Kú©ð^ _ùe iÚòe ùjûA Cbùd _eÆe ^û^û
K[ûaû©ðû ùjùfö ù_âc\ûi aûaûRú cjûgd aò^úZ bûaùe Kjòùf—
ùj cjûcô^þ! @û_Y Gjò _â\ýêcÜ-Kê¬ùe KòQò\ò^ aûi Keò ùcûùZ _aòZâ
Ke«êö
i^Üýûiú VûKêe Kjòùf—“cêñ @û_Yu PeYùe ùcûe ù\jKê ic_ðY
Kfòö KòQò \ò^ KûjóKò, ùcûe ù\jZýûM _~ðý« cñê @û_Yu ùiaû Keòò _ûeòaò,
Gjû jó ùcûe _âû[ð^ûö” i^Üýûiú VûKêe iaðgûÈmö MêeêKêkùe KòQò\ò^ aûi
Keò Mêeê-C_ù\g ùâûKê jêG, Zûjû ùi bf eìù_ RûY«òö ùZYê ùi
_ec @û^¦ùe Cq Kê¬ùe KòQò\ò^ ejòùfö
KòQò\ò^ _ùe _ecjõi aûaûRú Kjòùf—“ùj cjûcô^þ! gâú_â\êýcÜ
aâjà·eú VûKêe Ké_û Keò ùcûùZ PeYùe eLôQ«òö Gùa ùi gâúâ\ßú_
cŠkiÚ gâúù\a_fäúMâûcùe gâú^éiòõj-C_ûi^ûùe cMÜö ·f«ê, @ûRò
cû]êKeú iûeò Zûu PeY \gð^ Keò @ûiòaûö”
i^Üýûiú Kjòùf—~ûjû @ûmû ùja, Zûjû cêñ _ûk^ Keòaòö

\ò^ \êAUû _ùe \êùjñ gâú@kKû^¦û _ûe ùjûA gâúù\a_fäúùe
C_iÚòZ ùjùfö iì~ðýUòfû @ZòKâc Keò gâú^éiòõjù\au c¦òeùe bMaZþ-
_ûhð\ gâú_â\êýcÜ aâjà·eúu PeY \gð^ _ûAùfö \ìeeê _ecjõi aûaûRú
cjûgd \ŠaZþ ^ò_ZòZ ùjûA Meêù\auê iûÁûw _âYûc Kùfö aâjàPûeú
VûKêe bq-aû›fýùe @û\âð ùjûA c¦òe aûjûeKê @ûiò _ecjõi aûaûRúuê
\êAjûZùe Cù©ûk^ Keò ù_âcûfòw^ _ìaðK Kêgkaû©ðû _·eòùfö ajê
icd AÁùMûÂú _ùe _ecjõi aûaûRú i^Üýûiú VûKêeu _eòPd ù\ùfö
aâjà·eú iû\ùe Kjòùf—a›! Zêùc ù~ûMý Mêeê _ûAQö ù_âc\ûiu
^òKUùe ‘ù_âcaòa©ð’ gòlû Keö
Kò a û aò _ â , Kò a û ^ýûiú, gì \ â ùKù^ ^dö
ù~A Ké ¾ -Z©ß ù a©û ùiA Mê e ê jdöö
(ùP÷. P. c. 8/127)
i^Üýûiú VûKêe c]ý aò^úZ bûùa _ecMêeêu _û\_\àùe iûÁûw

\ŠaZþ-_âYûc Keò Kjòùf—_âùbû! @û_Y gâúùP÷Z^ýù\au _ûhð\ö
@û_Yu Ké_ûKUûlùe ùcû’ _eò gj-gj @bòcû^ú i^Üýûiú _aòZâ ùjûA
_ûe«òö Ké_û Ke«êö
i^Üýûiú VûKêe bqùMûÂúe @ûPeY _ìaðeê gòlû Keò ^[ôùfö Mêeê I
_ecMêeêu _eÆe aýajûeKê i\ûPûe RûYò ùijò \ò^Vûeê ^òR Mêeêu
_âZò Z\^êeì_ ^òÃ_U aýajûe Kùfö i§ýû @ûeZò \gð^ Keò Cbùd
ùMû\îc _âZ¥ûa©ð^ Keòùfö
KòQò\ò^ Gjò_âKûùe ejò i^Üýûiú VûKêe _ecjõi aûaûRúu Vûeê Z©ß
RûYòaûKê Azû Kùfö a©ðcû^ i^Üýûiúue ùagaýZúZ @ûC iaêKòQò
ùa÷¾au bkò ùjûA ~ûA[ôfûö ùi gc-\c @û\ò MêY-iµ^Ü ùjûA _ìaðeê
_ì‰ð eìù_ aâjà^òÂû fûb Keò[ôùfö Gùa aâjà^òÂûeê C}éÁ _eaâjàu PòZþ-
fúkû ^òÂû R^àòaû iùw iùw \ú^bûa _âak ùjûA CVòfûö
\ò ù ^ @eê ù Yû\d ùaùk _ecjõi aûaûRú _eò Ã é Z ùjûA
Zêkiúcûkûùe ^ûc iõLýû Keò Keò cû]aú-cŠ_ùe aiòùfö Kê¬bõM-
6 ùR÷ a ]cð _â [ c
fúkûe iáZòR^òZ ù_âcaûeò Zûu ù^Zâeê @âeZ ajò Pûfòfûö ^òR

iò¡-bûaùe _eòbûaòZ Z}ûùkûPòZ ùiaûùe ^ò~êq ùjûA ^òRe iÚík-
ù\je iáZòKê jeûAaûKê fûMòùfö i^Üýûiú VûKêe aûaûRúu bûaùe cêMÛ
ùjûA Zûu ^òKUùe C_ùag^ Keò Zûue iû©ßòK bûaicìj @aùfûK^
KeòaûKê fûMòùfö
ù\Lê ù\Lê _ecjõi aûaûRú Kjòùf—iLô! KKÒUú(6)Kê gúNâ ^úea
Keû@, @^¥[û eû]û-ùMûaò¦u iêL^ò\âûbw ùjùf iLú fkòZû \êüLô^ú
ùjùa I ùcûùZ b›ð^û Keòùaö ù\L, @^wc¬eú ùijò aòhdùe
AwòZ KeêQ«òö Zêùc ecY c¬eú; Gjû Zêce ^òŸðòÁ ùiaû; Zêùc
G[ôùe ~^ôaZú jê@ö
Gjû Kjê-Kjê _ecjõi aûaûRú @ùPZ^ ùjûAMùfö i^Üýûiú VûKêe
^òR iò¡ù\j I _eòPd RûYò ùiùZùakê ùijò ùiaûùe ^ò~êq ùjùfö
Kâcgü iKûk ùjfûö _ìað\òMùe Chû ^òRe ùgûbû aòÉûe KeòaûKê
fûMòfûö PZêŸðòMùe _lúcûù^ Kkea KeòaûKê fûMòùfö c¦-c¦
icúe _âaûjòZ ùjaûKê fûMòfûö @ûùfûK-_âùag icdùe _â\ýêcÜKê¬iÚòZ
cû]aú-cŠ_e ù~Cñ @_ìað ùgûbû _âKûg _ûAfû, Zûjû a‰ð^ûZúZö
_ecjõi aûaûRú K\kú aËkûi^ùe C_ùag^ KeòQ«òö Kâùc
Kâùc Zûue aûjýÇì©ðò ùjCQò; Zû ijòZ ùi cûkûùe jeò^ûc KeêQ«òö
AZýaieùe i^Üýûiú VûKêe aûaûRúu PeYùe iûÁûw \ŠaZ
_âYûc Keò icú_ùe aò^úZ bûùa C_ùag^_ìaðK Keù~ûWÿò KjòaûKê
fûMòùf—_âùbû! GA \ú^-Rê ùMûUòG _âgÜ @Qò; C©e ù\A Zû’e
_âûYKê gúZk Ke«êö aâjà-mû^û^k-\MÛ jé\dùe aâR-ei iõ·e
Ke«êö
aûaûRú Kjòùf—@û_Y ù~ûMý _ûZâö @û_Y ù~Cñ _âgÜ Keòùa,
Zûjûe cêñ ~[ûiû]ý C©e ù\aòö
i^Üýûiú Kjòùf—_âùbû! cêñ ajê \òêê ]cðe _âZòÂû gêYò “]cð K’Y”
ùaûfò ajê ùfûKuê _PûeòQöò Kò«ê \êüLe K[û, ùicûù^ ~ûjû C©e ù\ùf,
(6)
KKÒUú—gâúeû]ûu aé¡aûêú (eû]ûKé¾MùYûùŸg-\ú_òKû)
Zûjû _eÆe aòùeû]ú RYû _Wÿòfûö iêZeûõ @û_Y Ké_ûKeò Kj«ê—‘Rúae

]cð K’Y?’ Gaõ bò^Ü bò^Ü gòlKcûù^ KûjóKò bò^Ü bò^Ü C_ù\gKê ‘]cð’
KjêQ«ò? ]cð ~\ò ùMûUòG, ùZùa _ŠòZcûù^ icùÉ KûjóKò ùijò GK
@\ßòZúd ]cðe @^êgúk^ Keê^ûjû«ò?
gâ ú Ké ¾ ùP÷ Z ^ýcjû_â b ê u _û\_\à ]ýû^ Keò _ecjõi aûaûRú
Kjòùf—“ùj ùiøbûMýaû^þ! cêñ ^òR mû^ @^êiûùe ]cðe Z©ß KjêQò,
gâaY Ke«êö ù~Cñ aÉêe ~ûjû ^òZý Êbûa, Zûjû jòñ Zûjûe ^òZý]cðö
aÉêe MVêê Êbûae C\d jêGö Ké¾u Azûùe ùKøYiò aÉê MVòZ ùjùf
ùijò MVê ^òZý ijPeeì_K GK Êbûa (RûZ) jêG û ùijò Êbûa jó
ùijò aÉêe ^òZý ]cðö _ùe ùKøYiò NUYûagZü @[aû @^ý aÉêe iwùe
~\ò ùijò aÉêe ùKøYiò aòKûe jêG, ùZùa Zûjûe Êbûa c¤ aòKéZ aû
_eòa©ðòZ jêGö _eòa©ðòZ Êbûa KòQò \ò^ùe \éXÿ ùjûA~òaû \ßûeû ^òZý
Êbûa bkò Zûjû ùijò aÉêe iwú ùjûA~ûGö Gjò _eòa©ðòZ Êbûa, Êbûa
^êùjñö Gjûe ^ûc ‘^òiMð’ö ‘^òiMð’ Êbûa iÚû^ùe aiò ^òRKê Êbûa ùaûfò
_eò P d \ò G ö ~[û—Rk ùMûUò G aÉê ö ZekZû Zûjûe Êbûaö
NUYûagZü Rk [Šû ùjûA ae` ùjûA~ûG, ùiùZùaùk KûVò^ý
Zûjûe ^òiMð ùjûA Êbûa bkò Kû~ðý Kùeö aÉêZü ^òiMð ^òZý ^êùjñ,
Zûjû ù^÷cò©òKö KûeY, Zûjû ùKøYiò ^òcò©(KûeY) eê C\òZ jêG Gaõ
^òcò© \ìe ùjùf ^òùR \ìe ùjûA~ûGö Kò«ê Êbûa ^òZýö aòKéZ ùjùf
c¤ Zûjû aÉêùe @^êiì¥Z(Mâ[ôZ/iZZ iõa¡) eùjö Kûk I NUYûKâùc
Êbûa @agý ^òR _eòPd ù\A_ûùeö”
“aÉêe Êbûa aÉêe ^òZý]cðö aÉêe ^òiMð aÉêe ù^÷cò©òK ]cðö
ù~Cñcûû aÉê-mû^ @Qò, ùicûù^ ^òZý I ù^÷cò©òK-]cðe _âùb\Kê
RûYò_ûe«ò Gaõ ù~Cñcûû aÉê-mû^ ^ûjó, ùicûù^ ^òiMðKê Êbûa cù^
Ke«ò Gaõ ù^÷cò©òK ]cðKê ^òZý]cð cù^ Ke«òö”
i^Üýûiú VûKêe _·eòùf—aÉê KûjûKê Kêjû~ûG Z[û ‘Êbûa’ g±e
@[ð K’Y?
_ecjõi Kjòùf—‘aiþ’-]ûZêùe imûù[ð’ ‘Zê’-_âZýd ù~ûMeê ‘aÉê’
g± jêGö @ZGa ~ûjûe @ÉòZß aû _âZúZò @Qò, Zûjû jó aÉêö aÉê \êA-
8 ùR÷ a ]cð _â [ c
_âKûe—aûÉa-aÉê I @aûÉa-aÉêö aûÉa aÉê ùjCQò _ecû[ð-bìZö

@aûÉa aÉê ùjCQò \âaýMêYû\òeì_ö aûÉa-aÉêe @ÉòZß aû i©û @Qòö
@aûÉa aÉêe @ÉòZß ùKak _âZúZ jêGö ùijò _âZúZò ùKCñVò iZý jêG
Gaõ ùKCñVò bûY (Qk^û) cûZâö gâúcnûMaZe _â[c Ä§ _â[c @¤ûd
ùa\ýõ aûÉacZâ aÉê gòa\õ
\ßòZúd ùgæûK “ùa\ýõ \õ”(7)ùe a‰ðòZ ‘aûÉa aÉê’
GKcûZâ _ecû[ð —Gjû ^ò‰ðòZ ùjûAQòö bMaû^¨ GKcûZâ aûÉa aÉêö
ùijò aÉêe _é[Kþ @õg—Rúa Gaõ ùijò aÉêe gqò—cûdûö @ZGa ‘aÉê’
g±ùe bMaû^þ, Rúa I cûdû—Gjò Zò^ò Z©ßKê aêSû~ûGö Gjò Zò^òUòe
_eÆe i´§mû^Kê gê¡mû^ Kêjû~ûGö Gjò Zò^ò Z©ße ajêaò] _âZúZò
ejòQòö ùi iaê @aûÉa aÉê c]ýùe _eòMYòZö ùa÷ùghòKcûû \âaý I
MêYiõL¥û ùKak @aûÉa aÉêe @ûùfûP^û cûZâö aûÉa-aÉêe ù~Cñ aòùgh
MêY @Qò, Zûjû jó Zûjûe Êbûaö Rúa GK aûÉa aÉê, Rúae ~ûjû ^òZý
aòùgh MêY @Qò, Zûjû Zûjûe Êbûaö
i^Üýûiú cjûeûR Kjòùf—“_âùbû! Gjò aòhdùe cêñ bfeìù_ RûYòaûKê
·jêQñ öò ”
aûaûRú Kjòùf—“gâú^òZýû^¦ _âbêu Ké_û_ûZâ Ké¾\ûi KaòeûR
ùMûÊûcú ùcûùZ ùMûUòG ÊjÉfòLôZ Mâ^Ú ù\LûA[ôùfö ùijò Mâ^Úe ^ûc
‘gâúùP÷Z^ýPeòZûcéZ’ö ùi[ôùe gâúcjû_âbêue Gjò aòhdùe GK
C_ù\g @Qò, ~[û—
Rúùae Êeì _ jd Ké ù ¾e ^ò Z ý\ûiö
Ké ù ¾e ZUiÚ û gqò ùb\ûùb\-_â K ûgöö
Ké ¾ bê f ò ùiA Rúa @^û\ò ajò c ê ð L ö
@ZGa cûdû Zûùe ù\d iõiûe-\ê ü Löö
(ùP÷. P. c. 20/108,117)
@[ðûZþ Rúae Êeì_ Ké¾u ^òZý\ûiö ùi Ké¾u ZUiÚû gqò Z[û Zûue
ùb\ûùb\_âKûgö Ké¾uê bêfò Rúa @^û\ò ajòcðêL jê@ù« cûdû ZûKê
iõiûeeì_ú \êüL \òGö
Ké¾ _eò_ì‰ð PòZþ aÉêö Zêk^û \éÁòeê @ù^ùK Zûuê PòZþ RMZe GKcûZâ
(7)
_ec iêL\ aûÉa aÉê jó RûYòaû ù~ûMýö
iì~ýð Kj«òö Rúa Zûue KòeYKYû cûZâö Rúa @ù^Kö ‘Rúa Ké¾u @õg’—
GK[û Kjòùf _[eLŠ ù~_eò _aðZe @õg, ùi_eò Kêjû~ûA ^ûjòñö
KûeY, @^« @õg eì_ Rúa gâúKé¾u Vûeê ^òüiéZ ùjùf c]ý Ké¾ue
ùKøYiò @õg ld jêG ^ûjóö ùZYê @MÜòe aòÇêfòw ijòZ Rúae GKûõgùe
iû\égý @Qò ùaûfò ùa\ Kj«òö aÉêZü G aòhdùe Zêk^ûe iÚk ^ûjòñö
cjû@MÜòe aòÇêfòw Kj«ê aû iì~ðýue KòeY-_ecûYê Kj«ê, @[aû cYò
_âiìZ Ê‰ð Kj«ê, ùKøYiò Zêk^û iaðûw-iê¦e ^êùjñö Kò«ê Gjò iaê Zêk^ûe
RWÿúd bûaûõgKê _eòZ¥ûM Keò_ûeòùf ijR-jé\dùe Rúa Z©ß Çê©òð jêGö
Ké¾ aéjZþ-PòZþaÉê I Rúa Zûue @Yê-PòZþaÉêö PòZþ]cðùe Cbdue HKý
ejòQò, Kò«ê _ì‰ðZû I @_ì‰ðZû ùb\ùe \êjóu Êbûa-ùb\ @ag¥ iò¡ jêGö
Ké¾ Rúae ^òZý _âbê; Rúa Ké¾u ^òZý\ûi—GjûKê ÊûbûaòK KjòaûKê
ùjaö Ké¾ @ûKhðK, Rúa @ûKéÁö Ké¾ Bgße, Rúa BgòZaýö Ké¾ \âÁû,
Rúa \éÁö Ké¾ _ì‰ð, Rúa \ú^ I lê\âö Ké¾ iaðgqòcû^þ I Rúa ^òügqòKö
@ZGa Ké¾ue ^òZý @û^êMZý aû \ûiý jó Rúae ^òZý Êbûa aû ]cðö
Ké¾ @^«gqò-iµ^Ü; @ZGa PòZ-þ RMZKê _âKûg Keòaûùe Zûu _ì‰ð gqòe
ù~_eò _eòPd còùk, ùi_eò Rúa-iéÁò aòhdùe Zûue GK ZUiÚû gqòe
_eòPd còùkö @_ì‰ð RMZe iõNU^ùe ù~Cñ aòùgh gqò Kû~ðý Keò[ûG,
ZûjûKê ZUiÚû gqò Kj«òö ZUiÚû gqò PòZþ aÉê I @PòZþ aÉê c]ýùe G_eò
GK aÉê ^òcðûY Kùe ~ûjû PòZþ RMZ I @PòZþ RMZ—Cbd c]ýùe
i´§ eLòaûKê ù~ûMý jêGö gê¡ PòZþaÉê @PòZþaÉêe aò_eúZö @ZGa
ÊbûaZü @PòZþ aÉê ijòZ Zûjûe i´§ NùU ^ûjóö Rúa PòZþKY @agý,
Kò«ê ùKøYiò Bgßeúd gqò \ßûeû Zûjû @PòZþ i´§e C_ù~ûMú ùjûA@Qòö
ùijò Hgú gqòe ^ûc ZUiÚûö ^\úe Rk I bìcò Cbde c¤ùe ‘ZU’
aò\¥cû^ö ZU bìcò @ùU, Rk c]¥ @[ðûZ¨ CbdiÚö Cq Hgúgqò ZUùe
[ûA bì]cð I Rk]cð—\êjóuê GKi©ûùe ]ûeY Kùeö Rúae ]cð Pò^àd,
Z[û_ò Zûjûe MV^ G_eò ù~ ùi RWÿ]cðe ag ùjaûe ù~ûMýö @ZGa
gê¡ PòZþ-RMZ bkò Rúa RWÿ i´§ûZúZ ^êùjñö PòZþ]cðú Rúa RW aÉê c¤
^êùjñö RWÿ I PòZþ—Gjò \êA Z©ßeê _é[Kþ ùjaû KûeYeê Rúa GK ÊZª
Z©ßö ùZYê Bgße I Rúa c¤ùe ^òZý ùb\ ÊúKû~ðýö Bgße cûdûe @]úgße
10 ùR÷ a ]cð _â [ c
@[ðûZþ cûdû Zûue agúbìZ Z©ßö Rúa cûdûagý @[ðûZþ ùKøYiò aòùgh
@aiÚûùe cûdûe agúbìZ ùjûA_ûe«òö @ZGa bMaû^¨, Rúa I cûdû—
Gjò Zò^ò Z©ß _ûecû[ðòK iZý I ^òZýö ‘^ò^òùZýû^òZýû^ûcþ’ (2/2/13)(8)
Gjò ùa\aûYú\ßûeû bMaû^þ Zò^òUò Z©ße cìk ^òZýZ©ßö
Rúa ÊbûaZü Ké¾ue ^òZý\ûi I ZUiÚû gqòe _eòPdö Cq aò·eeê
iò¡û« ùjfû—Rúae bMaZþZ©ßVûeê ~êM_Zþ ùb\ I @ùb\ ejòQò,
iêZeûõ ùb\ûùb\ _âKûgö Rúa cûdûagý Kò«ê bMaû^þ cûdûe ^òd«ûö
G_eò iÚùk Rúa I bMaû^þ Cbdu c¤ùe ^òZý ùb\ aò\ýcû^ö Rúa
Êeì_Zü PòZþ aÉêö bMaû^þ c¤ Êeì_Zü PòZþaÉê I Rúa bMaûû gqò
aòùghö GYê Cbdu c]ýùe Gjò @õgùe ^òZý @ùb\ aò\ýcû^ö
^òZýùb\ I ^òZý @ùb\ ~\ò ~êM_Zþ jêG, ùZùa ^òZý ùb\e jó _eòPd
_âak jêGö Ké¾u \ûiý jó Rúae ^òZý]cðö Zûjû bêfò Rúa cûdûag
ùjûA~ûGö iêZeûõ ùijò icdeê Rúa Ké¾u ajòcðêL jêGö cûdòK RMZKê
@ûiòaû cûùZâ Cq ajòcðêLZû _eòflòZ jêGö @Zü cûdòK RMZe Kûk
c¤ùe Rúae _Zê AZòjûi ^ûjóö G[ò_ûAñ ‘@^û\ò ajòcêðL’ g± aýajéZ
ùjûAQòö ajòcðêLZû ùjZê I cûdûùe _âùag Vûeê Rúae ^òZý]cð aòKéZ
ùjûAQòö @ZGa cûdûiwagZü Rúae ^òiMð C\d ùjùf ù^÷cò©òK-
]cð _âKûgòZ ùjaûe iêù~ûM còùkö ^òZý]cð GK, @LŠ I ^òù\ðûhö
ù^÷cò©òK ]cð aòbò^Ü @ûKûeùe, aòbò^Ü @aiÚûùe, aòbò^Ü ùfûKu \ßûeû aòbò^Ü
eì_ùe a‰ðòZ jêGö
_ecjõi aûaûRú cjûgd G _~ð¥« Kjò ^òÉ² ùjûA jeò^ûc KeòaûKê
fûMòùfö
i^Üýûiú VûKêe G icÉ Z©ßK[û gâaY Keò \ŠaZþ _âYZò_ìaðK
Kjòùf—_âùbû! cêñ @ûRò G iaê K[û @ûùfûP^û Keòaòö ~ûjû KòQò _âgÜ
C\òZ ùja, Zûjû Kûfò @û_Yu PeYùe mû_^ Keòaò û
ûûû _â[c @¤ûd icû¯ ûû
(8)
ù~ ^òZýcûûe ^òZýö
@]¥ûd Rúae ^òZý ]cð—gê¡ I i^ûZ^ 11
\ßòZúd @¤ûd
Rúae ^òZý ]cð—gê¡ I i^ûZ^
_e\ò^ iKûùk ù_âc\ûi aûaûRú cjûeûR ^òR aâRbûaùe ^òcMÜ
[ôaûeê i^Üýûiú VûKêe Zûuê KòQò _·eò_ûeòùf ^ûjóö c¤ûjÜKûkùe ‘cû]êKeú’
iûeò Cbùd gâúcû]aúcûkZú cŠ_ùe aiòùfö
_ecjõi aûaûRú cjûgd Ké_û_ìaðK Kjòùf—‘bq_âae! @û_Y
]cðaòhdK cúcûõiû gêYò K’Y iÚòe Kùf?’
GK[û gêYò i^Üýûiú VûKêe _ec @û^¦ùe _êYò _Pûeòùf—‘_âùbû!
Rúa ~\ò @Yê-_\û[ð jêG, ùZùa Zûjûe ^òZý]cð Kò_eò _ì‰ð I gê¡
ùjûA_ûùe? Rúae MV^ ijòZ ~\ò Zûjûe ]cðe MV^ jêG, ùZùa
ùijò ]cð Kò_eò i^ûZ^ ùja?
Gjò \êAUò _âgÜ gêYò gâúgPú^¦û _û\_\àKê ¤û^ Keò _ecjõi
aûaûRú ijûiý a\^ùe Kjòòùf—cùjû\d! Rúa ‘@Yê’ _\û[ð ùjùf
aò Zûjûe ]cð _ì‰ð, gê¡ I i^ûZ^ö @YêZß ùKak aÉêe _eòPdö aéjZþ
aÉê GKcûZâ _eaâjà gâúKé¾ö Rúaicìj Zûue @^« _ecûYêö @LŠ @MÜòeê
ù~_eò Çê f ò w aûjûùe, ùijò _ eò @LŠ ùP÷ Z ^ýÊeì _ Ké ¾ u Vûeê
Rúaicìj ^òüiéZ jê@«òö @MÜòe _âùZýK Çêfòw ù~_eò _ì‰ð @MÜògqòKê
]eòeùL, _âùZýK Rúa c¤ Z\ï_ ùP÷Z^ýe _ì‰ð-]cðe aòKûgbìcò ùjaûKê
ic[ðö @MÜeò ùMûUòG Çêfw ò \ûjý-iûcMâú _ûAùf Kâcgü cjû@MÜe ò _eòPd
ù\A icMâ RMZKê RkûAaû _ûAñ ic[ð jêG, ùijòeìù_ ùMûUòG Rúa c¤
ù_âce _âKéZ aòhd gâúKé¾uê _ûA ù_âce cjûa^ýû C\d Keòaûùe ic[ð
jêGö @YêùP÷Z^ý-Êeì_ Rúa ^òR ]cðe _âKéZ aòhdKê Ægð ^ Kfû _~ðý«
ùijò _ì‰ð]cðe ijR aòKûg ù\LûAaûùe @ic[ð jêGö aÉêZü aòhd
iõù~ûM\ßûeû ]cðe _eòPd còùkö
12 ùR÷ a ]cð \ß ò Z úd
‘Rúae ^òZý-]cð K’Y? Gjû bf eìù_ @^êi§û^ Keö ù_âc jó

Rúae ^òZý]cðö Rúa @RWÿ @[ðûZ¨ RWÿûZúZ aÉêö ùP÷Z^ý jó Gjûe MV^ö
ù_âc jó Gjûe ]cðö Ké¾\ûiý jó ùijò aòck ù_âcö @ZGa Ké¾\ûiýeì_K
ù_âc jó Rúae Êeì_-]cðö
Rúae \êAUò @aiÚû—gê¡ûaiÚû I a¡ûaiÚûö gê¡ @aiÚûùe Rúa
ùKak Pò^àdö ùiùZùaùk Zûjûe ùKû÷Yiò RWÿ-i´§ ^ [ûGö gê¡
@aiÚûùe c¤ Rúa @Yê _\û[ðö ùijò @YêZß ùjZê Rúae @aiÚû«e ùjaû
i¸aö ÊbûaZü aéjZþ-ùP÷Z^ýÊeì_ Ké¾ue @aiÚû«e ^ûjóö aÉêZü ùi
aéjZþ, _ì‰ð, gê¡ I i^ûZ^ö aÉêZü Rúa @Yê, LŠ, @gê¡ ùjaûe ù~ûMý
I @aðûPú^ö Kò«ê ]cðZü ùi aéjZþ, @LŠ, gê¡ I i^ûZ^ö Rúa gê¡[ôaû
_~ðý« Zûjûe Ê]cðe aòck _eòPd còùkö cûdûe i´§\ßûeû @gê¡
ùjùf Ê]cðe aòKûe ùjZê ùi @aògê¡, @^ûgâòZ I iêL-\êüLùe _úWÿòZ
eùjö Ké¾\ûiý-aòiáZò ùjaû cûùZâ Rúae iõiûe-\gû C_iÚòZ jêGö
Rúa gê¡ [ôaû _~ðý« Zû’e Ê]cð @bòcû^ eùjö ùi ^òRKê Ké¾\ûi
ùaûfò @bòcû^ Kùeö Kò«ê cûdûe i´§\ßûeû @gê¡ ùjùf ùijò @bòcû^
iuêPòZ ùjûA bò^Ü bò^Ü @ûKûe ]ûeY Kùeö cûdû i´§ ùjùf Rúae
gê ¡ Êeì _ fò w I iÚ í k ù\j\ß û eû @ûaé Z ùjûA~ûGö ùiùZùaùk
fòwgeúe GK _é[Kþ @bòcû^ C\òZ jêGö ùijò @bòcû^ _êYò iÚíkù\je
@bòcû^ùe cògò GK ZéZúd @bòcûê eì_ ^òGö gê¡ geúeùe Rúa ùKak
Ké¾\ûiö fòw-geúeùe ùi ^òRKê ÊKcð`ke ùbûqû @[ðûZþ ùbûMK©ðû
ùaûfò cù^Kùeö ùiùZùaùk Zû’e ‘Ké¾\ûi’ @bòcû^ fòwù\je
@bòcû^ \ßûeû @ûaéZ ùjûAeùjö ùi _êYò iÚíkù\j _ûA—cêñ aâûjàY, cêñ
eûRû, cêñ Meúa, cêñ \êüLú, cêñ ùeûMùgûK\ßûeû @bòbìZ, cêñ Èú, cêñ Êûcú @û\ò
iÚík @bòcû^ ijòZ ^òRe _eòPd \òGö
Gjò_eò cò[ýû @bòcû^ \ßûeû Rúae Ê]cð aòKéZ jêGö aògê¡ ù_âc jòñ
gê¡ Rúae Ê]cðö ùijò ù_âc aòKéZ bûùa iêL-\êüL, eûM-ù\ßh eìù_
fòw ù\jùe C\òZ jêGö ùbûR^, _û^ I RWÿiw-iêLeì_ùe ùijò
aòKûe @]ôK MûXÿ ùjûA iÚík geúeùe ù\Lû\òGö Gùa ù\L«ê, Rúae
^òZý]cð ùKak gê¡ @aiÚûùe _âKûg _ûGö a¡ @aiÚûùe ù~Cñ ]cð C\òZ
jêG, Zûjû ù^÷cò©òKö ^òZý]cð ÊbûaZü _ì‰ð, gê¡ I i^ûZ^ö ù^÷cò©òK

]cðe aýûLýû @ûC \òù^ bfeìù_ Keòaòö
gâúc\þbûMaZ gûÈùe ù~Cñ aògê¡ ùa÷¾a-]cðe CùfäL @Qò, Zûjû
^òZý]cðö RMZùe ù~ùZ _âKûe ]cð _â·e ùjûAQò, ùicûûê Zò^ò bûMùe
aòbq Keû~ûA_ûùe—^òZý ]cð, ù^÷cò©òK ]cð I @^òZý ]cðö ù~Cñ iaê
]cðùe Bgßeue @ûùfûP^û ^ûjòñ Gaõ @ûcôûe ^òZýZß ^ûjó, ùi iaê @^òZý
]cðö ù~Cñ iaê ]cðùe Bgße I @ûcôûe ^òZýZß ÊúKéZ, Kò«ê ùKak @^òZý
C_ûdùe Bgßeu Ké_û _ûAñ ùPÁû [ûG, ùiMêWÿòK ù^÷cò©òK ]cðö ù~Cñ
]cðùe aòck ù_âc\ßûeû Ké¾\ûiý _ûAaû _ûAñ ~^ô [ûG, Zûjû ^òZý ]cðö
^òZý]cð ù\g, RûZò I bûhû ùb\ùe _é[Kþ _é[Kþ ^ûcòZ ùjùf c¤ Zûjû
GK I _ec C_ûù\dö bûeZùe ù~Cñ ùa÷¾a]cð _âPkòZ @Qò, Zûjû
^òZý]cðe ^ò\gð^ö _êYò @ûc jé\d^û[ bMaû^þ gâúgPú^¦^ ù~Cñ
]cðgòlû RMZKê ù\AQ«ò, Zûjû jó ùa÷¾a-]cðe aòck @aiÚû ùaûfò
ù_âcû^¦ú cjûR^cûù^ ÊúKûe I @af´^ KeòQ«òö
Gjû gê Y ò i^Ü ý ûiú VûKê e jûZù~ûWÿ ò Kjò ù f—“_â ù bû! cê ñ
gâúgPú^¦û \ßûeû _âKûgòZ aòck ùa÷¾a-]cðe iùaðû}éÁZû iað\û
ù\LêQò, gâúgueû·~ðýu \ßûeû _âKûgòZ @ù\ß÷Z-cZe ùjdZû @^êba KeêQò
@agý; Kò«ê ùcû c^ùe ùMûUòG K[û C\òZ ùjCQò, Zûjû @û_Yu
gâúPeYùe ^òùa\^ ^ Keò eLô_ûeê ^ûjóö ùijò K[ûUò ùjfû—_âbê
gâúKé¾ùP÷Z^ý ù_âce ù~Cñ N^úbìZ cjûbûa-@aiÚû ù\LûAQ«ò, Zûjû
K’Y @ù\ß÷Z iò¡òVûeê _é[Kþ @aiÚûö”
gâúgueû·~ðýu ^ûc gêYò _ecjõi aûaûRú Zûuê \ŠaZ _âYûc Keò
Kjòùf—cjûgd! ‘gueü gueü gueü iûlûZþ’ GjûKê iað\û iàeY eLôùaö
gue ùa÷¾acûû Mêeêö ùi[ô_ûAñ cjû_âbê Zûjûuê @û·~ðý ùaûfò CùfæL
KeòQ«òö gue Êdõ _ì‰ð ùa÷¾aö ùi ù~ùZùaùk bûeZùe @ûaòbðìZ
ùjûA[ôùf, ùiùZùaùk Zûu _eò RùY MêYûaZûeu ^òZû« _âùdûR^
[ôfûö bûeZùe ùa\-gûÈe @ûùfûP^û I a‰ðûgâc-]cðe Kâòdû-Kkû_,
ùaø¡cûû gì^ýaû\ùe gì^ý_âûd ùjûA~ûA[ôfûö gì^ýaû\ ^òZû«
^òeúgßeö ùi[ôùe Rúaûcôûe Z©ß KòQòUû ÊúKéZ ùjùf c]¥ ùijò ]cð iµì‰ð
eìù_ @^òZýö ùiùZùaùk aâûjàYcûù^ _âûd ùaø¡ ùjûA ùa÷\òK]cðKê

_âûd _eòZýûM Keòù\A[ôùfö @iû]ûeY gqòiµ^Ü gueûaZûe C\òZ
ùjûA ùa\gûÈe i¹û^ iÚû_^_ìaðK gì^ýaû\Kê aâjàaû\ùe _eòYZ
Kùfö Gjò Kû~ýðUò @iû]ûeY [ôfûö bûeZahð gâúgueu ^òKUùe Gjò
cjû^þ Kû~ðý _ûAñ PòeEYú ejòaö iaê Kû~ðý \êA _âKûeùe aòPûeòZ jêGö
ùKùZK Kû~ðý Zû}ûkòK Gaõ @ûC ùKùZK iûaðKûkòKö gueûaZûeu
Gjò aéjZþ Kû~ðý Zû}ûkòK [ôfûö Zû\ßûeû @ù^K iê`k ùjûAQòö ùi ù~Cñ
bò©ò iÚû_^ Kùf, _ùe Zû’ C_ùe gâúeûcû^êRûaZûe I gâúc]ßû\ò
@û·~ð ý cûù^ aò g ê ¡ ùa÷ ¾ a-]cð e _â û iû\ ^ò c ð û Y Keò Q «ò ö @ZGa
gâúgueûPû~ðý ùa÷¾a-]cðe _ec a§ê I _âûMþ-C\òZ @û·~ðýö
gâúgue ù~Cñ aò·e _[ _â\gð^ KeòQ«ò, ùijò iµ©òKê ùa÷¾acûù^
Gùa @^ûdûiùe ùbûM KeêQ«òö RWÿa¡ Rúa _ùl i´§ mû^ ^òZû«
_âùdûR^ö RWÿRMZùe iÚík I fòw ù\jVûeê ‘PòZþaÉê’ _é[Kþ I @Zòeòqö
Gjû ùa÷¾aûPû~ðý I gueûPû~ðý Cbùd aògßûi Ke«òö Rúae i©û-
aò·eùe \êjòñu c¤ùe ùKøYiò _û[ðKý ^ûjòñö RWÿRMZe i´§ ZýûMe
^ûc cêqò,Gjû Cbùd cû^«òö cêqò _ûAaû _~ðý« gâúgueûPû~ðý I ùa÷¾a
@û·~ðýu cZ _âûd icû^ ù\Lû~ûGö jeòbR^\ßûeû Pò© gê¡ò I cêqò fûb
jêG—Gjû c]¥ gueûPû~ðýu gòlûö ùKak cêqò-fûb _ùe Rúae K’Y
@_ìað MZò jêG, ùi aòhdùe gue ^úeaö ùi bf eìù_ RûYò[ôùf ù~,
jeòbR^\ßûeû RúaKê cêqò_[ùe PfûA _ûeòùf jó Kâcgü bRîêLùe
@ûa¡ ùjûA Rúa gê¡bq ùjûA_ûeòaö Gjò KûeYeê gue ùKak _[
ù\LûA ùa÷¾a-]cðe @ûC @]ôK KòQò ejiý _âKûg Keò^ûjû«òö Zûue
bûhýKê ù~Cñcûù^ aòùghcûûê aòPûe_ìaðK _XòQ«ò, ùicûù^ gueu
MìXÿ cZKê aêSò _ûeòùaö ù~Cñcûù^ Zûu gòlûe ùKak aûjý @õgKê ùÂ
[û@û«ò, ùKak ùicûù^ jó ùa÷¾a ]cðeê \ìeùe ejò~û@û«òö
@ù\ß÷Ziò¡ò I ù_âc GK_âKûe aò·eùe icû^ RYû_ùWÿö Kò«ê
@ù\ß÷Ziò¡òe iõKêêPòZ @[ð Kùf Cbdu c]ýùe _û[ðKý ù\Lû\òGö ‘ù_âc’
Kò _\û[ð—Zûjû aò·~ðýö GK PòZþ-_\û[ð @^ý PòZþ-_\û[ð _âZò ù~Cñ
]cð\ßûeû ÊbûaZü @ûKéÁ jêG, Zûjûe ^ûc ‘ù_âc’ö \êAUò PòZþ _\û[ðe
_é[Kþ @aiÚû^ aýZúZ ‘ù_âc’ iò¡ jêG ^ûjóö icÉ PòZþ _\û[ð ù~Cñ ]cð\ûß eû
_ec PòZþ _\û[ð eì_ Ké¾P¦âu _âZò ^òZý @ûKéÁ jê@«ò, Zûjûe ^ûc
‘Ké¾ù_âc’ö Ké¾P¦âu ^òZý _é[Kþ @aiÚû^ I Rúacûû Zûu _âZò
@^êMZbûa ijòZ ^òZý _é[Kþ @aiÚû^, Zûjû ù_âcZ©ße ^òZýiò¡ Z©ßö
@ûÊû\K, @ûÊû\ý I @ûÊû\^—GA Zò^òUò _é[Kþ bûae @aiÚòZò iZýö ~\ò
ù_âce @ûÊû\K I @ûÊû\ýe GKZß jêG, ùZùa ù_âc ^òZý iò¡ jêG ^ûjóö
~\ò @PòZþ-i´§gì^ý PòZþ _\û[ðe gê¡ @aiÚûKê @ù\ß÷Z iò¡ò Kêjû~ûG,
ùZùa ù_âc I @ù\ß÷Ziò¡ò GK jêGö Kò«ê @û]ê^òK gûue-cZûaf´ú
_ŠòZcûù^ PòZþ ]cðe @ù\ß÷Z iò¡òùe i«êÁ ^ ùjûA PòZþ-aÉêe GKZû
iû]ê ~^ô\ßûeû ùaù\û\òZ @\ßdZ©ß-iò¡òe aòKûe _â·e KeêQ«òö
`kZü ù_âce ^òZýZû jû^ò ù~ûMêñ ùa÷¾acûù^ ùijò iò¡û«Kê ^òZû«
@ùa÷\K ò ùaûfò iÚe
ò KeòQ«òö gueû·~ðý ùKak PòZZ þ ©ße aòg¡ê @aiÚû^Kê
@ù\ß÷ZûaiÚû KjòQ«òö Kò«ê Zûu @aðûPú^ ùPfûMY Zûue MìXÿbûaKê aêSò
^_ûeò Zûuê Kâcgü @_\iÚ KeòPûfòQ«òö aògê¡ù_âce iaê @aiÚûKê cûdòK
Kjò ‘cûdûaû\’ ^ûcK GK iað û ]c-cZ RMZùe _â · e Keê Q «ò ö
cûdûaû\úcûù^ GKû]ôK PòZþaÉêKê I PòZþaÉêe ù_âc]cðKê @ûù\ø cû^«ò
^ûjóö ùicûû cZùe, aâjà ù~ _~ð¥« GKûaiÚû _âû¯, ùi _~ð¥« ùi
cûdûZúZö ùKû÷Yiò Êeì_ MâjY Kùf Z[û Rúa eìù_ ^û^û @ûKûe ù^ùf
ùi cûdûMâÉö @Zü ùicûù^ bMaûû ^òZýgê¡ Pò\þN^ aòMâjKê cûdòK
cY«òö Rúae _é[Kþ i©ûKê c¤ cûdòK cù^ Ke«òö iêZeûõ Kû~ð¥Zü
ùicûù^ ù_âcKê I ù_âc-aòKûeKê cûdòK cY ò @ù\ß÷Z mû^Kê ^òcðûdòK ùaûfò
_âZòÂû Ke«òö ùicûûe bâû«cZe ‘@ù\ß÷Z-iò¡ò’ I ‘ù_âc’ K\û_ò GK
_\û[ð ^êùjñö
Kò«ê bMaû^¨ gâúùP÷Z^ýù\a ù~Cñ ù_âce @ûÊû\^ _ûAñ C_ù\g
ù\AQ«ò, Gaõ ^òR fúkû-PeòZ \ßûeû RMZKê ~ûjû gòlû ù\AQ«ò, Zûjû
iµì‰ð cûdûZúZ Gaõ aòg¡ ê @ù\ßZ
÷ iò¡eò Pec `kö cjûbûa ùijò aòg¡ ê
ù_âce aòKûe-aòùghö ùi[ôùe Ké¾ù_âcû^¦ @Zý« _âak; iêZeûõ iõùa\K
I iõùa\ýe _û[ðKý Z[û Zûjûe ^òMX ì ÿ i´§ GK @_ìað @aiÚûùe C_^úZ
jêGö Zêz cûdûaû\ Gjò ù_âce ùKøYiò @aiÚûùe KòQò Keò_ûùe ^ûjóö
i^Üýûiú VûKêe i¸âcZûe ijòZ Kjòùf—_âùbû! Gjû ùcû jé\dùe

bfbûùa aiòMfû ù~, cûdûaû\ ^òZû« @Kò*ôZþKeö G aòhdùe ùcûe
ù~Cñ iù¦j [ôfû, Zûjû @ûRò @û_Yu Ké_ûeê \ìe ùjûAMfûö ùcûe ù~Cñ
cûdûaû\ú i^Üýûiú ùag @Qò, Zûjû _eòZýûM KeòaûKê ùcûe _âak AQû
ùjCQòö
aûaûRú cjûgd Kjòùf—cjûcô^!þ cêñ ùag C_ùe ùKøYiò eûM-ù\ßh
eLôaûe C_ù\g Kùe^ûjóö @«üKeYe ]cð _eòÃZ é ùjùf ùag ijRùe
_eòÃûe ùjûA~ûGö ù~CñVûùe aûjýùage aòùgh @û\e, ùiVûùe @û«eòK
]cð _âZò aòùgh ¤û^ \ò@û~ûG ^ûjòöñ ùcû aòùaP^û^êiûùe _â[ùc @«ügê¡ò
_ùe ù~ùa iû]êcûû aûjûe @ûPeYùe @^êeûM jêG, ùZùa aûjýùag
@û\ò ^òùŸðûh jêGö @û_Y ^òRe jé\dKê iµì‰e ð ùì _ gâúKé¾ùP÷Z^ýu @^êMZ
Ke«ê; _ùe aûjý ùagû\òùe ù~Cñ eêPò ùja, ZûjûKê @ûPeY Keòùaö
cjû_âbu ê e Gjò C_ù\gKê iað\û iàeY eLôùa ö
cKð U ùa÷ e ûMý ^û Ke ùfûK ù\LûTûö
~[ûù~ûMý aò h d bê ¬ @^ûiq jTûöö
@«ùe ^ò Â ûKe, aûùjý ùfûK-aýajûeö
@Pò e ûZ¨ Ké ¾ ùZûcûd Keò ù a^ C¡ûeöö
(ùP÷. P. c. 16/238-239)
@[ðûZ¨ aûjýZü ùfûKù\LûYò@û cKðU ùa÷eûMý Ke ^ûjó; Kò«ê @^ûiq

ùjûA ~[û ù~ûM¥ aòhd MâjY Keö @«eùe bMaZþ ^òÂû eLò aûjûùe ùfûK
aýajûe Keö ùZùa gâúKé¾ ZêcKê @ZògúNâ iõiûeeê C¡ûe Keòùaö
i^Üýûiú VûKêe Gjò aòhde bûaKê aêSò @ûC ùag _eòa©ðê K[û
CVûAùf ^ûjóö jûZ ù~ûWÿò KjòaûKê fûMòùf—_âùbû! cêñ ù~Yê @û_Yu
gòhý ùjûA PeYûgâd KeòQò, ùZYê @û_Y ~ûjû C_ù\g ù\ùa, ZûKê
cêñ aò^û ZKðùe gòùeû]û~ýð Keòaòö @û_Yu C_ù\g gâaY Keò aêSò_ûeòfò
ù~, aòck Ké¾ù_âc jòñ GKcûZâ ùa÷¾a-]cðö Gjû Rúae ^òZý ]cðö Gjò
]cð _ì‰ð, gê¡ I ijRö aòbò^Ü ù\gùe ù~Cñ aòbò^Ü _âKûe ]cð _âPkòZ
@Qò, ùi iaê ]cðe aòhd Kò_eò bûa^û Keòaò?”
aûaûRú cjûgd Kjòùf—cjûcô^þ! ]cð GK—\êA Kò´û @ù^K

^êùjñö _âùZ¥K Rúae cûZâ ùMûUòG ]cðö ùijò ]cðe ^ûc ùa÷¾a-]cðö
bûhûùb\, ù\gùb\ I RûZòùb\ùe ]cð bò^Ü jêG ^ûjóö ùfûùK
ùR÷a]cðKê bò^Ü bò^Ü ^ûc \ò@«ò, Kò«ê _é[Kþ ]cð iéÁò Keò _ûe«ò ^ûjóö
_ec-aÉê (bMaû^þ) ijòZ @YêaÉê (Rúa)e ù~Cñ ^òcðk Pò^àd ù_âc
[ûG, ZûjûKê ùR÷a]cð @[aû Rúa-i´§úd ]cð Kêjû~ûGö Rúacûù^ ^û^û
_âKZ é ò iµ^Ü, ùi[ô_ûAñ ùR÷a]cð c¤ _âûKéZ @ûKûe\ßûeû aòKZ
é eì_ùe flòZ
jêGö GYê ùR÷a]cðe gê¡ @aiÚûKê ùa÷¾a]cð Kêjû~ûAQòö ù~Cñ ]cðùe
ù~Cñ _eòcûYùe ùa÷¾a]cð ejòQò, ùiZòKò _eòcûYùe ùijò ]cð gê¡ö
KòQò\ò^ _ìùað cêñ gâúaâR]ûcùe bMaZþ _ûhð\ gâúk i^ûZ^ ùMûÊûcúu
gâúPeYùe GK _âgÜ Keò[ôfòö _âgÜUò [ôfû—~a^ ]cðùe ù~Cñ ‘AgÑ’
g± ejòQò, Zû’e @[ð ^òcðk ù_âc ^û @ûC KòQò? ùMûÊûcú cùjû\d
iaðgûÈùe _ŠòZ; aòùghZü ~a^ bûhûùe Zûu _ûŠòZýe iúcû ^ûjóö
gâúeì_ ùMûÊûcú, gâúRúa ùMûÊûcú @û\ò @ù^K cjûcùjû_û¤ûd ùijò ibûùe
C_iÚ ò Z [ô ù fö gâ ú i^ûZ^ ùMûÊûcú cùjû\d Ké _ û_ì a ð K Gjò _ eò
Kjò[ôùf—
jñ, ‘AgÑ’ g±e @[ð ù_âcö Kò«ê ~a^ C_ûiKcûù^ BgßebR^
aòhdùe ‘AgÑ’ g±e aýajûe Kùf c]¥ _âûdZü ùicûù^ ‘AgÑ’ g±\ßûeû
cûdòK ù_âcKê flý Keò[û«òö ‘ùf÷fû-cR^ê’u AZòjûiKê I jû`òRu ‘AgÑ’-
bûae a‰ð^ûKê ù\Lôùf cù^ jêG ù~, ~a^ @û·~ðýcûù^ gê¡ PòZþaÉê
K’Y, Zûjû aêSò_ûeò ^ûjû«òö iÚík ù\je ù_âcKê @[aû ùKùZùaùk
fòwù\je ù_âcKê ùicûù^ ‘AgÑ’ ùfLôQ«òö aògê¡ PòZþaÉêKê _é[Kþ Keò
Ké¾u _âZò ù~Cñ aòck ù_âc jêG, Zûjû ùicûù^ @^êba Keò_ûeò ^ûjû«òö
B\ég ù_âc cêñ ~a^@û·~ýðu ùKøYiò Mâ^Úùe ù\Lô ^ûjòñ; Zûjû ùKak
ùa÷¾a]cðùe ù\LôaûKê còùkö ~a^ @û·~ðýu ‘eìj’ gê¡Rúa bkò _âZúZ
jêG ^ûjó; aeõ a¡Rúauê jó ùicûù^ ‘eìj’ Kj«òö @^ý ùKøYiò ]cðùe
cêñ aòck Ké¾ù_âce gòlû ù\Lô^ûjóö ùa÷¾a ]cðùe iû]ûeYZü Ké¾ù_âce
CùfæL ejòQòö gâúcnûMaZùe ‘ù_âû|òZ-ùK÷Za ]cð’, eì_K gâúKé¾ù_âc
aòg\ eìù_ a‰òðZ ùjûAQòö Kò«ê ùcûe aògßûi, gâúKé¾ùP÷Z^ýu _ìaðeê @ûC
ùKjò iµì‰ð aòck Ké¾ù_âc-]cðe gòlû ù\A ^ûjû«òö ùcû’ K[ûùe ~\ò
Zêce gâ¡û [ûG, ùZùa Gjò iò¡û« MâjY Keö cêñ Gjò C_ù\g gâaY Keò
gâúi^ûZ^ùMûÊûcúuê aûe´ûe \ŠaZþ _âYûc Keò[ôfòö
i^Üýûiú VûKêe c]¥ aûaûRúu cêjñeê Gjû gêYò \ŠaZþ _âYûc Kùfö
_ecjõi aûaûRú Kjòùf—bq_âae! a©ðcû^ cêñ @û_Yue \ßòZúd
_âgÜe C©e ù\CQò; c^ù\A gâaY Ke«êö RúaiéÁò I RúaMV^—G
g±MêWÿòK cûdòK i´§ùe aýajéZ jêGö RWÿúd aûKý KòQò KòQò RWÿbûae
@ûgâd ùÂ Kû~ðý Kùeö bìZ, baòhýZ I a©ðcû^—Gjò Zò^ò @aiÚûùe
ù~Cñ Kûk aòbq jêG, Zûjû cûdûMZ RWÿúd Kûkö PòZþ RMZe ù~Cñ
Kûk @Qò, Zûjû iað\û a©ðcû^ö ùi[ôùe bìZ I baòhýZ eì_K aòbûMMZ
aýa]û^ ^ûjòñö Rúa I gâúKé¾ ùijò Kûkùe @aiÚû^ Ke«òö @ZGa Rúa
^òZý I i^ûZ^ Gaõ Zû’e Ké¾ù_âc-eì_K ]cð c¤ i^ûZ^ö RWÿRMZùe
@ûa¡ ùjaû_ùe Rúae iéÁò, MV^, _Z^ AZýû\ò cûdòK KûkMZ ]cð
Rúa C_ùe @ûùeû_òZ ùjûAQò, Rúa @Yê ùjùf c¤ Pò^àd I i^ûZ^ö
RWÿRMZKê @ûiòaû _ìaðeê Zûjûe MV^ ùjûA[ûGö PòZþ RMZùe Kûke
bìZ-baòhýZ eì_K @aiÚû ^ [ôaû ùjZê ùiùZùaùk ~ûjû KòQò [ûG, ùi
iaê ^òZý a©ðcû^ö Rúa I Rúae ]cð aÉêZü ^òZý-a©ðcû^ I i^ûZ^ö
@agý GK[û cêñ Kjòfò, Kò«ê @û_Y gê¡ PòZþ-RMZe bûa ù~ZòKò _ûAQ«ò,
Gjò K[ûe ~[û[ð bûa @û_Yu ùiZòKò C_f²ò ùjaö cêñ @û_Yuê @ûbûi
cûZâ ù\fò, @û_Y PòZþ icû]ô\ßûeû Gjò @[ðKê @^êba Keòùaö RWÿRûZ
~êqò I ZKð \ßûeû Gjò iaê K[û aêSò _ûeòùa ^ûjóö RWÿa§êê @^êba
gqòKê ù~ùZ gò[ôk Keò_ûeòùa, ùiùZ jòñ RWÿûZúZ PòZþ RMZe @^êba
C\òZ ùjaö iað_â[ùc ^òR gê¡ Êeì_e @^êba Gaõ ùiA Êeì_ùe gê¡
Pò^àd Ké¾^ûce @^êgúk^ Keê Keê _âakeìù_ ùR÷a]cð C\òZ ùjaö
@Áûw-ù~ûM aû aâjàmû^-\ßûeû PòZþ @^êba aògê¡ ùja ^ûjòñö iûlûZþ
Ké¾-@^êgúk^ jó ^òZýiò¡ ]cðKê C\d Keòaûùe ic[ðö @û_Y ^òe«e
C›ûje ijò Z jeò ^ ûc Ke«ê ö jeò ^ ûc-@^ê g úk^ jó GKcûZâ
Pò\^êgúk^ö KòQ\ ò ^
ò jeò^ûc Keê Keê ùiA ^ûcùe @_ìað @^êeûM R^àa
ò ö
Gjò @^êeûM iùw iùw PòZþ RMZe @^êba C\òòZ ùjaö bqòe ù~ùZ
@w @Qò, Zûjû c¤ùe gâújeò^ûc-@^êgúk^ jó _â]û^ I gúNâ `k_â\ö

@ZGa gâ ú Ké ¾ \ûiKaò e ûR ùMûÊûcúu C_ûù\d Mâ ^ Ú gâ ú ùP÷ Z ^ý
PeòZûcéZùe Gjû gâúc^þcjû_âbêu C_ù\g ùaûfò fòLòZ @Qò—
bRùê cù¤ ùgâ Â âaò ] û bqò ö
Ké ¾ ù_â c , Ké ¾ \ò ù Z ]ùe cjûgqò ö ö
Zûe cù¤ iað ù gâ Â ^ûc iõKú©ð ^ ö
^ò e _eûù] ^ûc ùf÷ ù f _ûd ù_â c ]^öö
(ùP÷. P. @. 4/70-71)
@[ðûZ¨ iaê_âKûe bR^ùe âaò]û bqò ùgâÂ, ~ûjû Ké¾ù_âcKê I

Ké¾uê ù\aû_ûAñ cjûgqò ]eò[ûGö _êYò ùi[ôùe ^ûc-iõKú©ð^ iaðùgâÂ;
^òe_eû] ùjûA Ké¾ ^ûc ù^ùf ù_âc]^ còùkö
cjûcô^þ! ~\ò @û_Y _·eòùa ù~, ùa÷¾a KûjûKê Kêjû~òa? ùZùa
Gjûe C©eùe cêñ GZòKò Kjòaò, ~òG ^òe_eû]ùe Ké¾ ^ûc Ke«ò, ùi
ùa÷¾aö ùa÷¾a Zâòaò]—K^òÂ, c¤c I C©cö ~òG ùaùk ùaùk Ké¾^ûc
Ke«ò, ùi K^òÂ ùa÷¾aö ~òG ^òe«e Ké¾^ûc Ke«ò, ùi c¤c ùa÷¾a
Gaõ ~ûjûuê ù\Lôfû cûùZâ cêLùe Ké¾^ûc @ûùi, ùi C©c ùa÷¾aö
gâúc^þ cjû_âbêue gòlû @^êiûùe @^ý ùKøYiò flY \ßûeû ùa÷¾a ^ò‰ðd
Keòaû CPòZ ^êùjñö
i^Üýûiú VûKêe aûaûRúu gòlûcéZùe ^òcMÜ ùjûA—
jùe Ké ¾ jùe Ké ¾ Ké ¾ Ké ¾ jùe jùeö
jùe eûc jùe eûc eûc eûc jùe jùeöö
GA ^ûc Mû^ Keò Keò ^éZý KeòaûKê fûMòùfö ùi\ò^ Zûue
jeò^ûcùe eêPò R^àòfûö Gaõ gâúMêeê-_û\_\àùe iûÁûw _ZòZ ùjûA
Kjòùf—“_âùbû! G \ú^ _âZò Ké_û Ke«êö”
ûû \ßòZúd @¤ûd icû¯ ûû

20 ùR÷ a ]cð Zé Z úd
Zé Z úd @¤ûd
ù^÷cò©òK ]cð @iµì‰ð, ùjd, cògâ I @PòeiÚûdú
\òù^ eûZòe _â[c _âje aòZòaû _ùe i^Üýûiú cjûeûR jeò^ûc Mû^
Keê Keê gâúùMû\îc C_aê CyiÚû^ùe GKû«ùe aiò C©e \òMKê
\éÁò_ûZ Keòùfö ùiùZùaùk _ì‰ðP¦â C\òZ ùjûA gâúâ\ßú_cŠkùe
GK @_ìað ùgûbû aòÉûe Keò[ôfûö @^Zò\ìeùe gâúcûdû_êe \éÁòùMûPe
ùjfûö
i^Üýûiú cjûeûR Kjòòùf—@ûjû! G Z aòPòZâ @û^¦cd ]ûc ù\LêQòö
aWÿ aWÿ e^ôcd @…ûkòKû, c¦òe I ùZûeYicìj KòeYcûkû aòÉûeò RûjÜaú
KìkKê C{ßk KeêQ«òö @ù^K iÚû^ùe jeò^ûc iõKú©ðê g± Zêcêk ùjûA
MM^cŠkKê aò\ûeòZ KeêQòö ^ûe\u bkò gj gj bq aúYû aRûA
^ûcMû^ ijòZ ^éZýeZö ùKCñVò ùgßZKùkae ù\aù\a cjûù\a
jûZùe Wéê ùÂ ‘jû aògßé \dû Ke’ Kjò CŸŠ ^éZý Keê Keê _Wÿò
~ûCQ«òö ùKCñVò PZêcðêL aâjàû ùa\aû\ú Ehòcûû ibûùe aiò—
cjû^þ _ â b ê ù að ÷ _ê e ê h ü i©ß ù i÷ ý hü _â a ©ð K üö
iê ^ ò c ð k ûcò c ûõ _â û ¯ò c úgûù^û ùRýûZò e aýdcþ ö ö (1)
(ùgßZûgßZe C_^òh\þ-3/12)
Cq ùa\cªKê _ûV Keò ^òcðk aýûLýû KeêQ«òö ùKCñVò A¦âû\ò

ù\aMY ‘Rd _âbê ùMøeP¦â, Rd ^òZýû^¦’ Kjò f¶ ù\CQ«òö _lúaé¦
Wûkùe aiò ‘ùMøe ^òZûA’ ùaûfò ea KeêQ«òö bâcecûù^ ùMû÷e-
(1)
Gjò _êeêh ^ò½òZeìù_ cjû^þ _âbê @[ðûZþ cjû_âbêö ùi iß©e @[ðûZþ aê¡ò-
aé©òe _âa©ðKö Zûueò Ké_ûùe iê^òcðk @[ðûZ¨ iaðù\ûhgì^¥ gû«ò(bqò) còkò[ûGö ùi
ùRýûZòÊeì_ @[ðûZþ K^K-Kû«ò~êq I @aýd (jâûi-aé¡ògì^ý ù_âccd) @U«òö
@]¥ûd ù^÷cò©òK ]cð @iµì‰ð, ùjd, cògâ I @PòeiÚûdú 21
^ûcei_û^ùe c© ùjûA _ê ù ¿û\ýû^ùe PZê Ÿ ð ò M Mê ¬ ^ Keê Q «ò ö

_âKéZòù\aú ùMøeei_û^ùe C^à© ùjûA iaðZâ ^òRe ùgûbû aòÉûe
Keê Q «ò ö @ûjû! cñ \ò ^ ùe ù~ùZùaùk gâ ú cûdû_ê e \gð ^ Kùe,
ùiùZùaùk G_eò Z KòQò ù\LôaûKê còùk ^ûjó! @ûRò cêñ G K’Y ù\LêQò!
_êYò Mêeêù\auê iàeY Keò Kjòùf—“_âùbû! @ûRò cêñ RûYòfò, @û_Y
Ké_û_ìaðK ùcûùZ @_âûKéZ cûdû_êe \gð^ KeûAQ«òö @ûRòVûeê cêñ
gâúùMøeP¦âu ^òRRêìù_ ^òRe _eòPd ù\aòö cêñ ù\LêQò ù~, Gjò
@_âûKéZ â\ßú_ùe icùÉ Zêkiú cûkû, ZòkK I ^ûcûle ]ûeY KeòQ«ò,
cêñ aò G_eò Keòaòö” G_eò Kjê Kjê i^Üýûiú VûKêeue GK_âKûe @ùPZ^
@aiÚû C_iÚòZ ùjfûö KòQò icd _ùe mû^ @ûiòfûö mû^ Z ùjfû, Kò«ê
ùijò @_ìað Pò^àd \égý @ûC \éÁòùMûPe ùjfû ^ûjóö Zû’ _ùe i^Üýûiú
VûKêe Kû¦ò Kû¦ò Kjòùf—“cêñ aWÿ ùiøbûMýaû^¨, KûeY gâúMêeêu Ké_û
fûb Keò lYK _ûAñ gâúâ\ßú_-]ûc \gð^ Kfòö”
_e\ò^ i^Üýûiú VûKêe Êúd \ŠUòKê Rkùe aòiRð^ Keò Mkûùe ZâòKY×ò
Zêkiúcûkû _ò§òùf Gaõ ffûUùe C¡ßð_êŠâ ]ûeY _ìaðK ‘jeò-jeò’ Kjò
^ûPòaûKê fûMòùfö ùMû\îcaûiú ùa÷¾acûù^ Zûu @_ìað ^ìZ^ ùag I
bûa ù\Lô ]^ý-]^ý Kjò Zûuê \ŠaZþ _âYûc Kùfö
i^Üýûiú VûKêe UòKòG f{òZ ùjûA Kjòùf—“@ûjû, cêñ ùa÷¾acûû
Ké_û_ûZâ ùjaû_ûAñ Gjò ùag ]eòfòö Kò«ê Gjû _êYò @ûC GK aû]û
@ûYòù\fûö cêñ Mêeêù\au cêLeê aûe´ûe gêYòQò—
Zé Y û\_ò iê ^ úùP^ Zùeûe_ò ijò ¾ ê ^ ûö
@cû^ò^û cû^ù\^ Kú©ð^údü i\û jeòüöö (2)
(ùP÷. P. @. 20û21 ]éZ gòlûÁK)
“ù~Cñcûù^ ùcûe Mêeê Zêfý, Gùa ùijò ùa÷¾acûù^ ùcûùZ _âYûc

KeêQ«ò, ùcûe Kò MZò ùja?” Gjò_eò bûaò bûaò ùi _ecjõi aûaûRúu
_ûLKê Mùf I Zûuê iûÁûw _âYûc Kùfö
(2)
@[ðûZþ ZéY @ù_lû iê^úP I aél @ù_lû ij^gúk Z[û Êdõ @bòcû^ gì^ý
ùjûA, @^ýcûûê i¹û^ ù\A iað\û jeò-Kú©ð^ Keòaû CPòZö
aûaûRú cjûgd cû]aúcŠ_ùe @ûiú^ ùjûA jeò^ûc Keê[ôùfö ùi

i^Üýûiú VûKêeu iµì‰ð ùag-_eòa©ð^ I ^ûc _âZò bûùaû\d ù\Lô ù_âcûgî
ahðY \ßûeû Êúd gòh¥Kê iÜû^ KeûA @ûfòw^ _ìaðK Kjòùf—ùa÷¾a \ûi!
@ûRò Zêc cwkcd geúeKê Ægð Keò cêñ KéZû[ð ùjfòö
G_eò Kjò a û iùw iùw i^Ü ý ûiú cjûeûRue _ì a ð ^ûc \ì e
ùjûAMfûö a©ðcû^ ùi ùa÷¾a\ûi ^ûcùe _eòPòZ ùjùfö i^Üýûiúuê
@ûRòVûeê GK @_ìað Rúa^ còkòfûö cûdûaû\ú i^Üýûiúùag, i^Ü¥ûiûgâce
@juûe_ì‰ð ^ûc I ^òRKê cjZ¨ cù^Keòaûe @bòcû^—G iaê \ìe
ùjûAMfûö
@_eûjÙùe gâúùMû\îc I gâúc¤\ßú_aûiú @ù^K ùa÷¾a _ecjõi
aûaûRúu \gð^ _ûAñ gâú_â\êýcÜ Kê¬Kê @ûiò[ôùfö ùicûù^ _ecjõi aûaûRú
cjûgduê _eòùaÁ^ Keò aiòQ«òö icùÉ Zêkiúcûkûùe jeò^ûc R_
KeêQ«òö ùKjò ùKjò ‘jû ùMøeûw!’ ‘jû ^òZýû^¦!’ ùKjò ùKjò ‘jû
iúZû^û[!’ I ùKjò ùKjò ‘Rd gPú^¦^!’ G_eò Kjò Kjò PlêRkùe
bûiêQ«òö ùa÷¾acûù^ _eÆe AÁùMûÂú KeêQ«òö icûMZ ùa÷¾acûù^
Zêkiú _eòKâcû _ìaðK ùa÷¾acûûê \ŠaZþ _âYûc KeêQ«òö G_eò icdùe
ùa÷¾a\ûi @ûiò gâúaé¦ûù\aúuê _eòKâcû Keò ùa÷¾acûû _\eRùe
ùfûUòaûKê fûMòùfö
ùKjò ùKjò cjûcôû Kû^ûKû^ò KeòaûKê fûMòùf—GA Z ùijò i^Üýûiú
cjûeûR! @ûRò Gjûue Kò @û½~ð¥ cì©ðò ùjûAQò!!
ùa÷¾acûû i¹êLùe bìAñùe MWÿÿò MWÿÿò ùa÷¾a\ûi Kjê[ôùf—@ûRò
cêñ ùa÷¾au _û\]ìkò _ûA KéZû[ð ùjfòö gâúMêeêù\au Ké_ûeê cêñ bf bûùa
RûYòMfò ù~, ùa÷¾au _û\]ìkò aò^û Rúae @^ý MZò ^ûjóö ùa÷¾au
_\eR, PeYûcéZ I @]eûcéZ—Gjò Zò^òUò aÉê baùeûMe Jh] I
_[ôÊeì_ö Gjû\ßûeû ùKak baùeûM ù~ \ìe jêG, Zû ^êùjñ—@]ôKõ Zê
~ûjûe baùeûM \ìe ùjûA ~ûAQò, ZûKê _ec-ùbûM (ùiaûiêL @ûÊû\^)
c]ý còùkö ùj ùa÷¾aaé¦! cù^ Ke«ê ^ûjó Kò, cêñ ^òR _ûŠòZýe @jõKûe
_âKûg KeêQöò a©ðcû^ ùcû’ jé\d @juûe gì^ý ùjûA~ûAQòö aâûjàYKêkùe
R^à ùÂ[ôfò, ajêgûÈ _Xÿò PZê[ðûgâcùe _âùag Keò[ôfòö ùiùZùaùk
ùcû’ @juûee iúcû ^[ôfûö Kò«ê cêñ ùa÷¾aZ©ß @ûWÿKê @ûKéÁ ùjaû _eVê
ùcû’ jé\dùe \ú^Zûe aúR ùeû_òZ ùjfûö @û_Ycûû Ké_ûeê cêñ R^à-
@juûe, aò\ýûc\ I @ûgâc ùMøea Gùa \ìe ùjûAQòö cêñ ^òRKê ^òeûgâd
lê\â Rúa ùaûfò bûaêQòö ùa÷¾a-PeYûgâd aò^û ùcûe @^ý MZò ^ûjóö
aâûjàYZß, aò\ýû I i^Üýûi—GA Zò^òUòe @jõKûe ùcûùZ @]ü_ZòZ
Keê[ôfûö cêñ iek bûùa @û_Ycûû PeYùe iaêK[û Kjòù\fòö a©ðcû^
@û_Ycûù^ G \ûiKê ~ûjû Keòaû K[û Zûjû Ke«êö
ùa÷¾a\ûiu ù\÷ù^ýûqò gêYò @ù^ùK Kjòùf—bûMaZ-_âae!
@û_Yu _eò ùa÷¾au PeY-ùeYê _ûAñ @ûùc fûkûdòZö Ké_û-_ìaðK @ûcKê
^òR _\]ìkò ù\A KéZû[ð Ke«êö @û_Y _ecjõi aûaûRúu Ké_û_ûZâ, @ûcKê
^òRe iwú Keò _aòZâ Ke«êö @û_Yu _eò bqu iwùe bqò @^ûdûiùe
còkò~ûGö gûÈùe Kêjû~ûAQò—
bqò É ê bMa\þ b qiùw^ _eò R ûdùZö
i›wü _âû_ýùZ _êõbòü iêKéùZ÷ü _ìaði*ôùZ÷üöö (3)
(aéj^Üûe\úd _êeûY 4/33)
@ûce _ê¬ _ê¬ bqòù_ûhK iêKéZò [ôfû ùaûfò @ûùc @û_Yu iZþiw
_ûAfêö a©ðcû^ @ûùc Gjû\ßûeû jeòbqò fbòaûe @ûgû KeêQêö
ùa÷¾acûû _eÆe \ú^Zû I _âYZò _ùe ùa÷¾a\ûi bq ùMûÂúe
ùMûUòG _ûgßðùe aiò ùMûÂúe ùgûbû a¡ð^ Keòùf; Zûu jÉùe ^ìZ^
jeò^ûce cûkû \ú¯ò fûb Keê[ôfûö
ùi\ò^ Cq bqùMûÂúùe @^¥ RùY bûMýaû^þ _êeêh aiò[ôùfö ùi
aûfýKûkeê ~ûa^ò K bûhû _Xÿ ò [ ô ù fö ùKùZK cê i fcû^ eûRûu
aýajûeKê @^êKeY Keòaû ùjZê ù\gùe RùY MY¥cû^ý aýqò bûùa
_eòPòZ [ôùfö ^òaûi—gû«ò_êe, aâûjàY—RûZòùe Kêkú^, @ù^K
bìiµ©òe @]ôKûeú, \fûfò Kû~ð¥ùe aòùgh _Uê ö ajê \ò^ ]eò Giaê _\
(3)
bMaZþ-bqcûû iw \ßûeû bqòaé©ò iaðùZûbûùa RûZ jêGö RúaKê ^òR
_ìað R^àe iõPòZ iêKéZò ùjZê gê¡bqu iw còkò[ûGö
ùbûMò c¤ Zûuê KòQò iêL

ê còkf ò û ^ûjóö ùghùe ùi jeò^ûc iõKú©ð^ KeòaûKê
@ûe¸ Kùfö @Ì adiùe ùi \òfäúe aWÿ-aWÿ iõMúZmcûû Vûeê eûM-
eûMòYú gòLô jeò^ûc iõKú©ð^ùe c¤ ‘cêLò@û’ ùjûA ~ûA[ôùfö ~\ý_ò
ùa÷¾acûù^ Zûu CÉû\ú ÊeKê _i¦ Keê ^[ôùf, Z[û_ò iõKú©ð^ùe ùi
@Ì MkûaûRú ù\LûA _âgõiû @bòkûhûùe @^ýe cêjñKê Pûjòñ ejê[ôùfö
KòQò \ò^ G_eò Keê Keê Zûuê ^ûciõKú©ðê KòQò iêL còkòfûö Zû_ùe
ùa÷¾acûû Mû^-Kú©ð^ùe ù~ûMù\aû _ûAñ gâúâ\ßú_iÚ gâúùMû\îcùe
@ûiò GK ùa÷¾a@ûgâcùe ejòùfö ùi\ò^ ùi ùa÷¾acûû ijòZ _â\ýêcÜ
Kê¬e cûkZú-cû]aú cŠ_ùe aiò[ôùfö ùa÷¾acûû _eÆe aýajûe,
ù\÷^ý_âKûg I ùa÷¾a\ûiu K[û gêYò Zûu c^ùe ùKùZK iù¦j iéÁò
ùjfûö ùi aûMàòZûùe ^ò_êY [ôùfö ùZYê iûji_ìaðK ùijò ùa÷¾a ibûùe
GK _âgÜ _Pûeòùf—
c^êiáZò @û\ò ]cðgûÈùe ‘aâûjàY’Kê iùaðû©c a‰ð Kêjû~ûAQòö ùijò
@^êiûùe ^òZýKcð aâûjàYu _ùl i§ýû-a¦^û @û\ò ^ò‰ðd Keû~ûAQòö
~\ò Gjò Kcð ^òZý, ùZùa ùa÷¾au aýajûe Gjûe aòeê¡ KûjóKò?
ùa÷¾acûù^ ZKð-aòZKðKê _i¦ Ke«ò ^ûjóö ùKøYiò ZûKðòK aâûjàY
~\ò G_eò _âgÜ Ke«ò, ùZùa ùicûù^ Kkj bdeê ùKøYiò C©e \ò@«ò
^ûjóö Kò«ê icûMZ _âgK Ü ©ðû jeò^ûc Mû@û«ò ùaûfò icùÉ Kjòùf—“gâú~êq
_ecjõi aûaûRú cjûgd Gjò _âgÜe C©e ù\ùf @ûùc iêLú ùjaêö”
_ecjõi aûaûRú cjûgd ùa÷¾acûû @ûù\g gêYò \ŠaZþ _âYûc
_ìaðK Kjòùf—“cùjû\dMY! ~\ò @û_Ycûû Azû jêG, ùZùa
bq_âae gâúùa÷¾a\ûi Gjò _âgÜe icýKþ C©e ù\ùa”ö icùÉ GjûKê
@^êùcû\^ Kùfö
ùa÷¾a\ûi gâúMêeêù\au K[û gêYò ^òRKê ]^ý cYò ù\÷^¥ _ìaðK
Kjòùf—“cêñ aWÿ @]c I @Kò*^ö G_eò cjZú aò\ßZþibûùe ùcûe KòQò
Kjòaû ^òZû« @^êPòZ, Kò«ê Mêeêù\au @ûmû iað\û gòùeû]û~ðýö Mêeêù\au
cêL_\à-^òüiéZ ù~Cñ Z©ß-C_ù\g-c]ê _û^ KeòQò, ZûKê iàeY _ìaðK
~[ûgqò KjêQòö” GZòKò Kjò ùa÷¾a\ûi _ecjõi aûaûRúu _\]ìkò
iaððûwùe ùaûkò \Šûdcû^ ùjûA Kjòaû @ûe¸ Kùf—
~òG iûlûZþ _ecû^¦cd bMaû^þ, aâjà ~ûjûu @wKû«ò I _ecûcôû

~ûjûu @õg, ùijò iað_K â ûg I aòkûie @û]ûeÊeì_ gâúKé¾ùP÷Z^ýù\a
@ûc aê¡a ò ©
é e
ò ù_âeK jê@«êö c^êiZ á ò @û\ò ]cðgûÈ ùa\e @^êMZ aò]-ò
^òùh]-^ò‰ûð dK ùjaû ùjZê RMZe iaðZâ MY¥cû^¥ ùjûAQ«òö cûâe
_âKZé ò \êA_âKûe—(1) ùa÷]ú I (2) eûMû^êMûö cYòhe aê¡ò cûdû]ú^ [ôaû
_~ðý« Zû’e _âKZ é ò @ag¥ ùa÷]ú ejòaö cûdûa§êê c^êhýe aê¡ò cêq
ùjùf @ûC ùa÷]ú _âa© é ò eùj ^ûjó—eûMû^êMû _âa© é ò _âKUòZ jêGö eûMû^êMû
_âKZé ò jòñ Rúae gê¡_âKZ é öò Gjû Êbûaiò¡, Pò^d à I RWÿcq ê ö gâúKé¾u Azûeê
gê¡ Pò^d à Rúae RWÿ i´§ \ìe jêG, Kò«ê Zûu Azû aýZòùeùK RWÿi´§
ùKak lùdû^àL ë jêGö lùdû^àL ë @aiÚûùe cYòhe aê¡ò Êeì_Zü RWÿcq ê
Kò«ê aÉêZü RWÿcq þê ^êùjñö aÉêZü RWÿcq ê ùjùf gê¡Rúae eûMûcôK ò û aé©ò
Êeì_
ì Zü I aÉêZü C\òZ jêGö aâRRûe _âKZ é ò jó eûMûcôKò û _âKZ
é öò lùdû^àL ë
@aiÚûùe ùijò _âKZ é e ò @^êMZ ùjûA Rúacûù^ eûMû^êMû ùjûA_Wÿ«öò
Rúacûû _ùl Gjò @aiÚû aWÿ C_ûù\dö Gjò @aiÚû C_iÚZ ò ^ ùjfû
_~ðý« cYòhe aê¡ò cûdòK aÉêùe @^êeûMòYú [ûGö ^òiMðKùâ c cìXÿ Rúa
cûdòK aòhde @^êeûMKê ^òRe ÊûbûaòK @^êeûM ùaûfò cù^ Kùeö
ùiùZùaùk Pò\a ¨ hò de aòg¡ ê @^êeûM jêG ^ûjóö cûdòK aòhdùe ‘cê’ñ I
‘ùcûe’—Gjò \êAUò aê¡ò MûXÿ eìù_ Kû~ðý Kùeö ‘G ù\j ùcûe I G
ù\jUò cê’ñ —Gjò aê¡\ ò ûß eû ù\je iêLiû]K aýqò I aÉê _âZò _âúZò ijRùe
RûZ jêG Z[û ù\je iêLaû]K aýqò I aÉê _âZò ù\ßh RûZ jêGö Gjò eûM-
ù\ßhe agúbìZ ùjûA cìXÿ Rúa @^ý _âZò gûeúeòK, iûcûRòK I ù^÷ZK ò _âúZò
aû ù\ßh Keò @^¥Kê gZî-còZâ mû^ Kùe @[ðûZþ aòhd _ûAñ aòaû\ Kùeö
K^K I Kûcò^úùe @~[û _âúZò Keò iêL-\êüLe @]ú^ ùjûA_ùWÿö Gjûe
^ûc ‘iõiûe’ö Gjò iõiûeùe @ûiq ùjûA R^à, ceY, Kcð`k I Cy-^úP
@aiÚû fûb Keò cûdûa¡ Rúacûù^ iõiûePKâùe bâcY KeêQ«òö Gjò
Rúacûù^ Pò\^êeûM ijR ùaûfò RûYò_ûe«ò ^ûjóö Pò\^êeûM K’Y, Zûjû
c]¥ C_f²ò jêG ^ûjóö @ûjû! ù~Cñ Pò\^êeûM Rúae Ê]cð I ^òZý _âKZ é ,ò
Zûjû bêfò RWÿû^êeûMùe aòùbûe ùjûA PòZK þ YÊeì_ Rúa @ù]ûMZò ùbûM
KeêQöò iõiûeùe _âûd Rúacûù^ Gjò \êŸg ð ûKê \êŸg ð û ùaûfò cY«ò ^ûjóö
eûMûcôKò û _âKZ
é eò K[û \ìùe [ûC, cûdûa¡ Rúa eûMû^êMû-_âKZ
é ò ijòZ
c¤ iµì‰ð @_eòPòZ [ûGö ùKùa ùKùa iû]ê Ké_ûeê Zû’ jé\dùe eûMû^êMû
_âKéZòe C\d jêGö ùi[ô_ûAñ eûMû^êMû _âKéZò \êfäðb I aòekö iõiûe G
_âKéZòeê a*òZö
Kò«ê bMaû^þ iaðm I Ké_ûcdö ùi ù\Lòùf,—cûdûa¡ Rúa PòZþ
_âKZé e
ò ê a*òZ ùjûA~ûAQòö Kò_eò Zûjûe cwk ùja? cûdûcêMÛ Rúacûû
c^ùe Ké¾-iáZò C\òZ ùjaûe C_ûd K’Y ùjûA_ûùe? iû]êiõM ùjùf
Rúa ^òRKê Ké¾\ûi ùaûfò RûYò _ûeòaö Kò«ê iû]êiõM _ûAñ ùKøYiò ^òŸðòÁ
aò]ò ^ûjóö Zûjû ù~ icÉu bûM¥ùe NUòa, Gjûe @ûgû aû ùKCñVò?
iû]ûeY ùfûKu _ûAñ ùMûUòG aò]ôcûMð ^ Kùf ùicûû C_Kûe ùja
^ûjóö bMaûûe Gjò Ké_û\éÁòeê gûÈ C\òZ ùjùfö(4) @û~ðýjé\deì_ú
@ûKûgùe bMaZþ-Ké_û-_âiìZ gûÈ-iì~ðý C\òZ ùjûA iaðiû]ûeYu fûMò
@ûmû-aò]ô _â·e Kùfö
@ûù\ø ùa\gûÈö ùa\gûÈe GK KûŠùe Kcð, GK KûŠùe mû^ I
GK KûŠùe _âúZòe_ ì û bqòe C_ù\g \ò@û~ûAQòö cûdûcêMÛ Rúaue @ù^K
@aiÚû @Qòö KòG ^òZû« cìXÿ Z, KòG KòQò cûZâûùe aòm I ùKjò ùKjò ajê
aòhdùe aòm ùjûA[û«òö Rúae aê¡òe @aiÚû ù~_eò, gûÈùe Zû’ _âZò
ùi_eò jó @ûù\g @Qòö Gjûe ^ûc @]ôKûeö ~\ý_ò Rúacûû iõLýû
@^êiûùe @]ôKûe @^«, Z[û_ò cêLý cêLý flY @^êiûùe Zûjû Zò^ò
bûMùe aòbq—(1) Kcðû]ôKûe (2) mû^û]ôKûe I (3) ù_âcû]ôKûeö
ùa\gûÈùe Gjò Zò^ò _âKûe @]ôKûe aòhdùe Kêjû~ûAQòö ùa\
aò]ô^òcðûY_ìaðK Gjò Zò^ò @]ôKûeúu K©ðaýûK©ðaý ^òYðd Keò[ôaûeê, Gjò
^òŸòðÁ ]cðKê ùa÷]]cð Kêjû~ûGö c^êhý ù~Cñ _âaé©ò\ßûeû _eò·kòZ ùjûA
ùijò ]cðKê MâjY Kùe, ùijò _âaé©òe ^ûc ùa÷]ú-_âaé©òö ~ûjûe ùa÷]ú-
_âaé©ò ^ûjó , ùi ^òZû« @ùa÷]ö @ùa÷] c^êhý _û_ûPeYùe eZ eùjö
Zûjûe Rúa^ iað\û @ùa÷] Kcðùe fûMò eùjö G_eò ùfûùK ùa\ajòbðìZ
“cûdûcêMÛ-Rúùae ^ûjò ÊZü Ké¾-mû^ö Rúùae Ké_ûd Ké¾ ùK÷fû ùa\-
(4)
_êeûYöö” (ùP÷. P c. 19/ 122) “Kùkø ^Á\égûùch _êeûYûùKðû$]êù^û\òZüöö”

(bû. 1/3/45)
I Gcûûê ‘ùcæz’ Kêjû~ûGö ùa\gûÈcûù^ ù~Cñ Zâòaò] @]ôKûe ^ò‰ðd

KeòQ«ò, ZûKê Ehòcûù^ iõjòZû-gûÈùe aòÉéZ Keò ùa\û^êMZ gûÈcûûê
_âKûg KeòQ«òö c^ê@û\ò _ŠòZMY ùKûWÿòGUò ]cðgûÈùe Kcðû]ôKûe a‰ð^û
KeòQ«òö \ûgð^òKcûù^ ZKð I aòPûe gûÈùe mû^û]ôKûee aò·e KeòQ«òö
ù_øeûYò K Z[û aò g ê ¡ Zûªò K (ùa\gûÈ aò É ûeK)cûù^ bqò Z ©ß e
@]ôKûeMZ C_ù\g I Kòâdû ^ò‰ðd KeòQ«òö icùÉ ùa÷\òKö Kò«ê ùijò
gûÈcûûe âú^ cúcûõiKcûù^ iaðgûÈe Zû_ô~ðý _âZò \éÁò ^ ù\A
GK @we iùaðû}éÁZû a‰ð^û Keò @ù^Kuê aòZKð I iù¦j M©ðùe
_KûCQ«òö gûÈcûû @_ìað cúcûõiû-eì_ bMa\þ MúZûgûÈ _âZò \éÁò ù\ùf
RYû~ûG, Kcðe CùŸgý mû^ ^ ùjùf ùijò KcðKê _ûhŠ-Kcð cù^Keò
ZýûM Keòaû aòù]dö _êYò Kcðù~ûM I mû^ù~ûMe CùŸgý bqò ^ ùjùf
Kcð I mû^ Cbd _ûhŠö Kcðù~ûM, mû^ù~ûM I bqòù~ûM aÉêZü GK—
Gjû jó ùaù\û\òZ ùa÷¾a iò¡û«ö
cûdûcêMÛ Rúa _â[ùc Kcðe @ûgâd ^òGö _ùe Kcðù~ûM, Zû’ _ùe
mû^ù~ûM I ùghùe bqòù~ûMe @ûgâd ùâûKê jêGö cûdûùcûjòZ RúaKê
GK ùiû_û^ ^ ù\LûAùf, ùi ùKøYiò cùZ bqò c¦òeKê CVò _ûeòa
^ûjóö
Kcðûgâd K’Y? Rúa^-]ûeY _ìaðK geúe I c^ \ßûeû ~ûjû KòQò
Keû~ûG, Zûjû ‘Kcð’ö Kcð \êA_âKûe—gêb I @gêbö gêb Kcð \ßûeû RúaKê
gêb `k còùk Gaõ @gêb Kcð \ßûeû @gêb `k còùkö @gêb KcðKê ‘_û_
aû aòKcð’ Kêjû~ûGö gêb Kcð ^ KeòaûKê ‘@Kcð’ Kêjû~ûGö G \êAUò ~ûK
c¦ö(5) gêbKcðUò bfö gêbKcð Zò^ò_âKûe—(1) ^òZý (2) ù^÷cò©òK I
(5)
KcðùYû j¥_ò ùaû¡a¥õ ùaû¡a¥* aòKcðYüö
@KcðY½ ùaû¡a¥õ Mj^û KcðùYû MZòüöö (MúZû 4/17)
Kcð, aòKcð I @Kcðe Z©ß RûYòaûKê ùja, KûeY Kcðe MZò @Zògd \êMðcö _û_eì_K
‘aòKcð’ iað\û ^ò¦^úd, Kò«ê ‘@Kcð’ iaêùlZâùe Z\î_ ^êùjñ; KûeY gâúc\¨bMaZ¨MúZû (4/
8) ùe _êYò Kêjû~ûAQò—~òG Kcðùe @Kcð I @Kcðùe Kcð \gð^ Kùe, ùijó ~[û[ð \âÁûö
gê¡bqcûù^ “^ ]cðõ ^û]cðõ gîZòMY ^òeêqõ Kòk Kêeê” (c^ügòlû) aòPûe @af´^ _ìaðK
Kcð-@Kcð-aòKcðeê @ZúZ ùjûA bMaZ¨ _âúZò iû]^Kê jó iaðiûe KeòQ«òö ^Zêaû @gê¡
Pò©ùe gêbKcð ^ Keòùf (@Kcðùe) \êMðZò còùkö
(3) Kûcýö KûcýKcð iað[û Êû[ðùe _eò_ì‰ð ùjûA[ôaû ù~ûMêñ ùjdö ^òZý
I ù^÷cò©òK Kcðe C_ù\g gûÈùe \ò@û~ûAQòö ùjdZû I C_ûù\dZû
aòPûe_ìaðK gûÈùe ^òZý, ù^÷cò©òK I Kûcý KcðKê ‘Kcð’ Kj«ò; @Kcð I
aòKcðKê Kcð Kêjû~ûG ^ûjóö KûcýKcð ùjd ùjZê ZýûRý, GYê ^òZý I
ù^÷cò©òK Kcð jó, Kcð @ùUö geúe, c^, icûR I _eùfûKe cwkR^K
KcðKê ‘^òZýKcð’ Kêjû~ûGö ^òZýKcð icÉue K©ðaý Kcðö ù~Cñ K©ða¥
Kcð ùKøYiò ^òcò©Kê @ûgâd Keò ùKùa ùKùa ^òZ¥Kcð bkò Keû~ûG,
ZûjûKê ‘ù^÷cò©òK Kcð’ Kêjû~ûGö i§ýû-a¦^û, _aòZâ C_ûd \ßûeû geúe
elû, icûR elû, iZý-aýajûe I _ûfý-_ûk^—G iaê ^òZýKcðö
céZ cûZû_òZû @û\òu _âZò K©ðaý _ûk^ I _û_ _ûAñ _âûd½ò© KeY—
@û\ò ù^÷cò©òK Kcðö
^òZý I ù^÷cò©òK Kcð iêê·eê eìù_ Keòaû _ûAñ gûÈKûecûù^ c^êhýe
Êbûa I ÊûbûaòK @]ôKûe aò·e_ìaðK ‘a‰ðûgâc’ ^ûcK GK ]cðe aýaiÚû
KeòQ«òö Gjò a¥aiÚûe ccð ùjfû, Kcð Keòaû _ûAñ ù~ûMý c^êhý ÊbûaZü
·eò _âKûe—aâûjàY, lZâòd, ùa÷gý I gì\âö Gcûù^ iõiûeùe ù~Cñ
@aiÚûKê @af´^ Keò ej«ò, ZûKê ‘@ûgâc’ Kêjû~ûGö Zûjû Pûeò_âKûe—
aâjàP~ðý, MûjðiÚý, aû^_âiÚ I i^Üýûiö ù~Cñcûù^ @Kcð I aòKcð _âòd,
ùicûù^ @«ýR I ^òeûgâcö a‰ð—Êbûa, R^à, Kâòdû I flY \ßûeû
^òeì_òZ jêGö ùKak R^à \ßûeû a‰ð ^òeì_Y ùjùf, a‰ðûgâce Zû_ô~ðýjû^ò
NùUö @aòaûjòZ @aiÚû, aòaûjòZ @aiÚû, ÈúiwZýûMe _ùe ùa÷eûMýe
@aiÚûKâùc @ûgâc ^òŸÁ ðò ùjûAQòö @aòaûjòZ @aiÚû aâjP
à ~ðý @ûgâc, aòaûjòZ
@aiÚû MéjiÚûgâcö Èúiw-aòeq @aiÚû aû^_âiÚ I i^Üýûiö ‘i^Üýûi’ iaðùgâÂ
@ûgâc I ‘aâûjàY’ iaðùgâÂ a‰ðö
iaðgûÈgòùeûcYò gâúcnûMaZ gûÈùe (11/17/15—21)
G_eò iò¡û« @Qò—
a‰ð û ^ûcûgâ c ûYû* R^à b ì c ý^ê i ûeò Y úüö
@ûi^þ _âKéZùdû ^éYûõ ^úùP÷^úðùPû©ùcû©cûüöö15ûû
gùcû \cÉ_ü ùgøPõ iù«ûhü lû«òeû{ðacþö

c\þ b qò ½ \dû iZýõ aâ j à _ â K é Z dÉß ò c ûüöö16öö
ùZùRû akõ ]éZòü ùgø~ðýõ ZòZòùlø\û~ðcê\ýcüö
ùiÚ ÷ ~ ð ý õ aâ j à Y ýùc÷ g ß ~ ýð õ lZâ _ â K é Z dÉß ò c ûüöö17öö
@ûÉò K ýõ \û^^ò Â û P @\ù¸û aâ j à ù ia^cþ ö
@Zê Á ò e ù[ð û _Pùd÷ ù a÷ ð g ý-_â K é Z dÉß ò c ûüöö18öö
gê g ï h Yõ \ß ò R Maûõ ù\aû^û*û_ýcûddûö
ZZâ fù²^ iù«ûhü gì \ â _ â K é Z dÉß ò c ûüöö19öö
@ùgøPc^é Z õ, ùÉdõ ^ûÉò K ýõ gê Ã aò M â j üö
Kûcü ùKâû]½ Zhð½ i bûùaû$«¥ûaiûdò^ûcþöö20öö
@jò õ iû iZýcùÉdcKûc-ùKâ û ]-ùfûbZûö
bì Z -_â ò d -jò ù Zjû P ]ùcð û $dõ iûað a ‰ð ò K üöö21öö
c^êh¥cûûe a‰ð I @ûgâc icìj R^àiÚûê ^úP I C©c bûa @^êiûùe
@]c-C©c bûa aògòÁ ùjûA@Qòö @[ðûZ¨ _û\ I RN^ ù\g ^úP iÚû^, ùi[ôeê
gì\â a‰ð I MéjiÚûgâce C_ô©ò ùjaûeê gê\â I MéjiÚcûûe ^úP _âKéZòöö15öö
gc, \c, Z_iýû, ùgøP, iù«ûh, lcû, iekZû, ùcûVûùe (bMaûûVûùe)
bqò, \dû I iZý—Giaê aâûjàYe Êbûaöö16öö
ùZR(_âZû_), ak, ù]÷~ýð , aúeZû, ijò¾Zê û, C\ûeZû, C\ýcgúkZû, iÚe
ò Zû
I Hgß~ðý—Giaê lZâòde Êbûaöö17öö
@ûÉòK¥ @[ðûZ¨ gûÈ, bq I bMaûû _âZò aògßûi, \û^^òÂû, \¸jú^Zû,
aâûjàYùiaû, @[ðaé¡ò aòhdùeùe _â~^ô—Giaê ùa÷gýe Êbûaöö18öö
ùMû, \ßR
ò I ù\aZûcûû ^òÃ_U ùiaû, Z[û ùi[ôeê C_ûRðZ ò @[ðùe iù«ûh
ejòaû—Giaê gì\âe Êbûaöö19öö
@ùgøP, @iZ¥, ùPø~ð¥, ^ûÉòK¥, aé[û Kkj, Kûc, ùKâû] I @iZþ aòhdùe
ùfûb—Giaê PZêað‰ð ajòbðìZ @«ýRcûûe Êbûaöö20öö
@jòõiû, iZý, @ùÉd (ùPûeò ^Keòaû), Kûc-ùKâû]-ùfûb gì^ýZû, icÉ
Rúaue _âòd Z[û jòZ-ùPÁû—Gjû iaê a‰ðe ]cð öö21öö
Gjò aò\ßZþibûùe gûÈaûK¥ Kjòaû cûùZâ Zûjûe @[ð icùÉ @^êba

KeêQ«ò, @ZGa cêñ ùgæûKMêWÿòKe @^êaû\ Keê^ûjóö cêñ ùKak GZòKò
KjòaûKê Pûùjñ ù~, a‰ð Z[û @ûgâc aýaiÚû jó ùa÷] Rúaê cìkbò©òö
ù~Cñ ù\gùe a‰ðûgâc aýaiÚûe ù~ZòKò @bûa, ùijò ù\gùe @]ûcðK ò Zûe
ùiZòKò _âûafýö
GVûùe aòPûeYúd, Kcð i´§ùe ‘^òZý’ I ‘ù^÷cò©òK’ \êAUò g±e
aýajûe Kò_eò ùjûA[ûG? gûÈe MìXÿûZòMìXÿ Zû_ô~ðý aòPûe Keò ù\Lòùf
RYû~ûG, Kcð i´§ùe Gjò \êAUò g± _ûecû[ðòK bûùa aýajéZ jêG
^ûjóö ùKak aýûajûeòK @[aû J_PûeòK bûùa aýajéZ ùjûA[ûGö
‘^òZý]cð’, ‘^òZýKcð’, ‘^òZý-Z©ß’, ‘^òZýiZý’ _âbéZò g± ùKak Rúae
aògê¡ Pò^àd @aiÚû aýZúZ @^ý ùKøYiò @aiÚûùe aýajéZ ùjûA ^
_ûùeö ù~Cñ C_ûd aòPûeùe KcðKê fl¥ Keò ‘^òZ¥’ g± _âùdûM
KeûjêG, Zûjû ùKak iõiûeùe ^òZ¥Z©ßKê \ìeeê CùŸg¥ Keê[ôaû ùjZê
J_PûeòK bûùa KcðKê ^òZý Kêjû~ûGö Kcð ùKùa aò ^òZý ^êùjñö Kcð,
Kcðù~ûM\ßûeû mû^Kê flýKùf I mû^ bqòKê flýKùf, Kcð I mû^Kê
J_PûeòK bûùa ^òZý Kêjû~ûGö aâûjàYcûû i§ýû-a¦^ûKê ^òZýKcð
Kjòaûe Zû_ô~ðý ùjCQò, Zûjû gûeúeòK aû ùbøZòK Kâòdû\ßûeû ‘bqò’Kê \ìeeê
flý Keê[ôaû cûMðö ùijò cûMð ^òZý]cðKê flý Keê[ôaû ùjZê ^òZý, Kò«ê
aÉêZü Zûjû ^òZý ^êùjñ, C_Pûe cûZâö
aÉêZü aòPûe Kùf ‘Ké¾ù_âc’ jó Rúae GKcûZâ ^òZýKcðö Gjûe
Zû©ßòK ^ûc ‘aògê¡ Pò\^êgúk^’ö Gjò Kû~ð¥e iû]^û _ûAñ ù~Cñ RWÿúd
Kû~ðý @af´^ KeòaûKê _ùWÿ, Zûjû ^òZýKcðe ijûdKö GYê G_eò KcðKê
^òZýKcð Kjòaûùe ù\ûh ^ûjóö Zû©ßòK eìù_ ù\Lòùf ZûjûKê ‘^òZý’ ^
Kjò ‘ù^÷cò©òK’ Kjòaû bfö Kcðùe [ôaû ^òZý-ù^÷cò©òK aòbûM aýûajûeòK
cûZâ, Zû©ßòK ^êùjñö
aÉêe aòPûe Kùf ùKak gê¡-Pò\þ @^êgúk^ Rúae ^òZý]cð, @^¥
ù~ùZ _âKûe ]cð @Qò, iaê ù^÷cò©òKö a‰ðûgâc-]cð, @Áûwù~ûM, iûõLý-
mû^ I Z_iýû—Giaê ù^÷cò©òK ]cðö Rúa a¡ ùjûA ^[ôùf, Giaê ]cðe
ùKøYiò @ûagýKZû ^[û«ûö Rúa a¡ ùjûA[ôaûeê cûdûcêMÛ @aiÚû GK
‘^òcò©’ö Gjò ^òcò© ù~ûMêñ C_ùeûq ]cð-icìj ‘]cð’ ùjûA@Qò ö @ZGa

Zû©ßòK aòPûeùe ùiiaê ù^÷cò©òK ]cðö
aâûjàYe ùgâÂZû, i§ýû-a¦^û\ò Kcð I KcðZýûM_ìaKð i^Üýûi MâjY—
Giaê ù^÷cò©òK ]cðö Giaê Kcð ]cðgûÈcûûùe _âgÉ eìù_ I @]ôKûe
ùb\ùe a‰ðòZ @Qò, ~ûjû ^òZû« C_ûù\dö Z[û_ò ^òZýKcð _ûLùe
Giaêe ùKøYiò i¹û^ ^ûjóö ~[û (gâúc\þbûMaZcþ 7/9/10)—
aò_âû\þ\ßòhWþ-MêY~êZû\eaò¦^ûb-
_û\ûeaò ¦ aò c ê L ûZþ gß _ Põ aeò Â cþ ö
cù^ý Z\_ð ò Z cù^û-aPù^jò Z û[ð -
_â û Yõ _ê ^ ûZò i Kê k õ ^ Zê bì e ò c û^üöö (6)
iZ¥, \c, Z_, @cû›~ð¥, jâú (f{û), ZòZòlû (ij^gúkZû), @îìdû,
~m, \û^, ]éZò, ùa\gâaY I aâZ—Gjò aûeUò aâûjàYcûû ]cðö G_eò
\ßû\gMêY aògòÁ aâûjàY RMZùe _ìR^úd, Kò«ê Gjò MêY~êq ùjûA c¤
~\ò ùi Ké¾bqò gì^ý jê@«ò, ùZùa ùijò aâûjàYu @ù_lû bq PŠûk
c]¥ ùgâÂö Zû_ô~ðý ùjCQò, PŠûkaõgùe R^à fûb Keò iû]êiw-eì_K
iõÄûe \ßûeû Rúae ^òZý]cðeì_K Pò\^êgúk^ùe ù~Cñ aýqò _âaé©, ùi
aâûjàYaõgùe RûZ, gê¡-Pò\^êgúkêì_ ^òZ¥-]cðû^êgúkêê aòeZ,
ù^÷cò©òK ]cðùe _âZòÂòZ aâûjàY @ù_lû ùgâÂö
RMZùe \êA_âKûe c^êhý @Q«òö ~[û C\òZ-aòùaK I @^ê\òZ-
aòùaKö iõiûeùe _âûd @^ê\òZ-aòùaK c^êhý _eò_ì‰ðö C\òZ aòùaK
c^êhý aòekö @^ê\òZ aòùaK c^êhýu c¤ùe ‘aâûjàY’ iaðùgâÂ Gaõ ^òR
aù‰ðûPòZ i§ýû a¦^û\ò ‘^òZýKcð’ @^ý Kcð @ù_lû ùgâÂö C\òZ-aòùaK
c^êhýu @^ý ^ûc ‘ùa÷¾a’ö ùa÷¾au aýajûe I @^ê\òZ-aòùaK
c^êhýu aýajûe @agý _é[Kþ ùjaö G_eò ùjùf c¤ ùa÷¾au aýajûe
(6)
ùcû’ aòPûeùe, bMaû^þ _\à^ûbu PeYKck _âZò aòcêL \ßû\gMêY~êq
aâûjàYVûeê PŠûkKêkùe C_ô^Ü bq ùgâÂö KûeY Zûue c^ c^, aP^, ùPÁû
I @[ð Ké¾uê ic_ðZ
ò , GYê ùi ^òR Kêk ijòZ ^òRKê _aòZâ Ke«òö Kò«ê Cq MêYaògÁ
ò
aâûjàY ajê @bòcû^ agZü ^òRKê c¤ _aòZâ Keò_ûùe ^ûjóö
@^ê\òZ aòùaK c^êhýu gûi^ _ûAñ _âÉêZ iàû©ðaò]û^-Zû_ô~ðýe aòeê¡

^êùjñö gûÈcûû Zû_ô~ðý iaðZâ icû^ö @^ê\òZ aòùaK c^êhý gûÈe iÚík
aPê GK @õgùe @ûa¡ ejòaû _ûAñ aû¤; C\òZ-aòùaK c^êhý gûÈe
Zû_ô~ðýKê a§êbûaùe MâjY Ke«òö Kòâdûùe ùb\ ùjùf c]¥ Zû_ô~ýð
\éÁòeê ùb\ eùj ^ûjóö @^]ôKûeúu \éÁòùe C\òZ aòùaK _êeêhu
aýajûe iû]ûeY aýajûee aò e ê ¡ bkò RYû_ùWÿ ö Kò « ê aÉê Z ü
ùicûûe _é[Kþ aýajûee cìk Zû_ô~ðý ùMûUòGö
C\ò Z -aò ù aK c^ê h ýu \é Á ò ù e iû]ûeYu _ûAñ ù^÷ c ò © ò K ]cð
C_ù\gù~ûMý, Kò«ê aÉêZü Zûjû @iµì‰ð, ùjdcògâ I @PòeiÚûdúö
ù^÷cò©òK ]cðùe iûlûZþ Pò\^êgúk^ ^ûjóö Pò\þ@^êgúkê @ûgâdùe
RWÿû^êgúk^ MâjY Kùf, Zûjû ùKak Pò\^êgúk^ eì_K Cù_d _âû¯òe
C_ûd jêGö C_ûd Cù_dKê ù\A gû« ùjûA~ûGö @ZGa C_ûd K\û_ò
iµì‰ð ^êùjñ, Cù_d aÉêe LŠòZ @aiÚû cûZâö @ZGa ù^÷cò©òK ]cð @ûù\ø
iµì‰ð ^êùjñö C\ûjeY Êeì_—aâûjàYcûûe i§ýû-a¦^û Zûjûe
@^ýû^ý Kcð bkò lYòK I aò]ôiû]ýö ijR _âaé©òùe Gjò icÉ Kû~ðý jêG
^ûjóö ajê\ò^ _~ðý« ùa÷] @^êgúk^ùe(gûÈaò]ô @^ê~ûdú i§ýû a¦^û
@û\òùe) ejò ejò iû]ê-iw eì_K iõÄûe \ßûeû Pò\^êgúk^ eì_K
jeò^ûcùe eêPò ùjùf, i§ýû-a¦^û\ò @ûC Kcð @ûKûeùe eùj^ûjóö
jeò^ûc iµì‰ð Pò\^êgúk^ö i§ýû-a¦^û\ò ùKak ùijò (jeò^ûc-
@^êgúk^ eì_ú) _â]û^ Kû~ðýe C_ûd cûZâö Zûjû K\û_ò iµì‰ð Z©ß
ùjûA_ûùe ^ûjóö
ù^÷cò©òK ]cð iZþCùŸgýcìkK ùjûA[ôaûeê @û\eYúd ùjùf c¤
Zûjû ùjdcògâö Pò\þ Z©ß jó C_ûù\dö RWÿ I RWÿiw Rúa_ûAñ ùjdö
ù^÷cò©òK ]cðùe @]ôK RWÿZß @Qò Gaõ G[ôùe @aû«e (@û^êhwòK) `k
GùZ @]ôK ù~, Rúa ùijò lê\â `kùe ^ _Wÿò ejò_ûùe ^ûjóö ~[û—
aâûjàY_ûAñ Bgße-C_ûi^û bf, Kò«ê cêñ aâûjàY I @^ýcûù^ ùcû Vûeê
jú^, G_eò cò[ýû @juûe Zû’e C_ûi^ûKê ùjd `k ù\A[ûGö
@Áûwù~ûMû\òùe ‘aòbìZò’ ^ûcK GK Zêz `k @Qò, ~ûjû Rúa _ùl
@Z¥« @cwk-R^Kö ‘bêqò’ I ‘cêqò’—G \êAUò ù^÷cò©òK ]cðe @^òaû~ðý
ijPeúö Gjò \êjóu Kakeê a*ò_ûeòùf cìkCùŸgý—Pò\^êgúk^

ùjûA_ûùeö @ZGa ù^÷cò©òK ]cðùe Rúa _ûAñ ùjd bûM @]ôKö
ù^÷cò©òK ]cð @PòeiÚûdúö Rúae iaê @aiÚûùe I iaê icdùe
ù^÷cò©òK ]cð eùj ^ûjóö ~[û—aâûjàYe aâjà]cð, lZâòde lûZâ]cð @û\ò
ù^÷cò©òK ]cðö ‘^òcò©’ ùgh ùjaû cûùZââ ùijò ]cð \ìe ùjûA~ûGö ~[û—
RùY aâûjàY céZýê_ùe PŠûk R^à _ûAfûö Gùa Zû’e aâûjàY a‰ðMZ
ù^÷cò©òK ]cð @ûC Ê]cð ^êùjñö ‘Ê]cð’ g± GVûùe J_PûeòKö _âùZýK
R^àùe Rúae Ê]cðe _eòa©ð^ jêG Kò«ê ùKøYiò R^àùe ^òZý]cðe
_eòa©ð^ jêG ^ûjóö Rúae ^òZý]cð jó _âKéZùe Ê]cð, ù^÷cò©òK ]cð
PòeiÚûdú ^êùjñö
~\ò @û_Y _Pûe«ò ùa÷¾a]cð K’Y? Zû’e C©e ùja—ùa÷¾a]cð
ùjCQò Rúae ^òZý]cðö ùa÷¾a-Rúa RWÿcêq @aiÚûùe aògê¡ Pò\ûKûeùe
Ké¾ù_âce @^êgúk^ Ke«ò Gaõ RWÿa¡ @aiÚûùe C\òZ-aòùaKú ùjûA
RWÿ I RWÿ i ´§ú aò h deê ùKak Pò \ ^ê g úkê @^ê K ì k aò h dKê
@û\e_ìaðK MâjY Ke«ò Gaõ _âZòKìk aòhdKê aRð^ Ke«òö ùicûù^
gûÈúd aò]ò^òùh]e @]ú^ ùjûA ùKøYiò Kû~ðý Ke«ò ^ûjó; ù~ùa ù~Cñ
aò]ò jeòbR^ _ûAñ @^êKìk jêG, ùZùa ZûKê @û\e Ke«ò Gaõ ~ûjû
_â Z ò K ì k jê G ZûKê ùijò l Yò @^û\e Ke«ò ö ^ò ù h] i´§ùe c¤
ùa÷¾acûû aýajûe ùijò_eò ùjûA[ûGö ùa÷¾a jó RMZe iûeaÉêö
ùa÷¾a RMZe a§êö ùa÷¾a jó RMZe cwkKûeúö ùcûe ~ûjû KòQò
Kjòaûe [ôfû, Zûjû @ûRò cêñ Gjò ùa÷¾au ibûùe aò^úZ bûùa Kjòfòö
@û_Ycûù^ ùcûe ù\ûh cûRð^û Ke«êö
GZòKò Kjò ùa÷¾a\ûi ùa÷¾au ibûKê iûÁûw _âYûc Keò GK _ûgßðùe
aiòMùfö ùiùZùaùk ùa÷¾acûû @ûLòeê @gî]ûeû _âaûjòZ ùjaûKê
fûMòfûö icùÉ GK Êeùe ]^ý ]^ý KjòaûKê fûMòùf; ZZþijòZ
ùMû\îce Kê¬cûûùe c¤ ]^ý ]^ý _âZò]ß^òZ ùjfûö
Ròmûiê MûdK aâûjàY _ìùaðûq aòPûee @ù^K iÚkùe ^òMìXÿ iZý
ù\LòaûKê _ûAùf Gaõ iÚûù^ iÚûù^ Zûuê KòQò KòQò iù¦j fûMòfûö ~ûjû aò
ùjC, Zûu jé\dùe ùa÷¾a ]cðe gâ¡ûaúR UòKòG @uêeòZ ùjfûö ùi
jûZ ù~ûWÿò Kjòùf—‘cùjû\dMY! cêñ ùa÷¾a ^êùjñ, Kò«ê jeò^ûc gêYò

gêYò ùa÷¾a ùjûAQòö @û_Ycûù^ ~\ò Ké_û Keò ùcûùZ KòQò gòlû ù\ùa,
ùZùa ùcûe @ù^K iù¦j \ìe ùjaö’
ù_âc\ûi _ecjõi aûaûRú cjûgd Ké_û Keò Kjòùf—@û_Y icùd
icùd gâúcû^þ ùa÷¾a \ûiu iw Ke«êö ùi iaðgûÈùe _ŠòZö ùa\û«-
gûÈe M¸úe @¤d^ _ùe i^Üýûi ùÂ ùi aûeûYiúùe ejê[ôùfö @ûce
_âûY_Zò gâúKé¾ùP÷Z^ý cjû_âbê @iúc Ké_û Keò Zûuê Gjò â\ßú_Kê @ûKhðY
KeòQ«òö Gùa ùi ùa÷¾a-Z©ßùe iµì‰ð aòmö jeò^ûcùe Zûue _âMûXÿ
_âúZò ùjûAQòö
Ròmûiê cjûgdu ^ûc [ôfû gâúKûkò\ûi fûjòWÿúö ùi aûaûRú cjûgdu
Gjò K[û gêYò ùa÷¾a\ûiuê cù^ cù^ Mêeê eìù_ aeY Keòù^ùfö ùi
bûaòùf, Gjò aýqòu R^à aâûjàYKêkùe Gaõ ùi i^Üýûi-@ûgâc MâjY
KeòQ«òö iêZeûõ aâûjàYKê C_ù\g ù\aûùe ùi ù~ûMýö _ê^ü ùa÷¾a
Z©ßùe Zûue aòùgh _âùag ù\Lû~ûCQòö GYê ùa÷¾a ]cðe @ù^K Z[ý
Gjûu Vûeê gòLû~ûA _ûùeö
G_eò Pò«û Keò fûjòWÿú cjûgd ùa÷¾a\ûiu PeYùe \ŠaZþ _âYûc
Keò Kjòùf—‘cùjû\d! @û_Y ùcûùZ Ké_û Ke«êö’
ùa÷¾a\ûi c¤ Zûuê \ŠaZþ _âYûc Keò C©e ù\ùf—‘@û_Y c¤
ùcûùZ Ké_û Kùf cêñ KéZû[ð ùjaòö’
ùi\ò^ _âûd i§ýû ùjûA~ûA[ôfûö ùZYê icùÉ ^òR ^òR iÚû^Kê
PûfòMùfö ùa÷¾a\ûi _â\êýcÜ Kê¬ùe ejòùfö fûjòWÿú cjûgd ^òR iÚû^Kê
PûfòMùfö
fûjòWÿú cjûgdu NeUò Mûñe GK ùMû_^úd iÚû^ùe [ôfûö Zûjû c¤
ùMûUòG Kê¬ö Kê¬e c¤bûMùe cû]aúcŠ_ I Zêkiú ù\aúu PCeûö \êA
\òMùe \êAUò Ne û @MYûUò PòZû aéle aûWÿ \ßûeû ùaÁòZö ùaf, ^òc
@û\ò `kMQ I `êfMQ ùiVûùe ùgûbû _ûC[ôfûö cû]a \ûi aûaûRú
ùijò Kê¬e @]ôKûeú [ôùfö aûaûRú _â[ùc bf [ôùf, Kò«ê iwù\ûh\ßûeû
Zûu ùa÷¾aZûe aòùgh jû^ò ùjûAQòö ù~ûhòZ¨(Èú)-iwù\ûhùe \ìhòZ
ùjûA Zûu bR^û\ò jâûi ùjûA~ûAQòö @[ðûbûa ùjZê Zûue Lyð bf
Pkê^[ôfûö ùi @ù^K iÚûêê bòlû cûMêê[ôùf Gaõ ùMûUòG Ne bWÿûùe

ù\A[ôùfö ùijò Nùe fûjòWÿú cjûgd ejê[ôùfö
@ûRò c¤eûZòùe fûjòWÿú cjûgdu ^ò\ bûwòMfûö ùi ùa÷¾a\ûi
aûaûRúu aqéZûe iûeû[ð c^Kê c^ aòPûe Keê[ôùfö ùiZòKòùaùk
@MYûùe KòQò g± ùjfûö ùi aûjûeKê @ûiò ù\Lòùf, cû]a \ûi aûaûRú
RùY Èú ùfûK iû[úùe QòWÿû ùjûA K[ûaû©ðû ùjCQ«òö Zûuê ù\Lò Èú
ùfûKUò ùiVûeê _ùkAMfûö fûjòWÿú cjûgdu @ûMùe f{òZ ùjûA aûaû
cû]a\ûi ^úeaùe QòWÿû ùjùfö
fûjòWÿú cjûgd Kjòùf—“aûaûRú! NUYû K’Y?”
cû]a\ûi iRk-^d^ùe Kjòùf—“ùcûe \êbðûMý @ûC K’Y
Kjòaò? jûd! cêñ K’Y [ôfò K’Y ùjûAMfòö _ecjõi aûaûRú cjûgd ùcû
C_ùe ùKùZ gâ¡û eLò[ôùf! Gùa Zûu ^òKUKê ~òaû _ûAñ ùcûùZ f{û
fûMêQöò ”
fûjòWÿú cjûgd Kjòùf—“K[ûUû ÆÁ eìù_ Kjòùf aêSò _ûeòaòö”
cû]a\ûi Kjòùf—“ù~Cñ Èú ùfûKUòKê @û_Y ù\Lòùf, ùi ùcûe
_ìaðûgâce aòaûjòZû _^ôúö ùcûe ùbK MâjYe KòQò \ò^ _ùe ùi gâú_ûU
gû«ò_êeùe MwûKìùk ùMûUòG KêWÿò@û Keò ejòaûKê fûMòùfö G_eò ajêZ
\ò^ aòZòMfûö \òù^ cêñ gâú_ûU gû«ò_êe ~ûA MwûKìkùe Zûuê ù\Lò
Kjòfò—‘Zêùc KûjóKò Méj ZýûM Kf?’ ùi ùcûùZ aêSûAùf, ‘iõiûe
@ûC ùcûùZ bf fûMê^ûjóö @û_Yu PeYùiaûeê a*òZ ùjûA cêñ Zú[ðaûi
KeêQò, bòlû-gòlû Keò ùKû÷Yiò _âKûùe \ò^ KûUêQòö’ Gjû_ùe cêñ @ûC KòQò
^ Kjò ùMû\îc ùèò @ûiòfòö ùi c¤ ]úùe ]úùe ùMû\îcKê @ûiò RùY
i\¨ùMû_e Nùe ejòaûKê fûMòùfö _âZò\ò^ ùKCñVò ^û ùKCñVò Zûu ijòZ
ù\Lû ùjûA~ûC[ôfûö cêñ Zûu _òQû QûWÿòaû _ûAñ ù~ZòKò Pûùjñ, ùi ùiZòKò
jó @]ôK N^òÂZû aXÿûAaûKê fûMòùfö Gùa ùi ùMûUòG @ûgâc c¤ KeòQ«òö
@]ôK eûZòùe GVûKê @ûiò ùi ùcûe iað^ûg _ûAñ ~^ô KeêQ«òö iaðZâ
ùcûe @_~g ùNûhòZ ùjCQòö Zû ijòZ ùcûe bR^ c¤ @Z¥« jâûi
ùjûAQòö gâúKé¾ùP÷Z^ýu \ûicûû c¤ùe cêñ Kêkûwûeö ùQûU jeò\ûiuê
\Š còkòaû _ùe Gùa cêñ c¤ \Šù~ûMý aýqò ùjûA~ûAQòö gâúùMû\îce
aûaûRúcûù^ Ké_ûKeò G_~ðý« ùcûùZ \Š ù\A ^ûjû«ò; Kò«ê @ûC gâ¡û

Keê^ûjû«òö”
Zûu K[ûgêYò fûjòWÿú cjûgd Kjòùf—“aûaû cû]a\ûi! iûa]û^
ùjûA~û@û«êö” G_eò Kjò ùi ^òR Méj c¤ùe _âùag Kùfö aûaûRú c¤
^òR Mû\òKê PûfòMùfö
eûZòùe fûjòWÿú cjûgduê ^ò\ @ûiòfû^òö ùi c^Kê c^ KjòaûKê
fûMòùf ù~ aûaûRú cû]a\ûi ùZùa aû«ûgú(7) ùjûA @]ü_[ùe Mùfö
ùZYê ùcûe c¤ GVûùe ejòaû CPòZ ^êùjñö KûeY iwù\ûh ^ ùjùf
c¤ aòùgh ^ò¦û ùjaö _êYò gê¡ ùa÷¾aMY ùcûùZ @ûC gâ¡ûe ijòZ
gòlû ù\ùa ^ûjóö
_âûZüKûkùe ùi _â\ýêcÜ Kê¬Kê @ûiò ~[ûaò]ô gâúùa÷¾a\ûiuê @bòaû\^
Keò ùijò Kê¬ùe ejòaû _ûAñ iÚûÛòG cûMòùfö ùa÷¾a\ûi _ecjõi
aûaûRú cjûgduê Gjò K[û RYûAùf, ùi Kê¬e GK _ûgßðiÚ KêUúeùe
Zûuê eLôaûKê @ûù\g ù\ùfö ùijò\ò^ Vûeê fûjòWÿú cjûgd ùiA
KêUúeùe ejòùf Gaõ ^òKUiÚ Rù^÷K aâûjàY-Neê _âiû\ _ûAaûe aýaiÚû
Keòùfö
ûû ZéZúd @¤ûd icû¯ ûû
(7)
aû«ûgú—aû«ò Keò[ôaû Lû\ýKê ù~ LûG (@gþ-ùbûRù^)ö @[ðûZ¨ ù~Cñ i^Ü¥ûiú i^Ü¥ûi
@ûgâc QûWÿò _êYò MéjiÚûgâcùe _âùag Ke«ò, Zûuê aû«ûgú Kêjû~ûGö
@]¥ûd ^òZý]cðe ^ûcû«e ùa÷¾a]cð 37
PZê[ð @]ýûd
^òZý]cðe ^ûcû«e ùa÷¾a]cð
fûjòWÿú cjûgdu KêUúe I ùa÷¾a \ûiu KêUúe _ûLû_ûLôö ^òKUùe
ùKùZûUò @û´ I _Yi aél @Qòö Pûeò\òMùe ùQûU ùQûU Mê@ûMQ ùgûbû
_ûCQòö @MYûùe GK _âgÉ PKâûKûe PCZeûö Gjò PCZeû gâú_â\ýêcÜ
aâjPà ûeúu icdeö @ù^K \òêê ùa÷¾acûù^ ZûKê ‘iêebò PCZeû’ Kj«ò
Gaõ _â\lòY Keòaû ijòZ gâ¡ûùe \ŠaZ¨ _âYûc Ke«òö
i§ýû icdö ùa÷¾a\ûi ^òR KêUúeùe GK _Zâûi^ùe aiò jeò^ûc
KeêQ«òö Ké¾_l ùjZê ]úùe ]úùe eûZò @]ôK @§ûe ùjaûKê fûMòQòö
fûjòWÿú cjûgdu KêUúeùe GK \ú_ cò¬ò cò¬ò ùjûA RkêQòö jVûZþ Zûu
\ßûe^òKUùe iû_ bkò KòQò ùMûUûG ù\LûMfûö fûjòWÿú cjûgd ZZ¨lYûZ¨
LùŠ aûWÿò ùÂ ùiA iû_Kê cûeòaû _ûAñ \ú_UòKê ùZRò aûjûeKê @ûiê @ûiê
iû_Uò @\égý ùjûAMfûö
fûjòWúÿ cjûgd ùa÷¾a\ûiuê Kjòùf—@û_Y UòKòG iûa]û^ ejòùaö
@û_Yu KêUúe @ûWÿKê GK iû_ ~ûAQòö
ùa÷¾a\ûi Kjòùf—fûjòWÿú cjûgd! @û_Y iû__ûAñ GùZ aýÉ
ùjCQ«ò KûjóKò? @ûi«ê ùcû’ KêUúeùe ^òbðdùe ai«êö
fûjòWÿú cjûgd Zûu KêUúeKê ~ûA _Zâûi^ C_ùe aiòùfö Kò«ê Zûu
c^ Gùa aò iû_ aòhdùe ajêZ P*k [ôfûö ùi Kjòùf—cjûgd! G
aòhdùe @ûc gû«ò_êe ajêZ bfö ijeùe ùKCñVò iû_, aòQû @û\òe
bd ^ûjòñö ^\údû @*kùe iaðZâ iû_e bdö aòùghZü ùMû\îcû\ò a^cd
iÚû^ùe b\âùfûKcûû aûi Keòaû KVò^ö
ùa÷¾a\ûi aûaûRú Kjòùf—fûjòWÿú cjûgd! Giaê aòhdùe Pò©Kê
P*k Keòaû ^òZû« c¦ö @û_Y gâúcnûMaZ Mâ^Úùe _eúlòZ¨ cjûeûRu
38 ùR÷ a ]cð PZê [ ð
K[û @agý gêYò[ôùaö ùi i_ðbd _eòZýûM Keò iÚòe Pò©ùe gâúgêKù\au
cêLeê jeòK[ûcéZ gâaY Keò _ecû^¦ fûb Keò[ôùfö PòZþù\jùe i_ð
@ûNûZ Keò_ûùe ^ûjóö ùKak bMaZþK[û aòejeì_ú i_ð jòñ ùiA ù\jKê
@ûNûZ Kùeö RWÿù\j ^òZý ^êùjñ, \òù^ ^û \òù^ ZûKê @agý QûWÿòaûKê
_Wÿòaö RWÿù\j _ûAñ ùKak gûeúeòK Kcð aòjòZö Ké¾u Azûùe G ù\je
_Z^ ùjùf ùKøYiò ùPÁû \ßûeû Gjûe elû Keû~ûA _ûeòa ^ûjóö geúe
^Á ùjaûe icd C_iÚòZ ^ ùjùf, i_ð ^òKUùe ùgûAùf c¤ ùi KòQò
Keòòa ^ûjóö @ZGa iû_ @û\òe bd \ìe ùjfû _ùe ‘ùa÷¾a’ ^ûùc
_eòPd \ò@û~ûGö bd\ßûeû ~\ò Kûjûe Pò© P*k eùj, ùZùa ùi
gâújeòu PeYùiaûùe Kò_eò ^ò~êq ùja? @ZGa i_ðbd I bdKûeK
i_ðKê cûeòaûe ùPÁû Cbùd aRð^údö
fûjòWÿú cjûgd gâ¡ûe ijòZ Kjòùf—@û_Yu iû]ê aP^ \ßûeû ùcû’
jé\d ^òbðd ùjûAMfûö a©ðcû^ cêñ aêSòMfò ù~ jé\dKê C^ÜZ Kùf
_ecû[ð fûbe ù~ûM¥ ùjûA~ûGö Mòeò-K¦ecûûùe @ù^K cjûcôû
bMaûû bR^ KeêQ«òö ùicûù^ Rwfe Rúa-R«êuê We«ò ^ûjó, aeõ
@iZþ-iw bdeê Ne QûWÿò a^ý R«êu ijòZ a^ùe aûi Ke«òö
aûaûRú Kjòùf—jé\dùe bqòù\aúu @ûaòbðûa ùjaû\ßûeû jé\d
ijRùe C^ÜZ ùjûA~ûG, RMZe iaê Rúau _âòd_ûZâ ùjûA~ûGö iû]ê
I @iû]ê Rúa, icùÉ bquê @^êeûM Ke«òö @ZGa cûâcûùZâ ùa÷¾a
ùjaû K©ða¥ö
GK[û gêYò fûjòWÿú cjûgd Kjòùf—@û_Y ^òZý]cð _âZò ùcûe gâ¡û
C\d KeòQ«ò Gaõ ^òZý]cð ijòZ ùa÷¾a]cðe KòQò ^òKU i´§ @Qò—
Gbkò ùcû c^ùe _âZúZò ùjûAQòö Kò«ê ‘^òZý]cð I ùa÷¾a]cð’ ù~ GK,
Gjû cêñ Gùa aò aêSò _ûeê^ûjóö _âû[ð^û KeêQò, @û_Y GA K[ûUò ùcûùZ
bfeìù_ aêSûA \ò@«êö
ùa÷¾a\ûi aûaûRú KjòaûKê fûMòùf—RMZùe ùa÷¾a]cð ^ûcùe
\êAUò _é[Kþ _é[Kþ ]cð _âPkòZ, ~[û—gê¡ ùa÷¾a]cð I aò¡ ùa÷¾a]cðö
gê¡ ùa÷¾a]cð Z©ßZü GK ùjùf c¤ eiùb\ùe ·eò _âKûe, ~[û—
(1) \ûiýMZ ùa÷¾a]cð (2) iLýMZ ùa÷¾a]cð (3) aû›fýMZ
ùa÷¾a]cð I (4) c]êeMZ ùa÷¾a]cð ö _âKéZùe gê¡ ùa÷¾a]cð GK I

@\ßòZúdö Gjûe @^¥ ^ûc ^òZý]cð aû _ec]cðö ‘~\þ ~\þ aòmûùZ iaðcò\õ
aòmûZõ baZò
baZ’ö (cêŠK 1.3) @[ðûZþ ~ûjûKê aòùghbûùa RûYòùf iaê
KòQò RûYòaû ùjûA~ûGö Gjò gîZòaûYú gê¡ ùa÷¾a]cðKê flý KeêQòö Gjûe
aòÉéZ aòaeYú Kâcgü RûYòùaö
aò¡-ùa÷¾a]cð \êA_âKûe, ~[û—Kcðaò¡ ùa÷¾a]cð I mûâò¡
ùa÷¾a]cðö iàû©ðcZùe ùa÷¾a ]cðe ù~ùZ_âKûe _¡Zò @Qò—ùi iaê
Kcðaò¡ ùa÷¾a-]cðö Gjò ùa÷¾a]cðùe ùa÷¾a cª\úlû ejòùf c¤
aòga ß ýû_ú _êehê eì_ aò¾u
ê ê Kcðûweìù_ iÚû_^ Keû~ûGö Gjò cZùe aò¾ê
icÉ ù\aZûue ^òd«û ùjùf c¤ ùi Êdõ Kcðûwe I Kcðe @]ú^ö Kcð
aò¾uê Azû]ú^ ^êùjñ, aeõ aò¾ê Kcðe Azû]ú^ö Cq cZû^êiûùe aò¾u ê
C_ûi^û, bR^ I iû]^—iaê Kcðûw, ù~ùjZê Kcð @ù_lû Cy Z©ß KòQò
^ûjòñö Re^àúcûõiKu ùa÷¾a]cð Gjò eìù_ ajê\ò^ ùjfû Pkò @ûiêQòö
bûeZùe Gjò cZe ajêùfûK ^òRKê ùa÷¾a ùaûfò @bòcû^ KeêQ«òö
ùicûù^ gê¡ ùa÷¾auê ùa÷¾a eìù_ cû^òaûKê Pûjû«ò ^ûjóö Gjû ùKak
ùicûû \êbûð Mý cûZâö
bûeZùe mûâò¡ ùa÷¾a ]cðe c¤ Lêaþ _âPûe PûfòQöò mû^ú iµâ\ûd
cZùe @ùmd aâj-à Z©ß jó iùaðûy Z©ßö ùijò cZû^êiûùe ^òaùòð gh aâjK à ê
_ûAaû _ûAñ iûKûe iì~ýð , MùYg, gqò, gòa I aò¾u ê C_ûi^û @ûagýKö
mû^ _ì‰ð ùjûAMùf iûKûe C_ûiý \ìùeA ~û@û«ò Gaõ ùghùe ^òaùòð gh
aâjàZû _âû¯ jêGö @ù^ùK Gjò cZKê cû^ò gê¡ ùa÷¾auê @^û\e Ke«òö
Cq _ù*û_ûi^ûùe aò¾u ê e ù~Cñ C_ûi^û jêG ùi[ôùe \úlû, _ìRû @û\ò
iaêKQò ò aò¾aê h
ò dK jêG û ùKCñVò ùKCñVò Zûu C_ûi^û eû]ûKé¾ aòhdK
ùjùf c¤ Zûjû gê¡ ùa÷¾a]cð ^êùjñö Ga¸ìZ aò¡-ùa÷¾a]cðKê _é[Kþ Keòaû
_ùe ù~Cñ gê¡ ùa÷¾a]cðe C\d jêG, Zûjû jó _âKéZ ùa÷¾a]cðö
Kkòù\ûhùe @ù^K ùfûK gê¡ ùa÷¾a]cðKê aêS^ ò _ûeò aò¡-ùa÷¾a]cðKê
jó ùa÷¾a]cð Kj«òö
gâúc\¨bûMaZe iò¡û« @^êiûùe cûâe _ecû[ð-_âaé©ò Zò^ò _âKûe
(1) aâûjà-_âaé©ò (2) _ecûcô-_âaé©ò I (3) bûMaZ-_âaé©òö aâûjà-_âaé©ò
\ßûeû ^òaðòùgh aâjàùe Kûjûe Kûjûe eêPò jêGö ùicûù^ ù~Cñ C_ûd
@af´^ Keò ^òaðòùgh ùjaûKê ùPÁû Ke«ò, icd Kâùc ùi iaê C_ûd
_*-ù\aZûue C_ûi^û eì_ùe _eòPòZ jê@«òö Z^àù]¥ mûâò¡-
ùa÷¾a]cð C\òZ jêGö
_ecûcô_âaé©ò \ßûeû iìlà _ecûcôÆgðú ù~ûMZ©ßùe c¤ Kûjûe Kûjûe
eêPò jêGö ùicûù^ ù~Cñ C_ûd @af´^ Keò _ecûcô-icû]ô @ûgû Ke«ò,
ùi iaê Kâòdû Kcðù~ûM Z[û @Áûwû\ò ù~ûM ^ûcùe aòLýûZö Gjò cZùe
aò¾êcª\úlû, aò¾ê_ìRû I ]ýû^ @û\ò iaê Kcðûw; G[ôeê Kcðaò¡ ùa÷¾a-
]cðe C\d jêGö
bûMaZ-_âaé©òKâùc gê¡ iaòùgh bMaZ¨-Êeê_û^êMZ bqòZ©ßùe
ùiøbûMýgûkú Rúacûû eêPò jêGö Gcûù^ ù~Cñ bMaZþ@ûeû]^û\ò
Ke«ò, ùi iaê Kâòdû Kcð aû mû^ûw ^êùjñ—gê¡ bqòe @wö Gjò cZe
ùa÷¾a]cð gê¡-ùa÷¾a]cðö gâúc\þbûMaZ Kêj«ò—
a\«ò Z©©ß a ò \ É©ß õ ~Rþ m û^c\ß d cþ ö
aâùjàZò _ecûùcôZò bMaû^òZò g±ýùZöö (1)
(gâúcnû. 1/2/11)
ù\L«ê, aâjà I _ecûcôûùb\ú bMaZþZ©ß jó iKk Z©ße Pecö
bMaZþZ©ß jó gê¡ aò¾êZ©ßö Gjò Z©ße @^êMZ Rúa jó gê¡ Rúa I Zûjûe
_âaé©òe ^ûc ‘bqò’ö jeòbqò jó gê¡ ùa÷¾a]cð, ^òZý]cð, ùR÷a]cð,
bûMaZ]cð, _ecû[ð]cð I _e]cð ^ûcùe aòLýûZö aâûjà_âaé©ò I
_ecûcô_âaé©ò \ßûeû ù~ùZ ]cð C_ô^Ü ùjûAQò, ùi iaê ù^÷cò©òKö ^òaðòùgh
aâjàû^êi§û^ùe ^òcò© @Qò, @ZGa Zûjû c¤ ù^÷cò©òK @[ðûZ¨ ^òZý ^êùjñö
RWÿaòùghùe @ûa¡ ùjûA ù~Cñ Rúa Gjò a§êê cêq ùjaû _ûAñ _â~^ô
Kùe, ùi RWÿa§^Kê ^òcò© Keò ^òaðòùgh-MZòe @^êi§ûêì_ ù^÷cò©òK
]cðe @ûgâd MâjY Kùeö @ZGa aâûjà]cð ^òZý ^êùjñö ù~Cñ Rúa icû]ôiêL
(1)
Z©ßùa©ûcûù^ ùijò aûÉa Z©ßaÉêKê ‘@\ßdmû^’ Kj«òö ùijò @\ßd-mû^-
Z©ßaÉê ‘aâjà’, ‘_ecûcôû’ I ‘bMaû^þ’ Gjò Zòâaò] imû\ßûeû _eòPòZö
Kûc^û Keò _ecûcô-]cð @af´^ Kùe, ùi RWÿúd iìlà bêqòKê ^òcò© Keò
ù^÷cò©òK-]cð @af´^ Keò@Qòö @ZGa _ecûcô-]cð ^òZý ^êùjñ, ùKak
aògê¡ bûMaZ-]cð jó ^òZý]cðö
Gjû gâaY Keò fûjòWÿú cjûgd Kjòùf—cjûgd! Ké_û Keò ùcûùZ
gê¡ ùa÷¾a ]cðe C_ù\g \ò@«êö cêñ Gjò @]ôK adiùe @û_Yu PeYùe
@ûgâd ù^fò, Ké_ûKeò ùcûùZ MâjY Ke«êö cêñ gêYòQò ù~, @_ûZâ \ßûeû
_ìùað gòlû I \úlû ùjûA[ôùf c¤ iê_ûZâ còkòùf _ê^ü gòlòZ I \úlòZ
ùjaû CPòZö GA KòQò \ò^ùjfû @û_Yu i\ê_ù\g gâaY Keò ùa÷¾a
]cð _âZò ùcûe gâ¡û ùjûAQòö a©ðcû^ Ké_û Keò _â[ùc ùa÷¾a ]cðe gòlû
\ò@«ê Gaõ ùghùe \úlû ù\A ùcûùZ _aòZâ Ke«êö
aûaûRú cjûgd UòKòG aýÉ ùjûA Kjòùf—cjûgd! cêñ ~[ûgqò
@û_Yuê gòlû Z ù\aò, Kò«ê cêñ \úlûMêeê ùjaûKê ù~ûMý ^êùjñö ~ûjû aò
ùjC, a©ðcû^ @û_Y gê¡ ùa÷¾a-]cðe gòlû MâjY Ke«êö
RMZe @û\òMêeê gâúKé¾ùP÷Z^ý cjû_âbê RùYAQ«ò ù~, ùa÷¾a-
]cðùe Zò^ò Z©ß @Qò—(1) i´§ Z©ß, (2) @bòù]d Z©ß I (3)
_âùdûR^ Z©ß û Gjò Zò^ò Z©ßKê RûYò ~òG ~[û~[ @ûPeY Kùe, ùi jó
gê¡ùa÷¾a aû gê¡bqö
i´§ Z©ße @«MðZ Zò^òUò aòhdKê _é[Kþ _é[Kþ ^òeì_Y Keû~ûAQòö
RWÿRMZþ aû cûdòK Z©ß, Rúa aû @]ú^ Z©ß I bMaû^þ aû _âbê Z©ßö
bMaû^þ GK I @\ßòZúdö ùi iaðgqòiµ^Ü, iaðûKhðK,Hgß~ðý I cû]ê~ðýe
GKcûZâ ^òkd Z[û Rúagqòe GKcûZâ @ûgâdö cûdûe I Rúacûûe
GKcûZâ @ûgâd ùjûA c¤ ùi iað\û iê¦e eìù_ GK ÊZª-Êeì_ö Zûu
@wKû«òe _âbû \ìeeê ^òaòðùgh-aâjà eìù_ _âZòbûZ jêGö Zûue Hgú
gqò RMZ I Rúa iéÁò Keò @õgùe _ecûcôû Êeì_ùe RMZ¨-_âaòÁ Bgße-
Z©ßö Hgß~ðý-_â]û^ _âKûgùe ùi _eùaýûcùe ^ûeûdY Gaõ cû]ê~ðý-
_âKûgùe ùi ùMûùfûK aé¦ûa^ùe ùMû_úRâfäb gâúKé¾P¦âö Zûue
_âKûg I aòkûi-icìj ^òZý I @^«ö Zûu ij icû^ ùKjò aû KòQò ^ûjó,
ZûuVûeê @]ôKe K[û K’Y Kjòaû? Zûue _eûgqò \ßûeû icÉ _âKûg I
aòkûi _âKUòZö _eûgqòe aòaò] aòKâc c¤eê Rúa ^òKUùe ùKak Zò^òUò
aòKâce _eòPd @Qòö _â[cUòe ^ûc Pò\þaòKâc—~ûjû\ßûeû Zûu fúkû-
i´§ú iaêKòQò iò¡ jêGö \ßòZúde ^ûc Rúa-aòKâc aû ZUiÚ aòKâc—
~ûjû\ßûeû @^« Rúaue C\d I @aiÚòZòö ZéZúdUòe ^ûc cûdû-aòKâc—
~ûjû\ßûeû icÉ cûdòK aÉê, Kûk I Kcð @û\òe iéÁò jêGö Rúa ijòZ
bMaûûe ù~Cñ i´§, bMaûû ijòZ Rúae I RWÿe ù~Cñ i´§
Gaõ RWÿ ijòZ bMaûûe I Rúae ù~Cñ i´§ @Qò—ZûKê i´§-Z©ß
Kêjû~ûGö i´§ Z©ßKê ic¥K¨ eìù_ RûYòaû _ùe i´§ mû^ jêGö
i´§mûêjòZ aýqò ùKøYiò _âKûùe c¤ gê¡ ùa÷¾a ùjûA_ûeòùa ^ûjóö
fûjòWÿú cjûgd Kjòùf—cêñ ùa÷¾acûû Vûeê gêYòQò ù~ ùa÷¾aMY
ùKak bûaêKZûe @]ú^, ùicûûê mûê ùKû÷Yiò @ûagýKZû ^[ûGö
GK[û ùKùZ \ìe VòKþ? cêñ G _~ðý« jeò^ûc-Kú©ð^ùe bûaKê jòó iõMâj
Keòaûùe ~^ô KeòQò, Kò«ê i´§-mû^ RûYòaû _ûAñ ùPÁû Keò^ûjóö
aûaûRú cjûgd Kjòùf—bûùaû\d jó ùa÷¾acûû Pec `k,
Kò«ê bûa gê¡ ùjaû \eKûeö ù~Cñcûù^ @ùb\ aâjàû^êi§û^Kê Pec
`k RûYò iû]^Kûkùe bûae gòlû MâjY Ke«ò, ùicûû bûa I ùPÁû
gê¡ ^êùjñ—gê¡bûae Qk^û cûZâö gê¡bûae ùMûUòG aò¦ê c¤ RúaKê
KéZû[ð Keò\òGö Kò«ê mûâò¡ bûaêKZû Rúa _ùl ùKak C_ôûZ ùaûfò
aêSòaûKê ùjaö ~ûjûe jé\dùe @ùb\ aâjàbûa @Qò, Zûjûe bqòbûa
ùKak ùfûKa*^û cûZâö @ZGa gê¡bqcûû _ûAñ i´§-mû^ ^òZû«
@ûagýKö
fûjòWÿú cjûgd gâ¡ûe ijòZ _Pûeòùf—aâjà Vûeê K’Y ùKøYiò
CyZ©ß @Qò? bMaûû Vûeê ~\ò aâjàe _âZòÂû, ùZùa mû^úcûù^ aâjàKê
QûWÿò bMaûûê KûjóKò bRê^ûjû«ò?
aûaûRú cjûgd UòKGò jiò C©e ù\ùf—aâjûà , PZêüi^, gêK, ^ûe\
I ù\aù\a cjûù\a icùÉ ùghùe bMaûû PeY @ûgâd KeòQ«òö
fûjòWÿú cjûgd Kjòùf—bMaû^¨ eì_aògòÁ Z©ßö @ZGa ùi iiúc
ùjûA @iúc aâjàe @ûgâd ùjùa Kò_eò?
aûaûRú Kjòùf—RWÿRMZùe @ûKûg ^ûcK GK aÉê @Qò; Zûjû c¤
@iúcö aâjà @iúc ùjùf @ûKûg @ù_lû aâjàe @]ôK cûjûcô¥ ejòfû
ùKCñVò? bMaû^þ ^òR @wKû«òeì_K gqò\ßûeû @iúc ùjûA c¤ ~êM_Zþ

Êeì_aû^þ @U«òö G_eò @^ý ùKøYiò aÉêKê ù\LòQ«ò Kò? Gjò @\ßòZúd
Êbûa ùjZê bMaû^þ aâjàZ©ß @ù_lû @]ôK ùgâÂö Zûu Êeì_ @Z¥«
@ûKhðKö Zû’ijòZ iaðaýû_òZß, iaðmZß, iaðgqòZß, _ec\dû I _ecû^¦
Zûu Vûùe _ì‰ðeìù_ aò\ýcû^ö G_eò Êeì_ bf, Kò ùKøYiò MêY ^[ôaû,
ùKøYiò gqò ^[ôaû—GK @mûZ iaðaýû_ú @ÉòZß bf? _âKéZùe aâjà
bMaûûe ^ò a ð ò ù gh @ûaò b ð û aö bMaûûVûùe ^ò a ð ò ù ghZß I
iaòùghZß—Cbd iê¦eeìù_ ~êM_Zþ aò\ýcû^ö aâjà Zûue GK @õg
cûZâö ^òeûKûe, ^òaðòKûe, ^òaðòùgh, @_eòùmd I @_eòùcd @û\ò bûa
@\ìe\gðú aýqòuê bf fûùMö Kò«ê ù~Cñcûù^ iað\gðú, ùicûù^ _ì‰ðZ©ß
aýZúZ @^ý ùKøYiò[ôùe _âúZò Ke«ò ^ûjóö ùa÷¾acûù^ ^òeûKûeZ©ß
_âZò aòùgh gâ¡û Keò _ûe«ò ^ûjó, KûeY Zûjû ^òZý]cð I gê¡ù_âce
aòùeû]úö _eùcgße gâúKé¾ iaòùgh I ^òaðòùgh Cbd Z©ße @ûgâdö ùi
_ecû^¦e icê\â Z[û icÉ gê¡Rúau @ûKhðKö
fûjòWÿú—gâúKé¾u R^à, Kcð I ù\jZýûM @Qò—ùZùa Zûue gâúcì©ðò
^òZý Kò_eò?
aûaûRú—gâúKé¾cì©ðò iyò\û^¦cd, Zûue RWÿ i´§úd R^à, Kcð I
ù\jZýûM @û\ò ^ûjòñö
fûjò W ÿ ú —ùZùa cjûbûeZû\ò Mâ ^ Ú ù e ùi_eò a‰ð ^ û Kûjó K ò
KeûMfû?
aûaûRú—^ò Z ýZ©ß a‰ð ^ ûZúZö gê ¡ Rúa ^ò R Pò \ þ a ò b ûM(Pò Z þ
Êeì_)ùe Ké¾cì©ðò I Ké¾fúkû \gð^ Ke«òö aûK¥\ßûeû aýq ùjùf ùijò
Z©ß RWÿ AZòjûi bkò ùjûA~ûGö ù~Cñcûù^ cjûbûeZ @û\òe iûe
MâjYùe ic[ð, ùicûù^ Ké¾-fúkûKê ù~_eò @^êba Ke«ò, RWÿaê¡ò
ùfûKcûù^ G iaê a‰ð^û gêYò @^¥_âKûe @^êba Ke«òö (2)
(2)
@MéjûÙ \ß¥iéRùyZò Ké¾eûcû\òKûõ Z^ìcö¨ _V¥ùZ bMaû^úùgû cìXa ÿ ¡
ê a
ò ¥ù_ldûöö (bû. 1/3/1
ùgæûKe gâúc]ßbûh¥-]éZ ‘bûMaZ-Zª’-aP^)ö Ké¾ I eûcû\ò-@aZûeùe _eùcgße bMaû^¨ ù\j _eòMjâ
I Z¥ûM KeòQ«ò ùaûfò gûÈùe ù~Cñ Cqò _Xÿû~ûG, Zûjû cìXùÿ fûKe aê¡ò @^êiûùe jó _Xÿû~ûGö “@RûZ-
RûZa\¨-aò¾eê céZ-céZaZ¨Z[ûö cûddû \gðùd^ÜZ ò ¥cmû^ûõ ùcûj^ûd Pöö”—(aâj.à _ê.)ö @mcûû ùcûj
_ûAñ bMaû^¨ aò¾ê @RûZ I @céZ ùjùf c¤ cûdû \ßûeû RûZaZ¨ I céZaZ¨ eìù_ _â\gð^ Ke«òö
fûjòWÿú—Ké¾cì©ðòKê ]ýû^ KeòaûKê Mùf jé\dùe GK ù\gKûk-
_eòzò^Ü bûa C\òZ jêGö ZûKê @ZòKâc Keò gâúcì©òðe ]ýû^ Kò_eò Keû~òa?
aûaûRú—]ýû^ cê Kcðö c^ gê¡ I Pò^àd ^ ùjùf, ]ýû^ gê¡
ùjûA ^_ûùeö bqò-bûaòZ c^ @[ðûZþ bqò\ßûeû gê¡úKéZ c^ Kâcgü Pò^àd
ùjûA~ûGö ùijò c^ùe ù~Cñ ]ýû^ jêG, Zûjû @agý Pò^àdö bR^û^¦ú
ùa÷¾acûù^ Ké¾^ûc ùâûùaùk RWÿRMZ Zûuê @ûC Ægð Keò_ûùe ^ûjóö
ùicûù^ Pò^àdö ùicûù^ Pò^àd RMZùe aiò Ké¾ue ù\÷^¦ò^ fúkû
]ýû^ Ke«ò Z[û @«ew ùiaû-iêL ùbûM Ke«òö
fûjòWÿú—\dû Keò ùcûùZ Pò\þ @^êba _â\û^ Ke«êö
aûaûRú—icÉ RWÿúd iù¦j I aòZKð QûWÿò @û_Y @jejü ^ûc
@^êgúk^ Kùf, @Ì \ò^_ùe Pò\^êba Êdõ C\òZ ùjaö ù~ùZ @]ôK
aòZKð Keòùa, c^ ùiùZ jó RWÿa§^ùe @ûa¡ ùjûA~òaö ù~ùZ @]ôK
^ûceie C\d ùja, RWÿa§^ ùiùZ gò[ôk ùjûA~òa I jé\dùe
PòZþRMZ _âKûg _ûAaö
fûjòWúÿ —cêñ PûjêQñ ,ò @û_Y Ké_û Keò ùcûùZ RYûA\ò@«ê ù~, Pò\^êba
K’Y?
aûaûRú—‘c^’ aûYú ijòZ ùijò Z©ßKê ^ _ûA ùèò @ûùiö ùKak
Pò\û^¦e @^êgúk^ \ßûeû Zûjû còkò[ûGö @û_Y aòZKð QûWÿò KòQò\ò^
jeò^ûc Ke«êö ^ûce _âbûaùe @û_Yu iaê iù¦j @ûù_ @ûù_ \ìe
ùjûA~òa Gaõ @û_Yuê GA aòhdùe @ûC KûjûKê KòQò _PûeòaûKê _Wÿòa
^ûjóö
fûjòWÿú—cêñ RûYòMfò ù~, gâúKé¾u Vûùe gâ¡û eLò Zûu ^ûc-ei
_û^ Keòaû \ßûeû icÉ _ecû[ð _âû¯ jêGö cêñ i´§ mû^Kê bf eìù_ aêSòaû
_ùe ^ûcûgâd Keòaòö
aûaûRú—GK[û iùaðû}éÁö @û_Y i´§mû^Kê bfbûaùe @^êba
Ke«êö
fûjòWÿú—Gùa cñê bMaZþZ©ß aêSò _ûeòQòö bMaû^þ jó GKcûZâ _ec
Z©ßö aâjà I _ecûcôû Zûue @]ú^ö ùi iaðaýû_ú ùjûA c¤ ^òR @_ìað
gâúaòMâj \ßûeû Pò\þ RMZùe aòeûRcû^ö ùi iaðgqòiµ^Ü I iyò\û^¦-
N^ aòMâjö iKk gqòe @]úgße ùjûA c¤ ùi jäû\ò^ú gqòe iwiêLùe

iað\û aòùbûe ej«òö Gùa @û_Y ùcûùZ Ké_û Keò Rúa-Z©ße C_ù\g
\ò@«êö
aûaûRú—gâúKé¾u @^« gqòeê ‘ZUiÚûgqò’ @^ýZcö Gjò gqòeê G_eò
GK Z©ß aûjûùe ~ûjû PòZþRMZ I RWÿRMZ Cbdùe aòPeY Keò_ûùeö
Gjò Z©ßKê RúaZ©ß Kêjû~ûGö ùKak PòZþ-_ecûYê\ßûeû Rúae MV^
ùjûAQòö lê\â ùjaû ùjZê ùi RWÿ-RMZùe @ûa¡ ùjaû _ûAñ ù~ûMý
ùjûA~ûGö Kò«ê gê¡ Pò\þ-MV^ ùjaû ùjZê UòKòG Pò\þak _ûAùf, ùi
Pò\þ RMZe ^òZ¥-^òaûiú ùjûA _ecû^¦ _ûA_ûùeö Rúa \êA _âKûe—
cêq I a¡ö PòZþ RMZùe ejò[ôaû Rúa ‘cêq’ I cûdû \ßûeû a¡ ùjûA RWÿ
RMZùe @ûiq Rúa ‘a¡’ö a¡ Rúa \êA_âKûe—C\òZaòùaK I
@^ê\òZaòùaKö _ecû[ð _ûAñ ùPÁû Keê^[ôaû aýqòcûù^ I _gê_lú @û\ò
@^ê\òZ-aòùaKö ù~Cñ cûâcûù^ ùa÷¾a _[ @af´^ Ke«ò, ùicûù^
C\òZaòùaKö KûeY ùa÷¾a aýZúZ @^ý Kûjûe _ecû[ð-ùPÁû ^ûjóö
G[ô_ûAñ gûÈùe ùa÷¾aùiaû I ùa÷¾a iõMKê iKk Kcð c¤ùe ùgâÂ
Kê j û~ûAQò ö gûÈúd gâ ¡ ûe @af´^\ß û eû C\ò Z aò ù aK Rúae
Ké¾^ûcbR^ùe eêPò C_ô^Ü jêG; Zû’ \ßûeû Zûe ùa÷¾aùiaûùe I ùa÷¾a
iwùe c¤ eêPò jêGö Kò«ê @^ê\òZaòùaK cûâ gûÈúd gâ¡û \ßûeû Ké¾^ûc
Kùe ^ûjóö ùKak _eµeûMZ aò]û^ @^êiûùe Ké¾cì©ðòe @yð^ Kùe ö
@ZGa Gcûûe ùa÷¾a-ùiaûùe I iZþiwùe eêPò ^[ûGö
fûjòWÿú—Ké¾Z©ß I RúaZ©ß aêSòMfòö Ké_û Keò cûdûZ©ß c¤ aêSûA
\ò@«êö
aûaûRú—cûdû @PòZþ aýû_ûeö ‘cûdû’ Ké¾ue GK gqòö Gjûe ^ûc
@_eû gqò aû ajòewû gqòö ù~_eò Qûdû @ûùfûKVûeê \ìeùe eùj,
VòKþ ùijò_eò cûdû c¤ Ké¾ I Ké¾bqòVûeê \ìeùe eùjö RWÿ RMZùe
cûdû PC\ bêa^, _é[úß , Rk, ùZR, aûdê, @ûKûg, c^, aê¡ò I RWÿ-ù\jùe
cñêZß eì_K @jõKûeKê iéÁòKùeö a¡Rúae iÚík I fòw (iìlà) Cbd ù\j
cûdòKö cêq ùjaû _ùe Pò\þù\j ^òcðk ùjûA~ûGö Rúa cûdûùe ù~ùZ
@]ôK aêWÿò eùj, ùiùZ @]ôK Ké¾ajòcðêL ùjûA~ûG Gaõ cûdûeê ù~ùZ
@]ôK \ìùeA eùj ùiùZ @]ôK Ké¾ue iû¹êLý _ûGö a¡Rúau ùbûM
_ûAñ Ké¾u Azûùe cûdòK aâjàûŠ iéÁò ùjûAQòö Gjò cûdòK aâjàûŠ Rúacûû
^òZý ^òaûi iÚk ^êùjñ; aeõ Gjû Rúacûû _ûAñ KûeûMûe cûZâö
fûjòWÿú—_âùbû! a©ðcû^ cûdû, Rúa I Ké¾ue ^òZý i´§ K’Y
Kj«êö
aûaûRú—Rúa @YêPòZþ I Ké¾ aòbê PòZþö @ZGa Rúa Ké¾ue
^òZý\ûiö Gjò cûdòK RMZ Rúae KûeûMéjö GVò iZþiw akùe
^ûcû^êgúk^ Keò Keò Ké¾u Ké_ûeê Rúa PòZþ RMZùe ^òR iò¡ PòZ¨-
Êeì_ùe _âZòÂòZ ùjûA Ké¾-ùiaûei ùbûM Kùeö Gjû jó Gjò Zò^ò Z©ße
_eÆe ^òMìXÿ i´§ö Gjû ^ RûYòùf bR^ Kò_eò ùjûA_ûeòa?
fûjòWÿú—~\ò aò\ýû¤d^ \ßûeû mû^fûb jêG, ùZùa ùa÷¾a ùjaû
_ûAñ K’Y _ûŠòZýe @ûagýKZû @Qò?
aûaûRú—ùa÷¾a ùjaû _ûAñ ùKøYiò aò\ýû aû ùKøYiò bûhû gòLôaûKê
_ùWÿ ^ûjóö cûdûbâc \ìe ùjaû _ûAñ i\þMêeê aû i\þ ùa÷¾au PeY @ûgâd
Keòaû @ûag¥Kö ùi ^òRe aûYú I @ûPeY \ßûeû i´§mû^ C\òZ Keû«òö
Gjûe ^ûc \úlû I gòlûö
fûjòWÿú—\úlû I gòlû _ùe K’Y KeòaûKê jêG?
aûaûRú—iZþPeòZâ ijòZ Ké¾û^êgúk^ KeòaûKê jêGö Gjûe ^ûc
@bòù]d Z©ßö ùa\û\ò gûÈùe Gjû _âPêe _eòcûYùe @bòjòZ (K[ôZ)
ùjûA[ôaûeê gâúc^àcjû_âbê Gjûe ^ûc ‘@bòù]d’ Z©ß eLôQ«òö
@gî_‰ì ð ^d^ùe fûjòWúÿ Kjòùf—Mêeùê \a! cêñ @û_Yu gâúPeYùe
@ûgâd ù^CQòö @û_Yu c]êe K[û gêYò ùcûe i´§mû^ ùjfû Gaõ @û_Yu
Ké_ûeê ùcûe a‰ðMZ, aò\¥ûMZ I gòlûMZ icÉ _ìa-ð iõÄûe \ìe ùjfûö
a©ðcû^ Ké_û Keò ùcûùZ @bòù]d Z©ß gòlû \ò@«êö
aûaûRú—Gùa @ûC Pò«û ^ûjóö ù~ùa @û_Yu Vûùe \ú^Zû
@ûiòMfûYò, ùZùa RûYò eL«ê ù~ gâúKé¾ùP÷Z^ý @û_Yu C_ùe @agý
Ké_û KeòQ«òö RWÿRMZùe @ûa¡ Rúacûû _ûAñ iû]êiw jó GKcûZâ
C_ûdö iû]ê-Mêeê Ké_û Keò bR^ gòlû \ò@«òö ùijò bR^ ak\ßûeû Kâcgü
_âùdûR^ fûb jêGö jeòbR^ jó @bòù]dö
fûjòWúÿ —ùcûùZ Kêj«ê ù~ K’Y Kùf jeòbR^ jêG?

aûaûRú—bqò jó jeòbR^ö bqòe Zò^òUò @aiÚû @Qò, ~[û—iû]^,
bûa I ù_âcö _â[ùc iû]^-bqò Keê Keê ‘bûa’e C\d jêGö Gjò bûa
iõ_ì‰ð ùjùf, ZûjûKê ‘ù_âc’ Kêjû~ûGö
fûjòWúÿ —iû]^ ùKùZ _âKûee Gaõ Kò _âYûkúùe KeòaûKê jêG, @ûmû
Ke«ê?
aûaûRú—gâúbqòeiûcéZiò§ê Mâ^ùÚ e gâúeì_ùMûÊûcú G aòhdùe aòÉéZ
a‰ð^û KeòQ«òö cêñ iõùl_ùe ZûKê KjêQòö iû]^ ^@ _âKûe—
gâ a Yõ Kú©ð ^ õ aò ù ¾ûü ià e Yõ _û\ùia^õö
@yð ^ õ a¦^õ \ûiýõ iLýcûcô ^ ò ù a\^cþ ö ö
gâaY, Kú©ð^, iàeY, _û\ùia^, @yð^, a¦^, \ûiý, iLý I @ûcô
^òùa\^—GA ^@ _âKûe iû]^bqòe a‰ð^û gâúc\þ bûMaZ(7/5/
23)ùe CùfäL @Qòö Gjò ^@ _âKûeKê Gjûe @w-_âZ¥w ]eò ùPøhVò
_âKûe Keò eì_ùMûÊûcò_û\ a‰ð^û KeòQ«òö G[ôùe ùMûUòG aòùgh K[û
ùjCQò, iû]^bqò \êA_âKûe—ùa÷]ú I eûMû^êMûö Z^à]ýeê ùa÷]ú bqò
^@ _âKûeö eûMû^êMû iû]^bqò ùjCQò, ùKak aâRRû @û^êMZýùe
Zûu bkò c^ùe Ké¾ùiaû Keòaûö ù~Cñ a¥qò ù~Cñ _âKûe bqòe
@]ôKûeú, ùi ùijò _âKûe iû]^ Keòùaö
fûjòWÿú—iû]^bqòùe @]ôKûee aò·e Kò_eò Keû~ûG?
aûaûRú—ù~Cñ gâ¡ûkê a¥qò gûÈaò]ôe @]ú^ùe ejòaûe @]ôKûeú,
Mêeêù\a ZûKê _â[ùc ùa÷]ú-iû]^bqò gòlû \ò@«òö ~òG eûMû^êMû bqòe
@]ôKûeú, ZûKê eûMcûMðúd bR^ gòlû \ò@«òö
fûjòWÿú—@]ôKûe Kò_eò RYû~ûG?
aûaûRú—~ûjûe @ûcôûùe eûMZ©ß-C_f²ò ùjûA^ûjó I ~òG gûÈ
gûi^û^êiûùe C_ûi^û\ò KeòaûKê AzêK, ùi ùa÷]ú bqòe @]ôKûeúö ~òG
jeòbR^ùe gûÈ-gûiê aga©úð ùjaûKê ·ùjñ ^ûjó, Kò«ê Zûu @ûcôûùe
jeòbR^ _ûAñ ÊûbûaòK eûM C\òZ ùjûAQò, ùi eûMû^êMû bRê
@]ôKûeúö
fûjòWÿú—_âùbû! @û_Y ùcûe @]ôKûe ^ò‰ðd Keò \ò@«ê, ~ûjû\ßûeû
cêñ @]ôKûeZ©ßKê aêSò_ûeòaòö ùa÷]ú I eûMû^êMû bqòe aò·e cêñ Gùa c¤
aêSò_ûeê ^ûjóö
aûaûRú—^òR Pò©Kê _eúlû Keòaû _ùe @û_Y ^òR @]ôKûe ^òùR
aêSò_ûeòùaö @û_Y K’Y bûaêQ«ò Kò gûÈ @^êiûùe ^ ·fòùf bR^
ùjûA_ûeòa ^ûjó?
fûjòWÿú—ùcûùZ G_eò fûMêQò Kò gûÈ\ßûeû ^ò¡ûðeòZ aò]ô @^êiûùe
iû]^-bR^ Kùf aòùgh fûb jêGö Kò«ê Gùa ùcû c^ùe G K[û @ûiòQò
ù~, jeòbR^ eie icê\â; Kâcgü bR^ \ßûeû Gjû còkò _ûeòaö
aûaûRú—Gùa ù\L«ê, gûÈaò]ô @û_Yu jé\de _âbêö @ZGa @û_Y
ùa÷]ú bqò @af´^ Ke«êö Kâcgü jé\dùe eûMZ©ß C\d ùjaö
Gjû gêYò fûjòWúÿ cjûgd iRk ù^Zâùe aûaûRúu _\Ægð_a ì K
ð Kjòùf—
@û_Y Ké_û Keò ùcûe ù~Cñ[ùô e @]ôKûe @Qò, ùcûùZ Zûjû jó _â\û^ Ke«êö
Gùa cêñ @^]ôKûe Pyðû KeòaûKê Pûjêñ^ûjóö
aûaûRú cjûgd Zûuê @ûfòw^ _â\û^ Keò aiûAùfö
fûjòWÿú—cêñ Gùa Kò_eò bR^ Keòa,ò ÆÁ @ûmû \ò@«êö
aûaûRú—@û_Y ‘jeò^ûc’ MâjY Ke«êö icÉ _âKûe bR^ @ù_lû
^ûcûgâd-bR^ jó akaû^¨ö ^ûc I ^ûcúu c¤ùe ùb\ ^ûjóö ^òe_eû]ùe
^ûc Keòùf, @Zò gúNâ iaê iò¡ò fûb jêGö @û_Y aòùgh gâ¡ûe ijòZ ^ûc
MâjY Ke«êö ^ûc bR^ \ßûeû ^@ _âKûe bR^ ùjûA~ûGö ^ûce CyûeY
\ßûeû gâaY I Kú©ð^ Cbd ùjûA~ûGö ^ûc Keòaû iõùM iõùM bMaûû
fúkû-iàeY I c^ \ßûeû _û\ùia^, @yð^, a¦^, \ûiý, iLý I @ûcô^ùò a\^
iaê ùjûA~ûGö
fûjòWúÿ —ùcûe Pò© aýûKêk ùjûAMfûYòö _âùbû! Ké_û Keòaûùe @ûC aòk´
Ke«ê ^ûjóö
aûaûRú—@û_Y ^òe_eû] ùjûA ^òe«e Gjò ^ûc R_ Ke«ê—
jùe Ké ¾ jùe Ké ¾ Ké ¾ Ké ¾ jùe jùeö
jùe eûc jùe eûc eûc eûc jùe jùeöö
Gjû Kjê Kjê aûaûRú cjûeûR fûjòWúÿ cjûgdu jûZùe ùMûUòG Zêkiú
cûkû ù\ùfö fûjòWúÿ cjûgd ùijò cûkûùe Cq^ûc CyûeY Keê Keê Kû¦òaûKê
fûMòùf I Kjòùf—_âùbû! @ûRò ùcûùZ GùZ @û^¦ còkòfû, ~ûjûKê cñê
Kjò_ûeòaò ^ûjóö
GZòKò Kjê Kjê fjòWÿú cjûgd @û^¦ùe cìyÚðòZ ùjûA aûaûRúu
_û\Zùk _WÿòMùfö aûaûRú Zûuê ~^ôe ijòZ ]eò eLôùfö ajê icd_ùe
fûjòWÿú cjûgd Kjòùf—@ûRò cêñ ]^ý ùjûAMfò, cêñ ùKùa aò G_eò iêL
_ûA^[ôfòö
aûaûRú—@û_Y ]^ý Gaõ @û_Y gâ¡û_ìaðK gâújeò^ûc MâjY Keò
ùcûùZ c¤ ]^ý Keòù\ùfö
ùijò\ò^Vûeê fûjòWÿú cjûgd cûkûùÂ ^òR KêUúeùe ^òbðd ùjûA
‘^ûc’ KeòaûKê fûMòùfö G_eò KòQò \ò^ @ZòaûjòZ ùjfûö fûjòWÿú cjûgd
Gùa ^òR geúeùe \ßû\g ZòkK fMû«òö _âiû\û^Ü a¥ZúZ @^ý KòQò
ùiaû Ke«ò ^ûjóö _âZò\ò^ \êA fl jeò^ûc Ke«ò Gaõ gê¡ùa÷¾auê
ù\Lôaû cûùZâ \ŠaZ¨ _âYûc Ke«òö _ecjõi aûaûRúuê ^òZý \ŠaZ¨
_âYûc Keòaû_ùe @^ý Kû~ð¥ Ke«òö ^òR Mêeêù\aue iað\û ùiaû
Ke«òö aé[û K[ûùe I IÉû\þ iõMúZùe @ûC Zûue eêPò ^ûjóö fûjòWÿú
cjûgd @ûC _ìað bkò ^ûjûñ«òö Gùa ùi ùa÷¾a ùjûA~ûAQ«òö
\òù^ fûjòWÿú ùa÷¾a\ûi aûaûRúuê iûÁûw _âYûc Keò _Pûeòùf—
_âùbû! _âùdûR^ Z©ß K’Y ?
aûaûRú—Ké¾ù_âc jó Rúae _âùdûR^ Z©ßö iû]^û Keê Keê ‘bûa’
C\òZ jêGö bûa _ì‰ð ùjùf ZûKê ‘ù_âc’ Kêjû~ûGö Gjû jó Rúae ^òZý]cð,
^òZý]^ I Pec _âùdûR^ö Gjò ù_âce @bûaeê jó KÁ, RWÿ-a§^,
I aòhd-iõù~ûMö ù_âc @ù_lû @ûC @]ôK C}éÁ KòQò ^ûjóö Ké¾ ùKak
ù_âce ag jê@«òö ù_âc Pò^àd Z©ßö @û^¦ N^úbìZ ùjùf ù_âc jêGö
fûjò W ÿ ú —(Kû¦ò Kû¦ò ) cê ñ K’Y ù_â c _ûAaû _ûAñ ù~ûMý
ùjûA_ûeòaò?
aûaûRú—(fûjòWÿú cjûgduê @ûfòw^ Keò) ù\L«ê, @Ì \ò^ùe
@û_Y iû]^-bqòKê bûa bqòùe _eòYZ Keò ùÂQ«ò, @ûC KòQò \ò^
_ùe @û_Yu C_ùe Ké¾ @agý Ké_û Keòùaö
Gjû gêYò fûjòWÿú cjûgd @û^¦ùe ùfûUò KjòaûKê fûMòùf—@ûjû!
Mêeê a¥ZúZ @^¥ aÉê ^ûjóö jûd! GùZ\ò^ _~ýð« cêñ K’Y Keê[ôfò?
Mêeêù\a ùcûùZ @_ûe Ké_û Keò aòhd-M©ðeê C¡ûe Kùfö
ûûPZê[ð @¤ûd icû¯ ûû

@]¥ûd _*c @]¥ûd 51
_*c @¤ûd
ùa÷]ú bqò—^òZý]cð, ù^÷cò©òK ^êùjñ
fûjòWÿú cjûgd gû«ò_êe^òaûiú [ôùfö Zûue \êA _êZâ Cy gòlòZö

RYK ^ûc P¦â^û[, adi _âûd _AñZòeògò ahðö ùi Rcò\ûeú I Nee iaê
Kûc i¸ûk«òö PòKò›ûgûÈùe aò _ŠòZö Kò«ê ]cð aòhdùe KÁ CVûAaûKê
_i¦ Ke«ò ^ûjóö Z[û_ò aâûjàY-icûRùe Zûue bf i¹û^ö \ûi-\ûiú
I ùPøKò\ûe @û\ò eLò Nee Kûc Lêaþ i¹ûê ijòZ ^òaðûj Ke«òö
iû^_ê@e ^ûc ù\aú\ûiö ùi ^ýûdgûÈ I iáZògûÈ @¤d^ KeòQ«òö ^òR
Nei¹êLùe ùMûUòG PZê¿ûVú (ùUûf/ùa\ aò\¥ûkd) iÚû_^û Keò
ùiVûùe 10/15 RY QûZâuê _Xÿû«ò; Zûu C_û]ô aò\ýûe^ôö
\òù^ gû«ò_êeùe MêRa CVòfû ù~, Kûkò\ûi fûjòWÿú ùbK ùÂ
ùa÷¾a ùjûAMùfö NûU, aûU I jûU aRûeùe iaðZâ GA ùMûUòK Pyðûö
KòG Kjòfû—‘aêXÿû GùZ\ò^ ]eò bfùfûK _eò ejò Gùa _ûMk
ùjûAMfûö KòG Kjòfû—@ûzû,G Kò ùeûM? Nùe iaê_âKûe iêL; RûZòùe
aâûjàY; _êZâ-_eòaûe icùÉ @ûmûKûeú; ùghùe G_eò ùfûK KûjóKò @ûC
ùKCñ \êüLùe ùbK ^ò@«ò? KòG Kjòfû—‘]cð-]cð Pò}ûe Keò AZÉZü
bâcY Kùf ùghùe G_eò \êMðZò jêGö’ ùKjò i{^ Kjòùf—‘Kûkò\ûi
fûjòWÿú cjûgd aWÿ _êYýûcôûö iõiûeùe iaêKòQò [ûA c¤ ùgh ùakKê
jeò^ûcùe eZò ùjûAMfûö’ G_eò Kù[û_K[^ Pûfò[ôfûö ùKjò RùY
G iaê gêYò ù\aú\ûi aò\ýûe^ôuê Kjòùfö
aò\ýûe^ô aWÿ Pò«òZ ùjûA aWÿbûAu ^òKUùe ~ûA Kjòùf—bûA!
aû_ûuê ùÂ aWÿÿ iciýû ù\Lû ù\AQòö ùi ÊûiÚý bf ejòaû aûjû^ûùe
^\údûe ùMû\îcùe ejêQ«ò; Kò«ê ùiVûùe Zûu iw bf ^êùjñö Mñûùe
Z @ûC Kû^ ù\A ùjC^òö
52 ùR÷ a ]cð _*c
P¦â^û[ Kjòùf—bûA! cêñ c¤ KòQò KòQò gêYòQò û @ûce aWÿ Ne; Kò«ê
_òZûu aòhd gêYò cêjñ ù\LûA ùjC^òö @ûùc @ù\ß÷Z _âbêu aõgKê @^û\e
Keò@ûiê[ôfê; a©ðcû^ ^òR Nùe K’Y ùjfû? @ûi bòZeKê ~òaû; cû@ûu
ijòZ G aòhdùe aò·e Keò ~ûjû CPòZ cù^ ùja, Zûjû Keòaûö
\êAcjfûe aûeŠûùe P¦â^û[ I ù\aú\ûi aiò ùbûR^ KeêQ«òö RùY
aò]aû aâûjàY-K^ýû _ehêQ«òö MéjòYú cûZû VûKêeûYú aiò \êA _ê@uê
Lê@ûCQ«òö
P¦â^û[ Kjòùf—cû! aû_ûu K[û KòQò gêYQò ?
cû Kjòùf—KûjóKò, ùi bf @Q«ò Zö ùi jeò^ûcùe c© ùjûA
â\ßú_ùe @Q«òö Zêùccûù^ KûjóKò Zûuê GVûKê @ûYê^ûjñ?
ù\aú\ûi Kjòùf—cû! aû_û bfùe Z @Q«ò, Kò«ê ù~_eò gêYû~ûCQò,
Gùa ZûuVò @ûC beiû ^ûjóö Zûuê GVûKê @ûYòaû \ßûeû @ûcKê icûReê
aûjûeò~aò ûKê _Wÿa
ò !
cû@û UòKGò aòPkòZ ùjûA Kjòùf—_âKZ é ùe K’Y ùjûAQò Zûue?
ùi\ò^ aWÿ ùMûùiAñu ùaûjì ijòZ MwûKìkùe ùcûe @ù^K K[û ùjûA[ôfûö
ùi Kjòùf—@û_Yu _Zòue aWÿ cwk ùjûAQò—ùi ùa÷¾acûû c¤ùe
Lêaþ i¹û^ _ûAQ«òö
ù\aú\ûi UòKG ò ùRûeþùe Kjòùf—i¹û^ _ûAQ«ò ^û @ûc cêjñ ZkKê
Keòù\AQ«òö G aé¡ @aiÚûùe Nùe ejò @ûc ùiaû MâjY Keòaû K[ûö
a©ðcû^ ^û^û RûZòe ùKø_ú^]ûeúu @AñVû LûA @ûc Cy aõgùe Kku
fMûAaûùe fûMòQ«òö jûdùe Kkò! GùZ RûYògY ê ò aûaûue G Kò aê¡ò ùjfû?
cû Kjòùf—ùZùa Zûuê GVûKê @ûYò ùMû_^ùe eLò, aêSûaêSò Keò
Zûu cZò _eòa©ð^ Keö
P¦â^û[ Kjòùf—GjûQWÿû @ûC K’Y aû Keû~ûA _ûùe? ù\aú \êA
Pûeò RYKê ùÂ ùMû_^ùe ùMû\îc ~ûC Gaõ aû_ûuê GVûKê ùÂ@ûiêö
ù\aú\ûi Kjòùf—@û_Ycûù^ RûY«ò, aû_û ùcûùZ ^ûÉòK Kjò
@^û\e Ke«òö cêñ ~ûA _ûe«ò; Kò«ê ùi ùcûùZ ù\Lôùf K’Y ^ûjó K’Y
Kjòùa ùaûfò cêñ bûaêQòö
g¸ê^û[ ù\aú\ûiu cûcêñ_ê@ bûAö fûjòWÿú cjûgd g¸ê^û[uê ajêZ
@]¥ûd _*c @]¥ûd 53
bf _û@û«òö ùi cjûgdu ijòZ ejò Zûue ajêZ ùiaû KeòQ«òö iÚòe

ùjfû ù~, ù\aú\ûi I g¸ê^û[ \êARY ùMû\îc ~òùaö ùKû÷Yiò aâûjàYu
Nùe ejòaûe aýaiÚû Keòaû _ûAñ RùY PûKeKê ùiA\ò^ jó ùMû\îc
_VûMfûö
Zû’_e\ò^ ùbûR^ iûeò ù\aú\ûi I g¸ê^û[ ùMû\îc ~ûZâû Kùfö
\êùjñ ^òŸðòÁ iÚû^ùe _j*ò _ûfòuòeê IjäûA ùaùjeûcûûê aò\ûd ù\ùfö
ùiVûùe RùY aâûjàY iì_Kûe I \êARY ùiaK _â[ceê C_iÚòZ [ôùfö
i§ýûùaùk Cbùd _â \ ê ý cÜ K ê ¬ ~ûZâ û Kùfö ùiVûùe _j*ô
ù\Lòùf—iêebò PCZeû C_ùe _Zâ-@ûûi^ùe aiò aû_û @ûLô a¦Keò
cûkû ùÂ ‘jeò^ûc’ KeêQ«òö iaðûwùe \ßû\g ZòkK iêùgûbòZö ù\aú\ûi
I g¸ê^û[ ]úùe-]úùe PCZeû C_eKê ~ûA Zûu PeYùe \ŠaZ¨ _âYûc
Kùfö
fûjòWÿú cjûgd iPKòZ ùjûA @ûLô ùLûfò Kjòùf—‘K’Yùe g¸ê!
GVûKê K’Y bûaò @ûiòQ? ù\aú! bf @Q Z?
\êùjñ @Zò ^câ ùjûA Kjòùf—@û_Yu @ûgúaðû\eê @ûùc icùÉ
bfùe @Qêö
fûjòWÿú cjûgd _Pûeòùf—Zêùc K’Y KòQò ùbûR^ Keòa?
\êùjñ C©e ù\ùf—@ûùc GVûùe aûiiÚû^ VòKþ KeòùÂQê, ùi
aòhdùe @û_Y ùKøYiò Pò«û Ke«ê ^ûjóö
GZòKòùaùk ù_âc\ûi aûaûRúu cû]aú-cûkZú cŠ_ùe jeò]ß^ò
ùjfûö
gâúùa÷¾a \ûi aûaûRú ^òR KêUúeeê aûjûeKê @ûiò fûjòWÿú cjûgduê
_·eòùf—_ecjõi aûaûRú cjûgdu cŠ_ùe jeò]ß^ò KûjóKò ùjfû?
fûjòWÿú cjûgd I ùa÷¾a \ûi aûaûRú @ûMKê ~ûA ù\Lòùf ù~ ajêZ
ùa÷¾a @ûiò jeò]ß^ò ù\A aûaûRú cjûgduê _â\lòY KeêQ«òö G\êùjñ c¤
~ûA ùiVûùe C_iÚòZ ùjùfö icùÉ _ecjõi aûaûRú cjûeûRuê
\ŠaZ-_âYûc Keò cŠ_ C_ùe aiòMùfö ù\aú\ûi I g¸ê^û[ c¤ cŠ_e
ùMûUòG _ûgßðùe jõicûû c¤ùe aK bkò aiòejòùfö
RùY ùa÷ ¾ a Kjò a ûKê fûMò ù f—@ûùc K<K ^Meeê @ûiò Q ê ö
54 ùR÷ a ]cð _*c
gâúâ\ßú_-cûdû_êe \gð^ I _ecjõi aûaûRú cjûeûRu PeY-ùeYê

MâjY Keòaû @ûce cêLý Zû_ô~ð¥ö
_ecjõi aûaûRú cjûeûR f{òZ ùjûA Kjòùf—cêñ @Zò _ûce,
ùcûùZ _aòZâ Keòaû _ûAñ @û_Ycûû @ûMc^ö
@Zò @Ì icdùe RYû_WÿòMfû ù~, ùicûù^ icùÉ jeòMêYMû^ùe
_âaúYö iùw iùw cé\w I KeZûk @YûMfûö ùicûû c¤eê RùY
_âûPú^ aýqò ^òcÜfòLòZ _âû[ð^û-_\ýUò MûAaûKê fûMòùf—
gâ ú Ké ¾ ùP÷ Z ^ýP¦â _â b ê ^ò Z ýû^¦ö
M\ûA @ù\ß ÷ Z P¦â ùMøe-bqaé ¦ öö
@_ûe Keê Y û-iò § ê ùa÷ ¾ a VûKê e ö
ùcû ùj^ _ûcùe \dû Kej _â P ê e öö
RûZò - aò \ ýû-]^-R^-cù\ c© Rù^ö
C¡ûe Ke ùj ^û[! Ké _ û-aò Z eùYöö
K^K-Kûcò ^ ú-ùfûb, _â Z ò Â û-aûi^ûö
QûWÿ û Adû ùgû] ùcûùe, G’ ùcûe _â û [ð ^ ûöö
^ûùc eê P ò , Rúùa \dû, ùa÷ ¾ ùa Cfä û iö
\dû Keò ’ ù\j ùcûùe Iùj Ké ¾ -\ûiöö
ùZûcûe PeY-Qûdû GKcûZâ @ûgûö
Rúaù^ ceùY cûZâ @ûcûe beiûöö
Gjò _\ýUò icû¯ ùjaûcûùZâ fûjòWÿú cjûgdu ePòZ GK _âû[ð^û-
_\ý ùi Mû^ Kùf—
cò ù Q cûdûaùg, iõiûe-iûMùe, _Wÿ ò d ûQò f ûc @ûcò ö
Keê Y û Keò d û, \òdû _\Qûdû @ûcûùe Zûeò ù f Zê cò ö ö
gê ^ gê ^ ùa÷ ¾ a-VûKê ê e ö
ùZûcûe PeùY, iñ_òdûQò cû[û, ùcûe \êüL Ke \ìeöö
RûZò e ùMû÷ e a, ùKak ùeû÷ e a, aò \ ýû ùi @aò \ ýû Kfûö
ùgû]ô d û @ûcûd, ^ò Z ûA-PeùY, iñ _ ùj—~ûCK Rß û fûöö
ùZûcûe Ké _ ûd, @ûcûe Rò j ß û d, Çê e ê K ~ê M f-^ûcö
Kùj Kûkò \ ûi, @ûcûe jé \ ùd, RûMê K gâ ú eû]ûgýûcöö
@]¥ûd _*c @]¥ûd 55
icùÉ cògò Gjò _\ýKê MûA MûA C^à© ùjûA CVòùfö ùghùe
“RûMêK gâúeû]ûgýûc” Gjò @õgKê aûe´ûe ù\ûjeûA CŸŠ ^éZý KeòaûKê
fûMòùfö ^ûPò ^ûPò ùKùZ bûaêK ùa÷¾a ù_âcùe @ùPZ ùjûA _Wÿòùfö
AZò c]ýùe GK @_ìað NUYû NUòfû; ZûKê ù\Lò ù\aú\ûi cù^ cù^
aò·e Kùf ù~, aû_û Gùa _ecû[ðùe cMÜ ùjûAQ«òö Zûuê NeKê
ùfCUûA ùâû Gùa KVò^ ùjaö _âûd @]eûZòKê ibû bw ùjfû û
icùÉ _eÆe \ŠaZ¨-_âYûc Keò ^òR ^òR iÚû^Kê PûfòMùfö ù\aú\ûi
I g¸ê^û[ aû_ûue @ûmû ùÂ ^òR aûiiÚû^Kê ùèòùfö
\ßòZúd \ò^ _êYò ùbûR^ ieòaû _ùe ù\aú I g¸ê, fûjòWÿú cjûgdu
KêUúeùe _j*ôùfö
fûjòWÿú cjûgduê _âYûc Keò ù\aú\ûi aò\ýûeZÜ ^òùa\^ Kùf—
ùcûe _âû[ð^û, @û_Y a©ðcû^ gû«ò_êeiÚ Nùe ej«êö GVûùe ajê_âKûe
KÁ ùjCQòö Nùe @ûùc @û_Yu ùiaûKeò iêLú ùjaêö @^êcZò ù\ùf,
ùMûUòG ^òRð^ KêUúe @û_Yu _ûAñ Keò\ò@û~òaö
fûjòWÿú cjûgd C©e ù\ùf—bf K[û, Kò«ê GVûùe cêñ ù~_eò
iað\û iZþiwùe ejêQò, gû«ò_êeùe ùi_eò ùjûA _ûeòa ^ûjóö ù\aú!
Zêùc RûY, gû«ò_êee ùfûùK ùKùZ ^òeúgße I ^ò¦û_âòd, ùiVûùe c^êh¥
aûi Kùf iêL ^ûjóö @ù^K aâûjàY @Q«ò iZ, Kò«ê Z«òu iw\ßûeû ùicûû
aê¡ò c¤ RUòk ùjûA~ûAQòö _Zkû fêMû, f´û-ùPøWÿû K[û I ùa÷¾a
^ò ¦ û—Gjò Zò ^ ò U ò ùjCQò gû«ò _ ê e aûiúu flYö @ù\ß ÷ Z _â b ê u
aõg]ecûù^ ùiVûùe ùKùZ KÁùe @Q«òö iwù\ûhùe ùicûù^ c¤
_âûd cjû_âbêu aòùeû]úö @ZGa Zêùccûù^ ùcûùZ GA ùMû\îc ]ûcùe
~^ô_ìaðK eLö Gjû ùcûe Azûö
ù\aú\ûi Kjòùf—aû_û! @û_Y iaê VòKþ KjêQ«òö gû«ò_êeaûiúu
ijòZ iµKð KûjòñKò eLôùa? ^òRð^ iÚû^ùe Ê]cð-@ûPeY ijòZ i§ýû-
a¦^û\ò Keò \ò^ KûUòùaö aâûjàYu ^òZýKcð jó Zûue ^òZý]cðö ùi[ôùe
cMÜ ejòaû @û_Yu _eò cjûcôûue K©ðaýö
fûjòWÿú cjûgd UòKòG M¸úe ùjûA Kjòùf—_ê@! @ûC ùi\ò^ ^ûjóö
GA KòQò cûi iû]êiw Keò I gâúMêeêù\au C_ù\g gêYò ùcû’ aò·e ajêZ
56 ùR÷ a ]cð _*c
KòQò _eòa©ð^ ùjûA~ûAQòö Zêùc ~ûjûKê ^òZý]cð KjêQ, cêñ ZûKê ù^÷cò©òK
]cð Kùjö jeòbqò jó Rúae GKcûZâ ^òZý]cðö i§ýû a¦^û @û\ò aÉêZü
ù^÷cò©òK ]cðö
ù\aú\ûi Kjòùf—aû_û! cêñ ùKøYiò gûÈùe G_eò ù\Lò^ûjóö i§ýû-
a¦^û\ò K’Y jeòbR^ ^êùjñ? Gjû ~\ò jeòbR^ jêG, ùZùa Gjû c¤
^òZý]cðö i§ýû-a¦^û\ò ijòZ K’Y gâaY-Kú©ð^ @û\ò ùa÷]ú bqòe ùKøYiò
_âùb\ @Qò?
fûjòWúÿ cjûgd Kjòùf—_êZ!â KcðKûŠe i§ýû-a¦^û\ò I ùa÷]ú bqò
c]ýùe aòùgh _âùb\ @Qòö KcðKûŠùe i§ýû-a¦^û\òe @^êÂû^ cêq-ò
fûb _ûAñ Keû~ûGö Kò«ê jeòbR^KéZ gâaY-Kú©ð^ @û\òe ùKøYiò ^òc© ò
^ûjóö ùZùa gâaY-Kú©ð^ @û\òe ù~Cñ ù~Cñ `k gûÈùe ù\LôaûKê còùk,
ùi iaê ùKak ajòcL êð ùfûKu eêPò C_ôû\^ _ûAñö jeòbR^ùe jeòùiaû
a¥ZúZ @^ý `k ^ûjóö jeòbR^ùe eZò R^àûAaû jó ùa÷]ú bqòe
cêLý`kö
ù\aú\ûi Kjòùf—ùZùa cû^òaûKê ùja ù~ jeòbRê @wMêWK òÿ e
ùMøY`k c¤ @Qòö
fûjòWúÿ —iû]Kùb\ùe ùMøY `k @Qòö Kò«ê ùa÷¾acûû iû]^-
bqò ùKak iò¡ bqòe C\d _ûAñ jêGö @ùa÷¾ae ùiA iaê @w iû]ôaûùe
\êAUò _â]û^ CùŸgý @Qò—ùbûM I ùcûlö iû]^-Kâd ò ûe @ûKûe-ùb\
ù\Lû~ûG ^ûjó; Kò«ê iû]Kcûû ^òÂû-ùb\ jó cìkö Kcðûwùe Ké¾_ìRû
Keò Pò©-ùgû]^ I cêqò @[aû ùeûMgû«ò aû _û[ða ò `k @û\ò còùkö bqòe
@weìù_ ùijò Ké¾-_ìRû ùKak Ké¾^ûcùe eZò C_ô^Ü KeûGö Kcðúcûû
GKû\gú-aâZ \ßûeû _û_ ^Á jêG, Kò«ê bqcûû GKû\gú-aâZ \ßûeû jeòbqò
aé¡ò jêGö ù\Lòf, ùKùZ _û[ðK¥ö Kcðûw I bqò-@w c]ýùe ù~Cñ iìlà
ùb\ @Qò, Zûjû ùKak bMaZþK_ é û\ßûeû jó RYû~ûGö Kcðúcûù^ ùMøY `kùe
@ûa¡ ej«ò, Kò«ê bqcûù^ cêLý `k _û@û«òö ù~ùZ_âKûe ùMøY `k
@Qò, ùi iaêKê \êA bûMùe aòbq Keû~ûAQò—bêqò I cêqò û
ù\aú\ûi—_ê Y ò gûÈùe ùMøY `ke cûjûcô ý Kûjó K ò a‰ð ^ û
Keû~ûAQò?
@]¥ûd _*c @]¥ûd 57
fûjòWÿú—RMZùe \êA_âKûe ùfûK @Q«ò—(1) C\òZ-aòùaK I

(2) @^ê\òZ-aòùaKö @^ê\òZ-aòùaK aýqòcûù^ C_iÚòZ `k ^ ù\Lò
ùKøYiò iZþKcð Ke«ò ^ûjóö ùicûû _ûAñ ùMøY `ke cûjûcôý a‰ð^û
Keû~ûAQòö gûÈe Zû_ô~ðý Gjû ^êùjñ ù~, ùicûù^ ùMøY `kùe i«êÁ
ej«ê! gûÈe Zû_ô~ðý ùjCQò—ùMøY `kKê ù\Lò @ûKéÁ ùjùf,
@Ìicd c¤ùe iû]ê-Ké_û\ßûeû cêLý`ke _eòPd ùja Gaõ Kâùc
Zjóùe eêPò R^àòaö
ù\aú\ûi—iàû©ð eNê^¦^ _âbéZò aýqò K’Y @^ê\òZ-aòùaK?
fûjòWÿú—^û, ùicûù^ Êdõ cêLý`ke @^êi§û^ Keò[û«ò; ùKak
@^ê\òZ-aòùaKcûû _ûAñ ùicûù^ aýaiÚû KeòQ«òö
ù\aú\ûi—ùKCñ ùKCñ gûÈùe ùKak ùMøY `ke CùfäL còùk;
cêLý `ke ùKøYiò CùfäL ^ [ûG—Gjûe KûeY K’Y?
fûjòWÿú—c^êhýcûû @]ôKûeùb\ @^ê~ûdú gûÈ c¤ Zò^ò_âKûe
—iû©ßòK, eûRiòK I ZûciòKö i©ßMêYaògòÁ ùfûKu _ûAñ iû©ßòK gûÈ,
eùRûMêYaògòÁ ùfûKu _ûAñ eûRiòK gûÈ Z[û ZùcûMêYaògòÁ ùfûKu
_ûAñ ZûciòK gûÈö
ù\aú\ûi—Gjû\ßûeû gûÈe ùKCñ K[ûKê aògßûi Keû~òa Gaõ ùKCñ
C_ûd\ßûeû ^òcÜ @]ôKûeúcûù^ CyMZò _ûA_ûeòùa?
fûjòWÿú—ùfûKu @]ôKûe ùb\ @^êiûùe ùicûû Êbûa I gâ¡ûùe
c¤ ùb\ [ûGö Zûciò K ùfûKcûûe Zûciò K gûÈùe, eûRiò K
ùfûKcûûe eûRiòK gûÈùe Z[û iû©ßòK ùfûKcûûe iû©ßòK gûÈùe
ÊûbûaòK gâ¡û jêGö gâ¡û^êiûùe ùicûû aògßûi c¤ jêGö gâ¡ûijòZ ^òR
@]ôKûe @^êiûùe Kcð Keê Keê iû]êiõM_âbûaeê Cy @]ôKûe Rù^àö Cy
@]ôKûe R^àòùf ùicûû Êbûa c¤ Cy jêG Gaõ Z\^êeì_ gûÈùe
ùicûûe gâ¡û RûZ jêGö gûÈKûecûù^ @bâû« _ŠòZ [ôùfö ùicûù^
gûÈe G_eò eP^û KeòQ«ò ù~, ^òR @]ôKûe-^òÂûeê Kâcgü Cy @]ôKûe
Rù^àö ùZYê bò^Ü bò^Ü gûÈùe bò^Ü-bò^Ü aýaiÚû \ò@û~ûAQòö gûÈúd gâ¡û
jó icÉ cwke KûeYö ‘gâúc\þbMa\þ MúZû’ (gûÈ) jó gûÈcûû cúcûõiû
Êeì_ö ùi[ôùe Gjò iò¡û« ÆÁ @Qòö
58 ùR÷ a ]cð _*c
ù\aú\ûi—cêñ _òfûùakê @ù^K gûÈ @¤d^ KeòQò; Kò«ê @ûRò

@û_Yu Ké_ûeê GK @_ìað Zû_ô~ð¥ aêSò_ûeòfòö
fûjòWÿú—gâúc\þ bûMaZ (11/8/10)ùe ùfLû~ûAQò—
@Yêbý½ aéj\þbý½ gûùÈbýü Kêgùkû êüö
iað Z ü iûecû\\ýûZþ _ê ù ¿bý Aa hUþ _ \üöö (1)
_ê@! cêñ ùZûùZ ^ûÉòK Kjê[ôfòö Gùa cêñ @ûC KûjûKê ^ò¦û Keê^ûjóö
KûeY, _âùZýK aýqòu ^òÂû ^òRe @]ôKûe @^êiûùe jêGö GYê ^ò¦û
Keòaûe ùKøYiò KûeY ^ûjóö icùÉ ^òR ^òR @]ôKûe @^êiûùe Kû~ðý
KeêQ«òö icd @ûiòùf ]úùe ]úùe C^ÜZ ùjùaö Zêùc ZKðgûÈ I Kcð-
gûÈùe _ŠòZö @ZGa Zêc @]ôKûeMZ aûKýùe Zêce ùKøYiò ù\ûh
^ûjóö
ù\aú\ûi—G _~ðý« ùcûe ]ûeYû [ôfû, ùa÷¾a iµâ\ûdùe _ŠòZ
^ûjû«òö ùa÷¾acûù^ ùKak gûÈe ùMûUòG @õgKê ù\Lò jU(Rò\ò)
Ke«òö @ûRò @û_Y ~ûjû Kjòùf, Zûjû\ßûeû ùcûe ùiA ]ûeYû \ìe
ùjûAMfûö Gùa ùcûùZ aògßûi ùjCQò ù~, ùa÷¾au c¤ùe iûeMâûjú
c¤ @Q«òö @û_Y K’Y Gùa ùKøYiò cjûcôûu ^òKUùe gûÈ @¤d^
KeêQ«ò?
fûjòWÿú—_ê@! Gùa ùcûùZ KùVûe ùa÷¾a @[aû ~ûjû Azû Zûjû
Kjò_ûeö ùcûe Mêeêù\a GA _ûL KêUúeùe bR^ KeêQ«òö ùi icÉ
gûÈe Zû_ô~ð¥ ùcûùZ KjòQ«ò; Zûjû cêñ ZêcKê Kjòfòö Zêùc ~\ò Zûu Vûeê
KòQò gòlû PûjêñQ, ùZùa bqòbûaùe Zûu ^òKUKê ~ûA _Pûeò_ûeö Pûf,
cêñ Zûu ijòZ Zêce _eòPd KeûAù\CQòö Gjû Kjò fûjòWÿú cjûgd
ù\aú\ûi aò\ýûe^ôuê gâúùa÷¾a \ûiu KêUúeKê ùÂ Zûu ijòZ _eòPd
KeûA ù\ùfö ùi ù\aúuê ùiVûùe eLò ^òR KêUúeKê ùèò jeò^ûc
KeòaûKê fûMòùf û
bâce ù~_eò `êfcûûeê c]ê iõMâj Kùe, Kf¥ûYKûcú ic[ð aýqò

(1)
ùijò_eò lê\â I aéjZþ gûÈcûûeê iûe iõMâj Keòaû CPòZþö

@]¥ûd _*c @]¥ûd 59
ùa÷¾a \ûi—_êZâ! Zêce ùfLû-_Xÿû ùKùZ ùjûAQò?

ù\aú\ûi—^ýûdgûÈùe ‘cêqò_û\’ I ‘iò¡û«Kêiêcû¬kò’ _~ðý«
_XÿòQò û iáZògûÈe icÉ Mâ^Ú @¤d^ KeòQòö
ùa÷¾a \ûi—ùZùa Zêùc gûÈùe ajêZ _eògâc KeòQ; Zûjûe KòQò
_eòPd \ò@ö
@Zý«-\êüL-^òaé©òùea cêqòü” (iûõLý-1/1 I 6/
ù\aú\ûi—“@Zý«-\ê
5 e @af´^ùe)—Gjò cêqò_ûAñ iað\û _âdûi Keòaû CPòZö cêñ Ê]cð-
^òÂû ijòZ Gjò cêqòKê @ù^ßhY KeêQòö
ùa÷¾a\ûi— jñ, cêñ c¤ _ìùað Gjò Mâ^Úcû^ _Xÿò Zêc_eò cêqò Pûjêñ[ôfòö
ù\aú\ûi—Gùa K’Y @û_Y ùijò cêqòe Kûc^û QûWÿòù\AQ«ò?
ùa÷¾a\ûi—_ê@! Kêj Z, cêqò KûjûKê Kêjû~ûG?
ù\aú\ûi—^ýûdgûÈû^êiûùe Rúa I aâjàùe ^òZýùb\ @Qòö GYê
@ûZý«ò K \ê ü L Kò _ eò ^ò a é © ò jê G —Zûjû ÆÁ eì ù _ ^ûjó ö
ùa\û«cZû^êiûùe ‘@ùb\ aâjàû^êiõ§û^’Kê @[ðûZþ Rúae aâjà ijòZ
GKZß_âû¯òKê ‘cêqò’ Kêjû~ûG—Gjû GK_âKûe ÆÁ aêSû~ûGö
ùa÷¾a \ûi—_ê@! cêñ _¦e ahð _~ðý« gueiµâ\ûde ùa\û«
Mâ^Úcû^ _Xÿò KòQò ahð i^Üýûiú [ôfòö cêqò_ûAñ ajêZ _â~^ô Kfòö gueu
cZùe Pûeò cjûaûKýKê @af´^ Keò ajêZ \ò^ ]eò ^ò\ò]ýûi^(2) c¤
Kfòö _ùe ùijò _\Kê @aðûPú^(@]c aû ^òKéÁ) aêSò ZýûM KeòQòö
ù\aú\ûi—@û_Y ZûjûKê @aðûPú^ ùaûfò RûYòùf Kò_eò?
ùa÷¾a\ûi—@^êbaú _êeêh ^òR _eúlòZ aòhdKê @^ýcûûê
ijRùe Kjò_ûe«ò ^ûjóö ùZYê @^ýcûù^ GjûKê aêSò _ûeòùa aû ùKcòZò?
ù\aú\ûi ù\Lòùf, gâúùa÷¾a \ûi cjû_ŠòZ, iek I cjûaòmö
ù\aú\ûi ùa\û« _Xÿò ^ûjû«òö ùi cù^ cù^ aòPûe Kùf, ~\ò AG
Ké_û Ke«ò ùZùa ùcûe ùa\û«-@¤d^ jê@«ûö Gjû bûaò Kjòùf—
K’Y cêñ ùa\û« _XÿòaûKê ù~ûMý?
ùa÷¾a\ûi—iõÄéZ bûhûùe Zêce @bòmZû @Qòö RùY gòlK _ûAùf
@^ûdûiùe Zêùc Zûjû _Xÿò _ûeòaö
(2)
^ò\ò]ýûi^=bfbûùa ]ýû^ Keòaû Azûe Kâòdûö
60 ùR÷ a ]cð _*c
ù\aú\ûi—@û_Y ~\ò Ké_û Keò _XÿûAùa, ùZùa cêñ _Xÿòaòö

ùa÷¾a\ûi—ùMûUòG K[û; cêñ @Kò*^ ùa÷¾a\ûiö _ecjõi aûaûRú
cjûeûR ùcûùZ Ké_û Keò iað\û jeò^ûc Keòaû _ûAñ KjòQ«ò; cêñ Zûjû jó
KeêQòö icd @Ìö ‘RM\þMêeê’ gâúeì_ ùMûÊûcú aòùghZü ùa÷¾acûûê
(gueu) gûeúeK bûhý _XÿòaûKê aû gêYòaûKê ^òùh] KeòQ«ò—Gjû RûYò
cêñ gûue-bûhý _Xÿê^ûjó Kò´û _XÿûC ^ûjó; ùZùa RúaùfûKe @û\òMêeê
gâúgPú^¦^ gâúiûaðùbøcuê ùa\û«iìZâe ù~Cñ bûhý gêYûA[ôùf Zûjû
Gùa c¤ @ù^K ùa÷¾au _ûLùe KWÿPû (jÉfòLòZ _êÉK) @ûKûeùe
ejòQòö ~\ò Zêùc ZûKê _XÿòaûKê PûjêñQ, ùZùa ZûKê ^Kf Keò ùÂ@ûi,
cêñ ZêcKê iûjû~ý Keò_ûeòaòö Zêùc Kû*^_fäú^òaûiú gâúcZþ KaòK‰ð_êeu
Neê Gjò _êÉK cMûA _ûeö
ù\aú\ûi—cêñ ùPÁû Keòaöò @û_Y ùa\û«e cjû_ŠòZö ùcûùZ iek
bûùa VòKþ VòKþ Kj«ê ù~ ùa÷¾a bûhý _Xÿò ùa\û«e ~[û[ð aýûLýû _ûA
_ûeòaò Kò ^ûjó?
ùa÷¾a \ûi—cêñ gûue bûhý _XÿòQò I _ùXÿAQòö gâúbûhý _âbéZò
ùKùZK bûhý c¤ _XÿòQòö Kò«ê gâúùMû_ú^û[ @ûPû~ðýu \ßûeû \ò@û~ûA[ôaû
cjû_âbêu iìZâû[ðaýûLýû ~ûjûKê ùMøWÿúd ùa÷¾acûù^ _XÿêQ«ò, Zû @ù_lû
cêñ @^ý ùKøYiò C}éÁ bûhý ù\Lò^ûjóö bMaZþKéZ iêZâû[ðùe ùKøYiò
cZaû\ ^ûjóö C_^òh\-aûKýùe ù~Cñ ù~Cñ @[ð iõMâj Keû~ûG, ùiA
icÉ @[ð Gjò aýûLýûùe ~[û~[ còkò[ûGö Gjò iìZâ aýûLýûKê ~\ò ùKjò
VòKþ eúZòcZ Mâ[ôZ Kùe, ùZùa Gjû aýZúZ @^ý ùKû÷Yiò bûhý aò\ßZþ-
ibûùe @û\éZ ùjûA _ûeòa ^ûjóö
Gjû gêYò ù\aú\ûi aò\ýûe^ô _âi^Ü ùjùf Gaõ gâ¡ûe ijòZ
ùa÷¾a\ûi aûaûRúuê \ŠaZ¨ _âYûc Keò ^òR aû_ûu KêUúeKê ùèò @ûiòùf
Gaõ _òZûu PeYùe icÉ K[û ^òùa\^ Kùfö
fûjòWÿú cjûgd _âi^Ü ùjûA Kjòùf—ù\aú! Zê ajêZ KòQò _Xÿû-
gêYû Kfêö Kò«ê Rúae ~[û[ð KfýûY Kò_eò jêG, Gùa Zûjûe @ù^ßhY
_ûAñ ~ZÜ Keö
ù\aú\ûi—aû_û! cêñ GK aWÿ @ûgû ùÂ @û_Yuê gâúùMû\îceê ùcû
@]¥ûd _*c @]¥ûd 61
iû[ôùe NeKê ùÂ ~òaû _ûAñ @ûiòQòö Ké_û Keò [ùe @û_Y NeKê Mùf
icùÉ KéZû[ð jê@ù«ö aòùghZü cû VûKêeûYú @û_Yu \gð^_ûAñ aWÿ
C}Y×òZûö
fûjòWÿú—cêñ ùa÷¾au PeY @ûgâd KeòQò I _âZòmû KeòòQò ù~, bqò
aòùeû]ú Nùe _âùag Keòaò ^ûjóö Zêùccûù^ _â[ùc ùa÷¾a jê@; _ùe
ùcûùZ NeKê ùÂ~òaö
ù\aú\ûi—aû_û! GK[û Kò _ eò Kjê Q «ò ? @ûcNùe _â Z ò \ ò ^
bMaûû ùiaû_ìRû ùjCQò; @ûùc jeò^ûcKê @^û\e Keê^ûjêñ; @Zò[ô I
ùa÷¾aùiaû KeêQê, Z[û_ò K’Y @ûùc ùa÷¾a ù^ûjêñ?
fûjòWÿú—ùa÷¾au Kâòdûùe I Zêc Kâòdûùe ajêZ KòQò iûcý [ôùf c]ý
Zêùc ùa÷¾a ^êjñö
ù\aú\ûi—ùZùa K’Y Kùf ùa÷¾a ùjûA_ûeòaê?
fûjò W ÿ ú —ù^÷ c ò © ò K bûa QûWÿ ò ^ò Z ý]cð @ûgâ d Kùf ùa÷ ¾ a
ùjûA_ûeòaö
ù\aú\ûi—ùcûe ùMûUòG iù¦j @Qòö @û_Y Gjûe icû]û^
Keò\ò@«êö ùcû’ iõù¦j Gjû ù~, ùa÷¾acûù^ gâaY, Kú©ð^, iàeY,
_û\ùia^, @yð^, a¦^, \ûiý, iLý I @ûcô^òùa\^—Gjò â]û bqò
@w @ûPeY Ke«ò; ùi[ôùe c]ý _âPêe RWÿcògâ Kcð @Qò û _êYò ZûjûKê
ù^÷cò©òK KûjóKò Kêjû~ûG ^ûjó? G aòhdùe cêñ KòQò _l_ûZòZû ù\LêQòö
gâúcì©ðòe ùiaû, C_aûi, RWÿ \âa¥ \ßûeû _ìRû—Giaê iÚíkö Gjû Kò_eò
^òZý ùjûA_ûùe?
fûjòWÿú—_ê@! G ejiýKê aêSòaûùe ùcûùZ aò @ù^K \ò^ fûMò[ôfû û
Zê GjûKê bf eìù_ aêSòù^ö c^êhý \êA_âKûe (1) HjòK(Gjò RMZ
ijòZ i´§~êq c^êhý) (2) _ûecû[ðòK(_eùfûK ijòZ i´§~êq
c^êhý)ö HjòK c^êhý ùføKòK iêL, ùføKòK cû^ I ùføKòK C^ÜZòKê ùLûRò
aêf«òö _ûecû[ðòK c^êhý Zò^ò_âKûe—Bgû^êMZ, mû^^òÂ I iò¡òKûcúö
iò¡òKûcúcûù^ KcðKûŠe `kùe @ûiq ej«òö Gcûù^ ^òR Kcð\ßûeû
@ùføKòK `k _ûAaûKê Pûjñû«òö ~ûM, ~m I ù~ûM @û\ò @ùføKòK `kKê
_ûAaûe C_ûdö Gcûû cZùe Bgß e [ô ù f c¤ ùi Kcð a gö
62 ùR÷ a ]cð _*c
ùa÷mû^òKcûù^ Gjò ùgâYúe @«MðZö mû^^òÂcûù^ mû^Pyðû \ßûeû ^òR

aâjàZß C\d Keòaûe ~^ô Ke«òö Bgße ùaûfò ùKjò [û@û«ê aû ^ [û@û«ê,
iû]^ûKûkùe ùicûù^ GK Bgßeuê KÌ^û Ke«ò Z[û Gjò KûÌ^òK
Bgßeuê bqò Keê Keê Kâcgü mûê `kÊeì_ aâjàZß_âû¯òe @ûgû Ke«òö
mûê `k _ûAaû _ùe iû]^Kûkú^ KûÌ^òK Bgßeue @ûC @ûagýKZû
eùj ^ûjóö ùiA ùfûKu Bgßebqò c¤ ùghùe mû^ eìù_ a\kò ~ûGö
Gjò bûùa Bgßeuê I Zûu bqòKê @^òZý cû^û~ûGö Bgû^êMZ ùfûùK
~[û[ðZü _ecû[ðKê ùLûR«òö Gcûû cZùe Bgße GKö ùi @^û\ò I
@^«ö ùi ^òR gqò\ßûeû Rúa I RWÿ iéÁò Ke«òö Rúa icìj Zûue
^òZý\ûiö cêqò_ùe c¤ ùi Bgßeu \ûi ùjûA eùjö ^òZýKûk Bgßeu
@^êMZ ejòaû jó Rúae ^òZý]cðö Rúa ^òR ak\ßûeû KòQò Keò_ûùe ^ûjóö
Kcð\ßûeû Rúa ùKøYiò ^òZý `k _ûA_ûùe ^ûjóö mû^ \ßûeû Rúae
^òZBgßeuê gâ¡û_ìaðK ùiaûKeòaû \ßûeû Zûu Ké_ûeê Rúae iaðû[ðiò¡ò
ùjûA[ûGö iò¡òKûcú c^êhý KcðKûŠú I mû^^òÂ c^êhý mû^KûŠúö ùKak
Bgû^êMZ c^êhý jó Bgßeu bq jêGö mû^KûŠú I KcðKûŠú ^òRKê _ûecû[ðK ò
cYò @bòcû^ Ke«òö _âKéZùe ùicûù^ _ûecû[ðòK ^êjñ«ò; HjòK, @Zü
ù^÷cò©òK cûZâö Gjò ùfûKcûûe icÉ ]cð-Pyðû ù^÷cò©òK ùjûA[ûGö
ùg÷a, gûq, MûY_Zý I ùiøe—Gcûù^ mû^KûŠe @]ú^ö Gcûù^
gâaY, Kú©ð^ @û\ò ù~Cñ bqò @w @ûPeY Ke«ò, Zûjû ùKak cêqò _âû¯ò_ûAñ
aû @ùb\ aâjà_âû¯ò _ûAñ Ke«òö ù~Cñcûûe gâaY, Kú©ð^ @û\ò\ßûeû
bêqò Z[û cêqeò @ûgû ^ [ûG, ùicûù^ cì©ùòð e aò¾u
ê ê ùiaû Ke«òö bMaûû
gâúcì©ðò ^òZ¥Pò^àd I iaðgqòiµ^Üö C_ûiý cì©òðKê bMaû^þ cù^ ^ Kùf,
C_ûi^û @^òZý ùjûA~ûGö _ê@! Zêccûû bMaZþùiaû _ûecû[ðòK ^êùjñû
KûeY Zaêùccûù^ bMaûû ^òZ¥cì©òðKê ÊúKûe Ke ^ûjóö @ZG Zêùc
Bgû^êMZ ^êjñö @ûgû KeêQò, a©ðcû^ Zê ^òZý I ù^÷cò©òK—Gjò \êA
C_ûi^ûe ùb\ aêSò~ûA[ôaêö
ù\aú\ûi—jñ, ~\ò bMaZþaòMâjKê ^òZý ]eû ^ ~ûA @yð^ Keû~ûG,
ùZùa ^òZý aÉêe C_ûi^û ùjûA_ûùe ^ûjóö @^òZý aÉêe C_ûi^û \ßûeû
_ùeûl eìù_ K’Y ^òZý Z©ße C_ûi^û jêG ^ûjó?
@]¥ûd _*c @]¥ûd 63
fûjòWÿú—ùjùf c¤ Zêce C_ûi^ûKê ^òZý ]cð Kêjû~òa ^ûjóö

ùa÷¾a-]cðùe ^òZý aòMâjue @yð^ @û\ò jó ^òZý ]cðö
ù\aú\ûi—ù~Cñ gâúcì©ðòue _ìRû Keû~ûG ùi Z c^êhýKéZ, Zûuê
^òZý cì©ðò Kò_eò Kjòaû?
fûjòWúÿ —ùa÷¾acûû \ßûeû _ìRZ ò cì©òð ùi_eò ^êj«òö bMaû^þ aâjà
_eò ^òeûKûe ^êj«òö ùi iyò\û^¦NâòMj â I iaðgqòcû^þö _ìR^úd ùijò
gâúcì©òð _â[ùc Rúae Pò\þ Êeì_ùe _âZb ò ûZ ùjûA c^ùe C\òZ jê@«òö
cêê bqòù~ûM\ßûeû ^òcZ òð cì©ùòð e ùijò iyò\û^¦-cì©òð @ûaòbZ êð jê@«òö
bq ^òR PòZþ jé\dùe(Êeì_ùe) ù~Cñ bMaZþ cì©òð ù\Lô[ùô f, Zûu ijòZ
c^êhý ^òcZ ðò cì©e
òð GKZû Keò ^ò@«òö Kò«ê mû^úùfûK ù~Cñ cì©K òð ê _ìR«ò
ùi cì©òð Z[ûaZþ ^êùjñö ùicûû cZùe ùKak _ìRû Kûk _~ðý« ùMûUòG
_û[ôað aÉêùe aâjZ à û KÌòZ jêGö _ìRû _ùe Zûjû _êYò _û[ôa ð ùjûA~ûGö
Gùa Gjò \êA cZùe cì©\ òð jê u
ó e Êeì_ Z[û @yð^ @û\òe ùb\ aò·e Keö
Mêeùê \au Ké_ûeê ùa÷¾a \úlû còkùò f, Cbd `kKê ù\Lòaû \ßûeû \êju ó
_û[ðKý bf bûùa C_f²ò jêGö
ù\aú\ûi—Gùa cêñ ù\LêQò ùa÷¾acûû c¤ùe @§aògûß i ^êùjñ aeõ
iìlà aò·e @Qòö gâúcì©u òð C_ûi^û I ùKøYiò _û[ða ò aÉêùe Bgße-mû^ _eÆe
@Zý« _é[Kþö Cbd Kâd ò ûùe KòQò ùb\ ^[ôùf c]ý ^òÂûùe ~ù[Á ùb\
@Qòö Gjò aòhdùe cêñ KòQ\ ò ^ ò aò·e Keòaöò aû_û! @ûRò ùcûe aWÿ iõù\j
\ìe ùjûAMfûö a©ðcû^ cêñ \éXZ ÿ ûe ij Kjò _ûeòaò ù~, mû^úcûû C_ûi^û
Bgßeu _âZò VKûcò cûZâö @ûzû, cêñ Gjò aòhdKê @û_Yuê _êYò ^òùa\^ Keòaöò
Gjò_eò Kjò ù\aú aò\ýûe^ô I g¸ê ^òR ^òR aûiiÚû^Kê PûfòMùfö _êYò
i§ýûKê @ûiòùf iZ, Kò«ê aû©ðûkû_ _ûAñ @aKûg còkf ò û ^ûjóö ùiùZùaùk
icùÉ jeò^ûc-iõKú©ð^ùe c© [ôùfö
_e\ò^ i§ýûùe _ecjõi aûaûRúu cŠ_ùe icùÉ aiòQ«òö ù\aú
aò\ýûe^ô I g¸ê Cbùd fûjòWúÿ cjûgdu ^òKUùe aiòQ«òö AZýaiùe
‘aâûjàY _êÃeòYú’ Mâûce KûRú iûja C_iÚZ ò ùjùfö KûRú iûjauê ù\Lò
ùa÷¾a-cŠkú Zûu i¹û^ _ûAñ QòWûÿ ùjûA_Wÿùò fö KûRú iûja c¤ @Zò
@û^¦ùe ùa÷¾acûûê @bý[ð^û Keò cŠ_ùe aiòùfö
64 ùR÷ a ]cð _*c
_ecjõi aûaûRú Kjòùf—@û_Ycûù^ ]^ýö ù~ùjZê gâúcjû_âbêu

Ké_û_ûZâ Pû¦ KûRúu aõg]eö @ûc C_ùe Ké_û eLòùaö
KûRú iûja Kjòùf—gâúcjû_âbêu \dûeê @ûùc ùa÷¾acûû Ké_ûe
_ûZâ ùjûAQêö ùMøeûw jó @ûce _âûY_Zòö Zûuê \ŠaZþ _âYûc ^ Keò @ûùc
ùKøYiò Kû~ðý Keê^ûö
fûjòWÿú cjûgd èûiú bûhûùe aWÿ aò\ßû^þ [ôùfö ùi ‘Kêeû^þ
geú`’e Zòeògò ùièúKê _Xÿò iûeò[ôùfö iê`òcûûe @ù^K Mâ^Ú c¤
ùi _Xÿò[ôùfö
ùi KûRú iûjauê _Pûeòùf—@û_Yu cZùe cêqò KûjûKê Kêjû~ûG?
KûRú iûja Kjòùf—@û_Y ~ûjûKê ‘Rúa’ Kj«ò @ûùc ZûKê ‘eêj’
Kjêö Gjò eêj \êAUò @aiÚûùe eùj @[ðûZþ ‘eêùj cêReò\ú’ I ‘eêùj
ZeKúaú’ö ~ûjûKê @û_Y ‘PòZþ’ Kj«ò @ûùc ZûKê ‘cêReð\’ Kjêö ~ûjûKê
@û_Y ‘@PòZþ’ Kj«ò ZûKê @ûùc ‘Rúià’ Kjêö cêReò\þ ù\g I Kûke @ZúZö
Rúià ù\g I Kûke @]ú^ö ZeKúaú eêj aû a¡Rúa aûi^û, c^ I ck`êZþ
@[ðûZþ @mû^\ßûeû _ì‰ðö cêReò\þ eêj aû cêqRúa Gjò iaêeê gê¡ I _é[Kþö
‘@ûfcþ-aògûk’ ^ûcùe ù~Cñ Pò^àd bìcò @Qò, ùiVûùe cêReò\ú eêj
ejò_ûùeö ‘AÄþ’ @[ðûZþ ù_âc icé¡òKâùc ‘eêj’ gê¡ ùjûA[ûGö ù_÷Mé-
iûùjauê Lê\û ù~Cñ iÚû^Kê ùÂ~û@û«ò, ùiVûùe ‘Rúià’ ^ [ûG Kò«ê
ùiVûùe c¤ ‘eêj’ I ‘a¦û’ @[ðûZþ \ûi I Agße @[ðûZþ ‘Lê\û’ _âbê @Q«òö
@ZGa ‘a¦û’ I ‘Lê\û’u i´§ ^òZýö gê¡ bûaùe Gjò i´§ _ûAaû jó
cêqòö Kêeû^þùe Z[û iê`òcûû Mâ^Úùe Gjò iaê iò¡û« a‰ð^û Keû~ûAQò
Kò«ê icùÉ ZûjûKê aêSò_ûe«ò ^ûjóö ùMøeûw _âbê Ké_û Keò R^ûaþ
Pû¦KûRúuê Gjò iaê K[û gòlû ù\A[ôùfö ùijò\ò^ Vûeê @ûùc gê¡bq
ùjûA~ûAQêö
fûjòWÿú—Kêeû^þe cìk cZ K’Y?
KûRú—Kêeû^þùe ù~Cñ ‘aòjòÉþ’ a‰ð^û Keû~ûAQò, ùi[ôùe ùKøYiò
_âKûe ‘Aaû\Z’e K[û ^ûjó iZ, Kò«ê ùiVûùe Rúa^ jó ‘Aaû\Zþ’ö Lê\ûuê
\gð ^ Keò ùfûùK ùiVûùe aWÿ iê L ùe aê W ÿ ò ej«ò ö Gjò K[û
gâúùMøeûwù\a KjòQ«òö
@]¥ûd _*c @]¥ûd 65
fûjòWÿú—Kêeû^þùe Lê\ûue ùKøYiò cì©ðòKê ÊúKûe Keû~ûG Kò ^ûjó?

KûRú—Kêeû^þ Kùj, Lê\ûue cì©ðò ^ûjóö Kò«ê gâúùMøeûwù\a
Pû¦KûRúKê Kjò[ôùf ù~, Kêeû^þùe ùKak ‘Ròiàû^ú’ cì©ðòe ^òùh] @Qòö
gê¡ ‘cêReò\ú’ cì©ðòe ^òùh] ^ûjóö ùijò ù_âccdú cì©ðòKê ù_÷Mé iûùja
^òR @]ôKûe @^êeì_ ù\Lò[ôùfö G[ôùe @^ýû^ý eie bûa fêPò ejò[ôfûö
fûjòWÿú—GA aòhdùe iê`òcûûe K’Y cZ?
KûRú—ùicûù^ ‘@^þjfKþ’ @[ðûZþ “cêñ jó Lê\û”—GA iò¡û«Kê
cû^«òö @û_Yu @ù\ß÷Zaû\ I cêifcûû “@ùiûaû`þ” cZ ùMûUòGö
fûjòWÿú—@û_Ycûù^ K’Y iê`ú?
KûRú—^û, @ûùc gê¡bq-ùMøeûMZ _âûYö
G_eò ajê icd ]eò K[ûaû©ðû Pûfòfû _ùe KûRú iûja ùa÷¾acûûê
i¹û^ ù\A PûfòMùfö ùghùe jeò-iõKú©ð^ _ùe ibû bw ùjfûö
ûû _*c @¤ûd icû¯ ûû

66 ùR÷ a ]cð hÂ
hÂ @¤ûd
^òZý]cð Z[û RûZò I a‰ð @û\
@û\òòe ùb\
ù\aú\ûi aò\ýûe^ô RùY @¤û_Kö ajê \òêê Zûue \éXÿ ]ûeYû [ôfû
ù~, “aâûjàYa‰ð jó iaðùgâÂ”ö aâûjàY aýZúZ @^ý ùKjò _ecû[ðfûb _ûAñ
ù~ûMý ^êj«òö aâûjàY-R^à ^ _ûAùf Rúae cêqò jêG ^ûjóö R^àeê jòñ
aâûjàYVûùe aâjàZß R^à ^òGö ùi\ò^ ùi KûRú iûùjau iùw ùa÷¾acûû
@ûùfûP^û gêYò cù^ cù^ @i«êÁ ùjûAQ«òö ùi KûRú iûùjau Z©ß-
_ì‰ð aòPûeùe UòKòG aò _gò _ûeò ^[ôùfö c^Kê c^ ùMûùkA Nû<ò
ùjùf—Kò @nêZ K[û! ~a^ RûZò ~ûjû Kêj«ò, KòQò aêSò jêG^ûö @ûzû,
aû_û Z ‘@eaú’ I ‘èûiú’ _XÿòQ«òö ajê\òêê ]cð-Pyðû c¤ KeêQ«òö
Kò«ê ~a^cûûê GùZ @û\e KeêQ«ò KûjóKò? ~ûjûKê QêAñùf iÜû^ KeòaûKê
_ùWÿ, gâúùa÷¾a\ûi aûaûRú I gâú_ecjõi aûaûRú cjûeûR K’Y aòPûeò
ùicûûê cŠ_ùe aiûA @û\e i}ûe Kùf? ùi ùijò eûZòùe Kjò[ôùf,
g¸ê! cêñ GA aòhdùe Pê_þ ejò_ûeòaò ^ûjó; ZKðe _âPŠ @MÜò RkûA GA
_ûhŠ cZKê bià Keòù\aòö ù~Cñ â\ßú_ùe iûaðùbøc I gòùeûcYòu
_eò ^ýûdgûÈe _âKûŠ aò\ßû^þ @Q«ò, ù~CñVò eNê^û[ iáZògûÈKê c^Ú^
Keò ‘@ÁûaòõgZò-Z©ß’ _âKûg Kùf, ùijò â\ßú_ùe @ûRò @û~ðý I
~a^cûû c]¥ùe G_eò aýajûe? ùaû]jêG â\ßú_e @¤û_Kcûù^
GK[û RûYò^ûjû«òö \òù^ \êA\ò^ c]ýùe aò\ýûe^ô Gjò Kû~ðýùe c^-
¤û^ ù\A fûMò _Wÿòùfö
@_eûjÙ icd; ùcNe ù\øeûcôeê ùi\ò^ò @\òZ^ ò ¦^ iì~¥ð @ûù\ø _é[a
ô ú
_âZò \éÁ_
ò ûZ Keò _ûeò ^ûjû«òö iKûkê \êAPûeò aê¦û ahðû _Wÿ~
ò ûA[ôfûö ù\aú
I g¸ê C_~êq icd ù\Lò \gUû c¤ùe ùLPêWòÿ LûA _âÉZ ê ùjûAMùfö
@]¥ûd ^òZý]cð Z[û RûZò I a‰ð @û\òe ùb\ 67
ùa÷¾acûûê cû]êKeú _ûAaûùe KòQò aòk´ ùjûAQòö Z[û_ò ZéZúd _âje

ùaùk _âûd icùÉ _âiû\ ùiaû Keò cû]aú-cûkZúcŠ_ _ûgßið Ú GK _âgÉ
KêUúeùe ^ûc-cûkû ùÂ aiòùfö _ecjõi aûaûRú, ùa÷¾a \ûi,
gâú^éiõò j_fäúeê @ûiò[a
ô û _ŠòZ @^« \ûi, fûjòWúÿ cjûgd Z[û Kêkd ò û ^òaûiú
~û\a \ûi ^òR ^òR Zêkiúcûkû ùÂ _ecû^¦ùe jeò^ûc KeòaûKê
fûMòùfö GZòKùò aùk aò\ýûe^ô cjûgd, icê\M â Wÿâò ûiú PZêbR
ìð _\e^ô,
Kûgúe Pò«ûcYò ^ýûde^ô, _ìaið k Ú úe Kûkò\ûi aûPÆZò I aòLýûZ _ŠòZ Ké¾
PìWûÿ cYò ùiVûùe C_iÚZ ò ùjùfö ùa÷¾acûù^ aWÿ @û\e ijòZ aâûjàY
_ŠòZcûûê @ûi^ ù\A aiûAùfö
_ecjõi aûaûRú Kjòùf—ùcNûz^Ü \ò^Kê ùfûùK \êŸðò^ Kj«ò;
Kò«ê @ûc_ûAñ iê\ò^ ùjûAMfûö @ûRò @ûc KêUúe ]ûcaûiú aâûjàY
_ŠòZcûû PeYùeYê\ßûeû _aòZâ ùjûAMfûö
ÊbûaZü ùa÷¾acûù^ ^òRKê ZéYVûeê c¤ ^úP cù^Ke«òö ùZYê
ùicûù^ “aò_âPeùYùbýû ^cü” Kjò _âYûc Kùfö aâûjàY _ŠòZcûù^
^òRKê ùgâÂ cYò ùicûûê @ûgúaðû\ ù\A aiòùfö aò\ýûe^ô ùicûûê
aòZKð_ûAñ _âÉêZò Keò @ûYò[ôùfö ùiA aâûjàYcûù^ fûjòWÿú cjûgduê
^òRVûeê adiùe aWÿ RûYò _âYûc Kùfö fûjòWÿú cjûgd a©ðcû^ Z©ßm
ùjûAMùfYò; ùi _ŠòZcûû _âYûcKê jûZû-jûZò ùèûA ù\ùfö
ùiA _ŠòZu c¤ùe Ké¾ PêWÿûcYò iaêVûeê bf aqûö Kûgú, cò[ôkû
@û\ò @ù^K iÚû^ùe ZKð Keò @ù^K _ŠòZuê gûÈû[ðùe _eûÉ KeòQ«òö
ùi LaðûKéZò, C{ßk gýûca‰ð I M¸úe Êbûae @U«òö Zûu @ûLò\êAUò
^lZâ _eò PcKê[ûGö ùi ùa÷¾au ijòZ K[ûaû©ðû @ûe¸ Kùfö
PìWÿûcYò Kjòùf—@ûRò, @ûùc ùa÷¾acûû \gð^_ûAñ @ûiòQêö ~\ý_ò
@û_Ycûû iaê @ûPeYKê @ûùc ic[ð^ Keê^ûjêñ, Z[û_ò @û_Ycûû
GKû«bqò @ûcKê bf fûùMö
bMaû^þ KjòQ«ò—
68 ùR÷ a ]cð hÂ
@_ò ùPZþ iê \ ê e û·ùeû bRùZ cûc^^ýbûKþ ö

iû]êùea i c«aýü icýKþ aýaiòùZû jò iüöö(1)
(MúZû-9/30)
bMa\þ MúZûe G aP^ @ûce _âcûYö GA iò¡û« C_ùe ^òbðe Keò
@ûRò @ûùc iû]ê\gð^ _ûAñ @ûiòQêö Kò«ê @ûce GK @bòù~ûM @Qòö
@û_Ycûù^ bqòe aûjû^ûùe ~a^cûû iw KûjóKò KeêQ«ò? @ûùc GA
aòhdùe @û_Ycûû ijòZ aòPûe ·jêQñ öê @û_Ycûû c¤ùe ù~Cñcûù^
UòKG ò aòùgh aòPûe Keòaûùe ^ò_êY, ùicûù^ UòKG ò @ûMKê @ûi«êö
ùa÷¾acûù^ PìWûÿ cYòu K[û gêYò ajêZ \êüLú ùjùfö _ecjõi aûaûRú
aò^câ ùjûA Kjòùf—@ûùc cìLð, gûÈû[ð Keòaû K’Y RûYò^ûjñê? @ûc
cjûR^cûù^ ù~_eò @ûPeY Keò~ûAQ«ò, @ûùc Zûjûe @^êMc^ KeêQöê
@û_Ycûù^ aò\ûß ^þ; gûÈe ù~Cñ C_ù\g ù\ùa—@ûùc ZûKê ^úeaùe
gêYaò öê
PìWÿûcYò Kjòùf—G_eò K[û Kò_eò Pkòa? jò¦êicûRùe ejò
@û_Ycûù^ ~\ò gûÈaòeê¡ @ûPûe-_âPûe Keòùa, ùZùa RMZ ]ßõi
ùjûA~òaö gûÈaòeê¡ @ûPûe-_âPûe Keòùa I cjûR^cûûê \êjûA
ù\ùa—Gjû KòõbìZ K[û? cjûR^ KûjûKê Kêjû~ûG? ~\ò cjûRû
@ûPeY I Zûu gòlû gûÈe @^êKk ì , ùZùa ùi cjûR^ö @^ý[û ~ûjûKê
ZûjûKê cjûR^ Kjòò ‘cjûRù^û ù~^ MZü i _^Úûü’(2) (c.bû. a^_að-
3/2/117) Kjòùf RMZe KfýûY ùja Kò_eò?
PìWûÿ cYòu K[û ùa÷¾acûûê @ijý ùjfûö ùicûù^ ùiVûeê @fMû
KêUúeKê ~ûA aòPûeòùfö ùghùe iÚe ò ùjfû, cjûRû C_ùe ù\ûhûùeû_
ùaùk lcZû [ôùf aòPûeYúdö _ecjõi aûaûRú gûÈû[ðeê \ìeùe
ejê[ôùfö _ŠòZ @^«\ûi ^ýûdgûÈùe _ûe\gðú ùjùf c¤ icùÉ
gâúùa÷¾a\ûi aûaûRúuê gûÈû[ð Keòaû _ûAñ @^êùeû] Kùfö Gcûûê Gjû
aêSòaûKê aòk´ ùjfû^ò ù~, ù\aú\ûi aò\ýûe^ô jó Gjò SMWÿû iéÁò KeòQ«òö
(1)
~\ò iê\êeûPûeú aýqò c]ý @^^ýPò© ùjûA ùcûùZ bR^ Kùe, ùZùa ZûKê
iû]ê ùaûfò jó cû^òa, ù~ùjZê ùi ùcû’ bqòùe ^ò½dûcôK aê¡ò~êqö
(2)
cjûR^cûû @af´òZ _[ @ûccûû MâjYúdö
fûjòWÿú cjûgd c¤ ùiVûùe [ôùfö ùi cêqKŒùe Kjòùf—ù\aú

aWÿ @bòcû^úö ùi\ò^ KûRú iûùjau ijòZ @ûc aýajûe ù\Lò ZûKê
Leû_ fûMò[ôfûö ùZYê @ûRò aâûjàY _ŠòZcûûê WûKò @ûYòQòö
ùa÷¾a\ûi _ecjõi aûaûRúu _û\]ìkò cÉKùe ùÂ Kjòùf—
ùa÷¾au @ûmû ùcûe gòùeû]û~ðýö @ûRò ùcûe _Xÿò[ôaû aò\ýû iû[ðK ùjaö
Gùa @ûKûg ^òcðk ùjûA~ûA[ôfûö cûkZú-cû]aú cŠ_ùe f´û
ùPøWÿû @ûi^ aòQûMfûö ùMûUòG _ûgßðùe aâûjàY _ŠòZcûù^ I @^ý
_ûgßðùe ùa÷¾acûù^ aiòùfö gâúùMû\îc I c]ý\ßú_e icÉ _ŠòZuê I
ùa÷¾auê WKûMfûö @ûL-_ûLeê aò\ýû[ðúcûù^ c¤ @ûiò aiòùfö ibû
ùQûU ^[ôfûö _ûLû_ûLò gùj aâûjàY-_ŠòZ I _âûd \êAgj ùa÷¾a
aiò[ôùfö ùa÷¾acûû @^êcZòKâùc ùa÷¾a\ûi aûaûRú gû« bûaùe
i¹êLùe aiòùfö ùiZòKòùaùk @û½~ðýR^K NUYûUò G_eò NUòfû,
~[û—C_ùe cûWÿò[ôaû fZûeê cûkZú `êfe GK ù_^Úû ùa÷¾a\ûiu
cÉK C_ùe @ûiò _Wÿòfûö ~ûjûKê ù\Lò ùa÷¾acûù^ @û^¦ùe jeò]ß^ò
KeòaûKê fûMòùfö
ùa÷¾acûù^ Kjòùf—aêSò^ò@«ê, Gjû gâúc^þcjû_âbêu _âiû\ö
@_e_ûgßðùe aiò[ôaû Ké¾ PìWÿûcYò UòKòG ^ûKùUKò Kjòùf—
G_eò aêS«êö `êfe Kûc ^ûjó—`kùe jó _eòPd còkòaö
K[ûKê @]ôK ^ aXÿûA ùa÷¾a\ûi Kjòùf—@ûRò gâúâ\ßú_ùe
aûeûYiú bkò ibû ùjCQòö aWÿ @û^¦e K[ûö ~\ý_ò cêñ awaûiú,
Z[û_ò ajê \ ò ^ _~ð ý « aûeûYiú @û\ò iÚ û ^ùe @¤d^ ùjZê Z[û
ùiVòKûe ibûùe aqéZû ù\aû ùjZê awkû bûhû Kjòaûùe ùcûe
@býûi Kcò~ûAQòö cêñ PûjêñQò @ûRò ibûùe iõÄéZ bûhûùe jó _âùgÜû©e
ùjCö
PìWÿûcYò ~\ý_ò gûÈùe _âKéZ _eògâc KeòQ«ò, Z[û_ò KòQò KY×iÚ
Keò[ôaû _ûV aýZúZ ùi ]ûeûaûjòK iõÄéZ bûhû Kjò _ûeê ^[ôùfö
ùi ùa÷¾a\ûiu _âÉûaùe UòKòG iõKêPòZ ùjûA Kjòùf—KûjóKò,
awkû ù\ge ibûùe awkûbûhû jó C_~ê q ö cê ñ _½ò c ù\ge
_ŠòZcûû bkò iõÄéZ Kjò_ûeòaò ^ûjóö
70 ùR÷ a ]cð hÂ
Zûue ùiA bûaKê ù\Lò ùfûùK aêSòMùf ù~ PìWÿûcYò ùa÷¾a\ûiu

ijòZ gûÈû[ð KeòaûKê WeêQ«òö icùÉ GK Êeùe ùa÷¾a\ûi aûaûRúuê
awkûùe KjòaûKê @^êùeû] Kùfö ùi eûRò ùjûAMùfö
PìWûÿ cYò _âgÜ Kùf—RûZò ^òZý Kò ^û? jò¦ê I ~a^ \êAUò RûZò _eÆe
_é[Kþ Kò ^û? ~aû iõiMðeê jò¦ê _ZòZ jêG Kò ^ûjó?
ùa÷¾a\ûi aûaûRú C©e ù\ùf—^ýûdgûÈ @^êiûùe RûZò ^òZýö
Kò«ê ùiA ‘RûZò’ c^êhýcûû ù\g-ùb\eê C_ô^Ü RûZòùb\Kê flý Kùe
^ûjó û ùMû-RûZò, ùQkò-RûZò, c^êhý-RûZò @û\ò RûZò-ùb\ ^òe_ ì Y jó Gjûe
CùŸgýö
PìWûÿ cYò Kjòùf—@û_Y iõ_ì‰ð VòKþ KjêQ«òö Kò«ê jò¦ê I ~a^ c¤ùe
ùKøYiò RûZò-ùb\ @Qò Kò ^ûjó?
ùa÷¾a\ûi Kjòùf—jñ, GK_âKûe RûZò ùb\ @Qò, Kò«ê Zûjû ^òZý
^êùjñö c^êhý ùMûUòG RûZòö bûhû-ùb\, ù\g-ùb\, ùagbìhû-ùb\ Z[û
a‰ð-ùb\ùe ùiA c^êhýRûZòùe @ù^K RûZòe KÌ^û Keû~ûAQòö
PìWÿûcYò—K’Y R^à\ßûeû \êjóu c]ýùe ùKøYiò ùb\ ^ûjòñ? K’Y
ùKak ùag-ùb\eê jò¦ê I ~aê ùb\ ùjûAQò?
ùa÷¾a\ûi—Kcðû^êiûùe Rúa Cy I ^úP a‰ðùe R^à jêG; a‰ð-ùb\
@^êiûùe c^êhýe Kcðû]ôKûe _é[Kþ _é[Kþ ùjûA[ûGö aâûjàY, lZâd ò , ùa÷gý
I gì\— â Gjò ·eò a‰ðö aûKò icùÉ @«ýRö
PìWûÿ cYò—~a^cûù^ @«ýR Kò ^û?
ùa÷¾a\ûi—jñ, ùicûù^ gûÈû^êiûùe @«ýR @[ðûZþ ·eòa‰ðeê aûjûeö
PìWûÿ cYò—ùZùa ~a^cûù^ Kò_eò ùa÷¾a ùjûA_ûeòùa Gaõ @û~ýð
ùa÷¾acûù^ Kò_eò ùicûû iw Keò_ûeòùa?
ùa÷¾a \ûi—~ûjûe (aò¾u ê Vûùe)gê¡bqò @Qò, ùi jó ùa÷¾aö c^êhý
cûùZâ ùa÷¾a]cðe @]ôKûeúö R^à-ù\ûheê ~a^cûûe a‰ðûgâcúu bkò
^òŸÁðò -Kcðùe @]ôKûe ^ [ôùf c¤ bqòùlZâùe ùicûûe _ì‰ð @]ôKûe
@Qòö KcðKûŠ, mû^KûŠ I C_ûi^û(bqò)KûŠ c]ýùe _eÆe ù~Cñ iìlà
ùb\ @Qò, Zûjûe ù~ _~ðý« _êvû^ê_v ê aò·e Keû ^~ûG, ùi _~ðý«
gûÈû[ðùaû] ùjûAQò ùaûfò Kêjû~ûA ^ _ûùeö
PìWÿûcYò—@ûzû, (gêb)Kcð Keê Keê Pò© gê¡ jêGö Pò© gê¡ ùjùf
mû^û]ôKûe C_ô^Ü jêGö _êYò mû^úcûû c¤eê KòG ^òùbð\ aâjàaû\ú jê@«ò
Gaõ @ûC KòG iaòùghaû\ ÊúKûe Keò ùa÷¾a jê@«òö ùZùa _â[ùc
Kcðû]ôKûe ùgh ^ Kùf ùKjò ùa÷¾a ùjûA_ûeòùa ^ûjóö G_eò @aiÚûùe
@«ýR ùjaûù~ûMêñ ~\ò ~a^cûûe @ûù\ø Kcðû]ôKûe ^ûjó, ùZùa
ùicûûê bqòe @]ôKûe Kò_eò còkò _ûeòa?
ùa÷¾a\ûi—@«ýRcûûe bqòùe _ì‰ð @]ôKûe @Qò—GjûKê iaê
gûÈ ÊúKûe Ke«òö gâúc\þ bMa\þMúZûùe Êdõ-bMaû^þ KjòQ«ò—
cûõ jò _û[ð aý_ûgâòZý ù~$_ò iêýü _û_ù~û^düö
Èòùdû ùa÷gýûÉ[û gì\âûùÉ$_ò ~û«ò _eûõ MZòcþöö
(MúZû-9/32)
@[ðûZþ, ùj _û[ð! Èú, ùa÷gý, gì\â I _û_ ù~û^òùe R^àò[ôaû @«ýR
@û\ò ù~ aò jê@«ê, ùicûù^ c]ý ùcûùZ jó @ûgâd Keò _ec MZò _û@û«òö
GVûùe @ûgâd g±e @[ð ‘bqò’ö ‘Ä¦_êeûY’ @«MðZ ‘KûgúLŠ’(21/
63)ùe c]ý Gjûe ic[ð^ Keû~ûAQò—
aâûjàYü lZâòùdû ùa÷gýü gìù\âû aû ~\ò ùaZeüö
aò ¾ ê b qò i cû~ê ù qû ùmdü iùað û ©ùcû©cüöö2öö (3)
^ûe\úd _êeûYùe ~[û—
gß _ ù·$_ò cjú_ûk aò ¾ ê b ùqû \ß ò R û]ô K üö
aò ¾ ê bqò a ò j úù^û ù~û ~Zò ½ gß _ ·]ô K üöö3öö (4)
PìWÿûcYò—_âcûY @ù^K \ò@û~ûA_ûùeö Kò«ê aò·e Kùf K’Y còùk,
Zûjû ù\Lôaû @ûagýKö \êRðûZò-ù\ûh Kò_eò \ìe jêG? R^à\ßûeû ù~Cñ
(3)
aâûjàY, lZòâd, ùa÷gý aû gì\â @[aû Gcûû QWÿû @^ý ùKjò ~\ò aò¾êbqò ~êq
jêG, ùZùa ZûKê iùaðû©cVûeê C©c ùaûfò RûYòaö
(4)
ùj eûR^þ, PŠûk c]ý ~\ò aò¾êbq jêG, ùZùa ùi \ßòRVûeê C}éÁö Gaõ
ù~Cñ i^Üýûiú aò¾êbqò aòjú^ jêG, ùi PŠûkVûeê c¤ ^òKéÁö
72 ùR÷ a ]cð hÂ
iw-ù\ûh C_ô^Ü ùjûAQò, Zûjû R^àû«e aò^û K’Y \ìe ùjûA_ûùe?

ùa÷¾a\ûi—\êRðûZò-ù\ûh ùjCQò _âûe² Kcðö bMaûû ^ûc-
CyûeY \ßûeû Zûjû \ìe ùjûA~ûG û
Gjûe _âcûY ù\L«ê—gâúcþbûMaZ(6/16/44)
~^ÜûciKéZþgâaYûZþ _êºiùKû$_ò aòcêPýùZ iõiûeûZþ ûû (5)
_êYò bûMaZ (6/2/46)
^ûZü _eõ Kcð - ^ò a §-Ké « ^õ
cê c ê l Zûõ Zú[ð - _\û^ê K ú©ð ^ ûZþ û
^ ~Zþ _ê ^ ü Kcð i ê i{ùZ cù^û
eRÉùcûbýûõ Kkòkõ ZùZû$^ý[û ûû (6)
_êYò gâúc\þbûMaZ ù\L«ê —
@ùjû aZ gß _ ù·$ùZû Meúdû^þ
~{ò j ß û ùMâ a©ð ù Z ^ûc Zê b ýcþ û
ùZ_ê É _ùÉ Rê j ê a ê ü iiÜ ë e û~ð ý û
aâ j à û ^ì P ê ^ ð û c Mé Y «ò ù~ ùZ ûû (7)
PìWÿûcYò—ùZùa jeò^ûùcûyûeYKûeú PŠûk ~mû\ò KcðKê KûjóKò
Keò_ûùe ^ûjó?
ùa÷¾a\ûi—~mû\ò Kcð Keòaû _ûAñ aâûjàYu Nùe R^à ùâû
@ûagýKö ù~_eò aâ û jà Y Nùe R^à ùâû _ùe c¤ iûaò Z â ¥ R^à
(5)
~ûjûu ^ûce [ùecûZâ gâaYeê _êºg(PŠûk) c¤ ZZþlYûZþ iõiûe I RûZòù\ûheê
cêq ùjûA~ûGö
(6)
GYê cêcêlêcûû _ùl Zú[ð_û\ (bMaû^)u ^ûcû^êKú©ð^ aýZúZ Kcða§ùQ\K
@ûC KòQò(@È) ^ûjóö ù~ùjZê eRMêY I ZùcûMêY\ßûeû ckò^ c^ Zûjû QWÿû @^ý
ùKøYiò _âKûùe _êâðûe Kcðcûûùe @ûiq jêG^ûjóö
(7)
@ùjû! @û½~ðýK[û ù~ ~ûjûe Ròjßûe @MâbûMùe Zêc ^ûc CyûeòZ ùjCQò, ùijò
gß_P(KêKe ê cûõiùbûRú) PŠûkKêkùe R^à[ò ùô f c¤ iaðùgâÂö Zûue aâûjàYZß _ìaR
ð ù^à
jó iò¡ ùjûAQò, KûeY aâûjàùYûPòZ Z_iýû, ~m, ùa\û¤d^, i\ûPûe I iaðZú[ð
iÜû^û\ò _ìaðeê Keò[ôaûeê ùi ^ûcûgâòZ ùjûAQ«òö
(~ùmû_aúZ iõÄûe) ^ ùjaû _~ðý« Kcðû]ôKûe jêG ^ûjó, ùi_eò jó

jeò^ûcKê @ûgâû Keò PŠûk gê¡ ùjaû _ùe c¤ aâûjàYNùe ùgøKâ R^à ^
còkòaû _~ðý« ~me @]ôKûeú jêG ^ûjóö Kò«ê ~m @ù_lû @^«MêùY
ùgâÂ bqò@we @ûPeY Keò_ûùeö
PìWûÿ cYò—aûü, G Kò_Kâ ûe iò¡û«? ~òG iûcû^ý @]ôKûe _ûAfû ^ûjó,
ùi _êYò ZûjûVûeê Cyû]ôKûe _ûAa, Gjûe ÆÁ _âcûY K’Y?
ùa÷¾a\ûi—cûâKòd â û \êA _âKûe ~[û—aýûajûeòK I _ûecû[ðK ô ö
_ûecû[ðôK @]ôKûe _ûAùf c¤ KòQò KòQò aýûajûeòK Kâòdûùe @]ôKûe còùk
^ûjóö ù~_eò RùY R^àeê ~a^ Kò«ê aâûjàYa‰ðe Êbûa I MêY~êqö aÉêZü
ùi _ûecû[òðK \éÁòeê aâûjàY ùjùf c¤ aýûajûeòK Kâòdû^êiûùe aâûjàY-
K^ýûKê aòaûj @û\òe @]ôKûeú ùjûA ^[ûGö
PìWÿûcYò—KûjóKò ùjûA_ûeòa ^ûjó? G_eò ùjùf ù\ûh K’Y ?
ùa÷¾a\ûi—ùfûK aýajûee aòeê¡ Kû~ðý Kùf aýûajûeòK ù\ûh
jêGö icûRùe ù~Cñcûù^ aýûajûeòK i¹û^Kê ùÂ Mað Ke«ò, ùicûù^
c¤ Zjóùe ^òR ÊúKéZò \ò@«ò ^ûjóö @ZGa _ûecû[ðòK-@]ôKûeKâùc
aýajûe Pùk ^ûjóö
PìWÿûcYò—Gùa Kêj«ê, Kcðû]ôKûe I bqò-@]ôKûee ùjZê K’Y?
ùa÷¾a\ûi—Z©ZþKcð-ù~ûMý Êbûa I R^à @û\ò aýûajûeòK PkYò
jó Kcðû]ôKûee ùjZêö Zû©ßòK gâ¡û jó bqò-@]ôKûee ùjZêö
PìWÿûcYò—ùa÷\û«òK g±\ßûeû ùcûùZ @ûz^Ü ^ Keò ÆÁ eìù_ Kêj«ê,
Z©ZþKcð-ù~ûMý Êbûa KûjûKê Kêjû~ûG?
ùa÷¾a\ûi—gc, \c, Z_, ùgøP, iù«ûh, lcû, iekZû, Bgße-
bqò, \dû I iZý—G iaê aâûjàY a‰ðe Êbûaö ùZR, ak, ù]÷~ðý, aúeZû,
ij^gúkZû, C\ûeZû, Cù\ýûMgúkZû, iÚòeZû, aâjàYýZû I Hgß~ðý—G
MêWÿòK lZâòda‰ðe Êbûaö Bgße-aògßûi, \û^gúkZû, ^òÂû, \¸jú^Zû, I
@[ð-ùfûfê_Zû—G MêWÿòK ùa÷gý a‰ðe Êbûaö aâûjàY @û\ò Zò^òa‰ðe
ùiaû, ùMû-ù\aZûu ùiaû I ~[ûfûùbiù«ûh—G iaê gì\a â ‰ðe Êbûaö
@ùgøP, cò[ýû, ù·eò, ^ûÉòKZû, aé[ûKkj, Kûc, ùKâû] Z[û A¦âòd-
fûkiû—G iaê @«ýR a‰ðe Êbûaö G iaê Êbûa @^êiûùe a‰ð^òeì_Y
74 ùR÷ a ]cð hÂ
Keòaû jó gûÈe Zû_ô~ðýö ùKak R^à\ßûeû a‰ð^òeì_Y Keòaû @ûRòKûfòe

aýajûe cûZâö GA Êbûa @^êiûùe c^êhýe Kâòdû-_âaé©ò I KcðKêgkZû
C_ô^Ü jêG @[ðûZþ ù~Cñ c^êhýe ù~_eò Êbûa jêG, Zûjûe ùi_eò Kcðùe
_âaé©ò I eêPò C_ô^Ü jêGö Gjò Êbûae ^ûc ‘Z©ZþKcð-ù~ûMý Êbûa’ö
@]ôKûõg ùfûKue Êbûa R^àû^êiûùe jêG Gaõ @ù^K iÚkùe iõiMð
(iw) @^êiûùe Êbûa ùjûA[ûGö aûfý-iõiMð R^àeê ùjûA[ûG ~jóeê
Z\êPòZ Êbûae C\d jêGö @ZGa R^àeê c¤ Êbûa flòZ jêGö R^àeê
Êbûae C\d jêG ùaûfò R^àKê Êbûae GKcûZâ KûeY I Kcðû]ôKûee
GKcûZâ ùjZê cû^òaû VòKþ ^êùjñö ‘ùjZê’—@ù^K_âKûe; ùi[ô_ûAñ Êbûa
ù\Lô Kcðû]ôKûe ^òeì_Y Keòaû jó gûÈe CùŸgýö
PìWÿûcYò—Zû©ßòK gâ¡û KûjûKê Kêjû~ûG?
ùa÷¾a\ûi—iek jé\dùe (Z©ßeì_)Bgßeu _âZò ù~Cñ aògßûi I
ùi[ô_ûAñ ù~Cñ ÊûbûaòK ùPÁû C_ô^Ü jêG, Zûjûe ^ûc Zû©ßK
ò gâ¡ûö ùKak
ùføKòK ùPÁûKê ù\Lô @gê¡ jé\dùe Bgße-i´§úd ù~Cñ bâcûcôK ]ûeYû
Gaõ ù~Cñ Êû[ð-iû]ôKû \¸-_âZòÂû-fò°ûcdú ùPÁû jêG, Zûjûe ^ûc
@Zû©ßòK-gâ¡ûö ùKjò ùKjò cjûR^ Zû©ßòK gâ¡ûKê gûÈúd gâ¡û c¤ Kj«òö
Gjò Zû©ßòK gâ¡û jó bqò-@]ôKûee ùjZêö
PìWÿûcYò—cù^Ke, Kûjûe gûÈúd gâ¡û C_ô^Ü ùjûAQò, Kò«ê Êbûa
Cy ùjûA^ûjó; ùi c¤ K’Y bqòe @]ôKûeú?
ùa÷¾a\ûi—Êbûa Kcð-@]ôKûee ùjZê, Kò«ê bqò-@]ôKûee ^êùjñö
gâ¡û jó GKcûZâ bqò-@]ôKûee ùjZêö gâúc\þbûMaZ (11/20/27-
30,32,33) ùe ÆÁ Kêjû~ûAQò—
RûZgâ ù ¡û cZþ K [ûiê ^ò a ò ð ‰ ü iað - Kcð i ê ö

ùa\ \êüLûcôKû^þ Kûcû^þ _eòZýûùM$_ý^úgßeüöö27öö
ZùZû bùRZ cûõ _â ú Zü gâ ¡ ûkê \ ð é X ÿ ^ ò ½ düö
Rê h cûY½ Zû^þ Kûcû^þ \ê ü ùLû\Kð û õ½ Mjð d ^þ ö ö28öö
ù_â û ùq^ bqò ù ~ûùM^ bRùZû cûiKé ^ à ë ù ^üö

Kûcû jé \ ~ýû ^gý«ò iùað cdò jé \ ò iÚ ò ù Zöö29 öö
bò \ ýùZ jé \ dMâ ^ Ú ò ¼ ò \ ýù« iað i õgdûüö
lúdù« ·iý Kcð û Yò cdò \é ù Á$Lô k ûcô ^ ò ö ö30öö
~Zþ K cð b ò ~ ð © _iû mû^ùa÷ e ûMýZ½ ~Zþ ö
ù~ûùM^ \û^-]ùcð Y ùgâ ù dûbò e ò Z ùe÷ e _ò ö ö31öö
iað õ cnqò - ù~ûùM^ c\þ b ùqû fbùZ$¬iûö
ÊMð û _aMð õ c¡ûc K[*ò \ þ ~\ò aû‚Zò ö ö32öö( 8 )
iZþiw _âbûaùe jeòK[û gêYòaûKê ~\ò Kûjûe eêPò ùjûA~ûG,
ùZùa @^ý ùKøYiò Kcð ZûKê @ûC bf fûùM ^ûjóö ùi \éXÿ aògßûie
ijòZ jeò^ûc ù^C[ûGö @^ýû^ý aòhdùe ù~Cñ c¦ Êbûa [ûG, ùi
iaê aòhdKê QûWÿò_ûùe ^ûjó, Kò«ê ùi iaêKê c¦ RûYò ^ò¦û Keê Keê ùbûM
Keê[ûGö jeòK[û gâaY I Kú©ð^ \ßûeû jé\de ùbûMaûi^û iaê ^Á
ùjûA~ûGö ùcûùZ ^òe«e bR^ Kùf cêñ ùijò iû]Ke jé\dùe
aiò~ûGö ùcûe C_iÚòZò \ßûeû Zûjûe iaêù\ûh ^Á ùjûA~ûGö @ZògúNâ
jé\d-Mâ^Úò `òUò~ûG, icÉ iõgd \ìe jêG I Kcð-aûi^û ld jêGö Gjû
ùcûe ^òZý aò]ôö @ZGa Kcð, Z_iýû, mû^, ùa÷eûMý, ù~ûMûbýûi, \û^-
(8)
ù~ iaêKcðùe aúZÆéj, ùcû K[ûùe ~ûjûe gâ¡û R^àòQò, Z[û Kûcaûi^ûe
_eòZýûMùe @ic[ð ùjùf c]ý KûccûùZâ \êüLûcôK ùaûfò ùi RûYòQòöö27öö Zjêñ
_âúZ, gâ¡ûkê I \éXÿ_âZòm aýqò \êüLûcôK KûcKê ùbûMê[ôaû Z[û ^ò¦û Keê Keê ùcûùZ
bR^ Kùeöö28öö(@ZGa) _ìùaðûq bqòù~ûM\ßûeû ù~Cñ cê^ò ^òe«e ùcûe bR^
Ke«ò, Zûu jé\dùe cñê ejò[ôaûeê jé\þMZ iaê Kûc aò^Á ùjûA~ûGöö29öö @LôkûZàû
@[ðûZþ iaðbìZûcôÊeì_ ùcûùZ iûlûZþ Kùf, Zûue jé\dMâ^Úò zò^Ü ùjûA~ûG, iaê
iõgd QòŠò ~ûG Gaõ iaê Kcð lúY ùjûA~ûGö30öö ~ûjû KcðKûŠ I Z_iýû\ßûeû,
~ûjû mû^ I ùa÷eûMý\ßûeû, ~ûjû ù~ûM I \û^]cð\ßûeû Gaõ ~ûjû @^ý aâZû\ò
ùgâdcûû \ßûeû c¤ @Zò KÁùe còùköö31öö iaê~ûK ùcû’ bqòù~ûM\ßûeû ùcû’
bq @^ûdûiùe _ûG, ~\ò ùKøYiòcùZ ÊMð, @_aMð aû ùcû’ ]ûc Pûùjñ (ùZùa Zû’
aò _ûG)öö32öö
76 ùR÷ a ]cð hÂ
]cð I aòbò^Ü i}cð\ßûeû ~ûjû(ÊMð, ùcûl, _ec]ûc I @^ý aÉê) còkò[ûG,

bqòù~ûM\ßûeû Z\ù_lû @]ôK ijRùe I gúNâ ùcûe bq _ûA~ûGö
Gjû gâù¡û\òZ bqòù~ûMe Kâcö
PìWÿûcYò—~\ò cêñ gâúc\þbûMaZKê ^ cûù^?
ùa÷¾a\ûi—iKk gûÈe GA ùMûUòG iò¡û«ö gûÈ GK, bûMaZ
^ cû^òùf @^ý gûÈ @û_Yuê CZ¨_úWÿ^ (aû]û) ù\ùaö @ù^K gûÈ
ù\LûAaû ^ò¿âùdûR^ö iaðaû\ò-i¹Z MúZû ~ûjû Kêj«ò, Zûjû aò·e
Ke«êö @û_Y GVûKê @ûiê @ûiê ù~Cñ ùgæûK CyûeY Keò[ôùf, ùi[ôùe
icÉ gòlû @Qò—
@_ò ùPZþ iê \ ê e û·ùeû bRùZ cûc^^ýbûKþ ö
iû]êùea i c«aýü icýKþ aýaiòùZû jò iüöö(9)
@^^ýbûKþ aû ùcû’Vûùe GK^òÂ-gâ¡û~êq ùjûA ~òG jeòK[û,
jeò ^ ûc-gâ a Y-Kú©ð ^ û\ò c d bR^ùe eZ jê @ «ò , Zûue ajê Z e
@i\ûPûe @[ðûZ¨ \êüÊbûa-R^òZ (gûÈúd) Kcðû\ò-_¡Zòe aòeê¡ @ûPûe
ejòùf(\êeûPûeú ùjùf) c¤ Zû’Kê iû]ê cYòa, KûeY ùi iê¦e
@^êÂû^~êq @[ðûZ¨ iû]ê_[ @af´^ KeòQ«òö Zû_ô~ðý Gjò ù~, Kcð-
KûŠùe a‰ðûgâcû\òe C\ýc _â[c _âKûe; mû^KûŠùe mû^-ùa÷eûMýû\òe
C\ýc \ßòZúd _âKûe Gaõ iZþiwùe jeòK[û I jeò^ûc _âZò gâ¡û ZéZúd
_âKûe _^Úûö Gjò _^ÚûZâd ùKùa ùKùa Kcðù~ûM, mû^ù~ûM aû bqòù~ûM
^ûcùe _âKûgòZ jêGö ùaùk ùaùk Gjû _é[Kþeìù_ @^êÂòZ ùjûA[ûGö
_é[Kþeìù_ @^êÂûZû(iû]K)Kê Kcðù~ûMú I mû^ù~ûMú Kêjû~ûGö Gcûû
c¤ùe bqòù~ûMú ùgâÂ, KûeY _é[Kþ bqòù~ûMùe @^« KfýûY ^òjòZ
@Qòö @ZGa MúZûe _â[c Q@Uò @¤ûde ùghùe Gjò iò¡û«Kê _êÁò
Keû~ûAQò—
(9)
@ûCc]ý ~\ò ùcû QWÿû @^ý KûjûKê bRê ^[ôaû RùY @Zò \êeûPûe aýqò
ùcûùZ jó bùR, ùZùa ZûKê jó iû]ê ùaûfò cYòaû CPòZþ, ù~Yê ùi jó ^òR bR^ùe
icýKþ bûùa ^ò½òZ ùjûA~ûAQòö
ù~ûMò ^ ûc_ò iùað h ûõ c\þ M ùZ^û«eûcô ^ ûö

gâ ¡ ûaû^þ bRùZ ù~û cûõ i ùc ~ê q Zùcû cZüöö (10)
(MúZû 6/47)
lò _ â õ baZò ]cð û cô û ggß z û«ò õ ^ò M zZò ö
ùKøù«d! _â Z ò R û^újò ^ ùc bqü _â Y gýZöö
cûõ jò _û[ð aý_ûgâ ò Z ý ù~$_ò iê ý ü _û_ù~û^düö
Èò ù dû ùa÷ g ýûÉ[û gì \ â û ùÉ$_ò ~û«ò _eûõ MZò c þ ö ö (11)
(MúZû 9/31-32)
lò_âõ baZò ]cðûcôû’—Gjò ùgæûKe Zû_ô~ðý bf bûaùe aêSòaû
‘lò
@ûagýKö ~òG gâ¡û _ìaðK @^^ýbqò Kùe, Zûjûe Êbûa-ù\ûh I
PeòZâ-ù\ûh gúNâ \ìe ùjûA~ûGö bq _Qùe ]cð @^êMZ ùjûA[ûGö
iaê ]cðe cìk bMaû^þö bMaû^þ ijRùe bqòe @]ú^ö bMaû^þ
jé j dùe aiò ù f Rúae a§^Kûeò Y ú cûdû ZZþ l YûZþ \ì e
ùjûA~ûG,—@^ý ùKøYiò _âKâòdûe @ù_lû ^[ûGö ‘bq’ ùjaû cûùZâ
]cð @ûiò Zû’e jéjdKê ]cðcd Keò\òGö iêZeûõ Kûc(ùbûMaûi^û) \ìe
ùjaûcûùZâ gû«ò _âùag Kùeö @ZGa ùcûe _âZòmû ù~,—‘ùcûe
bqe ùKùa aò^ûg jêG ^ûjóö’ Kcðú I mû^ú ÊZªeìù_ ^òR ^òR iû]^û
Kfûùaùk Kê i wùe _Zò Z ùjûA_ûe«ò , Kò « ê ùcûe bq ùcû’
iwakùe ùKùa Kêiw Keò_ûùe ^ûjó; @ZGa Zû’e _Z^ ùjûA
^[ûGö bq _û_-ù~û^òùe R^àë aû aâûjàY-Nùe R^àë, _eûMZò Zû’e
jûZcêVûùeö
PìWÿûcYò—ù\L«ê, gûÈùe R^à\ßûeû ù~Cñ RûZò(@]ôKûe)^òeì_Y
aýaiÚû @Qò, Zûjû bfö ~òG aâûjàYNùe R^à ùjûAQò, i§ýû-a¦^û\ò
Keê Keê ùi mû^fûb Keòa I @aùgùh cêqò @agý _ûAaö gâ¡û
(10)
iaê ù~ûMòu c]ýùe aò c\þMZ @«eûcôû\ßûeû ù~Cñ gâ¡ûaû^þ _êeêh ùcûùZ bùR, cêñ
ZûjûKê ~êqZc cùY (~êqZc=ù~ûM~êqcûû c]ýùe ùgâÂ)(MúZû 6/47)ö
(11)
ùi gòNâ ]cðûcôû ùjûA gûgßZ gû«ò _ûG; ùj Kê«ú_êZâ @Rðê^! Zêùc _âZòmû Keò ^ò@ ù~
ùcûe bq ùKùb ^Á jêG^ûjóö ùj _û[ð! _û_ù~û^òR^àû @[ðûZþ @]cKêkRûZ Èú, ùa÷gý, I
gì\â ù~ aò ùKjò ùcûùZ @ûgâûKeò _ecMZòKê _û@û«òö (MúZû-9/31-32)
78 ùR÷ a ]cð hÂ
Kò _ eò Rù^à , —Zûjû aê S ò _ûeê ^ ûjó ö MúZû I bûMaZ @^ê i ûùe

gâ¡ûR^òZ bqòe C_ù\g ù\LêQò, Kò«ê Rúa Kò_eò ùijò gâ¡ûKê _ûA
_ûeòa Zûjû ÆÁeìù_ Kj«êö
ùa÷¾a\ûi—gâ¡û jòñ Rúae ^òZý Êbûaö a‰ðûgâc]cðe @«MðZ
Kcðùe ù~Cñ ^òÂû ù\Lû~ûG, Zûjû Rúae gê¡ aû ^òZý Êbûaeê ^êùjñ
aeõ ù^÷cò©òK Êbûaeê C\òZ ùjûAQòö Gjû jó iaðgûÈ iò¡û«ö
Qûù¦ûMýC_^òh\þ, (6/19/1) ùe Kêjû~ûAQò—
~\û ùa÷ gâŸ]ûZò @[ c^êùZ, ^ûgâŸ]^þ c^êùZ; gâŸ]ù\a c^êùZ,
gâ¡ûZùZßa aòRòmûiòZùaýZò gâ¡ûõ bMaùZû aòRòmûi AZòö(12)
ùKjò ùKjò iò¡û«aò\þ ‘gâ¡û’ g±e @[ð—‘ùa\ùe I MêeêaûKýùe
\éXÿ aògßûi’ ùaûfò KjòQ«òö ~\òI @[ðUò c¦ ^êùjñ, Z[û_ò ÆÁ ùjC ^ûjòñö
iZþiµâ\ûdùe ‘gâ¡û’e G_eò @[ð Keû~ûAQò—
^ààë L ú Pò © aé © ò aò ù ghüö (13)
gâ ¡ û Zß ù ^ýû_ûd a{ð õ bqê ý ^
(@ûcÜûd iìZâ-57)
iû]êiwùe jeòK[û gêYê gYêê ~\ò iû]K jé\dùe @^êba jêG ù~

ùKak @^^ýbûùa jeòPeY-@ûgâû aýZúZ, Kcð-mû^-ù~ûMû\òùe Rúae
^òZý-KfýûY i¸a ^êùjñ, ùZùa iû]Ke ùa\aûKýùe I MêeêaûKýùe
aògßûieì_K gâ¡û C\òZ ùjûAQò ùaûfò RûYòaûKê ùjaö gâ¡ûe Êeì_ G_eò
flòZ ùjûAQò—(@ûcÜûd-iìZâ 58)
‘iû P geYû_©ò f lYûö’
@[ðûZþ, geYû_©ò jó gâ¡ûe aûjý flYö geYû_©ò, ~[û—
(12)
i^ZþKêcûe Kjòùf—Rúa ù~ùa gâ¡û~êq jêG, ùZùa ùi c^^ Kùeö
gâ¡ûaû^þ ^ ùjùf ùKùa aò c^^ Keò_ûùe ^ûjó, igâ¡ ùjùf jó c^^ Keò _ûùeö
@ZGa ùj ^ûe\! ùijò gâ¡ûKê aòùgheìù_ RûYòaûKê Pûjóaû CPòZþö ^ûe\ Kjòùf—
ùj bMa^þ! cñê ùijò gâ¡ûKê aòùgheìù_ RûYòaûKê PûjêñQòö
(13)
@^ýC_ûd(Kcð, mû^, @^ýbòkûh @û\ò)cûû aRð^_ìaðK bqò _âZò C^àëL
Pò©aé©ò aòùgh ùjCQò gâ¡ûö
@û^ê K ì f ýiý iõKÌü _â û Zò K ì f ýiý aRð ^ õ û

elò h ýZúZò aò g ß û ùiû ùMû¯é ù Zß aeYõ Z[û
@ûcô ^ ò ù l_Kû_ð ù Yý hWÿ a ò ] û geYûMZò ü öö
(jeòbqòaòkûiü—11/417)
@^^ýbqòe @^êKìkZûKê MâjY Keòaò I _âZòKìkZûKê aRð^ Keòaò,
G_eò _âZòmûö bMaû^þ jó ùcûe elûK©ðû, mû^-ù~ûMû\ò ùPÁû\ßûeû ùcûe
ùKøYiò KfýûY ùjûA^_ûùe, G[ôùe \éX aògßûiö ^òR ùPÁûùe ùcûe
ùKøYiò fûb ùjûA ^_ûùe, cñê ^òùR ^òRe _ûkK ^êùjñ, cñê Zûuê ~[ûiû]ý
ùiaû Keòaò, ùi ùcûùZ _ûk^ KeêQ«ò—G_eò ^òbðeZûö cñê KòG? cñê
Zûue I Zûu Azû jó ùcûe Kû~ðý—G_eò @ûcô^òùa\^ö cñê @Kò*^,
\ú^jú^—G_eò Kû_ðYýaê¡òö C_ùeûq _âZòmû, aògßûi, ^òbðeZû,
@ûcô^òùa\^ I ù\÷^ýbûa Pò©ùe @aiÚòZ ùjûA ù~Cñ aé©ò C\d KeûG,
Zûjû jó gâ¡ûö Cq gâ¡û~êq ùfûK bqòe @]ôKûeúö Gjû ^òZýcêq gê¡-
Rúacûû Êbûae _âû[còK @aiÚûö @ZGa Gjû Rúae ^òZýÊbûaö @^ý
iaê Êbûa ù^÷cò©òKö
PìWÿûcYò—aêSòfòö gâ¡û Kò_eò jêG, @û_Y G _~ðý« Kjòùf ^ûjóö
~\ò i}cð e ê gâ ¡ ûe C\d jê G , ùZùa ùcû’cZ akaû^þ ö KûeY
a‰ðûgâùcû\òZ iZþKcð I Ê]cð C©ceìù_ @ûPeY ^ Kùf, gâ¡û C\d
ùjûA ^_ûùeö ~a^cûûe ù~ùjZê ùi_eò i}cð ^ûjó, ùZYê ùicûù^
Kò_eò bqòe @]ôKûeú ùjùa?
ùa÷¾a\ûi—iêKéZòeê gâ¡û C\òZ jêG ùaûfò ‘aéj^Üûe\úd _ìeûY’ùe
Kêjû~ûAQò—
bqò É ê bMa\þ b qiùw^ _eò R ûdùZö
iZþiõMü _âû_ýùZ _êõbòü iêKéùZ÷ü _ìaði*ôùZ÷ü öö
iêKéZ \êA_âKûe—^òZý I @^òZýö ù~Cñ iêKéZ\ßûeû iû]êiõM I bqò
còùk, Zûjû ^òZý iêKéZö ù~Cñ iêêKéZ\ßûeû bêqò I ^òùbð\-cêqò còùk, Zûjû
ù^÷cò©òK iêKéZö ^òZý iêKéZe `k ^òZý jêGö @^òZý iêKéZe `k
ù^÷cò©òK aû @^òZýö iaê_âKûe bêqò ^òcò©ûgâdúö ùZYê bêqò ^òZý ^êùjñö
80 ùR÷ a ]cð hÂ
cêqòKê ùKùZK ‘^òZý’ cY«ò, Kò«ê cêqòe _âKéZ Êeì_ ^ RûYòùf G_eò
iò¡û« jêGö @ûcôû gê¡, ^òZý I i^ûZ^ö RWÿ aû cûdûiõiMð jó Rúaûcôûe
a§ê KûeY aû ^òcò©, ZûjûKê iµìYðeìù_ ùQ\^ Keòaûe ^ûc cêqòö
a§êê ùcûP^ lYKùe ùjûA[ûGö ùcûP^ ^òZý ^êùjñö ùcûP^ ieòfû
_ùe cêqòe @ûùfûP^û ùgh ùjûA~ûGö ^òcò©e ^ûg jó cêqòö @ZGa
aýZòùeK-bûùa cêqòe ù^÷cò©òKZû @Qòö Kò«ê jeòu PeYùe Rúae ù~Cñ
eZò jêG, Zûjûe ùKøYiò @« ^ûjóö Zûjû ^òZý]cð—@ZGa Zûjûe ùKøYiò
@õgKê aû @wKê gê¡aòPûeùe ù^÷cò©òK Kêjû~ûG ^ûjóö ù~Cñ bqò cêqò
ù\A icû¯ ùjûA~ûG, Zûjû ù^÷cò©òK Kcðaòùghö ù~Cñ bqò cêqòe _ìùað,
cê q ò e iùw I cê q ò e _ùe aò \ ýcû^ eùj, ùijò bqò GK _é [ Kþ
^òZýZ©ß—Zûjûjó Rúae ^òZý]cðö cêqò Zû’ _ùl GK @aû«e(ùMøY)
`kcûZâö ‘cêŠK C_^òh\’ùe (1/2/12)ùe Kêjû~ûAQò—
_eúlý ùfûKû^þ Kcð P ò Z û^þ aâ û jà ù Yû
^ò ù að \ cûdû^Ü û Éò @Ké Z ü Ké ù Z^ö
Z\þ a ò m û^û[ð õ i Mê e ê ù caûbò M ùzZþ
icò Z þ _ ûYò ü ùgâ û Zâ ò d õ aâ j à ^ ò Â cþ ö ö(14)
Kcð-ù~ûM-mû^û\ò iaê ù^÷cò©òK iêKéZö bq-iõM I bqòKâòdûe iõM
jó ^òZý iêKéZö ~òG R^àR^àû«ùe ^òZý iêKéZ @Rð^ Ke«ò û Zûue jó
gâ¡û jêGö ù^÷cò©òK iêKéZ\ßûeû @^ýû^ý `k jêG, Kò«ê @^^ý-bqòùe
‘gâ¡û’ C_ô^Ü jêG ^ûjóö
PìWûÿ cYò—bqiw I bqòKd òâ û KûjûKê Kêjû~ûG, Zûjû ÆÁeìù_ Kêj«êö
G \êAUò ùKCñ ùKCñ iêKéZ \ßûeû C\òZ jêG?
ùa÷¾a\ûi—gê¡ bqu ijòZ Kù[û_K[^, Zûu ùiaû Keòaû I Zûu
Vûeê K[û gâaY Keòaû—Giaê Kû~ðýKê “bqiw” Kêjû~ûGö gê¡bqcûù^
aâûjàY(aâûjàaòZþ) KcðiõPòZ ÊMðû\ò ùfûKcûûê _eúlû Keò (@^òZýcûZâ @^êba
(14)
Keò) I KcðûZúZ ^òZý-aÉê _û[òða Kcð\ßûeû còùk ^ûjó RûYò, Kcð _âZò aòeq ùjùa
Gaõ bMa\þ i´§ùe aòùgh mû^ _ûAñ ùi jûZùe icò] ùÂ ùa\m I bMaZþ-
ùiaû^òÂ i\þMêeêu ^òKUKê iaðùZûbûùa (Kûd-c^-aûKýùe) Mc^ Keòùaö
^Me-iõKú©ð^û\ò bqòKâòdûe @^êÂû^ Keò[û@û«òö ùijò bqòKâòdûcûûùe

ù~ûM\û^ Kùf aû ^òùR Zûjû @^êÂû^ Kùf bqòKâòdûe iw ùjûA[ûGö
jeòc¦òecûRð^, Zêkiúuê _â\ú_\û^, jeòaûie (GKû\gú, R^àûÁcú,
eûcâcú @û\ò) _ûk^ AZýû\òKê gûÈùe bqòKâòdû Kêjû~ûAQòö Gjò iaê
bqòKâòdû gê¡ gâ¡ûe ijòZ ^ ùjûA NUYûKâùc ùjùf c¤ Zûjû\ßûeû
bqòù_ûhK iêKéZ ùjûA[ûGö Gjò iêKéZ akaû^þ ùjùf iû]êiwùe I
@^^ý bqòùe gâ¡û C\òZ ùjûA_ûùeö “aÉê-gqò” ùaûfò GK gqòKê
cû^òaûKê ùjaö bqòKâòdûcûùZâ bqòù_ûhK gqò @Qòö gâ¡ûe ijòZ Keòaû
\ìùe [ûC, @aùjkû ijòZ Kùf c¤ iêKéZ jêGö ~[û (j. b. aò. 11/
234) _âbûiLŠùe ùfLû @Qò—
c]ê e -c]ê e ùcZ^à w kõ cwkû^ûõ
iKk-^òMc-afäúiZþ`kõ PòZþÊeì_cþ ö
iKé \ _ò _eò M úZõ gâ ¡ dû ùjkdû aû
bé M ê a e êcûZâ õ ZûeùdZþ Ké ¾ ^ûcöö (15)
Gjò_eò iaê bqò-ù_ûhK iêKéZ ^òZýö Kâcgü Gjò iêKéZ akaû^þ

ùjùf @^^ýbqòùe gâ¡û jêG I iû]êiw fûbjêGö ùKøYiò aýqòe
ù^÷cò©òK \êÃéZKâùc ~\ò ~a^Méùj R^à ùjûAQò, Z[û_ò ^òZýiêKéZ
akùe @^^ýbqòùe gâ¡û ùjûA_ûùeö G[ôùe @û½~ðý ùjaûe K’Y
@Qò ?
PìWÿûcYò—~\ò bqò-ù_ûhK iêKéZ ùaûfò KòQò @Qò, Zûjû c¤ @^ý
_âKûe iêKéZeê NUò[ûGö @^ý_âKûe iêKéZ ~a^cûûe ^ûjó—@ZGa
ùicûû bqòù_ûhK iêKéZ c¤ i¸a ^êùjñö
ùa÷¾a\ûi—G_eò aògßûi Keòaû CPòZ ^êùjñö ^òZý-iêKéZ I
ù^÷cò©òK-iêKéZ _eÆe ^òeù_l—ùKjò Kûjûe @ù_lû Kùe ^ûjóö
Gjû c]êeVûeê c¤ c]êe, ~ûaZúd cwke cwkö iKkùa\eì_òYú fZûe
(15)
Gjû iZþ`kö GZû PòZþÊeì_ö ùj béMêùgâÂ! gâ¡ûùe ùjC aû ùjkûùe ùjC, ~\ò
[ùe c]ý ^òe_eû] ùjûA ‘Ké¾^ûc’ CyûeòZ jêG, ùZùa ùijò ‘Ké¾^ûc’ c^êhýcûZâKê
C¡ûe Keò[û@û«òö
82 ùR÷ a ]cð hÂ
\êÃéZ_ì‰ð aýû] NUYûKâùc ‘gòaeûZâò’ \ò^ C_aûi I RûMeY Keò ^òZý-

ùa÷¾aû^ûõ ~[û g¸êü ’ (bû.12/13/
iêKéZeì_ jeòbqò _ûA[ôfûö ‘ùa÷
16) Gjò aûKý\ßûeû cjûù\auê _ec_ìRý ùa÷¾a ùaûfò RûYò[û@ö
Zûu aâZ _ûk^ Kùf jeò-bqò còùkö
PìWÿûcYò—ùZùa @û_Y K’Y KjòaûKê Pûjû«ò ù~, ^òZý-iêKéZ
NUYûKâùc ùjûA[ûG?
ùa÷¾a \ûi—iaê KòQò NUYûKâùc ùjûA[ûGö KcðcûMðùe c¤ VòKþ
ùijò_eòö ù~Cñ[ô_ûAñ Rúa iað_â[ùc KcðPKâùe _âùag Kfû, Zûjû
@ûKiàK
ò NUYû aýZúZ @ûC K’Y ùjûA_ûùe? ~\ý_ò cúcûõiKcûù^ KcðKê
@^û\ò Kj«ò, Z[û_ò Kcðe ùMûUòG cìk @Qòö bMaZþ-aòcêLZû jó Rúae
cìk-KcðR^K NUYû; VòKþ ùijò_eò ^òZýiêKéZ c¤ @ûKiàòK NUYû ùaûfò
_âZúZ ùjûA[ûGö ùgßZûgßZe C_^òh\(4/7)ùe Kj«ò—
icûù^ aéùl _êeêùhû ^òcùMÜû$^úgdû ùgûPZò cêjýcû^üö
Rê Á õ ~\û _gýZý^ýcúgciý cjò c û^ùcZò aúZùgûKüöö (16)
gâúc\þbûMaZ (10/51/54)ùe Kêjû~ûAQò—
baû_aùMð û bâ c ùZû ~\û bùa

{îýZjð ý Pýê Z iZþ icûMcüö
iZþ i õMùcû ~jð ò Zù\÷ a i\þ M ùZø
_eûaùeùg Zß d ò RûdùZ eZò ü öö (17)
(16)
‘Rúa’ I ‘@«~ðýûcú _ecûcôû’—Gjò \êARY ùMûUòG ù\jeì_ú aélùe aûi
Ke«ò, ùi[ôeê Rúa cûdû\ßûeû ùcûjòZ ùjûA ù\jûcô-aê¡òùe iûc[ðýjú^ bûùa ùgûK
Kùeö Kò«ê i\þMêeêu Ké_ûeê ùi _eùcgßeu \gð^ Keò I Zûu cjòcû gêYò ùgûK cêq
jêGö
(17)
ùj @PêýZ! (iõiûeùe) bâc[ê a
ô û Rúae ù~ùa bae @_aMð-icd (iõiûee
icû¯ò) jêG, ùZùa jó Zûjûe iZþicûMc jêG @[ðûZþ ZûKê iû]êiw còùkö ù~ùa
iZþicûMc jêG, ùZùa iû]êu MZòÊeì_ I _eûae(KûeY I Kû~ðý) BgßeÊeì_ ZêcVûùe
eZò RûZ jêGö
iZûõ _â i wû^à c aú~ð ý i´ò ù \û

ba«ò ò jé Z þ K ‰ð e iûd^ûü K[ûüö
Zù{ûhYû\ûgß_aMðacôð^ò
gâ ¡ û eZò b ð q ò e ^ê K â c ò h ýZò ö ö (18)
(3/25/25)
PìWûÿ cYò—@û_Yu cZùe K’Y @û~ðý I ~a^ c¤ùe ùKøYiò ùb\
^ûjó?
ùa÷¾a\ûi—ùb\ \êA_âKûe—_ûecû[ðK ô I aýûajûeòKö @û~ðý I
~aû c¤ùe _ûecû[ðK ò ùb\ ^ûjó, Kò«ê aýûajûeòK ùb\ @Qòö
PêWÿûcYò—@û_Y aûe´ûe ùa÷\û«òK aûMûWé C_iÚû_^ KeêQ«ò
KûjóK?ò @û~ðý I ~aû aýûajûeòK ùb\ Kò_eò?
ùa÷¾a\ûi—iûõiûeòK @ûPeYKê aýajûe Kêjû~ûGö iõiûeùe
~a^cûù^ @Æégý; @ZGa aýûajûeòK \éÁòeê ùicûù^ @Æégý aû
@aýajû~ýðö ~aû \ßûeû Ægð _ûYò aû @^Üû\ò MâjYúd ^êùjñö \êRûð ZòZa
ß gZü
~aû geúe c¤ ùjd @[ðûZþ @Æégýö
PìWÿûcYò—ùZùa _ûecû[ðòK \éÁòeê ~a^ I @û~ðýu @ùb\ Kò_eò
ùjûA_ûùe—Zûjû ÆÁ Keò Kêj«êö
ùa÷¾a\ûi—gûÈ aûKý—“bé béMêae êcûZâõ ZûeùdZþ Ké¾^ûc ^ûc”
@^êiûùe ~a^û\ò êcûùZâ _ecû[ðùe icû^ @]ôKûeúö ~ûjûe ^òZý iêKZ é
^ûjó, ZûjûKê ‘\ß_
ò \ _gê’ Kêjû~ûGö KûeY ‘Ké¾’^ûcùe Zû’e aògûß i ^[ûGö
iêZeûõ c^êhý R^à _ûA c¤ Z’ûe c^êhýZß ^ûjòöñ Zûjûe _gêZß _âakö
cjûbûeZùe Kêjû~ûAQò—
cjû_â i ûù\ ùMûaò ù ¦ ^ûc-aâ j à Y ò ùa÷ ¾ ùaö
ÊÌ-_ê Y ýaZûõ eûR^þ aò g ß û ùiû ù^÷ a RûdùZöö (19)
(18)
iû]êcûû iZþiwùe ùcûe aú~ðýiõùa\K Gaõ jé\d I K‰ðe eiûd^bìZ
K[ûcû^ K[ôZ jê@«òö ùiA K[ûcûû ùiaêê @_aMð(ùcûl)e cûMðÊeì_ ùcû’
Vûùe ~[ûKâùc gâ¡û, eZò, I ù_âcû bqò RûZ ùjaö
(19)
ùj eûR^þ! @Zò @Ì-_êYýaû^þ aýqòcûûe cjû_âiû\ùe, ùMûaò¦u Vûùe,
^ûc-aâjàùe I ùa÷¾auVûùe aògßûi Rù^à ^ûjóö
84 ùR÷ a ]cð hÂ
^òZý iêKéZ jó cjû^þ _êYý Rúa_aòZâKûeú aÉêö ù^÷cò©òK iêKéZ jó

@Ì-_êYý; Gjû\ßûeû Pò^àd aÉê aòhdùe gâ¡û C_ô^Ü jêG ^ûjóö cjû_âiû\,
Ké¾, Ké¾^ûc I ùa÷¾a—Gjò ·eòUò ùjCQò Pò^àd I PòZþ _âKûgKö
PìWÿûcYò—(iàòZjiò) G _êYò Kò K[û? RMZ c]¥ùe Gjû ùa÷¾acûû
\¸ cûZâö bûZ, Wûfò, ZeKûeú Kò_eò Pò^àd ùjûA_ûùe? @û_Ycûû
_ûAñ KòQò @iû]ý ^ûjòñö
ùa÷¾a\ûi—@û_Y @ûC ~ûjû KòQò Ke«ê, Kò«ê ùa÷¾acûûê ^ò¦û
Ke«ê ^ûjó—GZòKò ùcûe _âû[ð^ûö KûeY, aò·eiÚkùe aòhdKê ùÂ
aò·e ùja; ùa÷¾a^ò¦ûe _âùdûR^ K’Y? cjû_âiû\ aýZúZ iõiûeùe
@ûC ùKøYiò Mâûjý aÉê ^ûjó, KûeY Gjû PòZþ-CŸú_K I RWÿ-aò\ûeKö
G[ô_ûAñ Bùgû_^òhZþ Kêj«ò—
Bgû aûiýcò \ õ iað õ ~Zþ K ò * ò Z þ RMZýûõ RMZþ ö
ùZ^ Zýùq^ bê ¬ ú[û cû Mé ] ü KiýÊò ¡ ^cþ ö ö (20)
(Bùgû_^òhZþ-1)
RMZùe ~ûjû KòQò @Qò, iaêKQò ò bMa\þgqò-i´§~êqö iKk aÉêùe
PòZg þ qò-i´§e \éÁò ejòùf @ûC ajòcL ðê ùbûM jêG ^ûjóö @«cêL ð RúaKê geúe
^òaûð j_ûAñ ~ûjûKòQò @ûagýK ùjûA[ûG, Zûjû bMaZþ_iâ û\-aê¡ùò e MâjY Kùf
@ûC @]ü_Z^ ùjûA^[ûG, aeõ Pò\C þ ^àLë ú _âa©
é ò Kû~ðý aòKgòZ jêGö Gjûe
^ûc cjû_âiû\ö G_eò @_ìað aÉêùe @û_Yue eêPò ^ûjó, Zûjû \êüLe aòhdö
PìWûÿ cYò—ùi K[û QûWÿ«öê Gùa cìk aòhdKê @ûùfûP^û Ke«êö ~aû
ijòZ @û_Ycûû aýajûe Kò_eò ùjaû CPòZ?
ùa÷¾a\ûi—c^êhý ~a^ [ôaû _~ðý« Zû’_âZò @ûùc C\ûiú^ ejêö Kò«ê
~a^ ~\ò ^òZý-iêKZ é akùe ùa÷¾a ùjûA~ûAQò, ùZùa ZûKê @ûC ~a^
Kêjû~òa ^ûjóö G aòhdùe gûÈe ÆÁ aò·e ejòQ(ò _\à_e ê ûY I j.b.aò. ]éZ
‘AZòjûi icêyd’e aûKý)—
(20)
RMZùe ~ûjû KòQò(Rwc aû iÚûae) @Qò—G iaê Bgßeu \ßûeû @ûzû\ý(aiþ
@ûzû\ù^)ö Zûu \ßûeû (Zêc _ûAñ) ~ûjû _â\©(Zýq),ZûKê Zêùc ùbûM Keö Kûjûe
ùjùf ]^Kê ùfûb Ke^ûjóö
gì \ â õ aû bMa\þ b qõ ^ò h û\õ gß _ Põ Z[ûö

aúlùZ RûZò i ûcû^ýûZþ i ~ûZò êKõ ]î a cþ ö ö (21)
(_\à_e
ê ûY)
^ ùc _â ò d ½Zê ù að \ ú c\þ b qü gß _ Pü _â ò d ü ö
Zùià÷ ù\dõ ZùZû Mâûjýõ i P _ìùRýû ~[û jýjcþöö(22)
PìWÿûcYò—aêSòfòö MéjiÚ-ùa÷¾a ùKøYiò ~a^-ùa÷¾aKê K^ýû\û^
Keòùa Kò? Gaõ ~a^-ùa÷¾au K^ýûKê MâjY Keò _ûeòùa Kò ^û?
ùa÷¾a\ûi—aýûajûeòK \éÁòeê RMZ _ûAñ ~a^ céZêý _~ðý«
~a^ eùj; Kò«ê _ûecû[ðôK \éÁòeê bqò-fûb _ùe Zû’e ~a^Zû eùj
^ûjóö iàû©ð Kcð \g_âKûeö ùi[ôeê aòaûj ùMûUòGö @ZGa MéjiÚ-ùa÷¾a
~\ò @û~ðý aû ·eòa‰ðe @«MðZ ùjûA[û@û«ò, Zû’ùjùf Zûuê ^òR a‰ðùe
jó aòaûj Keòaû CPòZ; KûeY Rúa^^òaðûj _ûAñ PûZêað‰ðý-]cð ù^÷cò©òK
ùjùf c¤ Zûu _ûAñ ùgâdö PûZêað‰ðý aýajûe-ZýûM \ßûeû ù~ ùa÷¾a
ùjûA~û@û«ò, G_eò ^êùjñö ùa÷¾au _ùl ~ûjû bqòe @^êKìk, Zûjû
Keòaû CPòZö PûZêað‰ðý-]cðùe ^òùað\(ùa÷eûMý) I ZZ¨ Z¥ûMe
@]òKûe R^àòfû _ùe Zûjû ZýûRý ùjûA_ûùeö ùiA a‰ð-]cð ijòZ
iaêKòQò ùiùZùaùk Zýq ùjûA~ûGö
a‰ð-]cð bR^ _ûAñ _âZòKìk ùjùf @^ûdûùi Zûjû QWÿû ~ûA_ûùeö
~a^-icûR bRê _âZòKìk ùjùf, gâ¡ûkê ~a^ ùijò icûRKê
QûWÿòaûe @]ôKûeúö PûZêað‰ðý-ZýûMú I ~a^-icûR-ZýûMú Cbùd
ùa÷¾a ùjùf @ûC ùb\ K’Y? KûeY Cbùd aýajûeKê QûWÿòQ«òö
_ecû[ðùe Cbùd bûA-bûAö Kò«ê MéjiÚ ùa÷¾au _ûAñ ùi_eò ^êùjñö
icûR bRê _âZòKìk ùjùf c¤ icûRZýûMe _ì‰ð @]ôKûeú ^ ùjaû
_~ðý« ùicûù^ Zûjû QûWÿòaû CPòZþ ^êùjñö Kò«ê bRê @^êKìk-
(21)
bMaa\þbq gì\K â ê aû ^òhû\(aýû])Kê, Kò´û PŠûkKê ù~Cñ aýqò RûZò-iûcû^ý
\éÁeò ê ù\ùL, ùi ^ò½Z ò eìù_ êKKê ~ûGö
(22)
PZêùað\ú aâûjàY (bqòjú^ ùjùf) ùcûe _âd ò ^êùjñ; Kò«ê @^ý_ùl bqòcû^þ
_êeh
ê ^úP PŠûk KêkRûZ ùjùf c¤ ùcûe _âd ò ö ùi jó \ûê iZþ_ûZâ I Zûue Ké_û
MâjY aòù]d Gaõ ù~_eò cêñ (bMaû^þ) iaðRúa _ìRý, ùi_eò ùi c]ý _ìRýö
86 ùR÷ a ]cð hÂ
aòhdùe @û\e \éXÿ ùjùf, ùicûù^ ijRùe icûRKê Z¥ûM Ke«ò,

~[û (bû.11/11/32)—
@mûùd÷aõ MêYû^þ ù\ûhû^þ cdû$$\òÁû^_ò ÊKû^þö
]¹ðû^þ i«ýRý ~ü iaðû^þ cûõ bùRZ i P i©cüöö(23)
MúZû (18/66)ùe Gjû Pec iò¡û« eìù_ jó _âZò_û\òZ ùjûAQò—
iað ] cð û ^þ _eò Z ýRý cûùcKõ geYõ aâ R ö
@jõ Zß û õ iað - _ûù_ùbýû ùcûldò h ýûcò cû gê P üöö (24)
_ê^ü bûMaZ(4/29/46)ùe—
~\û ~c^ê M é j Ù û Zò bMaû^ûcô - bûaò Z üö
i RjûZò cZò õ ùfûùK ùaù\ P _eò ^ ò Â ò Z ûcþ ö ö (25)
PìWÿûcYò—~a^cûù^ ~\ò ~[û[ð eìù_ _âKéZ ùa÷¾a ùjûA~û«ò,
ùZùa @û_Ycûù^ Zûu ijòZ GKZâ Lô@û _ò@û Keò_ûeòùa Kò?
ùa÷¾a\ûi—^òeù_l ùa÷¾acûù^ ùicûû ijòZ cjû_âiû\
ùia^ Keò _ûeòùaö Kò«ê MéjiÚ-ùa÷¾a ùicûû ijòZ GKZâ Lô@û _ò@û
Keò_ûeòùa ^ûjó; Kò«ê ùa÷¾a-_âiû\ _ûAaûùe Zûue aû]û ^ûjó, aeõ
K©ða¥ö
PìWÿûcYò—ùZùa ùa÷¾acûû c¦òeùe RùY ~a^-ùa÷¾a Ægð-
@]ôKûe _ûG ^ûjó KûjòñKò?
(23)
Êdõ bMaû^¨ KjêQ«ò—cñê ùa\ùe C_ù\g ù\A[ôùf c¤ ÊKúd MêY-ù\ûhKê
aòPûe Keò iaê ]cð(Kcð)Kê QûWÿò ùcûùZ ~òG bùR, ùijò iû]ê ùgâÂö
(24)
iaê]cð(Kcð-mû^û\ò ~ûaZúd ù^÷cò©òK ]cð) QûWÿò GKcûZâ ùcûe (bMaû^þ
Ké¾u) geY ~û@; ùZùa ]cð-ZýûMR^òZ iaê_û_eê cñê ZêêcKê cêq Keòaò; ùgûK Ke
^ûjóö
(25)
@ûcôû\ßûeû bûaòZ(@«üKeY\ßûeû Pò«Z
ò ) bMaû^ ù~ùa ~ûjûKê @^êMj
â Ke«ò,
ùZùa ùi ùfûKcZùe I ùa\cZùe iaðùZûbûùa ^òÂòZû(bfbûùa ejò[ôaû) cZòKê
ZýûM Kùeö
ùa÷¾a\ûi—~a^ Kêkùe C_ô^Ü ùa÷¾auê ‘~a^’ Kjòùf @_eû]

jêGö ùa÷¾a-cûùZâ Ké¾ ùiaûe @]ôKûeúö MéjiÚ-ùa÷¾a ù\aùiaûùe
a‰ðûgâc-aòeê¡ Kû~ðý Kùf ZûKê aýûajûeòK ù\ûh fûùMö ^òeù_l
ùa÷¾acûû _ûAñ aòMâjùiaûe aýaiÚû ^ûjóö ùi Zûjû Ke«ò ^ûjó, KûeY
aòMâjùiaû \ßûeû ùa÷¾au ^òeù_lZûùe aòùgh aýûNûZ @ûùiö ùicûù^
gâúeû]ûafäbuê cûîòK ùiaû Ke«òö
PìWÿûcYò—aêSòMfòö Gùa Kj«ê, aâûjàYcûû i´§ùe @û_Yu
]ûeYû K’Y?
ùa÷¾a\ûi—aâûjàY \êA_âKûeeö Êbûaiò¡ aâûjàY I ùKak RûZò
iò¡ aâûjàYö Êbûaiò¡ aâûjàY _âûd ùa÷¾a @U«òö @ZGa ùicûû i¹û^
iaððaû\òi¹Zö RûZòiò¡ aâûjàYcûû aýûajûeòK i¹û^ @Qòö G[ôùe
ùa÷¾acûù^ c¤ GKcZ, G aòhdùe gûùÈûq aò·e—
aò _ â û \þ \ß ò h Wþ M ê Y ~ê Z û\eaò ¦ ^ûb-
_û\ûeaò¦ aòcêLûZþ gß_Põ aeòÂcþ ö
cù^ý Z\_ò ð Z cù^ûaPù^jò Z û[ð -
_âûYõ _ê^ûZò iKêkõ ^ Zê bìeòcû^üöö (26)
(gâúc\þ bû.- 7/9/10)
PìWÿûcYò—gì\âcûûe ùa\_ûVùe @]ôKûe ^ûjóö gì\â ùa÷¾a

ùjaû_ùe ùa\ _ûV Keò _ûeòùa Kò ^ûjó?
ùa÷¾a\ûi—aýqò ù~Cñ a‰ðe jê@«ê ^û KûjóKò, gê¡ùa÷¾a ùjaû
_ùe Zûuê ÊûbûaòK eìù_ _ûecû[ðôK aâûjàYZû còkò[ûG û ùa\ \êAbûMùe
aòbq ~[û—iûcû^¥ Kcðû\ò _âZò_û\K I Z©ß _âZò_û\K û aýûajûeòK
aâûjàYcûû @]ôKûe Kcð_âZò_û\K ùa\ùe I _ûecû[ðôK aâûjàYcûû
Z©ß_âZò_û\K ùa\ùe jêG û gê¡ ùa÷¾a ù~ ùKøYiò a‰ðùe C_ô^Ü jê@«ê
ùcû aêSòaûùe, bMaû^þ _\à^ûbu PeYKck _âZò aòcêL \ßû\gMêY~êq aâûjàYVûeê
(26)
Kûd, c^ I aûKýùe bMaûû Vûùe ic_òðZ PŠûk ùgâÂö KûeY ùibkò PŠûk Z
^òRe icMâ KêkKê _aòZâ Keò\ò@«ò @[P @bòcû^ú aò_â ^òRKê c]ý _aòZâ Keò_ûe«ò
^ûjóö
88 ùR÷ a ]cð hÂ
^û KûjóKò, ùi Z©ß_âZò_û\K ùa\e @¤d^ I @¤û_^ Keò_ûeòùaö
~[û—aéj\ûeYýK C_^òh\(4/4/21)ùe @Qò—
Zùca ]úùeû aòmûd _âmûõ KêaðúZ aâûjàYü ûû’
‘Zùca
@[ðûZþ, aê¡òcû^þ aâjàm _êeêh bMaZþ Êeì_Kê aòùgh eìù_ RûYò Zûu
_âZò ù_âc bqò Keòùa û
aé j \ûeYýK C_^ò h \(3/8/10)ùe @^ý GK iÚ û ^ùe
Kêjû~ûAQò—
ù~û aû GZ\leõ MûMð ý aò \ ò Z ß û
@ià û ùfä û KûZþ ù_÷ â Z ò iü Ké _ ùYû$[ö
~ GZ\leõ MûMð ò aò \ ò Z ß û
@ià û ùfä û KûZþ ù_â ÷ Z ò i aâ û jà Y üöö (27)
aýajûeòK aâûjàY cûû ic§ùe c^ê Kjòùf—
ù~û$^]úZý \ß ò ù Rû ùa\c^ýZâ Kê e ê ù Z gâ c cþ ö
i Rúaù^Ü a gì \ â Z ß c ûgê MzZò iû^ß d üöö (28)
(c^ê iáZò—2/168)
Z©ß_âZò_û\K ùa\e @]ôKûe ùa\ùe G_eò ^òeì_òZ ùjûAQò—
~iý ù\ùa _eû bqò ~ ð [ û ù\ùa Z[û Mê ù eøö

Zùi÷ ý ùZ K[ô Z û jý[ð û ü _â K ûgù« cjûcô ^ üöö (29)
(ùgß. C.—6/23)
‘_eû bqò’ g± \ßûeû gê¡ bqòKê aêSòaû CPòZö G aòhdùe cêñ @]ôK
KjòaûKê Pûjêñ ^ûjòñ; @û_Y aêSòù^ùaö iõùl_ùe Kêjû~ûA_ûùe ù~,
(27)
ùj MûMðò! Gjò @leaâjàKê ^ RûYò ~òG Gjò ùfûKeê Pûfò~û@û«ò, ùi @Zò Ké_Y aû
^úP gì\â Gaõ ~òG Gjò @leaâjàKê RûYò Gjò iõiûeeê _âiÚû^ Ke«ò, ùi aâjàm aâûjàYö
(28)
ù~Cñ \ßòR C_^d^ iõÄûe _ùe ùa\ _ûV ^ Keò @^ý aòhdùe _â~^ô Kùe,
ùi Gjò RúaòZ @aiÚûùe iaõùg gì\âZß fûb Kùeö
(29)
~ûjûe bMaûû Vûùe ù~_eò gê¡bqò ùi_eò gâúMêeêù\au Vûùe @Qò, Zû’e
jé\dùe Mêeêù\au \ßûeû _â\© ejiýcd @[ð _âKgòZ jêGö
~ûjûe @^^ý bqòùe gâ¡û R^àòQò ùi Z©ß_âZò_û\K ùa\ @¤d^ùe

@]ôKûeú Gaõ ~ûjûuê @^^ýbqò còkòQò, ùi Z©ß _âZò_û\K ùa\e
@¤û_K ùjaûe @]ôKûeúö
PìWÿûcYò—K’Y @û_Ycûù^ GA iò¡û« Kùf ù~, Z©ß _âZò_û\K
ùa\ ùKak ùa÷¾a]cð gòlû \òG I @^ý ùKøYiò ]cð gòlû \òG ^ûjó?
ùa÷¾a\ûi—]cð ùMûUòG; \êAUò ^êùjñö Gjûe ^ûc ^òZý]cð aû
ùa÷¾a]cð û @ûC ù~ùZ ù^÷cò©òK ]cðe C_ù\g \ò@û~ûAQò, ùi iaê Gjò
]cðe ùiû_û^Êeì_ö bMaû^þ GKû\g Ä§ùe KjòQ«ò—
Kûùk^ ^Áû _â k ùd aûYúdõ ùa\iõmò Z ûö
cdû$ù\ø aâ j à ù Y ù_â û qû ]ùcð û ~iýûõ c\ûcô K üöö (30)
(gâúcnû-11/14/3)
KùVû_^òh\(1/3/9)ùe K[ôZ @Qò—
iùað ùa\û ~Zþ _\cûc^«ò ......Zù©ß _\õ iõMâ ù jY
“iùað
aâaúcòöö” (31)
“Z\þaòù¾ûü _ecõ_\õ
_ecõ_\õ” AZýû\ò(32)
Cq aòPûe _ùe ù\aú aò\ýûe^ô I Zûu iû[ôcûû cêjñ gêLôMfûö
@¤û_Kcûûe C›ûj iµì‰ð ùfû_ _ûA~ûA[ôfûö i§ýû _âûd _û*Uû
ùjûA~ûA[ôfûö icùÉ _âÉûa Kùf @ûRòe aò·e GVûùe iÚMòZ Keû~ûCö
iað i¹Zò Kâùc ibû bûwòfûö aâûjàY _ŠòZcûù^ ùa÷¾a \ûiu _ûŠòZýe
bêeò bêeò _âgõiû Keò ·fòMùfö ùa÷¾acûù^ c¤ jeò]ß^ò ù\A ^òR ^òR
iÚû^Kê Mùfö
öö hÂ @¤ûd icû¯öö
(30)
bMaû^þ KjêQ«ò—ùcûe aûYúKê ùa\(bûMaZ ]cð) Kêjû~ûGö KûkKâùc ùijò
aûYú _âkdKûkùe fê¯ ùjûA~ûA[ôfûö _êYò aâjàKÌe @û\òùe iéÁò icdùe cêñ GjûKê
aâjàûuê Kjò[ôfòö
(31)
icÉ ùa\ ù~Cñ_\Kê aûe´ûe _ec _âû_ý Kj«òö cêñ Zûjû ZêcKê iõùl_ùe
KjêQòö
(32)
Zûjû jó aò¾êu _ec_\ AZýû\òö
90 ùR÷ a ]cð i¯c
i¯c @¤ûd
^òZý]cð I iõiûe
ieÊZú ^\úKìkùe i¯Mâûc ^ûcK _âûPú^ aYòK ^MeúUòG [ôfûö

ùiVûùe ajê\òêê jRûe-jRûe Ê‰ðKûe aûi Keê[ôùfö gâúC¡ûeY \©u
icdeê ^òZýû^¦ _âbêu Ké_ûùjZê ùicûù^ jeò^ûc iõKú©ð^ùe c©
ejê[ôùfö ùiVûùe RùY Ké_Y Ê‰ðKûe ejê[ôùfö Zûu ^ûc—PŠú\ûiö
Lyð bdùe ùi jeò^ûc-iõKú©ð^ùe ù~ûM ù\C ^[ôùfö Ké_YZû
`kùe ùi ajê ]îµ©ò Vêk Keò[ôùfö _Zòu Êbûa RûYò _^ôú \cd«ú
c]ý @Zò[ô I ùa÷¾auê @û\e Keê ^[ôùfö ~êaûaiÚûùe jó Zûue PûeòUò
_êZâ I \êAUò K^ýû R^àò[ôùfö K^ýû\êjóuê aòaûj ù\A ùi _êZâcûû _ûAñ
aò_k
ê ]^ eLô[ùô fö Kâcgü _êZcâ ûû aòaûj c¤ ùjûAMfûö Nùe ùa÷¾a-
icûMc ^ùjùf, _òfûu Vûùe \dû-]cð @û\ò i\þMêY Kcò~ûGö _òfûcûù^
Kâùc Êû[ð_e ùjûA @[ð fûkiû ùjZê _òZû-cûZûu céZêý Kûc^û Kùfö
ùaûjêcûù^ c¤ Z\^êeì_ @ûPeY Kùfö Gjû ù\Lô aYòK-\µZòu \êüLe
iúcû ejòfû^òö Gùa _ê@cûù^ KòYû-aòKûùe @bòm ùjûAMùfYò, icùÉ
_òZûu @[ðKê bûMKeò aýaiûdùe aýÉö
\òù^ PŠú\ûi icÉuê _ûLùe aiûA Kjòùf,—“ù\L, cêñ aûfýKûkeê
Ké_YZû \ßûeû @ù^K iµ©ò Zêccûû _ûAñ eLôQòö ùKùa aò ^òùR bf
LûA ^ûjó Kò bf _ò§ò ^ûjó; Zêccûû cû@û c¤ VòKþ ùijò_eò Kûk KûUòQòö
Gùa @ûùc _âûd aé¡ ùjûAMfêYò; ~ZÜ_êaðK @ûce _âZò-_ûk^ Keòaû,
Zêce ]cðö Kò«ê Zêùccûù^ @û¸cûûê @~ZÜ Keê[òaûe ù\Lò @ûùc \êüLòZö
Gùa c]ý @ûc _ûLùe KòQò Mê¯]^ @Qòö @ûùc ZûKê jó Zûjû ù\aê, ~òG
@ûce bf-bûùa ùiaû Keòaö
@]¥ûd ^òZý]cð I iõiûe 91
_êZâ I _êZ-â a]ìcûù^ ùiA K[ûKê ^úeaùe gêYò ùMû_^ùe aòPûeòùf,

_òZûu ùgûAaûNùe G ]^ ù_ûZû~ûAQòö Zú[ð CùŸgýùe \êjóuê _VûA
Mê¯]^ @_jeY Keòaû jó CPòZþ ùjaö KûeY, _òZû @^ýûdi*òZ ]^
KûjûKê ù\ùa, Kjò ùja ^ûjóö
jeòPeY PŠú\ûiu ùRýÂ _êZâö ùi \òù^ iKûùk _òZûcûZûuê
Kjòfû—“aû_û! @û_Y I cû [ùe gâú]ûc-â\ßú_ \gð^ Ke«ê—c^êhý
R^à i`k ùjûA~òaö gêYòQò, Kkò~êMùe gâúâ\ßú_ bkò gêb\ @^ý
ùKøYiò Zú[ð ^ûjòñö â\ßú_ ~òaûùe c¤ ùKøYiò KÁ aû Lyð ^ûjó; ~\ò
_û\ùe ·fò ·fò ~ûA ^ _ûeòa, ùZùa ù^øKûùe \êA@Yû bWÿû ù\ùf
ùi _j*ûA ù\aö RùY ùa÷¾aú Zêc ijòZ ~òaû_ûAñ ·jêñQ«òö”
PŠú\ûi \cd«úuê _êZâe _âÉûa gêYûAùfö _êZâe Azû RûYò \cd«ú
_âi^Ü ùjùfö \êùjñ _eÆe KêjûKêjò ùjùf,—“ùi \òê ]cKùe
_òfûcûù^ gòÁ ùjûA~ûAQ«òö @ûùc K’Y GùZ @lc, ·fò_ûeòaû^ò?
gâú_ûU Kûf^û, gû«ò_êe ùjûA gâú]ûc â\ßú_ Pûfò~òaûö”
gêb\ò^ ù\Lô Cbùd RùY ùa÷¾aú ijòZ ~ûZâû @ûe¸ Kùfö ·fò
·fò _e\ò^ @´òKû Kûf^ûùe _j*ôùfö ùiVò ùMûUòG ù\ûKû^ùe
ùeûùhA Keò LûAaiòùf; ùiùZùaùk i¯Mâûce RùY _eòPòZ ùfûK
Zûuê ù\Lô Kjòfû—“Zêc _ê@cûù^ Nee Zûfû bûwò iaê]^ fêUò ùÂQ«ò
I Mê¯]^Kê aû<ò ùÂQ«òö ZêcKê @ûC Ne ~òaûKê ù\ùa ^ûjóö”
G K[û gêYòaûcûùZâ aé¡ \µZú ]^-ùgûKùe KûZe ùjûA _Wÿòùfö
ùbûKC_ûiùe Kû¦ò Kû¦ò ùi\ò ^ KUò f ûö iû[ô ù e [ô a û ùa÷ ¾ aú
aêSûAùf—“Nùe @ûC @ûiqò eL ^ûjó; ·f, \êùjñ ùbK ùÂ GK
@ûgâc Keò eêjö ~ûjûu _ûAñ GùZ Kf, ùicûù^ ù~ùa gZâê ùjùf,
ùZùa NeKê ùèòaû K’Y \eKûe? â\ßú_ùe bòlû Keò Rúa^
aòZûAaû bfö”
PŠú\ûi I Zûu _ZÜú _êZâ I _êZâ-a]ìcûû aýajûe gêYò aûe´ûe
KjòaûKê fûMòùf, ceò~òaû iò^û; @ûC NeKê ùèòaû ^ûjóö ùghùe
@´òKûMâûce RùY ùa÷¾aúu Nùe \êA Pûeò\ò^ ejòùfö ùiVûeê gâú_ûU
gû«ò_êe \gð^ _ìaðK gâú]ûc â\ßú_ ~ûZâû Keòùfö cûdû_êeùe RùY
aYòK Nùe \êùjñ ejòùfö \êA-Pûeò \ò^ ejò gâúâ\ßú_e i¯_fæú,
Mwû_ûe I Kêkòdû i¯_fäú aêfûaêfò KeòaûKê fûMòùfö KòQò\ò^ _ùe _êYò
_êZâ I _êZâa]ìu _âZò ccZû C\d ùjfûö
PŠú\ûi Kjòùf—·f, @ûùc i¯Mâûc ·fò~òaûö _òfûcûù^ Z @ûce,
K’Y @ûcKê UòKòG aò _Pûeòùa^ò?
iû[ú ùa÷¾aú Kjòùf,—ZêcKê f{û ^ûjó? G[e ùicûù^ ZêcKê
Rúa^ùe cûeòù\ùaö
G K[û gêYò \êjóu c^ùe @ûguû ùjfûö Kjòùf,—ù\aú! Zêùc
^òRiÚû^Kê ùèò~û@—@ûùc aòùaKú ùjûAMfêYòö ùKøYiò C©c
aýqòu Vûeê C_ù\g ùÂ Gùa @ûùc bòlû\ßûeû MêRêeûY ùc<ûA
bMaûûê bR^ Keòaû
iû[ú ùa÷¾aú RYK ·fòMùfö aYòK\µZú Nee @ûgû QûWÿò Kêkòdû
Mâûcùe QùKøWÿò Pù…û_¤ûd-iûjòùe NeUòG Keòaû_ûAñ ùPÁû Kùfö
KòQò b\âùfûKu bòlûùe KêUúeUòG Keò iÚûdúbûùa ejòùfö Kêkòdû
Mâûc @_eû]-b¬^ iÚû^ö ùfûKgîZò @Qò, “ùiVûùe aûiKeòùf _ìað
@_eû] \ìe ùjûA~ûGö”
\òù^ PŠú\ûi Kjòùf,—jeò-cû! _ê@Sò@u ^ûc ^ò@ ^ûjó Kò
cù^ _Kû@ ^ûjóö @ûce _ê¬ _ê¬ @_eû] @Qò, GYê aYòKNùe R^à
ùjûAQòö R^àù\ûheê Ké_YZûùjZê @Zò[ô-ùa÷¾au ùiaû Keò ^ûjòñö
GYê GVûùe KòQò @[ð _ûAùf @Zò[ô-ùiaû @agý Keòaû, ùZùa
@ûeR^àKê bfMZò ùjaö b\âùfûKu Vûeê _û*Uuû cûMò ùZReûZò
ù\ûKûÛòG Keòaûö
ùKùZ\ò^ ùPÁû Keò PŠú\ûi ùQûU ù\ûKûÛòG ùLûfòùfö
_âZ¥j KòQò ^û KòQò fûb ùjfûö _Zò-_ZÜú ^òR MêRêeûY ùc<ûA _âZò\ò^
RùY @Zò[ôu ùiaû Kùfö _ìað @ù_lû PŠú\ûiu \ò^ bfùe KUòfûö
PŠú\ûi Kò Q ò _Xÿ û -ùfLû @ûMeê RûYò [ ô ù fö @aie ùaùk
MêYeûRLûû ePòZ ‘gâúKé¾aòRd’ Mâ^Ú ù\ûKû^ùe aiò aiò _Xÿ«òö
iùyûUùe aòK«ò I @Zò[ô-ùiaû Ke«òö G_eò _û*-Q@ cûi aòZòMfûö
Kêkòdûe ùfûùK PŠú\ûiu _eòPd RûYò Zûuê gâ¡û KeòaûKê fûMòùfö
ùiA Mû@ûñùe gâú~û\a\ûi ^ûcK RùY Méjú ùa÷¾a ejê[ôùfö ùi

_âZò\ò^ gâúùP÷Z^ý-cwk _ûV Ke«òö PŠú\ûi ùaùk ùaùk Zûjû gâaY
Ke«òö ~û\a \ûi I Zûu _^ôú iað\û ùa÷¾a ùiaûùe eZ [û@û«òö Gjû
ù\Lô PŠú\ûi I Zûu _^ôúue ùa÷¾a-ùiaûùe eêPò ùjfûö
\òù^ PŠú\ûi gâú~û\a\ûiuê _·eòùf—iõiûe Kò aÉê?
~û\a\ûi Kjòùf—bûMúe[úe _ìaðZUiÚ gâúùMû\îc-\ßú_ùe @ù^K
Z©ßm ùa÷¾a aûi Ke«òö ·f, GA _âgÜ ùiAVò _Pûeòaûö cêñ c¤
ùaùkùaùk ùiVûKê ~ûA @ù^K gòlû _ûGö @ûRòKûfò aâûjàY-_ŠòZu
@ù_lû gâúùMû\îce ùa÷¾a-_ŠòZcûù^ gûÈ-iò¡û«ùe aòùgh ^ò_êYö
ùi\ò^ gâúùa÷¾a\ûi aûaûRúu ijòZ ZKð Keò aâûjàY-_ŠòZcûù^ _eûRòZ
ùjûAQ«òö Zêc _âgÜe cúcûõiû ùiVûùe bfeìù_ ùjûA~òaö
@_eûjÙùe ~û\a\ûi I PŠú\ûi ùMû\îc ~òaû _ûAñ _âÉêZ ùjùfö
\cd«ú Gùa gê¡ ùa÷¾au ùiaû Keê[ôaûeêê Zûu jé\deê Ké_YZû \ìe
ùjûA ~ûAQòö ùi Kjòùf,—cêñ c¤ @û_Ycûû ijòZ gâúùMû\âêc ~òaòö
~û\a\ûi Kjòùf,—ùiVòKûe ùa÷¾acûù^ MéjiÚ ^êjñ«ò, _âûdZü
^òeù_l I MéjZýûMú; Zêùc iû[ôùe Mùf ùicûù^ \êüLú ùjùa ùaûfò
ùcûe @ûguûö
\cd«ú Kjòùf,—cêñ \ìeùe ejò ùicûûê \ŠaZ-_âYûc Keòaò,
ùicûû Kê¬Kê ~òaò ^ûjóö cêñ aé¡û, GYê ùcû C_ùe ùicûù^ ùKùa aò
eûMòùa ^ûjóö
~û\a\ûi Kjòùf,—ùiVûKê ÈúùfûK ~òaûe ^úZò ^ûjóö Zêùc
^òKUùe aiò ejòa; @ûùc ùèòaû ùaùk ZêcKê iû[ôùe ùÂ @ûiòaêö
@_eûjÙ _ùe ùicûù^ Mwû-aûfêKû _ûe ùjûA _â\êýcÜ-Kê¬ùe
_j*ôùfö \cd«ú Kê¬\ßûeeê _âYûc Keò ùMûUòG _êeûZ^ aUaél Zùk
aiòòùfö ~û\a\ûi I PŠú\ûi Kê¬bòZeKê ~ûA cû]aú-cûkZúcŠ_ùe
aiò[ôaû ùa÷¾acûûê bqò-_ìaðK \ŠaZ¨ _âYûc Kùfö
cSòùe gâú_ecjõi aûaûRú aiòQ«òö Zûu ·eò _ûLùe gâúùa÷¾a\ûi,
fûjòWÿú cjûgd, @^«\ûi aûaûRú @û\ò @ù^K aiòQ«òö Zûu ^òKUKê
~ûA ~û\a\ûi aiòùf; PŠú\ûi c¤ Zûu _ûLùe aiòùfö
@^«\ûi aûaûRú cjûgd _·eòùf,—G ^ìZ^ aýqòRYK KòG?
~û\a\ûi PŠú\ûiu iKk aé©û« Kjòùfö
@^«\ûi aûaûRú iaê gêYò cêeêKò jiò Kjòùf,—jñ, ‘iõiûe’ GjûKê
jó Kêjû~ûGö ù~ iõiûeKê PòjÜò_ûùe, ùi jòñ aê¡òcû^þö ~òG iõiûe-
PKâùe _Wÿò~ûG, Zû’e @aiÚû ùgûP^úd ùjûA~ûGö
PŠú\ûiu c^ Kâùc ^òcðk ùjC[ôfûö ^òZý iêKéZ Keòùf @agý
cwk ùjûA[ûGö ùa÷¾a-i}ûe, ùa÷¾aMâ^Ú-_ûV I gâaY AZýû\ò
^òZý iêKéZö Zûjû Keê Keê Pò© ^òcðk ùjûA[ûG I @^^ý-bqòùe
ijRùe gâ¡û C\òZ jêGö
ùi\ò^ PŠú\ûi gâú@^«\ûi aûaûRú cjûgdu K[û gâaY Keò
@û\âð-jé\dùe Kjòùf,—@ûRò cêñ @û_Yu ^òKUùe GZòKò _âû[ð^û KeêQò
ù~, iõiûe Kò_eò aÉê, \dû Keò ÆÁeìù_ Kêj«êö
@^«\ûi aûaûRú Kjòùf,—PŠú\ûi! Zêce _âgÜ M¸úe; ùcûe
Azû, gâú_ecjõi aûaûRú cjûeûR Kò´û gâúùa÷¾a\ûi aûaûRú cjûgd
Gjò _âgÜe C©e \ò@«êö
_ecjõi aûaûRú Kjòùf,—_âgÜUò ù~_eò M¸úe, gâú@^« \ûi
aûaûRú cjûgd jó Zûjûe C_~êq C©e\ûZûö Gùa @ûùc icùÉ
aûaûRú cjûgdu C_ù\g gâaY Keòaûö
@^«\ûi—ù~ùjZê @û_Ycûû @ûmû ùjûAQò , ùZYê ^ò ½ ò Z
eìù_ cñê ~ûjû RûùY, Zûjû Kjòaòö cêñ iað_â[ùc bMaZþ-_ûhð\-_âae
gâúk _â\êýcÜ aâjà·eú gâúMêeêù\au _û\_\à iàeY KeêQòö
Rúae \êAUò \gû ÆÁ ù\Lû~ûG—cêq\gû I iõiûea¡ \gûö
gê¡Ké¾bq-Rúa, ~òG ùKùa aò cûdûa¡ jê@«ò ^ûjó aû Ké¾-Ké_ûùjZê
cûdòK RMZeê _eòcêq ùjûAQ«ò; ùi cêqRúa Gaõ Zûue \gû jó
cêq\gûö Ké¾-ajòcðêL ùjûA @^û\ò cûdûe Kakùe ~òG _WÿòQ«ò, ùi
a¡Rúa Gaõ Zûue \gû jó iõiûea¡ \gûö cûdûcêq Rúa Pò^àd I
Ké¾-\ûiý jó Zûu Rúa^ö Zûu @aiÚòZò RWÿRMZùe ^êùjñ, aògê¡ PòZþ
RMZùeö ùijò PòZ¨RMZe ^ûc ùMûùfûK, ùa÷KêY×, aé¦ûa^ AZýû\òö
cûdûcêq Rúau iõLýû @^«ö
cûdûa¡-Rúau iõLýû c¤ @^«ö Ké¾-ajòðcêLZûù\ûheê Ké¾u Qûdû-

gqò cûdû ^òR i©ß, eR I ZcMêYùe Gcûûê @ûa¡ KeòQòö MêYe
ZûeZcýagZü a¡-Rúae @aiÚû aòPZ ò â ù\Lû~ûGö aòPûe Keò ù\L«ê—
Rúae geúee aòPZ ò Zâ û, bûae aòPZ ò Z
â û, Êbûae aòPZ ò Z
â û, eì_e aòPZ ò Z
â û,
iÚûê aòPòZâZû I MZòe aòPòZâZûö Rúa iõiûeùe _gò ùMûUòG ^ìZ^ _âKûe
‘cñêZß’ aeY Kùeö gê¡ûaiÚûùe Rúae ‘cñê Ké¾\ûi’ eì_K ‘cñêZß’ @bòcû^
[ôfûö Kò«ê Gùa (a¡ @aiÚûùe) ‘cêñ c^êhý, cêñ ù\aZû, cêñ _gê, cêñ eûRû, cêñ
aâûjàY, cêñ PŠûk, cêñ ùeûMú, cêñ ùbûKòfû, cêñ @_cû^òZ, cêñ \ûZû, cêñ _Zò, cñê
_ZÜú, cñê _òZû, cñê _êZâ, cñê gZî, cñê eì_aû^þ, cêñ ]^ú, cêñ \eò\â, cêñ iêLú, cêñ \êüLú,
cêñ aúe, cêñ \êaðk’—G_eò ^û^û_âKûe ‘cêñZß’ C_ô^Ü ùjûAQòö Gjûe ^ûc
‘@jõZû’ö @jõZû aýZúZ ccZû ^ûcK @ûC GK bûa c¤ Rúa bòZùe
_âùag Kùe—‘ùcûe Ne, ùcûe \âaý, ùcûe ]^, ùcûe geúe, ùcûe
i«û^, ùcûe _ZÜú, ùcûe _Zò, ùcûe cûZû, ùcûe a‰ð, ùcûe ^ûZò, ùcûe
ak, ùcûe eì_, ùcûe MêY, ùcûe aò\ýû, ùcûe ùa÷eûMý, ùcûe mû^,
ùcûe aòmû^, ùcûe Kcð, ùcûe iµ©ò, ùcûe ùiaK’ AZýû\ò ùKùZ _âKûe
‘ccZû’ ùjûAQòö ‘cêñ’ I ‘ùcûe’ Kê ùÂ jó GA aòeûU ‘iõiûe’ö”
~û\a\ûi—“a¡\gûùe [ôaû ‘cêñ’ I ‘ùcûe’ bûa K’Y cêq\gûùe
eùj ^ûjó?”
@^«\ûi—jñ, ejò[ûGö Kò«ê cêq\gûùe ‘cñê’ I ‘ùcûe’ bûa iaêKòQò
Pò^àd I ^òù\ðûhö bMaûû @õgbìZ Rúae gê¡ Êeì_e _eòPd cêq
@aiÚûùe còkò[ûGö ùiVò c¤ @ù^K_âKûe ‘cêñ’ bûa @Qòö Ké¾\ûi ùjùf
c]¥ ùiVûùe Pò\þei c¤ @ù^K _âKûeö eie ù~ùZ _âKûe Pò^àd
C_KeY @Qò, ùi iaê ‘ùcûe’ö
~û\a\ûi—“ùZùa a¡-\gûe @ù^K_âKûe ‘cêñ’ I ‘ùcûe’
ùjaûùe ù\ûh K’Y?”
@^«\ûi—“ù\ûh Gjò ù~, gê¡(iõiûecêq)-@aiÚûe ‘cêñ’ I ‘ùcûe’
iZýö a¡(iõiûe ~êq)@aiÚûe ù~ùZ _âKûe ‘cñê’ I ‘ùcûe’—KÌòZ aû
@ûùeû_òZö aÉêZü Rúa _ùl Gjû iZ¥ ^êùjñ, cò[¥û _eòPûdKö GYê
iõiûee iKk _eòPd @^òZý, @_âKéZ I lYòK iêL-\êüL_â\ö”
~û\a\ûi—“cûdòK RMZ K’Y cò[ýû?”
@^«\ûi—“cûdòK RMZ cò[ýû ^êùjñ; aeõ Ké¾u Azûeê iéÁò
ùjûA[ôaûeê Gjû iZýö Kò«ê Gjò RMZùe _âùag Keò Rúa ~ûjûKê‘cêñ I
ùcûe’ cù^Kùe, Zûjû iaê cò[ýûö ù~Cñcûù^ RMZKê cò[ýû cû^«ò,
ùicûù^ cûdûaû\úö G_eò aýqò @_eû]úö(1)
~û\a\ûi—“@ûùc KûjóKò Gjò cò[ýû-i´§ùe _WÿòQê?”
@^«\ûi—“bMaû^þ _ì‰ð PòZþ I Rúa Pò\þKYö RWÿ-RMZþ I Pò\þ-
RMZe c]ýiÚkùe Rúae _â[c-@aiÚû^ö ùiVûùe ù~Cñ Rúacûù^ Ké¾u
ij ^òR i´§Kê bêfòùf ^ûjó, ùicûù^ PòZþgqò \ßûeû PòZþRMZ _âZò @ûKéÁ
ùjùf, @[ðûZþ ^òZý-_ûhð\ ùjûA Ké¾-ùiaû^¦ _ûAùfö Kò«ê ù~Cñcûù^
Ké¾-ajòcêðL ùjûA cûdû_âZò ùbûMaû‚û Kùf, cûdû ^òR akùe ùicûûê
@ûKhðY Kfûö ùiùZùakê ùicûûê Gjò iõiûe-\gû còkòfûö iõiûe-
\gû ùjaûcûùZâ Rúae iZý _eòPd @«jòðZ ùjûA~ûGö "cêñ cûdûe
ùbûqû'—Gjò cò[ýû @bòcû^ RúaKê aòPòZâ eìù_ @ûzû\òZ Keò\òGö”
~û\a\ûi—“@ûùc ùPÁû Kùf aò, @ûce iZý-Êbûa KûjóKò C\òZ
ùjC ^ûjó?”
@^«\ûi—""ùPÁû \êA_âKûe ~[û—C_~êq I @^ê_~êqö C_~êq
ùPÁû Kùf @agý cò[ýû-@bòcû^ \ìe jêGö @^ê_~êq ùPÁû Kùf ùijò
`k còkòa Kò_eò?''
~û\a\ûi—""@^ê_~êq ùPÁû KûjûKê Kj«ò?''
@^«\ûi—""KcðKûŠ\ßûeû Pò©Kê gê¡ Keò ^òùbð\-aâjàmûê
@af´^ùe cûdûeê cêq ùjûA~òaò—Gjò ùPÁûe ^ûc ‘@^ê_~êq
ùPÁû’ö @Áûwù~ûM \ßûeû icû]ô fbò Pò^àd ùjûA~òaò—Gjû c]ý
‘@^ê_~êq ùPÁû’ö G_eò @ù^K ejòQòö”
~û\a\ûi—Gjò iaê ùPÁû @^ê_~êq KûjóKò?
(1)
@iZýc_âZòÂõ ùZ RM\ûjêe^úgßecþö ”—(Mú.16/8) @ûiêeòK Êbûa
“@iZýc_â
ùfûKcûù^ Gjò RMZKê ‘@iZý’, ‘_âZòÂû(@ûgâd)jú^’ I ‘@^úgße’ Kjò[û@û«ò—
(eiòKe¬^-bûhý)
@^«\ûi—KûeY Gjò ùPÁûcûû\ßûeû aû‚òZ `k _ûAaûe

i¸ûa^û Kcþ Gaõ Zû ijòZ G[ôùe @ù^K _âZòa§K c]ý ejòQòö cìk K[û
ùjfû, ~ûjûu _âZò @_eû] ùjZê @ûce Gjò \gû ùjûAQò, Zûu Ké_û aýZúZ
@ûce Gjò \gû \ìe ùjûA _ûeòa ^ûjó Gaõ ^òRe gê¡-\gû còkòa ^ûjóö”
~û\a\ûi—“C_~êq ùPÁû K'Y ?”
@^« \ûi—“iû]êiw I _â_©ò @[ðûZþ geYûMZòö iZþ iw i´§ùe
@Z @ûZý«ò K õ ùlcõ _é z ûùcû baùZû$^Nûüö
iõiûùe$iàò^þ lYûù¡ðû$_ò iZþiwü ùga]ô^éðYûcþ öö(2)
(gâ ú cnûMaZ-11/2/3V)
~\ò _·e,Gjò iõiûe-\gûùe _Wÿò[ôaû Rúae @ûZý«òK KfýûY Kò_eò

i¸a, ùZùa cêñ Kjòaò—@]lYe iZþiw \ßûeû ùijò cwk C\d ùjaö
_â_©ò i´§ùe MúZû(7/14)ùe Kêjû~ûAQò—
ù\÷ a ú ùjýhû Mê Y cdú cc cûdû \ì e Zýdû ö
cûùca ù~ _â _ \ýù« cûdûùcZûõ Ze«ò ùZöö (3)
PŠú\ûi—“ùj cjûcôû! cêñ G iaê K[û bf bûaùe aêSò _ûeòfò ^ûjóö
GZòKcò ûZâ aêSQê ,ò @ûùc _aòZâ aÉê [ôf;ê Ké¾uê bêfò @ûùc cûdûjûZùe _WÿQò ;ê
ùi[ô_ûAñ @ûùc G RMZùe @ûa¡ ùjûAQêö Ké¾-Ké_û ùjùf jó _êYò G[ôeê
C¡ûe còk_ ò ûùe, @^ý[û Gjò \gûùe jó Nêea ò öê
@^«\ûi—“jñ, Zêùc Gùa GZòKò jó aògûß i Keö Zêce gòlK ~û\a\ûi
cjûgd Gjò iaê Z©ß K[û aêSò _ûeòQ«òö Zûu Vûeê ]úùe ]úùe aêSò ùâö
cjû_âbu ê _âdò _ûhð\ gâúRM\û^¦ _ŠòZ ‘gâúù_âcaòa©ð’-Mâ^ùÚ e (RúaMZò-
_âiwùe) KjòQ«ò—
ùj ^ò¿û_ cjûcôûcûù^! @ûùc @û_Ycûûê _PûeêQê ù~, _ec KfýûY K’Y?
(2)
C©e-G iõiûeùe @]lYe iZþiw c^êhý _ûAñ _ec ^ò]ôÊeê_ö

(3)Gjò ZâòMêYcdú ùcûe ù\÷aú cûdûKê ^òR ùPÁû\ßûeû Rd Keòaû @Zò KVò^ö
ù~Cñcûù^ ùcûe geYûMZ jê@«ò, ùicûù^ jó Gjò cûdûKê RòYò _ûe«òö

Pò Z þ KY—Rúa, Ké ¾ —Pò ^ à d bûÄeö
“Pò
^ò Z ý Ké ¾ ù\Lô — Ké ù ¾ Kùe^ @û\
@û\ee öö
Ké ¾ -ajò c ê ð L jdñ û ùbûMaû‚û Kùeö
^ò K UiÚ cûdû Zûùe Rû_Uò d û ]ùeöö
_ò g ûPú _ûAùf ù~^ cZò z ^Ü jdö
cûdûMâ É Rúùae jd ùi-bûa C\döö
@ûcò iò ¡ Ké ¾ \ûi
\ûi’ GA K[û bê ù fö
cûdûe ^è jdñ û Pò e \ò ^ aê ù föö
Kbê eûRû, Kbê _â R û, Kbê aò _ â , gì \ â ö
Kbê \ê ü Lú, Kbê iê L ú, Kbê KúU lê \ â ö ö
Kbê ÊùMð , Kbê cù©ð ý , êùK aû Kbê ö
Kbê ù\a, Kbê ù\÷ Z ý, Kbê \ûi, _â b ê ö ö
GAeì _ iõiûe bâ c ò ù Z ùKû^ R^ö
iû]ê i õùM ^ò R Z©ß @aMZ j^öö
^ò R Z©ß Rû^ò ’ @ûe iõiûe. ^û ·dö
ùK^ aû bRò ^ ê cûdû, Kùe jûd jûdöö
ùKñ ù \ aùf, Iùj Ké ¾ , @ûcò Za \ûiö
ùZûcûe PeY QûWÿ ò ùj÷ f iað ^ ûg öö
ûg’öö
KûKê Z ò Keò d û Ké ù ¾ WûùK GKaûeö
Keò ’ Ké ¾ Zû
Ké _ û Ke ùe QûWÿ û ^ iõiûeöö
Zû’ùe
cûdûùK _ò Q ù^ eûLô Ké ¾ -_ûù^ ·dö
bRò ù Z bRò ù Z Ké ¾ -_û\_\à _ûdöö
Ké ¾ Zûùe ù\^ ^ò R Pò z qò e akö
cûdû @ûKhð Y QûùWÿ , jAdû \ê a ð k öö
iû]ê - iùw Ké ¾ ^ûc

‘iû]ê ^ûc’ GA cûZâ ·Aö
iõiûe Rò ^ ò ù Z @ûe ùKû^ aÉê ^ûAöö
^ûAöö”
@[ðûZþ, _\û[ð \êA_âKûe—ùPZ^ I RWÿö ù~Cñ _\û[ðùe Azû I
@^êbagqò [ûG—Zûjû ùPZ^ _\û[ðö ù~Cñ[ôùe G \êAUòe @bûa
jêG—Zûjû RWÿ _\û[ðö ùPZ^ _\û[ð c¤ \êA _âKûe—(1) _ì‰ð aû
aòeûUþ ùPZ^ (2) (@_ì‰ð aû)lê\â ùPZ^ö bMaû^þ _ì‰ð aû aòeûU ùPZ^ö
ùijò bMaû^þ ùjCQ«ò Êdõ Ké¾—‘Ké Ké¾Éê bMaû^þ ÊdcþÊdc ’ö Rúa—
lê\â ùPZ^, bMaûû aòbò^Üûõg Z©ß Z[û ùicûû _eòcûY @iõLý—
i Pû^«ûd KÌùZ
‘i KÌùZ’ (ùgßZûgßZe)ö gûÈùe gâúKé¾u ij Rúae _eÆe
i´§ RYûAaû _ûAñ iì~ðýu ij Zûu KòeYùe PcKê[ôaû lê\â KYòKûe
i´§Kê C\ûjeY \ò@û~ûAQòö bMaû^þ gâúKé¾ Pò^àd iì~ðý I Rúa PòZþKY
cûZâö PòZþKY Rúae ]cð aû Êbûa ùjCQò Ké¾u ùiaû Keòaûö Zûjûe Gjò
]cð ^òR MV^ iùw iùw C_ô^Ü ùjûA[ûG—VòKþ @MÜòe \ûjòKûgqò bkòö
\ûjòKûgqò aò^û ù~_eò @MÜòe i©û ÊúKû~ðý ^êùjñ, VòKþ ùijò_eò Ké¾ùiaû
ejòZ Rúae RúaZß ^ûjóö aÉêKê QûWÿò ]cðe I ]cðKê QûWÿò aÉêe ùKøYiò
@fMû @ÉòZß ^ [ûGö ~\ò eùj, ùZùa aÉê I ]cð Cbùd aòKéZ
ùjûA~û@û«òö Rúae ]cð Ké¾u ùiaû Keòaû, Kò«ê ^òRe ÊZªZû ù~ûMêñ
ù~ùa ùi ^òR ]cð (Ké¾ùiaû)eê aòcêL ùjûA ^û^û_âKûe ùbûM Pûùjñ,
ùZùa bMaûû ajòewû gqò cûdû ZûKê ZZþlYûZþ ^òR Rûfùe aû§ò
_KûGö ù~_eò _ògûPú \ßûeû KakòZ c^êhýe cZò @ûzû\òZ ùjûA~ûG,
ùi_eò Ké¾aòcêL Rúae ]cð cûdû\ßûeû @ûQû\òZ ùjûA~ûGö cûdû-KakòZ
ùjûA ùi ^òRe I bMaûûe Êeì_Kê bêfò~ûG; ùZYê cûdûe \ûi ùjûA
cûdòK iõiûeùe AZÉZü Nêeò aêùfö ùi ùKùa eûRû jêG Z, ùKùa
_âRû, ùKùa aò_â Z ùKùa gê\â, ùKùa iêLú Z ùKùa \êüLú Gaõ ùKùa
ÊMðKê Z ùKùa c©ðýKê ~ûGö Gjò_eò iõiûeùe aêfê aêfê ùiøbûMýagZü
ùKøYiò iû]êu ùbU còkòMùf, Zû’e Rúa^ KéZû[ð ùjûA~ûGö Zûu
iZþiweê ùi ^òRe _âKéZ Êeì_ RûYòò iõiûe _âZò aòeq ùjûA~ûGö ^òRe
ùgûP^úd @aiÚû aêSò_ûeò @Zý« @^êZ¯ jêG Gaõ Kû¦ò Kû¦ò bMaûû
PeYùe _âû[ð^û Kùe—‘ùj Ké¾! cêñ Zêce ^òZý \ûi, Kò«ê Zêc ùiaû
bêfò RYû^ûjó cêñ ùKùaVûeê cûdûe ùiaû Keò @ûiêQòö ùj _ZòZ_ûa^!
ùj \ú^^û[! Gjò @]cKê elû Keö ùcûùZ ^òR cûdû Kakeê C¡ûeò
^òR ùiaûùe ^ò~êq Keö’ KeêYûaeêYûkd bMaû^þ Zûe KeêY RYûY
gêYò ~[ûgúNâ ZûKê ^òR \êÉe cûdûeê cêqò \ò@«òö ùi ZûKê ^òR PòZþ gqòe
ak \ò@«ò, ~ûjû\ßûeû Zûjû_âZò cûdûe @ûKhðY ]úùe ]úùe lúY
ùjûA~ûGö ùZYòKò ùi Ké¾u _âZò @Mâie ùjûA ùghùe Zûu PeYKck
_ûAaûKê ic[ð jêGö Gjò_eò iû]êiwùe ‘gâúKé¾-^ûc’ Kú©ð^ jó Gjò \êe«
iõiûeKê _ûeò ùjaûe GKcûZâ iek C_ûdö
~û\a\ûi—aûaûRú cjûgd! @û_Y ù~Cñ iû]ê-iwe K[û KjêQ«ò,
ùijò iû]êcûù^ c¤ Gjò iõiûeùe ejêQ«ò I ^û^û_âKûe iûõiûeòK _úWÿû
ùbûMêQ«òö _êYò ùicûù^ Kò_eò @^ýRúaKê C¡ûe Keòùa?
@^«\ûi—iû]êcûù^ Gjò iõiûeùe ej«ò, Gjû iZ, Kò«ê iû]êue
I cûdûa¡ Rúae iõiûe aûjûeKê GKû_eò _âZúZò jêGö Kò«ê _âKéZùe
Cbdu c]ýùe ajêZ @«e @Qòö iû]ê iað\û RMZùe ej«ò, ùKak
@iû]êcûù^ ùicûûê PòjÜò_ûe«ò ^ûjó ùaûfò iû]êiw \êfðbö cûdû-KakòZ
c^êhý \êAbûMùe aòbqö ùKùZK Zêz ùbûMùe fò¯ ùjûA iõiûeKê
@Zò bf _û@û«ò Gaõ @ûC ùKùZK iõiûee Zêz iêLùe Zé¯ ^ ùjûA
@]ôKeê @]ôK iêL @ûgûùe aòùaKe iûjû~ý ^ò@«òö iêZeûõ iõiûeú-ùfûK
\ê A _â K ûe—aò ù aK-ejò Z I aò ù aK-~ê q ö ùKjò ùKjò Gcûûê
Kâcû^ßdùe aòhdú I cêcêlê Kj«òö ‘cêcêlê(4)’ g±e @[ð ^òùbð\aâjàmû^ú(5)
aêSòaû CPòZþ ^êùjñö ù~Cñcûù^ iûõiûeòK Rßûkûùe {ßkòZ ùjûA @ûcô-
Z©ßKê @ù^ßhY Ke«ò, ùicûûê ùa\gûÈùe ‘cêcêlê’ Kêjû~ûAQòö ‘cêcêlû’
e @[ð cêqòe Azûö cêcêlê Rúa cêcêlûKê _eòZ¥ûM _ìaðK bMaûûê bRòùf,
ùiA bR^Kê gê¡bqò Kêjû~ûGö cêcêlû @[ðûZ¨ cêqòaû‚ûö gûÈùe cêqòKê
Z¥ûM Keòaûe aò]û^ ^ûjóö cêcêlê aýqò Ké¾Z©ß I RúaZ©ße mû^
ùjùfùjñ, ùi cêq jêGö
(4) (5)
cêcêlê=cêq ùjaûKê AQêK; ^òùbð\aâjàaû\ú=~ûjûVûeê ùb\ ^òMðZ, ùiA
aâjàKê ù~ RûùY ùiö
~[û gâúc\þbûMaZ Kj«ò—

eùRûbò ü ic-iõLýûZûü _û[ò ð ù a÷ e ò j R«aüö
ùZhûõ ù~ ùKPù^jù« ùgâ ù dû ùa÷ c^ê R û\düöö
_â û ùdû cê c ê l ê a ùÉhûõ ùKPù^÷ a \ß ò ù Rû©cüö
cê c ê l ì Y ûõ ijùiâ h ê K½ò ^ þ c ê ù PýZ iò ¡ ýZò ö ö
cê q û^ûc_ò iò ¡ û^ûõ ^ûeûdY-_eûdYüö
iê \ ê f ä ð b ü _â g û«ûcô û ùKûUò h ß _ ò cjûcê ù ^öö
(gâúcnû -6/14/3-5)
@[ðûZþ, Gjò RMZùe Rúacûû iõL¥û _é[òaúe ]ìkòKYû i\ég

@iõLýö ùicûû c¤eê c^êhý bkò ùKùZK Rúa ^òRe ^òZ¥ cwk
@ù^ßhY Ke«òö c^êh¥cûû c]¥ùe @]ôKûõg aòhdú, RWÿúbìZ I iûcû^¥
A¦âòdiêLû\òùe c©ö Kò«ê ùgâd @ù^ßhYKûeúu c]ýeê ùKùZK cêcêlê
@[ðûZ¨ RWÿûZúZ @aiÚûe _âdûiúö ijiâ ijiâ cêcêlêcûû c]ýùe ùKjò
RùY iò¡ò _ûG I cêq jêGö ùKûUò ùKûUò iò¡ I cêqcûû c¤ùe RùY
_â g û«ûcô û I ^ûeûdY _eûdY aýqò @Zò \ê f ð b ö ùiA iê \ ê f ð b
^ûeûdYbqu c]ýùe Ké ¾ bq @Zý« \ê f ð b ö ù~Cñcûù^ cê c ê l û
@ZòKâc Keò cêq ùjûAQ«ò, ùicûû c]¥eê jó Ké¾bq ùjûA[û@û«òö
geúe [ôaû _~ðý« Ké¾bq iõiûeùe ej«ò iZ, Kò«ê ùicûû iõiûe
aò h dúcûû iõiûeVûeê iað [ û Z©ßZü _é [ Kþ ö Ké ¾ bqu @aiÚ ò Z ò
\êA_âKûeö
~û\a\ûi—@û_Y aò ù aKú ùfûKue Pûeò U ò @aiÚ û Kjò ù fö
ùi[ôeê ùKCñ @aiÚûiÚòZ aýqòe iwKê iû]êiw Kêjû~ûG?
@^«\ûi—aòùaKú, cêcêlê, cêq(iò¡) I bq—Gjû aòùaKe
PûeòUò @aiÚûö aòhdú ùfûKcûû _ûAñ aòùaKú I cêcêlêcûû iw
fûb\ûdKö cêq \êAbûMùe aòbq—(1) Pò\þei _âZò @ûMâjú cêq
I(2) ^òùbð\ cûdûaû\ú aû cêqûbòcû^úö G[ôeê _â[c_âKûe cêqu iw
jó ùgâdÄeö ^òùbð\ cûdûaû\ú (cêqaîa aû cêqûbòcû^ú) @_eû]ú,
@ZGa Gcûû iw aRð^údö gâúc\þ bûMaZ(10/2/32)ùe G_eò
cêqûbòcû^úuê @Zý« ùjd Kêjû~ûAQò—
ù~$ù^ý$eaò ¦ ûl aò c ê q cû^ò ^ -
Éß~ýÉbûaû\aògê¡aê¡düö
@ûeê j ý Ké ù zâ Y _eõ _\õ ZZü
_Z«ýù]û$^û\é Z ~ê h à \ Oþ N â d üöö (6)
bMaZþbq c¤ \êA_âKûe—Hgß~ðýbûa~êq I cû]ê~ðýbûa~êqö GA
\ê A bMaZþ b qu iw iað ù Zûbûùa ùgâ d üö Kò « ê
aòùghZü cû]ê~ðýbûa~êq bqu @ûgâd ù^ùf jé\dùe aògê¡ bqòei
@ûaòbðìZ jêGö
~û\a\ûi—@û_Y bque \êA_âKûe @aiÚû Kjòùf; Ké_ûKeò
ZûjûKê @ûC UòKòG ÆÁeìù_ Kêj«ê, ~ûjû\ßûeû ùcûbkò iÚíkaê¡ò a¥qòcûù^
c¤ aêSò _ûeòùaö
@^«\ûi—@aiÚòZò @^êiûùe bq \êA_âKûe—MéjiÚ I MéjZýûMúö
~û\a\ûi—MéjiÚ-bqu ijòZ iõiûee K’Y i´§ @Qò?
@^«\ûi—ùKak Méj ^òcðûY Keò ejòaû MéjiÚ ùjaû ^êùjñö C_~êq
K^ýûKê aòaûj Keò ù~Cñ Ne-iõiûe Keû~ûG, Zûjû ‘Méj’ _\aûPýö
ùijò @aiÚûùe ù~Cñ bq eêj«ò, ùi MéjiÚ bqö cûdûa¡ Rúa ^òR RWÿ-
ù\je _*-mûù^¦âòd\ßûeû RWÿ-aòhdKê MâjY Kùeö Plê\ßûeû eì_-eõM
ù\ùL, K‰ð\ßûeû g± gêùY, ^ûiòKû\ßûeû M§ MâjY Kùe, ZßKþ aû Pcð\ßûeû
Ægð Kùe Z[û Ròjßû\ßûeû ei PûùLö Gjò _û* mûù^¦òâd\ßûe ù\A ùi
RWÿRMZùe _âùag Keò aòhdùe @ûiq ùjûA~ûGö ùi aòhd _âZò
(6) ùj Kck^d^! @û_Yu bq a¥ZúZ @^ýû^¥ mû^ú, ù~ûMú, Z_Êú,

_âbéZò ù~Cñ cûù^ ^òRKê ‘cêq ùjûAQê’ ùaûfò cù^ Ke«ò, @û_Yu Vûùe bqò
^[ôaû ùjZê ùicûû aê¡ò @ûù\ø gê¡ ùjûA^ûjóö G_eò Kò ùicûù^ @Zò ùKæg
ÊúKûe Keò Ê Ê KÁ iû]^ \ßûeû KÌòZ _ec_\Kê @ûùeûjY Keò c]¥ @û_Yu
_û\_\àKê @^û\e Keòaû ùjZê @Zò ^òKéÁ @aiÚûùe @]_ZòZ jêê@«òö
ù~ZòKò @]ôK @ûiq jêG, _âûY^û[ gâúKé¾u Vûeê ùiZòKò jó \ìùeA~ûGö

Gjûe ^ûc ajòcL ðê iõiûeö Gjò iõiûeùe ù~Cñcûù^ fò¯, ùicûûê aòhdú
Kêjû~ûGö
bqcûù^ MéjiÚ [ôaûùaùk aòhdúu bkò ùKak A¦âòd-Z_ðY
@ù^ßhY Ke«ò ^ûjóö Zûu ]cð_ZÜú—Ké¾\ûiúö _êZâK^ýû Ké¾u _eòPûeK
I _eòPûeòKûö Zûu Plê Ké¾u gâúaòMâj I Z\údaÉê ù\Lô Zé¯ò _ûGö K‰ð
jeòK[û I i^ÚPeòZâ gâaY Kùeö ^ûiòKû gâúKé¾u PeYùe ic_òðZ Zêkiú
M§ MâjY Keò @û^¦ _ûGö aûKþ ^òe«e Ké¾^ûc-iê]û I Ròjßû Ké¾-
ù^÷ùa\ý @ûÊû\^ Keê[ûGö Pcð bqPeY ÆgðiêL _ûGö Zûu @ûgû, Kâòdû,
aû‚û, @ûZò[ý, ù\a-ùiaû iaêKòQò Ké¾-ùiaûe @]ú^ö Zûu Rúa^~ûK
‘Rúùa \dû’, ‘Ké¾^ûc’ I ‘ùa÷¾a-ùia^’ \ßûeû cùjû›acdö @^ûiq
aòhd-ùbûM ùKak MéjiÚ-bq\ßûeû jó i¸aö KkòKûkùe Rúa MéjiÚ-
ùa÷¾a ùjaû CPòZ, KûeY G[ôùe _Zê @ûguû ^ûjó;(6) bqòicé¡ò c¤
iµì‰ðeìù_ ùjûA_ûùeö MéjiÚ ùa÷¾au c¤ùe @ù^K Z©ßm _êeêh(Mêeê)
@Q«òö ùMûiûAñu i«û^ ~\ò gê¡ ùa÷¾a jê@«ò, ùZùa ùicûù^ c]ý
MéjiÚ-bqö @ZGa ùicûû iw c^êhý_ûAñ aòùgh ùgâdÄeö
~û\a\ûi—MéjiÚ-ùa÷¾auê iàû©ðcûû @]ú^ ùjaûKê _Wÿò[ûG,
@^ý[û icûRùe ejòaû KÁKe jêGö G_eò @aiÚûùe gê¡bqò Kò_eò
_ûk^úd?
@^«\ûi—_êZâ-K^ýûu aòaûj, _òZé_êeêhu gâû¡Kâòdû Z[û @^ýû^ý
Kû~ðý_ûAñ MéjiÚ ùa÷¾auê icûR ijòZ i´§ eLôaûKê _ùWÿö Kò«ê ùicûûê
KûcýKcð Keòaû @ûagýK ^êùjñö geúe-~ûZâû _ûAñ icùÉ _eû]ú^ jê@«òö
(6)
“Kkò~êMùe MéjiÚ-ùa÷¾a ùjaû CPòZ, KûjóKò^û Zjóùe _Zê @ûguû ^
[ûGö”—@[ðûZþ @_ZòZ ùjûA aò¾ê I ùa÷¾au ùiaû Keòaû c^êhýcûùZâ K©ðaýö
Kò«ê icÉuê MéjiÚ ùjaûKê _Wÿòa, Z[û KkòKûkùe MéjiÚûgâc aýZúZ @^ý @ûgâc
MâjYúd(^òeû_\) ^êùjñ—G_eò gòlû Mâ^ÚKûeu CùŸgý ^êùjñö KûeY ù~Cñcûù^
@Zògd eûRiòK I ZûciòK _âaé©ò~êq I aòhdùbûMùe @Zò @ûiq ùicûù^
aòhdùbûMeê ^òaé©ò _ûAñ MéjiÚ ]cð _ûkòùaö Kò«ê ù~Cñcûù^ iû©ßòK Êbûa~êq,
^òaé©ò_[e _[ôK, ùicûù^ aòaûjùe _ZòZ ùjaû CPòZ ^êùjñö
@ûgâc i´§ùe _\à_êeûY, _ûZûk-LŠ (53/43) ùgæûKùe Kêjû~ûAQò,—
ù~Cñcûù^ ^òRKê ^òeù_l ùaûfò _eòPd ù\A[û«ò, ùicûù^ aò
_eû]ú^ö ùeûM ùjùf Jh]ùia^, ùbûK fûMòùf Lû\ýiõMâj, gúZeê
elû_ûAñ aÈiõMâj, Leû-ahðû\òeê elû_ûAñ Méj @û\òe @ù_lû _âùZ¥K
ù\j]ûeú _ùl @^úaû~ð ý ö ^ò e ù_l ùjaûe Zû_ô ~ ð ý ùKak
@ûagýKZûKê iùuûP Keòaû cûZâö aÉêZü geúe [ûC [ûC ùKjò ^òeù_l
a‰ð û gâ c ûPûeaZû _ê e ê ù hY _eü _ê c û^þ ö aò ¾ ê e ûeû]ýùZ _^Ú û ü
“a‰ð
^û^ýÉù©ûhKûeYcþööö” @[ðûZþ _eùcgße aò¾ê a‰ðð I @ûgâce @ûPûe~êq _êeêh\ßûeû
@ûeû]ôZ jê@«ò; Gjû jó _^Úûö Gjû aýZúZ Zûjûu iù«ûhe @^ý ùKøYiò KûeY
^ûjóö Gjò ùgæûKùe ‘@ûgâc-]cð’eê ùKak MéjiÚûgâc CŸòÁ ^êùjñ aeõ Gjû Pûeò
@ûgâcKê aêSûCQòö gâúc\þbûMaZ (11/17/14)ùe @ûgâc i´§ùe CùfæL @Qò
~[û—“Mé Mé j ûgâ ù cû RN^ùZû aâ j à P ~ð ý õ jé ù \û ccö alüiÚ k û\þ a ù^ aûùiû
i^Üýûiü gòeiò iÚòZüöö üöö” @[ðûZþ aâjàP~ðý, MûjðiÚý, aû^_âiÚ I i^Üýûi—G gûÈúd
PûeòUò @ûgâc ~[ûKâùc bMaûû jé\d, RõN, aliÚk I gòe-eê C_ô^Ü ùjûAQòö
^òRe ù~ûMýZû^êiûùe G[ôeê ù~ ùKøYiò @ûgâcùe ejò aò¾êuê _ìRòaû ùa÷¾au flYö
Gùa Gjûe _âZýl \éÁû«e @bûa ^ûjóö G_eòKò Gjò Mâ^Úùe ù_âc\ûi, ùa÷¾a\ûi,
@^«\ûi @û\ò C_ù\gK @Q«ò—ùicûù^ ZýûMú aû i^Üýûiú Kò´û aâjàPûeúö Mâ^ÚK©ðû
gâúk bqòaòù^û\ VûKêeu @^êMûcú icùÉ MéjiÚ ^êjñ«ò; ùKjò aâjàPûeú; ùKjò MéjZýûMú;
ùKjò i^Üýûiú c]ý @Q«òö
Gjò Mâ^Úe ZéZúd @¤ûdùe ‘i^Üýûi jó iaðùgâÂ @ûgâc’ ùaûfò Kêjû~ûAQòö Pûeò-
@ûgâc c¤eê MéjiÚûgâc jó ^úP I RN^ýö iaðgûÈ gòùeûcYò gâúc\þbûMaZùe (11/
17/15) Kê j û~ûAQò — “aYð aYð û ^ûcûgâ c ûYû* R^à bì c ý^ê i ûeò Y úüö @ûi^þ
_âKéZùdû ^éYûõ ^úùP÷^úðùPû©ùcû©cûüöö
Pû©ùcû©cûüöö” (ùR÷a]cð-ZéZúd @¤ûd)
@[ðûZþ @ûgâc R^àiÚû^ @^êiûùe C©c I @]cö ~[û—MûjðiÚý-@ûgâc iað^òcÜ
RõNù\geê RûZ ùjûA[ôaûeê @]cö Z\^êiûùe i^Üýûi iùaðû©c @ûgâcö aâjàP~ðý I
aû^_âiÚ Kâcgü c]ýcö Gjû Rúacûû ÊbûaR^òZ ù^÷iMòðK @aiÚûö
Rúae Êbûa, aé©ò I Kâòdû @^êiûùe a‰ðbkò @ûgâce c¤ aòbûM aòjòZ @Qòö
^úPÊbûa aýqò, ù~Cñcûû eêPò _âaé©òcûMðúd ùicûù^ MéjiÚ ùjaû_ûAñ aû¤ö ù^÷ÂòK
aâjàPûeú bMaûû jé\de ]^ö bMaûû aliÚkeê aû^_âiÚ @ûgâce @ûaòbðûa
Gaõ i^Üýûiú @ûgâc Zûu gúhðiÚû^údö iêZeûõ MéjiÚ @ù_lû aâjàPûeú, aû^_âiÚ I
i^Üýûiú Kâcgü ùgâÂö ^òaé©òcûMðe Pò©aé©ò ^ fbòùf Gjò C^ÜZ @ûgâcZâde @]ôKûe
còùk ^ûjóö c^êiõjòZû (5/56) Kêj«ò—“_â _âaé©òùehû bìZû^ûõ ^òaé©òÉê cjû`kûü
cjû`kûü”
gâúc\þbûMaZ(11/5/11) ùe c¤ Z\^êeì_ aûKý ù\Lû~ûGö
ùjûA ^ _ûùeö ù~ùZ\ì e i¸a ^ò e ù_l ejò a û bf I Zûjû

bqòù_ûhKö
_ìùaðûq Kcðcûûêê Ké¾_eK Keòù\ùf ùicûû (Kcðcûû) ù\ûh
Pûfò~ûGö ~[û- aòaûjùe i«û^-Kûc^û aû _âRû_Zòu C_ûi^û Pò«û ^
Keò, cêñ Ké¾\ûiú iõMâj KeêQò ~òG ùcûùZ Ké¾ùiaûùe ijù~ûM Keòa—
ùfûùKaýaûdûcò h -c\ýùiaû ^ò Z ýûÉê Rù«û^ð j ò ZZâ ùPû\^ûö
“ùfûùKaýaûdûcò
aýaiÚ ò Z ò ù Éhê aò a ûj-~m-iê e ûMâ ù j÷ e ûiê ^ò a é © ò e ò Á ûö
ûööö
@^ýû^ý ajêgûÈùe ^òaé©ò-cûMðe _âû]û^ý ejòQòö gâúk bqòaòù^û\ VûKêe Gjò
Mâ^Úùe \gc @¤ûde ùghbûMùe bûMaZe Cq ùgæûK @af´^ùe ùfLôQ«ò,—
“_gêa] gûÈe Zû_ô~ðý ^êùjñö” “cû cû jòõiýûZþ iaðûYò bìZû^ û^ò” Gjò ùa\aûKý\ßûeû
_gêjòõiûe ^òùh] ùjûAQòö cûâ-Êbûa ù~_~ðý« ZûciòK I eûRiòK [ûG, ùi_~ðý«
ÊbûaZü ùi ùc÷[ê^, cûõi I c\ýùiaûùe eZ [ûGö ùijò Kû~ðý _ûAñ ùicûù^ ùa\
aûYúe @ù_lû eL«ò ^ûjóö ùa\e Zû_ô~ðý ùjCQò, cYòh _gêa], ùc÷[ê^ I c\ýùiaû
^ QûWÿòaû _~ðý« ùiA ùiA _âaé©òe iùuûP^ _ûAñ aòaûj\ßûeû ùc÷[ê^, ~mùe
@ûcòhùbûR^ I iìZâûcYú ~mùe iêeû_û^ Keòaö ù~Cñ aò]ôùe Gjû Keû~ûG, Zûjûe
^ûc _eò i õLýû aò ] ô ö ~\þ Nâ û Ybùlû aò j ò Z ü iê e ûdûÉ[û _ùgûeûfb^õ ^
jò õ iûö Z[û aýaûdü _â R dû ^ eZýû Acõ aò g ê ¡ õ ^ aò \ ê ü Ê]cð c þ ö öö(gâ ú c\þ
bû. 11/5/12)_eò i õLýû aò ] ô ù e iê e ûe Nâ û Yeì _ K blYcûZâ jó aò j ò Z ;
@ûfb^(ù\aZû CùŸùgý _gê j^^) cûZâ aòjòZ, jòõiû aòjòZ ^êùjñö ùijò_eò ùc÷[ê^
_âRû(i«û^) _ûAñ aòjòZ, eZò _ûAñ aòjòZ ^êùjñö GA aògê¡ Ê]cðKê ùfûùK RûY«ò
^ûjóö Gjò aýaiÚûcûû \ßûeû _âaé©ò iuêPòZ ùjùf Kâcgü G Kâòdû~ûKeê ^òaé©ò
ùjaö
iêZeûõ KkòKûkùe Rúacûûê _âaé©òcûMðeê ^òaé©òcûMðKê @ûYòaû iKûùg MéjiÚ-
@ûgâc @ûagýKö G aûKýe Zû_ô~ðý Gjû ^êùjñ ù~, @^ý ùgâÂ @ûgâcZâde @]ôKûeúuê
c]ý Méjú ùjaûKê _Wÿòaö ùijò aûKýe aòùgæhYùe aòaûje CùŸgý Mâ^ÚKûe
ùfLôQ«ò—“aòaûjùe i«û^-Kûc^û aû _âRû_Zò C_ûi^û ^ Keò ùKak GZòKò
bûaòaû CPòZ—cêñ ùMûUòG Ké¾\ûiú iõMâj KeêQò, ~òG ùcûùZ Ké¾ùiaûùe ijù~ûM
Keòaö Gjò_eò bûa^û bqòe @^êKìkö”(ùR÷a]cð) iêZeûõ i«û^-Kûc^û ^ Keò ~òG
aòaûj Keòùa, iòG jòñ MéjiÚùa÷¾a ùjûA_ûeòùaö Èú _âZò Ké¾\ûiú aòPûe ejòùf,
Zûjû _âZò ùbûMaê¡ò ejòa ^ûjóö aeõ _ìRýbûa @ûiòaö @agý “_ê _êZâûù[ð KâòdùZ
bû~ðýû” û _âbéZò aûKý\ßûeû i«û^-Kûc^ûe aò]ô @Qòö Kò«ê GVûùe _êZâ _eòaù©ð
Ké¾\ûie Kûc^û jó aêSòaûKê ùja,—_âûKéZ _êZâ aû i«ûê Kûc^û ^êùjñö KûeY
G_eò bûa^û bqòe @^êKìkö aòhdú @ûcôúd R^ I _êùeûjòZ ~òG ~ûjû
Kj«ê ^û KûjóKò, ^òRe iõKÌ @^êiûùe jó `k còùkö _òZégâû¡Kcðùe
gâúKé¾u ùiaû_ìaðK Zûu _âiû\-_òŠKê _òZéùfûKuê ù\ùf I aâûjàY-
ùa÷¾auê ùbûR^ ù\ùf MéjiÚ-bqe bqò _ûAñ @^êKìk ùjûA[ûGö iaê
iàû©ðKcðKê bqòcògâòZ Keòù\ùf Kcðe KcðZß Pûfò~ûGö gê¡bqò ijòZ
jeò^ûcûgâòZ ùa÷¾auê _êZþ^ûcK êKê ~òaûe i¸ûa^û ^ [ôaûeê Ké¾\ûi Kûc^û
aýZúZ ùicûû _êZâKûc^û eùj ^ûjóö
iû]ûeYZü cûdûa¡Rúa _âaé©òcûMðùe Kûcaé©òKê PeòZû[ð KeòaûKê ÈúKê iù¸ûM
Kùe Gaõ `kÊeì_ i«û^ R^à ^òGö ùi[ô_ûAñ @ûRòKûfò ùfûùK KûcêK ùjûA_WÿòQ«òö
@ûcôû ùa÷ RûdùZ _êZâü’—Gjû iû]ûeY ^ýûdö RM^àwkKûeú gâúk bqòaòù^û\
‘@ûcô
VûKêe RMZRúau KfýûY-Kûc^û Keò, aòùghZü PŠú\ûi I \cd«úu bkò Pò©aé©K ò ê
flý Keò iõiûeùe _gòaûKê gòlû ù\AQ«òö MéjiÚûgâc jòñ iað^òcÜ @ûgâcö aÉêZü
_ìaðR^àe iêKéZò-_âbûaùe ù~Cñ i{^ _êeêh ÊûbûaòK eìù_ ^òaé©òcûMðùe @aiÚòZ,
ùicûù^ K\û_ò \ûe-_eòMâj (aòaûj) \ßûeû iõiûeùe _gò _Z^Kê ùfûWÿ«ò ^ûjóö
CPòZ aýqòe _Zê @ûguû @Qò; Kò«ê _ZòZe _Z^ i¸a Kò? ù~Cñ iaê ù^÷ÂòK
aâjàPûeú I i^Üýûiú Gjò C_ù\g-aûYúe iûeccð aêSò ^ _ûeò Gaõ Gjûe iêù~ûM
ùÂ aâjàP~ðý I i^Üýûi QûWÿò @ùa÷]eìù_ ^òR gòhýûKê, MêeêbMÜú aû @^ý KûjûKê
aòaûj Ke«ò @[aû GjûKê _eûcgð \ò@«ò aû @^êùcû\^ Ke«ò, Zûu bkò ùgûP^úd,
NéYòZ, bŠ I ^úP_âaé©ò-aògòÁ ]cð]ßRú iõûiûeòK AZòaé©ùe @Zò aòekö @_e_ùl
gâúc\þbûMaZ, jeòaõg I gâúùP÷Z^ýbûMaZ _âbéZò gûÈùe [ôaû géMûk-aûiêù\a
_eò @^]ôKûeú aýqò_ûAñ aâjàPûeú, ZýûMú aû i^Üýûiúe @ûPeYKê @^êieò ùijò ùijò
@ûgâcú cjû_êehê u ijòZ Zêk^û Keòaû iµìYeð ùì _ NéYýö iêZeûõ ùicûû _eò ^òcÉÜ eúd
_âaé©òcûMðe a¡RúaKê _ìaðeê aòaûj @û\ò\ßûeû ùa÷]bûùa ùgûP^úd Kûc _âaé©òe
_âgc^ jó K©ðaýö KûeY _âùZýK RúaKê ^òaé©òcûMðùe PkûAaû iaðgûÈe CùŸgýö
ùKjò ùKjò
@gß ù c]õ Maûf¸õ i^Ü ý ûiõ _kù_÷ Z é K cþ ö
‘@gß
ù\aùeY iê ù Zû_ô © ò õ Kùkø _* aò a Rð ù dZþ ö ö
(aâjàùa÷a©ð_êeûY, Ké¾R^àLŠ 185/180)
(@gßùc]~m, ùMûùc]~m, i^Üýûi, _òZégâû¡ùe cûõiû_ðY I ù\ae K©ðéK iêZ-
C_ôû\^—G _û*Uò Kcð Kkò~êMùe aRð^úd) Gjò ùgæûKKê @û]ûe Keò Kêj«ò,
‘Kkò~êMùe i^Üýûi aRð^úd’; Kò«ê Gjò ùgæûKe GK MêXÿ ejiý @Qòö Gjû\ßûeû iaê
i^ÜýûiKê ^òùh] Keû~ûA ^ûjóö KûeY Kkò~êMe iaðgûÈm @ûPû~ðýcûù^ ~[û—
ùa÷]Kcð Kùf Zûjû bqòe _âZòKìk jêG ^ûjóö aýûajûeòK Kâòdû @^ûiq
I aòeq-bûùa KeYúdö _ûecû[òðK Kâòdû bqu ijòZ KeYúdö G_eò
Kùf ùKøYiò ù\ûh ^ûjóö ù\L«ê, gâúc^àjû_âbêu @]ôKûõg _ûhð\ MéjiÚ-
bqö @^û\ò Kûkeê ajê ù\ahðò I eûRhðò MéjiÚ bqö ]îa-_âjäû\-_ûŠaû\ò
icùÉ MéjÉ-bqö MéjiÚ-bquê RMZe _ìR^úd ùaûfò RûYòaû CPòZö
~û\a\ûi—~\ò MéjiÚ-bq GùZ _ìRý I iKk ù_âce @]ôKûeú,
ùZùa ùKjò ùKjò bq MéjZ¥ûMú jê@«ò KûjóKò?
@^«\ûi—MéjiÚ-bqu c¤eê ùKjò ùKjò MéjZýûMú ùa÷¾a ùjaûe
@]ôKûeú jê@«òö RMZùe ùicûû iõLýû ÊÌ I ùicûû iw c]ý aòekö
~û\a\ûi—Ké_û Keò Kj«ê MéjZýûMú ùjaûe @]ôKûe Kò_eò còùk?
@^«\ûi—cûâe \êAUò _âa© é —
ò ajòcL êð ú-_âa©
é ò I @«cðL
ê ú _âa©
é öò
ùa÷\òK bûhûùe G \êAUòKê _eûKþ _âaé©ò I _âZýKþ _âaé©ò Kêjû~ûGö gê¡
Pò^àd @ûcôû ^òRe Êeì_ bêfò fòwù\j @«MðZ c^Kê @ûcôû cùYö ‘c^’
A¦âòd\ßûeû aûjýaòhd @ûWÿKê @ûKéÁ jêG, Gjûe ^ûc ajòcðêLú-_âaé©òö
ù~ùa _âaé©ò RWÿaòhdeê IfUò c^ @ûWÿKê I cêê @ûcôû @ûWÿKê MZò Kùe,
ùZùa ZûKê @«cðêLú-_âaé©ò Kêjû~ûGö ajòcðêLú-_âaé©ò _âak [òaû _~ð¥«
iû]ê-iwùe ejò Z[û Ké¾-iõiûe Keò iaê_âaé©òKê ^òe_eû] bûùa
PkûAaû ^òZû« @ûagýKö Ké¾-bqòe @ûgâd ù^ùf ajòcêðL _âaé©ò Kâcgü
iuêPòZ ùjûA @«cðêL ùjûA~ûGö _âaé©ò _ì‰ðeìù_ @«cðêLú ùjùf,
MéjZýûMe @]ôKûe Rù^àö Gjû _ìaðeê MéjZýûM Kùf _ê^ü _Zê aòùgh
@ûguû [ûGö MéjiÚûgâc Rúa_ûAñ GK _ûVgûkû Êeì_, ù~CñVò ùi _ecû[ð
Z©ß gòlû Kùe Z[û @ûcôZ©ße aòKûg _ûAñ iêù~ûM _ûGö gòlû ùghùe
aò\ýû[ðú _ûVgûkû Z¥ûM Keò_ûùeö
gâúeûcû^êR, gâúc]ß, gâúaò¾êÊûcú Gaõ @ûPû~ðý-KêkcêKêU-cYò ùMøebq Q@ ùMûÊûcú
icùÉ ZýûMú I i^Üýûiú [ôùfö @ûRò c]ý i^Üýûie gê¡]ûeû Pûfò@ûiêQòö Kò«ê Kkò~êMùe
@ûPû~ðý gõKeu \ßûeû _âa©òðZ ‘ùiû$jõ’, ‘@jõ aâjàûiàò’ @û\ò @ùa÷]Pò«û_âiìZ ‘GK\Š’-
i^Üýûi K[ôZ ùgæûKû^êiûùe aRð^údö ‘Zâò\Š’-i^Üýûi jó _âKéZ i^ûZ^ PZê[ðûgâcö
Gjû iað\û MâjYúdö Zâò\Ši^Üýûi ùaùk ùaùk aûjýZü GK\Šbkò ù\Lû~ûGö
Gjò GK\Šú ~Zò cjûR^cûù^ ‘ùiaý-ùiaK-ùiaû’-eì_K Zâò\Še ^òZýZß ÊúKûe
KeòQ«òö Gaõ gõKe-_âa©òðZ ‘GK\Š’-i^ÜýûiKê iµìYðeìù_ @ùa÷] cû^«òö @ZGa
iàû©ð-@ûPû~ðýu iõMéjúZ Cq ùgæûKe @û]ûeùe ^òaé©òcûMðúd iû]Kuê Zâò\Š-i^Üýûi
ùâû ~êqò~êqö
~û\a\ûi—MéjZýûMú-bqe flY K’Y?
@^«\ûi—iaðûùMâ Èúiw Æéjûgì^ý, _âûYòcûùZâ _ì‰ð \dûbûa,
@[ðaýajûeùe Zêzmû^; ùKak Rúa^ ^òaðûjK Lû\ý-aÈ _ûAñ ~^ô,
Ké¾uVûùe gê¡û-eZò, ajòcðêL iwKê Zêzmû^, cû^-@_cû^ùe icaê¡ò,
ajê@ûWÿcé Z¥ûM, Rúa^-ceYùe eûM-ù\ßh-eûjòZý @û\ò MéjZýûMú
bqcûû flYö gâúcnûMaZùe Gjûe flY G_eò Kêjû~ûAQòò—
iað b ì ù Zhê ~ü _ùgýZþ bManûacûcô ^ üö
bì Z û^ò bMaZýûcô ù ^ýh bûMaùZû©cüöö (7)
(bû. 11/2/45)
c~ý^ù^ý^ bûùa^ bqò õ Kê a ð « ò ù~ \é X ÿ û cþ ö

cZþ K é ù Z Zýq Kcð û YÉýq ÊRâû§aûüöö (8)
(bû. 3/25/22)
aò i é R Zò
jé \ dõ ^ ~iý
iûlû¡eòagûbòjòùZû$_ýùNøN^ûgüö
_âYd-eg^dû ]éZûOþNòâ-_\àü i baZò
bûMaZ_â ] û^ Cqüöö (9)
(gâúcnû.11/2/55)
Gjò iaê flY ù~Cñ MéjiÚ-bqu Vûùe @ûiò~ûG, ùi @ûC Kcð Ke«ò
^ûjó; iêZeûõ MéjZýûMú ùjûA~û«òö G_eò ^òeù_l bq aòekö Rúa^ùe
G_eò bqu iw ùiøbûMýe K[ûö
~û\a\ûi—@ûRòKûfò ù\LêQò, ùKjò ùKjò @Ì-adiùe MéjZýûMú
(7)
~òG iaðbêZùe @ûcôûe @ûcôûÊeì_ bMaûûê I bMaûû Vûùe iKk bìZuê
ù\ùL—ùi C©c bûMaZö
(8)
K_òkù\a iû]êe Êeì_ flY KjêQ«ò—ù~Cñcûù^ @^^ýbûùa ùKak ùcûùZ
(gâúKé¾uê) \éXÿZûe ijòZ bqò Ke«ò, ùicûù^ ùcû’_ûAñ a‰ðûgâc]cðe ~ûaZúd Kcð
Gaõ Èú, _êZâ, a§ê-aû§a @û\òuê ZýûM Keò[û«òö
(9)
aòagZûùe c¤ ~ûjûuê WûKòùf iaê_û_eûgò ^Á ùjûA~ûG, ùiA gâújeò
ù_âc_ûg\ßûeû @ûa¡ ùjûA ~ûjûe jé\dùe ^òe«e aò\ýcû^, ùi bûMaZ-_â]û^ö
ùjûA ùbK ùÂ @ûLWÿû aû§ò ù\aùiaû Ke«òö Kâcgü ùicûù^ ù~ûhòZþ-
iwú ùjûA_Wÿ«òö Z[û_ò ùicûù^ jeò^ûcû\ò QûWÿ«ò ^ûjóö aòbò^Ü iÚûêê
bòlû cûMò @ûLWÿû Lyð Pkû«òö Gcûù^ K’Y ^òeù_l ^û MéjiÚ bq?
@^«\ûi—Zêùc @ù^K K[û GKZâ _Pûeòfö cñê ùMûUòG _ùe
ùMûUòGe C©e ù\aòö @Ìadi aû @]òKadi K[û ^êùjñö _ìað-iõÄûe
I @û]ê^òKiõÄûe akùe ùKøYiò MéjiÚ-bqe Méj-ZýûM @]ôKûe @Ì
adiùe jó ùjûA[ûGö gêKù\a _ìaðiõÄûe ùjZê R^àeê ùijò @]ôKûe
_ûA[ôùfö ùKak ùMûUòG K[û ù\Lôaûe @Qò ù~, @]ôKûe KéZâòc ^ ùjaû
CPòZö ~[û[ð ^òeù_lZû C_ô^Ü ùjùf @Ì adi ùKøYiò aû]û \òG ^ûjóö
~û\a\ûi—~[û[ð ^ò e ù_lZû I Ké Z â ò c ^ò e ù_lZû KûjûKê
Kêjû~ûG?
@^«\ûi—~[û[ð ^òeù_lZû \éXÿ; ~ûjû ùKùa bûùw ^ûjóö KéZâòc
^òeù_lZû _âZòÂûe @ûgûeê, ]ì©ðZûeê I gûVýeê _âKûg _ûA[ûGö ^òeù_l
MéjZýûMú-bq bkò i¹û^ _ûAaû _ûAñ ùKjò ùKjò KéZòâc ^òeù_lZû
ù\ùLA jê@«òö Gjû ^òe[ðK I @Z¥« @cwkR^Kö ùi_eò aýqò
Mé j ZýûM Keò a û cûùZâ jó Gjò ^ò e ù_lZû \ì e ùjûA~ûG Gaõ
ù\øeûcô¥(C_\âa) C_iÚòZ ùjûA~ûGö
~û\a\ûi—MéjZýûMú bquê K’Y ùbK ùâû @ûagýK?
@^«\ûi—iûõiûeòK cûdû-ccZûeê \ìùeA ~òaû_ùe ùi ^òeù_l
I @Kò*^ bq ùjûA~û@û«òö ùZùa ùi a^ùe eêj«ê aû Nùe eêj«ê,
RMZ _aòZâ Ke«òö ùicûû bòZeê ùKjò ùKjò bòlûgâcPòjÜ\ßûeû _eòPòZ
ùjaû _ûAñ ùKø_ú^ I K^Úû MâjY Ke«òö ùKø_ú^ I K^Úû MâjY icdùe
ùKùZK MéjZýûMú-ùa÷¾auê iûlú Keò ^òRe _âZòmûKê \éXÿ Ke«òö Gjûe
^ûc bòlûgâc-_âùag aû Z\êPòZ ùag-]ûeY aýaiÚûö GjûKê ~\ò ùbK
ùâû Kêj, Zû’ùjùf ù\ûh K’Y?
~û\a\ûi—bòlûgâcPòjÜ\ßûeû _eòPòZ ùjaû K’Y @ûagýK?
@^«\ûi—RMZùe bòlûgâcú ùaûfò _eòPòZ ùjùf @ûC @ûcôúd
ÊR^cûù^ i´§ eLôùa ^ûjó, ijRùe QûWÿò ù\ùa Gaõ ^òRe @ûC
Méj _âùage Azû jêG ^ûjóö ÊûbûaòK ^òeù_l _âaé©ò ijòZ ùfûKf{û
@ûiò C_iÚòZ jêGö _eò_Kß I ^òeù_l MéjZýûMú-bq _ûAñ ùagûgâde
@ûagýKZû [ûC aû ^ [ûC Kûjû-Kûjû _ùl ùagûgâd KòQòUû ijûdK
i RjûZò cZòõ ùfûùK ùaù\ P _eò^òÂòZûcþ ’ (bû. 4/29/
jêGö ‘i
46) @[ðûZþ bMaZþ Ké_û_âû¯ bq ùføKòK aû ùa÷÷\òK iaê_âKûee Kcð _âZò
@ûiqò QûWÿò \ò@«òö G_eò bqu _ûAñ ùagûgâde aò]ô ^ûjóö ùKak
ùfûKûù_lû [ôaû _~ðý« Zûjû @ûagýKö
~û\a\ûi—ùagûgâd KûjûVûeê ùjaû CPòZ?
@^«\ûi—MéjZýûMú-ùa÷¾au Vûeê ùagûgâd ùjaû CPòZö MéjiÚ-
bque MéjZýûM @^êba ^ [ôaûeê, ùicûù^ KûjûKê MéjZýûMúe ùag
ù\aû CPòZ ^êùjñö aâjàùa÷a©ðùe Kêjû~ûAQò—
@_eúùlýû_\ò Á õ ~\þ ùfûK-^ûgûd Z\þ bùaZþ ö ”
“@_eúùlýû_\ò
@[ðûZþ Êdõ @ûPeY ^ Keò @^ýKê ]ùcðû_ù\g ù\ùf Zûjû RMZùe
C_ôûZe KûeY jêGö
~û\a\ûi—ùbK aû ùagûgâd ù\aû icdùe Mêeêù\auê ùKCñ
ùKCñ aòhdùe aò·e KeYúd?
@^«\ûi—iað_[â ùc Mêeùê \a aò·e Keòùa, ù~Cñ aýqòKê ùi ùag
ù\aûKê ~ûCQ«ò, ùi C_~êq _ûZâ Kò ^êùjñ? MéjiÚ-bq ùjûA Ké¾bqò
akùe ùi gc-\cû\ò aâjà-Êbûa _ûAQò Kò ^û? Èúiw _ûAñ Æéjûgì^ý
ùjûAQò Kò ^û? @[ð-_ò_ûiû I Ròjßûe fûkiû ^òcìðk ùjûAQò Kò ^ûjó? KòQò
\ò^ gòhýKê ^òR ^òKUùe eLô bfeìù_ _eúlû Keòùaö C_~êq _ûZâ
ùaûfò RûYòaû _ùe bòlûgâce ùag ù\ùaö Gjû _ìaðeê @ûù\ø ùag ù\aû
CPòZ ^êùjñö @ù~ûMý _ûZâKê ùag ù\ùf Mêeê @agý _ZòZ ùjùaö
~û\a\ûi—cêñ ù\LêQ,ò ùag ùâû […û-cRûe K[û ^êùjñö Gjò _â[ûKê
@ù~ûMý Mêeêcûù^ Gùa aýûajûeòK Keòù\ùfYòö ùghùe K’Y ùja
Kjòùja ^ûjóö
@^«\ûi—gâúùP÷Z^ý cjû_âbê Gjò _¡ZòKê _aòZâ eLôaû _ûAñ
@Ìù\ûhú ùQûU-jeò\ûiuê \Š ù\A[ôùfö ù~Cñcûù^ @ûc cjû_âbêu
@^êMZ, ùicûù^ iað\û jeò\ûiu \ŠKê cù^_KûAaû CPòZö
~û\a\ûi—ùag ùÂ @ûLWÿû aû§òaû I ù\a-ùiaû Keòaû K’Y
CPòZ _¡Zò?
@^«\ûi—^û, ù~ûMý _ûZâ bòlûgâcùe _âùag Kùf _âZò\ò^ bòlû

\ßûeû Rúa^ ^òaðûj Keòaû CPòZö @ûLWÿû @û\òe @ûWÿé ù\LûAaû CPòZ
^êùjñö ùKøYiò GKû« KêUúeùe @[aû MéjiÚu ù\aûkdùe ejò _ûe«òö
ù~Cñ @^êÂû^ùe ]^ @ûagýK jêG, ùijò @^êÂûêê \ìeùe ejòaû CPòZö
Gjò_eò Rúa^-~û_^ ijòZ ^òe_eû] ùjûA ^òe«e Ké¾^ûc R_òaû CPòZö
~û\a\ûi—ù~Cñcûù^ @ûLWÿû Keò MéjiÚbkò ejêQ«ò, ùicûûê K’Y
Kêjû~ûG?
@^«\ûi—ùicûûê ‘aû«ûgú’ Kêjû~ûG ù~Yê ùicûù^ aû«ò Keò, ZûKê
_êYò Lû@û«òö
~û\a\ûi—ùZùa ùicûù^ K’Y ùa÷¾a ^êj« ñ ?
ò
@^«\ûi—ù~ùjZê ùicûûe aýajûe @ùa÷] I ùa÷¾a @ûPeYe
aòùeû]ú, ùZYê ùicûû iw Kùf fûb K’Y? ùicûù^ gê¡bqò Z¥ûM
Keò \êeû·eú ùjCQ«òö G_eò @aiÚûùe ùicûû ijòZ ùa÷¾acûû i´§
K’Y ejòfû?
~û\a\ûi—jeò^ûc ^ QûWÿòaû ~ûGñ, Kò_eò Kêjû~òa ù~ ùicûù^
ùa÷¾aZû QûWÿò ù\ùf?
@^«\ûi—‘jeò^ûc’ I ‘^ûcû_eû]’ ùMûUòG aÉê ^êùjñ ö ‘gê¡ jeò^ûc’
I aûjûeKê ^ûc _eò ù\Lû~ûC[ôaû ‘@_eû]~êq ^ûc’ _é[Kþ aÉêö ^ûcakùe
_û_û·e @[ðûZþ ^ûc Keòaû I _û_ c]ý Keòaû ùjCQò ‘^ûcû_eû]’ö G_eò
^ûc-@_eû]eê iað\û \ìeùe ejòaû CPòZö
~û\a\ûi—ùZùa G_eò aýqòcûû iõiûeKê K’Y Ké¾u iõiûe
Kêjû~òa ^ûjó?
@^«\ûi—K\û_ò ^êùjñö Ké¾u iõiûeùe gVZûe iÚû^ ^ûjó, iµì‰ð
eìù_ iekZû aò\¥cû^ö GVûùe @_eû] ùjaûe i¸ûa^û ^ [ûGö
~û\a\ûi—ùZùa K’Y ùicûù^ MéjiÚ-bqu Vûeê jú^?
@^«\ûi—ùicûù^ bq ^êj« ñ ,ò ùZYê ùKøYiò bqu ijòZ ùicûû
Zêk^ûe _âgÜ CVê ^ûjóö
~û\a\ûi—Zû’ùjùf ùicûû C¡ûe Kò_eò ùja?
@^«\ûi—ù~ùa ùicûù^ ^òRe iaê @^û·eKê QûWÿò ^òe_eû]
ùjûA Kû¦ò-Kû¦ò ^òe«e jeò^ûc Keòùa, ùZùa ùicûù^ bqu ùgâYúKê
@ûiò_ûeòùaö
~û\a\ûi—aûaûRú cjûeûR! MéjiÚ-bqcûù^ a‰ðûgâce aò]ô aû
]cðKê QûWÿò K’Y ùa÷¾a ùjûA_ûeòùa ^ûjó?
@^«\ûi—@ûjû! ùa÷¾a]cð @Zý« C\ûeö Gjûe @^ý GK ^ûc
ùR÷a]cð; _âùZýK cûâe ùa÷¾a-]cðùe @]ôKûe @Qòö @«ýR RûZòe
c^ê h ý c¤ ùa÷ ¾ a-]cð ùÂ Mé j iÚ eì ù _ ejò _ ûeò ù aö @«ýR
ùjûA[ôaûeê Gcûûe a‰ðûgâc ^ûjóö _êYò a‰ðûgâc @«MðZ _ZòZ i^Üýûiú
c¤ _ùe iû]ê i w\ß û eû gê ¡ bqò fbò Mé j iÚ b q ùjûA _ûeò ù aö
ùicûûe c¤ ùKøYiò a‰ðûgâc-aò]ò ^ûjòñö ù~Cñcûù^ ^òRe \êeû·e
ùjZê a‰ð û gâ c ]cð e ê _Zò Z ùjûA~ûAQ«ò , ùicûù^ I ùicûû
i«û^cûù^ c]ý iû]ê i õM\ß û eû gê ¡ bqò e @ûgâ d ùÂ Mé j iÚ bq
ùjûA_ûeò ù aö ùicûûe aò a‰ð û gâ c ^ûjó ö @ZGa Mé j iÚ - bq
\êA_âKûe—a‰ðûgâc-]cð~êq I a‰ðûgâc]cð-ejòZö
~û\a\ûi—Gjò \êjóu c¤eê KòG ùgâÂ?
@^«\ûi—~ûjûe @]ôK bqò, ùi ùgâÂö \êùjñ bqòjú^ ùjùf
aýûajûeòK \éÁòeê \êARYu c¤ùe a‰ðûgâcú ùgâÂ, KûeY Zû’e ]cð @Qò
Gaõ @^ýUò @«ýRö _ecû[ð\éÁòeê Cbùd @]c, KûeY \êùjñ bqòjú^ö
~û\a\ûi—ùKjò MéjiÚ ùjûA K’Y MéjZýûMúe ùag MâjYùe
@]ôKûe @Qò?
@^«\ûi—^û, G_eò Kùf @ûcô-a*^û I RMZþa*^û—\êAUò
ù\ûh jê G ö Mé j iÚ aýqò e ùKø_ú^ @û\ò ]ûeY ùKak Mé j ZýûMú
ùahûgâdúu _âZò _eòjûi I @_cû^ cûZâö
~û\a\ûi—aûaûRú cjûgd! ùag ùâû _ûAñ ùKøYiò gûÈ-_¡Zò
@Qò Kò?
@^«\ûi—ÆÁeìù_ ^ûjóö iaê a‰ðe ùfûK ùa÷¾a ùjûA_ûeòùa,
Kò«ê gûÈ @^êiûùe aâûjàY aýZúZ ùKjò i^Üýûi ùÂ _ûeòùa ^ûjñòö
gâúc\þbûMaZùe ^ûe\-cê^ò _âùZýK a‰ðe _é[Kþ _é[Kþ flY Kjò
ùghùe KjêQ«ò—
~iý ~fä l Yõ ù_â û qõ _ê õ ùiû a‰ð û bò a ý¬Kcþ ö

~\^ýZâ û _ò \é ù gýZ Zù©ù^÷ a aò ^ ò \ ò ð ù gZþ ö ö
(gâúbû. 7/11/35)
@[ðûZþ, ~ûjûe ù~Cñ flY Kjòfò, ùijò flY jó a‰ð ^òeì_Kö Gjò
gûÈúdaò]ô akeê jó @^ýa‰ðRûZ aýqòVûùe aâûjàY a‰ðe flY ù\Lô
ZûKê i^Üýûi ù\aûe _â[û Pkò@ûiêQòö Gjû ~\ò ~[û[ðeìù_ jêG, Zû’ùjùf
GjûKê gûÈi¹Z ùaûfò cû^òaûKê _Wÿòaö Gjò Kû~ýð ùKak _ûecû[ôðK
aòhdùe jó akaû^þ, aýûajûeòK aòhdùe ^êùjñö
~û\a\ûi—PŠú\ûi! Zêc _âgÜe C©e còkòMfû?
PŠú\ûi—@ûRò cêñ ]^ý ùjûAMfòö _ec _ìR^úd aûaûRú cjûeûRu
cêL^òüiéZ aûYúeê cñê Gjû aêSf
ò ò ù~—Rúa Ké¾ue ^òZý\ûiö Kò«ê @_eû]
`kùe ùi ^òRe ^òZý Ké¾\ûiZßKê bêf~ ò ûAQòö iÚk
í I fòw G \êA cûdòK
geúe \ßûeû ùi cûdûe MêYKê @û_ùYAQòö ùZYê ùi RWÿaÉêR^K iêL-
\êüL ùbûMêQöò ^òR Kcð`k ùbûMòaû _ûAñ R^à-céZýê-Reû-aýû]ô eì_K cûkûKê
Mkûùe _ò§Qò öò ùKùa Cy I ùKùa ^úP ù~û^òùe R^àò ^ì@û ^ì@û @bòcûêê
^û^û_âKûe @aiÚûùe _Wÿò ~ûCQòö lYbwêe ùbøZòK geúeùe ùjC[ôaû
ùbûK-ùgûh ù~ûMêñ ^û^û_âKûe Kcð KeòaûKê aû¤ ùjCQòö iûõiûeòK-\âaý
@bûaùe ^û^û_âKûe KÁ _ûCQòö aòb^ ò _
Ü Kâ ûe ùeûM geúeKê iað\û RRðeZ
ò
KeêQöò Nùe Èú-_êZu â ijòZ Kkj Keò ùKùa ùKùa @ûcôjZýû c¤ KeêQöò
]^ ùfûbùe @ù^K _û_ KeêQöò eûR\Š, @_aû\, @_cû^ I @ù^K
_âKûe gûeúeòK KÁ ùbûMêQöò @ûcôúd-aòùdûM, ]^-^ûg, ù·eò I WKûdZò
@û\ò aòb^
ò Ü \êüL iað\û NUò[ûGö aé¡ ùjùf @ûcôúdcûù^ ~^ô ^ ù^ùf,
@ù^K \êüL còùkö K`-aûZ-_ò© R^òZ ùa\^û AZýû\ò \ßûeû aé¡geúe
ùKak \êüLe KûeY ùjûA[ûGö céZýê_ùe _ê^ü Mbð-~ªYû ijòaûKê _ùWÿö
Z[û_ò geúe [ôaû _~ðý« Kûc, ùKâû], ùfûb, ùcûj, c\, cûiô~ýð @û\ò _âak
ùjûA aòùaKKê Xûuò \òG—Gjû jó iõiûeö cñê Gùa ‘iõiûe’e _âKZ é @[ð
aêS_
ò ûeòföò cñê aûaûRú cjûgduê aûe´ûe \ŠaZþ-_âYûc KeêQöò ùa÷¾a jó
RMZe Mêeöê @ûRò ùa÷¾au Ké_ûeê ùcûùZ Gjò iõiûe-mû^ còkf ò ûö
@^«\ûi aûaûRú cjûeûRu i\þ-C_ù\g gêYò C_iÚòZ ùa÷¾acûù^
iû]êaû\ I jeò]ß^ò ù\ùfö ]úùe ]úùe @ù^K ùa÷¾a eêŠ ùjûA fûjòWÿú
cjûgdu KéZ ùMûUòG Kú©ð^ MûAùfö
G ùNûe iõiûùe _Wÿòdû cûâ
^û _ûd \ê ü ùLe ùghö
iû]ê i w Keò ’ jeò bùR ~\ò
Zùa @« jd ùKæ g öö
aò h d @^ùk, Rß k ò ù Q jé \ d,
@^ùk aûùWÿ @^kö
@_eû] QûW
QûWÿ ò ’ , fd Ké ¾ ^ûc,
@^ùk _Wÿ ù d Rköö
^ò Z ûA ùP÷ Z ^ý, PeY-Kcùk,
@ûgâ d fAf ù~Aö
Kûkò\ûi aùf, Rúaù^ ceùY,
@ûcûe @ûgâ d ùiAöö
Gjò Kú©ð^ùe PŠú\ûi @Zò @û^¦ùe ^éZ¥ KeòaûKê fûMòùfö
aûaûRúcûûe _\]ìkò ùÂ @û^¦ùe Kû¦ò Kû¦ò bìAñòùe MWÿòMùfö
icùÉ GK Êeùe Kjòùf—PŠú\ûi aWÿ bûMýaû^þö
KòQò icd_ùe ~û\a\ûi Kjòùf—PŠú\ûi! ·f, @ûùc ùi _ûeòKê
~òaûö
PŠú\ûi ejiý Keò Kjòùf—@û_Y _ûeò Kùf cñê _ûe ùjaòö
\êùjñ _â\êýcÜKê¬Kê iûÁûw \ŠaZþ _âYûc Keò aûjûeKê @ûiò ù\Lôùf,
\cd«ú _âYûc Keò KjêQ«ò—“jûd! cêñ ÈúR^à KûjóKò _ûAfò! ~\ò cêñ
_êeêh ùjûA[û«ò, ùZùa @^ûdûùi Kê¬Kê ~ûA ùa÷¾au \gð^ ijòZ
_û\]ìkò cÉKùe ùÂ _aòZâ ùjûA[û«òö Rù^à Rù^à cñê ù~_eò Gjò
â\ßú_ùe ùa÷¾au \ûi ùjûA ùiaû Ke«òö”
~û\a \ûi—@ûùj! Gjò ùMû\îc]ûc @Zògd _êYýbìcòö GVûKê

@ûiò a ûcûùZâ Rúae gê ¡ -bqò jê G ö Gjò ùMû\î c @ûc _â û ùYgß e
gâ ú gPú^¦û Kâ ú Wÿ û iÚ k ú—ùMû__fä ú ö Gjò Z©ß K ê jé \ dwc Keò
gâú_âùaû]û^¦ ieÊZú _âû[ð^û ùfLòQ«ò—
^ ùfûKùaù\û\ò Z -cûMð ù bù\÷ ü
@ûaò g ý iõKæ ò g ýZ ùeaò c ì X ÿ û üö
jùV^ iað õ _eò j é Z ý ùMøùWÿ
gâ ú ùMû\î ù c _‰ð K ê U úõ Kê e ê ] ß c þ ö ö (10)
(gâúâ\ßú_ gZK- 36)
Gjò_eò _eÆe jeòK[û @ûùfûP^û Keê Keê Zò^òRY~ûK Mwû _ûeò
ùjûA Kêkòdû _jñ*ôùfö ùijò\ò^Vûeê PŠú\ûi I Zûu _^ôú \cd«úuVûùe
GK_âKûe @û½~ðý ùa÷¾a-bûa _âKûg ùjfûö fûMê[ûG iùZ ù~_eò
iõiûe ùi \êjóuê @ûC Ægð Keê^ûjóö ùa÷¾a-ùiaû, iað\û Ké¾^ûc,
iaðRúùa \dû \êjóu bìhY ùjûAMfûö ]^ý aYòK-\µZú! ]^ý ùa÷¾a-
Ké_û ! ]^ý jeò^ûc! ]^ý gâúâ\ßú_ ]ûc!!!
öö i¯c @¤ûd icû¯ öö
(10)
@ûùe cêXÿ (Rúa)! Zê ùfûK I ùa\e @ûgâdùe ejò ^û^û_âKûe
]cð @ûPeY Keò c¤ \êüLú ùjCQêö Gùa Gjò @^ò½òZ cûMðKê QûWÿò @ZògúNâ
gâúùMû\îcùe ^òRe _ZâKêWÿò@û Keö
116 ùR÷ a ]cð @Ác
@Ác @¤ûd
^òZý]cð I aýajûe
\òù^ @_eûjÙùe gâúùMû\îciÚ ùa÷¾acûù^ gâúùMûeûjâ\e \lòY-_ìað
\òMùe C_aâûiú-ùa÷¾au ‘^òbéZ-Kê¬’ùe _âiû\ _ûAiûeò aiòQ«òö
fûjòWÿú cjûgd ^òcÜfòLôZ Kú©ðÛò MûA ùa÷¾acûû aâRbûaKê C\d
Keê[ôùf—
‘ùMøe KZ fúkû Keò ù f GLûù^ö
@ù\ß ÷ Z û\ò bq-iùw, ^ûPò ù f G aù^ eùw,
Kûkòd-\c^-iuú©ðù^ö
G’jâ \ jAùZ _â b ê , ^òÉûeòùf ^Kâ Kbê,
Ké ¾ ù~^ Kûkò d -\cù^öö’
_\ý icû¯ ùjaû _ùe ùKùZK ùa÷¾a ùMøefúkûe I Ké¾fúkûe
GKZß C_ùe aò·e KeòaûKê fûMòùfö Gjò icdùe aWÿMûzúeê KZò_d
ùa÷¾a C_iÚòZ ùjùfö ùicûù^ _â[ùc ùMûeûjâ\Kê I _ùe ùa÷¾acûûê
iûÁûw _âYûc Kùfö ùa÷¾acûù^ @ûM«êKcûûê ~ù[ûPòZ i¹û^ ù\ùfö
ùijò Kê¬ùe ajêZ _êeêYû aeMQUòG [ôfû, ~ûjû Zùk _KÑû PCeûUòG
[ôfûö ùfûKcûù^ ùijò aeMQKê gâ¡û_ìaðK ‘^òZûAaU’ Kjê[ôùfö KûeY,
^òZýû^¦ _âbê Gjò aUaél Zùk aiòaûKê ajêZ _i¦ Keê[ôùfö
aUaélZùk ùa÷¾acûûe AÁùMûÂú ùjfûö ]úùe ]úùe jeòK[û
@ûe¸ ùjfûö AZòc¤ùe aWÿMûzúe RùY â@ûM«êK Ròmûiê ~êaK
^câZû_ìaðK Kjòùf—cêñ KòQò _·eòaûKê ·jêñQòö @û_Ycûù^ Gjûe
~ù[ûPòZ C©e ù\A ùcûùZ @^êMéjúZ Keòùaö
@]¥ûd ^ò Z ý]cð I aýajûe 117
^òbZé Kê¬e jeò\ûi aûaûRú aòm I aò\ûß ^þö Zûu adi _âûd 100 ahðö
ùi _âûd Kê@ûùWÿ ~û@û«ò ^ûjóö ùKùa ùKùa _â\ýêcÜ Kê¬Kê ~ûA _eõji
aûaûRúu _ûùL ai«òö ^òZýû^¦_âbu ê ê ùijò aUaél Zùk aiò[a ô ûe ùi
ù\Lô[ùô fö Zûu jûŸòK ð Azû ù~, Gjò aU-aél Zùk Zûue ^ò~ýðûY(@_âKU)
ùjCö ùi Cq ~êaKe K[û gêYò Kjòùf—ù~Cñ ibûùe _ecjõi aûaûRú
iûlûZþ aòeûRcû^ ùiVò Zêc_âge Ü C©e _ûAñ @ûguû ùjaû CPòZþ ^êùjñö
ùi ^câZûe ijòZ _Pûeòùf—ùa÷¾a-]cð ^òZý]cðö Gjò ]cðùe @ûgâZ ò
aýqòue @^ýcûû _âZò aýajûe Kò_eò ùjaû CPòZ?
_âgÜ gêYò jeò\ûi aûaûRú ùa÷¾a\ûi aûaûRúu @ûWÿKê Pûjó Kjòùf—
ùa÷¾a\ûi! a©ðcû^ awbìcùò e Zêc icû^ aò\ûß ^þ I C©c ùa÷¾a ùKjò
^ûjûñ«öò Zêùc ieÊZú ùMûÊûcúu iw _ûA[ôf Z[û _ecjõi aûaûRúu Vûeê
gòlû _ûAQö Zêùc aWÿ ùiøbûMýgûkú I cjû_âbu ê Ké_û_ûZâö GYê Gjò _âge Ü
C©e Zêùc jó ù\aû CPòZö
ùa÷¾a \ûi aûaûRú aò^úZ bûaùe Kjòùf—cjûcô^!þ @û_Y iûlûZþ
akù\au @aZûe gâú^òZýû^¦ _âbu ê ê \gð^ KeòQ«ò Gaõ @ù^Kuê _ecû[ð
eûRýùe _âùag KeûAQ«òö @ûRò @ûùc @û_Yu cêL^òüiéZ C_ù\g gêYa ò ûKê
·jêQñ öê
icùÉ ùa÷¾a\ûi aûaûRúu K[û ic[ð^ Kùfö jeò\ûi aûaûRú ùicûû
@^êùeû] bûwò _ûeòùf ^ûjóö ùghùe ùi Gjò _âge Ü C©e ù\aû_ûAñ eûRò
ùjùfö ùi aUaél Zùk ^òZýû^¦ _âbu ê ê \ŠaZþ _âYûc Keò Kjòaû @ûe¸
Kùfö
RMZe iaê Rúauêê cêñ ‘Ké¾\ûi’ cYò _âYûc KeêQöò ‘ùKj cûù^, ùKj
^û cûù^, ia Zû’e \ûiö’ \ûiö’(ùP÷.P.@û\ò.6/3) GA iû]êaûKý @ûce
gòùeû]û~ðýö KòG cû^«ê aû ^ cû^«ê icùÉ Zûue ÊZüiò¡ \ûiö Z[û_ò
ù~Cñcûù^ @mûâgZü aû bâcagZü ^òRKê Ké¾\ûi ùaûfò cû^«ò ^ûjó,
ùicûù^ GK ùgâYúe Gaõ ù~Cñcûù^ cû^«ò, ùicûù^ @^ý ùgâYúeö
_â[cùgYúe ùfûùK Ké¾ajòcL ðê I \ßZ
ò údùgYúe ùfûùK @«cêL ð aû Kéù¾û^àL
ë ö
iõiûeùe Ké¾ajòcL ðê ùfûKu iõLýû @]ôKö ùicûû c]ýeê @ù^K ]cð cû^«ò
^ûjóö ùicûû i´§ùe KòQò Kjòaû ^ Kjòaû iùw icû^ö ùicûûe K©ðaý
@K©ðaý aòùaK ^ [ûGö ^òRe iêL I Êû[ð jó ùicûûe ÊaðÊö ù~Cñcûù^

]cð cû^«ò, ùicûû Vûùe K©ðaý @K©ðaý aòùaK [ûGö ~ûjûu _ûAñ ùa÷¾a
_âae c^ê(6/94) KjòQ«ò—
]é Z ò ü lcû \ùcû$ùÉdõ ùgøPcò ¦ ò â d ^ò M â j üö
]úaò ð \ ýû iZýcùKâ û ù]û \gKõ ]cð f lYcþ ö ö (1)
G[ôc]ýeê ]éZò, \c, ùgøP, A¦âòd-^òMâj, ]úü I aò\ýû—Gjò Q@Uò
^òR _âZò K©ðaý; aûKò lcû, @ùÉd, iZý I @ùKâû]—Gjò ·eòUò @^ý
_âZò K©ðaýö Gjò \g_âKûe ]cð iû]ûeY ùfûKu _ûAñö KûjóKò^û, Gjûe
ùKøYiò flYùe jeòbRê ÆÁ ^òùŸðg ^ûjóö \ßòZúd K[û Gjû \éXÿeìù_
Kêjû~ûA ^_ûùe ù~ Gjò \gflYûcôK ]cðe _ûk^ Kùf cûâRúaê
iµì‰ð KfýûY ùjûA~òaö aò¾ê]ùcûð©eùe Kêjû~ûAQò—
Rúaò Z õ aò ¾ ê b qiý aeõ _*\ò ^ û^ò Pö
^ Zê KÌijiâ û Yò bqò j úîý ùKgùaöö (2)
Ké¾-bqòejòZ c^êhý ‘c^êhý’ _\aûPý ^êùjñö gûÈùe bqòejòZ
c^êhýcûûê \êA_û\ aògòÁ _gêcûû c]ýùe MY^û Keû~ûAQòö ~[û
(gâúcnû.2/3/19)—
gß a ò W þ a eûùjûÁâ L ùe÷ ü iõÉê Z ü _ê e ê h ü _gê ü ö
^ ~Zþ K ‰ð _ ù[ûù_ùZû RûZê ^ûc M\ûMâ R üöö (3)
(1)
]éZò (ù]÷~ðý), lcû(_âZòùgû] aRð^), \c (A¦òâd \c^ aû aòKûee KûeY
C_iÚòZòùe c¤ cê @aòKéZ @aiÚû), @ùÉd (ù·eò ^ Keòaû), ùgøP (_aòZâ ùjaû),
A¦âòd^òMâj (A¦òâd cûûê \Šù\aû aû aòhd cûûeê jUûAaû), ]úü (gûÈúd aê¡ò),
aò\ýû (@ûcômû^), iZý (~[û[ð bûhY, bìZjòZK[^), @ùKâû] (ùKâû] ^ Keòaû) Gjò
\gUò ]cðe flYö
(2)
Gjò iõiûeùe aò¾êbqe _û*\ò^ a*ôaû cwkKe; Kò«ê aò¾êbqòaòjú^ ùfûK
jRûeKÌ _~ýð« ejòaû cwkKe ^êùjñ aeõ Zûjû\ßûeû RMZe @cwk jêGö
(3)
~ûjûe Kû^ùe bMaû^þ gâúKé¾u ^ûc ùKùb C_MZ ùjûA^ûjó, ùijò c^êhý
^òÃûeYùKâû]ú KêKêe, aòÂûùbûRú gìKe, K<KùbûRú IU I Èú_\ ZûWÿòZ Z[û
bûeaûjú M] bkò _gêcûû Vûeê c]ý ^òKéÁö
Gjò_eò ùfûKcûûe ~ûjû K©ðaý I @K©ðaý, Zûjû _Peû~ûA

^ûjóö ùKak ù~Cñcûù^ bqò_[Kê @ûgâd KeòQ«ò, ùicûûe Kò Kò
aýajûe KeYúd, Zûjû KjòaûKê ùjaö
ù~Cñcûù^ bqò_[e _[ôK, ùicûù^ Zò^ò ùgâYúùe aòbq —
K^òÂ(_âûKéZ), c¤c I C©cö ù~Cñcûù^ ùKak bqòcûMðKê @ûgâû KeòQ«ò
Kò«ê ~[û[ð bq ùjûA_ûeò ^ûjñû«ò, ùicûûê K^òÂ(_âûKéZ) bq Kêjû~ûAQòö
ùicûû flY G_eò—
@yð û dûùca jeùd _ì R ûõ ~ü gâ ¡ ùdjùZö
^ Z\þbùqhê ·ù^ýhê i bqü _âûKéZü iáZüöö
(gâúcnû.—11/2/47)
@[ðûZþ ~òG bMaûû @yðûaòMâjuê gâ¡û_ìaðK _ìR«òö Kò«ê bMaûû

bq I @^ý Rúacûûê ùi_eò _ìR«ò ^ûjó, Zûuê _âûKéZ(@ûe² bqòK)
@[ûðZþ K^òÂ bq Kêjû~ûGö
iò¡û« ùjCQò, gâ¡û jó bqòe aúRö gâ¡û_ìaðK bMaûûê _ìRû Kùf
bqò jêGö Z[û_ò bqe ùiaû aò^û ùKak bMaûû _ìRûKê gê¡bqò
Kêjû~ûA ^ _ûùeö Gjû\ßûeû bqòe _ì‰ð Êeì_ @bòaýq jêG ^ûjó @[ðûZþ
Gjû bqòe \ßûeù\gùe _âùag cûZâö gâúc\þbûMaZùe KêjûMfû—
~iýûcô a ê ¡ ò ü Kê Y ù_ Zâ ò ] ûZê ù K
Ê]úü KkZâ û \ò h ê ùbøc ARý]úüö
~©ú[ðaê¡òü ifòùk ^ KjðòPòZþ
Rù^hß b ò ù mhê i Ga ùMûLeüöö (4)
(gâ ú cnû.—10/48/13)
ù~Cñ c^êhý aûZ, _ò© I K` Zò^ò ]ûZêùe Zò@ûeò iÚk
í geúeKê @ûcôû—
(4)
~ûjûe K`, aûZ I _ò©—GA Zò^ò ]ûZêùe Zò@ûeò iÚík geúeùe @ûcôaê¡ò, Èú-
_êZâ @û\òùe ccZßaê¡ò, cûUò, _[e I KûV @û\ò RWÿaÉê (cì©òð)ùe Bgßeaê¡ò, Rkùe
Zú[ðaê¡ò @Qò, Kò«ê @bòmR^(bMaZþ bq)u Vûùe @ûcôaê¡ò, ccZß-aê¡ò, _ìRýaê¡ò I
Zú[ðaê¡ò c]ýeê ùKøYiò ùMûUòG c]ý Kùe ^ûjòñ, ùi c^êhý ùjùf aò ^òùaðû] _gê
M]Vûeê c¤ ^úPö
‘cêñ’, Èú-_êZâ @û\òuê ‘ùcûe’, cûUò, _[e, KûV @û\ò _û[ðôa aòKûeKê AÁù\a
Gaõ ùKak RkKê Zú[ð ùaûfò cû^«ò Kò«ê bMaZþbquê ùi_eò cû^«ò
^ûjó, ùi c^êhý ùjùf aò _gê M]Vûeê c]ý ^úPö
Zû_ô~ð¥ ùjCQò, ~\òI @yðûcì©ðòùe Bgße-_ìRû aýZúZ bqò @ûe¸ jêG
^ûjó, Z[û_ò ùiA cì©ðòu ùiaû _ûAñ gê¡-Pò^àd aê¡òe @ûagýKZû @Qòö
ùKak aòZKð \ßûeû gêÃ ùjûA~ûG Gaõ bRê aòhd ^ò\òðÁ jêG ^ûjóö
G RMZùe Rúa jó Pò^àd aÉêö Rúa c]¥ùe Ké¾bq gê¡-Pò^àd aÉêö
bMaû^þ Ké¾ gê¡ Pò^àd aÉêö Pò^àd aÉêe C_f²ò_ûAñ RWÿ, Rúa I Ké¾u
_eÆe i´§-mû^ ùjaû @^òaû~ýðö Gjò i´§mû^ ijòZ gâúcì©òðu ùiaû
KeòaûKê Ké¾-_ìRû I bq_ìRû Cbd GKKûkú^ ùjaû CPòZö ù~Cñ
gâ¡û\ßûeû Pò^àd Z©ß _âZò G_eò @û\e jêG, ZûjûKê gûÈúd gâ¡û Kêjû~ûGö
Pò^àd-Z©ße ~[û[ð i´§ ^ RûYò ~òG gâúcì©òðuê _ìR«ò, Zûu gâ¡ûKê ùføKòK
gâ¡û Kêjû~ûGö @ZGa Gjû _âû[còK bqòe \ßûe ùjùf c¤ gê¡bqò ^êùjñö
gûÈùe bqòe \ßûe_~ýð« _j*ôaû c^êhýcûû flY gûÈùe G_eò
Kêjû~ûAQò—
Mé j úZaò ¾ ê \ úlûùKû aò ¾ ê _ ì R û_ùeû êüö
ùa÷ ¾ ùaû$bò j ò ù Zû$bò ù m÷ e ò Z ùeû$ià û \ùa÷ ¾ aüöö (5)
(jeòbqò aòkûi-1/41 ]éZ _\à_êeûY aP^)
aõgû^êKùâ c ~òG KêkMêeu ê Vûeê aò¾cê ªe \úlû ùÂ ùføKòK gâ¡ûùe
gâúaò¾uê @yðûcì©K òð ê _ìRû Kùe ùi K^òÂ ùa÷¾a @[ðûZþ _âûKéZ bqö Kò«ê ùi
gê¡bq ^êj« Qûdûbqýûbûi
ñ öò Cq _âûKéZ bqcûû Vûùe “Qûdûbqýûbûi
Qûdûbqýûbûi” _âak jêGö
bqýûbûi \ê A _â K ûe, ~[û—_â Z ò a ò ´ bqýûbûi I Qûdûbqýûbûiö
_âZaò ´
ò bqýûbûi @_eû] c¤ùe MYû ùjC[ôaû ùjZê Zjóùe ùa÷¾aZû ^[ûGö
Qûdûbqýûbûiùe ùa÷¾aZûe @Ì @ûbûi [ûGö _âûKéZ bq _âZa ò ´
ò bqýûbûie
@aiÚûeê C_ùe eùjö Gjò Qûdûbqýûbûi c¤ aWÿ ùiøbûMýeê còùkö KûeY
Gjû bqòe _ìað @aiÚû Gaõ G[ôeê Kâcgü c¤c I C©c bq ùjaûe i¸ûa^û
[ûGö
@[ðûZþ ~òG aò¾êcª\ßûeû aò]ô@^êiûùe \úlòZ ùjûA aò¾êu _ìRûKùe, gûÈm
(5)
_ŠòZMY Zûuê “ùa÷¾êa” ùaûfò Kj«òö GZ\þ aýZúZ @^ýcûù^ @ùa÷¾aö

Kò«ê ~ûjû aò ùjC, Gjò ùfûKcûûê gê¡bq Kêjû~ûA ^_ûùeö

Gcûù^ ùføKòK gâ¡û ijòZ @yðûcì©òðuê _ìR«ò Gaõ Rîû]ûeYu _ûAñ
Kêjû~ûA[ôaû \gflYûcôK ]cðe @^êeì_ aýajûe Ke«òö bqcûû _ûAñ
gûÈùe ù~Cñ ^òŸðòÁ aýajûe @Qò, Zûjû Gcûû _ûAñ ^êùjñö iaêVûeê
aWÿ K[û ùjfû, ‘KòG bq I KòG @bq’ RûYòaû gqò aû aê¡ò Gjò ùfûKcûû
^[ûGö Gjò iûc[ðý c¤c ùKûUòe ùa÷¾au Vûùe @Qòö gâúc\þbûMaZùe
c¤c ùa÷¾au aýajûe ^òeì_Y Keû~ûAQò—
Bgß ù e Z\]úù^hê aûkò ù ghê \ß ò h ›ê Pö
ù_â c ùc÷ Z â ú Ké ù _ûù_lû ~ü KùeûZò iü c¤cüöö
(gâúc\þ bûMaZ—11/2/46)
GVûùe ^òZý]cðe @«MðZ aýajûeK[û Kêjû~ûAQòö Kò«ê ù^÷cò©òK
I iõiûeú aýajûee K[û ^êùjñö ùa÷¾au Rúa^ùe Gjò aýajûee
@ûagýKZû @Qòö ~\ò @^ý aýajûe ^òZý]cðMZ aýajûee aòùeû]ú ^
jêG, ùZùa @ûagýKZû @^êiûùe MâjY Keû~ûA_ûùeö
ùa÷¾au aýajûee _ûZâ ·eòRY—Bgße, Bgßeu @]ú^ bq,
aûkòg @[ðûZþ @Z©ßm aòhdú I ù\ßhú @[ûðZþ bqòaòùeû]úö Gjò ·eò _ûZâu
_âZò Kâcgü ù_âc, ùc÷Zâú, Ké_û I Cù_lû Keòaû, @[ðûZþ Bgßeu Vûùe
ù_âc, Zûu @]ú^ bqcûû Vûùe còZâZû, aûkògcûû C_ùe Ké_û I
ù\ßhúcûû _âZò Cù_lû jó c¤c ùa÷¾au aýajûeö
(1) Bgßeu _âZò ù_âc—Bgße @[ðûZþ iùaðgße Ké¾u _âZò ù_âcö
ù_âc g±e @[ð gê¡ûbqòö ‘bqòeiûcéZiò§ê’ùe gê¡ bqòe flY G_eò
Kêjû~ûAQò—
@^ýûbò k ûhò Z ûgì ^ ýõ mû^Kcð û \ý^ûaé Z cþ ö
@û^ê K ì ù fý^ Ké ¾ û^ê g úk^õ bqò e ê © cûöö (6)
(6)
gâúKé¾u ùiaû aýZúZ @^ýû^ý Kûc^û ejòZ Z[û mû^ I Kcð @û\ò \ßûeû
@^ûaéZ Gaõ iaêA¦âòd\ßûeû Ké¾u ù~Cñ @^êgúk^(ùiaû) Keû~ûG, ZûKê C©cû
bqò Kêjû~ûGö
Gjò C©cû bqò c¤cû]ôKûeú ùa÷¾au iû]^, bûa I ù_âc\gû ~ûGñ

ù\Lû~ûGö K^òÂ@]ôKûeúu Vûùe ùKak gâúcì©òðe gâ¡û_ìaðK _ìRòaûe
flY còùkö Kò«ê C©cû bqòe ùKøYiò flY còùk ^ûjó ö Zûu jé\dùe
C©cû bqòe flY _âKûg ùjùf ùi c¤cû]ôKûeú ùa÷¾au ijòZ MYý
ùjùaö Gjû _ìaðeê Zûuê _âûKéZ bq @[ðûZþ @ûe²bqòKbq aû ùa÷¾aûbûi
Kêjû~òaö Ké¾û^êgúk^ jó ù_âc, Kò«ê “@û^êKìùfý^” g±\ßûeû Ké¾ù_âce
@^êKìk bquVûùe còZâZû, aûfògu C_ùe Ké_û I ù\ßhúu _âZò Cù_lû
jó c¤c ùa÷¾au flYö
(2)bMaûû @]ú^ bqcûû _â Z ò cò Z â Z ûû—ù~Cñ c ûû
jé\dùe gê¡bqòe @ûaòbðûa ùjûAQò, ùicûù^ bMaûû @]ú^ bqö
K^ò Â @]ô K ûeú bMaûû @]ú^ gê ¡ bq ^ê j «ò ñ Gaõ ùicûù^
gê¡bqcûû @û\ei}ûe Ke«ò ^ûjóö ùZYê c¤c I C©c bq jó
ùc÷ Z â ú e _ûZâ ö gâ ú ùP÷ Z ^ý Peò Z ûcé Z ùe Kê k ú^ Mâ û ce bqcûû
_âùgÜû©eùe gâúc^þ cjû_âbê ù~Cñ C©c, c¤c I K^òÂ ùa÷¾acûû
i´§ùe C_ù\g ù\A[ôùf; ùicûûê c¤c I C©c ùKûUòe ùa÷¾a
ùaûfò aêSòaû CPòZö Gcûû bòZeê ùKjò @yðûcì©òðu _ìRK K^òÂû]ôKûeú
^êj«òñö ùKak @yûð_ìRKu cêLeê gê¡ Ké¾^ûc aûjûùe ^ûjñòö ùicûû
^ûc Qûdû-^ûcûbûi jêGö c¤cû]ôKûeú MéjiÚ ùa÷¾acûûê cjû_âbê
Zò ^ ò _â K ûe ùa÷ ¾ au ùiaû Keò a ûKê Kjò Q «ò ö ~ûjûu cê L eê [ùe
Ké¾^ûc gêYû~ûG, ~ûjûu cêLeê ^òe«e Ké¾^ûc gêYòaûKê còùk I
~ûjûuê ù\Lô a û cûùZâ ÊZü Ké ¾ ^ûc Çê e ò Z jê G —Gjò Zò ^ ò _ â K ûe
ùa÷¾au ùiaû KeYúdö gê¡ Ké¾^ûc Keê^[ôaû Gjò_eò ^ûcûbûiú
ùa÷¾acûû ùiaû “ùa÷¾a-ùiaû” e @« MðZ ^êùjñö ùKak gê¡
^ûcûgâdú ùa÷¾au ùiaû Keòaû aòù]dö
ùa÷¾acûû ZûeZcý @^êiûùe ùiaûe c¤ ZûeZcý @Qòö ùc÷Zâú
g±eê iõM, aû©ðûkû_ I ùiaû iaêKòQò aêSòaû CPòZö gê¡ùa÷¾auê
ù\LôaûcûùZâ Zûu @bý[ð^û Z[û @û\e _ìaðK aû©ðûkû_ Keòaû CPòZö
Zûue _âùdûR^ iµû\^ Keòaû CPòZö G iaê ùa÷¾aùiaûe @«MðZö
Zûu _âZò ùKùa aòù\ßh Keòaû CPòZþ ^êùjñö bìfùe c¤ Zûue ùKùa
^ò¦û Keòa ^ûjóö Zûue Kêeì_Zû ù\Lô NéYû Gaõ Zûuê @iêiÚ ù\Lô @^û\e
KeYúd ^ûjóö
(3)aûkògcûû _âZò Ké_û—aûkò
û— g g±eê @Z©ßm, cìXÿ aû cìLð
aýqòKê aêSòaû CPòZö ùKøYiò_âKûe gòlû _ûA ^ûjñò, cûdûaû\ @û\ò
cZcZû«eùe _âùag Keò ^ûjñòö bqò I bq _âZò aòù\ßh Keòaû gòLô ^ûjñò,
Z[û_ò @õjZûe I ccZûe _âakZûeê Bgßeu _âZò gâ¡û ^ [ûG, G_eò
aòhdú c^êhýKê ‘aûkòg’ Kêjû~ûGö BgßeaògßûiejòZ ùKak _XÿûùfLû
RûYò[ôaû _ŠòZuê c]ý aûkòg Kêjû~ûGö K^òÂû]ôKûeú aû _âûKéZ-bq bqòe
\ßûeiÚ ùjùf c]¥ i´§-Z©ßKê RûYò ^[ôaûeê gê¡-bqò fûb ^ Keòaû
_~ð¥« ùicûûê aò aûkòg Kêjû~ûGö i´§ Z©ßKê RûYò gê¡ bqu Ké_ûeê
gê¡jeò^ûcùe eêPò ùjùf, Zûue aûkòg_Y \ìejêGö ùi c¤cû]ôKûeú
ùa÷¾au ijòZ _eòMYòZ ùjùaö G_eò aûkògcûû _âZò c¤c ùa÷¾au
Ké_û-aýajûe ^òZû« _âùdûR^ö Gcûûê @Zò[ô cù^Keò ~[ûgqò Zûu
@ûagýKZûKê _ì‰ð Keòaû CPòZö GZòKò ^êùjñ, aeõ ~Ÿßûeû Zûue @^^ý
bqòùe gâ¡û C_ô^Ü ùja Gaõ gê¡^ûcùe eêPò ùja, ùi[ô_ûAñ _â~^ô
Keòaû jó ~[û[ð Ké_ûö @Z©ßm ùjaû ùjZêê aûkòg aýqò lùYcûZâ Kêiw
\ßûeû _ZòZ ùjaûe i¸ûa^û [ûGö iêZeûõ Ké_û_ìaðK ZûKê iað\û Kêiweê
iêelû ù\aû iùw iùw ^òR ijòZ eLô ^ûccûjûcôý I i\ê_ù\g gêYûAaû
CPòZö ùeûMú ùKùaùjùf ^òRe PòKò›û Keò_ûùe ^ûjñö ùZYê Zûe
Pò K ò › û KeYúdö ùeûMúe ùKâ û ]_ì ‰ ð aýajûe ù~_eò lcYúd;
aûkògcûû @^êPòZ aýajûe c¤ ùijò_eò lcYúdö Gjûe ^ûc Ké_ûö
aûkògcûû Vûùe @ù^K_âKûe bâc [ûG, ~[û—ùKùa KcðKûŠùe
aògßûi, ùKùa ùKùa mû^KûŠ _âZò @ûKhðY, bMaûû @yðûcì©ðòùe
@^¥ûbòkûhòZû ~êq _ìRû, ù~ûMùe gâ¡û, iZþiõM _âZò C\ûiú^Zû, a‰ðûgâc
_âZò @ûiqò AZýû\òö iw, Ké_û I i\ê_ù\g \ßûeû Kâcgü Gjò bâc \ìe
ùjaû_ùe K^òÂû]ôKûeú c¤c ùgâYúe gê¡-ùa÷¾a ùjûA_ûeòùaö Gùa
~\ò ùi bMaûû @yðûcì©òðKê _ìRû Ke«ò ùZùa Zûue KfýûYe aúR
ùeû_Y ùjaö cZaû\e ù\ûh ^[ôaû ùjZê G[ôùe @Ì-@Ì gâ¡ûe M§
eùjö Kò«ê ~òG cûdûaû\e aò·e @^êiûùe bMaûû @yðû_ìRû Kùe
Zû’Vûùe gâúcì©ðòu _âZò UòKòG ùjùf gâ¡û ^[ûGö Gcûù^ bMaûû

PeYùe @_eû]úö GYê “gâ¡ùdjùZ” _\e aýajûe K^òÂ @]ôKûeúu
_ûAñö cûdûaû\úcûû iò¡û« ùjfû—_eaâjàue ùKøYiò aòMâj ^ûjó, ùi
^òeûKûe, ^òaòðùgh AZýû\òö ^òcÜû]ôKûeú iû]Kcûû _ûAñ _eaâjàu
KûÌ^òK @yðûcì©ðòe aýaiÚû Keû~ûAQòö G iÚkùe gâúaòMâju Vûùe aògßûi
ejòfû ùKCñVò? G[ô_ûAñ cûdûaû\úcûû cì©ðò_ìRû I K^òÂû]ôKûeú
ùa÷¾acûû gâúcì©ðò_ìRûùe aòùgh @«e @Qòö K^òÂû]ôKûeú ùa÷¾a
bMaûûê iaòùgh RûYò Zûu gâúcì©ðòKê igâ¡ _ìùRö Kò«ê cûdûaû\ú
bMaûûê ^òaðòùgh cû^ò Zûu gâúcì©ðòuê KûÌ^òK I @^òZý cûù^ö
ùa÷¾aZûe @^ý ùKøYiò flY ^[ûA c]ý cûdûaû\ù\ûheê ejòZ
ùjaûùjZê K^òÂ @]ôKûeúuê ‘_âûKéZ ùa÷¾a’ Kêjû~ûAQòö cûdûaû\eêejòZ
ùjaû jó Zûu ùa÷¾aZûö iû]êKé_û \ßûeû Zûue @agý ]úùe ]úùe D¡ßðMZò
ùjaö c¤cû]ôKûeú ùa÷¾a Gcûûê @KéZâòc(@ùj÷ZêK) Ké_û Keòaû CPòZö
GZ\þ\ßûeû ùicûû @yðû_ìRû I jeò^ûcKú©ð^ gúNâ aògê¡ ùjûA
(@ûbûi]cð QûWÿò)Pò^àdZûKê fbòaö
(4) ù\ßhú _âZò Cù_lû—GVûùe
Cù_lû— RûYòaû @ûagýK ù~, ù\ßhú
KûjûKê Kêjû~ûG? Gaõ ùKùZ_âKûe? ù\ßh GK_âKûe _âaé©òö GjûKê
c›eZû c]ý Kêjû~ûGö ù_âce VòKþ aò_eúZ _âaé©òe ^ûc ‘ù\ßh’ö ùKak
Bgße jó ù_âce _ûZâ; Zûu _âZò ù_âce aò_eúZ ù~Cñ _âaé©ò jêG ZûKê
‘ù\ßh’ Kêjû~ûGö ù\ßh _û* _âKûee, ~[û—
(1) Bgßeu Vûùe @aògßûiö
(2) Bgßeuê Kcð`keê C_ô^Ü Êbûagqò eìù_ cû^òaûö
(3) Bgßeu aòùghÊeì_ùe @aògßûiö
(4) RúaKê Bgßeu ^òZý @]ú^ ùaûfò ^ cû^òaûö
(5) \dûgì^ýZûö
ù~Cñcûû jé\d ù\ßh_âaé©ò \ßûeû \ìhòZ ùjûAQò, ùicûù^ ùKùa
gê¡bq ùjûA _ûeòùa ^ûjóö ùicûù^ gê¡bqòe _âùag \ßûeÊeì_ _âûKéZ
bqò @[ðûZþ K^òÂû]ôKûeúe @yðûbqòeê c¤ a*ôZ jê@«òö ùicûûVûùe
aòhdûiqò ijòZ Gjò _û*_âKûe ù\ßh ejò_ûùeö ZéZúd I PZê[ð _âKûee
ù\ßh ijòZ ùKùa ùKùa @ûcôNûZúùa÷eûMý(7) c¤ ù\Lû~ûGö cûdûaû\ú

i^Ü ý ûiú cûû Rúa^ Gjûe C\ûjeYö Gjò ù\ß h ú aýqò c ûûê
gê¡bqcûù^ Cù_lû Keòaû CPòZö
c^êhý _âZò c^êhýe ù~Cñ aýajûe aòù]d; ZûKê _eòZýûM Keòaû
Cù_lû ^êùjñö @[ðûZþ ù\ßhú aýqò C_ùe ùKøYiò aò_©ò @ûiòùf, Zûjû \ìùeAaû
_ûAñ _â~^ô ^ Keòaû c¤ VòKþ ^êùjñö MéjiÚ ùa÷¾auê RîcûRùe ejòaûKê
_ùWÿö iû]ûeY ùfûKu ijòZ GKZâ ejòaû \ßûeû _eÆe i´§ ùjûA~ûGö
aòaûj\ßûeû @ù^Ku ijòZ a§êZû ùjûA~ûG; aýaiûdû\òùe @ù^Ku ijòZ
i´§ jêGö aòhdiõelY I _gê_ûk^ @û\ò Kû~ð¥ùe @ù^Ku ijòZ
^û^û_âKûe iµKð ùjûA~ûGö _eÆe _âZò ijû^êbZ ì ò ù\LûAaû \ßûeû c¤
@ù^Ku ijòZ i´§ ùjûA~ûGö G_eò i´§òZ aýqòcûû Vûùe ~\ò
C_ùeûq ù\ßh bûa [ûG, ùZùa ùicûû ijòZ MéjiÚ ùa÷¾au aýajûe
Kò_eò ùjaû CPòZ? ùicûûê Cù_lû KeòaûKê ùjaö Kò«ê Cù_lûe @[ð
Gjû ^êùjñ ù~ ùicûû ijòZ iaê aýajûe a¦ Keò ù\aûö _e«ê Cù_lûe
Zû_ô~ýð ùjCQò ajòcL êð ùfûKu ijòZ aýûajûeòK Kû~ýðKê _ìaa ð Zþ KeYúdö
Kò«ê ù~CñVò _ûecû[ôK ð aýajûee _âg,Ü ùiVò ùicûû iw Keòaû CPòZ
^êùjñ û cù^Ke, ^òR _eòaûee RùY aýqò ^òR Kcðû^êiûùe ù\ßhú ùjûAMfû,
ùZùa K’Y ùi aûi¦ ù~ûMý? K\û_ò ^êùjñö @^ûiq ùjûA Zû’ijòZ _ìað
aýajûe Pûfê eLôaö Kò«ê _ûecû[ðK ô aòhdùe Zû’e iw aRð^údö Gjû jó
Zûjûe Cù_lûö _ûecû[ðK ô i´§ùe còk^, Kù[û_K[^, _eÆe iûjû~ý I
ùiaû ùjCQò _ûecû[ôK ð iwö G_eò iwe aRð^ jó Cù_lûö
ù\ßhú aýqò aòbò^Ü cZaû\ùe RWòZ ùjûA gê¡bqòe _âgõiû aû
C_ù\g gêYòaû cûùZâ jó @~[û aû\-aòaû\ Keòa—Gjû\ßûeû ^û Zêce
^û Zû’e KfýûY ùjaö aý[ð ZKðeê \ìeùe ejò G_eò ùfûKu ijòZ ùKak
aýûajûeòK iwcûZâ ÆéjYúdö ~\ò Kêj, ù\ßhúcûûê aûkòg bûaò ùicûû
_âZò Ké_û Kùf bf ùjaö ùZùa C_Kûe ùjaû Z \ìùe [ûC, aeõ ^òRe
c¤ @_Kûe ùjaö C_Kûe @agý Ke; Kò«ê iûa]^Zûe ijòZö
ù~Cñ ùa÷eûMý\ßûeû iûRê~ý cêqò còùk, `kZü iû]K ^òR i©û(Êeì_)Kê c]ý
(7)
ùi[ôùe jeûA aùi, ZûjûKê @ûcôNûZú ùa÷eûMý Kêjû~ûGö

c¤cû]ôKûeú gê¡bqcûû _ùl Gjò ·eò_âKûe aýajûe _ûk^údö

^ùjùf, ^òR @]ôKûeMZ K©ðaýe @aùjkû ùjZê ùicûû _âZò búhY
ù\ûh fûMòa—
ùÊ ùÊ$]ô K ûùe ~û ^ò Â û i Mê Y ü _eò K ú©ð ò Z üö
aò _ ~ýð d Éê ù\ûhü iýû\ê b ùdûùeh ^ò ‰ ð d üöö
(gâúcnû- 11/21/2)
@[ðûZþ, ^òR ^òR @]ôKûeùe ù~Cñ ^òÂû eùj ZûKê ‘MêY’ Kêjû~ûAQò,
Kò«ê Gjûe aò_eúZ(@^]ôKûe ùPÁûKê) ‘ù\ûh’ Kêjû~ûAQòö iêZeûõ, MêY
I ù\ûh ^ò‰ðd @]ôKûe @^êiûùe Keû~ûG, ùKøYiò aÉê @^êiûùe ^êùjñö
c¤cû]ôKûeú gê¡bq gûÈ @^êiûùe Bgßeu Vûùe ù_âc, gê¡ bqu
ijòZ còZâZû, aûkòg @[ûðZþ @Z©ßm aýqòu _âZò Ké_û I ù\ßhú cûûê Cù_lû
Keòùaö (gê¡bqu)bqòe ZûeZcýeê còZâZûe ZûeZcý, aûkòge cìLðZû
I iekZûe ZûeZcýeê Ké_ûe ZûeZcý I ù\ßhúe ù\ßhe ZûeZcýeê
Cù_lûe ZûeZcý _â~êRýö G iaê aò·e Keòaû ijòZ c¤cùKûUò bq
_ûecû[ðôK aýajûe Keòùaö ùføKòK aýajûeKê _ûecû[ðôK aýajûee
@]ú^ùe iekeìù_ KeYúdö aWÿMûzúe ^òZýû^¦\ûi cSòùe _âgÜ
Kùf—_âùbû! C©cû]ôKûeú ùa÷¾au aýajûe Kò_eò?
jeò\ûi aûaûRú cjûgd Kjòùf—bûA! ùMûUòG Z _âgÜ KeòQ;
a©ðcû^ cêñ Zûe C©e ù\CQòö ùcûe K[û ùgh ùjaûKê \ò@ö aé¡ûaiÚû
ùjZê iàeYgqò c¤ Kcþ ùjûAMfûYò, _âiwagZü ù~Cñ K[û Gùa cù^
@Qò, _âiw a\kòùf Zûjû bêfò~òaòö
aûaûRú UòKòG KWÿû(KùVûe ^òdcû^êa©ðú) Êbûae i^Úö ùi Kûjûe
ùKøYiò ù\ûh ù\L«ò ^ûjòñ, Z[û_ò @^ýûd_ì‰ð K[ûe C©e iùw iùw
\ò@«òö Zûu K[ûKê gêYò icùÉ ^òÉ² ùjûAMùfö
aûaûRú _êYò aUaélZùk ^òZýû^¦ _âbêuê \ŠaZ _âYûc Keò
Kjòòùf—c¤cùKûUú ùa÷¾aue bqò iû]^ I bûa-@aiÚûKê _ûe ùjûA
ù_â c @aiÚ û ùe _jñ P ò @Zò g d MûXÿ ùjûA~ûG; ùiùZùaùk
c]¥cû]òKûeú-bq C©cbqe ùgâYúKê @ûi«ò û gâúc\þ bûMaZþùe C©c
ùa÷¾au flY Kêjû~ûAQò—
iað b ì ù Zhê ~ü _ùgýZþ bMa\þ b ûacûcô ^ üö

bì Z û^ò bMaZýûcô ù ^ýh bûMaùZû©cü öö (8)
(gâúc\þbûMaZþ-11/2/45)
~òG iaê_âûYúu Vûùe bMaûû Gaõ bMaûû Vûùe _âûYúcûû
i´§R^òZ ù_âccd bûaKê C_f²ò Ke«ò, ùi C©cùgâYúe ùa÷¾aö
Gjò ù_âccd bûa aýZúZ ùKøYiò @^ýbûa G[ôùe còùk ^ûjóö bMaûû
ijòZ i´§R^òZ @^ýbûa ùaùk ùaùk _âKûgòZ jêGö G_eò bûaKê
ù_âce aòKûe aêSòaû CPòZö C\ûjeYÊeì_, C©c bûMaZ gâúk gêKù\a
ùbûR_ûõi^ü
ùMûÊûcú KõiKê “ùbûR_ûõi^ü
ùbûR_ûõi^ü” @û\ò ~ûjû Kjòùf, Zûjû ù\ßh bkò _âZúZ
ùjùf c¤ _âKéZùe Zûjû ù\ßh ^êùjñ, Zûjû ù_âce aòKûeö G_eò gê¡
ù_âccd bqu Rúa^ ùjùf, Zûjûuê C©c bûMaZ Kêjû~ûGö Gjò
@aiÚûùe c¤cû]ôKûeúu ù_âc, ùc÷Zâú, Ké_û I Cù_lû eì_K aýajûe
ZûeZcý eùj^ûjó aeõ Zûue iaê aýajûe ù_âcûKûe ùjûA~ûGö Zûu
\éÁòùe C©c, c¤c I K^òÂ ùa÷¾au ùb\ @[aû ùa÷¾a-@ùa÷¾au
c]ýùe ùKøYiú ùb\ eùj^ûjóö G_eò @aiÚû @Zò aòekö
Gùa ù\L«ê, K^òÂ ùa÷¾a Z ùa÷¾acûû ùiaû Ke«ò ^ûjó Gaõ
C©c ùa÷¾au \éÁòùe ùa÷¾a I @ùa÷¾au bòZùe ùKøYiò ùb\ ^ûjòñö
KûeY, ùi _âûYúcûùZâ ibòuê Ké¾\ûi eìù_ ù\L«òö G[ô_ûAñ ùa÷¾aùiaû
I ùa÷¾ai¹û^—ùKakcûZâ c¤cû]ôKûeú ùa÷¾au aýajûe @ùUö c¤c
ùgâYúe ùa÷¾au _ùl ‘~òG [ùe Ké¾^ûc Kùe’, ‘~òG ^òe«e Ké¾^ûc
Kùe’ I ‘~ûjûuê ù\Lôù\ùf cêLùe Ké¾^ûc ÊZü ^ûPòCùV’; Gjò
Zò^ò_âKûe ùa÷¾au ùiaû Keòaû @ûagýKö Zûuê ùa÷¾a, ùa÷¾aZe I
ùa÷¾aZcu ZûeZcý @^êiûùe ùiaû Keòaû CPòZö Gcûù^ C©c ùa÷¾a,
Gcûù^ c¤c ùa÷¾a I Gcûù^ K^òÂ ùa÷¾a; G_eò aò·e Keòaû CPòZ
^êùjñö Gjû ùKak C©c ùa÷¾au _âZò _âRê~ýö ~\ò c¤cû]ôKûeú ùa÷¾a
G_eò Kj«ò, ùZùa ùi G[ô_ûAñ @_eû]ú ùjùaö
(8)
~òG iaê _âûYúu Vûùe ^òRe bMa\þbûaKê ù\L«ò I _âûYúcûûê bMaûû Vûùe
I ^òRVûùe ù\L«ò, ùi bûMaZu c]ýùe C©cö
Cq aòhd gâúùP÷Z^ý cjû_âbê Kêkú^ Mâûce bqcûûê iõùKZ \ßûeû

aêSûA ù\A[ôùf û c¤cû]ôKûeú ùa÷¾au _ûAñ gâúc^þ cjû_âbêu ùiA
C_ù\g aûYú ùa\Vûeê c¤ @]ôK cû^ý û ùa\ aû gîZò KûjûKê Kêjû~ûG?
C©e—_eùcgßeu @ûmûaûYú jó ùa\ö GZòKò Kjò jeò\ûi aûaûRú KòQò
icd _ûAñ ^úea ùjûAMùfö
^òZýû^¦ \ûi jûZ ù~ûWÿò ^câ Êeùe Kjòùf—K’Y Gùa cêñ KòQò
_·eò _ûeòaò? jeò\ûi aûaûRú C©e ù\ùf—Lêiúùe _Pûeò_ûeö
^òZýû^¦\ûi _Pûeòùf—aûaûRú cjûgd! cêñ ùKCñ ùgâYúe ùa÷¾a?
@[ðûZ¨ cêñ K^òÂ ùa÷¾a aû c¤c ùa÷¾a? C©c Z K\û_ò ^êùjñö
jeò\ûi aûaûRú iàòZ jiò Kjòùf, bûA! ^òZýû^¦\ûi ^ûc ùâû
_ùe K’Y C©c ùa÷¾a ùjaûKê aûKò @Qò? ùcûe ^òZûA aWÿ \dûkêö
cûWÿ LûA aò ù_âc \ò@«òö _êYò Zûu ^ûc ù^ùf I Zûu \ûi ùjùf @ûC
K’Y KòQò aûKò ejò~ûG?
^òZýû^¦\ûi—_âùbû! cêñ iekZû _ìaK ð ^òR @]ôKûe RûYòaûKê ·jêQñ öò
jeò\ûi—ùZùa Zêùc ^òRe _ì‰ð aòaeYú gêYû@; ~\ò ^òZûA
ùcû\ßûeû KòQò KjòaûKê ·jòñùa ùZùa @agý Kjòaòö
^òZýû^¦\ûi—_\àûaZú-^\úKìkiÚ GK ùQûU Mâûce ^úPaõgùe
ùcûe R^àö cûZû_òZû ^úP RûZòe [ôùf û aûfýKûkeê cêñ ajêZ iû]û-iò]û I
^câ [ôfò û @iZþ iweê iað\û \ìeùe ejê[ôfòö @Ì adiùe ùcûùZ aòaûj
Keò\ò@ûMfûö KòQò \ò^ _ùe cûZû_òZûu ù\jû« ùjûAMfûö Nùe cêñ I
ùcûe Èú [ôfêö aòùgh iµ©ò ^ [ôfûö _âZò\ò^ Kûc Keò LûC[ôfêö G_eò
KòQò \ò^ iêLùe aòZòfûö Kò«ê Gjò iêL @]ôK \ò^ ejòfû^òö ùcû’ Èú ùcûùZ
GKûKú QûWÿò ùi_ûeòKê ·fòMfûö
ÈúaòùdûM ùjZê iõiûe _âZò ùa÷eûMý @ûiòMfûö ùcûe _ìaðûgâc _ûLùe
aWÿMûzú Mâûcö ùiùZùaùk @ù^K MéjZýûMú ùa÷¾a ùiVò bR^
Keê[ôùfö ùfûùK ùicûûê ajêZ i¹û^ ù\C[ôùfö cêñ i¹û^ _ûAaû
@ûgûùe Gaõ _^ôúaòùdûM R^òZ aWÿMûzú Mfò Gaõ lYòK ùa÷eûMýe
@ûùaMùe ùa÷¾a ùag ùÂMfòö
KòQò\ò^ _ùe ùcû’ c^ P*k ùjûA CVòfûö jé\dùe bkò Kò bkò

c¦ bûa^û @ûiòfûö ^òRKê i¸ûkòaû KÁ ùjfûö Kò«ê ùcûe ùiøbûMýKê
ùcûùZ RùY gê¡ I iek ùa÷¾a còkòMùfö Gùa ùi aâRùe bR^
KeêQ«òö ùi ùcûùZ ùiÜj_ìaðK C_ù\g ù\ùf Gaõ ^òR _ûLùe eLô
ùcû’ _â\ìhòZ Pò©Kê iõùgû]ôZ Kùfö
Gùa ùcû’ c^ùe Leû_ bûa^û @ûiê ^ ûjó ö GKfl jeò ^ ûc
R_ò a ûKê Azû ùjCQò ö ^ûc-^ûcú @bò ^ Ü I Pò ^ à d ùaûfò aê S ò Q ò ö
GKû\gú @û\ò jeòaûie Zò[ô aò]ôaZþ _ûkêQòö Zêkiúuê Rk ù\CQòö
ù~ùa ùa÷¾acûù^ Kú©ð^ Ke«ò; ùZùa cêñ ùicûû ijòZ UòKòG
@ûùagùe Kú©ð ^ Keê Q ò ö ùa÷ ¾ au PeYûcé Z _ò C Qò ö _â Z ýj @Ì
ajì Z gâúùP÷Z^¥cwk @û\ò bqò M â ^ Ú _ûV KeêQ ò ö C©c ùbûR^ I
C©c _eò]û^ _ûAñ ùKøYiò @bòkûh ^ûjóö MâûcýK[û(Kéù¾Ze K[û)
Leû_ fûMêQòö ùa÷¾auê ù\Lôaû cûùZâ Zûu _û\Zùk _Wÿò~ûCQò Kò«ê
UòKòG _âZòÂûgû @ûiò ~ûCQòö Gùa Kj«ê, cêñ ùKCñ ùgâYúe ùa÷¾a
Gaõ ùcûe aýajûe Kò_eò ùjaû CPòZ?
jeò\ûi aûaûRú ùa÷¾a\ûi aûaûRú cjûeûRu @ûWÿKê Pûjó cêeêKò
jiò Kjòùf, Kj«ê—^òZýû^¦\ûi ùKCñ ùgâYúe ùa÷¾a?
ùa÷ ¾ a\ûi—cê ñ ~ûjûKò Q ò gê Y ò f ò , ùi[ô e ê RYû _Wê Q ò , ùi
K^òÂû]ôKûeKê _ûe ùjûA c¤cû]ôKûe _ûAMùfYòö
jeò\ûi—cêñ c¤ ùiA@û bûaêQòö
^ò Z ýû^¦\ûi—bf ùjfû, @ûRò cê ñ ùa÷ ¾ au cê L eê ^ò R e
@]ô K ûe gê Y ò _ûeò f ò ö @û_Ycûù^ Ké _ û Ke«ê , cê ñ ù~_eò Kâ c gü
C©cû]ôKûeú ùjûA_ûeòaòö
ùa÷¾a\ûi—ùag ù^fû ùaùk @û_Yue jé\dùe _âZòÂûgû
[ô f ûö ùiùZùaùk @û_Y ùage @]ô K ûeú ^ [ô ù fö GYê
ùiùZùaùk @û_Y ùag ùâûe @^]ôKûePyûð eì_K ù\ûh \ßûeû
\ìhòZ [ôùfö ~ûjû ùjC, ùa÷¾au Ké_ûeê @û_Yue ~ù[Á KfýûY
ùjûAQò ö
^òZýû^¦\ûi—Gùa c]ý ùcûVûùe UòKòG _âZòÂûgû @Qòö Gùa
c¤ @ûLôe _ûYò\ßûeû I bkòKò bkò bûa \ßûeû ùfûKuê @ûKhðY Keò

i¹û^ _ûAaûe Azû ejòQòö
jeò\ûi—~^ô_ìaðK GjûKê Z¥ûM Ke; ^ùjùf bqòe aýûNûZ
@agý¸ûaúö iûa]û^ jê@! bqòe jû^ò ùjùf _êYò K^òÂ @]ôKûeú
ùjaûKê _Wòaö Kûc -ùKâû]û\ò hWÿeò_ê \ìe ùjaû_ùe c¤ _âZòÂûe
@ûgû \ìe jêG ^ûjóö Gjû ùa÷¾aue iaêVûeê aWÿ gZîö Gjû iû]KKê
ijRùe QûWÿòaûKê Pûùjñ ^ûjòñö aòùghZü ‘Qûdû bûaûbûi’ (9)Kê QûWÿ ò
_âKéZ bûae ùMûUòG aò¦ê _ûAùf c]ý KfýûY_â\ö
@û_Y Ké_û Ke«ê, Kjê Kjê ^òZýû^¦ \ûi jeò\ûi aûaûRúu PeY]ìkò
ùÂ ^òR cÉKùe ù[ûAùfö _û\]ìkò ùâûe ù\Lô aûaûRú aWÿ iõKêPòZ
ùjùf Gaõ gúNâ CVò @ûfòw^ Keò _ûLùe aiûAùfö ùa÷¾a iõÆgðe Kò
@û½~ðý `k! ù\Lê ù\Lê ^òZýû^¦u @ûLôeê SeSe fêj ajòaûKê fûMòfûö
jeò\ûi aûaûRú fùl ùPÁû Keò c¤ ^òR fêjKê @UKûA _ûeòùf ^ûjòñö
ùMûUòG @_ìað bûa C\òZ ùjfûö C_iÚZ ò iKk ùa÷¾au @ûLô Sfiò CVòfûö
^òZýû^¦ \ûiu Rúa^ @ûRò iû[ðK ùjûAMfûö ùi cù^-cù^ jeò\ûi
aûaûRúuê ^òRe Mêeê cYòùfö
bûa gû« ùjaû_ùe ^òZýû^¦\ûi _êYò _·eòùf—bqò i´§ùe
K^òÂ bqu cêLý I ùMøY flY K’Y?
jeò\ûi—bMaûû ^òZý Êeì_ùe aògßûi I @yðûcì©ðòe _ìRû—G
\êAUò K^òÂ ùa÷¾au cêLý flYö Zûue gâaY, Kú©ð^, iàeY I a¦^û\ò
ùMøY flYö
^òZýû^¦\ûi—^òZý Êeì_ùe aògßûi aò^û I @yðûcì©òðu _ìRû-aò]ô @ûgâû
aò^û ùKjò ùa÷¾a ùjûA _ûeòùa ^ûjóö GYê GA \êAUò cêLý flY, Gjû
cêñ bfbûùa aêSòMfòö Kò«ê gâaY, Kú©ð^, @û\ò ùMøY flY KûjóKò?
jeò\ûi—K^òÂ ùa÷¾auê gê¡bqòe Êeì_ RYû ^ [ûGö gâaY, Kú©ð^
@û\ò gê¡bqòe @wö gê¡bqòe Êeì_ùaû] ^ ùjùf gâaY I Kú©ð^ @û\ò
aÉêe @ûKéZòe @^êeì_ _âZòQaòKê Qûdû Kj«ò, ~ûjû _âKûge @aùeû]eê ùjûA[ûGö
(9)
bûa C\d ùjaûe _ìað @aiÚûKê bûaûbûi Kêjû~ûGö Gjû @iµì‰ð I C_û]ô~êqö Qûdû
bûaûbûi I gê¡ bûa c]ýùe KòQò KòQò iû\égý [ûGö
cêLý]cðeìù_ _âKûgòZ jêG ^ûjóö aeõ ùMøY eììù_ _âKûgòZ jêGö aòùghZü
i©ß, eR I Zc—GA Zòù^ûUò _âKéZòe MêYö Zûjûe @ûgâdùe gâaY,
Kú©ð^ @û\ò @^êÂòZ jêGö @ZGa Zûjû MêY _âiìZ ùjZê ZûjûKê ùMøY
Kêjû~ûGö Kò«ê ~\ò gâaYû\ò ^òMðêY(gê¡) eìù_ jêG, ùZùa Zûjû bqòe
@wö gâaYû\ò ^òMðêYZûKê fûb Kùf c¤cû]ôKûe C_iÚòZ jêGö
^òZýû^¦\ûi—K^òÂ ùa÷¾au Vûùe Kcð I mû^ eì_K ù\ûh
[ôaû~ûG Gaõ bMaZþbqò bò^Ü @^ý Kûc^û [ôaû~ûG ZûKê bqe iõmû
Kò_eò \ò@û~ûA _ûùe?
jeò\ûi—bqòe cìk gâ¡ûö gâ¡û C_ô^Ü ùjaû_ùe icùÉ bqòe
@]ôKûeú ùjûA_ûe«òö ùicûù^ bqòe \ßûeùe Vò@û ùjûAQ«ò, Gjû
^òüiù¦jö gâ¡û g±e @[ð aògßûiö @Zü K^òÂ bqu gâúcì©ðòu _âZò aògßûi
ùjûA[ôaû ùjZê ùi bqòe @]ôKûeúö
^òZýû^¦\ûi—ùi ùKùa bqò fûb Keò _ûeòùa?
jeò\ûi—ù~ùa Zûu mûêì_K I Kcðeì_K ù\ûh \ìe ùjûA~òa,
Zûu Vûùe @^^ý-bqò aò^û @^ýû^ý @bòkûhû ùKøYiò_âKûùe ^ [ôa,
Z[û bqùiaûKê @Zò[ôùiaûVûeê _é[Kþ RûYò bqòe @^êKìkÊeì_û bqùiaû
_âZò eêPò C_^Ü ùja, ùZùa ùi c¤cû]ôKûeú bqu ùgâYúùe @ûiò~òùaö
^òZýû^¦\ûi—gê¡bqò i´§mû^ ijòZ C_ô^Ü jêG; G[ôùe i´§
mû^ ùKùa C_ô^Ü ùjfû, ~ûjû\ßûeû ùi gê¡bqòe @]ôKûeú ùjûAMùf?
jeò\ûi—cûdûaû\eì_ \ìhòZ-mû^ \ìe ùjaû _ùe ~[û[ð i´§ mû^
I gê¡bqò iùw iùw _âKûgòZ jêGö
^òZýû^¦\ûi—ùKùa jêG?
jeò\ûi—~ûjûue iêKéZòak ù~ùZ @]ôK, Zûue ùiùZ gúNâ jêGö
^òZýû^¦\ûi—iêKéZò\ßûeû iað_â[ùc K’Y jêG?
jeò\ûi—iû]êiw còùkö
^òZýû^¦\ûi—iû]êiw _ùe K’Y jêG?
jeò\ûi—gâúc\þbûMaZùe bqòe Kâc-aòKûg iê¦eeìù_ aòùaPòZ
ùjûAQò—
iZûõ _â i wû^à c aú~ýð i ´ò ù \û

ba«ò jéZþK‰ð eiûd^ûü K[ûüö
Zù{ûhYû\ûgß_aMðacôð^ò
gâ ¡ û eZò b ð q ò e ^ê K â c ò h ýZò ö ö (10)
(gâúcnû-3/25/25)
iû]êiwùe jeòK[û gêYòùf Kâcgü gâ¡û, eZò I bqò _âKûg _ûGö
^òZýû^¦\ûi—iû]êiw còùk Kò_eò?
jeò\ûi—_â[ùc Kjò iûeòQò ù~ iû]êiw iêKéZ \ßûeû còùkö
baû_aùMð û bâ c ùZû ~\û bùa-
{îý Zjð ý Pê ý ZiZþ i cûMcüö
iZþ i wùcû ~jò ð Zù\÷ a i\þ M ùZø
_eûaùeùg Zßdò RûdùZ eZòüöö (11)
(gâúcnû. 10/51/54)
^òZýû^¦ \ûi—~\ò iû]êiw \ßûeû gâúcì©ðòùe K^òÂ bqu eêPò C_ô^Ü
jêG, ùZùa K’Y ùicûù^ iû]ê ùiaû Ke«ò ^ûjñò?
jeò\ûi—ù\÷aù~ûMeê iû]êiw còkòaû _ùe gâúcì©ðòu Vûùe aògßûi
Rù^àö Kò«ê bMaZþ _ìRû I iû]êùiaû Cbdùe GKZâ gâ¡û ùjaû @ûagýKö
G_eò gâ¡ûKê _ì‰ð gâ¡û Kêjû~ûGö Cq gâ¡û aò^û @^^ý bqòùe @]ôKûe
jêG ^ûjóö
^òZýû^¦\ûi—K^òÂ bqe C^ÜZòe Kâc K’Y?
jeò\ûi—~ûjûue gâúcì©u òð _âZò gâ¡û ùjûA ~ûAQò, Kò«ê Kcð I mûêì_
ù\ûh Z[û Ké¾u QWÿû @^ý @bòkûh \ìe ùjûA^ûjó, ùicûù^ _âZò\ò^
(10)
iZþ_êeêhu iZþiwùe jé\dKê I K‰ðKê _âòd fûMê[ôaû ùcûe fúkû K[û jêGö Zûjû
gêYòaû `kùe ùcû’ _eûKâce ~[ûð[ mû^ jêG, Gaõ gúNâ @aò\ýû^òaé©ò ùjûA ùcûVûùe
gâ¡û, eZò I ù_âcû bqò Kâcgü _âKûg _ûGö
(11)
^òR Êeì_ùe ^òZýiÚòZ ùj bMaû^þ! Rúa @^û\òKûkeê R^à-céZêýeì_ú iõiûePKâùe
NìeêQòö ùi[ôeê cìKêkòaûe icd @ûiòùf ZûKê iZþiw còùkö Gjû ^ò½òZ ù~, iZþiw
còkò~òaûlYò i^Úu i\þMZòÊeì_ I Kû~ýðKûeYbìZ RMZe GKcûZâ Êûcú @û_Yu Vûùe
eZò RûZ jêGö
bMaûûê _ìRû Ke«òö NUYûKâùc @Zò[ôeìù_ ùKøYiò iû]ê ^òKUùe

C_iÚòZ ùjùf, ùicûù^ @^ýû^ý @Zò[ôu _eò ùijò iû]êu iKôûe Ke«òö
iû]êu Kû~ýð I aýajûe _âZò flý eL«ò, Z[û iû]êu gûÈ Pyðû gêY«òö
G_eò ù\Lô gêYò K^òÂ bqu jé\dùe iû]êu PeòZâ _âZò aòùgh @û\e
Rù^àö
G_eò @aiÚûùe ^òR ZîUò C_ùe ùicûû \éÁ_ ò ùWÿö ùicûù^ iû]êPeòZâ
@^êieY \ßûeû ^òR PeòZK â ê ùgû]^ Ke«òö ]úùe ]úùe ùicûû Kcðe_ ì I
mûêì_ ù\ûh \ìe jêGö jé\d ù~ùZ gê¡ jêG, @^ýûbòkûhòZû ùiùZ \ìe
jê G ö bMaZþ Z ©ß I bMaZþ K [û gê Y ò gê Y ò gûÈ Pyð û jê G ö jeò u
^òMY ðê Zû(@_âûKéZZß), jeò^ûce ^òMY ðê Zû I gâaY Kú©ð^ @û\ò bqò-@we
^òMYðê Zû C_ùe aò·e \ßûeû i´§mû^ Kâcgü aé¡ò _ûGö ùiA mû^ ù~ùa
iµì‰ð ùjûA~ûG, ùZùa c]ýcû]ôKûe C\òZ jêGö ùZùa ùicûû aûÉaòK
iû]êiw I iû]êùiaû @ûe¸ jêGö Gùa ùicûù^ iû]êcûûê iû]ûeY @Zò[cô ûû
Vûeê _é[Kþ Mêea ê ¡
ê ò Ke«òö
^òZýû^¦\ûi—@ù^K K^òÂ bqu C^ÜZò ù\Lû~ûG ^ûjñö Gjûe KûeY
K’Y?
jeò\ûi—ù\ßhú iw akaû^þ ùjùf K^òÂû]ôKûe Kâcgü lúY ùjûA~ûG
Gaõ Zû iÚû^ùe mû^-@]ôKûe I Kcð-@]ôKûe _âak ùjûA~ûGö ùKCñ ùKCñ
iÚû^ùe @]ôKûe lúY jêG ^ûjó Kò C^ÜZò jêG ^ûjó; iÚe ò eùjö
^òZýû^¦\ûi—G_eò ùKùa jêG?
jeò\ûi—ù~ùa iû]êiw I ù\ßhiò w icû^ eìù_ ·ùfö
^òZýû^¦\ûi—ùKCñ @aiÚûùe ^ò½Z ò eìù_ _âMZò jêG?
jeò\ûi—ù~CñVûùe iû]êiw _âak I ù\ßhiò w \êak ð jêG?
^òZýû^¦\ûi—K^òÂû]ôKûeúu Vûùe _û__êYýe _âa© é ò Kò_eò jêG?
jeò\ûi—_â[c @aiÚûùe Kcðú I mû^úcûû _eò Gcûû _âa© é ò icû^
[ûG, _ùe bqòe C^ÜZò ù~ùZ jêG, _û__êYýe _âa© é ò ùiùZ gò[k ô ùjC[ûG
Gaõ bMaZþ _eòùZûh _âa© é ò _âak jêGö
^òZýû^¦\ûi—_âùbû! K^òÂû]ôKûeúu K[û cêñ aêSM ò fòö Gùa c¤cû]ôKûeú
bqu cêLý flY Kj«ê û
jeò\ûi—gâúKé¾u _âZò @^^ýbqò, bqcûû Vûùe @ûcôa¡ ê ,ò ccZûaê¡,ò

_ìRýaê¡ò I Zú[ða¡
ê ò ijòZ còZZ
â û, @m _âZò Ké_û I ù\ßhúcûû _âZò Cù_lû—
GMêWK òÿ c¤cû]ôKûeú bqu cêLý flYö i´§mû^ ijòZ @bòù]d eì_K
bqò\ûß eû _âùdûRêì_K ù_âce iò¡ò Gjò @]ôKûee cêLý _âKd òâ ûö iû]ûeYZü
GA @aiÚûùe ^òe_eû] ùjûA iû]êiùw jeò^ûc Keòaû @û\ò _eòfl ò Z
ò jêGö
^òZýû^¦ \ûi—Gjûue ùMøY flY K’Y?
jeò\ûi—Rúa^~ûZâû jó Zûue ùMøY flYö Zûu Rúa^ iµì‰ð eìù_
Ké¾u Azû]ú^ I bqòe @^êKìkö
^òZýû^¦\ûi—G[ôùe _û_ I @_eû] ejò_ûùe Kò ^ûjó?
jeò\ûi—ù~_eò PYûKê ù_hòaû icdùe _â[ùc ùQûU ùQûU \û^û
ù\Lû\òG, KòQòlY _ùe \û^ûe @ÉòZß còùkA ~ûG, ùijò_eò _â[c
@aiÚ û ùe @ùÌ ajì ù Z @_eû] ejò _ ûùe, Kò « ê Zûjû Kâ c gü \ì e
ùjûA~ûGö ~êqùa÷eûMý Gjûe _âûYö
^òZýû^¦\ûi—ùicûû Vûùe Kcð, mû^ I @^ýûbòkûh(Kéù¾Ze
@bòkûh) KòQòcûZâûùe eùj Kò ^ûjó?
jeò\ûi—_â[c @aiÚûùe KòQò @ûbûi ejò_ûùe; ùgh @aiÚûùe Zûjû
^òcðìk ùjûA~ûGö ~ûjû _â[c @aiÚûùe [ûG, _ùe Zûjû ùKùa ùKùa
ù\Lû\òGö _êYò ]úùe ]úùe @«jòðZ ùjûA~ûGö
^òZýû^¦ \ûi—K’Y Zûue RúaòZ ejòaûKê Azû jêG? ~\ò jêG,
ùZùa KûjóKò?
jeò\ûi—Gcûûe a*ôaûKê, ceòaûKê @[aû cêq ùjaûKê ùKøYiò
Azû ^ [ûGö Z[û_ò ùKak bRê _eò_KßZû(iò¡ò) _ûAñ ùicûù^ RúaòZ
ejòaûKê ·jûñ«òö
^òZýû^¦\ûi—K’Y ùicûù^ ceòaûKê ·jûñ«ò ^ûjó? RWÿù\jùe
ejòùf iêL K’Y? ceòaû _ùe Z Ké¾u Ké_ûeê ùicûûe Êeì_ùe @aiÚZ ò ò
ùja?
jeò\ûi—ùicûûe ùKøYiò ÊZª Azû ^ûjóö iKk Azû Ké¾u
Azû]ú^ö ùicûù^ bûa«ò _âùZýK Kâòdû Ké¾u Azûeê jêGö Ké¾u ù~_eò
Azû ùja, ùi_eò NUòa û GYê ùicûûe ùKøYiò ÊZª Azû ^ûjóö
^òZýû^¦\ûi—cêñ c¤cû]ôKûeú bqcûûe flY aêSòMfò; Gùa

ùcûùZ C©cû]ôKûeú bqu ùMøY flY Kêj«êö
jeò\ûi—ùKak ù\÷jòKKâòdû Zûue ùMøY flYö Zûjû c¤ ^òMêðY
ù_âce GùZ @]ú^ ù~, _é[Kþ eìù_ KòQò ù\LôaûKê còùk ^ûjó û
^òZýû^¦ \ûi—_âùbû! K^òÂ @]ôKûeúu MéjZýûMe ùKøYiò aò]ô
^ûjó, c¤cû]ôKûeú bq MéjiÚ aû MéjZýûMú ùjûA_ûeòùa Kò«ê C©cû]ôKûeú
bq K’Y MéjiÚ bûùa ejò_ûeòùa?
jeò\ûi—bqòe ZûeZcý jó @]ôKûe^ò‰ðde KhUòö MéjiÚ aû
MéjZýûMú ùjùf ù~ ùKøYiò @]ôKûe còkò~òa, Zûjû ^êùjñö C©cû]ôKûeú
bq MéjiÚ c¤ ùjûA_ûeòùa, G[ôùe ùKøYiò ù\ûh ^ûjóö aâRe MéjiÚbq
icùÉ C©cû]ôKûeúö @ûc cjû_âbêu iùw @ù^K MéjiÚbq C©cû]ôKûeú
[ôùfö eûd ecû^¦ Gjûe _â]û^ C\ûjeYö
^òZýû^¦\ûi—_âùbû! ~\ò ùKøYiò C©cû]ôKûeú bq MéjiÚ jê@«ò
Gaõ c¤cû]ôûKeú bq MéjZýûMú jê@«ò, ùZùa RYue @^ýRYu _âZò
aýajûe K’Y?
jeò\ûi—^òcÜû]ôKûeú Cyû]ôKûeúuê \ŠaZþ _âYûc Keòùaö Gjò aò]ô
ùKak c¤cû]ôKûeú bqu _ûAñö KûeY C©cû]ôKûeú ùKøYiò _âYûce
@ù_lû eL«ò ^ûjóö iaðbìZùe ùi bMa\þbûa \gð^ Ke«òö
^òZýû^¦ \ûi—ajê ùa÷¾auê GKZâ Keò _âiû\ùiaû eì_K cùjû›a
K’Y KeYúd?
jeò\ûi—ajê ùa÷¾a ùKøYiò KûeYagZü GKZâ ùjûAQ«ò Gaõ ~\ò
ùKøYiò c¤cû]ôKûeú MéjiÚ bq ùicûûê _âiû\ ùiaû KeûAaûKê ·jûñ«,ò ùZùa
ùi[ôùe ùKøYiò _ûecû[ôK ð @û_©ò ^ûjóö Kò«ê ùa÷¾aùiaû _ûAñ @]ôK @ûWé
Keòaû CPòZ ^êùjñö KûeY Zûjû eûRiòK bûa ùjûA~ûGö C_iÚZ ò iû]ê - ùa÷¾auê
~^ô_a ì K
ð _âiû\ ùiaû KeûAaû CPòZö Gjû\ßûeû ùa÷¾acûû _âZò @û\e bûa
_â\gòZ
ð jêGö Kò«ê ùa÷¾a-ùiaû _ûAñ ùKak gê¡ ùa÷¾auê ^òcªY Keòaû aòù]dö
^òZýû^¦\ûi—@ûc aWÿMûzúùe ùa÷¾ai«û^ ùaûfò GK RûZò @Q«òö MéjiÚ
K^òÂû]ôKûeúcûù^ ùicûûê ^òcªY ù\A ùa÷¾aùiaû KeêQ«òö Gjûe Zû_ô~ýð
K’Y?
jeò\ûi—K’Y Gjò ùa÷¾a-i«û^cûù^ gê¡bqò _ûAQ«ò?

^òZýû^¦\ûi—^ûjòñ Z, KûjûVûùe c¤ gê¡bqò ù\Lû~ûG ^ûjòöñ ùicûù^
ùKak ^òRKê ùa÷¾a ùaûfò _eòPd \ò@«ò Gaõ ùKjò ùKjò ùKø_ú^ c]ý
]ûeY Ke«òö
jeò\ûi—Kjò_ûeê ^ûjó G_eò _¡Zò KûjóKò _âPûe ùjCQò? G_eò ^
ùjaû CPòZö RYû _WêQ,ò K^òÂ ùa÷¾auVûùe ùa÷¾auê PòjaòÜ û gqòe @bûa
jó Gjûe KûeYö
^òZýû^¦\ûi—ùa÷¾a-i«ûû _ûAñ K’Y aòùgh i¹û^ @Qò?
jeò\ûi—ùa÷¾aue i¹û^ @Qò, ~\ò ùa÷¾a-i«û^cûù^ gê¡
ùa÷¾a ùjûA[û«ò, ùZùa ùicûù^ ^òR bqòe ZûeZcýû^êiûùe i¹ûê
@]ôKûeúö
^òZýû^¦\ûi—~\ò ‘ùa÷¾a i«û^’ ùKak iû]ûeY c^êhý jê@«ò?
jeò\ûi—ùZùa Zûu _âZò iû]ûeY c^êùhýûPòZ aýajûe K©ðaýö
ùa÷¾ùaûPòZ i¹û^ KeYúd ^êùjñö gâúc^þ cjû_âbu
ê (gòlûÁKe) C_ù\g
iað\û iàeYúd—
@cû^ò ^ û cû^ù\^ Kú©ð ^ údü i\û jeò ü öö (12)
(gòlûÁK-3)
Êdõ @cû^ú ùjùa Gaõ icÉuê ~[ûù~ûMý i¹û^ Keò ù aö
ùa÷¾acûûê Z\êPòZ i¹û^ ù\ùaö ~òG ùa÷¾a ^êjñ«ò Zûu ê ~ù[ûPòZ
i¹û^ ù\ùaö @^ý_âZò cû^\ (~òG cû^ \òG) ^ ùjùf jeò^ûcùe
@]ôKûe Rù^à ^ûjóö
^òZýû^¦\ûi—Êdõ @cû^ú Kò_eò ùja?
jeò\ûi—cêñ aâûjàY, cêñ ]^ú, cêñ aò\ßû^þ, cêñ ùa÷¾a, cêñ i^Üýûiú AZýû\ò
@bòcû^ Keòa ^ûjóö ùfûùK i¹û^ ù\CQ«ò-\ò@«ê, Kò«ê ^òùR i¹û^
_ûAaûKê @ûgû eLôa^òö ^òRKê iù\÷a \ú^ jú^, @Kò*^ I ZéYû]ôK ^úP
cYòaö
ZéYVûeê c]ý @]ôK ^úP, aélVûeê @]ôK ijò¾ê, Z[û Êdõ cû^gì^ý ùjûA @^ýKê
(12)
cû^ ù\aû ijòZ iað\û jeò^ûc iõKú©ð^ Keòaö

^òZýû^¦\ûi—G[ôeê RYû_WêQò, ù\÷^ý I \dû aýZúZ ùa÷¾a ùjaû

i¸a ^êùjñö
jeò\ûi—iµì‰ð VòKþ û
^òZýû^¦\ûi—ùZùa K’Y bqò ù\÷^ý I \dûe iûù_l?
jeò\ûi—bqò _ì‰ðeìù_ ^òeù_l; bqò Êdõ ùiø¦~ýð I bìhYö Zûjû
ùKøYiò i\þMêYe @ù_lû Kùe ^ûjó û ù\÷^ý I \dû ùKøYiò _é[Kþ MêY
^êùjñ; bqòe jó @«MðZö cêñ Ké¾ue \ûi, @Kò*^—ùcûe KòQò ^ûjó, Ké¾
jó ùcûe iaðÊö GA Cqòùe ù~Cñ bqò Zûjû jó ù\÷^ýö gâúKé¾u _âZò
@û\ðâbûa jó bqò, RúacûùZâ Ké¾ue \ûi, ùicûû _âZò @û\âðbûa \dûö
@ZGa \dû Ké¾bqòe @«MðZö \dû I ù\÷^ýe c¤a©ðú bûae ^ûc
lcûö cêñ \ú^ jú^, cêñ K’Y @^ýe \Š\ûZû ùjûA_ûùe? GA bûa \dû
ijòZ còkòZ ùjùf, lcû ÊZü C_iÚòZ jêGö lcû c¤ bqòe @«MðZö Ké¾
iZý, Rúa iZ¥, Rúae Ké ¾ \ûiý c¤ iZý, RWÿ R MZ Rúacûû
_û^Ú^òaûi—Gjû c¤ iZý, @ZGa bqòc¤ iZýö KûeY Ké¾u _âZò
Rúacûû \ûiýbûae ^ûc bqòö iZý, ù\÷^ý, \dû I lcû—Gjò ·eòUò
bqòe @«MðZ bûa aòùghö
^òZýû^¦\ûi—@^ýû^ý ]cðûaf´òu _âZò ùa÷¾acûû aýajûe
Kò_eò ùjaû CPòZ?
jeò\ûi—gâúcbûMaZùe C_ù\g @Qò—
^ûeûdYKkûü gû«ûü bR«ò jýîì d aüö (gâúcnû.—1/2/26)
@[ûðZþ @iìdû(Bhðû)ejòZ I gû« Êbûa~êq i^Úcûù^ ^ûeûdY Z[û
Zûue @õg I Kkû Êeì_e @ûeû]^û Ke«òö
ùa÷¾a ]cð aýZúZ @ûC ù~ùZ ]cð _â·eòZ ùjCQò @[aû @ûMKê ùja,
ùi iaê ùa÷¾a ]cðe ùiû_û^cûZâ @[aû aòKéZòö ùiû_ûîÚû^úd ]cðe
~[ûù~ûMý @û\e Keòaû CPòZ Gaõ aòKéZ ]cð _âZò @iìdû ejòZ ùjûA
^òR bqòZ©ße @^êgúk^údö @^ý]cðûaf´òu _âZò jòõiûù\ßhe bûa eLôaû
CPòZ ^êùjñö ù~ùa ~ûjûe gêb\ò^ @ûiòa ùZùa @^ûdûiùe ùi ùa÷¾a
ùjûA~òa—G[ôùe iù¦j ^ûjóö
^òZýû^¦\ûi—ùa÷¾a]cðe _â·e KeYúd Kò ^ûjó?
jeò\ûi—iaðùZûbûùa K©ðaýö gâúùP÷Z^ý cjû_âbê icÉu C_ùe

Gjò ]cð_â·ee bûe ù\AQ«ò—
^ûù· MûI bq- iõùM Ke iõKú©ð ^ ö
Ké ¾ ^ûc C_ù\gò Zûùeû iað R ^öö
@ZGa cûkú @ûmû \ò f iaûKûùeö
~ûjûñ Zûjûñ ù_â c `k ù\j ~ûùe Zûùeöö
(ùP÷. P.-@û\òfúkû-7/92 I 9/36)
bqiùwùe ^ûP, Mû@ I iõKú©ð^ Keö ‘Ké¾’ ^ûc C_ù\g ù\A
iaêùfûKuê C¡ûe Keö gâúc^þcjû_âbê icÉuê GA @ûmû ù\AQ«òö ù~CñVò
ùiAVò ~ûjûKê ZûjûKê ù_âc`k \ò@ö jñ, ùMûUòG K[û iað\û iàeYúd,
@_ûZâKê iê_ûZâ Keò ^ûc C_ù\g ù\aö ù~CñVò Cù_lû @ûagýK, ùiVò
C_~êðq K[û Kjòa ^ûjó, ~ûjû\ßûeû _â·ûe Kû~ýðùe aû]û @ûiòaö
jeò\ûi aûaûRúu c]êùaûkû aûYú gêYò ^òZýû^¦ \ûi ù_âcùe aòùbûe
ùjûA aûaûRúu PeYùe ùfûUòaûKê fûMòùfö ùa÷¾acûûe aûe´ûe
jeò]ß^ò \ßûeû iûeû C_a^ Mê¬eò CVòfûö ibû bûwòfûö aûaûRú cjûgduê
\ŠaZþ _âYûc Keò icùÉ ^òR ^òR iÚû^Kê ùèòùfö
öö @Ác @¤ûd icû¯öö
@]¥ûd ^òZý]cð I _âûKéZ aòmû^ Z[û ibýZû 139
âc @¤ûd
^òZý]cð I _âûKéZ aòmû^ Z[û ibýZû
fûjòWú cjûgdu ùMû\îcùe ejòaû Zò^ò·eò ahð ùjûAMfûYòö Gùa

Zûu jé\d ùMûUû_ùY _aòZâ ùjûA~ûAQòö LûAaû-_òAaû, Pûfòaû-aêfòaû,
CVòaû-aiòaû ùaùk @âeZ ùi jeò^ûc KeêQ«ò, iû]ûeY fêMû
_ò§êQ«ò, ùRûZû aû P_f QêCñ ^ûjûñ«òö RûZòe @bòcû^ PûfòMfûYòö ùa÷¾a
ù\Lôaû cûùZâ \ŠaZþ _âYûc Keò ak_ìaðK Zûu _û\]ìkò ^ò@«òö ùLûRò
ùLûRò gê¡ ùa÷¾au CzòÁ _û@û«òö ùKùa ùKùa Zûu _ê@ _ûLKê @ûùi,
Kò«ê aû_ûu cûîòK bûaKê ù\Lô ·fò~ûGö NeKê ùÂ~òaûe _âÉûa
ù\A_ûùe^ûö Gùa fûjò W ÿ ú cjûgduê ù\Lô ù f RYû_Wê Q ò , RùY
ùbK]ûeú aûaûRú aiòQ«òö ùMû\îce ùa÷¾acûû iò¡û«Kê bfbûùa aêSò
ùi iÚ ò e Kùf, jé \ dùe ùa÷ e ûMý jó @ûagýK, aûjýùag ùâû
@ûagýKZû ^ûjóö gâúi^ûZ^ ùMûÊûcúu bkò ^òR Pûjò\û Kcþ Keòaû _ûAñ
ùi LùŠ ù]ûZòKê ·eòLŠ Keò _ò§«òö Zûu Kû§ùe Gùa _AZû f´òQòö
_ê@cûù^ Zûuê KòQò ù\aûKê Pûjóùf, aòhdúe @[ð ùâò ^ûjó ùaûfòò Kêj«òö
[ùe P¦âùgLe ùKøYiò C›aùe Lyð ^òcù« gùjUuû ù\aûKê ·jêñ[ôfû;
Kò«ê fûjòWú cjûgd gâúeNê^û[\ûi ùMûÊûcúu PeòZâ cù^_KûA c^û
Keòù\ùfö
\òù^ _ecjõi aûaûRú cjûeûR Kjòùf—fûjòWú cjûgd! Gùa
@û_Yue UòKòG ùjùf @ùa÷¾aZû ^ûjñòö @ûùc ùKak ùag ùÂQê
Kò«ê @û_Yu Vûeê ùa÷eûMý gòLôaû aûKò @Qòö @û_Yue ^ûcUò ùa÷¾a-
^ûc ùjùf iaêKòQò iµì‰ð ùjûA~òaö
140 ùR÷ a ]cð âc
fûjòWÿú cjûgd ^câbûùa C©e ù\ùf—@û_Y ùcûe _ecMêeê;
@û_Yu ~ûjû Azû, Ke«êö
aûaûRú Kjòùf—@û_Yu Ne gû«ò_êeö @ZGa @ûùc @û_Yuê
gâú@ù\ß÷Z\ûi ùaûfò WûKòaêö
fûjòWú cjûgd \ŠaZ¨-_ZòZ ùjûA ^ûc-_âiû\Kê MâjY Kùfö
ùi\ò^Vûeê icùÉ Zûuê ‘gâú@ù\ß÷Z\ûi’ WûKòùfö ùi ù~Cñ KêUúeùe bR^
Ke«ò, ùfûùK ZûKê ‘@ù\ß÷ZKêUúe’ Kjòùfö
@ù\ß÷Z\ûiu RùY aûfýa§ê [ôùfö Zûu ^ûc \òMé Pù…û_û¤ûdö
cêifcû^ eûRýùe aWÿ PûKòeú Keò ùi ]^ I cû^ _ûA[ôùfö @]ôK
adi ùjaûeê ùi PûKòeú QûWÿò ^òR Mûñ ‘@´òKû’Kê @ûiò Kûkò\ûi fûjòWÿúuê
ùLûRò fûMòùfö gêYòùf ù~, Gùa Kûkò\ûi fûjòWÿú Ne-\ßûe QûWò
ùMû\îcùe @ù\ß÷Z\ûi ^ûc ùÂ bR^ KeêQ«òö
\òMé Pù…û_¤ûd KùVûe gûqö ùa÷¾a ^ûc gêYò Kû^ùe jûZ
ù\ùfö ^òR _ec còZâe G_eò @ù]ûMZò ùjûAQò gêYò Kjòùf—aûc^
\ûi! ùMûUòG ù^øKû ù~ûMûWÿ Ke; cêñ @ZògúNâ ùMû\îc ~ûA ùcû’ \êMðZ
a§ê Kûkò\ûiKê C¡ûe Keòaòö
PûKe aûc^ \ûi ZZþlYûZþ ù^øKû VòKþ Keò cûfòKuê Lae ù\ùfö
\ò M é Pù…û_û¤ûd aWÿ PZê e aýqò ö ZªgûÈùe aWÿ _Šò Z I
~aîbýZûùe c]ý RùY \l _êeêhö @ûeaú I `ûeiúùe aWÿ aWÿ
ùcøfaú Zûu Vûe _eûRòZ ùjûAQ«òö Zªi´§ú ZKðùe Zûu @ûMùe
aWÿ aWÿ _ŠòZu cêjñ a¦ ùjûA~ûGö \òfäú I fùlÜø @û\ò ijeùe LýûZò
eLô @ûiòQ«òö @aKûg icdùe ùi ‘ZªiõMâj’ ^ûcK Mâ^Ú ùfLôQ«òö
@ù^K ùgæûKe UúKûùe ùi _ûŠòZýe _eòPd ù\AQ«òö
‘ZªiõMâj’Kê ùÂ \òMé aWÿ `ì©òðùe ù^øKûKê CVòùfö Q@
N<û_ùe ù^øKû ùMû\îcNûUùe _j*ôfûö \òMé ù^øKûùe ejò RùY
PZêe ùfûKKê KòQò gòLûA @ù\ß÷Z\ûiu _ûLKê _VûA ù\ùfö
@ù\ß ÷ Z \ûi ^ò R Kê U úeùe aiò jeò ^ ûc Keê [ ô ù fö \ò M é
Pù…û_û¤ûdu ùfûK @ûiò _âYûc Kfûö @ù\ß÷Z\ûi @ûM«êKuê _eòPd I
@ûiòaûe CùŸgý _·eòùfö
ùfûKUò Kjòfû—“ùcûùZ gâú~êq \òMé Pù…û_û¤ûd @û_Yu _ûLKê

_VûAQ«òö ùi _·eêQ«ò ù~ Kûkò\ûi K’Y ùcûùZ cù^ eLôQò ^û
bêfò~ûAQò?”
@ù\ß÷Z\ûi _·eòùf— “\òMé ùKCñVò? ùi ùcûe aûfýa§êö cêñ
K’Y ZûKê bêfò _ûeaò? ùi K’Y Gùa ùa÷¾a ]cðùe @ûgâòZ?”
ùfûKUò Kjòfû—ùi Gjò NûUùe ù^øKûùe @Q«òö ùi ùa÷¾a
ùjûAQ«ò Kò ^ûjó, cêñ Kjò_ûeòaò ^ûjóö”
@ù\ß÷Z\ûi Kjòùf—ùi NûUùe KûjóKò? G KêUúeKê @ûiòùf^ò
KûjóKò?”
ùfûKUò G K[û gêYò ·fòMfûö ùMûUòG N<û_ùe Zò^ò·eò RY
b\â ù fûKu ijò Z \ò M é ‘@ù\ß ÷ Z -Kê U úeùe’ _j*ô ù fö \ò M é
aûfýKûkeê aWÿ C\ûePò©ö _êeêYû còZâKê ù\Lô Zûu @«üKeY @û^¦ùe
`êfò CVòfûö ùi ^òRe ^òcÜfòLôZ _\Kê MûA @ù\ß÷Z\ûiuê @ûfòw^ Kùfö
(Kûkò!)
Zê c fúkûùLkû ùK RûùY cû Zò â b ê a ù^?
ùKùa jê @ _ê e ê h , ùKùa jê @ ^ûeú
ùKùa c© jê @ @ûùMû eùYöö
‘aâjàû’ ùjûA iéÁò Ke, iéÁò ^ûgò jê@ ‘je’,
‘aò¾ê’ ùjûA aògß _ûk cû ùMû iaðRù^öö
‘Ké ¾ ’ eì ù _ aé ¦ ûaù^, aõgú aRû’ aù^ aù^,
(_ê Y ò ) ‘ùMøe’ ùjûA â\ß ú ù_,
cZû@ ibò u ê iõKú©ð ù ^öö
@ù\ß÷Z\ûi Kjòùf—@ûi, bûA aiö”
Kêgûi^ C_ùe aiò @ûLôe @gî\ßûeû ccZû ù\LûA \òMé Kjòùf—
Kûkò\ûi ! Gùa cêñ Kê@ûùWÿ ~òaò? Zêùc Z ùa÷eûMú ùjûA ‘^ ù\aûd ^
]cûðd’ ùjfö _¬ûaeê ùKùZ @ûgû ùÂ @ûiò[ôfòö @ûc aûfýa§êcûû
bò Z eê ù_gû_ûMfû, Mò e ò g , Bùgû_ûMfû, ùKùf-Qê ù Zûe, Kû«ò -
b…û·~ýð—icùÉ ceò~ûAQ«òö Zêùc I cêñ @ûùc \êARY a*ôùQö bûaê[f ô ,ò
cêñ \òù^ Mwû _ûe ùjûA gû«ò_êe ~òaò I _e\ò^ cògò @´òKû @ûiòaûö
Rúaê ùghNWÿò _eÆe MúZ MûA I Zª _Xÿò aòZûA ù\aû, Kò«ê jûd,
ùcûe ù_ûWÿû K_ûk! Zêùc GA ùfûKe ùjf ^û _eùfûKe, _êeû ùMûae
ùjfö @ûQû, Kêj, Zêùc G K’Y KeêQ?
@ù\ß÷Z\ûi ù\Lôùf, aWÿ K\~ðýe _ûfùe _Wÿòfòö ùKøYiò _âKûùe
aûfýa§êu Vûeê QêUò còkòùf bfö Gjû bûaò Kjòùf, \òMé K’Y Zêce
cù^ ^ûjñò? \òù^ @ûùc _òfò-aûWÿò(MêPò-KûVò) ùLkò ùLkò _êeêYû ùZ«êkò
MQZùk _j*ô[ôùf? \òMé—jñ, Lêaþ bfbûùa cù^ @Qòö ùMøeú\ûi
_ŠòZu Ne^òKU ùZ«êkòMQ ^û, ~ûjû Zùk ùMøe-^òZûA aiò[ôùf?
@ù\ß÷Z\ûi—jñ, bûA! ùLkê ùLkê Zêùc Kjê[f, Gjò ùZ«êkò MQKê
QêAña^ò, gPú _òChúe _ê@ GVò aiò[ôfûö QêAñùf _ùe ùa÷eûMú ùjûA~òaö
\òMé—VòKþ ùcûe bfeìù_ cù^ @Qòö ùa÷¾acûû _âZò Zêce
\êaðkZû ù\Lô cêñ Kjò[ôfò, Zêùc ùMøeûwu `û¦ùe _Wòaö
@ù\ß÷Z\ûi—bûA! ùcûe Pòe\ò^ Gjò bûa, ùKùa `û¦ùe _Wÿòaò
_Wÿòaò ùjC[ôfò, Gùa _êeû _WÿòMfòö
\òMé—ùcû’ jûZ ]eò CVò_Wÿö `û¦ùe _Wÿòaû bf ^êùjñö
@ù\ß÷Z\ûi—bûA! Gjò `û¦ùe aWÿiêLö Bgßeuê _âû[ð^û, cêñ Pòe\ò^
Gjò `û¦ùe _Wÿòeùjö UòKòG GA `û¦Kê QêAñ ù\L Zö
\òMé—cêñ ù\LôQò, G[ôùe @û_ûZZü iêL, Kò«ê ùghùe `µû,KòQò
eùj^ûjóö
@ù\ß÷Z\ûi—Zêùc ù~Cñ `û¦ùe @Q, ùi[ôùe Kò ùghùe iêL
_ûAa? bêfùe c¤ bûa ^ûjñòö
\òMé—ù\L! @ûùc cjûaò\ýûe C_ûiKö Gùa iêLú @Qê I _ùe
c¤ iêLú ejòaêö Zêùc Gùa iêLú ùaûfò cù^Ke, Kò«ê @ûùc Zêce ùKøYiò
iêL ù\Lê^ûjêñö RYû^ûjó ùfûùK KûjóKò ùa÷¾a jê@«ò? ù\L, @ûùc Gùa
cûQ, cûõi LûC; bf ù_ûhûK _ò§êö @ûùc Zêc @ù_lû ibýö ù~ùZ_âKûe
_âûKéZ aòmû^R^òZ iêL @Qò, iaêKòQò @ûc _ûAñ, ù~Cñ[ôeê Zêùccûù^ a*ôZ,
ùghùe Zêccûû ^òÉûe ^ûjóö
@ù\ß÷Z\ûi—bûA! @ûccûû ùghùe ^òÉûe ^ûjó KûjóKò?
\òMé—cû ^òÉûeòYúu Vûeê aòcêL ùjùf aâjàû, aò¾ê, cùjg Kûjûe
c¤ ^òÉûe ^ûjóö cû ^òÉûeòYú @û\ýûgqòö ùi aò]ô, jeò, je ibòuê _âia

Keò _êYò ùicûûê Kû~ðýgqò \ßûeû _ûk^ Ke«òö cû’u Azû ùjùf icùÉ
_êYò ùijò aâjàûŠ bûùŠû\eúe C\eùe _âùag Keòùaö Zêùccûù^ cû’e
G_eò K’Y C_ûi^û Kf ù~, cû ZêcKê Ké_û Keòùa?
@ù\ßZ÷ \ûi—cû ^òÉûeòYú ùP÷Z^ýaÉê, ^û RWaÉê?
\òMé—ùi Azûcdú ùP÷Z^ýeì_Y ò úö Zûu Azûeê _êeh
ê e iéÁöò
@ù\ßZ÷ \ûi—_êeh ê KòG? _âKZ é ò KûjûKê Kêjû~ûG?
\òMé—ùa÷¾acûù^ ùKak bR^ Ke«ò, Kò«ê ùicûûe Z©ßmû^
^ûjóö ùZùa gêY, _âKZ é ò I _êeh ê PYûi\ég \êA ùjùf c¤ GKö @ûaeY
[ôùf GK I @ûaeY aûjûeòMùf \êAö _êeh ê ùPZ^ I _âKZ é ò RW; RW I
ùPZê @bò^Z Ü û jó aâjöà
@ù\ßZ÷ \ûi—Zêce cû _âKZ é ò ^û _êeh ê ?
\òMé—ùKùa _êeh ê Z ùKùa ^ûeúö
@ù\ßZ÷ \ûi—_êeh ê I _âKZ é ò PYûe @ûaeYiÚ \êA \û^û i\ég , ùi[ôeê
KòG Zêce cû I KòG Zêce aû_û?
\òMé—Zêùc Z©ßRmò ûiû KeêQ? bf K[ûö _âKZ é ùe cû _âKZ é ò I aû_û
ùP÷Z^ýö
@ù\ßZ÷ \ûi—Zêùc KòG?”
_ûgaù¡û bùa\þ Rúaü _ûgcêqü i\ûgòaüö”
\òMé—“_ûgaù¡û ü @[ðûZþ
cûdû\ßûeû @ûzû\òZ [ôùf Rúa I cûdûeê cêq ùjùf i\ûgòaö
@ù\ßZ÷ \ûi—Zêùc _êeh ê ^û _âKZ é ?
ò
\òMé—cêñ _êeh ê I cû _âKZ é öò cêñ a¡ [ôaû ~ûGñ ùi ùcûe cû, Gaõ cêñ cêq
ùjaû _ùe ùi ùcûe aûcûö
@ù\ßZ
÷ \ûi—aûü! bf Z©ß aêSûAfö @ûRò ù~ Zêce cû@û Kûfò ùi Zêce
Èú ùjûA~òa? @ûQû, _â[ùc Kêj, Giaê Z©ß ùKCñVê _ûAQ?
\òMé—bûA! Zêc _eò cêñ ùKak ùa÷¾a, ùa÷¾a Kjò Nêea ò fê ê ^ûjóö
ùKùZ i^Üýûiú, aâj· à eú, ZûªòK I iò¡_êeh ê u iw Keò eûZò\^ ò ZªgûÈ _Xÿò
Z©ßmû^Kê _ûAQòö ~\ò Zêùc ·jñ, ùZùa cñê ZêcKê ù\A_ûùeö
@ù\ßZ÷ \ûi—(c^Kê c^ bûaòùf, cêñ Leû_ iwùe ìòQ)ò bf K[û,
ùcûùZ ùMûUòG K[û aêSûA\ò@ö ibýZû K’Y I _âûKéZ aòmû^ KûjûKê Kêjû~ûG?
\ò M é—b\â i cûRùe b\â K[ûaû©ð û Keò a û, Rîû]eYu
c^cêZûaK ù_ûhûK _ò§òaû, eêPò @^êiûùe LûAaû _òAaûö Kò«ê Zêùc GA
Zò^òUòeê ùMûUòG aò Ke^ûjóö
@ù\ß÷Z\ûi—Kò_eò?
\òMé—Zêùccûù^ @^ý icûRùe ~û@^ûjóö @Zò @iûcûRòK
aýajûe Keö ùa÷¾acûù^ ùfûKe¬^ _ûAñ c]êebûhú jê@«ò ^ûjóö
ùfûKcûûê ù\Lôaû cûùZâ Kj«ò, ‘jeò^ûc Ke’ö KûjóKò, @ûC K’Y KòQò
ibý K[ûaû©ðû ^ûjó? Zêc ùagbìhû ù\Lôùf jVûZþ ùKjò ibûùe aiûA
\ò @ «ò ^ûjó ö cê Š ùe ùP÷ Z ^ýPê U ò , Mkûùe ùaûùS KûVe cûkû I
ùKø_ú^LùŠ—Gjû Zêce ùagbìhûö LûAaû ùKak gûM, @ûkê I iûeêùe
iúcòZö GYê Zêccûû UòKòG aò ibýZû ^ûjóö
@ù\ß÷Z\ûi—(Pò«û Kùf, UòKòG Kkj Kùf ~\ò ùfûKUò Pûfò~ûG,
ùZùa bfö) ibýZûeê K’Y _eùfûKùe KòQò iêaò]û jêG?
\òMé—_eùfûKùe KòQò iêaò]û ^ûjóö Kò«ê ibý ^ùjùf icûRe
C^ÜZò Kò_eò ùja? iûcûRòK C^ÜZò ùjùf _eùfûK _ûAñ ùPÁû
Keû~ûA_ûùeö
@ù\ß÷Z\ûi—bûA! ~\ò ùKâû] ^ Ke, KòQò Kjòaòö
\òMé—Zêùc ùcûe aûfýa§êö Zêc _ûAñ cêñ Rúa^ ù\A_ûùeö Zêc
K[û_ù\ ijò_ûeòaò^ò? @ûùc ibýZûù_âcú; ùKâû] ùjùf aò cêjñùe
còVûK[û Kjòaû RûYêö cê bûaKê ù~ùZ ùMû_^ eLû~ûG, ibýZû ùiùZ
aé¡ò _ûGö
@ù\ß÷Z\ûi—c^êhýRúa^ @Ì\ò^ _ûAñ, ùi[ôùe _êYò @ù^K aò_©òö
Gjò ÊÌRúa^ c]ýùe iekZûe ijòZ jeòbR^ K©ðaýö ibýZû gòLôaû
ùKak @ûcô-a*^ûö @ûùc RûYê, ‘gVZûe @^ý^ûc ibýZû’ö c^êhýRúa^
ù~ùZ\ò^ iZý_[ùe @Qò, ùiùZ\ò^ iek [ûGö Kò«ê ù~ùa @]ôKZe
@iZý aýajûeKê cûù^, ùZùa gV I KêKû~ðýeZ ùjûA aûjûùe
còVûK[ûùe ùfûKe¬^ Keò ibý ùjaûKê Pûùjñö ibýZû ùaûfò KòQò MêY
^ûjó, iZýaýajûe I iekZû jó MêYö bòZeiÚ \êÁZûKê ùNûWÿûAaû _â[ûKê
a©ðcû^ ibýZû Kêjû~ûCQòö ‘ibýZû’ g±e @[ð ibûùe aiòaûe ù~ûMýZû

@[ðûZþ iek b\âZûö Zêùc ]ì©ðZûKê ibýZû KjêQö aÉêZü ^ò¿û_ ibýZû
ùa÷¾acûû Vûùe @Qòö _û__ì‰ð ibýZû @ùa÷¾au \ßûeû @û\éZö Zêùc
ù~Cñ ibýZûe K[û Kjòf, Rúae ^òZý]cð ijòZ Zûjûe ùKøYiò i´§
^ûjóö ùfûKcZûYò@û _eò]û^ ~\ò ibýZû jêG, ùZùa ùagýûcûù^ Zêc
@ù_lû @]ôK ibýö aÈ i´§ùe GZòKò ÊúKû~ðý ù~ Zûjû geúeKê
ùNûWÿûC[ôa, Zûjû _eòÃûe [ôa I \êMð§ ^ [ôaö @ûjûe i´§ùe _aòZâZû
I C_ù~ûMúZûe aòPûe jêGö Kò«ê Zêccûû cZùe @ûjûe ùKak Êû\òÂ
ùjC, @[P _aòZâ ùjC aû ^ ùjC, Zû’e aòPûe ^ûjóö c\ý-cûõi
ÊbûaZü @_aòZâ, Zûjû LûAùf ù~Cñ ‘ibýZû’ jêG, Zûjû ùKak
_û_ûPûe cûZâö @ûRòKûfò ù~Cñ @aiÚûKê ibýZû Kêjû~ûCQò, Zûjû
Kkò~êMe ibýZûö
\òMé—K’Y Zêùc aû\þgûj ibýZûKê bêfòMf? ù\L, aû\þgûj
\eaûeùe ùfûùK ùKùZ iê¦e eìù_ aiê[ôùf I Kò_eò aò]ô_ìaðK
K[ûaû©ðû Keê[ôùfö
@ù\ß÷Z\ûi—Gjû ùKak iûõiûeòK aýajûecûZâ; Zûjû ^ Keòùf
c^êhýe aÉêZü K’Y lZò jêG? bûA! ajêZ \ò^ ~aê PûKòeò Keò
Zêùc ùijò ibýZûe _l_ûZú ùjûAQö aÉêZü c^êhýe ^ò¿û_ Rúa^
jó ibý Rúa^ö _û_aé¡ò ijòZ Kkò~êMibýZûe aé¡ò, Zûjû ùKak
aòWÿ´^û cûZâö
\ò M é—ù\L, @û]ê ^ ò K aò \ ß û û cZùe GaKûe ibýZû jó
c^êhýZûe cû_KûVò aû _eòPûdKö ~òG ibý ^êùjñ, ùi c^êhý _\aûPý
^êùjñö Èúcûûê iê¦e aÈùe I @kuûeùe iRûAaû Z[û ùicûû
ù\ûh fêPûAaû jó a©ðcûê b\âZû eìù_ cêŠ ùUKòQòö
@ù\ß÷Zý\ûi—Gjò iò¡û« bf aû Leû_, Zûjû aòùaP^û Keò ù\Lö
Zêùc ù~Cñcûûê aò\ßû^þ KjêQ, ùcû’ aòPûeùe ùicûù^ ùKak ]ì©ðö
KòQò KêiõÄûeKê, KòQò ù\ûhKê fêPûAaûe iêaò]û _ûAñ ùicûù^ K_U
ibýZûe _l_ûZú ùjûAQ«òö aê¡òcû^þ aýqò ùicûû icûRùe Kò iêL
_ûAa? ]ì©ðùfûKe ibýZûe ùMøea ùKak aé[ûZKð I gûeúeòK
ak\ßûeû iêelòZ jêGö
\òMé—ùKjò ùKjò Kj«ò RMZùe Kâcgü mû^ aé¡ò _ûCQò Gaõ
mû^ aé¡ò ijòZ ibýZûe c¤ Kâcgü aé¡ò ùjC ùjC Gjò RMZùe jó ÊMð
C\òZ ùjaö
@ù\ß÷Z\ûi—Gjû M¬Wÿu _âkû_ cûZâ, ~òG G K[ûùe aògßûi Kùe,
ZûKê I Zû’e aògûß iKê ]^ýö Gaõ ~òG iûjie ijòZ Gjò @§aògûß iKê _âPûe
Kùe, Zû’e iûjûiKê c]ý ]^ýö mû^ \êA_âKûe—ùføKòK I _ûecû[ðôKö
ùcû aògßûiùe _ûecû[ðôK mû^ aXÿê ^ûjó, aeõ @ù^Kûõgùe aòKéZ ùjCQòö
ùKak ùføKòK mû^ aXÿòaûùe fûMòQòö ùføKòK mû^ ijòZ K’Y Rúae
^òZý i´§ @Qò? aeõ Gjò mû^\ßûeû ùfûKe Pò© aòhdùe @ûKéÁ ùjûA
cìk Z©ßeê jUò~ûAQòö ùføKòK mû^ ù~ùZ aXÿêQò K_U ibýZû ùiùZ
aXêQòö Gjû Rúa_ùl \êMðZò cûZâö
\òMé—\êMðZò K’Y?
@ù\ß÷Z\ûi—cêñ _â[ceê KjòQò, @Ìûdêh G cYòh Rúa^ö ùiZòKò
c]ýùe _[ôK bkò Rúa _ecû[ð _ûAñ _âÉêZ ùjaû CPòZö _û^Ú-aýajûee
C^ÜZò_ûAñ icd ^Á Keòaû cìLðZûe flYö ùføKòK mûê Pyðû ù~ùZ
@]ôK aXÿòa, _ûecû[ðôK @^êgúk^ _ûAñ icd ùiùZ @bûa ùjaö ùcûe
]ûeYû, Rúa^-^òaðûje @ûagýKZû^êiûùe ùføKòK mûê aýajûe
Keû~ûC, Kò « ê @]ô K ùføKò K mû^Kê I Zû’e ijPeú ibýZûKê
@û_ùYAaûe @ûù\ø @ûagýK ^ûjóö _û[ôða PûKPKý ùKùZ\ò^ _ûAñ?
\òMé—(bf ùa÷eûMúe _ûfùe _Wÿf ò )ò ö ùZùa icûR K’Y ùKøYiò
Kûce ^êùjñ?
@ù\ß÷Z\ûi—c^êhýKê ù~_eò icûR còka ò , Zû’\ßûeû ZûKê ùi_eò fûb
còkòaö ~\ò ùa÷¾aicûR còkòfû, ùZùa ùi bf Kûc Keòaö ~\ò @ùa÷¾a
icûR còkòfû, ùZùa @^ûagýK c¦Kûc Keòaö @ûzû, G K[û QûWÿ, Gùa
Kêj _âûKéZ aòmû^ K’Y?
\òMé—Zªùe _âûKéZ aòmû^ @ù^K _âKûe @Qòö _âûKéZ RMZùe
ù~ùZ_âKûe mû^, ùKøgk I ùiø¦~ðý @Qò, ùiiaê _âûKéZ aòmû^ö ]^êa\ òð ýû,
@ûdêaòð\ýû, Mû§aðaò\ýû I ùRýûZòhaò\ýû—Gjò ·eò aò\ýû c¤ _âûKéZ
aòmûê @«MðZö _âKéZò @û\ýûgqòö _êYò Z©ß KjòaûKê _Wòfûö ùi Gjò RWÿ
aâjàûŠ C_ô^Ü I _âKûg Keò ^òR gqò\ßûeû GjûKê aòPòZâ KeòQ«òö Gjò gqòe
ùMûUûG ùfLûGñ eì_ ùMûUòG ùMûUòG aòmû^ö ~ûjûKê _ûA cû ^òÉûeòYúu
_ûAñ Keò[ôaû _û_eê RúaKê cêqò còùkö ùa÷¾acûù^ Gjûe ùKøYiò Lae
eL«ò ^ûjóö @ûùciaê Gjò aòmûâkùe cêqò _ûCö ù\L, Gjò aòmûê
@^êi§û^ùe ‘ù_æùUû’, ‘@eòùÁûUfþ’, ‘iùKâUúiþ’ I ‘ùfûKcû^ý jûKòcþ’
@û\ò cjûcôûcûù^ ùKùZ Mâ^Ú ùfLôQ«òö
@ù\ß÷Z\ûi—Zêùc Kjòf, ùa÷¾acûù^ aòmûê @ûù\ø Lae eL«ò
^ûjóö Kò«ê aÉêZü Zû’ ^êùjñö ù~Yê ùa÷¾au gê¡mû^ aòmûîc^ßòZö ~[û
bûMaZ(2/9/30)e PZêüùgæûKúùe—
mû^õ ùc _ecMê j ýõ ~\þ aò m ûîc^ß ò Z cþ ö
iejiýõ Z\w* Mé j ûY M\ò Z õ cdûöö (1)
(bûMaZûKðceúPòcûkû—10/2)
iéÁòe _ìùað aâjàûu C_ûi^û\ßûeû i«êÁ ùjûA bMaû^þ Gjò gê¡ ùa÷¾a
]cð C_ù\g ù\A[ô ù f—aâ j à ^ þ ! aò m ûîc^ß ò Z ùcûe ù~Cñ
@ZòùMû_^úd(_ecMêjý), ejiý~êq, ùiA mû^Kê I Zûe @wKê cêñ ZêcKê
KjêQò, Zêùc MâjY Keö
mû^ \ê A _â K ûe—gê ¡ mû^ I aò h dmû^ö aò h d mû^Kê c^ê h ý
A¦âòd\ßûeû MâjY Kùe; ~ûjû @gê¡ö ùZYê Gjû Pò\þaÉê i´§ùe
@^ê_ù~ûMúö Gjû Rúae a¡\gûùe Rúa^~ûZâû _ûAñ @ûagýK cûZâö
Pò\ûgâòZ mû^Kê gê¡mû^ Kêjû~ûGö Gjò mû^ ^òZý I ùa÷¾au bRê
cìkû]ûeö Gjû aòhdmûê aò_eúZ I aòflYö aòhdmû^Kê Zêùc aòmû^
KjêQ Kò«ê aÉêZü Zûjû ^êùjñö @ûdêùað\û\ò aòhdmû^Kê gê¡mûêê _é[Kþ
Keòaûe ^ûc ‘aòmû^’ö @gê¡ aòhdmûê aò_eúZ gê¡mû^Kê ‘aòmû^’
Kêjû~ûGö aÉêe ‘mû^’ I ‘aòmû^’ GKö iûlûZþ Pò\þ aÉêe C_f²òKê ‘mû^’
bMaû^þ Kjòùf—ùj aâjàû! ùcûe mû^ @\ßd ùjûA c]ý ^òZý ·eò ùb\~êqö
(1)
mû^, aòmû^, ejiý I Z\wö Zûjû aê¡òùmd ^êùjñö ùcû’ aûYúeê(Ké_ûeê) Gjû @^êba
Keö mû^—ùcûe Êeì_, aòmû^—ùcûe gqòe i´§ö Rúa—ùcûe ejiý I
_â]û^—ùcûe mû^ûwö
Kêjû~ûGö aòhdmû^Kê ZòeÄûe _ìaðK gê¡mûê iÚû_^ jó ‘aòmû^’ö aÉê
GK ùjùf ùjñ _âKâòdûe bò^ÜZûùjZê ‘mû^’ I ‘aòmû^’ \êAUò _é[Kþ ^ûc
ùjûAQòö Zêùc aòhdmû^Kê aòmû^ KjêQö ùa÷¾acûù^ aòhdmûê ~[û~[
iõiÚû_^Kê ‘aòmû^’ Kj«òö ùicûù^ ]^êùað\, @ûdêùað\, ùRýûZòùað\,
eiûd^ @û\ò aòhde icúlûcôK ^òÃhð \ò@«òö Giaê RWmû^, Gjû ijòZ
Rúae ùKøYiò ^òZý i´§ ^ûjóö @ZGa Gjû Rúae ^òZý ]cð _ûAñ iað[û
@^ûagýKö RWÿ_a â ©
é ò @^êiûùe RWÿmûê C^ÜZò _ûAñ ù~Cñcûù^ ~ZÜgúk
ùicûûê ùa÷¾acûù^ ‘Kcðú’ iõmû \ò@«òö ùicûûê ^ò¦û Ke«ò ^ûjóö
KûeY ùicûù^ ùbøZòK C^ÜZò\ßûeû ùa÷¾acûû _ecû[ð @^êgúk^ùe
_ùeûleìù_ KòQòcûZâûùe C_Kûe Ke«òö Zêùc ^òRe lê\â RWmû^Kê
“_âûKéZòK aòmû^” KjêQö G[ôùe aû @û_©ò K’Y? ^ûcKê ùÂ aû\ aòaû\
Keòaû cìLðZûö
\òMé—@ûQû, ~\ò ùbøZòK aòmû^ C^ÜZ ùjûA^[û«û, ùZùa Zêùc
iêLùe Kò_eò ejò_ûe« I bR^ Keò_ûe«? @ZGa Zêùccûù^ c¤
RWÿ C^ÜZò _ûAñ ùPÁû Keòaû CPòZþö
@ù\ß÷Z\ûi—_âaé©ò @^êiûùe _âùZýK ùfûK bò^Ü bò^Ü ùPÁû Ke«òö
Kò«ê iað^òd«û Bgße ùiA iaê PÁûe `kKê ~[ûù~ûMý @^ýcûûê aû<ò
\ò@«òö
\òMé—_âaé©ò ùKCñVûeê @ûùi?
@ù\ß÷Z \ûi—_ìað KcðR^òZ iõÄûeeê _âaé©ò Rù^àö ~ûjûue ùbøZòK
i´§ ù~ùZ @]ôK, ùicûù^ ùbøZòKmû^ I Zjóeê C_ô^Ü gòÌû\ò Kû~ýðùe
ùiùZ ^ò_êYö ùicûù^ ~ûjû ^òcðûY Ke«ò, Zûjû Ké¾ùiaûe C_KeY
ùjûA~ûGö G aòhdùe ùa÷¾acûû ùPÁûe @ûagýKZû ^ûjóö ù\L,
KûeòMe ]^-C_ûRð^ _ûAñ iòõjûi^ MùXÿö MéjiÚ ùa÷¾a ùijò iõòjûi^
C_ùe gâúaòMâjuê eùLö cjêcûQò ^òR_âaé©ò @^êiûùe cjê iõMâj Kùeö
ùijò cjêKê bq bMaûûê ^òùa\^ Kùeö RMZùe icùÉ _ecû[ð _ûAñ
Kûc Ke«ò ^ûjó, aeõ ^û^û _âa© é ùò jZê Kûc Ke«òö _âa©
é ò Cy ^úP ùb\ùe
^û^û_âKûeö ^úP ùfûK ^úP _âaé©ò\ûßeû ^úP Kû~ýð Kùeö Zûjû
Cy_âaé©òe Kû~ðýùe ijûdK jêGö Gjò_eò aòbûM\ßûeû RMZþPKâ
iì¦eeìù_ PûfòQòö RWûgâòZ Kcðú_êeêh RW _âaé©òKâùc Keê[ôaû Kû~ðý

ùa÷¾au _ecû[ð aû PòZþ-_âaé©òe ijûdK jêGö ùbøZòKaòmûâû\úcûù^
RûY«ò ^ûjó, GA @^êi§û^\ßûeû ùicûù^ ùa÷¾au C_Kûe Keòùaö Kò«ê
ùicûù^ aò¾êcûdû\ßûeû ùcûjòZ ùjûA ùijò Kcðùe _âaé© jê@«òö iêZeûõ
iûeûRMZ ùa÷¾au @mûZ ùiaKö
\òMé—aò¾êcûdû KûjûKê Kêjû~ûG?
@ù\ß÷Z\ûi—‘cûKðùŠd_êeûY’ @«MðZ PŠúcûjûcôý(1/41)ùe
cjûcûdû jùeü gqò ~ ð d û iù¹ûjò Z õ RMZ
‘cjûcûdû RMZþ ’ (2) AZýû\ò ~ûjûu
aòhdùe KêjûMfû, ùi jó aò¾êcûdûö
\òMé—@ûùc ~ûjûuê ‘cû ^òÉûeòYú’ KjêQê, ùi KòG?
@ù\ß÷Z\ûi—ùi aò¾êcûdûö
\òMé—(Zª_êÉK ùLûfò) “GA ù\L, @ûce cû ùP÷Z^ýeì_òYú,
Azûcdú, ZâòMêYûZúZû I ZâòMêY]ûeòYú ùaûfò Kêjû~ûAQòö Zêce aò¾êcûdû
^òMðêYû ^êùjñ; ùZùa Zêùc Kò_eò @ûc cû’Kê I aò¾êcûdûKê GK ùaûfò KjêêQ?
ùa÷¾au G iaêK[û ùcûùZ bf fûùM^ûö Zêùccûù^ aWÿ @§aògßûiúö
@ù\ß÷Z\ûi—bûA \òMé! eûM ^ûjó, ajê\ò^ _ùe Zêùc @ûiòQö
cêñ ZêcKê i«êÁ KeòaûKê ·jêñQòö “aò¾êcûdû” Kjòùf ù\ûh K’Y? bMaû^þ
aò¾ê _ecùP÷Z^ý I iùaðgße Gaõ icùÉ Zûue gqòö gqò ùKøYiò aÉê
^ùjñ ö gqò aÉê e ]cð ö gqò K ê iaê e cì k cû^ò a û Z©ß a ò e ê ¡ ö gqò
aÉê(gqòcû^þ)Vûeê K\û_ò _é[Kþ ejò_ûùe ^ûjóö ùP÷Z^ý Êeì_ aÉêKê ^
cû^ò ùKak gqòKê cû^òaû @ûKûgKêiêc bkò ^òe[ðKö ùa\û«iìZâ Kj«ò—
gqògqòcùZûeùb\ü
“gqò ùZûeùb\ü”gqò I gqòcû^þ c]ýùe ùb\ ^ûjó @[ðûZþ \êùjñ
bò^Übûùa ejò_ûe«ò ^ûjóö gqò aÉê ^êùjñ; gqòcû^þ _êeêh jó aÉêö gqò
gqòcû^þ_êeêhe Azû]ú^ MêY aû ]cðö gqò gê¡ùP÷Z^ýaÉêe @ûgâd ùÂ
^òR _eòPd ù\aû _~ðý« gqòKê gqòcû^þ aÉêeê @ùb\ cYò Zûuê
ùP÷Z^ýeì_òYú, Azûcûdú I MêYûZúZû Kjòùf bêfþ jêG ^ûjóö ‘AQû’ I
‘ùP÷Z^ý’ _êeêhe @ûgâòZö gqòùe Azûe @bûa ejòQòö _êeêhe Azûùe
gqò Kû~ýðKùeö cù^Ke, ZêcVûùe Pûfòaûgqò @Qò, Kò«ê Zêce Azû
(2)
cjûcûdû jeòu gqò, ~ûjû\ßûeû RMZ icýKþ eìù_ ùcûjòZ jêGö
ùjùf Zûjû Kû~ýðKûeòYú jêGö gqò ·fêQò Kjòùf gqòcû^þ ·fêQ«ò ùaûfò
aêSû~ûGö g±e aýajûe ùKak eì_KcûZâö bMaûû gqò ùMûUòGö
GA gqò bò^Ü bò^Ü eìù_ _âKûgòZ jêGö bò^Ü bò^Ü _âKûge bò^Ü bò^Ü ^ûc
@Qòö PòZþ Kû~ýðùe Zûjû ‘PòZþgqò’ I @PòZþ aû RWKû~ðýùe Zûjû
‘RWÿgqò’ aû ‘cûdûgqò’ ^ûcùe _eòPòZö ùa\ Kj«ò—_eûiý gqò
aòðaòù]÷a gïdùZ (ùgß.C.)
i©ß, eR I Zc—GA ZâòMêY-]ûeòYú gqòKê RWÿgqò Kêjû~ûGö
aâjàûŠ-iéR^ I aâjàûŠ-^ûg^—Gjû RWÿgqòe Kû~ýðö GA gqòKê
_êeûYùe I Zªùe aò¾êcûdû, cjûcûdû I cûdû @û\ò ^ûcùe ^ûcòZ
Keû~ûAQò ö eì _ K(eì _ ~ê q ) bûùa ùijò gqò e aò b ò ^ Ü Kâ ò d û a‰ð ò Z
ùjûAQòö ~[û—aâjàû, jeò I jeuê R^àù\aû Gaõ gê¸ I ^ògê¸Kêê a]
Keòaûö Rúa aòhdcMÜ [ôaû _~ýð« ùi GA gqòe @]ú^ eùjö gê¡mû^
C\òZ ùjùf ^òR Êeì_mû^ jêG; iùw iùw ZûKê cûdûe a§êê cêqò
còkò~ûG Gaõ PòZþgqòe @]ú^ùe PòZþiêL còùkö
\òMé—Zêùccûù^ ùKCñ gqòe @]ú^ Kò ^êjñ?
@ù\ß÷Z\ûi—‘@ûùc Rúagqòö cûdûgqòe a§êê cêq ùjûA Gùa
PòZþgqò gâúcZú eû]ûeûYúu @]ú^ö’
\òMé—ùZùa K’Y Zêùc gûq?
@ù\ß÷Z\ûi—jñ, ùa÷¾acûù^ _âKéZ gûqö @ûùc PòZþgqòÊeì_òYú
gâúeû]ôKûu @]ú^; @ûùc Zûu @ûgâdùe Ké¾uê bRêö @Zü @ûc Zêfý
gûq @ûC KòG @Qò? @ûùc gûq I ùa÷¾a c]ýùe ùb\ ù\Lê^ûjêñö
PòZþgqòe @ûgâd QûWÿò ùKak cûdûgqòùe ~ûjûue eZò, ùicûù^ gûq
ùjùf aò ùa÷¾a ^êjñ«ò, @[ðûZþ ùicûù^ ùKak aòhdúö ^ûe\-
_*eûZâùe(1/12/55) \ìMðûù\aúu aûKý—‘Za Za aliò eû]ûjõ
eûùi aé¦ûaù^ aù^ö’
aù^ö @[ðûZþ ‘aé¦ûa^ ^ûcK a^ùe cêñ PòZþÊeìù_
Zêc aliÚkùe aòjûeòYú eû]ôKûö’ \êMðûù\aúu aûYúeê ÆÁ ùjCQò ù~,
gqò \êA ^êjñ«ò, GKö gqò PòZþÊeì_ùe eû]ôKû I RWÊeì_ùe RWgqò
(cjûcûdû)ö aò¾êcûdû ^òMðêY @aiÚûùe PòZþgqò I iMêY @aiÚûùe RWÿgqòö
\òMé—Zêc Kjòaû^êiûùe Zêùc Rúagqò Kò_eò?
@ù\ß÷Z\ûi—bMaû^þ MúZû(7/4-5-6)ùe KjòQ«ò—

bì c ò e ûù_û$^ùkû aûdê ü Lõ cù^û aê ¡ ò ù ea Pö
@jõKûe AZúdõ ùc bò ^ Ü û _â K é Z ò e Á]ûöö
@_ùedcò Z Éß ^ ýûõ _â K é Z ò õ aò ¡ ò ùc _eûcþ ö
Rúabì Z ûõ cjûaûùjû ~ùd\õ ]û~ýð ù Z RMZþ ö ö
GZù\ýû^ú^ò bì Z û^ò iað û YúZê ý _]ûedö
@jõ Ké œ iý RMZü _â b aü _â k dÉ[ûöö (3)
\òMé! “Zêùc bMaZþ MúZûe cûjûcôý RûY? Gjò Mâ^Ú iKkgûÈe
iûe I aòaû\cûû cúcûõiû Keò_ûùeö G[ôeê iÚòe ùjûAQò, RúaZ©ß
RWÿRMZþeê Z©ßZü GK _é[Kþ Z©ßö Gjò Z©ß bMaûû GK_âKûe gqòö
Z©ßaò\þcûù^ GjûKê ZUiÚûgqò Kj«òö ZUiÚûgqò, RWÿgqòVûeê C}éÁ I
PòZþgqòVûeê fNêö @ZGa RúacûùZâ gâúKé¾u gqòö”
\òMé—Kûkò\ûi! Zêùc bMa\þ MúZû ù\LôQ?
@ù\ß÷Z\ûi—jñ, cêñ _ìùað Gjò Mâ^ÚKê _Xÿò[ôfò?
\òMé—Zûjûe Z©ß K’Y?
@ù\ß÷Z\ûi—bûA \òMé! c^êhý cògòâ ^ LûAfû ~ûGñ MêWÿe _âgõiû
Kùeö
\ò M é—bûA! Gjû Zê c e @§aò g ß û iö ‘ù\aúbûMaZ’ I
‘ù\aúMúZû’Kê icùÉ @û\e Ke«òö ùKak Zêùccûù^ Gjò \êAUò Mâ^Úe
^ûc gêYòaûKê ·jêñ ^ûjñö
@ù\ß÷Z\ûi—Zêùc ‘ù\aúMúZû’ _XÿòQ?
\òMé—còQ KûjóKò Kjòaò? cêñ Gùa~ûGñ _Xÿò^ûjóö cêñ Gùa Zû’e
_âZòfò_ò KeòaûKê ~ûA[ôfòö Kò«ê Zûjû còkòfû ^ûjóö
_é[ßú, Rk, @MÜò, aûdê, @ûKûg, c^, aê¡ò I @jõKûe—Gjò @ûV _âKûe ùcûe
(3)
@_eû @[ðûZþ RWÿ_K

â Z
é ò @Qòö RWÿcûdûe @]ôKûeùe GA @ûVUò aòhd @Qòö RWÿ_K
â Z
é V
ò ûeê
C}éÁ I _é[Kþ RúabìZ @ûC ùMûUòG _âKéZò @Qò, ~ûjû\ßûeû RWRMZþ C_f² aû \éÁ
jêGö
@ù\ß÷Z\ûi—Zêùc _Xÿò ^[ôaû Mâ^Ú bf Kò c¦ Kò_eò Kjòa? Gjû
@ûce @§aògßûi Kò Zêce?
\òMé—bûA! cêñ aûfýKûkeê ZêcKê UòKGò Weê[f
ô öò Zêùc aWÿ aûPûk
[ôfö Gùa ùa÷¾a ùjûA ZùZû$]ôK aûPk ùjûA~ûAQö cêñ ~ûjûKòQò KjêQ,ò
Zûjû Zêùc KûUò ù\CQö
@ù\ß÷Z\ûi—cêñ \ú^-jú^ cìLð aýqòö Kò«ê cêñ bfbûùa ù\Lôfò,
ùa÷¾a]cð aýZúZ @ûC gê¡]cð ^ûjóö Zêùc iað\û ùa÷¾aaòù\ßh Keò ^òR
KfýûY_[Kê jùRAù\AQö
\òMé—(UòKòG eûMò~ûA) cêñ GùZ iû]^-bR^ KeêQò, _êYò Zêùc
KjêQ, cêñ ^òRe KfýûY_[Kê jRûA aiòQò? ùZùa cêñ GùZ\ò^ K’Y ùNûWÿû
_ûAñ Nûi KûUê[ôfò? GA ù\L—‘ZªiõMâj’ùe K’Y Kcþ _eògâc KeòaûKê
_WÿòQò? Zêùc ibýZû I aòmûê ^ò¦û Keò ùa÷¾aMòeò Keòa Z cêñ K’Y
Keò_ûeòaò? ibýicûRKê ·f, ù\Lôa ùfûK KûjûKê bf KjêQ«ò?
@ù\ß÷Z\ûi—(c^Kê c^ KêiõM \ìe ùjùf bf) @ûzû bûA! Zêùc
ceòaû_ùe ibýZû I aòmû^ Zêce ùKCñ Kûcùe @ûiòa?
\òMé—Kûkò\ûi, Zêùc @nêZ cYòhö ceYe _ùe K’Y KòQò eùj?
RúaòZ [ôfû _~ðý« Lû@, _ò@ I cRû ^ò@ Gaõ ~g fûb Keö c\ý, cûõi,
c›ý, cê\âû I ùc÷[ê^—Gjò _* ‘c’Kûe \ßûeû @û^¦ Keö cû’ ^òÉûeòYú
céZêýicdùe ~ûjûKê ù~CñVò eLôaû CPòZ, ZûKê ùiAVò eLôùaö céZêý
ùja RûYò GùaVûeê KûjóKò KÁ ijêQ? geúe _*bìZùe cògò~òaû _ùe
Zêùc ùKCñVò ejòa? Gjò iõiûe jó cjûcûdû, ù~ûMcûdû I cûdûö ùi
ZêcKê iêL ù\CQ«ò Gaõ céZêý _ùe @agý jó cêqò ù\ùaö gqò aýZúZ
@ûC KòQò ^ûjóö Zêùc gqòeê RûZ ùjûAQ Gaõ gqòùe cògò~òaö @ZGa
gqòe ùiaûKe; aòmû^ùe gqòe ak ù\Lö ~ZÜ_ìaðK ^òRe ù~ûMak
aXÿû@ö ùghùe ùiA @aýqgqò aýZúZ @ûC KòQò ^ûjóö RYû^ûjó, Zêùc
ùKCñVûeê ùP÷Z^ý_êeêhe MõRWÿMÌ @ûYòQ? ZûuVûùe aògßûi Keò GVò
KÁ _ûCQ; _eùfûKùe @ûc Vûeê K’Y @]ôK iêL _ûAa Zûjû cêñ RûYò
^ûjòñö _êeêhVûùe K’Y Kûc? gqòuê @ûeû]^û Keö gqòuVûùe fú^ ùjûA
^òZý @aiÚû^ Keòaö
@ù\ß÷Z\ûi—bûA! Zêùc Z RWÿgqòKê ùÂ cêMÛ ùjûAMfö ~\ò

ùP÷Z^ý_êeêh [û@û«òò, ùZùa ceòaû _ùe Zêce K’Y ùja? iêL KûjûKê
Kj«ò? C©e ùjCQò, cê iù«ûh jóò iêLö iaê ùbøZòK iêLKê QûWÿò, cêñ
iù«ûh eì_K iêL _ûAQòö Kò«ê Zêùc i«êÁ ^êjñö ù~ùZ ùbûM Ke, ùiùZ
ùbûMZé¾û aXÿò~ûGö iêL K’Y Zêùc G ~ûGñ aêSò_ûeòf ^ûjóö ùKak ‘iêL’
‘iêL’ ùaûfò bûiòò bûiò ~ûA \òù^ \êüLicê\âùe _Wòaö
\òMé—ùcûe ~ûjû ùjaûe @Qò ùja, Kò«ê Zêùc b\âicûRKê QûWÿòf
KûjóKò?
@ù\ß÷Z\ûi—cêñ b\âicûR QûWò ^ûjó, aeõ _ûAQòö @b\âiw QûWòaûKê
ùPÁû KeêQòö
\òMé—@b\âiw cûù^?
@ù\ß÷Z \ûi—ùKâû] ^ Keò gêY, cêñ KjêQò—
~ûaù© cûddû Æé Á û bâ c ûc Aj Kcð b ò ü ö
Zûa\þ baZþ _âiwû^ûõ iwü iýûù^Üû bùa bùaöö
(gâúcnû-4/30/33)
@[ûðZþ ùj bMa^þ! @û_Yu cûdû\ßûeû ùcûjòZ ùjûA KcðcûMðùe Nìeò
aêfê[ôaû _~ðý« R^à-R^àû«eùe @û_Yu _âiwaòZþ iû]êcûû iw còkòaû
i¸a ^êùjñö _êYò i¯c Ä§ùe—
@inò ü ij iwÉê ^ K©ð a ýü K\ûP^ö
~ià û Zþ iað û [ð j û^ò ü iýû\]ü_ûZ½ RûdùZöö
ùKùa Kcðú-mû^ú Zêfý iÚòZòjú^ @iZþiwúe iw KeYúd ^êùjñö
KûeY Kêiw ùjùf iaê _êeêhû[ð ^Á ùjûA~ûG Z[û @]ü_Z^ aû ^úP
MZò còùkö
KûZýûdû aûKý ‘jeòbqò aòkûi’(10/224)eê C¡éZ—
aeõ jê Z ajRß û kû_¬eû«að ý aiÚ ò Z ò ü ö
^ ùgøeò P ò « ûaò c ê L Rîõaûiùa÷ g icþ ö ö
@[ûðZ¨, aeõ @MÜòRßûkû~êq _ò¬eû bòZùe a¦ò ejòaû ùjC, Kò«ê
Ké¾Pò«ûaòcêLúu iw ^ ùjCö
_êYò gâúc\þ bûMaZ(3/31/33-34)ùe—
iZýõ ùgøPõ \dû ùcø^õ aê ¡ ò j ð â ú ü gâ ú ~ð g ü lcûö
gùcû \ùcû bMù½Zò ~Zþ i õMû\þ ~ûZò iõldcþ ö ö
ùZhß g ûù«hê cì ù Xÿ h ê LŠò Z ûcô Ê iû]ê h ê ö
iwcþ ^ Kê~ýðûZþ ùgûùPýhê ù~ûhòZþKâúWûcéùMhê Pöö
(gâúcnû- 3/31/33-34)
~ûjûu iw\ßûeû iZý, ùgøP (aûjûe-bòZee _aòZâZû), \dû,

aûYúiõ~c, aê ¡ ò , ]^-iµ©ò , f{û, ~g, lcû, cîõ~c(gc) I
A¦âòdiõ~c Z[û Hgß~ýð @û\ò i\þMêY lúY ùjûA~ûG, ùiA @gû«, cìXÿ,
LŠò Z ûcô ( @^ûcô a û\ú)u Gaõ ùgûP^úd ÈúKâ ú Wûcé M (ùLk^û)Êeì _
@iZþ_êeêhu iw KeYúd ^êùjñö
MeêWÿ _êeûYùe—
@«Mð ù Zû$_ò ùa\û^ûõ iað g ûÈû[ð ù a\ý_ò ö
ù~û ^ iùaðgßùe bqÉõ aò\ýûZþ _êeêhû]ccþöö
(MeêWÿ_êeûY-_ìað—231/17)
ùa\ I ùa\û«cûûê @]ýd^ Kùf aò Gaõ iaðgûÈe @[ðaòZþ ùjùf

c¤ ù~ iùaðgße gâúKé¾ue bR^ Kùe^ûjó, ZûKê _êeêhû]c ùaûfò RûYòaû
CPòZö
gâúc\þ bûMaZ(6/1/18)ùe
_â û d½ò © û^ò Pú‰ð û ^ò ^ûeûdY_eûOþ c ê L cþ ö
^ ^ò ¿ ê ^ «ò eûùR¦â iê e ûKê ¸ cò a û_Mûüöö
ù~_eò ^\úcûù^ iêeûKê¸(c\cûVò@û)Kê _aòZâ Ke«ò ^ûjó, ùijò_eò
Keû~ûA[ôaû _âûd½òZcû^ c¤ bMa\þ aòcêL ùfûKKê _aòZâ Ke«ò ^ûjòñ û
Ä¦ _êeûYùe—
j«ò ^ò ¦ Zò ùa÷ ù\ß Á ò ùa÷ ¾ aû^þ ^ûbò ^ ¦Zò ö

Kî ¤ ùZ ~ûZò ù^û jhð õ \gð ù ^ _Z^û^ò hUþ ö ö
ù~ ùa÷¾acûûê cûùe, ^ò¦û Kùe, aòù\ßh Kùe, @bò^¦^ ^ Kùe,
ùKâû] Kùe Gaõ ùa÷¾auê ù\Lô _âi^Ü jêG ^ûjó; Gjò Q@Uò Zû’e _Zê
KûeY jêGö
\òMé! G icÉ @iZþiw \ßûeû Rúae KfýûY ùjûA_ûùe ^ûjó,
ùZYê G_eò icûRùe ejò fûb K’Y?
\òMé—bf ùfûK ijòZ K[û ùjaûKê @ûiò[f ô öò Gùa @ûùc jó @b\â
ùjûAMfêö bf K[û, Zêùc gê¡ùa÷¾au iw Ke cêñ Gùa NeKê ~ûCQòö
@ù\ß÷Z\ûi—(c^Kê c^ VòKþ eûÉûKê @ûiêQò, Gùa ZûKê KòQò còVûK[û
Kjòaû CPòZ) NeKê Z ~òa, Kò«ê Zêùc ùcûe aûfýa§êö ùZYê ZêcKê QûWòaûKê
Azû ùjC^ûjó; Ké_û Keò UòKòG aògâûc ùÂ _âiû\ _ûA ~û@ö
\òMé—Kûkò\ûi! Zêùc RûYòQ ù~ cêñ LûAaû _òAaûùe ajêZ
KUKYû eùLö ùKak [ùe @Ì jaòhýû^Ü LûGö @ûiòaû icdùe LûA
@ûiò[ôfòö Zêc ijòZ cògò ùcûùZ aWÿ @û^¦ còkòfûö @aKûg còkòùf _êYò
@ûiòaòö eûZòùe ejò_ûeòaò ^ûjóö KûeY Mêeê ù\A[ôaû _¡Zò @^êiûùe
KòQò KeòaûKê _WÿêQòö Gùa cêñ @ûmû ·jêñQòö
@ù\ß÷Z\ûi—bf K[û, ùZùa ·fö ù^øKû _~ýð« _j*ûA @ûiòaòö
\òMé—^ûjó ^ûjó bûA! \eKûe ^ûjó û Zêùc ^òR Kûc Keö ùcû’
ijòZ KòQò ùfûK @Q«òö
Gjû Kjò \òMé Kûkú-i´§ú MúZ MûA MûA ·fòMùfö @ù\ß÷Z\ûi
GKûMâ ùjûA ^òR KêUúeùe ^ûc KeòaûKê fûMòùfö
öö âc @¤d icû¯öö

156 ùR÷ a ]cð \gc
\gc @¤ûd
^òZý]cð I AZòjûi
@Mâ\úß _ ^òaûiú @¤û_K jeòje b…û·~ýðu c^ùe GK iù¦j ùjfûö

ajê aýqòu ij @ûùfûP^û _ùe c¤ Zûjû \ìe ùjfû ^ûjó; aeõ Pò©
@]ôK lê² ùjaûKê fûMòfûö
\òù^ ùi ‘@KðUòfû’ Mâûce @¤û_K PZêbêðR ^ýûdeZÜuê _·eòùf—
cjûgd! ùa÷¾a ]cð ùKùaVûeê _âPkòZ ùjfû, @û_Y Kjò _ûeòùa Kò?
jeòje b…û·~ýð ùa÷¾a ]cðùe \úlòZ I Nùe gâúKé¾u ùiaû-_ìRû
Ke«òö ^ýûdeZÜ cjûgd ^ýûdgûÈùe _âKûŠ _ŠòZö ùi _âûd ùKûWòG
ahð ^ýûd _Xÿòaû _ùe Gùa ]cð _âZò C\ûiú^ @Q«òö ]ûcòðK ~êqò KUûKUòKê
bf_û@û«ò ^ûjóö ùKak gqò_ìRû ùaùk @Ìbqò ù\Lû«òö jeòjee _âgÜ
gêYò ùi Pò«ûKùf, jeòje ùa÷¾a]cðe _lùÂ ùcûùZ aòKU iciýûùe
_KûAaö G_eò aý[ð R¬ûkeê \ìeùe ejòaû bfö
Gjû bûaò ^ýûde^ô cjûgd Kjòùf—jeòje! @ûRò _êYò G Kò _âgÜ?
Zêùc ‘cêqò_û\’ _XÿòQö ù\L ^ýûd gûÈùe ùa÷¾a]cðe ùKCñVò CùfäL
^ûjóö ùZùa G _âgÜ _Pûeò ùcûùZ aòaâZ KeêQ KûjñòKò?
jeòje Kjòùf—cjûgd! cêñ aõg _eµeûeê ùa÷¾acªùe \òlòZö
ùa÷¾a]cð i´§ùe ùcûe KòQò iù¦j ^ [ôfûö @û_Y aòKâc_êee ZKð
PêWûcYòuê RûY«ò, ùi Gùa ùa÷¾a]cðe ^òcðìk _ûAñ ù\g-aòù\gùe
Gjûe aòeê¡ _âPûe Keò ]^ C_ûRð^ KeêQ«òö ùi GK gûq-_â]û^ ibûùe
Kjòùf—ùa÷¾a]cð @û]ê^òK I iûeZ©ß ejòZö ^úPRûZòe ùfûK ùa÷¾a
jê@«òö CyRûZòe ùfûùK GjûKê @^û\e Ke«òö _ŠòZu cêLeê G iò¡û«
@]¥ûd ^òZý]cð I AZòjûi 157
gêYò ùcû’ c^ùe KÁ ùjfû; Kò«ê _ùe aò·eòfò, awkûùe ùP÷Z^ýù\au

_ìaðeê ùKCñVò ùa÷¾a]cð ^[ôfûö _âûd iaêiÚû^ùe gqòcªe C_ûi^û
ùjC[ôfûö @ûcbkò ùKùZK ùa÷¾a cªe C_ûiK [ôùf; Kò«ê ùghùe
icùÉ aâjàZ©ßKê flý Ke«ò I cêqò _ûAñ _â~^ô Ke«òö Cq ùa÷¾a]cðùe
_ù*û_ûiKu c¤ i¹Zò [ôfûö Kò«ê ùP÷Z^ý cjû_âbêu _ùe ùa÷¾a]cð
GK ^ìZêì_ ù^fûö ùa÷¾acûù^ ‘cêqò’ I ‘aâjà’ Gjò \êAUò ^ûc
gêYò_ûe«ò^òö bqòKê ù~ K’Y aêSòQ«ò, Kjò ja ^ûjóö ‘Kûkò MûBe bò^Ü
ùMûV’—Gjû Gùa ùa÷¾au Vûùe ù\Lûù\AQòö ùcûe _âgÜ ùjCQò,
G_eò ùa÷¾a]cð _ìaðeê [ôfû ^û gâúùP÷Z^ý ù\au Vûeê iéÁò ùjfûö
^ýûdeZÜ cjûgd jeòjeu cê bûaKê ù\Lô ùi ù^÷ÂòK ùa÷¾a
^êjñ«ò ùaûfò RûYò _ûeòùfö GYê _âi^ÜZû _ìaðK Kjòùf— jeòje! Zêùc
~[û[ð ^ýûdgûÈùe _ŠòZö Zêùc ~ûjû bûaêQ, cêñ ZûKê VòKþ aêSòQòö @ûRòKûfò
âú^ ùa÷¾a]cðùe ù~Cñ fjeú CVêQò, Zûjû aòeê¡ùe KòQò KjòaûKê iûji
ùjC ^ûjóö KkòKûk! UòKòG iûa]û^ ejòaû bfö Gùa @ù^K ]^ú-
cû^ú b\âùfûK ùP÷Z^ý cZùe _âùag KeòQ«òö ùicûù^ @ûcKê gZî
cY«òö G_eò fûMêQò, @Ì\ò^ùe @ûc aýaiûd aêWÿò~òaö \êüLe K[û,
a©ðcû^ ùZfú, _ûêû, iê^ûeú @û\ò gûÈ _XòùfYòö ù\Lê ^ûjñû«ò, ajê\ò^ê
aâûjàYcûù^ ]§û Keò[ôùf ù~, Zûu QWÿû @^ý a‰ðe ùfûùK gûÈ _Xÿò
_ûeòùa ^ûjóö G_eò Kò KûdiÚÚcûù^(1) c]ý _âYa CyûeY Keò_ûeòùa
^ûjóö icùÉ @ûc K[û cû^ê[ôùfö Kò«ê @ûRòKûfò ùa÷¾a iûRò icùÉ ]cð-
Z©ß aòPûe KeêQ«òö ùicûû Vûeê @ûce _eûRd ùjCQòö ^òcûñA _ŠòZ
jó aâûjàY]cðe iað^ûg Kfûö jeòje! ZKðPêWûcYò _Aiû ùfûbùe ùjC
aû ù\LôgêYò ùjC ~ûjû KòQò KjòQ«ò VòKþ KjòQ«òö ùa÷¾au K[û gêYò ù\j
Rkò ~ûCQòö Gcûù^ Gùa KjêQ«ò, gueû·~ðý bMaûû @ûmûùe cò[ýû
cûdûaû\ iÚû_^ KeòQ«òö Gaõ ùa÷¾a]cð jó @û\ò i^ûZ^ ùa÷\òK]cðö
gùjahð ùjfû ù~Cñ ]cðe C_ô©ò, Zûjû _êYò @^û\ò ùjûAMfûö @û½~ðý!!
_ìùað â\ßú_ ù~ùZ bf [ôfû Gùa ùiùZ Leû_ ùjûA~ûAQòö aòùghZü
(1)
KûdiÚ @[ð lZâòd Kò«ê GVûùe Mâ^ÚK©ðû KeY @[ðùe _âùdûM KeòQ«òö
â\ßú_e Mû\úMûzûe ùKùZK ùa÷¾a ]eûKê ieû cYêQ«òö ùicûû

bòZeê \êA Zò^òRY bf _ŠòZu C_ôûZ ù~ûMêñ iûeû ù\g bÁ ùjûAMfûö
a‰ð]cð, ^òZýcûdûaû\, ù\a-ù\aúu _ìRû iaê ùfû_ ùjCQòö ù\L,
@ûRòKûfò @ûC gâû¡ @]ôK ùjC^ûjóö aâûjàYcûù^ Pkòùa Kò_eò?
jeòje—cjûgd! Gjûe K’Y KòQò _âZK ò ûe ^ûjó? Gùa cûdû_êeùe
Q@-iûZ RY aWÿ aWÿ aâûjàY _ŠòZ @Q«òö Mwû ùi_ûeò Kìfd ò ûMâûcùe @ù^K
iàû©ð I ù^÷dûdòK _ŠòZ @Q«òö icùÉ cògò Mû\úMûzû @ûKâcY Kùf Kò_eò
jê@«û?
^ýûde^ô—(M¸úe ùjûA) Zûjû ùjûA_ûùe, ~\ò aâûjàY _ŠòZcûû
GKZû eùjö Gcûù^ _eÆe Qò\ûâ ù^ßhúö gêYf ò ,ò ùKùZK _ŠòZ Ké¾ PêWûcYúuê
ùÂ Mû\úMûzûe ùa÷¾au ijòZ gûÈû[ð Kùfö Kò«ê ùgûP^úd _eûÉ ùjûA
ùèòùfö
jeòje Kjòùf—cjûgd! @û_Y @ûc @¤û_Kö aWÿ aWÿ @¤û_K @û_Yu
QûZâö @û_Yu KéZ ^ýûdUúKû ù\Lô @ù^ùK @û_Yu Vûeê ‘`ñûKú’ gòL«òö @û_Y
~ûA ùa÷¾a _ŠòZuê _eûRòZ Ke«êö ùa÷¾a]cð @û]ê^K ò I ùa\ i¹Z ^êùjñ—
Gjû iÚû_^ Ke«êö ùZùa @ûce _ìaið ¹Z _ù*û_ûi^û aRûd ejòaö
PZêb ð Rê ^ýûde^ôu c^ùe UòKG ò bd @Qòö ù~CñVò Ké¾ PêWûcYò bkò
_ŠòZ jûeòMùf, ùiVò @ûce _êYò ùiA \gû ùjûA_ûùeö
ùi (^ýûde^ô) Kjòùf—cêñ Q\à ùagùe ~òa,ò Zêùc @¤û_K eìù_
Mû\úMûzûùe ZKð@MÜò _âRk ß Zò Keö _ùe ~ûjû KòQò ùja, cêñ ù\Lôùâò û
jeòje Kjòùf—cêñ @agý @û_Yu @ûmû _ûk^ Keòaòö @ûi«û
ùiûcaûeKê ‘acþ acþ-cjûù\a’ Kjò Mwû _ûeùjaòö
ùiûcaûe \ò^ jeòje, KckûKû« I i\ûgòa—Zò^R ò Y @¤û_K @KðUf ò ûeê
gâúPZêbR ðê ^ýûde^ôuê ùÂ Mwû_ûe ùjûA ùMû\îcùe _j*ôùfö @_eûjÙ
PûeòUû ùaùk ùicûù^ ‘jeòùaûf, jeòùaûf’ Keò \êaûð iûu _eò _â\ýêcÜ Kê¬e
cû]aú cŠ_ùe _j*ôùfö
@ù\ßZ ÷ \ûi ùiùZùaùk KêUúeùe jeò^ûc Keê[ùô fö Gcûûê ù\Lô
aûjûeKê @ûiò @bý[ð^û_ìaK ð @ûi^ ù\A _Pûeòùf—Kj«ê, @ûùc @û_Yu
Kò ùiaû Keò_ûeòa? ê
jeòje Kjòùf—@ûùc ùa÷¾au ijòZ ùKùZK aòhd @ûùfûP^û _ûAñ

@ûiòQöê
@ù\ßZ
÷ \ûi Kjòùf—‘GVûKûe ùa÷¾a ùKøYiò aòhdùe Kûjû ijòZ
aû\-aòaû\ Ke«ò ^ûjóö jñ, ~\ò iekeìù_ KòQò _·eòùa ùZùa bfö ùi\ò^
RùY @¤û_K Ròmûiû Qkùe @ù^K aòZKð Keò ùghùe \êüLú ùjûA
ùèòùfö ùjC, cêñ _ecjõi aûaûRúuê _·eò C©e ù\aòö’ GZòKò Kjò ùi
aûaûRúu KêUúeKê Mùf I KòQò icd _ùe ùèò cŠ_ùe @ûi^ aòQûAùfö
_ecjõi aûaûRú cjûgd cŠ_Kê @ûiò _â[ùc aé¦ûù\aúuê I _ùe
@ûM«êK aâûjàYcûûê \ŠaZ _âYûc Keò jûZù~ûWò _Pûeòùf—‘@ûùc
@û_Yu K’Y ùiaû Keò_ûeê, @ûmû Ke«ê?’
^ýûde^ô Kjòùf—‘@ûùc ùMûUòG \êAUò K[ûe C©e PûjêQñ öê ’
GjûgêYò _ecjõi aûaûRú ùa÷¾a\ûiuê WKûAùfö ùa÷¾a\ûi aûaûRú
@ûiò _ecjõi aûaûRúuê _âYûc Keò Zûu _ûLùe aiòùfö K[û K[ûùe
ùMûUòG ibû RcòMfûö
^ýûde^ô cjûgd _Pûeòùf—“ùa÷¾a]cð _êeûZ^ ^û @û]ê^K ò ?”
_ecjõi aûaûRúu AzûKâùc ùa÷¾a\ûi Kjòùf—“ùa÷¾a]cð
i^ûZ^ I ^òZýö”
^ýûde^ô—ùa÷¾a]cð \êA_âKûe ù\Lû~ûGö GK_âKûe ùa÷¾a]cðùe
aâju
à ê ^òeûKûe aû ^òaùðò gh cû^«òö Kò«ê ^òeûKûe aÉêe C_ûi^û jêG ^ûjóö
GYê iû]K _â[ùc GK KÌ^û _âiZ ì iûKûe eì_Kê C_ûi^û Keê Keê Zû’e
Pò© gê¡ò jêGö Pò©gê¡ò ùjûA ^òeûKûe aâjmà û^ C\òZ ùjfû _ùe iûKûe
C_ûi^ûe @ûagýKZû eùj ^ûjóö @ZGa cûdû KÌòZ eû]ûKé¾, eûc aû
^éiõò j eì_Kê bRê bRê aâjmà û^ jêGö Cq aê¡ùò e ù~Cñcûù^ aò¾u ê ê _ìRû
Ke«ò I Zûu cªe C_ûi^û Ke«ò, ùicûù^ ^òRKê _ù*û_ûiK ùa÷¾a
ùaûfò _eòPd \ò@«òö \ßZ ò úd _âKûe ùa÷¾a]cðùe bMaû^þ aò¾ê @[aû eûc
aû Ké¾uê ^òZý iûKûe _eõaâjà c^û~ûGö _âùZýKu C_ûi^û Zûue ^ò¡Á òð
cª\ßûeû Keòùf iû]K ^òRe C_ûiýu ^òZýmû^ I Ké_û _ûGö Gjò
cZû^êiûùe ^òeûKûe cZ cûdûaû\, @ZGa gueu cûdûaû\ bâû«ö iêZeûõ
C_ùeûq \êA ùa÷¾a]cðeê ùKCñUò i^ûZ^ I ^òZýö
ùa÷ ¾ a \ûi—@û_Yu\ß û eû ùghùe Kê j û~ûA[ô a û ùa÷ ¾ a]cð

i^ûZ^ö @^ýUò ^ûccûZâ ùa÷¾a]cð @[ðûZþ ùa÷¾a]cðe aò_eúZ, @^òZý
I cûdûaû\eê C_ô^Üö
^ýûdûe^ô—aêSòfò, ùP÷Z^ýù\au Vûeê @û_Ycûù^ ù~Cñ cZ
_ûAQ«ò, Zûjû jó ùa÷¾a ]cðö ùKak eû]û Ké¾, eûc, ^éiõò j @û\òu C_ûi^û
\ßûeû ùa÷¾a]cð jêG ^ûjóö ùP÷Z^ýu cZû^êiûùe eû]ûKé¾û\òu C_ûi^û
Keòùf ùa÷¾a jê@«òö VòKþ @Qò; Kò«ê GA ùa÷¾a]cð i^ûZ^ Kò_eò?
ùa÷¾a\ûi—ùa\gûÈùe GA ùa÷¾a]cðe gòlû \ò@û~ûAQòö iaê
iá Z ò g ûÈùe Cq ùa÷ ¾ a]cð e C_ù\g @Qò ö @û~ýð AZò j ûi Gjò
ùa÷¾a]cðe MêYMû^ KeòQòö
^ýûde^ô—ùP÷Z^ý ù\au R^àe @ûRKê ù\Xÿgj ahð ùjûA ^ûjñò
Gaõ ù~ùjZê ùi jó GA cZe cìk _âa©ðK, ùZùa GA cZUò i^ûZ^
Kò_eò ùjûA_ûeòa?
ùa÷¾a\ûi—Rúa C_ô^Ü ùjfûùakê ùa÷¾a]cð @Qòö RWÿúd Kûkùe
Rúae @û\ò còùk ^ûjòñö ùZYê Rúa @^û\ò I ùR÷a]cð eì_ ùa÷¾a]cð c]ý
@^û\òö aâjàû @û\ò Rúaö aâjàûu iéÁò ùjaûcûùZâ jó ùa÷¾a-]cðe cìk bò©ò
ùa\aûYú _âKûg jêGö GjûKê PZêüùgæûKú Kêjû~ûGö cêŠùKû_^òh\(1/
1/1)ùe ùfLû@Qò—
aâ j à û ù\aû^ûõ _â[ cü i´bìa
aòg ßiý K©ðû bêa îý ùMû¯ûö
i aâ j àa ò\ýûõ iaða ò\ýû_âZòÂûõ
@[aûðd ùRýÂ_êZâûd _âûjöö (2)
aâja
à \ ò ýû ~ûjû gòlû \òG—Zûjû EMþùa\ iõjòZû (1/22/20)ùe
Kêjû~ûAQò—
Z\þ a ò ù¾ûü _ecõ _\õ i\û _gý«ò iì e dü \ò aúa
PlêeûZZcûZZcþö(3)
(2)
ù\aZûcûû c]ýùe aâjàû _â[ùc @ûaòbðêZ jê@«òö ùi aògße iéÁòK©ðû, _é[ôaúe
_ûkKö ùi Zûue aWÿ _êZâ @[aðuê iaê aò\ýûe cìk aâjàaò\ýû C_ù\g ù\A[ôùfö
(3)
ù~_eò @ûLô @aû]ùe iì~ýð ù\ùL, ùi_eò iìeMY aò¾êu Gjò _ec _\Kê
^òZý Kûk ù\L«òö
KùVû_^òh\ùe Kêjû~ûAQò—
aòù¾û~ðZþ _ecõ _\cþöö (4)
ùgßZûùgßZe(5/4)ùe ùfLû @Qò—
Gaõ i ù\ùaû bMaû^þ aùeùYýû ù~û^ò
Êbûaû^]ô Z ò Á ùZýKüö (5)
ùZ÷©òeúd C_^òh\(2/1)ùe Kêjû~ûAQò—

iZýõ mû^c^«õ aâjàö ù~û ùa\ ^òjòZõ Mêjûdûõ _eùc ùaýûc^¨ö
ùiû$gÜ ë ù Z iað û ^þ Kûcû^þ ij aâ j à Y û aò _ ½ò Z ûöö (6)
^ýûde^ô—@û_Y ù~Cñ ‘Z\þ Z\þ aòù¾ûü _ecõ _\cþ’ ùa\aûYú \ßûeû
ùa÷¾a]cð KjêQ«ò, Zûjû cûdûaû\ @«MðZ ùa÷¾a]cð ^êùjñ,Gjû Kò_eò
Kjò_ûeòùa?
ùa÷ ¾ a\ûi—cûdûaû\ @«Mð Z ùa÷ ¾ a]cð ù e ^ò Z ý @û^ê M Zý
(ùiaKbûa) ^ûjóö mû^fûb _ùe iû]K Êdõ aâjà ùjûA~ûGö aâjà
ùjaû_ùe _êYò @û^êMZý ]cð ejòfû ùKCñVò?
Kò«ê KùVû_^òh\(1/2/23)ùe CùfäL @Qò—
^ûdcûcô û _â a Pù^^ fùbýû
^ ùc]dû ^ ajê ^ û gî ù Z^ö
~ùcùa÷ h aé Y ê ù Z ùZ^ fbýÉùi÷ ý h
@ûcô û aò a é Y ê ù Z Z^ê õ Êûc
Êûc¨ ö ö (7)
(4)
aò¾êu PeYKck _ec _\ö
(5)
(iì~ýð ù~_eò ùMûUòG iÚû^ùe ejò C¡ßð-@]ü iaê\òMKê @ûùfûKòZ Ke«ò)
ùi_eò _ecù\a bMaû^þ iaðKûeYe KûeY Êeì_ ùjûA c¤ ^òaðòKûe bûùa aò\ýcû^
@Q«ò, Z[û ùi GKcûZâ aeYúd I C_ûiýö
(6)
aâjà iZý, mû^ I @^« Êeì_ö ù~Cñ c^êhý _eùaýûciÚ aâjàKê jé\d eì_K
Mê¶ûùe @Q«ò ùaûfò RûY«ò, ùi Gjò @«~ýðûcú iaðm aâjàu ijòZ iað Kûc^û iò¡ò
Keò ej«òö
(7)
Gjò _ecûcôû _âaP^\ßûeû, aê¡ò \ßûeû I ajì gêYòaû \ßûeû còk«ò ^ûjóö aeõ ùi
~ûjûKê Ké_ûKeò aeY Ke«ò, Zûjû ^òKUùe ùi ^òRe Z^ê(Êeì_Kê) ~[û[ð eìù_
_âKûg Ke«òö
@û^êMZý ]cð jó GKcûZâ ]cðö Gjû\ßûeû _eaâjàu Ké_û ùjùf Zûue

^òZýeì_ \gð^ Keû~ûA_ûùeö aâjàmûêê GA ^òZýeì_e \gð^ còùk
^ûjóö Gjò \éXÿ ùa\ aûKýeê gê¡ ùa÷¾a]cðe ùa\cìkZß aêSò_ûeòùaö
gâúc^þcjû_âbê ù~Cñ ùa÷¾a]cðe gòlû ù\AQ«ò; Zûjû jó iaðùa\ i¹Z
]cð, G[ôùe iù¦je @aKûg ^ûjóö
^ýûde^ô—gûÈcûû cìk Zû_ô~ýð Ké¾u bR^, aâjàmû^ ^êùjñö K’Y
ùa\ùe G_eò cª còkêQò?
eùiû ùa÷ iü
ùa÷¾a \ûi— ‘eùiû iü’ (ùZ÷. @û.2/7) (8)
gýûcûzakõ _â_ù\ý gakûZþ gýûcõ _â_ù\ý
‘gýûcûzakõ ù\ý’ (Qû-8/3/1)
G_eò @ù^K ùa\cª\ßûeû Ké¾bR^Kê ^òùŸðg Keû~ûAQòö
^ýûde^ô—ùa\ùe K’Y Ké¾^ûc @Qò?
ùa÷¾a\ûi—‘gýûc’ g± \ßûeû K’Y Ké¾ue ùaû] jêG ^ûjó?
@_gýõ ùMû_ûc^ò _ \ýcû^cû
“@_gýõ \ýcû^cû” (9)
(EMþùa\-1cŠk,22@^êaûK,164iìq,31EKþ) (10)
AZýû\ò ùa\cª ùMû_^ùe Ké¾uê CùfäL KeêQ«òö
^ýûde^ô—Gjò cªùe Ké¾^ûc ÆÁ eìù_ ^ûjóö @û_Y UûYòUêYò Keò
@[ð KeêQ«ò?
ùa÷¾a\ûi—@û_Y ~\ò ùa\ bfbûùa @ûùfûP^û Ke«ò, ùZùa
ù\Lôùa iaê aòhdùe ùa\ G_eò aûKý _âùdûM KeòQ«òö(11)cêLý
Ehòcûù^ Gjò ùa\cªe ù~Cñ @[ð KeòQ«ò, ZûKê cû^òaû aòù]dö
(8)
_ec _êeêh(Ké¾) ei Êeì_ û
(9)
Ké¾ùiaû \ßûeû aòPòZâaòkûi_ì‰ð @_âûKéZ Pò\û^¦cd ]ûc còùk Z[û aòaò]
aòPòZâZû_ì‰ð Gjò PòZþRMZþ\ßûe Ké¾ còk«òö
(10)
ùMû_ûkaõgùe RûZ Ké¾uê ù\L, ~ûjûu ùKùa _Z^ ^ûjó @[ðûZþ ùi @PêýZ
@U«òö
(11)
_ùeûlaûù\û ùaù\û$dõ aûkû^ûc^ê g ûi^cþ ö ’(bû.11/3/44)
‘_ùeûlaûù\û
_ùeûlaû\û Ehdü _ùeûlõ cc P _â ò d õö
‘_ùeûlaû\û õö’(bû.11/21/35) aûkaê¡ò~êq
ùfûKcûû @^êgûi^ _ûAñ _ùeûlaû\Zß ùa\e GK Êbûaö Ehòcûù^ @]ôKûõg
ùlZâùe _ùeûlbûùa Z©ß aýûLýû KeòQ«òö KûeY _ùeûùlûqò @ûc(gâúKé¾u) _âòdö
^ýûde^ô—Gùa ùa÷¾a]cðe AZòjûi Kj«êö

ùa÷¾a\ûi—cêñ KjòiûeòQò ù~, ùa÷¾a]cð Rúa ijòZ C\d ùjûAQòö
_â[c ùa÷¾a aâjûà ö gâúcjûù\a ùa÷¾aö @û\ò _âRû_ZòMY ùa÷¾aö aâjûà u
cûî_êZâ ^ûe\ cê^ò ùa÷¾aö G[ôeê ÆÁ ù~ ùa÷¾a]cð iéÁe ò @ûe¸eê
Pûfò@iêQöò Gjû ùKøYiò @û]ê^K ò -]cð ^êùjñö aÉêZü Rúacûù^ ^òMY êð _âKZ
é e ò
^êj« ñ öò ù~Cñ Rúae _âKZ é ò ù~ùZ ^òMY êð ùja, ùi ùiùZ C^ÜZùKûUúe
ùa÷¾aö cjûbûeZ, eûcûdY I _êeûY—GA Mâ^M Ú W
ê K
òÿ @û~ýðcûû AZòjûiö
GA Mâ^cÚ ûûùe ùa÷¾a]cðe C}hðZû _âZ_ ò û\^ Keû~ûAQòö _êYò ù~ùa
ù\a, ê, ù\÷Zý _âbZ é u ò aòhdùe _é[Kþ bûùa a‰ð^û ùjûAQò, ùZùa
@ûùc ]îa I _âjûä \uê _ûAaûö G \êARY gê¡ùa÷¾aö Zûu icdùe @ûjêeò
jRûe jRûe ùa÷¾a [ôùf, Zûjû ùKCñVò Kêjû~ûA ^ûjóö KûeY AZòjûiùe
_âcL
ê aýqòcûûe ^ûc \ò@û~ûGö ]îa c^êu ù_øZâ I _âjûä \ Kgý_ _âRû_Zòu
ù_øZâö Gcûù^ @û\òKûke G[ôùe iù¦j ^ûjóö AZòjûie @ûe¸eê
ùa÷¾a]cðKê flý Ke«êö _ùe iì~ýðaõgú I P¦âaõgú eûRûcûù^ Gaõ bf-
bf cê^-ò Ehòcûù^ aò¾ê _eûdY [ôùfö iZý, ùZâZû I \ßû_e Zò^ò ~êMe
G_eò a‰ð^ @Qòö Kkò~M ê ùe c]ý \lòYbûeZùe gâúeûcû^êR, gâúc]ßû·~ýð
I gâúaò¾Êê ûcú Z[û _½òcbûeZùe gâú^ò´û\òZýÊûcú jRûe jRûe ùfûKuê
aòg¡ ê ùa÷¾a ]cðùe \úlòZ Keò[ùô fö Zûu Ké_ûeê bûeZahðe @¡ðiõLýK
c^êhý cûdûicê\â _ûe ùjûA bMa\þ bR^ùe _âaé© ùjûAQ«òö GA
awù\gùe ù\L«ê, ùcûe _âûùYgße gâúgPú^¦^ ùKùZ \ú^-jú^ I
_ZòZuê C¡ûe Keòùfö Giaê ù\Lô gêYò @û_Yuê ùa÷¾a-]cðe cûjûcôý
ù\Lû~ûC ^ûjó?
^ýûde^ô—VòKþ @Qò, Kò«ê _âjäû\ @û\òuê ùKCñ @û]ûeùe ùa÷¾a
Kêjû~ûA _ûùe?
ùa÷¾a\ûi—gûÈ @û]ûeùeö h‹ûcKð _âjûä \Kê cûdûaû\\ßûeû \ìhZ ò
aâjmà û^ gòlû ù\aûKê ·jê[ñ ùô fö Kò«ê _âjûä \ ùicûû gòlûKê ^ gòLô jeò^ûcKê
gûÈiûe eìù_ @û_ùYA[ôùfö ùZYê ùi ^òe«e ù_âcùe jeò^ûc Keê[ùô fö
@ZGa _âjûä\ RùY gê¡ùa÷¾a,G[ôùe iù¦j ^ûjóö cìk K[û ùjCQò, UòKG ò
^òeù_l I iìlà \éÁò aò^û gûÈ Zû_ô~ýð aêSû~ûA ^ _ûùeö
^ýûdûe^ô—~\ò ùa÷¾a ]cð G_eò iéÁò @ûe¸eê ·fò @ûiêQò, ùZùa

ùP÷Z^ý cjû_âbê G_eò K’Y ^ì@û gòlû ù\ùf, ~ûjû\ßûeû ùi aòùgh
gâ¡ûe_ûZâ ùjùa?
ùa÷¾a\ûi—ùa÷¾a]cð Kck`êf _eò icdû^êiûùe Kâcgü _âÇêUòZ
ùjûA @ûiêQòö _â[ùc KkòKû eìù_ [ôfûö _êYò KòQò aòKgòZ ùjfû Gaõ
ùghùe _ì‰ðaòKgòZ ùjûA ^òR iêM§ùe ·eò\òMKê cjKûA Rúacûûê
@ûKéÁ Kfûö aâjàûu icdùe bûMaZe PZêùgæûKú i¹Z bMaZþmû^,
cûdûaòmû^, bqò-iû]^ I ù_âc Rúacûû jé\dùe @uêe eìù_ _âKûg
ùjfûö Gjû ùa÷¾a]cðe @uêeòZ Kûkö _âjäû\ @û\òu icdùe Gjû KkòKû
eì_ ù^fûö Kâcgü ùa\aýûi cê^úu ùakKê Gjûe _ûLêWÿû @Ì aòKiòZ
ùjfûö eûcû^ê R I c]ß @û\ò @û·~ýð c ûû icdùe Gjû
@¡ðaòKgòZ_ê¿ûKûe ù^fû Gaõ gâúc^þ cjû_âbêu icdùe Gjû _ì‰ðaòKgòZ
ùjûA ^òR iêM§\ßûeû iûeû RMZKê @ûKéÁ Kfûö ^ûc-ù_âc ùa÷¾a]cðe
@Zò ^òMX
ê ÿ bûa, ~ûjû gâúc^þcjû_âbê Rúacûû _ûAñ _âKûgòZ Kùfö gâú^ûc
iõKú©ð^ _ec @cìfý I @Zò @û\eYúd aÉêö Gjû K’Y @ûMeê ùKjò
_âKûgòZ Keò[ôùf? ~\ý_ò Gjû gûÈùe _ìaðeê [ôfû, Z[û_ò Rúacûû
@ûMùe Rßk« eìù_ _âKûgòZ ùjûA ^ [ôfûö ^Zêaû iû]ûeY Rúa GjûKê
^òùR @ûPeY Keò_ûeò[ûù«ö gâúc^þcjû_âbêu _ìaðeê ù_âceibŠûe K’Y
G_eò ùKùa aòZeòZ ùjûA[ôfû?
^ýûde^ô — bf K[û, ~\ò Kú©ð ^ GùZ C_Kûeú ùZùa
_ŠòZcŠkòùe Gjûe @û\e ^ûjó KûjóKò?
ùa÷¾a\ûi—@ûRòKûfò “_ŠòZ” g±e @[ð aò_eúZ ùjûA~ûAQòö
gûÈe _ûe\gðú(CRßkû) aê¡òKê _Šû Kêjû~ûGö G_eò aê¡ò~êq ùfûKuê
‘_ŠòZ’ Kêjû~ûGö Gjò _âKéZ @[ðKê QûWÿò Gùa @Ì-ajêZ iõÄéZ _Xÿò ^ýûd
I iáZò gûÈcûûe ùfûKeõR^@[ð KûeK Z[û ^òe[ðK ~êqò-Rûfe
aòÉûeKcûù^ jó “_ŠòZ” ùaûfûCQ«òö G_eò _ŠòZcûù^ ]cðe Zû_ô~ýð I
gûÈe _âKéZ @[ð Kò_eò aêSòùa aû aêSûA _ûeòùa? ^òeù_l ùjûA gûÈ
@¤d^ Kùf ù~Cñ `k còùk; Zûjû gêÃ ZKð-aòZKð \ßûeû K’Y còkò
_ûeòa? Kkò~êMùe aý[ð aòZŠûaû\\ßûeû ^òRKê I @^ýKê a*ôZ Keê[ôaû
a*K jó ‘_ŠòZ’ û G_eò _ŠòZ cŠkòùe NU-_U i´§ú ZKð jó iaêùaùk

Pûfê[ûGö ùiVûùe aÉê(bMaZþ) mû^, i´§-mû^, Rúae Pec _âùâ dûR^
I Zûjû _ûAaûe C_ûd aòhdùe @ûù\ø Pyðû jêG ^ûjóö ~[û[ð Z©ß
aòùaP^ ^ ùjùf ù_âcKê I iõKú©ð^Kê RYû~ûA ^_ûùeö
^ýûde^ô—cêñ cû^êQò, Gùa bf _ŠòZ ^ûjñû«òö Kò«ê CyùgâYúe
aâûjàYcûù^ ùa÷¾a]cðKê KûjóKò @ÊúKûe Ke«ò? aâûjàYcûù^ Êû©òKö
ÊûbûaZü iZý_[ùe I C©c]cðùe aâûjàYcûû eêPò jêGö ùZùa
@]ôKûõg aâjàY ùa÷¾a]cðe aòùeû]ú KûjóKò?
ùa÷ ¾ a\ûi—@û_Y _·eê Q «ò ùaûfò cê ñ Kjò a ûKê aû¤ùjCQò ö
ùa÷¾acûù^ ÊûbaZü @^ýcûû Pyðû Ke«ò ^ûjóö ~\ò @û_Yu c^ùe
\êüL I ùKâû] ^ jêG Gaõ iZý RûYaûKê Azû Rù^à, ùZùa cêñ @û_Yu
ùgh _âgÜe C©e ù\aûKê ùPÁû Keòaòö
^ýûde^ô—~ûjû aò ùjC, @ûùc gûÈ _Xÿò gc, \c I ZòZòlûe
_l_ûZúö @ûùc @û_Yu K[û ijý Keò_ûeòaê ^ûjó, G_eò ^êùjñö @û_Y
^òüiõùKûPùe ÆÁeìù_ Kj«ê; _âKéZ K[û ÊúKûe Keòaêö
ùa÷¾a\ûi—ù\L«ê, eûcû^êR, c]ß, aò¾êÊûcú I ^ò´û\òZý—Gcûù^
icùÉ aâûjàYö ùicûûe jRûe jRûe aâûjàY gòhý [ôùfö ùMøWÿù\gùe
@ûc gâúùP÷Z^ý cjû_âbê ùa÷\òK aâûjàY, ^òZýû^¦ _âbê eûXÿúd aâûjàY,
@ù\ß÷Z_âbê aûùe¦â aâûjàY Gaõ ùMûÊûcú I cjû«cûù^ @]ôKûõg jó aâûjàYö
jRûe jRûe CyùgâYúe aâûjàY a©ðcû^ ùa÷¾a]cð MâjY Keò icMâ
aògßùe _â·e KeêQ«òö G_eò iÚòZòùe CyùgâYúe aâûjàY ùa÷¾a]cðKê @û\e
Keê^ûjû«ò, Kò_eò Kjò_ûeòùa? Kò«ê Kìkù\ûh, iwù\ûh I gòlûù\ûh
ù~ûMñê ùKùZK aâûjàYaõgùe R^àò c¤ ùa÷¾a]cðKê aòù\ßh Ke«òö Gjû
Zûu \êbûðMý I _Zê _eòPdö ùicûû aâûjàYZß ^ûjóö aòùghZü
gûÈû^êùcû\òZ i\þaâûjàY KkòKûùk ajêZ Kcþ Gaõ ùijò @ÌiõLýK aâûjàY
jó ùa÷¾aö aâûjàY ùa\cûZû MûdZâúuê _ûAaûcûùZâ \úlòZ ùa÷¾a
ùjûA~û@û«òö Kkòe iõiMðeê ùicûû c¤eê ùKùZK _êYò @ùa÷\òK \úlû
ùÂ ùa÷¾a]cðKê ZýûM Keò\ò@«òö @ZGa ùa÷¾aaâûjàYu iõLýû @Ì
ù\Lô bìf iò¡û« ù^ùa ^ûjóö
^ýûde^ô—@]ôKûõg ^úPRûZòe ùfûùK ùa÷¾a]cð KûjóKò ÊúKûe

Ke«ò?
ùa÷¾a\ûi—Gjû ^òüiù¦j ù~, ^úPRûZòe @]ôKûõg ùfûK ^òRKê
\ú^-jú^ cY«òö GYê ùicûù^ ùa÷¾au \dûe _ûZâ jê@«òö ùa÷¾au
Ké_û aò^û ùKjò ùa÷¾a ùjûA_ûeòa ^ûjóö RûZòc\ I ]^c\ @û\òùe C^à©
aýqòe jé\dKê \ú^Zû QêAñ_ûùe ^ûjñòö iêZeûõ ùicûû _ùl ùa÷¾au
Ké_û \êfðb jêGö
^ýûde^ô—cêñ Gjò aòhdKê @ûC @ûMKê aXÿûAaûKê ·jêñ ^ûjóö KûeY
Kkò~êM aâûjàYu i´§ùe CfäòLôZ gûÈe KùVûe aP^Kê @û_Y Kâcgü
eûlûiûü Kkò c ûgâ ò Z ý Rûdù«
C¡é Z Keò ù aö aeûj _ê e ûùYûq ‘eûlûiûü
aâjàù~û^òhê’ @û\ò aP^Kê gêYò @ûcKê ajêZ \êüL fûMêQòö G[ô_ûAñ G
(12)
aòhdùe Pyðû CVûAaò^òö @ûzû, Kj«ê @û_Ycûù^ @^«mû^Êeì_

gâúgueû·~ðýuê KûjóKò @û\e Ke«ò ^ûjóö
ùa÷ ¾ a\ûi—@û_Y K’Y Kjê Q «ò ? @ûùc gâ ú gueû·~ýð u ê
gâúcjûù\au @aZûe cû^êQêö gâúc^þ cjû_âbê Zûuê @û·~ýð eìù_ i¹û^
ù\aû _ûAñ gòlû ù\AQ«òö @ûùc gueû·~ýðuê @û\e Keêö Kò«ê Zûu\ßûeû
_âKûgòZ cdûaû\Kê ÊúKûe Keê^ûjêöñ cûdûaû\ ùa÷\K
ò -]cð ^êùjñ aeõ _âz^Ü
ùaø¡cZö @ûiêeú_âaé©òe ùfûKu _ûAñ bMaûû @ûmûùe gueû·~ðý
ùa\ ùa\û« I MúZûe aò_eúZ @[ð Keò ‘@ù\ß÷Zaû\’ _âKûg KeòQ«òö
Gjû\ßûeû @û·~ýðue jó ù\ûh K’Y ù~ Zûuê ^ò¦û Keû~òa? aê¡ù\a
bMaûû @aZûeö ùi c¤ ùa\-aòeê¡ ùaø¡cZ _·e KeòQ«òö Z[û_ò
K’Y ùKjò @û~ýð i«û^ Zûue ^ò¦û Ke«ò? ~\ò Kêj, ùa÷hcý ù\ûh
\éÁòeê gâúbMaû^þ I cjûù\au _ùl G_eò Kû~ðý ùgûb^úd ^êùjñö ùZùa
C©e ùja, aògß_ûkK bMaû^þ I Zûue KcðiPòa cjûù\a iaðm I iað
cwkcdö ùicûûVûùe ùa÷ h cý ù\ûh fûMò a ^ûjó ö @m I
lê\âRúacûù^ Zû’e cûcðòK @[ð ^ RûYò ùicûû ^ò¦û Ke«òö bMaû^þ I
Zûu Kcð, c^êhýe c^Vûeê I aê¡òVûeê @ZúZö GYê “Bgßeue G_eò
(12)
eûlûicûù^ KkòKê @ûgâdKeò aâûjàûYKêkùe R^à ^ò@«òö
Kû~ðý VòKþ ^êùjñ, G_eò ùjûA[ôùf bf ùjûA[û«û”—iêaê¡òcû^þu _ùl

G_eò Kjòaû VòKþ ^êùjñö @iêeÊbûa ùfûKuê cûdûaû\ eì_K Rûfùe
@ûa¡ eLôaûe _âùdûR^ K’Y—Zûjû iað^òd«û _eùcgße RûY«òö
Rúacûûê iéÁK ò eòaû I _âkdKûùk ùicûûê ]ßõiKeòaûe Zû_ô~ýð K’Y—
Zûjû RûYòaûe @ûce ùKøYiò C_ûd ^ûjòñö iaê KòQò bMaûû fúkûö
bMa\þbq bMaûû fúkûK[û gâaYùe jó @û^¦ _û@û«ò, Zûu i´§ùe
ZKð-aòZKð Keòaû _i¦ Ke«ò ^ûjòñö
^ýûde^ô—@û_Ycûù^ cûdûaû\Kê ùa\, ùa\û« I MúZûe aòeê¡
ùaûfò KûjóKò Kj«ò?
ùa÷¾a\ûi—~\ò @û_Y C_^òh\þ I ùa\û«-iìZâKê _XÿòQ«ò, ùZùa
Ké_û_ìaðK cûdûaû\e _êÁòKûeK cª I iêZâKê Kj«êö cêñ Zû’e ~[û[ð @[ð
RYûA _âcûYòZ Keòù\aò ù~, Zûjû cûdûaû\e _êÁò Keê^ûjóö ùKùZK
cªùe cûdûaû\e @ûbûi còùk, Kò«ê _ìað I _e cªKê aòùaP^û Kùf
@[ð ÆÁ ùjûA~ûG I cûdûaû\ @[ð ZòùeûjòZ ùjûA~ûGö
^ýûde^ô—bûA! cêñ C_^òh\þ I ùa\û« _Xÿò^ûjóö ^ýûdgûÈe
aòhd ùjùf @<û bòWÿ_ûùeö NUKê _U Keò_ûùe I _UKê NU Keò_ûùeö
MúZû @Ì KòQò _XÿòQò iZ, Kò«ê Mbúe _âùag ^ûjòñö `kZü ùcûùZ GVûùe
^úea ùjaûKê _Wÿòfûö @ûzû, @ûC ùMûUòG K[û _·eêQò, @û_Y aWÿ _ŠòZ;
ùZYê bfbûùa aêSûAù\ùaö ùa÷¾acûù^ aò¾êu _âiû\ _âZò @Zò gâ¡û
eL«ò, Kò«ê @^ý ù\aúù\aZûu _âiû\ _âZò @gâ¡û Ke«ò KûjóKò?
ùa÷¾a\ûi—cêñ _ŠòZ ^êùjñ ^òZû« cêLðö cêñ ~ûjû KjêQò, Zûjû Mêeêù\a
_ecjõi aûaûRú cjûeûRu Ké_ûö gûÈ @^«ö ùKjò aò iaê gûÈ @¤d^
Keò ^[û«ò I cêñ c]ý Keò^ûjóö gûÈeì_K icê\âKê c^Úò Mêeêù\a ù~Cñ iûe
gòlû ù\AQ«ò, cêñ ZûKê gûÈ_âZò_û\òZ iò¡û« eìù_ ùN^òQòö aÉêZü
ùa÷¾acûù^ @^ý ù\aú-ù\aZûu _âiû\ _âZò @gâ¡û eL«ò ^ûjóö gâúKé¾
Bgßeue Bgße @[ðûZþ _eùcgßeö ù\aú-ù\aZû Zûue \ûi-\ûiú @[ðûZþ
bqö bqcûû _âiû\Kê ùa÷¾acûù^ ùKùa @gâ¡û Ke«ò ^ûjóö KûeY
bqu _âiû\ ùiaûeê gê¡bqò còùkö bqu _û\]ìkò, PeYûcéZ I
@]eûcéZ—Gjò Zò^òUò jó baùeûMe cùjûh]ô Êeì_ö aÉêZü cûdûaû\ú
ù\aZûuê @^Ü @û\ò ù^÷ùa\ý @_ðY Kùf, cûdûaû\-^òÂûeì_K ù\ûh ùjZê

ù\aZû ùijò ù^÷ùa\ýKê MâjY Ke«ò ^ûjóö gûÈùe Gjûe bêeò bêeò
_âcûY ejòQöò _Pûeòùf Kjòaöò ù\aúùaaZûue _ìRûeú @]ôKûõg cûdûaû\ú
jê@«òö Zûu\ßûeû @_òðZ ù\a_âiû\ MâjY Kùf bqò jû^ò jêGö Gaõ
bqòù\aúu ^òKUùe @_eû]ô ùjaûKê _ùXÿö ~\ò gê¡ùa÷¾a Ké¾uê @_òðZ
_âiû\ @^ý ù\aú-ù\aZûuê @_ðY Ke«ò ùZùa ù\aûù\aú ZûKê ù_âcùe
_ûA ^éZý Ke«òö _êYò ùa÷¾acûù^ ùicûû _âiû\ fbò @û^¦òZ jê@«òö
@ûC ùMûUòG K[û, gûÈ-@ûmû akaû^þö ù~ûM-gûÈùe ù~ûMûbýûiú
iû]KKê @^ý ù\aú-ù\aZûu _âiû\ ùâûKê ^òùh] Keû~ûAQòö Gjûe
@[ð ^êùjñ ù~, ù~ûMú @^ý ù\aZûu _âiû\ _âZò @gâ¡û bûa eL«òö KûeY
ù~ûMiû]^ùe _âiû\ ZýûM Keòùf ¤û^Kê GKûMâ Keòaûùe C_Kûe còùkö
G_eò bqò iû]^ûùe c¤ C_ûiý ù\aZûu aýZúZ @^ý ù\aZûu _âiû\
LûAùf @^^ý bqò iò¡ jêG ^ûjóö ùZYê ùa÷¾acûù^ @^ý ù\aú-
ù\aZûu _âiû\Kê NéYû Ke«ò ùaûfò aêSòùf bêf ùjaö gûÈmû^û^êiûùe
^òR _âùdûR^ iò¡ò_ûAñ _â~^ô Keû~ûG ùaûfò aêSòaûKê ùjaö
^ýûde^ô—aêSòMfò, Kò«ê gûÈi¹Z ~mùe _gêa]Kê @û_Ycûù^
aòùeû] Ke«ò KûjóKò?
ùa÷¾a\ûi—_gêa] Keòaû gûÈe CùŸgý ^êùjñö ùa\ùe ‘cû cû
jò õ iýûZþ iað û Yò bê Z û^ò ’—cª\ßûeû _gêjòõiûKê ^òùh] Keû~ûAQòö
ÊbûaZü cYòh ZûciòK I eûRiòK [ôaû _~ýð« ÈúiõM, cûõiblY I
c\ý_û^ùe @ûiq eùjö ùa\e CùŸgý c^êhýKê G[ôùe _âaé© KeûAaû
^êùjñ, aeõ ^òaé© KeûAaûö GA _âaé©òcûûe CzévkZûKê Kâcgü \c^
_ûAñ ùa\ùe c\ý, cûõi I ùc÷[êê aýaiÚû \ò@û~ûAQòö ~[û—@^òdcòZ
ùc÷[ê^ Keê[ôaû ùfûKu _ûAñ aòaûj aýaiÚû, ^òe«e cûõi blYKûeúu
_ûAñ ~mùe _gê a ] Keò cûõiblYe aýaiÚ û I aò ù gh Kâ ò d û
(ùiøZâûcYú)\ßûeû c\ý_û^ aýaiÚû @Qòö Gjò aýaiÚûe @af´^\ßûeû
c^êhýe _âaé©òcû^ Kâcgü iõKêPòZ ùjûA ùghùe _ìì‰ð eìù_ ^òaé©
ùjûA~ûGö ùa\ùe _gêa]e @ûmû \ò@û~ûA ^ûjóö aeõ Gjûe Zû_ô~ðý
Gjò_eò—
ùfûùK aýaûdûcò h c\ýùiaû

^ò Z ýûÉê R ù«û^ð jò ZZâ ù·\^ûö
aýaiÚ ò Z ò ù Éhê aò a ûj~m
i ê e û M â ù j ÷ e û i ê ^ ò a é © ò e ò Á û ö ö (13)
(gâúcnû.—11/5/1)
G aòhdùe ùa÷¾acûû iò¡û« ùjfû, ZûciòK I eûRiòK _âaé©ò
c^êhý _gêa] Kùf, ùKøYiò @û_©ò ^ûjòöñ Kò«ê iû©ßK
ò _âa©
é ~
ò q
ê c^êhý\ßûeû
_âûYújòõiû K©ðaý ^êùjñö Rúajòõiû _gêaé©òö
@jÉû^ò ijÉû^ûc_\û^ò PZê ¾ \ûcþ ö
_õ»ê ^ ò ZZâ cjZûõ Rúùaû Rúaiý Rúa^cþ ö ö (14)
(gâúcnû.—1/13/47)
c^êiáZòe ^ò‰ðd c¤ iêÆÁ -

_â a é © ò ù ehû bì Z û^ûõ ^ò a é © ò É ê cj`kûöö (15)
(c^êiáZò—5/56)
^ýûdeZÜ—_òZéEYeê C¡ûe _ûAñ ù~Cñ gâû¡û\ò Kcð Keû~ûG,
ùi[ôùe ùa÷¾acûù^ @û_©ò Ke«ò KûjóKò?
ùa÷¾a\ûi—Kcðùe @ûiq _êeêh KcðKûŠ @^êiûùe gâû¡ Kùf,
ùi[ôùe ùa÷¾acûû ùKøYiò @û_©ò ^ûjòñö gûÈ ùKak GZòKò ^òùŸðg
Ke«ò—
(13)
iõiûeùe c\ý, cûõi I ùc÷[ê^ _âZò _âûYúcûûe ÊûbûaòK _âòaé©ò jêG, ùZùa
ZûKê ùi[ôùe _âaé©ò _ûAñ aò]û^ Keû~ûA ^_ûùeö G_eò iÚòZòùe aòaûj, ~m I
ùiøZâ û cYú ~m\ß û eû jó Zûjû Mâ j Y Keò a ûe aýaiÚ û \ò @ û~ûAQò ö Gjûe @[ð
ùfûKcûûe Czévk _âaé©òe ^òdªYö Gjûe c~ýðû\û _ìaðK iÚû_^ö aÉêZü
ùfûKcûûê ùi[ôeê ^òaé©ò jó ùa\e MêXÿ Zû_ô~ýðö
(14)
jûZ[ôaû _âûYúue jûZ ^[ôaû _âûYú, _û\[ôaû _gêue _û\ ^[ôaû (ZéYûRò)
I aWÿ aWÿ Rúa cûûe ùQûU-ùQûU Rúa @ûjûeö Gjò_eò ùMûUòG Rúa @^ý Rúae
a*ôaûe KûeY jêGö
(15)
(ùc÷[ê^, cûõi I c\ýùe c^êhýe ÊûbûaòK _âaé©ò ùjaû_ùe c¤) Gjò
aòhdcûûeê ^òaé© ùjaû jó cjû`k \ûdKö
ù\ahð ò bì Z û¯^é Y ûõ _ò Z é Y ûõ
^ Kò õ Kùeû ^ûdcé Y ú P eûR^þ ö
iað û cô ^ û ~ü geYõ geYýõ
MùZû cê K ê ¦ õ _eò j é Z ý KZð c þ ö ö
(gâúcnû.—11/5/41)
@[ûðZþ c^êhý bMaûû _ì‰ðgeYùe @ûiòùf, ùi ù\aZû, Ehò, _òZé,
_âûYú, _eòaûe I @Zò[ôcûû EYeê cêq jêGö ùi Kûjûe @]ú^, Kûjûe
ùiaK I Kûjûe a§^ùe eùj ^ûjóö @ZGa _òZéEYeê C¡ûe _ûAñ
KcðKûŠúd gâû¡ @û\ò Kcðe aò]û^ bMaûû geYûMZ bqcûû _ûAñ
^êùjñö ùicûù^ bMaûû _ìRû _ùe _òZé_êeêhuê bMaZþ_âiû\ @_ðY
Keò a§ê-aû§au ijòZ GKZâ _âiû\ _ûAaû aòù]dö
^ýûde^ô—G_eò @aiÚû I @]ôKûe ùKùa @ûùi?
ùa÷¾a\ûi—jeò^ûc I jeòK[ûùe gâ¡û C_ô^Ü ùjaûVûeê ùa÷¾au
GA @]ôKûe @ûùiö
ZaûZþ Kcð û Yò Kê a ð ú Z ^ ^ò a ò ð ù \ýZ ~ûaZûö
cZþK[û gâaYûù\ø aû gâ¡û ~ûa^Ü RûdùZöö (16)
(gâúcnû.—11/20/9)
^ýûde^ô—ùcûùZ @û_Yu aò·e gêYò Lêiò fûMòfûö @Mû] _ûŠòZý I
aò·ee iìlàZû ù\Lô ùa÷¾a]cðùe ùcûe gâ¡û R^àòfûö bûA jeòje! gêÃ
ZKð\ßûeû KòQò fûb ^ûjóö Gcûù^ cjûcùjû_û¤ûd _ŠòZö gûÈ aòùaP^ùe
@Zògd ^ò_êYö ^òR aýaiûd elû_ûAñ @ûùc ~ûjû KòQò Kjòaû ^û KûjóKò,
Kò«ê ^òcûAñu _eò _âZòbûgûkú _ŠòZ I C©c ùa÷¾a Gjò aw bìcòùe
KûjóKò icMâ bûeZùe ùKjò @Q«ò Kò ^ûjó iù¦jö ·f, Gùa ùi_ûeòKê
~òaû; ùak aêWÿò ~ûCQòö @§ûe ùjùf ^\ú_ûe ùjaû KÁ ùjaö
GZòKò gêYò @¤û_K \k “jeòùaûf” “jeòùaûf” Kjò _âiÚû^ Kùfö
G_ùU ùa÷¾acûù^ c¤ bMaû^þ gâúgPú^¦^ ùMøejeòu Rd ù\A
^ûPòaûKê fûMòùfö
öö \gc @¤ûd icû¯öö
(13)
ù~_~ýð« Kcðcd RMZþ I Zjóeê RûZ ÊMð @û\òiêLeê ùa÷eûMý ^ ùjûAQò
@[aû ùcûe fúkûK[û gâaY-Kú©ð^ @û\òùe gâ¡û ^ R^àòQò; ùi_~ðý« Kcð i´§ùe
ù~ùZ aò]ô-^òùh] @Qò Zû @^êiûùe Kcð Keòaû CPòZö
@]¥ûd ^òZý]cð I _âZòcû-_ìRû 171
GKû\g @¤ûd
^òZý]cð I _âZòcû-_ìRû
bûMòe[úe _½òcKìkùe gâúâ\ßú_iÚ ùKûf\ßú_ @«MðZ Kìkòdûû

_ûjûWÿ_êe GK _âiò¡ Mâûcö gâúc^àjû_âbêu icdùe ùiA Mâûcùe
gâúcû]a\ûi Pù…û_û]ýûd(^ûcû«e—QùKøWÿò Pù…û_û]ýûd) ^ûcùe
RùY ùa÷ ¾ a ejê [ ô ù fö Zûu _ê Z â gâ ú aõgúa\^û^¦ VûKê e ö
gâúùP÷Z^ýcjû_âbêu Ké_ûeê ZûuVûùe aòùgh _âbêZû R^àò[ôfûö icùÉ Zûuê
Ké¾u aõgúe @aZûe cYò aõgúa\^û^¦ Kjê[ôùfö ùi aò¾ê_âòdûù\aúu
aòùgh Ké_û_ûZâ [ôùfö aò¾ê_òâdûu @_âKU _ùe Zûu\ßûeû ùiaòZ gâúcì©òðuê
ùi gâú]ûc cûdû_êeeê Kìfòdû _ûjûWÿ_êe @ûYò[ôùfö ùijò\ò^ê ùKùZ\ò^
~ûGñ gâúcì©u
ðò ê Zûu aõg]e ùfûùK ùiaòùfö Kò«ê ùicûù^ gâúRûjÜaúcûZûu
Ké_ûeê gâú_ûU aûN^û_ûWÿû Mfû _ùe cûk* aûiú ùiaûdZcûù^ gâúcì©òðKê
Kìkòdûùe eLô ùiaû Kùfö
_âûPú^ â\ßú_e @ûe_ûeùe Kìfòdû Mâûcö Kìkòdûùe Pò^ûWÿûwû @û\ò
@ù^K _fäú [ôfûö ùiVûe RùY aYòK bq Kìkòdû _ûjûWÿ_êe c¦òeùe
[ùe _ûecû[ôðK cùjû›aUòG Keò[ôùfö ùijò C›aùe ajê aâûjàY-_ŠòZ
Gaõ ùhûjkùKûg â\ßú_e ùa÷¾acûûê ^òcªY \ò@û~ûA[ôfûö cùjû›a
\ò^ iaê@ûWÿê ùa÷¾acûù^ @ûiòùfö gâú^éiòõj_fäúeê gâú@^«\ûi @û\ò,
cûdû_êeeê gâúùMûeûPû¦\ûi aûaûRú @û\ò, gâúaòf_
ß Ãê eòYúeê gâú^ûeûdY\ûi
aûaûRú _âbéZò, gâúùcû\\îceê _âiò¡ êjeò\ûi, gâúùMû\îceê gâú_ecjõi
aûaûRú Gaõ gâúùa÷¾a\ûi Z[û gâúicê\âMWÿeê gâúgPú^¦^\ûi @û\ò
ùa÷¾acûù^ @ûiòùfö icÉu ffûUùe C¡ßð_êŠâ ZòkK, KY×ùe Zêkiúcûkû
I iaðûwùe gâúùMøe^òZýû^¦u cê\âû(Qû_) ùgûbû _ûC[ôfûö icÉu
172 ùR÷ a ]cð GKû\g
jûZùe jeò^ûce cûkû [ôfûö ùKjò ùKjò ùRûe ùRûeùe ‘jùe jùe Ké¾
jùe Ké ¾ Ké ¾ Ké ¾ jùe jùeö jùe eûc jùe eûc eûc eûc
jùe jùeöö
jùeöö’ cjûcª MûC[ôùfö ùKjò ùKjò cé\w KeZûk ijòZ
iõKú©ð^ Keò Keò @ûiê[ôùfö ùKjò ùKjò ‘gâ gâúKé¾ùP÷Z^ý _âbê ^òZýû^¦ö
gâú@ù\ß÷Z M\û]e gâúaûiû\ò ùMøe bqaé¦öö’ Kú©ð^ Keò Keò ^ûPò
^ûPò @ûiê[ôùfö
@ù^Ku @ûLô e ê fê j ùaûjê [ ô f ûö Kûjûe Kûjûe @w _ê f Kò Z
ùjC[ôfûö ùKjò ùKjò KûZeùe Kû¦ò Kû¦ò Kjê[ôùf, ‘ùj ùMøeKòùgûe!
Zêc â\ßú_e ^òZýfúkû ùKùa \gð^ ùjaö’ ùKjò ùKjò cé\w ijòZ
^ûc MûA MûA @ûiê[ôùfö Kìkòdû ^òaûiò^ú ùMøe^ûMeúcûù^ ùa÷¾acûû
_eùcûybûaKê ù\Lô ^òR bûMýe _âgõiû Keê[ôùfö G_eò ~ûC ~ûC
ùa÷¾acûù^ gâúc^þcjû_âbêu ^ûUc¦òeùe C_iÚòZ ùjùfö bqaYòK ^òR
Kû§ùe MûcêQû _KûA ùa÷¾acûû PeYùe _Wÿò @ù^K \ú^Zû _âKûg
Kùfö ùa÷¾acûù^ aiòfû_ùe c¦òeùiaûdZcûù^ ùicûûê VûKêeu
_â i û\ò c ûkû _ò § ûAùfö Gjû_ùe ùP÷ Z ^ýcwke Kú©ð ^ ùjfûö
gâúùP÷Z^ýue @céZcdú fúkû gêYò ùa÷¾acûû iû©ßòK aòKûe _âKU
ùjfûö iaêùfûK ù_âcû^¦ùe aòùbûe [ôfûùaùk \ßûe_ûk @]ôKûeúuê
iìP^û ù\fû, iûZiûA _âMYûe _â]û^ ùcøfaú iûùja cŠ_ aûjûùe
aiòQ«òö ùi ùa÷¾au ijòZ KòQò K[ûaû©ðû KeòaûKê PûjñêQ«òö @]ôKûeú
icûMZ _ŠòZ aûaûRú cŠkúKê ùcøfaò iûjau @ûMc^ I Zûu @bòkûhû
Kjòùfö Zûjû gêYòaûcûùZâ ùa÷¾a cŠòkúùe eibw ùjaû ùjZê aòhû\
ùLkòMfûö
ùcøfaú iûùjau @bò_âûd K’Y? c]ý\ßú_e Ké¾\ûi aûaûRú
@]ôKûeúuê _Pûeòùfö
‘ùcøfaú iûùja _ŠòZ-ùa÷¾au ijòZ _ûecû[ôðK K[ûaû©ðû KeòaûKê
PûjêñQ«òö ùi cêifcûû RùY @\ßòZúd _ŠòZö iað\û ^òR]cð _âPûeùe
@^êeq Kò«ê @^ý]cð _âZò Zûue jé\dùe ZòùkcûZâ Bhðû-ù\ßhe bûa^û
^ûjóö \òfäúe icâûUu \eaûeùe Zûue i¹û^ @Qòö @ûce _âû[ð^û ù~,
\êAPûeò RY _ŠòZ-ùa÷¾a Zûu ijòZ gûÈû[ð Ke«êö `kùe _aòZâ
ùa÷¾a]cðe Rd ùjûA_ûùeö c¦òe @]ôKûeú aWÿ ^câZûe ijòZ C©e

ù\ùfö
ùa÷¾a]cðe _â·e ùjûA_ûùe gêYò KòQò ùa÷¾au c^ùe ùcøfaú
iûùjau ijòZ K[ûaû©ðû Keòaûe AQû R^àòfûö ùghùe ^ò½d ùjfû,
cûdû_êee _ŠòZ ùMûeû·¦\ûi aûaûRú, ùMû\îce ùa÷¾a\ûi aûaûRú,
RjÜë^Mee ù_âc\ûi aûaûRú I Pµûj…e Kkò_ûa^\ûi aûaûRú ùcøfaú
iûùjau ijòZ K[ûaû©ðû Keòùa Gaõ aûKò icùÉ gâúùP÷Z^ý-cwk-
MúZ ùgh ùjaû_ùe ùiVûKê ~òùaö ^ò¿Zò _ùe Cq ·eRY aûaûRú
“Rd ^òZýû^¦” ]ß^ò ù\A ùcøfaú iûùjau _ûLKê ·fòùfö c¦òe
aûjûùe GK _âgÉ cŠ_ö _ûLKê fûMò aWÿ @gßZþ[ aélUòGö Zû’e N^ I
gúZk Qûdû Zùk ùcøfaú iûùja ^òRe \k ijòZ aiò[ùô fö ùa÷¾acûûê
@ûiòaûe ù\Lô icùÉ Vò@ûùjùf Gaõ @bý[ð^û ijòZ aiòaûKê ^òùa\^
Kùfö ùa÷¾acûù^ ibòuê Ké¾ue \ûi cYò ùcøfaúcûû jé\diÚ
aûiêù\auê \ŠaZþ Keò GK _é[Kþ @ûi^ùe aiòùfö Gùa GK @_ìað
ùgûbû aòeûRcû^ Kfûö ùMûUòG _ûgßðùe _ûPòfû\ûXÿò[ôaû _·g cêifcû^
_ŠòZ iRaûR ùjûA aiòQ«òö _Qùe ùKùZK iêi{òZ ùNûWÿûa§û
ùjûAQ«òö @_e _ûgßðùe \òaý \gð^]ûeú ·eò ùa÷¾a aò^úZ bûùa
aiòQ«òö _Qùe ajê jò¦ê @Zò C›êKZûe ij aiòQ«òö
_ŠòZ ùMûeû·¦ _â[ùc _·eòùf—cjûgd! GA @Kò*^cûûê
WKûAùf KûjóKò?
ùcøfaú a\eêŸú^þ iûùja aò^de ijòZ Kjòùf—@û_Ycûù^ @ûc
ifûc MâjY Ke«êö @ûùc @û_Ycûûê KòQò _PûeòaûKê ·jêñQêö _ŠòZ
ùMûeû·¦ Kjòùf—@ûùc K’Y RûYê ù~ @û_Yu _ûŠòZý_ì‰ð _âgÜe C©e
ù\aê? a\eêŸú^þ iûùja @Ì @ûMKê aXÿò Kjòùf—jò¦ê icûRùe
_âûPú^Kûkeê ù\aú-ù\aZûu _ìRû ·fò @ûiêQòö @ûùc “Kêeû^þ ieò`”ùe
ù\LôQê ù~, ‘@ûfäû \êA ^êjñ«ò GKö ùi ^òeûKûe; ùZYê Zûue _âZòcû
_ìRòùf @_eû] jêGö’ @ûce GA iù¦jKê \ìe Keòaû _ûAñ @ûùc ajê
aâûjàY-_ŠòZuê _Pûeòfêö ùicûù^ Kj«ò—@ûfäû ^òeûKûe Kò«ê ^òeûKûe
aÉêe Pò«^ @i¸aö ùZYê @ûfäûu GK @ûKûe KÌ^û Keò _ìRòaûKê jêGö
Kò « ê GA C©eùe @ûùc iù«ûh ù^ûjê ñ ö KûeY KÌò Z @ûKûe
iAZû^þ(1)\ßûeû ^òcðòZ; ~ûjûKê ‘aýêZþ’(cì©ðò) Kêjû~ûGö G_eò cì©ðò _ìRû
^òZû« ^òhò¡ö Gjû\ßûeû @ûfäûuê i«êÁ Keòaû \ìùe [ûC IfUû ZûuVûeê
\Š ùbûMòaûKê _ùWÿö gêYòQê, @û_Ycûû @û\ò _â·eK gâúùP÷Z^ýù\a
jò¦ê]cðKê ^òùŸðûh KjòQ«òö _êYò Zûu iµâ\ûdùe ‘aêýZþ-_eÉ’ @[ûðZþ cì©ðò-
_ìRûe aýaiÚû ù\Lû~ûGö @ûùc RûYòaûKê ·jêñQê ù~, gûÈaò·eùe GùZ
^ò_êY ùjûA c¤ @û_Ycûù^ cì©òð-_ìRûKê QûWÿê^ûjûñ«ò KûjóKò?
ùcøfaú iûjau _âgÜ gêYò _ŠòZ-ùa÷¾acûù^ cù^cù^ jiòùfö _êYò
_eûcgð Keò _ŠòZ ùMûeû·¦uê ùcøfaú iûùjaue _âge Ü C©e ù\aû_ûAñ
Kjòùfö _ŠòZ ùMûeû·¦ ~[û@ûmû Kjò _âgÜe C©e ù\aûKê @ûe¸ Kùfö
_eùcgße GK @U«òö @û_Ycûù^ ~ûjûuê @ûfäû Kj«ò, @ûùc Zûuê
bMaû^þ Kjêö Kêeû^þ Z[û _êeûYùe ù\gMZ I bûhûMZ ùb\ \éÁòeê
_eùcgßeu @ù^K ^ûcö Kò«ê _eùcgßeu iaê bûaKê _âKûg Keê[ôaû
^ûc aòùgh @û\eYúdö ùZYê @ûùc ‘@ûfäû’, ‘aâj’à, ‘_ecûcôû’ @û\ò ^ûc
@ù_lû ‘bMaû^þ’ ^ûc _âZò @]ôK gâ¡û eLêö ~ûjûVûeê aéjZþ @ûC KòQò
^ûjòñ, Zûu ^ûc @ûfäûö @Zò aéjZþ bûaKê @ûùc _ecbûa cû^ê^ûö ù~Cñ
bûaùe iaðû]ôK Pc}ûeòZû I c]êeZû @Qò, ùijò bûa @]ôK @û\eYúdö
@Zò aéjZþ Kjòùf GK_âKûe Pc}ûeòZû Z jêG Kò«ê Zûe aò_eúZ @Zò iìlà
bûùa c¤ GK_âKûe Pc}ûeòZû @Qòö @ZGa ‘@ûfäû’ ^ûcùe Pc}ûeòZûe
iúcû aêSû~ûG ^ûjóö @[ðûZþ @ûfäûu Vûùe aéjZß @Qò Kò«ê iìlàZß ^ûjóö Kò«ê
“bMaû^þ” g±ùe cûâPò«ûùe ù~ùZ _âKûee Pc}ûeòZû @Qò ùiiaê
GKZâúbìZ ùjûAQòö
icMâ “Ggß~ýð” @[ûðZþ aéj©ûe I iìlàZûe iúcû bMaûû _â[c
flYö iaðgqòc©û bMaûû \ßòZúd flYö cûâ aê¡ò\ßûeû ~ûjû @i¸a
Zûjû bMaûû @Pò«ýgqòe @]ú^ö bMaû^þ ^òR @Pò«ýgqò\ßûeû ~êM_Zþ
iûKûe I ^òeûKûeö ùi iûKûe ^êjñ«ò ùaûfò cû^òùf Zûu @Pò«ýgqòKê
@ÊúKûe Keòaû jêGö ùiA gqò\ßûeû ùi bqcûû ^òKUùe ^òZý
(1)
cêifcû^þ I LâúÁúdû^þcûù^ Bgßeù\âûjúKê aû _û_úKê iAZû^þ Kj«òö
fúkûcì©ðòcdö ‘@ûfäû’, ‘aâjà’ aû ‘_ecûcôû’ ùKak ^òeûKûe ùjaû ùjZê

aòùgh Pc}ûeòZûeê ejòZö bMaû^þ iað\û cwkcd I ~g_ì‰ðö ùZYê
Zûu fúkû @céZcdú(ZéZúd flY)ö bMaû^þ ùiø¦~ýð_ì‰ðö Rúacûù^
^òR @_âûKéZ ù^Zâùe Zûuê iê¦e_êeêh eìù_ \gð^ Ke«ò(PZê[ð flY)ö
bMaû^þ “@ùgh mû^” @[ðûZþ aògê¡, _ì‰ð, PòZþÊeì_ I RWÿûZúZ aÉêö
PòZþÊeì_ jó Zûue gâúcì©ðòö Gjû ‘aýêZþ’ aû iaðbìZ(cûUò, _ûYò, _a^, @MÜò,
aûdê I @ûKûge ^òcòðZ cì©òð)eê @ZúZ(_*c flY)ö bMaû^þ iaêeò K©ðû
ùjûA c¤ ÊZª I ^òùfð_(hÂ flY)—GA Q@Uò flY bMaûûVûùe
flòZ jêGö
bMaûûe \êAUò _âKûg @Qò, ~[û—Hgß~ýð _âKûg I cû]ê~ýð _âKûgö
cû]ê~ýð _âKûg jó Rúacûû _eca§êö ùi jòñ @ûc jé\d^û[ ‘Ké¾’ aû
‘ùP÷Z^ý’ö bMaûû KÌòZ cì©ðò_ìRûKê ‘aêýZþ _eÉ’ aû bìZ_ìRû Kjòùf
@ûc cZe aòùeû] jêG ^ûjóö bMaûû ^òZý aòMâjuê(~ûjû _ì‰ð ùP÷Z^ý)
_ìRòaû ùa÷¾acûû ]cðö ùZYê ùa÷¾acûû aòMâj _ìRû aêýZþ_eÉ aû
bìZ_ìRû ^êùjñö ùKøYiò _êÉKùe cì©òð_ìRû ^òhò¡ ùjùf Zûjû ^òhò¡ ùjûA
^_ûùeö cì©òð _ìRKe jé\diÚ ^òÂû C_ùe jó iaêKòQò ^òbðe Kùeö ~ûjûe
jé\d bìZ_ìRûeê ù~ùZ \ìeùe eùj, ùi ùiùZ gê¡eìù_ aòMâj_ìRû
Kùeö @û_Y ùcøfaú, _ec _ŠòZ, @û_Yu jé\d bìZûZúZ ùjûA_ûùeö
Kò«ê @û_Yu @_ŠòZ ùPfûcûû jé\d K’Y bìZ Pò«ûeê ejòZ ùjûAQò?
ù~ùZ\ìe bìZ-Pò«û @Qò ùicûù^ ùiùZ\ìe bìZ-_ìRû KeêQ«òö cêLùe
Z ^òeûKûe Kj«ò Kò«ê jé\d bêZ-Pò«ûùe beûö gê¡-aòMâj-_ìRû iûcûRòK
ùjaû KVò^ö Zûjû ùKak @]ôKûeúu @^êiûùe aýqòMZ @ùUö @[ðûZþ
~ûjûe bìZûZúZ ùjaûe @]ôKûe R^àòQò, ùi jó bìZ-Pò«û @ZòKâc Keò
gê¡-aòMâj-ùiaû Keò_ûeòaö @ûce aòùgh @^êùeû], @û_Y G aòhdùe
UòKòG Mbúe aò·e Keò ù\L«êö
ùcøfaú iûja—cêñ aòùgh aòùaP^û Keò ù\Lôfò, @û_Ycûù^
‘bMaû^þ’ g±ùe ù~Cñ Q@ Pc}ûeòZûKê iõ~êq Kùf, Kêeû^þ ieò`ùe
‘@ûfäû’ g±ùe c¤ ùijò Pc}ûeòZû Kêjû~ûCQòö ‘@ûfäû’ g±e @[ðKê ùÂ
ZKð-aòZKð Keòaû @^ûagýKö ‘@ûfäû’ jó bMaû^þö
ùMûeû·¦—bfK[û, ùZùa @û_Y _ec-aÉêe ùiø¦~ýðKê I
Hgß~ýðKê cû^òùfö @ZGa RWÿRMZeê _é[Kþ PòZþ-RMZùe Zûue iê¦e
Êeì_ ÊúKéZ ùjfûö ùi jó @ûc gâúaòMâjö
ùcøfaú—_ec-aÉêue PòZþÊeì_ gâúaòMâju K[û @ûc Kêeû^þùe c¤
ùfLû@Qòö @ZGa @ûùc Gjû cû^òaûKê aû¤ö Kò«ê GA PòZþ-Êeì_e _âZòcì©ðò
_âÉêZ Kùf ùi RWÿ-Êeì_ ùjûA~û@û«òö GjûKê @ûùc ‘bìZ’ Kjêö bìZ-
_ìRû\ßûeû _ec-aÉêe _ìRû jêG ^ûjóö G aòhdùe @û_Y aò·e \ò@«êö
ùMûeû·¦—ùa÷¾a-gûÈùe bMaûû aògê¡ Pò^àd cì©ðò _ìRûe
aýaiÚû ejòQòö CyùgâYúe bqcûû _ùl _û[ôða aÉê @[ðûZþ _é[ßú, Rk,
@MÜò @û\ò bìZcûû \ßûeû iéÁ aÉêe _ìRû aò]û^ ^ûjóö
~iýûcô a ê ¡ ò ü
“~iýûcô Kê Y ù_ Zâ ò ] ûZê ù K
Ê]úü KkZâ û \ò h ê ùbøc ARý]úüö
~©ú[ð a ê ¡ ò ü ifò ù k ^ Kjò ð P ò Z þ
Rù^hß b ò ù mhê i Ga ùMûLeüöö ùMûLeüöö” (2)
(gâúc\þbû-10/84/13)
bìZû^ò ~û«ò bìùZRýû (3)(MúZû-9/25)

AZýû\ò iò¡û« aûYú\ßûeû bìZ-_ìRûe @_âZòÂû iìPòZ ùjCQòö Kò«ê
G[ôùe GK aòùgh K[û @Qòö c^êhýKê mû^ I iõÄûee ZûeZcýeê @]ôKûe
còùkö ~òG gê¡ Pò^àd bûaKê aêSòQ«ò ùKak ùi jó Pò^àd aòMâju C_ûi^û
Keòaûùe ic[ðö G aòhdùe ~òG ù~ùZ Zùk @Q«ò ùi ùiùZ Kcþ
aêSòQ«òö @Zò ^òcÜ@]ôKûeúuê Pò^àd-bûa C_faþ]ô jêG ^ûjóö GYê Gcûù^
c^ùe Bgßeu ¤û^ Keòaû _ùe RWÿúd-cì©ðòe KÌ^û Ke«òö céYàdú-
cì©ðòKê Bgße-cì©ðò aêSòaû I c^ùe RWÿcdú-cì©ðòe ¤û^ Keòaû ùMûUòG
(2)
~ûjûe K`, aûZ I _ò©—GA Zò^ò ]ûZêùe Zò@ûeò iÚík geúeùe @ûcôaê¡ò,
Èú-_êZâ @û\òùe ccZßaê¡ò, cûUò, _[e I KûV @û\òe (aòMâj)ùe Bgßeaê¡ò, Rkùe
Zú[ðaê¡ò, Kò«ê bMaZþ bqu Vûùe @ûcôaê¡ò, ccZß-aê¡ò, _ìRýaê¡ò I Zú[ðaê¡ò c]ýeê
ùKøYiò ùMûUòG c]ý ^ûjòñ, ùi c^êhý ùjùf aò ^òùaðû] _gê M]Vûeê c¤ ^úPö
(3)
bìZ _ìRK bìZùfûKKê ~û@û«òö
K[ûö ùZYê @Zò ^òcÜ @]ôKûeúu _ûAñ _âZòcû-_ìRû KfýûY R^Kö aÉêZü
_âZcò û _ìRû ^Kùf iû]ûeY Rúacûû @cwk jêGö iû]ûeY Rúa Bgßeu
_âZò C^àëL ùjùf ùi ^òR i¹êLùe Bgßeu _âZòcû ^ ù\Lô jZûg ùjûA
_ùWÿö
ù~Cñ ]cðùe _âZòcû _ìRû ^ûjó ùijò ]cðe ^òcÜ @]ôKûeú aýqò ^òZû«
aòhdú I Bgße-aòcêL jê@«òö @ZGa cì©òð-_ìRû cûâ]cðe @û]ûe gòkûö
cjûR^cûù^ aògê¡ mû^-ù~ûM\ßûeû _eùcgßeu ù~Cñ cì©ðò \gð^
KeòQ«ò; bqò\ßûeû _aòZâ ùjûA ^òR Pò©ùe ùijò gê¡ Pò^àd cì©òðKê bûa^û
Ke«òö bûaò bûaò bqe Pò© RMZþ _âZò _âiûeòZ ùjùf, RWÿ-RMZùe
ùijò Pò Z þ - Êeì _ e _â Z ò ` k^ @uò Z jê G ö bMaZþ cì © ð ò Gjò _ eò
cjû_êeêh(cjûR^)u \ßûeû _âZò`kòZ ùjûA _âZòcû jê@«òö ùijò _âZòcû
Cy @]ôKûeúu _ûAñ iað\û-Pò^àd, c¤c @]ôKûeúu _ûAñ cù^ûcd aòMâj
Z[û ^òcÜ @]ôKûeúu _ûAñ _â[ùc RWÿcd-aòMâjö _ùe Kâcgü bûa-ùgûbòZ
aê¡òùe Pò^àd-aòMâj eìù_ C\òZ jê@«òö @ZGa iaê @]ôKûeúu _ûAñ
gâúaòMâju _âZòcû bR^úd I _ìR^údö KÌòZ cì©òðe _ìRû @ûagýK ^ûjó
Kò«ê ^òZýcì©ðòe _âZòcû @Zògd cwkcdö ùa÷¾a iµâ\ûdùe aòbò^Ü
@]ôKûeúu _ûAñ _âZòcû _ìRûe aýaiÚû \ò@û~ûAQòö G[ôùe ZòùkcûZâ ù\ûh
^ûjóö KûeY Gjò aýaiÚû \ßûeû jó Rúae C©ùeû©e KfýûY jêGö
gâúcnû.(11/14/22)ùe Kêjû~ûAQò—
~[û ~[ûcô û
_eò c é R ýùZ$ùiø
cZþ _ê Y ýMû[û gâ a Yûbò ] ûù^÷ ü ö
Z[û Z[û _gýZò aÉê iì l à õ
Plê ~ ð ù [÷ a û¬^ iµâ ~ ê q cþ ö ö (4)
Rúaûcôû RMZe RWÿ c^\ßûeû @ûaéZö GZû\ég @ûcôû ^òRKê RûYòaûùe
Z[û _ecûcôûu ùiaû Keòaûùe @ic[ðö gâaY I Kú©ð^ eì_K bqò Keê
C¡a! ùcûe _aòZâ K[û gâaY-Kú©ð^\ßûeû Pò©e cAkû ù~ùZ ù]ûA~ûG,
(4 )
ùcûe RWÿûZúZ Pò^àd iìlà Êeì_ ùiùZ \gð^ jêG; ù~_eò @¬^\ßûeû ù^Zâe ù\ûh
ù~ùZ jùU iìlà aÉêKê ù\Lôaûe gqò ùiùZ @ûùiö
Keê Kâcgü @ûcôûe gqò aùXÿö gqò aXÿòaû _ùe RWÿ a§^ Xòfû _Wÿò~ûGö
RWÿ a§^ ù~ùZ Xòfû jêG; @ûcôûe aé©ò ùiùZ _âak jêGö iûlûZ \gð^
I iûlûZ Kâòdûùe C^ÜZò jêGö ùKjò ùKjò Kj«ò—@Z\þ-aÉêKê \ìùeA
Z\þ-aÉê fbòaûùe _â~^ô Keòaû CPòZö GjûKê gêÃmû^ Kêjû~ûA_ûùeö
RúaVûùe @Z\þ-aÉêKê QûWÿa ò û _ûAñ gqò ^ûjóö KûeûMûeùe a¦ú KG\ú
^òR @_eû]eê \Š ùbûùMö ^ò½òZ \Š ùbûMê[ôaû a¦ú ~\ò icd iúcû
_ìaðeê ùRfþeê cêq ùjaûKê Pûùjñ, ùZùa ZZþKéZ @_eû]e ld @ûagýKö
Rúaûcôû bMaûû ^òZý\ûiö ZûKê bêfò~òaû jó Zûe @_eû]ö GA @_eû]
ùjZê ùi cûdû\ßûeû a§û ùjûAQòö iõiûeùe iêL-\êüL I R^à-céZêý
aûe´ûe ùbûMêQòö ùKøYiò KûeYeê Bgßeu _âZò @Ì eêPò ùjaû _ùe
gâúcì©ðòuê \gð^ Keê Keê I bMaûû fúkû K[û gêYê gêYê Zû’e _ìað
Êbûa(^òZý-Ké¾-\ûiý ) ak _ûGö Zû’e GA Êbûa ù~ùZ \éXÿ jêG ùi
ùiùZ PòZþ-iûlûZþKûee ù~ûMý jêGö gâúcì©òðu ùia^ Gaõ Zûu i´§ùe
gâ a Y I Kú©ð ^ @Zò ^ò c Ü - @]ô K ûeúu _ûAñ GKcûZâ C_ûdö ùZYê
cjûR^cûù^ gâúcì©ðò ùiaûe aýaiÚû KeòQ«òö
ùcøfaú iûja—RWÿ aÉêùe cì©ðò KÌ^û Keòaû @ù_lû cûîòK ¤û^
K’Y VòKþ ^êùjñ ?
ùMûeû·¦—Cbd jó icû^ö c^ RWÿe @^êMZö @ZGa ùi ~ûjûKòQò
Pò«^ Kùe RWÿ aÉêe jó Pò«^ Kùeö ù~_eò ‘aâjà iaðaýû_ú’ Kjòùf
@ûc c^ aâjàe iaðaýû_úZß Pò«û Kò_eò Keòa? ùi aòPeû Zûuê @ûKûg
bkò cûâö Gjûe C_eKê ùi ~òa Kò_eò? aâjàe Pò«û KeêQ—Kjòùf
KûkMZ aâjàe C\d ùjaö ù\g I Kûk RWÿúd aÉêö ~\ò cûî ¤û^
ù\g I Kûke _ùe ^ ùjfû; ùZùa RWÿûZúZ aÉê ùKCñVò còkòa? cûUò-
_ûYò @û\ò QûWÿò \òMùe I ù\gùe Bgßeu KÌ^û iaê bìZ _ìRûö RWÿ_\û[ð
c¤ùe G_eò _\û[ðUòG ^ûjó ~ûjûKê @af´^ Kùf PòZþ-aÉê còkò_ûeòaö
Zûjû ùKak Bgßeu _âZò bûa, ~ûjû RúaûcôûVûùe ^òjòZ @Qòö Bgßeue
^ûùcûyûeY, fúkûMû^ I _âZòcû(gâúcì©ðò)ùe CŸú_^ ùjùf jó ùiA bûa
Kâcgü akaû^þ ùjûA bqò ùjûA~ûGö Bgßeue Pò^àd Êeì_ ùKak
bqò \ßûeû jó @^êba jêGö mû^ I Kcð \ßûeû ^êùjñö
ùcøfaú—RWÿaÉê BgßeuVûeê _é[Kþö Kò«ê Rúacûûê RWÿùe aû§ò

eLôaû _ûAñ iAZû^þ(Bgßeù\âûjú) RWÿ-_ìRûe aýaiÚû KeòQòö @ZGa @ûc
aò·eùe RWÿ-_ìRû ^ Keòaû jó bfö
ùMûeû·¦—Bgße @\ßòZúdö Zûu icû^ @ûC ùKjò ^ûjóö RMZùe
iaêKòQò Zûu\ßûeû ^òcðòZ I Zûue @]ú^ö ùZYê ù~ ùKøYiò aÉêKê ùÂ
c]ý Zûuê C_ûi^û Keò _eòZêÁò Keû~ûA_ûeòaö G_eò KòQò aÉê ^ûjó,
~ûjûe C_ûi^û Kùf Zûue jòõiû ùjaö ùi _eccwkcdö ~\ò
iAZû^þ ùKjò [ûG, ùZùa Bgßeu Azû aòe¡ ê Kû~ðý Keòaûe gqò Zû’Vûùe
ùjûA ^_ûùeö ùiA iAZû^þ Bgßeu @]ú^ RúaUòG jó ùjaö Kò«ê @ûc
aò·eùe G_eò _âKûŠ Rúa còkòaû i¸a ^êùjñö KûeY RMZùe Bgßeu
Azû aòeê¡ Kû~ýð ùjûA ^_ûùeö BgßeuVûeê ÊZª ùKjò ^ûjñû«òö ‘_û_
ùKCñVê iéÁò ùjfû ùaûfò @û_Y _·eò _ûe«òö @ûùc C©e ù\aê—
_âùZýK Rúa bMaûû \ûiö Gjò mû^Kê aò\ýû Kêjû~ûGö GA mû^Kê
bìfò~òaû jó @aò\ýûö ùKøYiò KûeYagZü Rúacûù^ @aò\ýûe @ûgâd
ùÂQ«ò Gaõ ^òR jé\dùe _û_aúR aêYòQ«òö ^òZý _ûhð\ Rúau
jé\dùe _û_aúR ^[ûGö ùi÷Zû^þe KÌ^û ^ Keò C_ùeûq @aò\ýû Z©ßKê
bf bûùa aêSòaû @ûagýKö @ZGa ùbøZòK aòhdùe Bgßeu C_ûi^û
Keòùf @_eû] fûùM ^ûjóö ^òcÜ @]ôKûeúu _ûAñ Gjû @^òaû~ðý Gaõ
Cy-@]ôKûeúu aòùgh KfýûYR^Kö @ûc aò·eùe ‘gâúcì©ðò _ìR^úd
^êùjñ’—Gjû GK cZaû\cûZâö G K[ûe _êÁò _ûAñ KòQò ~êqò I gûÈúd
_âcûY ^ûjóö
ùcøkaú—gâúcì©ðò-_ìRû\ßûeû Bgßeu bûa _âgÉ jêG ^ûjñòö C_ûiK
c^ùe iað\û ùbøZòK bûa^û _âak eùjö
ùMûeû·¦—_âûPú^ AZòjûie @^êgúkêê @û_Yu iò¡û«e ù\ûh
RYû~ûA_ûùeö @]ôKûõg ^òcÜ-@]ôKûeeê gâúcì©ðò-_ìRû @ûe¸ Ke«ò Gaõ
iZþiw _âbûaeê bûa ù~ùZ Cy jêG, gâúcì©ðòe Pò^àdZßKê C_f²ò Keò
ù_âc-iûMeùe ùiùZ aêWÿ«òö @Uk iò¡û« ùjfû, iZþiw jó iaêe cìkö
bMa\þbqu iw ùjùf Pò^àd bMa\þbûa C\òZ jêG Gaõ ùbøZòK-
bûa \ìùeA~ûGö Kâcgü C^ÜZò ùjaû ùiøbûMýe K[ûö @^ý \òMùe
@û~ýð]cð aýZúZ @^ý ]cðùe iû]ûeY-ùfûùK gâúcì©ðò _ìRûe aòùeû]ú
Kò«ê aò·e Keò ù\L«ê; ùicûû bòZeê ùKùZùfûK Pò^d à bûa _ûAQ«ò?
aò Z Kð I jò õ iûùe jó \ò ^ aò Z û«ò ö ùicûù^ bMa\þ b qò e @^ê b a
ùKùZùaùk Kùf?
ùcøkaú—~\ò jé\de bûaeê bMa\þbR^ jêG; ùZùa cì©ðò
_ìRòaûùe @ûù\ø ù\ûh ^ûjóö cêñ GjûKê cû^êQòö Kò«ê KêKêe, aòùfA, iû_ I
fµU_êeêh @û\òuê _ìRòùf bMa\þbR^ Kò_eò ùjûA_ûùe? _ìRý_û\
ù_÷Mé iûùja G_eò bìZ-_ìRûe aòùgh ZòeÄûe KeòQ«òö
ùMûeû·¦—c^êhýcûùZâ Bgßeu _âZò KéZmö ùi ù~ùZ _û_ Kùf
c]ý Bgßeuê _ec-aÉê ùaûfò aògßûi Keò RMZe @nêZ-aÉêuê ^cÄûe
Kùeö iì~ýð, ^\ú, _aðZ I aWÿ aWÿ Rúa-R«êuê cêXÿRúacûù^ Bgßeu
KéZmZû \ßûeû Cù©RòZ ùjûA ÊbûaZü ^cÄûe Ke«òö Gaõ Zûu
^òKUùe jé\de K[ûKê Kjò @ûcô-^òùa\^ Ke«òö Pò^àd bMa\þþ bqò I
bìZ-_ìRûùe aòùgh @«e [ôùf c¤ Bgßeu _âZò KéZmZû cû^ò RWÿ-aÉêKê
^cÄûee `k bf jó jêGö @ZGa ~êqò_ìaðK aò·e Kùf ZûKê ù\ûh
\ò@û~ûA ^_ûùeö iaðaýû_ú ^òeûKûe Bgßeu ¤û^ Gaõ ùicûûê ^cûR
@û\ò ~\ò gê¡-Pò^àd-bûa ejòZ jêG; ùZùa aòùfA-_ìR^Vûeê Gjûe
_û[ðKý K’Y? @ûc aò·eùe ù~_eò aò ùjC Bgßeu _âZò bûùaû\d I
bûaûùfûP^û @_eòjû~ðýö ~\ò ^òcÜ-@]ôKûeúuê ZòeÄûe Keû~ûG Kò´û
C_jûiùe CWÿû~ûG; ùZùa Rúacûû Kâc-C^ÜZòe \ßûe _ìeû_ìeò a¦
Keòù\fû bkò jêGö cZaû\úu `û¦ùe _Wò ~òG iûµâ\ûdòK ùjûA~ûG,
Zû’Vûùe C\ûeZûe @bûa jêGö ùZYê ùicûù^ ^òRVûeê bò^Ü C_ûiKuê
C_jûi I ZòeÄûe Ke«òö ùicûû _ùl G_eò Keòaû bâcûcôKö
ùcøkaú—ùZùa K’Y iaê aÉê Bgße I ùicûû _ìRû Bgßeu _ìRû?
_û_-aÉêcûû _ìRû c]ý K’Y Bgßeu _ìRû? Bgße Gjò _ìRûùe K’Y
i«êÁ jê@«ò?
ùMûeû·¦—@ûùc iaê aÉêKê Bgße Kjê^ûjêñö iaê aÉêVûeê Bgße
_é[Kþ aÉêö iaê aÉê Bgßeu\ßûeû iéÁ I Zûue @]ú^ö iaê aÉêcûû
ijòZ Bgßeu i´§ @Qòö Gjò i´§ ùjZê iaê aÉêùe Bgße-Ròmûiû
ùjûA_ûùeö Gjû ùjC ùjC ‘Rò ûiû-@ûÊû\^ûa]ô’—iìZâ @^êiûùe

Ròmûiû-@ûÊû\^ûa]
Kâcgü Pò^àd-aÉêe @ûÊû\^ jêGö @û_Ycûù^ _ec _ŠòZö UòKòG C\ûe
\éÁòùKûYeê G aòhdKê aò·e Keòùa û @ûùc @Kò*^ ùa÷¾aö @]ôK ZKð-
aòZKðùe _gòaûKê ·jêñ^ûjêñö @ûmû ùjùf @ûùc ‘gâúùP÷Z^ý-cwk’ MúZ
gêYòaûKê ~òaêö
ùcøfaú iûùja G iaê K[û gêYò K’Y ^ò½d Kùf, RYû ^ûjóö KòQò
icd ùcø^ ejò Kjòùf—@û_Yu aò·eùe cêñ aWÿ Lêiúö @ûC ùKaò @ûiò
_êYò KòQò _Pûeòaòö aòk´ ùjfûYò, ~òaûKê ·jêñQêö
G_eò Kjò ùcøfaú iûùja \k-ak ijòZ ùNûWÿûùe PXÿò ‘iûZiûA’
_â w Yû @ûWÿ K ê ·fò ù fö aûaûRúcûù^ c¤ @û^¦ùe jeò ] ß ^ ò ù\A
gâúùP÷Z^ý-cwk MûAaûKê Mùfö
öö GKû\g @¤ûd icû¯öö

182 ùR÷ a ]cð \ß û \g
\ßû\g @¤ûd
^òZý]cð I iû]^
RMZe iKkZú[ð c¤ùe gâúâ\ßú_ cŠk _â]û^ö gâúaé¦ûa^ bkò

gâúâ\ßú_e _eò]ô ùhûjk ùKûgö Gjò ùhûjk ùKûg â\ßú_ @Á\k
Kck icû^ö gâú@«\ðßú_ Gjò Kcke K‰ðòKû Êeì_ aò\ýcû^ö @«ð\ßú_e
ùK¦âiÚkùe gâúcûdû_êe @aiÚòZö gâúcûdû_êee C©eùe iúc«-\ßú_ö
ùiVò gâúiúc«ò^ú ù\aúu c¦òeö c¦òee C©eùe aòfß-_êÃeòYú I
\lòYùe aâûjàY-_êÃeòYú ^ûcùe \êAUò Mâûc @Qòö iû]ûeYZü aòfß-_êÃeòYú
I aâûjàY-_êÃeòYúKê cògûA iòcêkòdû Kj«òö @ZGa â\ßú_e C©eùe
iòcêkòdû Mâûce iÚòZòö gâúc^þcjû_âbêu icdùe GVûùe aWÿ aWÿ _ŠòZcûù^
ejê[ôùfö gâúgPúù\aúu _òZû ^òkûé PKâa©ðúue Gjò iÚû^ùe aûiiÚû^
[ôfûö Zûu Ne ^òKUùe aâR^û[ b…ûPû~ýð ^ûcK RùY ùa÷\òKaâûjàY
ejê[ôùfö aûfýKûkê aâR^û[u aê¡ò ZúÐ [ôfûö KòQò\ò^ c¤ùe ^ýûdgûÈe
_âKûŠ aò\ßû^þ ùjûAMùfö aòfß-_êÃeòYú cûdû_êe, ùMû\îc, c¤\ßú_,
@ûcâNûU, icê\âMWÿ, Kìkòdû I _ìaðiÚkú @û\òe _âiò¡ _ŠòZcûù^ aâR^û[u
^ýûd ic§ú ZKðKê fêjû bkò cû^òùfö ù~CñVò _ŠòZcûù^ GKûVò ùjC[û«ò
aâR^û[ ^ýûd_*û^^ ^ýûde ZKð eì_K ZúÐ aûY\ßûeû ùicûûê aò¡
Keò R{ðeòZ Keò ù\C[û«òö RùY ù^÷dûdòK _ŠòZ Zûue ZúÐ @ûNûZùe
NûAfû ùjûA Zª gûùÈûq ‘cûeY aò\ýû’ \ßûeû ^ýûd_*û^ûê cûeòù\aû
_ûAñ iõKÌ ù^ùfö ùi eê\â\ßú_e gàgû^ùe \òêûZò cûeY-cª R_òaûKê
fûMòùfö
@]¥ûd ^ò Z ý]cð I iû]^ 183
@cûaûiýû eûZò, iaê@ûùWÿ N^ @§Kûeö @]eûZòùe ù^÷dûdòK _ŠòZ
gàgû^ cSòùe @ûi^ fMûA ^òR BÁù\aúuê @ûaûj^ Keò Kjòùf—cû!
Kkò~êMùe Zê jó C_ûiýûö gêYòQò, Zê @Ì R_ùe i«êÁ ùjûA ae ù\Cö
ùj Keûk a\^ú! G \ûi \êüLùe ajê \òêê ùZûe cª R_êQòö [eêUòG
\dû Ke cû! cêñ ù\ûhú ùjùf c]ý Zê ùcûe cû@ûö ùcûe iaê ù\ûhKê lcû
Keò @ûRò \gð^ ù\ö
ù^÷dûdòK _ŠòZ G_eò @û©ð^û\ Keò Keò aâR^û[ ^ýûd_*û^û
^ûcùe cª Cyûeò @MÜòùe @ûjêZò ù\ùfö cªe gqò Kò aòPòZâ! @ûjêZò
ù\aûcûùZâ @ûKûgùe Kkûaû\f XûuòMfûö _âak ùaMùe _a^ ajòòaû
ijòZ aòRêkò PcKòfûö aRâ_ûZ bkò _âPŠ NWÿNWÿò ùjfûö aòRêkòe PcKùe
ùKùZK aòKUûk bìZ-ù_âZ ù\Lûù\ùfö
ù^÷dûdòK _ŠòZ KòQò-Weòùf @agýö Kò«ê ^òRe iaê gûeúeòK gqò
_âùdûM Keò Kjòùf, cû! Gùa @ûC aòk´ Ke^ûjóö
ZZþlYûZþ @ûKûgaûYú ùjfû—‘Pò«û Ke ^ûjóö aâR^û[ ^ýûd_*û^^
@Ì \ò^ùe ZKð-aòZKð QûWÿò gû« ùjûA~òaö Zêùc gû« ùjûA NeKê
ùèò~û@ö’
ù\÷aúaûYú gêYò ù^÷dûdòK _ŠòZ aWÿ i«êÁ ùjùf I Zª-K©ðû
ù\aù\a cjûù\auê aûe´ûe _âYûc Keò NeKê ùèòùfö
aâR^û[ ^ýûd_*û^^ GùKûAgò ahð adiùe \òMaòRdú _ŠòZ
ùjûAMùfö ùi \òêûZò ‘gâúMùwg C_û¤ûd’u Mâ^Úûakú _Xÿê[ôùfö
aûYb…u ‘\ú]ôZò’ ^ûcK ^ýûde Uò_þ_Yúùe GKû]ôK ù\ûh ù\LûA ÊZª
eìù_ Uò__þYú ùfLôùfö NU-_U I @aùQ\-aýaùQ\ ùÂ ZKð-aòZKð
jó Zûu Kû~ýð [ôfûö ^òe«e _û[ðòa \âaý I Kûk @û\òe Pò«ûùe Zûu jé\d
beû[ûGö ùZYê Zûue aòhd Pò«û ^[ôfû @[P ‘_ecû[ð’ g± Kû^ùe
gêYò^[ôùfö
\òù^ iõ§ýûùe aâR^û[ MwûKìkùe aiò aiò ùMøZcue ùhûjk
_\û[ðe Pò«û Keê[ôùfö ùiùZùaùk ^ýûdgûÈe RùY aò\ýû[ðú @ûiò Zûuê
Kjò ù f—cjûgd! @û_Y ^ò c ûAñ _Šò Z u ‘_ecûYê - LŠ^” i´§ú
‘_õûñKò’(1)Kê K’Y gêYòQ«ò?
(1)
`ñûKò—KêU _âgÜ, ^ýûd gûÈùe _âPkòZ @Zò iêlà _ìað _lö
184 ùR÷ a ]cð \ß û \g
^ýûd _*û^^ iòõj _eò MRðò Kjòùf—^òcûAñ _ŠòZ KòG? K’Y Zêùc
RM^Üû[ cògâu _êZâ K[û KjêQ? Zûue ‘`ûñKò’ K’Y ùcûùZ Kêj?
aò\ýû[ðú—KòQò\ò^ _ìùað â\ßú_ùe ^òcûAñ _ŠòZ ^ûcK cjû_êeêh
_âKU ùjûA[ôùfö ùi ^ýûd i´§ú @ù^K ^ì@û ^ì@û ‘`ûñKò’ ùfLô aûYb…
gòùeûcYòuê aòaâZ Keòù\A[ôùfö ùi ^ýûd gûÈùe ZZþKûkú^ @\ßòZúd
aò\ûß ^þ [ôùfö Kò«ê ùi ^ýûdgûÈKê ZêQ cYê[ùô fö ùKak ^ýûdgûÈKê ^êùjñ,
aeõ iûeû iõiûeKê Zêz cYòò ùi _eòaâûRK (i^Üýûi) ùÂ ù\g aòù\gùe
jeò^ûc _âPûe Keò[ôùfö GùaKûe ùa÷¾acûù^ Zûuê _ì‰ðaâjà cû^«ò Z[û
gâúùMøejeò cªùe Zûuê _ìRû Ke«òö _*û^^ cjûgd! @û_Y @agý
[ùe Zûu `ûñKòKê aòPûe Keò ù\L«êö
^òcûAñ _ŠòZu ^ýûd i´§ú ‘`ñûKò’e _âgõiû gêYò Zûjû RûYòaû _ûAñ
aâR^û[ ^ýûd_*û^û ùKøZêjk R^àòfûö ùi ajê _eògâcùe ùKCñVê
ùKCñVê Zûue KòQò ‘`ñûKò’ iõMâj Kùfö cYòhe Êbûa ùjfû, ù~Cñ aòhd
_âZò Zû’e gâ¡û jêG ùijò aòhde @¤û_K _âZò ùi ÊbûaòK gâ¡û Kùeö
aòùghZü RúaòZ cjû_êeh ê u _âZò ^û^ûKûeYeê iû]ûeYùfûKue ijRùe
gâ¡û jêG ^ûjóö _eùfûKMZ cjûRû _âZò ùfûKue @]ôK gâ¡û jêGö
ùZYê ^òcûñA _ŠòZu ‘`ñûKò’ @^êgúkêê aâR^û[u jé\dùe Zûu _âZò
\éXÿ gâ¡û ùjfûö
ùi Kjò fûMòùf—ùj ^òcûAñ _ŠòZ! cêñ ~\ò ùiùZùaùk R^à
ùjûA[û«ò ùZùa ZêcVûeê ùKùZ mû^ @Ròð[û«òö ^òcûAñ _ŠòZ! Zêùc [ùe
ùcû’ jé\dùe _âùag Keö _âKéZùe Zêùc _ì‰ðaâjàö ^Zêaû G_eò ^ýûde
iê¦e ‘`ñûKò’ Zêc cÉòÄeê aûjûeò^[û«ûö _âKéZùe Zêùc ùMøejeòö KûeY
GA iaê aòPòZâ ‘`ñûKò’ Keò Zêùc @mû^-@§KûeKê aò^ûg KeòQö @mû^
ùjCQò @§Kûe @[ðûZþ Kkûö Zêùc ‘ùMøe’ ùjûA Gjò KûkòcûKê \ìe KeòQö
Zêùc ‘jeò’ö KûeY RMZe Pò©Kê jeY Keò_ûeö Zêc ^ýûde ~êqò(`ñûKò)
ùcûe Pò©Kê jeY KeòQòö
G_eò Kjê Kjê aâR^û[ C^à© ùjûA, ùj ^òcûAñ _ŠòZ! ùj ùMøejeò!
\dûKe! Kjò ùRûe-ùRûeùe Pò}ûe Kùfö cêñ ùKùa Zêc icû^ ‘`ñûKò’
Keò_ûeòaò? RYû^ûjó, Zêc \dû ùjùf cêñ ^ýûd gûÈe ajêZ aWÿ _ŠòZ
@]¥ûd ^ò Z ý]cð I iû]^ 185
ùjaòö aâR^û[ c^Kê c^ bûaòùf—ùMøejeòu _ìRKcûù^ ùcû bkò

^ýûd _ûŠòZý ùjZê ^òcûAñ _ŠòZu _âZò @ûKéÁ ùjûAQ«òö ù\ùL,
ùMøejeòu K’Y K’Y ^ýûdMâ^Ú ùicûû ^òKUùe @Qòö Gjû bûaò ùi
ùMøebqu iw Keòaû _ûAñ Kûc^û Kùfö ^òcûAñ _ŠòZ I ùMøejeò @û\ò
gê¡ ^ûc aûe´ûe Cyûeòa ò û \ßûeû Gaõ ùMøebqu iw Azû ùjZê aâR^û[u
aWÿ iêKéZ ùjûAMfûö
aâR^û[ \òù^ ùbûR^ Keê[û«ò; _ûLùe Zûu ùRùRcû’ aiò
Lê@ûC[û«òö ùi ùRùRcû’uê _·eòùf—cû’! K’Y Zêùc ùMøejeòuê
ù\LôQ? gâúùMøeûwu ^ûc gêYòaû cûùZâ ùRùRcû’u aûfýKûk K[û cù^
_Wÿòfûö ùi Kjòòùf, @ûjû! Zûue Kò cù^ûje eì_! ùijò c]êe eì_Kê
K’Y @ûC ù\Lô _ûeòaò? ùiA bìa^ùcûjêì_Kê ù\Lô K’Y ùKjò iõiûeú
ejò_ûùe? ùi bûaûùagùe jeò iõKú©ð^ Kfûùaùk â\ßú_e _gê-
_lú, aél-fZû @û\ò ù_âcùe c© ùjûA Z^c^Kê jRûA ù\C[ôùfö
@ûRò c¤ ùiA bûa cù^_Wÿòùf @ûLôeê @ûù_ @ù_ fêj Liò @ûùiö
aâR^û[ _êYò _·eòùf, cû’! Zêùc K’Y Zûu Rúaê ùKøYiò NUYû
RûYòQ? ùRùRcû’ C©e ù\ùf—RûYòQò, _ê@! ùi gPúcûZûu ijòZ
Zûu cûcêñ NeKê @ûiòùf @ûcNee aêXÿúcûù^ Zûuê gûM-@^Ü Lê@û«òö ùi
gûMe Lêaþ _âgõiû Keò Keò aWÿ ù_âce ijòZ Lû@û«òö ùiZòKòùaùk
aâR^û[u cû’ Zûu [ûkòùe gûM _ehòùfö ‘ù^÷dûdòK ^òcûAñ _ŠòZu _âòd
gûM’ ùaûfò Kjò @û\eùe Zûjû ùbûR^ Kùfö ùi ù^÷dûdòK ^òcûAñ
_ŠòZu _âZòbû _âZò ajêZ @ûKéÁ ùjùfö _ecû[ð ùaû] gì^ý aâR^û[
^ýûd _ûŠòZý ùjZê ^òcûAñu _âZò GùZ @ûKéÁ ùjùf ù~, Zûjû a‰ð^ûZúZö
^òcûAñ _ŠòZ Zûuê ajêZ bf fûMòùfö ^òcûAñu ^ûc Zûu Kû^Kê @]ôK _âòd
fûMòfûö “gPú^¦û Rd ”e ]ß^ò ù\A bòlû cûMê[ôaû bòlêcûûê @û\ee
ijòZ bòlû \ò@«òö ùaùkùaùk ùi cûdû_êe ·fò~û@û«òö ùiVûùe
aûaûRúcûûVûeê ùMøeûwu ^ûc gêY«ò Gaõ Zûue aò\ýû @¤d^
i´§ùe ajê _âgÜ _Pûe«òö G_eò \êA·eò cûi aòZòMfûö Gùa aâR^û[
@ûC _ìað bkò ^ûjñû«òö iaêK[ûùe Gùa ^òcûAñ bf fûM«òö ^ýûd @¤d^
I @¤û_^ Z[û gêÃ ZKð-aòZKðùe @ûC Zûue eêPò ^ûjóö ]úùe ]úùe
186 ùR÷ a ]cð \ß û \g
ù^÷dûdòK-^òcûAñ a\kùe bq-^òcûAñ Zûu jé\dKê RòYòMùfö cé\w I
KeZûke ]ß^ú gêYò Zûu jé\d ^ûPò CVêQòö gê¡ bqcûûê ù\Lô c^Kê
c^ _âYûc Ke«òö gâúâ\ßú_ bìcòKê gâúùMøeûw ù\au @ûaòbðûa bìcò RûYò
bqò Ke«òö Zûue _âZò\ß¦ú _ŠòZcûù^ aâR^û[u G_eò \gû ù\Lô _âi^Ü
ùjùfö a©ðcû^ ùicûù^ ^òbðd ùjûA Neê aûjûeòùfö ù^÷dûdòK _ŠòZ
bûaòùf, Zûu AÁù\a aâR^û[uê ^òÃcðû Keòù\ùfö Gùa @ûC bd ^ûjòñö
\òù^ aâR^û[ bûMòe[ú Kìkùe ^òRð^ùe aiò bûaêQ«ò—^ýûd gûÈe
_âKûŠ aò\ßû^þ ^òcûAñ ~\ò ^ýûdgûÈ QûWÿò bqò_[Kê @af´^ Keò_ûeòùf,
ùZùa @ûùc ùi_eò Kùf ù\ûh K’Y? ^ýûde ùNeùe a¦ò[ôfû _~ýð«
^û ùcûe bqò ijòZ i´§ [ôfû Gaõ ^û cêñ ^òcûAñu ^ûc gêYò[ôfò?
ùiùZùaùk ùcûùZ LûAaû, _òAaû I ùgûAaû _ûAñ icd ^[ôfûö Kò«ê
Gùa cêñ iµì‰ð aò_eúZ ù\LêQòö a©ðcû^ ^ýûdgûÈ cù^_Wÿê ^ûjó aeõ
iað\û ‘ùMøeûw’u ^ûc iàeY ùjCQòö ùa÷¾acûû bûa_ì‰ð ^éZý @Zò
cù^ûje RYû_WÿêQòö iaê KòQò VòKþ @Qò, Kò«ê cêñ RùY ùa÷\òK aâûjàY-i«û^,
Kêkú^ I icûRùe i¹û^úZ aýqòö cû^êQò, ùa÷¾acûû aýajûe bf,
Kò«ê ùcûe ùi[ôùe cògòaû CPòZþ ^êùjñö cù^ cù^ ùMøebqò Kùf bfö
gâúcûdû_êee ùLûk-bûwû-Wûwû(2) Z[û ùa÷eûMú-Wûwû ùa÷¾au \gð^ùe
jé\d _aòZâ ùjûA~ûGö aòùghZü eNê^û[\ûi aûaûRúuê ù\Lôaû \ßûeû
jé\d gâ¡ûùe beò~ûGö iað\û Zûu ^òKUùe aiò bqògûÈ @^êgúk^
_ûAñ Azû jêGö ùa\ _ecû[ð Z©ße \gð^, gâaY, c^^ I @âeZ
Pò«^ _ûAñ C_ù\g Ke«ò—
@ûcô û aû @ùe \â Á aýü ùgâ û Zaýü, c«ùaýû ^ò \ ò ¤ ûiò Z aýüö
(aé.@û. 4/5/6)
Gjò cªùe ‘c«aýü’ g±ùe mû^ _ûAñ ^ýûdgûÈe @^êgúk^
C_ù\g ejòùf c¤ ‘ùgâûZaý’ g±\ßûeû @^ý aòhde @ûagýKZû _âZúZ
jêGö cêñ ajê icd ZKð-aòZKðùe aý[ð aòZûAQòö Gùa @ûC aòk´ ^ Keò
gâúùMøejeòu bR^ Keòaû gêb\ûdKö @ûRò iõ¤û _ùe gâúeNê^û[\ûi
aûaûRúu \gð^ ùgâdÄeö
(2)
ù~CñVò Pûñ¦ KûRú cé\w bûwò [ôùfö
@]¥ûd ^ò Z ý]cð I iû]^ 187
\òai @aùghùe iì~ðýù\a _½òc \òMakd @ûWÿKê ~ûCQ«òö cù^

ùjCQò Zûue fûfþ KòeY _é[ôaú ZkKê QûWÿò aélC_ùe ùLkêQ«òö
_lúcûù^ ^òR ^òR aiûKê aûjêWÿòùfYòö c¦ c¦ ckd _a^ _âaûjòZ
ùjaûKê fûMò f ûö ]úùe ]úùe ùMûUò G \ê A Uò Zûeû @ûKûgùe
ù\Lûù\ùfYòö ùiùZùaùk cûdû_êe gâúaûi@w^ùe bMaûû iõ¤û
@ûeZú @ûe¸ ùjfûö ùa÷¾acûù^ c]êe Êeùe @ûeZú-Kú©ð^ MûAaûKê
fûMòùfö ùiZòKòùaùk aâR^û[ ]úùe ]úùe gâúaûi@ûw^ùe _j*ôùf
I aKìkaéle Zùk PCeû C_ùe aiòùfö ùMøejeòu @ûeZú-Kú©ð^
gêYò Zûu Pò© \âaòbìZ ùjûAMfûö @ûeZú-Kú©ð^ ùghùjaû _ùe
ùa÷¾acûù^ ùijò PCeû C_ùe @ûiò aiòùfö aé¡ eNê^û[\ûi aûaûRú
c¤ “Rd gPú^¦^” “Rd eì_i^ûZ^” “Rd \ûi-ùMûÊûcú” CyûeY
Keò Keò ùijò PCeû C_ùe @ûiò aiòùfö icùÉ CVò Zûuê \ŠaZ _âYûc
Kùfö aâR^û[ c¤ Zûuê _âYûc ^ Keò ejò _ûeòùf ^ûjóö aâR^û[u iê¦e
cêLcŠk ù\Lô aûaûRú Zûuê @ûfòw^ Keò ^òKUùe aiûA _eòPd
_·eòùfö aâR^û[ C©e ù\ùf—cêñ RùY Z©ß _ò_ûiêö @û_YuVûeê KòQò
gòlû KeòaûKê ·jêñQòö
_ûLùe aiò[ôaû RùY ùa÷¾a aâR^û[u _eòPd RûYò[ôùfö ùi
Kjòùf—Gjûu ^ûc aâR^û[ ^ýûd_*û^^ö iûeû â\ßú_ùe ^ýûde
RùY @\ßòZúd aò\ßû^þö a©ðcû^ gPú^¦û _âZò Zûue gâ¡û ùjûAQòö
aâR^û[e aò\ß©û gêYò aûaûRú ùKûck Êeùe Kjòùf—aûaû! Zêùc
Z aWÿ aò\ßû^þö @ûùc cìLð I @Kò*^ö Zêùc @ûc gPú^¦û ]ûcaûiúö
@ûùc Zêce Ké_û-_ûZâö @ZGa @ûùc ZêcKê K’Y gòlû ù\aê, Zêùc
ùMøeûwu _aòZâ K[û gêYûA @ûc \MÛ_âûYKê gúZk Keö G_eò aûaûRú
cjûeûR I aâR^û[u c¤ùe K[ù_ûK[^ ùjaûKê fûMòfûö ùiVêñê @^ý
ùa÷¾acûù^ CVò ^òR ^òR ùiaûùe ·fòMùfö Gùa ùKak ùi \êùjñ
ùiVûùe ejòùfö
aâR^û[ Kjòùf—aûaûRú cjûeûR! @ûùc RûZòùe aâûjàY, ùi[ôùe
aò\ýûbòcû^úö @juûe ùjZê @ûùc ]eûKê ieû cYêQöê iû]êi^Úuê i¹û^ ù\aû
RûYò ^ûjêñö Kjò_ûeê ^ûjó, ùKCñ ùiøbûMýeê @û_Yu PeòZâ I @ûPeY _âZò
188 ùR÷ a ]cð \ß û \g
ùcûe UòKG ò gâ¡û R^àQò öò cêñ @û_Yuê \êA·eòUò K[û _·eòaûKê ·jêQñ ,ò Ké_ûKeò
Zû’e C©e \ò@«êö Rúae ‘iû¤ I iû]^’ K’Y? cêñ ^û^ûgûÈ _Xÿò RûYòfò
ù~, Rúa Bgßeu Vûeê ^òZý _é[Kþ Gaõ Bgßeu Ké_û jó Rúae cêqòe
KûeYö ~ûjû\ßûeû Bgßeu Ké_û còùk, ZûKê ‘iû]^’ Kêjû~ûGö iû]^\ßûeû
_âû¯ `kKê ‘iû¤’ Kêjû~ûGö cêñ ^ýûd-gûÈKê @ù^K [e _âgÜ _PûeòQò—
iû¤ I iû]^ K’Y? Kò«ê ^ýûdgûÈ _êeû ùcø^ eùjö ùKøYiò C©e \òG
^ûjóö @û_Y iû¤-iû]^ i´§ùe ^òR iò¡û« RYû«êö
gâúeNê^û[\ûi aûaûRú gâúeNê^û[\ûi ùMûÊûcúu gòhýö Z[û RùY
_âKûŠ aò\ßû^þ Gaõ @^êbaú i^Úö @ù^K \ò^ eû]ûKêŠ aûi KeòQ«òö
ejò a ûùaùk _â Z ò \ ò ^ @_eûjÜ ù e \ûi ùMûÊûcúu Vûeê ùMøefúkû
gêYê[ôùfö ùi gâúKé¾\ûi KaòeûR ùMûÊûcúu ijòZ Z©ß-Pyðû Keê[ôùfö
ùKCñVò iù¦j ùjùf \ûi ùMûÊûcúuê _Pûeò ^òR iù¦j \ìe Keê[ôùfö
Gùa gâúùMøWÿcŠkùe gâúeNê^û[\ûi aûaûRú jòñ _âcêL aò\ßû^þö ùMû\îce
ù_âc\ûi _ecjõi aûaûRúu ijòZ Zûue @ù^K ù_âcûkû_ ùjC[ôfûö
aâR^û[e _âgÜ gêYò gâúeNê^û[\ûi aûaûRú @Zò @û^¦ùe Kjòùf—
^ýûd _*û^^! ^ýûd gûÈ _Xÿò ~ûjûe iû¤-iû]^ i´§ùe Ròmûiû jêG,
ùi ]^ýö KûeY ^ýûd-gûÈe _â]û^ CùŸgý ùjfû, aòPûe _ìaðK ^ýûd
aòhd iõMâj Keòaûö ù~Cñcûù^ ^ýûd gûÈ _Xÿò ùKak gêÃ ZKð Keòaû
gòL«ò, ùicûû _Xÿû aý[ðö _eògâc jó iûeö ùicûû Rúa^ aé[ûö
iû]^\ßûeû ù~Cñ Z©ß còùk, ZûKê ‘iû¤’ Kêjû~ûGö iû¤Kê _ûAaû _ûAñ
ù~Cñ C_ûd @af´^ Keû~ûG, ZûKê ‘iû]^’ Kêjû~ûGö cûdûMâÉ
Rúacûù^ ^òR ^òR _âaé©ò I @]ôKûe @^êiûùe ‘iû¤’Kê _é[Kþ _é[Kþ eìù_
ù\L«òö aÉêZü Rúacûû iû¤-Z©ß GKö _âaé©ò I @]ôKûe ùb\ùe iû¤
aÉê Zò^_ò K
â ûe— ‘bêq’ò , ‘cêq’ò I ‘bqò’ö ù~Cñcûù^ iûõiûeòK Kcðùe @ûa¡
Gaõ iûõiûeòK iêL aûi^ûùe aýÉ, ùicûù^ ‘bêqò’Kê ^òRe iû¤ cY«òö
gûÈ Kûcù]^ê Êeì_ö ~òG ~ûjû _ûAaûKê Pûùjñ, gûÈ ZûKê Zûjû \òGö
KcðKûŠúd gûÈùe bêqò aû iûõiûeòK iêLùbûMKê iû¤ ùaûfò ùiA ùiA
@]ôKûeúuê gòlû \ò@û~ûAQòö _âû_*ôK RMZùe ù~ùZ_âKûe bûaò iêLe
Kûc^û @Qò, ùi iaê KcðKûŠúd gûÈùe ^òŸòðÁ @Qòö iõiûeùe Rúa _âû_*ôK
@]¥ûd ^ò Z ý]cð I iû]^ 189
geúeùe A¦âòd iêLKê aòùgh @û\e Kùeö RWÿRMZþ _âûKéZ A¦âòdiêL

ùbûM _ûAñ Zò@ûeò ùjûAQòö R^àVûeê céZêý _~ýð« A¦òâd\ßûeû aòhdiêL
ùbûMKê ‘Hjò K -iê L ’ Kê j û~ûGö cé Z ê ý _ùe A¦â ò d iê L ùbûMKê
@aiÚû«eùe ‘@ûcêZâòK-iêL’ Kêjû~ûGö @ûcêZâòK iêL @âù^K _âKûeö ÊMðùe
I A¦âùfûKùe @_ieûcûû ^éZý\gð^, @céZùbûR^, ^¦^Kû^^ùe
_ê¿-iêM§ @ûNâûY, A¦â_êeú I ^¦^Kû^ê ùgûbû \gð^, M§aðu
Mû^gâaY I aò\ýû]eú @û\òu ijòZ iwc(ejòaû)—G iaêKê ‘ÊMðúd-
iêL’ Kêjû~ûGö Gjò_eò cj I R^ ùfûKùe c¤ @Ì _eòcûYùe iêL
@Qòö Z_ùfûK I aâjàùfûKùe Kò*ôZþ _eòcûYùe A¦âòdiêLe a‰ð^ @Qòö
bìùfûK(_é[ôaú)ùe A¦âòd iêL @Zý« iÚíkö C_e ùfûKcûûùe A¦âòd
I ùicûû aòhd Kâcgü iìlàö Kò«ê iaê KòQò ùiA A¦âòd iêLö G iaê
ùfûKùe PòZþ iêL ^ûjó; aeõ Pò\ûbûi @[ðûZþ fòw geúe(iìlà geúe)
\ßûeû ùbûM Kfûbkò iêL Gjò ùfûKcûûùe aò\ýcû^ö G iaê iêLùbûMe
^ûc ‘bêqò’ö KcðPKâMZ Rúacûù^ bêqò @ûgûùe ù~Cñ Kcðe @ûgâd ^ò@«ò
ÊMðKûùcû$gßùc]õ ~ùRZ
ZûKê Zûjûe ‘iû]^’ Kêjû~ûGö‘ÊMð ~ùRZ’ö(3) (~Rêü—
2/5/5) @MÜòùÁûc, aògßù\a-akú, AÁû_ì©ð, \gð-ù_ø‰ðcûiú @û\ò @ù^K
_âKûee bêqòe iû]^ gûÈùe ^òeì_òZ ùjûAQòö ùbûMùe _âaé© _êeêhu
_ûAñ bêqò jó iû]ý aÉêö
KòQò ùfûK iõiûeùe ^û^û_âKûee \êüL I ùKæg \ßûeû jAeûY ùjûA
_âû_*ôK iêL(PC\ùfûKùe còkê[ôaû A¦âòdiêL)Kê Zêz cYò Kcð PKâeê
cêKêkòaû _ûAñ Azû Ke«òö ùicûû aò·eùe cêqò jó GKcûZâ iû¤ aÉêö
ùicûù^ bêqòKê a§^ cY«òö ùicûù^ Kj«ò—‘ù~Cñcûû ùbûM _âaé©ò
\ìe ùjûA^ûjó; ùicûù^ KcðKûŠKê @ûgâd Ke«ê’ö @[ðûZþ Kcð-cûMðKê ^òRe
lúùY _ìùYý c©ýð
iû]^ cû^ò, bêqò eì_K iû¤ _ûAñ _â~^ô Ke«ê Kò«ê “lúùY
ùfûKõ aòg«òö” (MúZû-9/11) Gjò ùgæûKeê RYû~ûG ù~, bêqò K\û_ò
(4)
^òZý ^êùjñ @[ðûZþ @^òZýö

@^òZý aû ldùjC[ôaû aÉê _âû_*ôK Kò«ê @û¤ûcôòK ^êùjñö ^òZý aÉê
(3)
ÊMðe @bòkûhúuê @gßùc] ~m KeYúdö
(4)
_ìYý ld ùjaû _ùe _êYò c©ðýùfûKùe _âùag Kùeö
190 ùR÷ a ]cð \ß û \g
_ûAñ iû]^ KeYúdö cêqò ùjCQò ^òZýö @ZGa Rúacûû _ûAñ Zûjû
iû¤ö Zûjû ùa÷eûMýû\ò iû]^ PZêÁd\ßûeû còkò_ûùeö ùZYê iû]^ PêZÁd
jó ~[û[ð iû]^ö mû^-KûŠ gûÈcûûùe G_eò iû¤-iû]ê aò·e
ù\Lû~ûGö
gûÈ Kûcù]^ê Êeì_ö gûÈ Rúa _ûAñ Zû’e @]ôKûe C_ù~ûMú aýaiÚû
Ke«òö ~\ò cêqò ùjfû _ùe Rúae i©û aò\ýcû^ [ûG, ùZùa Zû’ _ûAñ cêqò
jó Pec iû¤ ^êùjñö GYê mû^úcûù^ ^òaûð Y _~ýð« cêqe ò iúcû eL«òö aÉêZü
Rúa ^òZý, @Zü Rúacûû _ùl ^òaûðY iµì‰ð @i¸aö ^òùZýû ^òZýû^ûõ
ùPZ^ ù½Z^û^ûcþ(5) (ùgß.C.6/13) @û\ò ùa\cª\ßûeû Rúacûûe
^òZýZû ÊúKéZö ^òZý aÉêe ^òaûð Y MZò @i¸aö cêq ùjaû_ùe c¤ Rúae
i©û @agý aò\ýcû^ eùjö G_eò aògûß iúcûù^ bêqò I cêqK ò ê Pec iû¤
cû^«ò ^ûjóö cêqò I bêqò G \êAUò @aû«e(@_â]û^) iû¤ aÉêö iaê[ùô e iû¤
I iû]^ ejòQöò ~ûjûKê CùŸgý eLû~ûG ZûjûKê iû¤ Kêjû~ûG Gaõ ù~Cñ
Kû~ýð\ûß eû Zûjû iû]ôZ jêG, ZûKê iû]^ Kêjû~ûGö aò·e _ìaK
ð ù\Lôùf iû¤
I iû]^ Rúa _ûAñ GK gévkûcd Z©ßö Gùa ~ûjû iû]ý _ùe Zûjû _ea©ðò
iû¤ _ûAñ iû]^ jêGö Gjò_eò iû]ý-iû]^ eì_K gévkûe @af´^ùe
ùghùe ù~Cñ iû¤ còùk, Zûjû @«òc I iaðùgâÂ iû¤ö Zûjû _êYò iû]^ jêG
^ûjóö KûeY Zû_ùe @ûC iû¤ Z©ß ^ûjóö iêZeûõ bqò jó Pec iû¤ö ù~ùjZê
bqò jó Rúacûû ^òZý-iò¡-bûaö
cûâ Rúaê _âùZýK Kû~ýð iû¤-iû]^ eì_K gévkûe ùMûUòG
_ûjûPö G_eò ajê _ûjûP cògò Kâcgü Kcð aòbûM ^òcðûY KeòQ«òö _êYò
@ù^K _ûjûP cògò mû^ aòbûM ^òcûðY KeòQ«òö mû^ eì_K _aðe (Kâòdûe)
ùghùe bqò eì_K _að @ûe¸ jêGö Kcð aòbûMe @«òc CùŸgý—bêqòö
mû^ aòbûMe @«òc flý—cêqòö bqò aòbûMe Pec CùŸgý—ù_âcbqòö
Rúae iò¡ i©ûe aòùaP^û _ùe G_eò \éXÿ ^ò½d jêG ù~, bqò jó
iû]^ Gaõ bqò jó iû¤ö Kcð I mû^ @«òc iû¤ I iû]^ ^êùjñö aeõ c¤a©ðú
iû¤ I iû]^ö
ùi ^òZýcûûe _ec ^òZý @[ðûZþ iaðùgâÂ ^òZý-aÉê I iaê ùPZ^
(5)
aÉêcûû ùP÷Z^ý \ûZû cìk ùPZ^-aÉêö

@]¥ûd ^ò Z ý]cð I iû]^ 191
aâR^û[—‘ùK^ùK^ Kõ _ùgýZþ’ö (aé.@û.4/5/24) AZýû\ò gîZò

cªùe Z[û ‘@jõ@jõ aâjàûiàiò’ (aé.@û. 1/4/10) ‘_â _âmû^õ aâjà’ (G. 1/5/
Z©ßciò ùgßZùKùZû
3) ‘Z©ß ùKùZû’ (Qû. 6/8/7) @û\ò cjûaûKýcûû \ßûeû
bqòe ùgâÂZû I Pec iû¤Zû _âcûYòZ jêG ^ûjóö ùZYê cêqòKê Pec iû¤
cû^òaûùe ù\ûh K’Y?
aûaûRú—cêñ _ìaðeê KjòQò _âaé©ò @^êiûùe iû¤ @ù^K_âKûeö
bêqòe(ùbûMe) Kûc^û [ôaû _~ýð« ‘cêqò’ ùaûfò GK Z©ß ÊúKéZ jêG ^ûjóö
ùijò @]ôKûeúu _ûAñ ‘@ldõ @ldõ j ùa÷ ·Zêcðûiý ~ûRò^üü’(6) (@û_É´
ùgâøZiìZâ-2/1/1) AZýû\ò @ù^K aûKý ùfLû~ûAQòö ùZùa K’Y ‘cêqò’
Leû_ aÉê? Kcðúcûù^ bêqò @[ðûZþ A¦âd ò iêL ·jûñ«;ò cêqe
ò @^êi§û^ Ke«ò
^ûjóö ùZùa K’Y ùa\û\ò gûÈcûûùe cêqòe CùfäL ^ûjó? ùKùZK
KcðúEhò ic[ð aýqòcûû _ûAñ Kcðe, \êaðkcûû _ûAñ ùa÷eûMýe
C_ù\g KeòQ«òö G iaê aýaiÚû ^òcÜ @]ôKûeúuê ^òR ^òR @]ôKûe _âZò
^òÂû R^àûAaû iKûùg \ò@û~ûAQòö @]ôKûeeê bâÁ ùjùf Rúae KfýûY
jêG ^ûjóö ^òR @]ôKûeùe ^òÂû _ìaðK Kû~ðý Kùf C^ÜZ @]ôKûe ijRùe
còkò~ûGö ùZYê ùa\ùe ^òÂû C_ôû\K aýaiÚûKê ^ò¦û Keû~ûA ^ûjóö ùKjò
G_eò aýaiÚûe ^ò¦û Kùf Zû’e @ù]ûMZò jêGö iõiûeùe ù~ùZ Rúa
C^ÜZ ùjûAQ«ò, icùÉ @]ôKûe ^òÂû @af´^ùe `k _ûAQ«òö
Kcðû]ôKûeùe Kcðe @]ôKZe _âgõiû ù\Lû~ûGö ùi[ôùe cêqò-iû]^-
mûê ùgâÂZû ù\Lû~ûG ^ûjóö Gjò_eò mû^û]ôKûeùe cêqòe _âgõiK
ùa\cª \éÁò ùMûPe jêGö
ù~_eò Kcðû]ôKûe C_ùe mû^û]ôKûe @aiÚòZ ùi_eò mû^û]ôKûe
C_ùe bqò-@]ôKûe iÚòZòö ‘Z©ß Z©ßciò ’ ‘@jõ
@jõ aâjàûiàò’ @û\ò cª\ßûeû aâjà
^òaðûYe _âgõiû\ßûeû cêcêlêcûûê ^òR @]ôKûeùe ^òÂû C_ô^ Keû~ûAQòö
ùZYê mûê CZþKhðZû iÚû_^ùe ùKøYiò ù\ûh ^ûjòñö Kò«ê Gjû Pec
^êùjñö ùa\cª iò¡û« iÚùk bqòKê iû]^ I ù_âcbqòKê iû¤ ùaûfò ^ò‰òðZ
ùjûAQòö
(6)
·Zêcðûiý aâZ Kùf @ld ÊMð còùkö
192 ùR÷ a ]cð \ß û \g
aâ R ^û[—cjûaûKýùe @aû«e iû¤ I iû]ê K[û K’Y
ejò_ûùe?
aûaûRú—@û_Y ù~Cñ ùa\-aûKýKê KjêQ«ò, ZûKê ùa\ùe ùKCñVò
cjûaûKý Kò´û @^ýaûKýVûeê ùgâÂ ùaûfò Kêjû~ûA ^ûjóö mû^û·~ðýcûù^
^òR cZe _âû]û^ý ù\LûAaû _ûAñ GA aûKýKê cjûaûKý KjòQ«òö aÉêZü
_âYa(Iñ) jó cjûaûKý Gaõ @^ý iaê _âûù\gòK aûKýö ^Zêaû _âùZýK
ùa\aûKýKê cjûaûKý Kjòùf ù\ûh ^ûjóö Kò«ê ùa\e ùMûUòG cª
cjûaûKý Gaõ @^ýcª iû]ûeY aûKý—Gjû Kjòùf cZaû\ Vò@ûjêG I
ùa\ ^òKUùe @_eû] jêGö ùa\ùe ùKCñVò KcðKûŠe Z ùKCñVò cêqòe
_âgõiû Keû~ûAQòö Gjò_eò ùa\ùe ^û^û_âKûee @aû«e iû¤-iû]ê
a‰ð^û ù\Lû~ûGö Kò«ê iò¡û« iÚùk Pec cúcûõiû eìù_ GKcûZâ bqòKê
iû¤-iû]^ c^û~ûGö ùa\gûÈ ùMûcûZû Êeì _ ö Gjò ùMûcûZûKê
ù\ûj^Kûeú gâú^¦^¦^ iò¡û« iÚùk ùa\û[ð _âKûg KeòQ«ò—
Z_Êúùbýû]ô ù Kû ù~ûMú mû^ò ù býû$_ò cùZû$]ô K üö
Kcò ð b ý½û]ô ù Kû ù~ûMú Zià û \þ ù ~ûMú baûRê ð ^ öö (7)
ù~ûMò ^ ûc_ò iùað h ûõ c\þ M ùZ^û«eûcô ^ ûö
gâ ¡ ûaû^þ bRùZ ù~û cûõ i ùc ~ê q Zùcû cZüöö (8)
(MúZû—6/46-47)
~iý ù\ùa _eûbqò ~ ð [ û ù\ùa Z[û Mê ù eøö
Zùi÷ ý ùZ K[ô Z û jý[ð û ü _â K ûgù« cjûcô ^ üöö (9)
(ùgß.—6/23)
(7)
@{êð^! Kcðú, Z_Êú Z[û mû^ò(aâjà-C_ûiK)cûû Vûeê ù~ûMú(_ecûcôû-
C_ûiK) ùgâÂö ùZYê Zêùc ù~ûMú @[ðûZþ ùcû ijòZ ù~ûM~êq jê@ö
(8)
ùcû cZùe ù~Cñ ù~ûMú \éXÿ gâ¡ûe ijòZ ùcûVûùe fûMò eùj c^ùe
ùcûùZ ^òe«e bùR ùijò ù~ûMú(bq) _ec ùgâÂö
(9)
ù~Cñ iû]Ke bMaûû Vûùe ù~_eò _eûbqò Gaõ ^òR Mêeêù\au Vûùe
ùi_eò gê¡û bqò, ùijò cjûcôûu Vûùe gîZòe ejiýcd @[ð _âKûg _ûGö
@]¥ûd ^ò Z ý]cð I iû]^ 193
bqò e iý bR^õ Z\ò j ûcê ù Zâ û _û]ô ù^÷ e ûùiýù^÷ a ûcê i à ò ^ þ cîü

KÌ^cþ(10) (ùMû_ûkZû_^ú—_ìað 2/2)
@ûcôû^ùca _âòdcê_ûiúZ(11) (aé.@û. 1/4/8)
@ûcôû aû @ùe \âÁaýü ùgâûZùaýû c«ùaýû ^ò\ò¤ûiòZaýüö (12)
(aé.@û. 4/5/6)
Gjò ùa\aûYúcûûe @^êgúkêê ÆÁ _âZúZ jêG ù~ bqò jó
iùaðû©c iû]^ö
aâR^û[—KcðKûŠùe Kcð`k\ûZû Bgßeu _âZò gâ¡û-bqò Keòaûe
aò]ô @Qòö mû^KûŠùe c¤ iû]^ PZêÁdùe jeòùZûhY eì_K bqòe aýaiÚû
ù\Lû~ûGö bqò ~\ò bêqò I cêqò _ûAaûe iû]^ ùZùa ZûKê iû¤ Kò_eò
Kê j û~ûA_ûùe? ùi bê q ò I cê q ò eì _ K iû¤Kê ù\A ^ò ù R ^ò e É
ùjûA~òùa—Gjû jó iû]eY gòlûö @û_Y Ké_û_ìaðK G aòhdùe ~[û[ð
gòlû \ò@«êö
aûaûRú—KcðKûŠùe `kùbûM-iû]ô^ú bqò Gaõ mû^KûŠùe cêqò-
iû]ô^ú bqòe aýaiÚû @Qò, Zûjû iZýö KûeY _eùcgßeu i«êÁò aò^û
ùKøYiò `k còùk ^ûjóö Bgße bqò\ßûeû jó i«êÁ jê@«òö Bgße iaêgqòe
@ûgâdö RúaVûùe @[aû RWÿaÉêVûùe ~ûjû gqò @Qò, Zûjû Bgßeu gqòe
@Yê_âKûgcûZâö Kcð Kò´û mû^ Bgßeuê i«êÁ Keò_ûe«ò ^ûjóö bMa\þbqòe
ijûdZûùe jó Kcð I mû^ `k \ò@«òö ùicûù^ ÊZª eìù_ `k ù\aûKê
@ic[ðö
ùZYê Kcðùe I mû^ùe bqò-@ûbûie KòQò aýaiÚû ù\Lû~ûGö Kò«ê
ùi[ôùe ù~Cñ bqò ù\Lû~ûG, Zûjû gê¡bqò ^êùjñö aeõ bqòe @ûbûi
cûZâö
bqò @ûbûi \êA_âKûe—gê¡bqò-@ûbûi I aò¡bqò-@ûbûiö gê¡bqò-
@ûbûi i´§ùe _ùe Kjòaòö aò¡bqò-@ûbûi Zò^ò_âKûeö (1) Kcðaò¡
(10)
gâúKé¾u _âZò bqò jó bR^ö ùføKòK I _ûeùføKòKe iaê Kûc^û QûWÿò Ké¾uê
c^ ic_ðY_ìaðK ZûuVûùe Z^àdZû _âû¯ò jòñ bR^ö
(11)
@ûcôû(_ecûcôû gâúKé¾)e jó _âúZò _ìaðK C_ûi^û Keö
(12)
ùc÷ùZâdò! _ecûcôû jó \gð^úd, gâaYúd Gaõ @âeZ Pò«^údö
194 ùR÷ a ]cð \ß û \g
bqýûbûi, (2) mûâò¡ bqýûbûi, (3) Kcð I mû^ Cbdaò¡ bqýûbûiö
~m @û\ò icdùe ùj A¦â! ùj _ìh^(iì~ðý)! @û_Y Ké_û_ìaðK ùcûùZ
~me `k\û^ Ke«êö Gjò_eò Kûc^û~êq bqýûbûiKâòdûcûûê ‘Kcðaò¡
bqýûbûi’ Kêjû~ûGö GjûKê ùKjò ùKjò ‘Kcðûcògâû bqò’ Gaõ ùKjò ùKjò
‘@ûùeû_iò¡û bqò’ KjòQ«òö
ùj ~\ê^¦^! cêñ iõiûe-bdùe búZ ùjûA Zêc _ûLKê @ûiòQò Gaõ
cêñ @jejü Zêc ‘jùeKé¾’ ^ûc MûCQòö Ké_û_ìaðK ùcûùZ cêqò \ò@ö ùj
_eùcgße! Zêùc aâjàö cêñ cûdûRûfùe ìò ~ûAQòö Zêùc G[ôeê C¡ûe
Keò ùcûùZ ^òRVûùe cògûA \ò@ö @ùb\ Keò \ò@ö G iaê bûa^û ‘mû^-
aò¡ bqýûbûi’ö GjûKê cjûcôûcûù^ ‘mû^cògâû bqò’ Kj«òö Gjû c¤
‘@ûùeû_iò¡û bqò’e @«MðZö G iaê gê¡bqòeê _é[Kþö
gâ¡ûaû^þ bRùZ ù~û cûcþ
‘gâ cûc’—MúZûe Gjò aûKýùe bMaû^þ ù~Cñ
bqòe CùŸgý KeòQ«ò, Zûjû ‘gê¡bqò’ö ùijò gê¡bqò jó @ûce iû]^ I
iò¡ûaiÚûùe Zûjû ù_âcö Kcð I mû^—ù~Cñ \êAUò C_ûd Kêjû~ûAQò,
Zûjû bêqò I cêqòe iû]^, Rúae ^òZýiò¡-bûae iû]^ ^êùjñö
aâR^û[ G iaê Z©ß gêYò ùi\ò^ @ûC KQò _Pûeò_ûeòùf ^ûjóö ùi
c^Kê c^ KjòaûKê fûMòùf—^ýûd gûÈe `ûuò @ù^ßhY @ù_lû G_eò
iìlà Z©ße aò·e Keòaû @]ôK C©cö aûaûRú G aòhdùe _ûewZö cêñ
Kâcgü G aòhdùe _Pûeò mû^ fbòaòö @ûRò @]ôK eûZò ùjûAMfûYò, Gùa
NeKê ~ûCQòö
G_eò bûaò (aâR^û[)Kjòùf—aûaûRú cjûgd! @ûRò ùcûùZ
@û_Yu Vûeê ajêZ mû^ còkòfûö cêñ cSòùe cSòùe @û_Yu _ûLKê @ûiò
gòlû ùâòö @û_Y cjûcùjû_û]ýûd, ùcû C_ùe Ké_û Keòùaö @ûC
ùMûUòG K[û _·eò, C©e gêYò NeKê ~òaòö gâúgPú^¦^ ùMøejeò Zûue
iaêgòlûKê ùKøYiò Mâ^Úùe fò_òa¡ KeòQ«ò Kò? cêñ Zûjû _XÿòaûKê ·jêñQòö
aûaûRú—gâúc^þcjû_âbê Êdõ ùKøYiò Mâ^Ú ùfLô ^ûjû«òö cjû_âbêu
bqcûù^ Zûu @ûmûKâùc @ù^K Mâ^Ú ùfLôQ«òö cjû_âbê Êdõ iìZâeìù_
‘gòlûÁK’ ^ûcK @ûVUò ùgæûK ùfLôQ«òö Zûjû bqcûû KY×cYò-jûeö
ùi[ôùe Zûue iaê gòlû Mêjý eìù_ @Qòö ùa\, ùa\û«, C_^òh\ I
@]¥ûd ^ò Z ý]cð I iû]^ 195
_êeûYe iaê gòlû MûMe(ùQûUKkiú)ùe iûMe bkò beò ù\AQ«òö

bqcûù^ Zûue Gjò iìZâ gòlû @af´^ùe ‘\gcìk’ eP^û KeòQ«òö
Gjò \gcìkùe i´§, @bòù]d, _âùdûRê aò·e Gaõ iû¤-iû]^ iìZâ
eìù_ Kêjû~ûAQòö Zêùc _â[ùc GjûKê aêSö
aâR^û[—~[û @ûmûö Kûfò i§ýû _ùe @ûiò ‘\gcìk’ gòlû ùâòö
@û_Y ùcûe gòlûMêeêö @û_Yuê \ŠaZþ _âYûc KeêQòö
aûaûRú cjûgd iû\ùe Zûuê @ûfòw^ Keò Kjòùf—aûaû ! Zêùc
aâûjàY KìkKê _aòZâ KeòQö Kûfò i§ýûKê @ûiò ùcûùZ @û^¦ ù\aö
öö \ß û \g @¤ûd icû¯öö
@]¥ûd Rúae ^òZ¥ I ù^÷cò©òK ]cð 1
i´§, @bòù]d I _âùdûR^cìkK
\ßòZúd LŠ
196 ùR÷ a ]cð Zâ ù dû\g
Zâ ù dû\g @]ýûd
_âcûYaòPûe I _âùcd-@ûe¸
_e\ò^ ùMû]ìkò icdùe aâR^û[ gâúaûi-@wê i¹êLiÚòZ GK
iN^ aKêkaél Zùk [òaû PCZeû C_ùe aiòùfö aé¡ aûaûRú
cjûgdue aâR^û[u _âZò Kò_eò GK_âKûe aû›fý-bûa C\òZ ùjûAQòö
ùi cSòùe cSòùe aâR^û[uê @ù_lû Keê[ùò fö aâR^û[u @ûiòaûe iùuZ
_ûA gúNâ @MYûe aûjûùe @ûiò C_iÚòZ ùjùfö aâR^û[uê @ûfòw^ Keò
@MYûe GK_ûgßðùe Kê¦-Kû^^-ùahÖòZ ^òR bR^-KìUúeùe aiûAùfö
aûaûRú cjûgdu _û\]ìkú ùÂ aâR^û[ ^òRKê KéZû[ð cYòùfö ùi
Zjêñ aò^úZbûùa Kjòùf,—“aûaûRú cjûgd! ùcûùZ ^òcûAñ _ŠòZu
(gâúùP÷Z^ý cjû_âbêu) cìk-iò¡û« \gcìk-gòlû aêSûA \ò@«êö
aé¡ aûaûRú cjûgd C_~êq _âgÜ gêYò _â`êfäPò©ùe Kjòùf,—
aûaû! cêñ ZêcKê \gcìk-Z©ß(iìZâ ùgæûK) KjêQòö Zêùc _ŠòZ, ^òcÜfòLòZ
ùgæûKMêWÿòKe Zû©ßòK @[ð (\gcìk-^ò~ðýûi) aêSò ^ò@,—
@ûcÜ û dü _â û j Z©ß õ jeò c ò j _ecõ iað g qò õ eiû²ò õ
Znò^Üûõgûõ½ Rúaû^þ _âKéZòKakòZû^þ Z\þaòcêqûõ½ bûaûZþö
ùb\ûùb\-_â K ûgõ iKkc_ò jùeü iû]^õ gê ¡ bqò õ
iû]ýõ ZZþ-_âúZòùcùaZýê_\ògZò R^û^þ ùMû÷eP¦âü Êdõ iüöö
GA iìZâ-ùgæûKùe \gcìk-Z©ße \gUò Z©ßKê iìZâeìù_ Kêjû~ûAQòö
Gjûe @[ð ùjCQò—Mêeê-_eμeû_âû¯ ùa\aûKý jó ‘@ûcÜûd’ö ùa\ I
Zûjûe @^êMZ gâúc\þbûMaZ @û\ò iáZògûÈ, Z[û Z\^êMZ _âZýlû\ò jó
‘_âcûY’1ö ZŸßûeû iÚòe jêG,—jeò jó ‘_ec-Z©ß’2; ùi ‘iaðgqò-iμ^Ü’3;
ùi ‘@Lòk eiûcéZ-iò§ê’ 4; ‘cêq’ I ‘a¡’—\êA_âKûe Rúa Zûu
@]ýûd _â c ûYaò P ûe I _â ù cd-@ûe¸ 197
aòbò^Üûõg5; a¡Rúa cûdûMâÉ (cûdûe @]ú^)6; cêqRúa cûdûcêq7; Pò\þ-

@Pò\þ aògòÁ iμì‰ð RMZ gâújeòu ‘@Pò«ý-ùb\ûùb\’e _âKûg8; ‘bqò’
jó GKcûZâ iû]^9 Gaõ ‘Ké¾-_âúZò’ jó GKcûZâ iû]ýö10
Êdõ bMaû^þ gâúùMû÷eP¦â gâ¡ûkê Rúacûûê \gUò Z©ß C_ù\g
ù\AQ«òö ùi[ôeê _â[cUò _âcûY-Z©ß I ùgh ^@Uò _âùcd Z©ßö ù~Cñ
aòhdKê _âcûY Keû~ûG, Zûjû ‘_âùcd’ Gaõ ~ûjû\ßûeû Zûjû _âcûYòZ jêG,
Zûjûe ^ûc ‘_âcûY’ö C_ùeûq ùgæûKùe cìk \gUòò Z©ße a‰ð^û @Qòö
Gjû_ùe ù~Cñ ùgæûK Kêjû~òa, Zûjû jó \gcìke _â[c ùgæûKö \ßòZúd
Vûeê @Ác _~ðý« i´§-Z©ße aòaéZòö âc ùgæûKUò @bòù]d (iû]^)-
Z©ß I \gcUò _âùdûR^ (iû]¥)-Z©ßö”
cìkùgæûKe @[ð gêYò aâR^û[ Kjòùf,—aûaûRú cjûgd! Gùa
ùcûe KòQò _Pûeòaûe ^ûjóö _â[c-ùgæûK gêYò Pò©ùe ù~Cñ _âgÜ CVòa,
Zûjû cêñ _Pûeòaòö”
aé¡ aûaûRú cjûgd Zûjû gêYò Kjòùf,—VòKþ @Qò, cêñ _â[c-ùgæûK
KjêQò, c^ ù\A gêY—
ÊZü iò ù ¡û ùaù\û jeò \ dò Z -ùa]ü-_â b é Z ò Z ü
_â c ûYõ iZþ _ â û ¯õ _â c ò Z ò a ò h dû^þ Zû^þ âaò ] û^þ ö
~[û _â Z ýlû\ò _â c ò Z ò - ijò Z õ iû]dZò ^ü
^ ~ê q ò É Kð û Lýû _â a ò g Zò Z[û gqò e jò Z ûöö *
(1c \gcìk)
@[ð û Zþ gâ ú jeò u Ké _ û_ûZâ aâ j à û \ò u
\ßûeû _eμeûKâùc iμâ\ûd cû]¥cùe ù~Cñ ÊZüiò¡ ùa\ còkòQò, ZûKê
‘@ûcÜûd’ Kêjû~ûGö ùijò @ûcÜûd Z\^êMZ _âZýlû\ò _âcûYe iûjP~ðý\ßûeû
âaò] _âùcd-Z©ßKê iû]^ Kùeö ù~Cñ ~êqòùe ZKðe @ûLýû @Qò, ùijò
~êqò @Pò«ý-aòhde aòPûeùe @lc; @ZGa ZKð ùijò aòPûeùe
(@Pò«ý-Z©ßùe) _âùag Keò_ûùe ^ûjóö
* jeò Kò«ê GKcûZâ Z©ßö ùi aò]ò (aâjàû), gòa I A¦âu \ßûeû _âYcòZ (Gcûù^
Zûuê _âYûc Ke«ò)ö GA ù~Cñ aâjà jó _âKéZò (gqò) ejòZ, Zûjû Kò«ê jeòu Z^êe cjü
@[ðûZþ ùRýûZò (@w-Kû«ò)ö RMZ ù~Cñ _ecû™ûu @^êMZ Gaõ ù~ aògße R^K, ùi
Zûue @õgö ùi ^ò½d eû]ûKû«ö Zûu Kû«ò ^ìZ^ Rk\ (ùcN) _eòö Zûu Vûeê
PòZRþ MZe C\d jêGö
aâR^û[—aâjàû ù~ gòhýû^êKâcùe GA gòlû ù\AQ«ò, ùa\ùe

Zû’e ùKû÷Yiò _âcûY @Qò Kò?
aûaûRú—cêŠK C_^òh\ (1/1/1)ùe Kêjû~ûAQò—
aâjàû ù\aû^ûõ _â[cü iõabìa aògßiý K©ðû bêaîý ùMû¯ûö
i aâjàaò\ýûõ iað-aò\ýû-_âZòÂûcþ @[aðûd ùRýÂ_êZâûd _âûjöö (1)
_ê^½ (1/2/13)ùe KjêQ«ò—
ù~^ûleõ _ê e ê h õ ùa\ iZýõö
ù_â û aûP Zûõ Z©ß ù Zû aâ j à a ò \ ýûcþ ö ö (2)
aâR^û[—ùa\e CPòZ @[ð Ehòcûù^ iáZò gûÈùe KeòQ«ò, Gjûe
ùKû÷Yiò _âcûY @Qò Kò?
aûaûRú—iaðgûÈ PìWÿûcYò gâúc\þ bûMaZ (11/14/3-8) ùe
KjòQ«ò—
Kûùk^ ^Áû _â k ùd aûYúdõ ùa\-iõmò Z ûö
cdûù\ø aâ j à ù Y ù_â û qû ]ùcð û ~iýûõ c\ûcô K üöö (3)
ùZ^ ù_âûqû P _êZâûd c^ùa _ìaðRûd iûö (4) AZýû\ò
aâR^û[—iμâ\ûde C_ô©ò KûjóKò ùjfû?
aûaûRú—RMZùe @]òKûõg a¥qò cûdûaû\-ù\ûhùe \ìhòZ ùjZê
bqòejòZ I Kê_[-Mûcúö cûdûaû\-ù\ûh-gì^ý gê¡ bqcûûe ùKû÷Yiò
_é [ Kþ iμâ \ ûd ^ ejò ù f iZþ i w cò k ò a û \ì f ä ð b ùjaö ùi[ò _ ûAñ
_\à_êeûYùe Kêjû~ûAQò—
(1)
aâjàû ù\acûû c]ýùe _â[c ùjûA RûZ ùjùfö ùi aògße K©ðû I bêaê
elKö ùi iaêaò\ýûe _âZòÂû Êeì_ aâjàaò\ýûKê Zûu ùRýÂ_êZâ @[aðuê Kjòùfö
(2)
~ûjû\ßûeû (ù~Cñ aâjàaò\ýû \ßûeû) ùi iZý-Êeì_ I @le-Êeì_ _êeêhuê
RûYòùf, ùijò aâjàaò\ýûKê Z©ßZü Kjòùfö
(3)
ùa\iõmòZ (iõmû_âû¯) GA aûYú KûkKâùc _âkdùe ^Á ùjûA[òfû, ~ûjûKê
cêñ _â[ùc aâjàûuê Kjò[òfò Gaõ ~jóùe ùcû aòhdK ]cð @[ðûZþ bûaMZ-]cð @Qòö
(4)
ùi @[ðûZþ aâjàû ùijò ùa\aûYúKê Zûu _ìaðR _êZâ c^ê (Êûd¸êa)uê Kjò[òùfö
iμâ\ûd-aòjú^û ù~ cªûùÉ aò`kû cZûüö

gâú-aâjà-eê\â-i^Kû ùa÷¾aûü lòZò_ûa^ûüöö
@[ðûZþ, iμâ\ûdùe \úlòZ cªKê QûWÿò @^ý cª ^òÀkö gâú (eûcû^êR),
aâjàû (c]ß), eê\â (aò¾êÊûcú), I i^K (^ò´û\òZý)—Gjò Pûeò iμâ\ûdbêq
ùa÷¾acûù^ lòZò-_ûa^ (RMZKê _aòZâ Ke«ò)ö
Gjò iaê iμâ\ûd c]ýùe aâjà-iμâ\ûd iað-_âûPú^ö aâjàûu Vûeê
@ûe¸ Keò @ûRò _~ðý« ùijò iμâ\ûd (gòhý-_âgòhý-Kâcùe) Pûfò@ûiêQòö
ùa\, ùa\ûw _âbéZò icÉ C_ûù\d gûÈ _âûPú^Kûkeê ù~Cñ-@ûKûeùe
Mê e ê - _eμeû~ê q iμâ \ ûdùe Pûfê Q ò , ùi[ò ù e ùKû÷ Y iò @õg _â l ò ¯
(_eò a ©ò ð Z ) ùjaûe i¸ûa^û ^ûjó ö @ZGa iμâ \ ûd \ß û eû ÊúKé Z
(cû^ýZû_âû¯) Mâ^Úùe ù~Cñ iaê ùa\cª @Qò, ùi[òùe ùKû÷Yiò iù¦j
^ûjóö iμâ\ûd-aýaiÚû ^òZû« _âùdûR^; @ZGa @û\òKûkeê iû]ê-
i^Úcûû c]ýùe iZþ-iμd\ûd Pûfò@ûiêQòö
aâR^û[—iμâ\ûd-_âYûkú K’Y iμì‰ð eìù_ eLû ùjûAQò?
aûaûRú—cSò cSòùe ù~Cñ iaê _â]û^ _â]û^ @ûPû~ðý ùjûAQ«ò,
ùicûû ^ûc iμâ\ûd-_âYûkúùe @Qòö
aâR^û[—cêñ aâjà-iμâ\ûde Mêeê-_eμeû RûYòaûKê PûjêñQòö
aûaûRú—ùZùa gêY—
_eùaýûùcgß e iýûiúzò ù hýû aâ j à û RMZþ _ Zò ü ö
Ziý gòùhýû ^ûeù\û$bì\þ aýûiÉiýû_ gòhýZûcþöö
gê ù Kû aýûiiý gò h ýZß õ _â û ù¯û mû^ûaùaû]^ûZþ ö
aýûiûfä ² -Ké ¾ \úùlû c]ß û Pûù~ð ý û cjû~gûüöö
Ziý gò ù hýû êjeò É zò ù hýû cû]ùaû \ß ò R üö
@ùlûbýÉiý gò ù hýû$bì © zò ù hýû RdZú[ð K üöö
Ziý gò ù hýû mûîò § ê É iý gò ù hýû cjû^ò ] ò ü ö
aò \ ýû^ò ] ò É iý gò ù hýû eûùR¦â É iý ùiaKüöö
Rd]ùcð û cê ^ ò É iý gò ù hýû ~\þ M Y-c]ýZüö
gâ ú c\þ a ò ¾ ê _ ê e ú ~iý ‘bqò
bqò e ZÜ û akú -Ké Z ò ü öö (5)
akú’-Ké
Rd]cð i ý gò ù hýû$bì \ þ aâ j à Y ýü _ê e ê ù hû©cüö
aýûiZú[ð É iý gò ù hýû ~½ùKâ ‘aò aò ¾ ê - iõjò Z ûcþ ’öö
gâ ú cfä l à ú _Zò É iý gò ù hýû bqò - eiûgâ d üö
Ziý gò ù hýû cû]ùaù¦â û ~¡ùcûð $ dõ _â a ©ð ò Z üöö (6)
aâR^û[—\gcìke _â[c ùgæûKùe ùa\Kê ‘GKcûZâ _âcûY’
Kêjû~ûAQò Gaõ _âZýlû\ò _âcûYcû^ ùa\e iûjP~ðýùe MéjúZ ùjûAQò;
Kò«ê ^ýûd, iûõLý _âbéZò \gð^ùe KZò_d @]òK _âcûY @Qò Gaõ _âZýl,
@^êcû^, C_cû^, g±, HZòjý, @^ê_f²ò, @[ðû_©ò I i¸a—GA @ûV
_âKûe _é[Kþ _é[Kþ _âcûYKê(77) ù_û÷eûYòKcûù^ cû^òQ«òö _âcûYcûû
i´§ùe bò^Ü bò^Ü cZ ùjaûe KûeY K’Y? Gaõ _âZýl I @^êcû^Kê
iò¡-_âcûYc¤ùe MY^û ^ Kùf mûâýû¯ò (~[û[ð mûê ùaû]) Kò_eò
aû ùja? ùcûùZ GjûKê aêSûA Kj«êö
(5)
_eùaýûce Bgße ^ûeûdYu gòhý RMZþ_Zò aâjàûö Zûjûu gòhý ^ûe\ö
aýûiù\a ^ûe\u gòhý ùjûA[òùfö mûê @aùaû] _ûAñ gêKù\a aýûiù\au
gòhý ùjûA[òùfö cjûLýûZòiμ^Ü c]ßûPû~ðý aýûiù\au Vûeê Ké¾-\úlû _ûA[òùfö
c]ßûPû~ðýu gòhý êjeòö êjeòu gòhý cû]a-\ßòRö @ùlûbý Zûjûu gòhý [òùfö
@ùlûbýu gòhý RdZú[ðö RdZú[ðu gòhý mûîò§ê Gaõ Zûu gòhý cjû^ò]ò (\dû^ò]ò)ö
cjû^ò]òu gòhý aò\ýû^ò]ò Gaõ Zûjûu @^êMZ ùiaK eûùR¦âö eûùR¦âu gòhý Rd]cð
cê^òö Zûu @^êMZ gòhýcûû c]ýeê aò¾ê_êeú ‘bqò-eZÜûakú’ ^ûcK Mâ^Úe _âùYZûö
(6)
Rd]cðu gòhý aâjàYý _êeêùhû©c—Zûu gòhý aýûiZú[ðö GA aýûiZú[ð
‘aò¾êiõjòZû’ ^ûcK Mâ^Ú KeòQ«òö aýûiZú[ðu gòhý flàú_Zòö Zûu gòhý ù_âcbqò-
eiûgâZò ‘cû]ùa¦â_e ê ú’ Gaõ GA cû]ùa¦â_eê ú Cq (ù_âcbqò) ]cðKê _âa©ð^ Kùfö
(7)
iaðùcûU \g_âKûe _âcûY @Qòö (1) _âZýl—A¦âd ò I aòhde i^ÜK ò hð;
ù~_eò, Plê\ûß eû NUe \gð^ö (2) @^êcû^—aýû¯òi¡ ò mû^ ; ù~_eò, ]ìc\ßûeû @MÜmò û^ö
(3) C_cû^—iû\égýmû^-\ßûeû ù~Cñ ùaû] , ~[û—Mad ùMûi\égö (4) g±—
bâc, _âcû\û\ò ù\ûhPZêÁdejòZ @û¯aûKýö (5) HZòj—~ûjûe ^òŸÁ òð aqû @mûZ,
@[P _eμeû Kâùc ~ûjû f² Zûjû ~[û—GA aUaélùe ~le aûiö (6)
@^ê_f²ò—NU @û\òe @^ê_f²òeê NU @û\òe @bûa mû^ö (7) @[ðû_©ò—C__û\ý-
aûaûRú—_âZýlû\ò _âcûY A¦âòd-_eZªö a¡-Rúae A¦âòdcû^

bâc, _âcû\, aò_âfò°û I KeYû_ûUa—GA Pûeò_âKûe ù\ûhùe iað\û
\ìhòZö ùicûù^ ù~Cñ mû^Kê MâjY Ke«ò, ZûjûKê iZýmû^ ùaûfò Kò_eò
Kêjû~òa? _ì‰ð-icû]òiÚ Ehòcûû I cjû«cûû (i^Ú-@ûPû~ðýu) ^òcðk
jé\dùe iaðgqòcû^þ bMaû^þ Êdõ C\òZ ùjûA ùa\eì_ú ù~Cñ iò¡mû^
ù\AQ«ò, Zûjû iað[û ^òbðêf I ^òbðdeù~ûM¥ö
aâR^û[—bâc, _âcû\, aò_âfò°û I KeYû_ûUa—Gjò PûeòUòe @[ð
aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—aòhd-mû^ i´§ùe @iμì‰ð A¦âòde ù~Cñ bìf jêG,
ZûjûKê ‘bâc’ Kêjû~ûG; ~[û \éÁò-bâceê ceúPòKûùe Rk-ùaû] AZýû\òö
Rúae _âûKéZ aê¡ò ÊbûaZü iúcû-aògòÁ; (Gjò iiúc aê¡ò\ßûeû) @iúc-
_eZ©ße ù~Cñ iò¡û« Keû~ûG, ùi[òùe _ù\ _ù\ bìf [ûG,—ZûjûKê
‘_âcû\’ Kêjû~ûG; ~[û—ù\g I Kûke iúcû-aê¡òùe Bgßeu K©ðéZß
aòhdùe iù¦jö VKòaûe AzûKê ‘aò_âfò_þiû’ Kêjû~ûGö ‘KeYû_ûUa’
ùjCQò A¦âòdcûûe aòhdMZ @_UêZûö
aâR^û[—Zû ùjùf _âZýlû\ò _âcûYe K’Y ùKû÷Yiò ùlZâ (cìf¥)
^ûjó?
aûaûRú—RWÿ-RMZe mû^-aòhdùe _âZýlû\ò _âcûY aýZúZ @ûC
C_ûd ^ûjó Kò«ê PòZþRMZe aýû_ûeùe ùicûù^ @lcö ùi i´§ùe
(PòZþRMZe mû^ aòhdùe) ùa\ jó GKcûZâ _âcûYö _âZýlû\ò _âcûY
\ßûeû ù~Cñ mû^ fûb Keû~ûG, Zûjû ~\ò ÊZüiò¡ ùa\-_âcûYe @^êMZ
jêG, Zû ùjùf _âZýlû\ò _âcûYe Kâòdû @û\e ijòZ ÊúKû~ðýö @ZGa
_âZýlû\òe iûjP~ðýùe ÊZüiò¡ ùa\ jó GKcûZâ _âcûYö
aâR^û[—MúZû I bûMaZ @û\ò gûÈ K’Y _âcûY ^êùjñ?
aûaûRú—MúZû bMaûû gâúcêL-aûKý ùaûfò Zûjû C_^òh\ Zêfý,
mû^ \ßûeû C__û\Ke KÌ^û; ù~_eò ùcûUû ù\a\© \ò^ùe LûG ^ûjó, Zjóeê RûYòùja
ù~ ùi ^òù½ eûZòùe LûC[òaö (8) i¸a—gùj c]ýeê \gUò i¸a—GA aê¡ò \ßûeû
ù~Cñ i¸ûa^ö (9) @ûhð—Ehòcûû aûKý, Gjû aÉêZü g±-_âcûY @«MðZö (10)
ùPÁû—ù~_eò, @wêkò Cù©ûk^ \ßûeû iõLýûe mû^ö (ùa\û«-iýc«K)
@ZGa Zûjû ‘ùa\’ Êeì_ö ùMû÷eûw gòLûA[òaû ‘\gcìk-Z©ß’ Zûu cêL^òüiéZ,

@ZGa Zûjû c]ý ‘ùa\’ Zêf¥ö ùa\û[ð-iûe Êeì_ gâúc\þbûMaZ jó _ec
_âcûYö iáZg ò ûÈe aûYú ~\ò ùa\û^êM (ùa\e @^êMZ) jêG, ùZùa Zûjû
c]ý _âcûY ù~ûMýö Zª-gûÈ Zâa ò ]ò , ~[û—iû©ßK ò , eûRiòK I ZûciòKö
ùi[òc]ýeê ‘_*eûZâ’ @û\ò iû©ßK ò Zª ùa\e MìXûÿ [ð aòÉûeKö (‘Z^¨-aòÉûùe’—
GA ]ûZê Kâùc ùiMêWK òÿ aò _âcûY c]¥ùe MY¥)ö
aâR^û[—ùa\e @«MðZ ajêZ Mâ^Ú @Qòö Z^à]ýeê KòG ÊúKû~ðý I KòG
@ÊúKû~ðý?
aûaûRú—Kûùk Kûùk @iZ¨ a¥qòcûù^ ^òR ^òRe Êû[ð _ì©òð _ûAñ
ùa\ùe @ù^K @]¥ûd, cŠk I cª @û\ò _Qùe ù~ûWÿQò «òö ùijò ù~ûWÿ[ò a ò û
@õgKê ‘_âl¯ò ’ Kêjû~ûGö ù~còZò ùicòZò ùa\e _âûcûYòKZûKê cû^òaûKê _Wÿa ò ,
ùi K[û ^êùjñö Kûùk Kûùk iZ¨-iμâ\ûde @ûPû~ðýcûù^ ~ûjûKê (ù~Cñ ùa÷\K ò
iõiáZ I ùfû÷KK ò iõÄéZ Mâ^K Ú )ê @^êùcû\^ KeòQ«ò Zûjû jó ùa\ I ÊúKû~ð¥ö
_lû«ùe ùicûù^ ~ûjûKê ‘_âl¯ò ’ ùaûfò Z¥ûM KeòQ«ò, Zûjû @ûce ÊúKû~ð¥
^êùjñö
aâR^û[—ùKCñ ùKCñ ùa÷\òK-Mâ^ÚKê iμâ\ûdûPû~ðýcûù^ ÊúKûe
KeòQ«ò?
aûaûRú—Bg, ùK^, KV, _âg,Ü cêŠK, cûŠìKý, ùZ÷©e ò úd, HZùed,
Qûù¦ûMý, aéj\ûeYýK I ùgßZûgßZe—Gjò GKû\gUò C_^òh\Kê Gaõ
ùMû_ûkZû_^ú I ^éiõòj-Zû_^ú _âbéZò KZò_d C_^òh\Kê Gaõ aâûjàY,
@ûeYýK I EKþ, iûc, ~Rêü, @[að ^ûcK iõjòZûPZêÁdKê @ûPû~ðýcûù^ ÊúKûe
KeòQ«òö @ûPû~ð¥Kâùc GA iaê ùa\-Mâ^Ú còkQò ò ùaûfò GMêWK òÿ ê ‘iZ¨-_âû¯ _âcûY’
aû ‘i\þ-Mâ^’Ú Kêjû~ûGö
aâR^û[—Pò\þ aòhdùe ~êqe ò _âùag ^ûjó—Gjûe _âcûY K’Y?
aûaûRú—‘ù^÷ ù^÷hû ZùKðY cZòeû_ù^dû û_ù^dû’ (KV-1/2/9)(8) GA
_âi¡ò ùa\aûKý ùjZê I ‘ZKð ZKðû_âZòÂû^ûZþ’(9) (aâjià Z
ì -â 2/1/11) GA
ùa\û« aûK¥ jó Gjûe _âcûYö
(8)
Gjò cZò ZKð\ßûeû _âû¯aý ^êùjñ @[ðûZþ còùk ^ûjóö
(9)
@[ðûZþ ZKðe @_âZòÂû^ ùjZê ZKð Pò\þaòhdùe _gò _ûùe ^ûjóö
@Pò«ýûü Lkê ù~ bûaû ^ ZûõÉùKðY ù~ûRùdZþö

_â K é Z ò b ýü _eõ ~©ê Z\Pò « ýiý flYcþ ö ö (10)
(cjûbûeZ, bú._. 5/12)
GA cjûbûeZ-aûKýùe ~êqòe iúcû ^ò¡ûðeòZ ùjûAQòö @ZGa

bqòcûMðe @ûPû~ð¥ gâúeì_ùMûÊûcú ùfLòQ«ò—
ÊÌû_ò eê P ò ù ea iýû\þ bqò Z ©ß û aùaû]ò K ûö
~ê q ò É ê ùKakû ù^÷ a ~\iýû @_â Z ò Â Zûöö (11)
(b. e. iò.—_ìað. 1/45)
~êqò \ßûeû iZýe ~[û[ð ^òeì_Y jêG ^ûjó, Gjû _âûPú^-aûKý \ßûeû
ÊúKéZ ùjûAQò, ~[û—
~ùZÜ ^ û_û\ò ù Zû_ý[ð ü Kê g ùk÷ e ^ê c ûZé b ò ü ö
@bò ~ ê q Zùe÷ e ù^÷ ý e^ýù[÷ ù aû__û\ýùZöö (12)
(b. e. iò.—_ìað.f 1/46)
Zêùc @ûRò ~êqò Keò ù~Cñ iò¡û« iÚû_^ Kf, Kûfò ZêcVûeê @]òK
Kìgk @ûCRùY a¥qò Zûjû LŠ^ Keò ù\A _ûùeö @ZGa ~êqòe beiû
K’Y?
aâR^û[—aûaûRú cjûgd! ùa\e ÊZüiò¡ _âcûYZß bfbûùa
aêêSò_ûeòfòö ZûKðòKcûù^ aé[û jó ùa\-aòeê¡ ZKð Keò[û«òö Gùa \gcìke
\ßòZúd ùgæûKUò Kj«êö
(10)
ù~Cñ bûacû^ @Pò«ý @[ðûZþ Pò«û KeòjêG^û, ùicûûê ZKð\ßûeû ù~ûRòZ
Keòa ^ûjóö ~ûjû _âKéZòcûû _e (C]ßðMZ) Zûjû @Pò«ýe flYö
(11)
@k_ UòKòG eêPò jó bqòZ©ße @aùaû]òKû jêG, @[ðûZþ ZûjûKê aêSûA\òGö
Kò«ê ùKakû ~êqò ^êùjñ, ù~ùjZê Zûjû @_âZòÂ (_âZòÂû ejòZ)ö
(12)
Kìgk @^êcû^Kûeú aýqòcûù^ ~ZÜ_ìaðK ù~Cñ @[ðKê _âZò_û\^ Keò[û«ò,
@^ý @bòù~ûMKûeúcûù^ ZûjûKê @^ý_âKûùe C__û\^ Ke«òö
aûaûRú—
jeò ù Éß K õ Z©ß õ aò ] ò - gò a -iê ù eg-_â Y cò Z ü
~ù\ùa\õ aâ j à _â K é Z ò - ejò Z õ Z©^ê c jüö
_eû™û Ziýûõùgû RM\^ê M ùZû aò g ß - R^Kü
i ùa÷ eû]ûKûù«û âRk\Kû«ò ½ ò \ ê \ düöö
(\ßòZúd \gcìk)
@[ðûZ¨ aâjàû-gòa-A¦â @û\ò ù\aMY ~ûjûuê ^òe«e _âYûc Ke«òö
ùi jeò jó GKcûZâ _ecZ©ßö gqògì^¥ ^òaòðùgh ù~Cñ aâjà, Zûjû gâújeòu
@w-Kû«ò cûZâö RMZKê iéÁò Keò ùi[òùe GK @õgùe _âaòÁ iaðû«~ð¥ûcú
_ec_êeêh _ecûcôû—ùijò gâújeòu @õg cûZâö ùijò gâújeò jó â-
Rk]e-Kû«ò PòZ¨Êeê_ gâúeû]ûafäb @U«òö
aâ R ^û[—C_^ò h \ùe _â K é Z ò e @ZúZ aâ j à K ê iùaûð © c Z©ß
Kêjû~ûAQòö ùMû÷ejeò ùKCñ ~êqò\ßûeû ùijò aâjàKê jeòu @w_âbû KjòQ«ò?
aûaûRú—‘jeò jó Êdõ bMaû^þö’ Q@Uò Hgß~ðýKê ùÂ bMaû^þ
@]òÂòZö aò¾ê-_êeûY (6/5/74)ùe Kêjû~ûAQò—
Hgß ~ ð i ý icMâ i ý aú~ð i ý ~giü gâ ò d üö
mû^ùa÷ e ûMýùdûù½÷ a hYþ Y ûõ bM AZúw^ûöö
@[ðûZþ icMâ Hgß~ðý, icMâ aú~ðý, icMâ ~g, icMâ gâú @[ðûZþ ùgûbû,
icMâ mû^ I icMâ ùa÷eûMý—Gjò Q@Uòe icÁò bM ùaûfò _âiò¡ö
C_ùeûq Q@Uò aòhd _eÆe @wûwòbûùa iõ_éqö _âgÜ jêG—
Gcûû c]ýeê ùKCñUò @wú Gaõ ùKCñcûù^ @w? ~ûjûe @w @Qò ùi
@wúö ~[û—aél @wú I Wûk, _Zâ, _ê¿ AZýû\ò Zûjûe @wö geúe
@wú, jÉ_\û\ò Zûjûe @wö bMaûû Pò^àd-aòMâje gâú (eì_) jó—
@wú Gaõ Hgß~ðý, aú~ðý I ~g—Gjò Zòù^ûUò @wö mû^ I ùa÷eûMý
Gjò \êAUò ~ge @«MðZ ùRýûZò-Êeì_ùe @aiÚòZö ù~ùjZê mû^ I
ùa÷eûMý Êdõ @w ^êjñ«ò, Kò«ê @we @w ùaûfû«òö (~geê aòÉéZ ùjûA
mû^ I ùa÷eûMý ùRýûZòÊeì_ùe @we KòeYeìù_ _âZúdcû^; ù~ùjZê
Gcûù^ @we @w,—Êdõ @w ^êjñ«òö) ^òaðòKûe mû^ jó mû^ I ùa÷eûMýö
Zûjû jó aâjàe Êeì_ö @ZGa aâjà—bMaûûe @wKû«ò aû ùRýûZòö

^òaðòKûe, ^òÃâòd, @ada-ejòZ ^òaðòùgh aâjà—Êdõiò¡ ^êùjñ, aeõ
bMaûû gâúaòMâje @ûgâòZö ù~_eò @MÜòe _âKûg Êdõiò¡ ^êùjñ—Zûjû
@MÜòe @ûgâòZ cûZâö
aâR^û[—ùa\ùe iÚûù^ iÚûù^ aâjàe ^òaðòùghMêYe CùfäL _ùe
‘Iñ gû«òü’, ‘jeòü Iñ’ ùaûfò Kêjû~ûAQò—ùi jeò KòG?
aûaûRú—PòZþ-fúkû-cò[ê^ eû]ûKé¾ jó ùiA jeòö
aâR^û[—Gjû cêñ _ùe _Pûeòa;ò Gùa aêSûA \ò@«ê, _ecûcôû Kò_eò
bMaûû @õg?
aûaûRú—bMaû^þ ^òR Hgß~ðý I aú~ðý Gjò \êAUò \ßûeû @Lòk aògß
iéÁò KeòQ«ò Gaõ @õgZü aò¾êeì_ùe Zjóùe _âùag KeòQ«òö bMaûû
_âùZýK @õg iað\û _ì‰ðö
_ì ‰ c\ü _ì ‰ ð c ò \ õ _ì ‰ ð û Zþ _ì ‰ ð c ê \ PýùZö
_ì ‰ ð i ý _ì ‰ ð c û\ûd _ì ‰ ð ù caûagò h ýùZöö (13)
(aéj\ûeYýK—5/1)
Gjò @aZûeú _êeêh _ì‰ð Gaõ Zûu Vûeê _âKûgòZ Gjò @aZûe c]¥
_ì‰ðö _ì‰ðu Vûeê _ì‰ð jó @ûaòbðìZ jêG Z[û _ì‰ðeê _ì‰ðKê KûXÿòù^ùf c]¥ _ì‰ñ
jó @aùgh eùjö _eùcgßeu _ì‰ðZûe ùKû÷Yiò jû^ú jêG ^ûjóö
@ZGa _ì‰ð-Êeì_, RMZþ-_âaòÁ, RMZþ_òZû aò¾ê jó _ecûZàûö Gjò
aò¾êu Zòù^ûUò eì_ @Qò—KûeùYû\gûdú, lúùeû\gûdú I Mùbðû\gûdúö
PòZþRMZþ I @PòZþ-RMZe cSòùe KûeY icê\â @[ðûZþ aòeRûö ùi[òùe
bMa\@õg KûeùYû\gûdú (KûeY-icê\âùe gd^ Keê[òaû) cjûaò¾ê
aòeûRcû^ö ùi \ìeeê cûdû _âZò BlY (\éÁò) Keò cûdû\ßûeû RMZ¨ iéÁò
KeòQ«òö gâúMúZûùe (9/10)—
cdû]ýùlY _â K é Z ò ü iì d ùZ iPeûPecþ ö (14)
(13)
Zûjû _ì‰ð (@\ü-aò_âKùhð), Gjû _ì‰ð (A\õ i^ÜòKùhð); _ì‰ðeê _ì‰ð C\þMZ
jêGö _ì‰ðeê _ì‰ð KûXÿòù^ùf (@û\ûd) _ì‰ð jó ejò~ûGö
(14)
@]ýl eì_ú ùcû \ßûeû _âKéZò Pe I @Pe ij a©ðcû^ aògßKê iéÁò KeêQòö
ùa\ùe c]ý Kêjû~ûAQò—

‘i HlZ’ (HZùed 1/1/1) (15)
‘i Acû^ ùfûKû^þ @iéRZþ’ (HZùed 1/1/2) (16)
cûdû-_âaòÁ KûeùYû\gûdú aò¾êu BlY-gqò jòñ Mùbðû\gûdú-aò¾êö
ùijò cjûaò¾êu Pò\þ-BlYMZ KòeY-_ecûYêicìj jó a¡Rúaö _âùZýK
Rúae jé\dMZ @wêÂcûZâ lúùeû\gûdú jòeYýMbðûLý Bgße I Rúa
GKZâ @aiÚ û ùe @aiÚ ò Z ö (Mùbûð \ gûdú aò ¾ ê u Gjò @õge ^ûc
\ßû iê_‰ðû i~êRû iLûdû
lúùeû\gûdú jòeYýMbð Bgße Kò´û _ecûZàûö) ‘\ß iLûdû’
(ùgß. gß 4/6) AZýû\ò gîZòaP^-^òŸòðÁ (_ecû™û I Rúaû™û) ùiA \êAUò
_lú c]ýeê, Bgßeeì_K _lú Kcð`k \ûZû, Rúaeì_K _lú Kcð`k
ùbûqûö bMa\¨MúZûùe bMaû^¨ ùijò Z©ße @bòa¥qò KeòQ«ò; ~[û—
~\þ ~ \þ a ò b ì Z ò c Zþ i ©ß õ gâ ú c\ì R ò ð Z ùca aûö
Z©ù\aûbò M z Zß õ cc ùZùRûõ$gi¸aüöö
@[aû ajê ù ^÷ ù Z^ Kò õ mûùZ^ ZaûRð ê ^ ö
aò Á býûjcò \ õ Ké œ ùcKûõùg^ iÚ ò ù Zû RMZþ ö ö (17)
(MúZû. 10/41/42)
@ZGa _ec_êeêh ^òR @õg-Êeì_ _ecû™ûu GK @õg \ßûeû

aògßR^KZß, aògß_ûkKZß @û\ò BgßeZû _âKûg KeòòQ«òö
aâR^û[—cêñ aêSò_ûeòfò ù~, aâjà gâújeòu @wKû«ò Gaõ _ecû™û
Zûue @õgö Gùa Kj«ê,—ùiA bMaû^þ jeò jó Êdõ Ké¾ Gjûe _âcûY
K’Y?
aûaûRú—bMaû^þ iað\û Hgß~ðý I cû]ê~ðý Gjò \êA eì_ùe ^òZý
(15)
ùi (_ecû™û) Pûjóùfö
(16)
ùi (_ecû™û) GA ùfûKcûûê iéÁò Kùfö
(17)
ù~Cñ ù~Cñ aòbêZò~êq i©ß (aÉê) gâú~êq ùjC aû DRðòZ (gqò~êq) ùjC,
ùijò ùijò i©ßKê ùcû’ ùZR-@õge C_ô©ò ùaûfò RûYö @[aû ùj @Rðê^! ùZû’e GùZ
ajêZ RûYòaûe K’Y @ûagýKZû @Qò? cêñ ùcûe GK @õg\ßûeû Gjò icMâ RMZKê
aýû_ò ejòQòö
_âKûgòZö Hgß~ðý-_eK _âKûgùe ùi ^ûeûdYö ùi cjûaò¾êu @õgú I

_eùaýûc-ùa÷KêY×e _Zòö Hgß~ðý aòkûiùe bMaû^þ ^ûeûdY ^ûcùe
_eòPòZ; cû]ê~ðý-_eK _âKûgùe ùi gâúKé¾ö gâúKé¾ jó @Lòk cû]ê~ðýe
_eûKûÂûö Zûu Vûùe cû]ê~ðý GùZ @]òK ù~, Zûue icÉ Hgß~ðý Cq
cû]ê~ðý\ßûeû @ûzû\òZö Z©ß-\éÁòeê ^ûeûdY I Ké¾u c]ýùe ùKû÷Yiò ùb\
^ûjó, Kò«ê ei-\éÁòeê Ké¾ue C}hð @Qòö @[ðûZ¨ Pò\¨RMZe eiûÊû\^
iÚùk Ké¾ iaêeie @û]ûe Êeì_ Gaõ Êdõ ‘ei’ Êeì_ ùjûA[òaû ùjZê
_ec C_ûù\d Z©ßö EMþ ùa\ (1/22/164/31) ùe Kêjû~ûAQò—
@_gýõ ùMû_ûc^ò_\ýcû^cû P _eû P _[òbò½e«cþö
i i]â ú Púü i aò h ì P úað i û^ @ûaeúa©ð ò bê a ù^hß « üöö (18)
Qûù¦ûMý C_^òh\þ (8/13/1)ùe Kêjû~ûAQò—
gýûcûzakõ _â _ ù\ý gakûzýûcõ _â _ ù\ýö (19)
GùZ PûõgKkûü _ê õ iü Ké ¾ Éê bMaû^þ Êdcþ ! (20)
MúZû (3/3) ùe Kêjû~ûAQò—
c©ü _eZeõ ^û^ýZþ Kò * ò \ Éò ]^¬dö (21)
(18)
ùMû_ aõgùe C_ô^Ü GK aûkKKê ù\Lòfò, ~ûjûe ùKùaùjùf _Z^
(aò^ûg) ^ûjó (@[ðûZþ ùi @PýêZ)ö ùi ùKùZùaùk @Zý« ^òKUùe Gaõ ùKùZùaùk
\ìeùe aòbò^Ü _[ùe aòPeY Keê@Qòö ùKùa-ùKùa bò^Ü-bò^Ü _âKûe aÈ \ßûeû iêi{òZ
ejê@Qò, _êYò ùKùa _é[Kþ-_é[Kþ (GK ewe) aÈùe @ûaéZ ejêQòö Gjò bkò ùi
aûe´ûe ^òRe _âKU Gaõ @_âKU fúkûKê _âKûgòZ Keê@Qòö
(19)
Ké¾ ùiaû \ßûeû aòkûi-ùa÷PòZâý-_ì‰ð @_âûKéZ Pò\û^¦cd ]ûcùe Ké¾ _âû¯ò
jêGö ‘gýûc’ g±e @[ð ‘Ké¾’ö Zû_ô~ðý ùjCQò ‘Ké¾’ @[ðûZþ ‘Kkû’ö Gjò g±\ßûeû
ewjú^—^òMðêY _eZ©ßu ùaû] jêG Gaõ gak g±e @[ð ‘ùMû÷e’ @[ðûZþ aòbò^Ü_âKûe
aû icÉ ewe cògâYö GjûKê @^ý g±ùe Gjòbkò Kêjû~ûA_ûùe ù~ icÉ @_âûKéZ
MêY ~êq _eZ©ßKê ‘ùMû÷e’ Kêjû~ûGö @ZGa C_ùeûq cªe MêXÿ @ûgd (CùŸgý)
ùjCQò, Ké¾ bR^ \ßûeû ùMû÷e _âû¯ò Gaõ ùMû÷e bR^ \ßûeû Ké¾ _âû¯ò jêGö
(20)
GAcûù^ (eûc, ^éiòõj, aeûj @û\ò @aZûecûù^) _ec_êeêhu @õg Kò´û
Kkû @U«ò, Kò«ê Ké¾ jó Êdõ bMaû^¨ö
(21)
ùj @Rðê^! ùcû Vûeê @]òK @^ýKòQò ^ûjóö
ùMû_ûkZû_^ú (_ìað 2/8)ùe Kêjû~ûAQò—

GùKû agú iað M ü Ké ¾ BWý GùKû$_ò i^þ ajê ] û
ù~û$abûZò ö (22)
aâR^û[—Ké¾ c]ýcûKûe (c^êhýeì_aògòÁ), ùi iaðM (iaðMûcú)
Kò_eò? Zûu geúeKê cû^òùf, ùi GK iÚû^ùe @ûa¡ ùaûfò ]eû~òaö
ùi[òùe @ù^K @bûa ù\ûh @ûiò~ûG; MêYe @]ú^ ùjaûKê jêG—@ûC
ùÊzûcd ùjaûKê _âgÜ ^ûjóö Ké¾u Vûùe G_eò ù\ûhe _eòjûe Kò_eò
ùja?
aûaûRú—aûaû! Zêùc cûdû\ßûeû @ûa¡ [òaûeê G_eò KjêQö aê¡ò
ù~_~ðý« cûdû\ßûeû @ûa¡ [ûG, ùi_~ðý« Zûjû gê¡-i©ßKê QêAñ_ûùe
^ûjóö Zûjû gê¡-i©ßKê aòPûe Keê Keê Zû’C_ùe cûdûe MêYKê @ûùeû_
Keò _âûKéZ-cì©òð MXÿò[ûGö _êYò ùiA aê¡ò Kò«ê búZ ùjûA ùi[òeê ^òeÉ
jêG Gaõ ^òeûKûe I ^òaðòùgh aâjàKê KÌ^û Keò _eZ©ßeê a*òZ jêGö
aÉêZü Pò^àd-@ûKûeùe (‘c]ýcûKûe’ùe) Zêc _ìùaðûq ù\ûhe ùKû÷Yiò
i¸ûa^û ^ûjóö ‘^òeûKûe’, ‘^òaðòKûe’ I ‘^òÃâòd’ MêY bMaûûe aò_eúZ
bûaö Kò«ê Gjû c]¥ GK_âKûe MêYö _êYò iê¦e Cfäûicd-a\^, Kck-
^d^, gû«ò_â\-_û\_\à, Kkû-aòkûi C_ù~ûMú @w _âZ¥w I gê¡
Êeì_û™K Pò\þaòMâj—@ûC GK_âKûe MêYö Gjò \êA_âKûe MêYe @û]ûe-
Êeì_ (‘c^êhýûKûe’) gâúaòMâj @Zúa C_ûù\dö gâú^ûe\-_*eûZâùe
Kêjû~ûAQò—
^ò ù Ÿð û h_ì ‰ ð M ê Y aò M â j @û™Zùªû
^ò ù ½Z^û KgeúeMê ù Y÷ ½ jú^üö
½Z^û™KgeúeMê
@û^¦cûZâKe_û\cêùLû\eû\òü
iað Z â P ÊMZùb\aò a Rò ð Z ûcô û öö
@[ðûZþ, gâúKé¾u aòMâj iyò\û^¦cdö ZûuVûùe _âûKéZ MêY aû ù\ûh
^ûjóö ùi RWÿ ù\g-Kûke agúbìZ ^êjñ«òö ùi iaðZâ iað\û _ì‰ðeìù_
(22)
Ké¾ ùjùf GK (@\ßòZúd)ö ùi agú @[ðûZþ icÉuê agúbìZ Ke«ò, iaðMü
@[ûðZþ iaê@ûùWÿ ~û@û«ò, BWý @[ðûZþ ÉêZòù~ûMýö ~òG GK ùjùf c]ý ajê_âKûùe
@abûZ (_âZúZ) jê@«òö
aò\ýcû^ö ùi @LŠ I @\ßd-mû^-Êeì_ö GA RWÿ-RMZùe \òM

@_eòùcd aÉêö Zûjûe ]cðû^êiûùe ‘c^êhýûKûe’ aÉê iaðaýû_K
ùjûA^_ûùeö Pò\þ-RMZe ]cð @KêY×; @ZGa ‘c^êhýûKûe’ gâúKé¾-aòMâj
iaðaýû_úö iaðaýû_òZß GK ]cð, ~ûjû RWÿRMZe ‘c^êhýûKûe’ aÉêùe
^[ûG; Kò«ê Ké¾u Pò\þ-aòMâjùe Zûjû iê¦eeìù_ [ûGö Gjû jó ùiA
aòMâje @ùfû÷KòK-]cðö Gjû jó Pò\þ-aòMâje cûjû™ýö GA cûjû™ý K’Y
iaðaýû_ú aâjàbûaùe còùk? RWÿ-_\û[ð ù\g I Kûke @]ú^ö ù~Cñ
_\û[ð ÊbûaZü KûkûZúZ, ZûjûKê ù\g I Kûke @«að©ðú iaðaýû_ú @ûKûg
ijòZ icû^ Kùf Zûjûe K’Y cûjû™ý? gâúKé¾u aâR]ûc jó Qûù¦ûMý-
CfäòLòZ ‘aâjà_êe’; Zûjû _ì‰ðeìù_ PòZþ-Z©ßö ùi[òùe Pò\þMZ aòPòZâZû
@Qòö Pò\þMZ _âKeY, iÚû^, cé©òKû-Rk @û\ò, ^\ú-aélû\ò, @ûKûg, iì~ðý-
P¦â-^lZâ—iaêKòQò GKZâ @Qòö aâR]ûcùe RWÿ (_âûKéZ)-ù\ûh @ûù\û÷
^ûjó; Zûjû PòZþ-iêLùe _eò_ì‰ðö aûaû! Zêùc ù~Cñ GA cûdû_êe
â\ßú_ùe @Q, Zûjû c]ý ùiA PòZþ-]ûcö ùZùa Zêùc cûdû-^òcðòZ Rûf
C_ùe aiò[òaûeê ùijò PòZ¨-]ûcKê QêAñ_ûeê ^ûjñö iû]êu Ké_ûeê Zêce
jé\dùe Pò\þbûa C\òZ ùjùf GA iaêKê Pò^àd ù\Lòa Gaõ Zêce
aâRaûi iò¡ ùjaö ‘c^êhýûKûe’ ùjùf ù~ _âûKéZ MêY I ù\ûh ejòa—
G K[û ZêcKê KòG Kjòfû? _âûKéZ-aê¡ò R^òZ KêiõÄûe ùjZê Pò^àd
‘c^êhýûKûe’ aòMâje cûjûcôý iê\ìea©ðúö
aâR^û[—aûaûRú cjûgd! eû]ûKé¾u aòMâj, Kû«ò, fúkûe
C_KeY, ijPe, ijPeú, Méj, Kê¬, a^ I C_a^ @û\ò ù~ùjZê Pò^d à ,
ùZYê aê¡òcû^þ aýqò ùi[òùe ùKû÷Yiò iù¦j Keòùa ^ûjóö Kò«ê ùiA aòMâj,
]ûc I fúkû ùKùZùaùk, ùKCñVûùe Gaõ Kò_eò _âKûgòZ jêG?
aûaûRú—iaðgqòcû^þ gâúKé¾u _lùe @NUYKê NUûAaû @ûù\û÷
@û½~ðý ^êùjñö ùi fúkûcd, ùÊzûcd I iaðgqòcû^þö Azû cûùZâ jó ùi
^òR Pò^àd-]ûc ijòZ ^òR Pò^àd aòMâjKê GA _â_*ùe _âKU Keò_ûe«òö
aâR^û[—ùi Azû Kùf jó Zûu Êeì_ @agý _âKûgòZ ùja, Kò«ê
ù~Cñcûù^ Zûjû ù\LêQ«ò, ùicûù^ RWÿ aòge ß @õg ùaûfò (Ê_âKûg Pò^dà )
‘]ûc’Kê I cûdòK êgeúe ùaûfò ‘gâúaòMâj’uê I cûdòK(_âûKéZ) a¥ajûe
eìù_ ‘aâR-fúkûKê’ ù\LêQ«ò KûjóKò? ~\ò Ké¾ ^òRKê _âKU KeòQ«ò,

Zû ùjùf ùfûùK Zûuê PòZþ-flYùe ù\Lê^ûjñû«ò KûjóKò?
aûaûRú—gâúKé¾u @^« MêY c]ýùe ‘bqaû›fý’ @^ýZcö
ùi[ò_ûAñ ùi bqcûûê ^òR jäû\ò^ú gqò\ßûeû ^òRKê ù\LòaûKê gqò
ù\AQ«òö ~ûjû \ßûeû ùicûù^ Ê_âKûg bMaZ¨ Êeì_ Gaõ Zûu Pò^àd
fúkûKê iûlûZ¨ \gð^ KeòaûKê ic[ð jê@«òö bqu ^òKUùe Zûue
fúkû iað[û PòòZþ eìù_ _âKûgòZö Kò«ê @iμì‰ð A¦âòd cûû \ßûeû ùfûùK
bMaûû Pò Z ¨ - fúkû I Rúacûû ùbû÷ Z ò K -Kû~ð ý Kkû_ c]ýùe
ùKû÷Yiò ùb\ ù\Lò_ûe«ò ^ûjóö
aâ R ^û[—ùZùa K’Y ùi (gâ ú Ké ¾ ) Rúau _â Z ò Ké _ ûagZü
@aZú‰ð ùjûA^ûjûñ«ò?
aûaûRú—Zûu @aZûe RMZ¨ - cwkKeö @aZûe-fúkûKê
bqcûù^ gê ¡ eì ù _ ù\L«ò ö @^ýcûù^ Zûu @iû]ûeY fúkûKê
iû]ûeY bûaòùf c]ý aÉê-gqòe _âbûaeê ùicûû Vûùe GK_âKûe
iêKéZ C\òZ jêGö ùijò iêKéZ Kâcgü _êÁ ùjùf, @^^ý-Ké¾bqò _âZò
gâ¡û C_ô^Ü jêGö @ZGa @aZûe-_âKûg \ßûeû iaê Rúaue C_Kûe
jêGö
aâR^û[—ùa\ KûjóKò ÆÁeìù_ Ké¾fúkûe CùfäL Keò^ûjó?
aûaûRú—ùa\ùe iað Z â Ké ¾ fúkûe Cùfä L @Qò — ùKCñ V ò
cìLýaé©ò \ßûeû @ûC ùKCñVò ùMû÷Yaé©ò \ßûeûö g±e \êA_âKûe aé©ò
@Qò; ~[û—‘@bò]û’ I ‘flYû’ö ~jóùe g±e cêLý @[ð [ûG ZûjûKê
‘@bò]û-aé©ò’ Kj«ò Gaõ ~ûjû\ßûeû ùMû÷Y@[ð jêG ZûjûKê ‘flYû-aé©ò’
Kj«òö g±e ‘@bò]û-aé©ò’ jó cìLýö ZûjûKê @af´^ Keò Qûù¦ûMý
gýûcûzakõ _â _ ù\ý
C_^ò h \e ‘gýûcûzakõ ù\ý’ Cqò e aýûLýûKê , ùghûõùg
bqòeie ^òZ¥ZûKê Gaõ cêq-Rúaue ‘gû«’ @û\ò Ê-Ê ei @^êiûùe
Ké ¾ ùiaûKê a‰ð ^ û Keû~ûAQò ö g±e ‘flYû-aé © ò ’ jó ùMû÷ Y ö
~ûmaËýue MûMðú I ùc÷ùZâdúu ij i´û\e @ûe¸ùe flYû-aé©ò
\ßûeû Ké¾MêY a‰ðòZ ùjûAQò Gaõ ùghùe @bò]û-aé©ò \ßûeû ùijò
a‰ð^ûe ùgâÂZû _âZò_^Ü (iÚû_òZ) ùjûAQòö ùa\ ùKCñ ùKCñ iÚùk
@^ßd-_¡ZòKê(23) @ûgâd Keò bMaûû ^òZý-fúkûe a‰ð^û KeòQò

Gaõ ùKCñ ùKCñ iÚùk aýZòùeK-_¡ZòKê(24) @af´^ Keò aâjà I
_ecû™ûu cjòcû a‰ð^û KeòQòö aÉêZü gâúKé¾uê (gâúKé¾u aòhdùe)
a‰ð^û Keòaû jó ùa\e CùŸgýö
aâ R ^û[—aûaûRú cjûgd! bMaû^þ jó _eZ©ß — G[ò ù e
iù¦j ^ûjó; Kò«ê aâjàû, eê\â, A¦â, iì~ðý, MY_Zò @û\ò ù\aZûue
~[û[ð iÚòZò K’Y? Zûjû Kj«êö aâûjàYcûù^ cjûù\auê aâjà eìù_ iÚòe
Ke«òö @ûùc ùiA aâûjàY-Nùe R^à ùjûAQê; aûfýKûkeê Zûjû gêYêQê
I KjêQêö Gjûe _âKéZ ejiý aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—Rúa, ù\a-ù\aú I bMaû^þ—Gjûu c]ýùe [òaû
MêYe ZûeZcý KjêQò—gâaY Keö Gjò MêYe ZûeZc¥ @^êiûùe
Zê ù c ijRùe iað ù gâ Â C_ûi¥-Z©ß K ê RûYò _ ûeò a ö Ké ¾ u Mê Y -
a‰ð^ûùe @^ýcûûe MêY-_eòcûY ^ò‰ðúZ ùjûAQò, ~[û—
@dõ ù^Zû iê e cýûwü iað i fä l Yû^ß ò Z üö
eê P ò e ùÉRiû ~ê ù qû akúdû^þ adiû^ß ò Z üöö
aò a ò ] û\þ b ê Z bûhûaò Z þ iZýaûKýü _â ò d ´\üö
aûa\ì K ü iê _ ûŠò ù Zýû aê ¡ ò c û^þ _â Z ò b û^ß ò Z üö
aò \ MÛ ½ Zê ù eû \lü Ké Z mü iê \ é X aâ Z üö
ù\gKûkiê _ ûZâ m ü gûÈPlê ü gê P ò a ð g úöö
iÚòùeû \û«ü lcûgúùkû M¸úùeû ]éZòcû^þ icüö
a\ûù^ýû ]ûcð ò K ü gì e ü Keê ù Yû cû^ýcû^Ké Z þ ö ö
\lò ù Yû aò ^ dú jâ ú cû^þ geYûMZ_ûkKüö
iê L ú bqiê j é Z þ ù_â c agýü iað g ê b ueüöö
(23)
@^ßd—ZZþiù©ß ZZþi©ßõ—@[ðûZþ Zûjû [òùf Zûjû eùj, ~[û—iê^û
[òùf @kuûe eùjö
(24)
aýZòùeK—ZZþ-@iù©ß ZZþ-@i©ßõ—@[ðûZþ Zûjû ^[òùf Zûjû ^ [ûG,
~[û—iê^û ^[òùf @kuûe ^ [ûGö
_â Z û_ú Kú©ð ò c û^þ eqùfûKü iû]ê i cûgâ d üö
^ûeúMYcù^ûjûeú iaûð e û]ýü icé ¡ ò c û^þ ö ö
aeúdû^úgß e ù½Zò Mê Y ûÉiýû^ê K ú©ò ð Z ûüö
icê \ â û Aa _*ûg\þ \ ê a ò ð M ûjû jùeecúöö
Rúùaùhß ù Z aiù«û$_ò aò ¦ ê a ò ¦ ê Z dû Kß P ò Z þ ö
_eò _ ì ‰ ð Z dû bû«ò ZùZâ ÷ a _ê e ê ù hû©ùcöö
@[ _*Mê Y û ù~ iýê e õùg^ Mò e ò g û\ò h ê ö
i\û Êeì _ iõ_â û ¯ü iað ù mû ^ò Z ý^ì Z ^üö
iyò \ û^¦iû¦â û wü iað i ò ¡ ò ^ ò ù haò Z üöö (25)
@ù[ûPýù« Mê Y ûü _* ù~ flà ú gû\ò a ©ò ð ^ üö
@aò P ò « ýcjûgqò ü ùKûUò a â j à û Šaò M â j üöö
@aZûeûakúaúRõ jZûeò M Zò \ ûdKüö
@û ûeûcMYûKhð ú Zýcú Ké ù ¾ Kò k û\þ b ê Z ûüöö (26)
@û™ûeûcMYûKhð
iaðû\þbêZPc}ûefúkûKùfæûkaûeò]òüö
@Zêkc]êeù_âccŠòZ_âòdcŠküöö
(25)
^ûdK Êeì_ gâúKé¾u MêY ùjCQò—(1) @Zò ecYúd @w~êq, (2) iaê
iêflY ~êq, (3) eêPòe (iê¦e), (4) ùZR ~êq, (5) akaû^þ, (6) Kòùgûeû\ò
adi ~êq, (7) aòaò] @\þbêZ bûhûaòZþ, (8) iZýaûKý (iZýbûhú), (9) _âòdbûhú,
(10) @Zòbûhú (ajêbûhú), (11) C©c _ûŠòZýaû^þ, (12) aê¡òcû^þ, (13) _âZòbû
~êq, (14) aò\MÛ , (15) PZêe, (16) \l, (17) KéZm, (18) iê\éX-aâZú,
(19) ù\g, Kûk I iê_ûZâ mûZû, (20) gûÈPlê iμ^Ü, (21) gêPò (_aòZâ), (22)
agKûeú, (23) iÚòe, (24) \û« (\c^Kûeú), (25) lcûgúk, (26) M¸úe,
(27) ù]÷~ðýaû^þ, (28) ic, (29) a\û^ý (30) ]ûcðòK, (31) gìe, (32)
KeêY, (33) cû^^údu cû^Kûeú, (34) \lòY (@^êKìk), (35) aò^dú, (36)
f{ûaû^þ, (37) geYûMZ_ûkK, (38) iêLú, (39) bq-iêjé\, (40) ù_âce
agúbìZ, (41) iaêeò cwkKûeú, (42) _âZû_ú, (43) Kú©ðòcû^þ, (44) ùfûùK
~ûjûu _âZò @^êeq, (45) iû]êcûû icýKþ @ûgâd, (46) ^ûeúcûû cù^ûjûeú,
(47) iaêeò @ûeû]ý, (48) icé¡òcû^þ, (49) aéj©e I (50) Bgße—Zûueò
MêYcû^ Geìù_ @^êKú©òðZ ùjûAQòö jeòue GA 50Uò MêY icê\â bkò @Mû]ö GA
MêYcû^ Rúacûû Vûùe aò¦ê-aò¦ê eìù_ ej«ò, Kò«ê _êeìùhû©cu Vûùe _eò_ì‰ðbûùa
_âKûgòZ jê@«òö
ZâòRM^àûîûKhðòcêefúKkKìRòZüö
@ i c û ù ^ û ¡ ß ð e ì _ g â ú a ò i à û _ ò Z P e û P e ü ö ö (27)
fúkûù_â c Ü û _â ò d û]ò K ýõ cû]ê ~ ð ý ùaYê e ì _ ùdûüö
AZýiû]ûeYõ ù_â û qõ ùMûaò ¦ iý PZê Á dcþ ö ö (28)
(b. e. iò. \-aò. 1c-f. 11/12, 14/18)
Gjò 64 MêY _êeû_êeò gê¡-Pò\e þ ùì _ iyò\û^¦-aòMjâ Ké¾u Vûùe ^òZý
ù\\ú_ýcû^ (_âKûgòZ)ö ùgùhûq PûeòUò MêYê gâúKé¾u QWû eûc @û\ò Zûu aòkûi-
cì©cðò ûû Vûùe ^ûjóö GA PûeòUò MêYKê QûWÿò @^ý 60Uò MêY Pò\Nþ âòMjâ
_eùaýûc_Zò ^ûeûdYu Vûùe _ì‰cð ûZâûùe ù\\ú_ýcû^ö ùgùhûq ^@Uò MêYKê
QûWÿò aûKò 55Uò MêYê @ûõgòK eìù_ aâjûà I gòa @û\òu Vûùe aò\ýcû^ö _â[c 50Uò
MêY Rúacûû Vûùe @ÌcûZâûùe [ûGö gòa, aâjûà , iì~ýð , MùYg I A¦â—Gcûù^
bMaûû @õg I @ûõgòKMêYaògÁ ò ; iõiûeaýû_ûeKê PkûAaû _ûAñ Gcûù^
@]òKûe-_âû¯ I bMaZþ-aòbZ ì e
ò ùì _ @aZûeaòùghö Êeì_Zü Gcûù^ bMaûû
\ûiö Gcûû Ké_ûeê @ù^ùK bMa\þbqò _ûAQ«òö @]òKûeùb\ùe Gcûù^
c]ý Rúacûû C_ûiýö bMa\þbqòe @wúbìZ Gcûû _ìRû aò]-ò iò¡ö Gcûù^
Ké_û Keò @^^ý-Ké¾bqò _â\û^ Kùf Mêee ê ùì _ _ìRZ
ò jê@«òö ù\a-ù\a
cjûù\a bMa\þbqòùe GùZ _eò_‰ì ð ù~, ùi bMaûû Vûeê @bò^Ü ùaûfû«òö
ùiA[ò_ûAñ cûdûaû\úcûù^ cjûù\auê _eaâjà eìù_ Zûu @ûgâd ^ò@«òö
öö Zâùdû\g @]ýûd icû¯
icû¯öö
gâúKé¾ue @^ý 5Uò MêY ~ûjû @ûõgòK bûùa gòa @û\òu Vûùe @Qò, Zûjû (1)
iað\û Êeì__âû¯, (2) iaðm, (3) ^òZý-^ìZ^, (4) iyò\û^¦ NâòMjâ I (5) iaði¡ ò ò
\ßûeû ^òùhaòZö
(26)
flàú_Zò ^ûeûdYu Vûùe C_ùeûq 55 MêYKê QûWÿò @ûjêeò 5Uò @]òK MêY
@Qò, ~[û—(1) @aòP« ò ýcjûgqò, (2) ùKûUò-aâjûà Š-aòMjâ , (3) iaê @aZûeu cìk
aúR, (4) ^òjZ gZîe MZò\ûdK (5) @û™ûeûccûû @ûKhðKö Gjò _û*Uò MêY Ké¾u
Vûùe @nêZ eìù_ aò\ýcû^ö
(27)
C_ùeûq hûVòGUò (50+5+5=60Uò) MêY aýZúZ @ûjêeò 4Uò MêY Ké¾u
Vûùe @]òK @Qò, ~[û—(1) ùi iaêVûeê @nêZ Pc}ûefúkûeì_K Zewe icê\,â
(2) @Zêk^úd c]êeù_âc \ßûeû cŠòZ _âd ò cûû cŠk (3) Zòb â aê ê @]ôaûiú cûûê
c^Kê @ûKhðYKûeú Kk-KìRZ ò cêefúaû\K (4) Pe-@Pe aògK ß ê aòiZ
òà I cêMÛ Keê[a
ô û
eì_-gâúö
(28)
(1) fúkû-cû]êeú, (2) ù_âc-cû]êeú, (3) eì_-cû]êeú I (4) ùaYê-cû]êeú—
GA PûeòUò @iû]ûeY MêYKê ùÂ ùMûaò¦ue 64Uò MêY Kêjû~ûAQòö
214 ùR÷ a ]cð P\ê Ÿ ð g
P\ê Ÿ ð g @]ýûd
_âùcd @«MðZ gqò-aòPûe
aâR^û[ Kûfò eûZòùe aé¡ aûaûRúu Vûeê gêYò[òaû aòPûeùe Lêa¨
_âbûaòZ ùjûAQ«òö @ûRò \òîûeû ùijò iaê aòPûeKê M¸úe bûaùe Pò«û
Keò ajêZ @û^¦ @^êba KeêQ«òö cSò-cSòùe c^Kê c^ KjêQ«ò—
@ûjû! gâúùMû÷eûwù\au gòlû Kò’ @_ìað? gêYòaû cûùZâ jó jé\dùe iùZ
ù~_eò @céZ-icê\âe Zew CVòaûKê fûMêQòö ù~ùZ gêYêQò, Zjêñ @]òK
gêYòaû_ûAñ c^ aýûKêk ùjCQòö aûaûRú cjûgdu cêLeê ù~Cñ Z©ßeì_ú
@céZ ahðû ùjCQòò, Zûjû gêYò c^ ùKùbùjùf Zé¯ ùjC^ûjóö iò¡û«MêWÿòK
iμì‰ð eìù_ ~êqòiwZö iò¡û«e ùKû÷Yiò @õg c]ý @iwZ ^êùjñö
RYû_WêQò, Zûue _âZò @leKê aêSûAaû _ûAñ icÉ gûÈ iùZ ù~_eòò
ùijò iò¡û«e _ùQ-_ùQ ùMûWûCQ«òö cêñ RûYò _ûeê^ûjòñ, aâûjàY icûR
KûjóKò Zûuê ^ò¦û KeêQò? cù^ jêG, cûdûaû\e _l_ûZú ùjaû jó
aâûjàYcûû @_iò¡û«e KûeYö
Gjò_eò bûaò bûaò aâR^û[ VòK¨ icdùe eNê^û[\ûi aûaûRú
cjûeûRu KêUúeùe _j*ò _â[ùc KêUúeKê I _ùe aûaûRú cjûgduê
\ŠaZ-_âYûc Kùfö aûaûRú Zûuê _ecû^¦ùe @ûfòw^ Keò _ûLùe
aiûAùfö
aâR^û[ aýûKêk ùjûA Kjòùf—_âùbû! Kûfò @û_Y ùcûùZ \gcìk-
gòlûe ZéZúd ùgæûKUò aêSûAù\aûKê Kjò[òùfö Zûjû gêYòaû _ûAñ ùcûe
bûeú Azû ùjCQòö Ké_û Keò Zûjû aêSûA \ò@«êö
aâR^û[u K[û gêYò aûaûRú cjûgd @û^¦ùe _êfKòZ ùjûA KjòaûKê
fûMòùf—
@]ýûd _â ù cd @«Mð Z gqò - aò P ûe 215
_eûLýûdûü gùqe_é [ M_ò i ùÊ cjò c ^ò

iÚ ò ù Zû RúaûLýûõ ÊûcPò \ bò j ò Z ûõ Zûõ Zâ ò _ \ò K ûcþ ö
ÊZùªzü gqò õ iKkaò h ùd ù_â e Y_ùeû
aò K ûeûù\ý÷ ü gì ^ ýü _ec-_ê e ê ù hû$dõ aò R dùZöö
(ZéZúd \gcìk)
@[ûðZþ, ‘_eû’ ^ûcK gqòVûeê _é[Kþ ^ ùjùf c]ý ùi ^òR cjòcûùe
[û@û«òö Zûu Azû ÊZª Gaõ ùi iaê aòhdùe ù_âeYû \ò@«òö ùiA GA
_ec-_êeêh aòKûe @û\ò bûaejòZö ùi ‘Rúa’ ^ûcK (ZUiÚû) gqòKê, ‘Ê’
^ûcK (@«ewû PòZþ) gqòKê Gaõ ‘@PòZþ’ ^ûcK (ajòewû cûdû) gqòKê—
Geìù_ ùiA Zâò_\òKû (Zò^ò_\ aògòÁû) gqòKê (ùÂ) aòeûRcû^ö
aâR^û[—aâûjàY-icûR Kùj—_eZ©ß jó aâjàûaiÚûùe fê¯gqò I
BgßeûaiÚûùe aýqgqòö Gjò aòhdùe ùa\e iò¡û« K’Y?
aûaûRú—_ec-aÉêe iaê @aiÚûùe gqòe _eòPd @Qòö ùa\
Kùj—
^ Ziý Kû~ðýõ KeY* aò\ýùZ ^ ZZþic½ûbý]òK½ \égýùZö
_eûiý gqò a ò ð a ò ù ]÷ a gï d ùZ Êûbûaò K ú mûâkKâ ò d û Pöö (1)
(ùgß. C. 6/8)
PòZþ-gqò i´§ùe—
ùZ ]ýû^ù~ûMû^ê M Zû @_gý^þ ù\aû™gqò õ ÊMê ù Y÷ ^ ð ò M ì X ûcþ ö
~ü KûeYû^ò ^ò L ò k û^ò Zû^ò Kûkû™~ê q û^ý]ò Z ò Â ùZýKüöö (2)
(ùgß. C. 1/3)
(1)
Zûjûe (ùiA _ec aÉêe) Kû~ðý (effect) ^ûjó Kò KeY (_âûKéZ jÉ _\û\ò
A¦âòd) ^ûjó; Zûjûe icû^ Gaõ ZûjûVûeê @]òK ù\Lû~ûG ^ûjóö Gjûe ÊûbûaòKú
_eû gqò ùKak aòaò] eìù_ gêYû~ûGö Zûjû mû^, ak I Kâòdû ùb\ùe Zâòaò]ö
(2)
ùicûù^ (Z©ßm, mû^úcûù^) ]ýû^ù~ûMe @^êMZ ùjûA ù\a (\ýêZòcû^
_êeêh)ue ^òMìXû @û™gqòKê ù\Lòùf; ù~ GKûKú Kûk I Rúaû™û \ßûeû ~êq ùiA iaê
KûeYcûûê ^òdªòZ Ke«òö
Rúagqò i´§ùe—
@RûùcKûõ ùfûjò Z gê K æ K é ¾ ûõ ajþ a úü _â R ûü ié R cû^ûõ ieì _ ûüö
@ùRûùjýùKûRêhcûùYû$^êùgùZRjûùZý^ûõ bêqùbûMûcùRû$^ýüöö
(3)
(ùgß. C. 4/5)
cûdûgqò i´§ùe—
Q¦ûõiò ~mûü KâZùaû aâZû^ò bìZõ baýõ ~y ùa\û a\«òö
@iàû^àûdú iéRùZ aògßùcZZþ Ziàòõ½ûù^ýû cûddû i^Üòeê¡üöö(4)
(ùgß. C. 4/9)
‘_eûiý
_eûiý gqò ü ’—Gjò ùa\ aûKýùe _ecZ©ß e ùgâ Â Zc
@aiÚûùe c]ý _eûgqò (ùgâÂgqò) ÊúKéZ ùjûAQòö ùa\ùe ùKCñVò ùjùf
_ecZ©ße ^òügqòK @aiÚû a‰ðòZ ùjûA^ûjóö ùijò _ecZ©ße iaòùgh-
@ûaòbðûa jó bMaû^þ Gaõ ^òaòðùgh @ûaòbðûa jó aâjàö ùijò ^òaðòùgh (aâjà)Kê
c]ý _eûgqò jó _âKûgòZ Kùeö @ZGa ^òMêðY, ^òaòðùgh aâjàùe c]ý
gqòe _eòPd @Qòö ùijò ùgâÂ-gqòKê ùKCñVò _eû-gqò ùKCñVò Êeì_-
gqò, ùKCñVò Pòzqò I ùKCñVò @«ewû gqò ùaûfò Kêjû~ûAQòö gqòejòZ-
aâjà aûÉaùe ùKû÷Yiò aÉê ^êùjñö Zûjû cûdûaû\òcûûe GK KûÌ^òK
Z©ßö ^òaòðùgh aâjà aÉêZü cûdûaû\e @ZúZö ^òaðòùgh I iaòùgh aâjà
ùa\ùe Gjò_eò a‰ðòZ ùjûAQòò—
(3)
ùfûjòZ (eq), gêKæ I Ké¾ a‰ð ~êqû (eRMêY, i©ß MêY I ZùcûMêY ~êqû) Gaõ
icû^ eì_ aògòÁ ajê iõLýK _âRû (i«û^) cûûê iéÁò Keê[òaû GKcûZâ @RûKê (R^à
ejòZû _âKZé K
ò )ê ùbûM Keê[a
ò û GKcûZâ @R ùMûWÿûCQò; Kò«ê @^ý @RUò ZûjûKê bêqùbûMû
(~ûjûe ùbûM bêq ùjûAQò) RûYò ùijò @RûKê ZýûM KeêQòö
(4)
Q¦cûù^, ~mcûù^ (@ùiûc), KâZêcûù^ (iùiûc), aâZcûù^, bêZ I baý
(baòhýZ) Gaõ ùa\cûù^ ~ûjû Kj«ò, cûdûg±òZ Gjò iû]êê cûdú (cûdûe Bgße)
GA aògßKê iéÁò Ke«ò, ùi[òùe (ùiA aògßùe) @^ý cûdú (RúaiõmK) cûdû \ßûeû
icýKþ eìù_ ^òeê¡ ùjCQòö
~ GùKû$aù‰ð û ajê ] û gqò ù ~ûMû\þ a ‰ð û ^ù^Kû^þ ^ò j ò Z ûù[ûð

\]ûZòöö(5) (ùgß. C. 4/1)
~ GùKû Rûfaû^úgZ Bg^úbò ü iað û õùfä û Kû^úgZ
Bg^úbòüöö(6) (ùgß. C. 4/1)
Gùa ù\L, _ec Z©ße gqò ùKùbùjùf ùfû_ _ûG ^ûjóö Zûjû
iað\û Ê_âKûgö ùiA gqòe Zâòaò] _eòPd Gjò cªùe ù\Lû~ûG—
i aògßKé\þ aògßaò\û™ù~û^òmðü KûkKûùkû MêYú iaðaò\þ ~üö
_â ] û^ùlZâ m _Zò M ê ð ù Ygü iõiûeùcûliÚ ò Z ò a §ùjZê ü öö (7)
(ùgß. C. 6/16)
Gjò cªùe Zâò_\òKû gqòe _\ ~[û—‘_â]û^’ _\ \ßûeû cûdûgqòKê,
‘ùlZâm’ _\ \ßûeû RúagqòKê Gaõ ‘ùlZâm_Zò’ g± \ßûeû PòZþ-gqòKê flý
Keû~ûAQò ö cûdûaû\ùe ù~Cñ aâ j à - @aiÚ û Kê @aýq-gqò e Z[û
BgßeûaiÚûKê aýq-gqòe _âKûg ùaûfò Kêjû~ûG, Zûjû cûdûaû\ cûZâö
aÉêZü bMaû^þ iað\û gqòcû^þö Gjû jó bMaûûe iaðgqòc©ûö ùiA
@aiÚû jó Zûue Êcjòcû I Êeì_iÚòZòö
ùi ^òZýKûk ^òR Êeì_ùe ej«ò Z[û ùi ùijò Êeì_ùe icÉ gqò
\ßûeû ~êq ùjûA c]ý Êdõ ùÊzûcd _ec_êeêhö
aâR^û[—~\ò ùi gqò ijòZ [û@û«ò, ùZùa ùi gqò\ßûeû _eòPûkòZ
ùjûA Kû~ðý Ke«òö ùZùa Zûue ÊZªZû I ùÊzûcdZû Kò_eò?
gqògqòcùZûeùb\ü
aûaûRú—‘gqò ùZûeùb\ü’—ùa\û«e Gjò iìZâùe gqò I
(5)
ù~ GKcûZâ @a‰ð (_âûKéZ a‰ð ejòZ) ùjûA ajê_K
â ûùe gqòù~ûM ùjZê @ù^K
a‰ðKê (ewKê, bûaKê) ]ûeY Ke«ò, (^òjòZû[ðü—iaê@[ð ~ûjûu Vûùe ^òjòZ, ùi)ö
(6)
ù~ GKcûZâ Rûfaû^þ @[ðûZþ cûdûRûfe ^òdûcK, Bg^gqò (gûi^ Keòaû
gqò) cûû \ßûeû Bgße jê@«ò, Gaõ iaêùfûKuê Bg^gqò \ßûeû gûi^ Ke«òö
(7)
ùi aògße K©ðû, aògße mûZû, ^òùR ^òRe KûeY, m (mûZû), Kûke Kûk
(^ûgK), MêYaû^þ Gaõ iaðmö ùi _â]û^ (_âKéZò)e Gaõ ùlZâme (Rúae) _Zò, ùi
MêYcûûe (i©ß, eR I Zc-Gjò Zò^ò MêYe) Bgße, ùi _êYò iõiûeeê ùcûle,
iõiûeùe iÚòZòe Gaõ iõiûe \ßûeû a§ê ùjZêö
gqòcû^þ _eÆe @bò^Üö Kû~ðý cûZâ jó gqòe _eòPd; Kû~ðý Keòaûe

Azû gqòcû^þu _eòPdö RWRMZþ—cûdûgqòe Kû~ðý, RúaRMZþ—
Rúagqòe Kû~ðý Gaõ PòZþ-RMZþ PòZþgqòe Kû~ðýö PòZþgqò, Rúagqò I
cûdûgqòKê ^òR-^òR Kû~ðýùe ù_âeYû ù\ùf c]ý bMaû^þ Êdõ iaê
Kû~ðýeê ^òfðò¯ Gaõ ^òaðòKûeö
aâR^û[—ùÊzûùe Kû~ðý Keò c]ý ùi Kò_eò ^òaòðKûe ùjûA
_ûe«ò? KûeY ùÊzûcd ùjùf Z ùi iaòKûe ùjùaö
aûaûRú—‘^òaðòKûe’ Kjòaûe Zû_ô~ðý ùjCQò, ùi aòKûegì^ýö cûdû
Êeì_gqòe Qûdûö cûdûe Kû~ðý iZý ùjùf c]ý ^òZýiZý ^êùjñö cûdûe
aòKûe ^òZ¥ ^êùjñ; @ZGa _ec Z©ßùe cûdûe aòKûe ^ûjóö ùi[òùe
Azû I aòkûi eì_ú ù~Cñ aòKûe jêG, Zûjû Pò\ùþ a÷÷PZò ýâ @[ûðZþ Pò^d
à ù_âce
aòKûe aòùgh cûZâö ùi[òùe ‘@gê¡ò’ ù\ûh ^ûjóö Zûjû @\ßdmûê
@«MðZö ùÊzû_ìaðK cûdòK gqò\ßûeû RWÿ-RMZKê C\d Keò c]ý Zûu
PòZþ-Êeì_Zû @LŠeìù_ aò\ýcû^ö Pò\þùa÷÷PòZâýùe cûdûe i´§ ^ûjóö
~ûjûue aê¡ò cûdòK, ùicûù^ Pò\þùa÷PòZâýKê cûdòK eìù_ ù\L«ò; ~[û
Kûck ùeûMú iaê _\û[ðKê jk\ò@û ewe ù\Lò[ûG, Gaõ ùcN\ßûeû
@ûzû\òZ Plê iì~ðýKê ùcNûz^Ü ù\Lò[ûGö Gjûe Zû_ô~ðý ùjCQò, cûdûgqò
PòZþgqòe Qûdûö @ZGa PòZþ-Kû~ðýùe ù~Cñ ù~Cñ aòPòZâZû @Qò, Zûjûe
ùjd _âZò`k^ jó cûdûe ùa÷PòZâýö Cbd ùa÷PòZâýe aûjý \égýùe iûcý
@Qòö Kò«ê aÉêaýû_ûeùe aò_eúZ \gð^ @Qòö êgeúee @ûKéZò icZk
KûP-\_ðYùe ù~_eò icû^ ù\Lû~ûG, Kò«ê @w_âZýw iaê aò_eúZ
bûùa, @[ðûZþ \lòY jûZ aûc jûZ _eò I aûc jûZ \lòY jûZ _eò
ù\Lû~ûG; ùijò_eò PòZþRMZe ùa÷PòZâý I cûdòK RMZe ùa÷PòZâý iÚík
\gð^ùe icû^ \ògòùf c]ý iìlà \gð^ùe Zûjû aò_eúZ ù\Lû~ûGö
cûdû-ùa÷PòZâý Pò\þùa÷PòZâýe aòKéZ _âZò`k^ cûZâö @ZGa ùijò Cbde
a‰ð^ûùe iûcý @Qò, Kò«ê aÉêùe _û[ðKý @Qòö cûdòK-aòKûe-gì^ý ùijò
ùÊzûcd-_êeêh cûdûe @]ýl ùjûA cûdû \ßûeû ^òRe Kû~ðý KeûCQ«òö
aâR^û[—gâúcZú eû]ôKû Ké¾ue ùKCñ gqò?
aûaûRú—Ké¾ _ì‰g ð qòcû^þ, gâúcZú eû]òKû Zûue _ì‰g ð qòö Zûjûuê _ì‰-ð
Êeì_-gqò c]ý Kêjû~ûGö céMc\ (KÉìeú) Gaõ Zûjûe M§ ù~_eò _eÆe

@aòzò^Ü; @MÜò I Zûjûe \ûjòKû gqò ù~_eò @_é[Kþ, ùijò_eòò eû]û I Ké¾
fúkûei-@ûÊû\^-iÚùk ^òZý _é[Kþ ùjûA c]ý iað\û @_é[Kþö ùijò
Êeì_-gqò (gâúcZú eû]òKû)u Vûeê ‘Pòzqò’, ‘Rúagqò’ I ‘cûdûgqò’—GA
Zò^_
ò K
â ûe Kâdò û-gqò ù\Lû~ûGö PòzqòKê ‘@«ewû-gqò’, RúagqòKê ‘ZUiÚû-
gqò’ Gaõ cûdûgqòKê ‘ajòewû-gqò’ Kêjû~ûGö Êeì_-gqò GK ùjùf c]ý
Cq Zò^ò gqò eìù_ Kû~ðý Kùeö Êeì_-gqòùe ù~Cñ iaê flY @Qò,
Zûjû Pò Z þ g qò ù e _ì ‰ ð e ì ù _ _â K ûgò Z , Rúa-gqò ù e @Yê e ì ù _ Gaõ
cûdûgqòùe aòKéZeìù_ _âKûgòZö Êeì_-gqòe @^ý Zò^ò_âKûe aé©ò @Qò,
~[û—‘jäû\ò^ú’, ‘i§ò^ú’ I ‘i´òZþ’ö Zûjû ‘\gcìk-gòlûùe’ G_eò a‰ðòZ
ùjûAQò—
i ùa÷ jä û \ò ^ ýû ~ü _â Y daò K é ù Zjä û ð \ êZ-
É[û i´ò z qò _ â K Uò Z eùjûbûaeiò Z üö
Z[û gâ ú i§ò ^ ýû Ké Z -aò g \Z¡ûc^ò P ùd
eiûù¸ûù]û÷ cùMÜ û aâ R eiaò k ûiú aò R dùZöö
(PZê[ð \gcìk)
@[ðûZþ Êeì_gqòe Zòù^ûUò aé©ò @Qò, ~[û—‘jäû\ò^ú’, ‘i§ò^ú’ I
‘i´òZþ’ö jäû\ò^úe _âYd aòKéZòe jäû\^ùe Ké¾ iað\û @^êeq Gaõ
i´òZþgqò-_âKUòZ @«ew-bûacûû \ßûeû iað\û eiòZ(@ûÊû\òZ)ö
i§ò^ú-gqò-_âKUòZ ^òcðk aé¦ûa^ @û\ò ]ûcùe ùiA ùÊzûcd aâRei-
aòkûiú Ké¾ ^òZý-eiiûMeùe ^òc{òZö
Gjûe bûaû[ð ùjCQò jäû\ò^ú, i§ò^ú I i´òZþ—Êeì_gqòe aé©òZâd
iaðZâ _eòPòZö @[ððûZ¨ Gjò aé©òZâde _âbûa PòZ¨-gqòe, Rúa-gqòe I
cûdû-gqòe _âùZ¥K Kû~ð¥ùe IZù_âûZ bûùa [ûGö Êeì_-gqòe jäû\ò^ú
aé©ò aéhbû^ê^¦ò^ú (gâúcZú eû]òKû) eìù_ Ké¾uê iμì‰ð @û^¦ \ò@«òö Êdõ
Ké¾-_âòdueú ùjûA ùi cjûbûa-Êeì_û (iaê bûae icÁò eì_û)ö ^òR
Kûdaýìj eì_ùe ùi @ûV_âKûe bûaKê ‘@ÁiLú’ eìù_ _âKûg KeòQ«òö
Pûeò ù gâ Y úe ùiaûbûaKê ùi ‘_â ò d iLú’, ‘^cð i Lú’, ‘_â û YiLú’ I
‘_ecù_âÂiLú’—Gjò Pûeò_K â ûe iLú eìù_ _âKûg KeòQ«òö Gcûù^ PòZ-þ

RMZþ-eì_K aâRe ^òZýiò¡û iLúö Êeì_-gqòe i´òZþ (aé©ò) aâRe
iaê_âKûe i´§bûaKê _âKûg KeòQò; Êeì_gqòe i§ò^ú (aé©ò) aâRe _é[òaú
Rk @û\òKê, aògòÁ Mâûc, a^ @û\òKê, ^òKe Z[û MòeòùMûa¡ð^ @û\ò aòkûi-
_úVKê Gaõ gâúeû]ûKé¾ue I Zûu iLú, iLû, ùMû-]^ Gaõ \ûi-\ûiú
@û\òu Pò^d à -KùkaeKê I aòkûùiû_KeYKê _âKûg KeòQöò gâúKé¾ jäû\ò^úe
_âYdaòKûe ùjZê iað\û _ecû^¦ùe aòùbûe Gaõ i´òZþ gqò\ûß eû _âKUòZ
ejiýû™K bûaicìj \ßûeû Kâòdûgúkö aõgúaû\^ \ßûeû ùMû_úcûûê
@ûKhðY, ùMûPûeY I eûi-^©ð^ @û\ò Ké¾ue iaêKòQò fúkû i´ò\ûgâòZ;
i§ò^úKéZ ]ûcùe aâRaòkûiú gâúKé¾ iað\û eicMÜö Ké¾ue ù~ùZ
fúkû]ûc @Qò, iaðûù_lû aâR-]ûc jó C_ûù\dö”
aâR^û[—@û_Y KjòQ«ò i§ò^ú, i´òZþ I jäû\ò^ú—Gcûù^ Êeì_-
gqòe aé©-ò aòùghö Êeì_-gqòe @Yê-@õgùe Rúa-gqò _âKûgòZ I Qûdû-
@õgùe cûdû-gqòö Gjò \êAUòùe (Rúa-gqò I cûdû-gqòùe) C_ùeûq
Zòù^ûUò aé©ò (i§ò^ú, i´òZþ I jäû\ò^ú) Kò_eò Kû~ðý Kùe, Zûjû aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—Rúagqò ù~_eò Êeì_gqòe @Yê-gqò, ùijò_eò Êeì_gqòe
_ìùaðûq Zòù^ûUò aé©ò Rúagqòùe @Yê-eìù_ aò\ýcû^ö jäû\ò^ú-aé©ò RúaVûùe
aâjûà ^¦eìù_, i´òZ-þ aé©ò aâjmà ûêìù_ I i§ò^ú-aé©ò @YêùP÷Z^ýe i©û
eìù_ aò\ýcû^ö G iaê aòhd RúaZ©ß-aòPûe ùaùk _Pûeòùf bfbûùa
RûYò _ûeòaö Êeì_gqòe jäû\ò^ú-aé©ò cûdûgqòùe RWÿû^¦ (ùbû÷ZK ò iêL)
\òGö i´òZ-þ aé©eò ê RWÿah
ò d-mû^ (ùbû÷ZK ò mû^) Gaõ i§ò^ú-aé©e ò ê PC\-
bêa^ a¥û¯ RWÿajâ ûà Š I Rúae RWÿgeúe _âKûg _ûGö
aâR^û[—gqòe-Kû~ðý ~\ò G_eò Pò«ý, ùZùa gqòKê @Pò«ý KûjóKò
Kêjû~ûG?
aûaûRú—aòhdcûûê _é[Kþ-_é[Kþ Pò«û Keû~ûG, Kò«ê ùicûû i´§
iaêcùZ @Pò«ýö RWÿ-RMZùe _eÆe aòe¡ ê -]cðe GKZâ @aiÚû^ @i¸a;
KûeY aòe¡ ê -]cð~ûK _eÆe ^ûgKûeKö Ké¾u gqò G_eò @Pò«ý ù~,
Zûjû PòZ-þ RMZùe icÉ aòe¡ ê ]cðKê iûc¬iý ijòZ iê¦e bûùa _âKûg
Kùeö gâúKé¾ ~êM_Zþ ieì_ (eì_aû^¨) I @eì_, aòbê I @Yê, cì©ð I @cì©,ð
^òùfð_ I iùf_, @R I (^¦cjûeûRu) @û™R, iaðûeû]ý I (ùMû_eìù_)

@^ûeû]ý, iaðm I (êeìù_) @Ìm, iaòùgh I ^òaùòð gh, Pò«ûZúZ I
Pò«ûMZ, @iúc I iiúc, \ìeiÚ I ^òKUiÚ, ^òaK òð ûe I iaòKûe @[ðûZ¨
(ùMû_úcûû cû^ùe) bdbúZ, Gjò_eò @iõLý _eÆeaòùeû]ú ]cð
gâúKé¾u Êeì_ùe, ]ûcùe I fúkûùe ^òZý ic¬i bûùa fúkûe ù_ûhK—
Gjû jó gqòe @Pò«ýZßö
aâR^û[—ùa\ K’Y G_eò ÊúKûe Kùe?
aûaûRú—iaðZâ jó Gjò Z©ß ÊúKéZ ùjûAQò, ùgßZûgßZe (3/19) ùe
Kêjû~ûA@Qò—
@_ûYò _ ûù\û Raù^û Mâ j úZû _gýZýPlê ü i gé ù YûZýK‰ð ü ö
i ùa©ò ùa\ýõ ^ P ZiýûÉò ùa©û ZcûjêeMâýõ _êeêhõ cjû«cþöö(8)
Bùgû_^òh\ (5 I 8^õ ùgæûK) ùe Kêjû~ûAQò—
Zù\RZò Zù^Ü ÷ R Zò Z\þ \ ì ù e Z\ß « ò ù Kö
Z\«eiý iað i ý Z\ê iað i ýûiý aûjýZüöö (9)
i _~ð ý Mûzê K â c Kûdcaâ Y ciÜ û aò e õ gê ¡ c_û_aò ¡ cþ ö
Kaòcð^ú hú _eòbìü Êdõbì~ðû[ûZ[ýùZû$[ðû^þ
aý\]ûzûgßZúbýü icûbýüö (10)
(8)
ùijò _ecû™û _âûKéZ jÉ I _û\ @û\ò ejòZ ùjûA c]ý @_âûKéZ jûZùe iaê
]e«ò Z[û @_âûKéZ _û\ \ßûeû iaðZâ ~û@û«òö _âûKéZ ù^Zâ I K‰ð ejòZ ùjûA c]ý
@_âûKéZ ù^Zâ I K‰ð \ßûeû iaêKòQò ù\L«ò I gêY«òö ~ûjû KòQò RûYòaû ù~ûMý iaê ùi
RûY«ò, Kò«ê ùi ~\ò ^ RYû«ò ùZùa ùKjò Zûuê RûYò _ûe«ò ^ûjóö aâjàaò\þ aýqò Zûuê
@û\ò _êeêh eìù_ @[ûðZþ iaðKûeYKûeY cjû^¨ _êeêh ùaûfò Kj«òö
(9)
Zûjû (ùijò _eZ©ß) Pûùf I Pûùf ^ûjó; Zûjû \ìeùe I Zûjû ^òKUùe
@Qòö Zûjû GA iaêe (\égýcû^ RMZe) bòZùe I Gjòiaêe aûjûùe c]ý @Qòö Gjû
jó iaê ]cðe GKZâ iûc¬iö
(10)
ùi _ecû™û Pûeò@ûùWÿ ~û@û«òö ùi gê¡, _âûKéZ Kûdû ejòZ @[ðûZþ @_âûKéZ
iyò\û^¦-Êeì_, aâY (Qò\â) ejòZ, iÜûaòe (gòeû) ejòZ, gê¡ I _û_\ßûeû aò¡ ^êjñ«òö
ùi Kaò, c^úhú, iaðaýû_K, Êdõbì @[ûðZþ ùÊzûùe (_âKU) jê@«òö ùi ~[û Z[û eìù_
gûgßZ ahðcûû _ûAñ @[ðcûûê aò]û^ Kùfö
aâ R ^û[—ùa\ùe K’Y Êz¦-gqò ij bMaûû @aZûee

CùfäL @Qò?
aûaûRú—jñ, @ù^K iÚû^ùe Gjûe CùfäL @Qòö ‘ZfaKûe’
C_^ò h \ùe Ccû-cùj¦â u iaû\ùe Kê j û~ûAQò , GK\û ù\a I
\ûâcûû c]ýùe bdue ~ê¡ ùjfûö \ûâcûù^ \d^úd bûaùe
_eûÉ ùjùfö ù\aZûcûù^ aòRdú ùjùfö ùijò aòRd aÉêZü bMaûû
aòRd [òfûö Kò«ê ù\aZûcûù^ Zûjû bêfò Maðùe `êfò~ûA ^òR-^òR
akù_û÷eêhe ùMû÷ea Kjò fûMòùfö Zjêñ KeêYûaeêYûkd bMaû^þ jVûZþ
ùiVûùe @aZú‰ð ùjûA ùicûû Maðe KûeY KY _Pûeòùf Gaõ
ùicûûê NûiUòG ù\A ^òR gqò \ßûeû ZûKê ]ßõi Keòaû _ûAñ Kjòùfö
_â[ùc @MÜòù\a ^òRe icÉ gqò LUûA c]ý NûiUòKê RkûA _ûeòùf
^ûjóö Zû’_ùe aûdêù\a ^òRe icÉ gqò fMûA ZûKê CWÿûA _ûeòùf
^ûjóö Gjû ù\Lò ù\aZûcûù^ aWÿ aòiàòZ ùjùfö bMaûûe @Zý«
iê¦e eì_ I @nêZ iûc[ðý ù\Lò ibòuê @û½~ðý fûMòfû—
Zùià ÷ Zé Y õ ^ò \ ]ûùaZŸùjZò Z\ê _ ù_â d ûdö
iað R ùa^ Z^Ü ggûK \MÛ ë õ ö i ZZ Ga ^ò a aé ù Z,
ù^÷ Z \gKõ aò m ûZê õ ~ù\Z\þ ~lcò Z ò ö ö
(ùK. C. 3/6)
@[ðûZþ ùijò ~l (bMaû^þ) @MÜòù\au i¹êLùe ùMûUòG Nûi eLò
Kjòùf—‘@û_Y Gjò NûiKê RkûA \ò@«ê, @û_Yu gqò cêñ ù\Lòaòö’
@MÜòù\a ùijò Nûi ^òKUùe _j*ò ^òRe icÉ gqò fMûA c]ý ZûKê
RkûA _ûeòùf ^ûjóö Zjêñ ùi ùiVûeê ùèò~ûA ù\aZûcûûê Kjòùf—
‘GA _ìR^úd _êeêhUò KòG cêñ RûYò _ûeòfò ^ûjóö’
ùa\e MìX Zû_ô~ðý ùjCQò, bMaû^þ @Pò«ý I iê¦e _êeêhö ùi
ùÊzûùe @aZú‰ð ùjûA Rúa ijòZ fúkû Ke«òö
aâR^û[—bMaûûê ei-icê\â Kêjû~ûAQò, Zûjû ùa\ùe ùKCñVò
Kêjû~ûAQò?
aûaûRú—ùZ÷©òeúd C_^òh\ùe ÆÁ eìù_ Kêjû~ûAQò—
~\þ ùa÷ ZZþ i ê K é Z õ eùiû ùa÷ iüö

eiõ ùjýaûdõ f²ßû^¦úbaZòö ùKû ùjýaû^ýûZþ Kü _âûYýûZþö
~ù\h @ûKûg @û^ù¦û ^ iýûZþ ö Gh ùjýaû^¦dZò ö ö (11)
(ùZ÷. C. 2/7)
aâR^û[—~\ò ùi ei-Êeì_, ùZùa ajòcêðL ùfûùK Zûuê KûjóKò

Z\î_ ù\Lò _ûe«ò ^ûjó?
aûaûRú—cûdûa¡ Rúae \êA_âKûe iÚòZò @Qò ~[û—_eûKþ iÚòZò I
_âZýKþ iÚòZòö _eûKþ iÚòZòe Rúa Ké¾u _âZò aòcêL [ûGö @ZGa ùi Ké¾u
ùiû÷¦~ðý ù\LòaûKê @ic[ðö ùi ùKak cûdòK aòhdKê Pò«^ I \gð^
Keò[ûGö _âZýKþ iÚòZòe Rúa cûdû_âZò aòcêL jêG Gaõ Ké¾u _âZò C^àëL
ùjûA[ûGö @Zü ùi Ké¾u ei-Êeì_e \gð^_ûAñ ic[ðö KùVû_^òh\
(2/1/1) ùe Kêjû~ûAQò—
_eû*ò Lû^ò aýZéYZþ ÊdõbìÉiàûZþ _eûKþ _gýZò ^û«eû™^þö
K½ò ¡ úeü _â Z ýM™û^ùc÷ l \ûaé © Plê e cé Z Zß c ò z ^þ ö ö(12)
aâR^û[—‘eùiûeùiû ùa÷ iü’ iü Gjò aûKýùe ~ûjûuê ei Kêjû~ûAQò,
ùi KòG?
aûaûRú—ùMû_ûkZû_^ú (_ìað bûM, 12-13)ùe Kêjû~ûAQò—
ùMû_ùagõ (@bâ û bõ Zeê Y õ KÌ\é c ûgâ ò Z cþ )
iZþ _ ê Š eúK^d^õ ùcNûbõ ùa÷ \ ýê Z ûécþ ö
\ß ò b ê R õ ùcø^ (mû^)cê \ â û Xýõ a^cûkò ^ cúgß e cþ ö ö (13)
(11)
(_ìað cªùe) ~ûjû jó ùiA iêKZ é (aâj,à _eaâjà _ecû™û?), ùi jó eiö GA Rúa ùKak
jó eiKê _ûA ‘@û^¦’ jêGö ~\ò GA @ûKûg (aâj)à ‘@û^¦’ ^ jê@«û, ùZùa KòG jó gßûi ^ò@«û, KòG
aû _âgûß i ^ò@«û! Gjû jó (aâj,à _ecû™û jó) @û^¦ KeûGö
(12)
Êd¸ì (Êdõ @ûaòbZ ìð ) aâjûà A¦âd ò cûûê ajòcLêð KeòQ«ò, ùi[ò_ûAñ Rúa aûjý aòhd
ù\LêQò Kò«ê @«eû™ûKê(bMaû^ü)ê ù\Lê^ûjóö ùKjò ]úe aýqò (Ké¾ù_âc eì_K) @céZZßKê Azû Keù«
@«cðLê ùjûA (aûjýaÉêKê ^ ù\Lòaû _ûAñ) Plê (A¦âd ò ) Kê aêRf
ò û; ùi _âZ¥M¨-@û™ûKê (bMaûûê)
ù\Lòfûö
(13)
ùMû_e ùag ~ûjûue Zûuê, @bâûbõ (âú^ ùcNe @ûbû ~ûjûue Zûuê, ZeêY @[ðûZþ
âù~û÷a^~êq I KÌ\îce @ûgâZ ò , ^òck
ð -_êŠeúKûl (^òck ð ùgßZKck bkò ù^Zâ ~ûjûue), ùcNûbõ
(âú^ ùcN bkò @ûbû ~ûjûue), aòRk ê eò ew bkò aÈ ~ûjûue, \ßb ò R
ì (\êAUò bêR ~ûjûue),
mû^cê\ûâ ~êq, a^cûkû ~êq ù~ Bgße Zûuê (“gâúKé¾”)ö ùiA gâúKé¾ jó iaêeò Bgßeö
aâR^û[—Gùa cêñ aêSò_ûeòfò ù~ gâúKé¾-Êeì_ jó PòZþ-RMZe

^òZýiò¡-Êeì_ö ùi iaðgqòcû^þ, ùi Êdõ ei-Êeì_ I iað eie @ûgâdö
aâjmà û^ @û\ò \ßûeû ùi còk«ò ^ûjó, @Áûw-ù~ûM Zûu @õgbìZ _ecû™ûuê
@^êi§û^ Kùeö ^òaùòð gh-aâjà Zûu @wKû«ò cûZâö ^òZý PòZ-þ aòùgh [ûA
iað-@ûeû]ýZc, Kò«ê ijRùe Zûuê _ûAaûe ùKû÷Yiò C_ûd ù\Lê^ûjñ;ò ùi
Pò«ûe @ZúZö aâûjàY ùjC aû PŠûk ùjC, Zûu Pò«^ aýZúZ @ûC C_ûd
K’Y @Qò? Zûu Ké_û _ûAaûe C_ûd \êejì (KVò^) ùaû] ùjCQòö
aûaûRú—KùVû_^òh\þ (2/2/13) ùe Kêjû~ûAQò—
Zcûcô i Ú õ ù~$^ê _ gý«ò ]úeûùÉhûõ gû«ò ü gûgß Z ú
ù^Zùehûcþ ö (14)
aâR^û[—Zûuê @ûcôiÚ eìù_ ^òe«e ù\Lò _ûeòùf gûgßZú gû«ò còùk,
Kò«ê ùKCñ C_ûdùe ù\Lò_ûeòaò—Zûjû aêSò_ûeê ^ûjóö
aûaûRú—KùVû_^òh\þ (1/2/23) ùe Kêjû~ûAQò—
^ûdcûcô û _â a Pù^^ fùbýû ^ ùc]dû ^ ajê ^ û gî ù Z^ö
~ùcùa÷h aéYêùZ ùZ^ fbýÉùi÷ýh @ûcôû aòaéYêùZ Z^êõ Êûcþöö(15)
gâúc\þ bûMaZ (10/14/29)ùe c]ý Kêj~ûAQò—
@[û_ò ùZ ù\a _\û´ê R \ß d _â i û\ùfgû^ê M é j úZ Ga jò ö
Rû^ûZò Z©ßõ bMa^àjòùcÜû ^ Pû^ý GùKû$_ò Pòeõ aòPò^ß^þöö(16)
aûaû! @ûc _âbê aWÿ Ké_ûcd; ‘@ûcôûe-@ûcôû’ ùiA gâúKé¾uê @ù^K
(14)
ù~Cñ ]úe aýqòcûù^ Zûuê @ûcôiÚ eìù_ @^êlY \gð^ Ke«ò, ùicûù^
jó ^òZý gû«ò _û@û«òò,—@^ýcûù^ _û@û«ò ^ûjóö
(15)
GA @ûcôû (_ecû™û) _âaP^ (aýûLýû^) \ßûeû fbý ^êjñ«ò; ùc]û\ßûeû ^êj«ò
aû ajê gûÈ gâaY \ßûeû ^êj«òö GA @ûcôû ~ûjûuê jó aeY Ke«ò, Zûjû \ßûeû ùi
fbý jê@«ò Gaõ Zûjûe @ûùM GA @ûcôû ^òR Z^êKê aòaéZ (_âKûg) Ke«òö
(16)
ùZYê ùj ù\a! ù~ Zêc \êA _û\_\àe UòKòG _âiû\ \ßûeû jó @^êMéjúZ jêG,
ùj bMa^þ! ùi (Zêc) cjòcûe Z©ßKê RûùY; @^ý RùY PòeKûk (mû^, ùa÷eûMý
@û\ò ^òR iû]^ \ßûeû) @ù^ßhY Keê[òùf c]ý ZêcKê RûùY ^ûjóö (17)EKþ cªe
@«MðZ @aò^ûgú _ec ùaýûcùe ù~CñVò ‘aòùgßù\aûü’ (ù\aZûu c]ýùe ‘\g’
iõLýK MYù\aZû) @le aâjàKê @ûgâd Keò ej«òö ùijò _ec_êeêhuê ~òG ^ RûùY
ùi EKþ \ßûeû K’Y aû (_âùdûR^ iò¡ò) Keòa? Kò«ê ù~Cñcûù^ ZûuêA (ùiA _ecû™ûuê
Z©ßZü) RûY«ò, GA ùiAcûù^ icýKþeìù_ KéZKéZû[ð jê@«òö
gûÈ _Xÿòùf aû aòPûe Kùf c]ý RûYò jêG ^ûjó; _âPêe ùc]û [òùf @[aû
@ù^K Mêeê aeY Kùf ù~ ùi còkò~òùa, G_eò c]ý ^êùjñö “ùcûe
Ké¾” Kjò ~òG Zûuê aeY Kùe, ZûjûKê jó ùiA ‘@ûcôûe @ûcôû’ Ké¾ Ké_û
Keò ^òR iyò\û^¦N^ aòMâjKê ù\Lû«òö @bòù]d aòPûe ùaùk Zêùc G
iaê ijRùe aêSò_ûeòaö
aâR^û[—ùa\ùe K’Y ùKCñVò Ké¾u ]ûce CùfäL @Qò?
aûaûRú—@ù^K iÚkùe Zûjûe CùfäL @Qòö ùKCñVò ‘_eùaýûc’-
g± ùKCñVò ‘iõùaûcý’-g±, ùKCñVò ‘aâjà-ùMû_ûk-_êeú’ Gaõ ùKCñVò
‘ùMûKêk’—G_eò CùfäL @Qòö ùgßZûgßZe C_^òh\ (4/8) ùe—
EùPû$lùe ‘_eùc _eùc ùaýûc^þ ’ ~iàò^þ ù\aû @]ô aòùgß ^òùh\êüö
~É^Ü ùa\ KòcéPû KeòhýZò ~ A©\ßò\êÉ Aùc icûiùZöö (17)
cêŠùKû_^òh\þ (2/2/7) ùe—
\ò ù aý ‘aâ
aâ j à _ ê ù e
e’ ùjýh ùaýûcý^ûcô û _â Z ò Â ò Z üö (18)
_êêeêhùaû]ò^ú gîZòùe—
ùMûKêkûùLý ‘cû[ê
‘ùMûKê cû[êecŠùk
cŠùk’ ù\ß _ûùgßð P¦âûakú eû]òKû Pö(19)
ùMû_ûkZû_^ú C_^òh\ (C©e aòbûa cª 29)ùe—
Zûiûõ cù]ý iûlûZþ ‘aâ aâ j à ù Mû_ûk_ê e úú’ jò ö (20)
aâR^û[—ZûªòK aâûjàYcûù^ gòau gqòKê ‘@û\ýû gqò’ (\êMðû)
Kj«ò—Gjûe KûeY K’Y?
aûaûRú—gòa-gqò jó cûdû-gqòö cûdûùe i©ß, eR I Zc GA
Zòù^ûUò MêY @Qòö ù~Cñ aâûjàYcûù^ i©ß-MêYaògòÁ, ùicûù^ ùijò MêYe
@]ôÂûZâú cûdûKê Kò*òZþ gê¡bûùa @ûeû]^û Ke«ò, ù~Cñ aâûjàYcûù^
(17)
EK¨ cªe _âZò_û\¥ ù~Cñ _eùa¥ûc-]ûcùe aòeûRcû^ @le aâjàKê @ûgâd
Keò icÉ ù\aZûcûù^ ej«ò; ùijò _ec_êeêhuê ~òG ^ RûùY ùi ‘EK¨’ \ßûeû K’Y
aû Kjòa? @[ðûZ¨ ùi KòQò c]¥ iò¡ò Keò_ûeò«ò ^ûjóö Kò«ê ù~Cñcûù^ ùijò _ecûcôûuê
Z©ß\ßûeû RûY«ò, ùicûù^ KéZû[ð ùjûA~û@û«òö
(18)
ùiA GA @û™û (_e)ùaýûceì_K \òaý ‘aâjà_êe’ùe _âZòÂòZ @[ûðZþ ùi
ùiVûùe ^òZý aòeûRcû^ö
(19)
‘ùMûKêk’- ^ûcK cû[êe-cŠkùe bMaûû \êA _ûgßðùe P¦âûakú I eû]òKû
@aiòÚZö
(20)
@_âûKéZ ]ûccûû c]ýùe iûlûZþ ‘aâjà-ùMû_ûk-_êeú’ @aiÚòZö
eûRiò K , ùicûù^ eùRûMê Y û^ß ò Z ûcûdûKê @ûeû]^û Ke«ò , ù~Cñ

aâûjàYcûù^ ZûciòK, ùicûù^ ZùcûMêYû]ôÂûZâú cûdûKê ‘aò\ýû’ ùaûfò
@ûeû]^û Ke«òö aÉêZü cûdû bMaZþgqòe aòKûe cûZâö ‘cûdû’ ùaûfò
_é[Kþ gqò ^ûjó; bMaZþgqòe Qûdû-aòKéZò jó cûdûö cûdû jó Rúae a§^
I cêqòe ùjZêö Rúa Ké¾ajòcðêL ùjùf cûdû ZûKê aòhdùbûMùe @ûa¡
Keò \Š\òG; Ké¾u iûcêLý _ûAùf cûdû i©ßMêY _âKûgò ZûKê Ké¾-mû^
\û^ Kùeö GA KûeYeê cûdûMêYùe @ûa¡ aýqòcûù^ Ké¾u ‘Êeì_gqò’Kê
ù\Lò ^_ûeò cûdûKê ‘@û\ýû gqò’ Kj«òö cûdûùcûjòZ Rúa iêKéZ akùe jó
GA Cyiò¡û«Kê jé\dwc Keò[ûGö iêKéZ ^[òùf jêG ^ûjóö
aâR^û[—‘ùMûKêk’ C_ûi^ûùe \êMðûù\aúuê Ké¾u gqò c]ýùe
MY^û Keû~ûAQòö ùijò ùMûKêkMZ-\êMðû KòG?
aûaûRú—ùi jó ùjCQ«ò ù~ûMcûdûö PòZþ-gqòe aòKûe-aúR
eì_ùe Zûue @aiÚòZò; ùi Pò\þ]ûcùe ejòaû ùaùk, Êeì_-gqòe ijòZ
^òRe @ùb\Kê aêS«òö ùiA ù~ûMcûdûu aòKéZò jó cjûcûdû aû RWÿcûdûö
@ZGa cjûcûdû jó ùiA \êMðûue (ù~ûMcûdûue) _eòPûeòKû (ùiaòKû)ö
PòZþgqòcZú \êMðû Ké¾u fúkû-ù_ûhYú gqòö ^òZý]ûcùe ùMû_úcûù^ ù~Cñ
_ûeKúd-bûaùe Ké¾u eûi-aòkûiKê _êÁ Ke«ò; Zûjû ù~ûMcûdûu
ù~ûMcûdûcê_ûgâòZüü’(21) (gâúc\þ bû. 10/29/
_â\©ö eûifúkûùe ‘ù~ûMcûdûcê
1)—GA aûKýe Zû_ô~ðý ùjCQò, Êeì_-gqòe Pò\þaòkûiùe @ù^K
Kû~ðý jêG, ~ûjû @mûâZþ _âZúZ jêG, Kò«ê aÉêZü @mû^ ^êùjñö cjûeûie
_êÁò _ûAññ ùi_eò @mû^ ù~ûMcûdû-K©ðéK _âa©òðZ jêGö Gjò iaê aòhd
Zêùc ‘ei-aòPûe-_âiw’ùe RûYò_ûeòaö
aâR^û[—]ûc-Z©ß aòhdùe ùcûe KòQò RûYòaûKê Azû ùjCQò, Ké_û
Keò Kj«êö ùa÷¾acûù^ GA â\ßú_Kê ‘gâú]ûc’ KûjóKò Kj«ò?
aûaûRú—â\ßú_-]ûc aé¦ûa^-]ûc Vûeê @bò^Ü; \êjóu Vûeê
(21)
ù~ûMcûdûu @ûgâdMZ ùjûA’ @[ðûZ¨ gâúKé¾ Zûu ù~ûMcûdû gqòKê @ûgâd
Keò eûifúkû KeòaûKê Azû Kùfö
(22)
Kkò~êMùe _âz^Ü ej«ò ùaûfò @û_Y ‘Q^Ü-@aZûe’, ùi[ò_ûAñ @û_Y ‘Zâò~êM’
^ûcùe @bòjòZö
cûdû_êe Cyùeö aâRùe ù~_eò ùMûKêk, â\ßú_ùe ùi_eò cûdû_êeö

cûdû_êe â\ßú_-]ûce cjûù~ûM_úVö ‘Q^Ü Q^Üü Kùkû
Kùkû÷’(22) (gâú bû. 7/
9/38) gâúc\þbûMaZe Gjò Cqò @^êiûùe bMaûû _ì‰ð @aZûe
ù~_eò _âz^Ü, Zûu ]ûc â\ßú_ c]ý ùijò_eòò _âz^Üö Kkò~êMùe â\ßú_
_eò @ûC ]ûc ^ûjó; Gjò ]ûce Pò^àdZß ~ûjûe mû^-ùMûPe jêG, ùi jó
_âKéZùe aâRaûie @]ôKûeúö aâR Kj«ê @[aû â\ßú_ Kj«ê, ajòcêðL
Plêùe Cbd jó _â_*cdö bûMýKâùc ù~Cñcûûe Pò^àd Plê C^àúkòZ,
ùicûù^ jó ‘]ûc’e ~[û[ð Êeì_ ù\LòaûKê ic[ð jê@«òö
aâR^û[—cêñ GA â\ßú_-]ûce Êeì_ RûYòaûKê PûjêñQòö
aûaûRú—‘ùMûùfûK’, ‘aé¦ûa^’ I ‘ùgßZ\ßú_’—G iaê _eùaýûce
@«ü_êeö ùMûùfûKùe gâúKé¾u ÊKúd-fúkû, aé¦ûa^ùe _ûeKúd fúkû,
Gaõ ùgßZ\ßú_ùe ùijò fúkûe _eògòÁ fúkû jêGö ùMûùfûK, aé¦ûa^ I
ùgßZ\ßú_ c]ýùe Z©ßZü ùKû÷Yiò ùb\ ^ûjóö â\ßú_ aÉêZü ùgßZ\ßú_
ùjûA c]ý aé¦ûa^ Vûeê @bò^Üö â\ßú_-aûiú _ec-ùiû÷bûMýaû^þ,—
ùicûù^ ùMû÷eûwu _ûhð\ö @ù^K _êYý `kùe â\ßú_aûi jêGö
aé¦ûa^ùe ù~Cñ ei @_âKûgòZ [òfû, Zûjû GA â\ßú_ùe _âKUòZ
ùjûAQòö ùiA eie @]òKûeú ùjùf jó Zûjû @^êba ùjaö
aâR^û[—gâúâ\ßú_ ]ûce @ûdZ^ ùKùZ?
aûaûRú—gâúâ\ßú_ ]ûce _eò]ò ùgûk ùKûgö Zûjûe @ûKûe
@Á\k Kck bkòö @Á\k c]¥ùe @ûVUò \ßú_ ~[û—iúc«\ßú_,
ùMû\îc\ßú_, c]¥\ßú_, ùKûf\ßú_, EZê\ßú_, RjÜë\ßú_, ùcû\\îc\ßú_ I
eê\â\ßú_—GA @ûVUò \ke c]¥ bûMùe K‰ðòKûe i\ég @«\ßðú_ö
@«\ßðú_e cSòùe gâúcûdû_êe @aiÚòZö â\ßú_-]ûcùe aòùghZü
cûdû_ê e ùe iû]^ Kùf @Zú-gúNâ ù_â c -iò ¡ ò cò ù kö cûdû_ê e e
c]ýbûMùe cjûù~ûM_úV-^ûcK RM^Ü û [ cò g â u c¦ò e (ba^)
aòeûRcû^ö bûMýaû^þ aýqò ùijò ù~ûM_úVùe ùMû÷eûwù\au ^òZýfúkû
\gð^ Ke«òö
aâR^û[—ùMû÷efúkû K’Y Êeì_-gqòe Kû~ðý?
aûaûRú—gâúKé¾fúkû ù~_eò gqòe Kâòdû, ùMû÷efúkû c]ý ùi_eòö

Ké¾ I ùMû÷eûwu c]ýùe ùKû÷Yiò ùb\ ^ûjóö gâúÊeì_ ùMûÊûcú ^òR
KWÿPûùe ùfLòQ«ò—
eû]û Ké ¾ _â Y daò K é Z ò j ä ð û \ò ^ úgqò e ià û -
ù\Kûcôû^ûa_ò bêaò _êeû ù\jùb\õ MùZø ùZøö
ùP÷ Z ^ýûLýõ _â K Uc]ê ^ û Z\þ \ ß d õ ùP÷ K ýcû¯õ
eû]û-bûa-\ê ý Zò - iê a kò Z õ ù^øcò Ké ¾ -Êeì _ cþ ö ö (23)
(ùP÷. P. ]éZ @û\ò 4/55)
aûaû! Ké¾ I ùP÷Z^ý ^òZý _âKûgaû^þö \êjòñu c]ýeê KòG @ûùM I
KòG _ùQ, Zûjû Kjòùja ^ûjóö _â[ùc eû]ûKé¾ [òùf, _ùe \êùjñ cògò
ùP÷Z^ý ùjùf; Kò´û _â[ùc ùP÷Z^¥ [òùf, _ùe eû]ûKé¾ ùjùf, G’
Cqòe aÉêZü @ûM_Q ^ûjóö ù~Yê \êùjñ ^òZý _âKûg Êeì_ö bMaûûe
iaêfúkû ^òZýö ù~ Gjò \êA fúkûc]¥eê ùMûUòKê cêL¥ I @^¥UòKê ùMû÷Y
cûù^ ùi ^òZû« @Z©ßm I ^òeiö
aâR^û[—gâúùMû÷eûw ~\ò iûlûZþ bMaû^þ, ùZùa Zûu _ìRûe aò]ô
K’Y?
aûaûRú—‘ùMû÷eûw-^ûce cª’ \ßûeû Zûuê _ìRû Kùf ~ûjû jêG,
‘Ké¾-^ûce cª’ \ßûeû Ké¾uê _ìRû Kùf Zûjû jó jêGö ‘Ké¾-cª’ ùe ùMû÷e-
_ìRû aû ‘ùMû÷e-cª’ ùe Ké¾-_ìRû GKû K[ûö G[òùe ~òG ùb\-aê¡ò
Kùe, ùi @m I Kkòe \ûiö
aâR^û[—Q^ÜûaZûee cª Kò_eò còùk?
aûaûRú—ù~Cñ Zª _âKûgý @aZûee cªKê _âKûgeìù_ a‰ð^û KeòQ,ò
ùiA Zª jó z^ÜûaZûee cªKê z^Üeìù_ ùfLò eLòQòö
aâR^û[—ùMû÷eûwu ~êMk ùKCñ _âYûkúùe jêG?
aûaûRú—ùMû÷eûwu ~êMk \êA_âKûe _âYûkúùe jêG—@yð^
(23)
eû]û Ké¾u _âYd aòKéZòeì_K jäû\ò^ú-gqòö GYê ùi \êùjñ GKûcôû ùjùf
c]ý _ìùað bìZùk (aòkûi Z©ße ^òZýZû ù\LûAaû _ûAñ) ù\jùb\Kê _âû¯ ùjùfö
@]ê^û ùiA \êùjñ HKý _âû¯ ùjûA ùP÷Z^ý^ûcùe _âKU ùjùfö eû]ûue bûa I
\ýêZò (Kû«ò) \ßûeû @Zý« ùgûbòZ Ké¾u Êeì_Kê cêñ _âYûc KeêQòö
_âYûkúùe I bR^ _âYûkúùeö @yð^ _âYûkúùe ùMû÷e-aò¾ê_âòdû _ìRòZ

jê@«ò; bR^ _âYûkúùe ùMû÷e-M\û]eu bR^ jêGö
aâR^û[—aò¾ê_âòdû ù\aú ùMû÷eûwu ùKCñ gqò?
aûaûRú—iû]ûeYZü Zûuê bì-gqò Kj«ò; Z©ßZü ùi jäû\ò^ú ~êq
i´òZþ-gqò, @[ðûZþ bqò-Êeì_òYú—ùMû÷eûaZûeùe ùi ^ûc_âPûe-
ijûdòKû [òùfö â\ßú_-]ûc ù~_eò â]û-bqòe Êeì_, aò¾ê_âòdû ù\aú
c]ý ùijò_eò â]û-bqòe Êeì_ö
aâR^û[—aò¾ê_âòdû-ù\aúuê Êeì_-gqò Kêjû~ûG Kò?
aûaûRú—G[òùe iù¦j K’Y? Êeì_-gqòe jäû\ò^ú ~êq i´òZþ-
gqò K’Y Êeì_gqò ^êùjñ?
aâR^û[—_âùbû! cêñ gúNâ ‘ùMû÷e-@yð^-_¡Zò’ gòLòaòö Gùa @ûC
GK Z©ß cù^_Wÿòfû,—Zûjû _PûeêQòö Ké_û Keò aêSûA \ò@«êö PòZþgqò,
Rúagqò I cûdûgqò Êeì_-gqòe Zâòaò] _âbûa(_âKûg) Gaõ jäû\ò^ú, i§ò^ú
I i´òZþ Êeì_gqòe Zâòaò] aé©òö PòZ¨gqò, Rúagqò I cûdûgqò C_ùe Gjò
Zòâaò] aé©òe ù~Cñ Kâòdû @^êbìZ jêG, Zûjû Êeì_gqòe Kû~ð¥ö PòZþ-RMZ,
PòZ-þ geúe, PòZ-þ i´§ I PòZ-þ fúkû iaêKQò ò Êeì_gqòe jó _eòPdö ùZùa
gqòcû^þ Ké¾u _eòPd Kûjó?
aûaûRú—Gjû GK aòhc iciýûö ^ýûde `ûñKòaûY cûeò Zêùc K’Y
Gjò aé¡Kê a] Keòù\a? _âgÜUò ù~_eò ijR, Zûjûe C©e c]ý ùi_eò
ijRö Kò«ê GjûKê aêSòfû bkò @]òKûeú còkòaû KVò^; cêñ KjêQò, Zêùc
aêSò^ò@ö Ké¾u ^ûc, eì_, MêY I fúkû—G icÉ jó Êeì_gqòe _eòPd,
Kò«ê ‘ÊûZªZû’ I ‘ùÊzûcdZû’ ùiA gqòe Kû~ðý ^êùjñ, Zûjû ùKak
_ec_êeêhu Êeì_^òÂ Kû~ðýö Ké¾ Azûcd I gqòe @ûgâdö gqò ùbûMýû,
Ké¾ ùbûqû, gqò Ké¾u @]ú^û, Ké¾ Êû]ú^ö gqò Ké¾uê iaê_âKûùe ùNeò
ejòQò,(24) Z[û_ò Êû]ú^-_êeêh Ké¾ iað\û _ì‰ðeìù_ @^êbìZ jê@«ò—ùi
( 24)
^ûjõ _â K ûgü iað i ý ù~ûMcûdûicûaé Z üö cì ù Xû$dõ ^ûbò R û^ûZò
ùfûùKû cûcRcaýdcþöö (Mú. 7/25) cêñ (gâúKé¾) ù~ûMcûdû \ßûeû icûaéZ
[ûGö GA cìXÿ aýqò ùcûùZ @R I @aýd ùaûfò PòùjÜ ^ûjóö ùcû _âZò ùiùaû^àëL
ùjùf cêñ ^òR eì_ùe _âKûgòZ jêGö
gqò\ßûeû @ûaéZ ùjùf c]ý gqòe @]ýl @U«òö c^êhý gqòe @ûgâdùe
jó Zûuê @^êba Kùeö @ZGa gqò aýZúZ gqòcû^þuê @^êba Keò jêG
^ûjóö bq ù_âcbqò \ßûeû gqòe @ZúZ gqòcû^þuê iûlûZþ \gð^ Kùeö
bqò gqòcdú, @ZGa Èú-Êeì_ûö ùi Ké¾u Êeì_gqòe @^êMZû ùjûA
Zûu Azûcd ù_û÷eêh-aòkûiKê @^êba Kùeö
aâR^û[—~\ò gqòe @ZúZ _eòPd-jú^ ùKû÷Yiò Z©ß [ûG, ùZùa
Zûjû ‘Z’ C_^òh\¨-Cq ‘aâjà’ ùja?
aûaûRú—C_^òh\¨-Cq aâjà Azû-jú^, C_^òh\¨-_êeêh (gâúKé¾)
ùÊzûcdö Cbdu c]ýùe ~ù[Á _âùb\ @Qòö aâjà ^òaòðùgh; Ké¾, ^òR-
gqòVûeê _é[Kþ ùjùf c]ý iaòùgh; ù~ùjZê ZûuVûùe _êeêhZß, ùbûqéZß,
K©éZß I ÊZªZû @Qòö aÉêZü Ké¾ I Ké¾gqò @_é[Kþö Ké¾Kûcò^ú gqò eû]û
Èú-bûaùe ^òRe _eòPd \ò@«òö Ké¾ eû]ûue ùiaý, eû]û Zûu ùiaòKû;
\êjóu _eÆe @bòcû^ jó _eÆe _âùb\ö
aâR^û[—Ké¾u Azû I ùbûqéZß ~\ò Ké¾u _eòPd jêG, ùZùa
gâúcZúu Azû K’Y?
aûaûRú—gâúcZúu Azû Ké¾u Azûe @]ú^ö Ké¾u AzûKê QûWÿò Zûue
ùKû÷Yiò Êû]ú^ Azû aû ùPÁû ^ûjóö Ké¾u Azûe @]ú^ ù~Cñ ùiaû-
Azû, Zûjû gâúcZú eû]ôKûueö eû]ôKû—_ì‰ðgqò aû @û\ýûgqò; Ké¾—
_êeêh aû gqòe @]úgße I _âa©ðKö
GA _~ðý« Kù[û_K[^ _ùe aûaûRú-cjûgdu @ûmû _ûA Zûuê
\ŠaZþ _âYûc _ìaðK aâR^û[ _ec @ûjäû\òZ ùjûA aòfß_êhàeòYú-MâûciÚ
^òR aûiba^Kê Mùfö \ò^Kê \ò^ aâR^û[u bûa a\kêQò ù\Lô, Zûu
ùRùR’cû Zûu aòaûje C\þù~ûM KeòfûMòùfö aâR^û[ ùi @ûWÿKê K‰ð_ûZ
Ke«ò ^ûjó (C\ûiú^ ej«ò); \ò^ eûZò aûaûRú-cjûgdu Vûeê gêYò[òaû
iò¡û«cû^ @ûùfûP^û Ke«òö ùiMêWÿòK iμì‰ð eìù_ jé\dwc ùjùf, _êYò
^ì@û-^ì@û @céZcd C_ù\g gêYòaûKê c^ùe aòPûeò @û^¦ ijKûùe
gâúaûi-@w^Kê ~û@û«òö
öö PZê Ÿ ð g @]ýûd icû¯öö

@]ýûd _â ù cdbì Z Rúa-Z©ß aò P ûe 231
_*\g @]ýûd
_âùcdbìZ Rúa-Z©ß aòPûe
@ûRò aâR^û[ _ìaðûù_lû UòKòG gúNâ @ûiò gúaûi-@w^ùe _j*òùfö
i§ýû-@ûeZò ù\Lòaû _ûAñ ùMû\îc-^òaûiú bqcûù^ i§ýû _ìaðeê ùiVûùe
_j*ò[ôùfö ù_âc\ûi _ecjõi-aûaûRú, ùa÷¾a\ûi I @ù\ß÷Z\ûi _âbéZò
icùÉ @ûeZò-cŠ_ùe aiò[ùò fö aâR^û[ ùMû\îcaûiú ùa÷¾acûû bûaKê
ù\Lò cù^ cù^ bûaòùf—cêñ gúNâ Gcûû iwfûb Keò Rúa^Kê iû[ðK
Keòaòö aâR^û[u ^câ cêLgâú I bqòcdú-cì©ðò ù\Lò ùicûù^ ZûKê @ûgúaðû\
Kùfö @ÌlY c]ýùe ùicûù^ \lòYûbòcêLú ùjûA ùMû\îc-@ûWÿKê ~ûZâû
Kùfö aé¡ aûaûRú cjûgd ù\Lòùf—aâR^û[u @ûLòeê SeSe @gî]ûeû
ajêQòö Zûjû ù\Lò aûaûRúu jé\dùe aâR^û[u _âZò @_ìað ùiÜj RûMòfûö
ùi (ùaûaûRú) _Pûeòùf,—aûaû! Zêùc Kû¦êQ KûjóKò?
aâR^û[ aò^úZbûùa Kjòùf,—_âùbû! @û_Yu C_ù\g I iw
\ßûeû ùcû Pò© aòKk ùjCQò—iõiûe @iûe fûMêQò, ùMû÷ejeòu PeYûgâd
_ûAñ ^òZû« aýûKêk ùjCQòö Gùa ùcû c^ùe GK _âgÜ CVêQò,—Z©ßZü
cêñ KòG? GA RMZKê cêñ KûjóKò @ûiòQò?
aûaûRú—bf! Zêùc Gjò _âgÜ _Pûeò ùcûùZ ]^ý Keòù\fö ~ûjûe
gêb\òò^ @ûùi, ùi GA _âgÜ _Pûùeö \gcìke _*c ùgæûK I ùgæûKû[ð
gêYòùf Zêce @ûC KòQò iù¦j ejòa ^ûjóö
Çê f ò w û E¡ûùMÜ e ò a Pò \ Yùaû Rúa^ò P dûü
jùeü iì ~ ð ý ùi÷ ý aû_é [ M_ò Zê Z\þ ù b\aò h dûüö
aùg cûdû ~iý _â K é Z ò _ Zò ù eùagß e Aj
i Rúùaû cê ù qû$_ò _â K é Z ò a gù~ûMýü ÊMê Y Züöö
(_*c \gcìk)
232 ùR÷ a ]cð _*\g
(@[ðûZþ) _âRßkòZ @MÜòeê ù~_eò Çêfòw (@MÜòKYû) aûjûùe, VòKþ

ùijò_eò jeòÊeì_ PòZ¨-iì~ðýu Vûeê PòZ¨-KòeY-KY-iÚû^úd PòZ¨-_ecûYê
Êeì_ @^« Rúa _âKûgòZö jeòu Vûeê @_é[Kþ ùjûA c]ý Rúacûù^ ^òZý
_é[Kþö Bgße I Rúa c]ýùe ^òZý ùb\ ùjCQò—Bgße cûdûgqòe @[ðûZþ
_âKéZòe @]úgße Gaõ Rúa cêq @aiÚûùe c]ý ^òR Êbûa @^êiûùe _âKéZòe
ag (@]ú^) ùjaû ù~ûMýö
aâR^û[—@_ìað iò¡û«ö Gjûe ùa\-_âcûY K’Y? ~\ý_ò _âbê
aûKý jòñ ùa\, Z[û_ò C_^òh\ _âcûY \ßûeû Gjò iò¡û«Kê _âcûYòZ Kùf
ùfûùK Zûjû cû^òaûKê aû]ý ùjùaö
aûaûRú—ajê ùa\-aûKýùe Gjò Z©ß @Qòö ùi[òeê cêñ ùMûUòG \êAUò
KjêQò, gêY—
~[ûùMÜ ü lê \ â û aò Ç ê f ò w û aê ¥ ye«ò , Gaùcaûià û \ûcô ^ ü iað û Yò
bìZû^ò aýêye«òö (1) (aéj\ûeYýK 2/1/20)
Ziý aû GZiý _ê e ê h iý ù\ß Ga iÚ û ù^ baZ A\*
_eùfûKiÚ û ^*ö i§ýõ Zé Z údõ Ê_Ü i Ú û ^õö Zià ò ^ þ iù§ý iÚ û ù^
Zò Â ù^Ü ù Z Cùb iÚ û ù^ _gýZú\* _eùfûKiÚ û ^*öö (2)
(aéj\ûeYýK. 4/3/9)
Gjò aûKýùe Rúa-gqò e ZUiÚ - flY K[ò Z ùjûAQò ö _ê Y ò
aéj\ûeYýK (4/3/18)ùe Kêjû~ûAQò—
Z\þ~[û–cjûc›ý Cùb Kìùk$^êi*eZò _ìa*ð û_eù*÷aùcaûd
ùcaûdõõ
_êeìhGZûaêbûa«ûa^êi*eZò Ê_Üû«* aê¡û«*öö (3)
aâR^û[—‘ZUiÚ’ g±e @[ð K’Y?
(1)
@MÜòeê ù~_eò @ù^K aòÇêfòw (@MÜòKYû) CV«ò, ùi_eòò GA @ûcôû (Ké¾u)
Vûeê iaê Rúa C\òZ ùjCQ«òö
(2)
ùiA GA (Rúa) _êeêhe jó \êAUò iÚû^ @Qò, ~[û GA ùfûKe iÚû^ I
_eùfûKe iÚû^ö ZéZúd Ê_Ü iÚûÛò @^êiù§dö ùiA @^êiù§d iÚû^ùe (Cq _êeêh)
[ûA GA \êAUò iÚû^Kê ù\LêQò—GA ùfûKe iÚû^Kê I _eùfûKe iÚû^Kêö
(3)
ùZYê ù~_eò cjûc›ý (^\úe) Cbd Kìkùe @[ðûZþ _ìað Kìkùe I @_e
Kìkùe @^êlY iõPeY Kùe, ùiA_eò GA (Rúa) _êeêh GA \êA Kìkùe @[ðûZþ Ê_Ü
Kìkùe I RûMâZ Kìkùe @^êlY iõPeY KeêQòö
aûaûRú—Rk I bìce ò c]ýa©ðú iÚû^Kê ‘ZU’ Kj«òö Gjû Rk I bìcK ò ê

aòbq Keê[a ò û ùeLû aòùghö Gjû iÚk í PlêKê ù\Lû~ûG ^ûjóö PòZR þ MZKê
Rk ijòZ I @PòZþ RMZKê bìcò ijòZ Zêk^û Kùf Cbde c]ýa©ðú iìlà
ùeLûKê jòñ ‘ZU’ Kêjû~ûGö ùijò i§òik Ú ùe jó Rúagqòe @aiÚZ ò öò iì~ýð u
KòeYùe ù~_eò (@^«) _ecûYê @aiÚòZ, ùi_eòò bMaûû Vûùe
Rúacûù^ @aiÚòZö Rúa Cbd RMZe cSòùe [ûA ùMûUòG\òMùe
PòZRþ MZKê Gaõ @^ý\òMùe cûdû-ePòZ @PòZ¨ RMZKê ù\LêQöò Bgßeu
PòZgþ qò @iúc, @PòZþ cûdûgqò c]ý @iúc (_âKûŠ)ö Cbdu c]ýùe @^«
iìlà Rúa @aiÚZ ò ö Ké¾u ZUiÚû-gqòe ò ê Rúae C_ô©öò @ZGa Rúae Êbûa
c]ý ZUiÚö
aâR^û[—‘ZUiÚ’ Êbûa Kò_eò? ò
aûaûRú—ù~Cñ Êbûa\ßûeû Cbd RMZe cSòùe [ûA Cbd @ûWÿKê
ù\LòjG ê Zûjû ZUiÚö Cbd (PòZþ I @PòZ)þ gqòe agúbìZ (@]ú^) ùjaûe
ù~ûM¥Zû jñò ‘ZUiÚ-Êbûa’ö ZU Rke @«MðZ ùjùf Zûjû ^\ú ùjûA~ûG;
iÚke @«MðZ ùjùf bìcò ùjûA~ûGö Rúa Ké¾u @ûWÿKê @[ðûZ¨ Pò\¨ RMZ
@ûWÿKê Pûjóùf Zûu gqò\ûß eû \éXÿ jêG I PòZ¨ RMZùe gê¡ùPZ^ @û™ûeìù_
bMaZ¨ ùiaû Kùeö Kò«ê cûdûKê Pûjóùf Ké¾aòcL ê ùjûA cûdûRûfùe @ûa¡
jêGö GA Cbd^òÂ Êbûa jó ‘ZUiÚ-Êbûa’ö
aâR^û[—Rúae MV^ùe cûdûe KòQò Kû~ðý @Qò Kò?
aûaûRú—^û, Rúa Êeì_Zü PòZþ aÉê; Rúae i©ûùe cûdûe Kû~ð¥
^ûjóö Kò«ê @Yê ùjûA[òaûeê Pò\aþ ke @bûa ùjZê ùi cûdûe agúbìZ jêGö
aâR^û[—cêñ ùcû @]ýû_Ku Vûeê gêY[ò f ô —
ò aâjeà PòZþ @õg cûdû\ßûeû
@ûaéZ ùjûA ‘Rúa’ iõmû _ûAQòö @ûKûg ù~_eò NU\ßûeû @ûaéZ ùjùf
NUûKûg jêG, ùijò_eò aâjà c]ý cûdû\ßûeû @ûaéZ ùjûA ‘Rúa’ jêGö G
Cqòe Zû_ô~ýð KY?
aûaûRú—Gjû cûdûaû\ cûZâö(4) aâjàKê cûdû @ûaéZ Keò_ûùe Kò?
aâjàKê ^òügqòK KêjûMùf aâjà ijòZ cûdû (gqò)e i´§ ùja Kò_eò?
(4)
cûdûaû\—cûdû ‘@iZþ’ Kê ‘iZþ’ eì_ùe I ‘iZþ’ Kê ‘@iZþ’ eì_ùe _âZúZ
KeûGö GA cZe ^ûc ùjCQò cûdûaû\ö
234 ùR÷ a ]cð _*\g
cûdûgqòe i´§ ^ ùjùf cûdûe Kâòdû aû Kò_eò ùja? aâjà ùKùb

cûdû\ßûeû @ûaéZ jêG ^ûjóö ~\ò aâjàe PòZþgqòKê MâjY Keû~ûG, ùZùa
Z\úd cûdûgqò Kò_eò PòzqòKê @ûaéZ Keò aâjàVûeê RúaKê iéÁò Keòa?
aâjà @LŠ @ûKûgZêfý, ZûjûKê _êYò LŠ-LŠ Keû~òa Kò_eò? aâjà C_ùe
Z\úd cûdûgqòe Kâòdû ^ûjóö Rúa-iéÁòùe cûdûgqòe Kâòdû ^ûjó—Rúa
@Yê ùjùf c]ý cûdû Vûeê _e (C}éÁ)-Z©ßö
aâR^û[—[ùe RùY @]ýû_K Kjê[ùò f—Rúa aâje à _âZa
ò ´
ò ö iì~ýð
ù~_eò Rkùe _âZòaò´òZ jêG, aâjà ùijò_eò cûdûùe _âZòaò´òZ ùjûA
Rúa ùjûAQòö G Cqòe Zû_ô~ðý KY?
aûaûRú—Gjû c]ý cûdûaû\ö aâjà jó GKcûZâ aÉê I Zûjû @iúcö
GYê Zû’e _âZòaò´ ùjûA ^ _ûùeö @iúc aâjàKê ùKû÷Yiò iúcûùe @ûa¡
Keò jêG ^ûjóö aâjàKê iúcûa¡ Keòaû ùa\-cZe aòeê¡ö _êYò aâjàKê ~\ò
eì_jú^ ]eû~ûG, ùZùa eì_jú^ aÉêe _âZòaò´ ùjûA ^_ûùe; GYê
‘_âZòaòáû\’ ^òZû« ùjdö(5)
aâR^û[—@ûC [ùe RùY \òMþaòRdú i^Üýûiú Kjò[òùf—aÉêZü
‘Rúa-i©û’ ùaûfò KòQò ^ûjó, bâcagZü Rúa-aê¡ò ùjûAQò; bâc \ìe ùjùf
GKcûZâ @LŠ aâjà jó eùjö Gjûe Zû_ô~ðý K’Y?
GKùcaû\ßòZúdcþ’ (Qû.
aûaûRú—Gjû c]ý cûdûaû\ I ^òeû]ûeö ‘GKùcaû\ß
6/2/1) @[ðûZþ aâjà jó GK I @\ßòZúd úd—Cq aûKýùe aâjà aýZúZ
@ûC K’Y @Qò? ~\ò aâjà aýZúZ @ûC KòQò ^ûjó, ùZùa Gjò bâc @ûiòfû
ùKCñVûeê? Kûjûe aû bâc? ~\ò Kêj aâjàe bâc, ùZùa Zûjû VòKþ ^êùjñö
ù~Yê Zûjû aâjàe cûdûgqò\ßûeû ùjûA[ûGö aâjàùe bâc @û\ò ù\ûh
ù\LûAùf Zûjû @Kò*òZ¨Ke jêGö bâcKê ~\ò GK ÊZª I _é[Kþ Z©ß ùaûfò
]eû~ûG, ùZùa aâjàe @\ßdZße jû^ú jêGö
(5)
cûdû \ßûeû @û™û LŠòZ jêG ^ûjó, KûeY @û™û ^òaKòð ûeö GYê cûdûùe _âZa ò ´ò Zò
ùjûA @û™û ajê jêG ^ûjóö KûeY eì_jú^ aÉêe _âZa ò ´
ò @i¸aö Rk@û\òùe @ûKûge
_âZa
ò ´ ò ^ûjó Kò«ê Z\«MðZ Mâj ^lZâû\òu _âZaò ´
ò @Qòö _é[Kþ-_é[Kþ Rkûgdùe ù~Cñ
iì~ýð _é[Kþ-_é[K þ _âZúZ jêG, Zûjû ‘GK’ _ecû™ûu ‘ajêe_ì ’Kê ^òe_
ì Y _ûAñ jó gîZ\ò ûß eû
^òŸÁ òð ùjûAQò, Rúaûcôû aòhdùe ^êjöñ (Mú. 2/13 gâúakù\a KéZ UúKû)
aâR^û[—[ùe RùY aâûjàY-_ŠòZ â\ßú_ @ûiò[òùfö ùi Gjò

aòPûe iÚû_^ Kùf—ùKak Rúa @Qòö ùi Ê_Üùe iaêKòQò iéÁò Keò Zjóeê
iêL-\êüL ùbûMêQò, Ê_Ü \ìe ùjùf ùi aâjàÊeì_ö Gjûe Zû_ô~ðý KY?
aûaûRú—Gjû c]ý cûdûaû\ö ‘aâjàZßeê RúaZß’ I ‘RúaZßeê aâjàZß’
Gaõ ‘Ê_Ü’—Gjû Kò_eò iò¡ ùja? gêqòùe ‘eRZ-bâc’ I e{êùe ‘i_ð-
bâc’—GA \éÁû« \ßûeû cûdûaû\ú K©éðK @\ßd-mû^ iÚòe eùj ^ûjóö(6)
GA iaê ZKð RúaKê ùcûjòZ Keòaû _ûAñ Rûf i\ég ùjûAQòö
aâR^û[—Rúae Êeì_ùe cûdûe Kû~ðý ^ûjòñ; Kò«ê Zûjûe Êbûaùe
cûdûe _âbûa _Wÿò_ûùe—Gjû cêñ aêSò_ûeòfòö Gùa ùcûe _âgÜ ùjCQò,
PòZ¨gqò K’Y RúaKê ZUiÚ Êbûa ù\A ^òcûðY KeòQò?
aûaûRú—^û! PòZ¨gqò Ké¾u @«ewûgqò—ùi ~ûjû iéÁò Kùe,
Zûjû ^òZýiò¡ö Rúa ^òZýiò¡ ^êùjñ; iû]^ \ßûeû iò¡ ùjûA ùi ^òZýiò¡u
_eò icû^ @û^¦ ùbûM Kùeö PòZg ¨ qò-Êeì_û gâúcZú eû]ûu (Ê_l, aò_l,
iêjéZ¨_l I ZUiÚ_l) GA PZêaòð] iLúcûù^ ^òZýiò¡ Gaõ Zûjûu
Kûdaýìjö Rúa Ké¾u ‘Rúagqò’eê _âKûgòZö Ké¾u PòZ¨gqò _ì‰ð I Rúagqò
@_ì‰ðö ‘_ì‰ðgqò’eê iaê _ì‰ðZ©ß _eòYZ; ‘@_ì‰ðgqò’eê @Yê-ùP÷Z^¥ Rúa
_eòYZö Ké¾ ùiA ùiA Êúd gqòùe ejò Z\^êeì_ Êeì_ _âKûg Ke«ò—
ùi PòZþgqòùe @]ôÂòZ ùjûA Ké¾ I _eùaýûc^û[ ^ûeûdYu Êeì_ _âKûg
Ke«òö Rúagqòùe @]ôÂòZ ùjûA aâRùe ^òR aòkûicì©òð Êeì_ akù\auê
Gaõ cûdûgqò ù e @]ô Â ò Z ùjûA KûeùYû\gûdú, lúùeû\gûdú I
Mùbðû\gûdúuê (Zòù^ûUò aò¾êu Êeì_Kê) _âKûg Ke«òö aâRùe Ké¾Êeì_ùe
(6)
Gjò _â_* Ê_ÜZfê ý ^êùjñ, KûeY Ê_Üùe ùbûR^ I Rk_û^\ßûeû gûeúeòK _êÁò
jêG ^ûjó; RûMâZ @aiÚûùe jó Zûjû jêG—(Z©ßcq ê ûakú)ö Gjò Rúa I RMZ Ê_Ü _eò
@iZý ùjùf ‘cùc÷cùc÷aûõùgû RúaùfûùK RúabìZü i^ûZ^üi^ûZ^ü’ (Mú. 15/7) Cqòe
iZýZû eùj ^ûjóö @ZGa Rúa I RMZ Cbd jó iZý—(ùa\û«-iýc«K)ö Ê_ÜKûkú^
I RûMeY Kûkú^ ù\Lû~ûA[òaû aÉêe @ûKûeeì_Y ò ú cù^ûaé©ùò e ZZ¨Kûkú^ aÉêe
@ùb\Zß @ûùeû_òZ jêG cûZâö gê¡-@û™ûùe Cq @ûùeû_ c]ý cò[ýû, Kò«ê aÉêe aûÉa
@ÉòZß @^ÊúKû~ðý—(_ecû™i¦bð)ö e{ê I i_ð Cbd jó iZý, Kò«ê iû\égýagZü I
@mû^Zû ùjZê bâc ùjûA[ûGö ùijò bâcKûeYeê e{êùe i_ðe @ûùeû_ ùjùf c]ý
Z©ßm-aýqòe e{ê \gð^ jó jêGö—(ùa\û« iýc«K)
236 ùR÷ a ]cð _*\g
iKk Pò \ þ a ýû_ûeKê , akù\au Êeì _ ùe ùghù\a ùjûA ^ò R e

@ûV_âKûe ùiaû _ûAñ ^òZýcêq _ûhð\-Rúauê, _eùaýûcùe ùgheì_K-
iuhðY ùjûA ùghòeì_K-^ûeûdYu @ûV_âKûe ùiaû_ûAñ ZZâZý ^òZýcêq
@ûV_âKûe ùiaK(_ûhð\)uê _âKU Ke«òö iuhðYu @aZûe cjûaò¾êeìù_
Rúagqòe @]ôÂû^ ùjûA _ecû™ûeìù_ RM\þMZ iaê Rúaûcôûuê _âKU
Ke«òö GA iaê Rúa cûdû-_âaYö bMaZþ-Ké_û \ßûeû PòZ¨gqòMZ jäû\ò^ú
gqòe @ûgâd ^ _ûAaû _~ðý« Gcûù^ cûdû_âaY ùjûA[û«òö cûdûa¡
@^« Rúa cûdûe ZâòMêY \ßûeû agúbìZö @ZGa iò¡û« ùjfû, Rúa-gqò
jó RúaKê _âKU Kùe, PòZ¨gqò ^êùjñö
aâ R ^û[—_ì a ð e ê gê Y ò Q ò , Pò Z þ R MZ ^ò Z ý I Rúa c]ý ^ò Z ý;
Zûjûùjùf ^òZýaÉêe iéÁò aû Cna Kò´û _âûKU¥ Kò_eò jêG? (iéÁ Rúae
^òZýZû Kò_eò i¸a?) ùKû÷Yiò icdùe ~\ò ùicûù^ _âKU jê@«ò, @[P
_ìùað @_âKU [òùf; ùZùa ùicûûe ^òZ¥Zû Kò_eò i¸a?
aûaûRú—RWÿ-RMZùe Zêùc ù~Cñ ù\g I Kûk @^êba KeêQ,
Zûjû PòZþ-RMZe ù\g I KûkVûeê aòflY(@fMû)ö GA RMZe Kûk
Zò^ò bûMùe aòbq, ~[û—bìZ, baòhýZ I a©ðcû^; Kò«ê PòZþRMZe
Kûk @LŠeìù_ ^òZý-a©ðcû^ö PòZþaýû_ûeùe ~ûjû KòQò NUYû @Qò, iaê
^òZý-a©ðcû^ Kûkùe _âZòZö
GA RMZùe @ûùc ~ûjû KòQò Kjê Zûjû RWÿ-Kûk I ù\ge @]ú^ö
ùZYê Rúae iéÁò, Zûe cûdûa¡Zû I PòZþRMZe _âKûg, Rúae MV^ùe
cûdûe Kû~ð¥ ^ûjó—GA aòhdùe @ûùc ~ûjû Kjê, Zû C_ùe RWÿ-
Kûke _âbûa [ûGö @ûce a¡ @aiÚûùe G_eò a‰ð^û @^òaû~ð¥; GA
iaêe a‰ð^û icdùe RWÿ-Kûke _âbûaKê QûWÿò jêG ^ûjóö GYê Zjóùe
bìZ, baòhýZ I a©ðcû^ ùb\ ejòaö Kò«ê G iaê aòhdùe Kjòfûùaùk
aòPûeKcûù^ ùKak ^òZý-a©ðcû^-Kûke _âùdûM Keò[û«òö ùZYê G
aòhdùe aòPûe Kfûùaùk aòùgh iZKð ejòaö aûK¥e @^òaû~ð¥
ùjdZûKê QûWÿò Pò\^êba Keòaö
Rúa ^òZý Ké¾\ûiö Ké¾\ûi¥ jó Zû’e ^òZ¥ Êeì_ö ^òRe Gjò Êeì_Kê
bêfò ùi cûdû\ßûeû a¡ ùjûAQòö Rúa \êA_âKûe—^òZ¥cêq I ^òZ¥
(@^û\òKûkeê)a¡ö _âcû\agZü cûâ G_eò Kjò[ûGö Kò«ê ]úe aýqò

PòZ¨-icû]ô \ßûeû _âcû\ejòZ ùjûA ‘@_âûKéZ iZý’Kê @^êba Ke«òö @ûce
aûKý ckcdö @ûùc ù~ùZ Kjòaû, ùiùZ aûKýck C_iÚòZ ùja; Kò«ê
aûaû! Zêùc ^òcðk iZý @^êba Keòaö Gjû ZKðe C¡ßðùeö GYê @Pò«ý-
bûa^ûùe ZKð Keòaû aé[ûö cêñ RûùY, Zêùc jVûZþ Gjû jé\dwc Keò_ûeòa
^ûjó; Zêc jé\dùe Pò\^êgúk^ (bMa\bqò) ù~ùZ aé¡ò _ûAa, Zêùc
PòZþ I @PòZþe _û[ðKý ùiùZ aêSò _ûeòaö Zêc geúe RWÿcd, GYê geúee
iaê Kâdò û c]ý RWÿcd; Kò«ê aÉêZü Zêùc RWÿcd ^êj,ñ —Zêùc @Yê-ùP÷Z^ý
aÉêö @]ôKeê @]ôK jeò^ûce @^êgúk^ Keö ùZùa Pò^àdZße C\d
\ßûeû PòZþRMZe _âZúZò ùjaö ^òR Êeì_Kê cûdòK RMZ Vûeê ùgâÂ-Z©ß
ùaûfò @^êba Keò_ûeòaö GjûKê cêñ Kjòù\ùf Kò´û Zêùc gêYòù\ùf fûb
ùja ^ûjóö aûKý I c^ RWÿ i´§eê C_ô^Ü ùjûA[òaûeê gZùPÁûiù©ß
PòZþ-aÉêKê Ægð Keò_ûùe ^ûjó; ùZYê ùa\ Kùj—
~ùZû aûùPû ^òa©ðù« @_âû_ý cîû ijö (7) (ùZ÷. aâ. 2/9)
ùcûe C_ù\g ùjCQò, Zêùc G K[û KûjûeòKê _Pûeòa ^ûjó; cêñ Gjûe
@ûbûi cûZâ ù\fòö
aââR^û[—@û_Y Kjòùf ù~,—Rúa Rk«û @MÜòe lê\â aòÇêfòw
(@MÜòKYû) _eò @[aû iì~ðýu KòeY-_ecûYê _eòö G[òùe Rúagqòe Kû~ðý
K’Y?
(GVûùe Ké¾uê Rßk«-@MÜò aû iì~ðýu ijòZ Zêk^û Keû~ûAQò)
aûaûRú—Ké¾ Rk«û @MÜò bkò aû iì~ðýu bkò Ê_âKûgö Ké¾eì_K
Rßk« @MÜòe iúcû_~ðý« iaêKòQò _eò_ì‰ð PòZþaýû_ûe; Zûjûe ajòcðŠkùe
Zûjûe KòeY aòÉéZ ùjûAQòö KòeY Êeì_gqòe @YêKû~ð¥ö ùiA @YêKû~ð¥-
c]¥iÚ KòeYcû^ Zûjûe (PòZïì~ð¥ Ké¾u) _ecûYê Êeì_ö Rúa ùiA
_ecûYê i\égö Ké¾u Êeì_gqò iì~ðýcŠka©ðú RMZKê _âKU Kùeö
ajòcðŠke Kâòdû—PòZ¨gqòe @Yê-@õgeì_ú Rúagqòe Kâòdûö @ZGa
Rúai´§ú Kâòdû ùKak Rúagqòe @Qòö ‘_eûiý _eûiý gqòaòðaòù]÷a gîdùZ
(7)
cê ijòZ aûYú icìj ~ûjûKê ^_ûA Zjóeê ^òaé© jê@«òö
238 ùR÷ a ]cð _*\g
ÊûbûaòKú mûâkKâòdû P P’(5) (ùgß. C. 6/8)ö GA gîZòcZ @^êiûùe

_eû-gqò eì_K PòZ¨gqò ^òR cŠkeê aûjûeò Rúagqòeìù_ Pò^àŠk I cûdû-
cŠk c]ýa©ðú ZUbìcòùe PòZ¨-iì~ðýu KòeYeìù_ @^« Rúauê _âKU
Kùeö
aâR^û[—Rßk« @MÜò, iì~ðý I @MÜòe Æêfòw GK_âKûe RWÿ-\âaý
aòùgh; Gcûûê KûjóKò PòZþ-Z©ß ij Zêk^û Keû~ûAQò?
aûaûRú—cêñ _ìaðeê KjòQò, RWÿaûKý \ßûeû PòZþaòhdùe RWÿbûa
@ûùi; @ZGa @^ù^ýû_ûd ùjûA G_eò C\ûjeY \ò@û~ûG,—@^ý
C_ûd ^ûjòñ ùaûfò Pò\þ aÉêKê @MÜò, iì~ðý @û\ò aûKý \ßûeû aêSûAaûKê ùPÁû
KeêQòö aÉêZü Ké¾ iì~ðýu Vûeê @]ôK C^ÜZ; Ké¾u PòZþ-cŠk iì~ðýu
ùZùRûcŠkVûeê @]ôK ù\\ú_ýcû^ö iì~ðýu KòeY I KòeYKY Vûeê Ké¾u
KòeY (Rúagqò) I KòeYKY (Rúa) @Zý]ôK ùZRúdû^þ ùjùf c]ý
ajêiÚkùe ùicûûe iû\égýKê aòPûe Keò G_eò C\ûjeY \ò@û~ûGö
C\ûjeYcû^ _âûù\gòK-MêY (@ûõgòK-MêY) cûZâ aýq Kùe—iûaðù\gòK
MêY (iμì‰ð MêY)Kê aýq Kùe ^ûjóö iì~ðýue I iì~ðýKòeYe Ê_âKûg I
_e-_âKûg—Gjò \êAUò MêY PòZþ-Z©ße Ê_âKûg I _e-_âKûg MêYKê aýq
Kùeö iì~ðýue \ûjKZß I RWÿZß @û\ò MêY PòZþÊeì_ Ké¾u MêY ijòZ
Zêk^úd ^êùjñö ‘\êMÛ Rk_eò’ Kjòaûe Zû_ô~ðý ùjCQò \êMÛ Rk _eò Zekö
@[ðûZ¨ GVûùe Rke ZekZû MêY ùKak MâjYúdö ~\ò \êMÛe MêY iμì‰ð
eìù_ Rk ijòZ icû^ jêG ùZùa Zûjû \êMÛ ^ ùjûA Rk ùjûA~òa?
@ZGa C\ûjeY aÉêe _âûù\gòK (@ûõgòK) MêYKê aýûLýû Kùe cûZâ,
iûaðù\gòK (iμì‰ð) MêYKê ^êùjñö
aâR^û[—PòZþiì~ðýu KòeY I Zjóùe [òaû _ecûYêicìj PòZïì~ðýu
Vûeê @_é[Kþ ùjûA c]ý ^òZ¥_é[Kþ Kò_eò ùjûA_ûùe?
aûaûRú—AjRMZùe ùMûUòG aÉêVûeê @^ý GK aÉê C_ô^Ü ùjùf,
C_ô^Ü aÉêUò cìk aÉêVûeê _é[Kþ jêG, ^Zêaû cìk aÉê ijòZ icû^ eùj—
Gjû jó RWÿ]cðe _eòPd aû Êbûaö _lú @Šû ù\ùf @Šû _lúVûeê bò^Ü
(8)
ùijò @Pò«ý gqò jó Gjò Bgßeu _eû gqòö ùijò ÊûbûaòKúgqò GK ùjûA c]ý
mû^, ak I Kâòdû ùb\ùe aòòbò^Üö
jêGö geúee ^L I ùKg ù~ùZ \ò^ _~ðý« KUû ^ jêG, ùiùZ\ò^

_~ð ý « geúe ijò Z GKZâ eùjö Pò Z þ a ò h dùe GA icZûe Kò Q ò
aòflYZû @Qòö PòZþ-iì~ðýu Vûeê ~ûjû ~ûjû ^òüiéZ ùjûAQò, Zûjû
iaê ~êM_Zþ ùb\ûùb\ _eK; KòeY I KòeY _ecûYê ù~_eò iì~ðýu
Vûeê ^òüiéZ ùjûA c]ý iì~ðýuVûeê @fMû ^êjñ«ò, VòKþ ùijò_eò Ké¾u
KòeY (Rúagqò) I KòeY-_ecûYê (Rúa) ZûuVûeê ^òüiéZ ùjûA[òaûeê
ZûuVûeê @_é[Kþ; _êYò @_é[Kþ ùjûA c]ý ÊZª Azû _ûA ZûuVûeê
^òZý _é[Kþö @ZGa Rúae Ké¾u ijòZ @ùb\ @Qò I ùb\ @Qòö Gjò
Z©ß ^òZýiò¡ö Gjû jó PòZþZ©ße aòflY _eòPdö RWÿ aòhdùe
_ŠòZcûù^ ùKak GKù\gòK C\ûjeY ù\A[û«ò; ù~_eò—‘GK
iê^ûcêŠû; ùi[òeê KòQò @õg ùÂ GK KuY Zò@ûeò ùjfûö Gùa KuYUò
iê^û\éÁòeê iê^ûcêŠû ijòZ icû^, Kò«ê KuY \éÁòeê Zûjû iê^ûcêŠû Vûeê
_é[Kþö Gjò C\ûjeYUò PòZþ-Z©ß aòPûeùe iμì‰ð eìù_ Kâòdû Kùe
^ûjó; Kò«ê Gjûe GKù\gúd Kû~ðý @Qò—PòZþ-Z©ß \éÁòeê Rúa I
Bgßeu c]ýùe @ùb\ @Qò Kò«ê @aiÚû I _eòcûY \éÁòeê Cbdu
c]ýùe ùb\ @Qò, ~[û—Bgße _ì‰ðPòZ¨ I Rúa @YêPòZ¨; Bgße aòbê
I Rúa @Yêö ‘NUûKûg-cjûKûg’ GA C\ûjeYUò PòZ¨Z©ßùe ^òZû«
@iwZö
aâR^û[—PòZþaÉê I RWÿaÉê, Cbd ~\ò bò^Ü jê@«ò, Zûjûùjùf
Cq Pò\þaÉê _lùe RWÿaÉêe C\ûjeY K_eò iwZ ùja?
aûaûRú—RWÿ a Éê e ù~_eò _é [ Kþ ‘RûZò ’ @Qò , ~ûjûKê
ù^÷dûdòKcûù^ ‘^òZý’ Kj«ò, ùi_eò RûZò-ùb\ PòZþaÉêe ^ûjóö cêñ
_ìaðeê KjòQò,—‘PòZþ’ jó aÉê I ‘RWÿ’ Zûjûe aòKûe (aò_eúZ)ö RWÿaÉê
I PòZþaÉê c]ýùe ~ù[Á iû\égý [ûGö PòZþ-aÉê Vûeê RWÿaÉê bò^Ü
ùjùf c]ý iû\égý ~ûG ^ûjóö ~[û—Kê@û_[e _ûYòe aòKûe ùjùf
c]ý _ûYò Vûeê _é[Kþ, Kò«ê \êjóuVûùe gúZkZû MêY [ûG; Mec _ûYò
I [Šû _ûYòùe Zû_e icû^Zû ^[ûG, Kò«ê ZekZû [ûGö @ZGa
aòKéZ-aÉêùe (@aòKéZ) gê¡aÉêe Kò*òZþ iû\égý ù\Lû~ûGö RWÿRMZþ
PòZþRMZe aòKéZò ùjùf c]ý RWÿ (aÉê)ùe PòZþe ù~Cñ iû\égý
240 ùR÷ a ]cð _*\g
ù\Lû~ûG, ZûjûKê @af´^ Keò RWÿ C\ûjeY \ßûeû PòZþaòhde

@ûùfûP^û Keû~ûGö _ê Y ò ‘@eê § Zú-\gð ^ ’-^ýûd (9) @^ê i ûùe
RWÿZ©ße iÚík I aò_~ðýÉ @ûùfûP^û \ßûeû PòZþ-Z©ße iìlà]cðcû^
aêSò jêGö
Ké¾fúkû _ìeû_ìeò PòZþ-fúkûö G[òùe ùfgcûZâ RWÿbûa ^ûjóö
gâúc\þbûMaZùe a‰ðòZ aâRfúkû iμì‰ð @_âûKéZö ZûjûKê ùgâûZécŠkúùe
_XÿûMùf, ùgâûZûcûû @]òKûe @^êiûùe `ùkû\d NùUö aòhd-
ùbûMùe GKû« @ûiq ùgâûZûcûù^ iû]ûeY ^ûdK-^ûdòKûe @bò^d
@ûkû_ gêY«òö c]ýcû]òKûeú ùgâûZû ‘@eê§Zú-\gð^’-^ýûdùe ùa÷hdòK
@ûkû_ R^òZ Pò\þ-aòkûiKê C_ùbûM Ke«òö C©c @]òKûeúcûù^ gê¡
Pò\þaòkûi-eiùe cMÜ jê@«òö Cq ^ýûd-@af´^ aýZúZ RúaKê
@_âûKéZ-Z©ß aòhdùe-gòlû ù\aû_ûAñ @^ý C_ûd aû K’Y @Qò?
ù~Cñaòhdùe aûKþ ^òeê¡ jêG Gaõ Pòò©aé©ò _eûbìZ jêG ùi aòhdKê
cûdûa¡ Rúa Kò_eò aû aêSò_ûeòa? iû\égýe C\ûjeY I ‘@eê§Zú-
\gð^’-^ýûd aýZúZ @ûC KòQò C_ûd \ògê ^ûjóö RWÿ aòhdùe jêGZ ùb\
@[aû @ùb\ flòZ ùja; Kò«ê _eZ©ßùe ùi_eò ùja ^ûjóö Ké¾u
ijòZ Ké¾u Rúagqòe I Zjóeê _âKUòZ Rúa-icì\ûde @Pò«ý ùb\ûùb\
@agý ÊúKû~ðýö (Gjò ùb\ûùb\-Z©ß cûâ-Pò«ûe @ZúZ ùjûA[òaûeê
ZûjûKê ‘@Pò«ý’ Kêjû~ûGö)
aâR^û[—Bgße I Rúa c]ýùe ùKCñ ùb\ @Qò?
aûaûRú—_â[ùc Rúa I Bgßeu c]ýùe ^òZý-@ùb\ ù\LûA,
_ùe ùicûûe ^ò Z ý-ùb\ ù\LûAaò ö Bgß e mû^-Êeì _ , mûZû-
Êeì_, ùbûqû-Êeì_, c«û-Êeì_, Ê-_âKûg I _e-_âKûg; ùi iað-
(9)
‘@eê§Zú-\gð^’-^ýûd—@eê§Zú @Zò ùQûU ZûeûUòG ~òG i¯hðòcŠkiÚ
aiòÂu _ûLùe [ûGö ZûKê ù\LòaûKê ùjùf, _â[ùc GK aWÿ Zûeûe @ûgâdùe Zûjûe
iÚû^ ^òeì_Y Keû~ûG, _ùe ]ýû^_ìaðK ù\Lòùf ZûKê ù\Lòò jêGö VòKþ ùijò_eò
c]ýcû]ôKûeú ùa÷¾acûù^ @_âûKéZ eûRýe aé©û«Kê Gjò RMZe bûhû I A¦âòdcûû
\ßûeû MâjY Keò ù_âceì_K @¬^\ßûeû C{ßkòZ bqòeì_K ù^Zâùe Zûjûe @_âûKéZZßKê
\gð^ Ke«ò I C_f²ò Ke«òö
ùlZâm I Azûcdö Rúa c]ý mû^-Êeì_, mûZû-Êeì_, ùbûqû-Êeì_,

c«û-Êeì_, Ê-_âKûg I _e-_âKûg; ùi c]ý ùlZâm I AzûaògòÁö
_ì ‰ ð g qò \ ß û eû Bgß e ùijò i aê Êeì _ e _eûKûÂû; @Yê g qò - \ß û eû
RúaVûùe ùiA Êeì_cû^ @Yê-cûZâûùe _âKûgòZö _ì‰ðZû (cj©û) I
@YêZû ùjZê Êeì_ùe I Êbûaùe ùb\ [òùf c]ý Bgße I Rúa
c]ýùe ùb\e @bûa aò\ýcû^ö @û™gqò (Êeì_gqò)e _ì‰ðZû\ßûeû
Bgße PòZþgqò, Rúagqò I cûdûgqòe _Zò—gqò Zûue agúbìZûö ùi
gqòe _âbê; Zûu Azûùe jó gqò KâòdûaZú jêG,—Gjû jó Bgßeu Êeì_
(lcZû)ö RúaVûùe Bgßeu MêYcû^ aò¦ê @ûKûeùe [òùf c]ý ùi
Zûu gqòe @]ú^ö ‘\gcìk’ùe ‘cûdû’-g±e Zû_ô~ðý ùKak cjû-
cûdû ^êùjñ, Zûu ‘Êeì_-gqò’ ù~ûMcûdû c]ýö ‘cúdùZ cúdùZ @^dû AZò
cûdû (10)
cûdû’ Gjò aýêZþ_©ò @^êiûùe ù~Cñ gqò PòZþRMZ, RúaRMZ I
RWÿ-RMZùe Ké¾u Êeì_ _âKûg Kùe, Zûjûe ^ûc jó ‘cûdû’ö @ZGa
‘cûdû’ g± Ké¾u ‘Êeì_gqò’ aûPK, ùKak ‘RWÿgqòaûPK’ ^êùjñö
Ké ¾ cûdûe @]úgß e , Rúa cûdûe @]ú^ö @ZGa ‘ùgß Z ûgß Z e’
C_^òh\ (4/9-10) ùe Kêjû~ûAQò—
@iàû^þcûdú iéRùZ aògßùcZZþ Ziàòõ½ûù^ýû cûddû i^Üòeê¡üö
cûdûõ Zê _â K é Z ò õ aò \ ýû^þ c ûdò ^ õ Zê cùjgß e cþ ö
Ziýûadabì ù Z÷ É ê aýû¯õ iað c ò \ õ RMZþ ö ö (11)
C_ùeûq cªùe ‘cûdú’ g±e @[ð cûdû]úg Ké¾, Gaõ ‘_âKéZò’ g±e
@[ð iμì‰ð gqòö Gjò (iéÁòKeòaû eì_K) cjû^¨ MêY I Êbûa Bgßeu aòùgh
MêY ~ûjû Rúa Vûùe ^ûjóö Rúa cêq ùjùf c]¥ GA MêY _ûA_ûùe
(10)
Gjû \ßûeû c_û jêG ùaûfò Gjû ‘cûdû’ö
(11)
GYê cûdû]úg (cûdú) GA aògßKê iéÁò Ke«ò; ùiA aògßùe cûdû]ú^ (@^ý=
@cûdú—cûdû]ú^ Rúa) cûdû\ßûeû icýKþeìù_ ^òeê¡ jêGö cûdûKê _âKéZò ùaûfò
RûYòa Gaõ cûdúuê cùjgße ùaûfò RûYòaö GA icÉ RMZ Zûu @adaMZ bìZ
(cjûbìZ) cûû \ßûeû aýû¯ @ùUö
242 ùR÷ a ]cð _*\g
RMZþaýû_ûe a{ðcþ’ (12)—aâjàiìZâe Cq-aûKýùe Bgßeu Vûeê

^ûjóö ‘RMZþ
Rúae ^òZ¥-ùb\ ÊúKéZ ùjûAQòö Gjò ùb\ KûÌ^òK ^êùjñ, ^òZ¥iò¡ö
Gjû Rúae ùKû÷Yiò @aiÚûùe aò^Á jêG ^ûjóö ‘Rúa Ké¾u ^òZý\ûi’
GjûKê cjûaûK¥ ùaûfò RûYö
aâR^û[—Bgßeu Vûeê Rúae ^òZýùb\ ùjùf, ^òZý @ùb\
Kò_eò ùja? K’Y ‘^òaðûY’ @aiÚûKê cû^òaûKê ùja?
aûaûRú—aûaû! Zûjû ^êùjñ—ùKû÷Yiò @aiÚûùe c]ý Ké¾u ijòZ
Rúae @ùb\ ^ûjóö
aâR^û[—ùZùa ‘@Pò«ý-ùb\ûùb\’ KûjóKò Kjòùf?
aûaûRú—Rúa I Ké¾u c]ýùe PòZ¨]cðùe ^òZý-@ùb\ @Qò I
Êeì_ùe ^òZý-ùb\ @Qòö ^òZý-@ùb\ iù©ß ^òòZý-ùb\ ejòaû Pò«ûe
@ZúZö ^òZý @ùb\ [òùf c]ý Zûjûe @aiÚûMZ _eòPd ^ûjóö @aiÚûMZ
_eòPdiÚùk ^òZýùb\ jòñ akaû^þö ~\ò ùMûUòG MéjKê ~êM_Zþ ‘@-
ù\a\©’ I ‘i-ù\a\©’ Kêjû~ûG, Zû ùjùf ùKCñ aòPûeùe ‘@-
ù\a\©’ ejòùf c]ý ‘i-ù\a\©’e _eòPd ejòaö ùbû÷ZòK RMZe
@ûC GK C\ûjeY ùjCQò—@ûKûg GK RWÿ \âa¥ö @ûKûge @û]ûe
[òaû iù©ß, ù~_eò ùKakcûZâ @ûKûge jó _eòPd còùk, ùi_eò ^òZý
@ùb\-i©ûùe ù~Cñ ^òZýùb\e _eòPd còùk Zûjû jó ùijò aÉêe
GKcûZâ _eòPdö
(12)
RMZþ a ýû_ûea{ð õ _â K eYû\þ i ^Ü ò j ò Z Zß û Zþ ’ (aâ j à i ì Z â . 4/4/17)—
‘RMZþ
^òLòk PòZþ I @PòZþ RMZe iéÁò, iÚòZò I Zûjûe iõjûe eì_K RMZþ-aýû_ûe aâjàe jó
Kû~ðýö Gjò RMZ-aýû_ûe Kû~ðýKê QûWÿò @^ý icÉ Kû~ðý cêqRúa _lùe i¸aö
~ùZû aû Acû^ò bìZû^ò Rûdù«
‘~ùZû Rûdù«’ (ùZ÷. C. 3/1) aûKýe _âKeYùe (@[ðûZþ
GA bìZcûù^ ~ûjûu Vûeê RûZ jê@«ò, ~ûjûu\ßûeû RúaòZ ej«ò Gaõ ~ûjûu Vûùe
_âùag Ke«ò @[aû aòfú^ ùjûA[û«ò) Gjû aâjà i´§ùe jó Kêjû~ûAQò, Rúa_lùe
^êùjñö KûeY, Cq gîZòaûKýùe cêqRúae CùfäL ^ûjó ö ùKak bMaûûê jó iéÁò,
iÚòZò I _âkde K©ðû eêù_ RYû~ûGö Rúa_lùe Gjû _â~êq ùjùf ajêBgße-aû\
eì_K @^òÁ C_iÚòZ ùjaö @ZGa RMZ i´§ùe cêqRúae G_eò ùKû÷Yiò @]ôKûe
^ûjó—Gjò iò¡û« jó iwZö
aâ R ^û[—Zûùjùf Rúae ^ò Z ý-Êbûa @ûC Uò K ò G ÆÁ Keò

aêSûA\ò@«êö
aûaûRú—Rúa @YêùP÷Z^ý, mû^-MêY-iμ^Ü, ‘@jõ’-g±-aûPý,
ùbûqû, c«û I ùaû¡ûö Rúae GK ^òZý Êeì_ @Qò; ùijò Êeì_Uò @Zò
iìlàö ù~_eò iÚíkgeúeùe jÉ, _û\, Plê, K‰ð, ^ûiòKû _âbéZò @wcû^
iê¦ebûùa [ûA iÚík-Êeì_Kê _âKûg KeòQò, ùijò_eò PòZþKYcd geúeùe
GK iê¦e PòZþKY-Êeì_ @Qò,—Zûjû jó Rúae ^òZý-Êeì_ö cûdûa¡
Rúae Êeì_ C_ùe @ûC \êAUò J_û]òK geúe @Qò, ~[û fòw-geúe I
iÚík-geúeö PòZþKY-Êeì_ C_ùe fòw-geúe eì_K C_û]ò @Qò; ùijò
fòwgeúe Rúae a¡ ùjaû Vûeê cêq ùjaû _~ðý« @_eòjû~ðýö R^àû«e
ùjùf iÚíkù\je _eòa©ð^ jêG, fòwù\je _eòa©ð^ jêG ^ûjóö
fòwù\j iÚíkù\jKê QûWÿòaû ùaùk icÉ Kcð-aûi^ûKê iûwùe ùÂ
ù\jû«e _ûGö ùa÷\òK _*ûMÜò-aò\ýû(13) \ßûeû ù\jû«e-_âû¯ò I @aiÚû«e-
_âû¯ò iò¡ jêGö ‘PòZûMÜò’, ‘aéÁýMÜò’, ‘ùbûR^ûMÜò’, ‘ùeùZû-ja^ûMÜò’ AZýû\ò
_*ûMÜò-_âYûkú Qûù¦ûMýùe I aâjàiìZâùe Kêjû~ûAQòö _ìað-_ìað R^àe
aûi^û I iõÄûeKâùc ^ìZ^-ù\j_âû¯ Rúae Êbûa MVòZ jêGö ùijò
Êbûa-@^êiûùe a‰ð còùkö a‰ðûgâcKâùc _êêûd Kcð jêG Gaõ ceYûù«
_êYò @^êeì_ MZò jêGö ^òZý-Êeì_e _â[c @ûaeY—fòw-geúe I \ßòZúd
@ûaeY—iÚík-geúeö
(13)
_*ûMÜòaò\ýû—Qûù¦ûùMýû_^òh\þùe (5/3/3) I aâjàiìZâ (3/1/1) ùe
@ûùfûPòZ ùjûAQòö Zûjû ùjCQò—ÊMð, ùcN, _é[òaú, _êeêh I ^ûeú eì_K _*-
@MÜòùe Kâcû^êiûùe gâ¡û, ùiûc, aéÁò, @^Ü I ùeZ eì_K _û* @ûjêZò \ò@û~ûGö Gjû
_*ûMÜò aò\ýûö Aj ùfûKùe Rk\ßûeû gâ¡û_ìaðK ùjûc Kùf, ùijò Rk gâ¡ûjêZò eìù_
iõa¡ jêGö ~Rcûê ù\jûaiû^ ùjùf ù\aMY ùijò gâ¡ûjêZòKê ÊMðùfûKeì_K
@MÜòùe ù\ùf Cq ~Rcû^ ùiûceì_K \òaý ù\j _ûA ÊMðùe ÊKcð`k ùbûM Kùeö
~Rcûê _ìYý ld ùjùf ù\aMYu \ßûeû ‘ùcNeì_’ @MÜòùe ùiûcù\j-aògòÁ
ùijò ~Rcû^ @ûjêZ ùjûA aéÁòùe _eòYZ jêG; Cq aéÁòeì_K @ûjêZò _é[òaúeì_K
@MÜòùe _ZòZ ùjùf Zûjû aâújòeì_K @^Üùe _eòYZ jêGö ùijò @^Üeì_K @ûjêZò
_êeêhûMÜòùe _â\© ùjùf Zûjû ùeZeì_ _âû¯ jêG; ùijò ùeZeì_K @ûjêZòKê Èú eì_K-
@MÜòùe ù\ùf Kâcgü c^êhýe Cna jêGö Gjò _âiwùe ‘@^Ü @^Üû\þ ba«ò bìZû^ò
_{ð^ýû\^Üi¸aü¸aü’ (Mú. 3/14) ùgæûKUò c]ý @ûùfûPýö
244 ùR÷ a ]cð _*\g
aâR^û[—^òZý-geúe I fòw-geúe c]ýùe _âùb\ K’Y?

aûaûRú—^òZý-geúe PòZþKYcd, ^òùŸûðh I ‘@jõ’ _\û[ðe aûPýö
RWÿ-i´§eê iéÁ c^, aê¡ò I @juûe—GA Zòù^ûUò \ßûeû fòwgeúe
MVòZö
aâR^û[—c^, aê¡ò I @juûe—Gcûù^ K’Y _âûKéZ? Gcûûê
~\ò ‘_âûKéZ’ Kêjû~ûG, ùZùa Gcûûe mû^ Kò_eò iò¡ jêG?
aûaûRú—
bìcòeûù_û$^ùkû aûdêü Lõ cù^û aê¡òùea Pö
@jõKûe AZúdõ ùc bò ^ Ü û _â K é Z ò e Á]ûöö (14)
@_ùedcò Z Éß ^ ýûõ _â K é Z ò õ aò ¡ ò ùc _eûcþ ö
Rúabì Z ûõ cjûaûùjû ~ùd\õ ]û~ð ý ùZ RMZþ ö ö (15)
GZ\þ ù ~û^ú^ò bì Z û^ò iað û YúZýê _ ]ûedö
@jõ Ké œ iý RMZü _â b aü _â k dÉ[ûöö (16)
GA MúZû aûKýùe, PòZþgqò-_ì‰ð bMaûûe ‘_eû’ I ‘@_eû’
^ûcùe \êAUò _âKéZò @Qò ùaûfò Kêjû~ûAQò; _eû _âKéZòe ^ûc ‘Rúagqò’
I @_eû _â K é Z ò e ^ûc RWÿ ‘cûdûgqò ’ ö Rúagqò Pò Z þ K Y-aò g ò Á û,
ùi[ò_ûAñ Gjûe ^ûc ‘_eû’ (ùgâÂû) _âKéZòö cûdûgqò RWÿû, ùi[ò_ûAñ
(14)
_é[ôaú, Rk, @MÜò, aûdê I @ûKûg—Gjò _û*Uò iÚík Gaõ c^, aê¡ò I
@juûe—Gjò Zòù^ûUò iìlà; Gjû ùcûe @ûV_âKûùe bò^Üû _âKéZòö Gjû @_eû _âKéZòö
(gâúc^þ cjû_âbêu gòlû)
(15)
Gjû aýZúZ ùcûe GK ‘_eû (ZUiÚû) _âKéZò’ @Qòö ùijò _âKéZò—ùP÷Z^ý-
Êeì_û I RúabìZû; ùijò gqòeê icÉ Rúa ^òüiéZ (_âKûgòZ) ùjûA Gjò RWÿ RMZKê
ùPZ^ KeòQ«òö ùcûe @«ewûgqòeê ^òüiéZ PòZþ-RMZþ I ajòewûgqòeê ^òüiéZ
RWÿ-RMZþ—Gjò Cbd RMZe C_ù~ûMú ùjûA[òaûeê RúagqòKê ‘ZUiÚû-gqò’
Kêjû~ûGö (MúZû-eiòK-e¬^-bûhû-bûhý)
(16)
PòZþ, @PòZþ I ZUiÚ RMZ C_ùeûq \êA _âKéZòeê C_ô^Ü ùjûAQòö @ZGa
bMaZþ-Êeì_ cêñ jó icÉ RMZe C_ô©òe I _âkde cìk ùjZê (KûeY)ö ( MúZû,
eiòK-e¬^-bûhû-bûhý)
Gjûe ^ûc ‘@_eû’ (^òKéÁû) _âKéZòö @_eû _âKéZò Vûeê Rúa _é[Kþ;
@_eû _â â K é Z ò ù e @ûVUò iÚ í k Z©ß @Qò — _* cjûbì Z , c^, aê ¡ ò I
@juûeö @_eû _â K é Z ò e @«að © ð ú c^, aê ¡ ò I @jõKûe RWÿ \ â a ¥
aòùgh—Gcûûe @ÌKòQò mû^ @Qò, ùi mû^ PòZþ-Êeì_ ^êùjñ, RWÿ-
Êeì_ö ‘c^’ RWÿ aòhdeê ù~Cñ bûa MâjY Kùe, Zûjû mû^ _\aûPýö
Zûjû RWÿ cìkK, PòZ¨ cìkK ^êùjñö ùijò mû^ \ßûeû ù~ iZþ-@iZþe
aòPûe Kùe, Zûjûe ^ûc ‘aê¡ò’—Zûjû c]ý RWÿ cìkKö ùijò mûêê
ù~Cñ ‘@jõZû’e C\d jêG, Zûjû c]ý RWÿ cìkKö GA Zòù^ûUò (c^,
aê¡ò I @jõKûe) còkòZ ùjûA Rúae RWÿi´§ cìkK \ßòZúd Êeì_
fòwgeúeKê _âKûg Ke«òö RWÿûbòbìZ Rúae fòw-geúe ùjZêK
‘@jõZû’ _âak ùjûA ^òZýÊeì_e ‘@jõZû’Kê XñûKò \òGö ^òZý-Êeì_ùe
Ké¾u ijòZ i´§ eì_K ‘@jõZû’ jó ^òZýö
cê q @aiÚ û ùe ùijò @juûe _ê ^ ü C\ò Z jê G ö ^ò Z ý Êeì _
fò w geúe \ß û eû @ûaé Z [ò a û _~ð ý « RWÿ @bò c û^ (iÚ í k I fò w -
geúeMZ @bòcû^) _âak jêGö @ZGa PòZþ-@bòcû^ fê¯_âûd [ûGö
fòw-geúe iìlà ùjûA[òaûeê iÚík-geúe ZûjûKê @ûaéZ Kùeö ùZYê
iÚíkgeúeùe a‰ð (RûZò) @û\ò @juûe C\òZ jêGö c^, aê¡ò I @juûe
Gjò Zòù^ûUò _âûKéZ ùjùf c]ý @ûZàaé©òe aòKûe-Êeì_ ùjûA mûê
@bòcû^ Ke«òö
aâR^û[—cêñ aêSò_ûeòfò ù~, Rúae ^òZý-Êeì_ Pò^àd I ùi[òùe
Pò^àd @w-_âZýwcû^ @Qòö cûdûa¡ @aiÚûùe fòw-geúe \ßûeû
@ûaéZ ùjaûeê Cq @w-_âZýw _âKûgòZ jêG ^ûjó Gaõ iÚíkgeúe
\ßûeû @ûaéZ ùjaûeê Rúa-Êeì_ùe RWÿ aòKûe C_ô^Ü jêGö Gùa ùcûe
_âgÜ ùjCQò, cûdûcêq Rúa K’Y iμì‰ðeìù_ ^òùŸðûh?
aûaûRú—Pò^àd Rúa ^òùŸðûh ùjùf c]ý @iõμì‰ð, KûeY Zûjû
@Zý« @Yê I \êaðkö ùiA @aiÚûùe GK ù\ûh ù\Lû~ûG, akaZú
cûdûgqò e iõiMð \ ß û eû Zû’e Êeì _ @ûaé Z ùjaûKê ù~ûM¥ jê G ö
gâúc\þbûMaZ—(10/2/32)ùe Kêjû~ûAQòò—
246 ùR÷ a ]cð _*\g
ù~$ù^ý$eaò ¦ ûl aò c ê q cû^ò ^ Éß ~ ýÉbûaû\aò g ê ¡ aê ¡ düö

@ûeêjý KéùzâY _eõ _\õ ZZü _Z«ýù]û$^û\éZ~êhà\xâdüöö (17)
@ZGa cêqRúa ù~ùZ C}hð _ûAùf c]ý, iað\û Zû’ MVê
@iμì‰ðZû @lê‰ð ejòa—Gjûe ^ûc Rúa-Z©ß; ùi[ò_ûAñ ùa\ KjòQò,
Bgße cûdû]úg I Rúa iaê@aiÚûùe cûdû]ú^ö
öö _*\g @]ýûd icû¯öö
(17)
ùj KckùfûP^! @û_Yu bq a¥ZúZ @^¥ (mû^ú, ù~ûMú, Z_Êú _âbéZò)
ù~Cñcûù^ ‘cêq ùjûAQ«ò’ ùaûfò @bòcû^ Ke«ò, @û_Yu Vûùe bqòe @bûa ùjZê
ùicûû aê¡ò @ûù\û÷ gê¡ ^êùjñö G_eòKò, ùicûù^ @Z¥« ùKæg ijò ^û^û_âKûe
KÁ_â\ iû]^\ßûeû KÌòZ _ec_\ _ûAùf c]¥ @û_Yu _û\_\àKê @^û\e Keòaû
ùjZê ZkKê Liò_W«òö
@]ýûd _â ù cdû«Mð Z cûdû-Kakò Z RúaZ©ß e aò P ûe 247
ùhûWÿ g @]ýûd
_âùcdû«MðZ cûdû-KakòZ RúaZ©ße aòPûe
Rúa-Z©ß _eK ‘\gcìk’e C_ù\g gêYò aâR^û[ NeKê ùèòùfö
@ûRò Zûu @ûLòùe ^ò\ ^ûjó; ùgûA-ùgûA ùi Mbúe bûùa Pò«û KeòaûKê
fûMòùf—‘cêñ KòG?’ Gjò _âgÜe C©e _ûAfò Gaõ RûYò_ûeòfò ù~ cêñ
Ké¾eì_ú PòZþiì~ðýu KòeYeê KYûG cûZâö @Yê ùjùf c]ý ùcû Vûùe ùcûe
mû^-MêY I aò¦êG cûZâ @û^¦ @Qòö PòZþKY R^òZ ùcûe GK Êeì_ @Qò;
@Yê ùjùf c]ý Zûjû Ké¾u ‘c]ýcûKûe(c^êhýûKûe)’ Êeì_ _eòö ùijò
Êeì_ ùcûùZ _âZúZ ^ ùjaû jó ùcûe \êbðûMý cûZâö Zûjû _âZúZ ùjùf
ùcûe ùiû÷bûMý C\òZ jê@«ûö Cq \êbðûMýe KûeY RûYòaû @ûagýKö
Kûfò Mêeêù\auê Gjû _Pûeòaòö
G_eò Pò«û Keê Keê eûZòe \ßZ
ò úd _âjeùe ùi ^ò\ûâ Mùfö ùgh _âjeKê
ùi Ê_Ü ù\Lòùf ù~, iõiûe aRð^ Keò ùi ùa÷¾aùag ]eòQ«òö ^ò\ bûwòaûeê
aòPûe Kùf _âbê ùaû]jêG ùcûùZ iõiûeeê aò\û Keòùaö
iKûùk aâ R ^û[ ^ò R PŠúcŠ_ùe aiò Q «ò , Gjò icdùe
aò\ýû[ðúcûù^ @ûiò Zûuê _âYûc_ìaðK Kjòùf,—@ûùc @û_Yu ^òKUeê
^ýûdgûÈe ‘`ûuò’ aû ‘Qk’ _XÿòQêö @ûccûû @ûgû, @û_Y @ûcKê
‘Kêiêcû¬kò’ _XÿûAù\ùaö
aâR^û[ aò^de ijòZ Kjòùf—bûA! ^òcûAñ _ŠòZ bkò cêñ c]¥
_êÉKùe ùWûeò aû§ò ù\AQòö Gùa ùcû \ßûeû @ûC @]ýû_^û-Kû~ðý ùja
^ûjóö cêñ @^ý ùKû÷Yiò _^Úû ù\Lòaò ùaûfò iÚòe KeòQòö ùZYê Zêùccûù^
@^ý @]ýû_K ^òKUKê ~ûA gòlû ^ò@ö
Gjû gêYò aò\ýû[ðúcûù^ \êüLú ùjûA ùiVûeê aûjûeò Mùfö VòKþ
ùiZòKòùaùk c]ýiÚ PZêbðêR cògâ aâR^û[u _ûAñ ùMûUòG aòaûj_âÉûa
ùÂ Zûu ùRùRcûu ^òKUùe _j*òùfö
248 ùR÷ a ]cð ùhûWÿ g
PZêbðêR Kjòùf—aòRd^û[ b…ûPû~ðýuê Z @û_Y RûY«òö ùi Kêêkú^

aâûjàY, i¸âû« _eòaûe, Zûu K^ýûUò iê¦eú ù~_eò, iêgúkû ùi_eòö @aiÚû
c]ý Zûue Êzö @û_Yu _ûAñ Zûjû C_~êq Ne ùjaö cêñ RûùY, aâR^û[uê
K^ýû ù\aû _ûAñ ùi ùKû÷Yiò _Y eLòùa ^ûjóö @û_Y ù~_eò Pûjóùa ùi
ùi_eò K^ýû\û^ KeòaûKê _âÉêZ @Q«òö
aâR^û[u ùRùRcû i´§-_âÉûa gêYò aWÿ @û^¦òZ ùjùfö Kò«ê
aâR^û[ c^Kê c^ bûaòaûKê fûMòùf—cêñ iõiûe QûWÿòaûKê PûjêñQò, G_eò
icdùe aò a ûje i´û\ K’Y bf? cû, ùRùRcû I @^ýû^ý
Kêkaé¡ûcûù^ ùMûUòG _ùU I aâR^û[ @^ý _ùU [ûA ùicûû c]ýùe
ajê K[û KUûKUò ùjfûö ùi \òÛò G_eò bûùa Mfûö
i§ýûVûeê N^ùNûe aéÁò @ûe¸ ùjfûö ùi\ò^ @ûC aâR^û[ue
cûdû_êe ~òaû ùjfû ^ûjóö eûZò @ZòaûjòZ ùjfûö _e\ò^ aòaûj-K[ûKê
ùÂ _êYò ^û^û-_âKûe KêZKð ùjaûeê bf bûùa ùbûR^ c]ý ùjfû
^ûjóö i§ýû_ùe ùi aé¡ aûaûRúu KêUúeùe _j*ò Zûuê \ŠaZþ-_âYûc
Kùfö
aûaûRú cjûgd Kjòùf—MZ eûZòùe @]òK aéÁò ùjaû ù~ûMêñ
ùaû]jêG Zêùc @ûiò_ûeòf ^ûjó, ùZYê @ûRò @ûiòQö ZêcKê ù\Lò cêñ @û^¦òZ
ùjfòö
aâR^û[ Kjòùf—_âùbû! @ù^K \êùŸð÷a ùcû’ _ûùL C_iÚòZ
ùjûAQò; ùi aòhd cêñ _ùe RYûAaòö Gùa ùcûe _âgÜ ùjCQò—Rúa gê¡
I PòZþÊeì_; Zûjûe iõiûe-eì_K \êMðZò KûjóKò jêG?
aûaûRú cjûgd ijûiý a\^ùe Kjòòùf—
Êeì _ ûù[÷ ð j ð ú ^û^þ ^ò R -iê L _eû^þ Ké ¾ aò c ê L û^þ
jùecûð d û\Šýû^þ Mê Y ^ò M Wÿ - Rûùf÷ ü KkdZò ö
Z[û iÚ í ù k÷ f ò ð ù w÷ \ ð ß ò a ò ] aeùY÷ ü ùKæ g -^ò K ùe÷ -
cð j ûKcð û fûù^÷ ^ ð d Zò _Zò Z û^þ ÊMð - ^ò e ùdøöö
(hÂ \gcìk)
@[ðûZþ—Rúa Êeì_Zü Ké¾u ^òZý\ûiö Ké¾\ûiý jó Zûjûe Êeì_-

]cðö ùijò Êeì_-]cðeê ejòZ, ^òRiêL-_eûdY, Ké¾-aòcêL I \Šù~ûMý
Rúauê cûdûgqò cûdòK i©ß, eR I ZùcûMêYe gòuêkò \ßûeû aû§ò KakòZ
Kùeö iÚíkù\j I fòwù\j eì_K \ßòaò] @ûaeY I ùKæg-_ì‰ð Kcða§^
\ßûeû \Š ù\A ZûKê ÊMðùe aû êKùe iêL aû \êüL ùbûMûGö
ùMûùfûK aé¦ûa^ùe aé¦ûaâòjeú gâúKé¾u ùiaû _ûAñ akù\au
\ßûeû I _eùaýûc ùa÷KêŒùe ùa÷KêŒû]ò_Zò ^ûeûdYu ùiaû _ûAñ iuhðYu
\ßûeû _âKUòZ ^òZý-_ûhð\Rúa @^«ö ùicûù^ ^òR C_ûiýu ùiaûùe
^òeZ; iað\û Êeì_û[ðaògòÁ; C_ûiýu iêLûù^ßhú; C_ûiýu _âZò iað\û
C^àëL; PòZ¨gqòe ak _ûA iað\û akaû^þö cûdûe ijòZ ùicûûe
ùKû÷Yiò i´§ ^ûjóö cûdûgqò ^ûcK gqò @Qò ùaûfò ùicûù^ RûY«ò ^ûjó,
ù~ùjZê ùicûù^ PòZþ-cŠke @«MðZö cûdû ùicûû Vûeê ajê \ìeùe
@aiÚòZö ùicûù^ iað\û C_ûiýu ùiaû-iêLùe cMÜ Gaõ ^òR iêL\êüL
ùKùb RûY«ò ^ûjó ù~Yê ^òZýcêqö ù_âc jó ùicûûe Rúa^; ùgûK,
ceY I bd ù~ K’Y, Zûjû ùicûù^ RûY«ò ^ûjóö
KûeYû²ògûdú cjûaò¾êue cûdû _âZò ù~Cñ BlY Zûjûe KòeYiÚ
@YêùP÷Z^ý iμ^Ü Rúacûù^ c]ý @^«ö cûdûe ^òKUùe [òaûeê ùicûù^
cûdûe aòPòZâZûKê ù\L«òö _ìùað ù~Cñ ù~Cñ Rúa-iû]ûeYue flY
KjòQò, ùi iaê flY Gcûû Vûùe @Qòö Z[û_ò Gcûù^ @Zý« @Yê-
Êbûa ùjûA[òaûeê ùKùa Pò{MZKê I ùKùa @PòZþ (cûdû)RMZKê ZUiÚ
bûaùe ù\L«òö Gjò @aiÚûùe Rúa @Zò \êaðk, KûeY ùiaý_êeêhu Ké_û
aò^û Pò\þak _ûA^ûjñû«òö Gcûû c]ýeê cûdûKê ùbûM Keòaû _ûAñ AzêK
aýqò aòhdùe @bò^òaòÁ (@ûiq) ùjûA cûdûa¡ jê@«òö ù~Cñcûù^
ùiaý_êeêhu ùiaû Ke«ò, ùicûù^ Zûu Ké_ûeê Pò\þak _ûA Pò\þ]ûcKê
~û@û«òö aûaû! @ûùciaê \êbðûMû; Ké¾u ^òZý-\ûiZßKê bêfò cûdûùe
@bò^òùag \ßûeû a¡ ùjûAQêê; Êeì_û[ðjú^ ùjaûeê jó @ûce GA \êŸðgû
ùjûAQòö
aâR^û[—_âùbû! ZUiÚ Rúacûû c]ýeê ùKùZK KûjóKò cûdûùe
@bò^òaòÁ ùjùf? @ûC ùKùZK KûjòñKò PòZ¨RMZKê Mùf?
aûaûRú—Ké¾u Êeì_e flYcû^ RúaVûùe @YêcûZâûùe @Qò; Ké¾u

ùÊzûcdZûe @Yê-flY (ÊZª-aûi^û) RúaVûùe ÊZüiò¡ö ùiA ÊZª
aûi^ûe i\þ-aýajûe \ßûeû Rúae Ké¾iû¹êLý VòKþ eùj; Zûjûe @i\þ-
aýajûe \ßûeû Ké¾u _âZò aòcêLZû @ûùi Gaõ ùiA aòcêLZû ùjZê ùi
cûdûKê ùbûMòòaûKê Pûùjñö Zjêñ ‘@jõ ùbûqû’ Gjò Zêz @bòcû^ C_iÚòZ jêGö
‘@aò\ýû’, ‘@iàòZû’ @«MðZ _*_aðû @aò\ýû (1) Rúae gê¡-PòZþKY-Êeì_Kê
@ûzû\òZ (@ûaéZ) Kùeö ÊZª-aûi^ûe i\þaýajûe I @i\þaýajûe jó
Rúae cêq I a¡ ùjaûe GKcûZâ ùjZêö
aâR^û[—Ké¾ _ecKeêYûcd; ùi RúaKê G_eò \êaðk Keò KûjóKò
iéÁò Kùf, ~ûjû \ßûeû ùi cûdûùe @bò^òaòÁ ùjfû?
aûaûRú—Ké¾ KeêYûcd, _êYò ùi fúkûcd c]ýö bò^Ü-bò^Ü @aiÚûùe
bò^Ü bò^Ü Rúa ijòZ bò^Ü-bò^Ü _âKûe fúkû ùja—Gjò Azû ùjZê ùi
RúaKê ZUiÚ-@aiÚûeê cjûbûa @û\ò C^ÜZ @aiÚûKê ùâû _ûAñ C_ù~ûMú
KeòQ«ò Gaõ C_ù~ûMú Keòaûe iêaò]û I \éXÿZû _ûAñ _ecû^¦fûbùe
@ù^K aû]û-Êeì_ cûdòK ^úPbûa (@juûe @û\ò) c]ý iéÁò KeòQ«òö
Gjò ^úPbûaMZ Rúacûù^ Êeì_û[ðjú^ @[ðûZþ ^òR Êeì_e flýeê aòPýêZ,
^òRiêL Z_ôe I Ké¾u _âZò aòcêLö Gjò_eò Rúa ù~ùZ ^úPMZòKê _ûG,
_ecKûeêYòK Ké¾ ^òRe icÉ _ûhð\ I ]ûc ijòZ @aZú‰ð ùjûA ùiùZ
CyMZò ù\aû_ûAñ iêa]ò û \ò@«òö ù~Cñ Rúa ùijò iêa]ò ûKê MâjY Keò CyMZò
_ûAaû _ûAñ ùPÁû Kùe, ùi Kâcgü Pò^àd]ûc _~ðý« ~ûG Gaõ ùiVûùe
^òZý-_ûhð\u ij icû^ @aiÚû _ûGö
aâR^û[—Bgßeu fúkû_ûAñ Rúacûù^ KûjóKò KÁ _û@û«ò?
aûaûRú—ÊZª-aûi^û Rúa _lùe Bgßeue aòùgh @^êMâjö
KûeY ÊZª aûi^û jú^ RWÿaÉê ^òZû« ùjd I jú^ö Rúa ùijò ÊZª-
aûi^û _ûA RWÿRMZe _âbêZû fûb KeòQòö ‘ùKæg’ I ‘iêL’ cê MZòö
@ûùc ~ûjûKê ‘ùKæg’ Kjê Zjóùe @ûiq Rúa ZûjûKê ‘iêL’ Kùjö aòhd-
iêLe Pec `k ùKak \êüL QWÿû @ûC KòQò ^êùjñö aòhdûiq _êeêh
(1)
_*_aðû @aò\ýû—Zc, ùcûj, cjûùcûj, Zcòiâ I @§Zcòiâö
ùghùe ùKak \êüL _ûGö ùijò \êüL @Zò KVò^ ùjùf, Zûjû @cògâ-
iêLe aûi^û R^àûGö ùijò aûi^ûeê aòùaK, aòùaKeê Ròmûiû, Ròmûiûeê
iû]êiw I Zjóeê gâ¡û Rù^àö gâ¡û R^àòùf Rúa Cy _ûjPKê (bqò-cûMðKê)
PXÿ~ò ûGö @ZGa ùKæg ùghùe iêL\òGö cAkû iê^ûKê ù_ûWÿùò f I Khòùf
Zûjû ^òcðk jêGö Rúa ùijò_eò aòhdùbûM I Ké¾-aòcêLZû eì_K ck\ßûeû
ckò^ ùjùf, cûdòK RMZeì_K ùfû÷j_úV C_ùe ZûjûKê _òUò ùgû]^
Keû~ûGö @ZGa ajòcðêL Rúae ù~Cñ ùKæg, Zûjû iêL\ Gaõ bMaûû
KeêYûe ^ò\gð^ö GYê Ké¾fúkûùe Rúae ù~Cñ ùKæg, Zûjû \ìe\gðú
^òKUùe cwk_â\, @\ìe\gðú ^òKUùe ùKæg_â\ö
aâR^û[—Rúae ùKæg ~\ý_ò ùghùe iêL\ûdK I @ûe¸ùe
\êüL\ûdK ùZùa iaðgqòcû^þ Ké¾ G_eò Kùf KûjóòKò?
aûaûRú—Ké¾u fúkû ajêaò] I @Zúa aòPòZâ; Gjû c]ý GK_âKûe
aòPòZâ fúkûö ùÊzûcd _êeêh ~\ò iaê-_âKûe fúkû KeêQ«ò, ùZùa GA
fúkû aû ùi[òeê aû\þ ~òa KûjóKò? iaê_âKûe aòPòZâZûKê aRûd eLòaûKê
ùjùf ùKøYiò _ â K ûe fúkû _eò Z ýq ùjûA ^_ûùeö _ê Y ò @^ý
ùKû÷Yiò_âKûe fúkû Kùf ùijò fúkûe ijù~ûMúcûûê @agý KòQò KÁ
ijòaûKê ùjaö Ké¾ K©ðûö ijù~ûMúcûù^ Zûu Azûe @]ú^ö K©ðûu Azûe
@]ú^ ùjùf KòQò ^û KòQò KÁ _ûAaûKê ùjaö Kò«ê ùijò KÁ ~\ò ùghùe
iêL \òG, ùZùa Zûjû KÁ ^êùjñö Zêùc ZûjûKê KÁ ùaûfò KûjóKò bûaêQ?
Ké¾fúkû-ù_ûhY_ûAñ Rúae ù~Cñ ùKæg Zûjû iêLcdö(2) Ké¾fúkûe
iêLKê QûWÿò ÊZª-aûi^ûcd Rúa cûdûùe @bò^òaòÁ ùjûA ùKæg _ûCQòö
G[òùe ~\ò ùKû÷Yiò ù\ûh [ûG, ùZùa Zûjû Rúae jó ù\ûh, Ké¾ue
^êùjñö
aâ R ^û[—RúaKê ÊZª-aûi^û ^ ù\A[ò ù f K’Y lZò
ùjûA[û@û«û? Ké¾ iaðm; ùi RûY«ò ù~, RúaKê ÊZªZû ù\ùf ùi KÁ
_ûAaö Gjû RûYò c]ý ùi RúaKê ÊZªZû ù\AQ«òö GYê Rúae KÁ-
ùbûM _ûAñ Ké¾ \ûdú ^êjñ«ò Kò?
(2)
ùZûcûe ùiaûd \êüL jd ~Z ùiI Z’ _ec iêLö ùiaû-iêL-\êüL _ec
iμ\ ^ûgùd @aò\ýû-\êüLö—(gâúf bqòòaòù^û\ VûKêe)
aûaûRú—‘ÊZªZû’ GK @cìfý-eZÜö RWÿRMZùe @ù^K aÉê @Qò;

Kò«ê ÊZªZûe @bûaùe ùi iaê @Zý« Zêz I ùjdö RúaKê ~\ò ÊZªZû
\ò@û~ûA^[û«û, ùZùa ùi c]ý RWÿ-aÉê bkò ùjd I Zêz ùjûA[û«ûö
aòùghZü Rúa PòZ-þ KY; GYê PòZ-þ aÉêùe ù~Cñ ]cð @Qò Zûjû ùi @agý
_ûAaö Pò\-þ aÉêùe ÊZªZûeì_K GK ]cð @Qòö aÉêe ^òZý]cðKê Zû’Vûeê
_é[Kþ Keû~ûA ^ _ûùeö @ZGa Rúa ù~Cñ _eòcûYe @Yê, Zûjûe ÊZªZû-
]cð c]ý ùijò _eòcûYe ejòaö Gjò ÊZªZû [òaûeê Rúa RWÿRMZe ùgâÂ
aÉê Gaõ RWÿRMZe _âbê ùjûAQòö ÊZªZû-]cðag ò Á
ò Rúa Ké¾u _âd ò ùiaKö
ùi ^òR ÊZªZûe @_aýajûe Kùf cûdûùe @bòâ ò Áò jêGö Zjêñ KeêYûcd
Ké¾ Zû’e @cwk ù\Lò Kâ¦^ Keò Keò ZûKê C¡ûe KeòaûKê Zû’e _ùQ
_ùQ ~û@û«ò @[ðûZ¨ GA RMZùe @aZú‰ð jê@«òöò Ké¾u @céZcd fúkû
RMZùe ijùR còùk^ûjó ùaûfò ùi KeêYûagZü ^òR @Pò«¥fúkûKê
_â_*ùe _âKU Ke«òö GùZ KeêYû iù©ß Rúae ùijò fúkûejiý
ùaû]Mcý ùjC^[òaûeê ùi â\ßú_-]ûcùe @aZú‰ð ùjûA _ec C_ûd
Êeì_ ^òR ^ûc, eì_, MêY I fúkûKê Mêee ê ùì _ aýûLýû Ke«ò Gaõ ^òRbq-
PeòZâ \ßûeû gòlû \ò@«òö aûaû! G_eò \dûcd Ké¾u C_ùe ùKû÷Yiò
ù\ûhûùeû_ Keû~ûA_ûùe Kò? Zûu KeêYû @Mû]; Kò«ê @ûce \êùŸð÷a
@Zògd ùgûP^údö
aâR^û[—ùZùa K’Y cûdûgqò jó @ûce \ìùŸ÷a ð ? iaðgqòcû^þ I iaðm
Ké¾ Zûu cûdûKê RúaVûeê \ìeùe eLò[ùò f ZûKê Z GùZ KÁ ùjûA ^
[û«û?
aûaûRú—cûdû Ké¾u Êeì_gqòe Qûdû; @ZGa Zû’e aòKûeö @ù~ûM¥
RúaKê iõÄûe Keòaû _ûAñ ùiA cûdû bûUú (iê^ûeú iê^ûKê iõÄûe Keòaû
_ûAñ a¥ajûe Keê[a ô û @MÜK
ò Šê ) Êeì_ö cûdû Ké¾u \ûiú; Ké¾aòcL ê RúaKê
\Š ù\A ùi gê¡ Ke«òö ‘cñê Ké¾u ^òZý \ûi’ ùaûfò bêf~ ò a
ò û Rúa_lùe
@^êPZ ò I ù\ûhûajö Gjò ùjZê ùi cûdû \ßûeû \ŠòZ jêGö RMZUû \Šý-
Rúa _ûAñ KûeûMûe i\égö eûRû ù~_eò _âRûcûû KfýûY_ûAñ KûeûMûe
Kùe, Ké¾ c]ý ùijò_eò Rúae KfýûY _ûAñ RWÿRMZeì_K KûeûMûe
KeòQ«ò Gaõ cûdûù\aúuê Zûjûe eldòZúâ KeòQ«òö
aâR^û[—~\ò RMZ KûeûMûe jêG, ùZùa ùijò KûeûMûee

C_ù~ûMú gòuêkòUû K’Y?
aûaûRú—cûdûe gòuêkò Zò^ò_âKûe, ~[û—i©ßMêY-^òcðòZ, eùRûMêY
^òcðòZ I ZùcûMêY ^òcðòZö \Šý-RúaKê cûdûù\aú GA Zò^ò_âKûe gòuêkòùe
aû§ò eL«òö iû©ßòK ùjC, eûRiòK ùjC aû ZûciòK, iaê Rúa Cq
Zò^ò_âKûe gòuêkò \ßûeû a§û ùjûAQ«òö Ê‰ð, ùeû÷_ý I ùfû÷j ^òcðòZ gòuêkò—
]ûZê \éÁòeê bò^Ü ùjùf c]ý gòuêkò eìù_ @bò^Üö ùi[òùe a§û ùjùf KÁ
ùbûMòaûKê jó jêGö
aâR^û[—RúaKê cûdòK gòuêkò aû§òa Kò_eò?
aûaûRú—cûdòK aÉê Pò\a þ ÉêKê QêAñ _ûùe ^ûö ‘cêñ cûdûe ùbûqû’, ùaûfò
@bòcû^ Kùf, Rúae Êeì_ (ùbû÷ZòK) @juûe\ßûeû @ûaéZ ùjûA~ûGö
@juûe \ßûeû @ûaéZ Rúae _û\ùe cûdòK gòuk ê ò _Wÿ[ò ûGö iû©ßK
ò -@juûeú
Rúacûù^ CyZe ùfûK ^òaûiú ù\aZû; ùicûû _û\ùe iû©ßK ò aû iêa‰ð-
gòuêkò fûMò[ûGö eûRi-@juûeú Rúacûù^ ù\aZû I c^êhý cògòâZö
ùicûû _û\ùe eì_ûgòuk ê ò fûMò[ûGö Zûci-@juûeú Rúacûù^ ‘_*-
c’Kûe (c›ý, cûõi, c\ý, cê\ûâ I ùc÷[^ ê ) MZ aòhdiêLùe c©ö ùicûû
_û\ùe fêjûgòuk ê ò fûMò[ûGö Cq Rúacûù^ KûeûMûeeê aûjûeKê ~ûA _ûe«ò
^ûjó—ajê_K â ûe ùKæg I ~ªYû \ßûeû @ûa¡ ej«òö
aâR^û[—cûdûe KûeûMûeùe a¡Rúacûù^ ùKCñ ùKCñ Kcð
Ke«ò?
aûaûRú—_â[cZü cûdòK aòhdùbûMe aûi^û @^êiûùe Z\ê_ù~ûMú
Kcð Ke«ò; \ßòZúdZü Kcð`kùbûMùjZêK ù~Cñiaê ùKæg jêG, ZûjûKê
\ìùeAaûKê ùPÁû Ke«òö(3)
aâR^û[—Zûjûc]ýeê _â[c_âKûe KcðKê aòÉéZ bûùa Kj«êö
aûaûRú—iÚík-@ûaeY ùjCQò ùbû÷ZòK iÚíkgeúe; Zûjûe Q@Uò
(3)
Kcð Y ýûebcûYû^ûõ \ê ü LjùZ÷ ý iê L ûd Pö _ùgýZþ _ûKaò _ ~ð ý ûiõ
cò[ê^úPûeòYûõ ^éYûcþööö—(bû. 11/3/18)ö \êüL^ûg_ûAñ I iêL_âû¯ò_ûAñ Kcðcû^
@ûe¸ Keê[òaû ùc÷[êêZ ùfûKue `k_âû¯òe aò_~ðýdKê ù\Lòaû CPòZþö
@aiÚû @Qò, ~[û—R^à, @ÉòZß, aò_eòYûc, aé¡ò, @_ld I aò^ûgö(5) Gjò

Q@Uò aòKûe ù\je ]cð; lê]û, Zéhû _âbéZò Zûjûe Êbûaö ù\j-iÚòZ Rúa
ùbûM-aûi^û \ßûeû PûkòZ ùjûA @ûjûe, ^ò\âû I ùc÷[ê^ AZýû\òe
agúbìZö aòhdùbûM_ûAñ ùi ^û^û_âKûe KûcýKcð Kùe; ù\je R^àVûeê
PòZûùeûjY _~ðý« \gaò] Kcð Kùeö ùa\aòjòZ @Áû\g_âKûe @ae
Kcð-@ûPeY Kùeö(6) ÊMðùe ù\aùbûMý-aòhd ùbûMòaû @ûgûùe Kò´û
c©ðýùfûKùe aâûjàY @û\ò CyKêkùe R^à _ûA iûõiûeòK-iêLùbûM
ùbûMòòaû @ûgûùe KcðcûMðùe _âaé© jêGö aòhdùbûMûiq Rúa ]cðKû~ðý
\ßûeû ÊMðùe ù\aùbûMý aòhdKê ùbûM Kùeö ùbûMKûk icû¯ ùjùf
_êYò AjùfûKùe c^êhý @û\ò geúe _ûGö a¡Rúa @]cðKê @ûgâd Keò
_û_ @ûPeY \ßûeû A¦âòdiêL ùbûM Kùeö ùiA _û_ ùjZê ^û^û êK
~ªYû ùbûMò _êYò GVò R^à MâjY Kùeö Gjòbkò Kcð-PKâùe _Wÿò cûdûa¡
Rúa @jej aòhd-iêL ùbûMòaû_ûAñ ~ZÜ Keò ^û^û ù~û^òùe bâcY
Keê[ûGö _êYý `kùe iêL I _û_ `kùe \êüL ùbûMê[ûGö
aâR^û[—`kùbûMùjZêK KcðKê bfbûaùe aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—iÚíkù\jiÚòZ Rúa iÚíkù\je @bûa-Rûfùe _Wÿò ajêZ
KÁ _ûG I Zûjûe ^òeûKeY _ûAñ ^û^û Kcð Kùeö lê]û-Zéhû ^òaûeY
CùŸgýùe Lû\ýù_d iõMâj KeòaûKê ~ZÜ Kùeö ùi[ò_ûAñ ajê-_eògâc
\ßûeû @[ð C_ûRð^ I iõPd Kùeö gúZ I Mâúhà ^òaûeY _ûAñ aÈ iõMâj
Kùeö A¦âòdùbûM-_ò_ûiû-^òaé©ò _ûAñ aòaûj Kû~ðýùe ^ò~êq jêG; KêUê´
_ûk^ I @bûa^òaé©ò _ûAñ ajê _eògâc Kùe; ùeûMûKâû« ùjùf ùeûMe
^òaé©ò _ûAñ Jh] ùia^ Kùeö ]îμ©òe iêelû _ûAñ eûR\ßûeùe
C_iÚòZ jêGö Kûc, ùKâû], ùfûb, ùcûj, c\ I cû›~ðý—Gjò hUþ eò_êe
agúbìZ ùjûA ~ê¡, aòaû\, jòõiû, _e_úWÿ^, _e]^-jeY, KîeZû,
@juûe @û\òùe _âaé© jêGö Êz¦ùe ejòaû _ûAñ Méjû\ò ^òcðûY Kùeö
(5)
RûdùZ, @Éò, aò_eòYcùZ, a¡ðùZ, @_lúdùZ, aò^gýZò (hWþbûaaòKûeû
ba«úZò’ aûhðûdYòü)
(6)
_æaû ùjýùZ @\éXÿû ~meì_û @Áû\ùgûq caeõ ù~hê Kcðö
GZZþ ùgâùdû ù~ _eò_gý«ò cìXÿûü ReûðcéZýêð ùZ _ê^ùeaû_ò ~«òöö
GAiaê ùjCQò @bûa ^òa©ðK Kcðö ùbûM_âaé©òe I @bûa^òaé©òe Kcðùe

cûdûa¡ Rúae \òêûZò KUê[ûGö
aâR^û[—cûdûù\aú ~\ò RúaKê ùKak iìlà-geúe ù\A[ûù«,
Zûùjùf Zû’u CùŸgý K’Y iò¡ ùjûA^[û«û?
aûaûRú—iìlàù\j \ßûeû Kû~ðý jêG^ûjóö ùi[ò_ûAñ iÚíkù\j
@ûagýKö iÚíkù\je Kû~ðý \ßûeû iìlàù\jùe aûi^û C_ô^Ü jêGö ùijò
aûi^ûKê ùbûM Keòaû _ûAñ Z\ê_ù~ûMú iÚíkù\j _êêûd còùkö
aâR^û[—Kcð I `k—G \êAUò Kò_eò iõ~êq? cúcûõiKcûù^
Kj«ò, `k\ûZû Bgße KÌòZ; ù~Cñ Kcð KéZ jêG, Zûjû ‘@_ìað’ (7) ^ûcùe
eùj; ùijò ‘@_ìað’ KéZKcðe `k \û^ Kùe—Gjû K’Y iZý?
aûaûRú—cúcûõiKcûù^ ùa\e _âKéZ @[ð aêS«ò ^ûjóö ùicûù^
~mû\ò Kcð @^êiûùe ^òR iò¡û« KjòQ«òö aÉêZü ùa\ Zûjû cûù^ ^ûjóö
ùa\ùe ÆÁeìù_ Bgßeuê Kcðe `k\ûZû eìù_ Kêjû~ûAQòö ùa\
Kùj—
\ßû iê_‰ðû i~êRû iLûdû icû^õ aélõ _eòhhßRûùZö
Zùdûe^ýü _ò ® kõ Êû\ý©ý^gÜ ^ Ü ù ^ýû$bò P ûKgúZò ö ö (8)
(ùgß. 4/6, cêŠK. 3/1/1, EMþùa\. 1/ 164/21)
Gjò ùa\aûKý \ßûeû aêSa
ò ûKê ùja ù~, GA iõiûe eì_K aél C_ùe
\êAUò _lú aiòQ«òö ùMûUòG Rúa Gaõ @^ýUò Zûe iLû eìù_ Bgßeö
Rúaeì_K _lú iõiûeeì_ú aéle `k LûCQò Gaõ Bgßeeì_K _lú ùijò
`kKê ^ LûA @^ý _lúKê ^òùVA ù\LêQòö Zû_ô~ðý ùjCQò, Rúa cûdû]ú^
ùjûA Kcð KeêQò Gaõ Kcðe `k ùbûMêQòö cûdû]úg Bgße Zû Kcð @^êeì_
`k ù\CQ«ò Gaõ ù~ _~ðý« ùi Bgßeu i¹êL ^ ùjûAQò, ùi _~ðý«
(7)
_ìaðcòcûõiû (1/1/2) iìZâe gaeÊûcú KéZ bûh¥ö (gaeÊûcú—gaebûh¥
I gaeùKøÉêb ^ûcK \êA Mâê Ú _âùYZûö jhða¡ð^KéZ fòwû^êgûiê _âi¡
ò UúKûKûe
I b…\ú¯ Êûcúu _êZâö
(8)
\êAUò _lú _eÆe iLû I i~êR (@[ðûZþ \êjóu c]ýùe iLý I iû~êRý
ÊZüiò¡)ö \êùjñ icû^ aélKê @ûfòw^ Keò[û«òö ùi \êjóu c]ýeê RùY (ùiA aéle)
Êû\ê `kKê LûG I @^ý RYK ^LûA ^òùVA Pûjó[ûGö
ùi ZûKê ùKak ù\LêQ«òö cúcûõiKcûû ‘@_ìað’ G iÚkùe ~[û[ð ^êùjñö

^òeúgße iò¡û« ùKùaùjùf ~êqòiwZ ^êùjñö
aâR^û[—KcðKê @^û\ò ùaûfò @û_Y KûjóKò Kjòùf?
aûaûRú—aûi^û jó icÉ Kcðe cìk; aûi^ûe cìk @aò\ýûö ‘cêñ Ké¾u
\ûi’—Gjû bêfò~òaû jòñ ‘@aò\ýû’ö Cq @aò\ýûe @ûe¸ RWÿ-Kûkc]ýùe
ùjûA^ûjóö ZUiÚ i§ò iÚkùe Zûjû C\òZ ùjûAQòö KûkMZ @û\ò ^[òaû
ùjZê Zûjû @^û\òö ùi[ò_ûAñ KcðKê @^û\ò Kêjû~ûAQòö
aâR^û[—cûdû I @aò\ýû c]ýùe K’Y ùb\ (@«e) @Qò?
aûaûRú—cûdû Ké¾u gqò; ùijò gqòò \ßûeû ùi GA aâjàûŠ iéÁò
KeûAQ«ò I Ké¾aòcêL RúaKê Ké¾C^àëL Keòaû_ûAñ cûdûKê ù_âeYû
ù\AQ«òö cûdûe \êAUò aé©ò—@aò\ýû I _â]û^; ‘@aò\ýû’ aé©ò—Rúa^òÂ
I ‘_â]û^’ aé©ò—RWÿ^òÂö ‘_â]û^’ Vûeê ùbû÷ZòKRMZ I ‘@aò\ýû’ Vûeê
Rúae Kcð-aûi^û C_ô^Ü ùjûAQòö cûdûe @ûC \êAUò aòbûM @Qò—‘aò\ýû’
I ‘@aò\ýû’ö \êAUò~ûK jòñ Rúa^òÂö ‘@aò\ýû’ aé©ò \ßûeû Rúae a§^ jêG
I ‘aò\ýû’ aé©ò \ßûeû cêqò jêGö Rúa Kéù¾û^àëL ùjùf jó aò\ýû-aé©òe Kâòdû
@ûe¸ jêG Gaõ Ké¾uê bêfò[òaû _~ðý« @aò\ýû-aé©òe Kâòdû Pûfò[ûGö
aâjàmû^ @û\ò aò\ýûaé©òe Kâòdû-aòùghö aòùaKe @ûe¸ùe Rúae
gêbùPÁû I ùghùe mû^-fûb jêGö @aò\ýû jó Rúae @ûaeY I aò\ýû
jó @^ûaeYö
aâR^û[—‘_â]û^’e Kâòdû K’Y?
aûaûRú—_âKéZò (Bgßeu ùPÁû)Kûkeì_ú _êeêhu\ßûeû ùlûbòZ
ùjùf _â[ùc cjZþZ©ß jêGö ‘_â]û^’ aé©ò ùlûbòZ ùjûA \âaý iéÁò Kùeö
cjZþZ©ße aòKûeeê ‘@jõKûe’ jêGö @juûee Zûci-aòKûeeê ‘@ûKûg’
jêG; @ûKûg aòKéZ ùjùf ‘aûdê’ jêG; aûdêe aòKûe \ßûeû ‘ùZR’ jêGö
ùZRe aòKûe ‘Rk’ Gaõ Rk aòKéZ ùjûA ‘lòZò’ (_é[òaú) jêG; Gjò_eò
iéÁò ùjûAQò; @ûKûg, aûdê, Rk, @MÜò I @ûKûg—GAcûù^ ‘_*-cjûbìZ’ö
Gùa _*-Z^àûZâûe iéÁò-_âKâòdû aòhdùe gêY—‘Kûk’ _âKéZòe
MêYiûcýKê ùlûbòZ Keò cjZþZ©ße ‘mû^’ I ‘Kcð’ bûa C_ô^Ü Kùeö
cjZþZ©ße Kcðbûa aòKéZ ùjûA i©ß I eùRû MêYeê ~[ûKâùc mû^ I Kcð
iéÁò Kùeö cjZþZ©ß ùijò_eò aòKéZ ùjûA ‘@juûe’ jêGö @juûe aòKéZ
ùjûA ‘aê¡ò’ jêGö aê¡ò aòKéZ ùjûA @ûKûge ‘g±’ MêY C_ô^Ü Kùeö g±
MêYe aòKûeeê ‘Ægð’ C_ô^Ü jêGö ùi[òùe aûdêe Ægð MêY I @ûKûge g±
MêY [ûGö ùi[òeê _âûY aû ij (cê ak), IRü (A¦âòde ak) I ak
(geúee ak) C_ô^Ü jêGö @ûKûgeê aûdê, aûdêeê @MÜò, @MÜòeê Rk I Rkeê
_é[òaú jêGö @ûKûgùe (Zû’e MêY) g± [ûG, aûdêùe @ûKûge g±MêY I
^òRe ÆgðMêY eùjö @MÜòùe @ûKûge g±MêY, aûdêe ÆgðMêY I ^òRe
eì_MêY eùjö Rkùe @ûKûge g±MêY, aûdêe ÆgðMêY, @MÜòe eì_MêY I
^òRe eiMêY eùjö _é[òaúùe @ûKûge g±MêY, aûdêe ÆgðMêY, @MÜòe
eì_MêY, Rke eiMêY I ^òRe M§MêY eùjö Gjò iaê aòKûe Kâòdûùe,
ùP÷Z^ýeì_ _êeêhu @û^êKìfý [ûGö
@juûe Zò^ò_âKûe—‘ùa÷KûeòK’, ‘ùZ÷Ri’ I ‘Zûci’ö ùa÷KûeòK
@jõKûeeê cê iéÁò; ùZ÷Ri @juûeeê _û*Uò mûù^¦âòd I _û*Uò
Kùcð¦âòde iéÁòö Zûci @jõKûeeê g±, Ægð, eì_, ei I M§ Gjò _*-
Z^àûZâ aû iìlàbìZ C_ô^Üö _*-iìlàbìZeê @ûKûg, aûdê, @MÜò, Rk I _é[òaú
GA _*-cjûbìZ C_ô^Ü, ~[û—g±eê @ûKûg, Ægðeê aûdê, eì_eê ùZR
aû @MÜò, eieê Rk I M§eê _é[òaú C_ô^Üö A¦âòd \êA_âKûe—‘mûù^¦âòd’
I ‘Kùcð¦âòd’ö Plê, K‰ð, ^ûiòKû, Ròjßû I ZßKþ—Gcûù^ mûù^¦âòdö aûKþ,
_ûYò, _û\, _ûdê I C_iÚ—Gcûù^ Kùcð¦âòdö Gjò_eò iìlàbìZ I
iÚ í k bì Z cû^ GKZâ ò Z ùjùf c]ý, ùPZ^ Rúa _â a ò Á ^ùjùf
ùicûû\ßûeû ùKû÷Yiò Kû~ðý jêG ^ûjóö iìlàbìZ I iÚíkbìZ ^òcðòZ geúeùe
Rúa _âùag Kfû cûùZâ Zûjû Kâòâdûgúk jêGö ùa÷KûeòK, ùZ÷Ri I Zûci
@juûe _â]û^-aòKéZ Z©ß ij iõ~êq ùjûA Kûù~ð¥û_ù~ûMú jêGö GAeìù_
@aò\¥û I _â]ûê Kâòdû ùjûA[ûGö
cûdòK-Z©ß 24 _âKûeö _é[òaú, Rk, @MÜò, aûdê, @ûKûg—Gjò _û*Uò
cjûbìZ; M§, ei, eì_, Ægð I g±—Gjò _û*Uò Z^àûZâû; _û*Uò mûù^¦âd ò ,
_û*Uò Kùcð¦âòd; Gaõ c^, aê¡ò, Pò© I @juûe Gjò PûeòUò iìlà Z©ßKê
ùÂ 24Uò _âûKéZ Z©ßö Gjò 24Uò _âûKéZ-Z©ß MVòZ geúeùe _âaòÁ
@YêùP÷Z^ý Rúa 25Zc Z©ß Gaõ _ecûZàû Bgße jó 26Zc Z©ßö
aâR^û[—i¯aòZÉò (iûùXÿ Zò^ò jûZ)-_eòcòZ cûâe ù\jùe iÚík

I iìlà _\û[ð ùKùZûUò, Gaõ Rúa-_êeêh GA ù\je ùKCñ @õgùe @Qò,
Zûjû Kj«êö
aûaûRú—_*cjûbìZ, _*Z^àûZâû, \gUò A¦âòd—G iaê iÚík
ù\jKûeKö c^, aê¡ò, Pò© I @juûe—Gjò PûeòUò iìlàö ~òG Gjò
ù\jùe ‘cêñ’ I ‘ùcûe’ G_eò cò[ýû-@bòcû^ Kùe Gaõ Gjò @bòcûâgZü
Êeì_û[ðeê aòPêýZ ùjûAQò, ùi Rúa-ùP÷Z^ý; ùi @Zògd iìlà—RWÿ
ù\g, Kûk I MêYe @ZúZ; @Zý« iìlà ùjùf c]ý Zûjûe i©û icMâ
geúeùe aýû¯ö ù~_eò ‘jeòP¦^ aò¦ê’Kê(9) geúee GK @õgùe
fMûAùf, Zûjûe MêY iaðZâ aýû_ò ~ûG, ùijò_eò @YêcûZâ Rúa c]ý
geúee iaðZâ iêL-\êüL @^êba Kùeö ùi geúee ùlZâmö
aâ R ^û[—Rúa ~\ò Kcð e I iê L -\ê ü L-@^ê b ae K©ð û jê G ,
Zûùjùf Bgßeue K©éðZß ùKCñVò?
aûaûRú—Rúa _âù~ûR¥-K©ðû I Bgße _âù~ûRK-K©ðûö Rúa a©ðcû^
Kcð Keò ù~Cñ `k ùbûM Kùe Gaõ bûaò-Kcð Keò ù~Cñ `kùbûM
Keòa, Cbd ùlZâùe Bgße _âù~ûRK-K©ðûö Bgße `k\ûZû I Rúa
`kùbûqûö
aâR^û[—cûdûa¡ Rúae ùKCñ ùKCñ @aiÚû^ @Qò?
aûaûRú—cûdûa¡ Rúae _û*Uò @aiÚû^ @Qò, ~[û—‘@ûzû\òZ-
ùPZ^’, ‘iuêPòZ-ùPZ^’, ‘cêKêkòZ-ùPZ^’, ‘aòKiòZ-ùPZ^’ I
‘_ì‰ðaòKgòZ-ùPZ^’ö
aâR^û[—ùKCñ ùKCñ Rúae @aiÚû^ @ûzû\òZ-ùPZ^?
aûaûRú—aél, fZû, Nûi, _[e AZýû\òeìù_ RûZ Rúae @aiÚû^
@ûzû\òZ-ùPZ^ö Zû’e ùPZ^-]cðe _eòPd fê¯ _âûd; ùi Ké¾uê bêfò
cûdûùe GùZ @bò^òaòÁ ù~, ^òR ]cðe _eòPd K’Y Zûjû RûùY ^ûjóö
(9)
@aòùeû]½¦âZþ (aâ. iì. 2/3/22) Gjò iìZe
â akù\aKéZ ‘ùMûaò¦ bûhý
ùjCQò—GKù\giÚiýû_ò jeòP¦âòù¦ûü iKkù\jûjäû\a\^bìZiýû_úZý[ðüö
Q@_âKûe aòKûe(10) \ßûeû ùicûû Pò\þ]cðe @ÌcûZâ _ìað-_eòPd @Qòö

@jfýû(11), ~ckûRðê^(12) I i¯Zûk(13) _âbéZò ù_eûYòK C_ûLýû^
@ûùfûP^û Kùf Gjû RYû_ùWÿö aòùgh @_eû] `kùe ùi_eò MZò
jêG, Gaõ Ké¾-Ké_û Kâùc ùi[òeê C¡ûe (cêqò) jêGö
aâR^û[—iuêPòZ-ùPZ^ ùKCñcûù^?
aûaûRú—_gê, _lú, i_ð, cûQ, Rk-R«ê, KúU-_Zw @û\ò iuêPòZ-
(10)
hWÿ - aò K ûe; ~[û—“ ‘RûdùZ’, ‘@Éò ’ , ‘aò _ eò Y cùZ’, ‘a¡ð ù Z’,
‘@_lúdùZ’, aò^gýZò’ AZò ~ûÄû\ýêq-hW¨bûa-aòKûeûü” (Mú. 2/20-akù\aKéZ
MúZûbìhY-bûhý) @[ðûZþ ~ûÄû\òu K[òZ hWÿþ-aòKûe Gjò_eò, ~[û—(1) R^à, (2)
@ÉòZß, (3) a¡ð^ (aé¡ò), (4) aò_eòYûc, (5) @_ld, I (6) aò^ûgö
(11)
@jfýû (_ûhûYeì_û)—iZý~êMe K[ûö ^òR _Zòù\a ùMû÷Zc Ehòu @bògû_
`kùe @jfýû _ûhûY ù\j _ûA[òùfö @bògû_-aûKýKê gêYò @jfýû aWÿ \êüLòZ
ùjûA ùi[òeê cêq ùjaû _ûAñ _Zòu ^òKUùe KûZe _âû[ð^û Keòaûeê ùi Zûuê @ûgúaðP^
Kjòùf,—‘ùZâZû~êMùe bMaû^¨ eûcP¦âu _û\-Ægð \ßûeû Zêce cêqò ùja’ö Zjêñ
@jfýû _Zòuê ^òùa\^_ìaðK Kjòùf—a©ðcû^ iZý~êM, Zû’ _ùe \ßû_e~êM @ûiòa
Gaõ Zû’ _ùe ~ûA ùZâZû~êM @ûiòaö @ZGa ùcûe C¡ûe @Zý« aòk´ ùjûA~òaö
Zjêñ ùMû÷Zc Ehò Zûu C_ùe _âi^Ü ùjûA Kjòùf—Zêce gúNâ C¡ûe _ûAñ a©ðcû^
KÌe @[ðûZþ @ÁûaòõgZòZc PZê~êðMùe iZý~êM _ùe ùZâZû~êM @ûiòa Gaõ Zû’ _ùe
\ßû_e @ûiòaö ùMû÷ZcEhòu Azû @^êiûùe PZê~ðêMe Kâc a\kò Mfûö iZý~êM _ùe
ùZâZû~êM @ûiòfûö ùZâZû~êMùe bMaû^¨ eûcP¦âu @aZûe ùjfû, Zûu _û\_\àe
Ægðùe @jfýûu C¡ûe ùjfûö @jfýû @ûzû\òZ ùPZ^-eì_K _ûhûYù\jeê C¡ûe
_ûA ^òRe _Zòù\au ^òKUKê ùèòMùfö
(12)
~ckûRðê^—\êAUò aélö [ùe Kêùaeu \êA _êZâ-^kKêae I cYòMâúa
c¦ûKò^ú-ZUùe Kûùcû^à© ùjûA ^MÜ @aiÚûùe aòaÈû ecYúcûû ijòZ aòjûe
Keê[ùò fö ù\÷aûZ¨ ù\ahðò ^ûe\ bâcY Keê-Keê ùijò cûMð ù\A @ûiòùfö Kò«ê Kêùaeu
_êZâ\ßd Gbkò Kûùcû^à© ùjûA[òùf ù~, ù\ahðò ^ûe\uê @ûiê[òaûe ù\Lò c]ý
ZòùkcûZâ iùuûP Kùf ^ûjóö aòaÈû ecYúcûù^ ^ûe\Ehòuê ù\Lò ^òR-^òRe aÈ\ßûeû
geúeKê ùNûWÿûA Zûuê lcû _âû[ð^û Kùf, Kò«ê Kêùaeu _êZâ\ßd Zûuê i¹û^ ù\aû Z
\ìe K[û, aeõ Zûu _âZò aòeq-bûa _âKûg Kùfö ùi \êjóue Gbkò mû^-gì^ý
@aiÚûKê ù\Lò ^ûe\Ehò \êjóuê aél-ù~û^òùe R^àòaûKê @bògû_ ù\ùfö ùijò
@bògû_`kùe \êùjñ~ûK ~ckûRðê^-aél (@ûzû\òZ ùPZ^) eìù_ ùMûKêkùe R^à
ù^ùfö @bògû_ aûKý gêYò \êjóuê ùPZ^û ùjfû Gaõ ^òRe @_eû] aêSò_ûeò I
ùPZ^ö @ûzû\òZ-ùPZ^ _âûYúu ùPZ^Zû Xÿûuò ùjûA[ûG, ijRùe

aêSòjêG ^ûjóö iuêPòZ-ùPZ^ _âûYúu ùPZ^Zû iuú‰ðö @ûjûe, ^ò\âû, bd,
Mc^û-Mc^, @^ý ijòZ aòaû\, ùKâû]_âKûg @û\ò iuêPòZ ùPZ^ûùe
ù\Lû~ûGö Cq _âûYúue _eùfûK-mû^ jêG ^ûjóö cûuWÿe \êÁ-aê¡òùe
@Ì aòPûe @Qò; K’Y ùja aû ^ ùja—G aòhd ùi aòPûe Kùeö
KéZmZû @û\ò MêY Zû’ Vûùe ù\Lû~ûGö KòQò _âûYúuVûùe \âaý-MêY mû^
c]ý @Qò; Kò«ê ùicûù^ Bgßeuê RûY«ò ^ûjóö @ZGa ùicûûe ùPZ^û
iõKêPòZö beZ cjûeûR céMgeúe _ûA[òùf c]ý Zûue bMaZþmû^
KûZe ùjûA @bògû_eê C¡ûe _ûAñ _âû[ð^û Kùfö ^ûe\Ehò Ké_ûagZü \êjñòuê
@ûgúaûð\ ù\A Kjòùf—‘gùj ahð aél R^à _ûAaû _ùe \ßû_e~êMùe bMaû^þ
Ké¾u _û\Ægð \ßûeû Zêce C¡ûe ùjaö’ ^ûe\u AzûKê iû[ðK Keòaû _ûAñ bMaû^þ
Ké¾ ùMûKêkùe aûfýfúkû cû]¥cùe \êjóuê C¡ûe Keò[òùfö
(13)
i¯Zûk—iûZUò Zûk MQö ùZâZû~êMùe aûêeûR aûkúuê ùKû÷Yiò Vûeê
ajêZ còVû còVû iûZUò Zûk `k còê̈÷kò[òfûö ùi ùijò `kMêWÿòKê GK ^ò¡ðòÁ iÚû^ùe eLò
Mûù]ûAaûKê Mùfö Mûù]ûAiûeò ùèò ù\L«ò Z GK aòh]e i_ð ùijò `kMêWòKê
^Á Keòù\AQòö Gjû ù\Lòò aûkú ùKâû]òZ ùjûA ‘aél ù~û^ò _û@’ ùaûfò i_ðKê @bògû_
ù\ùfö @bògû_ _ûA i_ðUò i¯Zûk aél (@ûzû\òZ ùPZ^) eêù_ R^àMâjY Kfûö
aûkúu Gjò Kû~ðý ù\Lò i_ðe _òZû \êüLú I ùKâû]òZ ùjûA aûkúuê c]ý @bògû_
ù\ùf—‘~òG Gjò iûZUò Zûk MQKê ùMûUòG aûYùe aò§ò _ûeòa, ùi aûkúuê a]
Keêö’ bMaû^þ eûcP¦â ùMûUòG aûYùe iûùZûUò~ûK Zûk MQKê aò§ò iêMâúauê aògßûi
ù\A[òùf ù~ ùi aûkòKê a]òòaûKê ic[ðö Gjû_ùe Kkò~êMùe bMaû^þ gâúùP÷Z^ý
cjû_âbê Rúa-C¡ûe _ûAñ \lòY bûeZùe bâcY Keê Keê ‘i¯Zûk’ aélKê ù\Lò
ù_âcùe @ûfòw^ Keòaû cûùZâ jó iaê MQ~ûK @«¡ûð^ ùjûAMùfö gâúùP÷Z^¥
cjû_âbêu Ægð _ûAaû cûùZâ jó ‘ùi iaê (@ûzû\òZ-ùPZ^) aélR^àeê C¡ûe _ûA[òùfö
Gjò @û½~ðýR^K fúkûKê ù\Lò ùiVûKûe ùfûùK gâúùP÷Z^ý cjû_âbu ê ê iûlûZþ bMaû^þ
eûcP¦â ùaûfò RûYò _ûeò[òùfö ‘gâúùP÷Z^ý-PeòZûcéZ’ (c]ý-9/312-315)ùe
Gjûe a‰ð^û ejòQò—
i¯Zûk-aé l ù\ùL Kû^^-bò Z eö
@Zò aé ¡ , @Zò iÚ í k , @Zò CyZeöö
i¯Zûk ù\Lò _â b ê @ûfò w ^ ùK÷ f ö
igeúùe i¯Zûk @«¡ð û ^ ùj÷ f öö
gì ^ ýiÚ k ù\Lò ùfûùKe ùj÷ f Pc}ûeö
[òfûö Kò«ê Gjû iû]ûeY aò]ò ^êùjñ, ùKû÷Yiò aòùgh iÚkùe G_eò jêG;
iûcû^¥ _âcû\agZü jó beZuê (14) I ^éMeûRûuê _gê geúe còkò[òfû(15)ö
bMaûû Ké_ûeê \êjóuê _êYò i\þMZò còkòfûö
aâR^û[—cêKêkòZ-ùPZ^ ùKCñcûù^?
aûaûRú—c^êhý Vûùe Zòù^ûUò ùPZ^ûe @aiÚû ù\Lû~ûG, ~[û—
‘cêKêkòZ-ùPZ^’, ‘aòKgòZ-ùPZ^’ I ‘_ì‰ð-aòKgòZ ùPZ^’ö cûâKê
iû]ûeYZü _û* bûMùe aòbq Keû~ûA_ûùe—(1) ‘^úZògì^ý cûâ’,
(2) ‘^òeúgße-ù^÷ZòK cûâ’, (3) ‘ùigße-ù^÷ZòK cûâ’, (4)
‘iû]^bq cûâ’ I (5) ‘bûa-bq cûâ’ö ù~Cñ cûâ @mûâgZü
@[aû mû^-aòKûeagZü ^òeúgße, ùi jêGZ ‘^úZògì^ý’ ^Zêaû ‘^òeúgße-
ù^÷ZòK’ö ^úZòe ijòZ KòQò Bgße-aògßûi C_iÚòZ ùjùf ‘ùigße-ù^÷ZòK’
ùfûùK Kùj G i^Ü ý ûiú eûc-@aZûeöö

igeúùe Zûk ùMf, gâ ú ùa÷ K ê Y × ]ûcö
HùQ gqò Kû’e jd, aò ^ û GK eûcöö
(14)
beZ—céMR^à _ûA[òùf—Ehbù\aue GKgZ _êZâ [òùfö ùicûû
c]ýùe beZ aWÿö ùi aâûjàY Kìùk R^àò[òùf c]ý Zûu MêY I Kcð lZâòd _eò [òfûö
ùi[ò_ûAñ ùi lZâòd ùjûA[òùfö _òZûu Azûùe ùi iiûMeû _é[òaúe icâûU [òùf
c]ý bMa\þ-bR^ _ûAñ _ò_ûiê [òùfö Gjû iù©ß ùi icÉ eûRý I ]^-iμ©òKê
_êZâcûû c]ýùe aû<òù\A _êfjûgâcùe _âaâRýû (i^Ü¥ûi) MâjY Kùfö \ò^Ke
K[û—beZ ^òR @ûgâc ^òKUiÚ _aòZâ MŠKú ^\úùe iÜûîûeò ZUùe aiò bMaûû
^ûc R_ê[òùfö jVûZ¨ ^\úùe Rk_û^ Keê[òaû GK Zéhû©ð jeòYú C_ùe Zûu \éÁò
_Wÿòfûö @KiàûZ¨ ^òKUùe GK iòõje bdue MRð^ gêYò jeòYúUò @Zý« bdbúZ
ùjûA _âûYbdùe ^\úKê ùWÿAñ _Wÿò ^\ú-_ûe ùjûAMfûö jeòYúUò MbðaZú [òfûö
f¶ _â\û^ Keòaû ùaùk Zû’ MbðiÚ gògêUò ù~û^ò\ßûeeê aûjûeò ùiâûZùe bûiòaûKê
fûMòfûö jeòYúUò ^\úe @_e_ûgßðùe _âûYZýûM Kfûö Gjû ù\Lò beZuê aWÿ \dû
ùjfûö ùi aêWÿò~ûC[òaû cûZéjú^ âRûZ-gògêUòKê ^\úeê C¡ûe Kùf Gaõ @ûgâcùe
eLò _ûk^-ù_ûhY KeòaûKê fûMòùfö \ò^Kê-\ò^ céM gògêUò _âZò Zûue @ûiqò aXÿòaûKê
fûMòfûö @ûiqò C©ùeû©e aé¡ò ùjaûeê beZu iû]^-bR^ c]ý gò[òk ùjûAMfûö
ùghùe ùi _ìeû_ìeú bMa\þ-bRêê aòPýêZ ùjûAMùfö \òù^ @KiàûZþ ùijò céM-
gûaKUòKê ùKCñVûùe ^ù\Lò @Zý« ùgûKûZêe ùjûA ‘jû céM’, ‘jû céM’ Kjò Zûjûeò
iàeYùe _âûY ZýûM Kùfö @«Kûke bûa^û @^êiûùe _eR^àùe Zûuê céMgeúe
còkòfûö Kò«ê _ìaðR^àe bMa\þ @ûeû]^ûe _âbûaeê Zûuê ^òR _Zê KûeY iàeY
jêGö gûÈ-aò]òKâùc ù~Cñcûûe iû]^-bqòùe cZò (eêPò) ùjûAQò,

ùicûù^ ‘iû]^bq’; ù~Cñcûù^ Bgßeu i´§ùe bûa (@^êeûM) _âû¯,
ùicûù^ ‘bûabq’ö ^úZògì^ý I ^òeúgße ù^÷ZòK, GA \êA_âKûe cûâ
‘cêKêkòZ ùPZ^’; ùigßeù^÷ZòK I iû]^-bq Gjò \êA_âKûe cûâ
‘aòKgòZ-ùPZ^’; bûa-bq cûâ jó ‘_ì‰ð aòKgòZ-ùPZ^’ö
aâR^û[—bûabqe cûdûa§ ùKùZ\ò^ _~ðý« eùj?
aûaûRú—‘\gcìk’ i¯cùgæûKe aòPûeùe Gjò _âgÜe C©e
\ò@û~òaö @ûRò eûZò @]ôK ùjfûYò, Gùa Zêùc NeKê ~û@ö
aâR^û[ gêYò[ôaû K[ûKê c^ùe Pò«û Keò Keò NeKê ùèòùfö
öö ùhûWÿ g @]ýûd icû¯öö
[òfûö ùi[ò_ûAñò ùi ajêZ _½û©û_ Kùf; ^òR cûZû-_òZûuê QûWÿò _ê^ü _êfjûgâcKê
@ûiò ùiVûùe bqcûû cêLeê bMaûû ^ûc @û\ò gâaY Keò cêqò fûb Kùfö Gjû
jó ‘iuêPòZ-ùPZ^’e \éÁû«ö Gjò_eò ZýûMú I i^Üýûiú ùjûA ~\ò ùKjò G_eò ù~ûhòZ¨
(Èú) @û\òu _âZò @ûiq jêG, ùZùa ^ò½d @ù]ûMZò jêGö ùKùZK \ûgð^òKu cZùe
‘Kâùcû^ÜZò cû]¥cùe c^êhý R^à fûb jó iùaðû©c I G[òeê _ê^ü _Z^ ^ûjóö Gjò cZ
^òZû« bâû«ö aûi^û^êeì_ R^à @agý¸ûaúö beZu Rúa^-PeòZâeê Gjò gòlû c]¥
còùkö
(15)
^éMeûR—eûRû AlûKêu _êZâ ‘^éM’ @Zý« \û^gúk [òùfö ùi ajê aâûjàYuê
ajê MûB \û^ Keê[òùfö [ùe Zûu \ßûeû _â\© ùMûUòG MûB ^òR cê^òa-aâûjàYe
MéjKê ZýûM Keò eûRMéjKê ùèò @ûiòfûö eûRû Zûjû RûYò ^_ûeò ùijò MûBUòKê _êYò
@^ý RùY aâûjàYKê \û^ ù\Aù\ùfö \û^ ùÂ \ßòZúd aâûjàY RYK eûÉûùe
Mfûùaùk, ùijò MûBe _ìað cûfòK (_â[c aâûjàY) MûBUòKê ù\Lò ^òRe ùaûfò \ûaú
Kùfö Cbdu c]ýùe SMWÿû @ûe¸ ùjfû Gaõ Cbùd ^ýûd_ûAñ eûRûu \eaûeùe
C_iÚòZ ùjùfö eûRû ùijò MûB a\kùe Cbduê GK GK fl MûB ù\aû _ûAñ
Pûjóùfö Z[û_ò \êjóu c]¥eê ùKjò ùi[òùe i«êÁ ^ ùjûA ùiVûeê ùèòMùfö icd
(Kûk) C_iÚòZ jê@ù« eûRû ^éMu ù\jû« ùjfûö ~c-\ìZcûù^ Zûuê ~c_ìeúKê
ùÂ ~ceûRûu i¹êLùe C_iÚòZ Kùfö ~ceûR Zûuê _â[ùc _êYýe `k aû _û_e
`k ùbûMòaû _ûAñ PûjêñQ ùaûfò _Pûeòùfö eûRû _â[ùc _û_e `k ùbûMòaû_ûAñ
Azû _âKûg Kùfö Zjêñ Zûuê ‘GŠê@’ ùjûA GK Rkjú^ Kì_ c]ýùe ejòaûKê _Wÿòfûö
\òù^ ~û\a Kêcûecûù^ C_a^ùe ùLkê-ùLkê Zéhû©ð ùjûA _ûYò ùLûRê ùLûRê ùiA
Kì@ bòZùe _Wÿò[òaû aòPòZâ _âûYúUòKê ù\Lò Ké¾uê RYûAùfö Ké¾ ZûjûKê ^òR aû@ûñ
jûZùe Kì@eê CVûA @ûYòùfö Ké¾u Ægð _ûA ùijò ‘GŠê@’ cêqò _ûAfûö bâcagZü
~\ò aâûjàY ù\aZûu @Ì iμ©ò c]ý ùPûeò Keû~ûG, ùZùa ùijò ùPûee ùPZ^û
iõKêPòZ ùjûA~ûGö
@]ýûd _â ù cdû«Mð Z cûdûcê q Rúae aò P ûe 263
i¯\g @]ýûd
_âùcdû«MðZ cûdûcêq Rúae aòPûe
aâR^û[u ùRùRcû aòaûje iaê aýaiÚû Keò, eûZòùe aâR^û[uê

iaêK[û RYûAùfö aâR^û[ KòQò C©e ^ ù\A ‘cêq-Rúae @aiÚû’
aòhdùe Pò«û Keê Keê ùgûA _Wÿòùfö aêXÿú ùRùRcû Pò«û KeòaûKê
fûMòùf—aâR^û[Kê Kò_eò aòaûj_ûAñ eûRò Keû~òa? ùijò icdùe
aâR^û[u cûCiú-_ê@-bûA aûYúcû]a C_iÚòZ ùjùfö ù~Cñ K^ýû ijòZ
aòaûji´§ PûfòQò, ùi aûYúcû]ae _òChú-Sò@-bCYúö aòRd-aò\ýûeZÜ
aûYúcû]aKê K^ýûe i´§ Keòaû _ûAñ _VûAQ«òö
aûYúcû]a Kjòùf—ùRùRcû! @ûC aòk´ KûjóKò? aâRbûAu
aòaûj ù~_eò gúNâ ùja, Zû’e aýaiÚû Ke«êö
aâR^û[u ùRùRcû UòKòG \êüLòZ ùjûA Kjòùf,—_ê@! Zê RûYòaû-
gêYòaû ùfûK; aâR^û[Kê UòKòG aêSûA-iêSûA aòaûj_ûAñ eûRò KeûA ù\ö
cêñ ù~ùZ Kjòùf c]ý ùi ùcû K[û Rcû gêYê^ûjóö
aûYúcû]a UòKòG LaðKéZò, ùQûU ùaK, Kkû ew, ùQûU ùQûU @ûLòö
iaêK[ûùe [ûG Kò«ê ùKû÷Yiò K[ûùe ^ [ûGö aêXÿúu K[û gêYò Kjòfû—
KòQò Pò«û ^ûjó’, Zêùc Kjòùf cêñ K’Y Keò ^ _ûùe? Zêùc Z ùcûùZ bf
bûùa RûYö fjWÿúKê MYò-MYò cêñ _Aiû @iêf Kùeö VòKþ @Qò—cêñ [ùe
aâR^û[ ijòZ K[ûaû©ðû Keò ù\LêQòö Kò«ê ùRùRcû! KûcUû Keòù\ùf
ùcûùZ ù_U_ìeû Lòeò_òVû còkòa Z?
ùRùRcû Kjòùf—aâR^û[ Gùa LûA iûeò ùgûAQòö
Zûjû gêYò aûYúcû]a ‘Kûfò iKûùk @ûiò KûcUû Keòa’ ùaûfò Kjò
ùèòMfûö
264 ùR÷ a ]cð i¯\g
Kûfò aWÿò iKûkê jûZùe ùfûUû ]eò aûYúcû]a ùiVûùe C_iÚòZ

ùjfûö aâR^û[ ^òZýKcð iûeò aûjûùe PŠú-cŠ_ùe aiòQ«òö
aûYúcû]aKê ù\Lò (aâR^û[) Kjòùf,—bûA! GùWÿ iKûkê Kò_eò
@ûiòf?
aûYúcû]a Kjòfû—bûA! Zêùc @ù^K\ò^ ]eò ^ýûdgûÈ _Xòÿf I
_XÿûAf; Zêùc jeò^û[ PêWÿûcYòu _ê@; Zêc ^ûc iûeû-ù\gùe LýûZö
Zêc Nùe Zêùc GKcûZâ _êeêh—i«û^-i«Zò ^ ùjùf GùZ aWÿ NeKê
KòG PkûAa? bûA! icÉu @^êùeû]—Zêùc aòaûj Keö
aâR^û[ Kjòùf—bûA! ùcûùZ KûjóKò aé[ûKÁ ù\CQ? cêñ @ûRòKûfò
ùMû÷ebqu @ûgâû ù^CQò; iõiûe KeòaûKê Azû ùjC^ûjóö cûdû_êeùe
ùa÷¾acûû iùw aiò @û^¦ _ûCQòö iõiûe ùcûùZ bf fûMê^ûjóö cêñ
jêG Z i^Üýûi ùâò, ^Zêaû ùa÷¾acûû _\ûgâòZ ùjûA ejòaòö ZêcKê
@û_Yûe RûYò c^K[û Kjòfòö Zêùc ùKCñVò ùjùf G’ K[û Kjòa ^ûjóö
aûYúcû]a aâR^û[u bûa ù\Lò cù^ cù^ bûaòfû—Gjûuê iò]û-
aûUùe RòYò ùja ^ûjó,—GK `¦û KeòaûKê _Wÿòaö
cê bûa fêPûA ]ì©ð aûYúcû]a Kjòfû—cêñ Zêce iaê[òùe
ijûdK; Zêùc _ûV _Xÿòfû ùaùk, cêñ Zêce ù_û[ò ùaûjò ù^C[òfò; Zêùc
i^Üýûi ù^ùf, cêñ Zêc \Š-KcŠkê ùaûjòaòö
]ì©ðcûûe \êAUû Ròb—RYK @ûMùe GK K[û I @^¥cûû
@ûMùe @^¥ K[û Kjò Kkò bò@ûAòaû ùicûû Kûcö ùicûû jé\de
K[û ijRùe aêSòjêG ^ûjóö cêLùe cjê Kò«ê c^ùe aòhö
aûYúcû]ae còVû K[û gêYò aâR^û[ Kjòùf—bûA! Pòe\ò^êñ ZêcKê
jé\de a§ê ùaûfò RûùY; ùRùRcû ÈúRûZò, ùZYê Zûue M¸úe-_âiwùe
ùKû÷Yiò mû^ ^[ûG; ù~ ùKû÷Yiò Sò@Kê ùcû Mkûùe aû§ò ùcûùZ iõiûe-
Kì_ùe _KûAaûKê PûjêñQ«òö ùiA[ò_ûAñ G iaê aýaiÚû PûfòQò; Zûuê aêSûA
G[òeê ^òaé© Keò_ûeòùf cêñ ZêcVûùe PòeEYú ejòaòö
aûYúcû]a Kjòfû—gcðû eûc [ûC-[ûC Zêc Azûaòeê¡ùe ùKjò KòQò
Keò_ûeòa ^ûjó; bûA! ùMûUòG K[û ùcûùZ c^ ùLûfò Kêj, Zû’_ùe Zêc
_ûAñ ~ûjû K©ðaý, Zûjû Keòaòö ùcûe _âgÜ ùjCQò, iõiûe _âZò Zêce GùZ
aòZé¾û KûjóKò? Kûjûe _eûcgðùe Zêùc G_eò aòeq ùjCQ?

aâR^û[ ^òR ùa÷eûMý K[û aûYúcû]aKê iaêKòQò Kjòùf; @ûjêeò c]ý
Kjò ù f—‘cûdû_ê e e aé ¡ eNê ^ û[\ûi aûaûRú ùcûe C_ù\Áû’ö
i§ýûùaùk Zûu ^òKUKê ~ûA iõiûe-Rßûkûeê gû«ò _ûG; ùi ùcûùZ ajêZ
Ké_û KeòQ«òö
\êebòi§òMâÉ aûYúcû]a cù^ cù^ bûaòfû—aâRbûAe \êaðkZûUû
ùKCñVò, Zûjû cêñ Gùa aêSòMfò; ùZYê Qkùe ùjC aû ùKû÷gkùe ùjC,
bûAe c^Kê a\kûAaûKê _Wÿòaö GYê _âKûgýùe Kjòfû—bûA! @ûRòò cêñ
GKû«ùe ùRùRcûu Pò©Kê a\kûAù\aò, KòQò Pò«û Ke ^ûjó; Gùa NeKê
~ûCQòö
Gjû Kjò (aûYú) _â[ùc ^òR Ne-@ûWÿKê Pûfòfû; KòQò\ìe ~ûA @^ý
eûÉû ù\A cûdû_êeiÚ gâúaûi-@w^ùe C_iÚòZ ùjfûö aKêk-ùa\úùe
aiò cù^ cù^ bûaò fûMòfû—‘Gjò ùa÷¾acûù^ jó RMZùe cRû
cûeêQ«ò—ùKcòZK ò û Ne, ùKcòZK
ò û Kê¬, ùKcòZK
ò û PCeû, ùKcòZK
ò û iê¦e
_âûwY! ùMûUòG ùMûUòG bR^-KêUúeùe RùY RùY aiò cûkû R_êQ«ò—
]cð-RMZe h‹ _eò Gcûù^ ^ò½ò«! _fäúe KêkKûcò^úcûù^ MwûiÜû^
iûeò Gcûûê Rk, `k I ^û^ûaò] Lû\ý ù\A ~ûCQ«ò; aâûjàYcûù^
KcðKûŠe aýaiÚû Keò aòbò^Ü \âaý-fûbe ù~Cñ _^Úû Keò[òùf, Zû’e `k
@ûRò aûaûRú-\k ùbûMêQ«òö ]^ý KkòKûk! Kkòe ùPfûcûû \û^ Gùa
KùP_ê@aûe _WÿòQò—GVûKê @ûiò GA K[û VòKþ aêSò_ûeòQòö jûd! @ûce
Kêkú^ aâûjàY Nùe R^à ùjaû aé[û ùjûAQò! @ûRòKûfò @ûcKê ùKjò _ûYò
UòKòG ù\C^ûjûñ«ò; ùKjò _Pûeê ^ûjûñ«òö GA ùa÷¾a-_êG ù^÷dûdòKcûûê
‘NU-_Uò@û’-cìLð Kj«òö aâRbûA c]ý ùi K[ûUûKê iZý ùaûfò aògßûi
Kùeö GùZ _Xÿû-gêYû Keò c]¥ GA ‘ùfwêUò@û’ \êÁcûû Kakùe
_Wÿò~ûAQòö cêñ ‘aûYúcû]a’ bûAKê (aâRKê) c]ý iûaûWÿ Keòaò I aûaûRú-
\kuêê c]ý iò]û Keòù\aòö GAK[û bûaò ùi ùMûUòG KêUúeùe _âùag
Kfûö
NUYûKâùc ùijò KêUúeùe eNê^û[\ûi aûaûRú K\kú_UêKû @ûi^ùe
aiò jeò^ûc Keê[òùfö c^êhýe Êbûa Zû’e cêLeê RYû_ùWÿö aé¡ aûaûRú
266 ùR÷ a ]cð i¯\g
ù\Lòùf, Kkò cì©òðcû^¨ ùjûA aâûjàYKêcûe ùagùe @ûiòQòö ùa÷¾acûù^

ÊbûaZü ^òRKê ZéY Vûeê @]òK jú^ cY«ò, gZîVûeê _úWû ijò gZîe cwk
Pûjñû«ò; ^òùR @cû^ú ùjûA icÉuê cû^ \ò@«òö ùZYê eNê^û[\ûi aûaûRú
@û\e Keò aûYúcû]aKê aiûAùfö
aûYúcû]a ùMûUû_ùY @ùa÷¾a—ùa÷¾au _âZò c~ðýû\û ^RûYò
aé¡ aûaûRúuê gì\â bûaò @ûgúaðû\ ù\A aiòMfûö
aûaûRú cjûgd _Pûeòùf,—aûaû! Zêc ^ûc K’Y, GVòKò @ûiòQ
KûjóKò?
aé¡ aûaûRú ‘Zêùc’ iù´û]^ Keòaûeê aûYúcû]a UòKòG eûMò ~ûA
auû bûhûùe KjòaûKê fûMòfû—@ûùj aûaûRú! ùKak ùKû÷_ú^ _ò§òùf
K’Y ùKjò aâûjàY iùw icû^ ùjûA~òa? ùi ~ûjû ùjC, cêñ ùMûUòG
K[û ZêcKê _PûeòaûKê @ûiòQò,—aâR^û[ ^ýûd_*û^^Kê Zêùc RûY Kò?
aûaûRú—@_eû] lcû Ke«ê, ùcû _eò aé¡ùfûKe aûMþù\ûh
]eòùa ^ûjó; aâR^û[ Ké_û Keò ùKùa ùKùa GVûKê @ûi«òö
aûYúcû]a—ùi ùfûKUû iek Êbûae ^êùjñö \êA Pûeò\ò^ @ûiò
aò^d @û\ò MêY ù\LûA ZêcKê ag Keòa I Zêce ~ûjû Keòaûe @Qò
Zûjû Keòaö ùaf_êKêee b…ûPû~ðýcûù^ Zêccûû aýajûe ù\Lò ajêZ
aò e q ùjûAQ«ò ; ùicûù^ _eûcgð ù\A aâ R ^û[Kê Zê c ^ò K UKê
_VûAQ«òö Zêùc aêXÿûùfûK—UòKòG iûa]û^ ejòaö cêñ cSò cSòùe @ûiò
ùicûû Kê_eûcgð iaê ZêcKê Kjòù\aòö ùcû aòhdùe ZûKê KòQò Kjòa
^ûjó—Kjòùf Zêce @ûjêeò @]òK @^òÁ ùjaö cêñ Gùa ~ûCQòö
Gjû Kjò aûYúcû]a NeKê ùèò@ûiòfûö
c]ýûjÜùbûR^ _ùe aûYúcû]a aâR^û[u _ûLKê ~ûA K[û-K[ûùe
Kjòfû—bûA! cêñ Kû~ðýagZü @ûRò iKûùk cûdû_êe ~ûA[òfò; ùiVûùe
RùY aé¡ ùa÷¾auê ù\Lòfò—ùiA ùaû]jêG eNê^û[\ûi aûaûRú
ùjùaö Zûu ijòZ K[ûaû©ûð ùjC-ùjC Zêc _âiw _Wÿòfûö Zêc aòhdùe
ùi GcòZò GK NéY¥ K[û Kjòùf ~ûjû Kò ùKjò ùKùa aâûjàYuê Kùj
^ûjòñ; ùghùe ùi Kjòùf—‘aâR^û[Kê QZòg _ûUKe @AñVû Lê@ûA
Zû’e aâûjàYZûKê ùgh Keòaòö’ Qò! Zêc bkò _ŠòZ-ùfûK ùi_eò ùfûK
_ûLKê Mùf aâûjàYcûû _âZòÂû ]ìkòiûZ¨ ùjûA~òaö
aûYúcû]ae GAiaê K[û gê Y ò aâ R ^û[ @Zò @û½~ð ý ùjùfö

ùa÷¾acûû _âZò Zûue ù~Cñ \éXÿ-gâ¡û R^àò[òfû Gaõ aé¡-aûaûRúu
_âZò ù~Cñ bqò ùjûA[òfû Zûjû \ßòMêY aXòMfûö
ùi M¸úe ùjûA Kjòùf! bûA! cêñ @ûRò UòKòG aýÉ @Qò, Zêùc
NeKê ~û@; Kûfò Zêc ijòZ @ûùfûP^û Keòaòö
aûYúcû]a PûfòMfûö
aûYúcû]ae ù\ûcêjûñ Xÿw aâR^û[ bfbûùa RûYò[òùfö ùi @ù^K
^ýûd-gûÈ _Xÿò[òùf; ÊbûaZü @iZþùPÁû aû \êÁZû Zûuê @ûù\û÷ _i¦
ùjC ^[òfûö i^Üýûiùe iûjû~¥ Keòa ùaûfò ùi aûYúcû]aKê UòKòG
a§êZß ù\LûA[òùf; Kò«ê Gùa aêSò_ûeòùf, aûYúcû]a Zûe \êebòi§òKê
iò¡ Keòaû _ûAñ aâR^û[u ùa÷eûMýe @^êKìk K[û Kjò[òfûö Pò«û Keê-
Keê Zûue cù^ _Wÿòfû _âÉûaòZ aòaûji´§ùe aûYúcû]ae KòQò fûb
@Qò; ùiA[ò_ûAñ ùi cûdû_êe ~ûA \êebòi§òe bò©ò iÚû_^ Keò[òaö
aâR^û[ cù^ cù^ bMaûûê RYûAùf—ùj bMaû^þ! Mêeê-ùa÷¾au
Vûùe ùcûe gâ¡û \éXÿ ejê, ]ì©ðùfûKu ù\û÷eûZàýùe Zûjû ùKùb ^Á
^ ùjCö Gjò_eò Pò«û Keê Keê \òÛò aòZòMfû; i§ýû _ùe aâR^û[
aýûKêk Pò©ùe gâúaûi-@w^ùe _j*òùfö
@^ý _lùe aûYúcû]a Pûfò~òaû _ùe aé¡-aûaûRú cù^ cù^
bûaòùf,—Gjò ùfûKUû GK aâjàeûli _eò—eûliûü KkòcûgâòZý
Rûdù« aâjàù~û^òhêö(1) (ùP÷. bû. @û. 16/301 ]éZ aeûj_êeûY,
cùjgaûKý)—GA gûÈaûKýUò GjûVûùe jó VòKþ `kòQòö a‰ðûjuûe,
aé[ûbòcû^, ùa÷¾a-aòù\ßh I ]cð]ßRòZß Gjûe cêLùe ÆÁ ù\Lû~ûCQò;
Gjûe _Zkû Kû§, cò¬û @ûLò I K[ûùe PûfûKú jòñ Zû’ jé\de _eòPd
ù\CQòö @ûjû! aâR^û[ ùKùWÿ c]êe-Êbûae, @ûC GA ùfûKUû ùKùWÿ
@iêe Êbûaeö ùj Ké¾! ùj ùMû÷eûw! Gbkò ùfûKe iw ù~_eò
@ûC ùKùb ^ ùjC! @ûRò aâR^û[ @ûiòùf ZûKê c]ý iZKð Keòù\aòö
aâR^û[ KêUúeùe _âùag Kùf, aé¡ aûaûRú \ßòMêY-ùiÜjûaòÁ
ùjûA ‘@ûi aûaû @ûi’, Kjò @ûfòw^ Kùfö aâR^û[u @ûLò @gî_ì‰ð
(1)
eûlicûù^ Kkò~êMKê @ûgââd Keò aâûjàYKêkùe R^à MâjY Ke«òö
268 ùR÷ a ]cð i¯\g
ùjûACVòfû, Mkû eê¡ ùjûAMfû, ùi aûaûRú cjûgdu PeYùeYêKê

cÉKùe fMûA aiòòùf; Kò«ê f{ûùe ùKû÷Yiò K[û Kjò_ûeòùf ^ûjóö
aûaûRú cjûgd Kjòùf,—@ûRò iKûùk RùY Kkûewe aâûjàY @ûiò
KòQò C\þùaM-R^K K[û KjòMùf; Zêùc K’Y Zûuê RûY?
aâR^û[—_âùbû! @û_Y jó KjòQ«ò, RMZùe @ù^K_âKûe ùfûK
@Q«ò; ùicûû c]ýeê c›eZûagZü KòQò ùfûK @^ýcûûê C\þùaM
ù\A iêL _û@û«òö @ûc aûYúcû]a-bûA (bûA KjòaûKê f{û ùaû]
ùjCQò) ùicûû c]ýeê RùY; Zû’ K[û @ûC Kj«ê ^ûjó; @if K[û
ùjCQò, @û_Yu @ûùM ùcû’ ^ò¦û I ùcû @ûùM @û_Yu ^ò¦û Keò Cbdu
c]ýùe SMWÿû KeûAaû Zû’e Êbûaö Zû’ K[û gêYò @û_Y KòQò Leû_
bûaò ^ûjû«ò Z?
aûaRú—jû Ké¾! jû ùMû÷eûw! cêñ ajêKûk ]eò ùa÷¾au ùiaû
Keò ùicûû Ké_ûeê ùa÷¾auê I @ùa÷¾auê PòjÜò aûe gqò _ûAQò; cêñ
iaêK[û aêSò_ûeòQò—ùi aòhdùe ZêcKê @ûC KòQò KjòaûKê ùja ^ûjóö
aâR^û[—ùi iaê K[û bêfò~ûA Ké_û Keò ùcûùZ aêSûA \ò@«ê,
cûdûa¡-Rúa Kò_eò cêq jêG?
aûaûRú—\gcì k e i¯cùgæ û Kùe Zê c Kê Gjò _â g Ü e C©e
còkòa—
~\û bâ û cõ bâ û cõ jeò e iMk\þ ù a÷ ¾ aR^õ
K\ûPò Z þ iõ_gý^þ Z\^ê M cù^ iýû\þ eê P ò ~ ê Z üö
Z\û Ké ¾ ûaé © ýû ZýRZò g^ùK÷ c ð û dò K \gûõ
Êeì _ õ aò b â û ùYû aò c keiùbûMõ i Kê e ê ù Zöö
(i¯c \gcìk)
@[ðûZþ iõiûeùe Cy-^úP ù~û^òùe bâcY Keê Keê jeòeùiû^à©

ùa÷¾au \gð^ ùjùf, cûdûa¡ Rúae ùa÷¾a-cûMð @^êMc^_ûAñò
eêPò Rù^à; Ké¾^ûc @ûaé©ò \ßûeû ]úùe ]úùe ùi cûdòK \gû Z¥ûM
Kùe I Kâcgü ^òR Êeì_ _ûA aòck Ké¾ùiaû-ei ùbûM Kùeö
aâR^û[—G aòhdùe KòQò gûÈ-_âcûY gêYòaûKê PûjêñQòö

aûaûRú—ùa\ùe Kêjû~ûAQò—
icûù^ aé ù l _ê e ê ù hû ^ò c ùMÜ û $^úgdû ùgûPZò cê j ýcû^üö
Rê Á õ ~\û _gýZý^ýcúgciý cjò c û^ùcZò aúZùgûKüöö (2)
(cêŠK 3/1/2, ùgß. 4/7)
aâR^û[—^òR ùia^úd Bgßeuê ù\Lòùf ùgûK @û\òeê ejòZ ùjûA

Rúa (_êeêh) Zûu cjòcûKê _âZýl bûùa aêSò_ûùeö GA aûKý\ßûeû K’Y
cêqòKê aêSòaûKê ùja?
aûaûRú—cûdûa§êê ùcûPê ^ûc ‘cêqò’; iû]êiw _ûA[òaû
_êeêhKê jó cêqò iêfb jêG, Kò«ê cêq ùjaû _ùe ù~Cñ cjòcû còùk, Zûjû jó
@ù^ßhYúdö
cê q ò j ò ð Z ß û ^ý[ûeì _ õ Êeì ù _Y aýaiÚ ò Z ò ü ö (3)
‘cê
(gâúc\þ bû. 2/10/6)
@^ý[û-eì_ _eòZýûM Keò Êeì_ùe @aiÚZ ò ùjaû jó _âùdûR^ (cêq)ò ö
a§^-ùcûP^ ùjaû cûùZâ jó cêqò ùjûAMfû; Kò«ê Êeì_ùe @aiÚòZ ùjùf
jó @^« Kâòdû @ûe¸ jêG—Zûjû jó cìk _âùdûR^ö @ûZý«òK \êüL^òaé©òKê
cêqò Kêjû~ûG, Kò«ê cêqò_ùe PòZþ-iêL_âû¯òeì_K @ûC GK @aiÚû c]ý @Qò,
Zûjû Qûù¦ûMý C_^òh\ùe Kêjû~ûAQò—
Gaùcùa÷ h iμâ i ûù\û$ià û zeúeûZþ icê Z þ [ ûd_eõ
ùRýûZò e ê _ iμ\ý ùÊ^ eì ù _Yûbò ^ ò ¿ \ýùZö
(2)
ùijò GKUò aélùe @aiÚòZ _êeêh cûdû\ßûeû ùcûjòZ ùjC ùjC ùgûK Kùeö
ùiA Rúa ù~ùa ^òR ùiaòZ Bgßeuê ù~ùa ù\ùL, ùZùa aòMZùgûK ùjûA ^òR
Ké¾\ûi eì_K cjòcûKê fûb Kùeö
(3)
Rúa PòZþ-Êeì_—gê¡ Ké¾\ûiö @aò\ýû-_âùag Zû’ _lùe ùa÷eì_¥ö (Gjò
ùa÷eì_¥ jòñ Zûjûe @^ý[û-eì_)ö GjûKê _eòZýûM_ìaðK Êeì_ùe aýaiÚòZò ùjCQò
‘cêqò’ö (gâúc^þ cjû_âbêu gòlû)
270 ùR÷ a ]cð i¯\g
i C©c_êeêhü i ZZâ _ù~ðZò Rl^þ KâúWÿ^þ eccûYüöö (4)

(Qû. 8/12/6)
Rúa cêqò fûb_ìaðK iÚík I iìlàgeúeeê icêZþ[òZ ùjûA Pò^àd-
ùRýûZòiμ^Ü ^òR Pò^àd @_âûKéZ Êeì_ùe @bò^òÆ^Ü (iÚòZ) jêGö ùi jó
C©c _êeêhö ùi ùijò Pò¡ûcùe ùbûM, KâúWÿû I @û^¦-iù¸ûMû\òùe
^òcMÜ jêGö (gâúc^þ cjû_âbêu gòlû)ö
aâR^û[—cûdûcêq _êeêhe flY K’Y?
aûaûRú—Qûù¦ûMý C_^òh\ùe cûdûcêq _êeêhe @ûVUò flY
Kêjû~ûAQò—
@û™û$_jZ_û_à û aò R ùeû aò c é Z ýê að ò ù gûùKû aò R ò N ù›û $_ò _ ûiü
iZýKûcü iZýiõKÌü ùiû$ù^ß Á aýüöö (5)
(Qûù¦ûMý. 8/7/1)
aâR^û[—cìkcªùe Kêjû~ûAQò, iõiûeùe aêfê aêfê jeò-eiùe
eiòK ùa÷¾au iw còkòùf, Rúae cwùkû\d jêG—Gjò K[û C_ùe
ùcûe GK _ìað_l ùjCQò—aâjàmû^, @Áûwù~ûM AZýû\ò gêb-Kcð \ßûeû
K’Y ùghùe jeòbqò còùk ^ûjó?
aûaûRú—bMaû^þ KjòQ«ò—
^ ùeû]dZò cûõ ù~ûùMû ^ iûõLýõ ]cð Ga aûö
(4)
GA _âKûùe jó iêhê¯òKûkú^ GA @ûZàû GA (iÚík I iìlà) geúeeê icêZ¨[òZ
ùjûA _ec ùR¥ûZòKê _ûA ^òReì_\ßûeû _âKûgòZ jêGö ùi jó C©c _êeêhö ùi ùiVò
ùijò Pò¡ûcùe LûA LûA, ùLkò ùLkò I ejò ejò _eòKâcû Kùeö (ùbûM, KâòWÿû I
@û^¦-iù¸ûM@û\òùe ^òcMÜ jêG)
(5) ‘
@û™û’—@_jZ-_û_ 1 @[ðûZþ @aò\ýû @û\ò _û__âaé©ò-gì^ýö ‘aòRe’
2
ReûejòZ 3 @[ðûZþ ^òZý-^ìZ^ö‘aòcéZýê’ 4 ~ûjûe ceY ^ûjó @[ðûZþ céZêýgì^ýö
‘aòùgûK’ @[ðûZþ ùgûKejòZö ‘aòRòNZþi’ 5 @[ðûZþ aêbìlû (ùbûMaûi^û)-ejòZ ,
‘@_ò_ûi’ 6 @[ðûZþ _ò_ûiû ejòZ (@^ýûbòkûh gì^ý @[ðûZ¨ ùKak cûZâ _âòdZcu
ùiaûKê QûWÿò @^ý _ò_ûiû-gì^ýö) ‘iZýKûc’ 7 ~ûjûe (Ké¾ùiaû) Kûc^û _ì‰ð jêGö
‘iZýiuÌ’ 8 @[ðûZþ ~ûjûe iuÌ iò¡ jêGö (a¡Rúa Vûùe Gjò @ûVUò flY ^[ûG)ö
(gâúc^þ cjû_âbêu gòlû)ö
^ Êû]ýûdÉ_ÉýûùMû ù^Áû_ì © ð õ ^ \lò Y ûöö

aâ Z û^ò ~m¼¦ûõiò Zú[ð û ^ò ^ò d cû ~cûüö
~[ûaeê ù § iZ¨ i wü iað i wû_ùjû jò cûcþ ö ö
(bû. 11/12/ 1-2)
Zû_ô~ðý ùjCQò—ù~ûM, iûõLý-mû^, iàû©ð ]cð, ùa\û]ýd^, Z_iýû,
i^Üýûi, AÁû_ì©,ð \lòYû, aâZ, ~m, Zú[ð-bâcY I ~c-^òdc ùcûùZ ùi_eò
agúbìZ Kùe ^ûjòñ, iaê @ûiqòKê ^Á Keê[òaû iZþiw ù~_eò Kùeö
@Áûwù~ûM ùMû÷Yeìù_ ùcûùZ agúbìZ Kùe, Kò«ê iû]êiw iμì‰ðeìù_ö
‘jeòbqòiêù]û\d’ùe Kêjû~ûAQò—
~iý ~ZþiwZòü _êõùiû cYòaZþ iýûZþ i Z\þMêYüö
ÊKê k ù¡÷ ð ¥ ZùZû ]úcû^þ Ê~ì [ ûù^¥a iõgâ ù dZþ ö ö
(j. b. iê-8/51)
@[ûðZþ, ù~Cñ aýqòe ù~_eò-iw jêG, Zûjû Vûùe VòKþ ùijò_eò
MêY C_ô^Ü jêG; ù~_eò cYò ù~Cñ aÉêe iõÆgðùe @ûùi, ùijò aÉêe
ew _eò ù\Lû~ûGö ùi[ò_ûAñ gê¡-iû]êu iwùe gê¡-iû]ê ùjaû ~[û[ðö
iû]êiw jó icÉ KfýûYe cìkö gûÈùe ù~Cñ ‘^òüiw’ ùjaûe C_ù\g
\ò@û~ûAQò, ùiA ‘^òòüiw’ g±e Zû_ô~ðý ùjCQò iwejòZ (iû]ê)ö ~\ò
@mûZiûeùe iû]êiw jêG, Zû ùjùf c]ý _ec cwk @ag¥¸ûaú—
iùwû ~ü iõié ù Zùjð Z ê e iZþ i ê aò j ò ù Zû$]ò d ûö
i Ga iû]ê h ê Ké ù Zû ^ò ü iwZß û d KÌùZöö
(bû. 3/23/55)
@[ðûZþ @aê¡ò (@mZû) ùjZê @iZþ_êeêhu Vûùe aòjòZ ù~Cñ iw
iõiûeùbûMe ùjZê jêG, ùijò iw jó (@mû^ùe c]ý) iû]ê_êeêhu Vûùe
KeûMùf Zûjû jó ^òüiwZû _ûAñ ù~ûM¥ jêGö ~[û—
ù^÷ h ûõ cZò É ûa\ê e ê K â c ûxâ ò Æé g ýZý^[ð û _Mùcû ~\[ð ü ö
cjúdiûõ _û\eùRû$bò ù hKõ ^ò Ã ò * ^û^ûõ ^ aé Y úZ ~ûaZþ ö ö
(gâúc\þ bû. 7/5/32)
272 ùR÷ a ]cð i¯\g
@[ðûZþ, ù~_~ðý« Gcûû cZò (gîZòaûK¥eê RûZû ùjùf c]¥)

^òÃò*^ I cjû™ûcûû (bMa\þbqcûû) _û\eR \ßûeû ^òRKê @bòhòq
^ Kùe aû (^òR) @bòùhKKê aeY ^ Kùe, ùi_~ðý« Zûjû CeêKâc
(aòÉú‰ð _\ùl_ ~ûjûue ùiA _âbê)u _û\Kê _ûG ^ûjóö iaê @^[ðKê
^ûg Keê[òaû bMaûû PeYùe Zû’e cZò fûùM ^ûjóö _êYò c]ý
Kêjû~ûAQò—
^ jý¹dû^ò Zú[ð û ^ò ^ ù\aû cé z ò k ûcdûüö
ùZ _ê ^ «ýê e ê K ûùk^ \gð ^ ûù\a iû]aüöö (6)
(bû. 10/48/31)
@[ðûZ¨ Mwû @û\ò Zú[ðuê I cé©òKû Z[û gòkûcd ù\aZûuê ajê \ò^
_~ð¥« gâ¡û ijòZ ùiaûKùf ùicûù^ _aòZâ Keò[û«ò Kò«ê i^Ú_êeêhcûù^
\gð^cûùZâ _aòZâ Keò\ò@«òö @ZGa bûMaZùe Kêjû~ûAQò—
baû_aùMð û bâ c ùZû ~\ûbùa-
{îý Zjð ý Pýê Z iZþ i cûMcüö
iZ¨ i wùcû ~jð ò Zù\÷ a i\þ M ùZø
_eûaùeùg Zß d ò RûdùZ cZò ü öö (7)
(bû. 10/51/53)
aûaû! Gjò iõiûeùe cûdûa¡Rúa @^û\ò-Kûkeê Kcð-PKâùe _Wÿò

ùKùa ù\aù~û^òùe, ùKùa aû _gê @û\ò ^û^û Zò~ð¥K¨ ù~û^òùe bâcY
KeêQòö ~\ò _ìaðiêKéZò `kùe ùKùa Zû’e iû]êiw jêG, ùZùa ùijò
icdeê jó _eûaùegße (^òLòk Kû~ð¥-KûeYe ^òd«û) Ké¾u Vûùe
(6)
Mwû @û\ò (Rkcd) Zú[ðcûù^ Zú[ð ^êj«ò Gaõ cé©òKû I gòkûcd ù\aZûcûù^
ù\aZû ^êj«ò; ùicûù^ ajê\ò^ùe _aòZâ Keò[û«ò, Kò«ê i^Ú_êeêhcûù^ \gð^cûùZâ
jó _aòZâ Keò\ò@«òö
(7)
ùj @PýêZ! (iõiûeùe) bâcê[òaû _âûYúe ù~ùa iõiûeeê ùcûl jêG, ùZùa
ùi iû]êiw _ûGö iû]êiw _ûAùf, iû]êcûû MZòÊeì_ i\þ@i\þe (Kû~ð¥ I KûeYe)
Bgße @û_Yu Vûùe Zû’e cZò Rù^àö (@[ûðZþ ùiùZùaùk Zû’e aê¡ò \éX bûùa
@û_Yu PeYùe fûMò~ûGö)
Zû’e cZò Rù^àö

aâR^û[—iêKéZò`ùk iû]êiw jêG; ùijò iêKéZò K’Y? Zûjû K’Y
Kcð ^û mû^?
aûaûRú—gûÈùe gê b Kcð K ê ‘iê K é Z ò ’ Kê j û~ûAQò ö gê b Kcð
\êA_âKûe—@aû«e-`k-_âa©ðK I bqò-_âa©ðKö ^òZý-ù^÷cò©òK-
Kcð, iûõLý @û\ò mû^—G iaê @aû«e-`k_â\ iêKéZòö @aû«e-
`k_â\-iêKéZòcû^ ùijò ùijò `k ù\A ^òaé© jê@«òö iõiûeùe
ù~ùZ_âKûe \û^ @û\ò gêbKcð @Qò, ùi iaê bêqò-`k \ò@«ò; aâjàmû^û\ò
iêKéZò cêqò -`k \ò@«ò; bqò-`k ù\A_ûe«ò ^ûjóö iû]ê-i^ÜòKéÁ I
bqòR^K ù\g, Kûk I \âaýe iõÆgð jó bqò_â\ iêKéZòö bqò_â\-iêKéZò
akaZú ùjùf Ké¾u Vûùe bqò C_ô^Ü KeûGö iû]ê I bqcûû iw,
GKû\gú, R^àûÁcú, ùMû÷e_ì‰ðòcû @û\ò iû]êbûa-R^K Kûk, Zêkiú, c¦òe,
cjû_âiû\, Zú[ð @û\ò iû]êaÉêe \gð^ I Ægð^ @û\ò Kâòdûcû^ bqò_â\-
iêKéZòö
aâR^û[—ùKû÷Yiò aýqò iõiûeùKægùe ccðûjZ ùjûA @aò\ýû-
~ªYûKê jUûAaû CùŸgýùe aòùaK \ßûeû ~\ò jeòu geYûMZ jêG,
ùZùa Zû’Kê bqò còkòa Kò?
aûaûRú—cûdûe ~ªYûùe _úWÿòZ ùjûA ^òR aòùaK\ßûeû ~\ò
ùKjò RûYò _ûùe ù~ iõiûe-]cð iaê @cwk\ûdK, bMaûû PeY_\à
I Zûu gê¡bq jó Zûjûe GKcûZâ @ûgâd, ùZùa @^^ýMZò ùjûA
bMaûû _âZò C^àëL ùjùf, _â[ùc ùi Zûu bqu @ûgâd ^òGö
Zûjû\ßûeû Zûjûe bqò_â\ ‘cêLý-iêKéZò’ jêG Gaõ ùi bMaûû PeY
_ûGö ùi _â[ùc ù~Cñ ùa÷eûMý I aòùaK _ûA[òfû, Zûjû ùMû÷Yeìù_
bqòe ijûdK cûZâö @ZGa iû]êiw aýZúZ bqòfûbe cêLý C_ûd
^ûjóö
aâR^û[—Kcð, mû^, ùa÷eûMý I aòùaK ùMû÷Y eìù_ bqòe ijûdK
ùjùf c]ý ùicûûê ‘bqò_â\-iêKéZò’ Kjòaûùe @û_©ò K’Y?
aûaûRú—jñ! ùi[òùe aòùgh @û_©ò @Qò; ùicûù^ _âûd jó iû]KKê
@aû«e `kùe @ûa¡ eLò ^òaé© jê@«ò, Kcð bêqò (iûõiûeòK ùbûM)-
274 ùR÷ a ]cð i¯\g
`k ù\A ^òaé© jêG Gaõ aòùaK I ùa÷eûMý @ùb\aâjà-mû^ùe ZûKê

@ûaéZ Keò ^òaé© jê@«òö aâjàmû^ _âûd jó bMaZþPeYeê a*òZ Kùeö
ùi[ò_ûAñ Gcûûê bqò_â\-iêKéZò Kêjû~òa ^ûjóö ùKùa ùKùa Kûjû
_lùe Gcûù^ bqò_~ðý« aûjKcûZâ jê@«ò; Kò«ê Gjû iû]ûeY aò]ò
^êùjñö gê¡bq-iwe ùKû÷Yiò @aû«e `k ^ûjóö Zûjû @agý jó
ù_âc_~ðý« ùÂ~ûGö ~[û bûMaZùe Kêjû~ûAQò—
iZûõ _âiwû^àc aú~ðýi´òù\û ba«ò jéZ¨K‰ðeiûd^ûü K[ûüö
Zù{ûhYû\ûgß _ aMð a Zà ð ^ ò gâ ¡ ûeZò b ð q ò e ^ê K â c ò h ýZò ö ö (8)
(gâúc\þ bû. 3/25/25)
aâR^û[—iû]êiw jó GKcûZâ bqò_\ â -iêKZé ;ò iû]êcL
ê eê jeòK[û gâaY
I bqò-fûb bqòe Kâc Kò?
aûaûRú—cêñ bqòe Kâcâ Kê ~[û~[ KjêQ,ò gêY—iõiûeùe bâcY Keê-
Keê ù\÷aûZþ ‘bqò_â\-iêKéZò’ jêGö gûÈ^òŸòðÁ gê¡bqòe ùKû÷Yiò ^û ùKû÷Yiò
@w ù\÷aûZþ iû]òZ jêG; ~[û—NUYûKâùc GKû\gú @û\ò Zò[ùò e C_aûi,
bMafäúkû-iÚk\gð^ I Ægð^, @Zò[òùaû]ùe gê¡bqu ùiaû, ^òÃò*^
iû]êu cêLaòMkòZ jeò^ûc, K[û I MúZ @û\ò gâaY AZ¥û\òö Cq
Kû~ðýcûûùe ~\ò bêqò-cêqò-Æéjû eùj ùZùa bqò_â\ iêKéZò jêG^ûjóö
Z©ßmû^jú^ aýqò NUYûKâùc ~\ò bêqò-cêqò Kûc^û QûWÿò Giaê Kû~ðý Kùe,
ùZùa Zûjûe bqò_â\ iêKéZò jêGö
ùijò bqò_â\ iêKéZò ajêR^à ]eò i*òZ ùjûA akaZú ùjùf bqò
_âZò ‘gâ¡û’ C\òZ jêGö @^^ýbqòùe gâ¡û ùjùf ‘bq I iû]êcûû iw’
_ûAñ Æéjû Rù^à; bq I iû]êcûû iw ùjùf ]úùe ]úùe iû]^ I bR^
@ûe¸ jêGö bR^ Keê Keê @^[ðcû^ \ìe ùjùf _ìað gâ¡û ^òcðk ùjûA
‘^òÂû’ùe _eòYZ jêG; ^òÂû Kâcgü @]òK ^òcðk ùjûA ‘eêPò’ jêG; eêPò
(bqòe ùiû÷¦~ðýùe) @]òK \éX ùjûA @ûiqòùe _eòYZ jêG; @ûiqò Kâcgü
_ì‰ðZû fûb Kùf ‘bûa aû eZò’ jêG; eZò iûcMâú-(aòbûa, @^êbûa, iû©ßòK
(8)
K_òkù\a Kjòùf—iZþ _êeêhu _âKéÁ iweê jé\d I K‰ðe eiûd^Êeì_
ùcû’ aú~ð¥iõùa\K K[û KêjûjêG; Zûjû gêYòùf gúNâ @aò\¥û ^òaé©òe _[Êeì_ ùcû
_âZò ~[ûKâùc gâ¡û, eZò I (ù_âc) bqò C\òZ jêGö
I aýbòPûeú) ù~ûMùe ‘ei’ jêG—Gjû jó ‘ù_âùcû_ô©ò’e Kâcö(9)

@ifK[û ùjCQò, gê¡-iû]êu \gð^ ùjùf iêKéZòcû^þ aýqòue
iû]êcûû cûMðe (bqò-cûMðe) @^êMc^ _ûAñ _âaé©ò Rù^àö NUYûKâùc
_â[ùc iû]êiw jêG; Zû’ _ùe gâ¡û I gâ¡ûeê \ßòZúd_âKûe iû]ê-iw jêGö
_â[c iû]êiwe `k gâ¡û Gaõ gâ¡ûe @^ý ^ûc geYûMZòö jeòu _âòd
ù\g, Kûk, \âaý I _ûZâ—G iaêe i^ÜòKhð jó _â[c iû]êiw; _â[c
iû]êiw`kùe ù~Cñ geYû_©ò-eì_K gâ¡ûe C\d jêG, Zûjûe flY
MúZûùe Kêjû~ûAQò—
iað ] cð û ^þ _eò Z ýRý cûùcKõ geYõ aâ R ö
@jõ Zßûõ iað_ûù_ùbýû ùcûldòhýûcò cû gêPüöö (10)
(Mú. 18/66)
GVûùe iað]cð g±ùe iàû©ð, @Áûw-ù~ûM, iûõLý, mû^, ùa÷eûMý
@û\ò Kêjû~ûAQòö GAiaê ]cð\ßûeû Rúae _âùdûR^ iò¡ jêG ^ûjóö
ùi[ò_ûAñ ùi iaêKê QûWÿòaû _ûAñ Kêjû~ûAQòö iyò\û^¦N^Êeì_ cêñ aâR-
aòkûiú Ké¾ jó Rúae GKcûZâ MZò, Gjû RûYò @^^ý bûaùe ùbûMùcûlû\ò
Pò«ûeê ejòZ ùjûA ùcûe geYûMZ ùjaû jó _âaé©òeì_K gâ¡ûö ùijò
gâ¡û C\òZ ùjùf, Rúa Kû¦ò-Kû¦ò ùa÷¾a-iû]êuê @^êMc^ Kùeö G[e
ùi ù~Cñ iû]êuê @ûgâd Kùe, ùi jó Zû’e Mêeêö
aâR^û[—@^[ð ùKùZ_âKûe?
aûaûRú—@^[ð Pûeò _ â K ûe—(1) ‘Êeì _ -@_â û ¯ò ’ , (2)
‘@iZþZé¾û’, (3) ‘@_eû]’ I (4) ‘jé\dù\û÷aðfý’ö cêñ gê¡ PòZþKY
Ké¾\ûi, Gjû bêfò a¡Rúa ^òR Êeì_eê ajêZ \ìeùe @Qòö Ê-Êeì_e
(9)
@ûù\ø gâ¡û ZZü iû]êiõùMû$[ bR^Kâòdû ö
ZùZû$^[ð^òaé©òü iýûZþ ZùZû ^òÂû eêPòÉZüöö
@[ûiqòÉùZû bûaÉZü ù_âcûbýê\*Zòö
iû]Kû^ûcdõ ù_âcÜü _âû\êbðûùa bùaZþKâcüöö’
(b. e. iò. 1/4/15/16)
(10)
Kcð-mû^ @û\ò iKk ]cð (~ûaZúd ù^÷cò©òK ]cð) _eòZýûM_ìaðK GKcûZâ
(cêñ bMaû^þ Ké¾)—ùcûùZ geYûMZ jê@; Zû ùjùf ]cð-ZýûMR^òZ iaê _û_eê cêñ
ZêcKê cêq Keòaòö ùgûK Ke^ûjóö
276 ùR÷ a ]cð i¯\g
@_âû¯ò jòñ Zû’e _â[c @^[ðö RWÿ aÉêùe ‘cêñ’ I ‘ùcûe’ aê¡ò R^òZ @iZþ-
aòhd-iêLû\òe Zé¾ûKê @iZþZé¾û Kêjû~ûGö _êùZâ÷hYû @[ðûZ¨ _êZâ Kûc^û,
aòù©÷hYû @[ðûZ¨ ]^ Kûc^û, ÊùMð÷hYû(ùfûùK÷hYû) @[ðûZ¨ ÊMð Kûc^û—
GA Zò^ò_âKûe @iZþZé¾ûö @_eû] \g_âKûeö Zûjû _ùe a‰ð^û Keòaòö
jé\dù\û÷aðfýeê ùgûK @û\ò C_ô^Ü jêGö Pûeò_âKûe @^[ð @aò\ýûa¡
Rúae ù^÷iMðòK `kö iû]êiwùe gê¡Ké¾û^êgúk^ \ßûeû G iaê @^[ð
Kâùc \ìe jêGö ù~ûMû\ò @^ý cûMðùe _âZýûjûe, ~c, ^òdc I ùa÷eûMý
GA iû]^-PZêÁde ù~Cñ aýaiÚû @Qò, Zûjû C\þùaM-ejòZ C_ûd
^êùjñ; ùi[òùe _Zê ajêZ i¸ûa^û @Qò Gaõ Z\¨\ßûeû ùghùe KfýûY
ùjaû @Zò KVò^ö iû]êiwùe gê¡Ké¾û^êgúk^ jó C\þùaM-gê^ý C_ûdö
@^[ð~ûK ù~ùZ _eòcûYùe \ìe jêG, cûdòK \gû ùiùZ _eòcûYùe
ZòùeûjòZ jêGö cûdòK \gû ù~ùZ _eòcûYùe ZòùeûjòZ jêG, Ê-Êeê_
ùiùZ _eòcûYùe C\òZ jêGö
aâR^û[—@^[ðgì^ý aýqòuê K’Y ‘cêq’ Kêjû~ûG?
aûaûRú—gâúc\þbûMaZ (6/14/3-5)e ùgæûKUò aòPûe Ke—
eùRûbò ü iciõLýûZûü _û[ð ò ù a÷ e ò j R«aüö
ùZhûõ ù~ ùKPù^jù« ùgâùdû ùa÷ c^êRû\düöö
_â û ùdû cê c ê l aùÉhûõ ùKPù^÷ a \ß ò ù Rû©cö
cê c ê l ì Y ûõ ijùiâ h ê K½ò ^ ¨ c ê ù PýZ iò ¡ ýZò ö ö
cê q û^ûc_ò iò ¡ û^ûõ ^ûeûdY_eûdYüö
iê \ ê f ð b ü _â g û«ûZà û ùKûUò h ß _ ò cjûcê ù ^öö (11)
@^[ðcêq aýqòcûù^ jó gê¡bq—bq @Zò \êfðb; ùKûUò-ùKûUò
cêq_êeêhu c]ýùe ajê KÁùe RùY Ké¾bq còk«òö @ZGa Ké¾bq
@ù_lû @ûC \êfðb-iw RMZùe ^ûjóö
(11)
ùj \ßòùRû©c! AjùfûùK _û[ðòa (_é[òaúRûZ) ]ìkòcûû ij icû^ iõL¥K
R«ê @Q«òö ùicûû c]¥eê c^êh¥ @û\ò ù~Cñ ùKùZK ^òR Kf¥ûY _ûAñ ùPÁû
Ke«ò ùicûû c]¥eê ùKùZK _âûd cêcêlêö jRûe jRûe cêcêlêcûû c]¥ùe ùKjò
RùY iõiûeeê cêqò I iò¡ò _ûGö ùKûUò ùKûUò iò¡ I cêq cûû c]¥ùe aò ùKjò RùY
_âgû«ûcôû ^ûeûdYu bq jêGö @ZGa ùj cjûcê^ò! ùiA bq iê\êfðbö
aâR^û[—‘ùa÷¾a’ Kjòùf K’Y ùKak MéjZýûMú ùa÷¾auê aêSûG?

aûaûRú—Ké¾bq jó ùa÷¾a—MéjiÚ ùjC aû MéjZýûMú, aâûjàY aû
PŠûk, ]^ú aû \eò\â, ~ûjûe ù~Cñ _eòcûYùe Ké¾bqò @Qò, ùi ùijò
_eòcûYùe Ké¾bq (ùa÷¾a)ö
aâR^û[—cûdû-KakòZ Rúa (a¥qò) _û*_âKûe, Zûjû @û_Y KjòQ«òö
iû]^-bqKê I bûa-bqKê c]ý @û_Y cûdûa¡ ùaûfò KjòQ«òö bqcûù^
ùKCñ @aiÚûùe _j*òùf ‘cûdûcêq’ c]ýùe MYòZ ùjùa?
aûaûRú—bqRúa^ @ûe¸ ùjùf jó Rúa ‘cûdûcêq’ ùaûfò @bòjòZ
jê@«ò; Kò«ê bqò-iû]ê _eò_Kß @aiÚûùe jó ‘aÉêZü cûdûcêqò’ jêGö Zû’
_ìaðeê ùKak ‘Êeì_MZ-cûdûcêqò’ ùjûA[ûGö iÚík I fòwgeúe iμì‰ðeìù_
aòzò^Ü ùjùf ‘aÉêZü cûdûcêqò’ jêGö iû]^bqòe @^êgúk^ Keê Keê
bûabqò C\òZ jêGö bûabqòùe \éXeìù_ @aiÚòZ [ûA iÚíkgeúe I
fòwgeúeKê ZýûM Kùf PòZþgeúeùe iÚòZò jêGö @ZGa iû]^bqò
icdùe cûdòK\gû eùj; bûabqòe _âûe¸ùe c]ý ùi \gû iμì‰ðeìù_
\ìe jêG ^ûjóö GA \êA @aiÚûKê aòPûe Keò ‘iû]Kbq’ I ‘bûabq’uê
cûdû-KakòZ _û*_âKûe Rúa c]ýùe MYû~ûAQòö aòhdú I cêcêlêcûù^
Gjò _û*_âKûe Rúa c]ýùe @agý _eòMYòZö cêqcûûe cûdûcêqò
ùKak jeòbqò \ßûeû jó iò¡ jêGö Rúa @_eû]ú ùjûA cûdûa¡ ùjûAQòö
‘cêñ Ké¾\ûi’ GjûKê bêfò~òaû jó cìk @_eû]ö Ké¾Ké_û aýZúZ @_eû] \ìe
jêG ^ûjóö @ZGa Zûu Ké_û aò^û cûdûeê cêq ùjaûe i¸ûa^û ^ûjóö mû^ú-
iμâ\ûd aògßûi Ke«ò, ‘ùKak’ mû^ \ßûeû cêqò ùja—Kò«ê ùijò aògßûi
iμì‰ð ^òeû]ûeö Ké¾Ké_û aýZúZ cûdûeê K\û_ò cêqò còk_
ò ûeòa ^ûjóö @ZGa
gâúc\þ bûMaZùe ù\aZûù_âûq \êAUò ùgæûK còkò[ûG—
ù~$ù^ý$eaò ¦ ûl aò c ê q cû^ò ^
Éß~ýÉbûaû\aògê¡aê¡düö
@ûeê j ý Ké ù zâ Y _eõ _\õ ZZü
_ Z « ý ù ] û $ ^ û \ é Z ~ ê h à \ x â d ü ö ö (12)
278 ùR÷ a ]cð i¯\g
Z[û ^ ùZ cû]a ZûaKûü Kß P ò \ þ

bâ g ý«ò cûMð û Zþ Zß d ò a¡ùiøjé \ ûüö
Zß d ûbò M ê ¯ û aò P e«ò ^ò b ð d û
aò ^ ûdKû^úK_cì ¡ ð i ê _â ù bûöö (13)
(gâú. bû. 10/2/32-33)
aâR^û[—cûdûcêqRúa ùKùZ_âKûe?
aûaûRú—cûdûcêqRúa \êA_âKûe,—’^òZýcêq’ I ‘a¡cêq’ö
ù~Cñcûù^ K\û_ò cûdûa¡ ùjûA^ûjûñ«ò, ùicûù^ ‘^òZýcêq’ö ùicûù^
c]ý \ê A _â K ûe—Hgß ~ ð ý MZ-^ò Z ýcê q I cû]ê ~ ð ý MZ-^ò Z ýcê q ö
Hgß~ýð MZ-^òZýcêqRúa _eùaýûc_Zò (^ûeûdY)u _ûhð\ I _eùaýûciÚ
(ùa÷KêY×iÚ) cìkiuhðYu KòeY-KYö cû]ì~ðýMZ-^òZýcêqRúa ùMûùfûK-
aé¦ûa^^û[ Ké¾u _ûhð\ö ùicûù^ ùMûùfûK aé¦ûaîÚ akù\au
KòeY-KYö
a¡cêq-Rúa Zò^ò_âKûe—Hgß~ðýMZ, cû]ê~ðýMZ I aâjàùRýûZòMðZö
iû]^Kûùk ù~Cñ c ûù^ Hgß ~ ð ý -_â ò d , ùicûù^ _eùaýûc^û[u
^òZý_ûhð\u ij iûùfûKý _û@û«òö iû]^Kûùk ù~Cñcûù^ cû]ê~ðý-_âòd,
ùcûl-fûb _ùe ùicûù^ ^òZý-aé¦ûa^ ]ûcùe ùiaûiêL ùbûM Ke«ò;
ù~Cñ c ûù^ iû]^Kûkùe @ùb\-@^ê i §û^ùe Z_ô e , ùicûù^
ùcûlfûb ijòZ aâjà-iû~êRýeì_K iað^ûgKê _û@û«òö
aâR^û[—ù~Cñcûù^ ùMû÷eKòùgûeu GKû« bq, ùicûûe Pec
MZò K’Y?
aûaûRú—Ké¾ I ùMû÷eKòùgûe—G \êùjñ _é[K¨ Z©ß ^êjñ«ò, Cbd
jó c]êe eie @ûgâdö ùb\ cûZâ GZòKò, cû]ê~ðýeiùe \êAUò _âùKûÂ
(12)
ùj Kck^d^! @^¥ ù~Cñcûù^ ^òRKê aòcêq ùaûfò @bòcû^ Ke«ò Zêc Vûùe
ùicûû bûa @É ùjûA[òaûeê ùicûûe aê¡ò aò gê¡ ^êùjñö ùicûù^ Kézâ iû]^ \ßûeû
_ec_\Kê PXÿò Zêc _û\_\àKê @^û\e Keòaû ùjZê @]ü_ZòZ jê@«òö
(13)
ùj cû]a! ù~Cñcûù^ Zêc bq I ZêcVûùe ~ûjûu ùiû÷jû\ð a§û ùjûAQò, ùicûù^
ùi_eò K\û_ò bqò cûMðeê bâÁ jê@«ò ^ûjóö Zêc \ßûeû iêelòZ ùjûA, ùj _âùbû! ùicûù^
aò^ûdKu ùi^û_Zòcûû cÉKùe _û\ eLò ^òbðd ùjûA aòPeY Ke«òö
@Qò; cû]ê~ðý I J\û~ðýö Z^à]ýeê ù~CñVûùe cû]ê~ðý _âak, ùiVûùe

Ké¾-Êeì_ aòeûRcû^ I ù~CñVûùe J\û~ðý _âak, ùiVûùe ùMû÷eûw-
Êeì_ aòeûRcû^ö cìk-aé¦ûa^ùe c]ý Ké¾-_úV I ùMû÷e-_úV ^ûcùe
\êAUò _é[Kþ _âùKûÂ @Qòö Ké¾-_úVùe ‘cû]ê~ðý-_â]û^ J\û~ðý’ bûa
_ûA[òaû ^òZýiò¡ I ^òZýcêq _ûhð\cûù^ Ké¾u MY; ùiA ^òZýiò¡ I
^òZýcêq _ûhð\cûù^ jó ùMû÷e_úVùe ‘J\û~ðý-_â]û^ cû]ê~ðý’ ùbûM
KeêQ«òö ùKû÷Yiò-iÚùk ùicûù^ Êeì_aì¥j\ßûeû Cbd _úVùe a©ðcû^
ej«ò; _êYò ùKû÷Yiò iÚùk ùMûUòG Êeì_ùe ùMûUòG _úVùe jó ej«òö
iû]^Kûkùe ù~Cñcûù^ ùKak ùMû÷e-C_ûiK, iò¡òKûkùe ùicûù^
ùKak ùMû÷e_úVùe ùiaû Ke«ò; iû]^Kûùk ù~Cñcûù^ ùKak Ké¾-
C_ûiK, iò¡òKûùk ùicûù^ ùKak Ké¾_úVùe ùiaû Ke«òö iû]^
Kûkùe ù~Cñcûù^ Ké¾ I ùMû÷e Cbd Êeì_e C_ûiK, iò¡òKûùk
ùicûù^ \êAUò Êeì_ _ûA Cbd Ké¾_úVùe I ùMû÷e_úVùe ~êM_Zþ
ùiaû Ke«òö Gjû jòñ ùMû÷e-Ké¾u @Pò«ý-ùb\ûùb\e _ec ejiýö
G _~ðý« cûdûcêq @aiÚûe C_ù\g gêYò aâR^û[ @ûC ^òRKê i¸ûkò
_ûeòùf ^ûjó; bûaûùagùe aé¡ùa÷¾au PeYùe KòQòlY _Wÿòejòùfö
aûaûRú cjûgd @gî_ì‰ð ù^Zâùe aâR^û[uê CVûA \éX@ûfòw^ Kùfö
@ù^K eûZò ùjûA~ûA[òfû, aûaûRú cjûgdu Vûeê aò\ûd ùÂ aâR^û[
NeKê ùèòùfö eûÉûùe Rúae MZò-aòhdK Pò«û _âak ùjûACVòfûö
(aâR^û[) Nùe _j*ò ùbûR^-icdùe ùRùRcûuê Kjòùf,—
ùRùRcû! Zêùccûù^ ~\ò ùcûùZ Nùe ù\LòaûKê PûjêñQ, ùZùa ùcû
aòaûj-i´§Kê iÚMòZ eL Gaõ aûYúcû]aKê @ûC _âgâd \ò@ ^ûjó—ùi
ùcûe _ec gZî; KûfòVûeê cêñ @ûC Zû ijòZ K[û-aû©ûð Keòaò ^ûjó,
Zêùccûù^ c]ý @ûC Zûjûe @û\e Ke ^ûjóö
aâR^û[u ùRùRcû aê¡òcZú [òùfö ùi Pò«ûKùf, aâR^û[e ù~Cñ
bûa ùjûAQò, ùi[òùe aòaûj_ûAñ ~\ò Zû C_ùe @]òK ùRûe \ò@û~ûG,
ùZùa ùi jêGZ Ne QûWÿò Kûgú, ^Zêaû aé¦ûa^ Pûfò~a
ò ö ùZYê aûYúcû]a
ijòZ ùjûA[òaû Kù[û_K[^ I aâR^û[e K[û aòPûe Keò ùi aòaûj_âÉûa
iÚMòZ eLòaû_ûAñ iÚòe Kùfö ~ûjû VûKêeu Azû, Zûjû jó ùjCö
öö i¯\g @]ýûd icû¯öö
280 ùR÷ a ]cð @Áû\g
@Áû\g @]ýûd
_â ù cdû«Mð Z ùb\ûùb\-aò P ûe
aûYúcû]a @Zògd \êÁ _âKéZòe aýqò [òfûö aâR^û[ \ßûeû ZòeÄéZ

ùjûA ùi cù^ cù^ aòPûeòfû, aâR^û[ ùcûùZ ZòeÄûe KeòQò; VòKþ
@Qò; cêñ aâR^û[Kê Gaõ Zû ijòZ ùijò aûaûRú-\kKê c]ý ù\Lòùâòö
@ûC ùKùZK \êÁ _âKéZòe ùfûKu ijòZ cògò aâR^û[Kê bfKeò _òUòaû
_ûAñ ùi hWÿ~ª Kfûö iÚòe ùjfû, aâR^û[ eûZòùe cûdû_êeeê ùèê[òaû
ùaùk eûÉûùe flàY-Xÿò_ _ûL ^òRðîÚû^ùe ZûKê _òUû~òaö ùKû÷Yiò
iìZâeê aâR^û[Kê ùi Lae c]ý còkòMfûö ùi aûaûRú cjûgdu ijòZ
_eûcgð Keò iÚòe Kfû, _âùZýK \ò^ @ûC cûdû_êe @ûiòa ^ûjòñ Gaõ
ù~Cñ\ò^ @ûiòa \ò^ùe jó @ûiòa I iûwùe RùY akòÂ aýqòKê @ûYòaö
aâR^û[ue KòQò _âRû [òùfö ùicûû c]ýùe jeúg¨ ùWûc ^ûcK
RùY ]êe§e fûVò@û (fûVò PûkK) [òfûö aâR^û[ ZûKê WûKò Kjòùf,—
Gùa cêñ UòKòG aò_\ùe _WÿòQò, Zêùc ~\ò UòKòG iûjû~¥ Ke«, Zû ùjùf
cêñ ùiA aò_\eê elû _û@û«òö
jeúg¨ Kjòfû—VûKêe! Zêc _ûAñ cêñ _âûY ù\aûKê _âÉêZö @ûmû ù\A
ù\L«ê, cêñ Gùa ~ûA Zêc gZîKê cûeò ù`û_ûWÿò ù\aòö
aâ R ^û[ Kjò ù f—aûYúcû]a ajê Z \ê Á Êbûae; ùi ùcûe
@cwk-ùPÁû KeêQò; Zû’ C_ôûZeê cêñ gâúaûi-@w^ùe [òaû ùa÷¾acûû
_ûùL ~òaûKê iûji Keò_ûeê ^ûjóö cûdû_êeeê ùèòaû eûÉûùe KòQò
ùfûKu ijòZ cògò ùi ùcûùZ _òUòa ùaûfò ù~ûR^û KeòQòö
jeúg¨ Kjòfû—VûKêe! Zêc jeòg¨ a*ò[òaû _~ðý« bd K’Y?
ùaû]jêG ùcûe GA fûVòUû ùiA \êÁ aûYúcû]ae cêŠùe jó _Wÿòa; ùi
@]ýûd _â ù cdû«Mð Z ùb\ûùb\-aò P ûe 281
~ûjû jC VûKêe¨! Zêùc gâúaûi-@w^Kê ~òaûùaùk ùcûùZ iûwùe

ùÂ~òa; cêñ ù\Lòaò ùKûC _ê@ Zêce K’Y KeêQò,—cêñ GKû jó gùjRYe
Kûc Keòaòö
jeúg¨ ùWûc ijòZ Gbkò _eûcgð Keò aâR^û[ \êA-Pûeò \ò^ùe
[ùe gâúaûi-@w^Kê ~ûC[òùfö ùiVûùe @]òK icd ejò_ûeê ^[òùfö
Z©ßK[û @ûùfûP^û ùjûA_ûeê ^ûjòñ ùaûfò c^ bûeú \êüLö \g ùKûWÿòG
\ò^ G_eò @ZòaûjòZ ùjC ^ ùjCYê \êÁ_âKéZò aûYúcû]a i_ðûNûZùe
ceòMfûö Zû’e céZýêLae _ûA aâR^û[ c^Kê c^ aòPûe Kùf—ùa÷¾a
@_eû] `kùe K’Y Zû’e G_eò MZò ùjfû? _êYò c^ùe aòPûe Kùf,
@\ý aû±gZûù« aû cé Z ýê ù a÷ ð _â û Yò ^ ûõ ]î a üü’(1) (bû. 10/1/38) ö
‘@\ý
Zû’e _ecûdê ùgh ùjfû, ùZYê ùi ceòMfûö Gùa _âZýj gâúaûiûw^
~òaûe aû]û ùcûe \ìe ùjfûö
ùi\ò^ i§ýû _ùe aâR^û[ gâúaûi@w^Kê ~ûA aûaûRú cjûgduê
\ŠaZ _âYûc Keò Kjòùf—@ûRòVêñ cêñ _âZò\ò^ @û_Yu _ûLKê @ûiò_ûeòaò,
ùcûe _âZòa§K Êeì_ aûYúcû]a G RMZ QûWÿò Pûfò~ûAQòö
KeêYûcd aûaûRú cjûgd ùiA @^ê\òZaòùaK aûYúcû]ae céZýê
Lae _ûA \êüL _âKûg Kùfö
Zû’ _ùe UòKòG iÚòe ùjûA Kjòùf,—‘ÊKcð ÊKcð`kbêKþ _êcû^þ’, (ùP÷.
P. @. 2/163 cjû_âbêu aûKý)—_êeêh ^òR Kcðe `k ùbûM Kùeö
Rúa Ké¾u \ûiö Ké¾ Zû’Kê ù~CñVûKê _VûAùa, ùi ùiVûKê ~òaö aûaû!
Zêc c^ùe @ûC KòQò ùKæg ^ûjó Z?
aâR^û[—ùcû c^ùe ùKak GA ùKæg ù~, @û_Yu C_ù\gûcéZKê
KòQò \ò^ ]eò _òA_ûeê ^ûjó; ùi[ò_ûAñ jé\d aýûKêk ùjCQòö @ûRò
‘\gcìk’e @agòÁ C_ù\g gêYòaûKê PûjêñQòö Ké_û Keò aêSûA \òò@«êö
aûaûRú—cêñ Zêc _ûAñ iað\û _âÉêZ @Qò; Zêùc ùKCñ_~ðý« gêYò[òf I
Zûjû gêYò Zêc c^ùe ùKCñ _âgÜ RûMòQò Kêjö
aâR^û[—ùMû÷eûw cjû_âbê RMZKê ~ûjû gòlû ù\AQ«ò, ùiA
gê¡cZe ^ûc K’Y? _ìað-_ìað @ûPû~ðýcûù^ @ù\ß÷Zaû\, ù\÷ßZaû\,
(1)
@ûRò ùjC aû gùjahð _ùe ùjC, _âûYúcûûe céZýê ^ò½òZ, Gjû ]îa iZýö
gê ¡ ûù\ß ÷ Z aû\, aò g ò Á ûù\ß ÷ Z aû\, ù\ß ÷ Z ûù\ß ÷ Z aû\—GAiaê cZKê
gòLûAQ«òö ùMû÷eûw cjû_âbê K’Y GAiaê cZ c]ýeê ùKû÷YiòUòKê ÊúKûe
KeòQ«ò, ^û @^ý _é[Kþ-cZ gòLûAQ«ò? iμâ\ûd-_âYûkú _âiwùe @û_Y
KjòQ«ò, ùMû÷eûw cjû_âbê aâjà-iμâ\ûdbêq; Zûjû ùjùf K’Y Zûuê
c]ßûPû~ðýu _âKûgòZ ù\÷ßZaû\e @ûPû~ðý ùaûfò cû^òaûKê ùja, ^û @ûC
KòQò?
aûaûRú—aûaû! Zêùc \gcìke @ÁcùgæûK gêY—
jùeü gùqü iað õ Pò \ Pò \ Lò k õ iýûZþ _eò Y Zò ü
aò a ©ð õ ù^û iZýõ gî Z ò c Zaò e ê ¡ õ Kkò c kcþ ö
jùeùbð \ ûùbù\ø gî Z ò - aò j ò Z -Z©ß õ iê a ò c kõ
ZZü ù_â c Ü ü iò ¡ ò b ð a Zò ^ò Z eûõ ^ò Z ýaò h ùdöö
(@Ác \gcìk)
@[ðûZþ—icÉ PòZ-þ @PòZþ RMZ Ké¾u gqòe _eòYZòö aòa©ðaû\ iZý
^êùjñ; Zûjû KkòKûke ck I gîZòcZ-aòeê¡ (ùa\-aòeê¡); jeòu ùb\
I @ùb\ (@Pò«ý-ùb\ûùb\) gîZò-aòjòZ iêaòck Z©ß; Zûjû \ßûeû ^òZ¥
aòhdùe (^òZ¥Z©ßùe) ù_âce iò¡ò _ì‰ðeìù_ jêGö
‘C_^òh\þ-aûKý’Kê ‘ùa\û«’ Kêjû~ûGö aýûiù\a ùa\û«e @[ðKê
bf eìù_ aêSûAaû _ûAñ ùijò aòhdKê aòbûM\ßûeû @]ýûd-PZêÁd
‘aâjàiìZâ’ eP^û KeòQ«ò, ~ûjûKê ‘ùa\û«-iìZâ’ Kêjû~ûGö aò\ßZþ-cŠkúùe
ùa\û«-iìZâ aòùgh i¹ûê ijòZ @û\éZö ùa\û«-iìZâùe ~ûjû C_\òÁ
@Qò, Zûjû jó ùa\e _âKéZ @[ðö cZûPû~ðýcûù^ ùa\û«iìZâeê ^òR-^òR
cZù_ûhK iò¡û«Kê aûjûe KeòQ«òö
gueûPû~ðý ùa\û«-iìZâeê ‘aòa©ðaû\’e _âPûe KeòQ«òö Zûu
cZùe—aâjàe _eòYZòKê ÊúKûe KeûMùf aâjàe aâjàZß eùj ^ûjó;
@ZGa ‘_eòYûcaû\’ C_~êq (iò¡û«) ^êùjñ, ‘aòa©ðaû\’ jó C_~êq
(iò¡û«)ö aòa©ðaû\e @^ý ^ûc ‘cûdûaû\’ö ùi ùa\-cªcûûeê ^òR
@ûagýKZû^êiûùe Cqò iõMâj Keò aòa©ðaû\Kê _êÁ KeòQ«ò; G[òeê ùaû]
ùjCQò, _eòYûcaû\ _ìaðKûkeê _âPkòZö guePû~ðý aòa©ðaû\Kê iÚû_^
Keò _eòYûcaû\Kê aRð^ Keò[òùfö
aòa©ðaû\ùe i«êÁ ^ ùjûA gâúc^¨ c]ßûPû~ðý ‘ù\ß÷Zaû\’ _âPûe

KeòQ«òö ùi _âùdûR^-@^êiûùe ùa\e Cqòcûûeê _âcûYcû^ iRûWÿò
ù\ß÷Zaû\Kê _êÁ KeòQ«òö ùijò_eò gâúc\¨ eûcû^êRûPû~ðý @ûagýKúd
ùa\Cqò @af´^_ì a ð K ‘aò g ò Á ûù\÷ ß Z -aû\’e _â P ûe Keò Q «ò ö
gâ ú ^ò ´ û\ò Z ýûPû~ð ý @ù^K @ûagýKúd gî Z ò a ûK¥ @af´^_ì a ð K
‘ù\ß÷Zûù\ß÷Zaû\’e _âPûe KeòQ«òö _êYò gâúaò¾êÊûcú c]ý ùKùZK gîZòaûK¥
@af´^_ìaðK ‘gê¡ûù\÷ßZaû\’e _âPûe KeòQ«òö gueûPû~ðýu _âPûeòZ
cûdûaû\ bqò-Z©ßaòeê¡ö Pûeò ùa÷¾aûPû~ðý _é[Kþ _é[Kþ cZ\ßûeû ^òR
^òRe cZaû\Kê bqòcìkK KeòQ«òö gâúc^þcjû_âbê icÉ cZaû\e
iûegòlûKê gîZòaûK¥\ßûeû ~[û~[ iûc¬iý Keò ‘@Pò«ýùb\ûùb\-Z©ß’e
gòlû ù\AQ«òö ùi c]ßûPû~ðýu iμâ\ûdbêq ùjûA c]ý Zûu cZe iûeKê
cûZâ ÊúKûe KeòQ«òö
aâR^û[—_eòYûcaû\ KûjûKê Kj«ò I Zûjû ùKùZ_âKûe?
aûaûRú—_eòYûcaû\ \êA_âKûe, ~[û—‘aâjà-_eòYûcaû\’ I
‘gqò - _eò Y ûcaû\’ö aâ j à - _eò Y ûcaû\e gò l û ùjCQò — @Pò « ý-
^òaòðùghaâjà _eòYZ ùjûA GK @õgùe Rúa I @^ý @õgùe RWÿRMZ
GKùcaû\ßòZúdcþ’(2) (Qû. 6/2/1) GA gîZòaûKý \ßûeû ‘aâjàKê
ùjûAQòö ‘GKùcaû\ß
GKcûZâ aÉê’ ùaûfò ]eû~ûAQò; @ZGa G cZKê c]ý ‘@ù\ß÷Zaû\’
Kêjû~ûG—ù\L, aòKûeKê jó _eòYûc KêjûMfû
gqò-_eòYûcaû\e gòlû ùjCQò—aâjà @aòKéZ @[ðûZþ aâjàe aòKûe
i¸a ^êùjñ; aâjàe @Pò«ý gqò _eòYZ ùjûA Rúagqòeê Rúa I cûdûgqòeê
RWÿ-RMZ _âKûg _ûAQòö Gjò _eòYûcaû\ùe aâjàe aòKûe jêG ^ûjóö
i Z©ß ù Zû$^ý[û-aê ¡ ò a ð ò K ûe AZýê \ ûjé Z üö (3)
(i\û^¦-KéZ ‘ùa\û«iûe’ 59 iõLýû)
(2)
Gjò aògß iéÁòe _ìùað GK @\ßòZúd I iZý Z©ß cûZâ [òfûö
(3)
ùMûUòG iZý-aÉêeê @^ý ùMûUòG iZý-aÉêe C\d ùjùf ZûjûKê aòKûe aû
_eòYûc Kêjû~ûGö ‘aâjà’ ùMûUòG iZýaÉê, ùi[òeê ‘Rúa’ aû ‘cûdòK aâjàûŠ’ eì_K
@^¥ iZýaÉê C_ô^Ü ùjùf ùiA aê¡òKê aòKûe aû _eòYûc Kêjû~ûGö—(@céZ_âaûj-
bûhý)
aòKûe K’Y? Gjû iZý-aÉêVûeê GK @^ý[û-aê¡ò cûZâö \êMÛ \jò
eìù_ aòKéZ jêGö GVûùe \êMÛ eì_KZß; Zûjû \jòeìù_ _eòYZ ùjùf,
ùiA (\jò eì_K) @^ý[û-aê¡òKê ‘aòKûe’ Kêjû~ûGö aâjà-_eòYûcaû\ùe
RMZKê I RúaKê aâjàe aòKûe Kêjû~ûAQòö GA cZUò ^òZû« @gê¡; G[òùe
iù¦j ^ûjóö ^òaðòùgh-aâjà GKcûZâ aÉê—Zûjûe aòKûe ^ûjó; ZûKê
‘aòKûeò’ Kjòùf aÉêiò¡ò jêG ^ûjóö @ZGa aâjà-_eòYûcaû\ ùKû÷÷YiòcùZ
~êqòiwZ ^êùjñö
gqò-_eòYûcaû\ùe ùi_eò ù\ûh ^ûjóö aâjà @aòKéZ ej«ò, Zûue
@NU^-NU^-_Uúdiú gqò ùKCñiÚùk @Yê @õgùe Rúaeìù_ _eòYZ
ùjûAQòò, ùKCñiÚùk Qûdû@õgùe aâjàûŠ eìù_ _eòYZ ùjûAQòö aâjàu Azû
RúaRMZ ùjC; ZZþlYûZþ Zûue _eûgqòòÊeì_ Rúa-gqò @^« Rúa
_âKU Kùfö aâjàu Azû ùjfû-RMZiéÁò ùjC; ZZþlYûZþ _eûgqòe
Qûdûeì_K cûdûgqò GA @iúc RMZKê _âKU Kùf—G[òùe aâjà ^òùR
aòKéZ jê@«ò ^ûjóö ~\ò Kêj, ‘Azû jó GK aòKûe; ùZùa aâjàuVûùe ùiA
aòKûe Kò_eò jêG’? Zûjûe C©e ùjCQò—Zêùc Rúae AzûKê ù\Lò
aâjàu AzûKê c]ý aòKûe KjêQ; Rúa lê\â; Zû’e Azû @^ýgqò-iõÆgðú
(@^ý gqòe iõÆgð _ûG)ö ùi[ò_ûAñ Rúae Azû aòKûe, Kò«ê aâjàu Azû
aòKûe ^êùjñ; aâjàu ^òeuêg Azû jó Zûue Êeì_ö aâjàu gqò Zûu Vûeê
@_é[Kþ ùjûA c]ý _é[Kþö @ZGa aâjàu Azû jó Zûue Êeì_; ùi[òùe
aòKûee iÚû^ ^ûjóö Azû ùjaû cûùZâ jó gqò Kâd
âò ûaZú jêGö gqòe jó _eòYûc
jêG, aâjàu ^êùjñö Gjò iìlà-aòbûM aû aòùaP^ Rúae lê\âaê¡òe @ZúZö
ùKak ùa\-_âcûY \ßûeû jó Zûjû RûYò jêGö
Gùa gqòe _eòYûc ùKcòZò jêG, Zûjû jó aòPû~ðýö lúe ù~_eò \jò
ùjûAQò, Zûjû jòñ ù~ gqò-_eòYûce GKcûZâ _eòPd, Zûjû ^êùjñ; ~\òI
_âûKéZaÉê \ßûeû @_âûKéZ-Z©ße C\ûjeY iμì‰ðeìù_ ^ûjó, Z[û_ò Zûjû
ùKû÷Yiò @õgùe C\ûjéZ ùjûA @_âûKéZ-Z©ßKê ÆÁ Keò_ûùeö GYê
Kêjû~ûAQò,—‘_âûKéZ Pò«ûcYò ^û^û-eZÜeûgò _âia Keò c]ý @aòKéZ
eùj’;(4) @_âûKéZ-Z©ßùe Bgßeu iéÁòKê ùijò_eò RûYö ^òR @Pò«ý-

gqò \ßûeû AzûcûùZâ @^«-Rúacd RúaRMZ Gaõ PZêŸðg-ùfûKû«MðZ
@^«-aâ j à û Š ié Á ò Keò c]ý _eùcgß e iμì ‰ ð aò K ûegì ^ ý ej«ò ö
‘aò K ûegì ^ ý’ g±\ß û eû cù^ Keò a û CPò Z ^ê ù jñ ñ ù~, ùi ùKak
^òaðòùgh;—aéj\þaÉê aâjà iað\û hùWÿ÷gß~ðý_ì‰ð bMaZþ-Êeì_ö Zûuê
ùKak ^òaòðùgh Kjòùf Zûu PòZþgqòKê @ÊúKûe jêGö @Pò«ý-gqò \ßûeû
ùi ^òZý iaòùgh I ^òaòðùgh; aâjàKê ùKak ^òaðòùgh cYòùf Zûu
@¡ðÊeì_Kê cûZâ ÊúKûe jêG Gaõ Z\¨\ßûeû aâjàe _ì‰ðZû jû^ò _ûGö
_eZ©ßùe ‘@_û\û^’, ‘KeY’ I ‘@]òKeY’ eì_K Zòù^ûUò KûeK @Qò
ùaûfò gîZòcûù^ a‰ð^û KeòQ«ò, ~[û—
~ùZû aû Acû^ò bìZû^ò Rûdù«, ù~^ RûZû^ò Rúa«ò,
~Zþ _ â d «ýbò i õaò g «ò , Z\þ a ò R ò m ûiÊ Z\þ a â j à ö ö
(ùZ÷. béMê, 1 @^ê)
@[ðûZþ ‘~ûjû Vûeê GA bìZcûù^ RûZ (C_ô^Ü) jê@«ò’—GA

aûKý\ßûeû Bgßeu ‘@_û\û^’-KûeK©ß iò¡ ùjûAQò; ‘RûZcûù^ ~ûjûu
\ßûeû RúaòZ @Q«ò’,—GA aûKý\ßûeû Bgßeu ‘KeY’-KûeKZß iò¡
ùjûAQò; ‘ù~CñVòKò _âdûY I _âùag Ke«ò’ Zûuê RûYòaûKê Azû Ke; ùi
aâjàö,—GA aûKý \ßûeû Bgßeu ‘@]òKeY’-KûeKZß iò¡ ùjûAQòö
Gjò Zò^ò flY \ßûeû _eZ©ß aògòÁ ùjûAQ«ò—Gjû jòñ Zûu aòùgh;
@ZGa bMaû^þ iað\û iaòùgh; (~ûjûu aòhdùe _PûeêQ,—ùi jó
aâjà)ö Rúa-ùMûÊûcú bMaZþ-Z©ß aòPûeùe KjòQ«ò,—
(4)
aÉêZü _eòYûcaû\ ùiA Z’ _âcûYö ù\ùj @û™aê¡ò jd aòaù©ðe iÚû^öö
@aò P ò « ý gqò ~ ê q gâ ú bMaû^þ ö Azûd RMZ-eì ù _ _ûd _eò Y ûcöö
Z[û_ò @Pò « ý gùqý jd @aò K ûeúö _â û Ké Z Pò « ûcYò Zûùj \é Á û« ]eò ö ö
^û^û eZÜ e ûgò jd Pò « ûcYò ùj÷ ù Zö Z[û_ò j cYò eùj Êeì ù _ @aò K é ù Zöö
_â û Ké Z aÉê ù Z ~\ò @Pò « ýgqò jdö Bgß ù e @Pò « ý-gqò - Aù[ Kò aò i à d öö
(ùP÷. P. @û. 7/123-127)
GKùca _ecõ Z©ß õ Êûbûaò K ýûPò « ý-gqýû
iað ù \÷ a Êeì _ -Z\ï _ ùa÷ b a-Rúa-_â ] ûêì ù _Y
PZê ¡ ûð a Zò Â ùZ, iì ~ ð û «ecŠkiÚ ò Z ùZR Aa
cŠk Z\þ a jò M ð Z -Z\â g à ò - ZZþ _ â Z ò z aò - eì ù _Yöö
@[ðûZþ, _ecZ©ß GK—ùi ÊûbûaòK @Pò«ýgqòiμ^Ü; ùijò gqò\ßûeû
ùi iað\û Êeì_, Z\ï_-ùa÷ba, Rúa I _â]û^—GA PZê¡ðûeìù_
(PûùeûUò Êeì_ùe) @aiÚû^ Ke«òö iì~ðýcŠkiÚòZ ùZR, cŠk, ùijò
cŠke aûjûùe [ò a û iì ~ ð ý egà ò I Zûjûe _â Z ò z aò @[ð û Zþ \ì e MZ
_âZò`k^—GA @aiÚûe Kò*òZ¨ C\ûjeY cûZâö
iyò\û^¦-cûZâ aòMâj jó Zûjûu ‘Êeì_’ö Pò^àd ^ûc, ]ûc, iwú I
aýajû~ðý icÉ C_KeY jó Zûu ‘Êeì_-ùa÷ba’ö ^òZýcêq, ^òZ¥a¡
@^« Rúa jó @YêPòZþ @ûgâdö cûdû-_â]û^ I ZZþKéZ icÉ RWÿ iÚík I
iìlàRMZ jó ‘_â]û^’ g±aûPýö Gjò PZê¡ûð-_âKûg ù~_eò ^òZý, _ec-
Z©ße GKZß c]ý ùijò_eò ^òZýö G \êAUò _eÆe ^òZý-aòeê¡ aýû_ûe
Kò_eò GKû iû[òùe ejò_ûùe? Zû’e C©e ùjCQò,—Rúa-aê¡ò iiúc;
^òR aê¡ò akùe ùi Zûjû RûYò_ûeòa ^ûjóö _eùcgßeu @Pò«ý-gqò \ßûeû
Zûjû i¸aö
aâR^û[—‘aòa©ðaû\’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—ùa\ùe aòa©ð i´§ùe ù~Cñ aòPûe @Qò, Zûjû aòa©ðaû\
^êùjñö gueûPû~ðý ‘aòa©ð’ g±e ù~Cñ @[ð KeòQ«ò, ùi[òùe ‘aòa©ðaû\’
I ‘cûdûaû\’ GK ùjûA~ûAQòö ‘aòa©ð’ g±e ùa÷mû^òK @[ð ùjCQò,—
@Z©ß ù Zû$^ý[ûaê ¡ ò a ò ð a ©ð AZê ¥ \ûjé Z üö
(i\û^¦KéZ ‘ùa\û«iûe’ 49 iõLýû)
@[ûðZþ ù~Cñ aÉê ~ûjû ^êùjñ, ZûKê ùijò aÉê ùaûfò _âZúZ KeûAaûe
^ûc ‘aòa©ð’ö @[ðûZþ ùMûUòG aÉêùe @^ý aÉêe _âZúZò (bâc) ùjaûe
^ûc aòa©ðö Rúa PòZþKY aÉê, Kò«ê ùbû÷ZòK iÚík I fòw ù\j\ßûeû @ûa¡
ùjûA bâcagZü iÚík I fòw geúeKê ‘cêñ’ ùaûfò bûùaö Zûjû jó Z©ßmû^-
gì^ý @^ý[û-aê¡òö ~[û—ùKjò bûùa, cêñ ‘i^ûZ^’ b…ûPû~ðýe _êZâ
‘ecû^û[’ b…ûPû~ðý; ùKjò aû bûùa, cêñ aògê-PŠûke _êZâ iû]ê-PŠûkö
G_eò bûa^û ^òZû« bâc_ì‰ðö PòZþKY-Rúa ecû^û[-b…ûPû~ðý ^êùjñ Kò

iû]ê-PŠûk ^êùjñö ù\jùe @ûZà-aê¡ò ùjûA[òaûeê G_eò _âZúZò ùjCQòö
e{êùe i_ðbâc I gêqòùe eRZbâc (gûcêKûùe eì_ûe bâc) c]ý Gjò_eò
GK C\ûjeYö @ZGa G iaê C\ûjeY \ßûeû cûdòK-ù\jùe @û™-aê¡ò
eì_K aòa©ð (bâc)Kê \ìe Keòaû _ûAñ ùa\ùe _eûcgð \ò@û~ûAQòö
cûdûaû\úcûù^ ùa\e ~[û[ð Zû_ô ~ ð ý _eò Z ýûM_ì a ð K GK_â K ûe
ùKû÷ZêKûaj (jûiýûÆ\) ‘aòa©ðaû\’ iÚû_^ KeòQ«òö ‘cêñ aâjà’—Gjû jó
Zû©ßòK aê¡ò, Zûjûe @^ý[û aê¡ò ‘cêñ Rúa’ Gjò bûa^ûKê ùicûù^ ‘aòa©ð’
KjòQ«ò; aÉêZü ùi_eò aòa©ðaû\ \ßûeû iZýe ^ò‰ðd jêG ^ûjóö aÉêZü
aòa©ðaû\ gqò-_eòYûcaû\e aòùeû]ú ^êùjñ, Kò«ê cûdûaû\úu aòa©ðaû\
^òZû« jûiýûÆ\ö cûdûaû\úu aòa©ðaû\ @ù^K_âKûe;—ùi[òc]ýeê
‘Rúa-bâc \ßûeû aâjàe RúaZß’, ‘_âZòaò´òZ ùjaû \ßûeû aâjàe RúaZß’ Gaõ
‘Ê_Üùe aâjàVûeê _é[Kþ _é[Kþ Rúae I GA RMZe aâjàVûeê AZe
ùaû]’—Gjò Zò^ò_âKûe aòa©ðaû\ aòùgheìù_ _âPûeòZö G_âKûe
aòa©ðaû\ iZý ^êùjñ, Gjû ùa\-_âcûY-aòeê¡ö
aâR^û[—cûdûaû\ K’Y, cêñ Zûjû aêSò_ûeê^ûjóö Ké_û Keò aêSûA
\ò@«êö
aûaûRú—]ýû^ ù\A gêYòùf aêSò_ûeòaö cûdûgqò Êeì_gqòe
QûdûcûZâ; PòZþ RMZùe Zûjûe _âùag ^ûjóö ùiA cûdûgqò GA
RWÿRMZe @]òKZâðúö Rúa @aò\ýû-bâceê ùbû÷ZòK-RMZùe _âùag KeòQòö
PòZþ-aÉêe ÊZª i©û I ÊZª-gqò @Qòö Kò«ê cûdûaû\ aÉêZü Zûjû cûù^
^ûjòöñ cûdûaû\ Kùj,—‘Rúa jó aâj’à ö cûdûe Kâdò ûùjZê ùi aâjV
à ûeê _é[Kþ
ùjûAòQò; cûdûe ijòZ i´§ [òaû _~ðý« Zû’e RúaZß eùj Gaõ cûdû-
i´§ \ìe ùjaû cûùZâ jó Zû’e aâjàZß `êUò CùVö cûdûVûeê _é[Kþ bûùa
PòZþKYe iÚòZò ^ûjó; @ZGa Rúae ùcûl jòñ—aâjà ijòZ ^òaðûYö Gjò_eò
cûdûaû\ gê¡-Rúae i©ûKê cûù^ ^ûjó Gaõ Kùj,—“bMaû^þ cûdûgâòZ
ùjûA[òaûeê RWÿRMZKê @ûiòùf Zûuê cûdûe @ûgâd ùâûKê _ùWÿö ùi
GK cûdòK-geúe MâjY ^ Kùf RWÿRMZùe @aZú‰ð ùjûA_ûeòùa ^ûjó;
KûeY aâjàûaiÚûùe ùi ^òeûKûe, Zûue ùKû÷Yiò aòMâj ^ûjó; BgßeûaiÚûùe
Zûue cûdòK-aòMâj [ûG; @aZûecûù^ cûdòK-geúe ùN^ò RMZùe
@aZú‰ð ùjûA aWÿ-aWÿ Kû~ðýcû^ Ke«ò; _êYò cûdòK-geúeKê GA
RMZùe eLò Ê]ûcKê Pûfò~û@û«òö” cûdûaû\úcûù^ bMaûû _âZò @Ì
@^êMâj Keò Rúa I Bgßeu @aZûe c]ýùe Kò*òZ¨ ùb\Kê cû^òQ«òö Zûjû
ùjCQò, ‘Rúa Kcð-_eZª ùjûA iÚík ù\j _ûG Gaõ Zû’ Azû aòeê¡ùe
KcðùiâûZe _âaûjùe Reû, ceY I R^à ùâû _ûAñ aû]ý jêG; Bgße
ùÊzûùe cûdòK geúe, cûdòK C_û]ò, cûdòK ^ûc I cûdòK MêY @û\ò MâjY
Ke«ò; Zûu Azû ùjùf ùi G iaêKê QûWÿò gê¡ùP÷Z^ý ùjûA _ûe«ò;
Bgße Kcð Ke«ò, Kò«ê Kcð`ke @]ú^ ^êjñ«ò’—GAiaê cûdûaû\úue
@iZþ iò¡û«ö
aâR^û[—ùa\ùe K’Y ùKû÷Yiò iÚû^ùe G_eò cûdûaû\e CùfäL
@Qò?
aûaûRú—^û! ùa\ùe ùKû÷Yiò Vûùe G_eòò cûdûaû\e CùfäL
^ûjóö cûdûaû\ ùaû÷¡]cðùe @Qòö _\à_êeûYùe Kêjû~ûAQò—
cûdûaû\cizûÈõ _â z ^Ü ù aø¡cê P ¥ùZö
cùd÷ a aò j ò Z õ ù\aò Kùkø aâ û jà Y eì _ ò Y ûöö
(_\à-_ê. C. L. 236 @]ýûd, 7 ùgæûK)
cjûù\a Ccûu _âgÜe C©eùe KjêQ«ò—ùj ù\aú! cûdûaû\
@Zý« @iZþ-gûÈ I _âz^Ü ùaû÷¡cZcûZâö ùa÷÷\òK-aûKýe @ûaeYùe
Zûjû _âz^Übûùa @û~ðýcûû ]cðùe _âùag KeòQò; KkòKûkùe cêñ jó
aâûjàY-eì_ ]eò Gjûe aò]û^ KeòQòö
aâ R ^û[—_â ù bû! ù\aù\a cjûù\a ùa÷ ¾ a-_â ] û^
(ùa÷¾aûMâMYý)ö ùi KûjóKò G_eò Leû_ Kû~ðý Kùf?
aûaûRú—cjûù\a bMaûû MêYûaZûeö @iêecûù^ bqò_[ ùN^ò
iKûcbûùa Zûuê _ìRò ^òR ^òR \êÁ CùŸgý i`k KeòaûKê ùPÁû Kùfö
Zûjû ù\Lò bqa›k bMaû^þ iekjé\d Rúacûû _âZò \dû\âð ùjûA
aòPûe Kùf, Gjò @iêecûù^ bqò_[Kê bâÁ Keò bqcûûê KÁ ù\CQ«òö
ùi[ò_ûAñ bqò-_[Kê elû Keòaû CPòZö GYê ùi cjûù\auê WÿûKò
Kjòùf,—ùj gù¸û! Zûci-_âaé©òeZ @iêecûûê ùcûe gê¡bqò

gòLûAùf, Rúa-RMZe cwk ùja ^ûjóö Zêùc ùicûûê ùcûjòZ Keòaû
_ûAñ G_eò GK gûÈ _âPûe Ke, ~ûjû ùcûùZ ùMû_^ eLò cûdûaû\Kê
_âKûg Keòa; @iêe-_âaé©ògúk aýqòcûù^ gê¡bqò-_[ QûWÿò ùiA
cûdûaû\Kê @ûgâd Kùf ùcûe ijé\d bqcûù^ ^òüiõgd gê¡bqòei
@ûÊû\^ Keò_ûeòùaö _ec-ùa÷¾a cjûù\a G_eò KVò^ bûe ajòaûKê
_â[ùc \êüL _âKûg Kùf; Kò«ê bMaûû @ûmû RûYò C_~ðêq cûdûaû\
_âPûe Kùfö @ZGa ùiA Kû~ðýZü RM\þMêeê cjûù\aue ùKû÷Yiò ù\ûh
^ûjóö ù~Cñ _eùcgßeu Azûùe RMZ-PKâ iêÂê eìù_ PûfêQò Gaõ ~òG
RMZe cwk _ûAñ jûZùe iê\gð^-PKâ ]eòQ«ò, Zûu @ûmûùe ùKCñ
cwk ^òjòZ @Qò, Zûjû ùKak Zûuê jó RYûö _âbêu @ûmû_ûk^ jó @]ú^
ùiaKe GKcûZâ K©ðaýö ùi[ò_ûAñ ùa÷¾acûù^ cûdûaû\-_âPûeK
cjûù\au @aZûe gueûPû~ðýu Vûùe ùKû÷Yiò ù\ûh ù\L«ò ^ûjóö Gjò
aòhdùe gûÈ-_âcûY, gêY—
Zß û cûeû]ý Z[û gù¸û Mâ j úhýûcò aeõ i\ûö
\ß û _eûù\ø ~ê ù M bì Z ß û Kkdû cû^ê h û\ò h ê ö ö
ÊûMùc÷ ü KÌò ù Z÷ É ß * R^û^þ c\þ a ò c ê L û^þ Kê e ê ö
cûõ P ùMû_d ù~^ iýûZþ ié Á ò ù eùhû©ùeû©eûöö (5)
(_\à_êeûY C. L. 71 @]ýûd, 106-107 ùgæûK I ^ûe\_*eûZâ. 4/
2/29-30)
_êYò aeûj _êeûYùe—
(5)
gâúaò¾ê Kjòùf—ùj gù¸û! cêñ (Êdõ bMaû^þ ùjûA c]ý ù~_eò @iêe-ùcûj^
_ûAñ @^ýû^ý ù\aZûcûûê _ìRû KeòQò) ùijò_eò ZêcKê _ìRò ZêcVûeê ae MâjY Keòaòö
Zêùc Kkò~êMùe c^êhý @û\òu c]ýùe Kkû\ßûeû @aZú‰ð ùjûA KÌòZ ^òR @ûMccûû
\ßûeû ùfûKuê ùcû Vûeê aòcêL Ke Gaõ ùcûùZ ùMû_^ Ke ~ûjû\ßûeû (ùcû fúkû _êÁò
_ûAñ RMZùe ajòðcêL) GA iéÁò C©ùeû©e Pûfòaö
Gh ùcûjõ iéRûcýûgê ù~û R^û^þ ùcûjdòhýZòö
Zß * eê \ â cjûaûùjû ùcûjgûÈûYò Kûedöö
@Z[ýû^ò aò Z [ýû^ò \gð d Ê cjûbê R ö
_â K ûgõ Kê e ê Pû™û^c_â K ûg* cûõ Kê e ê ö ö (6)
(aeûj_êeûY)
aâR^û[—cûdûaû\ aòeê¡ùe ùKû÷Yiò ùa\_âcûY @Qò Kò?
aûaûRú—@Lòk ùa\gûÈ jó cûdûaû\-aòeê¡ùe _âcûYö @Lòk ùa\
@ù^ßhY Keò cûdûaû\ú Zûjûe _l_ûZú PûùeûUò cjûaûKý aûjûe
KeòQ«ò, ~[û—(K) iaðõ Lkßò\õ aâjà(7) (Qû. 3/14/1), (L) ‘_â _âmû^õ
aâjà’ (G÷Z. 5/3), (M) ‘Z©ß
(8)
Z©ßciò ùgßZùKùZû (9)
ùKùZû’ (Qû. 6/8/7),
(N) ‘@jõ aâjàûiàò’ (10)
(aé, 1/4/10)
(K) iaðõ Lkßò\õ aâjà —GA _â[c cjûaûKýe @[ð ùjCQò—“Gjò
Rúa-RWÿûZàK aògß iaê jó aâjà; aâjà aýZúZ @ûC KòQò ^ûjóö”
ùiA aâjàe aûÉa _eòPd ^òcÜùe \ò@û~ûAQò—
^ Ziý Kû~ðýõ KeYõ P aò\ýùZ ^ ZZþic½ûbý]ôK½ \égýùZö
_eûiý gqò a ð ò a ò ù ]÷ a gï d ùZ Êûbûaò K ú mûâkKâ ò d û Pöö
(11)
(ùgß. C. 6/8)
@[ðûZþ Zûue (ùijò _eaâjà _ecû™ûue) ùKû÷Yiò Kû~ð¥ ^ûjó (Zûue
ùKû÷Yiò Kâòdû _âûKéZ ^êùjñ), ùKû÷Yiò KeY ^ûjó @[ðûZ¨ jÉ-_\-@û\ò A¦âòd
(6)
ùfûKuê ~ûjû ùcûjòZ Keòa, GA cêñ ùiA ùcûj iéÁò KeêQòö ùj cjûaûùjû
eê\â! ùj cjûbêR Zêùc c]ý ùcûj-gûÈcû^ Keû@ö (@Z[¥ I aòeê¡ Z[¥cûûê
ù\Lû@ö @[ðûZ¨ @Z[ýKê Z[ý eìù_ I Z[ýKê @Z[ý eìù_ _âKûg Keö) Zêùc ^òRe
eê\â eì_Kê _âKûg Ke, Gaõ ùcûùZ (ùcûe ^òZý bMaZþ-Êeì_Kê) _âKûg Ke ^ûjóö
(7)
icÉ RMZ jó aâjàö
(8)
_âmû^ jó aâjàö
(9)
ùj ùgßZùKùZû! Zêùc ùijòö
(10)
cêñ aâjà ö
(11)
Zûue Kû~ð¥ ^ûjòñ Kò KeY (Kû~ð¥e iû]^ jÉ, _\ @û\ò A¦âòd) ^ûjóö Zûu
ij icû^ Gaõ Zûu Vûeê @]òK ù\Lû~ûG ^ûjóö Gjûue _eûgqò ùKak aòaò]
ùaûfò gêYû~ûG; Zûjû mû^, ak I Kâòdû_eK Gaõ ÊûbûaòKúö
^ûjó (Zûue ùKû÷Yiò A¦âòd _âûKéZ ^êùjñö) _âûKéZ KeY aò^û jó Zûue
@_âûKéZ fúkû ùjûA[ûGö ùi @_âûKéZ geúeùe ~êM_Z¨ iaðZâ aòeûRcû^
ej«òö ùi[ò_ûAñ Zûu Vûeê ùKjò @]òK Kò Zûu ijòZ icû^ c]ý ùKjò
\òg«ò ^ûjóö Gjûu _eûgqò aòbò^Ü _âKûe gêYû~ûG; Zûjû Êbûa-@^ê~ûdú
mû^gqò, ak-gqò I Kâòdû-gqòö Gjò Zòù^ûUò _â]û^û gqòKê Kâcgü PòZþgqò
aû i´òZþ-gqò, iZþ-gqò aû i§ò^ú-gqò I @û^¦-gqò aû jäû\ò^ú gqò c]ý
Kêjû~ûGö
ùijò aâjà I Zû’e gqò @bò^Ü ùaûfò ÊúKéZö ùijò gqòKê ÊûbûaòKú
Kêjû~ûAQò ~jñòùe aòPòZâZû @Qòö gqò I gqòcû^¨ @bò^Ü ùjZê aâjàe ^û^ûZß
^ûjóö Kò«ê aâjàKê I gqòKê _é[Kþ Keò ù\Lòùf _âZòùlZâùe ^û^ûZß iò¡
jêGö
^òùZýû ^òZýû^ûõ ùPZ^ù½Z^û^ûùcùKû ajì^ûõ ù~û aò\]ûZò
Kûcû^þö(12) (KV. 5/13 Gaõ ùgß. 6/13) Gjò gîZò-aûKýùe aÉêe
^û^ûZß I @ù^KZß ÊúKéZ ùjûAQòö GAeì_ aûKýùe gqòKê gqòcû^þu Vûeê
_é[Kþ Keò Zûue mû^, ak I KâòdûKê aòPûe Keû~ûAQòö
(L) ‘_â_âmû^õ aâjà’ (HZ. 1/5/3)—Gjò aûKýùe ù~Cñ _âmû^Kê
aâjà ijòZ HK¥ Keû~ûAQò, ùijò ‘_âmû’ g±e aýajûe aéj\ûeYýK
gîZòùe ù_âcbqò _ûAñ Keû~ûAQò—‘Zùca Zùca ]úùeû aòmûd _âmûõ KêaðúZ
aâûjàYüü’ — (4/4/21)ö
(13)
Z©ßciò ùgßZùKùZû
(M) ‘Z©ß ùKùZû’ (Qû. 6/8/7)—GA aûKýùe aâjà
ijòZ Rúae ù~Cñ HKý @Qò, Zû’ i´§ùe aéj\ûeYýK C_^òh\ G_eò
Kj«òò—
(12)
ùi ^òZý aÉêcûû c]ýùe (_ec) ^òZý @[ðûZþ ùgâÂ ^òZýaÉê Gaõ ùPZ^
aÉêcûû c]ýùe (_ec, cìk) ùPZ^ö GK ùjûA ù~ (icÉu) ajêu Kûc^û
_ìeY Ke«òö
(13)
]úe, aâjàm aýqò Zûuê (_eaâjà bMaûûê) jó aòùgh eìù_ RûYò Zûu Vûùe
_âKéÁ-mû^-Êeì_ ù_âcbqò Keòùaö
ù~û aû GZ\leõ MûMð ý aò \ ò Z ß û $ià û ùfä û KûZþ ù _â ÷ Z ò i Ké _ ùYû$[ö
~ GZ\leõ MûMò ð aò \ ò Z ß û $ià û ùfä û KûZþ ù _â ÷ Z ò i aâ û jà Y üöö (14)
(aé. @û. 3/8/10)
‘Z©ßciò’—mû^-_âû¯ aýqò ùghùe bMa\þbqò fbò aâûjàY jê@«òö
@jõ aâjàûiàò’ (aé. 1/4/10)—Gjò aûKý \ßûeû ù~Cñ aò\ýûe
(N) ‘@jõ
_âZòÂû Keû~ûAQò, Zûjû ~\ò ùghùe bqò-eì_òYú ^ jêG, ùZùa
Bùgû_^òh\ùe ZûjûKê ùjd (Zêz) Kjò ^ò¦û Keû~ûAQò—
@§õ Zcü _â a ò g «ò ù~$aò \ ýûcê _ ûiùZö
ZùZû bìd Aa ùZ Zùcû ~ C aò\ýûdûõ eZûüöö(15)
(Bùgû_^òh\þ 9)
@[ðûZþ ù~Cñcûù^ @aò\ýûe C_ûi^û \ßûeû @û™ûe Pò^àdZßKê RûY«ò
^ûjó, ùicûù^ ùNûe @§Kûeùe _âùag Ke«òö ù~Cñcûù^ @aò\ýûKê
_eòZýûM Ke«ò iZ, Kò«ê RúaKê PòZþKY ùaûfò ^ RûYò, aâjà ùaûfò cY«ò;
ùicûù^ ZûjûVûeê @]òK @§Kûeùe _âùag Ke«òö
aûaû! ùa\gûÈ @_ûe—_âùZýK C_^òh\e _âùZýK cªKê _é[Kþ-
_é[Kþ aòPûe Keò _êâðûe ZûKê icÁòMZ bûùa aòPûe Kùf ùa\Kê ~[û[ð
aêSò jêGö _âûù\gòK aûKýKê ùÂ UYûUYò Kùf ùKû÷Yiò ^û ùKû÷Yiò KêcZe
iéÁò jêGö ùi[ò_ûAñ gâúùP÷Z^ýcjû_âbê ùa\e iaðûw aòPûe Keò RúaKê
I RWÿKê ~êM_Z¨ gâújeòu Vûeê ùb\ Gaõ jeòu ijòZ @ùb\ ùaûfò
Kjò Q «ò ö cjû_â b ê Gjò ‘@Pò « ¥-ùb\ûùb\’eì _ K _ec Z©ß gò l û
ù\AQ«òö
aâR^û[—@Pò«ý-ùb\ûùb\-Z©ß ùa\-aòjòZ cZ; ZûjûKê ùa\-
_âcûY ij bfbûùa aêSûA \ò@«êö
(14)
ùj MûMðú! GA @le aâjà (aò¾ê)uê ~òG ^ RûYò Gjò ùfûKeê _ââdûY Kùe, ùi
Ké_Yö (^úP, gì\â, Ké_ûe _ûZâö) ùj MûMðú! ~òG GA @le (aâjà)uê RûYò Gjò ùfûKeê
_âdûY Kùe, ùi aâjàm aâûjàYö
(15)
ù~Cñcûù^ @aò\ýûe C_ûiK, ùicûù^ N^-@§Kûeùe _âùag Ke«ò Gaõ
ù~Cñcûù^ aò\ýûùe eZ ùicûù^ iùZ ù~_eò Zûjû Vûeê @]òK @§Kûeùe _âùag
Ke«òö
aûaûRú—
iaðõ Lkßò\õ aâjà (16) (Qû. 3/14/1)
@ûùZà÷ùa\õ iaðcòZò (17) (Qû. 7/25/2)
‘iù\a ùiøùcý\cMâ @ûiú\þ GKùcaû\ß ò Z údcþ ’ (18)
(Qû. 6/2/1)
‘Gaõ i ù\ùaû bMaû^þ aùeùYýû
ù~û^òÊbûaû\]òZòÂùZýKü’ (19)
(ùgß. 5/4)
—AZýû\ò ajê a ò ] @ùb\-_lúd gî Z ò (ùa\-cª) cò k ò [ ûG,
~ûjû\ßûeû bMaûû ijòZ Rúae @ùb\ _âZò_û\òZ jêGö
‘Iñ aâjàaò\ûù_ÜûZò _ecþ’ (20) (ùZ÷. aâ. 2/1)
_êYò,—‘Iñ
‘cjû«õ aòbêcû™û^õ cZßû ]úùeû ^ ùgûPZ ùgûPZò’ (21) (KV. 1/2/22)
‘iZýõ mû^c^«õ aâjàö ù~û ùa\ ^òjòZõ Mêjûdûõ _eùc ùaýûc^þö
ùiû @gÜ ë ù Z iað û ^þ Kûcû^þ ij aâ j à Y û aò _ ½ò Z ûöö’ (22)
(ùZ÷. aâ. 2/1 @^ê)
‘~iàûZþ _eõ ^û_ecÉò Kò*ò\þ ~iàû^ÜûYúùdû ^ Rýûùdû$Éò K½òZþö
aél Aa Éù²û \òaò ZòÂ¥ùZ¥Kü ùZù^\õ _ì‰ðõ _êeêùhY iaðcþöö’ (23)
(ùgß. 3/9)
(16)
Gjò iaê (RMZ) jó aâjàö
(17)
GA iaê (_eò\égýcû^ iaê KòQò) jó @û™ûö
(18)
ùj ùiû÷cý! @ûùM GA iZ¨ jó GK I @\ßòZúd Êeì_ùe [òfûö
(19)
iì~ðý ù~_eò ùMûUòG iÚû^ùe [ûA iaê \òMKê @ûùfûKòZ Kùe, ùijò_eò
ù\aû\òù\a ùiA bMaû^þ Ké¾ ÊbûaZü iaêeò KûeY ùjûA[òaû ùjZê GKûKú
(^òaðòKûe Êbûaùe) iaêVò [û@û«òö ùi jó GKcûZâ aeYúd I C_ûiýö
(20)
aâjàaòZþ _êeêh _eaâjàKê _ûGö
(22)
]úe _êeêh @û™ûKê cjû^¨ I aòbê ùaûfò RûYò ùgûK Kùe ^ûjóö @[ðûZ¨ ùi
‘@û™ûKê _eòzò^Ü geúeùe @aiÚòZ’ ù\Lò c]ý ZûKê cjû^þ I iaðaýû_ú RûYò Zòùk-
cûZâ ùgûK Kùe ^ûjóö
(22)
aâjà iZý, mû^ I @^«-Êeì_ö ù~Cñ aýqò ùijò _ecùaýûcùe jé\d-
Mêjûùe ^òjòZ aâjàKê RûùY, ùi Gjò aòmû^ú aâjàûu ijòZ iaê Kûccûûê ùbûMKùeö
(Kò´û @«~ðûcú iaðm aâjà ijòZ iaê Kûccûûê ùbûM Kùeö)
(23)
~ûjûu Vûeê _e KòQò ^ûjó Kò @_e KòQò ^ûjó, ~ûjûu Vûeê @]òK @Yê KòQò
^ûjó Kò @]òK aéjZþ KòQò ^ûjó, ùijò _êeêhu \ßûeû GA iaê aÉê _ì‰ð ùjûAQòö ùi
aélbkò É² ùjûA ùRýûZòcðŠkùe GKûKú ej«òö—(gâúc^þ cjû_âbêu gòlû)
‘_â]û^ùlZâm_ZòMêðùYgü’ (24) (ùgß. 3/16)
‘Zùiýh @û™û aòaéYêùZ Z^êõ Êûcþ’ (25) (KV. 2/23)
‘ZcûjêeMâ¥õ _êeêhõ cjû«cþ’ (26) (ùgß. 3/19)
‘~û[ûZ[ýùZû$[ðû^þ aý\]ûZþ’ (27) (Bg. 8c ùgæûK)
‘ù^÷Z\gKõ aòmûZêõ ~ù\Z\þ ~lcòZò’ (28) (ùK. 3/6)
‘@i\ß û A\cMâ @ûiúZþ ö ZùZû ùa÷ i\RûdZö
Z\ûZàû^õ ÊdcKêeêZö ZiàûZþ ZZþ iêKéZcêPýùZ AZò’ (29) (ùZ÷. 2/
7)
‘^òùZýû ^òZýû^ûcþ’(30) (KV. 2/13 Gaõ ùgß. 6/13)
‘iaðõ ùjýZ\þ aâjàûdcû
dcû™™û aâjà ùiû$dcûZàû PZê¿ûZþ’ (31) (cû. C.
2d ùgæûK)
‘@dõ @û™û iùaðhûõ bìZû^ûõ c]ê’ (32) (aé. 2/5/14)
—AZýû\ò @iõLý ùa\-cª \ßûeû bMaûû Vûeê Rúae ^òZý-ùb\
iò¡ jêGö
(24)
_â]ûê @]úgße, ùlZâme _Zò I MêYcûûe Bgßeö
(25)
Zûjûu @ûùM GA @ûcôû (_ecûcôû) ^òRe Z^ê (Êeì_)Kê aòùgheìù_ _âKûgòZ
Ke«òö
(26)
Zûuê aâjàaò\þ _ŠòZcûù^ @MâYú I cjû_êeêh Kj«òö @[ðûZ¨ Zûuê @û\ò @[ðûZþ
iaðKûeYe KûeY cjû^¨ _êeêh ùaûfò Kú©ð^ Ke«òö
(27)
~[û Z[û @[ðcûûê aò]û^ Kùfö @[ðûZ¨ ùi Êdõ @Pò«ý-gqò \ßûeû @^ý
^òZý-_\û[ð-cûûê ùicûû aòùgh-aòùgh MêY ijòZ _é[Kþ eLòQ«òö
(28)
(@MÜòù\a ù\aZûcûûê Kjòùf)—Gjû ù~ ~l, cêñ Zûjû RûYò_ûeòfò ^ûjòñö
(29)
GA @iZ¨ jó (@iZ¨=KûeY) @ûùM [òfûö Zjóeê jó iZ¨ (Kû~ð¥) R^àòfûö ùi
^òùR ^òRKê _âKûg Kùfö ùZYê Zûuê ‘iêKéZ’ Kêjû~ûGö @[ðûZ¨ _ìùað Gjò RMZ GKcûZâ
aâjà-Êeì_ùe @aýq [òfû; Zûjû Gjò (@aýq) aâjàeê aýq ùjfûö ùijò aâjà Êdõ ^òRKê
_êeêh-eì_ùe _âKûg Kùf; ùi[ò_ûAñ ùijò _êeêh-eì_Kê ‘iêKéZ’ Kêjû~ûGö
(30)
~òG ^òZý cûû c]ýùe ^òZý @[ðûZþ _ec ^òZýaÉê ö
(31)
Gjò iaê jó aâjàö GA @ûcôû aâjàö ùiA GA @ûcôû PZê¿ûZ¨ (PZê¿\); @[ðûZ¨
GK ùjûA c]¥ @Pò«¥ gqò \ßûeû PZê¡ûðö
@[ðûZ¨ Gjò iaê jó @ae aâjà @[ðûZþ aâjàgqòeê C_ô^Ü Z©ßö @ûcôûÊeì_ Ké¾ jó
_ecaâjàö ùi PZê¿ûZ¨ (PZê¿\) @[ðûZþ GK ùjûA c]ý @Pò«ý-gqò-\ßûeû ^òZý
PZê¡ûð-Êeì_ùe cjû-eicdö (gâúc^þ cjû_âbêu gòlû)
(32)
GA @ûcôû iaê bìZ (_âûYú)ue cjêö gâúKé¾uê flý Keò Zûu MêY-_eòPd
\ßûeû ùMû÷Y-eìù_ ùa\ Kùj ù~, GA @û™û (Ké¾) jó iaê bìZ (_âûYú)ue cjêö
ùa\gûÈ iaðûwiê¦eö ùa\e ùKû÷Yiò @õg _eòZýûRý ^êùjñö

^òZýùb\ iZý, ^òZý-@ùb\ c]ý iZýö ~êM_Zþ Cbd Z©ß jó iZý
ùjûA[òaûeê ùb\ I @ùb\ Cbd^òÂ gîZò aò\ýcû^ö Gjò ~êM_Zþ ùb\
I @ùb\ @Pò«ý @[ðûZþ cûâ Pò«ûe @ZúZö G[òùe aòZKð Kùf _âcû\
C_iÚòZ jêGö ùa\aûKý ù~CñiÚû^ùe ù~Cñbkò Kùj, Zûjû jó iZý—
@ûc aê¡ò @Zý« lê\â ùjûA[òaûeê @ûùc Zûjûe icýKþ @[ð aêSò_ûeê ^ûjóö
ùi[ò_ûAñ ùa\û[ðe @acû^^û Keòaû CPòZ ^êùjñö
ù^÷hû ZùKðY cZòeû_ù^dû
‘ù^÷ û_ù^dû’(33) (KV. 1/2/9)
‘^ûjõ cù^ý iêùaù\Zò ù^û ^ ùaù\Zò ùa\ P’ (34) (ùK^.
2/1)
GA iaê gîZòaûKý \ßûeû ÆÁ Kêjû~ûAQò, _eùcgßeu gqò @Pò«ý,
ùi[òùe ~êqò Keòa ^ûjóö cjûbûeZùe Kêjû~ûAQò—
_êeûYõ cû^ùaû ]cðü iûw-ùa\õ PòKò›òZcþö
@ûmûiò ¡ û^ò PZß û eò ^ j«aýû^ò ùjZê b ò ü öö (35)
@ZGa @Pò«ý-ùb\ûùb\ jó gîZò-aòjòZ iêaòck Z©ßö Rúae Pec-
_âùdûR^-aòPûe iÚkùe c]ý @Pò«ý-ùb\ûùb\ aýZúZ @^ý iZ¨-
iò¡û« ^ûjóö GjûKê cû^òùf ùb\-_âZúZò ^òZý ùjaö ùijò _âZúZò aýZúZ
Rúae Pec _âùdûR^ _âúZò @^ý ùKû÷Yiò cùZ iò¡ ùja ^ûjóö
aâR^û[—_âúZò jó Pec _âùdûR^, Gjûe ~êqò K’Y I _âcûY K’Y?
aûaûRú—ùa\ (C_^òhZþ) Kùj—
(33)
ZKð \ßûeû GA cZò _âû¯a¥ ^êùjñ (@û_ù^d=@û¯ aû)ö @[ðûZ¨, ùj ^PòùKZû!
Zêùc @û™-Z©ß i´§ú ù~Cñ cZò _ûAQ, ZKð \ßûeû ZûKê ^Á Keòaû CPòZ ^êùjñö
(34)
cêñ G_eòò bûaê^ûjó ù~, cêñ aâjàKê bfbûùa RûYòQò, (cêñ RûYò ^ûjó Gjû c]ý
^êùjñ, _êYò cêñ RûYòQò—Zûjû c]ý ^êùjñö @[ðûZþ @û¸cûû c]ýeê ù~ Zûjû’ RûY«ò,
ùi jó Zûjû’ RûY«òö)
(35)
iûZßZ _êeûY, c^êu \ßûeû C_\òÁ ]cð, hWÿw ùa\ I PòKò›û-gûÈ—Gjò
PûeòUò bMaûû @ûmû-iò¡ @[ðûZþ @û¯aûKýö ZKðcûû \ßûeû Gjò PûeòUòKê jZýû
Keòaû CPòZ ^êùjñö
_âûùYû ùjýh ~ü iaðbìùZ÷aòðbûZò aòRû^^þ aò\ßû^þ baùZ ^ûZòaû\úö
@ûcô K â ú Wÿ @ûcô e Zò ü Kâ ò d ûaûù^h aâ j à a ò \ ûõ aeò Â üöö (36)
(cêŠK. 3/1/4)
@[ðûZþ, aâjàaòZþcûû c]ýùe ùgâÂ aýqò @ûcôeZò I @ûcôKâúWÿ ùjûA
ù_âce Kâòdû\ßûeû flòZ jê@«òö ùijò eZò jó _âúZòö
^ aû @ùe iað i ý Kûcûd iað õ _â ò d õ baZýûcô ^ Éê Kûcûd
iaðõ _âòdõ baZòöö(37) (aé. 2/4/5, Gaõ 4/5/6)
—Gjò aéj\ûeYýK-aûKý \ßûeû _âúZò jó Rúae cìLý _âùdûR^ ùaûfò
RYû~ûGö aûaû! Gjò_eò @ù^K _âcûY ùa\ I bûMaZ-_êeûYùe @Qòö
ùZ÷©òeúd C_^òh\ùe ÆÁ eìù_ Kêjû~ûAQò—
ùKû ùjýaû^ýûZþ Kü _â û YýûZþ ö ~ù\h @ûKûg @û^ù¦û ^
iýûZþö Gh ùjýaû^¦dZòöö(38) (ùZ÷. @û. 7c @^ê)
@[ðûZ¨ _eaâjà _ecû™û ei-Êeì_ö Rúa ùijò ei-Êeì_ _eaâjàuê
_ûA @û^¦òZ jêGö jé\dûKûgùe @û^¦-Êeì_ aâjà ^ [òùf, KòG aû RúaòZ
ej«û? _ecû™û jó RúaKê @û^¦ \ò@«òö
‘@û^¦’ g± ‘_âúZò’-_~ðûdaûPúö iaê Rúa @û^¦ _ûAaû _ûAñ jó
ùPÁû Ke«òö cêcêlê aýqò ùcûlKê jó @û^¦ cY«ò; ùi[ò_ûAñ ùicûù^
‘ùcûl’ ‘ùcûl’ Kjò C^à©; aêbêlê (ùbûMú, aòhdú) aýqò aòhd-ùbûMKê
jó @û^¦ cY«ò, ùi[ò_ûAñ ùicûù^ aòhd-ùbûM _Qùe ]ûacû^ö @û^¦
fûbe @ûgû jó ùicûûê ùijò-ùijò Kû~ðýùe _âaé© Kùeö Ké¾-bqcûù^
Ké ¾ -ùiaû^¦ _ûAñ Z_ô e ; @ZGa iaê - ùgâ Y úe ùfûK _â ú Zò K ê jó
(36)
GA ù~Cñ _âûY, iaðbìZu \ßûeû (@ûcôûeìù_) _âKûgòZ, Zûuê RûYê[òaû aò\ßû^¨
aýqò (ù_âc-bqòeì_K aòmû^\ßûeû _ec_êeêhuê RûYò) @Zòaû\ú jê@«ò ^ûjó; (@[ðûZþ
bMaûû MêYKú©ð^ aýZúZ @^ý ùKû÷Yiò C}éÁ Kú©ð^ ^ûjó)ö GA (Rúa^àëq) _êeêh
(bMaûû Vûùe) eZò-~êq, (Zûu ù_âcfúkûùe) KâúWÿû~êq I Kâòdûaû^¨ ùjûA
aâjàaòZþcûû c]¥ùe aeòÂ jê@«òö
(37)
~ûmaË Kjòùf—ùj ùc÷ùZâdú! iaêeò Kûc (iêL) _ûAñ icùÉ _âòd jê@«ò
^ûjó, ^òRe iêL _ûAñ icùÉ _âòd jê@«òö
(38)
~\ò GA @ûKûg @û^¦ ùjûA ^[û«û, ùZùa KòG ^ògßûi ù^C [û@û«û?
KòG aû _âgßûi ù^C [û@û«û? GA @ûKûg jó @û^¦ ù\CQòö (ùZYê ùi @û^¦)
ùLûRê[û@û«òö G_eò Kò, _âúZò_ûAñ ùicûù^ ù\j QûWÿòaûKê c]¥ _âÉêZ jê@«òö
@ZGa _âúZò jó icÉue cêLý _âùdûR^ö GjûKê ùKjò @ÊúKûe Keò_ûeòùa
^ûjóö ^ûÉòK ùjC aû @ûÉòK, Kcðaû\ú ùjC aû mûâû\ú, Kûcú ùjC @[aû
^òÃûc—icùÉ _âúZò ùLûR«òö ùKak ùLûRòùf ù~ _âúZò còkò~ûG, Zûjû
^êùjñö
lúùY _êùYý c©ðý-
Kcðaû\ú ÊMð-fûb (iêL)Kê _âúZò_â\ cY«ò, Kò«ê ‘lúùY
ùfûKõ aòg«ò (39)
(Mú. 9/21) MúZûe Gjò Cqò @^êiûùe ÊMðeê PýêZ
ùjùf ùicûù^ ^òRe bêf¨ aêSò_ûe«òö Aj ùfûKùe ]^, _êZâ, ~g I
ak AZýû\ò _ûA c]ý Zjóùe _âúZò ^ _ûA Rúa ÊMðiêL Pûùjñö ÊMðPê¥Zò
@[ðûZþ ÊMðeê @]_ZòZ ùjaû ùaùk ùi Z\ê©e-ùfûKe (ÊMðVûeê C^ÜZ
ùfûKe) iêLKê ajê cû^^û Kùeö
c©ýðùfûK, ÊMðùfûK aû aâjàùfûK _~ðý« ù~ùZ iêL @Qò ùi iaê
@iÚûdú I @^òZý ùaû] ùjùf, Zjóeê aòeq ùjûA Rúa aâjà-^òaðûY
ùLûRòaêùfö Kò«ê aâjà-^òaðûY _ûA c]ý ùi[òùe ùKû÷Yiò iêL aû @û^¦ ^
_ûA ZUiÚ eìù_ @^ý ùKû÷Yiò _^Úû ùLûRòaêùfö ^òùbð\ aâjà^òaðûYùe
@û^¦ aû _âúZòe i¸ûa^û Kûjó? ùiVûùe @û^¦ ùbûMòa aû KòG? ù~ùa
ùcûe ‘cêñ’Zß iμì‰ðeìù_ ùfû_ ùjûAMfû, ùZùa @û^¦e ùbûqû _êYò KòG?
_êYò iaê aÉê ~\ò GK ùjûAMfû, ùZùa @û^¦ aû ejòfû ùKCñVò? aâjà
@û^¦ ùjùf c]ý ùbûqûe @bûaùe Zûjû ^òe[ðK; ùZùa @û^¦ @Qò
Kò ^ûjó RûYòaûe @ûagýKZû aû K’Y? ‘cêñ’Zße ^ûg ùjaû @[ð ‘cêñ’ @ûC
^ûjóö ‘cêñ ^ûjó Z’ KòQò ^ûjóö ~\ò Kêj, aâjàeìù_ cêñ ejòfò, Zûjû c]ý
@Kò*òZþKe; KûeY, aâjàeêù_ ‘cêñ’ ^òZý, Zûjûe _êYò iû]^ I iò¡ò K’Y
@ûagýK? @ZGa aâ j à - ^ò a ð û Yùe _â ú Zò iò ¡ jê G ^ûjó , Zûjû GK
Qk^ûcûZâ, ~\ò iZý aò jêG ùZùa Zûjû @ûKûg-Kêiêc _eò KÌ^ûcûZâö
ùKak bqò\ßûeû jó _âùdûR^ iò¡ jêGö bqòe Pec @aiÚû jó _âúZò;
ùiA _âúZò ^òZýö Rúa ^òZý, Ké¾ ^òZý I _âúZò c]ý ^òZý; @ZGa @Pò«ý-
(39)
iêLùbûM \ßûeû ÊMðaûiúue _êYý lúY ùjùf ùicûù^ _êYò (ÊMðeê) c©ðý-
ùfûKùe _âùag Ke«òö Gjò _âKûe ùbûMûbòkûhú KcðúMY (ùKùa ÊMðùe I ùKùa
c©ðýùe) ~òaû@ûiòaû Ke«òö
ùb\ûùb\e ÊúKûe \ßûeû ù_âce ^òZýZß iò¡ jêGö @^ý[û Rúae Pec
_â ù dûR^ _â ú Zò ù e a¥ûNûZe i¸ûa^û eùjö ùi[ò _ ûAñ icÉgûÈ
@Pò«ýùb\ûùb\ iò¡û«Kê cû^¥Zû ù\AQ«òö @^ý icÉ-aû\ ùKak jó
cZaû\ cûZâö
aâR^û[ ù_âcZ©ß-aòhd aòPûe Keê Keê _ecû^¦ùe aòùbûe ùjûA
NeKê ùèòùfö
öö @Áû\g @]ýûd icû¯öö

@]ýûd _â ù cdû«Mð Z @bò ù ]d aò P ûe 299
Dâò õ g @]ýûd
_âùcdû«MðZ @bòù]d aòPûe
aâR^û[ ùbûR^ iûeò aògâûc Kùf; Zûu jé\dùe @Pò«ý-ùb\ûùb\

Z©ß i´§ùe ^û^û_âKûe aòPûe CVòaûKê fûMòfûö ùi ùKùa ùKùa Pò«û
Keê[òùf,—@Pò«ýùb\ûùb\-Z©ß c]ý GK cZaû\; _êYò M¸úe bûùa
aòPûe Keò ù\Lòùf ù~—Gjò cZ aòeê¡ùe ùKû÷Yiò gûÈ ^ûjó; icÉ
gûÈe cúcûõiû G[òùe còkêQòö gâúc\þ ùMû÷eKòùgûe (gâúùMû÷eûw cjû_âbê)
iûlûZþ bMaû^þö Zûu M¸úe gòlûùe ùKû÷Yiò ù\ûh ejòaû @i¸aö cêñ
ùijò _ec-ù_âccd ùMû÷eKòùgûeu PeYKê @ûC _eòZ¥ûM Keòaò ^ûjóö
Kò«ê jûd, cêñ Kû~ð¥ùe (aûÉaùe) K’Y _ûAQò? @Pò«ýùb\ûùb\-Z©ß
iZý, Zûjû cêñ Gùa RûYòfò; Kò«ê Gjò mû^ùe aû ùcûe fûb K’Y ùjfû?
aûaûRú cjûgd KjòQ«ò,—‘_â _âúZò jòñ Rúaê Pec Zû_ô~ðýö’ Kcðúcûù^
I mû^ú cûù^ c]ý _âúZòe @ù^ßhY Ke«ò; Kò«ê _âúZòe gê¡ûaiÚûKê ùicûù^
RûY«ò ^ûjóö @ZGa _âúZòe gê¡ûaiÚûKê _ûAaû @ûagýKö ‘ùKCñ C_ûdùe
Zûjû _ûA ùja’—ùi aòhd aûaûRú cjûgduê _Pûeò Zûu iò¡û« MâjY
Keòaòö Gjò_eò bûaê bûaê ^ò\âûù\aú ]úùe-]úùe @ûiò Zûu ùPZ^û jeò
ù^ùfö (@[ðûZþ ùi ùgûA _Wÿòùf)ö
@]ôK eûZòùe ùgûA[òaûeê _e\ò^ UòKòG ùWeòùe CVòùfö g~ýû
_eòZ¥ûM Keò ùgû÷P-@û\ò Kâòdû ùgh Kùfö ùiZòKòùaùk Zûu cûcêñ
aòRdKêcûe b…ûPû~ðý @ûiò _j*òùfö @ù^K \ò^ _ùe ùMû\îceê cûcêñ
@ûiòQ«ò ù\Lò aâR^û[ Zûuê \ŠaZ¨ _âYûc Kùfö
aòRdKêcûe b…ûPû~ðý gâúc\þ bûMaZe RùY aWÿ aqû I _ŠòZö
300 ùR÷ a ]cð Dâò õ g
gâúc^ÜûeûdYu Ké_ûeê gâúùMû÷eûwu _âZò Zûu jé\dùe aòùgh gâ¡û C_ô^Ü

ùjûAQòö ajêZ \ìe-\ìeû«eKê ùi bûMaZ K[û Kjòaû _ûAñ ~û@û«òö
ù\^êWÿ Mâûcùe gâúc\þ aé¦ûa^\ûi VûKêeu ijòZ iûlûZþKûe ùaùk ùi
Zûuê (aòRdKêcûeuê) cûdû_êee @Pò«ý ù~ûM_úV-\gð^ _ûAñ C_ù\g
ù\A[òùfö gâúaé¦ûa^\ûi VûKêe Zûuê Kjò[òùf ù~, KòQò\ò^ c]ýùe
cjû_âbêu fúkûiÚkú MêWÿòK _âûd Mê¯ ùjûA~òa; Pûeògj ahð _ùe _êYò
ùijò fúkûiÚkúcû^ _âKûgòZ ùjaö ùMøe-fúkûiÚkú â\ßú_-cûdû_êe
Ké¾fúkû-iÚkú aé¦ûa^ Vûeê @bò^Üö ù~Cñcûù^ cûdû_êe @û\ò iÚûê
Pò^àdZß-\gð^ùe ic[ð, ùiAcûù^ jó aé¦ûa^-]ûc \gð^ Ke«òö
aýûiù\au @aZûe gâúaé¦ûa^\ûi VûKêeu Gjò aûKý gêYò aòRdKêcûe
cûdû_êe \gð^_ûAñ aýûKêk ùjûACVòùfö ùi cù^ cù^ iÚòe Kùf,
aòfß_êÃeòYúùe ^òR bCYú I bYRûu ijòZ iûlûZ iûeò _ùe cûdû_êe
~òaòö ùiùZùaùk aòfß_êÃeòYú I aâjà_êÃeòYú _eÆe iõfMÜ _ùWÿûgú Mâûc
[òfû; a©ðcû^ _eò aòfß_êÃeòYú aâûjàY_êÃeòYú Vûeê ajêZ \ìe ^ [òfûö
cûdû_êe-ù~ûM_úV Vûeê @]ùKûg c]ýùe jó aòfß_êÃeòYúe iúcû [òfû;
_eòZýq aòfß_êÃeòYúKê Gùa ùfûùK ‘ùUûUû’ I ‘ZûeYaûi’ KjêQ«òö
_eÆe Kêgk-Ròmûiû _ùe aòRdKêcûe bYRûKê @ûfòw^ Keò
Kjòùf,—aûaû! cêñ cûdû_êe \gð^ _ûAñ ~ûCQò; ùaûCKê Kjòaê,—cêñ
cûdû_êeeê ùèò GAVò jó c]ýûjÜ ùbûR^ Keòaòö
aâR^û[ Kjòùf—cûcêñ! @û_Y KûjóKò cûdû_êe \gð^ _ûAñ ~ûCQ«ò?
aòRdKêcûe aâR^û[u a©ðcû^ @aiÚû aòhdùe RûYò ^[òùf; ùi
RûYò[òùf,—aâR^û[ ^ýûd-gûÈe @býûi QûWÿò Gùa ùa\û« @ûùfûP^û
KeêQòö @ZGa ^òR-bR^ K[û ijiû (jVûZ¨) aâR^û[Kê Kjòù\aû CPòZ
^êùjñö Gjû bûaò ùi Kjòùf,—cûdû_êeùe ùMûUòG ùfûK ijòZ iûlûZ
Keòaûe @Qòö
aâR^û[ RûYò[òùf, Zûu cûcêñ ùMû÷eûwu bq I bûMaZaqû, ùi
bûaòùf,—cûcêñ ùaû]jêG ùKû÷Yiò _ûecû[ðòK @^êi§û^ _ûAñ cûdû_êe
~ûCQ«òö ùZYê ùi Kjòùf, cûcêñ! cûdû_êeùe eNê^û[\ûi aûaûRú
cjûgd RùY CyùKûUòe ùa÷¾a; Zûu ijòZ KòQò aû©ðûkû_ Keò @ûiòùaö
aâR^û[u K[û gêYò aòRdKêcûe Kjòùf,—aûaû! Zêce K’Y Gùa

ùa÷¾acûû _âZò gâ¡û ùjfûYò? cêñ gêYò[òfò,—Zêùc ^ýûdgûÈ QûWÿò
ùa\û« _XÿêQ; Gùa aêSò_ûeêQò ù~,—Zêùc bqòcûMðùe _âùag KeòQ;
@ZGa Zêc ^òKUùe @ûC KòQò ùMû_^ eLòaûe _âùdûR^ ^ûjóö
gâúaé¦ûa^\ûi VûKêe ùcûùZ cûdû_êe \gð^ _ûAñ @ûmû ù\AQ«òö cêñ
bûaòQò,—cûdû_êe NûUùe MwûiÜû^ iûeò ù~ûM_úV \gð^ I _â\lòYû
_ùe gâúaûi-@w^ùe ùa÷¾acûû PeYùeYêKê bfbûùa ù\jiûeû
ùaûkòùjaòö
aâR^û[ Kjòùf—cûcêñ! Ké_û Keò ùcûùZ c]ý iûwùe ùÂ Pûf«êö
ùZùa Pûf«ê, [ùe cû’ ijòZ K[û ùjûA @ûùc \êùjñ cûdû_êe ~òaûö
G_eòò Kù[û_K[^ _ùe aâR^û[u cû’uê Kjò Cbùd cûdû_êe
~òaû_ûAñ aûjûeòùfö _â[ùc \êùjñ cjû @û^¦ùe Mwû-iÜû^ Kùfö
iÜ û ^-icdùe aò R dKê c ûe Kjò ù f—@ûjû! ù~Cñ NûUùe
gPú^¦^ (ùMû÷ejeò) RûjÜaú ù\aúu _âZò @_ûe KeêYû ù~ûMê Paòg
ahð _~ðý« RkKâúWÿûùe cûZò[òùf, ùijò Rkùe aêWÿ ù\A @ûRò cêñ ]^ý
ùjfòö
aòRdKêcûeu ùiA CŸú_^-aûKý gêYò aâR^û[ UòKòG êc ùjûA
Kjòùf,—cûcêñ! @û_Yu @^êMZ ùjûA cêñ c]ý @ûRò ]^ý ùjfòö
iÜû^_ùe Cbùd RM^Üû[-cògâu ba^Kê ù\Lò cjûù_âcùe aòùbûe
ùjûAMùfö @gîRkùe \êjóu iûeû geúe Zò«ò Mfûö
aòRdKêcûe Kjòùf—~òG GA ùMû÷Wÿbìcòùe R^à ùjûA GA
cjûù~ûM_úVKê ù\Lò ^ûjó Kò´û QêAñ ^ûjó, Zû’e R^à aé[û ùjûAQò Kjòùf
@Zýêqò ùja ^ûjóö ù\L, GA bìcò PcðPlêùe iûcû^ý-bìcò _eò \ògêQò
Gaõ iaðZâ _Ze KêWÿò@û ù\Lû~ûCQò; Kò«ê ùMû÷eûwu Ké_ûeê @ûRò @ûùc Kò
@_ìað ùa÷ba ù\LêùQ—@ûjû! aéjZþ eZÜcd @…ûkòKû, _ec ecYúd
C\ýû^ I Z\êPòZ @_ìað-iê¦e ùZûeYcû^ ùgûbû _ûCQò! GA ù\L,
ùMû÷eûw-aò¾ê_âòdû NebòZùe \Šûdcû^! Kò @_ìað cì©òð! Kò @_ìað cì©òð!
Gjû Kjê Kjê cûcêñ I bYRû É¸òZ ùjûA bìAñùe _WÿòMùfö @ù^KlY
_ùe @^ý bqcûû iûjû~¥ùe CVò fêj ieie ùjûA gâúaûi @w^ùe
_j*òùfö \êùjñ~ûK ùiAVò MWÿû-MWÿò ~ûA Kjò fûMòùf—jû gâúaûi! jû

@ù\ß÷Z! jû ^òZýû^¦! jû M\û]e-ùMû÷eûw! @ûc C_ùe \dû Ke—
@ûcKê @bòcû^gì^ý Keò @û_Yu _û\Zùk iÚû^ \ò@ö
aâûjàY \êjòñue G_eòò bûa ù\Lò ùiVûKûe ùa÷¾acûù^ ‘Rd
cûdû_êeP¦â’u Rd, Rd ‘@RòZ ùMû÷eûw’u Rd, ‘Rd ^òZýû^¦ _âbê’u
Rd AZýû\ò Kjò ^ûPòaûKê fûMòùfö KòQòicd bòZùe aâR^û[ ^òR
AÁù\a gâúeNê^û[\ûiu PeYùe ^òRKê (ù\jKê) ic_ðY Kùfö
aé¡ aûaûRú cjûgd Zûuê bìAñeê CVûA @ûfòw^ Keò Kjòùf,—
aûaû! @ûRò GùZùaùk Kò_eò @ûiòf? Zêc iûùw @ûiò[òaû GA cjûR^
RYK aû KòG?
aâR^û[ aò^úZbûùa iaê K[û RYûAùf; ùa÷¾acûù^ ùi \êjóuê
@û\e Keò aKêkaél Zùk aiûAùfö
aòRdKêcûe gâúc\þ eNê^û[\ûi aûaûRúuê aò^úZbûùa _Pûeòùf—
_âùbû! @ûùc @ûc _âùdûR^ aÉêKê Kò_eò _ûAaê?
aûaûRú—Zêùc \êùjñ _ecbq, \êùjñ~ûK iaêKòQò _ûAQ, Z[û_ò
ùcûùZ @^êMâj Keò ù~ùa _PûeòQ, ùZùa cêñ ~ûjû RûYòQò, Zûjû ZêcKê
KjêQòö mû^ I Kcðeê ejòZ Ké¾bqò jó Rúae _ec _âùdûR^ Gaõ Zûjû
(Ké¾bqò) _âùdûR^-iò¡òe C_ûd c]ýö iû]^ûaiÚûùe ZûjûKê ‘iû]^bqò’
I iò¡ûaiÚûùe ZûjûKê ‘ù_âcbqò’ Kêjû~ûGö
aòRd—aûaûRú cjûgd! bqòe Êeì_-flY K’Y?
aûaûRú—gâúc^þ cjû_âbêu @ûmûùe gâúc\þ eì_-ùMûÊûcú ‘bqò-
eiûcéZiò§ê’ Mâ^Úùe bqòe Êeì_-flY ^òeì_Y KeòQ«òò, ~[û—
@^ýûbò k ûhò Z ûgì ^ ýõ mû^Kcð û \ý^ûaé Z cþ ö
@û^ê K ì ù fý^ Ké ¾ û^ê g úk^õ bqò e ê © cûöö (1)
(b. e. iò. _ìað—1c f. 11)
(1)
Ké¾-ùiaûKê QûWÿò @^¥Kûc^û ejòZ, ^òùbð\aâjàmû^, ^òZý-ù^÷cò©òK Kcð,
ù~ûM, Z_iýû @û\ò \ßûeû iað[û @^ûaéZ Gaõ @^êKìk-bûae ijòZ Ké¾û^êgúk^Kê
@[ðûZþ gâúKé¾u ùiaûKê C©cû-bqò Kêjû~ûGö
C_ùeûq ùgæûKùe bqòe Êeì_-flY I ZUiÚ-flY CbdKê aòg\

bûùa aêSû ~ûAQòö ‘C©cû bqò’ g±e Zû_ô~ðý ùjCQò ‘gê¡bqò’ö Kcðcògâû-
bqò I mû^cògâû-bqò gê¡bqò ^êùjñö Kcðcògâû-bqòùe bêqò (aòhd ùbûM)e
CùŸgý @Qò; mû^cògâû-bqòùe cêqòe CùŸgý @Qòö bêqò-cêqò ÆéjûejòZ
bqò jó C©cû bqò ö bqò e ê ù_â c -`k cò ù kö ùijò bqò K’Y?
@^êKìkbûaùe Kûd-c^-aûKý \ßûeû Ké¾û^êgúk^ @[ðûZ¨ Ké¾ùiaû eì_K-
ùPÁû I _âúZòcd cûî-bûa jó bqòe ‘Êeì_ flY’ö ùijò ùPÁû I _âúZòcd
cûî-bûa @û^êKìf¥e ijòZ iað\û Kâòdûgúk ùjaû CPòZö Rúae ù~Cñ
^òR-gqò @Qò ùi[òùe Ké¾u Ké_ûeê Gaõ Zûu bqu-Ké_ûeê bMaûû
Êeì_-gqòe aé©òaòùgh C\òZ ùjùf bqòe Êeì_ C\òZ jêGö
cûdûa¡ \gûùe Rúae geúe, aûKý I c^—iaêKòQò RWÿbûaû_^Üö
^òR aòùaK-gqò \ßûeû Rúa ùiMêWÿòKê PûkòZ Kùf, Zû’ Vûùe (ùbû÷ZòK)
RWÿi´§úd mû^ I ùa÷eûMý eì_K Kò¸ìZ gêÃ-aýajûe cûZâ C\òZ jêGö
ùi[òeê bqòaé©òe C\d jêG ^ûjóö Ké¾u Êeì_gqòe aé©ò @ûaòbðêZ ùjûA
ùiA gêÃ a¥ajûeùe Kò*òZ¨ KâòdûaZú ùjùf bqò-aé©òe C\d jêGö
gâúKé¾ jó bMa©ûe Pec iúcûö @ZGa Ké¾û^êgúk^ jó bqòùPÁû (Ké¾u
ùiaû_ûAñ ùPÁû)ö aâjàû^êgúk^ I _ecûcôû^êgúk^ ~[ûKâùc mû^ I Kcðe
@w aòùgh,—bqò ^êùjñö ùPÁû \êA_âKûe ùjûA[ûG,—@^êKìk-ùPÁû
I _âZòKìk-ùPÁûö @^êKìk-ùPÁû\ßûeû jó bqò iò¡ jêGö
‘@û^êKìfý’ g±ùe Ké¾u _âZò ùeûPcû^û _âaé©ò (@^êKìk bûùa Ké¾uê
eêPòKe ùjC[òaû ùiaû _âaé©ò)Kê aêSòaûKê ùjaö Gjò @aiÚû iû]^Kûkùe
KòQò iÚík i´§ eLò[ûG; Kò«ê iò¡òKûkùe iÚík i´§-ejòZ ùjûA iμì‰ð
^òcðk jêGö Gjò Cbd @aiÚûùe bqòe flY GK_âKûe jó ùjûA[ûGö
@ZGa @û^êKìfý-bûae ijòZ Ké¾û^êgúk^ jñò bqòe ‘Êeì_-flY’ö
‘Êeì_-flY’ aòhdùe a‰ð^û KeòaûKê ùjùf ‘ZUiÚ-flY’
i´§ùe c]ý a‰ð^û KeòaûKê _ùWÿö gâúc\þ eì_ùMûÊûcú C©cû-bqòe
\êAUò ‘ZUiÚ-flY’ KjòQ«ò,—_â[cUò ‘@^ýûbò @^ýûbòkûhòZû-gì^ýZû’
ýZû Gaõ
mû^-Kcðû\ò \ßûeû @^ûaéZZû
\ßòZúdUò ‘mû^-Kcð Zû’ö bqòe C^ÜZò-@bòkûh aýZúZ
@^ý ù~-ùKû÷Yiò @bòkûh jé\dùe C\òZ jêG, Zûjû bqòe aòùeû]ú I
@^ýûbòkûhòZûe @«MðZö mû^, Kcð, ù~ûM, ùa÷eûMý AZýû\ò _âak ùjûA

jéjde aé©òKê @ûaéZ Kùf Zûjû bqòe aòùeû]ú jêGö @ZGa Cq \êAUò
aò ù eû]-flY-gì ^ ý ùjûA @û^ê K ì f ý \ß û eû Ké Z Ké ¾ û^ê g úk^Kê jó
‘gê¡bqò(2) Kêjû~ûGö
aòRd—bqòe ùa÷gòÁý K’Y? @[ðûZþ bqòe K’Y K’Y aòùghZû
@Qò?
aûaûRú—gâúc\þ eì_ùMûÊûcú ‘bqòeiûcéZiò§ê’ Mâ^Úùe bqòe Q@Uò
aòùghZû a‰ð^û KeòQ«ò, ~[û—
ùKæ g NÜ ú gì b \û ùcûlfNê Z ûKé Z þ iê \ ê f ð b ûö
iû¦â û ^¦aò ù ghû™û gâ ú Ké ¾ ûKhð Y ú P iûöö
(b. e. iò. _ì. _â[c fjeú 13)
@[ðûZþ, bqò ÊbûaZü—
(1) ùKægNÜú—iaê_âKûe ùKæg (\êüL)Kê ^ûg Kùeö
(2) gêb\û—iaê_âKûe gêb (KfýûY) \òGö
(3) ùcûl-fNêZûKéZþ—ùcûlKê (c]ý) Zêz Kùeö
(4) iê\êfðbû—@Zý« \êfðbûö
(5) iû¦âû^¦-aòùghû™û—N^úbìZ @û^¦-Êeì_û Kò´û N^úbìZ
@û^¦ aòùgh @ûcôû ~ûjûeö
(6) gâúKé¾ûKhðYú—gâúKé¾uê @ûKhðY Kùeö
aòRd—bqò ùKægNÜú Kò_eò?
aûaûRú—ùKæg Zò^ò_âKûe, ~[û—‘_û_’, ‘_û_-aúR’, I ‘@aò\ýû’ö
_ûZK, cjû_ûZK I @Zò_ûZK _âbéZò KâòdûKê ‘_û_’ Kêjû~ûGö ~ûjûu
jé\dùe gê¡bqò C\òZ jêG, ùi ÊbûaZü ùKû÷Yiò _û_Kû~ðý Ke«ò ^ûjóö
_û_ Keò a ûe aûi^ûKê ‘_û_-aúR’ Kê j û~ûGö bqò _ ì ‰ ð jé \ dùe
‘gê¡bqò’ jAùZ jd ‘ù_âcû’ CZ¨_^Üö @ZGa gê¡-bqòe Kjòùd ‘flY’öö

(2)
@^ý-aû‚û, @^ý-_ìRû QûWÿò ‘mû^’ Kcðö @û^êKìùfý iùað¦âòùd Ké¾û^êgúk^öö

GA ‘gê¡bqò’, Ajû ùj÷ùZ ‘ù_âcû’ jdö _*eûùZâ ‘bûMaùZ’ GA flY Kdöö
(ùP÷. P. c. 19/166, 168-169)
ùKû÷Yiò_âKûe _û_-aûi^û iÚû^ _ûG ^ûjóö Rúae Êeì_-bâce ^ûc

‘@aò\ýû’ö gê¡bqò C\òZ ùjùf ‘cêñ Ké¾\ûi’ GA aê¡ò ijRùe C\òZ jêG;
@ZGa Êeì_-bâc eì_K @aò\ýû @ûC eùj ^ûjóö bqòù\aúu @ûaòbûð a ùjaû
cûùZâ jó, ùijò @ûùfûKùe _û_, _û_aúR I @aò\ýû eì_K N^-@§Kûe
gúNâ \ìe ùjûA~ûGö bqòe gêbûMc^ ùjùf iaê_K â ûe \êüL \ìe ùjûA~ûGö
@ZGa ùKægNÜZß jó bqòe GK aòùgh ]cðö
aòRd—bqò gêb\û Kò_eò?
aûaûRú—iûeûRMZe @^êeûM, icÉ i\þMY ê I @^ý ù~ùZ_âKûe
iêL @Qò, ùi iaê ‘gêb’ g±e Zû_ô~ýð ö ~ûjûe jé\dùe gê¡bqò C\òZ jêG,
ùi ù\÷^ý, \dû, cû^gì^ýZû I cû^\Zû—Gjò Pûeò MêYùe @kõKéZ jêGö
@ZGa RMZe icùÉ Zû’ _âZò ‘@^êeûM’ Ke«òö Rúae ù~ùZ_âKûe i\þMY ê
@Qò, bqòcû^þ-_êeh ê Vûùe ùi iaê MêY @^ûdûiùe C\òZ jêGö bqò iaê_K â ûe
iêL ù\A_ûùe,—Azû Kùf aòhdMZ iêL, ^òaùòð gh-aâjM à Z iêL, icÉ
iò¡,ò bêq,ò cêqò _âbZé ò iaê KòQò ù\A _ûùe; Kò«ê bq ùijò PZêaMðeê KòQò c]ý
Pûùjñ ^ûjó ùaûfò bqòù\aú ZûKê ^òZý _ecû^¦ \ò@«òö
aòRd—bqò Kò_eò ùcûlKê Zêz ùaû] KeûG?
aûaûRú—bMa\þ-eZò-iêL jé\dùe KòQò _eòcûYùe C\òZ ùjaû
cûùZâ ]cð, @[ð, Kûc I ùcûl ijRùe jó Zêz ùaû] jêGö
aòRd—bqòKê iê\f ê b
ð û KûjóKò Kêjû~ûAQò?
aûaûRú—GjûKê bfbûùa aêSa ò û \eKûeö ijiâ-ijiâ iû]^ Kùf
c]ý bR^-PûZê~ýð aò^û bqò ijRùe còùk ^ûjóö jeòbqò cêqò ù\A @]òKûõg
ùfûKuê i«êÁ Keò\G ò ; Kò«ê C_~êq @]òKûe ^ ù\Lòùf ‘bqò’ \òG ^ûjóö
Gjò \êA_âKûùe bqò iê\êfðbûö mû^-ùPÁû\ßûeû @ùb\-aâjà-mû^ eì_K
cêqò @agý jó còk[ò ûG, ~m @û\ò _êYýKcð \ßûeû bêqò ijRùe còùk; Kò«ê
bqòù^÷_Y ê ý aò^û fùl iû]^ Kùf c]ý ‘jeòbqò’ fûb jêG ^ûjóö(3)
(3)
mû^Zü iêfbû cêqòbêðqò~ðmû\ò-_êYýZüöö ùidõ iû]^-iûjùiâ÷jðeòbqòü
iê\êfäðbûöö (b. e. iò. _ìað 1/23 ]éZ Zª aP^)@[ðûZþ cjûù\a Kjòùf—_âòùd!
ù^÷_êYý ijKûùe mû^-@^êgúk^ \ßûeû cêqò @^ûdûiùe còùk, Gaõ ~m @û\ò _êYý-
Kcð \ßûeû ÊMð @û\ò CyZe ùfûKùe iêLùbûM eì_K bêqò còùkö Kò«ê jeòbqò ijiâ-
ijiâ iû]^ \ßûeû c]ý iê\êfäðbûö (@[ðûZþ còùk ^ûjó)
aòRd—bqòKê iû¦âû^¦aòùgh-Êeì_û (N^úbìZ @û^¦Êeì_û) KûjóKò

Kêjû~ûAQò?
aûaûRú—bqò PòZþ-iêLÊeì_û—@ZGa @û^¦-icê\âÊeì_ûö RWÿ-
RMZùe ù~ùZ_âKûe iêL @Qò, aû Zû’e aò_eúZ-Pò«ûcd RMZùe ù~Cñ
aâjàû^¦ @Qò, ùi iaêKê ùKûUòMêYòZ Kùf ù~Cñ iêL ùja, Zûjû bqòiêL-
icê\âe GK aò¦ê ijòZ c]ý Zêk^úd ^êùjñö RWÿ-iêL ^òZû« Zêz; Zûjûe
aò_eúZ (aâjàû^¦) iêL ^òZû« gêÃö GA \êA_âKûe iêL PòZþ-iêLVûeê
aòRûZúd I aòflYö aòRûZúd aÉê \ßde _eÆe ùKû÷Yiò Zêk^û ^ûjóö
ùi[ò_ûAñ ù~Cñcûù^ bqò-iêLe @ûÊû\^ _ûAQ«ò, Zûu ^òKUùe aâjà-
iêL ùMû¿\-Zêfý _âZúZ jêGö ù~Cñcûù^ ùijò iêLKê @^êba KeòQ«ò,
ùKak ùiAcûù^ jó ZûjûKê RûY«òö @^ý ùKjò ùiA iêL aòhdùe KòQò
Kjò _ûe«ò ^ûjóö
aòRd—bqò gâúKé¾ûKhðYú Kò_eò?
aûaûRú—~ûjûe jé\dùe bqòù\aúu @ûaòbûða jêG, gâúKé¾ ^òR
icÉ _âòdRû ijòZ agúbìZ ùjûA ùijò aýqò _âZò @ûKéÁ ùjûA_Wÿ«òö
bqò aýZúZ @^ý ùKû÷Yiò C_ûdùe Zûuê agúbêZ Kò´û @ûKéÁ Keò jêG
^ûjóö
aòRd—bqò ~\ò G_eò C_ûù\d Z©ß, ùZùa ù~Cñcûù^ @]ôK
gûÈ _XÿêQ«ò, ùicûù^ bqò _ûAñ ~ZÜaû^þ jê@«ò ^ûjóò KûjóKò?
aûaûRú—cìk K[û ùjCQò, cûâe ~êqò iúcûaògòÁ; Zûjû\ßûeû
RWÿûZúZ bqò-Z©ß I Ké¾-Z©ß aêSj ò G
ê ^ûjó, Kò«
ò ê _ìa-ð i*òZ iêKZ
é ò _âbûaùe
~ûjûu jé\dùe UòKòGcûZâ eêPò C_ô^Ü jêG, ùi bqòZ©ßKê ijRùe
aêSò_ûe«òö ùiû÷bûMýaû^þ aýqò aýZúZ @^ý ùKjò bqò-Z©ßKê aêSò_ûe«ò
^ûjòñö (4)
aòRd—~êqò KûjóKò @_âZòÂòZ?
(4)
“fùlhê gé Y ê ù Z K½ò Z þ ùKûUò ù hß K Éê aê ] ýùZö bqò Z ©ß õ _eò m ûd
K½òù\a icûPùeZþöö”—(j. b. aò. 11/543 ]éZ _\àaûKý)ö _âjäû\u ÉêZòùe
Kêjû~ûAQò—fl ùfûKc]ýùe ùKjò RùY bqòZ©ß K[û gêùY; ùKûUòG gêYê[òaû
aýqò c]ýùe ùKjò RùY jêGZ Zûjû aêSò_ûùe Gaõ ùicûû c]ýùe ùKjò aòek
aýqò Zûjû iaðùZûbûùa RûYò ic¥K¨ @ûPeY Kùeö
ù^÷hû
aûaûRú—PòZþ-iêL aòhdùe ~êqòe @]òKûe ^ûjóö ùi[ò_ûAñ ‘ù^÷
ZùKðY cZòeû_ù^dû
û_ù^dû’ (KV. 1/2/9) ZKðû_âZòÂû^ûZþ ’ (aâ. iì.
(5) (6)
2/1/11) AZýû\ò ùa\û«aûKý \ßûeû ~êqòKê Pò\þaòhdùe @KcðYý ùaûfò

iÚòe Keû~ûAQòö
aâR^û[—iû]^bqò I ù_âcbqòe c]ýa©ðú @ûC ùKû÷Yiò_âKûe bqò
@Qò Kò?
aûaûRú—jñ @Qò; @aiÚû-ùb\ùe bqò Zò^ò _âKûe, ~[û—iû]^bqò,
bûabqò I ù_âcbqòö
aâR^û[—iû]^bqòe aòùgh flY K’Y?
aûaûRú—ù~Cñbqò iû]ýbûa-iμ^Üû, Zûjû jó ù_âcbqò; a¡Rúae
A¦âòdcûû \ßûeû iû]ôZ ùjaû _~ðý« ZûKê iû]^bqò Kêjû~ûGö bqò
ùMûUòGö ùb\ ùKak @aiÚûeö
aâR^û[—@û_Y KjòQ«ò, ù_âcbqò ^òZýiò¡ (bûa), _êYò ^òZýiò¡
bûae iû]^û K’Y?
aûaûRú—^òZýiò¡-bûa aÉêZü iû]ý ^êùjñ; jé\dùe ZûjûKê _âKU
Keòaûe ^ûc ‘iû]^’(7)ö Zûjû Gùa jé\dùe _âKûgòZ ùjûA^[òaûeê
(@ûzû\òZ [òaûeê) ZUiÚ bûaùe KòQò \ò^ _ûAñ ZûKê iû]^ Keû~ûG—
Kò«ê Êeì_Zü Zûjû ^òZýiò¡ bûaö
(5)
^PòùKZû! Zêùc @û™Z©ß i´§ú ù~Cñ cZò _ûAQ, ZûKê ZKð\ßûeû _ûA ùja
^ûjóö
(6)
ZKðe ùKû÷Yiò _âZòÂû^ ^ [òaûeê Zûjû \ßûeû ùKû÷Yiò aÉê iÚû_òZ ùjûA ^_ûùe;
KûeY @ûRò RùY aýqò ZKð I ~êqò \ßûeû ~ûjûKê iÚû_^ Kùe, Kûfò @^ý RùY _âZb ò ûgûkú
aýqò ZûjûKê ^òR _ûŠòZý_ì‰ð ~êqò \ßûeû LŠ^ Keò\òGö ùi[ò_ûAñ ZKð @_âZòÂ ùaûfò
Kêjû~ûAQòö
(5)
Ké Z ò i û]ýû bùaZ¨ iû]ýbûaû iû iû]^ûbò ] ûö
^ò Z ýiò ¡ iý bûaiý _â û KUýõ jé \ ò iû]ýZûöö
(bqòeiûcéZiò§ê _ìað aòbûM \ßòZúd fjeú-2)
^òZýiò¡ Ké¾ù_âc ‘iû]ý’ Kbê ^dö gâaYû\ò gê¡Pòù© Keùd C\döö
gâaYû\ò Kâòdû Zûe Êeì_flYö ZUiÚ flùY C_Rd ù_âc]^öö
(ùP÷. P. c. 22/104-106) (_û. _)
aâR^û[—Ké_û Keò Gjò iò¡û«Kê @]òK ÆÁ eìù_ aêSûA \ò@«êö

aûaûRú—ù_âcbqò Êeì_-gqòe aé©ò-aòùgh—@ZGa Zûjû @agý
jó ^òZýiò¡; a¡ Rúae jéjdùe Zûjû _âKU ùjûA ^ûjóö Kûd-c^-
aûKý \ßûeû ZûjûKê jé\dùe _âKU Keòaûe ùPÁû jó Zûjûe ‘iû]^û’,—
iû]òZ ùjaû _~ðý« Zûjû iû]ýbûa-_âû¯; ‘_âKU’ ùjfû cûùZâ Zûjûe
^òZýiò¡Zû ÆÁ jêGö
aâR^û[—iû]ê flY K’Y?
aûaûRú—‘ù~-ùKû÷Yiò C_ûdùe Ké¾u Vûùe c^Kê ^òùag Keòaû’
jó iû]^bqòe flYö
aâR^û[—iû]^bqò ùKùZ_âKûe?
aûaûRú—Zûjû \êA_âKûe, ~[û—‘ùa÷]ú iû]^bqò’ I ‘eûMû^êMû
iû]^bqò’ö
aâR^û[—‘ùa÷]ú iû]^bqò’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—Rúae \êA_âKûùe _âa© é e
ò C\d jêGö aò]ò @^êiûùe ù~Cñ
_âaé©ò C\òZ jêG, ZûKê ‘ùa÷]ú _âaé©ò’ Kêjû~ûGö gûÈ jó aò]ò; gûÈgûi^-
eì_K ùa÷]ú _âa©é ò \ßûeû ù~Cñ bqòe C\d jêG ZûjûKê ùa÷]ú bqò Kêjû~ûGö
aâR^û[—‘eûM’e flY _ùe _Pûeòaò; Gùa aò]òe flY K’Y
Zûjû aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—gûÈ ~ûjûKê K©ðaý ùaûfò KjòQ«ò, Zû’e ^ûc ‘aò]ò’; Gaõ
~ûjûKê @K©ðaý ùaûfò KjòQò, Zû’e ^ûc ‘^òùh]’ö aò]òe _ûk^ I ^òùh]
aRð^ jó Rúa _ùl ùa÷]-]cðö
aâR^û[—@û_Y ~ûjû Kjòùf, ùi[òeê cêñ aêSò_ûeêQò, iaê ]cðgûÈ
ùa÷]]cðKê jó aò]ûû^ KeêQ«òö iaê ]cðgûÈKê _Xÿò ùi[òeê aò]ò I ^òùh]Kê
^ò‰ðd KeòaûKê KkòjZ-Rúa _ûLùe @aie ^[ûG; ùZùa iõùl_ùe
aò]ò-^òùh]^ò‰ðd _ûAñ gûÈ-iùuZ K’Y?
aûaûRú—_\à_êeûYùe Kêjû~ûAQò—
ià © ð a ýõ iZZõ aò ¾ ê a ò ð i à © ð ù aýû ^ RûZê P ò Z þ ö

iùað aò]ò^òùh]ûü iê¥ùeZùdûùea Kòueûüöö (8)
(_\à-_êeûY. C©e LŠ 42 @. 103 ùgæûKùe Z[û ^ûe\-_*eûZâ 4/2/23)
Rúaê _âùZ¥K cêjì©ðùe bMaû^þ aò¾êuê iàeY Keòaû jó ‘cìk-aò]ò’;
a‰ð û gâ c @û\ò e aýaiÚ û GA aò ] ò e @^ê M Z (@«Mð Z )ö bMaûûê
ùKùaùjùf ^ bêfòaû jó ‘cìk-^òùh]’ö _û_ I ajòcðêLZû-aRð^ Z[û
_û_e _âûd½òZ, Gjû cìk-^òùh]e @«MðZö @ZGa gûùÈûq iaê aò]ò I
^òùh] ~[ûKâùc bMaZþ-iàeYeì_K aò]òe I bMaZþ-aòiàeYeì_K
^òùh]e ^òZý Kòueö G[òeê aêSòaûKê ùja ù~, a‰ðûgâcû\òe aò]òcûû
c]ýeê bMaZþ-iàeY-aò]ò jó iaêeò ^òZýö ~[û GKû\ùg—
cê L aûjì e ê _ ûù\býü _ê e ê h iýûgâ ù c÷ ü ijö
PZß û ùeû Rmò ù e a‰ð û Mê ù Y÷ a ò ð _ â û \dü _é [ Kþ ö ö
~ Ghûõ _ê e ê h õ iûlû\ûZà _ â b acúgß e cþ ö
^ bR«ýaRû^«ò iÚ û ^û\þ b â Á ûü _Z«ý]üöö (9)
(gâúc\þ bû. 11/5/2-3)
aâR^û[—a‰ðûgâce aò]ò _ûkê[òaû iaêùfûK Ké¾bqòe iû]^ Ke«ò
^ûjó KûjóKò?
aûaûRú—eì _ ùMûÊûcú Kjò Q «ò , —gûÈaò ] ò \ ß û eû _eò P ûkò Z
ùfûKcûû c]ýùe ~ûjûue bqò _âZò gâ¡û Rù^à, Zûue jó bqòùe
@]ôKûe jêG; ùi ùa÷]-Rúa^ _âZò @ûiq jê@«ò ^ûjó Kò´û ùa÷eûMý c]ý
(8)
aò¾êuê iað\û cù^ eLòaû CPòZ, K\û_ò bêfòaû CPòZ ^êùjñ—iaê aò]ò I
^òùh] Gjò \êAUò K[ûe jó @«MðZö Zû_ô~ðý ùjCQò,gûÈùe ù~ùZ _âKûe aò]ò I
^òùh]e aýaiÚû @Qò, ùi iaê Cq aò]òaûK¥ I ^òùh]aûKý C_ùe jòó _âZòÂòZö ~ûjû
\ßûeû bMaûû ^òe«e iàeY ùja, ZûjûKê K©ðaý Kêjû~ûAQò, Zûjû jó aò]ò Gaõ
~ûjû \ßûeû bMaû^þ aòiáZ ùjûA~û@û«ò Zûjû ‘^òùh]’ö (@céZ_âaûj bûhý)
(9)
_êeêhu (@û\ò_êeêh aò¾êu) cêLeê aâûjàY, aûjêeê lZâòd, Deê (Rx) eê ùa÷gý
I PeYeê gì\â—Gjò PûeòUò a‰ð @ûgâccûû ijòZ Gaõ ^òR a‰ðMZ MêY ijòZ R^à
ùjûAQ«òö Gjò PûeòUò a‰ð I @ûgâcùe ejê[òaû aýqò ~\ò ^òRe _âbê bMaû^þ aò¾êuê
bR^ ^ Ke«ò, ^òR-^òR a‰ðûgâc-@juûeùe c© ùjûA Zûue @^û\e Ke«ò,
ùZùa ^òR ^òRe iÚû^ (a‰ð-@ûgâc I c^þêhý R^à eê_K Cy _\aú)eê bâÁ ùjûA
@]ü_ZòZ jê@«òö
Ke«ò ^ûjóö ùicûù^ Rúa^~ûZâû^òaðûj _ûAñ iõiûe-aò]ôKê _ûk«ò I

gâ¡û~êq ùjûA gê¡-bqò iû]^ùe _âaé© jê@«òö @ù^K R^àe iêKéZò
`ùk Gbkò @]ôKûe C\òZ jêGö C©c, c]ýc I K^òÂ ùb\ùe gâ¡ûaû^þ
bqò-@]ôKûeú Zò^ò_âKûeö
aâ R ^û[—MúZûgûÈùe @û©ð , Rò m ûiê , @[ð û [ð ú I mû^ú—GA
Pûeò_âKûe aýqò bMaûûê bR«ò ùaûfò Kêjû~ûAQòö ùicûù^ ùKCñ-_âKûe
bqòe @]ôKûeú?
aûaûRú—@û©ðò, Ròmûiû, @[ðû[ðòZû I mû^—Gjò PûeòUò ùa÷gòÁ¥
iû]ê i w-_â b ûaeê \ì e ùjùf @^^ý-bqò ù e gâ ¡ û C_ô ^ Ü jê G ;
ùiùZùaùk Cq Pûeò_âKûe a¥qò bqòe @]òKûeú jê@«òö MùR¦â(10),
ùgû÷^K @û\ò cjhòð(11), ]îa(12), I PûeòKêcûe(13)—Gcûù^ Zûjûe
C\ûjeYö
(10)
MùR¦â—PZê[ð c^ß«ee K[ûö MùR¦â Zû’e @^êPecûû ij _aðZeûR
ZâòKìUe _û\ù\gùe [òaû ùNûe Rwfùe aûi Keê[òfûö ùi aWÿ aWÿ I akaû^þ
jûZúcûû iŸðûe [òfûö \òù^ MùR¦â ^òR jÉò^ú I i«û^cûû ijòZ _aðZe
_û\ù\gùe [òaû GK iêaéjZþ I ecYúd iùeûaeùe @û^¦ùe Rk-KâúWÿû Keê[òfûö
ùiZòKòùaùk ùiA iùeûaeùe ejê[òaû GK akaû^þ Mâûj (Kê¸úe) Zû’ ùMûWÿKê
]eòù^fûö MùR¦â ^òR gqò @^êiûùe MâûjcêLeê ^òRKê QWÿûAaû _ûAñ @ù^K ùPÁû
Kfûö _eÆe fXÿûA Keê Keê GKjRûe ahð KUòMfû; Kò«ê MùR¦â ^òRKê MâûjKakeê
QWÿûA _ûeòòfû ^ûjòñö ]úùe-]úùe ùi gqòjú^ ùjaûKê fûMòfûö Gùa _âûY a*ûAaûe
@^ý C_ûd ^ ù\Lò @Zý« @û©ðò-ijKûùe bMaûû Vûùe GKû« geY ù^fûö
Zû’e @û©ðò-^òùa\^ I geYûMZòùe _âi^Ü ùjûA PKâ]ûeú bMaû^þ MeêWÿ C_ùe
aiò ZZþlYûZþ ùiVûùe C_iÚòZ ùjùf Gaõ PKâ\ßûeû Mâûje cêŠKê KûUò MùR¦âKê
C¡ûe Kùfö MùR¦â _ìaðR^àùe \âaòWÿ ù\ge _ûŠý-aõgúd A¦â\ýêcÜ ^ûcK eûRû
[òùfö \òù^ ùi ]ýû^cMÜ ùjûA _ìRû Keê[òaû ùaùk cjhðò @MÉý @^êPecûû
ijòZ ùiVûùe @ûiò _j*òùfö ]ýû^cMÜ [òaûeê eûRû A¦â\ýêcÜ Ehòue ~[û~[ ÊûMZ-
@bý[ð^û (ùiaû) Keò_ûeòùf ^ûjóö ùi[òùe cjhðò @MÉý ùKâû]òòZ ùjûA eûRûKê ‘jûZú
ù~û^òùe R^à ù^’ ùaûfò @bògû_ ù\ùfö ùiA @bògû_ `kùe eûRû A¦â\ýêcÜ
‘iuêPòZ-ùPZ^’-eìù_ jûZú ùjûA R^à ùjùfö iuêPòZ ùPZ^û I @û©òðe Gjû GK
C\ûjeYö
(11)
ùgû÷^Kû\ò Ehò—ùgû÷^K @û\ò Ehò RMZe @ûZý«òK KfýûY CùŸgýùe
ijiâ ahð ]eò jeòZú[ð ù^÷còhûeYýùe ~ûM-~m @û\ò @^êÂû^ Kùfö Kò«ê @búÁ-
_ì©ðòe ùKû÷Yiò @ûgû (iùuZ) ^ ù\Lò, Ké¾ù\ß÷_ûd^ ùa\aýûiu @Zý« _âòd gòhý
gâúiìZu ^òKUùe Q@Uò _âgÜ Kùf Gaõ Zûjûe ~[û[ð C©e _ûA ùicûù^ ^òRe
@búÁ iò¡ò fûb Kùfö ùijò Q@Uò _âgÜ ~[ûKâùc Gjò_eò—(1) _âûYúcûûe HKû«òK
aâR^û[—bqcûûe K’Y cêqò jêG ^ûjó?

aûaûRú—iûùfûKý, iûÁðò, iûcú_ý, iûeì_ý I iû~êRý—Gjò
_û*_âKûe cêqòc]ýeê iû~êRý cêqò bqò-Z©ße ^òZû« aòùeû]úö @ZGa
Ké¾bqcûù^ K\û_ò Gjû Pûjûñ«ò ^ûjóö ‘iûùfûKý’, ‘iûÁðò’, ‘iûcú_ý’ I
‘iûeì_ý’ GA Pûeò_âKûe cêqò bqòe ^òZû« aòùeû]ú ^ ùjùf c]ý KòQò
ùgâd (_ec KfýûY) K’Y? (2) @ûZàû ù~Cñ[òùe _âi^Ü jêG, ùgâûZaý Kcðcûû
c]¥ùe ùiA iûeUò K’Y? (3) bMaû^¨ KY Keòaû Azûùe cûZû ù\aKúu Mbðùe
R^àòùf? (4) bMaû^þ aûiêù\a ùKCñ-ùKCñ @aZûeùe ùKCñ-ùKCñ fúkû KeòQ«ò?
(5) bMaûû MêY Gaõ cjòcûKê a‰ð^û Ke«êö (bMaû^¨ akeûcu ij Ké¾ @aZûeùe
KY KY Kùf?) (6) Ké¾ Ê]ûcKê ùèòfû_ùe ]cð Kûjûe geY ù^fû?
aâûjàYKìkùe R^à ùjûA c]ý Ehòcûù^ aâûjàùYZeKìùkûnìZ gâúiìZùMûÊûcúuê Mêeê
eìù_ aeY Keò Zûuê iek bûùa Ròmûiû Keò[òùfö aýûiù\au @Zúa _âòd_ûZâ
gâúiìZùMûÊûcú ùicûû _âZò ùiÜjûaòÁ ùjûA ù~Cñ C©e ù\A[òùf, Zûjû gêYò ùicûù^
_ec-iò¡ò _ûA[òùfö Gjû jó ‘Ròmûiê’ bqe C\ûjeYö
(12)
]îa—Êûd¸êa c^êu aõgùe C_ô^Ü icâûU¨ C©û^_û\ue \êAUò eûYú [òùfö
aWÿ eûYúu ^ûc iê^úZò I ùQûU eûYúu ^ûc [òfû iêeêPòö iê^úZòu Mbðeê ]îau R^à
ùjfûö aòcûZûu @ZýûPûeùe aûkK ]îa _òZéùiÜjeê a*òZ ùjûA eûRý-_âû¯ò @ûgûùe
cûZûu C_ù\gKâùc ùNûe-a^Kê ~ûA _\à_kûgùfûP^ gâújeòu @ûeû]^ûùe ^òcMÜ
ùjùfö Kò«ê ]îau KùVûe @ûeû]^ûe ùKû÷Yiò _ûecû[ðòK CùŸgý ^[òfû, [òfû
eûRý_âû¯òeö ^ûe\ Ehòu Ké_ûeê ùi bMa\^êMâj _ûAùfö bMaûû Ké_ûeê Zûu
cêê eûRý-_âû¯òe @bòkûh \ìe ùjfû Gaõ ùi gê¡bqò _ûAùfö _û[ðòa aÉê _ûAaû
@ûgûùe @[ðû[ðú ùjûA GKû« c^ùe bMaûûê bR^ Kùf c]ý ùghùe ^òZýcwk
jêGö ]îa Gjûe C\ûjeYö
—@^ýKûcú ~\ò Kùe Kéù¾e bR^ö
^û cûMòùf Ké¾ Zûùe ù\^, ÊPeYöö ,
Ké¾ Kùj,–@ûcû bùR, cûùM aòhd iêLö
@céZ QûWÿò’ aòh cûùM, GA aWÿ cìLðöö
@ûcò aòm GA cìùLð aòhd ùKù^ \òa?
Ê-PeYûcéZ \òdû aòhd bêfûAaöö
(ùP÷. P. c. 22/37-39)
(13)
PûeòKêcûe—i^K, i^ûZ^, i^¦^ I i^ZþKêcûe—Gcûù^ aâjàûu Pûeò
cûî_êZâö iéÁòe _âûe¸ùe aâjàû ]ýû^cMÜ ùjûA cûî \ßûeû Gcûûê iéÁò Keò[òùfö
Gcûûê GKZâ PZêüi^ Kêjû~ûGö Gcûù^ @Zý« mû^_âbûaeê iõiûe-@ûiqòeê iað[û
cêq [òùfö ùZYê _òZû aâjàûuê iéÁòKû~ðýùe ùKû÷Yiò_âKûe iûjû~¥ ^ Keò Gcûù^
aâjàmû^ùe ^òcMÜ ùjùfö Gjû ù\Lò aâjàû ^òR _êZâcûûe cwk Pûjñò bMaûû
^òKUùe @ûùa\^ Kùfö bMaû^þ jõieì_ùe @aZú‰ð ùjûA PZêüiû @ù\ß÷Z-
mû^Kê bqòZ©ß mû^ùe _eòa©ðòZ Kùfö ùi[ò_ûAñ i^Kû\ò EhòMY ‘mû^ú-bq’ eìù_
_eòPòZö Gcûù^ jó ^ò´ûKð-iμâ\ûde @û\ò-_âa©ðKö (_û. _)
@õgùe ùicûûe _âZòKìkZû @Qòö Ké¾bqcûù^ ^ûeûdY-]ûcMZ Gjò

Pûeò_âKûe cêqòKê c]¥ K\û_ò ÊúKûe Ke«ò ^ûjóö Gjò cêqòMêWÿòK ùKCñVò
iêùL÷gßù~ûð©eû (iêùL÷gß~ð¥ _â\ûdK) Gaõ ùKCñVò ù_âcùiùaû©eû
(ù_âcùiaû_â\ûdK)ö ù~CñVûùe iêùL÷gß~ðý jó cêqòe Pec `k, ùiVûùe
Zûjû bqcûû \ßûeû _eòZýûRýö cêqòK[û Z \ìùe ejê, ^ûeûdYu _âiû\
c]ý Ké¾u _âZò @ûKéÁ HKû«òK-bqu c^Kê UûYò _ûùe ^ûjó; KûeY,
^ûeûdY I Ké¾u c]ýùe iò¡û«-\éÁòeê ùKû÷Yiò ùb\ ^ [òùf c]ý ei
\éÁòeê Ké¾u eì_ùe eie C}hð @Qòö(14)
aâR^û[—@û~ðý-KêkRûZ a‰ðûgâc-aò]ùò e aýaiÚZ ò (_ûk^ Keê[a ò û)
gòÁ-_êeh ê cûù^ K’Y bqòe @]òKûeú ùjûA_ûe«ò?
aûaûRú—bqòùe c^êhýcûZâe @]òKûe @Qòö
aâR^û[—a‰ðûgâc-]cðùe a¥aiÚZ ò aýqòcûûe a‰ðûgâc-aò]-ò _ûk^
I gê¡bqò-]cðe ~ûR^—Gjò \êAUò ~êM_Z¨ K©ðaýö ù~Cñcûù^
a‰ðûgâcùe a¥aiÚòZ ^êjñ«ò, ùicûù^ ùKak bqòe @w _ûkòaûKê aû]ýö
G_eò ùjùf a‰ðûgâc]cðùe a¥aiÚòZ aýqòcûû _lùe Kcðûw I bqýw
Cbd _ûk^úd ùaûfò Zûjû @]òK KÁKe RYû_WÿêQòö G_eò KûjóKò?
aûaûRú—gê¡bqý]òKûeú aýqò a‰ðûgâc-]cðùe iÚòZ ùjùf c]ý
ùKak bqýw _ûkòaûKê aû]ýö bqýw_ûk^ \ßûeû Kcðûwe _ûk^ ÊZü
jó ùjûA~ûGö ù~Cñ Kcðûw bqòVûeê ÊZª @[aû bqòe aòùeû]ú, ZûKê
_ûk^ ^ Kùf ùKû÷Yiò ù\ûh jêG ^ûjóö bqò-@]òKûeúe ÊbûaZü ùKû÷Yiò
@Kcð aû aòKcðùe Æéjû ^[ûGö ùZùa ù\÷aûZþ ùKû÷Yiò ^òhò¡ûPûe C_iÚòZ
ùjùf, ùi[ò_ûAñ _âûd½ò© eì_K Kcðûw _ûk^úd ^êùjñö ~ûjûe jé\dùe
bqò @Qò, ù\÷aûZþ KéZ ùKû÷Yiò _û_ Zûjûe jé\dùe iÚòe ùjûA eùj^ûjó;
Zûjû gúNâ I ijRùe aò^Á jêG; @ZGa _âûd½ò©e ùKû÷Yiò _âùdûR^
^ûjóö
aâR^û[—bqý]òKûeú aýqòe ù\aEY, EhòEY _âbéZò Kò_eò
_eòùgû] ùja?
(14)
iò¡û«ZÉßùbù\$_ò gâúgKé¾Êeì_ùdûüö
eùiù^ûZþKéhýùZ Ké¾eì_ùchû eiiÚòZòüöö (b. e. iò. _ì- 2/32)
iò¡û«\éÁòeê ^ûeûdY I Ké¾u Êeì_ c]¥ùe @ùb\ [òùf c]¥ ei\éÁòeê Ké¾u
eì_ CZ¨KhðK jêG; Gjû jó eie iÚòZòö (_û. _)
aûaûRú—aûaû! GKû\g-Ä§e Gjò ùgæûKû[ð aòPûe Ke—
ù\ahð ò - bì Z û¯^é Y ûõ _ò Z é Y ûõ ^ Kò u ùeû ^ûdcé Y ú P eûR^þ ö

iaðûZà^û ~ü geYõ geYýõ MùZû cêKê¦õ _eòjéZý K©ðcþöö (15)
(gâúc\þ bû. 11/5/41)
bMa\þMúZûe Pec ùgæûK (18/66) e Zû_ô~ðý ùjCQò, ~òG icÉ

]cðe beiû _eòZýûM_ìaðK ùcûe geYûMZ jêG, cêñ ZûKê iaê_âKûe _û_eê
cêq Keò\òGö MúZûe Zû_ô~ðý ùjCQò,—@^^ý-bqòùe @]òKûe R^òàùf
mû^-gûÈMZ I Kcð-gûÈMZ aò]òe aû]ý (@]ú^) ùjaûKê jêG ^ûjóö
bqòe @^êgúk^cûùZâ jó Zûjûe iaðiò¡ò jêGö @ZGa, ‘^ ^ ùc bqü
_âYgýZ
gýZò’ (Mú. 9/31) ‘ùcûe bq _âYÁ (aò^ûg) jêG ^ûjó’—
bMaûû Gjò _âZòmûKê iùaðû_eò ùaûfò RûYö
G _~ðý« gêYò aâR^û[ I aòRdKêcûe Cbd GKÊeùe Kjòùf—
@ûc jé\dùe bqòi´§ùe @ûC ùKû÷Yiò_âKûe iù¦j ^ûjó; @ûùc aêSò
_ûeòfê, mû^ I Kcð @Zò Zêzö bqòù\aúu Ké_ûaýZúZ Rúae ùKû÷Yiò_âKûe
cwk jêG ^ûjóö _âùbû! Ké_û Keò gê¡bqòe @wcûûê a‰ð^û Kùf @ûùc
KéZû[ð jê@«êö
aûaûRú—aâR^û[! Zêùc \gcìke @Ác-ùgæûK _~ðý« gêYQò ; icd
ù\Lò ùi-icÉ gòlû Zêce _ìR^úd cûcêñ (aòRd Kêcûe)uê Kjòa; Zûuê
ù\Lò ùcûe Pò© _âi^Ü ùjûAQòö Gùa âc ùgæûK gêY—
gî Z ò ü Ké ¾ ûLýû^õ ià e Y-^Zò - _ì R û-aò ] ò M Yûü
Z[û \ûiýõ iLýõ _eò P eYc_ýû™a\^cþ ö
(15)
ù~Cñ aýqò iaðùZûbûùa geYù~ûM¥ (geYûMZa›k) bMaû^þ cêKê¦u
geY ^òG, ùi ù\aZû, Ehò, bìZ (_âûYúMY), @û¯ (KêUê´-MY), c^êhý, _òZé-_êeêh,
I @Zò[òcûû EYeê cêq ùjûA~ûGö ùi ùKû÷Yiò aýqòe @]ú^ Kò´û @^ý Kûjûe
ùiaK ùjûA eùj ^ûjóö @[ðûZþ ùi bMaûû Vûùe geYûMZò \ßûeû icÉ_âKûe EY
_eòùgû] Keò[ûGö
âûwûù^ýZû^ò ià aò ] ò M Zbùqe^ê \ ò ^ õ
bR^þ gâ¡û~êqü iêaòckeZòõ ùa÷ i fbùZöö
(9c \gcìk)
@[ðûZþ, gâaY, Kú©ð^, iàeY, a¦^, @yð^, \ûiý, iLý, _eòPeY I
@û™^òùa\^—Gjò âaò]û ùa÷]ú bqòKê ù~Cñcûù^ gâ¡û-ijKûùe
@^ê\ò^ (_âZò\ò^) @^êgúk^ Ke«ò, ùicûù^ aòck Ké¾eZò _û@û«òö
Ké ¾ u ^ûc, eì _ , Mê Y I fúkû i´§ò @_â û Ké Z K[^ @û\ò K ê
gâaùY¦âòd\ßûeû Ægð^Kê ‘gâaY’ Kêjû~ûGö gâaYe \êAUò @aiÚû @Qò,
~[û—gâ¡û C\òZ ùjaûe _ìaðeê iû]êcûû cêLeê Ké¾MêYû^êaû\e gâaY-
@aiÚûö ùijò gâaY\ßûeû gâ¡ûe C\d jêG; gâ¡û C\òZ ùjùf MûXÿ _ò_ûiûe
ijòZ Ké¾^ûcû\ò gêYòaûe _âaé©ò Rù^à; Zû’_ùe Mêeêùa÷¾au cêL-^òüiéZ
ù~Cñ Ké¾^ûcû\ò gêYû~ûG, Zûjû \ßòZúd-_âKûe gâaYe @aiÚûö gâaY
gê¡bqòe jòñ GK @wö iû]^Kûkùe Mêeê-ùa÷¾au cêLeê (jeòK[û) gêYê
gêYê iò¡òKûke gâaY C\òZ jêG; gâaY jó bqòe _â[c @wö
bMaZþ-^ûc, eì_, MêY I fúkûcd g±icìje Ròjßû\ßûeû Ægð^Kê
‘Kú©ð^’ Kêjû~ûG; Ké¾K[û, Ké¾^ûc @û\òe iûcû^ýZü a‰ð^, gûÈ-_V^
\ßûeû @^ýKê gêYûAaû I MúZ\ßûeû icÉuê @ûKhðY Keòaû Z[û ù\÷ù^ýûqò,
aòm¯ò, Éa_ûV I _âû[ð^û\ò iaêKòQò Kú©ðê _âKûeùb\ö @^ý iaê @w
@ù_lû Kú©ð^ jó ùgâÂ-@w ùaûfò a‰ðòZ ùjûAQòò; aòùghZü Kkò~êMùe
Kú©ð^ jó iaê Rúau cwk-aò]û^ _ûAñ ic[ðö Gjû gûÈùe aûe´ûe
Kêjû~ûAQò—
]ýûd^þ KéùZ ~R^þ ~ùm÷ùÈZûdûõ \ßû_ùe$yðd^þö
~\ûù_Ü û Zò Z\ûù_Ü û Zò Kùkø iõKú
iõKú©ðð ý ùKgacþ ö ö
(_\à_êeûY C©eLŠ 31/25)
jeò-Kú©ð^ \ßûeû Pò© ù~_eò ^òcðk jêG, @^ý ùKû÷Yiò C_ûdùe
ùi_eò jêG ^ûjóö @ù^K bq GKZâ ùjûA Kú©ð^ Kùf, ZûKê iõKú©ð^
Kêjû~ûGö
Ké¾u ^ûc, eì_, MêY I fúkû iàeYKê ‘iàeY’ Kêjû~ûGö iàeY
_û*_âKûeö ùKû÷Yiò ù\Lò[a
ò û @[aû gêY[ò a
ò û aòhdKê _ê^ü cù^ _KûAaûKê
‘iàeY’ Kêjû~ûGö _ìað-aòhd (ùbû÷ZòK-aòhd)eê Pò©Kê _âZ¥ûjûe Keò

iû]ûeYbûùa c^ùe ùKû÷Yiò aòhde Pò«^Kê ‘]ûeYû’ Kêjû~ûGö
aòùgheìù_ eì_-@û\ò Pò«^Kê ‘]ýû^’ Kêjû~ûG; ùZ÷k-]ûeûaZþ @aòzò^Ü
]ýû^Kê ‘]îaû^êiáZò’ Gaõ ù]ýd aÉêe Çì©ðòKê ‘icû]ò’ Kêjû~ûGö
gâaY, Kú©ð^ I iàeY—Gjò Zòù^ûUò bqòe _â]û^ @wö @^ý icÉ
@w Gjò Zòù^ûUòe @«bìðZö gâaY, Kú©ð^ I iàeY—Gjû c]ýeê Kú©ð^
iað_â]û^; ù~ùjZê gâaY I iàeY Kú©ðê @«bìðZö
gâúc\þbûMaZ (7/5/23) e ‘gâ gâ a Yõ Kú©ð ^ õ aò ù ¾ûü’
¾ûü ùgæ û K
@^êiûùe ‘_û\ùiaû’ aû ‘_eòP~ðýû’ bqòe PZê[ð @wö gâaY-Kú©ð^ I
iàeY ijòZ ‘_û\ùiaû’ jó K©ðaýö _û\ùia^ Kû~ðýùe ^òRe @Kò*^Zß,
ùiaûùe ^òRe @ù~ûMýZû-aê¡ò Z[û ùiaýaÉêu Vûùe iyò\û^¦Zß-aê¡ò
ùjaû ^òZû« @ûag¥Kö gâúcêL-\gð^, Ægð^, _eòKâcû, @^êaâR^, bMaZþ-
c¦òe, Mwû-_êeùê hû©c-\ßûeKû-c[êeû-â\ßú_ _âbZ é ò Zú[ðik
Ú \gð^ @û\ò
_û\ùiaûe @«bðêqö eì_ùMûÊûcú bqòe 64Uò @we a‰ð^û _âiwùe
GA iaê aòhd ÆÁ bûùa CùfäL KeòQ«òö Zêkiú-ùiaû I iû]êùiaû Gjò
@we @«bêðqö
_*c @w ùjCQò—‘@yð^’ö @yð^-cûMðùe @]òKûe I _âKâòdû-aòPûe
@ù^Kö gâaY, Kú©ð^ I iàeYùe ^ò~êq ùjûA c]ý ~\ò @yð^-cûMðùe
gâ¡û jêG, ùZùa gâúMêe-ê _û\ûgâd_ìaK
ð cª-\úlû ùÂ @yð^ _âKd âò û @ûe¸
Keòaû CPòZö
aâR^û[—^ûc I cª c]ýùe ùb\ K’Y?
aûaûRú—bMa^Üûc jó cªe Rúa^ (_âûY)ö ^ûcùe ‘^cü’ @û\ò
g± ù~ûWÿò bMaûû ijòZ ^òŸðòÁ i´§ iÚû_^_ìaðK Ehòcûù^ @^òaðP^úd
gqòKê ^ûceê _ûAQ«ò (16)ö ^ûc jó ^òeù_l Z©ß; Z[û_ò ù\jû\ò-i´§eê
Rúae Pò© K\~ðý-aòhdùe aòlò¯ jêGö ùZYê ùiA Pò©iùuûP^ _ûAñ
(16)
‘Ké ¾ cª’ R_ i\û—GA cªiûeöö
Ké ¾ cª ùj÷ ù Z jùa iõiûe-ùcûP^ö
Ké ¾ ^ûc ùj÷ ù Z _ûùa Ké ù ¾e PeYöö
Kkò K ûùk ^ûc aò ^ û ^ûjó @ûe ]cð ö
iað c ªiûe ^ûc,—GA gûÈ ccð ö ö
(ùP÷. P. @û. 3/32-34)
@[ðûZþ Pò©Kê cûdòK-aòhdeê jUûAaû _ûAñ (c~ðýû\ûcûMðùe) cªûyð^-

aò]ò ^òeì_òZ ùjûAQòö aòhdúùfûK _lùe \úlû ^òZû« @ûag¥Kö
Ké¾cªùe ‘iò¡-iû]ý-iêiò¡-@eò’(17)—GA aòPûee _âùdûR^ ^ûjóö
Ké¾cª-\úlû jó Rúa _lùe @Zý« gêbKeö RMZùe ù~ùZ cª @Qò,
iaê cª @ù_lû Ké¾cª @]òK gqògûkú—i\þMêeêu ^òKUeê Gjò cª
_ûAaû cûùZâ @]òKûeú RúaKê Ké¾-ak còùkö
gâúMêeêù\a Ròmûiê aýqòKê @yð^ûwcû^ C_ù\g Ke«ò; ùi icÉ
K[û GVûùe a‰ð^û Keòaûe _âùdûR^ ^ûjóö iõùl_Zü Gjû jó mûZaý
ù~ ‘Ké¾R^à’, ‘Kû©ðòKaâZ’, ‘GKû\gúaâZ’, ‘cûN-iÜû^’ @û\ò @yð^cûMðe
@«MðZö Ké¾ûyð^-aòhdùe GK aòùgh K[û RûYòaûe @Qò,—Ké¾u ijòZ
Ké¾bqu @yð^ ^òZû« _âùdûR^ö
‘a¦^’ jó ùa÷]ú bqòe hÂ @wö _û\ùiaû I Kú©ð^û\ò c]ýùe a¦^
@«bðìZ [òùf c]ý ZûjûKê _é[Kþ @w ùaûfò Kêjû~ûAQòö ^cÄûe jó a¦^;
ùijò ^cÄûe \êA_âKûe—‘GKûw’ ^cÄûe I ‘@Áûw’ ^cÄûeö
ùMûUòG-jûZùe ^cÄûe, aÈûaéZ-ù\jùe ^cÄûe, bMaûû @ûMùe
(i¹êLùe), _éùÂ (_Qùe) I aûcbûMùe Gaõ c¦òee @Zý« ^òKU-
Mùbð (Mbð-c¦òeùe) ^cÄûeKê @_eû]-eìù_ MYû~ûGö
‘\ûiý’ jó i¯c @w—‘cêñ Ké¾\ûi’, G_eò @bòcû^ jó \ûiý; \ûiý-
i´§ ijòZ bR^ jó ùgâÂö ^cü, ÉêZò, icÉ Kcðe @_ðY, _eòP~ðýû,
@ûPeY, iáZò (iàeY) I ‘K[û-gâaY’(18) AZýû\ò \ûiýe @«bðûaö
‘iLý’ jó @Ác @w—Ké¾u jòZ-ùPÁûcd a§êbûaflY jó iLýö
(17)
Mêeêù\a gòhýKê \úlû ù\aûùaùk iò¡, iû]ý, iêiò¡ I @eò (gZî)—GA
Pûeòù\ûhe ùgû]^ _ùe \úlû \ò@«òö GA ù\ûh-PZêÁd I Zûjûe ùgû]^ i´§ùe
‘jeòbqòaòkûi’e _â[c aòkûi 92 @^êùz\ Vûeê 103 @^êùz\ _~ðý« \âÁaýö
Kò«ê @Áû\g-@leûZàK cªeûRùe @[ðûZþ Ké¾cªùe Gjò ù\ûh-PZêÁde aòPûe
Keòaû @ûagýK ^êùjñö Gjò cª GùZ gqògûkú ù~, Gjû iò¡-iû]ý-iêiò¡ I @eò—
Gjò ù\ûhMêWÿòKe @ù_lû eùL ^ûjóö ‘ùZâ÷ùfûKý-iù¹ûj^’ Zªùe cjûù\a
@Áû\gûleõ cªc]ò K é Z ý gò ù aù^ûqc¨ ö ^ PûZâ gûZâ a û ù\ûhû
Kjò Q «ò — ‘@Áû\gûleõ
^ a‰ðû\ò-aòPûeYûûeYûöö’ Gaõ ‘aéj\¨ùMû÷Zcúd Zª’ùe c]ý ù\Lû~ûG—‘iò iò ¡ -
iû]ý-iê i ò ¡ ûeò e ì _ û ^ûZâ aò P ûeYûö iùað h ûõ iò ¡ -cªûYûõ ~ùZû aâ j à û lùeû
c^êüööö’ Gjò cªe _âùZýKUò @le jó aâjàö
(18)
K[û-gâaY @[ûðZþ @ûmû-_ûk^ö
iLý \êA_âKûe, ~[û—‘ùa÷]ûw’ iLý I ‘eûMûw’ iLýö G iÚkùe ùKak

ùa÷]ûw iLý MâjYúdö @yðûcì©ðò-ùiaûùe ù~Cñ iLýbûa jêG, Zûjû ùa÷]-
iLýö
‘@û™^òùa\^’Kê âcûw Kêjû~ûG—ù\jVûeê @ûe¸ Keò gê¡-@ûZàû
_~ðý« iaêKòQò Ké¾uê @_ðY ùjCQò @û™-^òùa\^ö ^òR iêL_ûAñ ùPÁû-
gì^ý ùjûA Ké¾u iêL _ûAñ ùPÁû-_ì‰ð ùjaû @û™^òùa\ê flY; aòKâúZ
MûB ù~_eò ^òR _ûk^-ù_ûhYe Pò«û Kùe ^ûjó, Z\âí_ Ké¾u Azûe
@^ê M Z ùjaû Gaõ ^ò R AzûKê Zûu Azûe @]ú^ Keò a û c]ý
@û™^òùa\ê flY; ùa÷]-@û™^òùa\ê C\ûjeY ^òcÜ_âKûe,
~[û—
i ùa÷ c^ü Ké¾-_\ûeaò¦ùdûaðPûõiò ùa÷KêY×-MêYû^êa‰ðù^ö
Kùeû÷ jùecð¦òe-cûRð^û\òhê gîZò*KûeûPêýZ-iZþKù[û\ùdöö
cê K ê ¦ fò w ûkd\gð ù ^ \é ù gû÷ Z\þ b é Z ýMûZâ Æ ùgð $ wiwccþ ö
NâûY* Z_ôû\iùeûRùiû÷eùb gâúc©êkiýû ei^ûõ Z\_ðòùZöö
_ûù\û÷ jùeü ùlZâ_\û^êi_ðùY gòùeû jéhúùKg_\ûbòa¦ù^ö
Kûc* \ûùiý ^ Zê KûcKûcýdû ~ù[û©cùgæûKR^ûgâdû eZòüöö(19)
(bû. 10/10/38)
aûaûRúu c]êe C_ù\g gêYò aâR^û[ I aòRdKêcûe @û^¦ùe
M\þM\ ùjûAMùf Gaõ \ŠaZþ _âYûc Keò Kjòùf, _âùbû! @û_Y iûlûZþ
(19)
@éúh cjûeûR ^òR c^Kê Ké¾u _û\_\àùe, aP^cûûê ùa÷KêY×
MêYû^êa‰ð^ùe, ^òR jÉ\ßdKê jeòu c¦òee cûRð^û\òùe I K‰ðKê bMaû^þ @PýêZu
K[ûgâaYùe, Plê\ßdKê cêKê¦u gâúcì©ðò I @ûkd \gð^ùe, @wiwcKê Zûu
béZ¥cûû geúee Ægðùe @[ûðZþ ùiaûùe, ^ûiòKûKê Zûu _û\_\àùe @_ðòZ gâúcZú
Zêkiúue ùiû÷eb @ûNâûYùe, ei^ûKê Zûu Vûùe ^òùa\òZ (@_ðòZ) @^Ü @û\òùe,
_û\\ßdKê jeòu ùlZâ iÚûê(bMa\þ fúkûiÚke) ^òe«e @^êMc^ùe, cÉKKê
jéhúùKgu PeùY @bòa¦^ùe (_âYZò Kû~ðýùe), KûcKê (iâK¨ P¦^ @û\ò ùiaûKê)
\ûi¥ ^òcò© (Zûu _âiû\ ÊúKûe_ûAñ) Keê[òùf, Kò«ê aòhdùbûMKûc^û_ûAñ ^êùjñ
ù~_eòKò C©cùgæûK bMaûû bqVûùe eZò ùja ùijò_eòö Zûjû \ßûeû Ké¾bqu
Vûùe @ûgâdù~ûMýû eZòe C\d ùjaö (@céZ_âaûj bûhý)ö
G _âiwùe “aûYúMêYû^êK[ù^ gâaùYû÷ K[ûdûõ”—(bû. 10/10/ 38)
ùgæûKUò c]ý @ûùfûPýö
bMaZþ-_ûhð\ö @û_Yu C_ù\gûcéZ _û^ Keò @ûùc ]^ý ùjfêö aé[û

a‰ð-@juûe I aò\ýû-@juûeùe @ûce \ò^ aòZê[òfû; ajêR^àe _ê¬úbìZ
iêKéZòaùk @û_Yu PeYùe @ûgâd-ùÂQêö
aòRdKêcûe Kjòùf—ùj bûMaZ_âae! gâúaé¦ûa^\ûi VûKêe
ùcûùZ cûdû_êe-ù~ûM_úV \gð^_ûAñ C_ù\g ù\A[òùfö Zûu Ké_ûeê
@ûRò bMaZþ-]ûc-\gð^ I bMaZþ-_ûhð\u \gð^ eì_K iê`k còkòfûö
@û_Yu Ké_û ùjùf @ûMûcú Kûfò i§ýûùe @ûùc _êYò GVûKê @ûiòaêö
gâúaé¦ûa^\ûi VûKêeu ^ûc gêYa
ò û cûùZâ aé¡ aûaûRú cjûgd iûÁûw
\ŠaZþ-_âYûc Keò Kjòùf—@ûc ùP÷Z^ýfúkûe ~òG aýûiûaZûe, Zûuê
cêñ aûe´ûe _âYûc KeêQòö
icd @]òK ùjûA~ûA[òfû; aâR^û[ I aòRdKêcûe aâR^û[u NeKê
ùèò@ûiòùfö
ööDâò õ g @]ýûd icû¯öö

@]ýûd _â ù cdû«Mð Z @bò ù ]d-aò P ûe—ùa÷ ] iû]^bqò 319
aò õ g @]ýûd
_âùcdû«MðZ @bòù]d-aòPûe—ùa÷] iû]^bqò
\ê A _â j e c]ýùe aâ R ^û[ I aò R dKê c ûe Nùe _j*ò M ùfö
aâR^û[u cûZû _ìaðeê \êjóuê _âZúlû Keê[òùfö ùi aòùgh ~ZÜe ijòZ
^òR bûAuê Êû\òÂ _âiû\û^Ü ùia^ KeûAùfö LûAaû _ùe cûcêñ-bYRû
_eÆe @ù^K_âKûe ù_âcûkû_ Kùfö aâR^û[ _ìaðeê aûaûRú cjûgdu
Vûeê ù~Cñ C_ù\gcû^ gâaY Keò[òùf, ZûjûKê ùi Kâcgü ^òR cûcêñuê
Kjòùfö
Zûjû gêYò aòRdKêcûe @û^¦òZ ùjûA bYRûKê Kjòùf—Zêùc aWÿ
ùiû÷bûMýaû^þ; G iaê Z©ß Zêùc cjZþ-Rû cêLeê gâaY KeòQ; cjZþ
_êeêhu cêLeê bqòK[û I jeòK[û gêYòùf cwk jêG Gaõ Zûjû @ZògúNâ
`k ù\A[ûGö aûaû! Zêùc iaêgûÈùe _ŠòZ, aòùgh Keò ^ýûdgûÈùe
@\ßòZúd, ùa÷\òK aâûjàYu c]ýùe Kêkú^, ^ò]ð^ c]ý ^êjñ; G iaê iμ©ò
Gùa Zê c e @kuûeÊeì _ ùjûAQò ; ù~ùjZê Zê ù c iû]ê - ùa÷ ¾ au
_\ûgâd_ìaðK gâúKé¾u fúkûK[ûùe eZò fûb KeêQö
PŠúcŠ_ùe aiò cûcêñ I bYRû _ecû[ð-aòhdùe G_eò @ûùfûP^û
Kfûùaùk, aâR^û[u cûZû _ûL NeKê @ûiò aòRdKêcûeuê Kjòùf—bûA!
@ù^K \ò^ _ùe Zêùc @ûiòQ; Zêc bYRûKê (aâRKê) UòùK aêSûA-iêSûA
MéjiÚ Keò\ò@; Zûjûe aýajûeKê ù\Lò ‘ùi MéjiÚ ùja ^ûjó’ ùaûfò ùcûe
aòùgh bd ùjCQòö c]¥iÚ b…ûPû~ðý @ù^K _âÉûa ùÂ @ûiêQ«ò; Kò«ê
aâR^û[e ]^êbðw _Y ù~, ùi aòaûj Keòa ^ûjó; gûgê-cû@û G aòhdùe
aòùgh ~ZÜ Kùf c]¥ KòQò `k ùjfû ^ûjóö
320 ùR÷ a ]cð aò õ g
bCYúe K[û gêYò aòRdKêcûe Kjòùf—cêñ GVûùe \g-_¦e \ò^
ejòaò, Kâcgü aòRdu ijòZ G aòhdùe _eûcgð Keò _ùQ ZêcKê iaê K[û
RYûAaòö Gùa Zêùc bòZeKê ~û@ö
aâR^û[u cûZû bòZeKê PûfòMùf, aòRdKêcûe _êYò _ecû[ð aòhd
@ûùfûP^û Kùf; ùi \òÛò Gjò_eò @ZòaûjòZ ùjfûö
_e\ò^ LûA iûeò aòRdKêcûe aâR^û[uê Kjòùf—@ûRò i§ýûùe
gâúaûi-@w^Kê ~ûA _ìRý_û\ aûaûRú cjûgdu Vûeê eì_ùMûÊûcúu \ßûeû
CfäòLòZ 64 _âKûe bqò-@we aòÉéZ aòaeY gâaY Keòaûö aâR^û[!
Zêc _eò iû]êiw ùcûùZ R^àR^àû«e ]eò còkêö Zêc iw _ûA ^[òùf,
ùaû] jêG ùcûùZ GA C_ù\gûcéZ còkò ^[û«ûö ù\L, aûaûRú cjûgd
iû]^bqòe \êAUò cûMð KjòQ«ò—ùMûUòG ‘ùa÷]-cûMð’ Gaõ @^ýUò ‘eûM-
cûMð’ö @ûùc _âKéZ-ùlùZâ ùa÷]cûMðe @]òKûeú; eûMcûMð i´§ùe
C_ù\g gâaY Keòaû _ìaðeê ùa÷]cûMðKê bfeìù_ aêSò iû]^Kû~ðý @ûe¸
Keòaû CPòZö MZKûfò aûaûRú cjûgd ù~Cñ âaò]û bqòe aòPûe a¥q
KeòQ«ò, Zûjû gâaY Keòfû _ùe Kò_eò Kû~ðýûe¸ Keòaò Zûjû cêñ
aêSò_ûeê^ûjóö @ûRò ùi iaê K[û bfeìù_ aêSòùâûKê ùjaö
Gjò_eò Kù[û_K[^ ùjC ùjC @õgêcûkú(iì~ð¥) @ÉûPkKê ~òaûKê
C\þù~ûM Kùf, @[ûðZþ i§ýû ùjûAMfûö aòRdKêcûe I aâR^û[ Neê
aûjûeò ]úùe ]úùe ‘jeòùaûf’ ‘jeòùaûf’ Kjò Kjò gâúaûi-@w^ùe
_j*òùf; ùa÷¾a-cŠkúKêê \ŠaZ¨ _âYûc Keò aé¡ aûaûRúu KêUúeùe
_âùag Kùfö
aûaûRú cjûgd Ròmûiê bquê ù\Lò _ecû^¦ùe \êjóuê @ûfòw^ Keò
K\kú_UêKû-@ûi^ùe aiûAùfö \êùjñ aûaûRúuê \ŠaZþ _âYûc Keò
aiòùfö KòQò aû©ûðkû_ _ùe \êùjñ ^òRe @búÁ aòhd _Pûeòùf—
aòRd—_âùbû! @ûùc @û_Yuê @ù^K KÁ ù\CQê; @û_Y bq-
a›k ùaûfò ZûjûKê Ké_û Keò @wúbìZ KeêQ«òö @ûRò @ûùc @û_Yu gâúcêLeê
eì_ùMûÊûcúu fòLòZ 64 _âKûe bqò-@w gêYòaûKê PûjêñQê; @û_Y Ké_û
Kùf @ûùc @^ûdûiùe gê¡bqò @^êba Keò_ûeòaêö
aûaûRú cjûgd ijûiý a\^ùe Kjòùf—Zêùc iûa]û^ ùjûA

gêY; cêñ eì_ùMûÊûcúu fòLòZ bqòe 64Uò @w aòhdùe KjêQòö 64Uò
@w c]ýeê _â[c \gUò _âûe¸òK @w, ~[û—(1) Mêeê-_û\ûgâd, (2)
Mêeêu Vûeê Ké¾\úlû I gòlûMâjY, (3) aògßûie ijòZ Mêeêùiaû, (4)
iû]êcûMðe @^êMc^, (5) i¡cð aòhdùe Ròmûiû (_âgÜ), (6) Ké¾u
CùŸgýùe ùbûM aòkûi @û\ò _eòZýûM, (7) c[êeû, \ßûeKû _âbéZò ]ûcùe
I Mwûe i^ÜòKùU aûi, (8) aýajûe aòhdùe ~ûa\[ðû^êa©òðZû @[ðûZþ
Rúa^^òaðûj _ûAñ ~[ûù~ûMý @[ð Kò´û aòhd ÊúKûe, (9) GKû\gú,
R^àûÁcú @û\ò jeòaûi Zò[òe i¹û^ (10) ]ûZâú (@ñkû)-@gßZ¨[ aél @û\òKê
ùMû÷ea \û^ö
Gjû_ùe ù~Cñ \gUò @we K[û KjêQò, Zûjû (aýZòùeKbûùa)
^òùh]eìù_ ^òZû« _ûk^úd—
(11) Ké¾-ajòcðêL aýqòu iwKê \ìeeê _eòZýûM, (12) gòhý @û\òu
@^êa§-_eòZýûM (ajê gòh¥KeY-Z¥ûM I @^]ôKûeúuê gòh¥ ^Keòaû),
(13) cjûe¸ @[ðûZþ @ûWé_ì‰ð C\ýc(cùjû›aû\ò ZýûM, (14)
ajêMâ^Úe Kkûbýûi I aýûLýûaû\ _eòZýûM, (15) aýajûeùe @Kû_ðYý
(Ké_YZû _eòZýûM), (16) ùgûK @û\ò \ßûeû agúbìZ ^ ùjaû, (17)
@^ý ù\aZûuê @amû ^ Keòaû, (18) _âûYúcûùZâ C\¨ùaM ^ ù\aû,
(19) ùiaû_eû] I ^ûcû_eû]eê \ìeùe ejòaû, (20) Ké¾ue I
Ké¾bque aòù\ßh I ^ò¦ûKê ^ ijòaûö
Gjò 20Uò @w bqò-c¦òeùe _âùage \ßûeÊeì_ RûY; Gcûû
c]ýeê ‘Mêeê-_û\ûgâd’ @û\ò _â[c Zòù^ûUò _â]û^ö
(21) ùa÷ ¾ aPò j Ü - ]ûeY, (22) jeò ^ ûcûle-]ûeY, (23)
^òcðûfý (bMaûûê @_òðZ cûkû @û\ò) ]ûeY, (24) bMaûû i¹êLùe
^éZý, (25) (gâúMêeê, ùa÷¾a I bMaûûê) \Ša^ÜZò, (26) ùicûû
\gð ^ ùe @ûiêê CVò @bò a û\^ aû @býê Z þ [ û^, (27)
@^êaâRýû(ùgûbû~ûZâûùe gâúcì©òðu @^êMc^), (28) Ké¾u iÚû^Kê Mc^
(bMaûû c¦òeKê ~òaû), (29) _eòKâcû, (30) @yð^, (31) _eòP~ðýû
(ùiaû), (32) Mû^, (33) iõKú©ð ^ , (34) R_, (35) aò m ¯ò
(\ú^Zû~êq _âû[ð^û), (36) Éa_ûV, (37) ù^÷ùa\ý @ûÊû\^ (bMaZþ
_âiû\e @ûÊû\^), (38) _û\ý @ûÊû\^ (PeYûcéZ _û^), (39) ]ì_-
cûfý @û\òe ùiû÷eb MâjY, (40) gâúcì©òðuê Ægð^, (41) gâúcì©òð BlY
(\gð^), (42) @ûeûZâòK (@ûeZú)-C›aû\ò \gð^, (43) (jeòu ^ûc,
eì_, MêY I fúkû) gâaY, (44) Ké¾u Kéù_û^àëLZû (Ké_ûKeòaû _ûAñ C^àëL
ùjaû) \gð^ (bMaZþ Ké_ûe _âZúlû), (45) iàeY, (46) ]ýû^, (47)
\ûiý, (48) iLý, (49) @û™^òùa\^, (50) _âòdaÉê Ké¾uê @_ðY,
(51) Ké¾u CùŸg¥ùe @Lòk ùPÁû (Ké¾u iêL_ûAñ ^òe«e ùPÁû),
(52) (bMaûû PeYùe) iaðùZûbûùa geYû_©ò (53) Z\úd-
aê¡òùe Zêkiú-ùiaû, (54) Z\údaê¡òùe bûMaZ @û\ò gûÈe i¹û^,
(55) Z\údmû^ùe R^àiÚû^ (bMaûû @ûaòbðûaiÚû^) c[êeû @û\òe
ùiaû, (@[ðûZþ ]ûc-cûjûZàý gâaY, Kú©ð^ I _eòKâcû AZýû\ò), (56)
Z\údaê¡òùe ùa÷¾aùiaû, (57) ùa÷ba ijòZ (iûc[¥ð @^êiûùe) iûcMâú
\ßûeû iû]êcûûê ùÂ cùjû›a, (58) Kû©òðK cûie icû\e (PûZêcðûiý
@û\ò aâZ c]ý _ûk^úd), (59) (bMaûû) R^à\ò^ @û\òùe ~ûZâû-C›a
_ûk^, (60) gâ¡û_ìaðK gâúcì©òðe _eòP~ðýû (_ìRû), (61) eiòKbqu
ijòZ gâúc\¨bûMaZe @[ð @ûÊû\^, (62) iRûZúdûgd, iÜòMÛ I ^òRVûeê
ùgâÂ iû]êu iw, (63) ^ûc-iuú©ð^, (64) c[êeû @û\ò bMa\þ]ûcùe
aûiö
ùgh _û*Uò @w ~\ý_ò _ìaðeê Kêjû~ûAQò, Z[û_ò @Zý« ùgâdÄe
ùjûA[òaûeê ùiMêWÿòKê _é[K @weìù_ a‰ð^û KeûMfûö(1) Gjò _û*UòKê
_*ûw-bqò c]ý Kêjû~ûGö geúe, A¦âòd I @«üKeY \ßûeû Gjò icÉ
@we _ûk^Kê Ké¾u C_ûi^û ùaûfò RûYö 21 Vûeê 49 _~ðý«
@YZòeògòUò @w Ké¾-\úlû-@û\ò gòlYeì_K \ßòZúdûwe @«MðZö
(1)
‘iû]ê i w, ^ûcKú©ð ^ , bûMaZ gâ a Yö
c[ê e ûaûi, gâ ú cì © ð ò e gâ ¡ ûd ùia^ö
iKf iû]^ ùgâ Â GA _* @wö
Ké ¾ ù_â c R^à û G GA _ûù*e @Ìiwöö’
(ùP÷. P. c]ý-12/128-129)
aòRd—_âùbû! (1) ‘Mêeê_û\ûgâd’ i´§ùe @ûcKê KòQò aòùgh

C_ù\g \ò@«êö
aûaûRú—gòhý @^^ý-Ké¾bqòe @]ôKûeú ùjûA C_~êq Mêeêu Vûeê
Ké¾Z©ß RûYòaû CùŸg¥ùe Zûu PeYKê @ûgâû Keòùaö gâ¡ûaû^þ ùjùf
jó Rúa Ké¾u bqòùe @]ôKûeú jêG; _ìað-_ìað R^àe iêKéZ akùe
iû]êcûû cêLeê jeòK[û gêYòaû _ùe jeòu aòhdùe ù~Cñ \éXÿ aògßûi
Rù^à, ZûjûKê ‘gâ¡û’ Kj«òö gâ¡û C\òZ ùjaû ijòZ KòQò geYû_©ò c]¥
C\òZ jêGö gâ¡û I geYû_©ò _âûd GK jó Z©ßö ‘Ké¾bqò jó iùaðû_eò
ùgûbcû^—Ké¾bqòe ~ûjû @^êKìk, Zûjû jó ùcûe MâjYúd; Ké¾bqòe
~ûjû _âZòKìk, Zûjû aRð^úd; Ké¾ jó ùcûe GKcûZâ elûK©ðû; cêñ Zûuê
GKcûZâ _ûk^ K©ðû ùaûfò aeY KeêQò; cêñ @Zý« \ú^ I @Kò*^ Gaõ
ùcûe ÊZª Azû @ûù\û÷ cwkR^K ^êùjñ, Ké¾u Azûe @^êMZ ùjaû jó
cwkR^K’—~ûjûe G_eò \éXÿ aògßûi ùjûAQò, ùi jòñ @^^ý-bqòe
@]ôKûeúö @]ôKûe _ûAaûcûùZâ jó ùi (gâ¡ûkê a¥qò) bqò-gòlû _ûAñ aýûKêk
ùjûA ù~CñVûùe i\þMêeê còk«ò, ùiAVò Zûuê @ûgâû Ke«òö @[ðûZ¨ Zûu
gòh¥ ùjûA bqò gòlû Ke«òö ùa$C_^òh$ùe Kêjû~ûAQò—
Z\þ a ò m û^û[ð õ i Mê e ê ù caûbò M ùzZþ icò Z þ _ ûYò ü ùgâ û Zâ ò d õ
aâjà^òÂcþö(2) (cê.1/2/12)
@ûPû~ðýaû^þ _êeêùhû ùa\ö (3) (Qû. 6/14/2)
‘jeòbqòaòkûi’ (1/23/64) Mâ^Úùe i\þMêeê I iZþgòhýe flY
aòÉûe_ìaðK \ò@û~ûAQòö cìkK[û ùjCQò gê¡PeòZâ I gâ¡ûaû^þ _êeêh jó
gòhý ùjaû_ûAñ ù~ûMý Gaõ gê¡bqòcû^¨, bqòZ©ßaòZþ, PeòZâaû^þ, iek,
^òùfûðb, cûdûaû\-ù\ûh-gì^ý I Kû~ð\l aýqò jòñ i\þMêeêö
Gjò_eò MêYaògòÁ I iaðcû^ý aâûjàY ùjùf ùi iaê a‰ðúue Mêeê
ùjûA_ûe«òö G_eò aâûjàYu @bûaùe gòhý ^òRVûeê @^ý a‰ðe C^ÜZ
(2)
ùijò aòmû^ (bMa\þ aòhdK mû^)Kê aòùgh eìù_ RûYòaû _ûAñ ùi
(gòh¥)jûZùe icò]þ (C_ûd^) ùÂ Kûdcù^ûaûKý \ßûeû iaðùZûbûùa ùa\m,
aâjàm I ‘bMaZþ-ùiaû^òÂ’ i\þMêeêu ^òKUKê ~òaû CPòZö
(3)
ù~Cñ aýqò @ûPûeaû^þ i\¨Mêeêuê _ûAQ«ò, ùi jó (_eaâjàuê) RûY«òö
aýqòuê c]ý Mêeê Keò_ûe«òö GAiaê aò]ûê cìk Zû_ô~ðý ùjCQò—
‘a‰ðûgâc aòPûeKê _é[Kþ eLò Ké¾-Z©ßùa©û aýqòuê Mêeê Keòaû CPòZö’
~\ò aâûjàYKêkùe C_ô^Ü aýqòu Vûùe C_~êðq MêY C_f² jêG ùZùa
Zûuê Mêeê Kùf a‰ðûbòcû^ú iõûiûeúK a¥qòe @ag¥ KòQò iêaò]û ùjaö Kò«ê
aÉêZü gê¡-bq jó Mêeêö gûÈùe Mêeê-gòhý-_eúlûe ^òdc I Kûk^ò‰ðd
@Qòö Gjûe Zû_ô~ðý ùjCQò, Mêeê gòhýKê C_~êq @]ôKûeú RûYòùf Gaõ
gòhý Mêeêuê gê¡bq RûYò gâ¡û Kùf jó Mêeê gòhýKê Ké_û (MâjY) Keòùaö
Mê e ê \ê A _â K ûe—\úlûMê e ê I gò l ûMê e ê ö \úlûMê e ê u ^ò K Ueê
\úlûMâjY I @yð^_âYûkú gòlû Keòùaö \úlûMêeê cûZâ RùY Kò«ê gòlûMêeê
@ù^K ùjûA_ûe«òö \úlûMêeê c]ý gòlûMêeêeìù_ gòlû ù\aûKê ic[ðö
aòRdKêcûe—\úlûMêeê @_eòZýûRý; Kò«ê ùi ~\ò iZþgòlû\û^ùe
@_ûeM jê@«ò, ùZùa ùi Kò_eò gòlû ù\ùa?
aûaûRú—MêeêaeY Kfûùaùk Mêeêuê gù±ûq-Z©ßùe (ùa\ùe
Kêjû~ûA[òaû Z©ßùe) I _eZ©ßùe (_eaâjà bMaûû aòhdùe)
_ûewZ ù\Lò Zûuê _eúlû Keû jêG; ùi_eò Mêeê @agý jó icÉ_âKûe
Zù©ßû_ù\g ù\aûùe ic[ðö \úlûMêeê @_eòZýûRý, Kò«ê \êAUò KûeYeê
Zûuê ZýûM Keû~ûA_ûùeö
_â[c KûeY—MêeêaeY icdùe gòhý ~\ò Mêeêuê Z©ßm ùa÷¾a Kò
^ûjó ùaûfò _eúlû ^ Keò Zûuê aeY Keò[û«òò, Kò«ê Kû~ð¥ icdùe ùi_eò
Mêeêu \ßûeû ùKû÷Yiò Kû~ðý iò¡ jêG ^ûjó; ùZùa Zûuê ZýûM Keòaû CPòZö
Gjûe ajêZ gûÈ _âcûY @Qò; ~[û—^ûe\-_*eûZâùe (j. b. aò. 1/
62 ]éZ)—
ù~û aqò ^ýûdejò Z c^ýûùd^ gé ù YûZò ~üö
Zûaê ù bø êKõ ùNûeõ aâ R Zü Kûkcldcþ ö ö (4)
@^ýZâ—( c. bû. Cù\ýûM_að 179/25 I ^ûe\-_*eûZâ 1/
10/20)—
(4)
ù~Cñ aýqò (@ûPû~ðýeìù_) ^¥ûdejòZ (@^ýûd) aP^ @[ðûZþ iûZßZ-gûÈ
aòùeû]ú K[û Kùj Gaõ ù~Cñ aýqò (gòhýeìù_) @^ýûdbûùa Zûjû gêùY, ùi \êùjñ~ûK
@ldKûk _~ðý« ùNûe êKKê ~û@û«òö
Mê ù eûe_ýafò ¯ iý Kû~ð ý ûKû~ð ý cRû^Züö

C_ô [ -_â Z ò _ ^Ü i ý _eò Z ýûùMû aò ] údùZöö (5)
_ê^½, (j. b. aò. 4/144)—
@ùa÷ ¾ ùaû_\ò ù Á^ cùªY ^ò e dõ aâ ù RZþ ö
_ê^½ aò]ò^û icýMþ Mâûjùd\þùa÷¾aû\þ Mêùeûüöö (6)
\ßòZúd KûeY ùjCQò,—~\ò MêeêaeY Kfûùaùk Mêeê ùa÷¾a I
Z©ßm [òùf, Kò«ê _ùe iwù\ûheê cûdûaû\ú aû ùa÷¾a-aòù\ß÷hú ùjùf,
ùZùa Zûuê ZýûM Keòaû CPòZö MéjúZ Mêeê ~\ò cûdûaû\ú aû ùa÷¾a-
aòù\ß÷hú aû _û_ûiq ^ jê@«ò, ùZùa @Ìmû^ú ùjùf c]ý Zûuê Z¥ûM
Keòaû CPòZ ^êùjñ; ùi_eò iÚùk Zûuê Mêeêe i¹û^ ù\A I Zûu @^êcZò
ùÂ @^ý bûMaZ-bquê @[ðûZþ @^ý Z©ßm I ùiaû^òÂ ùa÷¾auê ùiaû
\ßûeû _âi^Ü Keò Zûu Vûeê Z©ß-mû^ gòlû Keòùaö
aòRd—(2) Ké¾-\úlû\ò gòlû Kò_eò?
aûaûRú—Mêeêu ^òKUeê bMaZþ-@yð^ I aògê¡ bûMaZ-]cðe gòlû
Keò iek bûùa @^êaé©ò_ìaðK Ké¾û^êgúk^ Keòùaö _ùe @yðê
@wcûûê _é[Kþ-_é[Kþ a‰ð^û Keû~òaö i´§, @bòù]d I _âùdûR^
i´§ùe Mêeêu Vûeê gòlû MâjY Keòaû ^òZû« @ûagýKö
aòRd—(3) aògßûi_ìaðK Mêeê-ùiaû Kò_eò jêG?
aûaûRú—gâúMêeêù\au _âZò c©ðýaê¡ò @[ðûZþ iû]ûeY ê-aê¡ò ^
Keò Zûuê iaðù\acd ùaûfò RûYòùa; ùKùaùjùf @amû Keòùa ^ûjóö
Zûuê iað\û ùa÷KêY×-Z©ß ùaûfò RûYòùaö
aòRd—(4) iû]ê-cûMðe @^êMc^ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—ù~-ùKû÷Yiò _âKûùe Ké¾u Vûùe c^fMûAaûKê iû]^bqò
(5)
(gòhý _lùe) K’Y KeYúd I K’Y @KeYúd—ù~Cñ Mêeê Zûjû RûùY ^ûjó
Gaõ (@iZïw _âbûaeê aû ùa÷¾aaòùeû] ùjZê) ù~ @afò¯ @[ðûZþ C¡Z I C_ô[Mûcú,
ùiA MêeêKê _eòZýûM Keòaû aòù]dö
(6)
(Èúiwú I Ké¾bqòejòZ) @ùa÷¾a K©ðéK C_\òÁ cª\ßûeû êKKê ~òaûKê
jêGö @ZGa gûÈ-aò]ò \ßûeû _êYò ùa÷¾a-Mêeêu Vûeê ic¥Këìù_ cª MâjY Keòaû
CPòZö
Kêjû~ûG iZ, Kò«ê _ìað-cjûR^cûù^ ù~Cñ-_^ÚûKê @^êieY KeòQ«ò,
ZûjûKê @^êieY Keòaû CPòZ; ù~ùjZê ùijò _^Úû iað\û i«û_-gì^ý
(\êüLejòZ), gâcejòZ I icÉ cwke ùjZêö ~[û Ä¦_êeûYùe—
i cé M ýü ùgâ d iûõ ùjZê ü _^Ú û ü i«û_aRð ò Z üö
@âû¯-gâ c ü _ì ù að ù~^ i«ü _â Z iÚ ò ù eöö (7)
RùY aýqò \ßûeû ùKû÷Yiò _^Úû iê¦eeìù_ ^òeì_òZ jêG ^ûjóö _ìaða©ðú
cjûR^cûù^ RYK _ùe RùY Kâcgü bqòù~ûMeì_K _^ÚûKê _eòÄûe
KeòQ«òö Zûjûjó @af´^ Keòaû CPòZö ~[û aâjà~ûckùe (b. e. iò.
_ìað 2d fjeú 101 ]éZ)
gî Z ò - iá Z ò - _ê e ûYû\ò _ *eûZâ - aò ] ô õ aò ^ ûö
HKû«ò K ú jùebð q ò e ê _ ô û Zûùd÷ a KÌùZöö (8)
@[ðûZþ, gîZ,ò iáZ,ò _êeûY I _*eûZâ—Gjò gûÈcûûe aò]K
ô ê Cfx^
Keò jeòuê HKû«òKú bqò Kùf c]¥ Zûjû K\û_ò KfýûY\ûdK jêG ^ûjó;
aeõ CZþ_ûZ iéÁò Keò[ûGö @ZGa _âûcûYòK gûÈKê @^û\e Keò ~\ò
ùKjò ^ìZ^-_âKûe jeòbqò_^Úû @ûaòÃûe Kùe, ùZùa Zûjû Kâcgü
RMZe CZþ_ûZK ùjûA_ùWÿö
aòRd—jeòu _âZò HKû«òKú bqò Kò_eò CZþ_ûZe ùjZê jêG, Zûjû
ÆÁ Keò aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—gê¡bqòe HKû«òK bûa _ìað-cjûR^-KéZ _^Úû-@af´^
\ßûeû jó còùk—_^Úû«e Kùf aÉêZü Zûjû còùk ^ûjóö GA[ò_ûAñ
\©ûùZâd, aê¡ _âbéZò _âPûeKcûù^ gê¡bqòKê aêSò ^ _ûeò bqòe
(7)
ù~Cñ cûMðùe _ìaða©ðú i^Úcûù^ ù\aùfûKKê _âiÚû^ Kùf, ùiA cûMð (_^Úû)
@ù^ßhYúd (céM¥), cwkcûûe ùjZê, i«û_ejòZ Gaõ @_âû¯gâc (~jóùe gâc _âû¯
ùjûA^ûjó)ö @[ðûZ¨ _ìað _ìað iû]ê-cjûR^ cûù^ ù~Cñ _[Kê @Zý« iêfb @[ðûZþ
gâcejòZ ùaûfò MâjY KeòQ«ò, ùijò _[ jó ùgâdfûbe GKcûZâ i«û_ a{ðòZ @[ðûZþ
ùKæg-ejòZ _[ö @ZGa ùijò _[ jó @^êieYúdö
(8)
gîZò, iáZò, _êeûY I _*eûZâ—Gjò gûÈcûûe aò]ò aò^û jeòu HKû«òKú
bqò ùKak C_ôûZ _ûAñ C_~êq jêGö
@ûbûicûZâKê ùKjò cûdûaû\-cògâ _^ÚûKê I ùKjò ^ûÉòKZû-cògâ K\~ðý-

_^ÚûKê _â\gð^_ìaKð ZûjûKê jó HKû«òKú jeòbqò ùaûfò KÌ^û cûZâ KeòQ«ò;
Kò«ê aÉêZü Zûjû jeòbqò ^êùjñ, C_ôûZ-aòùgh cûZâö
eûMcûMðe bR^ùe gîZò-iáZò-_êeûY-_*eûZâû\ò-aò]òe @ù_lû ^ûjó,
ùKak aâRaûiúu @^êMcê @ù_lû @Qò; Kò«ê aò]òcûMðe @]òKûeúcûû
_ùl ]îa-_âjäû\-^ûe\-aýûi-gêK _âbéZò _ìað-cjûR^cûû \ßûeû ^òŸðòÁ
GKcûZâ bqòù~ûMcûMð (_^Úû) jó @agý @af´^údö @ZGa iû]êcûMðe
@^êa©ð^ aýZúZ ‘ùa÷]’ bqcûûe @^¥ ùKû÷Yiò C_ûd ^ûjóö
aòRd—(5) i¡cðe Ròmûiû Kò_eò jêG?
aûaûRú—i¡cðe @[ð iZý-]cð @[aû (iZþ) iû]êcûûe ]cðö i¡cð
aêSòaû _ûAñ ù~Cñcûûe ^òað§ò^ú cZò, ùicûûe @Zò gúNâ iaðû[ðiò¡ò
jêGö ^òað§ò^ú cZòe @[ð ùjCQò,—ù~Cñ cZò ùKû÷Yiò aòhdùe _PûeòaûKê
\éXÿúbìZû ùjûA[òa, ùiA cZòö ùZYê aòùgh @ûMâj ijKûùe iû]êcûûe
]cð RûYòaû _ûAñ Ròmûiû (_âgÜ) Keòaû CPòZö
aòRd—(6) gâúKé¾u CùŸgýùe ùbûM @û\òe ZýûM Kò_eò jêG?
aûaûRú—@ûjûe-aòjûe @û\ò \ßûeû _âû¯ iêLùbûMe ^ûc ùbûM; ùijò
ùbûM @ù^K iÚùk bR^-aòùeû]ú ùjûA[ûG; Ké¾-bR^ CùŸgýùe
ZûjûKê ZýûM Kùf bR^ iêfb jêGö @ûiaûiq-aýqò (@ûia=c\ý) bkò
ùbûMûiq-_êeêhe ùbûMfò°û _âak ùjûA gê¡bR^ KeûA \òG ^ûjóö
@ZGa ùKak bMaZþ-_âiû\ùia^ I ùiùaû_ù~ûMú geúeiõelY
Gaõ jeòaûie (GKû\gú), R^àûÁcú, eûcâcú, `MêY _ì‰ðòcû, ^éiòõj
PZêŸðgú @û\ò Zò[òùe icÉ-ùbûM-ZýûM—Gjò_eò ùbûM Z¥ûR¥ö
aòRd—(7) \ßûeKû _âbéZò ]ûcùe I Mwû ^\úe ^òKUùe aûi
Kò_eò jêG?
aûaûRú—ù~Cñ iÚû^ùe bMaûû R^àfúkû @û\ò ùjûAQò, ùijò
iÚû^ùe Gaõ Mwû @û\ò _êYý-ùZûdû ^\ú ^òKUùe aûi Kùf bqò-^òÂû
Rù^àö
aòRd—â\ßú_ùe ^òaûi ùKak Mwûe iû^Üò]ý _ûAñ _aòZâ, ^û
Zûjûe @^ý KòQò KûeY @Qò?
aûaûRú—@ûjû! â\ßú_e ùhûjk-ùKâûg c]ýùe ù~ ùKû÷Yiò
iÚû^ùe aûi Kùf Zûjû aé¦ûa^-aûi jêG, aòùgh Keò cûdû_êeùeö
@ù~û]ýû, c[êeû, cûdû, Kûgú, Kû*ú, @a«ú I \ßûeûaZú—Gjò iûZUò
ùcûl\ûdòKû _êeú Vûeê GA ‘cûdû_êe’ @Zò _â]û^; aòùghZü gâúc^àjû_âbê
Êúd (]ûc) ùgßZ\ßú_ ijòZ GVûùe @aZú‰ð ùjûAQ«òö gâúc^àjû_âbêu
Pûeò gZû±ú _ùe RMZe iaê Zú[ð @ù_lû Gjò ùgßZ\ßú_ iað_â]û^ ùjaö
GVûùe aûi Kùf iaê @_eû] \ìe ùjûA gê¡bqò còùkö gâú_âùaû]û^¦
ieÊZú (‘gâúâ\ßú_-gZK’ùe) Gjò ]ûcKê aé¦ûa^ Vûeê @bò^Ü Kjò c]ý
ùKû÷Yiò ùKû÷Yiò aòhdùe Gjûe cûjûZàý @]ôK ùaûfò KjòQ«òö
aòRd—(8) Rúa^^òaðûje C_ù~ûMú @[ð aû aòhd ÊúKéZ ùjaûe
Zû_ô~ðý K’Y?
aûaûRú—‘^ûe\úd_êeûY’ùe ùfLû @Qò—
~ûaZû iýûZþ Ê^ò a ð û jü ÊúKê ~ ð ¥ û©ûa\[ð a ò Z þ ö
@û]ò ù Ký ^ì ¥ ^Zûdûõ P PýaùZ _ecû[ð Z üöö (9)
(b. e. iò. _ìað 2d fjeú 108 ]éZ)
ùa÷ ] ú bqò e @]ò K ûeú aýqò ]cð R úa^ ijò Z a‰ð û gâ c -i¹Z
i\ê_ûd\ßûeû @[ð Cû_ûRð^ Keò Rúa^ aòZûAùaö @ûagýK @^êeì_ ÊúKûe
Kùf cwk jêG—@]òK _ûAñ ùfûb Kùf @ûiqòKâùc bR^ Lað jêG;
@ZGa ^òeù_l @]òKûe ^ùjfû _~ðý«, ù~ZòKò @[ð @ûag¥K ùiZòKòùe
[ûA ]cðcd-Rúa^ ijòZ gê¡bqò @^êgúk^ Keòùaö
aòRd—jeòaûie i¹û^ Kò_eò jêG?
aûaûRú—gê¡û GKû\gú Zò[òe ^ûc jeòaûieö aò¡û GKû\gúKê ZýûM
Keòaû CPòZö cjû\ßû\gú C_iÚòZ ùjùf GKû\gúKê _eòZ¥ûM Keò
cjû\ßû\gú aâZ _ûk^ Keòùaö _ìað \ò^ aâjàP~ðý _ûk^, jeòaûie-\ò^
^òRðk C_aûi I eûZâò-RûMeY Keò ^òe«e bR^ ijòZ I _e\ò^
(9)
ù~ZòKòùe ^òR ^òaûðj (bqòcd Rúa^-^òaðûj) ùjûA _ûeòa, @[ðm _êeêh
ùiZòKò cûZâ (]^ @û\ò aòhd) ÊúKûe Keòùaö KûeY @ûagýKZû Vûeê @]òK Kò´û Kc¨
MâjY Kùf ùfûK _ecû[ðeê bâÁ jêGö
aâjàP~ðý _ûkò aòjòZ icdùe _ûeY Keòùa—GjûKê jeòaûie _âZò i¹û^

Kêjû~ûGö cjû_âiû\ _eòZýûM aýZúZ ^òRðk C_aûi jêG ^ûjóö @ic[ð
ùjùf _âZò^ò]òe @[aû @^êKÌe aýaiÚû c]¥ @Qòö ~[û—‘^qõ ^qõ
jaòhýû^Üõ ’ (j. b. aò. 12/39—aûdê_êeûY-]éZ-aP^) _âbéZò
(10)
aP^ùe @^êKÌe aò]ò \ò@û~ûAQòö

aòRd—]ûZâú-@gßZ¨[û\òe ùMû÷ea Kò_eò jêG?
aûaûRú—Ä¦ _êeûYùe ùfLû @Qò—
@gß Z þ [ -Zê k iú-]ûZâ ú -ùMû-bì c ò i ê e -ùa÷ ¾ aûüö
_ì R ò Z ûü _â Y Zû ]ýûZûü l_d«ò ^é Y ûcNcþ ö ö (11)
(Ä¦ _êeûY, b. e. iò. _ìað.aò- 2/110 ]éZ)
ùa÷]ú bqòe @]òKûeú Rúa^-~ûZâû ^òaðûj _ûAñ C_ù~ûMú @gßZþ[
@û\ò Qûdûaél, ]ûZâú (@ñkû) @û\òò `kaél, Zêkiú @û\ò bR^úd aél, ùMû
_âbéZò C_Kûeú _gê, ]cð-gòlK aâûjàY Gaõ gê¡bq-ùa÷¾acûû _ìRû,
_âYûc I ]ýû^ Keòaû CPòZö GA Kû~ðý \ßûeû ùicûù^ iaêeò cwk
Keòùaö
(10)
_âZò^ò]ò\ßûeû C_aûi, ~[û (j. b. aò. 12/34)—‘C_aûùi C_aûùi Zßgqiý
@ûjò Z ûùMÜ e [û_ò aûö _ê Z â û ^þ aû Kûeùd\^ýû^þ aâ û jà Y û^þ aû_ò KûeùdZþ ö ö’
@[ðûZþ (^òZò @MÜòùjûZâ Keê[òaû) aâûjàY Kò´û iûMÜòK aâûjàY C_aûi _ûAñ @ic[ð ùjùf
_êZâcûûê @[aû @^¥ aâûjàYcûûê ^òR _ûAñ C_aûi KeûAùaö jaòhýû^Ü @û\ò \ßûeû
c]¥ C_aûi Keòaûe aò]ò @Qò, ~[û—(j. b. aò12/39 ]éZ aûdê_êeûY)—‘^qõ ^qõ
jaò h ýû^Ü c ù^û\^õaû `kõ Zò k ûü lúec[û´ê P ûRýc¨ ö ~Zþ _*Maýõ ~\ò
aû_ò aûdêü _âgÉcùZâû©ecê©e* e*öö’ @[ðûZþ eûZòùe jaòhýû^Ü, @^Ü bò^Ü @^ý
\âaý, `k, Zòk, \êMÛ, Rk, NéZ, _*Maý aû aûdê—Gjò icÉ aÉê C©ùeû©e
_âgÉ (C}éÁ)ö (j. b. aò. 12/40 ]éZ) cjûbûeZ CùŸýûM_aðùe c]ý fòLòZ
@ùÁ÷ Z û^ýaâ Z NÜ û ^ò @ûù_û cì k õ `kõ _düö jaò a â û ð j à Y Kûcýõ P
@Qò — ‘@ùÁ÷
MêùeûaðP^ùcû÷h]cþöö’ @[ðûZþ Rk, cìk, `k, \êMÛ, NéZ, aâûjàYe Kûc¥ aÉê,
MêeêaûK¥ I J÷h]—Gjò @ûVUò \âa¥ aâZKê ^Á Kùe ^ûjóö
(11)
@gßZ¨[, Zêkiú, @ñ@kû, ùMû, aâûjàY I ùa÷¾a—Gcûûê _ìRû, ^cÄûe aû
]ýû^ Kùf Gcûù^ ùfûKu _û_ ld Keû«òö
aòRd—(11) Ké¾-ajòcìðL aýqòu iw ZýûM Kò_eò jêG?
aûaûRú—bûa C\òZ ùjùf bqò MûXÿ jêGö bûa C\òZ ^ùjfû
_~ðý« bqòe aòùeû]ú iw QûWÿòaû @ûagýKö ‘iw’ g± @ûiqòKê aêSûG;
Kû~ðýMZòùe (KcðùlZâùe) @^ýû^ý aýqòu ijòZ i^ÜòKhð (^òKUZû)Kê
‘iw’ Kêjû~ûG ^ûjóö @^ýe i^ÜòKhðùe Æéjû (@ûiqò) R^àòùf ZûjûKê
‘iw’ Kêjû~ûGö bMa\þaòcêL aýqòe iw ^òZû« a{ð^údö bûùaû\d
ùjùf ajòcðêL-iw-Æéjû K\û_ò jêG ^ûjó; ùa÷]ú bqòe @]òKûeú _lùe
ùi_âKûe iw ~ZÜ_ìaðK aRð^údö aélfZû ù~_eò c¦aûdê I @]òK
C©û_ \ßûeû gêLò ~û@û«ò, bqòfZû c]ý ùijò_eò Ké¾aòcL
ê Zû Kâùc gêL~
ò ûGö
aòRd—Ké¾-aòcêL ùKCñcûù^?
aûaûRú—Ké¾bqòejòZ aòhdú (KûcùbûMùe @ûiq), Èúiwú,
(Èúiwùe @ûiq), cûdûaû\ I ^ûÉòKZû ù\ûhùe \ìhòZ Gaõ KcðRWÿ—
GA Pûeò_âKûe aýqò Ké¾-aòcêL; Gcûû iwKê \ìeeê ZýûM Keòaû CPòZö
aòRd—(12) gòhý@û\òe @^êa§ZýûM Kò_eò jêG?
aûaûRú—@[ðùfûbùe ajêgòhý-iõMâj GK _â]û^ ù\ûhö ajêgòhý
_ûAaû _ûAñ @RûZgâ¡ aýqòKê c]¥ gòhý Keòaû @ûag¥K jêGö Zûjû \ßûeû
@_eû] ùjûA[ûGö RûZgâ¡-aýqò (~ûjûe gâ¡û RûZ ùjûAQò ùi) aýZúZ
@^ý ùKjò gòhý ùjaûKê ù~ûMý ^êjñ«òö
aòRd—(13) cjûe¸ @û\òe (cjû @ûWÿé~êq C›a) @û\òe
C\ýc-Kò_eò QûWÿò jêG?
aûaûRú—iû]ûeY Rúa^^òaðûj \ßûeû bMa\þ-bR^ Keòaû CPòZö
aéj\þaýû_ûe (ajê @ûWé) @ûe¸ Keòaû \ßûeû G_eò @ûiqò jêG ù~,
bR^ùe @ûC c^ fûùM ^ûjóö
aòRd—(14) ajêMâ^Úe Kkûbýûi (ajêMâ^Ú _Xÿòaûe @b¥ûi) I
aýûLýûaû\ (a¥ûL¥û-PûZêeú) Kò_eò QûWÿò jêG?
aûaûRú—gûÈ icê\â_eò @Mû]ö ù~Cñ aòhde gòlû gòlYúd, ùiA
aòhde Mâ^ÚMêWÿòKê @ûù\ýû_û« aòPûe_ìaðK _ûV Keòaû CPòZö ajêMâ^Úe
KòQò-KòQò @õg _ûV Kùf ùKû÷Yiò aòhdùe aýê_ô©ò (_ì‰ð mû^) jêG ^ûjóö
bqò-gûÈKê aòùgh ~ZÜe ijòZ iμì‰ð _ûV Keòùf, i´§-Z©ß jêG ^ûjóö
_êYò cù^ eLòaû CPòZ ù~, Mâ^Úe iek @[ð Keòaû jó bf; @[ðaû\
Keòùf aò_eúZ iò¡û« @ûiò C_iÚòZ jêGö
aòRd—(15) aýajûeùe @Kû_ðYý KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—geúe-~ûZâûe ^òaðûj _ûAñ ùbûR^ I @ûzû\^ C_ù~ûMú
\âaý iõMâj Keòaû @ûagýKö \âaý ^ _ûAùf KÁ Gaõ \âaý _ûA ^Á
ùjùf c]ý KÁö G_eò KÁ C_iÚòZ ùjùf bq aýûKêkPò© ^ ùjûA
cù^ cù^ jeòuê iàeY Keòaû CPòZö
aòRd—(16) ùgûK @û\òe agúbêZ ^ ùjûA Kò_eò ejò ùja?
aûaûRú—ùgûK, bd, ùKâû], ùfûb I cû›~ðý AZýû\ò \ßûeû @ûKâû«
Pò©ùe Ké¾u Çì©òð jêG ^ûjóö iû]Ke @ûcôúd aòùz\, Kûc^û-aòùeû]
(Kûc^ûùe aû]û ùjaû) _âbéZò KûeYeê ùgûK-ùcûj AZýû\ò ùjûA_ûùe;
Kò«ê ùijò ùgûK, ùcûj, AZýû\ò \ßûeû @ag ùjûA _Wÿòejòaû CPòZ ^êùjñö
_êZâaòùdûM ùjùf ùgûK ùjaû ÊûbûaòK; Kò«ê jeòu Pò«^\ßûeû ùiA
ùgûKKê bêfòaû CPòZö Gjò_eòò bûùa bMaûû PeY-Kckùe Pò©Kê
iÚòe eLòòaûKê @býûi Keòaû CPòZö
aòRd—(17) @^ý ù\aZûuê @amû Keòaû CPòZ ^êùjñ—ùZùa
@^¥ ù\aZûuê _ìRû Keòaû CPòZ Kò?
aûaûRú—Ké¾u Vûùe @^^ý bqòe _âùdûR^ @^òaû~ð¥ö Ké¾ icÉ
ù\aZûue cìk GYê Zûu Vûeê ÊZª-bûaùe @^ý ù\aZûuê _ìRû Keòaû
CPòZ ^êùjñ; Kò«ê @ù^K ùfûK @^ý ù\aZûuê _ìRû Keê[òaû ù\Lò ùijò
ùijò ù\aZûuê @amû Keòaû CPòZ ^êùjñö iaê ù\aZûuê i¹û^ ù\A
icÉu C_ûiý GKcûZâ Ké¾uê iað\û iàeY eLòùaö Rúae @«üKeY
^òMðêY ^ùjùf @^^ý-bqò C\òZ jêG ^ûjóö ~ûjûu Pò© i©ß, eR aû
Zc @û\ò MêY \ßûeû @ûzû\òZ, ùicûù^ ^òR-^òR MêY @^êeì_ (icgúk)
ùijò ùijò MêYe ù\aZûuê _ìRû Ke«òö @]ôKûe @^êeì_ jó ùi_eò ^òÂû
jêGö @ZGa Kûjûe C_ûiýuê ùKû÷Yiò cùZ @i¹û^ Keòaû CPòZ ^êùjñö
icd @ûiòùf ùijò ùijò ù\aZûu Ké_ûeê Kâùcû^ÜZò \ßûeû iaêeò Pò© ^òMðêY
ùjaö
aòRd—(18) bìZ (_âûYú) cûûê C\þùaM ^ ù\aû Kò_eò jêG?
aûaûRú—ù~Cñcûù^ Rúacûû _âZò Ké_ûaòÁ ùjûA C\þùaM \ò@«ò
^ûjó, ùicûû C_ùe Ké¾ gúNâ i«êÁ jê@«òö \dû jó ùa÷¾ae _â]û^
]cðö(12)
aòRd—(19) ùiaû_eû] I ^ûcû_eû] a{ð^ Keòaû Kò_eò?
aûaûRú—@yð^-aòhdùe ùiaû_eû] I iû]ûeYZü bqòaòhdùe
^ûcû_eû] aòùgheìù_ a{ð^údö ~û^ @û\òùe PXÿ,ò _û\êKû _ò§ò bMaûû
c¦òeùe _gòaû AZ¥û\ò aZògò _âKûe ùiaû_eû] @Qòö ‘iû]ê^ò¦û’ _âbéZò
\gUò ^ûcû_eû] @agý QûWÿòaûKê ùjaö
aòRd—(20) bMaû^þu I bqu ^ò¦û gêYò ^úea ejòaû CPòZ
^êùjñ—Gjò C_ù\gaûK¥\ßûeû ^ò¦û Keê[òaû aýqò ijòZ ZZþlYûZþ
aòaû\ Keòaû CPòZ Kò?
aûaûRú—ù~Cñcûù^ Ké¾u I Zûu bqu ^ò¦û Ke«ò, ùicûù^
Ké¾aòcêL; ùKû÷Yiò _eòiÚòZòùe c]ý ùicûû iw ^ Keò \ìeeê Zûjû
a{ð^údö
aòRd—_â[c ùKûWÿòGUò @w ijòZ @^ý @wcûû i´§ K’Y?
aûaûRú—_â[c ùKûWÿòGUò @w _ùe ù~Cñ 44Uò @we a‰ð^û
ùjûAQò Zûjû _â[c ùKûWÿòGUò @we @«bðêqö aòÉéZeìù_ aêSûAaû _ûAñ
ùiiaêKê _é[Kþ @w eìù_ ùfLû ~ûAQòö ùa÷¾a-PòjÜ]ûeYVûeê @ûe¸
Keò Ké¾uê _âòd-aÉêe @_ðY _~ðý« ZòeògòUò @w @yð^-cûMðe @«bðìZ—
(21) iû]K-Mkûùe ZâK ò Y×ú Zêkiú-cûkû _ò§a
ò ûKê I geúeùe \ßû\g
ZòkK ]ûeY KeòaûKê ‘ùa÷¾aPòjÜ-]ûeY’ Kêjû~ûGö
(22) P¦^\ßûeû ‘jùeKé¾’ ^ûc @[aû ‘_*Z©ß’ (gâúùP÷Z^¥,
^òZ¥û^¦, @ù\ß÷Z, M\û]e I gâúaûi)u ^ûc ^òR C©cûw (cÉK)ùe
]ûeY KeòaûKê ‘jeò^ûcûle-]ûeY’ Kêjû~ûGö
(12)
]ùcûð Rúa\dûZê ù fýû ^ Kß û _ò RMZúZùkö
Zià û Zþ iað _ â d ùZÜ ^ Kû~ð ý û Rúa\dû ^é b ò ü öö Ä¦. _ê
‘Rúa\dû’ Zêfý ]cð _é[òaúZùk ùKCñVò ùjùf ^ûjóö @ZGa iað_â~ZÜ \ßûeû
ùfûùK Rúa _âZò \dû Keòaû CPòZö
(23)
Zß ù dû_bê q -iâ M þ - M§aûùiû$kuûe-Pyð ò Z ûüö
Czò Á -ùbûRò ù ^û \ûiûÉa cûdûõ Rùdc jò ö ö (13)
(bûMaZ 11/6/46)
GA bûMaZ ùgæûKùe C¡au aP^ùe ^òcðûfý]ûeYe K[û
Kêjû~ûAQòö
(24) Ké¾u i¹êLùe ^éZý, (25) \ŠaZ¨ _âYûc, (26) @býêZþ[û^
@[ûðZþ _âZòcûuê @ûiê[òaûe ù\Lò ^òR iÚûêê CVò _Wÿòaû, (27) @^êaâRýû
@[ðûZþ gâúcì©òðu _ùQ _ùQ ~òaû, (28) Ké¾u c¦òeKê ~òaû, (29) _eòKâcû
@[ðûZþ gâúcì©ðòuê \lòYùe eLò Zò^òaûe _eòKâcû Keòaû, (30) @yð^ @[ðûZþ
C_Pûe \ßûeû gâúcì©òðuê _ìRû Keòaû—Gjò ùKùZûUò @we _é[K¨ eìù_
aýûLýûê _âùdûR^ ^ûjóö
(31)
_eò P ~ð ý û Zê ùiùaû_KeYû\ò - _eò Ã â ò d ûö
Z[û _â K ú‰ð K zZâ a û\ò Z â û ù\÷ ¥ eì _ ûi^ûöö (14)
(b. e. iò. _ìað 2/140)
GA ùgæûKùe _eòP~ðýûe aýûLýû ùjûAQòö eûRû bkò gâúKé¾u ùiaûKê
_eòP~ðýû Kêjû~ûGö Gjò _eòP~ðýû \êA_âKûeö ~[û—C_KeYû\ò _eòÃûe
Keòaû Gaõ Pûce I aû\ý @û\ò \ßûeû C_ûi^û Keòaûö
(32) Mû^, (33) iõKú©ð^, (34) R_, (35) aòm¯ò @[ðûZþ
ù\÷^ýùNûhK aûKý-_âùdûM, (36) Éa-_ûV, (37) ù^÷ùa\ý-@ûÊû\^,
(38) PeùYû\K-@ûÊû\^, (39) ]ì_ I cûkû @û\òe ùiû÷ebMâjY,
(40) gâúcì©ðòu Ægð, (41) gâúcì©òðu \gð^, (42) @ûeûZâòK (@ûkZò) @û\ò
C›a ù\Lòaû, (43) Ké¾u ^ûc-PeòZ-MêYû\ò-gâaY, (44) iaðZâ Ké¾-
Ké_ûe @^êba, (45) iàeY (@[ðûZþ Ké¾u ^ûc-eì_-MêY I fúkû-K[ûKê
(13)
Zêc\ßûeû C_bêq cûfý, M§, aÈ I @kuûe \ßûeû bìhòZ Zêc \ûi-Êeì_
@ûùc Zêc CzòÁùbûRú ùjûA Zêc cûdûKê ^ò½d RòYòaêö
(14)
ùiaûe C_KeY @û\ò\ßûeû @kuéZ Keòaû jó _eòP~ðû, ùijò_eò Pûce,
@ûfU I aûRû @û\ò \ßûeû C_ûi^û c]¥ _eòP~ðûö
iàeY Keòaû), (46) ]ýû^,—GA ùKùZûUò @w ÆÁ (47) Kcðû_ðY I
ùK÷u~ðý (KòueZß)—GA \êA_âKûùe \ûiý, (48) aògßûi I còZâaé©ò—
GA \êA_âKûùe iLý, (49) ‘@ûcô^òùa\^’ @[ðûZ¨ ù\jò^òÂ ‘@jõZû’ I
ù\j^òÂ ‘ccZû’—Gjò \êAUò Ké¾uê ^òùa\^ Keòaûö
aòRd—‘ù\jò^òÂ-@jõZû’ I ‘ù\j^òÂ-ccZû’—Gjò \êAUòKê @]òK
aûaûRú—ù\j c]ýùe [òaû @ûcôûKê ‘ù\jú’ Kêjû~ûGö Zûjû ‘@jõ’
_\aûPýö ZûjûKê ùÂ ù~Cñ ‘cê-ñ aê¡’ò , Zûjû jó ‘ù\jò^Âò @jõZû’; ù\jùe
‘ùcûe’ ùaûfò aê¡òKê ‘ù\j^òÂ-ccZû’ Kêjû~ûG—Gjò \êAUò Ké¾uê
^òùa\^ Keòaû CPòZö ù\júMZ ‘cêñ’ I ù\jMZ ‘ùcûe’–GA aê¡ò
_eò Z ¥ûM_ì a ð K ‘cê ñ Ké ¾ u _â i û\ùbûRú \ûi’, GA ù\j Ké ¾ u
\ûùiýû_ù~ûMú ‘~ªaòùgh’—GA bkò aê¡òùe geúe-~ûZâû ^òaðûjKê
‘@ûcô^òùa\^’ Kêjû~ûGö
aòRd—Ké¾uê _âòdaÉêe @_ðY Kò_eò jêG?
aûaûRú—RMZùe ù~Cñ aÉê _âZò _âúZò Rù^à, ZûjûKê Ké¾i´§ú eìù_
bûaòaûe ^ûc ‘_âòùdû_jeY’ @[ðûZþ _âòdaÉêe C_jûe aû ic_ðYö
aòRd—(51) Ké¾u CùŸgýùe @Lòk-ùPÁû Kò_eò?
aûaûRú—ùfû÷KòKú I ùa÷\òKú—Cbd_âKûe KâòdûKê jeò-ùiaûe
@^êKìk Keòaû jó Ké¾u _ûAñ @Lòk-ùPÁû @ùUö (15)
aòRd—(52) iaðùZûbûaùe geYû_©ò Kò_eò jêG?
aûaûRú—ùj bMaû^¨! cêñ Zêce; ‘ùj bMaû^¨! cêñ Zêc PeYùe
_â_^Ü (geYûMZ) ùjfò’—Kûd, c^ I aûK¥ \ßûeû G_eò bûaKê
‘geYû_©ò’ Kêjû~ûGö
ùføKò K ú ùa÷ \ ò K ú aû_ò ~û Kâ ò d û Kâ ò d ùZ cê ù ^ö

(15)
jeòùiaû^êKìùf÷ýa iû Kû~ðýû bqòcòzZûöö (b. e. iò. ]éZ ^ûe\_*eûZâ

aP^)
ùj cê^ò! jeòu ùiaûe @^êKìkZû \ßûeû jó ùfû÷KòKú aû ùa÷\òKú ù~Cñ Kâòdû
Keû~ûG, Zûjû bqò-AzêK a¥qò Keòaû CPòZö
aòRd—(53) Zêkiú-ùia^ Kò_eò jêG?

aûaûRú—Zêkiúùiaû ^@ _âKûùe jêG, ~[û—Zêkiúu \gð^1,
Ægð^2, ]ýû^3, cjòcûKú©ð^4, _âYûc5, cûjûZàýgâaY6, ùeû_Y7, ùia^8
I ^òZý _ìR^9ö jeò-ùiaû CùŸg¥ùe Gjò ^@_âKûe ùiaû KeûjêGö
aòRd—(54) gûÈe i¹û^ Keû~ûG Kò_eò?
aûaûRú—bMa\¨bqò-_âZò_û\K Mâ^ÚKê ‘gûÈ’ Kêjû~ûGö ùi[òc]ýeê
gâúc\þbûMaZ jó iùaðû_eò—ù~ùjZê Zûjû iaðùa\û«-iûeÊeì_ö Gjûe
eiûcéZ @ûÊû\^ Keò Zé¯ò _ûA[òaû _êeêhe @^ý ùKû÷Yiò gûÈùe eZò
(eêPò) jêG ^ûjóö (16)
aòRd—(55) jeòu R^àiÚû^ c[êeûe cûjû™ý KY?
aûaûRú—c[êeû-aòhdùe gâaY, Kú©ð^ I iàeY; ùiVûKê ~òaû_ûAñ
Azû, ùiVûKûe Zú[ð\gð^, Ægð^, ùiVûùe aûi I jeòu ùiaû—Gjò
iaê Kâòdû\ßûeû @búÁ _ì‰ð jêGö cûdû_êe i´§ùe c]ý Gjò_eò RûYòaûKê
ùjaö
aòRd—(56) ùa÷¾a-ùiaûe Zû_ô~ð¥ KY?
aûaûRú—ùa÷¾a bMaûûê @Zò _âòdö ùa÷¾aùiaû Kùf bMaûû
PeYùe bqò jêGö gûÈùe Kêjû~ûAQò, iaê ù\aZûu @ûeû]^û @ù_lû
aò¾êu @ûeû]^û ùgâÂ Gaõ aò¾êu @ûeû]^û @ù_lû Zûu \ûi (ùiaK)
ùa÷¾au icyð^ (_ìRû) ùgâdÄeö (17)
aòRd—(57) ~[ûùa÷ba (gqò @^êiûùe) cùjû›ae Zû_ô~ð¥
K’Y?
aûaûRú—~[ûiû]ý \âaýû\ò iõMâj Keò jeòu c¦òeùe bMaZþ-
ùiaû_ììaðK gê¡ùa÷¾a-ùiaûe ^ûc cùjû›aö Gjû Vûeê ùgâdÄe C›a
@^ý KòQò ^ûjóö
(16)
iaðùa\û«iûeõ jò gâúbûMaZcòhýùZö
Z\þeiûcéZ-Zé¯iý ^û^ýZâ iýû\þeZòü KßPòZþöö (bû. 12/13/15)
(17)
@ûeû]^û^ûõ iùaðhûõ aòù¾ûeûeû]^õ _eõö
ZiàûZ¨ _eZeõ ù\aú Z\údû^ûõ icyð^c¨öö
aòRd—(58) Kû©ðòK cûie icû\e KY?
aûaûRú—Kû©ðòK cûie ^ûc D{ðû; ùiA cûiùe ^òdcòZ eìù_
jeòK[û gâaY, Kú©ð^ @û\ò bqò@we _ûk^\ßûeû \ûùcû\eu ùiaûKê
‘D{ðû\e’ aû D{ðûe @û\e Kêjû~ûGö
aòRd—(59) Ké¾u R^à\ò^~ûZâû Kò_eò _ûk^úd?
aûaûRú—Ké¾u R^àZò[ò bû\â-Ké¾ûÁcúùe Gaõ ùMû÷eûwu R^àZò[ò
`û»ê^ú_ì‰ðòcûùe ~[û~[ KâòdcûY C›aKê ‘gâúR^à~ûZâû’ Kêjû~ûG;
Ké¾bqu \ßûeû Gjû @agý _ûk^údö
aòRd—(60) gâ¡û_ìaðK gâúcê©òðe _eòP~ðýû Kòò_eò jêG?
aûaûRú—gâúcì©ðòe _eòP~ðýûùe iað\û _âúZòcd C›ûj eLòaû
@ûagýKö G_eò _eòP~ðû eZ a¥qòuê Ké¾ ùKak cêqòeì_K Zêz`k ^
ù\A, bqòeì_K cjû`k \ò@«òö
aòRd—(61) eiòK-Rû ijòZ bûMaZû[ð Kò_eò @ûÊû\òZ jêG,
aûaûRú—gâúc\þbûMaZ ^òMc-KÌZeê (ùa\eì_K KÌaél)e
iêcòÁei~êq _eò_Kß `kö eiaòcêL aýqòu iwùe gâúc\¨bûMaZe
eiûÊû\^ jêG ^ûjó, aeõ @_eû] jêG; gâúc\¨bûMaZ-eim gê¡bqu
ijòZ bûMaZ-ùgæûK _ûV_ìaðK eiûÊû\^ KeYúdö iû]ûeY-ibûùe
bûMaZ _ûV (Kú©ð^) aû gâaY Kùf gê¡bqòe ~[û[ð Kû~ð¥ jêG ^ûjóö
aòRd—(62) iRûZúdûgd-iÜòMÛ bqu iw Kò_eò jêG?
aûaûRú—(ù~Cñ bqe @ûgd (jé\¨MZ bûa) ic_âKûe, ùi
iRûZúd-@ûgd)ö bqiw ^ûcùe @bq-iw Kùf bqòùe C^ÜZò jêG
^ûjóö bqcûù^ Ké¾u @_âûKéZ-fúkûùe ùiaû _ûAaû _ûAñ Kûc^û Ke«òö
ùi_eò aûi^û [òaû a¥qòuê ‘bq’ Kêjû~ûGö ^òRVûeê C}éÁ bqu iw
Kùf bqòùe C^ÜZò jêGö @bqe iw Kùf bqò É¸òZ jê@ù« @bqe
bûa_eò Êbûa ùjûA~ûGö gûÈùe ùfLû@Qò—
~iý ~ZþiõMZòü _êõùiû cYòaZþ iýûZþ i Z\þMêYüö
ÊKê k ù¡÷ ý ð ZùZû ]úcû^þ Ê~ì [ ûù^ýa iõgâ ù dZþ ö ö
(jeòbqòiêù]û\d-8/51)
@[ðûZþ, ù~Cñ a¥qòe ù~Cñ iw jêG, cYò_eò ùi Zûjûeò MêY~êq

jêG, (cYòKê ù~Cñ ewe aÉê_ûLùe eLû~ûG, cYòUò ùijò ewe
ù\Lû~ûG)ö ^òRKêke icé¡ò_ûAñ Zjêñ ]úcû^¨ _êeêh ^òR \k(~ì[)cûûê
jó ic¥K¨ eìù_ @ûgâû Kùeö @ZGa gê¡-iû]êu iwùe gê¡iû]ê ùjaû
_~ð¥« iû]êiw jó iaê_âKûùe gêb\ ùjûA[ûGö gûÈùe ^òüiw ùjaûe
ù~Cñ C_ù\g \ò@û~ûAQò, Zûjû\ßûeû ùKak iû]êiw KeòaûKê jó ^òùŸðg
\ò@û~ûAQòö
aòRd—(63) ^ûciuú©ð^ Kò_eò Keû jêG?
aûaûRú—^ûc @_âûKéZ ùP÷Z^ýei; ùi[òùe RW-bûae M§ ^ûjóö
bqe ùiaû-Æéjû \ßûeû bqò-ùgû]òZ Ròjßû @û\òùe ^ûc Êdõ Çì©ð jê@«òö
^ûc ùbû÷ZòK-A¦âòdMâûjý ^êjñ«òö ùZYê Êdõ @_e aýqòu ijòZ còkòZ ùjûA
iað\û ^ûciuú©ð^ Keòaû CPòZö
aòRd—(64) c[êeûùe @[ðûZþ bMaûû R^àiÚû^ùe aûi Keòaû
i´§ùe @û_Yu Ké_ûeê @ûùc KòQò aêSò_ûeòQê, Gùa Gjûe iûe @[ð aêSûA
\ò@«êö
aûaûRú—ùgùhûq _û*Uò @w iaðùgâÂö @_eû]gì^ý ùjûA Gjò
@wMêWÿòK ijòZ Kò*òZþ cûZâ i´§ ùjùf Zûjûe @nêZ _âbûaùe ‘bûa’e
C\d jêGö
aòRd—GA iaê iû]^ i´§ùe @ûC ~ûjû KòQò mûZaý (RûYòaû-
ù~ûMý) @Qò, Ké_û Keò a‰ð^û Ke«êö
aûaûRú—bR^ùe ajòcðêL-aýqòue _âaé©ò (eêPò) R^àûAaû _ûAñ
GAiaê bqò@we KòQò KòQò @aû«e `k gûÈùe Kêjû~ûAQòö Ké¾eZò jó
GAiaê @we cêLý `kö bqòaòmu _ùl iKk Kû~ðýe bqýwZß jó
MâjYúd, KcðûwZß _eòZýûRýö (@[ðûZþ bqòaòmu iKk Kû~ðý bqòe
@weìù_ ùjaû CPòZ,þ Kcðûweìù_ ^êùjñö) mû^ I ùa÷eûMý bqòùe _âùag
KeòaûKê Kò*òZþ C_ù~ûMú ùjùf c]¥ bqòe @weìù_ @_eòMY¥ö(18)
ù~ùjZê mû^ I ùa÷eûM¥ Pò©Kê KùVûe Keò\òGö Kò«ê bqò @Zò iêKêcûeúö
Zià û Zþ cnqò ~ ê q iý ù~ûMò ù ^û ùa÷ c\ûZà ^ üö
(18 )
“Zià
^ mû^õ ^ P ùa÷ e ûMýõ _â û dü ùgâ ù dû bùa\ò j öö öö” (bû. 11/20/
31)ö ùZYê ùcû’ bqò~êq I ùcû’ Pò©MZ ù~ûMúe jó mû^, aû ùa÷eûM¥ _âûd ùgâdiû]^
ùjûA ^_ûùeö (c\þMZPò© c\þbqò~q ê ù~ûMòcûû _ûAñ mû^ aû ùa÷eûMý ùgâdüiû]^
eìù_ MYý jêG ^ûjóö)
@ZGa bqò\ßûeû ù~Cñ mû^ I ùa÷eûMýe C\d jêG, Zûjû jó C_~êq I
ÊúKû~ð¥ö ùKak mû^ I ùa÷eûMý bqòe ùjZê ùjaûKê @ù~ûM¥ö mû^ I
ùa÷eûMý ~ûjû ù\A ^ _ûe«ò, bqò\ßûeû Zûjû @^ûdûiùe còùkö iû]^bqò
\ßûeû jeòbR^ùe G_eò eêPò C_ô^Ü jêG ù~, Zûjû @Zý«MeòÂ aòhd-
eûMKê c]ý \ìe Keò\òGö
iû]Kcûû _ûAñ ~êq-ùa÷eûMý jó _âùdûR^úd, `»ê-ùa÷eûMý
_eò Z ýûRýö Ké ¾ -i´§~ê q iaê aò h dKê @^ûiq eì ù _ ~[ûù~ûMý
(@ûagýKZû @^êiûùe) ÊúKûe Keòaû jó ‘~êq-ùa÷eûMý’ö cêqò-ùfûbùe
jeò-i´§ú aÉêKê _âû_*òK-aê¡òùe _eòZýûM Keòaû jó ‘`»ê-ùa÷eûMý’;
@ZGa @û]ýûZàòK mû^ I `»ê-ùa÷eûMý _eòZýûR¥ö ]^ ùfûbùe I
gòhýû\òe ùfûbùe ù~Cñ bqò _â\gðòZ jêG, Zûjû gê¡bqò ^êùjñö @ZGa
Zûjû bqòe @w ^êùjñ; aòùaKû\ò MêY bqý]ôKûeúe aòùghY; @ZGa
ùiMêWÿòK c]ý bqòe @w ^êjñ«ò; ~c, ^òdc, ùgû÷PûPûe _âbéZò MêY
Kéù¾û^àëL a¥qòu Vûùe Êdõ C\òZ jê@«ò; ùi iaê c]ý bqòe @w ^êùjñö
@«ügê¡ò, ajòügê¡ò, Z_ I gcû\ò MêY Ké¾bqKê @ûgâd Ke«ò, ~ZÜ Keò
iõMâj KeòaûKê jêG ^ûjóö bqòe ù~Cñ iaê @w KêjûMfû, Z^à]ýeê ‘GK
cìL¥ @w-iû]^ùe’ Kò´û ‘@ù^K @w-iû]^ùe’ ^òÂû [òùf bqòùe iò¡ò
jêGö cêñ ùa÷]ú-iû]^bqòe K[û iõùl_ùe Kjòfò; Zêùc \êùjñ bûa^û-
_ìaðK ZûjûKê bfeìù_ aêSò-ùâ Gaõ iû]ý @^êiûùe _ûk^ Keòaö
GAiaê C_ù\g gêYò aâR^û[ I aòRdKêcûe Mêeêuê iûÁûw-_âYûc
Keò Kjòùf—_âùbû! @û_Y Ké_û Keò @ûcKê C¡ûe Ke«ê; @ûùc
@bòcûêì_K M©ðùe _Wÿò QU_U ùjCQêö
aûaûRú Kjòùf,—Ké¾ @agý jó Zêc \êjóu C_ùe Ké_û Keòùaö
eûZò @]ôK ùjaûeê cûcêñ I bYRû \êùjñ ^òR aûiiÚû^Kê _âiÚû^ Kùfö
öö aò õ g @]ýûd icû¯öö
@]ýûd _â ù cdû«Mð Z @bò ù ]d aò P ûe—eûMû^ê M û-iû]^bqò 339
GKaò õ g @]ýûd
_â ù cdû«Mð Z @bò ù ]d aò P ûe—eûMû^ê M û-iû]^bqò
ùa÷]ú-iû]^bqò aòhdK aòPûeKê gêYò aòRdKêcûe I aâR^û[ @û½~ðý
ùjùf—Cbùd iò¡-aûaûRúu Vûeê \úlû ù^ùa ùaûfò iÚòe Kùfö
aòRdKêcûe _òfûùaùk KêkMêeêuVûeê \úlû ùÂ[òùfö aâR^û[ue
MûdZâú-\úlû _ùe @^ý ùKû÷Yiò cª\úlû ùjûA^[òfûö aûaûRú cjûgdu
C_ù\geê G \êùjñ RûYò_ûeòùf ù~, @ùa÷¾a-_â\© cª R_ Keò Keò
Rúa êKKê ~ûGö aòùaK C\òZ ùjùf _êYò icýKþ aò]-ô @^êiûùe ùa÷¾a-
Mêeêu Vûeê \úlû MâjY Keòaû CPòZ; aòùghZü iò¡bqu Vûeê \úlû
ù^ùf @Zò gúNâ cª-iò¡ò jêGö Gjò_eò aòPûe Keò Cbùd iÚòe Kùf
Kûfò iKûùk cûdû_êeùe Mwû iÜû^ Keò _ecûeû]ý aûaûRúu Vûeê \úlû
ù^ùaö _e\ò^ iKûùk Cbùd MwûiÜû^ Keò _ìùaûð_\òÁ \ßû\g ZòkK
]ûeY_ìaðK iò¡ eNê^û[\ûi-aûaûRúuê iûÁûw \ŠaZ¨-_âYûc Kùfö
aûaûRú iò ¡ ùa÷ ¾ a [ò ù f; ùi \ê j ò ñ u cê K[ûKê RûYò _ ûeò
_Pûeòùf—@ûRò GùZ iKûkê Kò_eò @ûiòf? c^ùe K’Y Pò«û Keò
@ûiòQ?
Cbùd ^câZû _ìaðK C©e ù\ùf—_âùbû! @ûcKê \ú^ @Kò*^
RûYò Ké_û Ke«êö
\êjóu C©e gêYò aûaûRú ajêZ _âi^Ü ùjùf Gaõ \êARYuê _é[Kþ
_é[Kþ Keò ^òR KêUúeKê ùÂ gâúc\þ @Áû\gûle-cª ù\ùfö cªR_
Keê-Keê Cbùd cjûù_âcùe cZê@ûfû ùjûA ‘Rd ùMû÷eûw’, ‘Rd
ùMû÷eûw’ Kjò ^ûPò fûMòùfö \êjòñu Mkûùe ZâòKY×ú Zêkiúcûkû, iê¦e
~ùmû_aúZ, \ßû\g @wùe ZòkK, C{ßk cêLcŠk, KòQò KòQò iû©ßòK aòKûe
Gaõ @ûLòùe \e\e @gî]ûeû ù\Lò aûaûRú \êjóuê @ûfòw^ Keò Kjòùf—
“@ûRò Zêùc ùcûùZ _aòZâ Keòù\fö”
340 ùR÷ a ]cð GKaò õ g
ùi \êùjñ c]ý aûe´ûe aûaûRúu _\]ìkò @ûÊû\^_ìaðK cÉKùe
]ûeY Kùfö aâR^û[ Neê @ûiòaû _ìaðeê gâúc^àjû_âbêu ùbûM-iûcMâú
@ûYòaûe aýaiÚû Keò[ôùfö ùijò @^êiûùe Zûu Nee béZý \êARY
@ù^K_âKûe iêLû\ý \âaýû\ò ùÂ @ûiòùfö aòRdKêcûe I aâR^û[ jûZ
ù~ûWÿò ùijò ùbûM-iûcMâú cjû_âbêuê ^òùa\^ Keòaû _ûAñ ùa÷¾acûûê
@^êùeû] Kùfö gâúaûiûwê @]ôKûeú _ìRûeúu \ßûeû ùbûM-_ûK KeûA
_*Z©ßuê ^òùa\^ Kùfö
gv-N<û @û\ò aûRò CVòfûö ùa÷¾acûù^ SûñS, KeZûk I cé\w
ùÂ cjû_âbêu i¹êLùe ùbûM-@ûeZò MûAùf; ]úùe-]úùe ùiVûùe
@ù^K ùa÷¾a @ûiò GKZâòZ I @û^¦òZ ùjùf; cjûicûùeûjùe ùbûM
ùgh ùjfûö ^ûUc¦òeùe ùa÷¾acûû _âiû\ _ûAaû _ûAñ iÚû^ KeûMfûö
‘jùe^ûðc’—Gjò g± CyÊeùe _ûV KeûMfû, ùa÷¾acûù^ ^òR ^òRe
Rk_ûZâ ùÂ aiòùfö cjû_âiû\-cjòcû iìPK _\iaê CyÊeùe Mû^
ùjfû; Zû’_ùe ùa÷¾acûù^ _âiû\ùiaû @ûe¸ Kùfö aâR^û[ I
aòRdKêcûe Mêeê I ùa÷¾acûû CzòÁ _âiû\ _ûAaû @ûgûùe Gùa aiòùf
^ûjó, Kò«ê _â]û^-_â]û^ aûaûRúcûù^ \êjóuê ak_ìaðK aiûAù\A
Kjòùf—“Zêùc MéjiÚ ùa÷¾a, Zêc\êjóuê _âYûc Kùf @ûùc ]^ý ùjaêö”
aòRdKêcûe I aâR^û[ jûZ ù~ûWÿò ^câZûe ijòZ Kjòùf—
“@û_Ycûù^ cjû« ZýûMú ùa÷¾aö @û_Ycûû @]eûcéZ _ûAaû @ûce
ùiû÷bûMý; @û_Ycûû iwùe aiòùf @ûce @_eû] ùjaö”
ùa÷¾acûù^ Kjòùf—“ùa÷¾aZû \éÁòeê MéjiÚ I MéjZýûMúu c]ýùe
ùKû÷Yiò ùb\ ^ûjó; ùKak bqòe ZûeZc¥-@^êiûùe ùa÷¾aZûe
ZûeZcýö @[ðûZþ bMaûû _âZò ~ûjûe ù~ùZ bqòò, ùi ùiùZ C^ÜZ
ùa÷¾aö”
Gjò_eòò K[ûaû©ðû Keò icùÉ GKiwùe aiò _âiû\ _ûAùfö Kò«ê
Mê e ê ù \au _â i û\ _ûAaû @ûgûùe aò R d I aâ R ^û[ @ù_lû Keò
aiòejòùfö Zûjû ù\Lò ùa÷¾acûù^ eNê^û[\ûi aûaûRúuê Kjòùf—
“ùj ùa÷¾a _âae! @û_Yu gòhý\ßduê Ké_û Ke«ê, ^ ùjùf ùi \êùjñ
_âiû\ _ûC^ûjûñ«òö”
Zûjû gêYò aé¡ aûaûRú cjûgd gòhý\êjóu jûZùe ^òR CzòÁ _âiû\
ù\ùfö ùi \êùjñ ‘gâúMêeùa ^cü’ Kjò _ecû[ð mû^ùe aWÿ gâ¡ûe ijòZ
Zûjû _ûAùfö cSòùe-cSòùe ‘iû]ê-iûa]û^’ CyûeY I _âiû\-cûjû™ý-
iìPK _\cûû Mû^ ùjC[ûGö @ûjû! gâúaûi@wê ^ûUc¦òeùe Kò
@nêZ ùgûbûe C\d ùjfûö bqcûù^ ù\Lòùf, gPúcûZû, iúZû VûKêeûYú,
cûkò^ú-ù\aú _âbéZò _âiû\ _eòùahY KeêQ«ò Gaõ gâúc^àjû_âbê ^òR
_eòKecûû ijòZ aWÿ ù_âcùe _âiû\ _ûCQ«òö
cûdû_ê ù e ^ò Z ýfúfû Kùe ùMøe-eûdö
iê K é Z ò e aùf bq ù\Lò a ûùe _ûdöö
RM\û^¦_âbêKéZ ‘ù_âcaòa©ð’ e GA _\ ùa÷¾acûû iàeY_[ùe
C\òZ ùjfûö ùiA fúkû \éÁòùMûPe ùjC[òaû _~ðý« ùa÷¾acûù^ É¸òZ
ùjûA _âiû\ùiaû a¦ Keò Zûjû ù\Lê[òùfö KòQò lY-_ùe ùi fúkû
@_âKU ùjaûeê ùa÷¾acûù^ _eÆe cêjñKê ù\Lò Kâ¦^ KeòaûKê fûMòùfö
ùiA C›aùe _âiû\û^Üe ù~Cñ @_ìað @ûÊû\^ ùjfû, Zûjû aýq Keû~ûA
^_ûùe; ùa÷¾acûù^ \êju ó ê _âgõiû Keò KjòaûKê fûMòùf—‘GA \êAaâûjàY
Kêcûe @agý gâúc^àjû_âbêu aòùgh Ké_û _ûAQ«ò; ùZYê GA cùjû›aùe
ùMû÷e-fúkû _ê^ü _âKU ùjfûö’ aòRdKêcûe I aâR^û[ Kû¦ò Kû¦ò
Kjòùf—“@ûùc \ú^, @Kò*^; KòQò RûYò ^ûjêñ—Mêeê I ùa÷¾au Ké_ûeê
jó @ûùc G iaê ù\Lò_ûeòfêö”
_âiû\-ùiaû _ùe ùa÷¾acûû @ûgúaðû\ ùÂ aòRd I aâR^û[
NeKê ùèòùfö ùijò \ò^Vûeê \êùjñ _âZýj MwûiÜû^ Keò Mêeêu PeYùe
_âYûc, bMaZþ\gð^ I Zêkiú_eòKâcû AZýû\ò bqò-@wKê ^òdc_ìaðK
_ûk^ Keò fûMòùfö GAbûùa _âZò\ò^ KòQò ^û KòQò gòlû KeòaûKê fûMòùfö
Pûeò-_û* \ò^ _ùe \òù^ i§ýû icdùe Cbùd gâúaûi-@w^ùe
_j*òùfö i§ýûKéZý ùgh Keò @ûeûZâòK-iõKú©ð^ _ùe aé¡ aûaûRúu
KêUúeKê ~ûA Zûuê \ŠaZ¨ _âYûc Kùfö aûaûRú cjûgd \êjóu cÉKùe
jûZ eLò Kêgk-ùlc _Pûeòùf I _ûLùe aiûAùfö
iêù~ûM ù\Lò aâR^û[ _Pûeòùf—_âùbû! @û_Yu Ké_ûeê @ûùc
ùa÷]ú bqòe iû]^Kê bfbûùa RûYò _ûeòfê, Gùa Ké_û Keò GA êû]c
\êjóuê eûMû^êMû bqò aêSûA \ò@«êö
aûaûRú @û^¦òZ ùjûA Kjòùf—ùMøeûw Zêc \êjóuê @wúKûe
KeòQ«ò, ZêcKê @ù\d KòQò ^ûjó; aòùgh ~ZÜ_ìaðK gêY, cêñ Gùa eûMû^êMû
bqò aýûLýû KeêQò—
~ûjûuê ùiA _eû_ôe _âbê ~aîweê C¡ûe Keò _âdûMùlZâùe
eiZ©ß gòlû ù\A[òùf, ùiA eì_ùMûÊûcúuê cêñ aûe´ûe _âYûc KeêQòö
~ûjûuê ùiA KeêYûcd _âbê aòhdM©ðeê C¡ûe Keò Êeì_-\ûùcû\e
ùMûÊûcúu jûZùe ic_ð ò iað i ò ¡ ò ù\A[ò ù f, ùiA aâ R ei-bâ c e
eNê^û[\ûi ùMûÊûcúu PeYùe GKû« geYû_^Ü ùjCQòö
eûMû^êMû-bqò aýûLýû KeòaûKê ùjùf _â[ùc eûMû™òKû-bqòe Êeì_
a‰ð^û Keòaû @ûagýKö
aâR^û[—_â[ùc ‘eûM’ KûjûKê Kêjû~ûG, Zûjû cêñ RûYòaûKê PûjêñQòö
aûaûRú—aòhd-iõiMðeê aòhdú ùfûKu jé\dùe aòhdcûû _âZò
C_ô^Ü ÊûbûaòK _âúZòKê ‘eûM’ Kêjû~ûGö C\ûjeY Êeì_—ùiû÷¦~ðý @û\ò
ù\Lòaû _ûAñ @ûLò @]úe jêGö G[òùe aòhde ‘e¬KZû’ [ûG I Pò©ùe
‘eûM’ [ûGö ~\ò gâúKé¾ ùijò eûMe GKcûZâ aòhd jê@«ò ùZùa Zû’Kê
‘eûMbqò ’ Kê j û~ûGö eì _ ùMûÊûcú ‘AÁ aò h dùe Êûeiò K ú-_ecû-
@ûaòÁZû’Kê jó ‘eûM’ KjòQ«òö Ké¾bqò ùijò eûMcdú @aiÚûKê _ûAùf,
ZûKê ‘eûMû™òKû-bqò’ Kêjû~ûGö iõùl_ùe Kjòùf, Ké¾u _âZò ù_âccdú-
Zé¾ûKê jó ‘eûMû™òKû-bqò’ Kêjû~ûGö ~ûjûe jé\dùe G_eòò ‘eûM’ C\òZ
ùjûA^ûjó, Zû’_ùl gûÈaò]ô jó bqòe _âa©ðK; @[ðûZþ ùi gûÈ-aòjòZ
@ûPeY \ßûeû bqò _ûAaûKê ùPÁû Keòaû CPòZö i¸âc, bd I gâ¡û—G
iaê ùa÷]ú bqòùe Kû~ðý Kùe; Ké¾fúkû _âZò ùfûb jó eûMû™òKû-bqòùe
Kû~ðý Kùeö
aâR^û[—eûMcdú bqòe @]òKûeú KòG?
aûaûRú—ùa÷]ú-gâ¡û ù~_eò ùa÷]ú-bqòùe @]ôKûe \òG, ùfûbcdú
gâ¡û ùijò_eò eûMûcôòKû-bqòùe @]ôKûe \òGö aâRaûiúue ^òR ^òR
eiùb\ùe eûMû™òKû ^òÂû _âak; aâRaûiúue gâúKé¾u _âZò [òaû ÊûbûaòK
bûa eûMû™òKû bqòe iaðùgâÂ C\ûjeYö ùijò bûaKê ù\Lò ZûjûKê _ûAaû
_ûAñ ~ûjûe ùfûb jêG ùi jó eûMû^êMû bqòe @]ôKûeúö
aâR^û[—ùiA ùfûbe flY K’Y?

aûaûRú—aâRaûiúcûû bûaû\ò cû]ê~ðýKê gêYò ùi[òùe _âùag _ûAñ
aê¡ò ~ûjûKê @ù_lû Kùe, Zûjû jó ùiA ùfûb-C_ô©òe flYö ùa÷]ú-
bqòe @]ôKûeú _êeêh Ké¾K[û gâaY Keò aê¡ò, gûÈ I ~êqòKê @ù_lû Kùe,
Kò«ê eûMû^êM-cûMðùe aê¡ò, gûÈ I ~êqòKê @ù_lû Kùe ^ûjó, ùKak
ùiA ùiA aâRaûiúcûû bûa _âZò ùfûbKê jó @ù_lû Kùeö
aâRaûiúue Ké¾u _âZò ù~_eò c]êe bûa [òfû, ùi_eò bûa K’Y
ùcûùZ còkò_ûeòa? ùijòò bûa ù~_eò còkòa, ùi[ò_ûAñ jé\d aòPkòZ
ùjùf, ùijò aòPkòZ bûa @[aû Zúaâ-fûkiû c]¥ ùijò ùfûbe flYö
G_eò ùfûb aò^û eûMû^êMû-bqòùe @]ôKûe jêG ^ûjó ùaûfò RûYòaûKê
ùjaö
aâR^û[—eûMû^êMû bqòe _âKâòdû K’Y?
aûaûRú—aâRR^ (ùMû_ @[aû ùMû_ú)u c]ýeê ~ûjûu ùiaû-
ùPÁû _âZò iû]Ke ùfûb jêG, Zûuê iað\û iàeY Keòaû Gaõ Zûu _âòd
Ké¾ue I ùijò aâRRûe fúkûK[ûùe eZ ùjûA geúe\ßûeû @[aû
c^\ßûeû iað\û aâRùe aûi Keòaû CPòZö ùijò bûa _ûAaû ùfûbùe
(^òR @bòkhòZ) aâRRû @^êMZ ùjûA iað\û \êA_âKûùe ùiaû Keòaû
CPò Z , @[ð û Zþ aûjý geúeùe iû]Keì ù _ Gaõ @«ü-KeYùe
iò¡ù\jûbòcû^ ij (iò¡ù\je bûa^û Keò) ùiaû Keòaû CPòZö Gjû
jó eûMû^êMû-bqòe _âKâòdûö
aâR^û[—ùa÷]ú bqòe-@w ijòZ eûMû^êMû bqòe i´§ K’Y?
aûaûRú—ùa÷ ] ú-bqò ù e gâ a Y-Kú©ð ^ @û\ò ù~Cñ @wcû^
Kêjû~ûAQò, ùi iaê eûMû^êMû iû]Ke iû]^-Kâòdûùe c]¥ ejò[ûGö iû]K
@«ü-KeYùe aâRRû @^êMZ ùjûA ^òZý-ùiaû^¦ @ûÊû\^ Kùf,
Zû’e aûjý geúeùe ùa÷]ú bqòe @wcû^ flòZ jêGö
aâR^û[—eûMû^êMû bqòe cûjû™ý K’Y?
aûaûRú—ùa÷]ú-^òÂû ijòZ ajêKûk ùiaû Kùf (@[aû ùa÷]ú-bqòe
@wKê ^òÂûe ijòZ ajêZicd _~ðý« _ûk^ Kùf) ù~Cñ `k còùk
^ûjó, eûMû^êMû bqòùe ÊÌ icd c]ýùe ùiA `k còkò[ûGö ùa÷]-
cûMðe bqò aò]ô-iûù_l ùjûA[òaûeê \ìaðkû; eûMû^êMû-bqò iμì‰ð
^òeù_lû (ÊZª _âaé©ò ~êq) ùjûA[òaûeê ÊbûaZü _âakûö @ZGa
aâRRû @û^êMZý-@bòcû^ (flY~êq) bûa-aòùgh \ßûeû ù~Cñ eûM
C\ò Z jê G , Zûjû \ß û eû gâ a Y-Kú©ð ^ -ià e Y-_û\ùia^-a¦^ I
@û™^òùa\^ eì_K _âKâòdû iað\û @af´òZ jêGö ~ûjûe jé\d ^òMêðY,
Zûjûe jó aâRRû @û^êMZýùe eêPò Rù^à; @ZGa eûMû^êMû-bqòùe
ùfûb aû eêPò jó GKcûZâ i¡cð-_âa©ðK (_ec ùgâde cìk)ö eûMû™òKû-
bqò ù~ùZ_âKûe, eûMû^êMû-bqò c]ý ùiùZ _âKûeö
aâR^û[—eûMû™òKû-bqò ùKùZ_âKûe?
aûaûRú—eûMû™òKû-bqò \êA_âKûe, ~[û—Kûceì_û I i´§eì_ûö
aâR^û[—Kûceì_û I i´§eì_û c]ýùe ùb\ K’Y?
aûaûRú—gâúc\þbûMaZùe Kêjû~ûAQò—
Kûcû\þ - ù\ß h û\þ b dûZþ ùiÜ j û\þ ~[û bùqýgß ù e c^üö
@ûùagý Z\Nõ jò Z ß û ajaÉ\þ M Zò õ MZûüöö
ùMû_ýü Kûcû\þ bdûZþ Kõùiû ù\ßhûùy÷\ýû\ùdû ^é_ûüö
i´§û\þ aé ¾ dü ùiÜ j û\þ ~ì ~ õ bqýû adõ aò ù bûöö
(gâú bû. 7/1/29-30)
Gjûe Zû_ô~ðý ùjCQò, Kûc, ù\ßh, bd I ùiÜj \ßûeû Bgßeu Vûùe
c^Kê bqò \ßûeû @ûaòÁ Keò ùijò ùijò bûaMZ ù\ûhKê _eòZ¥ûM_ìaðK
@ù^ùK bMa\þ-MZò _ûAQ«ò, ~[û—Kûc\ßûeû ùMû_úcûù^, bd\ßûeû
Kõi, ù\ßh\ßûeû gògê_ûk@û\ò eûRû, (_ûeòaûeòK) i´§ \ßûeû aé¾òaõgúd
cjû™û ~û\acûù^, ùiÜ j \ß û eû Zê ù c (_ûŠa)cûù^ Gaõ @ûùc
Ehòcûù^(^ûe\ @û\ò) bqò\ßûeû ùijò MZò _ûAQêö
Kûc, bd, ù\ßh, i´§, ùiÜj I bqò—Gjò Q@Uò c]ýeê bd I
ù\ßh @û^êKìfý-bûae aò_eúZ (_âûZòKìfý-bûa ~êq) ùjûA[òaûeê,
@^êKeY-ù~ûMý ^êùjñö ùiÜj GKûõgùe iLý-bûa~êq ùjûA[òaûeê
ùa÷]-bqòe @^êa©ðú; @_e @õgùe ù_âc-bûa~êq iû]^_aðùe Zûjûe
C_ù~ûMòZû ^ûjóö @ZGa ùiÜj eûMcûMðúd iû]^-bqòùe iÚû^ _ûG ^ûjóö
‘bqýû adõ’—GA ‘bqò’ g±ùe ùa÷]ú bqòKê aêSòaûKê ùja (b. e.
iò. _ìað-2d f-277), @[ðûZþ ‘bqò’ g±\ßûeû ùKû÷Yiò iÚkùe Ehòcûû

@af´òZ ùa÷]ú-bqòKê Gaõ ùKû÷Yiò iÚkùe mû^cògâû-bqòKê aêSòaûKê ùjaö
‘Z\þMZòõ MZûü’—@[ðûZþ @ù^ùK Z\þMZò (bMa\þMZò) _ûAQ«ò’—
GA aûKý\ßûeû KòeY I @Kð iÚkúd aâjà I Ké¾u GKZß ùjZê (\éÁòeê)
mû^ú-bqcûù^ aâjàùe fú^ jê@«ò; Ké¾u gZîcûù^ c]ý (Ké¾u \ßûeû
céZýê fbò) aâjàùe fú^ jê@«ò; Z^à]ýeê ùKjò-ùKjò iûeì_ýûbûi _ûA
aâjàiêLùe cMÜ jê@«ò—aâjàûŠ-_êeûYe cZùe(1) ùicûù^ cûdûe
_e_ûeùe [òaû iò¡ùfûKùe aûi Ke«òö
iò¡ùfûK \êA_âKûe—mû^-iò¡ (mû^\ßûeû iò¡ò _ûA[òaû aýqò)cûù^
aâjàiêLùe cMÜ jê@«ò, jeòu \ßûeû jZ ùjûA[òaû @iêecûù^ c]ý ùijò
iò¡ùfûKùe aûi Ke«ò; mûîò¡cûû c]ýeê ùKjò-ùKjò eûMa§Kâùc
(ùiû÷bûMýagZü _ìùaðûq ‘eûM’ a¡ ùjZê) Ké¾-_û\_\àKê bRò Zûu
_âòdR^ eìù_ ù_âc fûb Ke«òö KòeY I iì~ðý ù~_eò GKA aÉê, ùi_eò
Ké¾u KòeY aâjà I Ké¾ GKA aÉêö \êjóu c]ýùe aÉêZü ùb\ ^ûjóö
‘Z\¨MZò’ g±e @[ð Ké¾MZòö iû~êRý_âû¯ mû^ú I @iêecûù^ ùiA aÉêe
KòeY eì_K aâjàKê _û@û«ò; ù_âc_âû¯ bqcûù^ ùiA aÉêe cìk iì~ðýeì_K
Ké¾u ùiaû fûb Ke«òö bd, ù\ßh, ùiÜj I bqò—GA PûeòUòKê _é[Kþ
Keò ù\ùf Kûc I i´§ @agòÁ eùj; @ZGa eûMcûMðùe Kûc I
i´§—GA \êAUò _é[Kþ eìù_ akaû^þö eûMcdú bqò Kûceì_û I
i´§eì_ûö
aâR^û[—Kûceì_û bqòe Êeì_ K’Y?
aûaûRú—‘Kûc’ g± iù¸ûMZé¾ûKê aêSûG; Kûceì_û iù¸ûMZé¾û
eûMû™òKû-bqò Êeì_ùe _eòa©òðZ ùjùf ùi[òùe @ùj÷ZêKú-_âúZò C\òZ
(1)
‘aâjàûŠ _êeûY’ aûKý, ~[û—
‘iò ¡ ùfûKÉê Zciü _ûùe ~Zâ ai«ò jò ö
iò ¡ û aâ j à - iê ù L cMÜ û ù\÷ Z ýû½ jeò Y û jZûüöö’
@[ðûZþ Zcü (@[ðûZþ cûdòK RMZ)e _e_ûeùe aâjià L ê \ iò¡ùfûK @Qòö ùiVûùe
aâjàiêL-cMÜ iò¡cûù^ I jeòu \ßûeû ^òjZ (Kõi @û\ò) ù\÷Z¥ (@iêecûù^) aûi
Ke«òö (@céZ-_âaûj-bûhý)ö
jêGö @[ðûZþ iù¸ûMZé¾û Ké¾_âúZòcdú jêG—Ké¾u iêL-icé¡ò CùŸgýùe
icÉ_âKûe ùPÁûe C\d jêG—^òRiêL-ùPÁûeê ejòZ jêG; ~\ò aû
^òRiêL-ùPÁû eùj, Zûjû c]ý Ké¾iêL-icé¡òe CùŸgýùe jó jêGö(2)
GA @_ìað ù_âc aâRùMû_úcûû Vûùe jó iê_âiò¡; aâRùMû_úcûûe
Gjò ù_âc ùKû÷Yiò GK aòflY @û½~ðýR^K cû]êeú ùÂ, ùijò-ùijò
KâúWÿûKê C_ô^Ü Kùeö ùZYê ZZþ_â~êq ùijò ù_âcZ©ßKê _ŠòZcûù^ ‘Kûc’
ùaûfò Kjò[û«ò; aÉêZü aâRùMû_úcûû Kûc @_âûKéZ I ù\ûhM§ejòZ
(^òùŸðûh)ö a¡Rúae Kûc iù\ûh (ù\ûh~êq) I Zêzö aâRùMû_úcûû
Kûc (~ûjû iμì‰ð ^òcðk, aògê¡ I iaûðKhðK)Kê ù\Lò bMaZþ_âòd C¡aû\ò
bqcûù^ Zûjû _ûAaû _ûAñ Azû Ke«òö ùiA Kûce ùKû÷Yiò Zêk^û ^ûjó;
Zûjû ùKak Zû’ ^òR Zêk^ûe _ûZâö ùiA ‘Kûceì_û’ eûMû™òKû-bqò aâRKê
QûWÿò @^ý ùKCñVò ^ûjóö c[êeûùe KêaÔûe Kûc Kûc_âûd eZòcûZâ; Zûjû
aâRù\aúu Kûc _eò C{ßk ^êùjñö
aâR^û[—‘i´§eì_û’ eûMcdú bqò KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—gâúKé¾u _òZéZßû\ò @bòcûêê i´§eì_û eûMcdú bqò
jêG—‘cêñ Ké¾e _òZû’, ‘cêñ Ké¾e cûZû’—AZýû\ò ccZû (@bòcû^) \ßûeû
ù~Cñ bqò jêG, Zûjû jó ‘i´§eì_û’ bqòö aé¾òaõgùe ù\aKú I aiêù\au
bûa Gjò_eò; Zû’e C_flYùe aâRùe ùMû_ ^¦-~ùgû\û @û\òue
‘i´§eì_û’ bqòö ùi ~ûjû ùjC, ‘Kûc’ I ‘i´§’—bûaùe gê¡ù_âce
Êeì_ còkò[ûGö @ZGa Zûjû ^òZýiò¡cûûe @ûgâdö eûMû^êMû-bqò-
aòPûeùe Zûjûe CùfäL cûZâ KeûMfûö Gùa ù\L, ‘Kûcû^êMû’ Gaõ
‘i´§û^êMû’ ùb\ùe eûMû^êMû-iû]^bqò \êA_âKûeö
aâR^û[—Kûcû^êMû eûMû^êMû-iû]^bqò KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—Kûceì_û-bqòe @^êMûcò^ú Zé¾ûKê Kûcû^êMû Kêjû~ûG, Zûjû
\êA_âKûe, ~[û—‘iù¸ûùMzûcdú’ I ‘ZZ¨Z\þbûùazûcdú’ö
(2)
^ c~ýûùagòZ]òdûõ Kûcü Kûcûd KÌùZö
b{ðòZû Kß[òZû ]û^û _âûùdû aúRûd ù^gùZöö” (bû. 10/ 22/ 26)
bRû I iòSû ]û^ ù~_eò _âûd aúR _ûAñ ic[ð ^êùjñ, ùijò_eò, ù~Cñcûû Pò©
ùcû (gâúKé¾) Vûùe icûjòZ, ùicûû aûi^û KûcùbûMû[ð _âÉêZ (C_ù~ûMú) jêG
^ûjóö
aâR^û[—iù¸ûùMzûcdú Kò_eò?
aûaûRú—iù¸ûùMzûcdú ùKkòZû_ô~ðýaZúö ‘ùKkò’e @[ð KâúWÿûö
aâRù\aúcûû ijòZ Ké¾ue @_âûKéZ KâúWÿû jó ‘iù¸ûM’ö
aâR^û[—ZZ¨Z\¨bûùazûcdú K_eò?
aûaûRú—aâR~êù[gßeúue Ké¾u _âZò ù~Cñ bûacû]ê~ýð Zûe @^êe_ ì
bûacû]ê~ðý Kûc^ûKê ‘ZZ¨Z\¨bûùazû™òKû’ Kêjû~ûGö
aâR^û[—GA \êA_âKûe eûMû^êMû-iû]^bqò Kò_eò C\òZ jêG?
aûaûRú—gâúKé¾u cì©ðòe cû]êeú \gð^ Keò I Zûu c]êe fúkûK[û
gâaY Keò ùijò-ùijò bûaKê _ûAaû _ûAñ ù~Cñcûûe Zúaâ fûkiû jêG,
ùiAcûù^ jó Kûcû^êMû I i´§û^êMû eì_K eûMû^êMû-bqòe iû]^ûùe
_âaé© jê@«òö
aâR^û[—gâúKé¾ _êeêh, aâRù\aúcûù^ _âKéZò @[ðûZþ Èú—Èú-
ùfûKue jó ùKak eûMû^êMû bqòùe @]ôKûe ù\LêQò; _êeêhcûûe Gjò
bûa Kò_eò ùjûA_ûeòa?
aûaûRú—RMZùe RúacûùZâ ^òR ^òR Êbûa-ùb\ùe _*aò]
eie @ûgâd; Z^à]ýeê \ûiý, iLý, aû›fý I c]êe—Gjò Pûeò_âKûe
eie @ûgâd aâRaûiúu c]¥ùe @Qòö _êeêh aýajûeùe \ûiý, iLý,
(_òZéZßûbòcû^ú) aû›fý—Gjò Zò^ò_âKûe ei _âZò ù~Cñcûû Pò© ]ûaòZ
jêG, ùicûù^ _êeêh-bûùa Ké¾uê ùiaû Ke«ò; ù~Cñcûù^ cûZéZß bûaûgâòZ
I géwûeeiûgâòZ (bûaòZ) ùicûù^ Èúbûaùe Ké¾uê ùiaû Ke«òö
iò¡cûû c]ýùe ù~_eò Èú-_êeêh-Êbûa _é[Kþ, ùicûû @^êMZ
iû]Kcûûe Êbûa c]ý ùijò_eò _é[Kþö
aâ R ^û[—ù~Cñ c ûù^ _ê e ê h -Êeì _ _ûAQ«ò , ùicûù^ Kò _ eò
aâRù\aúu bûaùe iû]^û Keòùa?
aûaûRú—@]ô K ûeùb\ùe ù~Cñ c ûûe gé w ûe-eiùe eê P ò
ùjûAQò, ùicûù^ iÚíkù\jùe _êeêh-@ûKûe _ûAùf c]ý iò¡ù\jùe
Èú-@ûKûe-aògòÁö eêPò I Êbûa @^êiûùe ù~Cñcûù^ ù~Cñ aâRù\aúe
@^êMZ ùjaû_ûAñ ù~ûMý aû C_ù~ûMú, ùicûù^ ùijò aâRù\aúu @^êMZ
ùjûA iò¡ù\j \ßûeû Ké¾ùiaû Ke«òö _\à_êeûYùe _êeêhcûûe G_eò
bûa ùjûA[òfû ùaûfò K[òZ @Qò; ~[û—\ŠKûeYýaûiú cjhðòcûù^
gâúeûcP¦âu ùiû÷¦~ðýùe ùcûjòZ ùjûA Zûuê _Zòeìù_ aeY Keò[òùf;
ùiAcûù^ jó gâúKé¾-fúkûùe ùMûKêkùe ÈúZß _ûA(ùMû_ú geúeùe)
Kûceì_û-eûMcdú bqò\ßûeû jeòùiaû Keò[òùfö(3)
aâR^û[—@ûùc gêYòQê ù~, ùMûKêk-aûiò^ú Èúcûù^ ^òZý-iò¡û;
ùicûù^ Ké¾fúkû-_êÁò CùŸgýùe aâRùe @aZú‰ð ùjûA[òùf; ùZùa
ùMûKêkùe icênìZû ùMû_úcûûe G_eò a‰ð^û _\à_êeûYùe KûjóKò
KeûMfû? (@[ðûZþ G iÚkùe _\à_êeûYùe Keû~ûA[òaû a‰ð^ûe iwZò
Kò_eò ùja?)
aûaûRú—^òZýiò¡û ùMû_úcûûe gâúKé¾u eûifúkûùe ijùR
_âùag ùjûA[òfû; iû]îò¡ûcûù^, @[ðûZþ ù~Cñcûù^ Kûceì_û bqò \ßûeû
gâúKé¾u Kûceì_ûbqòe ijòZ bR^-ù~ûMýû ùjûA ùMûKêkùe icê_ô^Ü
(ùMû_ú eìù_ RûZ) ùjûA[òùf; ùicûù^ ‘Zû Zû aû~ðýcûYûü _Zòbòü (4)
(bû. 10/ 29/8) AZýû\ò ùgæûK @^êiûùe cù^ cù^ Ké¾ùiaû \ßûeû
@_âûKéZ-Êeì_ _ûA[òùfö ùijò ùMû_úcûù^ jó _âûd \ŠKûeYýaûiú Ehò
[òùfö
aâ R ^û[—^ò Z ýiò ¡ û ùKCñ c ûù^ Gaõ ùKCñ c ûûê iû]îò ¡ û
Kêjû~ûG?
(3)
_ê e û cjhð d ü iùað \‰KûeY¥aûiò ^ üö
\é Á ß û eûcõ jeò õ ZZâ ùbûqê ù c÷ z ^¨ iê a ò M â j c¨ ö
ùZ iùað ÈúZß c û_^Ü û icê \ ¨ b ì Z û½ ùMûKê ù kö
jeò õ iõ_â û _¥ Kûùc^ ZùZû cê q û baû‰ð a ûZ¨ ö ö
(_\à_êeûY-C. LŠ. 245 @]¥ûd. 164-165 ùgæûK)
(4)
iμì‰ð ùgæûK Gjò_eò, ~[û—
Zû aû~ð ý cûYûü _Zò b ò ü _ò Z é b ò b ð â û Zé a §ê b ò ü ö
‘Zû
ùMûaò ¦ û_jé Z û™ûù^û ^ ^ýa©ð « ùcûjò Z ûüöö ûüöö’
@[ðûZþ _Zò, _òZû-cûZû, bâûZû I a§êcûù^ ùicûûê (^òZýiò¡û ùMû_úcûûê)
^òaûeY Keê[òùf c]ý ùicûù^ ^òaé© ùjùf ^ûjó; KûeY ùMûaò¦u \ßûeû ùicûû
Pò© @_jéZ ùjûA[òfû; ùZYê ùicûù^ ùcûjòZû ùjûA[òùfö Gjò iÚkùe bûMaZe
(10/23/20) ùgæûK c]ý @ûùfûPýö
aûaûRú—gâúcZú eû]ôKû Ké¾u Êeì_-gqò; @ÁiLúcûù^ eû]ûue

_â[c Kûdaýìj Gaõ @^ý iLúcûù^ Zûue _ea©ðú Kûdaýìj—Gcûù^
^òZýiò¡û; Gcûù^ RúagqòMZû Z©ß ^êjñ«ò, Êeì_gqòMZû Z©ßaòùghö
aâRe iûcû^ýû (iû]ûeYú) iLúcûù^ iû]^\ßûeû iò¡ò _ûA gâúcZú eû]ûu
_eòKeûcûû @^êMZû ùjûAQ«òö GAcûù^ jó iû]îò¡û; jäû\ò^ú gqòe
ak _ûA Gcûù^ aâRù\aúu (aâRe ^òZýiò¡ûcûû) ijòZ iûùfûKý
_ûAQ«òö eûMû^êM cûMðùe géwûe-eie iû]Kcûù^ iò¡ò _ûAùf
ùicûûê ùiA iLúcûûe ùgâYú còùk; Gcûû c]ýeê ù~Cñcûù^ Ké¾u
ijòZ eòeõiû _êaðK @[ðûZþ ecY_ûAñ Azû_ìaðK Zûuê ùKak aò]òcûMðùe
ùiaû Ke«ò, ùicûûê \ßûeKû_êeúùe cjòhúZß còùkö aò]ôcûMðùe
aâRù\aúu @^êMZû ùjaû i¸a jêG ^ûjóö Kò«ê ù~Cñcûù^ @«jéð\dùe
eûMû^êM cûMðe I aûjý geúeùe cûZâ aò]òcûMðe iû]^ Ke«ò ùicûûê
aâR-ùiaû còùkö
aâR^û[—‘eòeõiûKê’ @[ðûZþ ecY-aûi^ûKê Kò_eò bûùa iêÂê (iê¦e)
Keû~ûG?
aûaûRú—Ké¾u _âZò \ßûeKûe cjòhúcûû bkò bûa ù~Cñcûûê
bffûùM, ùicûù^ ]éÁZû aRð^_ìaðK MéjòYúu bkò Ké¾u ùiaû Pûjûñ«ò;
Kò«ê ùicûù^ aâRù\aúu bûa @^êeì_ Ké¾ùiaû Pûjûñ«ò ^ûjóö
aâR^û[—Ké_û Keò G aòhdKê @ûC UòKòG ÆÁ Keò aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—ÊKúd-_Zò eìù_ Ké¾-ùia^Kê ‘cjòhú-bûa’ Kêjû~ûGö
ùi_eò bûa [òaû iû]Kcûù^ aâRù\aúue _ûeKúd @_ûe eiKê @^êba
Keò_ûe«ò ^ûjó Gaõ ùicûûê @^êMc^ Keòaû c]¥ @lc; @ZGa
_ûeKúd bûaùe eûMû^êMû bqòe iû]^ jó aâRei _ûAaûe GKcûZâ
ùjZêö
aâR^û[—@û_Yu Ké_ûeê G_~ðý« iaê K[û aêSò_ûeòfòö Gùa
ùMûUòG aòhd @^êMâj Keò Kj«ê—‘Kûc’ I ‘ù_âc’ c]ýùe _û[ðK¥ K’Y?
~\ò G \êjóu c]ýùe KòQò _û[ðK¥ ^[û«û, ùZùa ‘Kûceì_û’ a\kùe
‘ù_âceì_û’ Kjò[òùf K’Y ùjûA^[û«û? ‘Kûc’ g±Uò gêYòaûKê UòKòG KÁ
ùaû] jêGö
aûaûRú—‘Kûc’ I ‘ù_âc’ùe KòQò _û[ðK¥ @Qòö ùKak ‘ù_âc’ Kjòùf
Zûjû i´§eì_û eûMcdú-bqòe ijòZ icû^ ùjûA~ûGö i´§eì_û bqòùe
‘Kûc’ @[ðûZþ iù¸ûM Azû ^ûjó; i´§eì_û bqò ùKkòe Zû_ô~ðýaZú ^êùjñ,
@[P Zûjû ù_âcö ù_âcùe iù¸ûM-Azûeì_K @ûC GK _âaé©ò cògòùf
Zûjû Kûceì_û-bqò jêG; géwûe ei a¥ZúZ @^ýû^ý eiùe Kûceì_û
bqò ^ûjó; _êYò géwûe eiùe aâRù\aúu aýZúZ @^ý KûjûVûùe c]ý
ùijò Kûceì_û bqò ^ûjóö A¦âòd-_âúZòeì_K ù~Cñ Kûc, Zûjû GA @_âûKéZ
‘Kûc’ Vûeê _é[Kþö Zûjû @_âûKéZ-Kûce aòKéZò cûZâö Ké¾u _âZò ^ò~êq
ùjûA[òùf c]ý KêaþRûe KûcKê ‘iûlûZ-Kûc’ Kêjû~òa ^ûjóö A¦âòdZ_ðY
eì_K Kûc ù~_eò @Kò*Z ò K
þ e I @_KéÁ, ù_âc eì_K Kûc ùi_eò @û^¦cd
I C}éÁö _âûKéZ Kûc @_KéÁ ùaûfò @_âûKéZ ‘Kûc’ g±e aýajûeeê KûjóKò
aòeZ ùjaû?(5) (@[ðûZþ Gjò g±e aýajûeùe iùuûP Keòaû c]¥ CPòZ
^êùjñ)
aâR^û[—Gùa i´§eì_û eûMû^êMû-bqòe aýûLýû Ke«êö
aûaûRú—^òRVûùe Ké¾u _òZéZßû\ò i´§e c^^ I @ûùeû_Kê
‘i´§û^êMû’-bqò Kêjû~ûG; G[òùe \ûiý, iLý I aû›fý—Gjò Zòù^ûUò
eie Kâòdû @Qòö cêñ \ûi, Ké¾ ùcûe _âbê; cêñ Ké¾u iûw; cêñ Ké¾u aòaûjòZû
_ZÜú; cêñ Ké¾e _òZû aû cûZû’—Gjò iaêe c^^ \ßûeû i´§ jêGö
i´§û^êMû (i´§e @^êMûcò^ú)-bqò aâRaûiúcûû Vûùe jó iê^òcðkûö
aâR^û[—\ûiý, iLý I aû›fýeiùe Kò_eò eûMû^êMû-bqòe
@^êgúk^ jêG?
aûaûRú—\ûiýeiùe eêP-ò aògÁ ò iû]K eqK, _ZâK _âbZ é ò ^òZýiò¡
\ûicûû @^êMZ ùjûA ùicûû bûa-cû]ê~ðý @^êKeY_ìaðK Ké¾ùiaû
(5)
ijR ùMû_úe ù_âc—^ùj _âûKéZ Kûcö
KûcKâúWÿû-iûùcý Zûe Kjò ‘Kûc’ ^ûcöö
(ùP÷. P. c. 8/215)
ù_âùc÷a ùMû_eûcûYûõ Kûc AZýMcZþ _â[ûcþö
AZýê¡aû\ùdû$ù_ýZõ aû‚«ò bMaZþ_âòdûüöö
(b. e. iò. 1/2/85)
ùMû_eûcûcûûe ù_âc jó ‘Kûc’ ^ûcùe _âiò¡ò _ûAfû (Mc¨ _âûù¯ø)ö Gjû
ùaûfò bMaZ¨_âòd C¡aû\ò c]ý Gjò ù_âcKê aû‚û Ke«òö—(@céZ-_âaûj-bûhý)
Keòùa; iLý-eiùe eêPòaògòÁ iû]K iêak, gâú\ûc _âbéZò Ké¾-iLûu

@û^êMZýùe Zûjûu bûa-ùPÁòZ cê\âû @û\ò\ßûeû Ké¾ùiaû Keòùa;
aû›fýeiùe eêPòaògòÁ iû]Kcûù^ ^¦-~ùgû\ûu bûa-ùPÁòZ cê\âû
@af´^_ìaðK Ké¾ùiaû Keòùaö
aâR^û[—bûaùPÁòZ-cê\âû KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—Ké¾u _âZò ~ûjûe ù~Cñ iò¡bûa, Zû’Vûùe Z\^êeì_
aòùgh-aòùgh ù~Cñ ùPÁû C\òZ jêG, ùiA ùPÁûe ijòZ ù~Cñ
aûjýKâòdû flòZ jêG, ZûjûKê ‘cê\âû’ Kêjû~ûGö (i´§û^êMû-bqòe iû]K
Gjò icÉ bûa, ùPÁû I KâòdûKê @[aû aýajûeKê @^êKeY Keò Ké¾u
ùiaû Ke«òö) C\ûjeY Êeì_, ^¦ cjûeûRue Ké¾u _âZò [òaû _òZé-
bûaeê C_ô^Ü ùjC[òaû ùPÁûcû^ @^êKeYúdö ‘cêñ ^¦, cêñ iêak, cêñ eqK’
G_eòò bûaMâjY CPòZ ^êùjñö ùijò-ùijò cjûRû @û^êMZ¥ I bûa
@^êieYúd, ^ùjùf @_eû] ùjaö
aâR^û[—@ûce ùKCñ_âKûe eûMû^êMû-bqòùe @]òKûe @Qò?
aûaûRú—aûaû! ^òRe Êbûa ^òùR aòPûeò ù\Lö ù~Cñ-Êbûaeê
ù~Cñ-eêPòe C\d jêG, ùijò @^êiûùe eiKê ÊúKûe Ke; ùijò ei-
@af´^ _ìaðK Zûjûe ^òZýiò¡-@]òKûeúuê @^êMc^ Keö G[òùe
ùKak ^òR eêPòKê _eúlû Keòaû @ûagýKö ~\ò eûMcûMðùe eêPò [ûG,
ùZùa ùijò eêPò @^êiûùe Kû~ðý Ke; eûMcûMðùe eêPò ^ ùjfû_~ð¥«
ùKak aò]ôcûMðùe ^òÂû Keö
aòRdKêcûe—_âùbû! cêñ ajê\òêê gâúc\¨bûMaZ _ûV KeêQò Gaõ
ù~CñVò ^ûjó, ùiVò Ké¾fúkû gêYêQòö Ké¾fúkûe @^êgúk^ Kfûùaùk ùcû
jé\dùe Gjò bûa C\òZ ùjCQò ù~, cêñ gâúcZú fkòZû-ù\aúu _eò ~êMk-
Kòùgûeuê ùiaû Keòaòö
aûaûRú—ZêcKê @ûC @]ôK KòQò Kjòaûe @ûagýKZû ^ûjó, Zêùc fkòZû
ù\aúu @^êMZû RùY c¬eúö ZêcKê ùKCñ ùiaû bf fûùM?
aòRdKêcûe—ùcûe Azû ùjCQò, fkòZûù\aú ùcûùZ-`êfcûkû
Mêâ
òÚ û _ûAñ @ûmû \ò@ù«, cêñ aûi^û `êf ùZûkò iê¦e cûkû Mê^òÚ Zûu jûZùe
\ò@«ò Gaõ ùi ùcû _âZò Ké_ûjûiý Keò ùiA cûkûUòKê eû]ûKé¾u Mkûùe
_òù§A \ò@ù«ö
aûaûRú—Zêce ùiA ùiaû-iû]^ iò¡ ùjC—cêñ GA @ûgúaðû\
KeêQòö aûaûRúu ùiÜj_ì‰ð @ûgúaðû\ _ûA aòRdKêcûeu Plê @û^¦ûgâîùe
beòMfûö ùi aûaûRú cjûeûRu _û\Zùk _Wÿò @Riâ Kû¦òaûKê fûMòùf;
Zûue G bûaKê ù\Lò aûaûRú Kjòùf—aûaû! Zêùc ^òe«e GA bûùa
eûMû^êMû-bqòe iû]^ Ke, aûjûùe ^òe«e ùa÷]úbqòe iû]^-@wiKk
ùgûbû _ûC[ûCö
aòRdKêcûeu iμ©òKê ù\Lò aâR^û[ jûZ ù~ûWÿò ^câZû_ìaðK
Mêeêù\auê ^òùa\^ Kùf,—_âùbû! cêñ Ké¾fúkû @^êgúk^ Kfûùaùk
ùcûùZ iêaku @^êMZ ùjûA Ké¾ùiaû _ûAñ Azû jêGö
aûaûRú—Zêce ùKCñ ùiaûùe eêPò jêG?
aâR^û[—iêaku ijòZ \ìeKê ~ûA[òaû MûBcûûê ùèûA @ûYòaûKê
ùcûùZ bf fûùMö Ké¾ ùMûUòG RûMûùe aiò aõgú aRûC[òùa, cêñ iêaku
@ûù\gùe MûBaûQêeúuê _ûYò _ò@ûA Ké¾u _ûùL @ûYò \ò@«ò—GA ùiaû
_ûAñ ùcûe fûkiû jêGö
aûaûRú—cêñ ZêcKê @ûgúaûð\ KeêQò, Zêùc iêake @^êMZ ùjûA
Ké¾ùiaû Ke; Zêùc iLýeie @]ôKûeúö
@û½~ð¥e K[û ùjCQò, ùiA \ò^Vûeê aòRdKêcûeu Pò©ùe gâúcZú
fkòZûù\aúu \ûiúbûa C\òZ ùjfû; ùi aé¡ aûaûRúuê fkòZûù\aú eìù_
\gð^ KeòaûKê fûMòùfö
aòRdKêcûe—_âùbû! G i´§ùe ~\ò @ûC KòQò RûYòaûe aûKò [ûG,
ùZùa Ké_û Keò aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—@ûC KòQò-K[û aûKò ^ûjóö ùKak Zêc iò¡geúee ^ûc,
eì_, _eòz\ (ai^) AZýû\ò RûYòaû @ûagýKö Zêùc GKêUò@û ùcû _ûLKê
@ûiòùf cêñ iaê Kjòù\aòö
‘~ûjû @û_Yu @ûmû’, Kjò aòRdKêcûe aûaûRúuê iûÁûw ùjûA _âYûc
Kùfö
aâR^û[ c]ý ùijò\ò^ Vûeê aé¡aûaûRúu Êeì_ùe iêakuê ù\LòaûKê
fûMòùfö aûaûRú cjûgd @ûmû Kùf—Zêùc GKêUò@û ùcû _ûLKê @ûiòùf,
cêñ Zêc iò¡geúee ^ûc, eì_, _eòz\û\ò Kjòù\aòö
aâR^û[ ‘~ûjû @û_Yu @ûmû’ ùaûfò Kjò Zûuê \ŠaZ _âYûc Kùfö
aâR^û[ I aòRdKêcûe ^òRKê PòeKéZû[ð cYò _ec-@û^¦ ij
eûMû^êM-cûMðùe ùiaû^ò~êq ùjùf; \êjóu aûj¥ @ûPeY _ìaðaZþ
ejòfû—aòRdKêcûeu aûjý-geúeùe _êeêhu _eòò icÉ aýajûe
ejòfû; Kò«ê jé\dùe Èú-Êbûa C\òZ ùjfû; aâR^û[u jé\dùe ùMû_-
aûkKe Êbûa RûMò CVòfûö
@ù^K eûZò ùjûAMfû; \êùjñ jeò^ûc-cûkûùe “jùe jùe Ké¾ jùe
Ké ¾ Ké ¾ Ké ¾ jùe jùeö jùe eûc jùe eûc eûc eûc jùe
jùe
jùe”—Mêeê_â\© Gjò cjûcªKê R_ Keò-Keò ‘aòfß_êÃeòYú’ @ûWÿKê
Pûfòùfö _âûd eûZò @]û icd; Pù¦âû\d ùjûAQò; P¦âcûu Pûeê
P¦âòKûeûgò (KòeY) _é[òaú C_ùe eRZeûgò _eò ahðê[ûG; c^ùcûjK
ckd _a^ cù\û^à© ùjûA ajò Pûfê[ûGö KûùkûPòZ EZê iaê\òMùe
iêL aXÿûC[ûGö flàY-Xÿò_e _ûùL ^òQûUò@û RûMûùe GK iê¦e @ñkû
MQ Zùk \êùjñ aiò _eÆe @ûkû_ Keò fûMòùfö
aòRdKêcûe aâR^û[Kê _Pûeòùf,—ùj aâR^û[! @ûce ~ûjû @búÁ
[òfû, Zûjû _ì‰ð ùjfûö ùa÷¾au Ké_û ùjùf @agý jó Ké¾u Ké_û ùjaö
Gùa baòhýZùe ~ûjû ~ûjû KeòaûKê ùja, Zûjû aòPûe Keò ^ò@û~ûCö
aâR^û[! Zêùc iek Pò©ùe Kêj, K’Y KeòaûKê Pûjñ? aòaûj Keòa Kò
_eòaâûRK (i^Üýûiú) ùja? cêñ ZêcKê ùKû÷Yiò aòhdùe aû]ý Keòaò ^ûjó;
Zêc cû@ûKê aêSûAaû _ûAñ Zêc cê K[û RûYòaûKê PûjêñQòö
aâR^û[—cûcê!ñ @û_Y ùcûe bqòe _ûZâ; _êYò _ŠòZ I ùa÷¾a; _òZûu
_ùe @û_Y jó ùcûe K©ðû; @û_Y ~ûjû @ûmû Keòùa, cêñ Zûjû KeòaûKê
_âÉêZ; _ùe iõiûeùe @ûiq ùjûA _ecû[ð bêfò~òaò, ùi[ò_ûAñ aòaûj
Pûjêñ^ûjóö G aòhdùe @û_Yu cZ K’Y?
aòRd—cêñ ZêcKê ùKû÷Yiò aòhdùe aû]ý Keòaò ^ûjó, Zêùc ^òùR
KòQò iÚòe Keò Kêjö
aâR^û[—ùcû aòPûeùe Mêeêù\au @ûmû ùÂ Kû~ðý Keòaû bfö
aòRd—ajêZ bf K[ûö @ûMûcú Kûfò _âbê_û\u Vûeê G aòhdùe
@ûmû ùâûö
aâR^û[—cûcêñ! @û_Yue bûa K’Y? @û_Y K’Y MéjiÚ ejòùa ^û
_eòaâûRK ùjùa?
aòRd—aûaû! Zêc _eòò ùcûe c]ý @iÚòe iò¡û«ö ùKùa bûaêQò
_eòaâûRK ùjûA MéjiÚ ]cðKê Zòkû¬kò ù\aò; _êYò bûaêQò, G_eò Kùf _ùe
jé\d gêÃ ùjùf bqòeieê a*òZ ùjûA ~òaòö ùZYê Mêeêù\au @ûmû ùÂ
G aòhdùe Kû~ðý Keòaû CPòZ ùja ùaûfò bûaêQòö
eûZò @ù^K ùjûAMfû—Gùa NeKê ~òaû CPòZ, Gjû iÚòe Keò
cûcêñ I bYRû Cbùd jeòMêY Mû^ Keò-Keò Nùe _j*òùf I _âiû\û^Ü
ùiaK_ìaðK g~ýûeìXÿ ùjùfö
öö GKaò õ g @]¥ûd icû¯öö

@]ýûd _â ù cd«Mð Z _â ù dûR^ aò P ûe @ûe¸ 355
\ß û aò õ g @]ýûd
_âùcd«MðZ _âùdûR^ aòPûe @ûe¸
@ûRò jeòaûie GKû\gú; gâúaûi-@w^ùe aCk-PCZeû C_ùe
aiò ùa÷¾acûù^ Kú©ð^ KeêQ«òö jû ùMû÷eûw! jû ^òZýû^¦! Kjò ùKjò
ùKjò \úNð ^ògßûi cûeêQ«òö @ûc aé¡ aûaûRú cjûgd ùKRûYò ùKCñ bûaùe
cMÜ ùjûA ù\Lê-ù\Lê jVûZ¨ iμì‰ð ^òÉ² ùjûAMùfö @ù^K lY _ùe
‘jû ]ôKþ’ Kjò Kû¦ò CVòùf—@ûjû! ùcû eì_ùMûÊûcú ùKCñVò, ùcû i^ûZ^
ùMûÊûcú ùKCñVò, ùcû \ûiùMûÊûcú ùKCñVò, ùKCñVò ùcû _âûYe ùiû\e
(iùjû\e) Ké¾\ûi KaòeûR! ùicûû aòùz\ùe cêñ @ûRò GKûKú
ùjûA~ûAQòö ùcûùZ KòQò bf fûMê^ûjóö eû]ûKêŠ-]ýû^ c]ý ùcûùZ
KÁKe ùaû] ùjCQò! _âûY aûjûeò Mfû_eò fûMêQòö ùj eì_-eNê^û[!
\gð^ ù\A ùcûe _âûY eL«êö @û_Yu aòùz\ùe c]ý ùcûe _âûY
ejò[òaûeê ùcû’ Rúa^Kê ]ôKþö Gjò_eò Kjê-Kjê ùi @MYûe ]ìkòùe
ùfûUòaûKê fûMòùfö
C_iÚòZ ùa÷¾acûù^ Kjòùf—aûaûRú cjûeûR! @û_Y iÚòe (gû«)
jê@«ê; eì_-eNê^û[ @û_Yu jé\dùe @Q«ò; gâúùP÷Z^ý cjû_âbê I
^òZýû^¦ _âbê @û_Yu i¹êLùe ^éZý KeêQ«òö
Kûjó ùKCñVò! Kjò aûaûRú cjûgd f¶ ù\A CVò QòWÿû ùjûAMùfö
i¹êLùe gâú_*Z©ßu cì©òð \gð^ Keò Zûue iaê ùgûK \ìe ùjfû; ùi
Kjòùf—]^ý cûdû_êe! aâRe ùgûK (aòej) ùKak cûdû_êeùe jó
\ìe jêGö Gjû Kjò ajêlY ^éZý _ùe gû« ùjûA aûaûRú ^òR KêUúeùe
aiòùfö
ùiA icdùe aòRdKêcûe I aâR^û[ @ûiò iûÁûw _âYò_ûZ Kùfö
Zûuê ù\Lò aûaûRúu Pò© CZþ`êfäòZ ùjfûö
356 ùR÷ a ]cð \ß û aò õ g
aûaûRú Kjòùf—Zêc bR^ Kò_eò PûfòQò?
gòhý \êùjñ jûZ ù~ûWÿò aò^d_ìaðK Kjòùf—“_âùbû! @û_Yu Ké_û
jó @ûce iaðÊ; R^à-R^àû«ee _ê¬úbìZ iêKéZ `kùe @ûùc @^ûdûiùe
@û_Yu @bd-PeYZKck @^ûdûiùe fûb KeòQêö @ûRò jeòaûie
(GKû\gú), @û_Yu @ûmû^êiûùe @ûùc ^òRðk C_aûi ejò @û_Yu
gâúPeY \gð^ _ûAñ @ûiòQêö”
aûaûRú—Zêùc ]^ý, @Zò gúNâ jó bûaûaiÚû fûb Keòaö
aòRdKêcûe _Pûeòùf—_âùbû! bûaûaiÚû KûjûKê Kêjû~ûG? @û_Y
@ûcKê ~ûjû gòlû ù\AQ«ò, Zû aýZúZ ‘bûa’ ùaûfò c]ý KòQò @Qòò?
aûaûRú—G _~ðý« cêñ ZêcKê ù~Cñ iaê aòhd gòlû ù\AQò, Zûjû iaê
jó iû]^ö ùiA iû]^ Keê Keê iò¡ûaiÚû C_iÚòZ jêGö ùijò iò¡ûaiÚûe
_âûMþ-bûa (_ìaðûbûi)Kê ‘bûa’ Kêjû~ûGö \gcìk-gòlûùe iò¡ûaiÚû G_eò
a‰ðòZ ùjûAQò, ~[û—
Êeì _ ûaiÚ û ù^ c]ê e -ei-bûùaû\d Aj
aâ ù R eû]ûKé ¾ -ÊR^-R^-bûaõ jé \ ò aj^þ ö
_eû^ù¦ _â ú Zò õ RM\Zê k -iμZ iê L cùjû
aò k ûiûùLý Zù©ß _ec-_eò P ~ð ý ûõ i fbùZöö (1)
(10(L) \gcìk)
@[ðûZþ, iû]^bqòe _eò_Kß @aiÚûùe Rúa(iû]K) ^òR Êeì_ùe

@aiÚòZ jêGö ùiùZùaùk Zûjûe jé\dùe jäû\ò^ú-gqòe _âbûaùe
c]êe-eie bûa C\òZ jêG—aâRùe eû]ûKé¾u ÊR^cûû @^êMZ
ùjaûe bûa jé\dùe C\òZ jêG; Kâcgü RMZùe @Zêk iμ\iêL I
aòkûiûLý _eû^¦-Z©ße ùiaû (_ec-_eòP~ðýû) c]¥ ZûKê còùk—
Gjû Vûeê Rúae @^ý ùKû÷Yiò ùgâÂ fûb ^ûjóö
c]êe eie bûùaû\dûcôK Êeì_e @aiÚû^ùe GA aâRùe eû]ûKé¾ue

(1)
ÊR^cûû R^bûaKê jé\dùe aj^ Keê Keê _eû^¦ùe _âúZòKê, RMZe @Zêk
iμ\-iêLKê Z[û ‘aòkûi’ ^ûcK Z©ßùe _ec_eòP~ð¥ûKê ùi fûb Kùeö
Gjò ùgæûKùe _âùdûR^ eì_K ù_âcûaiÚûe a‰ð^û Keû~ûAQòö
‘ù_â c ûaiÚ û e _â [ cûaiÚ û jó bûa’ ~ûjû ‘\gcì k ’e ùgh ùgæ û Kùe
Kêjû~ûAQò—
_â b ê ü Kü ùKû Rúaü K[cò \ cPò \ þ - aò g ß c ò Z ò aû
aò P ûù~ý÷ ð Z û^[ûð ^ þ jeò b R^-Ké z â û ÈPZê e üö
@ùb\ûõgû^¨ ]cð û ^þ iKkc_eû]õ _eò j e^þ
jùe^ûð c û^¦õ _ò a Zò jeò \ ûùiû jeò R ù^÷ ü öö (2)
(10 L \gcìk)
@[ðûZþ, _âùbû (Ké¾) KòG? cêñ (Rúa) aû KòG? Gjò @PòZþ aògß aû
K’Y? Gjò iaê aòhd aòPûe_ìaðK jeò-bR^gúk gûÈPZêe aýqò
@ùb\ûõg aògòÁ ]cðcûûê I iaê_âKûe @_eû]Kê QûWÿò iû]êiwùe ejò
jeò\ûi-Êeì_ùe (^òRKê jeò\ûi ùaûfò RûYò) jeòu ^ûcû^¦Kê _û^
Kùeö
Gjò ‘\gcìk’ GK @_ìað iõMâjö gâúc^àjû_âbêu icÉ gòlû Gjò
\gcìkùe iêùeAùe iûMe beòfû bkò ejòQòö
aòRd—\gcìke iõùl_-cûjû™ý gâaY KeòaûKê Azû ùjCQòö
aûaûRú—Zûjûùjùf gêY—
iõùiaý \gcìkõ ùa÷ jòZßû$aò\ýûcdõ R^üö
bûa_ê Á ò õ Z[û Zê Á ò õ fbùZ iû]ê i wZüöö
(\gcìkcûjûZàý)
@[ûðZ,þ \gcìkKê ic¥K¨ ùia^ Keò Rúa @aò\ýû eì_K @ûcd (aýû]ò
aû ùeûM)Kê ]ßõi_ìaK
ð iû]êiw\ßûeû bûaR^K _êÁK ò ê I ZêÁK
ò ê fûb Kùeö
aòRd—_âùbû! Gjò @_ìað ‘\gcìk’ @ûce KY×jûe ùjCö _âZ\ ò ^
ò
@ûùc Gjò ‘\gcìk’ _ûV Keòaê Gaõ gâúc^àjû_âbuê ê \ŠaZþ _âYûc Keò Zûu
Ké_û bòlû Keòaöê Gùa Ké_û Keò bûa-Z©ßKê aòg\ eìù_ aêSûA \ò@«êö
(2)
_âbê KòG? Rúa KòG? GA @PòZ¨ aògß KûjóKò aû Kò_eò (ùjfû)? GA @[ðcûûê
aòPûe Keò jeòbRêì_K Kézâ (KÁKe) @Èùe PZêe (a¥qò) @ùb\ûõgaògòÁ
]cðcûûê I icÉ @_eû]Kê _eòjûe Keê Keê jeòRû ij jeò\ûi jeòu ^ûcû^¦Kê
@ûißû\^ Kùeö
aûaûRú—ù_âceì_K iì~ðýe @õgZêfý gê¡i©ßaòùgh Êeì_-Z©ß jó
‘bûa’ö (3)gê¡i©ßaòùgh Êeì_ jòñ bûae Êeì_-flYö bûae @^ý ^ûc
‘eZò’, ZûjûKê ùKjò-ùKjò ‘ù_âcûuêe’ c]ý Kj«òö iað_âKûgòKû Êeì_gqòe
i´òZ¨ ^ûcK aé©òKê gê¡i©ß Kêjû~ûG—Zûjû cûdûe aé©ò ^êùjñö ùijò
i´ò\ûLýû aé©ò ijòZ jäû\ò^ú aé©ò icùaZ ùjùf (cògùò f) Zûjûe iûeûõgKê
‘bûa’ Kêjû~ûGö
i´ò\þ aé©ò\ßûeû aÉêmû^ jêGö jäû\ò^ú aé©ò\ßûeû aÉê @ûÊû\òZ jêGö
Ké¾eì_K _ec aÉê—Êeì_gqòe iað_âKûgòKû aé©ò (i´òZþ) \ßûeû jó
RYû~ûGö Rúagqòe lê\â i´òòZþ aé©ò \ßûeû Zûuê RûYòjêG ^ûjóö bMaûû
Ké_ûeê Kò´û bqu Ké_ûeê Rúa-jé\dùe Êeì_gqòe @ûaòbðûa jêGö
Êeì_gqòe i´ò\þaé©ò jé\dùe Kû~ðý Kùf PòZþRMZe mû^ _âKûgòZ jêGö
PòZþRMZe Êeì_ jó gê¡i©ß; cûdòK RMZe Êeì_ i©ß, eR I ZùcûMêY
cògâòZ iÚíkZ©ßö ùiA PòZþRMZe-mû^ùe jäû\ò^úe iûe còkòZ ùjùf
PòZþRMZe @ûÊû\ C\òZ jêGö ùijò @ûÊû\ _ì‰ðeìù_ C\òZ ùjùf ZûKê
‘ù_âc’ Kêjû~ûGö
ùiA ù_âcKê iì~ðý ùaûfò ]eòùf Zûjûe KòeYKê ‘bûa’ Kêjû~ûGö
Gjû jó bûae Êeì_ö bûae ùa÷gòÁý ùjCQò, Zûjû Rúae Pò©Kê eêPò
\ßûeû ciéY @[ðûZ¨ PòKÑY Kùeö ‘eêPò’ g± ‘_âû¯ò-@bòkûh’, ‘@û^êKìfý-
@bòkûh’ I ‘ùiû÷jûŸð-@bòkûh’ Kê aêSûGö bûaKê ù_âce _â[c Qaò
Kêjû~ûGö ‘ciéY’—g±e @[ð @û\ðâ aû ùKûckö Zªùe ù_âce _â[cûaiÚûKê
‘bûa’ Kêjû~ûAQò; bûae C\dùe _êfK @û\ò iû©ßòK-aòKûe @ÌcûZâûùe
_âKûg _ûGö ^òZý-iò¡cûûe Gjò bûa ÊZüiò¡; a¡Rúae cù^ûaé©òùe
@ûaòbðìZ ùjûA Zûjû cù^ûaé©òe iûeì_¥ fûb Kùe; @ZGa Zûjû
Êdõ_âKûgÊeì_ ùjûA c]ý _âKûgý bkò _âZúZ jêG, (@[ðûZþ ‘_ìùað ^[òfû,
gê ¡ i©ß aò ù ghû™û ù_â c iì ~ ð ý ûõgê iûcýbûKþ ö
(3)
eê P ò b ò ½ ò © cûié Y ýKé \ ùiû÷ bûa CPýùZöö

(b. e. iò. 1/3/1)
~ûjûe @û™û gê¡i©ß aòùgh, ~ûjû ù_âceì_K iì~ðýu KòeY ij iûc¥bûMú
(icû^), ~ûjû eêPòcûû \ßûeû Pò©e ciéYZû Kùe (Pò©Kê PòKÑY Kùe), ZûjûKê
bûa Kj«òö
Gùa _âKU ùjûAQò’ G_eò _âZúZ jêGö) Ké¾u Êeì_Kê I Zûu fúkûe
Êeì_Kê _âKûg Keòaû jó bûae ÊûbûaòK Kâòdûö cù^ûaé©òeìù_ _âKûgòZ
ùjûA c]ý Zûjû @^ý-mû^\ßûeû _âKûgý-bûa ]ûeY KeòQòö eZò aÉêZü
Êdõ @ûÊû\-Êeì_û ùjûA c]ý cûdûa¡ Rúa _lùe ‘Ké¾ I Zûu fúkû’—
@ûÊû\ê ùjZê eìù_ _âZò_^Ü ùjCQòö
aâR^û[—bûae ùKùZ_âKûe-ùb\ @Qò?
aûaûRú—jñ, C_ô©òùb\ùe bûa \êA_âKûe, ~[û—‘iû]ê
@bò^òùagR’ Gaõ ‘Ké¾ I Ké¾bq Cbdu _âiû\R’ö ‘iû]^ûbò^òùagR’
bûa jó _âûd ù\Lû~ûG, Kò«ê ‘_âiû\R’ bûa KßPòZ¨ ù\Lû~ûGö
aâR^û[—‘iû]^ûbò^òùagR’bûa KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—ùa÷] I eûMû^êM cûMð ùb\ùe ‘iû]^ûbò^òùagR-bûa’
\êA_âKûeö iû]^ûbò^òùagR-bûa _â[ùc ‘eêPò’Kê C_ô^Ü Kùeö Zû’ _ùe
jeòuVûùe ‘@ûiqò’ C_ô^Ü Kùe Gaõ @aùghùe ‘eZò’Kê C_ô^Ü Kùeö
_êeûYùe I ^ûUýgûÈùe eZò I bûa GK _\û[ð ùaûfò ^òò‰ðúZ ùjûA[òaûeê
cêñ c]ý ùi CbdKê GK ùaûfò KjêQòö ùa÷]úbqò iû]ê @bò^òùagR
@aiÚûùe gâ¡û _â[ùc ^òÂûKê C_ô^Ü Kùe Gaõ ^òÂû eêPòKê C_ô^Ü Kùe,
Kò«ê eûMû^êMûbqò-iû]^-R^òZ bûa GKû[eùK eêPòKê C_ô^Ü Kùeö
aâR^û[—gâúKé¾ I Ké¾bq-_âiû\R bûa KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—ùa÷]ú aû eûMû^êMû-bqòe iû]^ aò^û ù~Cñ bûa ijiû
C\òZ jêG, Zûjû jó Ké¾-_âiû\R aû Ké¾bq_âiû\R bûaö
aâR^û[—gâúKé¾-_âiû\R bûa ùKùZ _âKûe?
aûaûRú—Ké ¾ -_â i û\R bûa Zò ^ ò _ â K ûe, ~[û—‘aûPò K ’,
‘@ûùfK\û^R’ I ‘jûŸð’ö Ké¾ ùKû÷Yiò aâûjàYuê Ké_û Keò Kjòùf—‘ùj
\ßòùR¦â! iaðcwkcdú I _ì‰ðû^¦cdú ùcûe @aýbòPûeòYú bqò Zêc Vûùe
C\òZ ùjCö Gjû Kjòaû cûùZâ jó ùijò aâûjàYuVûùe bûae C\d ùjfûö
GjûKê ‘aûPòK _âiû\R bûa’ Kêjû~ûGö
Rwfaûiúcûù^ _ìae ð ê ùKùa Ké¾uê ù\Lò ^[òùf; \gð^ Keòaû cûùZâ
jó Zûu Ké _ ûeê ùicûû jé \ dùe bûae C\d ùjfûö GjûKê
‘@ûùfûK\û^R bûa’ Kêjû~ûGö
jé\dùe ù~Cñ _âiû\(Ké_ûKeòaûe bûa) C\òZ jêG, ZûKê ‘jûŸð bûa’
Kêjû~ûGö Zûjû gâúgêKù\a @û\òu PeòZùâ e ù\LòaûKê còùkö gâúc^àjû_âbu ê
@aZûeùe Gjò Zò^ò _âKûe _âiû\R-bûa @ù^K iÚkùe C\òZ ùjûAQòö
gâúc^àjû_âbuê \gð^ cûùZâ @iõLý ùfûKue bûùaû\d ùjûA[òfû; RMûA-
cû]ûA _âbZé uò ê aûPòK-_âiû\R-bûa còk[ò f
ò û; Rúa ùMûÊûcú @û\òuê ‘@û«e-
_âiû\R-jûŸð bûa’ còkò[òfûö
aâR^û[—Ké¾bq-_âiû\R bûa Kò_eò?
aûaûRú—gâ ú ^ûe\cê ^ ò u Ké _ ûeê ]î a I _â j ä û \ue gê b aûi^û
(bMa\þbûa) C\òZ ùjûA[ôfûö eì_-i^ûZ^ @û\ò _ûhð\u Ké_ûeê @iõLý
ùfûKue bqòaûi^û (bqòbûa) C\òZ ùjûA[òfûö
aòRd—bûùaû\d ùjaûe flY(4) K’Y?
aûaûRú—bûa (bûa eì_K @uêe) RûZ ùjùf iû]K Vûùe lû«ò,
@aý[ðKûkZß, aòeqò, cû^gì^ýZû, @ûgûa§, icê}Y×û, ^ûc MûAaûùe eêPò,
Ké¾u MêY Kú©ð^ùe @ûiqò I Ké¾u aiZò aû fúkû-iÚkùe _âúZò AZýû\ò
@^êba _âKûgòZ jêGö
aòRd—‘lû«ò’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—ùlûb (ùKâû] Kò´û Pò©-Pû*fý)e KûeY C_iÚòZ ùjùf
c]ý @lêbòZ (gû«) ejòaûKê ‘lû«ò’ Kêjû~ûGö lû«òKê ‘lcû’ c]¥
Kêjû~ûGö
aòRd—‘@aý[ðKûkZß’ K’Y?
aûaûRú—aé[ûùe Kûk (icd) ù~_eò ^Á ^ jêG, ùi[ô_ûAñ iað\û
jeòbR^ùe Z_ôe ejòaûKê ‘@aý[ðKûkZß’ Kêjû~ûGö
aòRd—‘aòeqò’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—aòhd-iêL _âZò A¦âòdcûûe ÊûbûaòK @eêPòKê ‘aòeqò’
Kêjû~ûGö
(4)
“lû«ò e aý[ð K ûkZß õ aò e qò c ûð ^ gì ^ ýZûö
@ûgûa§ü icê } Y× û ^ûcMûù^ i\û eê P ò ü öö
@ûiqò É \þ M ê Y ûLýûù^ _â ú Zò É \¨ a iZò i Ú ù kö
AZýû\ùdû$^ê b ûaûü iýê R ð û Zbûaûuê ù e Rù^öö
(b. e. iò. ö1/3/25-26)ö
aòRd—ù~Cñcûù^ ùbK (ùag) MâjY KeòQ«ò, ùicûù^ K’Y ^òRKê
aòeq ùaûfò _eòPd ù\A _ûeòùa?
aûaûRú—ùbK GK ùfû÷KòK aýû_ûe-cûZâö jé\dùe bûa C\òZ
ùjùf Pò{MZe ùeûPKZû _âak jêG, (@[ðûZþ Pò{MZ _âZò _âak eêPò
jêGö) RWÿRMZe ùeûPKZû ]úùe ]úùe Kc¨ ùjûA ùghùe gì^ý _âûd
ùjûA~ûGö Gjûe ^ûc jó ‘aòeqò’ö G_eò aòeqò ùjùf @bûa-iùuûP^
(^òR @ûagýKZûKê KùcAaû) CùŸgýùe ù~Cñcûù^ ùbK (ùa÷¾a-
ùah) @af´^ Ke«ò, ùicûûê ‘aòeq ùa÷¾a’ Kêjû~ûGö ù~Cñcûù^
bûùaû\d _ìaðeê ùbK MâjY Ke«ò, ùicûûe ùbK @ùa÷] @[ðûZþ ùijò
ùbK ‘ùbK’ ^êùjñö ùQûU jeò\ûiuê \Š ù\aû icdùe gâúc^þcjû_âbê
GA K[û RMZKê gòlû ù\AQ«òö
aòRd—‘cû^gì^ýZû’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—RûZò, a‰ð, @ûgâc, ]^, ak, ùiû÷¦~ðý, Cy_\ _âbéZòeê
‘@bòcû^’e C\d jêGö G iaê [ôaû iù©ß ùijò ùijò @bòcû^Kê _eòZýûM
Keòaû jó ‘cû^gì^ýZû’ö _\à_êeûYùe cû^gì^ýZûe GK iê¦e C\ûjeY
\ò@û~ûAQòö RùY _âZòbûgûkú icâûU [òùfö aWÿ-aWÿ eûRûcûù^ Zûu @]ú^
ejê[òùfö Kò«ê ùiû÷bûMýagZü eûRûu jé\dùe Ké¾bqò C_ô^Ü ùjaûeê,
ùi ^òRe aò_êk Hgß~ðýKê I icâûU-_\e @bòcû^Kê _eòZýûM Keò gZîe
@]ôKéZ ^Meúùe cû]êKeú-aé©ò\ßûeû Rúa^ ^òaðûj Keê[òùfö aâûjàY I
PŠûk ibúuê ^cÄûe Keê[ôùfö
aòRd—‘@ûgûa§’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—Ké¾ ùcûùZ @agý Ké_û Keòùa; G_eò @ûgû (\éXaògßûi)
ijòZ bR^ùe c^ fMûAaûKê ‘@ûgûa§’ Kêjû~ûGö
aòRd—‘icê}Y×û’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—^òR @búÁ (cù^ûe[)Kê _ûAaû _ûAñ @Zý]ôK ùfûbKê
aû Z_ôeZûKê ‘icê}Y×û’ Kêjû~ûGö
aòRd—‘^ûcMû^ùe i\û eêPò’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—ù~ùZ_âKûe bR^-@w @Qò, Z^à]ýeê ^ûc-bR^ jó
iaðùgâÂ, G_eò aògßûie ijòZ ^òe«e jeò^ûc ùâûKê ‘^ûc Mû^ùe
i\û eêPò’ Kêjû~ûGö GA ^ûcùe eêPò jó iaðû[ðiû]ôKûö Gjû jó _ec ùgâd
(KfýûY)e cìkö ^ûcZ©ßKê @^ý ùKû÷Yiò icdùe _é[Kþ eìù_ aêSòùâö
aòRd—‘Z\þMêYûLýû^ùe @ûiqò’ KûjûKêê Kêjû~ûG?
aûaRú—gâúKé¾K‰ðûcéZ (65 ùgæûK)ùe Kêjû~ûAQò—
cû]ê~ðýû\_ò c]êeõ c^à[Zû Ziý Kòc_ò ùK÷ùgûecþö
Pû_fýû\_ò P_kõ ùPùZû aZ jeZò j« Kòõ Kêcðüöö(5)
Ké¾u MêYûLýû^ ù~ùZ gêYòùf c]¥ @ûgû ùc<ê ^ûjó, aû Zé¯ò jêG
^ûjó, aeõ ùi[òùe @]ôKeê @]ôK @ûiqò aùXÿö
aòRd—‘Z\þaiZòiÚkùe _âúZò’ KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—bqcûù^ â\ßú_-]ûc _eòKâcû Kfûùaùk _Pûe«ò—
ùj ]ûcaûiúcûù^! cjû_âbêu R^à ùKCñVò ùjûA[òfû? cjû_âbêu Kú©ð^-
cŠkú ùKCñ _[ ù\A ~ûA[òfû? cjû_âbê ùKCñiÚû^ùe ùMû_cûû ijòZ
_ìaðûjÜ-fúkû Keò[òùf? ]ûcaûiúcûù^ Gjûe C©e \ò@«ò—GA
gâúcûdû_êeiÚ @ce-Zêkiú-Kû^^-ùaÁòZ Cybìcòùe cjû_âbêu R^à
ùjûA[òfûö GA ù\L Mwû^Me, iòcêkòdû, Mû\òMûzû, cûRò\û @û\ò Mâûc
ùjûA _â[ùc cjû_âbêu iõKú©ð^-cŠkú ~ûA[òfûö ùMû÷Wÿaûiúcûû cêLeê
G_eò @céZcd-K[ûKê K‰ðKêjeùe _û^ Keê-Keê, @gî, _êfK @û\òe
ijòZ bqcûù^ _âúZò_ìaðK cjû_âbêu fúkûiÚkúMêWÿòKê _eòKâcû Ke«ò—
GjûKê ‘Z\þaiZò-iÚùk _âúZò’ Kêjû~ûGö
aâR^û[—G_âKûe bûa ù~CñVûùe c]¥ ù\Lòùf ùiVûùe ^ò½òZ
eìù_ Ké¾eZò ùjûAQò ùaûfò RûYòaûKê ùja Kò?
aûaûRú—^û, Zûjû ^êùjñ; iekbûùa Pò©ùe gâúKé¾u _âZò ù~Cñ
bûa C\òZ jêG Zûjû jó ‘eZò’ö G_eò bûa @^ýZâ flòZ ùjûA_ûùe, Kò«ê
Zûjû eZò ^êùjñö
aâR^û[—Ké_û Keò ùMûUòG \êAUò C\ûjeY ù\A GjûKê @]ôK
(5)
@ùjû! cû]ê~ðý (c]êeZû) Vûeê @]ôK c]êe Gaõ Pû_f¥ (P_kZû) Vûeê
@]ôK P_k Zû’e @^òaðP^úd Kòùgûeadi jó c^à[Zû (Kûcbûa Êeì_) ~ûjû Pò©Kê
ùPûeò KeêQò; jûd KY Keòaò!
aûaûRú—]eû~ûC ùKû÷Yiò aýqò cêqò PûjêñQòö Kò«ê ^òeûKûe aâjàe
gêÃ I KÁ_â\ C_ûi^û ZûKê \êüLKe RYû_Wÿòfûö ùi ùKCñVê gêYòfû ù~,
bMaûû ^ûc CyûeY Kùf @Zò ijRùe cêqò còùkö @Rûcòk @û\ò
bMaûû ^ûc CyûeY Keò ijRùe cêqò _ûAQ«òö Gjû gêYò ùi ajêZ
@û^¦òZ ùjfû; ^ûce cêqò\ûdò^ú gqòKê iàeY Keò ijRùe cêqò còkò~òa
ùaûfò @û^¦ùe aòjßk ùjûA Kû¦ò Kû¦òò ^ûùcûyûeY _ìaðK @ùPZ^-
_âûd ùjûA bìAñùe _WÿòMfûö Zûjûe GA bûaKê Ké¾eZò Kêjû~òa ^ûjó;
KûeY Zû’e Ké¾u _âZò ijR (iek)bûa ^ûjó; ^òRe lê\â @búÁ-_ûAaû
ùfûbùe G_eò bûaûbûi ù\Lû~ûAQòö Zûjûe CyûeòZ ^ûc gê¡^ûc
^êùjñ, ^ûcûbûi I Zûjûe bûa c]¥ ‘bûaûbûi’ö ùKû÷Yiò ùbûM-aû‚û
Keê[òaû aýqò ù\aú_ìRû Keò ‘aeõ ù\jò’, ‘]^õ ù\jò’ @û\ò _âû[ð^û Kùe,
Gaõ ù\aúu @búÁ-\ûdò^ú gqòKê cù^_KûA Kû¦ò Kû¦ò MWÿûMWò ~ûG;
Zûjûe G_eò bûaKê c]ý ‘gê¡bûa’ Kêjû~òa ^ûjó; iÚkaòùghùe ZûjûKê
‘bûaûbûi’ @[aû ‘bûa-ù\û÷eû™ý’ Kêjû~ûGö gê¡ Ké¾bR^ aýZúZ ‘bûa’
C\òZ jêG ^ûjóö Ké¾u i´§ùe bêqò-cêqò Æéjû R^òZ ù~Cñ bûaûbûie
C\d jêG, Zûjû c]ý ù\û÷eû™ý-aòùghö cûdûaû\-\ìhòZ-Pò©ùe
ù~ùZ_âKûe bûa C\òZ ùjC ^û KûjóKò, Zûjû iaê ‘bûa-ù\û÷eû™ý’ö Ké¾u
i¹êLùe iûZ-_âje @ùPZ^ ejòùf c]ý ZûjûKê ‘bûa’ Kêjû~òa ^ûjóö
jûd! @Lòk-Zé¾û-aòcêq I ^òZýcêqcûù^ c]ý ~ûjûKê @^êi§û^ Ke«ò
Gaõ @ZòùMû_^úd ùaûfò @ù^K bR^ Kùf c]ý Ké¾ ~ûjû gúNâ \ò@«ò
^ûjó,(6) ùijò bûMaZú eZò gê¡bqògì^ý Gaõ bêqò I cêqò \ßûeû ù_hòZ
jé\dùe bfû Kò_eò C\òZ ùja?
aâR^û[—_âùbû! @ù^K icdùe bêqò-cêqò-_ò_ûiêcûù^ jeò^ûc
iõKú©ð^ ùaùk, _ìaðK[òZ bûaPòjÜ-cû^ ù\LûA[û«ò; Zûjû K’Y?
(6)
cêqòõ \\ûZò KjòðPòZþ ià ^ bqòù~ûMcþ— (bû. 5/ 6/ 18)ö
Ké¾ ~\ò QêùU bùq bêqò-cêqò \òdûö
Kbê ù_âcbqò ^û ù\^ eûùL^ fêKûAdûöö (ùP÷. P)
ùi ùKùa ùKùa cêqò \ò@«ò, Kò«ê bqòù~ûM \ò@«ò ^ûjóö Ké¾ aeõ bêqò I cêqò
ù\A bqKê a*òZ Ke«ò, Kò«ê ù_âcbqòKê \ò@«ò ^ûjó; fêPûA eL«òö
aûaûRú—ùicûû bûa-PòjÜKê ù\Lò ùKak cìX aýqòcûù^ jó
Pc}éZ jê@«ò, Kò«ê bûaZ©ßKê RûYò[òaû ùfûùK ZûKê ‘eZýûbûi’ Kjò \ìeeê
_eòZýûM Ke«òö
aâR^û[—GA eZýûbûi ùKùZ_âKûe?
aûaûRú—Zûjû \ê A _â K ûe—‘_â Z ò a ò ´ -eZýûbûi’ I ‘Qûdû-
eZýûbûi’ö
aòRd—_âZòaò´-eZýûbûi KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—cêcêlê aýqòe cêqò-eì_K @búÁ aò^û gâcùe còkòa, G_eò
@búÁeê C\òZ @_aMð (iêL) _âZò_û\K I eZòflYflòZ bûaûbûiKê
‘_âZòaò´-eZýûbûi’ Kêjû~ûGö aâjàmû^ aýZúZ cêqò còùk ^ûjó; aâjàmûê
iû]^û aWÿ KVò^ I KÁ_â\; ùKak jeò^ûc Keò ~\ò ùiA cêqò còkòMfû,
Zû ùjùf @Zò ijRùe I aò^û _eògâcùe aâjàmû^ fûbùjfû; G_eò
cù^Keò aò^û KÁùe @_aMð (cêqò) _ûAaûe @ûgûR^òZ geúeùe C\òZ
@gî-_êfKû\ò aòKûee @ûbûiKê ‘_âZòaò´-eZýûbûi’ Kêjû~ûGö
aâR^û[—GjûKê _âZòaò´ KûjóKò KêjûMfû?
aûaûRú—gê¡bqu jé\dùe gê¡-bMaZ¨-bûa iað\û aò\¥cû^ö
ù\÷aûZ¨ ùicûû iweê aû iõiMðeê Kú©ð^ @û\òe @^êieYKûeú aýqòu,
_âi^ÜP©ò _eò \òg[ê a
ò û aýqòu Gaõ bêqò I cêqò _ò_ûiê aýqòu jé\d @ûKûgùe
ùiA gê¡ bqu bûae Kò*òZ¨ @ûbûi _âZòaò´òZ ùjC[òaûeê ZûjûKê ‘_âZòaò´’
Kêjû~ûGö bêqò I cêqò _ò_ûiê aýqòcûû jé\dùe gê¡bûa @ûù\ø C\òZ
jêG ^ûjó; gê¡bqu bûaKê ù\Lò ùicûû jé\dùe bûaûbûi C\òZ jêGö
ZûjûKê ‘_âZa
ò ´
ò -bûaûbûi’ Kêjû~ûGö ‘_âZa ò ´
ò -bûaûbûi’ _âûd Rúae ^òZý
cwk iû]^ Kùe ^ûjñò, ùKak ùicûû _âû[ðòZ bêqò-cêqò ù\A ^òeÉ
jêGö G_eò bûaûbûiKê GK_âKûe ‘^ûcû_eû]’ Kjòùf c]ý @Zýêqò ùja
^ûjóö
aâR^û[—Qûdû-bûaûbûi KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—PòZþZ©ßùe @^bòm I iek K^òÂ-bqcûû jé\dùe
bMaZ¨_âòd Kâòdû, Kûk, ù\g I _ûZâû\òe iw\ßûeû eZòe flYi\ég lê\â,
ùKû÷Zìjkcdú, P*kû I \êüLjûeòYú GK_âKûe eZò-Qûdû C\òZ jêG—
ZûjûKê ‘Qûdû-eZýûbûi’ Kêjû~ûGö bqò KòQò _eòcûYùe gê¡ ùjùf c]ý
ù~_~ð¥« \éX ùjûA^ûjó, ùi_~ð¥« jó G_âKûe eZýûbûi C\òZ jêGö
~ûjû ùjC, @ù^K iêKéZò akùe jó G_eò bûaQûdûe C\d jêG Gaõ
Gjò bûaQûdû \ßûeû Kâcgü C©ùeû©e cwk jêGö aògê¡-jeòbqu
~ù[Á Ké_û còkòùf Gjò bûaûbûi gúNâ gê¡bûaùe _eòYZ jêGö Kò«ê
iàeY eLòaû CPòZ ù~, Gjò bûaûbûi @Zò C©c ùjùf c]ý, gê¡ ùa÷¾au
PeYùe @_eû] ùjZê Ké ¾ _le P¦â c û bkò ]úùe-]úùe lúY
ùjûA~ûGö bûaûbûie K[û K’Y Kjòaû? gê¡bûa c]ý Ké¾bqu
PeYùe @_eû] ùjZê Kâcgü lúY ùjûA~ûG, @[aû ]úùe ]úùe
bûaûbûi_Y I ^ýì^RûZúdZû fûb Kùeö
iê_âZòÂòZ cêcêlê aýqòu ijòZ MûXÿ iμKð eLòùf bûa c]ý @ûbûiZû
_ûG @[aû ^òRVûùe Bgße-@bòcû^ KeûGö GA[ò_ûAñ ùKCñVò ùKCñVò
^éZýû\òicdùe âú^ bqu Vûùe cêqò-_lMûcú ‘Bgße-bûa’ C\òZ
ùjaû ù\Lû~ûGö âú^-bqcûù^ bf-c¦ aò P ûe ^Keò cê c ê l ê
(cêqòKûcú) cûû iw Keòaû ùjZê ùicûû Vûùe G iaê C_\âa
ù\Lû~ûGö ùi[ò_ûAñ âú^-bqcûûê iûa]û^Zû ijòZ cêcêlêcûû iw
Z¥ûMKeòaû CPòZö
KZò_d aýqòuVûùe aò^û iû]^ùe @KiàûZþ bûa C\òZ jêG; G[òeê
RûYòaûKê ùja Zûjûe _ìaðR^àùe iê-iû]^ [òfû; Kò«ê ùKû÷Yiò aòNÜ-agZü
`ùkû\d ùjûA_ûeò ^[òfû; Gùa ùiA aòNÜ \ìe ùjaû cûùZâ ijiû
`ùkû\d ùjfû; @[ð û Zþ gê ¡ -bûae C\d ùjfûö iaê ù fûKue
Pc}ûeK, iað g qò _ â \ I ijiû C\ò Z ùjC[ò a û ùgâ Â -bûaKê
‘gâúKé¾_âiû\R-bûa’ Kêjû~ûGö
_â K é Z ùe bûa C\ò Z ùjûA[ò a û bûaê K iû]Ke Peò Z â ù e
ùa÷MêYýi\ég KòQò ù\ûh ù\LûMùf c]ý Zû’ _âZò @iìdû Keòaû CPòZ
^êùjñ; KûeY bûùaû{ßk-_êeêh iað_âKûùe KéZû[ðö bqVûùe ùKû÷Yiò
ùa÷MYê ý aû _û_ûPûe K\û_ò eùj ^ûjó; Z[û_ò ~\ò ùKùa ùi_eò _û_ûPûe
ù\Lû~ûG, ùZùa \êA_âKûe aòPûe Keòaû CPòZ—~\ò cjû_êeêh-bqe
ù\÷aûZ¨ _û_Kû~ðý ùjûAQòò, ùZùa Zûjû K\û_ò iÚûdú ùjûA ejòa ^ûjòñ;
@[aû bûùaû\d ùjZê _ìað _û_ûbûi ^Á ùjaû_ûAñ KòQò icd fûMêQòö
@Zò gúNâ jó Zûjû ^Á ùjûA~òaö G_eò bûaò bqe iûcû^ý-ù\ûh ]eòaû
CPòZ ^êùjñ; ùi_eò ù\ûh ù\Lòùf ^ûcû_eû] jêGö ^éiòõj _êeûYùe
Kêjû~ûAQò—
bMaZò P jeûa^^ýùPZû bégckòù^û$_ò aòeûRùZ c^êhýüö
^ jò ggKkêhzaòü K\ûPòZþ ZòcòeaéùZû$baZûcêù_÷Zò P¦âüöö(7)
@[ðûZþ P¦âcû ù~_eò ggûu-~êq ùjùf c]ý @§Kûe \ßûeû K\û_ò
@ûaéZ jêG ^ûjó, ùijò_eò bMaû^þ jeòu Vûùe @^^ý-ùPZû cûâ
@Zògd ckò^ ùjùf c]ý @[ðûZþ iê\ìeûPûeú ùjùf c]ý ùgûbû _û@û«ò—
Gjò C_ù\g \ßûeû G_eò aêSòaû CPòZ ^êùjñ ù~, bqcûù^ ^òe«e _û_
Ke«ò; aÉêZü bqòùe ^òÂû R^àòùf _û_-aûi^û eùj ^ûjóö geúe ejòaû
_~ð¥« NUYûKâùc ùKû÷Yiò _û_ C_iÚòZ ùjûA_ûùe; Kò«ê bRêZ
@^^ý-bq ^òR bRêì_K Rßk«-@MÜò \ßûeû ùijò _û_Kê ZZþlYûZþ
bhàúbìZ Ke«ò(8) Gaõ baòhýZùe ùi_eò _û_ _êâðûe ^ ùjaû _ûAñ
iûa]û^ jê@«òö
@^^ýbqò C\òZ ùjùf _û_Kâòdû ijòZ _û_e cìk @aò\ýû c]ý \ìe
ùjûA~ûGö ~ûjûe aûe´ûe _û_Kâòdû ù\Lû~ûG Zûjûe @^^ýbqò
ùjûA^ûjó; ù~ùjZê, bqòe beiûùe _û_ûPeYeì_K @_eû] bqcûû
_ùl i¸a ^êùjñö
ÊbûaZü ^òe«e C©ùeû©e-@bòkûhcdú ùjZê eZò @gû«-Êbûa-
~êqû, C¾û I _âakZe @û^¦cdú Gaõ iõPûeòbûaeì_û C¾Zû _âKûg Keò
c]ý ùKûUòP¦â@ù_lû @céZûÊû\ò^úö
(7)
bMaû^¨ jeòu Vûùe @^^¥ùPZû (~ûjûe Pò© @^^¥ @[ðûZ¨ @^¥ Pò«ûejòZ)
c^êh¥ ùagú ckò^ ùjùf c]¥ aòeûRcû^ jêG, ùVKê@ûe KkêhòZ Qaò~êq P¦â K\û_ò
@§Kûe\ßûeû @ûaéZ ùjûA @i©û _ûG ^ûjó (@[ðûZ¨ i©û jeûG ^ûjó)ö
(8)
Ê_û\cì k õ bRZü _â ò d iý, Zýqû^ýbûaiý jeò ü _ùegüö
aò K cð ~ùyûZþ _ Zò Z õ K[*ò Z þ ]ê ù ^ûZò iað õ jé \ ò i^Ü ò a ò Á üöö
(bû. 11/5/42)ö
ù~Cñ aýqò @^ý bûa Z¥ûM Keò bMaûû _û\cìkKê bùR, ùiA _âòd bq
C_eKê ~\ò ùKû÷Yiò cùZ aòKcð (_û__âa© é )ò _ZòZ jêG, ùZùa jé\dùe GKZâ C_aòÁ
_eùcgße jeò ùiiaê aòKcðKê ^Á Keò [û@û«òö
aâR^û[ I aòRdKêcûe bûaZ©ße aýûLýû gêYò bûaûaòÁ ùjûA É¸òZ
ùjûAMùfö aûaûRú cjûgd c]ý ^òÉ² [òùfö aâR^û[ I aòRd KòQò icd
Zê¾úõbìZ (É²) ejòaû _ùe Kjòùf—_âùbû! @û_Yu C_ù\gûcéZ @ûc
\MÛ jé\dùe ù_âce a^ýû iéÁò KeòQò; @ûjû! Gùa @ûùc K’Y Keòaê,
ùKCñVûKê ~òaê, Zûjû iÚòe Keò_ûeê ^ûjñêö aâûjàYKêkùe R^à ùjûA[òaûeê
_âPêe @bòcû^ @Qò, jé\dùe ùfgcûZâ \ú^Zû ^ûjó, bûa_âû¯òe @ûgû @ûc
_lùe iê\ìea©ðú; ùZùa GKcûZâ @ûgû ùjCQò, @û_Y bMaZþ_ûhð\—
ù_âccd; GKaò¦ê ù_âc @ûc jé\dùe iõPûe Kùf @ûùc KéZû[ð ùjaêö
@û_Yu ijòZ _ûecû[ðòK i´§ ùjûA[òaû ùjZê @ûc jé\dùe @ûgû-_lú
aiû aû§òaûKê Cù\ýûM KeêQòö @ûùc \ú^jú^ @Kò*^, @û_Y ùgâÂ-bq
I _ec-\dûkêö Ké_û Keò @ûc \êjóue K©ðaý-i´§ùe C_ù\g Ke«êö
GA cêjì©ðùe jó Ne-iõiûe @û\ò QûWÿò @û_Yu PeYùe ùiaK ùjûA
_Wÿò ejòaûKê @ûce Azû ùjCQòö
aòRdKêcûe C_~êq @aie _ûA Kjòùf—_âùbû! aâR^û[ Gùa
aûkK; Zûu cû@ûu Azû, ùi MéjiÚ jê@«ê; Kò«ê Gjûe c^ùe ùi_eò
Azû ^ûjó; Ké_û Keò G aòhdùe Zûjûe K©ðaý K’Y Kj«êö
aûaûRú—Zêùc \êùjñ Ké¾u Ké_û_ûZâ; Zêce iõiûeKê ‘Ké¾u-iõiûe’
Keò Ké¾ùiaû Keö cjû_âbê RMZKê ù~Cñ gòlû ù\AQ«ò, RMZ ùijò
gòlû^êiûùe Pûfêö RMZùe \êA_âKûe @aiÚòZò—‘MéjiÚeìù_ @aiÚòZò’ I
‘MéjZýûMú eìù_ @aiÚòZò’ö MéjZýûM Keòaûe @]òKûe ^ ùjfû _~ðý«
MéjiÚ ùjûA Ké¾ùiaû Keòaû CPòZö
cjû_âbêu _â[c 24 ahðe fúkû jó MéjiÚ ùa÷¾acûûe @û\gð I
ùgh 24 ahðe fúkû MéjZýûMú-ùa÷¾au @û\gðö MéjiÚcûù^ cjû_âbêu
MéjiÚ-Rúa^Kê fl¥ Keò ùijò @^êeì_ @ûPeY ^ò‰ðd Ke«êö ùcû
aòPûeùe Zêc\êjóue iμâZò Zûjû jó K©ðaýö G_eò cù^ Ke ^ûjó ù~,
MéjiÚûgâc-@aiÚûùe Ké¾ù_âce _eûKûÂû-còùk ^ûjó—cjû_âbêu @]ôKûõg
Ké_û_ûZâ MéjiÚ [òùf; G_eòKò MéjZýûMú-ùa÷¾acûù^ c]ý ùicûû
PeY]ìkòKê a¦^û Ke«òö
jeòMêY Mû^ Keê Keê @^ýû^ý ùa÷¾acûû ijòZ aòRd I aâR^û[
gâúaûi-@w^ùe jó iûeû eûZò @ZòaûjòZ Kùfö _âûZüKûùk ùgû÷Pû\ò Kâòdû
ùgh Keò Mwû-iÜû^ _ùe Mêeê-ùa÷¾auê \ŠaZ¨ _âYûc Kùf Gaõ
ùicûû ijòZ Kú©ð^ùe ù~ûM ù\ùf; Kú©ð^ûù« ùa÷¾acûû ijòZ
cjû_âiû\ ùiaû Kùfö @_eûjÜùe ]úùe-]úùe aòfß_êÃeòYúùe _j*òùfö
ùiVûùe cûcêñ I bYRû _eÆe aòPûe_ìaðK iÚòe Kùf, Cbdu _ùl
MéjiÚûgâcùe @aiÚòZ ùjûA Ké¾ùiaû Keòaû CPòZö
aòRdKêcûe ^òR bCYúKê Kjòùf—aâR^û[ aòaûj Keòaû _ûAñ eûRò
@Qòö Zêùc aòaûje icÉ aýaiÚû @ûe¸ Keö cêñ KòQò\ò^ _ûAñ ùcû\\îc
~ûCQò; aâR^û[e aòaûj iõaû\ _ûAùf i_eòaûe @ûiò aòaûj-C›ae
gêbKû~ðý iμ^Ü Keòùa; cêñ Kûfò ùQûUbûA jeò^û[Kê GVûKê _VûAù\aò;
ùi @ûiò GVûùe iaê aýaiÚû ù\Lòaö
aâR^û[e R^^ú I ùRRú cû @û^¦ùe @bòbìZ ùjûA aÈ I
C_jûe @û\ò ù\A aòRdKêcûeuê aò\ûd Keòùfö
öö \ßûaòõg @]ýûd icû¯

icû¯öö
Zâ ù dûaò õ g @]ýûd
_âùcd-@«MðZ ^ûcZ©ßaòPûe @ûe¸
aòf_ß Ãê eòYú GK ecYúd Mâûc; Zûjûe C©e I _½òc\òMùe bûMúe[ú
_âajcû^ûö Mâûce ùMûUòG ùKûYùe ùafaél\ßûeû _eòùaÁòZ ecý
_êÃeòYúe Zúeùe ‘aòfß_l-cjûù\a’u c¦òe; Zûjûe @^Zò\ìeùe
‘baZûeY’ aòeûRcû^ö ùMûUòG \òMùe aòfß_êÃeòYú, @^ý\òMùe
aâûjàY_êÃeòYú—Cbd _fäúe c]ýbûMùe ‘iòck ê @ò û’ Mâûc â\ßú_ ^Mee
GKûù« @aiÚòZö ùijò aòfß_êÃeòYúe c]ýa©ðú eûR_[e C©eùe
aâR^û[u Neö aòRdKêcûe ^òR bCYú Vûeê aò\ûd ùÂ KòQò \ìe ~ûA
cù^ cù^ Pò«û Kùf, ‘^ûcZ©ß ^ RûYò NeKê ùèòaû CPòZ ùja ^ûjó’,
aûaûRú cjûgdu ^òKUeê ^ûcZ©ß aòhdùe RûYò iûeòfû _ùe jó NeKê
~òaöò
ùZYê ùi _êYò aòf_ß Ãê eòYúKê ùèò bCYú I bYRûKê Kjòùf—cêñ @ûC
\êA-Zò^\ ò ^ò GVûùe ejò Zû _ùe NeKê ~òaöò
cûcêñ ùèò@ûiòaûeê aâR^û[ aWÿ @û^¦òZ ùjùfö \êùjñ PŠúcŠ_ùe
aiò ‘\gcìk’ gòlû i´§ùe @ûùfûP^û KeòaûKê fûMòùfö ùiùZùakKê
iì~ùð \a @ÉûPkKê ~òaû_ûAñ _âÉZ ê ùjC[òùfö _lúicìj ^òR-^òR aiû
@ûWÿKê cêjñ Keò Zúaâ MZòùe CWÿ~ ò ûC[òùfö ùMûeêcûù^ gúNâ-gúNâ ùMûW
aXÿûA ^òR-^òR ùMûVKê ùèê[ùò fö ùiZòKùò aùk gâú-iμâ\ûde \êARY
ùa÷¾a i^Ú @ûiò ùiVûùe _j*òùfö ùi \êùjñ aâR^û[u Ne @ûMùe [òaû
_Yi MQ cìkùe PCZeû C_ùe @ûi^ _ûeò aiòùfö _ûLeê KòQò KûV
ù~ûMûWÿ Keò A¦âûi^ùe aiò ]ê^ò RkûAùfö \êju ó ffûUùe gâú-iμâ\ûde
ZòkK iêùgûbòZ ùjC[ôfû Gaõ cêL cŠkùe @nêZ gû«ò aòeûRê[f ô ûö
366 ùR÷ a ]cð Zâ ù dûaò õ g
aâR^û[u cûZû @Zò[ùô iaû Keò @û^¦ _ûC[ôùfö lê]û©ð @Zò[-ô \êju ó ê
ù\Lò ùi Neê ^û^û-_âKûe e§^ iûcMâú @ûYò ù\ùf Gaõ ùeûùhB Keò
LûAaûKê @^êùeû] Kùfö i^Ú \êARY i«êÁ ùjûA ùeûUò ùiKòaûKê fûMòùfö
ùa÷¾a\êju ó _âgû« cêLgâúKê ù\Lò aâR^û[ I aòRdKêcûe @ûKéÁ ùjûA Zûu
^òKUKê @ûiòùfö \êju ó Mkûùe Zêkiúcûkû I geúeùe \ßû\g ZòkK ù\Lò
ùa÷¾a \êARY ajêZ _âi^Ü ùjùf Gaõ @ûi^ ù\A \êju ó ê i¹û^ Keò _ûLùe
aiûAùfö
Zûu _eòPd RûYòaû _ûAñ aâR^û[ _Pûeòùf—cjûeûR! @û_Y
ùKCñVûeê @ûiòQ«ò?
\êju
ó c]ýeê RùY aûaûRú C©e ù\ùf—@ûùc @ù~û]ýû \gð^ Keò
gâú]ûc â\ßú_ @ûiòQ;ê gâúùP÷Z^ý cjû_âbu ê fúkû-iÚkú \gð^ Keòa— ê Gjû
jó @ûce Azûö
aâR^û[ Kjòùf—@û_Y â\ßú_ùe jó @ûiò _jñ*Qò «ò; @ûRò GVûùe
aògûâ c Keò gâúc^àjû_âbuê R^àiûÚ ^ I gâúaûi-@w^ \gð^ Ke«êö
aûaûRú\êùjñ cjû^¦ùe MúZû-gûÈeê GK ùgæûK _ûV Kùf (Mú. 15/
6)—
~\þMZßû ^ ^òa©ðù« Z¡ûc _ecõ ccö(1)
@ûc Rúa^ @ûRò ]^ý ùjfû—i¯-_êeú c]ýùe _â]û^ gâúcûdûZú[ðKê
@ûùc \gð^ Kfêö
Zû’_ùe aûaûRú\êùjñ ùiA _Yiaél Zùk aiò ‘@[ð @[ð_*K *K’(2) @ûùfûP^û
Kùfö ùijò @[ð_*Kùe ‘Ê-Êeì_’, ‘_e-Êeì_’, ‘C_ûd-Êeì_’, ‘_êeh ê û[ð-
Êeì_’ I ‘aòùeû]ú-Êeì_’—Gjò _û*Uò aòhde aòPûeKê gâaY Keò aòRdKêcûe
gâúiμâ\ûde ‘Z©ßZd â ’(3) Kê ùÂ @ù^K_âKûùe @ûùfûP^û Kùfö
(1)
ùcûe ùijò _ec ]ûcKê _âû¯ ùjùf, ùiVûeê @ûC ùèòaûKê jêG ^ûjóö
(2)
@[ð-_*K—gâú iμâ\ûde GK lê\â Kò«ê @Zý« C_ûù\d Mâ^Úö ùi[òùe _û*Uò
aòhde iê¦e aòùaP^û Keû~ûAQòö
(3)
Z©ßZâd—gâú-iμâ\ûde @af´òZ ‘aògòÁûù\ß÷Zaû\’ ùe aâjà, PòZþ (Rúa)
I @PòZþ (RMZ)—GA Z©ßZâd @ûùfûPòZ ùjûAQòö Zûjû c]¥eê aâjà ùjCQò @û™û,
Rúa I RMZ ùjCQ«ò Zû’e ù\j, Rúa I RMZ aâjàe @ûgâòZ Z©ß eìù_ iZý Gaõ
aâjà Vûeê aògòÁ ùjùf c]ý _é[Kþ i©ûjú^-eìù_ @bò^Üö
@]ýûd _â ù cd-@«Mð Z ^ûcZ©ß a ò P ûe @ûe¸ 367
@ù^K aò P ûe Keò a û _ùe aò R dKê c ûe Kjò ù f—‘@û_Yu
iμâ\ûdùe ^ûcZ©ß aòhdùe iò¡û« K’Y, Zûjû Kêj«êö’
Zûjûe C©eùe ùa÷ ¾ a-\ê ù jñ ~ûjû Kò Q ò Kjò ù f, ùi[ò ù e
aòRdKêcûe I aâR^û[uê UòKòG ùjùf iù«ûh ùjfû ^ûjóö
aâR^û[ Kjòùf—cûcêñ! cêñ @ù^K aòPûe Keò ù\Lòfò, Ké¾^ûcûgâd
aýZúZ cwke @^¥ C_ûd ^ûjóö gê¡ Ké¾^ûc RMZùe _âPûe Keòaû
_ûAñ @ûc _â û ùYgß e ùMû÷ e ûw cjû_â b ê GA cûdûZú[ð ù e @aZú‰ð
ùjûA[òùfö ‘iaê_âKûe bqò@w c]ýeê ^ûc jó _â]û^’ ùaûfò Mêeêù\a
MZKûfò Zûu C_ù\g ù\A[òùf—Gaõ ‘^ûc-Z©ß’Kê _é[K¨ eìù_
aêSòùâûKê Kjò[òùfö @ZGa cûcêñ! Pûf @ûRò i§ýûùe GA aòhdUòKê
(^ûc-Z©ßKê) bfbûaùe aêSòùâûö @Zò[ô ùa÷¾au ijòZ ^û^ûaò]
@ûùfûP^ûùe @_eûjÜ icdUò KUûAùfö
i§ýû-@ûkZò _ùe ùa÷¾a \êùjñ gâúaûi-@w^ùe aKêk-PCZeû
C_ùe aiòQ«ò; Zûu cSòùe aiò aé¡ eNê^û[\ûi aûaûRú Zêkiúcûkûùe
iõLýû_ìaKð ^ûc KeêQ«ò; GA icdùe aâR^û[ I aòRdKêcûe @ûiò iûÁûw
_âYò_ûZ Kùfö
aûaûRú cjûgd \êjóuê @ûfòw^ Keò Kjòùf—Zêc\êjóu bRîêL
aé¡ò _ûCQò Z?
aòRdKêcûe jûZ ù~ûWÿò Kjòùf—‘_âùbû! @û_Yu Ké_ûeê @ûce
iaê_âKûùe cwk; Ké_û Keò @ûRò @ûcKê ^ûcZ©ß C_ù\g \ò@«êö
aûaûRú cjûgd _â ` ê f ä a\^ùe Kjò ù f—‘bMaûû ^ûc
\êA_âKûe—‘cêLý ^ûc’ I ‘ùMû÷Y ^ûc’ö RMZþiéÁò ùjaû Vûeê cûdûMêY
@af´^_ìaðK ù~Cñ iaê ^ûc _âPkòZ ùjûAQò, Zûjû iaê ‘ùMû÷Y’ @[ðûZþ
Mê Y -i´§úd ^ûc, ~[û—‘ié Á ò K ©ð û ’, ‘RMZþ _ ò Z û’, ‘aò g ß ^ ò d «û’,
‘aògß_ûkK’, ‘_ecû™û’ _âbéZòö _êYò cûdûMêYe aýZòùeK-i´§ùe ‘aâjà’
_âbéZò ùKùZûUò ^ûc c]¥ ùMû÷Y-^ûc c]ýùe _eòMYòZö GA icÉ
ùMû÷Y^ûcùe ajêaò] `k [òùf c]ý Gcûû \ßûeû iûlûZþ PòZþ`k ijiû
C\òZ jêG ^ûjóö bMaûû PòZþRMZùe cûdòK (ùbû÷ZòK) Kûk I ù\ge
@ZúZ ù~Cñ ^ûc-iaê ^òZý-a©ðcû^, ùiA iaê ^ûc jó—Pò^àd I cêLýö
‘^ûeûdY’, ‘aûiêù\a’, ‘R^ûŸð^’, ‘jéhúùKg’, ‘jeò’, ‘@Pê¥Z’, ‘ùMûaò¦’,
‘ùMû_ûk’, ‘eûc’, AZýû\ò cêLý ^ûcö GA iaê ^ûc Pò¡ûcùe bMaZ¨Êeì_
ijòZ HKý bûaùe ^òZý a©ðcû^ö GA RWÿ RMZùe cjûùiû÷bûMýaû^þ
_êeêhu Ròjßûùe bqò\ßûeû @ûKéÁ ùjûA Gjò ^ûc ^éZ¥ Ke«òö ‘^ûc’ ijòZ
cûdòK RMZe KòQòcûZâ i´§ ^ûjóö ÊbûaZü ^ûc bMaûû _eò
iað g qò i μ^Ü @[ð û Zþ ^ûcùe bMaûû icÉ gqò aò \ ýcû^ö ùi
cûdòKRMZùe @aZú‰ð ùjûA cûdûKê ]ßõi Keòaû_ûAñ _âaé© jê@«òö GA
RWÿRMZùe Rúacûûe jeò^ûc aýZúZ @ûC a§ê ^ûjòòñö aéj^^Üûe\úd
_êeûYùe jeò^ûcKê jó GKcûZâ MZò Kêjû~ûAQò—
jùe^ûð ù c÷ a ^ûùc÷ a ^ûùc÷ a cc Rúa^cþ ö
Kùkø ^ûùÉ¥a ^ûùÉ¥a ^ûùÉ¥a MZòe^ý[ûöö (4)
(aé. ^û. _ê. 38/126)
^ûcùe @^«gqò @Qòö _û_û^k-\MÛ Rúa _ùl jeò^ûc @Lòk-
_û_e C^àk í K (aò]õß iK), @[ðûZþ _ûZKcû^ ]ßõi Keòaûùe jeò^ûce @nêZ
gqò @Qòö jeò^ûc lYK c]¥ùe icÉ_âKûe _ûZKKê ù_ûWÿò _ûCñi Keò\G ò ö
~[û MeêWÿ_êeûYùe Kêjû~ûAQò—
@aùg^û_ò ~^Ü û cÜ ò Kú©ò ð ù Z iað _ ûZùK÷ ü ö
_ê c û^þ aò c ê P ýùZ i\ýü iò õ j-Zâ ù É÷ c é ð ù M÷ e ò a öö (5)
(MeêWÿ _êeûY 1/232/12)
@ag\ßûeû @[ðûZ¨ ag ^ùjaû \ßûeû c]¥ ~ûjûu ^ûc Kú©ð^ Kùf
ùfûK ùijò_eò iaê _ûZKeê i\¥ aòcq
ê jêG, ù~_eò iòõj\ßûeû ZâÉ céMcûù^
^òRKê cêq Ke«òö
(4)
iZý ~êMùe ]ýû^, ùZâZû ~êMùe ~m I \ßû_eùe @yð^ _â]û^ ejòQòö Kò«ê
Kkò~êMùe jeò^ûc jó , jeò^ûc jó , jeò^ûc jòñ ùcûe Rúa^ö Kkò~êMùe ^ûc aýZúZ
Rúae @^ý MZò ^ûjó, ^ûjó, ^ûjóö Zò^ò aûe Cqò \ßûeû Kkò~êMùe @^ý iû]ê
^òe[ðKZû _â\gðòZ ùjûAQòö
(5)
ù~Cñ aýqò @ag ùjûA (@RûYZùe) c]ý ^ûeûdYu ^ûc Kú©ð^ Ke«ò,
ùi ZZþlYûZþ icÉ _âKûe _û_eê cêq ùjûA~û@û«òö cjûakú iòõjeaKê gêYò bdbúZ
céMcûù^ ù~_eò _kûd^ Ke«ò, ùijò_eò ~\ézû Kâùc jeò^ûc Kú©ð^ \ßûeû _û_ú
a¥qòò _û_ jûZeê cêqò _û@û«òö
^ûc\ßûeû ^ûcûgâòZ aýqòe iKk \êüL I iaê_âKûe aýû]ò \êe jêG,
@[ðûZþ iaðaýû]ò-^ûgKZß-MêY c]ý ^ûcùe @Qò, ~[û—
@û]ùdû aýû]ùdû ~iý ià e Yû^Ü û cKú©ð ^ ûZþ ö
Zù\÷ a aò f dõ ~û«ò Zc^«õ ^cûcýjcþ ö ö (6)
(Ä¦-_êeûY)
jeò^ûc Keê[òaû aýqò ^òR Kêk, icûR I _é[òaúKê c]ý _aòZâ Kùe—
cjû_ûZK~ê ù qû$_ò Kú©ð d ^Ü ^ ò g õ jeò c þ ö
gê ¡ û«üKeùYû bì Z ß û RûdùZ _Oþ q ò _ ûa^üöö (7)
(aâjàûŠ _êeûY)
^ûc_eûdY aýqò iaê \ê ü Le C_gc Kùe; ~[û
aéj\þaò¾ê_êeûYùe—
iað ù eûùMû_gc^õ iùað û _\â a ^ûg^cþ ö
gû«ò \ õ iað e ò Á û^ûõ jùe^ûð c û^ê K ú©ð ^ cþ ö ö (8)
(aéj\aò¾ê _êeûY)
^ûc-CyûeY Keê[òaû aýqòe Kkòaû]û eùj ^ûjó—
jùe ùKga ùMûaò ¦ aûiê ù \a RM^à d ö
AZúed«ò ù~ ^òZýõ ^ jò Zû^þ aû]ùZ Kkòüöö(9)
(aéj^Üûe\úd _êeûY)
(6)
~ûjûu ^ûc iàeY I Kú©ð^ Kùf ~ûaZúd @û]òaýû]ò iμì‰ð eì_ùe \ìe
ùjûA~ûG, cêñ ùijò @^«ù\auê ^cÄûe Keê@Qòö
(7)
~\ò cjû_ûZKú aýqò c]ý ^òe«e jeòKú©ð^ Kùe, Zûjû ùjùf Zûjûe
@«üKeY gê¡Zû fûb Kùe I ùi _Oþqò-_ûa^ jêG @[ðûZþ ùi \ßòRZß _âû¯ ùjûA
_é[òaúKê _aòZâ Keò\òGö
(8)
gâújeò^ûc Kú©ð^ Kùf icÉ _âKûe ùeûM \ìe ùjûA~ûG, icÉ _âKûe
C_\âa gû« ùjûA~ûG, iað _âKûe aòNÜ aò^Á ùjûA~ûG I _eûgû«ò còùkö
(9)
ù~Cñcûù^ ^òZýKûk ùj’ jùe!, ùj’ùMûaò¦! ùj’ ùKga!, ùj’ aûiêù\a!,
ùj’ RM^àd!—AZýû\ Kjò Kú©ð^ Ke«ò, ùicûûê Kkò ùKùaùjùf ùKæg _â\û^
Keò_ûùe ^ûjóö
^ûc gêYòaû cûùZâ ^ûeKú aýqòe C¡ûe jêG—
~[û ~[û jùe^ûð c Kú©ð d «ò ià ^ûeKûüö
Z[û Z[û jùeû÷ bqò c ê \ ß j ù«û \ò a õ ~~ê ü öö (10)
(^éiõòj Zû_^ú)
jeò^ûc CyûeY Kùf _âûe² Kcð aò^Á jêG—
~^Ü û cù]dõ câ ò d cûY @ûZê e ü
_Z^þ Åk^þ aû aò a ùgû Mé Y ^þ _ê c û^þ ö
aò c ê q -Kcð û Mð k C©cûõ MZò õ
_â û ù_Ü û Zò ~l¥«ò ^ Zõ Kùkø R^ûüöö (11)
(gâúc\þ bû. 12/3/44)
jeò^ûce cjòcû iaê ùa\Vûeê @]òK—
cû EùPû cû ~Rê É ûZ cû iûc _V Kò * ^ö
ùMûaòù¦Zò jùe^ûðc ùMdõ MûdÊ ^òZýgüöö (12)
(Ä¦-_êeûY)
jeò^ûc icÉ Zú[ð @ù_lû c]ý ùgâÂ—
Zú[ð-ùKûUú-ijiâûYò Zú[ð-ùKûUú-gZû^ò Pö
Zû^ò iaðûYýaûù_ÜûZò aòù¾û^ðûcû^ò Kú©ð^ûZþöö (13)
(aûc^ _êeûY)
(10)
ù~Cñ-ù~Cñ iÚû^ùe ^ûeKú aýqòMY gâújeòu ^ûc Kú©ð^ Ke«ò, ùicûù^
ùijò-ùijò iÚû^ùe jeòu _âZò bqò fûb Keò \òaý]ûc @[ðûZþ aò¾êùfûKKê Mc^ Ke«òö
(11)
a¥qò céZýê icdùe, @ûZêe ùjûA, _ZòZ, ÅkòZ aû aòag ùjûA ~\ò bMaûû
ùKû÷Yiò ùMûUòG ^ûcKê CyûeY Kùe, ùZùa Zûjûe iaê Kcða§^ Qò^Ü bò^Ü ùjûA~ûG;
ùi Kcðeì_K @Mðkeê aòcêq ùjûA C©c MZò _ûGö Kò«ê KkòKûkùe ùfûùK Zûuê
(ùijò KeêYûcd bMaûûê) ~Ròùa (=bRòùa ^ûjó aû _ìRòùa ^ûjó)—Gjû jó
\êüLe aòhdö
(12)
EKþ, iûc, ~Rê @û\ò ùa\_ûVe ùKû÷Yiò @agýKZû ^ûjó, gâú jeòu
‘ùMûaò¦’—Gjò ^ûc jó GKcûZâ Kú©ð^òdö Zêùc iað\û Zûjû jó Keö
(13)
GK gj ùKûUò @[aû GK jRûe ùKûUò Zú[ðùe bâcY Kùf ù~Cñ `k fûb
jêG, ùijò `k icÉ ùKak aò¾êu ^ûcû^êKú©ð^ \ßûeû fûb ùjûA[ûGö
jeò^ûce @ûbûi c]ý icÉ i}cð Vûeê @^« MêYùe ùgâÂ—
ùMûùKûUò \ û^õ Mâ j ùY LMiý _â d ûM-Mùwû\KKÌaûiüö
~mûdêZõ ùceêiêa‰ð\û^õ ùMûaò¦ Kúù©ð^ð icõ gZûõùg÷üöö (14)
(Ä¦ _êeûY)
jeò^ûc iaðû[ð \òG; ~[û Ä¦_êeûYùe—
GZZþ hWþ a Mð j eYõ eò _ ê - ^ò M â j Yõ _ecþ ö
@]ýûZà - cì k ùcZ¡ò aò ù ¾û^ûð c û^ê K ú©ð ^ cþ ö ö (15)
jeò^ûcùe iaðgqò @Qò ~[û Ä¦_êeûYùe—
\û^-aâ Z -Z_Éú[ð - ùlZâ û \ú^û* ~ûü iÚ ò Z ûüö
gqùdû ù\acjZûõ iað - _û_jeûü gê b ûüöö
eûRiì d ûgß ù c]û^ûõ mû^-iû]ýû™-aÉê ^ üö
@ûKé h ý jeò Y û iað û ü iÚ û _ò Z û ùÊhê ^ûciê ö ö (16)
jeò^ûc iaðRMZe @û^¦Ke—
iÚûù^ jéhúùKg Za _âKú©ýðû RMZþ _âjh
é ýZý^êeRýùZ Pöö(17)
(bMa\ MúZû 11/36)
(14)
iì~ðý-MâjY Kò´û P¦â-MâjYùe ùKûUòG ùMû-\û^, _âdûMe MwûRkùe
GKKÌ _~ðý« aûi, @dêZ ~m I ùceê _aðZ Zìfý iêa‰ð-\û^ ùMûaò¦u ^ûcKú©ðê
gùjbûMeê GK bûM ij c]ý icû^ ^êùjñö
(15)
gâúaò¾êu ^ûce @^êlY Kú©ð^ jó R^à, @ÉòZß, aò_eòYûc, aé¡ò, @_ld I
aò^ûg—GA hWÿaMðe ^ûgK; Kûc, ùKâû], ùfûb, ùcûj, c\ I cû›~ð¥—GA
hWÿeò_êe ^òMâjKe Gaõ @]ýû™-mûê cìkö
(16)
\û^, aâZ, Z_iýû, Zú[ð I ùlZâ @û\òùe, _â]û^-_â]û^ ù\aZûu Vûùe,
iað_û_ jeYKûeú i}cðùe, gqò icìjùe, eûRiìd I @gßùc] ~mcûûùe Z[û
mû^-iû]ý @û™aÉêùe ~ûjû KòQò @Qò, ùi iaêKê bMaû^¨ jeò @ûKhðY Keò ^òR
^ûccûûùe iÚû_^ KeòQ«òö
(17)
ùj’ jéhòùKg! @û_Yu ~g-Kú©ð^Kê gâaY Keò RMZ @Zý« jhðòZ I
@^êe¬òZ jêGö
ù~Cñcûù^ ^ûc CyûeY Ke«ò, ^ûc Zûuê RMZ_ìRý Keò\ò@«ò—

^ûeûdY RM^Ü û [ aûiê ù \a R^ûŸð ^ ö
AZúed«ò ù~ ^òZýõ ùZ ùa÷ iaðZâ a¦òZûüöö (18)
(aâj^Üûe\úd-32/60)
^ûc jó @MZòe GKcûZâ MZò—
@^^ý-MZùdû c©ð ý û ùbûMò ù ^û$_ò _e«_ûüö
mû^-ùa÷ e ûMýejò Z û aâ j à P ~ð û \ò - aRð ò Z ûüöö
iað ] ùcð û |ò Z ûü aò ù ¾û^ûð c cûùZâ ÷ K RÌKûüö
iêùL^ ~ûõ MZòõ ~û«ò ^ Zûõ iùað$_ò ]ûcðòKûüöö (19)
(_\à_êeûY. C©e LŠ-71/98-99)
jeò^ûc iað\û I iaðZâ ùiaý @[ðûZþ iaêicdùe MâjYù~ûMý—
^ ù\g-^ò d cÉià ò ^ þ ^ Kûk^ò d cÉ[ûö
ù^ûzò Á ûù\ø ^ò ù hù]û$Éò gâ ú jùe^ûð c Ü ò fê ² Köö (20)
(aò¾ê]ùcûð©e)
cêcêlê (cêqò Pûjêñ[òaû)aýqòKê jeò^ûc @^ûdûiùe cêqò \òG—
^ûeûdYûPýê Z û^«-aûiê ù \ùaZò ù~û êüö
iZZõ Kú©ð ù d\þ b ê a ò ~ûZò cùfä û KZûõ i jò ö ö (21)
(aeûj _êeûY)
(18)
ù~Cñcûù^ ^òe«e ùj’ ^ûeûdY! ùj’ RM^Üû[! ùj’ aûiêù\a! ùj’
R^ûŸð^! Gjòbkò CyûeY Keò Kú©ð^ Ke«ò, ùicûù^ iaðZâ a¦òZ ùjûA[û@û«òö
(19)
ù~Cñcûûe @^ý ùKû÷Yiò MZò ^ûjó, ù~Cñcûù^ c©ð¥ (ceYgúk), ùbûMú
ùjùf aò _e-_úWÿK, mû^ I ùa÷eûMý ejòZ Gaõ aâjàP~ðý@û\ò aRðòZ, iað ]cðùe
Cù©RòZ (]cðajòbêðZ), ùicûù^ ùKak aò¾êu ^ûc Kú©ð^ cûùZâ aûPûk ùjûA iêLùe
ù~Cñ MZò _û@û«ò, iaê ]ûcðòK aýqò c]ý ùijò MZò fûb Keò_ûe«ò ^ûjóö
(20)
ùj jeò^ûc ùfûbú! gâújeòu ^ûc-Kú©ð^-aòhdùe ù\g I Kûke ùKû÷Yiú
^òdc ^ûjó Gaõ CzòÁcêùL @[aû ùKû÷Yiò _âKûe @gêPú @aiÚûùe c]ý Zûjûe ^òùh]
^ûjóö
(21)
ù~Cñ cûâ ‘^ûeûdY’, ‘@PýêZ’, ‘@^«’ I ‘aûiêù\a’—ùaûfò _é[òaú
_éÂùe ^òe«e Kú©ð^ Kùe ùi jó ùcû ùfûKKê ~ûGö
Kòõ KeòhýZò iûõùLý^ Kòõ ù~ûùM÷^ðe^ûdKüö
cê q ò c ò z iò eûùR¦â Kê e ê ùMûaò ¦ -Kú©ð ^ cþ ö ö (22)
(MeêWÿ _êeûY)
jeò^ûc RúaKê ùa÷KêY×ùfûK _âû¯ KeûG—
iað Z â iað - Kûùkhê ù~$_ò Kê a ð « ò _ûZKcþ ö
^ûc-iõKú©ð^õ KéZßû ~û«ò aòù¾ûü _eõ _\cþöö(23)
(^¦ú-_êeûY)
jeò^ûc bMaûûê @û^¦ \òG, @[aû Zûjû bMaûûê _âi^Ü Keòaû
_ûAñ iùaðû©c iû]^—
^ûc-iõKú©ð ^ õ aò ù ¾ûü lê © é U þ - _â _ úWÿ ò Z û\ò h ê ö
KùeûZò iZZõ aò_âûÉiý _âúùZû jýù]ûlRüöö (24)
(aéj^Üûe\úd _êeûY)
jeò^ûc bMaûûê agúbìZ KeòaûKê ic[ð—
EYùcZZþ _â a é ¡ õ ùc jé \ dû^Ü û _i_ð Z ò ö
~\þùMûaòù¦Zò PêùKâûg Ké¾û cûõ \ìeaûiò^cþöö (25)
(cjûbûeZ)
jeò^ûc ÊbûaZü Rúae _ec-_êeêhû[ð—
A\ùca jò cûwfýùcZù\a ]^ûRð ^ cþ ö
Rúaò Z iý `kù*÷ Z \þ - ~\þ \ ûùcû\e-Kú©ð ^ cþ ö ö (26)
(Ä¦-_êeûY I _\à-_êeûY)
(22)
ùj eûùR¦â! ~\ò @û_Y cêq ùjaûKê PûjêñQ«ò, ùZùa gâúùMûaò¦u ^ûc
Kú©ð^ Ke«êö ùj êùgâÂ! @û_Y iûõLý \ßûeû @[aû ù~ûM \ßûeû K’Y Keò_ûeòùa?
(23)
ù~Cñcûù^ iaêVûùe I iaêKûùk aò _û_ @ûPeY Ke«ò, ùicûù^ ^ûc-
iõKú©ð^ Keò aò¾êu _ec_\Kê _âû¯ Keò[û@û«òö
(24)
ùj aò_âcûù^! lê]û, Zé¾ûùe @Zý« _úWÿòZ ùjùf c]ý ù~Cñcûù^ iað\û
aò¾êu ^ûc-iõKú©ð^ Ke«ò Zûu _âZò @ù]ûlR aò¾ê @Zúa _âúZ jê@«òö
(25)
cêñ ajê\ìùe [òaûeê Ké¾û (ù\âø_\ú) ùj ùMûaò¦! ùaûfò CyÊeùe ùcûùZ
WÿûKò[òfûö Zû’e KûZe WÿûK eì_K GA @Zý« a¡òðZ (ùagú aXÿò[òaû) EY ùcû
jé\deê @ûC Nê*ê^ûjó (@_MZ ùjC^ûjó)ö
(26)
bMaûû Gjò ‘\ûùcû\e’ ^ûc-Kú©ð^ jó GKcûZâ cwke ùjZê, ]^-
iõMâj I Rúaê GKcûZâ `kö
iaê_âKûe bqò-iû]^ c]ýùe jeò^ûc Kú©ð^ jó ùgâÂ—
@Nzò Z þ ià e Yõ aò ù ¾ûað j ß û dûùi^ iû]ýùZö
IÂ-Æ¦^-cûùZâY Kú©ð^õ Zê ZùZû aecþöö (27)
(ùa÷¾a Pò«ûcYò)
~\býyð ý jeò õ bqýû Ké ù Z Kâ Z ê g ùZ÷ e _ò ö

`kõ _âûù_ÜûZýaòKkõ Kùkø ùMûaò¦-Kú©ð^cþöö (28)
(aò¾ê-ejiý)
Ké ù Z ~\þ ] ýûdùZû aò ¾ ê õ ùZâ Z ûdûõ ~RùZû cùL÷ ü ö

\ß û _ùe _eò P ~ð ý ûdûõ Kùkø Z¡eò K ú©ð ^ ûZþ ö ö (29)
(bû. 12/3/52)
aòRdKêcûe! Gùa Pò«û Keò ù\L, jeò^ûc Kú©ðê @ûbûi c]ý
iaê i}cð Vûeê aWÿ; KûeY i}cð ùKak C_ûdÊeì_ ùjûA Z\êŸòÁ `kKê
ù\A ^òeÉ jêG; aòùghZü i}cð ~ûjû ùjC ^û KûjóKò Pò^àd ^êùjñ; Kò«ê
jeò^ûc Pò^àd; @ZGa C_ûdÊeì_ ùjûA c]ý `k ù\aû icdùe Êdõ
Cù_d-Êeì_ö _êYò aòPûe Keò ù\L, bqòe ù~Cñ iaê @w ^òŸòðÁ @Qò,
ùi iaê jeò^ûcKê @ûgâd Keò jó a©ðcû^ö
aòRd—_âùbû! jeò^ûc Pò^àd; Zûjû @ûce aògßûi ùjCQò; Kò«ê
^ûc Z©ß i´§ùe iù¦jgì^¥ (\éXÿ) ùjaû_ûAñ Gjû c]¥ aêSòaû @ûag¥K
ù~,—@leû™K (@leÊeì_) ^ûc Kò_eò Pò^àd ùjûA_ûe«ò? Ké_û Keò
(27)
aò¾êu iàeY _û_ùQ\K (@NzòZ¨); Zûjû ajê @ûdûi (KVò^ gâc) \ßûeû iû]òZ
jêGö Kò«ê IÂÆ¦^ (IVe UòKòG Pk^) cûùZâ (ùjC[òaû bMaûû ^ûce) ‘Kú©ð^’
iàeYVûeê @Zò CZ¨KéÁö (KûeY Kú©ð^ ijR iû]¥ ùjûA c]¥ _û_ùQ\Kö)
(28)
iZ¥ (KéZ) ~êMùe gj gj KâZêcûû (KâZê=ùiûcei _â\û^ ij @^êÂòZ
~m) \ßûeû c]¥ bqòùe jeòuê @yð^ Keò (ùfûK) ù~Cñ `k _ûG, Kkò~êMùe ‘ùMûaò¦’
Kú©ð^ Keò @aòKk ùiA `k _ûGö
(29)
iZý~êMùe bMaûû ]ýû^ Kùf, ùZâZûùe aWÿ-aWÿ ~m \ßûeû Zûuê ~R^û
Kùf Gaõ \ßû_eùe aò]ò_ìaðK Zûue @yð^ Kùf ù~Cñ `k còòkò[ûG, Zûjû Kkò~êMùe
ùKak bMa^Üûce Kú©ð^ \ßûeû jó _âû¯ ùjûA ~ûGö
aûaûRú—gûÈ Kj«ò—
^ûcPò « ûcYò ü Ké ¾ ù½÷ Z ^ýeiaò M â j üö
_ì ‰ ð ü gê ù ¡û ^ò Z ýcê ù qû$bò ^ Ü Z ß û ^Ü û c^ûcò ù ^ûüöö (30)
(_\à _êeûY)
^ûc I ^ûcú _eÆe @ùb\ Z©ßö ùZYê ^ûcú Ké¾u Pò^àd-MêYcû^
Zûu ^ûcùe @Qò; ‘^ûc’ iaðð\û _eò_ì‰ð-Z©ß; jeò^ûcùe RWÿ-iõÆgð ^ûjòñ,
Zûjû ^òZýcêq; ù~ùjZê ùKùb cûdòK MêY\ßûeû @ûa¡ jêG ^ûjóö ‘^ûc’
Êdõ Ké¾, @ZGa ùP÷Z^ý-eie N^-aòMâj Êeì_ö ^ûc Pò«ûcYò Êeì_
ùjûA[òaûeê ~òG ~ûjû Pûùjñ ùi Zûjû ù\aû_ûAñ ic[ðö
aòRd—^ûcûle cûdòK-g±e @ZúZ Kò_eò ùjûA_ûùe?
aûaûRú—RWÿRMZùe jeò^ûce R^à ùjûA^ûjóö PòZþKY Rúa gê¡
Êeì_ùe @aiÚòZ ùjùf ^òR Pò^àdgeúe \ßûeû jeò^ûc CyûeYe
@]òKûeú jêG; RMZùe cûdûa¡ @aiÚûùe ùbû÷ZòK-A¦âòd \ßûeû gê¡^ûc
CyûeYúd jêG ^ûjó, Kò«ê jäû\ò^ú gqòu Ké_ûeê Ê-Êeì_e Kâòdû @ûe¸
ùjùf ^ûùcû\d jêGö Zjêñ gê¡^ûc Ké_û_ìaðK cù^ûaé©òùe @aZú‰ð
ùjûA bqe bqò_ìZ Ròjßûùe ^éZý Ke«òö ‘^ûc’ @leûKûe ^êjñ«ò, ùKak
RWÿRòjßûùe ^éZ¥ Keòaû icdùe a‰ðûKûeùe _âKûgòZ jê@«ò—Gjû jó
^ûce ejiýö
aòRd—cêLý^ûccûû c]ýeê ùKCñ ‘^ûc’ @Zò c]êe?
aûaûRú—‘gZ^ûcùÉûZâ’ùe Kêjû~ûAQò—
aò ù ¾ûùeùK÷ K ^ûcû_ò iað - ùa\û]ô K õ cZcþ ö
Zû\é K þ ^ ûcijùiâ Y eûc^ûc icõ iá Z cþ ö ö (31)
(30)
^ûc I ^ûcú c]ýùe ùKû÷Yiú ùb\ ^ [òaû KûeYeê ^ûc jó Pò«ûcYò Êeì_,
@[ðûZþ _ec _êeêhû[ð _â\û^Kûeúö Gjò ‘^ûc’ Ké¾ùP÷Z^ý ei-Êeì_, _ì‰ð gê¡ @[ðûZþ
@_eòzò^Ü Gaõ cûdû i´§ ejòZ ^òZýcêq Z©ßö
(31)
aò¾êue ùMûUòG ùMûUòG ^ûc aò iaê ùa\ Vûeê @]òK (`k\ûdK), Kò«ê
Zû\ég jRûùe ^ûc ij (GKcûZâ) eûc ^ûc icû^ ùaûfò RûYö
_êYò ‘aâjàûŠ _êeûYùe’ c]ý Kêjû~ûAQò—
ijiâ-^ûcÜûõ _êYýû^ûõ Zâòeûaé©ýû Zê ~Zþ `kcþö
GKûaé © ýû Zê Ké ¾ iý ^ûùc÷ K õ ZZþ _â d zZò ö ö (32)
Ké¾^ûc @ù_lû @ûC C}éÁ ^ûc ^ûjóö Ké¾^ûc jó iùaûð©cö @ZGa
@ûce _âûY^û[ ùMû÷eûw ù~Cñ ‘jùeKé¾ jùeKé¾’ AZýû\ò ^ûc gòlû
ù\AQ«ò, ^òe«e ùijò ^ûc Keö
aòRd—jeò^ûc iû]^ûe _¡Zò K’Y?
aûaûRú—Zêkiúcûkûùe aû Zû’ @bûùa jûZùe iõLýû eLò ^òe_eû]
ùjûA ^òe«e jeò^ûc Keòaû CPòZö gê¡^ûc Kùf ^ûce `k ‘ù_âc’
còùkö iõLýû eLòaûe Zû_ô~ðý ùjCQò—iû]Ke ^ûcû^êgúk^ Kâcgü aé¡ò
_ûCQò Kò ^ûjó, Zûjû RûYòaûö Zêkiú jeòu _âòd, @ZGa Zûu-iõÆgðùe
^ûce @]òK `k @^êbìZ jêGö ‘^ûc’ Keòaû icdùe Ké¾u ‘Êeì_’ I
‘^ûc’ (g± _âKûg) c]¥ùe @ùb\ aê¡ò eLòaû CPòZö
aòRd—_âùbû! iû]^ûw aòaò] aû 64 _âKûeö ùi[òc]¥eê ^òe«e
‘^ûc-iõKú©ð^’ eì_K @w _ûkòùf @^ý @we iû]^û _ûAñ icd Kò_eò
còkòa?
aûaûRú—G[ôùe KVò^Zû K’Y? 64 _âKûe bqò@w âaò]û
bqò e @«Mð Z ö gâ ú cì © ð ò u @yð ^ ùe ùjC, @[aû ^ò R ð ^ ùe (33) ^ûc
iû]^ùe ùjC, iaðZâ âaò]û bqòe @^êgúk^ i¸aö gâúcì©òðu i¹êLùe
gê¡ eìù_ Ké¾^ûc gâaY, Kú©ð^ I iàeYKê ^ûciû]^ Kêjû~ûGö
ù~CñVûùe gâúcì©òð ^ûjûñ«ò, ùiVûùe gâúcì©òðuê iàeY Keò Zûu ^ûc-eì_-
MêY-fúkûcôK gâaY-Kú©ð^ eì_K â]û bqò iû]^ Keû~ûA _ûùeö
(aò¾êu) _aòZâ ijiâ ^ûce Zò^ò[e CyûeY \ßûeû ù~Cñ `k còùk, ‘Ké¾’u
(32)
ùMûUòG ^ûc [ùe CyûeY \ßûeû ùijò `k fûb jêGö (Zû_ô~ðý ùjCQò, ùMûUòG eûc
^ûc jRûùe aò¾ê^ûc ijòZ icû^ Gaõ ùMûUòG ‘Ké¾’ ^ûc Zò^ò jRûe ‘aò¾ê’ ^ûc
ijòZ icû^; @[ðûZþ Zòù^ûUò eûc ^ûc ùMûUòG Ké¾ ^ûc ij icû^ö Zò^ò [e eûc
^ûc Kùf ù~Cñ `k còùk [ùe Ké¾ ^ûc Kùf ùijò `k còùkö)
^òR^
(33)
ð ùe—iû]êiwùeö
i Ga iû]êhê KéùZû ^òüiwZßûd KÌùZöö
“i KÌùZöö” (bû. 3/23/55)
iêKéZò akùe ‘^ûc’ Kú©ð^ _âZò aòùgh Æéjû R^òàùf, ^òe«e ‘^ûc’-
Kú©ð^ \ßûeû icÉ bqò@w iû]òZ jêGö gâaY-Kú©ð^û\ò c]ýeê gâú^ûc-
Kú©ð^ iaêVûeê akaû^þö Kú©ð^û^¦ ùaùk @^ý ùKû÷Yiò bqò iû]^ûw
aýq ^ ùjùf c]ý Zûjû jó ~ù[Áö
aòRd—^òe«e ^ûc-Kú©ð^ Kò_eò jêG?
aûaûRú—ùgûAaû icd aýZúZ ù\j~ûZâû^òaðûj icdùe ~[û—
LûAaû-_òAaû, aiòaû-CVòaû, @[aû @^¥ ùKû÷Yiò Kû~ðý icdùe iað\û
^ûc Kú©ð^ KeòaûKê ‘^òe«e ^ûc-Kú©ð^’ Kêjû~ûGö ^ûciû]^ûùe
ùKû÷Yiò ù\g, Kûk @û\ò @aiÚû (gêPò-@gêPò AZýû\ò) R^òZ ^òùh] ^ûjóö
aòRd—@ûjû! ^ûc_âbêu Ké_û Kò @iúc! Kò«ê @û_Y Ké_ûKeò @ûcKê
^òe«e ^ûc KeòaûKê gqò ^ ù\ùf, ùa÷¾a-_\aú _ûAaûe ùKû÷Yiò
@ûgû ^ûjóö
aûaûRú—cê ñ _â [ ceê ùa÷ ¾ au _â K ûeùb\ Kjò Q ò ; ùa÷ ¾ a
Zò^ò_âKûe—K^òÂ, c]ýc I C©cö gâúùP÷Z^ý cjû_âbê iZýeûR Lû^¨Kê
Kjò[òùf, ~òG [ùe Ké¾^ûc Ke«ò, ùi ùa÷¾a; ~òG ^òe«e Ké¾^ûc
Ke«ò, ùi ùa÷¾aZe Gaõ ~ûjûuê ù\Lòùf cêjñùe Ké¾^ûc ÇìeòZ jêG,
ùi ùa÷¾aZcö Zêùc\êùjñ gâ¡ûe ijòZ ùKùa ùKùa Ké¾^ûc KeêQ;
ùZYê Zêùc ùa÷¾a _\aú _ûAQö
aòRd—gê¡ Ké¾^ûc I Z\òZe ~ûjû KòQò mûZaý, Zûjû @ûcKê aêSûA
\ò@«êö
aûaûRú—iμì‰ð gâ¡ûeê C\òZ @^^ý-bqò \ßûeû ù~Cñ Ké¾^ûc C\òZ
jêG, Zûjû jó _âKéZ ‘Ké¾^ûc’; Z\òZe @ûC ~ûjû KòQò ^ûc _eò _âZúZ
jêG, Zûjû jêG Z ‘^ûcûbûi’ @[aû ‘^ûcû_eû]’ö
aòRd—_âùbû! jeò^ûcKê ‘iû]ý’ Kêjû~òa, ^û ‘iû]^’ Kêjû~òa?
aûaûRú—‘iû]^-bqò’e ijòZ ^ûc Kùf, ^ûcuê ‘iû]^’ Kjò_ûe;
_êYò ‘bûa’ I ‘ù_âc’e ijòZ ^ûc Kùf ^ûcuê ‘iû]ý’ Kêjû~òaö iû]Ke
iû]^ bqòe @aiÚûKâùc ^ûce iùuûP I aòKûg bò^Ü bò^Ü _âZúZ jêGö
aòRd—Ké¾^ûc I Ké¾-Êeì_ c]ýùe ùb\ @Qò Kò ^ûjó?
aûaûRú—^û, ùi[òùe KòQòcûZâ ùb\ ^ûjó; ùKak ùMûUòG ejiý
ùjCQò, ‘Êeì_’ @ù_lû ‘^ûc’ @]òK Ké_ûcdö Êeì_ _âZò @_eû] ùjùf
ùi ùKùa lcû Ke«ò ^ûjñò; Kò«ê Êeì_ _âZò @_eû]Kê I ^ûc _âZò @_eû]Kê
c]ý ‘Ké¾^ûc’ Ké_û Keò lcû Ke«òö Zêùccûù^ ^ûcû_eû]Kê RûYò
~ZÜ_ìaðK ZûjûKê aRð^ Keò ^ûc Ke; KûeY, ^òe_eû] ^ ùjùf gê¡^ûc
jêG ^ûjó; @ûMûcú Kûfò ‘^ûcû_eû]’ aêSòùâö
aâR^û[ I aòRdKêcûe ^ûc-cûjû™ý I ^ûce Êeì_-Z©ß @aMZ
ùjûA Mêeêù\au PeY]ìkò cêŠùe ùaûkò aòfß_êÃeòYúKê ùèòùfö
öö Zâùdûaòõg @]ýûd icû¯

icû¯òöö
@]ýûd _â ù cd @«Mð Z ^ûcû_eû]-aò P ûe 379
PZê a ð ò õ g @]ýûd
_âùcd @«MðZ ^ûcû_eû]-aòPûe
aâR^û[ I aòRdKêcûe ùiA eûZòùe (^ûccjòcû I ^ûce Êeì_Kê
RûYò) aWÿ @û^¦ùe aògê¡ bûùa Zêkiú cûkûùe iõLýû_ìaðK @¡ðfl
^ûc Kùf Gaõ @]òK eûZòùe aògâûc ù^ùfö Cbùd gê¡^ûc \ßûeû Ké¾u
Ké_û @^êba Keò[òùf; _e\ò^ iKûùk ùiA K[ûcû^ @ûùfûP^û Keò
@ùgh @û^¦ _ûAùfö MwûiÜû^, Ké¾ûyð^, jeò^ûc, \gcìk_ûV,
gâúc\¨bûMaZ-@ûùfûP^û, ùa÷¾a-ùiaû I cjû_âiû\-ùiaû AZýû\ò \ßûeû
\ò^ KUûA i§ýû_ùe gâúaûi-@w^ùe _j*òùfö aé¡ aûaûRú cjûgduê
iûÁûw _âYûc Keò Cbùd ùiVûùe aiòùfö aòRdKêcûe _ìað\òê _âÉûa
@^êiûùe ^ûcû_eû] Z©ß aòhd _Pûeòùfö
^òR ÊûbûaòK _âi^ÜZûe ijòZ aûaûRú cjûgd Kjòùf—‘^ûc ù~_eò
iùaðû©c Z©ß, ^ûcû_eû] ùi_eò icÉ _û_ I @_eû] @ù_lû KVò^Ze
(bdue)ö icÉ _û_ I @_eû] ^ûcûgâd-cûùZâ jó \ìe jêG, Kò«ê
^ûcû_eû] ùiùZ ijRùe \ìe jêG ^ûjóö _\à_êeûYùe ^ûce cjòcû
Gjò_eò Kêjû~ûAQò—
^ûcû_eû]-~ê q û^ûõ ^ûcûù^¥a je«ýNcþ ö
@aò g â û «-_â d ê q û^ò Zûù^ýaû[ð K eûYò Pöö (1)
(_\à _êeûY. aâjà LŠ 25/22)
@aògâû« ^ûc Keò _ûeòùf ^ûcû_eû]-~êq aýqòòe @_eû]Kê ^ûc jó
^ûcû_eû] ~êq a¥qòue _û_ I @_eû]Kê ^ûc jó jeY Kùeö ^òe«e ^ûc
(1)
Kùf ù_âc eì_K @[ð aû _âùdûR^ còùkö

380 ùR÷ a ]cð PZê a ð ò õ g
jeY Ke«òö ù\L aûaû! ^ûcû_eû]-lde C_ûd ùKùZ KVò^ö @ZGa
iêaê¡òcû^¨ aýqò ^ûcû_eû] aRð^_ìaðK ^ûc Ke«òö ^ûcû_eû] ù~_eò ^
jêG, ùi[ò_ûAñ ~ZÜ Kùf @ZògúNâ gê¡^ûc C\òZ jê@«òö ùKû÷Yiò @_eû]ú
aýqò @gî _êfK ijòZ ^ûc Kùf iê¡û @_eû] ùjZê ùiA ^ûcKê gê¡^ûc
Kêjû~òa ^ûjóö ùZYê iû]Kcûù^ aòùgh iZKðZû_ìaðK ^ûc Keòaû CPòZö
^ ùjùf gê¡^ûc Keòùja ^ûjóö
aòRd—_âùbû! gê¡^ûc KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—\g @_eû]gì^ý jeò^ûc jó gê¡^ûcö a‰ðgê¡ò AZýû\ò
aòPûee ùKû÷Yiò _âû]û^¥ ^ûjóö ~[—
^ûùc÷Kõ ~iý aûPò iàeY_[ MZõ ùgâûZâcìkõ MZõ aûö
gê ¡ õ aûgê ¡ a‰ð õ aýajò Z ejò Z õ ZûedùZýa iZýcþ ö ö
ZùyZþ ù\j-\â a ò Y -R^Zû-ùfûb-_ûhûY-cù]ýö
^ò l ò ¯ õ iýû^Ü `kR^Kõ gúNâ ù caûZâ aò _ â ö ö
(_\à _êeûY, aâjà LŠ 25/23-24)
Gjò ùgæûKe @[ð ùjCQò,—‘ùj aò_â! ~\ò Kûjûe Ròjßûùe ùMûUòG

cûZâ jeòcû^ C\òZ jê@«ò aû iàeY_[-MZ jê@«ò @[aû gâaY_[-MZ
jê@«ò (Kù‰ð¦âòdùe _âùag Ke«ò), ùi (^ûc) @agý jó ZûKê C¡ûe
Keòùaö G[òùe a‰ðe gê¡Zû aû @gê¡Zû Kòò´û CyûeYùe gê¡Zû aû
@gê¡Zûe cj©ß ^[ûGö Kò«ê aòPû~ðý ùjCQò, ùiA iaðgqòiμ^Ü ^ûc
geúe, Méj, @[ð, _êZâ-_eòaûe, (K^K, Kûcò^ú, _âZòÂû)e ùfûb eì_K
_ûhûY c]ýùe _ZòZ ùjùf @[ðûZþ ùicûû CùŸgýùe KeûMùf gúNâ
`kR^K jê@«ò ^ûjóö
GA _âZòa§K \êA_âKûe, ~[û—iûcû^ý I aéjZþ; iûcû^ý _âZòa§K
[òùf CyûeòZ ^ûc ‘^ûcûbûi’ jêG; Zûjû KòQò aòk´ùe `k \òGö aéjZþ
_âZòa§K [òùf CyûeòZ ^ûc ‘^ûcû_eû]’ jêG; @aògâû« ^ûùcûyûeY
aýZúZ Zûjû \ìe jêG ^ûjóö
aòRd—Gùa ù\LêQò, iû]Kcûû _lùe ‘^ûcû_eû]’ RûYòaû
aýZúZ @ûC C_ûd KòQò ^ûjóö Ké_û_ìaðK ^ûcû_eû] K’Y Kj«êö

aûaûRú—^ûcû_eû] \g_âKûeö ~[û—_\à_êeûY (aâjà LŠ. 25/
14-17)
iZûõ ^ò ¦ û ^ûcÜ ü _ecc_eû]õ aò Z ^ê ù Zö
~Zü LýûZòõ ~ûZõ K[cê ijùZ Z\þaò Mjûðcþöö 2(K)
gò a iý gâ ú aò ù ¾û~ð Aj Mê Y ^ûcû\ò - iKkõ ö
]òdû bò^Üõ _ùgýZþ i Lkê jeò^ûcûjòZKeüöö (L)
Mê ù eûeamû (M) gâ ê Z ò g ûÈ^ò ¦ ^õö (N)
Z[û[ð a ûù\û (O) jeò ^ ûcÜ ò KÌ^cþ ö (P)
^ûùcÜûakû\þ ~iý jò _û_aê¡^ ò ð aò\ýùZ Ziý ~ùc÷jðò gê¡üò öö(Q)
]cðaâZZýûMjêZû\ò-iaðgêbKâòdûiûcýc_ò _âcû\üö (R)
@gâŸ]ûù^ aòcùê L$_ýgéYZ ß ~
ò ù½û_ù\gü gòa^ûcû_eû]üöö(S)
gâêùZ$_ò ^ûccûjûù™ý ~ü _âúZòejòùZû êüö
@jõccû\ò _ eùcû ^ûcÜ ò ùiû$_ý_eû]Ké Z þ ö ö (T)
aò R d—@^ê M â j _ì a ð K _â ù Z¥K ùgæ û Ke _é [ Kþ aýûLýû Keò
@_eû]MêWÿòKê aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—_â[c ùgæûKùe \êAUò @_eû]e K[û Kêjû~ûAQòö (1)
_â[c @_eû]Uò ùjCQò, HKû«òK eìù_ ^ûcûgâd Keò[òaû Gaõ icÉ
(2) (K)
iû]êcûûe ^ò¦û ^ûce _ec @_eû] aòÉûe Kùe; ~ûjûu Vûeê ^ûc
L¥ûZò_âû¯, jûd! Zûu ^ò¦ûKê (^ûc) ijò _ûeòùa Kò_eò? @[ðûZ¨ ù~Cñ ^ûc-_eûdY
iû]ê cûû \ßûeû Ké¾^ûce cjòcû RMZùe _âPûe jêG, ùicûûe ^ò¦û ^ûc Kò_eò
ijò_ûeòùa? @ZGa iû]ê-^ò¦û ùjCQò _â[c @_eû]ö
(L)
ù~Cñ aýqò ^òR aê¡ò\ßûeû cwkcd aò¾êu ^ûc, eì_, MêY I fúkû @û\òùe
ùb\ ù\ùL, @[ðûZþ ùbû÷ZòK aÉê _eò aò¾êu ^ûc, eì_, MêY I fúkûKê Zûu Vûeê _é[K¨
ù\ùL @[aû gòaû\ò ù\aZûuê aò¾êu Vûeê ÊZª i©ûaògòÁ Bgße @[aû Zûu ij
icû^ cùY, Zûjûe jeò^ûc ^ò½d @jòZKe (^ûcû_eû])ö
(M)
^ûc-Z©ßaò\þ Mêeêuê ceYgúk Gaõ _û*ùbû÷ZòK geúe~êq iû]ûeY c^êhý
bûaò @amû Keòaûö
(N)
ùa\ I iûZßZ_êeûY @û\ò gûÈe ^ò¦û Keòaûö
(O)
jeò^ûce cjòcûKê @ZòÉêZò cù^ Keòaûö
(P)
jeò^ûcKê KûÌ^òK bûaòaûö @[aû ‘jeò^ûc’ aòhdùe ~ûjû Zûjû KÌ^û
Keòaûö
(ùbû÷ZòK aû iûõiûeòK) Kcð, ]cð, mû^, I ù~ûM @û\òKê ZýûM Keò[òaû
iû]êcûûê ^ò¦û Kùf aéjZþ @_eû] jêG; KûeY ^ûce ~[û[ð cûjû™ýKê
RMZùe aòÉûe Keê[òaû G_eò iû]êcûûe ^ò¦û jeò^ûc ijò _ûe«ò ^ûjóö
^ûc-_eûdY iû]êcûûê ^ò¦û ^ Keò ùicûûê iùaðû©c RûYò ùicûû
iwùe ^ûc-Kú©ð^ Kùf ^ûc gúNâ Ké_û Ke«òö
aò R d—_â [ c @_eû] bfbûaùe aê S ò _ ûeò f ê ; Gùa \ß ò Z úd
@_eû]Uò aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—_â[c ùgæûKe \ßòZúdû¡ðùe (2) \ßòZúd @_eû]e aýûLýû
ùjûAQò; Gjò aýLýû \êA_âKûe; _â[c aýûLýû ùjCQò—‘ù\aûMâMYý
i\ûgòau I gâúaò¾êu MêY-^ûcû\òKê aê¡ò\ßûeû _é[Kþ bûaòùf ^ûcû_eû]
jêG; Zû_ô~ðý ùjCQò, i\ûgòa ÊZª-gqòiò¡ Bgße Gaõ aò¾ê c]¥ Zû\ég
Bgße—G_eò KÌ^û Kùf ‘ajê Bgßeaû\’ eì_K ù\ûh C_iÚòZ jêG;
Zûjû\ßûeû bMaû^¨ aò¾êu _âZò @^^ýbqòùe aû]û C_ô^Ü jêGö @ZGa
‘gâúKé¾ jó iùaðgßùegße Gaõ Zûu gqò\ßûeû jó gòa, aâjàû @û\òu BgßeZß’
iò¡ jêGö ùiA ùiA ù\aZûue _é[þK gqòiò¡Zû (ÊZªZû) ^ûjó’, G_eò
RûYò jeò^ûc Kùf @_eû] jêG ^ûjóö
\ßòZúd @[ð ùjCQò—‘gòa-Êeì_’ (cwkÊeì_) bMaûû ^ûc, eì_,
MêY I fúkûKê Zûu ^òZýiò¡ aòMâj Vûeê _é[Kþ cYòùf ^ûcû_eû] jêGö
@ZGa Ké¾Êeì_, Ké¾^ûc, Ké¾MêY I Ké¾fúkû—iaê @_âûKéZ I _eÆe
@_é[K¨—G_eò mû^ I aòmû^ fûb Keò Ké¾^ûc Keòa, ^ ùjùf
(Q)
^ûc akùe ~ûjûe _û_ Kcðùe _âaé©ò jêG, aû ^ûcakeê ~ûjûe _û_aê¡ò
jêG, Zûjûe ~c, ^òdc, ]ýû^-]ûeYû @û\ò ù~ûM _âKâòdû \ßûeû c]¥ gê¡ò jêG ^ûjóö
(R)
]cð, aâZ, ZýûM, ùjûc @û\ò iaê _âûKéZ gêb-KcðKê @_âûKéZ bMa^Üûc ijòZ
icû^ @[aû Zêfý cù^ Keòaû c]ý _âcû\ (K©ða¥eê Åk^) aû @â]û^Zûö
(S)
gâ¡ûjú^ I ^ûc-gêYòaû _ûAñ aòcêL aýqòKê ^ûc C_ù\g Keòaû c]ý cwkcd
^ûc ^òKUùe @_eû] @ùUö
(T)
^ûce cjòcûKê gêYòùf c]¥ ù~Cñ a¥qò ‘cêñ’ I ‘ùcûe’ @û\ò bûa_â]û^, ùi
c]¥ ^ûc _âZò @_eû] Kùeö @[ðûZ¨ ^ûce @nêZ cjòcûKê gêYòùf c]ý ù~Cñ aýqò
(eq, cûõi, I PcWÿû ^òcðòZ) geúeKê ‘cêñ’ I iûõiûeòK ùbûMý aÉê MêWÿòKê ‘ùcûe’
ùaûfò bûùa, Z[û ^ûc MâjY _âZò _âúZò Kò´û @ûMâj _âKûg Kùe ^ûjó, ùi c]ý
^ûcû_eû]úö
^ûcû_eû] ùjaö Gjò_eò i´§-mû^ fbò jeò^ûc Keòaû jó aò]òö

aòRd—_â[c I \ßòZúd @_eû]Kê aêSò_ûeòfò; @û_Y Ké_û Keò _ìaðeê
jó gâúKé¾u @_âûKéZ Pò^àd Êeì_e MêY-MêYú, ^ûc-^ûcú I @õg-@õgú
AZýû\ò ùb\ûùb\ Z©ßKê aêSûA ù\A[òùfö ^ûcûgâòZ iû]Kcûù^
Mêeêù\au Vûeê PòZþ I @PòZþ Z©ße _û[ðKý Gaõ _eÆe i´§Kê RûYòùâû
@ûagýKö Gùa ZéZúd @_eû]Kê aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—^ûc-Z©ß iùaðû©c ùaûfò ~òG gòlû \ò@«ò ùi ^ûcMêeê;
Zûuê @Pkû bqò Keòaû CPòZö ‘^ûcMêeê ùKak ^ûcZ©ß aòhdùe aòm
Kò«ê ùa\û«-\gð^ @û\ò gûÈùe _ŠòZcûù^ gûÈe @]òK @[ð RûYòQ«ò’
G_eò aòPûe Keê[òaû a¥qò ^ûcû_eû]úö aûÉaùe ^ûcZ©ßaò\þ Mêeêu
@ù_lû @ûC ùgâÂ Mêeê ^ûjûñ«òö Zûuê fNê mû^ Kùf ^ûcû_eû] ùjaö
aòRd—@û_Yu _âZò @ûce gê¡bqò ejòùf @ûce KfýûY ùjaö
Gùa Ké_û Keò PZê[ð @_eû]Kê aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—gîZògûÈcûù^ aòùgh-_ûecû[ðòK-gòlû iÚkùe ^ûcKê
iùaûð _ eò eLò Q «ò , ~[û—(jeò b qò a ò k ûi 11/274-276 ]é Z
EMþùa\ 1c cŠk, 156 iìq, 6Â cª)—
Iñ @ûiý Rû^ù«û ^ûc Pò\äòaq^þ cjùÉ aòù¾û iêcZòõ bRûcùjö(3)
Iñ ZZþ iZþö Iñ _\õ ù\aiý ^ciû aý«ü gâaiýagâa @û_^Ücéqcþö
^ûcû^ò Pò \ þ \ ]ò ù e ~mò d û^ò b\â û d«û eYd«ü iõ\é ù Áøöö (4)
Iñ Zcê ùÉûZûeü _ì a ð ¥ õ ~[û aò \ EZiý Mbð õ R^ê h û _ò _ ©ð ^ ö
@ûiý Rû^ù«û ^ûc Pò\äòaq^þ cjùÉ aòù¾û iêcZòõ bRûcùjö (5)
(3)
@i¥ (Gjûe) PòZ¨ (c]¥) ^ûc (^ûcKê) @ûRû^«ü (bfeìù_ RûYê RûYê)
aòaq^ (Zêùc @ûcKê C_ù\gaûYú Kêj ù~_eò Kò @ûùc RûYêñ, _ûk^ Keêñ I _ìeû
Keêñ) Gaõ aòù¾û! (ùj iaða¥û¯ _âùbû!) @ûùc ùZ (Zêce) cjü (cjZ) iêcZòõ
(C©c aê¡òKê) bRûcùj (bûaê[ûCñ)ö
gîZòùe CùfäL @Qò,—ùj aòù¾û! ù~Cñ cûù^ @û_Yu ^ûce aòPûe Keò iZý
CyûeY Ke«ò, ùicûûe bR^ @û\ò ^òdcùe ùKû÷Yiò aòNÜ jêG ^ûjó; @ZGa ^ûc
MâjYùe ù\g, Kûk I _ûZâ (@]òKûeú)MZ ùa÷hcý @û\òe aòPûe ^ûjóö ù~ùjZê ^ûc
jó mû^-Êeì_, iað _âKûg-Êeì_ I _ec mûZaý aòhdö @ZGa @ûùc ^ûc_âbêuê
a¦^û KeêQêö
Gjò_eò ùa\ I C_^òh\ùe ^ûce cjòcû ù\LòaûKê còùk; ^ûc
Z©ßKê _âKûg Keê[òaû gîZòe ^ò¦û Kùf, ^ûcû_eû] jêGö @ù^K aýqò
\êbðûMýagZü gîZòe @^ý C_ù\gKê @]òK i¹û^ Ke«ò, Kò«ê ^ûcû[ð-
_âZò_û\K (^ûccjòcû-iìPK) cªKê Cù_lû Ke«òö G_eò Keòaû c]ý
^ûcû_eû]ö Gjò @_eû] `kùe ^ûc ùâûùe eêPò jêG ^ûjóö Zêùc
Gjò _â]û^ _â]û^ gâêZò-aûKýKê gîZòcûûe _âûY RûYò jeò^ûc Keòaö
aòRd—_âùbû! @û_Yu gâúcêLeê iùZ ù~còZò @céZe aéÁò ùjCQòö
Gùa _*c @_eû] aòhdùe RûYòaû _ûAñ @ûùc aýûKêk ùjCQêö Ké_û
Keò Zûjû aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—jeò ^ ûcùe @[ð a û\ jó _*c @_eû]ö ùR÷ c ò ^ ú
iõjòZûùeG_eò @_eû]e CùfäL @Qò—
gî Z ò i á Z ò _ ê e ûùYhê ^ûccûjûZà ý aûPò h ê ö
(4)
Zûjû (ùi) iZ¨ö ù\aue @ûMZ EZ cwk I gúNâMZò iμ^Ü (_\) _û\Kê
^cÄûe\ßûeû gúNâMûcú ùfûùK (gâai¥aü) ^ògßûi cûeò cûeò (a¥«ü) (a¦^û KeêQ«ò)ö
(_âbêu) _aòZâ (~mòd) ^ûccûûê jó (PòZ¨) ic¥K¨ \éÁòùe (iõ\éùÁû÷) (@b\â
bûa iùw) eY Keê Keê b\â bûa Keù« bqcûù^ ]ûeY Ke«ò (\]òùe)ö
ùj _ec _ìR^úd! @û_Yu gâúPeYKckùe cêñ aûe´ûe _âYûc KeêQò, KûeY
ùijò gâúPeYKcke cjòcû gêYò bqcûù^ ~gü I ùcûle @]òKûeú jê@«òö @^ý K[û
aû K’Y Kjòaû, ù~Cñcûù^ @û_Yu gâú_û\_\à ^òaðûP^ _ûAñ aû\-aòaû\ùe _âaé©
jê@«ò Gaõ _eÆe Kú©ð^ \ßûeû ^ûce @^êgúk^ Ke«ò, ùicûû @«üKeYùe
@ûiqòe C\d ùjùf ùicûù^ ùijò PeYKcke iûlû}ûe _ûAñ gâúùP÷Z^ý-Êeì_
@û_Yu ^ûce jó @ûgâd MâjY Ke«òö
(5)
Zõ (ùiA @û¯ aò\ßûûê), ùj ùÉûZûeü (ÉêZò Keê[òaû ùj i{^cûù^!) C
(ZKð aòZKð \ßûeû) ~[û (ù~_eò) R^êhû (R^à\ßûeû) _ìað¥õ (_ìaðMZ) aò\ü (Zêùc
RûY) Gaõ EZi¥ (iZ¥e) Mbðõ (ùaû]Kê) _ò_©ð^ (_ûk^ Ke, Kò´û aò\¥û\ßûeû aû
ùiaû\ßûeû _ìeû Ke)ö
‘C’ @[ðûZþ @Zý« @û½~ðýe ijòZ Kêjû~ûCQò ù~, ùijò _âûPú^, _âiò¡, _ì‰ð
‘ZZþ’ I ‘iZþ’ _\û[ðKê Ké¾u i´§ùe Zêùccûù^ ~ûjû RûYòQ, Zûjûe Kú©ð^ Keò
^òR Rúa^Kê iû[ðK Ke, Kò«ê @ûùc Zûjû Keê^ûjêñ; KûeY Zûuê Kò_eò Éa aû Kú©ð^
Kò_eò KeòaûKê jêG Zûjû RûYò^[òaûeê ^òe«e I ^òeazò^Ü ‘^ûc’ Keòaû jó @ûce
^òZý Kû~ðýö
(6)
^ûccûjûcô¥aûPú gîZò, iáZò I _êeûYcûûùe ‘@[ðaû\’ (@~[û _âgÉò, @ZòÉêZò)
@Qò ùaûfò ù~Cñcûù^ Kj«ò, ùicûûe êK (^òed) ld jêG ^ûjóö @[ðûZ¨ ùicûù^
@ld Kûk _~ðý« êKKê ~û@û«ò I ùiVûeê ùicûûe ùKùaùjùf ùcûP^ (C¡ûe)
jêG ^ûjóö
ù~$[ð a û\ AZò aï â d ê ^ ð ùZhûõ ^ò e dldüöö (6)

aâjàiõjòZûùe ùaû]ûdû _âZò bMaûû Cqò—
~^Ü û cKú©ð ^ `kõ aò a ò ] õ ^ò g cý
^ gâ Ÿ ]ûZò c^ê ù Z ~\ê Z û[ð a û\cþ ö
ù~û cû^ê h Écò j \ê ü LPùd lò _ ûcò
iõiûeùNûeaò a ò ] û©ð ò ^ ò _ úWÿ ò Z ûwcþ ö ö (7)
gûÈùe Kêjû~ûAQò, bMaûû ^ûcùe Zûu icÉ gqò ^òjòZ @Qò;
^ûc Pò^àd, @ZGa ùi cûdòK RMZKê iõjûe KeòaûKê ic[ðö
Ké ù ¾Zò cwkõ ^ûc ~iý aûPò _â a ©ð ù Zö
bià ú ba«ò eûùR¦â cjû_ûZKùKûUdüöö (8)
(aò¾ê]cð)
^û^ýZþ _gýûcò R«ì^ûõ aòjûd jeòKú©ð^cþö
iað _ û_-_â g c^õ _â û d½ò © õ \ß ò ù Rû©cöö (9)
(aéj^Üûe\úd)
^ûùcÜ û $iý ~ûaZú gqò ü _û_^ò j ð e ùY jùeüö
ZûaZþ K©ð ê õ ^ gùKÜ û Zò _ûZKõ _ûZKú R^üöö (10)
(aéj\þ aò¾ê _êeûY)
GA iaê ^ûccûjû™ý _ec iZýö GjûKê gâaY Keò Kcð-a¥aiûdú I
mû^-a¥aiûdú ^òR-^òR aýaiûde elû ^òcò© G[òùe @[ðaû\ Ke«òö
(7)
~ûjûu ^ûcKú©ðê aòaò] `kKê gêYò Zjóùe ù~Cñ c^êh¥ gâ¡û Kùe ^ûjó
Gaõ @[ðaû\ cù^ Kùe, ZûKê cñê AjùfûùK \êüLM\ûùe `òwò\òG, ~ûjûe @wcû^
iõiûee ùNûe aòaò] @û©ðò \ßûeû @Zògd _úWÿòZ jêGö
(8)
ùj eûR^! ù~Cñcûû cêLùe _ec cwk-Êeì_ ‘Ké¾’ ^ûc ^òaûi Ke«ò,
Zûue ùKûUò ùKûUò cjû_ûZK Rkò ù_ûWÿò ]ßõi ùjûA~ûGö
(9)
ùj \ßòRùgâÂ! R«êcûûe iað_û_Kê _âKéÁeìù_ gû« Keê[òaû jeòKú©ð^
QûWÿò @^¥ KòQò _âûd½òZ cêñ ù\Lê^ûjóö
(10)
_û_Kê _ìeû_ìeò KûXÿòaûùe (^òüùgh jeYùe) jeòu GA ^ûce ù~ZòKò gqò
@Qò, ùiZòKò _ûZK KeòaûKê _ûZKú ùfûKe gqò ^ûjòñ (^ gùKÜûZò—_ûùe ^ûjó)ö
@[ðûZ¨ jeòu ^ûcùe _û_jeY Keòaûe G_eò gqò @Qò ù~, @Zý« _û_ú aýqò c]ý
ùiùZ _û_ KeòaKê ic[ð ùjûA_ûeòa ^ûjóö
gûÈùe ^ûce ù~_eò cjòcû Kêjû~ûAQò, Zûjû aûÉaùe iZý ^êùjñ; Zûjû
ùKak ^ûcùe eêPò R^àûAaû_ûAñ `kgîZò (aXÿûA PXÿûA Kjòaû) cûZâö
GjûKê @[ðaû\ Kêjû~ûGö Gjòò ^ûcû_eû] ùjZê @_eû]ú aýqòe ^ûcùe
eêPò jêG ^ûjóö Zêùc gûùÈûq aûKýùe _ì‰ðaògßûi_ìaðK jeò^ûc Keòa;
ù~Cñcûù^ @[ðaû\ Ke«ò, ùicûû iw Keòa ^ûjó; ~\ò @KiàûZþ ùi_eò
aýqòe \gð^ ùjûA~ûG, ùZùa iaÈ iÜû^ Keòa; gâúùP÷Z^ý cjû_âbê
G_eò gòlû ù\AQ«òö
aòRd—_âùbû! MéjiÚ aýqòu _ùl gê¡^ûc Keòaû ijR ^êùjñ,
ù~ùjZê ùicûù^ iað\û ^ûcû_eû]ú @iZþ aýqòu \ßûeû _eòùaÁòZö @ûc
_eò aâûjàY _ŠòZ iZþiw Keòaû aWÿ KVò^ö ùj _âùbû! @û_Y Ké_û Keò
ùiA iaê KêiwKê _eòZ¥ûM Keòaû _ûAñ @ûcKê gqò \ò@«êö @û_Yu cêLeê
ù~ùZ gâaY KeêQê ùiùZ @]ôK gêYòaûKê AQû ùjCQòö Gùa hÂ ^ûc-
@_eû] aòhdùe aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—bMaûû ^ûcicìjKê KÌòZ cù^ Kùf ^ûcû_eû] jêGö
cûdûaû\úcûù^ I ùbû÷ZòK Kcðaû\úcûù^ ^òaðòKûe I ^ûc, eì_ aòjú^ aâjàKê
_ec Z©ß cY«ò ö ‘Ehòcûù^ ^òR Kû~ðý iò¡ò _ûAñ eûc, Ké¾ @û\ò ^ûce
KÌ^û KeòQ«ò’—G_eò cYê[òaû a¥qòcûù^ ^ûcû_eû]úö jeò^ûc ^òZý
I Pò^àd aÉê, ùKak bqò\ßûeû jó PòZþ-A¦âòdùe @ûaòbðìZ jê@«òö i\þMêeê
I gîZògûÈ GA gòlû ù\AQ«òö @ZGa jeò^ûcKê _ec iZý RûYò jeò^ûc
Keòa; KÌòZ cYòùf K\û_ò ^ûc_âbêu Ké_û ùja ^ûjóö
aòRd—_âùbû! @û_Yu @bd_û\e @ûgâd ùÂ ^[òaû _~ðý«
KcðRWòÿZ cúcûõiK I ù^÷dûdòKu iw-ù\ûheê @ûùc c]ý ^ûcKê KÌòZ
cYê[òfê; Kò«ê @û_Yu @ùgh Ké_ûeê Zûjû Gùa \ìe ùjûAQòö Gùa i¯c
@_eû] aòhdùe aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—^ûcakùe ù~Cñcûûe _û_-@ûPeYùe _âaé©ò jêG,
ùicûù^ ^ûcû_eû]úö ^ûce beiûùe Keû~ûC[òaû _û_ ~c, ^òdc @û\ò
\ßûeû gê¡ jêG ^ûjó; Zûjû ùKak ^ûcû_eû]-aò]ßõiK _¡Zò \ßûeû jó lúY
jêGö
aòRd—RMZùe G_eò _û_ ^ûjó ~ûjû ^ûc\ßûeû ^Á ^ ùja;
ùZùa ^ûc-CyûeYKeê[òaû a¥qòe _û_ ^Á ^ ùjûA @_eû] eìù_

KûjóKò _eòMYòZ jêG?
aûaûRú—aûaû! Rúa gê¡-^ûcKê @ûgâd Kùf ùMûUòG ^ûc\ßûeû jó
icÉ _âûe² I @_âûe² _û_ ^Á ùjûA~ûG; Zû’ _ùe ù^C[òaû ^ûc\ßûeû
^ûc _âZò ù_âc C_ô^Ü jêGö @ZGa gê¡^ûcûgâdú aýqòe _û_ Kû~ð¥ \ìùe
ejê, _ìYýû\ò-Kû~ðýùe c]ý eêPò jêG ^ûjó; G_eòKò ùcûlùe c]ý eêPò jêG
^ûjó; ^ûcûgâZò aýqò @ûù\ø _û_ Kùe ^ûjóö ùZùa @_eû]e ijòZ CyûeòZ
^ûc ùKak ‘^ûcûbûi’ jêG, (gê¡) ‘^ûc’ ^êùjñö ^ûcûbûi \ßûeû _ìa_ ð û_e
ld jêG Kò«ê ^ìZ^ _û_ùe eêPò Rù^à ^ûjóö cûZâ _ìað @býûiKâùc KòQò KòQò
_û_e @aùgh [ûG, ^ûcûbûi \ßûeû Zûjû Kâcgü ld ùjûA~ûGö K\ûPòZþ
@KiàûZ¨ ùKû÷Yiò _û_ ùjûAMùf, Zûjû c]ý ^ûcûbûi \ßûeû \ìe ùjûA~ûG;
Kò«ê ‘^ûc \ßûeû icÉ _û_ lúY jêG, ùZYê cêñ ù~ùKû÷Yiò _û_ Keòaò Zûjû
@agý ^ûc\ßûeû ld ùjûA~òa’—^ûcûgâdú a¥qò GA beiûùe _û_ Kùf
Zûjû ‘@_eû]’ jêGö
aòRd—@Ác @_eû] aýûLýû Keò @ûcKê _eòZ¯é Ke«êö
aûaûRú—]cð @[ðûZþ a‰ðûgâc ]cð I \û^û\ò ]cð, aâZ @[ðûZþ iaê_Kâ ûe
gêb\ Kcð, ZýûM @[ðûZþ iaðKcð`kZýûMeì_K ^Üýûi-]cð, jêZ @[ðûZþ ajêa]ò
~mùe _â\© @ûjêZò I @Áûw ù~ûM @û\ò—GA iaê i}cð c]ýùe
_eòMYòZö Gjû aýZúZ gûÈùe ù~Cñ gêbKâd ò ûcûûe ^òùŸðg @Qò, ùi iaê
RWÿ]cðe @«MðZ, @ZGa _âûKéZ; Kò«ê bMa^Üûc _âKZ é e
ò @ZúZ @_âûKéZö
_ìùaûðq icÉ i}cð C_ûdÊeì_ ùjûA @_âûKéZ iêL-eì_K Cù_d _ûAaû
_ûAñ _âZmò û Ke«ò, Kò«ê ùiMêWK
òÿ ùKak C_ûdcûZâ, ùKjò Cù_d ^êj« ñ ;ò
Kò«ê jeò^ûc iû]^Kûùk C_ûd ùjùf c]ý iû]ýKûùk Êdõ Cù_d
ùjûA[ûG; @ZGa jeò^ûc ijòZ @^ý ùKû÷Yiò i}cð Zêk^úd ^êùjñö ùZYê
jeò^ûc I i}cðKê ic-Zû_ô~ðý_e (aû icû^) cYê[òaû a¥qòcûù^
^ûcû_eû]úö ^ûc Vûùe ùiA ùiA Kcðe lê\` â kKê _âû[ð^ûKùf ^ûcû_eû]
jêG; KûeY ùi[òùe @^ý i}cð ijòZ ^ûce iûcýaê¡ò @ûiò~ûGö Zêùccûù^
i}cðe `kKê Zêz RûYò Gaõ jeò^ûcKê @_âûKéZ RûYò ^ûce @ûgâd ùâö
Gjû jó @bòù]d mû^ö
aòRd—_âùbû! jeò^ûce Zêfý KòQò ^ûjó, Zûjû @ûce ùaû] ùjCQòö
Gùa âc @_eû]Kê aêSûA \ò@«ê—Zûjû gêYa ò ûKê @ûc Pò© aýûKêk ùjCQòö
aûaûRú—ùa\gûÈùe \ò @ û ~ûA[ò a û C_ù\gcûû c]¥eê
jeò^ûùcû_ù\g iaðùgâÂö @^^ýbqòùe gâ¡û eLò[òaû a¥qòcûù^ jó
jeò ^ ûce ~[û[ð @]ò K ûeúö @gâ ¡ ûkê , @_â û Ké Z -jeò ù iaûaò c ê L I
jeò^ûcgâaùY eêPòjú^ a¥qòuê jeò^ûc C_ù\g ù\ùf ^ûcû_eû] jêGö
jeò^ûc iùaûð_eò aòeûRcû^ Gaõ ùiA jeò^ûc Kùf icÉue cwk
ùja—G_eò C_ù\g ù\aû bf; @]òKûeú ^ ù\Lòùf jeò^ûc ù\a
^ûjóö _ec-bûMaZ ùjùf Zêùc c]ý gqòiõPûe Keò_ûeòaö Ké_û_ìaðK
_â[ùc RúaVûùe gqòi*ûe \ßûeû ^ûc_âZò gâ¡û C_ô^Ü KeûA _ùe jeò^ûc
C_ù\g ù\aö c]ýc @]òKûeùe ejòfû _~ð¥« @gâ¡ûkê, ajòcðêL I
aòù\ßhú aýqòuê Cù_lû Keòaö
aòRd—_âùbû! @ù^ùK @[ðùfûbùe aû ~gùfûbùe @^]òKûeúKê
jeò^ûc cjûcª \ò@«ò; ùicûûe @ûPeY Kò_eò?
aûaûRú—ùicûù^ ^ûcû_eû]úö
aòRd—Ké_û Keò \gc @_ûeû]Uò aêSûA \ò@«êö
aûaûRú—GA RWÿ iõiûeùe ‘cêñ @cêK GKRY’, ‘GA iaê iμ©ò,
_êZâ-_eòaûe AZýû\ò ùcûe’—GA @bòcû^ \ßûeû c© ejê[òaû a¥qòcûù^
K\ûPòZþ G_eò lYòK ùa÷eûMý aû mûê C\d ùjZê _ŠòZu ^òKUeê
^ûccûjû™ý gâaY Ke«ò, Kò«ê ^ûc _âZò ù~_eò _âúZò ejòaû K[û ùi_eò
eL«ò ^ûjó; ùZYê ùicûù^ c]ý ^ûcû_eû]úö ùiA[ò_ûAñ gòlûÁKe 2d
ùgæûKùe Kêjû~ûAQò—
^ûcÜ û cKûeò ajê ] û ^ò R iað g qò -
ÉZâ û _ð ò Z û ^ò d cò Z ü ià e ùY ^ Kûküö
GZû\é g ú Za Ké _ û bMa^à c û_ò
\ê ù Ÿð ÷ a cú\é g cò j ûR^ò ^û^ê e ûMüöö (11)
ùj bMaû^¨! @û_Y ùMûaò¦, ùMû_ûk, a^cûkú @û\ò @ù^K ^ûcKê
_âKU KeòQ«ò Gaõ ùijò ^ûcMêWK
òÿ ùe ^òRe icÉ gqò @_ðY KeòQ«òö ^ûc
iàeYùe Kûk-@Kûk @û\òe ùKû÷Yiò aòPûe c]ý eLò ^ûjûñ«öò _âùbû! @û_Y
Rúacûû _âZò Ké_ûKeò ^ûcKê @Zúa iêfb KeòQ«ò, Kò«ê ^ûcû_eû] eì_K
\êùŸ÷a
ð ùjZê @û_Yu iêfb jeò^ûcùe ùcûe @^êeûM ùjC^ûjóö
aûaû! GA \g @_eû]eê \ìeùe ejò ^òe«e jeò^ûc Ke—^ûc
@Zò gúNâ Ké_û Keò ù_âc ù\A _ecbûMaZ Keòù\ùaö
aòRd—_âùbû! cêñ ù\LêQò cûdûaû\ú, Kcðaû\ú, ù~ûMú—icùÉ jó
^ûcû_eû]úö G_eò ajêaýqò còkòZ ùjûA ù~Cñ ^ûciuú©ð^ Ke«ò ùi[òùe
gê¡ùa÷¾acûù^ ù~ûMù\aû CPòZ Kò?
aûaûRú—ù~Cñ iuú©ð^cŠkúùe ^ûcû_eû]úcûù^ _â]û^ ùjûA
Kú©ð^ Ke«ò, ùa÷¾acûù^ ùi[òùe ù~ûM ù\aû CPòZ ^êùjñ; Kò«ê
iuú©ð^cŠkúùe ~\ò gê¡ùa÷¾acûù^ aû iûcû^ý ^ûcûbûiú aýqòcûù^
ajê Z [û@û«ò ùZùa ùi[ò ù e ù~ûMù\ùf ù\ûh jê G ^ûjò ñ ; aeõ
^ûciuú©ð^ \ßûeû iêL còùkö @ûRò eûZò @]òK ùjfûYò, Kûfò ^ûcûbûi-
Z©ß aòhdùe Kjòaòö
aòRd I aâR^û[ ^ûcù_âcùe M\þM\ ùjûAMùfö aûaûRú cjûgduê
ÉêZò Keò Zûu _\]ìkò cêŠùe ùaûkò ‘jeò jeùd ^cü Ké¾ ~û\aûd
^cü’—GA _\Uò MûA MûA aòfß_êÃeòYúKê ùèòùfö
ööö PZê a ð ò õ g @]ýûd icû¯öö

390 ùR÷ a ]cð _*aò õ g
_*aò õ g @]ýûd
_âùcd @«MðZ ^ûcûbûi aòPûe
_e\ò^ i§ýû _ùe aòRd I aâR^û[ aé¡ aûaûRú cjûgdu ^òKUùe
C_iÚòZ ùjûA Zûuê iûÁûw _âYûc Kùfö
@aie _ûA aòRd ^câZûe ij Kjòùf—_âùbû! @û_Y Ké_û Keò
^ûcûbûiKê bfbûaùe aêSûA \ò@«ê; ^ûcZ©ß i´§ùe RûYòaû _ûAñ @ûùc
@Zý« aýûKêkö
aûaûRú Kjòùf—Zêùc \êùjñ ]^ýö gâú^ûcZ©ß aêSòaûKê ùjùf ^ûc,
^ûcûbûi I ^ûcû_eû]—GA Zòù^ûUò aòhdKê bfbûùa aêSòaû \eKûeö
^ûc I ^ûcû_eû] aòhdùe cêñ @ù^K K[û KjòQò, Gùa ^ûcûbûi aòhdùe
KjêQò, gêYö ^ûce @ûbûiKê ‘^ûcûbûi’ Kêjû~ûGö
aòRd—@ûbûi K’Y I Zûjû ùKùZ_âKûe?
aûaûRú—‘@ûbûi’ g± ‘Kû«ò’, ‘Qûdû’ I ‘_âZòaò´’Kê aêSûGö ùKû÷Yiò
_âKûgcû^ aÉêeê ù~Cñ _âKûg aûjûùe, ZûKê ‘Kû«ò’ aû ‘Qûdû’ Kj«òö @ZGa
^ûceì_K iì~ðýe \êA_âKûe @ûbûi @Qò, ~[û—‘^ûc-Qûdû’ I ‘^ûc-
_âZa
ò ´
ò ’ö aòmcûù^ bqýûbûi, bûaûbûi, ^ûcûbûi, ùa÷¾aûbûi @û\ò g±e
aýajûe _âûd Keò[û«òö iaê_âKûe @ûbûi—‘_âZòaò´’ I ‘Qûdû’ ùb\ùe
\êA_âKûeö
aòRd—bqýûbûi, bûaûbûi, ^ûcûbûi I ùa÷¾aûbûi—Gcûû
c]ýùe _eÆe i´§ K’Y?
aûaûRú—ùa÷¾acûù^ jeò^ûc @^êgúk^ Ke«ò; bqýûbûie ijòZ
^ûcû^êgúk^ Kùf ZûjûKê (ùiA ^ûcKê) ‘^ûcûbûi’ Kêjû~ûGö ^ûcbûi
Keê[òaû ùfûKuê ‘ùa÷¾aûbûi’ Kêjû~ûG, gê¡ùa÷¾a ^êùjñö bûa I bqò
@]ýûd _â ù cd @«Mð Z ^ûcûbûi aò P ûe 391
icû^ aÉê, ùKak @aiÚû ùb\ùe bò^Ü-bò^Ü ^ûcùe _eòPòZö
aòRd—ùKCñ @aiÚûùe aýqòuê ‘ùa÷¾aûbûi’ Kêjû~ûG?
aûaûRú—gâúcnûMaZ (11/2/47)ùe Kêjû~ûAQò—
@yûð d ûùca jeùd _ì R ûõ ~ü gâ ¡ ùdjùZö
^ Znùqhê Pûù^ýhê i bqü _â û Ké Z ü iá Z üöö (1)
Gjò ùgæûKùe ù~Cñ gâ¡û K[û Kêjû~ûAQò, Zûjû ‘gâ¡ûbûi’ cûZâ;
KûeY, bMa\¨bquê QûWÿò ùKak Ké¾u _ìRûùe ù~Cñ gâ¡û [ûG Zûjû
gê¡ gâ¡ûe Qûdû aû _âZòaò´ cûZâ—Zûjû ùKak _eμeûMZ aû ùfû÷KòK
gâ¡û cûZâ; @^^¥ bqòe @_âûKéZ gâ¡û ^êùjñö ùi_eò gâ¡û [òaû a¥qòKê
‘_âûKéZbq’ aû ‘ùa÷¾aûbûi’ Kêjû~ûGö gâúc^àjû_âbê jòeYý-ùMûa¡ðûê
‘ùa÷¾a_âûd’ Kjò[òùfö ‘ùa÷¾a_âûd’ g±e @[ð ùjCQò, gê¡-ùa÷¾au
_eò cûkû-cê\ûâ \ò ]ûeY_ìaK
ð ‘^ûcûbûi’ Keê[a
ò û a¥qòö Kò«ê ùi gê¡-ùa÷¾a
^êjñ«òö
aòRd—cûdûaû\úcûù^ ~\ò ùa÷¾acê\âû (PòjÜ) ]ûeY Keò ^ûc
Ke«ò, ùZùa ùicûûê K’Y ùa÷¾aûbûi Kêjû~òa?
aûaûRú—^û, ùicûûê ùa÷¾aûbûi Kêjû~òa ^ûjó; ùicûù^
@_eû]ú, @ZGa ùicûûê ‘ùa÷¾a-@_eû]ú’ Kêjû~ûGö _âZa ò ´
ò -^ûcûbûi
I _âZòaò´-bûaûbûi @ûgâd KeòQ«ò ùaûfò ùicûûê ùa÷¾aûbûi Kêjû~ûA
_ûe«û, Kò«ê @Zý« @_eû]agZü ùicûù^ ‘ùa÷¾a’ ^ûc _ûAñ ù~ûMý ^
ùjûA Êdõ _é[Kþ ùjûA_Wÿ«òö
aòRd—_âùbû! Ké_û Keò gê¡^ûce flY @ûC UòKòG ÆÁ Keò
Kjòùf @ûùc bfeìù_ aêSò_ûe«êö
aûaûRú—@^ýûbòkûhòZûeê ejòZ I mû^-Kcðû\ò\ßûeû @^ûaéZ,
@^êKìk-bûae ijòZ ‘^ûc’ Kùf gê¡^ûc jêGö ^ûce Pò^àd bûaKê ÆÁ
C\òZ Keò _ecû^¦ @^êba Keòaûe @bòkûh @^ýûbòkûh ^êùjñö Zûjû
aýZúZ ^ûc\ßûeû _û_ld Kò´û ùcûlfûb @û\ò ù~ùZ_âKûe aûi^û @Qò,
~òG gâ¡û_ìaðK bMaûû @yûð-cì©òðKê jeò cù^Keò _ìRû Ke«ò, Kò«ê jeòu
(1)
bq I @^ý Rúauê Z\î_ _ìRû Ke«ò ^ûjó, ùi _âûKéZ (@ûe²bqòK=~ûjûe bqò

@ûe¸ ùjûAQò) @[ðûZþ K^òÂ bqö
ùi iaê jó ‘@^ýûbòkûh’ö @^ýûbòkûh ejòùf ^ûc gê¡ jêG ^ûjóö mû^-
Kcð-ù~ûMû\òe ùPÁûeê I ùijò-ùijò aòhdK @aû«e `kKûc^ûeê ejòZ
^ ùjùf ‘gê¡^ûc’ jêG ^ûjóö _âZòKìk-bûaKê jé\deê \ìe Keò ^ûce
ùKak @^êKìk _âaé©ò ijòZ Keû~ûC[òaû ^ûcKê ‘gê¡^ûc’ Kêjû~ûGö GA
flY @ûùfûP^û Keò ù\L, ^ûcû_eû]-gì^¥ I ^ûcûbûi-gì^ý (ejòZ)
^ûc jó gê¡^ûcö @ZGa Kkò~êM-_ûa^ûaZûe ùMøeP¦â (gòlûÁKe
ZéZúd ùgæûKùe) KjòQ«ò—
@cû^ò ^ û cû^ù\^ Kú©ð ^ údü i\û jeò ü öö
@[ðûZþ ^òRKê ZéYVûeê c]ý @]òK ^úP cYê[òaû a¥qò, aélVûeê c]¥
@]òK ijò¾ê I ^òR _âZò ùKû÷Yiò _âKûe i¹ûê @ûgû êLò @^ýKê
~[ûù~ûMý i¹û^ ù\C[òaû a¥qò iað\û jeòKú©ð^ Keòaûe @]òKûeúö
aòRd—_âùbû! ^ûcûbûi I ^ûcû_eû] c]ýùe Êeì_Zü K’Y ùb\
@Qò?
aûaûRú—^ûc gê¡ ^ ùjùf Zûjû ^ûcûbûi jêG; ZûjûKê ùKùa
‘^ûcûbûi’ I ùKùa ‘^ûcû_eû]’ Kêjû~ûGö @mZûagZü @[ðûZþ bâc I
_âcû\agZü ^ûce @gê¡ flY ù\LûMùf aû ^ûc @gê¡ ùjùf ZûjûKê
‘^ûcûbûi’ Kêjû~ûGö cûdûaû\-@û\ò-R^òZ ]ì©ðZû, cêcêlû I ùbûMaû‚ûeê
@gê¡ ^ûce C\d ùjùf ZûjûKê ‘^ûcû_eû]’ Kêjû~ûGö _ìaðeê Kjò[òaû
\gUò ^ûcû_eû] ~\ò iek @mZû ùjZê jêG, ùZùa ZûjûKê ‘^ûcûbûi’
Kêjû~ûGö @_eû]-flY \ßûeû flòZ (\êhòZ) ^ ùjfû _~ðý« ^ûcûbûi
aò\ìeòZ ùjûA ‘gê¡^ûc’ ùjaûe @ûgû [ûG; Kò«ê @_eû]-flY \ßûeû
flòZ ùjùf gê¡^ûc ijRùe C\òZ jêG ^ûjóö ^ûcû_eû]-ld_ûAñ
\ò@û~ûA[òaû _¡ZòaýZúZ @^ý ùKû÷Yiò C_ûdùe cwk jêG ^ûjóö
aòRd—^ûcûbûiú aýqò ùKCñ C_ûd Kùf Zûjûe ^ûcûbûi ‘gê¡^ûc’
eìù_ C\òZ ùja?
aûaûRú—gê¡bqu iwùe ejò Zûu @ûù\g I ^òùŸðg @^êiûùe

^ûc Kùf @ZògúNâ gê¡bqòùe eêPò jêG; ùiùZùaùk Ròjßûùe ù~Cñ
^ûc @ûaòbìðZ jê@«ò, Zûjû ‘gê¡^ûc’; Zû iùw iùw ^ûcû_eû]ú aýqòe
iw _eòZ¥ûM _ûAñ ~ZÜ Keòaû @ûagýKö ^ûcû_eû]úu iwùe ejòùf
gê¡^ûc C\òZ jêG ^ûjóö iZþiw jó Rúae cwke GKcûZâ ùjZêö
ùiA[ò_ûAñ _âûùYgße ùMû÷eP¦â i^ûZ^ ùMûÊûcúuê GA C_ù\g
ù\A[òùf ù~ iZþiw jó bqòe cìkö GYê ù~ûhòZþiw I @bqiw
iaðùZûbûùa Z¥ûM Keò iZþiwùe ejò Ké¾^ûc Keö(2)
aòRd—_âùbû! ùZùa K’Y MéjòYú (^òR Èú)e iw ZýûM ^ Kùf
gê¡^ûc C\òZ ùja ^ûjó?
aûaûRú—Èú-iw-ZýûM K©ðaý; MéjiÚ ùa÷¾a aòaûjòZû Èú ijòZ
@^ûiqbûùa ùa÷¾a-iõiûe icé¡ò Ke«ò; ZûKê ‘Èú-iw’ Kêjû~ûG ^ûjóö
Èú _âZò _êeêhe @ûiqò Gaõ _êeêh _âZò Èúe @ûiqò jó ‘Èú (ù~ûhòZ¨) iw’ö
ùiA @ûiqòKê Z¥ûM Keò MéjiÚ-ùfûK gê¡ Ké¾^ûc @^êgúk^ \ßûeû _ec-
_êeêhû[ð _ûA_ûe«òö
aòRd—_âùbû! ^ûcûbûi ùKùZ_âKûe?
aûaûRú—gâúc\þbûMaZùe Pûeò_âKûe ^ûcûbûi Kêjû~ûAQòò—
iûùuZýõ _ûeòjûiýõ aû ùÉûbõ ùjk^ùca aûö
ùa÷ K ê Y × ^ ûcMâ j YcùghûNjeõ aò \ ê ü öö (3)
(bû. 6/2/14)
(2)
Ké¾bqò-R^àcìk jd iû]êiõMö Ké¾ù_âc Rù^à ùZùjûñ _ê^ü cêLý @wöö
@iZþiwZýûM GA ùa÷¾a @ûPûeö Èúiwú—GK @iû]ê Ké¾ûbq @ûeöö (ùP÷. P.
c. 22/83-87)
iû]êiw Ké¾bqòR^àe cìk ö _êYò ùiA iû]êiw jó (ùZùjûñ) Ké¾ù_âcR^àùe
cêL¥ @wö ùa÷¾au @ûPeY ùjCQò @iZïwZ¥ûMö @iZ¨ aû @iû]ê \êA_âKûe—
GA \êA_âKûe c]¥eê GK ùjCQò Èúiwú Gaõ @^¥ ùjCQò Ké¾u @bqö
(3)
iùuZ (@^ýKê flý Keò bMa^Üûc CyûeY), _eòjûi (C_jûi_ìaðK
^ûùcûyûeY), ùÉûb (@i¹û^_ìaðK ^ûùcûyûeY) Gaõ ùjkû (@^û\e_ìaðK-
^ûùcûyûeY)—Gjò Pûeò _âKûùe Qûdû^ûcûbûi jêGö _ŠòZcûù^ ùi_eò ^ûcûbûiKê
@ùgh _û_-^ûgK ùaûfò RûY«òö
^ûcZ©ß I i´§Z©ß aòhdùe @^bòm aýqò Pûeò_âKûùe ^ûcûbûi
Ke«ò—ùKjò ùKjò iùuZ\ßûeû, ùKjò ùKjò _eòjûi\ßûeû, ùKjò ùKjò
ùÉûb\ßûeû I ùKjò ùKjò ùjk^ aû @aùjkû\ßûeû ^ûc Ke«òö
aòRd—_âùbû! iûùuZý ^ûcûbûi Kò_eò?
aûaûRú—@^ý aÉêKê flý Keò bMa^Üûc MâjY Kùf, ZûjûKê
‘iûùuZý-^ûcûbûi’ Kêjû~ûGö @Rûcòk céZýê icdùe ^òR _êZâ ^ûeûdYe
^ûc WûKò[òfûö Ké¾u ^ûc c]ý ^ûeûdY ùjûA[òaûeê Zûjûe ‘iûùuZý-
^ûcûbûi’ ùjfû I Zû’e `k ZûKê còkòfûö ùcæz (~a^)cûù^ NêhêeòKê
‘jûeûc’, ‘jûeûc’ Kjò NéYû Ke«òö jûeûc g±ùe ‘jû’ I ‘eûc’ GA
\êAUò _\ [òaûeê ùicûûe c]¥ iûùuZý-^ûcûbûi jêG Gaõ Zû’`kùe
ùicûûê ~c~ªYûeê cêqò còùkö ^ûcûbûiùe cêqò còkòaû iaðgûÈi¹Zö
^ûcûle ijòZ cêKê¦ (cêqò\ûZû bMaû^þ)ue \éXÿ i´§ [òaûeê ^ûcûle
CyûeY \ßûeû cêKê¦u Ægð jêG Gaõ @^ûdûùi cêqò còùkö ajêKÁùe
còkê[òaû aâjàmû^ ^ûcûbûi \ßûeû @Zò ijRùe I aò^û _eògâcùe còùkö
aòRd—_ŠòZ @bòcû^ú cêcêlêcûù^, @Z©ßm ùcæzcûù^ Gaõ
_ecû[ð-aòùeû]ú @iêecûù^ _eòjûi_ìaðK Ké¾^ûc ùÂ cêqò _ûAQ«ò;
Zûjû @ûùc gûÈùe @ù^KiÚû^ùe _ûV KeòQê; ùÉûb_ìaðK ^ûcMâjY
Kò_eò jêG Zûjû Kêj«êö
aûaûRú—@^ýe Ké¾^ûcùe aû]û ù\aûùaùk @i¹û^_ìaðK ù~Cñ
^ûc CyûeòZ jêG, ZûjûKê ‘ùÉûb’ Kêjû~ûGö RùY gê¡ùa÷¾a jeò^ûc
KeêQ«ò; ùiZòKòùaùk RùY _ûhŠ @ûiò K\~ðý cêLbwú Keò Kjòfû, “jA
ùj! Zêc jeò I ùKÁ (Ké¾) iaêKòQò Keòù\ùa?”—Gjû jó ùÉûbe
C\ûjeYö ùijò ùÉûb-^ûc \ßûeû c]ý cêqò còkò_ûùe—^ûcûlee G_eò
ÊûbûaòK ak @Qòö
aòRd—ùjkû-^ûcûbûi KûjûKê Kêjû~ûG?
aûaûRú—@^û\e _ìaðK ^ûcMâjY KeòaûKê ‘ùjkû-^ûcûbûi’
Kêjû~ûGö _âbûiLŠùe @^û\e_ìaðK ^ûc ùâû \ßûeû iõiûeeê C¡ûe
còkò[òaû K[û Kêjû~ûAQò—
c]ê e c]ê e ùcZ^à w kõ cwkû^ûõ
iKk^ò M cafä ú iZþ ` kõ Pò Z þ Ê eì _ cþ ö
iKé \ _ò _eòMúZõ gâ¡ dû ùjkdû aû
bé M ê a e êcûZâ õ ZûeùdZþ Ké ¾ ^ûcöö (4)
GA ùgæûKùe ‘gâ¡dû’ g±e @[ð @û\ee ijòZ I ‘ùjkdû’ g±e
@[ð @^û\e ijòZö ‘êcûZâõ ZûeùdZþ’—Gjò aûKýe Zû_ô~ðý ùjCQò,
Ké¾^ûc ~a^ (ùcæz) _~ð¥« c]ý cêqò\ûdK, Gjû aêSòaûKê ùjaö
aòRd—ùjkû_ìaðK ^ûc Keòaû K’Y ^ûcû_eû] ^êùjñ?
aûaûRú—RûYògêYò @iZþ CùŸgýùe ]ì©ðZû _ìaðK ^ûcùe @aùjkû
Kùf Zûjû ‘@_eû]’ jêG; @mZûùe @aùjkû ùjùf Zûjû ‘^ûcûbûi’
jêGö
aòRd—^ûcûbûi \ßûeû ùKCñ ùKCñ `k còùk I ùKCñ ùKCñ `k
còùk ^ûjó?
aûaûRú—^ûcûbûi \ßûeû bêqò (iaê_âKûe ùbû÷ZòK ùbûM-iêL), cêqò
I @Áiò¡ò I Zûe @«MðZ iaê `k còkò[ûG; Kò«ê Ké¾ù_âceì_K
_ec_êeêhû[ð còùk ^ûjóö ^ûcûbûiú aýqò ~\ò @iZþiw QûWÿò ^òe«e
gê¡bqu iw Kùe Gaõ Zûu C_ù\gcû^Kê ^òdcòZ bûùa _ûùk, ùZùa
gúNâ c]ýc-ùa÷¾a ùjûA _ûùeö Zjêñ ùi gê¡bqò _ûA gê¡^ûce _âbûaùe
ù_âc _ûGö
aòRd—_âùbû! RMZùe ajêZ ùa÷¾aûbûi a¥qò ùa÷¾a-PòjÜ
]ûeY Keò ^òe«e ^ûcûbûi Keò[û«ò; Kò«ê ajêZ \ò^ _~ðý« ^ûc Keò
c]¥ ùicûù^ Ké¾ù_âc _û@û«ò ^ûjó KûjóKò?
aûaûRú—bqûbûi (ùa÷¾aûbûi) iû]K gê¡-bqò _ûAaûKê ù~ûMý
ùjùf c]ý @^^ý bqòe @bûaeê ~ûjûKê ZûjûKê (gê¡ùa÷¾a-]cðe
aòùeû]ú cûdûaû\ú @û\òuê c]¥) iû]ê cYò Zûjûe iw-ù\ûh`kùe
ùj béMa
(4)
ê e! GA Ké¾^ûc c]êeVûeê c]ý iêc]êe, iaê cwke c]ý cwkÊeì_
Z[û iKk gîZò (ùa\ eì_K) fZòKûe iêc]êe _eò_Kß `kö Gjû PòZ¨Êeì_; GA
^ûcKê gâ¡ûùe @[aû @aùjkûùe [ùe c]¥ Kú©ð^ Keòù\ùf ùi c^êhý-cûZâKê
(~a^ ùcæz _~ð¥«) C¡ûe Keò\ò@«òö
gê¡ùa÷¾au _âZò @_eû]ú ùjûA _ùWÿ Gaõ ^òR bRù^û^ÜZòe _[Kê
@aùeû] Keò\òGö ùiA iw\ßûeû Cq iû]K cûdûaû\ @û\ò @_iò¡û«ùe
@a^Z ùjûA I gê¡bqò Vûeê Kâcgü \ìùeA ~ûA Kâcgü @_eû]ú
ùgâYúbêq ùjûA~ûGö ~\ò _ìað iêKéZò _âak ùjûA @iZ¨-iweê QWÿûA
ZûKê iZ¨-iwùe C_iÚòZ KeûG, ùZùa ~ûA Zû’e gê¡ùa÷¾aZû fûb
jêGö
aòRd—_âùbû! ^ûcû_eû]e `k K’Y?
aûaûRú—_û*_âKûe _û_Kê(5) ùKûUòMêY Kùf ù~Cñ _û_eûgò jêG
^ûcû_eû] Zû’ Vûeê c]¥ @]òK bdueö G[òeê ^ûcû_eû]e `k ijRùe
@^êcû^ Keû~ûA_ûùeö
aòRd—_âùbû! ^ûcû_eû]e `k Kò_eò bdue Zûjû cêñ aêSò_ûeòfò;
Kò«ê ^ûcû_eû]ùe ù~Cñ ^ûcûle CyûeòZ jêG Zû’e K’Y ùKû÷Yiò cìfý
^ûjó?
aûaûRú—^ûcû_eû]ú a¥qò ù~Cñ `k Kûc^û Keò ^ûc CyûeY
Kùe, ‘^ûc’ ZûKê ùijò `k \ò@«ò, Kò«ê Ké¾ù_âceì_K (ùgâÂ) `k ùKùb
\ò@«ò ^ûjóö Zû iùw iùw a¥qòKê ^ûcû_eû]e `k c]ý ùbûMòaûKê
jêGö ^ûcû_eû]ú gVZû_ìaðK ù~Cñ ^ûc Kùe, Zûjûe `k Gjò_eò—
@ù^K icdùe ^ûcû_eû]úe gVZû-gì^ý ^ûc c]ý jêG ~ûjû Zû’e
iêKéZò c]ýùe iõMéjúZ jêG; Kâùc Kâùc ùijò iêKéZò _êÁ ùjùf gê¡^ûc-
_eûdY iû]êu iw còùkö ùijò iû]êu iw`kùe ^ûcû_eû]ú @aògâû«
^ûc MâjY_ìaðK ^ûcû_eû]eê cêqò _ûGö Gjò _âYûkú\ßûeû iê_âZòÂòZ cêcêlê
(cêqòKûcú) cûù^ c]ý Kâcgü jeòbq ùjûAQ«òö
aòRd—bMaûûe ùMûUòG ^ûc ~\ò icÉ_û_jeY _ûAñ ic[ð,
ùZùa @aògâû« ^ûc Keòaûe _âùdûR^ K’Y?
aûaûRú—^ûcû_eû]úcûû Pò© I aýajûe iað\û \ìhòZ; ÊbûaZü
(5)
_*aò] _û_—_ûZK (_Z^KûeK)1, @Zò_ûZK (_êZâa]ìecY @û\ò)2,
C__ûZK (ùMûa]û\ò ) 3, cjû_ûZK (aâ j à j Zýû\ò ) 4 I _â K ú‰ð _ ûZK (ajê a ò ]
lê\â_û_)5ö—(j. b. aò. 12/180) Gjò _âiwùe gâúùP÷Z^ýbûMaZ (c]ý 13/
54) Gaõ gâúk bqòiò¡û« ieÊZú _âbê_û\-KéZ ‘ùMû÷Wÿúd bûhý’ \âÁaýö
ùicûù^ ajòcêðL; iêZeûõ iû]êaýqò aû iû]êaÉê aû iZþKû~ðý _âZò ùicûûe
eêPò ^[ûGö @iZþ _ûZâùe, @iZþ iò¡û«ùe I @iZþ Kû~ðýùe ùicûûe
ù^÷iMðòK eêPò [ûGö @aògâû« ^ûc Kùf @ûC ùi_eò @iZþ-iwùe I
@iZþ-Kû~ðýùe eêPò jêG ^ûjóö @ZGa @iZþ-iw Z¥ûMeê I gê¡ bqu
iw _âbûaeê ^ûc Kâcgü gê¡ ùjûA i\þaòhdùe ak (eêPò) C_ô^Ü Kùeö
aòRd—_âùbû! @û_Yu gâúcêLeê _âaûjòZ gâú^ûc-Z©ße @céZ _âaûj
K‰ð-_[ cû]¥cùe jé\dùe _gò @ûcKê ^ûc-ù_âc-eiùe C^à© KeêQòö
@ûRò @ûùc ^ûc, ^ûcûbûi I ^ûcû_eû]Kê _é[Kþ _é[Kþ Keò RûYò KéZû[ð
ùjfê; Gùa C_iõjûeùe ~ûjû C_ù\g ù\ùa Zûjû gêYòaûKê fûkiû
ùjCQòö
aûaûRú—_ŠòZ RM\û^¦u ‘ù_âcaòa©ðùe’ (7c aòhdùe) GK
C_ù\g @Qò, Zûjû gêY—
@iû]ê i ùw bûA, Ké ¾ ^ûc ^ûjò jdö
(6)
^ûcûle aûjò e ûd aùU, Zaê ^ûc Kbê ^döö

Kbê ^ûcûbûi jd, i\û ^ûc-@_eû]ö
G ia Rû^ò ù a bûA, Ké ¾ bqò e aû]öö
~\ò Keò ù a Ké ¾ ^ûc, iû]ê i w Keö
bê q ò - cê q ò - iò ¡ ò a û‚û \ì ù e _eò j eöö
‘\g @_eû]’ ZýR cû^-@_cû^ö
@^ûiùqý aò h d bê ¬ @ûe fj Ké ¾ ^ûcöö
(6
ùj bûA! cù^ eL, @iû]êcûû iwùe Ké¾^ûc jêG ^ûjó; cêLeê ùKak
^ûcûle jó aûjûùe, gê¡^ûc ^êùjñö ùKùa ùKùa ^ûcûbûi jêG, Kò«ê @^ýùaùk
_âûd ^ûcû_eû] jó jêGö G iaêKê Ké¾bqòe aû]K ùaûfò RûYòaö ~\ò Zêùc gê¡-
Ké¾^ûc KeòaûKê PûjñêQ, ùZùa iû]êiw Ke; bêqò, cêqò, iò¡ò @û\òe Kûc^ûKê \ìeeê
_eòZýûM Ke, \g @_eû]Kê QûWÿ Z[û cûê @ûgû I @_cûê \êüLKê c]ý QûWÿ,
@^ûiq ùjûA @ûagýKZû @^êiûùe aòhdMêWÿòKê ùbûM (MâjY) Keò ^òe«e Ké¾^ûc
Kú©ð^ Ke; Ké¾bqòe @^êKìk aòhdcû^Kê ÊúKûe Ke Z[û Ké¾bqòe _âZòKìk
aòhdcû^Kê aRð^ Keö Kcð, mû^ I ù~ûMe ùPÁûKê Z¥ûM Ke,ÿ Z[û cKðUùa÷eûMýKê
c]ý QûWÿ; Ké¾uê iað\û ^òRe _ûkK I elK ùaûfò RûY; bMaûû PeYùe
Ké ¾ bqò e @^ê K ì f ia Kej ÊúKûeö
Ké ¾ bqò e _â Z ò K ì f ia Ke _eò j ûeöö
mû^-ù~ûMùPÁû QûWÿ @ûe Kcð i wö
cKð U ùa÷ e ûMý ZýR ~ûùZ ù\j-ewöö
Ké ¾ @ûcûd _ûùf, eùl—Rû^ iað K ûfö
@û™^ò ù a\^-ù\÷ ù ^ý Nê P ûI R¬ûföö
iû]ê _ûIdû KÁ aWÿ , Rúùae Rû^ò d ûö
iû]ê - bqeì ù _ Ké ¾ @ûAf ^\údûöö
ùMûeû_\ @ûgâ d Kej aê ¡ ò c û^ö
ùMûeû aA iû]ê M ê e ê ùKaû @ûùQ @û^öö
ùa÷ e ûMú bûA, Mâ û cýK[û ^û gê ^ ò ù a Kûù^ö
Mâ û cýaû©ûð ^û Kjò ù a, ~ùa cò f ò ù a @ûù^öö
Ê_ùÎ ^û Ke, bûA Èú-iõbûhYö
Mé ù j Èú QûWÿ ò d û, bûA, @ûiò @ ûQ a^öö
~\ò Pûj _â Y d eûLò ù Z ùMøeûùwe iù^ö
ùQûU jeò \ ûùie K[û [ûùK ù~^ cù^öö
@û™^òùa\^ I ù\÷^ý @û\òò Q@_âKûe geYûMZòe @ûPeY\ßûeû cûdûeì_K R¬ûkKê

\ìe Keö Rúa_ùl gê¡ iû]êu iw _ûAaû aWÿ KÁ RûYò Êdõ bMaû^þ gâúKé¾ iû]ê I
bq eìù_ ^\òdû (â\ßú_)ùe @aZú‰ð ùjùfö ùi[ò_ûAñ ùj,aê¡òcû^¨¨ _êeêh!
gâúùMû÷eûwu PeYKckKê @ûgâû Ke; Zûu Vûeê @ûC aWÿ iû]ê I Mêeê RMZùe KòG
@Qò?
ùj ùa÷eûMú bûA! Zêùc @^ý aýqòu ijòZ iûlûZþKûe ùjaûùaùk ùKû÷Yiò
Mâûcýaû©ðû Kêj ^ûjó, Kò´û Zûu Vûeê ùKû÷Yiò Mâûcýaû©ðû gêY ^ûjó; Ê_Üùe c]ý Èú-
i¸ûhY Ke ^ûjó, KûeY bMaûû bR^ _ûAñ Zêùc ^òR ÈúKê c]ý Nùe QûWÿò
@ûiòQ; ~\ò ùMû÷eûw cjû_âbêu PeYùe _âYd (_âúZò) eLòaûKê Pûjñ, ùZùa
ùQûUjeò\ûiu K[û (ùQûU jeò\ûiu _âZò cjû_âbêu KùVûe \Še K[û)Kê iað\û
cù^ eLö @Zò aòkûi~êq Êû\òÂ Lû\¥ Lû@ ^ûjó Kò´û C^ÜZcûê aòkûicd aÈ _ò§
^ûjóö jé\dùe iað\û eû]ûKé¾uê ùiaû Keö aWÿ jeò\ûi (^ûcûPû~ðý jeò\ûi VûKêe)u
_eò \òêûZò iað\û cêLùe Ké¾^ûc ù^C[û@ I aé¦ûaê Kê¬a^ùe eû]ûKé¾uê
@ÁKûk~ûK ùiaû Keê[û@ö MéjiÚ I ùa÷eûMú \êjóuê cjû_âbê ùMû÷eeûd KjêQ«ò—
bûf ^û LûAùa, @ûe bûf ^û _eò ù aö
jé \ ùdùZ eû]ûKé ¾ iað \ û ùiaò ù aöö
aW jeò\ûùie ^ýûd Ké¾^ûc afòùa a\ù^ö
@ÁKûf eû]ûKé ¾ ùiaò ù a Kê ¬ aù^öö
Mé j iÚ , ùa÷ e ûMú–\ê ù jñ aùf ùMûeûeûdö
ù\L bûA, ^ûc aò ^ û ù~^ \ò ^ ^ûjò ~ûdöö
ajê - @w iû]ù^, bûA, ^ûjò _â ù dûR^ö
Ké ¾ ^ûcûgâ ù d gê ¡ Kej Rúa^öö
a¡Rúùa Ké _ û Keò , Ké ¾ ùj÷ f ‘^ûc’ö
Kfò R úùa \dû Keò ’ Ké ¾ ùj÷ f ùMøe]ûcöö
GKû« iefbûùa bR ùMøeR^ö
Zùa Z’ _ûAùa bûA, gâ ú Ké ¾ PeYöö
ùMû÷ e R^ iw Ke ùMøeûw afò d ûö
‘jùeKé ¾ ’ ^ûc af ^ûPò d û ^ûPò d ûöö
@Pò ù e _ûAùa bûA, ^ûc-ù_â c ]^ö
~ûjû aò f ûAùZ _â b ê e ^ù\’ G @ûMc^öö
aé¡ aûaûRúu cêLeê RM\û^¦ _ŠòZu ePòZ ‘ù_âcaòa©ð’ Mâ^Úe
C_ù\g gêYò aòRd I aâR^û[ cjûù_âcùe @ûKêk ùjùfö
aûaûRú @ù^KlY @ùPZ^_âûd ejò aòRd I aâR^û[u MkûKê ]eò
Kû¦ò Kû¦ò ^òcÜfòLòZ _\Uò MûAùf—
ù\L bûA! ^ûc aò^û lYKûk c]ý ^Á Ke ^ûjóö ajê-@w iû]^ûe _âùdûR^
^ûjó; ùKak Ké¾^ûce @ûgâd\ßûeû Rúa^Kê gê¡ Keö a¡Rúau C_ùe Ké_û Keò
Ké¾ ^ûceìù_ @aZú‰ð ùjùf; _êYò KkòjZ Rúau C_ùe \dû Keò ùi (Ké¾) ùMû÷e
I ùMû÷e-]ûc eìù_ _âKU ùjûAQ«òö @ZGa GKû« iek bûùa ùMû÷eP¦âu bquê
bR^ (@ûgâd) Ke; ùZùa ~ûA Zêùc gâúKé¾u PeYKckKê _ûAaö ùMû÷eûwu
bqcûûê ùMû÷eûwu _âûYÊeì_ RûYò ^òZý ùicûû iw Ke Gaõ ^éZ¥ Keò Keò
jùeKé¾ ^ûc Kú©ð^ Keö Gjû \ßûeû @Pòùe Zêùc ^ûc-ù_âc]^ _ûAa, ~ûjûKê
aû<òaû _ûAñ gâúùP÷Z^ý cjû_âbêue ^\òdûùe @ûMc^ ùjûAQòö
Ké ¾ ^ûc ]ùe KZ akö
aò h d-aûi^û^ùk, ùcûe Pò© i\û Rùk,
eaòZ¯ ceêbìcò icö
K‰ð e §â - _[ \ò d û, jé \ ò cûùS _â ù agò d û,
aeò h d iê ] û @^ê _ cöö
jé \ d jAùZ aùk, Rò j ß û e @ùMâ ù Z Pùk,
g±eì ù _ ^ûùP @^ê l Yö
KùY× ùcûe bùw Êe, @w Kûñù_ [e[e,
iÚ ò e ùj÷ ù Z ^û _ûùe PeYöö
Pùl ]ûeû, ù\ùj Ncð , _ê f Kò Z ia Pcð ,
aò a ‰ð jAf Kùfaeö
cìzðòZ jAf c^, _â k ùde @ûMc^,
bûùa iað ù\j ReReöö
Keò’ GZ C_\âa, Pòù© aùhð iê]û\âa,
ùcûùe Wûùe ù_â ù ce iûMùeö
KòQê ^û aêSòùZ \òf, ùcûùe Z’ aûZêf ùK÷f,
ùcûe Pò © -aò © ia jùeöö
fA^ê @ûgâ d ~ûñ ’ e, ùj^ aýajûe Zûñ’e,
a‰òðùZ ^û _ûeò G iKkö
Ké ¾ ^ûc Azûcd, ~ûùj ~ûùj iêLú jd,
ùiA ùcûe iê ù Le i´köö
ù_â ù ce Kkò K û ^ûc, @nêZ eùie ]ûc,
ùj^ af Keùd _â K ûgö
BhZ aòKiò’ _ê^, ù\Lûd ^ò R eì _ -Mê Y ,
Pò © j’eò fd Ké ¾ -_ûiöö
_ì‰ð aòKgòZ ùj÷dñû, aâùR ùcûùe ~ûG ùf÷dñû,
ù\Lûd ùcûùe Êeì _ -aò k ûiö
ùcûùe iò ¡ -ù\j \ò d û, Ké ¾ _ûùg eûùL Mò d û,
G ù\ùje Kùe iað ^ ûgöö
Ké ¾ ^ûc Pò « ûcYò , @Lò k eùie LYò ,
^ò Z ýcê q gê ¡ eicdö
^ûùce aûfûA ~Z, ia fùd jA jZ,
Zùa ùcûe iê ù Le C\döö
GA ‘^ûc’ Mû^ Keê Keê @]ûeûZò ùjfûö ^ûc Mû^ ùgh ùjaû
_ùe aòRd I aâR^û[ Mêeêù\au @ûmû ùÂ ^ûceiùe aòùbûe ùjûA
NeKê ùèòùfö
öö _*aòõg @]ýûd icû¯ öö
ei-aòPûecìkK
ZéZúd LŠ
402 ùR÷ a ]cð hWÿ a ò õ g
hWÿ a ò õ g @]ýûd
eiaò P ûe @ûe¸
_âûd GKcûi ]eò aòRdKêcûe @^ê_iÚòZö aâR^û[u ùRRú cû'
aâR^û[ I aòRdKêcûeu @bò_âûd RûYò c]¥iÚ-aâûjàY \ßûeû GK iê_ûZâú
iÚòe Kùfö ùiA i´û\ _ûA aòRdKêcûe ^òR bûAKê bYRûe gêbaòaûj-
Kû~ðýùe iûjû~¥ Keòaû _ûAñ aòfß_êÃeòYú-MâûcKê _VûA ù\ùfö gêb-
Kû~ðý gêb\ò^ùe iµ^Ü ùjfûö aòaûje iaêKû~ðý ùgh ùjûA~òaû _ùe
\òù^ aòRdKêcûe @ûiò C_iÚòZ ùjùfö Zûu Pò© _ecû[ð aòhdùe aòùgh
C\äòMÜ [òaû ùjZê ùi @ûC aòhd-K[û (iûõiûeòK Mâûcý K[û, iêL-\êüL
K[û) @ûùfûP^û ^ Keò UòKòG @û^c^û (@^ýc^Ã) ùjûA aiò[û«òö
aâR^û[ Kjòùf—cûcêñ! @ûRòKûfò @û_Yu Pò© KûjòñKò @iÚòe
RYû_WÿêQò? ùcûùZ ùMû_^ùe Kj«êö @û_Yu @ûmû^êiûùe cêñ iõiûe-
a§^ùe aû§ò ùjfòö Gùa @û_Yu cê bûa K’Y, Kj«êö
aòRdKêcûe Kjòùf—aûaû! cêñ [ùe gâú_êeêùhû©c RM^Üû[uê \gð^
Keòaû _ûAñ _êeú ~òaûKê iÚòe KeòQòö KòQò \ò^ _ùe ~ûZâúcûû ijòZ
_êeêùhû©c-]ûcKê ~ûZâû Keòaòö Pûf, ~ûZâû _ìaðeê Mêeêù\au Vûeê @ûmû
(@^êcZò, @ûgòaûð\) ùÂ @ûiòaû ö
ùbûR^ iûeò @_eûjÜ icdùe aâ R ^û[ I aò R d Cbùd
gâúcûdû_êeùe _j*ò gâúk eNê^û[\ûi aûaûRú cjûgduê ^òR c^K[û
RYûA, gâú_êeêùhû©c-~ûZâû _ûAñ @^êcZò cûMòùfö
aûaûRú cjûgd aòùgh @û^¦òZ ùjûA Kjòùf—gâú_êeêùhû©c
ùlZâùe Kûgúcògâu ba^ùe gâúc^þcjû_âbêu Mû\ò @Qòö ùiVûùe Gùa
gâúaùKâgeß _ŠòZu gòhý ùMû_ûkMêeê ùMûÊûcú aòeûRcû^ö Zêùc Zûuê @agý
@]ýûd eiaò P ûe @ûe¸ 403
\gð^ Keòa Gaõ Zûu C_ù\gKê bqò_ìaðK MâjY Keòaö Êeì_ \ûùcû\e
ùMûÊûcúu gòlû iµâZò Zûu KY×ùe jó aò\ýcû^ö
Mêeêù\au @ûmû _ûA \êùjñ @û^¦òZ c^ùe NeKê ùèòùfö
ùèòaû aûUùe aâR^û[ c]ý _êeêùhû©c ]ûc ~òaû _ûAñ aòùgh @ûMâj
_âKûg Keòaûeê aòRdKêcûe @û^¦òZ ùjùfö Cbùd Nùe _j*ò Gjû
RYûAaûeê aâR^û[u _òZûcjú c]ý \êjóu ijòZ ~òaû_ûAñ iÚòe Kùfö
@ûhûX cûiùe _ê e ê ù hû©c ùlZâ ù e gâ ú RM^Ü û [, akb\â I
iêb\âûù\aúu _âiò¡ e[~ûZâû cùjû›a _ûkòZ jêGö ùKak bûeZ ^êùjñ,
icMâ aògße aòbò^Ü _âû«eê @iõLý bq, ]cð_âûY aýqò, gâ¡ûkê R^Zû @ûiò
ùiVûùe C_iÚòZ jê@«òö \ìe\ìeû«eê ~ûZâúcûù^ VòKþ icdùe _êeúùe
_j*òaû _ûAñ, KòQò\ò^ _ìaðeê ~ûZâû @ûe¸ Keò\ò@«òö ùRýÂcûi @ûe¸ ùjC
^ ùjCYê ~ûZâúcûù^ ^òR ^òR Neê aûjûeò _êeêùhû©c ùlZâ @bòcêùL
~ûZâû @ûe¸ Kùfö aâR^û[, aòRdKêcûe I aâR^û[u _òZûcjú c]ý
ùicûû ijòZ ~ûZâû Kùfö KòQò \ò^ Pûfòfû _ùe ùicûù^ \ûñZ^ @ZòKâc
Keò Rùkgßeùe _j*òùfö Kâcgü lúeùPûeû ùMû_ú^û[ \gð^ iûeò
aòeRûùlZâùe _j*òùfö ùiVûùe ^ûbòMdû-Kâòdû ùgh Keò ùa÷ZeYú-
iÜû^ iûeòòaû _ùe KUK ^Meùe _j*ò ùMû_ûkuê (iûlúùMû_ûkuê) \gð^
Kùfö Zû'_ùe GKûcâKû^^ùe fòweûRuêê \gð^ Keò Kâcgü _êeêùhû©c
]ûcùe _j*òùfö ~ûZâúcûù^ ^òR ^òR _Šûu \ßûeû _â\© aiûNùe
ejòùfö
aòRdKêcûe, aâR^û[ I Zûu cûZûcjú jePŠú iûjúùe ejòùfö
ùicûù^ eúZòcZ (^òdc_ìaK ð ) Zú[ð_eòKcâ Y, icê\-â iÜû^, gâúRM^Üû[\gð^,
_*Zú[ð\gð^ I cjû_âiû\ùia^ @û\ò KeòaûKê fûMòùfö Zò^ò-Pûeò \ò^
_ùe aòRdKêcûe I aâR^û[ gâúc¦òeùe gâúc^àjû_âbêu gâúaòMâj, Zûu
PeYPòjÜ Gaõ @wêkòPòjÜ @û\ò \gð^ Kùfö (gâúùP÷Z^ý cjû_âbê RM^Üû[uê
\gð^ Kfûùaùk ù_âcùe aòjßk ùjûA _Wÿê[òùfö Zûu @ûLòeê @âeZ
@gî]ûeû _âaûjòZ ùjC[òfûö Zûu PeYÆgðùe _[ecû^ c]ý Zekò
~ûC[òfû, `kùe ùi[ôùe Zûue PeY PòjÜ @uòZ ùjC~ûC[ôfû; cjû_âbê
ù~Cñ É¸Kê @ûgâû Keò QòWÿû ùjC[òùf, ùiA É¸ c]ý ù_âcùe Zekò
~ûC[òfû Gaõ ùi[òùe cjû_âbêu jÉ-@wêkòe PòjÜ ejò~ûC[òfû; ùijò
PòjÜ @ûRò c]ý gâúc¦òeùe aòeûRcû^ @Qò)ö ùijò PòjÜcû^ ù\Lò aòRd I
aâR^û[ cjûù_âcùe aòjßk ùjûA _Wÿòùf Gaõ ùijò ^òŸòðÁ \ò^ ùicûù^
Kûgúcògâu ba^ùe C_iÚòZ ùjùfö ùiVûùe _KÑû _âÉe^òcòðZ Méjc]ýùe
M¸úeû I Zû' c]ýùe cjû_âbêu \ßûeû aýajéZ _û\êKû (KVC) @û\òKê
\gð^ Kùfö GK _ûLùe gâúeû]ûKû« cV I @^ý _ûLùe ùMû_ûkMêeê
ùMûÊûcúu @ûi^-Neö aòRd I aâR^û[ ù_âcû^¦ùe M\þM\ ùjûA
ùMû_ûkMêeê ùMûÊûcúu PeYùe \ŠaZ _âYûc Kùfö ùMû_ûkMêeê
ùMûÊûcú \êjóu aò^câ bûa ù\Lò _âi^Ü Pò©ùe \êjóuê @ûfòw^ Keò _ûLùe
aiûAùf, Gaõ “Zêccûûe _eòPd K’Y” _Pûeòùfö aòRd I aâR^û[
^òR ^òR _eòPd ù\ùf; Zûjû gêYò MêeêùMûÊûcúu @ûLòeê Se Se ùjûA
@gî]ûeû ajòaûKê fûMòfûö gâúâ\ßú_-]ûce ^ûc gêYò MêeêùMûÊûcú
Kjòùf—“]ûcaûiúuê \gð^ Keò @ûRò cêñ ]^ý ùjfòö” Gùa Kêj,
gâúcûdû_êeùe eNê^û[ \ûi I ùMûeûPû¦þ \ûi _âbéZò ùa÷¾acûù^ Kò_eò
@Q«ò? @ûjû! eNê^û[ \ûiu K[û cù^ _Wÿòùf, ùcû gòlûMêeê gâú\ûi
ùMûÊûcúu K[û cù^ _ùWÿö Gjû bòZùe MêeêùMûÊûcú ^òR gòhý ]ýû^P¦âuê
WûKò Kjòùf, @ûRò GA cjû™û \êùjñ GVûùe _âiû\ _ûAùaö ]ýû^P¦â
aâR^û[ I aòRdKêcûeuê ùÂ ^òR _âùKûÂùe aiûA ~ZÜ_ìaðK _âiû\
Lê@ûAùfö cjû_âiû\ _ûAaû _ùe Zò^òRYu c]ýùe @ù^K Kù[û_K[^
ùjfûö aòRdKêcûeu gâúc\þbûMaZùe @Mû] _ûŠòZý I aâR^û[ue icÉ
gûÈùe aòùgh mû^ [òaû RûYò, ]ýû^P¦â ùMûÊûcú ajêZ @û^¦òZ ùjùf
Gaõ MêeêùMûÊûcúuê Zûjû RYûAùfö MêeêùMûÊûcú i«êÁ ùjûA Kjòùf—
Zêùc \êARY ùcûe jé\de ]^; Zêùc ù~ùZ\ò^ _êeêùhû©c ]ûcùe
ejòa, ùiùZ\ò^ ùcûùZ \gð^ ù\C[òaö
aòRdKêcûe I aâR^û[ Kjòùf—_âbê, gâúcûdû_êee eNê^û[\ûi
aûaûRú cjûgd @ûc \êju ó ê @ùgh Ké_û KeòQ«ò Gaõ @û_Yu Vûeê C_ù\g
ùâûKê @ûmû (@ûù\g) ù\AQ«òö
MêeêùMûÊûcú Kjòùf,—eNê^û[\ûi aûaûRú _ec _ŠòZ; ùi ù~Cñ
C_ù\g ù\AQ«ò, ZûKê ~ZÜ_a ì K
ð _ûk^ Keö ~\ò @ûC KòQò @]òK RûYòaûKê
Azû jêG, ùZùa Kûfò c]ýûjÜ-]ì_ (@ûeZú) _ùe GAVò _âiû\ _ûA ùcûùZ
_Pûeòaö MêeêùMûÊûcúu @ûmû _ûA \êùjñ jePŠú iûjò ùèò @ûiòùfö
Zû' _e\ò^ aòRdKêcûe I aâR^û[ ^ò¡ûðeòZ icdùe gâúeû]ûKû«
cVùe _j*òùfö _âiû\ _ûA iûeò MêeêùMûÊûcúu PeYùe ^òùa\^
Kùf—_âùbû, @ûùc eiZ©ß RûYòaûKê PûjêñQêö @û_Yu cêLeê Ké¾bqò-
ei aòhdùe gêYòùf @ûùc PeòZû[ð (KéZû[ð) ùjaêö @û_Y gâú^òcû^¦-
iµâ\ûdùe, gâúc^àjû_âbêu iÚû^ùe I Êeì_ ùMûÊûcúu MŸúùe RM\þMêeê
eìù_ aòeûRcû^ö @û_Yu cêLeê eiZ©ß gêYò @ûce ~ûjûKòQò _ûŠòZý @Qò,
Zûjû i`k ùjCö ùMû_ûkMêeê ùMûÊûcú ^òRð^ùe G_eò C_~êq (ù~ûMý)
gòhýuê _ûA aòùgh @û^¦òZ ùjûA Kjòùf—
~òG Ké_û_ìaðK gâúâ\ßú_ cûdû_êeùe @aZú‰ð ùjûA ùMû÷Wÿúd I
IWâúd (C}kaûiú) cûûê @û™iûZþ KeòQ«ò, ùiA gPú^¦^ ùMû÷ejeò,
^òcûAñ _ŠòZ @ûc cwk aò]û^ Ke«êö ~òG c]êeeiùe ùia^ \ßûeû
gâúc^þ cjû_âbêuê ^òe«e @û^¦ \ò@«ò, ùiA Êeì_ ùMûÊûcú @ûc jé\dùe
ÇêeòZ jê@«êö ~ûjûu ^éZýùe cjû_âbê GKû« agúbìZ [òùf Gaõ ~òG
Ké_û Keò ù\aû^¦ _ŠòZuê ùgû]^ Keò[òùf, ùiA aùKâgße _ŠòZ
Zêc\êjóu cwk aò]û^ Ke«êö
ei GK @Zêk^úd Z©ß; Gjû iûlûZþ _eaâjàu fúkûaòkûieì_K
Pù¦âû\dÊeì_ö Ké¾bqò aògê¡ ùjûA Kâòdûgúk ùjùf Zû'Kê "bqòei'
Kêjû~ûGö
aâR^û[—ei K'Y ùMûUòG _ìaðiò¡ Z©ß?
Mêeê ùMûÊûcú—cêñ G _âgÜe C©e ùMûUòG g±ùe ù\A_ûeòaò ^ûjóö
KòQò aòÉûe_ìaðK KjêQò, Zêùc aêSò ^ò@ö Zêùc Mêeêù\au Vûeê ù~Cñ Ké¾-
eZò K[û gêYòQ, Zû'Kê iÚûdòbûa Kêjû~ûGö ùijò iÚûdòbûa iûcMâúcûû \ßûeû
_êÁ ùjùf Ké¾bqòei jêGö
aâR^û[—iÚûdòbûa I iûcMâú K'Y, Zûjû @ûcKê ÆÁ bûùa aêSûA
\ò@«êö @ûùc "bûa' (iÚûdòbûa) aòhd Mêeêù\au Vûeê gêYòQê, Kò«ê Zûjû
iûcMâúcûû ijòZ cògò Kò_eò ei jêG, Zûjû gêYò^ûjêñö
ùMûÊûcú—iû]ûeYZü bûaeì_û bqòKê Ké¾eZò Kêjû~ûGö bqu
_ìaðZ^ I @û]ê^òK iõÄûe \ßûeû Zûjû jé\dùe C\òZ jêG Gaõ Êdõ @û^¦-
Êeì_û ùjùf c]ý eiûaiÚûKê @û™iûZ¨ Kùe (_âû¯ Kùe)ö iûcMâú
Pûeò_K â ûe, ~[û—aòbûa, @^êbûa, iû©ßKò I aýbòPûeú aû iõPûeúö _â[ùc
Gjò iûcMâúMêWòKê aýûLýû KeêQòö eZò-@ûÊû\ê ùjZêKê aòbûa Kêjû~ûG;
Zûjû \êA_âKûe, ~[û—"@ûf´^' I "CŸú_^'ö _êYò @ûf´^ c]ý
\êA_âKûe, ~[û—"aòhd-@ûf´^' I "@ûgâd-@ûf´^'ö ~òG eZòe aòhd
(Ké¾) ùi "aòhd @ûf´^' Gaõ ~òG eZòe @û]ûe aû @ûgâd (bq) ùi
"@ûgââd @ûf´^'ö ~ûjûu jé\dùe eZò [ûG Zûjûuê eZòe @ûgâd I ~ûjûu
_âZò eZò KâòdûaZú jêG Zûuê eZòe aòhd Kêjû~ûGö eZò bqu jé\dùe
@Qò ùaûfò bqcûù^ eZòe @ûgââd I eZò Ké¾u _âZò KâòdûaZú jêG ùaûfò
ùi eZòe aòhdö
aâR^û[—@ûùc aêSò_ûeòfê ù~ @ûf´^ I CŸú_^ ùb\ùe aòbûa
\êA_âKûe; _êYò @ûf´^ c]ý aòhd I @ûgâd ùb\ùe \êA_âKûeö Ké¾
aòhd I bqcûù^ @ûgâdö Gùa RûYòaûKê PûjêñQê, Ké¾ ùKû÷Yiò iÚkùe
eZòe @ûgâd jê@«ò Kò?
MûÊûcú—jñ ùi jê@«òö bqcûù^ Ké¾u _âZò ù~Cñ eZò Ke«ò,
ùi[òùe Ké¾ aòhd I bqcûù^ @ûgâd jê@«ò, _êYò Ké¾ bqcûû _âZò
ù~Cñ eZò Ke«ò, ùi[òùe bqcûù^ aòhd I Ké¾ @ûgâd jê@«òö
aâR^û[—@ûùc gâúKé¾u PChVò_âKûe MêYe aýûLýû Mêeêù\au
^òKUeê gâaY KeòQêö Zûjû aýZúZ Ké¾u i´§ùe ~\ò @ûC KòQò RûYòaûKê
[ûG, Zûjû Kjò\ò@«êêö
ùMûÊûcú—gâúKé¾u Vûùe @LòkMêY [òùf c]ý Zûjû \ßûeKûùe _ì‰ð,
c[êeûùe _ì‰ðZe I ùMûKêkùe _ì‰ðZc eìù_ aò\ýcû^ö Gjò ZûeZcý,
MêY-_âKûge ZûeZcý @^êiûùe iû]òZ (^òŸòðÁ) ùjûAQòö fúkûùb\ùe
gâúKé¾ "]úùeû\û©', "]úefkòZ'. "]úegû«' I "]úùeû¡Z'—GA
Pûeò_âKûe ^ûdK eìù_ _âKûgòZö
aâR^û[—]úùeû\û© Kò_eò I Zûjûe flY K'Y?
ùMûÊûcú—M¸úeZû, aò^dúZû, lcûgúkZû, KeêYZû, @û™gæûNû-
gì^ýZû I Maðgì^¥Zû—GAiaê ]úùeû\û© ^ûdKe flYö GAiaê MêY-
~êq Ké¾uê "]úùeû\û© ^ûdK' Kêjû~ûGö
aâR^û[—]úefkòZ ^ûdK Kò_eò I Zûjûu flY K'Y?
ùMûÊûcú—eiòKZû, â~êaZû, _eòjûi_UêZû I ^ò½ò«Zû @û\ò
]úefkòZ ^ûdKe flYö GAiaê MêY\ßûeû ù_âdiúcûûe agúbìZ
ùjC[òaû gâúKé¾ ]úefkòZ ^ûdKö
aâR^û[—]úegû« ^ûdK Kò_eò I Zûjûu flY K'Y?
ùMûÊûcú—gû«-_âKéZò, ùKægijò¾êZû, aòùaP^û I aò^d @û\ò MêY
(flY) aògòÁ ^ûdK (Ké¾)uê ]úegû« ^ûdK Kêjû~ûGö
aâR^û[—]úùeû¡Z ^ûdK Kò_eò I Zûjûu flY K'Y?
ùMûÊûcú—ùKû÷Yiò ùKû÷Yiò fúkûùb\ùe Ké¾ c›eú (cû›~ýð-~êq),
@juûeú, cûdûaú, ùKâû]ú, P*k I @û™gæûNú (@û™ _âgõiK) ùaûfò _âZúZ
jê@«òö ùiùZùaùk Zûuê ]úùeû¡Z ^ûdK Kêjû~ûGö
aâR^û[—Cq MêYcûû c]ýùe @ù^K MêY _eÆe aòùeû]ú
RYû_WÿêQòö Gjò aòùeû]ú MêYcû^ GKZâ I ~êM_Z¨ Kò_eò ejò_ûe«ò?
ùMûÊûcú—Ké¾ ÊbûaZü iaðZªÊZª I ^òeuêg Hgß~ýðaû^þö
@ZGa Zûu @Pò«ýgqò-_âbûaeê GA aòùeû]ú MêYcû^ ZûuVûùe ~êM_Z¨
I GKZâ ej«òö ~[û, Kìcð _êeûYùe—
@iÚ í k ½û^Yê ù ½÷ a iÚ í ù kû$Yê ù ½÷ a iað Z üö
@a‰ð ü iað Z ü ù_â û qü gýûùcû eqû«ùfûP^üö
Hgß ~ ýð ù ~ûMû\þ b Maû^þ aò e ê ¡ ûù[ûð $ bò ] údùZöö
Z[û_ò ù\ûhü _eùc ù^÷ a ûjû~ð ¥ ü K[*^ö
Mê Y û aò e ê ¡ û @ù_ýùZ icûjû~ýûð ü ic«Züöö (1)
(1)
bMaûû Vûùe aòùeû]ú MêYcû^ GKûùaùk GKZâ @Zò iê¦e bûùa ej«òö
ùi @iÚík I @^Yê ùjûA c]ý iaðZü iÚík I @Yê; icÉ-_âûKéZa‰ð-ejòZ ùjûA c]ý
@_âûKéZ gýûca‰ðaògòÁ I eqû«ùfûP^ ùaûfò gûÈùe Kêjû~ûAQòö Hgß~ýðù~ûM
ùjZê bMaû^þ aòeê¡û[ð ùaûfò @bòjòZ jê@«òö Z[û_ò _eùcgßeu C_ùe ùKû÷Yiò_âKûe
ù\ûh @ûùeû_ Keû~ûA ^ _ûùeö GA MêYcû^ _eÆe aòeê¡ eìù_ _âZúZ ùjC[òùf
c]ý bMaûû Vûùe Zûjû iaê iaðùZûbûùa MêY eìù_ aòùaPòZ ùjùaö
cjûaeûj _êeûYùe—
iùað ^ò Z ýûü gûgß Z û½ ù\jûÉiý _eû™^üö
jûù^û_û\ûêjò Z û ù^÷ a _â K é Z ò R ûü Kß P ò Z þ ö ö
_ecû^¦iù¦ûjû mû^cûZâ û ½ iað Z üö
iùað iað M ê ù Y÷ ü _ì ‰ ð û ü iað ù \ûhaò a Rò ð Z ûüöö (2)
ùa÷¾aZªùe—
@Áû\gcjûù\ûùh÷ ü ejò Z û bMaZ¨ Z ^ê ü ö
iùa÷ ð g ß ~ ð c dú iZý-aò m û^û^¦eê _ ò Y úö (3)
@Áû\g-cjûù\ûh aò¾ê~ûckùe Kêjû~ûAQò—
ùcûjÉ¦â û bâ ù cû eì l eiZû Kûc Cf¨ a Yüö
ùfûfZû c\cû›ù~ð ý ø jò õ iû ùL\_eò g â ù cøö
@iZýõ ùKâ û ] @ûKû„û @ûguû aò g ß a ò b â c üö
aò h cZß õ _eûù_lû ù\ûhû @Áû\ùgû\ò Z ûö (4)
bMaZþ @aZûecûû Vûùe GA MêYcû^ iò¡, Z[û @aZûeú Ké¾u
Vûùe Gjò MêYcû^ _eciò¡ö Gjû aýZúZ Ké¾uVûùe ùgûbû, aòkûi,
cû]ê~ýð, cûwfý, ùiÚ÷~ýð, ùZR, fûkòZ¥ I J\û~ýð—GA @ûVUò ù_û÷eêh-
iìPK MêY @Qòö ^úP (\ú^-\eò\â) cûû _âZò \dû, icÆ¡ðú _âZò Æ¡ûð,
ùgû÷~ýð, C›ûj, \lZû I iZý_âKûg-iÚkùe ùgûbû flòZ jêGö M¸úeMZò,
(2)
ùiA _ecû™ûu iaê ù\j aû Êeì_ ^òZ¥ (_âûKéZ geúe bkò _eòa©ð^gúk
^êùjñ), gûgßZ (K\û_ò ^Á jêG ^ûjó)ö _êYò "jû^' (Z¥ûM) I "C_û\û^' (MâjY)—
GA Cbd _âKûe KâòdûejòZ @[ðûZ¨ _âûKéZ ù\jKê (Rú‰ð aÈKê) QûWÿòaû _eò bMaû^þ
ù\j _eòZýûM Ke«ò ^ûjóö bMaûû ù\jcû^ K\û_ò _âKéZò-i¸ìZ ^êùjñ @[ûðZþ
ùbû÷ZòK_âKéZòeê RûZ ^êùjñ—GA ù\jcû^ iaê_âKûùe _ecû^¦-Êeì_, Pò^àd Gaõ
mû^cûZâK; iaê ù\j iaðaò] MêY\ßûeû _ì‰ð I iaðù\ûh\ßûeû aòaRðòZö
(3)
bMaûû Z^ê @Áû\g cjûù\ûheê ejòZ, iað-Hgß~ýð~êq, iZý, aòmû^ I
@û^¦ eì_òYúö
(4)
ùcûj 1, @ûkiý 2, bâc 3, eìleiZß 4, KûùcûMâZû 5, Pû*fý (P*kZû) 6, c\
7
, cû›~ðý 8, jòõiû 9, ùL\ 10, _eògcâ 11, @iZý 12, ùKâû] 13, @ûKû„û 14, @ûguû 15,
RM\þbâc 16, aòhcZß 17 I _eûù_lû (@^ý C_ùe ^òbðegúk ùjaû) 18—GA
@Ve_âKûe "ù\ûh' Kêjû~ûAQòö
]úeaúlY I ijûiýaûKý \ßûeû aòkûi flòZ jêGö ùPÁû @û\òe ÆéjYúdZû
iÚkùe cû]ê~ðý flòZ jêGö iûeûRMZe aògßûiiÚkùe cûwfý flòZ jêGö
Kû~ðýeê aòPkòZ ^ ùjaûe ^ûc ùiÚ÷~ðýö iaêPò©e @aMûjòZße ^ûc ùZRö
_âPêe géwûeùPÁûKê fûkòZ¥ Kêjû~ûGö @û™ic_ðY \ßûeû J\û~ðý flòZ
jêGö Ké¾ ^ûdKgòùeûcYò, @ZGa iû]ûeY fúkûùe MMð @û\ò Ehò
]cði´§ùe, ~ê~ê]û^ @û\ò lZâòd ~ê¡i´§ùe I C¡aû\ò cªú cªYûùe
Zûu ijûdKeìù_ Kú©òðZ ùjûAQ«òö
aâR^û[—Ké¾u ei^ûdKZß i´§ùe ~ù[Á gòlû _ûAfê; Gùa
eùiû_ù~ûMú aòbûa-@«MðZ Ké¾bqcûû K[û Kêj«êö
ùMûÊûcú—ù~Cñcûû @«üKeY Ké¾bûaùe bûaòZ, (eiZ©ß
\éÁòeê) ùiAcûù^ jòñ Ké¾bqö "iZýaûKþ' Vûeê "jâúcû^þ' _~ýð« ù~Cñ 29
Uò aòùghY (MêY) Ké¾u Vûùe @Qò, Zûjû Ké¾bqu Vûùe c]ý @Qòö
aâR^û[—eùiû_ù~ûMú Ké¾bq ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—eùiû_ù~ûMú Ké¾bq iû]K I iò¡ ùb\ùe \êA_âKûeö
aâR^û[—"iû]K' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—~ûjûue Ké¾u Vûùe eZò C_ô^Ü ùjûAQò, Kò«ê icýKþ
eìù_ aòNÜ-^òaé©ò ùjûA^ûjó, ùi_eòò flY~êq bq Ké¾uê iûlûZ¨ Keòaûe
ù~ûMýZû _ûA iû]K ùaûfò _eòKú©òðòZ jê@«ò (b. e. iò. 2/1/276)ö
Bgß ù e Z\]úù^hê ' (5),(gâ ú c\þ bûMaZ 11ö2ö46) ùgæ û Kùe
"Bgß
Kêjû~ûA[òaû c]ýcbq iû]K c]ýùe _eòMYòZö
aâR^û[—_âùbû! "@yð@yðûdûùca jeùd
jeùd' (6), (bû: 11ö2ö47)
ùgæûKùe CŸòÁ (_âûKéZ aû K^òÂ) bq K'Y eiù~ûMý ùjûA_ûeòùa
^ûjó?
ùMûÊûcú—gê ¡ bqu Ké _ ûeê gê ¡ bqò _ûAùf ùi eiù~ûMý
ùjûA_ûeòùa, Zû' ^ùjùf ùi iû]K ùjûA_ûeòùa ^ûjóö aòfßcwku
_eò aýqò jó aÉêZü iû]Kö
(5)
@Ác @]ýûd,^òZý]cð I aýajûe aòhdùe \ò@û~ûA[òaû 4^õ ùgæûK \âÁaýö
(6)
@Ác @]ýûd, ^òZý]cð I iõiûe aòhdùe \ò@û~ûA[òaû 7^õ ùgæûK \âÁaýö
aâR^û[—iò¡bq ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—~ûjûuê ùKû÷Yiò_âKûe ùKæg (\êüL AZýû\ò) @^êbìZ jêG
^ûjó Gaõ ~ûjûue iaê Kâòdû Ké¾ûgâòZ, ùiAcûù^ jó iò¡bq I iað\û
ù_âcùiû÷Lýe @ûÊû\^^òÂö iò¡bq \êA_âKûe, ~[û—"_âû¯iò¡ò' I
"^òZýiò¡'ö
aâR^û[—"_âû¯iò¡ò' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—_â û ¯iò ¡ ò (bq) \ê A _â K ûe, ~[û—"iû]îò ¡ " I
"Ké_ûiò¡'ö
aâR^û[—"^òZýiò¡' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—gâúk eì_ùMûÊûcú ùfLòQ«ò—
@û™ùKûUúMê Y õ Ké ù ¾ ù_â c û^õ _ecõ MZûüö
^ò Z ýû^¦Mê Y ûü iùað ^ò Z ýiò ¡ û cê K ê ¦ aZþ ö ö (7)
_ù\àû©e LŠùe—
~[û ùiøcò Z â ò b eùZø ~[û iõKhð Y û\düö
Z[û ùZù^÷ a Rûdù« ^ò R ùfûKûZþ ~\é z dûöö
_ê ^ ùÉù^÷ a Mz«ò ZZþ _ \õ gûgß Z õ _ecþ ö
^ Kcð a §^õ R^à ùa÷ ¾ aû^û*aò \ ýùZöö (8)
aâR^û[—_âùbû! aòbûae @ûf´^ aêSò_ûeòfò, Gùa CŸú_^
KûjûKê Kêjû~ûG Zûjû aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—~ûjû bûaKê CŸú_^ (CŸú_òZ) KeûG, ZûjûKê CŸú_^
Kêjû~ûG û Ké¾u MêY, ùPÁû, _âiû]^, jûiý, @w-ùiû÷eb, aõgú, géw,
(7)
cêK¦
ê u _eò ù~Cñcûûe MêY ^òZý @û^¦cd, ùiAcûù^ icùÉ jó ^òZýiò¡ö
(ùicûûe cêLý flY ùjCQò), ùicûù^ Ké¾u Vûùe ^òR @ù_lû ùKûUúMêY _ec
ù_âc _ûAQ«òö
(8)
ù~_eò iêcòZâûu _êZâ flàY I (ùK÷ùKdúu _êZâ) beZ Zûu (bMaû^þ
eûcP¦âu)ij ^òRùfûKeê ù\÷aù~ûùM (~\ézdû) R^à ^ò@«ò Gaõ ù~_eò iuhðY
(akeûc) @û\ò Zûueò (bMaû^þ Ké¾u) ij ùijò_eò R^à ^ò@«ò Gaõ _êYò Zûueò ij
(eûcu ij aû Ké¾u ij) ùiA _ec gûgßZ_\Kê (iûùKZ ùa÷KêŒKê aû ùMûùfûK
ùa÷KêŒKê) _ec]ûcKê ~û@û«ò,—(GYê) ùa÷¾acûûe Kcða§^ (Kcð\ßûeû ~ûjû
aûù§ ùiA) R^à ^ûjóö
^ì_êe, gv, _\PòjÜ, ùlZâ, Zêkiú, bq I jeòaûie @û\ò Kûk—GA
iaê "CŸú_^'û KûdòK, aûPòK I cûîòK ùb\ùe Ké¾u MêY Zò^ò_âKûeö
KûdòKMêY c]ýùe adi GK _â]û^ MêYö adi Zò^ò_âKûe, ~[û—
ùKû÷cûe, ù_û÷MŠ I ùK÷ùgûeö
ùKøcûeõ _*cû±û«õ ù_øMŠõ \gcûa]ò ö
@ûùhûWÿgûy ùK÷ùgûeõ ù~øa^õ iýûZþ ZZü _ecþöö(9)
(b. e. iò. \-aò: _â-f: 158)
@û\ý, c]ý I ùgh ùb\ùe ùK÷ùgûe-@aiÚû Zâòaò]ö KûdòKMêY
c]ýùe ùiû÷¦~ýð _â]û^ö @wcûûe ~ù[ûPòZ i^ÜòùagKê "ùiû÷¦~ýð'
Kêjû~ûGö ai^, @kuûe (@ûKkÝ) I cŠ^ @û\òKê _âiû]^ Kêjû~ûGö
gâúKé¾u aõgú Zò^ò_âKûe ~[û—ùaYê, cêefú I aõgúö ùaYê—aûe @wêkò
f´û I @wêÂ (aêXÿû @wêkò) icû^ ùcûUûö G[òùe Q@Uò Qò\â [ûGö
cêefú—\êAjûZ f´û, cêLùe e§â [ûG I PûeòUò Qò\â [ûGö aõgú—
G[òùe @]û @wêkò a¥a]û^ùe ~[ûKâùc @ûVUò Qò\â [ûG, @^¥ _âû«ùe
ù\Xÿ-@wêkò aýa]û^ùe cêLe§â [ûG, gòòùeûbûM Pûeò @wêkò, _êz
Zò^ò@wêkò, icê\ûd ^@Uò e§â~êq iZe-@wêkò f´û ùjûA[ûGö Ké¾u
jûZùe [òaû \lòYûa©ð gve ^ûc "_û*R^ý'ö GAiaê CŸú_^ \ßûeû
CŸú¯ ùjûA bqe eZò Z\úd (Zûjûe) aòhd Ké¾u _âZò KâòdûaZú ùjùf
@ûÊû\^Êeì_û jêG û eZò jó iÚûdú bûa, Zûjû jó ei jêG û @ûMûcú Kûfò GA
icdùe @ûiòùf cêñ @^êbûa @û\ò aêSûA ù\aò û
ùMûÊûcúuVûeê aò\ûd ùÂ eiaòhd Pò«û Keê Keê aòRd I aââR^û[
iò¡aKêk \gð^ Kùfö Zû'_ùe gâúc¦òeùe RM^Üû[uê \gð^ Keò @û^¦òZ
c^ùe aiûNeKê ùèòùf û
öö hWÿaòõg @]ýûd icû¯

icû¯öö
(9)
_û*ahð _~ðý« ùKû÷cûe, \gahð _~ðý« ù_û÷MŠ, (GKû\g Vûeê) ùhûWÿg
ahð _~ðý« ùK÷ùgûe I Zûjû _ùe ù~û÷a^ aòjòZ jêGö
412 ùR÷ a ]cð i¯aò õ g
i¯aò õ g @]ýûd
ei aò·e
_e\ò^ c]ýûjÜ-]ì_ (@ûeZú) _ùe eiZ©ß-_ò_ûiê aâR^û[ I
aò R dKê c ûe \ê ù jñ _â i û\ _ûA eû]ûKû« cVùe C_iÚ ò Z ùjùfö
ùMû_ûkMêeê ùMûÊûcú _âiû\ _ûA ùiA Ròmûiê \êjóuê @ù_lû Keê[òùfö
]ýû^P¦â ùMûÊûcú Zûu ^òKUùe aiò "C_ûi^û-_¡Zò' ùfLê[òùfö
MêeêùMûÊûcúu \gð^ @Zúa @_ìað [òfûö i^Üýûi ùag, K_ûkùe D¡ßð_êŠâ
ZòkK, iaûðwùe jeò^ûcûle, Mkù\gùe ùcûUû-ùcûUû ·eòKY×ò
Zêkiúcûkû, jûZùe R_cûkû, Plê\ßðd ]ýû^ûùagùe @¡ðcê\âòZ I
ùaùkùaùk @gî]ûeû \ßûeû iêùgûbòZ, cSòcSòùe jû ùMû÷eûw! jû
^òZýû^¦! Gjò_eò WûKò Kâ¦êZ, Kò*òZ¨ iÚík geúe, C{ßk gýûca‰ð,
K\kú-_Uùe C_aòÁ, @Ì \ìeùe KûVe _û\êêKû\ßd, ^òKUùe Rk_ì‰ð
Keu (hùXÿA_ûZâ)ö GA @nêZ ùgûbû ù\Lò aòRdKêcûe I aâR^û[u
jé\dùe @bìZ_ìað gâ¡û C\òZ ùjfûö aòRdKêcûe I aâR^û[ue
ajêgûÈùe @bòmZû, i\þùa÷¾aZû I â\ßú_-aûiòZû AZýû\ò ùKùZûUò
MêY ù\Lò cVe @]òaûiúcûù^ \êju ó ê ajêZ @û\e-~ZÜ Ke«òö \êùjñ iûÁûw
\ŠaZþ _âYûc Keù« MêeêùMûÊûcú \êARYuê iû\ùe @ûfòw^ Keò _ûLùe
aiûAùfö C_~êq icd ù\Lò aâR^û[ I aòRdKêcûe aò^câZûe ij
ei-_âiw CVûAùfö MêeêùMûÊûcú ~^ô_ìaðK Kjòùf—"@ûRò ZêcKê
@^êbûa @û\ò aêSûA eiZ©ßùe _âùag KeûAaòö aòbûa, @^êbûa, iû©ßòK
I aýbò·eú—GA ·eò_âKûe iûcMâú c]ýeê, MZKûfò aòbûaKê aêSûAQòö
@ûRò _â[ùc @^êbûa aýûLýû KeêQò, GKûMâ Pò©ùe gêYö ~ûjûVûùe I
~ûjû\ßûeû eZò aòbûaòZ jêG ZûjûKê aòbûa Kj«òö ~ûjû ~ûjû \ßûeû eZòe
@aùaû]K (eZòKê ùaû] KeûC[òaû) Pò©iÚ bûae @^êbìZò jêG, ùiAiaê
@]ýûd ei aò · e 413
"C\þbûÊe' ^ûcK flYcûûê @^êbûa Kêjû~ûGö (@^ý g±ùe Pò©e
bûaKê _âKûg Keê[òaû KUûl, ùeûcû* AZýû\ò ùPÁûKê @^êbûa Kêjû~ûGö)
Zûjû aûjýaòKûe _eò _âKûgòZ ùjùf c]ý Pò©iÚ bûae @aùaû]Kö ^éZý,
aòfêY×^ (bêcò C_ùe MWÿûMWÿò ~òaû), Mû^, ùKâûg^ (Cy Êeùe Pò}ûe
aû Kâ¦^), MûZâ-ùcûU^ (geúe ùcûWÿòaû), jêuûe, Ré¸Y (jûA), \úNðgßûi,
ùfûKûù_lû-ZýûM (ùfûùK K'Y Kjòùa ùi K[û Pò«û ^ Keòaû),
fûkùaûjòaû, @…jûiý, Nì‰ûð I jòKÑû AZýû\ò aûjý aòKûe\ßûeû Pò©e
bûaiaê _âKûg _ûGö
aâR^û[—GA aûjý aòKûecû^ @û«eòK iÚûdòbûae ei-@ûÊû\^Kê
Kò_eò _êÁò Kùe? @«jéð\dùe ei @ûÊû\òZ ùjùf @^êbûacû^
aûjýgeúeùe _âKûg _û@û«ò; @ZGa Gcûù^ Êdõ _é[Kþ iûcMâú Kò_eò?
ùMûÊûcú—aûaû! Zêùc ~[û[ð ^ýûdgûÈ _XÿòQ; Zêc _eò iìlà _âgÜ
_Pûeòaû aýqò @ûRò _~ýð« cêñ ù\Lò^ûjóö gâúk _ŠòZ ùMûÊûcú (gâúaùKâgße
_ŠòZ)u ^òKUeê eiZ©ß @]ýd^ ùaùk ùcû c^ùe c]ý G_eò aòZKð
CVò[f ò û; Mêeùê \au Ké_ûeê ùijò iù¦j \ìe ùjûA[òfûö Gjûe MìXÿ Zû_ô~ýð
ùjCQò, gê¡i©ßùe [òaû Pò©e Kâòdû aòbûaòZ ùjùf, ùi[òùe GK ÊûbûaòK
ùa÷PòZâý C\òZ jêG, Zûjû Pò©Kê aòbò^Ü_âKûùe CZþ`êfäòZ Kùeö Pò©
CZþ`êfäòZ ùjùf geúeùe Zûjûe aòKûe _âKûg _ûGö ùiA aûjý-
aòKûeKê CnûÊe Kj«òö ùiA aòKûecû^ (^éZý @û\ò) ajêaò], ~[û—
Pò© ^éZý Kùf geúe ^éZý Kùe, Pò© Mû^ Kùf Ròjßû Mû^ Kùe AZýû\ò,
Gjò_eòò RûYòaö C\þbûÊe Kâòdû ù~ cìkKâòdû Zûjû ^êùjñ, Pò©e aòbûaKê
ù_ûhY Keê[òaû @^êbûa CnûÊe eìù_ ù\jùe aýû¯ jêGö Pò©iÚ
iÚûdòbûa aòbûa \ßûeû aòbûaòZ ùjaûcûùZâ Pò©e \ßòZúd Kâòdû @^êbûa
eìù_ Kû~ýð Kùeö @ZGa @^êbûa GK _é[Kþ iûcMâú; Zûjû MúZ, Ré¸Y
@û\ò \ßûeû _âKûgòZ ùjùf Zû'Kê "gúZ¨' Kêjû~ûG Gaõ ^éZý @û\ò \ßûeû
_â K ûgò Z ùjùf, Zû'Kê "ùl_Y' Kê j û~ûGö geúeùe CZþ ` ê f ä Z û,
eùqû\þMc, @iÚòi§ò-aòùdûM, i§òKhðY @û\ò ùKùZûUò @^êbûa-flY @Zò
aòek ù\LòaûKê còùkö _âûùYgße ^òcû^¦u KìcûðKûe _âbéZò @Zýû½~ýð
@^êbûacû^ iû]K-bqVûùe i¸a ^êùjñö
MêeêùMûÊûcúu Vûeê GAiaê MìXÿ C_ù\g gêYò aòRd I aâR^û[
ajêicd _~ýð« Zì¾úõbìZ (ùcû÷^, É²úbìZ) ejòaû _ùe Zûu PeY]ìkòKê
cÉKùe fMûA _êYò _Pûeòùf,—_âùbû! iû©ßòK-aòKûe KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—Ké¾i´§ú ùKû÷Yiò bûa\ßûeû Pò© iûlûZþ eìù_ @[aû KòQò
aýa]û^ùe @ûKâû« (aòbûaòZ) ùjùf, ùijò Pò©Kê "i©ß' Kêjû~ûG, ùiA
i©ßeê C_ô^Ü bûaKê "iû©ßòKbûa' Kêjû~ûG; Zûjû iÜòMÛ, \òMÛ I eìl ùb\ùe
Zâa
ò ]ò ö
aâR^û[—iÜòMÛ-iû©ßòKbûa KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—iÜòMÛ iû©ßòKbûa cêLý I ùMû÷Y ùb\ùe \êA_âKûeö iûlûZþ
Ké¾i´§ú cêLýeZò Pòò©Kê @ûKâcY (aòbûaòZ) Kùf, cêLýiÜòMÛ-iû©ßòKbûa
jêG; É¸, ùÊ\ @û\ò @^êbûa cêLý iû©ßòKbûae @«MðZö Ké¾i´§ò^ú eZò
KòQò aýa]û^ùe ùMû÷Yeì_ùe Pò©Kê @ûKâcY Kùf, Zûjû ùMû÷YiÜòMÛ
iû©ßòKbûa jêGö ùa÷a‰ð¥ I Êeùb\ GA \êAUò ùMû÷YiÜòMÛ-iû©ßòK bûaö
cêLý I ùMû÷YeZòe Kâòdû aýZúZ @^ý ùKû÷Yiò bûa Pò©Kê @ûKâcY Kùf
(ùiVûùe) eZò e @^ê M ûcú "\ò M Û - iû©ß ò K bûa' C\ò Z jê G ; Kµ jó
\òMiÛ û©ßKò bûaö Ké¾u c]êe I @û½~ýðR^K aû©ðû (fúkûK[û) gêYò eZòg^ì ý
aýqòu Vûùe ùKùa ùKùa aòiàdR^òZ @û^¦ C_ô^Ü jêG, ZûjûKê "eìl
iû©ßòKbûa' Kêjû~ûG; ùeûcû* jó eìl iû©ßòKbûaö
aâR^û[—iû©ßòKbûa Kò_eò C\òZ jêG?
ùMûÊûcú—iû]Ke Pò© i©ßbûa ijòZ GKZû fûb Keò ^òRKê
_âûYVûùe ic_ðY Kùf, _âûY aòKûe~êq ùjûA geúeùe ~ù[Á ùlûb
C_ô^Ü Kùe; ùZYê É¸ @û\ò aòKûe (iû©ßòK bûa) C\òZ jêGö
aâR^û[—iû©ßòKaòKûe ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—É¸, ùÊ\, ùeûcû*, Êeùb\, ùa_[ê (Kµ), ùa÷a‰ð¥,
@gî I _âkd—GA @ûVUò iû©ßòK aòKûeö _âûY @^ý ·eò bìZ (bìcò, Rk,
ùZR I @ûKûg) ijòZ còkòZ ùjûA _*cbìZ eìù_ @aiÚû^ Kùe; _êYò
ùKùa Ê_â]û^ @[ûðZþ aûdê-_â]û^ ùjûA geúeùe aòPeY Kùeö _âûY
bìcòKê @ûgâd Kùf É¸ (RWÿZû) jêG; RkKê @ûgâd Kùf @gî jêG; ùZR
(@MÜò)Kê @ûgâd Kùf ùa÷a‰ð jêG I ùÊ\ aû Ncð flòZ jêG; @ûKûgKê
@ûgâd Kùf _âkd aû cìzûð jêG; _âûY Ê_â]û^ aûdêKê @ûgâd Kùf c¦â,
c]ý I Zúaâ ùb\ùe ùeûcû*, Kµ I Êeùb\—GAiaê aòKûe _âKûg
_ûGö GA @ûV_âKûe aòKûe ajòü (aûjý geúeKê) I @«ü (@«jéð\dKê)
CbdKê ùlûbòZ Keê[òaûeê GjûKê @^êbûa Kêjû~ûG I bûa c]ý Kêjû~ûGö
@^êbûacû^ ùKak ajòaðòùlûbKûeK ùjC[òaûeê ùiMêWÿòKê iû©ßòKbûa
Kêjû~ûG ^ûjòñ; ~[û ^éZýû\ò icdùe i©ßeê C_ô^Ü bûa iûlûZþ eìù_ Kû~ýð
Kùe ^ûjó; aê¡ò\ßûeû Cù©RòZ ùjûA Kû~ðý Kùe; Kò«ê É¸ @û\òùe aê¡òKê
@ù_lû ^ Keò iû©ßòKbûa iûlûZþ eìù_ Kû~ðý Kùe; Gjò KûeYeê @^êbûa
I iû©ßòKbûaKê _é[Kþ Keû~ûAQòö
aâR^û[—É¸ @û\ò @Áiû©ßòK aòòKûee ùjZê K'Y?
ùMûÊûcú—jhð, bd, @û½~ýð, aòhû\ I @chð (ùL\, ùKâû], Mæû^ò)eêê
eûMû\òejòZ gì^ýZûeì_K ^ò½kZûKê "É¸' Kêjû~ûGö jhð, bd I
ùKâû]û\òR^òZ geúee ùKæ\Ke @û\âðZûKê "ùÊ\' Kêjû~ûGö @û½~ýð, jhð,
C›ûj I bd AZýû\òeê geúeùe ùeûùcû\þMcKê (ùeûcûakúe gòjeYKê)
"ùeûcû*' Kêjû~ûGö aòhû\, aòiàd, ùKâû], jhð, bd AZýû\òeê aPê
M\þM\ @aiÚûKê "Êeùb\' Kêjû~ûGö bd, ùKâû], I jhð AZýû\òeê C\òZ
ùfû÷fýKê "ùa_[ê' Kêjû~ûGö aòhû\, ùeûh I bd AZýû\òeê C_ô^Ü
a‰ðaòKûeKê "ùa÷a‰ð¥' Kêjû~ûGö jhð, ùeûh, aòhû\û\ò \ßûeû Plêùe
Rùkû\þMcKê "@gî' Kêjû~ûG; jhðR^òZ @gî gúZk I ùKâû] AZýû\òR^òZ
@gî C¾ jêGö (@Zògd) iêL I \êüL \ßûeû ùPÁûgì^ýZû, mû^gì^ýZû Gaõ
bìcòùe ^ò_ZòZ ùjaû AZýû\òKê "_âkd' Kêjû~ûGö iû©ßòKbûacû^ i©ße
ZûeZcý @^êiûùe C©ùeû©e aé¡ò_âû¯ ùjûA ~[ûKâùc ]ìcûdòZ, RßkòZ,
\ú¯ I CŸú¯—GA ·eò_âKûùe _âKûg _ûGö eìl iû©ßòKbûaiaê _âûd
]ìcûdòZ; iÜòMÛ iû©ßòKbûa iaê Kâcgü Cy Cy @aiÚû fûb Ke«òö eZò jó
iaûð^¦Pc}ûee ùjZê; eZòe @bûaeê eìl AZýû\òùe Pc}ûeòZß ^ûjóö
aâR^û[—_âùbû! iû©ßòKbûacû^ ajê bûMý`ùk C\òZ jêG; Kò«ê
^ûUý-Kâòdûùe (^ûUK @û\òùe) I iûõiûeòK Kû~ðýùe iò¡ò_ûAñ ajê aýqò
aòbò^Ü bûa _â\gð^ Ke«ò, ùicûûe iÚòZò K'Y?
ùMûÊûcú—iek gê¡bqòe iû]^\ßûeû ÊbûaZü ù~Cñ iû©ßòKbûa
C\òZ jêG, Zûjû ùa÷¾abûa @ùUö Zûjû aýZúZ @^ý ù~Cñiaê bûa
ù\Lû~ûG ZûKê bûaûbûi Kêjû~ûGö Zûjû eZýûbûi, i©ßûbûi, ^òüi©ß
bûaûbûi I _âZú_ bûaûbûi ùb\ùe Pûeò_âKûeö
aâR^û[—"eZýûbûi' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾K[û gêYò c]¥ cêcêlê (cêqòKûcú) aýqòue I gûue
i^Üýûiúue ù~Cñ_eò bûa C\òZ jêG, ùijò_eò bûaKê "eZýûbûi'
Kêjû~ûGö
aâR^û[—"i©ßûbûi' K'Y?
ùMûÊûcú—Ké¾K[û gêYa ò û _ùe c]¥ ÊbûaZü gò[k ò -jé\dùe C\òZ
@û^¦ I aòiàd @û\òe @ûbûi jó i©ßûbûiö C\ûjeYÊeì_ Ké¾K[û gêYò
aé¡ cúcûõiK I iû]ûeY Èú-ùfûKue ù~Cñ bûa jêG, Zûjû "i©ßûbûi'ö
aâR^û[—"^òüi©ß'-bûaûbûi K'Y?
ùMûÊûcú—^òiMð (_âKéZò)agZü _òzòk @«üKeYùe, ^ûUý-
@bò^dùe I @^ý Kû~ýðiò¡ò CùŸgýùe @býûi Keò @gî, ùeûcû*, _êfK
@û\ò ù~Cñ bûa _âKûg Ke«ò, ZûKê "^òüi©ß' Kêjû~ûGö aÉêZü ù~Cñcûûe
jé\d KVò^, Kò«ê cûdûùe Qk^ûKâ¦^ iû]^ KeòQ«ò, ùiAcûûe
@«üKeY jó ^òiMðZü _òzòkö
aâR^û[—"_âZú_'-bûaûbûi K'Y?
ùMûÊûcú—Ké¾u _âZò _âZòKìk-ùPÁûeê C_ô^Ü ùKâû], bd @û\ò \ßûeû
C\òZ bûaûbûiKê "_âZú_'-bûaûbûi Kêjû~ûGö
aâR^û[—_âùbû! aòbûa, @^êbûa I iû©ßòKbûaKê aêSò_ûeòfò;
iû©ßòKbûa I @^êbûa c]ýùe ù~Cñ _âùb\ @Qò, Zûjû c]ý aêSò_ûeòfòö
Gùa aýbò·eò-bûa aêSûA \ò@«êêö
ùMûÊûcú—ùZZògòUò aýbò·eú bûa @Qòö iÚûdòbûa _âZò aòùgheìù_
@bòcêLú ùjûA aòPeY Ke«ò ùaûfò Gcûûêê aýbò·eú Kêjû~ûGö aûKþ,
@w I i©ß\ßûeû iìPòZ ùjûA i*ûeòZ jêG ùaûfò Gcûûê i*ûeòZ-bûa aû
i*ûeú bûa c]ý Kêjû~ûGö Gcûù^ iÚûdòbûa eì_K @céZiûMeùe Zew
_eò C\òZ ùjûA I iûMeKê _eòa¡ðòZ Keò ùi[òùe aêWÿò ej«òö ùZZògòUò
bûa ùjCQò—^òùað\ (ùL\, C\ûiú^Zû), aòhû\, ù\÷^ý, Mæû^ò, gâc,
c\, Mað, guû, Zâûi (bd), @ûùaM (C\þùaM), C^àû\, @_iáZò (bêf~ ò a
ò û),
aýû]ò, ùcûj, céZýê, @ûkiý, RûWý (RWÿZû), aâúWÿû (f{û), @ajòZ[þ û (bûaKê
fêPûAaû), iáZò, aòZKð, Pò«û, cZò, ]éZò (ù]÷~ð¥), jhð, C›êKý (C›êKZû),
CMâZû, @chð (@ij^), @iìdû (Ahûð), ·_fý (P_kZû), ^ò\âû, iê¯ò
(ùgûAaû) I ùaû]ö i*ûeúbûa MêWÿòK ùKùZK ÊZª I ùKùZK _eZªö
_eZª-i*ûeòbûa "ae' (C}éÁ) I "@ae' (^òKéÁ) ùb\ùe \êA_âKûeö
ae _êYò "iûlûZþ' I "aýajòZ (ùMû÷Y)' ùb\ùe \êA_âKûeö ÊZª-
i*ûeòbûacû^ eZògì^ý, eZý^êÆgð I eZòM§ ùb\ùe Zò^ò_âKûeö
GAiaê bûa @iÚû^ùe _â~êq ùjùf _âûZòKìfý (_âZòKêkZû) I @ù^û÷PòZý
(@^êPòZZû) ùb\ùe \êA_âKûeö GAiaê bûae C_ô©ò, i§ò, gûafý
(iakZû) I gû«ò eì_K PûeòUò \gû @Qòö
aâR^û[—bûùaû_ô©ò ijR bûaùe aêSò ùjCQòö "bûai§ò' KûjûKê
Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—icûêì_K @[aû bòê Ü _
ì K bûa\ßde còk^Kê "bûai§ò'
Kêjû~ûGö AÁRûZ RWÿZû I @^òÁRûZ RWÿZû GKicdùe C\òZ ùjùf
icû^-eì_K bûai§ò jêG; jhð I @ûguû GKZâ C\òZ ùjùf bò^Ü-eì_K
bûai§ò jêGö
aâR^û[—"bûagûafý' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—bûacûûe _eÆe iõcŸð^Kê (ùVfû-ùVfò aû iõNhð
\ßûeû ùMûUòG bûa @^ý bûaKê RòYò Êdõ _âKûgòZ ùjaûKê) "bûagûafý'
Kêjû~ûGö Ké¾K[û gêYò Kõie ùKâû] I Zâûi ùjaû bûagûafýe CjûjeYö
aâR^û[—"bûagû«ò' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@ZýûeìXÿ (@Zò cûZâûùe @ûeìXÿ aû CZ¨[òZ) bûae
aòfdKê "gû«ò' Kêjû~ûGö Ké¾u @\gð^ùe aâRaûkKcûù^ Pò«ûKêk [òùfö
\ìeeê Ké¾u aõgú-]ß^ò gêYò ùicûû Pò«ûe gû«ò ùjfû—Gjû jó aòhû\
eì_K bûagû«òe C\ûjeYö GjûKê "bûagû«ò' Kêjû~ûGö
aâR^û[—G i´§ùe ~\ò @ûC KòQò mûZaý (RûYòaûe-ù~ûMý)
@Qò, Zûjû aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—ùZZògòUò aýbò·eú bûa, ùMûUòG cêLý iÚûdòbûa I iûZUò
ùMû÷Y iÚûdòbûa (~ûjû _ùe a‰ð^û Keû~òa)—icê\ûd GK·kògUò bûa
geúeùe I A¦âòdcûûùe aòKûe C_ô^Ü Kùe; @ZGa GAcûù^ jó
bûaR^K Pò©aé©ò @[ðûZþ GAcûù^ jó bûaKê C_ô^Ü Ke«òö
aâR^û[—Gcûù^ ùKCñ ùKCñ bûae R^K?
ùMûÊûcú—Gcûù^ @Áiû©ß ò K bûae I aò b ûa @«Mð Z
@^êbûacûûe R^Kö
aâR^û[—Gjò bûacû^ K'Y iaê ÊûbûaòK?
ùMûÊûcú—^û', Gjò bûacûû c]ýeê ùKùZK ÊûbûaòK I ùKùZK
@ûM«êKö ù~Cñ bqe ~ûjû iÚûdòbûa, Zûjû jòñ Zûjûe ÊûbûaòK bûa;
aýbò·eú bûacû^ _âûd @ûM«êKö
aâR^û[—icÉ bqu bûa icû^ Kò?
ùMûÊûcú—^û, bqcûù^ aòaò]_âKûe, @ZGa ùicûû cù^ûbûa
c]ý aòaò]_âKûe; cù^ûbûae ZûeZcý @^êiûùe bûùaû\de ZûeZcý
jêGö cê MeòÂZß, fNòÂZß I Mû¸ú~ýð ùb\ùe bûùaû\dùe ùb\ jêGö
Kò«ê @céZ ÊbûaZü iað\û \âaúbìZ; Ké¾bqu Pò© ÊbûaZü @céZi\égö
@ûRò GA _~ýð«, @ûMûcú Kûfò iÚûdòbûa aêSûAaòö
aòRd I aâR^û[ MêeêùMûÊûcúuê iûÁûw \ŠaZ-_âYûc Keò aò\ûd
ù^ùfö
öö i¯aò õ g @]ýûd icû¯

icû¯öö
@]ýûd eiaò P ûe 419
@Áûaò õ g @]ýûd
ei aò·e
_ea©úð \ò^ aòRd Kêcûe I aâR^û[ VòK¨ icdùe ùMû_ûkMêeê
ùMûÊûcúu PeY Zùk C_^úZ ùjùf Gaõ iûÁûw-_âYûc_ìaðK iÚûdòbûa
i´§ùe _âgÜ Kùf—
aâR^û[—_âùbû! aòbûa, @^êbûa, iû©ßK ò I aýbò·eòbûae a‰ð^ûeê
RûYò _ûeêQò, Gcûù^ bûaö Kò«ê G[òùe iÚûdòbûa KòG?
ùMûÊûcú—jñ, Gcûù^ bûa, Kò«ê bûacûû c]ýeê ù~Cñ bûa jûi¥
@û\ò-@aòeê¡ I ùKâû] @û\ò-aòeê¡—GA \êA_âKûe bûaKê ^òR K©éðZß
\ßûeû agúbìZ Kùe I Êdõ ùi \êjóue eûRû eìù_ aòeûRcû^ jêG, Zûjûe
^ûc "iÚûdòbûa'ö bqe jé\dùe [òaû @ûgâdMZ Ké¾eZò jó ùijò iÚûdòbûaö
ù\L, iûcMâúa‰ð^û icdùe ùiA @ûgâdKê aòbûa-@«MðZ @ûf´^
c]ýùe ^ò@û ~ûA[òfûö ùiA bûa @^ýbûacûûê ^òR_eZª Keò KûjûKê
eie ùjZê eìù_ I KûjûKê eie ijûdK eìù_ ùÂ (MâjY Keò) Êdõ
@ûÊû\^Êeì_ ùjûA c]ý @ûÊû\ý bûaKê ]ûeY KeòQòö aòùgh ^òMìXÿbûùa
@ûùfûP^û Keò iÚûdòbûaKê @^ýû^ý bûacûû Vûeê _é[Kþ Keò aòùaP^û
Keö iÚûdòbûa eì_K eZò cêLý I ùMû÷Y ùb\ùe \êA_âKûe, ~[û—
cìLýeZò I ùMû÷YeZòö
aâR^û[—cêLýeZò KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûûÊûcú—bûabqò e aýûLýûùe ù~Cñ gê ¡ i©ß - aò ù gh eZò
aòhdùe Kêjû~ûAQò, ùiA eZò jó cêLýeZòö
aâ R ^û[—iûcû^ý (iû]ûeY) @kuûe gûÈ _Xÿ ò f ûùaùk
eZòi´§ùe @ûce ù~Cñ ]ûeYû ùjûA[òfû, Zûjû Gùa @û_Yu Ké_ûeê
gê¡i©ß-aòùghû™K-aò·e (aòg¡ ê aòPûe) gêYò \ìe ùjfûö Gùa aêS_
ò ûeòf,ê
420 ùR÷ a ]cð @Áûaò õ g
gê ¡ Êeì _ iÚ @û™MZ cù^ûaé © ò ù e jò ñ bûMaZ-ei C\ò Z jê G ö
@ûkuûeòKcûù^ (@kuûe gûÈKê RûYò[òaû a¥qòcûù^) ù~Cñ eZòe CùfäL
Ke«ò, Zûjû ùKak a¡Rúae iÚíkgeúeMZ I fòwgeúeMZ c^ I
Pò©Kê @ûgâd Keò C\òZ jêGö Gùa RûYò_ûeêQê ù~, @û_Y ù~Cñ eie
aýûLýû KeêQ«ò, Zûjû gê¡Rúaû™ûe iaðÊ ]^; cûdûa¡ Rúa jäû\ò^úgqòe
Ké_ûeê ùiA eie Kò*òZþ cûZâ @^êba Kùeö @ûùc ùijò gê¡eZòe
_âKûecû^ RûYòaûKê ·jêñQêö
aâ R ^û[u Z©ß ù aû] @[ûð Z þ Z©ß K ê aê S ò a ûe ù~ûMýZû ù\Lò
MêeêùMûÊûcúu @ûLòeê Se Se @û^¦ûgî _âaûjòZ ùjfûö ùi aâR^û[uê
@ûfòw^ Keò Kjòùf—""Zêc _eò gòhý _ûA cñê ]^ý ùjfòö Gùa c^
ù\A gêYö cêLýeZò Êû[ûð I _eû[ûð ùb\ùe \êA_âKûeö''
aâR^û[—"Êû[ûð'-cêLýeZò KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—Êû[ûð eZò @aòeê¡ bûaicìj\ßûeû ^òRKê _êÁ Kùe Gaõ
aòeê¡bûa\ßûeû ^òRe Mæû^ò C_êRûGö
aâR^û[—"_eû[ûð'-eZò KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù~Cñ eZò Êdõ iuêPòZbûùa @aòeê¡ I aòeê¡ bûaKê
MâjY Kùe, Zûjû "_eû[ûð'-cìLýeZòö @ûC GK_âKûe cêLýZe aòbûM @Qòòö
aâR^û[—Zûjû K'Y?
ùMûÊûcú—cêLýeZò gê¡ (gû«), \ûiý, iLý, aû›fý I c]êe—
GA _û*bûMùe aòbqö iì~ýð ù~_eò ÇUòKû\ò _ûZâaòùghùe _é[K¨ bûa
_ûG, @[ûðZþ bò^Ü bò^Ü _ûZâùe _âZòaò´òZ ùjûA bò^Ü bò^Ü @ûKûùe ù\Lû~ûG,
VòKþ ùijò_eò iÚûdòbûae _ûZâ ùb\ùe ùa÷gòÁý ù\Lû~ûGö
aâR^û[—gê¡eZòKê aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—gê¡eZò iûcû^ý, Êz I gû« ùb\ùe Zò^ò_âKûeö
iû]ûeYaýqòue I aûkòKûcûûe Ké¾u _âZò iûcû^ýeZò ùjûA[ûGö
cêLýeZò ^û^ûaò] bqu i´§ùe Gaõ ùicûû\ßûeû @af´òZ _é[Kþ
_é[Kþ iû]^ @^êiûùe ÇUòKaZþ ]cðagZü "Êz' ^ûc ]ûeY Kùeö (@[ûðZþ
iû]KKê ù~Cñbkò bqe iw còùk, Zûjûe eZò ÇUòKcYò _eò ùijòbkò
eì_ ]ûeY Kùe)ö GA eZò_âû¯ aýqòcûù^ ùKùa Ké¾uê "_âbê' ùaûfò Éa
Ke«ò; ùKùa "còZâ' ùaûfò […û-_eòjûi Ke«ò; ùKùa "_êZâ' bûùa
fûk^-_ûk^ Ke«ò; ùKùa "Kû«' bûùa ùiaû Keò CfäiòZ jê@«ò Gaõ
ùKùa _ecûZàû ùaûfò bûa^û Ke«òö gû«-eZò-_âû¯ _êeêh icMêY_â~êq
c^ùe ù~Cñ ^òaòðKÌZß iÚû_^ Kùe, Zûjû jó Zûjûe gû«eZòö (@[ûðZþ
icû^MêY \ßûeû ~êq ùjûA cêê aòhdaûi^ûKê KûXÿò ù\ùf c^ùe ù~Cñ
@û^¦ @^êbìZ jêG ZûjûKê "ic-Êbûa" Kj«òö Gjò_eòò ic-Êbûaiµ^Ü
aýqòue Ké¾u _âZò _ecû™û aê¡òùe ùjC[òaû eZòKê "gû« eZò' Kj«òö
\ûiý, iLý, aû›fý @û\ò eZòùe [òaû Êû\ijòZ Gjûe ùKû÷Yiò iµKð
^[òaûeê GjûKê gê¡eZò Kêjû~ûGö)
\ûiý, iLý I aû›fý—Gjò eZòZâd ùKakû I iuêkû ùb\ùe
\êA_âKûeö ù~CñVò ùKak ùMûUòG eZò Kû~ýð Kùe Gaõ @^ý eZòe M§
^[ûG, ZûjûKê "ùKakû-eZò' Kêjû~ûGö aâRû^êM eiûk @û\ò béZ¥,
gâú\ûcû\ò iLû Gaõ ^¦@û\ò MêeêRû _ûZâaòùghùe eZý«eM§gì^ý
ùjûA gê¡eZò "ùKakû' ^ûùc _eòPòZö ù~CñVò \êAUò Kò´û @]òK eZò
GKZâ còkòZ jê@«ò, ZûjûKê 'iuêkû' eZò Kêjû~ûGö C¡a, búc I
(aâùRgßeúu ]ûZâú) cêLeû @û\ò bquVûùe eZý«e-i¹òk^ \ßûeû eZò
"iõKêkû' ^ûùc _eòPòZö(1)
aâR^û[—_ìaðeê ùcûe ]ûeYû [òfû, aâRû^êM bque gê¡eZò
(gû«eZò) ^ûjó, Kò«ê Gùa ù\LêQò, aâRùe KòdZþ _eòcûYùe gû«eZò
@Qòö RWÿ @kuûe-MZ eZòaò·eùe gû«]cðùe eZòZß ÊúKéZ ùjûA ^ûjó;
(@[ûðZþ RWÿ @ûkuûeòK cûù^ "gû« ]cðùe eZòe @bûa @Qò' ùaûfò aòPûe
KeòQ«òò); Kò«ê _eõaâjà-eZò (_eõaâjàu eZò) ùe Zûjû @agý jòñ ÊúKéZ
ùjûAQòö Gùa \ûiýeZòe flY Kj«êö
ùMûÊûcú—"Ké ¾ _â b ê ' I "cê ñ \ûi' G_eò aê ê ¡ ò \ ß û eû ù~Cñ
"@ûeû]ýbûaû™òKû' eZòe C\d jêG, ZûjûKê \ûiýeZò aû _âúZò Kêj«òö
(1)
eiûk @û\òue ùKak \ûiýei, gâú\ûcû\òue ùKak iLýei I ^¦ @û\ò
MêeêRûe ùKak aû›fýei [òaû ùjZê Gcûûê "ùKakû eZò' Kêjû~ûGö C¡a I
búc @û\òue \ûiý I iLýeie cògâY, Gaõ aâùRgßeúu ]ûZâú I Ké¾u cûZûcjúZêfý
cêLeû @û\òue iLý I aû›fýeie cògâY ùjZê ùicûû eZòKê "iuêkû eZò' Kêjû~ûGö
G[òùe ù~Cñcûûe @ûiqò, ùicûûe @^ý aÉêùe _âúZò jêG ^ûjóö
aâR^û[—iLýeZòe flY K'Y?
ùMûÊûcú—ù~Cñcûù^ Ké¾uê ^òRZêfý cù^ Keò \éXaògßûi Ke«ò,
ùicûû eZòKê iLý-eZò Kêjû~ûGö GA eZòùe jûiý-_eòjûiû\ò flY
ù\Lû~ûGö
aâR^û[—aû›fý-eZòe flY K'Y?
ùMûÊûcú—MêeêRûe Ké¾u _âZò @^êMâjcdú eZòKê "aû›fýeZò'
Kêjû~ûGö G[òùe fûk^-_ûk^, cûwfýKâòdû, @ûgúaûð\ I PòaêþKÆgð .
AZýû\ò flòZ jêGö
aâR^û[—c]êeeZòe flY Kj«êö
ùMûÊûcú—céM^d^ú aâRûw^ûu I Ké¾u _eÆe iàeY, \gð^ @û\ò
@Áaò] iù¸ûMeì_û eZòKê _âòâdZû aû c]êe-eZò Kêjû~ûGö G[òùe KUûl,
bîùl_, _âòdaûYú I jûiýû\ò flY @Qòö bqùb\ùe Gjò eZò gû«Vûeê
c]êe_~ýð« C©ùeû©e Êû\~êq I Cfäûicdú ùjûA ^òZý aòeûRcû^ûö
iõùl_ùe _û*_âKûe cêLýeZòe flY Kjòfòö
aâR^û[—@_âûKéZei-i´§ò^ú ùMû÷Yú eZòe aýûLýû Ke«êö
ùMûÊûcú—iùuûPcdú eZò @ûf´^MZ C}hðR bûaaòùghKê MâjY
Kùf, ZûjûKê ùMû÷Yú eZò Kêjû~ûG, (@[ûðZþ iùuûPcdú eZò \ßûeû ù~Cñ
aòbûa aû @ûf´^ R^òZ bûaaòùgh Êdõ _âKûgòZ jêG, ZûjûKê ùMû÷Yú
eZò Kêjû~ûG)ö jûiý, aòiàd, C›ûj, ùgûK, ùKâû], bd I RêMê°û
(fê P ûAaûe Azû, ^ò ¦ û)—GA iûùZûUò ùMû÷ Y bûaö _â [ c Q@Uò
ùMû÷Ybûaùe Ké¾-bûae i¸ûa^û [ûGö gê¡eZò C\òZ ùjùf bqcûû
ùbû÷ZòK ù\jùe I ùbû÷ZòK-ù\jû^êM Kû~ýðùe ù~Cñ RêMê°û aû ^ò¦û
C\òZ jêG, eiaò·e @^êiûùe Zûjû jòñ i¯c (RêMê°û) eZòö jûiý @û\ò
eZòVûeê gê¡i©ß-aòùgheì_û (Êû[úð) eZòe ÊûbûaòK _û[ðKý [òùf c]ý,
ùiA ùiA bûaùe _eû[ûð cêLýeZòe iõù~ûMùjZê jûiý @û\òùe "eZò'
g± _âùdûM Keû~ûGö jûiý @û\ò ùMû÷Yú eZò ùKjò ùKjò bqu Vûùe
(KòQò icd _ûAñ) iÚûdú jêG, Kò«ê iað\û ^êùjñ; @ZGa Gcûù^ "iûcdòK'
I "@^òdZ ]ûeû'—GA ^ûcùe aýq jê@«òö ùKCñ ùKCñ iÚkùe Gcûù^
akòÂ ùjûA gê¡-ijReZòKê ZòeÄûe_ìaðK ^òùR _âbêZß iÚû_^ Ke«òö
aâR^û[—a¥ûajûeòK @kuûe gûÈùe géwûe, jûiý, KeêY
AZýû\ò Kâcùe @ûVUò bûa Kêjû~ûAQòö cêñ aêSò_ûeêQò, ùi_eò aòbûM ùKak
Zêz ^ûdK-^ûdòKûu ùfû÷KKò -eiùe jòñ ùgûbû _ûG; Kò«ê Pò^d à aâReiùe
Zûjûe iÚû^ ^ûjó—ùiA eiùe ùKak gê¡ @û™ûe Kâòdû @Qò, _âûKéZ
cê Kâòdû ^ûjòñö @ZGa cjûR^cûù^ ùiA eZòKê iÚûdòbûaeìù_ iÚòe
KeòQ«òö Zûjûe cêLýbûaKê _*aò] cêLýei I ùMû÷YbûaKê i¯aò]
ùMû÷Yei eìù_ aòbûM KeòQ«ò, Zûjû icúPú^ö Gùa jûiýeZòe flY
Kj«êö
ùMûÊûcú—aûKý, ùag I ùPÁû AZýû\òe aòKéZò \ßûeû Pò©Kê aòKûg
Keê[òaû jûiýeZòe C\d jêGö G[òùe ù^ZâaòKûg, ^ûiòKû, IÂ I
Kù_ûke Æ¦^û\ò flòZ jêGö Gjû Êdõ iùuûPû™òKû eZò ~ûjû Ké¾i´§ú
ùPÁûeê C_ô^Ü jêGö
aâR^û[—aòiàdeZòe flY K'Y?
ùMûÊûcú—ùKû÷Yiò @ùfû÷KòK aòhdKê ù\Lò Pòò©ùe ù~Cñ aòKûe
jêG ZûjûKê aòiàd Kêjû~ûG—Gjò aòiàd Ké¾-i´§ú ùjùf ZûjûKê
aòiàdeZò Kêjû~ûGö ù^ZâaòÇûeY, iû]êaû\ I _êfKû\ò Gjûe @^êbûaö
aâR^û[—C›ûjeZòe flY K'Y?
ùMûÊûcú—iû]êR^_âgõiòZ ùKû÷Yiò aéjZþKû~ýðùe \éXZûe ijòZ
ZßeòZ @ûiqòKê C›ûj Kêjû~ûG; G[òùe gúNâZû, ù]÷~ýðZýûM I C\ýcû\ò
flòZ jêGö
aR^û[—ùKâû]eZòe flY K'Y?
ùMûÊûcú—_âZòKìkbûa\ßûeû Pò©e Rßk^Kêê ùKâû] Kêjû~ûG—
G[òùe KùVûeZû, bîKêUú I ù^Zâe eqòcû @û\ò aòKûe @^êbìZ jêGö
aâR^û[—bdeZòe flY K'Y?
ùMûÊûcú—ùKû÷Yiò bdue \égý \ßûeû Pò©ùe _âKûgòZ @Zý]òK
P*kZûKê bd Kêjû~ûG; G[òùe @û™ùMû_^, jé\dgêÃZû I _kûd^
@û\ò flY (ùPÁû) ù\Lû~ûGö
aâR^û[—RêMê°ûeZòe flY K'Y?
ùMûÊûcú—^ò¦Z ò aòhd (\gð^, gâaY I iàeY @û\ò)eê C\òZ iùuûP
(f{û)Kê RêMê°û Kêjû~ûGö G[òùe ^òÂúa^ (ùQ_ _KûAaû), cêñj auû
Keòaû Gaõ Qò-Qò Kjò NéYû Keòaû AZýû\ò flY _âKûg _ûGö G iaê aòhd
Ké¾u _âZò @^êKìk ùjùf GjûKê eZò Kêjû~ûG; @^¥[û Gjû iûcû^ý
c^êhý-Pò©e aòKûe cûZâö
aâR^û[—bqòeiùe bûae iõLýû ùKùZûUò?
ùMûÊûcú—bqòeiùe @ûVUò iÚûdòbûa, ùZZògòUò i*ûeòbûa I @ûVUò
iû©ßòKbûa—còkòZ bûùa ùcûU @Y·gUò bûa @Qòö GA bûacû^ _âûKéZ
ùjùf ZâòMêùYû_ô^Ü iêL\êüLcd jê@«ò; gâúKé¾u ÇêeYcd ùjùf @_âûKéZ,
ZâòMêYûZúZ I ù_âûXÿû^¦cd jê@«ò; @ûC Kò Kjòaû, aòhû\ c]¥ Ké¾i´§ú
ùjùf _ec iêLcd jêGö gâúc\þ eì_ùMûÊûcú KjòQ«ò, Ké¾ I Ké¾_âòdûcûù^
@ûf´^ eìù_ eZòe KûeYö É¸ @û\ò (iûZßòK-bûa) eZòe Kû~ýð I ^òùað\
@û\ò (aýbò·eò-bûa) eZòe ijûdK @U«òö eie C\¨ùaû]^ icdùe
Gcûù^ Kû~ýð, KûeY I ijûdK g±aûPý ^ ùjûA, aòbûa @û\ò-_\
\ßûeû aûP¥ jê@«òö Gjò bûacû^ eZòe @ûÊû\-aòùghe ù~ûMýZûKê
aòbûaòZ Kùe ùaûfò _ŠòZcûù^ Zû'Kê "aòbûa' Kj«òö ùiA aòbûaòZ eZòKê
aòÉéZ bûùa @^êba KeûC[òaûeê ^éZý @û\òKê "@^êbûa' Kêjû~ûAQòö
iû©ßòK-bûacû^ i©ßùaû]K Kû~ýð KeûC[òaûeê Zûjûe ^ûc "iû©ßòK-bûa'
ùjûAQòö ^òùað\ @û\ò bûa ùiA aòbûaòZ I @^êbûaòZ eZòKê i*ûeòZ
KeûA aòPòZâ KeûC[òaûeê, ZûjûKê "i*ûeò-bûa' Kêjû~ûGö bMaZþ i´§ú
Kûaý, ^ûUK I gûÈe @^êeûMòcûù^ ùiaûKê jó aòbûaû\òe GKcûZâ KûeY
ùaûfò Kj«ò ö aÉê Z ü GA "eZò ' @ûL¥ûZ bûa @Pò « ýÊeì _ aò g ò Á
cjûbqòaòkûie Êeì_ö bûeZû\ò gûÈùe GjûKê (eZýûLý bûaKê) ZKûðZúZ
ùaûfò Kêjû~ûAQòö cjûbûeZùe ùfLû@Qò,—"@Pò @Pò«¥ûü Lkê ù~ bûaû
^ Zû^¨ ZùKðY ù~RùdZ¨ö @ZúZõ _âKéùZ~ð©ê Z\Pò«i¥ flYc¨'ö
@[ðûZ¨ ù~Cñ bûacû^ Pò«ûZúZ, ùicûûê ZKð\ßûeû ù~ûR^û Keòa ^ûjó;
_âKéZòeê @ZúZ ~ûjû Zûjû jó @Pò«ý-flY-Z©ßö @Pò«ý-eiZ©ßùe
cù^ûjeû eZò Ké¾u eì_ @û\òKê aòbûaòZ KeûA, ùiA aòbûaû\ò \ßûeû
^òRKê _êÁ Kùeö eZò cû]ê~ýðe @ûgâdbìZ Ké¾u eì_ @û\òKê _âKûg Kùe;
_lû«ùe Ké¾u eì_@û\ò @^êbìZ ùjûA eZòKê aòÉûe Kùeö @ZGa aòbûa,
@^êbûa, iû©ßòK I aýbò·eò-bûaicìj eZòe ijûdK I eZò c]ý ùicûû
ijûdòKûö
aâR^û[—Ké¾eZò I aòhdeZò c]ýùe ùKû÷Yiò ùb\ @Qò Kò?
@^êMâj Keò Kj«êö
ùMûÊûcú—aòhdeZò ùfû÷KK ò ú, Kò«ê Ké¾eZò @ùfû÷KK
ò ú—icÉ @nêZ
aòhd Vûeê c]ý @nêZö ùfû÷KòKú eZò iõù~ûM ùaùk iêLcdú I aòùdûM
ùaùk ^òZû« \êüLcdúö Ké¾eZò bMaûû _âòdaýqòu (ù_âcúbqu)ij
ù~ûM~êq ùjùf, Zûjû eiaòùghKê I iù¸ûM-iêLKê C\òZ KeûGö
aòùdûM (aò_âf¸) ùaùk c]ý @nêZ @û^¦-aòa©ð ]ûeY Kùeö cjû_âbêu
_âgÜùe eûcû^¦ eûd Ê-KéZ ""_jò _jòùfjò eûM ^d^ bùw ùbf ùbf''(2)
_\ýùe aòùdûMeê C_ô^Ü @nêZû^¦-aòa©ðe aýûLýû KeòQ«òö ùi[òùe
@û©òðbûae @ûbûi cûZâ còùk, Kò«ê aûÉaùe Zûjû _ec iêL\ûdKö
aâR^û[—ZûKòðKcûù^ eiKê _âKûgý LŠaÉê Kj«ò, Gjûe Zû_ô~ðý
K'Y?
ùMûÊûcú—aòhdei aÉêZü _âKûgý LŠaÉê, KûeY iûcMâúcûû
\ßûeû _eò_êÁ ùjûA iÚûdòbûa eieìù_ aýq jêGö Kò«ê @_âûKéZ Pò^àdei
ùi_eò ^êùjñö iò¡ûaiÚûùe Zûjû ^òZý, @LŠ I Ê_âKûgö iû]^ûaiÚûùe
Zûjû _â K ûgý eì ù _ _â û Ké Z RMZùe @^ê b ì Z jê G ö ùfû÷ K ò K ei
aòùdûMûaiÚûùe eùj ^ûjòñö Kò«ê @ùfû÷KòKei iõiûeaòùdûMùe @]òK
ùgûbû _ûGö jäû\ò^ú-cjûgqòe aòkûieì_K GA ei _ecû^¦e Zû\û™ý
(Z\û™Zû=icû^Zû) fûb KeòQò; @[ûðZþ "_ecû^¦' jòñ Êdõ ei eì_
ùN^òQòö Gjû ZKûðZúZ, ù~ùjZê @Pò«ýö
aâR^û[—@_âûKéZ Z©ßùe ei ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—eZò cêLýeìù_ ùMûUòG I ùMû÷Yeìù_ iûZUò; @ZGa eZò
@ûV_âKûeö VòKþ ùijò_eò cêLýei _*aò] ùjûA GK, Gaõ ùMû÷Yei
iûZUò; @ZGa ei c]ý @ûV_âKûeö
(2)
gâúùP÷Z^ý PeòZûcéZ c]ý-8/194 \âÁaýö
aâR^û[—ùijò @ûV_âKûe eie ^ûc K'Y? ù~ùZ gêYòùf c]ý
gêYòaûe Æéjû @]òK aXÿêQòö
cê L ýÉê _*]û gû«ü _â ú Zü ù_â d ûõ½ a›küö
""cê
c]ê e ù½Zýcú ùmdû ~[û_ì a ð c ^ê © cûüöö
jûùiýû$nê Z É[û aúeü Keê ù Yû ùeø\â AZý_ò ö
bdû^Kü iaúb› AZò ùMøY½ i¯]ûöö (3)
(b. e. iò. \: 5c f: 115-116)
aâR^û[—Pò^àd eiùe "bûa' g±e _âKéZ @[ð K'Y?
ùMûÊûcú—Pò \ þ a ò h dùe @^^ýaê ¡ ò ~ ê q c^úhúcûù^ bûa^û-
aòhdùe MûXÿ PòZþ-iõÄûe\ßûeû ^òRPò©ùe ù~Cñ bûaKê C\òZ Keû«ò,
Zûjûjó ei-Z©ße "bûa' g±aûPýö _ìaðeê KjòQò, bûa \êA_âKûe, ~[û—
Pò«ýbûa I @Pò«ýbûaö Pò«ýbûa aòhdùe ZKð ùjûA_ûùe, ù~ùjZê
a¡Rúae a¡-c^ùe ù~Cñiaê bûa C\òZ jê@«ò ùi iaê RWÿ]cð _âiìZö
Bgßeu aòhdùe c]ý KÌòZ RWÿbûacû^ Pò«ýbûaö Agßeu i´§ùe
aÉêZü Pò«ýbûa jêG ^ûjó, KûeY BgßeZ©ß RWÿûZúZö Pò«ýbûa ^ûjó
ùaûfò BgßeZ©ßùe ù~ ùKû÷Yiò bûa ^ûjòñ, G_eò bûaòaû CPòZ ^êùjñö
Bgße-i´§ùe icÉ bûa @_âûKéZeìù_ aò\ýcû^ö Zûjû @Pò«ýö ùiA
@Pò « ýbûaKê @^^ýaê ¡ ò ijò Z @^ê g úk^ Keê Keê ùijò @Pò « ý-
bûacûû c]ýeê ùMûUòKê iÚûdòbûa RûYò Gaõ @^¥cûûê iûcMâú eìù_
ùN^ò iÚûdòbûaKê Êû\ý eìù_ aeY Keö Zûjû ùjùf Zêce ^òZýiò¡
@LŠei C\òZ ùjaö
aâR^û[—_âùbû! G aòhdùe MûXÿiõÄûe KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aûaû! iûõiûeò K aò h dùe @ûiq ùjûA ajê R ^à
KcðPKâùe Nêeê Nêeê _âûq^ (_ìaðKûkú^) I @û]ê^òK—\êA_âKûe iõÄûe
\ßûeû Zêc Pò© MVòZ ùjûAQòö Zêce aògê¡-@û™ûe gê¡-Pò©aé©ò Gùa
(3)
cêLý bqòei _û*_âKûe, ~[û—gû«, _âúZ, ù_âd, a›k I c]êeö Gjò
_ûù*ûUò eiùe _ìað _ìað eiKê Kâcgü K^òÂ ùaûfò RûYòaûKê ùjaö ùMû÷Y-bqòei
iûZ_âKûe; ~[û—jûiý, @nêZ, aúe, KeêY, ùeû÷\â, bdû^K I aòb›ö
aòKZ
é ùjûAQòö _êYò iêKZ é -ò f² iû]êiwùe bR^_âKd
òâ û \ßûeû aòKZ
é -iõÄûe
\ìe ùjûA _âKéZ iõÄûe C\òZ jêGö ùiA iõÄûe ù~ùZ MûXÿ jêG, @Pò«ý-
Z©ß jé\dùe ùiùZ ÇêeòZ (_âKûgòZ) jêGö ZûjûKê MûXÿiõÄûe Kêjû~ûGö
aâR^û[—GA eiZ©ßùe KòG @]òKûeú?
ùMûÊûcú—ù~Cñ c ûù^ _ì ù aûð q ò @^ê i ûùe MûXÿ i õÄûe\ß û eû
@Pò«ýbûaKê jé\dùe C_êRûAQ«ò, ùKak ùiAcûù^ jó GA eiZ©ßùe
@]òKûeúö @^ýcûûe G[òùe @]òKûe ^ûjóö gâúk eì_ùMûÊûcú KjòQ«ò—
aýZúZý bûa^ûaZà ð ~½c}ûebûabì ü ö
jé \ ò iù©ß û Rß ù k aûXÿ õ Ê\ùZ i eùiû cZüöö (4)
(b. e. iò. \-aò. 5c fjeú 132)
aâR^û[—Gjò ei_ûAñ ùKCñcûù^ @^]òKûeú? @^]òKûeú aýqòuê
jeò^ûc ù\aû ù~_eòò @_eû], GA ei-aòhdKê Zûjûu ^òKUùe aýûLýû
Keòaû c]ý ùijò_eòö _âùbû! Ké_û Keò GA @Kò*^ \êjóuê G aòhdùe
iZKð Keò \ò@«êö
ùMûÊûcú—gê¡bqò _âZò C\ûiú^ [òaû ùa÷eûMý `»êùa÷eûMý
Kê j û~ûGö gê ¡ bqò _â Z ò C\ûiú^ mû^Kê gê Ã mû^ Kê j û~ûGö ùiA
`»êùa÷eûMú, gêÃmû^ú, RWÿ-ZKð^òÂ, ùjZêaû\ú _êeêh, Kcð RWÿ cúcûõiK,
gê Ã mû^^ò c MÜ C©ecúcûõiK Gaõ aò ù ghZü bqýûÊû\-ajò c ð ê L
ùKakûù\÷Zaû\úu Vûeê bMa\þ-bqò-eiòK bqcûù^ Ké¾bqòeiKê
ùijò_eò ùMû_^ eLòùa (elû Keòùa), ù~_eò ùKû÷Yiò cjû^ò]òKê
(@cìfý-iµ©òKê) ù·ecûû Vûeê iêelòZ eLû~ûGö
aâR^û[—@ûùc ]^ý ùjfêö @û_Yu @ûmû (C_ù\g)iað\û _ûkòaêö
aòRdKêcûe—_âùbû! cêñ bûMaZ-_ûV Keò (C_ûRðòZ @[ðùe)
iõiûe~ûZâû ^òaûðj Kùeö gâúc\þbûMaZ eiMâ^Úö iaðiû]ûeYùe Gjû
_ûV Keò @[ð C_ûRð^ Kùf K'Y @_eû] jêG?
ùMûÊûcú—@ûjû! gâúc\þbûMaZ Mâ^Ú iaðgûÈgòùeûcYò, ^òMc-
KÌZeêe `k Êeì_ö _â[cÄ§e _â[c @]ýûd ZéZúd ùgæûKùe ~ûjû
(4)
bûa^û (Pò«û) _[Kê _ûeKeò _ec PcKôûee @û]ûeÊeê_ ù~Cñ iÚûdú bûa
gê¡i©ß _eòcûRòðZ C{ßk jé\dùe @ûÊû\òZ jêG, ZûKê "ei' Kêjû~ûGö
Kêjû~ûAQòò, Zûjû jó @ûPeY Keòùaö ""cê cêjêeùjû eiòKû bêaò bûaêKûüûü''
(bû: 1.1.3) ö GA ùgæûKùe "ùKak bûaêK aû eiòKbqu aýZúZ
(5)
@^ý ùKjò bûMaZ-ei _ûê @]òKûeú ^êjñ«ò' ùaûfò Kêjû~ûAQòö aûaû!

G aýaiûdKê Zêe« QûWÿ\ ò @
ò ö Zêùc ei-_ò_ûiêö ei ^òKUùe @ûC @_eû]
eùiû ùa÷ iü'
Ke^ûjóö "eùiû iü (ùZ÷. @û. 2/7) Gjò ùa\aûKýùe ei Ké¾u
Êeì_ ùaûfò Kêjû~ûAQòö geúe-~ûZâû ^òaðûj _ûAñ gûùÈûq @ù^K_âKûe
aýaiûd @Qò, Zûjû @af´^ Keö iaðiû]ûeYu _ûùL bûMaZ _ûV
Keò @[ð C_ûRð^ Ke ^ûjóö ~\ò eiòK ùgâûZû _û@, ùZùa ùaZ^ aû
\lòYû ^ ùÂ _ec @û^¦ùe bûMaZ K[û gêYû@ö
aòRd—_âùbû! @ûRò @û_Y ùcûùZ GK cjû @_eû]eê elû Kùfö
Kò«ê cêñ _ìùað ù~Cñ @_eû] KeòQò, Zûjû K'Y ùja?
ùMûÊûcú—ùi @_eû] @ûC ejòa ^ûjóö Zêùc iek jé\dùe eie
geYû_^Ü ùjùf, ei ZêcKê @agý lcû Keòaö Zêùc ùi aòhdùe Pò«û
Ke ^ûjóö
aòRd—_âùbû! cêñ aeõ ^úPaé©ò \ßûeû geúe-~ûZâû ^òaûðj Keòaò,
Kò«ê @^]òKûeú @ûùM @[ð aò^òcdùe ei ùaCiû Keòaò ^ûjòñö
ùMûÊûcú—aûaû! Zêùc \êùjñ ]^ýö Ké¾ Zêc\êjóuê @û™iûZþ KeòQ«ò,
^ ùjùf bqòaòhdùe GùZ \éXÿZû K'Y i¸a ùjûA_ûùe? Zêùc
â\ßú_-]ûcaûiúö ùMû÷ejeò Zêc\êjóuê iaðgqò ù\AQ«òö
@Áûaò õ g @]ýûd icû¯

öö@Áûaò icû¯öö
(5)
ùj bMaZþ - _â ú Zò e im @_â û Ké Z eiaò ù gh-bûa^ûPZê e bqaé ¦ !
gâúc\þbûMaZ ^ûcK ùa\eì_K KÌaéle _Kß `kKê @û_Ycûù^ cêq @aiÚûùe
c]ý aûe´ûe _û^ Ke«êö
@]ýûd eiaò · e 429
D^Zâ ò õ g @]ýûd
eiaò · e
aâR^û[ I aòRdKêcûe _êeêùhû©c-]ûcùe PûZêcðûiý KUûA
ùMû_ûkMêeê ùMûÊûcúu Vûeê iaê_âKûe eiaò·eKê gêYò ei-C_ûi^ûe
_¡ZòKê MâjY Keòùa ùaûfò aòPûe Kùfö aâR^û[u _òZûcjú _êeêùhû©c-
]ûcùe ·Zêcûðiý-aûie cûjû™ý gêYò aâR^û[u _âÉûaKê @û^¦ùe ÊúKûe
Kùfö
ùicûù^ _âZò\ò^ iKûùk I i§ýûùe RM^Üû[uê \gð^ Ke«òö ^ùe¦â
iùeûaeùe iÜû^ iûeò Zú[ðùe ù~CñVò ~ûjû \gð^úd, Zû'Kê bf Keò
ù\L«òö RM^Üû[ue ù~ùa ù~Cñ ùiaû I ùag @û\ò jêG, ZûKê aòùgh
bqò-ijKûùe \gð^ Ke«òö
aòRdKêcûe I aâR^û[ MêeêùMûÊûcúu _ûùL ^òR cê bûaKê aýq
Keù« ùMûÊûcú cjûeûR ajêZ @û^¦òZ ùjûA Kjòùf,—ùj aâR^û[!
ùj aòRdKêcûe! Zêc \êjóu _âZò ùcûe GK_âKûe aû›fý-bûa G_eò
aé¡ò _ûAQò ù~, Zêc aòùz\ùe ùcûùZ aòùgh KÁ ùja ùaûfò ùaû]
ùjCQòö Zêùc \êùjñ ù~ùZ @]òK \ò^ GVûùe ejòa, cêñ ùiùZ Lêiú ùjaòö
i\þMêeê ijRùe còkòùf c]ý iZþgòhý ijRùe còk«ò ^ûjóö
aâR^û[ aò^úZ bûùa _âû[ð^û Kùf, _âùbû! bò^Ü-bò^Ü eiKê aòbûa
@û\òe ijòZ aýûLýû Kùf, Zûjû gêYò @ûùc ]^ý jê@«êö
ùMûÊûcú—Zêùc @Zò C©c _âÉûa eLòQö gâúùMû÷eP¦â ùcû \ßûeû
~ûjû KêjûAùa, cêñ Zûjû jó Kjòaò; Zêùc gêYö _â[ùc gû«eie K[û @ûùiö
Gjò eiùe gû«eZò jó iÚûdòbûaö ^òaòðùgh-aâjàû^¦ùe I ù~ûMúcûû
@û™ùiû÷Lýùe ù~Cñ @û^¦ @Qò, Zûjû ^òZû« gò[òkö Bgcd-iêL
(bMa\þaòhdK iêL) Z\ù_lû ^òMìXÿ @[ûðZþ @]òK @û^¦\ûdKö Bg-
430 ùR÷ a ]cð D^Zâ ò õ g
Êeì_û^êba jó ùijò iêêLe ùjZêö PZêbêðR ^ûeûdY cì©ðò gû«eie
@ûf´^ö Gjò cì©ðò aòbêZû, G÷gß~ðý AZýû\ò MêY \ßûeû ~êqö gû« _êeêhcûù^
gû«eZòe @ûgâdö @û™ûeûccûù^ I bMaûû Vûùe a¡gâ¡-Zû_icûù^
gû«_êêeêhö i^K, i^¦^,i^ûZ^ I i^Z¨Kêcûe—GA ·eòKêcûe _â]û^
@û™ûeûc @U«òö Gcûù^ aûki^Üýûiúeìù_ aòPeY Ke«òö Gcûûe
_â[ùc ^òaòðùgh-aâjà _âZò eZò [òfûö _ùe bMaZþ cì©òðe cû]ê~ðý \ßûeû
@ûKéÁ ùjûA Pò\þN^-cì©òðe C_ûi^û Keò[òùfö ~êq-ùa÷eûMý \ßûeû
ù~Cñcûûe iaê_âKûe aòNÜ \ìe ùjûAQò, aòhd-@ûiqò c]ý \ìe ùjûAQò,
Kò«ê cêqò-aû‚û \ìe ùjûA^ûjó, ùiA Zû_icûù^ gû«eiùe _âùag Ke«òö
_â]û^-_â]û^ C_^òh\e gâaY, ^òRð^ iÚû^ùe aûi, @«aðé©òaòùghe
Çê©òð, Z©ßaòùaP^, aò\ýûgqòe _â]û^Zß, aògßeì_\gð^ _âZò @û\e, mû^cògâ
bqu iõiMð, icaò\ý aýqò (^òRij icû^ aò\ßû^¨)u ij C_^òhZþ-
Pyðû—GA iaê Gjò eie CŸú_^ö _êYò bMaûû _û\_\àùe @_òðZ
Zêkiúe ùiû÷eb, gv-]ß^ò, _êYý _aðZ, _êYý a^, iò¡-ùlZâ, Mwû,
aòhdaûi^ûKê ld Keòaû _âaé©ò, icd aû Kûk jòñ iaêeò aò^ûgK @û\ò aê¡ò
c]¥ Gjò eie CŸú_^ö gû«eie aòbûa Gjò_eòö
aâR^û[—Gjò eie @^êbûacû^ K'Y?
ùMûÊûcú—^ûiòKûe @MâbûM _âZò \éÁ-ò ^òùl_, @a]ìZ _eò ùPÁû,
·eò jûZ @ûMKê ù\Lò Kû~ðý_ûAñ @MâMZò, mû^cê\ûâ _â\gð^ (ZRð^ú I @wêÂ
ù~ûM), bMa\þaùò \ßhúu _âZò ù\ßhejòZ ùjaû, bMaûû ù_âcú bqu _âZò
bqòe @bûa, iõiûe]ßõi I Rúa^¨cq ê ò _âZò @û\e, ^òeù_lZû, ^òccð Zû
(ccZûe @bûa), ^òejuûeZû I ùcû÷^ AZýû\ò @iû]ûeY Kâd ò ûcû^ gû«eie
@^êbûaö Ré¸û (jûA cûeòaû), @wùcû…^ (jûZùMûWÿ ùcûWÿò ùjaû), bqò
C_ù\g, jeòuê ^cü Keòaû I ÉêZò Keòaû gû«eie iû]ûeY Kâd ò ûö
aâR^û[—gû«eie iû©ßK ò aòKûecû^ K'Y?
ùMûÊûcú—_âkd (cìzðòZ ùjûA bêAñùe _Wÿò~òaû) aýZúZ ùeûcû*
(ùeûc Uûuêeò CVòaû), ùÊ\ (Sûk ajòaû), É¸ (jfPf ^ ùjaû) @û\ò
iû©ßKò aòKûe GA eiùe ùagú ù\Lû~ûGö G[òùe \ú¯-flY iû©ßK ò aòKûe
^[ûGö
aâR^û[—Gjò eie i*ûeú bûacû^ K'Y?
ùMûÊûcú—^òùað\ (ùL\, ùa÷eûMý), ]éZò (ù]÷~ð¥), jhð, cZò, iáZò,
aòhû\, C›êKZû, @ûùaM I aòZKð AZýû\ò i*ûeú bûa iû]ûeYZü
gû«eiùe ù\LòaûKê còùkö
aâR^û[—gû«eZò ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—gû«eiùe gû«eZò iÚûdòbûaö gû«eZò icû I iû¦âû
ùb\ùe \êA_âKûeö @iµâmûZ (~ûjû VòK¨ eìù_ mûZ ^êùjñ) icû]òùe(1)
geúeùe bMaZþÇê©ðò R^òZ Kµ, jhð, Kûc, ùeûcû* _âKûgòZ ùjùf icû
gû«eZò C_f²ò jêGö iaê@aò\ýû ]ßõiùjZê ^òaòðKÌ (aòKÌeê aû ùb\eê
cêq) icû]ò(2) ùe bMaZþ-iûlûZþKûeeì_K iû¦âû^¦ (N^úbìZ @û^¦)
iû¦âû-gû«eZòùe flòZ jêG û Cq \êA_âKûe eZò-ùb\ùe _ûùeûlý I
iûlûZþþKûe eìù_ \êA_âKûe gû«ei @Qò û gêþKù\a ùMûÊûcú I aòfßcwk
VûKêe mû^-iõÄûe (mû^\ßûeû còkê[òaû aâjàû^¦)Kê QûWÿò bqòeiû^¦ùe
^ò_êY (^òc{òZ) ùjûA[òùfö aò\ßZþ-_âae iûaðùbû÷c b…ûPû~ðýue c]ý
Z\ï_ @aiÚû ùjûA[òfûö
aâR^û[—ùfû÷KúK @kuûe-gûÈùe gû«eiKê ÊúKûe Keû~ûA
^ûjó KûjóKò?
ùMûÊûcú—ùbû÷ZòK aòhd-aýû_ûeùe gû«ò @ûiòaû cûùZâ jó, (ùijò
aòhde) aòPòZâZû \ìe ùjûA~ûGö ùi[ò_ûAñ RWÿ-@kuûeúKcûù^
gû«eZòKê ÊúKûe Keò ^ûjû«òö Pò\þ aýû_ûeùe gû«eie @ûaòbûða ùjùf
C©ùeû©e @_âûKéZ ei C\òZ jêGö bMaû^þ KjòQ«ò, "gùcû gùcû c^ÜòÂZû
aêù¡ü
¡ü' ö Gùa ù\L, gû«eZò aò^û "Z^Ü
(3)
Z^ÜòÂZû aêù¡ü'
¡ü Kò_eò ùja?
Zû_ô~ð¥ ùjCQò gû«eZò aò^û bMaûû Vûùe ^òÂ aê¡ò C\òZ jêG ^ûjóö
@ZGa PòZþ-Z©ßùe gû«ei @agý jó ÊúKéZö
(1)
@iµâmûZ-icû]ò—_ûZ¬k-ù~ûMùe GK_âKûe icû]ò ù~Cñ[òùe @ûcôûe
Êeì_ VòK¨ eìù_ RYû ^[ûGö (iò¡û«eZÜ 1/6)
(2)
^òaðòKÌ-icû]ò—@\ßòZúd aâjàùe GKúbìZ ùjûA @LŠeìù_ Pò©e @aiÚû^ö
(aòKÌeê aû ùb\eê cêq ù~Cñ icû]ò Zûjû)
(3)
"aêù¡ü (aê¡òe) c^ÜòÂZû' (ùcû Vûùe ^òÂZû) ùjCQò c^ÜòÂû aê¡òüö GYê gc
ùjCQò ùcû' Vûùe ^òÂ aê¡òö
aâR^û[—gû«-bqòeiKê bfbûùa aêSò_ûeòfòö Ké_ûKeò Gùa
\ûiý eiKê aòbûaû\òe ijòZ aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—\ûiýeiKê _ŠòZcûù^ _âúZ-bqòei Kj«òö @^êMâûjý
_ûZâ \ûiý I fûfý ùb\ùe Gjû \êA_âKûeö @ZGa _âúZei c]ý i¸âc-
_âúZ I ùMû÷ea-_âúZ ùb\ùe \êA_âKûeö
aâR^û[—i¸âc-_âúZ KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—Ké¾u \ûiûbòcû^úe @[ûðZþ "cêñ Ké¾u \ûi' G_eò @bòcû^
[òaû aýqòe aâùR¦â^¦^ Ké¾u _âZò i¸âcaògòÁû _âúZò C_ô^Ü jêG; ùijò
_âúZò C©ùeû©e _êÁ ùjûA "i¸âc _âúZ' iõmû _ûGö GA eiùe Ké¾ I
Ké¾\ûicûù^ @ûf´^ö
aâR^û[—GA eiùe Ké¾u Êeì_ K'Y?
ùMûÊûcú—ùMûKêkùe i¸âc-_âúZeiùe Ké¾ \ßòbêRö @^ýZâ ùKùa
\ßòbêR I ùKùa PZêbðêRö ùMûKêkùe \ßòbêR-cêefú]e, âRk]e
Kû«ò~êq, cdìe_êz @û\ò \ßûeû bìhòZ I ùMû_ùagö @^ýZâ @[ûðZþ c[êeû
aû \ßûeKûùe \ßòbêR-Êeì_ ùjùf c]ý cYò-cûYòKýcŠòZ Hgß~ðýùagö
gâúeì_ ùMûÊûcú bqòeiûcéZiò§êùe ùfLòQ«ò—
(4)
aâ j à û ŠùKûUò ] ûùc÷ K ùeûcKì _ ü Ké _ û´ê ] ò ü ö
@aò P ò « ýcjûgqò ü iað i ò ¡ ò ^ ò ù haò Z ü öö
@aZûeûakúaúRõ i\û™ûeûcjé \ þ M ê Y üö
Bgß e ü _ecûeû]ýü iað m ü iê \ é X ÿ a â Z üöö
icé ¡ ò c û^þ lcûgúkü geYûMZ_ûkKüö
\lò Y ü iZýaPù^û \lü iað g ê b ueüöö
_â Z û_ú ]ûcð ò K ü gûÈPlê b ð q iê j é © cüö
a\û^ýùÉRiû ~ê q ü Ké Z mü Kú©ð ò i õgâ d üöö
aeúdû^þ akaû^þ ù_â c agý AZýû\ò b ò M ê ð ù Y÷ ü ö
~ê Z ½Zê a ò ð ù ]ùhß h \ûùihß û f´ù^û jeò ü öö
(_.aò, 2d.f, 11-15 ùgæûK)
(4)
~ûjûu GK-GK ùeûcKì_ùe ùKûUò-ùKûUò aâjàûŠ aò\¥cû^, ~òG KeêYûe
iûMeÊeì_, ~ûjûu cjûgqò @aòPò«¥ (Pò«ûù~ûM¥ ^êùjñ)ö ~òG icÉ _âKûe iò¡ò \ßûeû
_eòùiaòZ, (MêYûaZûe, fúkûaZûe, gqýûùagûaZûe _âbéZò) @aZûe-cûûe aúR
(@û\ò KûeY), (gêKù\a @û\òu _eò) @û™ûeûccûûe c]ý. Pò©Mûcú, Bgße (^òd«û),
aâR^û[—PZêaðò] \ûi ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—@ûgâZ ò (iaê@ûWÿKê \éÁò ^ê@ûñA ejò[a
ò û), @ûmû^êa©ðú, aògÉß
Gaõ (Ké¾u _âZò) ^câaê¡ò—GA ·eò_âKûe \ûi \ûiýeZòe @ûgâdeì_K
@ûf´^ö Gcûû Zû©ßòK ^ûc ~[ûKâùc Gjò_eòò—@]òKéZ \ûi(1), @ûgâòZ
\ûi(2), _ûeòh\ \ûi(3) I @^êMZ \ûi(4)ö
aâR^û[—"@]òKéZ \ûi' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—aâjàû, gòa, A¦â, A¦âûYú @û\ò ù\aù\aú @]òKéZ \ûi-
\ûiú @U«òö Gcûù^ RM\þ-aòhdK Kû~ðýùe @]òKûe _ûA bMaûû
ùiaû Ke«òö
aâR^û[—"@ûgâòZ \ûi' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—geYûMZ, mû^ú I ùiaû^òÂ—GA Zò^ò_âKûe aýqò
"@ûgâòZ \ûi'ö Kûkòd^ûM I Reûi§\ßûeû a¦ú ùjûA[òaû eûRûcûù^
geYûMZ \ûi @[aû @ûgâòZ \ûi ùgâYúe @«MðZö ùgû÷^K @û\ò Ehòcûù^
cêcêlû (cêqò-@bòkûh) _eòZýûM_ìaðK jeòu PeYûgâd Keò[òaûeê ùicûù^
mû^úPe (_ìað (Pe)eê mû^ú, bìZ-_ìùað PeU¨)-\ûi aû mû^^òÂ \ûi
c]ýùe _eòMYòZö _âûe¸eê bMa\þ-bR^ùe @ûiq P¦â]ßR, jeòje,
ajêkûgß, AlßûKê I _êŠeúK @û\ò ùiaû^òÂ geYûMZ \ûi @U«òö
aâR^û[—_ûeòh\ \ûi ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—C¡a, \ûeêK, iûZýKò, gîZù\a, gZîRòZþ, ^¦, C_^¦
I b\â _âbéZò _ûeòh\-\ûiö Gcûù^ cªYû ù\aû @û\ò Kû~ðýùe ^ò~êq
ejò c]ý @aie Kâùc _eòP~ðýû Ke«òö ùKû÷eau c]ýùe búhà, _eúlòZ,
aò\êe @û\ò c]ý _ûeòh\ \ûiö Gcûû c]ýùe ù_âcaòKæa (ù_âcú \ûi)
C¡a jó ùgâÂö
aâR^û[—@^êMZ\ûi ùKCñcûù^?
_ec_ì R ý, iað m , iê \ é X ÿ a â Z (~ûju aâ Z @Zò \ é X ÿ ) , icé ¡ ò c û^¨ , lcûgúk,

geYûMZ_ûkK, \lòY (C\ûe), iZýaûKþ, \l, iaðgêbKe, _âZû_aû^þ, ]ûcòðK,
gûÈPlê (gûÈ Plê ~ûjûue ùi), bqiêjéZ¨Zc, a\û^ý, ùZùRû~êq, KéZm,
Kú©ðòiõgâdü (Kú©ðò icýKþ @ûgâd ~ûjûue ùi), aeúdû^þ, akaû^þ, ù_âcagý AZýû\ò
MêYcûû \ßûeû ~êq GA jeò PZêaðò] \ûibqu Vûùe @ûf´^ @U«òö
ùMûÊûcú—iað\û _eòP~ðýû Kû~ðýùe @ûiq \ûicûù^ @^êMZ \ûiö
Gcûù^ _êeiÚZ ò (\ßûeKû-_êe) I aâRiÚZ
ò ùb\ùe \êA_âKûeö iêP¦â, cŠk,
É¸, iêZ^ß _âbéZò \ßûeKû-_êeiÚ @^êMZ \ûiö eqK, _ZâK, _Zâú, c]êKY×,
c]êaâZ, eiûk, iêaòkûi, ù_âcK¦, cKe¦K, @û^¦, P¦âjûi, _ùdû\,
aKêk, ei\ I iûe\—Gcûù^ aâRiÚ @^êMZ \ûiö aâRû^êM \ûiu
c]ýùe eqK iað_â]û^ö ]ê~ðý, ]úe I aúe ùb\ùe _ûeòh\ \ûi
Zò^ò_âKûeö _ìùaðûq @ûgâòZ, @^êMZ I _ûeòh\-\ûi—Gcûù^ ^òZýiò¡,
iò¡ I iû]K ùb\ùe Zâòaò]ö
aâR^û[—\ûiýeie CŸú_^cû^ K'Y?
ùMûÊûcú—cêefú]ß^ò, géw]ß^ò, ijûiýûaùfûK^ (jûiý~êq \éÁò),
MêYgâaY, _\à, _û\PòjÜ, âú^ùcN I @wùiû÷eb—GAiaê \ûiýeie
CŸú_^ö
aâR^û[—GA eie @^êbûacû^ K'Y?
ùMûÊûcú—^ò R e ^ò Ÿ ò ð Á Kû~ð ý Kê iað ù Zûbûùa iµ^Ü Keò a û,
(bMaûû) @ûmûe _ûk^, Bhðûbûa (bMaûû ùiaûùe Bhûð-ù\ßhe
@bûa, @[ûðZþ Bhûð-ejòZ), Ké¾u _âYdú bqu ij còZâZû I Ké¾u _âZò
^òÂû—Gjû \ûi¥eie @iû]ûeY @^êbûaö ^éZý @û\ò CnûÊe, Ké¾u
iêjé\þaMðu _âZò @û\e-bûa Gaõ @^ýZâ (AZe aÉê _âZò) ùa÷eûMý @û\ò
GA eie iû]ûeY @^êbûaö
aâR^û[—_âúZei @û\ò Zò^òUò eiùe iû©ßòKaòKûecû^ Kò_eò?
ùMûÊûcú—GA eiùe É¸û\ò iû©ßòKbûacû^ _âKûg _ûGö
aâR^û[—GA eiùe aýbò·eú bûacû^ K'Y?
ùMûÊûcú—jhð, Mað, ]éZò, ^òùað\, aòhû\, ù\÷^ý, Pò«û, iáZò, guû,
cZò, J›êKý, ·_fý, aòZKð, @ûùaM, jâú, RûWÿý, ùcûj, C^àû\, @ajò[û,
ùaû], Ê_Ü, Kæc, aýû]ò I céZò—GAiaê Gjò eie aýbò·eú-bûaö G[òùe
c\, gâc, bd, @_iàûe (cìzðòZ ùjûA _Wÿò~òaû), @ûkiý, CMâZû, ùKâû],
@iìdû I ^ò\âû @û\ò aòùgh C\òZ jê@«ò ^ûjòñö còk^ùe jhð, Mað I ù]÷~ðý
Gaõ aòòùdûMùe Mæû^ò, aýû]ò I céZò AZýû\ò bûa _âKûg _ûGö ^òùað\û\ò
@Áû\g-bûa còk^ùe I aòùdûMùe Cbd @aiÚûùe jó _âKûg _ûGö
aâR^û[—_âúZeie iÚûdú bûa RûYòaûKê ·jêñQòö
ùMûÊûcú—i¸âc I _âbêZû mûêê Pò©ùe Kµ I @û\e ijòZ ù~Cñ
_âúZò GKZû fûb Kùe, ùiA _âúZò jó GA eie iÚûdòbûaö gû«eiùe
eZòcûZâ jòñ iÚûdòbûaö Gjò eiùe eZò ccZû-~êq bûùa _âúZò ùjûA iÚûdòbûa
jêGö i¸âc_âúZò C©ùeû©e aé¡ò _ûA ù_âc, ùiÜj I eûM @aiÚû _~ðý«
aýû¯ jêGö i¸âc_âúZò jâûiguûgì^ý ùjûA a¡cìk (\éXÿ) ùjùf, "ù_âc'
jêGö ù_âc MûXÿ ùjûA Pò©Kê \âaòZ Kùf Zûjû "ùiÜj' ^ûcùe _eòPòZ
jêGö ùiÜjùe lYKûke aòùz\ c]ý @ijý jêGö ùiÜjùe \êüL c]ý
iêL eìù_ _âZúZ (ùaû]) ùjùf Zûjû "eûM' jêGö ùiùZùaùk Ké¾u
aòùz\ùe _âûY QûWÿòaûKê Azû jêGö @]òKéZ \ûi I @ûgâòZ \ûi \êjóue
ù_âc _~ðý« \gû jêGö _ûeòh\ \ûi cûûe ùiÜj _~ðý« \gû jêGö
_eúlòZ¨, \ûeêK, C¡a I aâRû^êM-\ûicûûe eûM _~ðý« \gû jêGö
eûM C\òZ ùjùf Kò*òZþ (@ûõgòK) iLýbûa C\òZ jêGö _ŠòZcûù^ Gjò
eiùe Ké¾u ijòZ còk^Kê ù~ûM I aòùz\Kê @ù~ûM Kj«òö C}Y×òZ I
aòùdûM ùb\ùe @ù~ûM \êA_âKûeö ùijò_eò ù~ûM c]ý iò¡ò, ZêÁò I
iÚòZò ùb\ùe Zò^ò_âKûeö C}Y×òZ @aiÚûùe Ké¾uê ù\Lòaûe ^ûc "iò¡ò';
aòùz\_ùe Ké¾uê _ûAaûe ^ûc "ZêÁò' Gaõ Ké¾u ij GKZâ aûie ^ûc
"iÚZ
ò 'ò ö
aâR^û[—i¸âc_âúZòKê aêS_
ò ûeòf,ò Gùa ùMû÷ea_âúZòKê aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—ù~Cñcûûe "fûfý' @bòcû^ [ûG (@[ûðZþ Ké¾ ùcûùZ
fûk^-_ûk^ KeêQ«ò ùaûfò @bòcû^ [ûG), ùicûûe _âúZò ùMû÷eacdúö
ùijò _âúZò aòbûa @û\ò \ßûeû _êÁ ùjùf "ùMû÷ea_âúZò' jêGö Ké¾ I Zûu
fûfý-\ûicûù^ Gjûe @ûf´^ @U«ò ö ùMû÷ e a_â ú Zò ù e cjûMê e ê ,
cjûKú©ò ð , cjûaê ¡ ò , cjûak, elK—Gcûù^ I Ké ¾ fûfKeì ù _
(fûf¥cûû) aòhd @ûf´^ö K^òÂZß I _êZâZß @bòcû^-ùb\ùe fûfý
\êA_âKûeö iûeY, M\ I iêb\â _âbéZò K^òÂZß @bòcû^úö _â\êýcÜ, ·eêù\¾
I iû´ _âbéZò _êZâZß-@bòcû^úö Ké¾u aû›fý I iàòZjûiý @û\ò Gjò eie
CŸú_^ö fûfýcûûe ^úP @ûi^ùe aiòaû, MêeêRû \ßûeû _â\gòðZ
cûMð ]eòaû, ùÊzû·e QûWÿòaû @û\ò Gjò eie @^êbûaö i*ûeú I aýbò·eú
bûacûûê _ìaðaZþ RûYòùaö
aâR^û[—ùMû÷ea g±e Zû_ô~ðý K'Y?
ùMûÊûcú—ù\ji´§-@bòcû^ùe Ké¾ ùcûe _òZû aû Mêeê ùaûfò
aêSòaûKê "ùMû÷ea' Kêjû~ûGö fûfKu (~òG fûk^ Ke«ò, ùiA Ké¾u)
_âZò Z^àdú _âúZò jó ùMû÷ea-_âúZòö Gjû jó Gjò eie iÚûdú bûaö
aâR^û[—_âùbû! _âúZòei aêSò_ûeòfòö Gùa ù_âd bqòei aû
iLýeiKê aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—Gjò eiùe Ké¾ I Ké¾u adiý (iLû)cûù^ @ûf´^
jê@«òö \ßòbêR cêefú]e aâùR¦â^¦^ Ké¾P¦â Gjûe aòhd-@ûf´^ I
adiýcûù^ Gjûe @ûgâd-@ûf´^ö
aâR^û[—Ké¾u adiýcûûe flY I _âKûeùb\ RûYòaûKê
PûjêñQòö
ùMûÊûcú—eì_, MêY I ùag \ûicûû ij icû^; Kò«ê \ûicûû
_eò i¸âc~ªYû-gì^ý I aògâ¸bûa~êq bqcûù^ Ké¾u adiý ùaûfû«òö
Gcûù^ _êei´§ I aâRi´§ ùb\ùe \êA_âKûeö @Rðê^, búcùi^,
ù\âû÷_\ú I gâú\ûc aò_â Gcûù^ _êei´§ò iLûö Zûu c]ýeê @Rðê^ ùgâÂö
aâRiLûcûù^ iað\û ijPe\gð^-fûki (ijPe Ké¾u ijòZ iað\û
^òaûi I \gð^ _ûAñ ùfûbú) Gaõ Kéù¾÷KRúa^ö @ZGa Gcûù^ jòñ _â]û^
iLûö aâRi´§ú iLûcûù^ ·eò_âKûe, ~[û—iêjéZ¨, iLû, _âòdiLû I
_âòd^cð iLûö "iêjéZþ' cûû iLý aû›fý-M§~êq, Gcûù^ Ké¾u Vûeê
adiùe KòQò aWÿ; @È]ûeY_ìaðK \êÁùfûKu Vûeê Ké¾uê elû Ke«òö
iêb\â, cŠkúb\â, b\âa¡ð^, ùMûb…, ~l, A¦âb…, b\âûw, aúeb\â,
cjûMêY, aòRd I akb\â—Gcûù^ Ké¾u iêjéZþ ùgâYúd iLûö Z^à]ýeê
cŠkúb\â I akb\â iað_â]û^ö K^òÂZêfý \ûiýM§~êq I iLýeigûkú
adiýcûûê "iLû' Kêjû~ûGö aògûk, aéhb, IRÊú, ù\a_âiÚ, aeì[_,
ce¦, Kêicê û_úWÿ, cYòa§, Ke§c AZýû\ò iLûcûù^ Ké¾û^êeûMúö Z^à]ýeê
ù\a_âiÚ iað_â]û^ö Zêfýadiuê (adiùe icû^) I ùKak iLýbûa-
@ûgâòZcûûê "_âòdiLû' Kêjû~ûGö gâú\ûc, iê\ûc, \ûc, aiê\ûc, KòuòYú,
ùÉûKKé¾, @õgê, b\âùi^, aòkûiú, _êŠeúK, aòUu I Kkaòu @û\ò Ké¾u
_âòdiLûö iêjéZþ, iLû I _âòdiLûu Vûeê C^ÜZ I @Zý« ejiý_ì‰ð Kû~ðýùe
^ò_êY iLûcûûê "_âòd^cð iLû' Kêjû~ûGö iêak, @Rðê^, M§að, ai« I
C{ßkû\ò iLû Ké¾ue _âòd^cð iLûö C{ßk iað\û ^ùcûðqò-fûki @[ûðZþ
jûi-_eòjûi I aýùwûqò_âòdö iLûcûû c]ýeê ùKjò ùKjò ^òZý_âòd,
ùKjò ùKjò iêePe (ù\aZû) I ùKjò ùKjò iû]K @U«òö iLûcûù^ ajêaò]
iLýRûZúd ùiaûKû~ðýùe aòa]ò bûa-bwú \ßûeû aòPZ ò Z
â û _âKûg Keò Ké¾uê
@û^¦ \ò@«òö
aâR^û[—Gjò eie CŸú_^cû^ K'Y?
ùMûÊûcú—Ké¾u adi, eì_, géw, ùaYê, gv, aòù^û\, _eòjûi,
_eûKâc I fúkû-ùPÁû @û\ò Gjò eie CŸú_^ö ùMûÂùe ùKû÷cûe I
ù_û÷MŠ adi Gaõ ùMûKêkùe ùK÷ùgûe adi GAeie CŸú_^ö
aâR^û[—iû]ûeY iLûcûûe @^êbûacû^ K'Y?
ùMûÊûcú—aûjê ~ ê ¡ , K¦ê K -Kâ ú Wÿ û (ù_Šê ù Lk), \ê ý ZKâ ú Wÿ û
(_gûùLk), Ä§ûùeûjY (Kû§Kê CVò a û), ~Áò K â ú Wÿ û (aûWÿ ò ù Lk),
Ké¾ùZûhY, _fuùe-@ûi^ùe I ù\ûkûùe GKZâ gd^, C_ùag^ I
_eòjûi Gaõ Rkaòjûe, aûêû\ò R«êu ij KâúWÿû, ^éZý, MúZ @û\ò iû]ûeY
iLûcûûe @^êbûaö i\ê_ù\g ù\aû I iaêKû~ðýùe @ûMê@û ùjaû
iêjéZþcûûe aòùgh Kû~ðýö Zû´ìk-@_ðY (Lòfò_û^ aXÿûAaû), ZòkK-
^òcûðY (PòZû Keòaû) I P¦^ùf_^ @û\ò iLûcûûe aòùgh Kû~ðýö
~ê ¡ ùe jeûAaû, UYû-IUeû Keò a û, Ké ¾ u \ß û eû @kué Z ùjaû
_âòdiLûcûûe aòùgh Kû~ðýö c]êe fúkûùe iûjû~¥ Keòaû _âòd^cð
iLûcûûe aòùgh Kû~ðýö Gcûù^ \ûicûû _eò a^`êf @û\ò\ûß eû Ké¾uê
iRû«ò I _vû @û\ò c]ý Ke«òö
aâR^û[—Gjò eiùe iû©ßòKbûae I i*ûeú bûae aò·e K'Y?
ùMûÊûcú—\ûiýeiùe [ò a û i*ûeú bûacû^ G[ò ù e Kò Q ò
@]òKcûZâûùe [ûGö
aâR^û[—Gjò eiùe iÚûdòbûa Kò_eò?
aò c ê q i¸â c û ~û iýû\¨ a ò g â ¸ û™û eZò \ ß ð ù dûü ö
_âûdü icû^ùdûeZâ iû iLýõ iÚûdòg±bûKþ öö (5)
(b. e. iò. _. aò. 3d. fjeú—45 ùgæûK)
aâR^û[—aògâ¸ KûjûKê Kêjû~ûG?
aògâù¸û MûXaògßûiaòùgùhû ~ªùYû|òZüü''(6)
ùMûÊûcú—""aò
(b. e. iò. _. f. 3/46)
aâR^û[—Gjûe aé¡òKâc K'Y?
ùMûÊûcú—Gjûe aé¡òKâc Gjò_eò—iLýeZò, ù_âc, ùiÜj I eûMKê
ùKâûWÿúbìZ Keò _âYd _~ðý« ~ûGö
aâR^û[—_âYde flY K'Y?
ùMûÊûcú—i¸âc @û\òe ù~ûMýZû [òùf c]ý i¸âc-M§gì^ý eZòKê
"_âYd' Kêjû~ûGö iLýei @Zò @_ìaðö _âúZ I a›k eiùe Ké¾u I
Ké¾bqu bûa _eÆe bòò^ÜRûZúdö iaêei c]ýùe ù_âdei @[ûðZþ
iLýei jòñ _âòdZeö ù~ùjZê, Gjò eiùe Ké¾ I Ké¾bqu c]¥ùe
_eÆe icRûZúd cû]ê~ðýbûa flòZ jêGö
öö D^Zâ ò õ g @]ýûd icû¯öö
(5)
_âûd icû^ \êARYue _eÆe i¸âcgì^ýû I aògâ¸û™òKû eZòKê iLý Kêjû~ûGö
Zûjû jó "iÚûdú' g±aûPýö
(6)
~ªYû-C|òZ (_eòZ¥q) @[ûðZþ iaðiùuûPgì^ý _eÆe @ùb\_âZúZòeì_K
bò^Ü_âKûe MûXÿaògßûiKê "aògâ¸' Kêjû~ûGö
Zâòõg @]ýûd
eiaò · e
aòRd I aâR^û[ @ûRò ùLùPWÿò _âiû\ _ûA jeò\ûi-VûKêeu icû]ò

\gð^ Kùfö Zû' _ùe ùZûUû-ùMû_ú^û[uê \gð^ Keò eû]ûKû« cVùe
_j*ò MêeêùMûÊûcúu KùVûCKê \ŠaZ¨ _âYûc Keò ùiVûùe aiòùfö
]ýû^P¦â ùMûÊûcúu ijò Z Zûue ^û^ûaò ] Kù[û_K[^ ùjfûö
MêeêùMûÊûcú ùiA @aieùe _âiû\ _ûA ^òR M\òùe (@ûi^ùe) @ûiò
aiòùfö aâR^û[ aò^úZ bûùa a›k-bqòei aòhdùe _Pûeòaûeê
MêeêùMûÊûcú Kjòùf,—
ùMûÊûcú—a›keiùe Ké¾ aòhd-@ûf´^ I Zûu MêeêR^cûù^
@ûgâd-@ûf´^ö Ké¾ iê¦e-gýûcûw]e, iað-iêflY~êq, cé\ê, _âòdaûKþ,
iek, f{ûaû^þ, aò^dú, cû^ýcû^\ I \ûZûö aâùRgßeú ~ùgû\û, aâùRgße
^¦cjûeûR, ùeûjòYú, _ìR^údû ùMû_úcûù^ Z[û ù\aKú, Kê«ú, aiêù\a
I iû¦ú_^ò cê^ò AZýû\ò MêeêRû c]ýùe ^¦ I ~ùgû\û iað-_â]û^ö
ùKû÷cûeû\ò adi, eì_, ùag, ùg÷ga, P_kZû, RÌ^û, jûiý, fúkû AZýû\ò
GA eie CŸú_^ö
aâR^û[—Gjò eie @^êbûacû^ K'Y K'Y?
ùMûÊûcú—cÉKKê gêxòaû, jÉ\ßûeû @wcûRð^, @ûgúaûð\, @ûmû\û^,
fûk^-_ûk^, jòùZû_ù\g-\û^ AZýû\ò Kû~ðý GA eie @^êbûaö
Pê´^, @ûfòw^, ^ûùcûyûeY_ìaðK @ûjßû^, ~[ûKûk ZòeÄûe AZýû\ò GA
eie iû]ûeY Kâòdûö
aâR^û[—GA eie iû©ßòKaòKûecû^ K'Y K'Y?
ùMûÊûcú—@gâê, Kµ, _êfK, ùÊ\, É¸ @û\ò @ûV_âKûe I Éêê
\êMÛiâûa—GA ^@Uò G eie iû©ßòK-aòKûeö
440 ùR÷ a ]cð Zâ ò õ g
aâR^û[—G eie aýbò·eú bûacû^ K'Y K'Y?
ùMûÊûcú—_âúZeiùe [òaû aýbò·eú bûacû^ I @_iàûe (cìzûð)
AZýû\ò G eiùe c]ý _âKûg _ûGö
aâR^û[—GA eie iÚûdú bûa K'Y?
ùMûÊûcú—@^êKµú aýqòu @^êKµûe _ûZâVûùe [òaû i¸âc-gì^ý
eZò jó Gjò eie iÚûdú bûaö ~ùgû\û\ò cûZéiÚû^údû ùMû_úu aû›fýeZò
ÊbûaZü ù_âû÷Xÿûö G eiùe iÚûdú bûa Kâcgü ù_âc, ùiÜj I eûM _~ðý«
MZò Kùeö Ké¾u _âZò akù\au bûa—_âúZò I aû›fý cògâòZö ~ê]òÂòeu
bûa—aû›fý, _âúZò I iLý cògâòZö CMâùiû bûa—aû›fý I iLý
cògâòZö ^Kêk, ijù\a I ^ûe\û\òu bûa—iLý I \ûiý cògâòZö eê\â,
MeêWÿ I C¡aû\òu bûa—\ûiý I iLý cògâòZö
aâR^û[—_âùbû! aû›fýei aêSò_ûeòfê, Gùa Ké_û Keò Pec-
eiÊeì_ c]êeeie aýûLýû Ke«ê, Zûjû gêYò @ûùc ]^ý ùjCö
ùMûÊûcú—c]êebqòeiKê cêLý bqòei Kj«òö RWÿ (Mâûc¥)ei-
@ûgâòZ aê¡ò Bgße-_eûdY ùjùf ^òaé©ò]cð jûif Kùeö Pò\þeiùe
@]òKûe ^ ùjaû _~ðý« c]êe eiùe _âaé©ò jêG ^ûjóö ùi_eò a¥qòue
GAeiùe C_ù~ûMòZû (@]òKûe) ^ûjóö c]êe-ei ÊbûaZü \êeìj
(\êfðb) Gaõ Gjûe @]òKûeú c]¥ ijRùe còk«ò ^ûjóö ùZYê GjûKê
MìXÿ-ejiý eìù_ Mê¯ eLòaû CPòZö c]êeei ÊbûaZü aòÉéZ ùjùf c]ý
ZûjûKê cêñ GVò iõùl_ùe a‰ð^û Keòaòö
aòRd—_âùbû! cêñ iêake @^êMZ, ùcû _lùe c]êe ei gêYòaûe
@]òKûe ùKùZ Zûjû aòPûe Keò a‰ð^û Keòùaö
ùMûÊûcú—_âòd^cð iLûue géwûeeiùe @k_ @]òKûe @Qòö
GVûùe cêñ Zêceò C_ù~ûMú K[û jó Kjòaò, @^ê_ù~ûMú K[û Kjòaò ^ûjóö
aââR^û[—Gjò eie @ûf´^MêWÿòK K'Y K'Y?
ùMûÊûcú—@icûù^û¡ßð (~ûjûu icû^ I ~ûjûu Vûeê C¡ßð ùKjò
^ûjûñ«ò) ùiû÷¦~ðýgûkú ^ûMeeìù_ fúkûeiòKZûe _ec-@ûgâd Êeì_ Ké¾
jó GA eie aòhd-@ûf´^ Gaõ aâRùMû_úcûù^ @ûgâd-@ûf´^ö Ké¾u
ù_âdiúcûû c]ýùe eû]û iaðùgâÂûö cêefú]ß^ò GA eie CŸú_^ö
^d^ùKûY \ßûeû ^òeúlY, jûiý _âbéZò GA eie @^êbûaö Gjò eiùe
iû©ßòKbûacû^ iê\ú¯ bûùa _âKûgòZö @ûkiý I CMâZû aýZúZ @^ý icÉ
aýbò·eú bûa Gjò eiùe flòZ jêGö
aâR^û[—Gjò eie iÚûdòbûa K'Y?
ùMûÊûcú—c]ê e eZò @ûù™ûPò Z aò b ûaû\ò \ß û eû _ê Á ùjûA
c]êebqòei jêGö eû]ûcû]aue GA eZò ùKû÷Yiò_âKûe iRûZúd aû
aòRûZúd bûa\ßûeû aòùz\\gû _ûG ^ûjóö
aâR^û[—c]êeei ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—aò_âf¸ I iù¸ûM ùb\ùe c]êeei \êA_âKûeö
aâR^û[—aò_âf¸ K'Y (ùKùZ_âKûe)?
ùMûÊûcú—_ìaðeûM, cû^ I _âaûi @û\ò ùb\ùe aò_âf¸ ajêaò]ö
aâR^û[—_ìaðeûM K'Y (KûjûKê Kêjû~ûG)?
ùMûÊûcú—còkê _ìað @aiÚûùe ^ûdK-^ûdòKûu jé\dùe ù~Cñ
bûa C\òZ jêG, ZûjûKê _ìaðeûM Kêjû~ûGö
aâR^û[—cû^ I _âaûi KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—cû^ iaðZâ _âiò¡ö _âaûie @[ð iw-aòPýêZò (@[ûðZþ iwú
Vûeê aòùz\ ùjaû)ö
aâR^û[—iù¸ûM K'Y (KûjûKê Kêjû~ûG)?
ùMûÊûcú—(^ûdK I ^ûdòKû) Cbdu còkêê RûZ ùbûMKê aû
@û^¦Kê iù¸ûM Kêjû~ûGö GVò c]êeei C_ùe @ûC @]òK KòQò Kjòaò
^ûjóö c]êeeie @]òKûeúcûù^ c]êeeie ejiýKê "C{ßk^úkcYò' Mâ^Ú
@ûùfûP^û Keò RûYò _ûeòùaö
aâR^û[—ùMû÷Y bqòei-icìje iÚòZòKê iõùl_ùe Kj«êö
ùMûÊûcú—ùMû÷Yei iûZ_âKûe, ~[û—jûiý, @nêZ, aúe, KeêY,
ùeû÷\â, bdû^K I aúb›ö Gcûù^ _âak ùjûA cêLýeie iÚû^Kê @û™iûZ¨
Kùf _é[Kþ _é[Kþ eieìù_ flòZ jê@«òö Kò«ê Êû]ú^-ei eìù_ Kû~ðð¥
Kùf, iÚûdòbûa eìù_ ^òùRûPòZ aòbûaû\ò \ßûeû _êÁ ùjûA ei jê@«òö
aÉêZü gû«, \ûi¥, iL¥, aû›f¥ I c]êe—GAò _û*Uò jó eiö jûiý @û\ò
iûùZûUò ùMû÷Yei iû]ûeYZü aýbò·eú bûae @«bìðZö
aâR^û[—@kuûe gûÈe ei-aòPûe _Xÿòfûùaùk @ûùc jûiý
@û\ò ei aòhdùe bfbûùa @aMZ @Qêö Gùa cêLý bqòei ijòZ
ùicûû i´§ RûYòaûKê PûjêñQêö Ké_û Keò Zûjû aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—a©ðcû^ gû« _âbZé ò eie _eÆe còZZâ û I gZîZû aòhdùe
KjêQöò gû«eie còZ— â \ûiý, aúb›, ]cðaúe I @nêZeiö @nêZei _êYò
\ûiý, iLý, aû›fý I c]êeeie còZöâ gû«eie gZî—c]êe, ~ê¡aúe,
ùeû÷\â I bdû^K eiö \ûiýeie còZ— â aúb›, gû«, ]cðaúe I \ûâúe-
ei; Gaõ Zûjûe gZî—c]êe, ~ê¡aúe I ùeû÷\â eiö iLýeie còZ— â
c]êe, jûiý I ~ê¡aúe eiö iLýeie gZî—a›k, aúb›, ùeû÷\â I bdû^K
eiö a›keie còZ— â jûiý, KeêY I bdùb\K-eiö a›k eie gZî—
c]êe, ~ê¡aúe, \ûiý I ùeû÷\â eiö c]êeeie còZ— â jûiý I iLý eiö
c]êeeie gZî—a›k, aúb›, gû«, ùeû÷\â I bdû^K eiö jûiýeie
còZ–â aúa›, c]êe I a›keiö jûiýeie gZî—KeêY I bdû^K eiö
@nêZeie còZ— â aúe, gû«, \ûiý, iLý, aû›fý I c]êe eiö @nêZeie
gZî—ùeû÷\â I aúb›ö aúeeie còZâ—@nêZ, jûiý, iLý I \ûiýö
aúeeie gZî bdû^Kö Kûjû Kûjûu cZùe gû« c]ý aúeeie gZîö
KeêYeie còZâ—ùeû÷\âei I a›keiö KeêYeie gZî—aúeei,
jûiýei, iù¸ûM ^ûcK-géwûeei I @nêZeiö ùeû÷\e â ie còZ—
â KeêY I
aúeö ùeû÷\e â ie gZî jûiýei, géwûeei I bdû^Keiö bdû^Keie
còZ—â aúb›ei I KeêY eiö bdû^K eie gZî—aúe ei, géwûeei,
jûiýei I ùeû÷\e â iö aúb›eie còZ— â gû«ei, jûiýei I \ûiýeiö
aúb›eie gZî—géwûe ei I iLýeiö @^ýiaê ei _eÆe ZUiÚö
aâR^û[—eicûûe _eÆe còkê `k K'Y?
ùMûÊûcú—còZâeie _eÆe còk^ùe ei @Zògd @ûÊû\^úd jêGö
@w I @wú bûùa eie còk^ KeûAaû jó C©cö cêLý aû ùMû÷Y ùjC,
@wú-eie còZâeiKê @w ùaûfò RûYòaû CPòZö
aâR^û[—@wú I @w c]ýùe ùb\ K'Y?
ùMûÊûcú—cêLý ùjC aû ùMû÷Y ùjC ù~Cñ ei @^ýeiKê @ZòKâc
Keò Êdõ _â]û^ eìù_ aòeûRòZ jêG ZûjûKê @wú Kêjû~ûG; Gaõ ù~Cñ-
ei @wú ^ûcK eiKê _êÁ Kùe Zûjû @weìù_ iõ·eú bûa jêGö
"aò¾ê]ùcûð©e'ùe Kêjû~ûAQò—
eiû^ûõ icùaZû^ûõ ~iý eì _ õ bùa\¨ a jê ö
i c«ùaýû eiü iÚûdú ùghûü i*ûeòùYû cZûüöö (1)
aâR^û[—ùMû÷Yei Kò_eò @wú ùja?
ùMûÊûcú—gâúk eì_ùMûÊûcú KjòQ«ò—
ù_âû\ý^þ aòbûaù^ûZþKhûðZþ _êÁòõ cêùLý^ f¸òZüö
""ù_â
Kê * Zû ^ò R ^ûù[^ ùMøùYû$_ýwò Z ß c gÜ ë ù Zöö
cê L ýÉß w Zß c ûiû\ý _ê ¾ ^Ü ò ¦ â c ê ù _¦â a Zþ ö
ùMøYùcaûwò ^ õ Ké Z ß û ^ò M ì X ^ò R ùa÷ b aüöö
@^û\ò a ûiù^ûnûi-aûiò ù Z bqùPZiò ö
bûùZýa ^ Zê fú^ü iýûù\h i*ûeò ù Mû÷ Y aZþ ö ö
@wú cê L ýü ÊcZâ û ùw÷ b ûð ù a÷ ù É÷ e bò a ¡ð d ^þ ö
iRûZúùd÷ a ò ð R ûZúùd÷ ü ÊZªü i^þ aò e ûRùZöö
~iý cê L ýiý ù~û bùqû bùa^Ü ò Z ý^ò R ûgâ d üö
@wú i Ga ZZâ iýû^àëùLýû$_ýù^ýû$wZûõ aâùRZþö(2)
(b.e.iò. C-aò, @-f, 46-50)
(1)
@[ðûZþ GKZâ còkòZ eicûû c]ýùe ~ûjûe (ù~Cñ eie) Êeì_ ajêZ
ùja, ùijò eiKê "iÚûdú' cYòa Gaõ @agòÁ ei (bûa)cû^ "i*ûeú' ùaûfò cû^òZ
ùjûAQ«òö
(2)
iùuûPbûa _ûC[òaû ^òR _âbê Êeì_ cêL¥ei \ßûeû _êÁò _âû_òZ ùjûA aòbûa^ûe
CZ¨Khð ùjZê _âKéÁeìù_ C\òZ ùjC[òaû ùMû÷Yei c]¥ @wòZß ùbûMKùeö ~ûjûe
^òR ùa÷ba ^òMìXÿ ùiA cêL¥ei @wZß _ûA Cù_¦â (aûc^ù\a) ù~_eò A¦âuê
ù_ûhY Ke«ò ùiA_eò ùMû÷YeiKê jó @wú Keò ù_ûhY Kùeö @^û\ò aûi^ûe
(Kûc^û)e Cnûi (C{ßkZû) \ßûeû aûiòZ (KûcòZ) bqPò©ùe GA cêL¥ei i*ûeú
ùMû÷Yei bkò C{ßk \òùg, Kò«ê fú^ jêG ^ûjóö @wú cêL¥ ei GVò ùiA iRûZúd I
aòRûZúd @w (bìZ) bûacûû \ßûeû ^òRKê @bòa¡ð^ Keê Keê ÊZª ejù« aòeûRcû^
jêGö ù~Cñ cêL¥ eie ù~Cñ ^òZ¥-^òRûgâd bq jêG, ùiA @wú jó ùiVò cêL¥ (ei)
ùjùfùjñ @^¥ (ùMû÷Y)ei Zû'e @wZû _ûGö
_êYò ù\L, ~\ò @wú eiùe @wei @]òK @ûÊû\ê ùjZê jêG
ùZùa Zûjû @w jêG, ^ ùjùf Zûjûe còk^ aò`kö
aâR^û[—ei ijòZ gZî-ei còkòùf K'Y jêG?
ùMûÊûcú—iê¦e-iêcòÁ _û^úd \âaýùe lûe, @cæ, faY, KUê
AZýû\ò cògûAfû _eò aòeiZû C_ô^Ü jêGö @[ðûZþ ùMûUòG eiùe @^ý
gZîei còkòùf Zûjû aòeiZû C_ô^Ü Kùeö G_eò ei-aòùeû]Kê "eiûbûi'
Kêjû~ûGö
aâR^û[—eiaòùeû] ùKû÷Yiò @aiÚûùe bf ^êùjñ Kò?
ùMûÊûcú—gâúk eì_ùMûÊûcú KjòQ«ò,—
\ß ù dûùeKZeùiýj aû]ýùZß ù ^û_a‰ð ù ^ö
ià ~ ð ý cûYZdû_ê ý ùqø iûùcý^ aPù^$_ò Pöö
eiû«ùeY aýaù]ø ZUùiÚ ^ _â ò ù dY aûö
aò h dûgâ d ùbù\ P ùMøùY^ \ß ò h Zû ijö
AZýû\òhê ^ ùa÷eiýõ ùa÷eòùYûRð^ùd\¨ ~êZòüöö (3)
(b. e. iò. C, 8c f, 63-64)
_êYò ù\L, ~ê]òÂòe @û\ò bqu Vûùe \ûiý I aû›fý bûa _é[Kþ
_é[Kþ icdùe _âKûgòZ jêGö _eÆe gZîei ~êM_Zþ (GKû[ùe) _âKûg
_ûG ^ûjóö _êYò @]òeìXÿ-cjûbûaùe aòeê¡bûacûûe GKZâ còk^ ùjùf
Zûjû aòeê¡ (aòei) jêG ^ûjòñö gâúk eì_ùMûÊûcú @ûjêeò c]ý KjòQ«ò—
Kß û _¥Pò « ýcjûgùqø cjû_ê e ê h ùgLùeö
eiûakò i cûùagü Êû\ûùd÷ ù aû_RûdùZöö (4)
(b. e. iò. C. 8c f. 57)
(4)
ùKCñ ùKCñ iÚùk c]¥ @Pò«ý cjûgqò~q
ê cjû_êeh
ê gòùeûcYòu Vûùe (aòe¡
ê )
eiicìje icûùag Êû\ _ûAñ jó C_RûZ jêGö (@ûÊû\^-Pc}ûeòZû _ûAñ ùjûA[ûGö)
(3)
\êAUò (aòùeû]ú ei) c]ýeê ùMûUòKe aû]ýZß\ßûeû C_a‰ð^ùe (@[ðûZþ
~êqòi´kòZ aûKýùe ùMûUòKe C}hð a‰ð^ \ßûeû @^ýUòe @_Khð-^òeì_Y \ßûeû)
iàeòZ ùjC[òaû bûa\ßûeû Cqòùe Gaõ iûcý\ßûeû aP^ùe, ZUiÚ aû _âòd @^ý
ei\ßûeû aýa]û^ùe, ùMû÷Yeì_K gZîei ij aòhd I @ûgâde ùb\ùe—AZ¥û\ò
cûûùe \êA aòùeû]ú eie (gZîei \êjñòue) iõù~ûM aòeiZû (ùa÷ei¥) C_ô^Ü
Kùe ^ûjóö
aâR^û[—cêñ aòm ùa÷¾au Vûeê gêYòQò, gâúc^þcjû_âbê eiûbûiKê
GùZ @^û\e Ke«ò ù~, eiûbûi-ù\ûh\êÁ ùKû÷Yiò _\Kê aû MúZKê
K\û_ò gêY«ò ^ûjóö cêñ Gùa eiûbûie ù\ûh RûYò_ûeòfòö Ké_û Keò
eiûbûie _âKûe-ùb\ @ûcKê aêSûA\ò@«êö
ùMûÊûcú—ei @wjú^ ùjùf ZûjûKê eiûbûi Kj«òö C©c, c]ýc
I K^òÂ ùb\ùe eiûbûiKê ~[ûKâùc C_ei, @^êei I @_ei
Kêjû~ûGö
aâR^û[—C_ei KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—(aòeì_ZûKê _ûA[òaû) iÚûdú, aòbûa, @^êbûa @û\ò \ßûeû
gû« @û\ò aûeUò ei jó C_ei jêGö (iÚûdòbûa, aòbûa I @^êbûa aòeì_Zû
_âû¯ ùjùf, gû« _âbéZò \ßû\g eiKê C_ei Kêjû~ûG)ö iÚûdò-ùa÷eì_ý,
aòbûa-ùa÷eì_ý I @^êbûa-ùa÷eì_ý C_eie ùjZê @U«òö
aâR^û[—@^êei KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾i´§-aRòðZ jûiý @û\ò eiicìjKê @^êei Kêjû~ûGö
ZUiÚ aýqòu Vûùe aúe @û\ò eie C\dKê c]ý @^êei Kêjû~ûGö
aâR^û[—ù~Cñ[òùe Ké¾i´§ ^ûjó, Zûjû ei ^êùjñ, Zûjû RWÿei
(Mâûc¥ei) c]ýùe _eòMYòZö ùZùa @^êeie ùi_eò flY KûjóKò
ùjfû?
ùMûÊûcú—Ké¾u ijòZ iûlûZþ i´§jú^ eiKê @^êei Kêjû~ûGö
ù~_eò KK¨L…ò (eû]ûeûYúu _ûkòZ aûêú)e ^éZý ù\Lò ùMû_cûûe
jûiý, bûŠúeaîÚ aélùe gêK_lúue ùa\û«-aò·e ù\Lò ^ûe\u
jé\dùe @nêZeie C\d ùjaûö GVûùe ùMû_cûûe jiòaû I
_lúue aû©ðûkû_ gêYò ^ûe\u jé\dùe C\òZ @nêZ-eie Ké¾u ijòZ
ùKû÷Yiò iûlûZþ i´§ ^ûjó; ùKû÷Yiò \ìe-i´§ ù\Lû~ûG,—G_eò iÚùk
@^êei jêGö
aâR^û[—@_ei KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾ @[aû Ké¾u aò_lcûù^ ~\ò jûiý @û\ò eie
aòhdZû I @ûgâdZû _û@û«ò (@[ûðZþ—~\ò Ké¾ jûiý @û\ò eie aòhd I
Zûu aòùeû]ú-cûù^ ùijò eie @ûgâd jê@«ò), ùZùa ùijò eiKê @_ei
Kêjû~òaö Ké¾uê _kûA ~ûC[òaû ù\Lò Reûi§e aûe´ûe jiòaû, @_eie
C\ûjeYö gâúk eì_ùMûÊûcú KjòQ«ò—
bûaûü iùað Z\ûbûiû eiûbûiû½ ùKP^ö
@cú ù_â û qû eiûbò ù m÷ ü iùað $ _ò ei^û\â i ûüöö (5)
(b. e. iò, C. 9c-f, 41)
eiZ©ße GA iaê iê¦e, iei I ccðÆgðú aòùaP^û gêYò aòRdKêcûe
I aâR^û[ iRk-^d^ùe I M\þM\þ-KY×ùe Mêeê-ùMûÊûcúu _û\Zùk
_Wÿò Kjòùf—
@mû^Zò c ò e û§iý mû^û¬^gkûKdûö
Plê e ê ^ à ú kò Z õ ù~^ Zùià ÷ gâ ú Mê e ùa ^cüöö (6)
MêeêùMûÊûcú ù_âcû^¦ùe \êA-gòhýuê @ûfòw^ Keò iek jé\dùe
@ûgúaûð\ ù\A Kjòùf—"Zêc\êjóu jé\dùe ei-Z©ß ÇêeòZ ùjCö'
aâR^û[ I aòRdKêcûe _âZò\ò^ ]ýû^P¦â ùMûÊûcúu ij _ecû[ð-
aòhdùe @ûùfûP^û Ke«ò Gaõ MêeêùMûÊûcúu PeYûcéZ I @]eûcéZ
Mâ j Y Ke«ò ö ùKùa bR^-Kê U úeùe, ùKùa jeò \ ûi VûKê e u
icû]òiÚkùe, ùKùa ùZûUûùMû_ú^û[u c¦òeùe I ùKùa iò¡aKêkùe
gê¡-ùa÷¾acûû bR^cê\âû \gð^ Keò ^òR ^òR bR^ùe @bò^òaòÁ
jê@«òö "Éaûakú' I "Éacûkû' ùe fòLòZ gâúc^þ cjû_âbêu bûaûùage
iÚû^cûûê \gð^ Ke«òö gê¡-ùa÷¾acûù^ ù~CñVûùe Kú©ð^ Ke«ò,
ùiVûKê ~ûA ^ûcKú©ð^ùe ù~ûM\ò@«òö GA bûùa aòRd I aâR^û[u
bR^ùe Kâcgü C^ÜZò ùjaûKê fûMòfûö
(5)
iaê bûacûûê Zûjûe @ûbûi I ùKjò ùKjò eiûbûi Kjò[û«òö Kò«ê eiûbòm
_ŠòZcûù^ GA iaê bûacûûê c]¥ ei^ ùjZê "ei' KjòQ«òö
(6)
@mûêì_K @§KûeR^òZ @§e PlêKê ~òG mûêì_K @¬ê KûVò\ßûeû
C^àúk^ Ke«ò ùiA Mêeêuê ^cÄûeö @[ðûZ¨ ~òG \òaýmûêì_ú @¬^-gkûKû \ßûeû
Êeì_e @mû^Zû(1), ù\jùe @û™aê¡ò(2), aò_~ýûði @[ûðZþ ùbûqûbòcû^(3), ùb\,
\ßòZúdûbò^òùag (Ké¾u aýZúZ AZe aÉê _âZò @ûiqò)(4), bd I aòeì_-MâjY(5)—
GA _û*_â K ûe @mû^ I ùi[ò e ê C_ô ^ Ü ]cð , @[ð , Kûc I ùcûl-aû‚û eì _ K
@§KûeeûgòKê aò\ìeòZ Keò \òaý jeòùiùaû^àëL ù^ZâKê C^àúkòZ KeòQ«ò ùiA
gâúMêeêù\auê cêñ _âYûc KeêQòö
aòRdKêcûe cù^ cù^ bûaòùf,—MêeêùMûÊûcú @ûcKê iõùl_ùe
c]êeei KjòQ«òö cêñ Zûu _ûLeê GA eie aòùgh aýûLýû gêYòaòö aâR^û[
iLýeiùe cMÜ ej«êö cêñ GKûKú c]êeeie icÉ Z©ßKê (iûùwû_ûw
aòùaP^ \ßûeû) aêSòùâòö Gjû Pò«û Keò ùi ]ýû^P¦â ùMûÊûcúu Ké_ûeê
GK "C{ßk^úkcYò' Mâ^Ú iõMâj Kùfö ùiA Mâ^Ú @]ýd^ Keê Keê ùKû÷Yiò
aòhdùe iõgd ùjùf MêeêùMûÊûcúuê _Pûe«òö
\òù^ aòRd I aâR^û[ @_eûjÜ icdùe icê\K â ùê k aiò fjeúcûûê
ù\Lê ù\Lê cù^ cù^ bûaòùf—Rúa^ c]ý GA_eò Zewcdö
ùKùZùaùk K'Y NUòa Kjòùja ^ûjóö ùi[ò_ûAñ MêeêùMûÊûcúu Vûeê
eûMcûMðe bR^_¡Zò gòLò ùâûKê ùjaö
aâR^û[ Kjòùf—]ýû^P¦â ùMûÊûcú ù~Cñ _¡Zò ùfLòQ«ò, Zûjû
cêñ ù\LòQòö ùaû]jêG, G aòhdùe KòQò C_ù\g _ûAùf ùi[òeê aòùgh
`k còk«ûö VòKþ @Qò, cñê GA _¡ZòKê ùfLò ùâòö
G_eò iÚòe Keò ùi ]ýû^P¦â ùMûÊûcúuê ùiA _¡Zòe _âZòfò_ò _ûAñ
_âû[ð^û Kùfö ]ýû^P¦â ùMûÊûcú Kjòùf—MêeêùMûÊûcúu @^êcZò aò^û cêêñ
Zûjû ù\A _ûeòaò ^ûjóö MêeêùMûÊûcúu @^êcZò ^ò@«êö
Cbùd MêeêùMûÊûcúuê G aòhdùe _âû[ð^û Keù« ùi Kjòùf,—
VòKþ @Qò; Zêùc ùiA _âZòfò_ò ùÂ ùcû _ûLKê @ûiö @^êcZò _ûA aòRd I
aâR^û[ _¡Zòe _âZòfò_ò _ûAùfö c^ùe iÚòeKùf ù~, @aie icdùe
MêeêùMûÊûcúu ijòZ Gjò _¡ZòKê @ûùfûP^û Keò aêSò ù^ùaö
]ýû^P¦â ùMûÊûcú iaêgûÈùe aòùgh _ûe\gðú I _ŠòZ [òùfö
aòùgh Keò jeòbR^Zªùe Zûu _eò _ûe\gðú @ûC ùKjò ^[òùfö
MêeêùMûÊûcúu gòhýcûû c]ýùe ùi @MâMYý [òùfö aòRd I aâR^û[uê
bR^ aòhdùe _ecù~ûMý RûYò bR^-_¡Zòe icÉ Z©ß \êjòñuê
gòLûAùfö aòRd I aâR^û[ cSòcSòùe MêeêùMûÊûcúu Vûeê ZZþ-i´§úd
iù¦jcûûê \ìe Keò^ò@«òö Gjò_eò \êùjñ gâúc^þ cjû_âbêu ù\÷^¦ò^
PeòZâe I gâúKé¾u ù\÷^¦ò^ fúkûe _eÊe i´§Kê aêSò ]úùe ]úùe
@ÁKûkú^ bR^ùe _âaé© ùjùfö
öö Zâòõg\]ýûd icû¯öö
448 ùR÷ a ]cð GKZâ ò õ g
GKZâ ò õ g @]ýûd
c]êe eiaò·e
@Zúa ecYúd geZKûk C_iÚòZö gúZk I iÜòMÛ ùR¥ûœû-KòeYeì_ú
gûXÿú _ò§ò _é[òaú-ù\aú ajêZ @ûKhòðYú \ògêQ«òö GA_eò GK eûZòùe \g-
\Š _ùe ùR¥ûœû C\òZ ùjùfö aòRd c^ùe iÚòe Kùf—GA icdùe
cêñ [ùe ge]ûaûfò ùjûA iê¦eûPk \gð^ Ke«òö aòRd Gùa c]êeeie
bR^ gòLêQ«òö Ké¾u aâRfúkû aýZúZ @ûC KòQò Zûuê bf fûMê^ûjóö _êYò
aâRfúkû c]ýeê ùMû_òKûcûû ij Ké¾u c]êe-fúkûùe ùi iað\û cMÜö
ùi ùa÷¾au Vûeê gêYòQ«ò, gâúc^þcjû_âbê iê¦eûPk \gð^ Kfûùaùk
Zûuê aâR]ûce Çì©ðò jêGö gâúc^þ cjû_âbêu GA bûa Pò«û Keê Keê aòRd
akMŠò _ûe ùjûA iê ¦ eûPk @ûWÿ K ê ·fò ù fö \ê A _ûgß ð ù e [ò a û
C_aîcìjKê ù\Lò Kâcgü Zûuê aé¦ûaê Çì©ðò ùjaûKê fûMòfûö
aòRd ù_âciûMeùe cMÜ ùjûA Kjòùf—@ûjû! @ûRò ùcûe ùKùWÿ
ùiû÷bûMý! aâjàû @û\ò ù\aZûuê \êfðb aâR_êeúKê cêñ ù\LêQòö @ûjû! ùKùWÿ
iê¦e GA aâR_êeú I GA Kê¬a^! cûkZú-fZûKú‰ð cû]aúcŠ_ C_ùe
@ûc _âûùYgße Ké¾ aâRùMû_úu ij aiò jûiý-_eòjûi KeêQ«òö G_eò
\òaý \égý ù\Lò aòRdKêcûe bd I i¸âc QûWÿò aýûKêk Pò©ùe ùiA \òMKê
\îZ-MZòùe ]ûAñaûKê fûMòùfö ]ûAñ-]ûAñ KòQò \ìe Mfû_ùe ùi cìzðòZ
ùjûA bìAñùe _WÿòMùfö c¦-c¦ icúeY @ûiò Zûuê iõmû _â\û^ Kfûö
iõmû _ûA ùi Pûeò@ûWÿKê ù\Lòùf, Kò«ê KòQò icd _ìaðeê ù\Lò[òaû fúkû
@ûC \éÁòùMûPe ùjfû ^ûjó; ùZYê Zûu Pò© @ai^Ü ùjfûö ùi ]úùe
]úùe ^òR aûiiÚû^Kê ùèò KûjûKê KòQò ^ Kjò ùgûA_Wÿòùfö
aâRfúkû Çì©ð ùjûA[òaûeê aòRdu Pò© @û^¦ùe CZþ`êfäòZ (_âi^Ü)
[òfûö ùi cù^-cù^ bûaòùf, "@ûRò cêñ ù~Cñ ejiý ù\Lòfò, Zûjû Kûfò
@]ýûd c]ê e eiaò · e 449
Mêeêù\auê RYûAaòö Kò«ê KòQòlY _ùe _êYò bûaòùf, @_âûKéZfúkû-ejiý
ajê ùiû÷bûMýeê ù\LòaûKê còùk; ùZYê ZûKê Kûjû @ûùM _âKûg Keòaû CPòZ
^êùjñö Gjò_eò Pò«û Keê Keê ^ò\âûù\aúu @ûaòbûða ùjfûö _âûZü icùd
CVò ùi UòKòG @^ýc^Ä ùjûA_Wÿòùfö _âûZüKéZý iûeò, _âiû\ _ûA,
Kûgúcògu â ba^ùe C_iÚZ ò ùjùfö Mêeùê MûÊûcúu PeYùe iûÁûw _âYûc
Keù« Mêeùê MûÊûcú @û\e ijòZ Zûuê @ûfòw^ Keò Kêgk-aû©ûð _Pûeòùfö
Mêeêù\au \gð^ I iû^Üò]ý _ûA aòRd UòKòG iÚòe-Pò© ùjûA "c]êeei'
aòhdùe _Pûeòùfö
aòRd Kjòùf—_âùbû! @û_Yu @iúc Ké_û _ûA cñê KéZû[ð ùjûAQòö
Gùa C{ßkei i´§ùe KòQò ^òMìXÿ Z©ß _PûeòaûKê PûjêñQòö cêñ C{ßk-
^úkcYò Mâ^Ú _Xÿê _Xÿê KòQò aòhde Zû_ô~ýð aêSò_ûeê^ûjóö Zûjû gêYò
MêeêùMûÊûcú Kjòùf—aûaû! Zêùc ùcûe _âòd gòhý, Zêùc ~ûjû _Pûeòa,
cêñ ~[ûiû]ý C©e ù\aòö
aòRdKêcûe _Pûeòùf—_âùbû! cêLýeicûû c]ýùe c]êeeiKê
@Zò eji¥R^K ùaûfò Kêjû~ûAQòö gû«, \ûiý, iLý I aû›fý eie
icÉ MêY c]êeeiùe ^òZý aò\ýcû^ Gaõ ùiA ùiA eiùe ù~Cñ
Pc}ûeòZûe @bûa @Qò, Zûjû c]êeeiùe iê¦eeìù_ _âZòÂòZö ùZYê
c]êeei iùaûð_eò, G[òùe iù¦j ^ûjóö ^òaé©òcûMð @af´^Keê[òaû
a¥qòu Pò© gêÃ (^úei) [ûG; ùZYê ùicûû _ûAñ GA c]êeei ^òZû«
ùjdö _êYò RWÿ (aòhd) _âaé©ò_e aýqòu _ûAñ RWÿ-aòflY ]cð (c]êeei
i´§úd Z©ß) @Zý« \êeìjö aâRe c]êeei ùfû÷KúK]cðe géwûeei
@ù_lû iµì‰ð aòflY; Zûjû ijiû iû]ý ^êùjñö G_eò @_ìað @_âûKéZ
c]êeei @Zý« ùjd iûõiûeòK Èú-_êeêhMZ _âûKéZ-ei i\ég _âZúZ
ùjCQò KûjóKò?
ùMûÊûcú—aûaû aòRd! GA RMZe aòPòZâZûcû^ PòZþRMZùe [òaû
aò P ò Z â Z ûe _â Z ò ` k^ cûZâ ö Zê ù c Gjû bfbûùa RûYö RWÿ R MZ
PòZþRMZe _âZò`k^ö G[òùe MìXÿZ©ß ùjCQò, _âZò`kòZ _âZúZò ÊbûaZü
aò_~ðýd]cð-_âû¯ @[ûðZþ @û\gðùe ~ûjû iùaûð©c, _âZò`k^ùe Zûjû
iaûð]cö @û\gðùe ~ûjû @Zý« ^òcÜiÚ, _âZò`k^ùe Zûjû CyiÚö \_ðYùe
_âZò`kòZ @w-_âZýwe aò_~ðýd bûaKê aò·e Kùf Gjû ijRùe
aêSòjêGö _ecaÉê ^òR @Pò«ýgqò _âbûaùe ùiA gqòe Qûdûùe
_âZò`kòZ ùjûA RWÿi©û eìù_ aòÉéZö @ZGa _ecaÉêe ]cð~ûK
RWi©ûùe aò_eúZ ù\Lû~ûGö _ec aÉêMZ ei ùijò_eò RWMZ ùjd
eiùe aò_~ðýÉ bûaKê _ûGö (@[ûðZþ, _ec aÉêMZ ei ùbû÷ZòKRMZùe
RWÿúd ùjd-ei eìù_ _âZò`kòZ, @[aû aò_eúZ ]cð _âû¯)ö _ecaÉêùe
[òaû @_ìað aòPòZâZûMZ iêL jó _ecaÉêe eiö ùiA ei RWÿaÉêùe
_âZò`kòZ ùjùf a¡Rúa ùi[òùe GK J_û]òK Z©ß KÌ^û Kùeö ^òaé©
^òaòðùgh-]cðKê jó _ecaÉê ij icû^ cù^Kùe Gaõ icÉ PòZþ-
aòPòZâZûKê RWÿ]cð cù^ Kùeö `kùe ^òeê_û]òK-i©û I Zûjûe ]cðKê
RûYò_ûùe ^ûjóö ~êqòKê @ûgââû Keê[òaû aýqòue G_eò MZò jêGö
aÉêZü _ecaÉê eiÊeì_ Z©ß, ùZYê ùi[òùe @nêZ aòPòZâZûcû^
^òZý aò\ýcû^ö RWÿeiùe c]ý ùiAiaê aòPòZâZû _âZò`kòZ ùjûA[òaûeê,
ZûjûKê @af´^ Keò @Zú¦âòd-eie @^êba jêGö Pò\þaÉêùe ù~Cñ ei-
aòPZò Z
â û @Qò, Zûjû GAeìù_ icûjòZ—PòZ-þ RMZùe gû« ]cðMZ gû«ei
@Zý« ^òcÜbûùM @aiÚòZö Zû' C_ùe \ûiýei, Zû' C_ùe iLýei, Zû'
C_ùe aû›fýei Gaõ iùaûð_eò c]êeeiö GA RWÿ RMZùe c]êeei
aò_~ðýÉ (aò_eúZ ]cð_âû¯) ùjûA iaêeie ^òcÜùe @aiÚòZö Zû' C_ùe
aû›fýei, Zû' C_ùe iLýei, Zû' C_ùe \ûiýei I iùaûð_eò
gû«eiö RWÿ]cðe ÊbûaKê @ûgâd Keò eiZ©ß aòPûeKcûù^ G_eò iò¡û«
\ßûeû c]êeeiKê jú^ cY«òö c]êe eie iÚòZò I Kâòdû GA RMZùe ^òZû«
Zêz I f{ûKeö Pò\R þ MZùe ùi iaê gê¡, ^òck
ð I @nêZeìù_ cû]ê~ýð _ì‰öð
PòZþRMZùe Ké¾ I Zûue aòaò]-gqòue _êeêh I _âKéZò bûaùe iù¹k^
@Zý« _aòZâ I Z©ßcìkKö
RWÿRMZùe RWÿ_âZýdòZ aýajûe @[ûðZþ Èú-_êeêhe RWÿúd
aýajûe jó f{ûKeö aòùghZü Ké¾ jó GKcûZâ _êeêh Gaõ @^ý PòZþ-
i©ûcûù^ GA eiùe _âKéZò ùjûA[òaû ùjZê ùi[òùe ùKû÷Yiò ]cð-aòùeû]
^ûjóö RWÿRMZùe ùKjò Rúa ùbûqû I ùKjò Rúa ùbûMý ùjûAQò—Gjò
aýû_ûeUò cìkZ©ße aòeê¡ (@[ûðZþ cìk-PòZþZ©ße aò_eúZ) ùjûA[òaûeê
f{ûKe I NéYûÆ\ö Z©ßZü Rúa Rúae ùbûqû ^êùjñö iaê Rúa ùbûMý
Gaõ Ké¾ jó GKcûZâ ùbûqûö @ZGa RúaKéZ ^òZý]cðe aòeê¡ aýû_ûe
(aò_eúZ @ûPeY) @agý jó f{û I NéYûÆ\ ùja, G[òùe iù¦j ^ûjòñö
ù\L, @û\gð-_âZò`k^-aò·e @^êiûùe, RWúd Èú-_êeêhe aýajûeùe
Gaõ ^òcðk Ké¾fúkûùe ùiû÷iû\égý @agý¸ûaúö Z[û_ò ùMûUòG @Zý«
ùjd I @^¥Uò ^òZû« C_ûù\dö
aòRd—_âùbû! @û_Y ùcûùZ KéZû[ð Kùfö @û_Yu c]êe iò¡û«
ùcûe ÊZüiò¡ aògûß iKê \éX Kfû I iaê iõgdKê aò^ûg Kfûö cêñ PòZR þ MZe
c]êeeie iÚZ ò ò i´§ùe aêS_ ò ûeòf
ò öò @ûjû! "c]êeei' g±Uò ù~_eò c]êe,
Zûjûe @_âûKéZ-bûa c]ý ùijò_eòò _ecû^¦_â\ö G_eò c]êeei [ûC
[ûC, ù~Cñcûù^ gû«eiùe iêL _û@û«ò, ùicûû _eò \êbðûMû @ûC KòG
@Qò? _âùbû! cêñ ^òMìXÿ-c]êeeie iõiÚû_^ (@[ûðZþ, Gjû Kò_eò jé\dùe
iÚû_òZ jêG) aòhdùe RûYòaû _ûAñ @Zý« aýûKêkö @û_Y Ké_û Keò G
aòhdùe ùcûùZ gòlû \ò@«êö
ùMûÊûcú—aûaû! gêY, Ké¾ jòñ c]êeeie aòhd I Zûu afäbûcûù^
(ù_âdiúcûù^) Zûjûe @ûgâdö @ZGa Cbd còkòZ bûùa Gjò eie
@ûf´^ö
aòRd—c]êeeie aòhd "Ké¾' Kò_eò? @[ûðZþ Zûu eì_ Kò_eò?
ùMûÊûcú—@ûjû! @Zò c]êe _âgÜ _PûeòQö âRk]ea‰ð, iêecý,
c]êe, iaðifälY~êq, akòÂ, âù~û÷a^, iêaqû, _âòdbûhú, aê¡òcû^þ,
_âZbò û^ßZ ò , ]úe, aò\MÛ, PZêe, iêLú, KéZm, \lòY, ù_âcagý, M¸úe, ùgâÂ,
Kú©ð ò c û^þ , ecYúR^cù^ûjûeú, ^ò Z ý^ì Z ^, @Zê f ýùKkò - _eûdY,
ùiû÷¦~ðýgûkú, _âòdZc, aõgúaû\^gúk—AZýû\ò @nêZ MêY-aògòÁ _êeêh
jó Ké¾ö Zûue _\^L\êýZò iõ\gð^\ßûeû K¦_ðu ^òLòk Meòcû \ìe jêGö
Zûu KUûl iaêeò Pò©Kê aòùcûjòZ Kùeö ùi ~êaZúcûû bûMý`keì_K
\òaý fúkû^ò]òö
aò R d—@_â û Ké Z _ecaò P ò Z â c]ê e eiùe @_â û Ké Z -eì _ I
MêYaògòÁ Ké¾ jó GKcûZâ ^ûdK Zûjû cêñ iµì‰ðeìù_ @^êba Keò_ûeòfòö
_ìùað aòòbò^Ü-gûÈ _Xÿò ùKak ~êqòe cûjû™ýKê cû^ò Ké¾eì_Kê MûXÿeìù_
Pò«ûKeê[òùf c]ý ùi[òùe \éXÿ aògßûi ùjC^[òfûö Kò«ê @û_Yu Ké_ûeê
jé\dùe UòKòG eêPòcìkû bqòe C\d ùjfûVûeê ùcûe bqò_ìZ Pò©ùe
@jej Ké¾Çì©ðò ùjCQòö cêñ QûWÿòù\ùf c]ý Ké¾ ùcû jé\dKê QûWÿê ^ûjûñ«òö
@ûjû! ùi ùKùWÿ Ké_ûcd! cêñ Gùa RûYò_ûeêQò—
iað ù [÷ a \ê e ì ù jû$dcbùq÷ b ð M a\â i üö
Z_ôû\û´êRiaðùÊ÷bðùq÷ùeaû^êeiýùZöö
aýZúZý bûa^ûa™ð ~½c}ûebûabì ü ö
jé \ ò iù©ß û {ß ù k aûXÿ õ Ê\ùZ i eùiû cZüöö (1)
(b. e. iò. \. 5cf, 131/132)
""@[ûðZþ, ù~Cñcûù^ Ké¾_û\_\àKê ^òRe iaðÊ ùaûfò RûY«ò, ùijò
gê¡bqcûù^ jó Gjò eiKê @^êba Ke«òö ù~Cñcûû jé\dùe bqòe
M§cûZâ ^ûjó, @[ðûZþ jé\d @PòZ¨bûaùe (RWÿ_âKéZòeê C\òZ bûaùe)
_eò_ì‰ð I ÊbûaZü ^òR KêiõÄûe @^êeì_ ZKð_âòd, ùicûù^ ùKùbùjùf
Gjò eiKê @^êba Keò_ûe«ò ^ûjóö _âùbû! cêñ @^êba KeêQò, cûâe
bûa^û_[Kê @ZòKâc Keò gê¡i©ß \ßûeû C{ßkúKéZ jé\dùe ù~Cñ Pc}ûe
bûa C\òZ jêG,—Zûjû jó eiö ei RWRMZùe ^ûjòñ, Zûjû PòZþRMZe
aÉêö Rúa PòZþKY ùjûA[òaûeê Zûjûe i©ûùe ei C\òZ jêGö bqò-icû]ò
\ßûeû Zûjû flòZ jêG (@^êba jêG)ö Mêeêù\au Ké_ûeê iû]K jé\dùe
gê¡i©ß I cògâi©ß c]ýùe [òaû ùb\ C\òZ ùjùf, Zû'e @ûC KòQò iõgd
eùj ^ûjóö
ùMûÊûcú—ajêZ iê¦e K[û, Zêùc ~ûjû Kjòf Zûjû iaê iZýö Zêce
@ù^K iõgdKê \ìe Keòaû _ûAñ GK _âgÜ _PûeêQò, Zêùc Zûjûe C©e
\ò@ö cêñ Zêceò aûKýeê GK _ecZ©ß iÚòe Keòùâòö Kêj' ù\Lò, gê¡i©ß I
cògâi©ß c]ýùe _eÆe i´§ K'Y?
aòRd Mêeêù\auê \ŠaZ¨-_âYûc_ìaðK Kjòùf—_âùbû! @û_Yu
GA bMa\¨-ei iaêcù« jó @bqcûû \ßûeû \êeìjö Zûu _û\_\à (@´êR)

(1)
iaðÊ ~ûjûue ùiA bqcûû \ßûeû jó GA ei @^êeiòZ jêG (eieìù_ @^êbìZ

jêG)ö
Ké_ûeê cêñ ~[ûiû]ý Kjòaû _ûAñ ùPÁû KeêQò, ù\ûh-ZîUò [òùf Ké_û Keò
ùgû]^ Keòù\ùaö ~ûjûe @ÉòZß flòZ jêG, Zûjû jó i©û ~[û—iÚòZòi©û,
eì_i©û, MêYi©û I Kâòâdûi©û AZ¥û\ò; i©ûaògòÁ aÉêKê i©ß Kêjû~ûGö
ù~Cñ i©ß @^û\ò, @^«, ^òZý^ìZ^ eìù_ a©ðcû^, bìZ-baòhýZ¨-eì_K
LŠKûk \ßûeû \ìhòZ jêG ^ûjó Gaõ iað\û Pc}ûeòZûùe _eò_ì‰ð ZûjûKê
gê¡i©ß Kj«òö PòZþgqò_âiìZ i©ûcûZâ jó gê¡i©ßö(2) PòZþgqòe Qûdûeê_òYú
cûdû (gqò) ùe Kûke bìZbaòhýZ aòKûe @Qòö ùijò cûdûgqòùe ù~Cñ
i©û ù\Lû~ûG, Zûjû jó @û\òaògòÁ; @ZGa cûdûe eùRû]cðûgâòZö ùi
iaê @«aògÁ ò ; @ZGa cûdûe Zùcû]cðûgâZ
ò ö Gjò_eò i©ßKê cògiâ ©ß Kj«òö
gê¡Rúa—gê¡i©ßö Zûjûe eì_, MêY I Kâòdû c]ý gê¡i©ßcdö gê¡Rúa
cûdû\ßûeû a¡ ùjfû _eVûeê cûdûe eûRiòK I ZûciòK MêY\ßd Zûjûe
i©ûùe cògòQòö
ùMûÊûcú—aûaû! Zêùc @Zò iìlà iò¡û« Kjòfö Gùa Kêj, Rúae
jé\d Kò_eò gê¡i©ß\ßûeû C{ßk jêG?
aòRd—ùbû÷ZòKRMZùe a¡ [òaû _~ðý« Rúae gê¡i©ß ÆÁ
eìù_ C\òZ jêG ^ûjóö (bqòiû]^-\ßûeû) Rúae gê¡i©ß ù~ùZ C\òZ
jêG, ùiùZ Zûjûe Ê-Êeì_e C_f²ò jêGö ùKû÷Yiò mû^-ùPÁû \ßûeû
@[aû ùbû÷ZòK-KcðùPÁû \ßûeû Zûjûe C_f²ò jêG ^ûjòñö geúee
ùKû÷Yiò @wùe ck fûMòùf Zûjû @^ý ùKû÷Yiò ck\ßûeû _eòÃéZ jêG
^ûjóö KcðcûùZâ ÊZü ck, Zûjû _êYò Kò_eò Rúai©û iÚòZ cûdûeì_K ckKê
_eòÃûe Keò_ûeòa? mû^ @MÜò i\égö ck\ßûeû \ìhòZ i©ûùe mûêì_K
@MÜòKê _âùdûM Kùf Zûjû ck ijòZ ùiA i©ûKê c]ý ]ßõi Keò\òGö
ùZYê Zûjû ck-_eòÃûe R^òZ iêL ù\A_ûùe ^ûjóö @ZGa Mêeê, Ké¾
I ùa÷¾au Ké_ûeê bqò\ßûeû jó gê¡i©ß C\òZ jêGö gê¡i©ß C\òZ ùjùf,
Zûjû jó jé\dKê C{ßk Kùeö
""i§ò^úe iûe @õg—"gê¡i©ß' ^ûcö bMaûùê i©û jd ~ûjûùZ aògûâ cöö
(2 )
cûZû, _òZû, iÚû^, Méj, g~ýûg^ @ûeö G ia Kéù¾e gê¡-iù©ße aòKûeöö''

(ùP÷,P, @û, 4-64/65)ö \ßûaòõg @]ýûdùe bûaZ©ß-_âiwZü "gê¡i©ß'
@ûùfûP^û c]ý \âÁaýö
ùMûÊûcú—aûaû! Zêc _eò ù~ûMý @]òKûeúKê C_ù\g ù\A ùcûùZ
Lêiú fûMêQòö Gùa Zêce @ûC ~ûjû _Pûeòaûe @Qò _Pûe?
aò R d—@û_Y @ûMeê Kjò [ ò ù f, ^ûdK ·eò _ â K ûe ~[û—
]úùeû\û©, ]úefkòZ, ]úegû« I ]úùeû¡Zö Gcûû c]ýeê Ké¾
ùKCñ_âKûe ^ûdK?
ùMûÊûcú—Ké¾u Vûùe Cq ·eò_âKûe ^ûdKZß @Qòö ·eò_âKûe
^ûdKu c]ýùe _eÆe ù~Cñ aòeê¡bûa ù\Lû~ûG Zûjû ^ûdK-Ké¾u
^òLòk eiû]ûeZßö Zûjû @Pò«ýgqòc©û-ùjZê iê¦eeìù_ iûc¬i~êq I
Zûu Azû^êMZ ùjûA Kû~ðý Kùeö ·eò_âKûe ^ûdK]cðaògòÁ Ké¾u Vûùe
@ûC GK ^òMìXÿ ùa÷PòZâý @Qò, ~ûjû ùKak @iû]ûeY @]òKûe-_âû¯ aýqòuê
jó mûZaýö
aòRd—@û_Y iaê aòhdùe ~\ò Ké_û Kùf, ùZùa Gjò ^òMìXÿ
Z©ßKê c]ý Ké_û Keò aêSûA \ò@«êö
Gjû Kjê Kjê aòRdu Plê @gî_ì‰ð ùjfû; ùi MêeêùMûÊûcúu
PeYùe ^ò_ZòZ ùjùfö ùMûÊûcú cjûgd Zûuê CVûA @ûfòw^_ìaðK
Êdõ @gî_ì‰ð ^d^ùe M\þM\ Êeùe Kjòùf—
ùMûÊcú—c]êeeiùe Ké¾ "_Zò' I "C__Zò' ùb\ùe \êA_âKûe
^ûdKö
aòRd—_âùbû! Ké¾ Z' @ûce ^òZý-_Zòö Zûuê _Zò Kjòùf
(iù´û]^ Kùf) jê@«û, _êYò C__Zò-i´§ KûjóKò?
ùMûÊûcú—Gjûe ejiý @Zò ^òMìXÿö PòZþ-aýû_ûe GK ejiýcYò;
ùi[òùe _ûeKúd c]êe ei cYòc]ýùe ùKû÷Éêb i\égö
aòRd—c]êeeiûgâòZ bqcûù^ Ké¾uê _Zòbûùa bR«òö _êYò Ké¾uê
C__Zò RûYòaûe Zû_ô~ðý K'Y?
ùMûÊûcú—_eZ©ßùe ^òaòðùghbûa ù~ûR^û Kùf ùKû÷Yiò ei
eùj ^ûjóö ùa\ùe Kêjû~ûA[òaû ""eùiû eùiû ùa÷ iü''
iü (Qû. 8/13/1)
AZýû\ò aûKý aý[ð jêGö iêLe ^òZû« @bûa [òaûeê ^òaòðùgh-bûa
@^ê_ûù\d; Kò«ê iaòùghbûa ù~ùZ_âKûe jêG, ùi[òùe ùiùZ jó eie
aòKûg jêGö eiKê cêLýZ©ß ùaûfò RûYòùaö ^òaòðùgh bûa @ù_lû Bgßeu
Vûùe iaòùghbûae KòQò cûZâûùe C}hð @Qòö gû«eie Bgße-bûa
@ù_lû \ûiýeie _âbê-bûa C}éÁö iLýeiùe \ûiýei @ù_lû @]òK
eùiû}hð @Qòö aû›fýeiùe iL¥ei Vûeê @]òK C}hð @Qòö c]êeei
aû›fýei @ù_lû @]òK C}éÁö Gjòiaê eiùe ùMûUòG @ù_lû @ûC
ùMûUòKe C}hð [òaû _eò, ÊKúdei @ù_lû _eKúd c]êeei @]òK
C}éÁö @û™ I _e—GA \êAUò Z©ßö @û™ûeûcZûKê @û™^òÂ ]cð Kêjû~ûGö
ùi[òùe eie ùKû÷Yiò _é[Kþ ijûdZû ^ûjóö Ké¾u Vûùe @ûcôûeûcZû-]cð
ù~_eòò ^òZý, _eûeûcZû-]cð c]ý ùijò_eò ^òZýö _ec_êeêhu _lùe
aòeê¡]cð iûc¬icd I Zûjû Zûue ÊûbûaòK ]cðö Ké¾fúkûe GK ùK¦âùe
@û™ûeûcZû aò\ýcû^ I Zûjûe aò_eúZ ùK¦âùe _eûeûcZûe _eûKûÂû
Êeì_ _eKúdZû aò\ýcû^ö ^ûdK I ^ûdòKû _eÆe @Zý« "_e' (3)
ùjûA c]ý eûM\ßûeû còkòZ ùjùf, ù~Cñ @nêZ ei C\òZ jêG Zûjû jó
"_eKúd ei'ö @û™ûeûcZû Vûeê _eKúd c]êeei _~ðý« eie aòÉéZòö
@û™ûeûcZû \òMKê UûYòùf ei Kâcgü gêÃ ùjûA~ûGö eiKê ù~ùZ
_eKúdZû \òMKê UYû ~ûG Zûjû ùiùZ @]òK C}éÁZû I _â`êfäZû _ûGö
Êdõ Ké¾ ^ûdK ùjùf Zûu _ùl _eKúdZû K\û_ò NéYûÆ\ ^êùjñö Rúa
^ûdK ùjùf ]cð-@]cðe aò·e jêGö @ZGa ùiVò _eKúd-bûa ^òZû«
ùjdö ùiA[ò_ûAñ _eKúd _êeêh I _ùeûXÿû-ecYúe iõù~ûMKê Kaòcûù^
^òZû« ùjd ùaûfò iÚòe KeòQ«òö gâúk eì_ùMûÊûcú KjòQ«ò, iû]ûeY
@kuûe gûÈùe C__Zò-bûae ù~Cñ fNêZß Kêjû~ûAQò, Zûjû ùKak
_âûKéZ ^ûdK _ùl jó Kêjû~ûAQòö(4) Gjò fNêZß (ùjdZß), ei^ò~ûði-
@ûÊû\^ _ûAñ @aZú‰ð Êdõ bMaû^¨ Ké¾u _ùl _â~êRý ^êùjñö
aòRd—_âùbû! Ké_û Keò "_Zò' I "C__Zò'e flYKê _é[K¨ _é[K¨
aêSûA ù\ùf cêñ KéZû[ð ùjaòö _â[ùc "_Zò'e flY Kêj«êö
ùMûÊûcú—~òG K^ýûe _ûYòMâjY Kùe—ùi "_Zò'ö
^ûdK-^ûdòKûue _eÆe ùa÷aûjòK i´§ ^ ùjaûKê "_e' bûa Kêjû~ûGö

(3)
fNêZßcZâ ~Z¨ ù_âûqõ Z©¨ _âûKéZ^ûdùKö

(4)
^ Kéù¾ ei^ò~ûði Êû\û[ðcaZûeòYòöö

aòRd—C__Zò I _eKúdûe flY K'Y?
ùMûÊûcú—Z\úd ù_âciaðÊ-Êeì_ _eKúdû-@akû iõMâj Azûùe
~òG eûM (@^êeûM) \ßûeû ]cð Cfäx^ Kùe—ùi "C__Zò'ö ù~Cñ Èú
HjòK I _ûeZâòK ]cðKê Z[û aòaûjaò]òKê @aùjkû Keò _e_êeêh Vûùe
@û™ic_ðY Kùe ùi _eKúdûö K^ýû (@^ìXÿû) I _ùeûXÿû ùb\ùe
_eKúdû \êA_âKûeö
aòRd—ÊKúdû ecYúe flY K'Y?
ùMûÊûcú—_ûYòMâjYaò]ò\ßûeû iõMéjúZ _Zòe @ûù\g _ûk^ùe
Z_ôeû I _ûZòaâZ¥-]cðeê @aòPkòZû Èú jó ÊKúdûö
aâR^û[—ùKCñcûù^ Ké¾u ÊKúdû I ùKCñcûù^ Ké¾u _eKúdû?
ùMûÊûcú—\ßûeKû_êeúùe Ké¾uê aòaûjòZû Èúcûù^ ÊKúdû Gaõ
aâRa^òZûcûù^ _âûd jó _eKúdûö
aòRd—@_âKUfúkûùe ùijò \êA_âKûe a^òZûu iÚòZò Kò_eò?
ùMûÊûcú—Gjû @Zý« MìXÿ K[ûö Zêùc RûY, Ké¾u aòbìZò PZê¿û\ö
ùi[ò c ]ýeê Zò ^ ò _ û\ aò b ì Z ò Pò { MZùe Gaõ GK_û\ aò b ì Z ò
ùbû÷ Z ò K RMZùe aò \ ýcû^ö GK_û\ aò b ì Z ò ù e PC\bê a ^û™K
ùbû÷ZòKaògßaâjàûŠ @aiÚòZö ùbû÷ZòKRMZ I Pò{MZe cSòùe aòeRû ^\úö
aò e Rûe _e_ûùe Pò Z þ R MZö ùijò Pò Z þ R MZe ùaÁ^-_â û Kûe
(PZêü_ûgðßùe ùNeò eLò[òaû ùaXÿû) jó ùRýûZòcðd aâjà]ûcö ZûjûKê ùb\
Kfû _ùe ùa÷KêŒe iõa¥û^ (@ûaeY, aÈ) eì_K _eùaýûc ù\Lû~ûGö
ùiVûùe Hgß~ðý _âakö bMaû^þ gâú^ûeûdY eûReûùRgße eìù_ @^«
PòZþ-aòbìZò \ßûeû ùiVûùe _eòùiaòòZö ùa÷KêY×ùe bMaûû ÊKúd-ei
aò\ýcû^ö gâú-bì-fúkû ^ûcÜú gqòcûù^ ÊKúd-Èú eìù_ Zûuê ùiaû Ke«òö
ùa÷KêY×e D¡ðßù\gùe (C_eòbûMùe) ùMûùfûK @aiÚòZö ùa÷KêY×ùe
ÊKúdû _êea^òZûcûù^ ~[ûiÚû^ bMaûû ùiaûùe Z_ôeö ùMûùfûKùe
aâRa^òZûcûù^ ^òRei\ßûeû Ké¾uê ùiaû Ke«òö
aòRd—~\ò ùMûùfûK jó Ké¾ue iùaûðy-]ûc, ùZùa aâRe G_eò
@nêZ cjòcû KûjóKò a‰ðòZ ùjûAQò?
ùMûÊûcú—aâR, ùMûKêk, aé¦ûa^ _âbéZò iÚû^ c[êeûcŠke @«MðZö
cû[êecŠk I ùMûùfûK @ùb\Z©ßö GK jó aÉê iùaûðy iÚû^ùe iÚòZ ùjûA
ùMûùfûK Gaõ _â_* @«MðZ ùjûA cû[êecŠk—~êM_Zþ Gjò \êA
Êeì_ùe _âiò¡ö(5)
aòRd—Gjû Kò_eò i¸a Zûjû cêñ aêSò_ûeê^ûjóö
ùMûÊûcú—Gjû Ké¾u @Pò«ýgqò\ßûeû i¸a ùjûAQòö @Pò«ýgqòe
aòhdiaê Pò«ûe I ~êqòe @ZúZö ~ûjûKê ùMûùfûK Kêjû~ûG, Zûjû jòñ
_âKU-fúkùe _â_*û«að©ðú cû[êe]ûc Gaõ @_âKU-fúkûùe ùMûùfûKö
Ké¾fúkû Pò^àd I ^òZýö gê¡ Pò^àdaÉêe \gð^ùe ù~Cñcûûe @]òKûe
(ù~ûMýZû) ùjûAQò, ùicûù^ ùMûùfûK \gð^ Ke«ò; GcòZò Kò, Gjò
ùMûKêkùe jó ùMûùfûK \gð^ Ke«òòö ù~Cñcûû aê¡ò _â_*-_úWÿûùe
_úWÿòZ, ùicûù^ ùMûùfûK ù\Lò _ûe«ò ^ûjóö ùMûKêk jó ùMûùfûK; Kò«ê
RWÿaê¡òiµ^Ü aýqòcûù^ ùMûKêkKê _âû_*òK iÚû^ _eò ù\L«òö
aòRd—_âùbû! ùMûùfûK \gðê @]òKûe K'Y?
ùMûÊûcú—gêKù\a ùMûÊûcú KjòQ«ò—
AZò i*ò « ý bMaû^þ cjûKûeê Y ò ù Kû aò b ê ü ö
"AZò
\gð d ûcûi Êõ ùfûKõ ùMû_û^ûõ Zciü _ecþ ö ö
iZýõ mû^c^«õ ~\þ a â j à ù RýûZò ü i^ûZ^cþ ö
~¡ò _gý«ò cê ^ ùdû Mê Y û_ûùd icûjò Z ûüöö (6)
(bû. 10/28/14-15)
aûaû! Ké¾u Ké_û aò^û ùMûùfûK-\gð^ jêG ^ûjóö ùi Ké_û Keò
(5)
gâ ú aâ j à i õjò Z û (5/2-5 ùgæ û K)ùe gâ ú k bqò a ò ù ^û\ VûKê e Ké Z
""_ûVKûKhðû^êaû\-Zû_ô~ðý'' ùe ùMûùfûK Z©ß \âÁaýö
(6)
(ùMû_cûù^ ^òZýiò¡, Kò«ê Ké¾-fúkûe ijûdKeìù_ _â_*ùe @aZú‰ð
ùjûAQ«òö ùijò ^òZýiò¡ ùMû_cûû @^êMZ iû]îò¡ ò ùMû_cûù^ ^òRKê GA RMZùe
@aò\ýû R^òZ KûcýKcð \ßûeû Cy-^úP ù~û^òùe bâcY Keê[òaû _âûYú ùaûfò bûa«òö)
Gjò_eò ic¥K¨ Pò«û Keò @Pò«ýùa÷ba~êq (aòbê), cjûKûeêYòK bMaû^þ jeò ùijò
ùMû_cûûê @§Kûee (_âKéZòe) @ZúZ ùMûùfûK (_eZ©ßùe ùMû_-i´§úd ù~Cñ
Êúd ùfûK)—\gð^ KeûAùfö ùijò ]ûc iZ¥Êeì_, mû^(PòZ¨)Êeì_, @^«
(@_eòzò^Ü)Êeì_, ^òZý I i^ûZ^-aâjàùR¥ûZò Êeì_; @[ðûZ¨ RWÿi´§-ejòZ,
iaðaýû_K I Ê_âKûgö MêYûZúZ ùjûA cê^òcûù^ (bqcûù^) icûjòZ Pò©ùe ùijò
]ûcKê \gð^ Ke«òö
aâRaûiúcûûê ùMûùfûK \gð^ KeûA[òùfö ùijò ùMûùfûK]ûc _âKéZòe
@ZúZ _ec]ûc-aòùghö ùiVûùe [òaû aòPòZâZûcû^ ^òZý, iZý-Êeì_ I
@^«-Pò\þaòkûicdö Pò^àdùRýûZòÊeì_ i^ûZ^-aâjà ùiVûùe bMaûû
@w-ùRýûZò (_âbû) eìù_ aò\ýcû^ö bqcûù^ icûjòZ @[ûðZþ (Pò©Kê
RWÿi´§eê jUûA GKûMâ Keò) ùijò aòùgh Z©ßKê ù\Lò _ûe«òö
aòRd—iaê_âKûe cêq _êeêh ùMûùfûK \gð^ Keò_ûe«ò Kò?
ùMûÊûcú—ùKûUò ùKûUò cêq_êeh
ê u c]ýùe RùY bMa\þbq \êfb ð ö
@Áûwù~ûM_[ \ßûeû Gaõ ^òùbð\-aâjàmû^_[ \ßûeû ù~Cñcûù^ cêqò
_û@û«ò, ùicûûe aâjà]ûcùe jó @û™aòiáZò jêGö iêhê¯ò @aiÚûùe aýqò
ù~_eò @^êbagqòeê, mû^gqòeê I Azûgqòeê ejòZ ùjûA ^òù½Á bûùa
_Wÿò eùj, ùijò_eò aâjà]ûcKê _ûA[òaû aýqò @û™aòiáZ ùjûA ùbû÷ZòK-
_òŠ bkò _Wÿò eùjö Gcûû K[û K'Y Kjòaû, G_eòò Kò Hgß~ðý_e-
bqcûù^ c]ý ùMûùfûK ù\Lò_ûe«ò ^ûjóö ùicûù^ ùa÷KêY×ùe ^òR ^òR
jé\þMZ bûa @^êiûùe Hgß~ðýcì©òð (^ûeûdY)uê ùiaû Ke«òö aâReiKê
@ûgâû Keò Ké¾uê bR^ Keê[òaû aýqòcûû c]ýeê Ké¾u Ké_û\ßûeû
iaê_âKûe cûdòK-a§êê cêq cjûbûMýa« ùfûùK jó ùMûùfûK \gð^
Ke«òö
aòRd—bf K[û, ~\ò cêqbqu aýZúZ @^ý ùKjò ùMûùfûK
ù\Lò_ûe«ò ^ûjó, ùZùa aâjàiõjòZû, jeòaõg, _\à_êeûY @û\ò gûÈùe
ùMûùfûKe GùZ a‰ð^û KûjóKò Keû~ûAQò? ~\ò aâRbR^ \ßûeû jó Ké¾u
Ké_û jêG ùZùa ùMûùfûKe CùfäL K'Y @ûag¥K?
ùMûÊûcú—Ké¾ Ké_û Keò ù~Cñ aâReieiòK bquê ùMûùfûKKê
ùÂ~û@û«ò, ùiAcûù^ jó ùMûùfûKKê iµì‰ð eìù_ ù\L«òö _êYò aògê¡-
aâRbquê c]ý KòQò-KòQò ùMûùfûK \gð^ jêGö iò¡ I iû]K ùb\ùe bq
\êA_âKûeö iû]Kcûûe ùMûùfûK\gðê @]òKûe ^ûjóö iò¡cûù^
Êeì_iò¡ I aÉêiò¡ ùb\ùe \êA_âKûeö Ké¾u Ké_ûeê iûlûZþ ùMûùfûKKê
@û^úZ bqcûù^ jó aÉêiò¡ö ùMûùfûKe Êeì_Kê ù\LêQ«ò, Kò«ê Ké¾u
Ké_ûeê iûlûZþ aâRKê ~ûA ^ûjûñ«ò (@[ðûZþ iûlûZþ ùMûùfûKùe _j*ò
^ûjû«ò), G_eò bqcûù^ Êeì_iò¡ö Ké¾u Ké_ûeê ùicûû bqò-ù^Zâ
Kâcgü C^àúkòZ ùjCQòö ùicûû @]òKûe c]ý @ù^K_âKûeö ùKjò @Ì
ù\LêQ«ò, ùKjò @]òK ù\LêQ«ò, ùKjò @ûjêeò KòQò @]òK ù\LêQ«òö
ù~Cñcûù^ ù~ùZ Ké¾u Ké_û _ûAQ«ò, ùicûù^ ùiùZ ùMûùfûK ù\LêQ«òö
bqòe iû]^ûaiÚû_~ðý« ùMûùfûKe \gð^ Kò*òZþ (cûdòK) bûùa C\òZ
jêGö iû]^ûaiÚûKê @ZòKâc Keò bûaûaiÚûùe _j*òùf KòQò cûZâ ùMûùfûK
ù\Lû~ûGö ù_âcûaiÚûùe ~ù[Á ùMûùfûK ù\Lû~ûGö
aòRd—_âùbû! ùMûùfûK I aâRùe K'Y ùb\ @Qò?
ùMûÊûcú—aâRùe ~ûjû @Qò, Zûjû ùMûùfûKùe c]ý @Qòö \gðKe
^òÂû-ùb\ùe ùijò ùijò aòhde KòQò KòQò ùb\\gð^ jêGö aÉêZü aâR
(aé¦ûa^) I ùMûùfûK c]¥ùe KòQò ùb\ ^ûjóö \gðKe Plêùb\ùe
\égýùb\ cûZâö ZùcûMêYú aýqò aâRe iaê aòhdKê RWÿcd (@ùPZ^)
ù\ùLö eùRûMêYú aýqò iaêKòQò eûRiòK ù\ùLö i©ßMêYú aýqò gqò
@^êiûùe gê¡i©ß \gð^ Kùeö _âùZýK aýqòe @]òKûe _é[Kþ _é[K¨, ùZYê
\gð^ c]ý _é[Kþö
aòRd—_âùbû! G aòhdùe ùcûe UòKòG UòKòG @^êba ùjCQò;
Kò«ê ùMûUòG-\êAUò C\ûjeY ù\A aêSûAù\ùf cêñ KéZû[ð jê@«òö @PòZþ-
RMZe aòhdcû^ PòZþRMZe aòhd _ûAñ iµì‰ð C\ûjeYe _ûZâ ^êjñ«ò;
Z[û_ò GKù\gúd AwòZ _ûAùf @ù^K _eòcûYùe iað-ù\gúd @^êbìZò
jêGö
ùMûÊûcú—aWÿ KVò^ aòhdö ejiýcd @^êbìZòcû^ _âKûg Keòaû
^òhò¡ö Ké¾u Ké_ûeê Zêùc ~ûjû ù\Lòa, ZûjûKê iað\û fêPûA eLòaö _ìað
@ûPû~ðýcûù^ ù~ùZ\ìe Gjò Z©¨ß RYûAQ«ò, cêñ ZêcKê ùiA _~ðý« jó
Kjòaòö @]òK ~ûjû @Qò, Zûjû Zêùc Ké¾u Ké_ûeê @Zò-gúNâ ù\Lò_ûeòaö
ùMûùfûKùe gê¡ PòZþ-_âZúZòö ùiVûùe @PòZþ-_âZúZò ^ûjóö ei_êÁò
CùŸgýùe PòZþgqò ù~Cñ iaê aòPòZâ-bûa C\òZ KeòQò, ùi[òùe
@ù^KiÚùk @bòcû^^ûcK GK i©û @Qòö ùMûùfûKùe Ké¾ @^û\ò I
@R^àûö Z[û_ò ùiVûùe ^¦-~ùgû\ûeì_K fúkûijûdK i©ßcûù^ _òZéZß-
cûZéZß @bòcû^\ßûeû a›keiKê cì©òðcû^¨ KeòQ«òö géwûeeiùe aò_âf¸
I iù¸ûMe aòPòZâZû @bòcûêìù_ aò\ýcû^ö ùiVûùe _eKúd bûaùe
gê¡ ÊKúdZß [ûA c]ý _eKúd @bòcû^ I J__Zý (C__Zò^Âò ) @bòcû^
^òZý aò\ýcû^ö ù\L, aâRùe ùijò ùijò @bòcû^ cûdû_âZýûdòZ iÚk í eìù_
flòZ ùjCQòö ~ùgû\ûu _âia, Ké¾u iìZK ò ûMéj, @bòc^ýê, ùMûa¡ð^ @û\òu
ijòZ ^òZýiò¡ûcûûe aòaûjcìkK _eKúd-@bòcû^ @û\ò @Zý« iÚk í eìù_
flòZ jêGö G iaê ù~ûMcûdûu \ßûeû iµû\òZ Gaõ @Zý« iìle à ùì _ cìkZ©ß
ijòZ iõù~ûRòZ; KòQcò ûZâ cò[ýû ^êùjñ Gaõ Gjû ùMûùfûKe iµì‰ð @^êe_ ì ö
ùKak \âÁûcûû _â_*-aû]û @^êiûùe \gð^ùb\cûZâ ùjûA[ûGö
aòRd—ùZùa K'Y @ÁKûkú^ fúkûùe Gjò iaê aòhdKê ~[û~[
ùgû]òZ Keò bûa^û KeòaûKê ùja?
ùMûÊûcú—^û, Zû' ^êùjñö aâRfúkûùe ~ûjûe ù~_eò \gð^ ùjCQò,
ùi ùijòeùì _ @ÁKûkúd fúkû iàeY Keòaö bRâkùe Ké¾u Ké_û C\òZ
ùjùf fúkû ÊZü ÇêeZò ùjaö ^òR ùPÁû\ßûeû fúkûe bûa ùgû]ê _âùdûR^
^ûjóö
~û\égú bûa^û ~iý iò¡òbðaZò Zû\égúú'' (7) GA ^ýûd-
aòRd—""~û\é
@^êiûùe iû]^-Kûkùe ù~_eòò ]ýû^ ùja, iò¡-ò @aiÚûùe ùi_eòò `k
còkaò ö @ZGa ùgû]òZ I ^òck ð ùMûùfûK-]ýû^ _âùdûR^úd ùaûfò cù^
ùjCQòö
ùMûÊûcú—Zêùc iZ KjòQö aâRùe [òaû _âZúZòcû^ iaê jó gê¡Z©ßck ì K,
aòò_eúZ (@gê¡Z©ßcìkK) ^êùjñö aò_eúZ]cûð ùjùf ù\ûh jê@«ûö
iû]^Kûkùe ]ýû^ ù~ùZ gê¡ jêG, iò¡K ò ûkùe ùiùZ gê¡ \gð^ jêGö
iû]^-Kû~ðýUòe iê¦e iµû\^ _ûAñ ùPÁû Keö ùgû]^_ûAñ ùPÁû Ke^ûjóö
ùgû]^ Keòaû Zêc lcZûe @ZúZö @Pò«ýgqòcd Ké¾ Zûjû Keòùaö ^òùR
ùijò Kû~ðý Kùf ajòcL ðê mû^K<K (jé\dùe) _âùag Keòaö Ké¾ Ké_û Kùf
@ûC ùi_eò c¦`k ùja ^ûjóö
aò R d—@ûRò cê ñ ]^ý ùjfò ö @ûC ùMûUò G K[ûû _·eê Q ò ö
_êea^òZûcûûe K'Y ùKak ùa÷KY ê ù× e @ûgâd (iÚû^) ^û ùMûùfûKùe c]ý
@Qò?
ùMûÊûcú—ùa÷KY ê ù× e @ùgh @û^¦ @Qòö ùa÷KY ê × @ù_lû @ûC CyZe
(7)
~ûjûe ù~_eò bûa^û [ûG, Zûjûe ùi_eò iò¡ò jêGö
_âû¯ò ^ûjóö ùiVûùe \ßûeKû @û\ò _êe aò\¥cû^ö _êea^òZûcûù^ ^òR ^òR
_êe-_âùKûÂùe (Ké¾uê) ùiaû Ke«òö c]êeeiûgâZ ò aâRecYúcûû aýZúZ
@^ý Kûjûe c]ý ùMûùfûKùe iÚZ ò ò ^ûjóö aâRùe ù~Cñ ù~Cñ fúkû-_âKeY
@Qò, ùi iaê ùMûùfûKùe c]ý @Qòö ùMûùfûKû«MðZ "cû[êe_êe' fúkûùe
eêKY òà úue ÊKúdeiùe iÚZ ò ò @Qò ùaûfò "ùMû_ûkZû_^ò'ùe CùfäL @Qòö
aòRd—_âùbû! aâRùe _ûeKúd eie aòPZ ò Z
â û ~ûjû ù\LêQ,ò ùiA
@û^ê_ìað Kâc^òdc ùMûùfûKùe @Qò Kò?
ùMûÊûcú—jñ, ùiA aòPZ ò Z â ûcû^ ùMûùfûKùe @Qòö ùKak cûdû-
_âZýûdòZ (_âZ¥dR^òZ) @õg ùiVûùe ^ûjóö cûdû-_âZýûdòZ @õg ^ [òùf
c]ý ùijò _âZýde ùMûUòG-ùMûUòG Pò^d à aòg¡
ê -cìk _âZúZò ùiVûùe @Qòö
Zûjû cêñ @ûC @]òK Kjò_ûeòaò ^ûjó; bRâùk Zêùc RûYò_ûeòaö
aòRd—ùbû÷ZòKRMZùe ~ûjû @Qò, Zûjû cjû_âkdùe @«jòZ ð jêGö
@ZGa aâRfúkûe iûµâZbûa ^òZý Kò_eò?
ùMûÊûcú—aâRfúkû \êA_âKûùe ^òZýö iûµâZ _âZúZò @^« aâjûà Šùe
ùKû÷Yiò iÚû^ùe ùKû÷Yiò fúkûùe ùjC[òaûeê Zûjû PKâaZþ a©ðcû^ö
(a©ðcû^ ùMûUòG aâjûà Šùe ù~Cñ fúkû ùjCQò, Zûjû @^ý ùaùk @^ý GK
aâjûà Šùe ùjaö ùZYê ùijò fúkû _â[c aâjûà Šeê @_âKU ùjûA @^ý aâjûà Šùe
_âKU ùjCQòö ùKû÷Yiò ^û ùKû÷Yiò aâjûà Šùe _âKU ejê[a ò ûeê Zûjû ^òZýö)
Gjò_eò bûùa icÉ _âKUfúkûe ^òZýZû aò\¥cû^ö @_âKU @aiÚûùe c]¥
icÉ fúkû ^òZý a©ðcû^ö
aòRd—~\ò _âKUfúkû iaê aâjûà Šùe jêG, ùZùa K'Y _âùZýK
aâjûà Šùe ùMûUòG-ùMûUòG aâR]ûc @Qò?
ùMûÊûcú—jñ @Qò; ùMûùfûK Ê_âKûg aÉêö Zûjû _âùZýK aâjûà Šùe
fúkû]ûceìù_ aò\ýcû^ö _êYò iKk bqu jé\dùe ùMûùfûK _âKUòZö
aâR^û[—ù~Cñ aâjûà Šùe fúkû @_âKU ùjûAQò, ùiVûKûe cû[êecŠk
_âKU eùj KûjóK? ò
ùMûÊûcú—ùiVûùe @_âKU-fúkû ^òZý a©ðcû^ö ùiVûKûe bqcûû
_âZò Ké_û Keò ]ûc ùiVò iaêKûùk eùjö
ùi\ò^ ùijò _~ðý« K[û ùjfûö aòRdKêcûe @ÁKûkúd ùiaû Pò«û
Keò Keò ^òR aûiiÚû^Kê ùèòùfö
öö GKZâòõg @ ]ýûd icû¯ö
@]ýûd icû¯ööö
462 ùR÷ a ]cð \ß û Zâ ò õ g
\ßûZâòõg @]ýûd
c]
c]êe-ei
e-ei aò·e
aòRdKêcûe _âiû\ _ûA aògâûc Kùfö aâR^û[ c]ý ^òR bR^ iûeò
jeò^ûc-cûkû eLò ùgûA _Wÿòùfö aòRdKêcûeuê eûZòùe ^ò\ ^ûjóö _ìaðeê
Zûue ]ûeYû [òfû, ùMûùfûK GK _é[Kþ iÚû^; Kò«ê Gùa RûYêQ«ò ùMûùfûK
I ùMûKêk @bò^Üö ùMûùfûKùe c]ý _ûeKúd eie cìkiÚòZò @Qòö Kò«ê
Ké¾ Kò_eò C__Zò ùjûA_ûe«ò, ùiA Pò«û Zûu c^ùe C\òZ ùjfûö ùi
bûaòùf,—"Ké¾ _ecZ©ß'ö gqò I gqòcû^þ @ùb\; gqòKê gqòcû^ü Vûeê
_é[K¨ Kùf c]ý gqòKê _ùeûXÿû (_eÈú) I gqòcû^üê (Ké¾uê) C__Zò
Kêjû~òa Kò_eò? aòRd bûaòùf, Kûfò Mêeêù\auê _Pûeò Gjò iù¦jKê
\ìe Keòaòö _êYò bûaòùf, ùMûùfûK aòhdùe Mêeêù\auê aûe´ûe _Pûeòaû
CPòZ ^êùjñö Z[û_ò iù¦j \ìe Keòaû c]ý \eKûeö Gjò_eò Mbúe
bûùa Pò«û Keê Keê ùi ùgûA_Wÿòùfö
MûXÿ ^ò\âûùe (Ê_Üùe) aòRd Mêeêù\auê i¹êLùe ù\Lò ^òR iù¦j
aòhd _Pûeòùfö Ê_Üùe Mêeêù\a Zûue iaê iù¦j \ìe Keòù\ùfö
Mêeêù\a Kjòùf aûaû, aòRd! Ké¾u Ké_û ^òeuêgö Zûu ^òZý Azû, ùi
ÊKúd Hgß~ðý ùMû_^ Keò cû]ê~ðý _âKûg Keù«ö ùZYê ùi ^òR gqòKê
GK _é[Kþ i©û \ò@«òö (ùijò Azûe _ìeY _ûAñ) gqò ùKûUò-ùKûUò
fk^ûeì_ ]eò gqòcû^ü ùiaû_ûAñ ~ZÜ Ke«òö _êYò Ké¾ gqòe Hgß~ðýMZ
ùiaûKê @û\e ^ Keò, gqòe ùKû÷Yiò aòPòZâ _âbûa\ßûeû fk^ûcûûê _é[Kþ
MéjiÚ-@bòcû^ \ò@«ò; @[ðûZþ fk^ûcûù^ ^òRKê @^ýe Èú ùaûfò @bòcû^
Ke«òö ùijò_eò Ké¾ Êdõ c]ý ^òRKê GK_âKûe C__Zò bûùa @bòcû^
Ke«òö _eKúd-ei ùfûbùe ^òR @û™ûeûc-]cðKê Cfäx^ Keò ùijò
_ùeûXÿû-@bòcû^ò^úu ij eûiû\ò-aòPòZâ fúkû Ke«òö aõgú GA iaê
@]ýûd c]ê e -ei aò · e 463
Kû~ðýùe _òâdiLú eìù_ Kû~ðý Kùeö GA iaê flY\ßûeû ùMûùfûKùe

^òZý _eKúdbûa iò¡ jêGö GA[ò_ûAñ ùMûùfûKe fúkûa^-icìj I
ùKkò-aé¦ûa^ @û\ò ^òZý a©ðcû^ö aâRùe ù~_eò eûicŠ_, ~cê^û ^\ú,
Mò e ò ù Mûa¡ð ^ , eû]ûKê Š , gýûcKê Š _â b é Z ò fúkûiÚ û ^ @Qò ,
ùMûùfûKùe c]ý ùijò_eò aò\¥cû^ö ùMûùfûKe ÊKúdZß I \ûµZý bûa
c]ý Z\ï_ö ùa÷KêY×ùe gê¡-ÊKúdZß aò\ýcû^ö ÊKúdZß I _eKúdZß
@Pò«¥ùb\ûùb\eìù_ ùMûùfûKùe flòZ jêGö _êYò @û½~ð¥e aòhd
ùjCQò ù~ aâRùe _eKúd-bûa (~ûjû ùMûùfûKùe ùKak @bòcû^
eìù_ @aiÚòZ) iÚíkeìù_ _e\ûe NUYû i\ég _âZúZ ùjùf c]ý, ùi[òùe
_e\ûeZß ^ûjóö ù~ùjZê, ùijò gqòcûù^ Ké¾u ^òR gqòö @^û\òKûkeê
Ké¾u ijòZ ùicûûe iõù~ûM [òaûeê ÊKúdZß I \ûµZ¥ iò¡ jêGö
@bòc^ýê @û\ò ùMû_cûù^ ùKak ùijò-ùijò @bòcûê @aZûeaòùgh;
Ké¾u fúkû_êÁò _ûAñ _Zò ùjûA, Ké¾uê C__Zò-bûaùe aâRewe ù^Zû
KeòQ«òö _â_*ûZúZ ùMûùfûKùe ùKak @bòcû^-cûZâ \ßûeû jó eie iµì‰ð
_êÁò jêGö _â_*û«MðZ ùMûKêkùe aòaûj]cð I ùijò-]cðe Cfäx^ _âZúZ
KeûAaû _ûAñ ù~ûMcûdûu \ßûeû ùijò ùijò @bòcû^ _é[K¨ _é[K¨ i©ßeìù_
_âKU ùjûAQ«òö
Ê_Üùe Mêêeêù\au Vûeê Gjò Z©ß gêYò aòRdKêcûeu iõgd \ìe
ùjûAMfûö _â_*ûZúZ ùMûùfûK jó ùbû÷c ùMûKêk ùaûfò aògßûi ùjfûö
aâRei^òÂ _ecû^¦e Zû\û™ý (icû^Zû) I Êeì_Zû jé\dùe C\òZ
ùjfûö aâRe @ÁKûkú^ ^òZýfúkûùe \éXÿZû R^àòfûö iKûùk ^ò\eê CVò
aòRdKêcûe bûaòùf—Mêeêù\a ùcû C_ùe @iúc Ké_û KeòQ«òö Gùa
eie C_KeY aòhdùe Zûu Vûeê gêYò bR^ùe ^òÂû fûb Keòaòö
aòRdKêcûe _âiû\ _ûA VòK¨ ùaùk Mêeêù\au _û\Zùk C_iÚòZ
ùjûA ù_âc-\âaúbìZ Pò©ùe _âYûc Kùf I ajêZ Kû¦òùfö Mêeêù\a
Zûuê CVûAùf I ù_âcùe Kê‹ûA Kjòùf,—aûaû! Ké¾ Zêc C_ùe ~[û[ð
Ké_û KeòQ«òö ZêcKê ù\Lò cêñ ^òRKê c]ý ]^ý cù^ KeêQò,—Gjû Kjê-
Kjê Mêeêù\auê c]ý ù_âcûùag ùjfû; ùi aòRduê _ûLùe aiûA
"ù_âcaòa©ð' e GA _\Uò MûAaûKê fûMòùf—
_â i ^Ü jAdû Ké ¾ ~ûùe Ké _ û Kùeö
"_â
ùiA R^ ]^ý GA iõiûe bò Z ùeöö
ùMûùfûùKe _ecbûa Zûe Pò ù © Çê ù eö
ùMûKê ù k ùMûùfûK _ûd, cûdû _ùWÿ \ì ù eöö'
Ké¾ _âi^Ü ùjûA ~ûjûKê Ké_û Ke«ò, ùiA a¥qò GA iõiûe bòZùe
]^¥ö ùMûùfûKe _ec bûa Zû' Pò©ùe ÇêeòZ jêGö ùi ùMûKêk (GA
bìcòMZ) ùe ùMûùfûK (ùa÷KêŒMZ)Kê _ûG, Gaõ cûdû \ìeùe _Wÿò~ûGö
@ù^K icd _ùe Mêeêù\auê aûjýÇê©ðò jê@ù«, aòRd Kjòùf—
aòRd—_âùbû! Ké¾Ké_û K'Y Zû cêñ RûùY^ûö @û_Yu Ké_û jó ùcûe
iKk-_âû¯òe ùjZê ùaûfò RûùYö ùMûùfûK @^êbìZòe ùPÁû QûWÿò cêñ
aâRû^êbìZò _ûA i«êÁ ùjfò; Gùa aâRe ei-ùa÷PòZâýKê bfbûùa RûYòaû
_ûAñ PûjêñQòö Mêeêù\a! Ké¾uê _Zò bûaùe ùiaû Keê[òaû ùMûKêkiÚ
K^ýûcûûê ÊKúdû Kêjû~òa Kò?
ùMûÊûcú—ù~Cñ ùMûKê k K^ýûcûù^ Ké ¾ uê _Zò b ûùa ùiaû
Keò[òùf, _Zòbûa-^òÂZß ùjZê ùicûûe Z}ûkòK ÊKúdZß ùjûA[òfûö
Kò«ê Êeì_Zü ùicûù^ _eKúdûö ùicûûe ÊKúd-Êbûa ^ùjùf c]ý,
Mû§að-aòaûj eúZò \ßûeû ÊúKéZ ùjûA[òaûeê iûµâZ @aiÚûùe @[ûðZþ ùMûKêk-
fúkûùe ÊKúdZß iò¡ ùjûA[òfûö
aò R d—_â ù bû! ]úùe ]úùe cê ñ @ù^K K[û _Pûeò a ò ö
"C{ßk^úkcYò'e Kâc @^êiûùe iaêK[û aêSòaûKê ùPÁû Keòaòö _â[ùc
^ûdK i´§ùe RûYòaûKê PûjêñQòö @^êKìk, \lòY, gV I ]éÁ ùb\ùe
^ûdK ·eò_âKûeö Z^à]ýeê @^êKìk ^ûdK i´§ùe Kêj«êö
ùMûÊûcú—~òG @^ýfk^û-Æéjû _eòZýûM_ìaðK ùMûUòG ^òŸòðÁ
^ûdòKû _âZò @Zògd @ûiq, ùi @^êKìk ^ûdKö iúZûù\aúu _âZò bMaû^þ
eûcP¦âue ùijò_âKûe bûa [òfû, eû]òKûu _âZò Ké¾ue c]¥ ùijò_eò
@^êKìk bûaö
aòRd—]úùeû\û© @û\ò ·eò_âKûe ^ûdKu _é[Kþ _é[Kþ (@^êKìk
@û\ò) bûae _eòPd RûYòaûKê PûjêñQòö Ké_û Keò ]úùeû\û©-@^êKìk
^ûdKe flY Kêj«êö
ùMûÊûcú—]úùeû\û© @^êKìk-^ûdK M¸úe, aò^dú, lcûgúk,

KeêY, \éXÿaâZ, @û™gæûNûgì^ý, MìXÿMaðú I C\ûePò© ùjûA c]ý ùijò
ùijò MêYKê QûWÿò Êúd ^ûdòKû _ûAñ @bòiûe Ke«òö
aòRd—]úefkòZ @^êKìk ^ûdKe flY K'Y?
ùMûÊûcú—eiòKZû, â~êaZû, _eòjûi_UêZû, ^ò½ò«Zû @û\ò
]úefkòZ-^ûdKe MêY (flY)ö ùi[òùe @aòùz\ aòjûe-flY iõ~êq
ùjùf ]úefkòZ @^êKìk ^ûdK jêGö
aòRd—"]úegû« @^êKìk' ^ûdK KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—gû«-_âKZ é ,ò ijò¾,ê aòùaPK I aòùaKû\ò MêY~êq ^ûdKuê
"]úegû«-@^êKìk' ^ûdK Kêjû~ûGö
aòRd—"]úùeû¡Z-@^êKìk' ^ûdK KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—c›e, @juûeú, cûdûaú, ùKâû]û^ßòZ I @û™gæûNú ^ûdK
@^êKìk ùjùf Zûuê "]úùeû¡Z @^êKìk' ^ûdK Kêjû~ûGö
aòRd—^ûdK Kò_eò \lòY jê@«ò?
ùMûÊûcú—"\lòY' g±e @[ð iekö ~òG _ìað ^ûdòKû _âZò ùMû÷ea,
bd, ù_âc\ûlòYý-bûaKê _eòZýûM ^Keò, @^ý ^ûdòKû ijòZ Pò©Kê iõfMÜ
Ke«ò ùi \lòY ^ûdKö @ù^K ^ûdòKûu _âZò Zêfýbûa (icû^-bûa)
eLê[òaû ^ûdKuê c]ý \lòY-^ûdK Kêjû~ûGö
aòRd—"gV ^ûdK' Kò_eò?
ùMûÊûcú—ù~Cñ ^ûdK i¹êLùe _âòd @ûPeY Kùe Kò«ê @^ýZâ
aò_eúZ @ûPeY \ßûeû ^òMìXÿ @_eû] Kùe, ùi "gV ^ûdK'ö
aòRd—"]éÁ-^ûdK'e flY K'Y?
ùMûÊûcú—@^ý-^ûdòKûu ùbûMPòjÜ ]ûeY Keò c]ý ^òbðd bûùa
cò[ýû-Kjòaûùe ù~ \l, ùi "]éÁ ^ûdK'ö
aòRd—_âùbû! icê\ûd ^ûdK ùKùZûUò?
ùMûÊûcú—Ké¾uê QûWÿò @ûce @^ý ^ûdK ^ûjûñ«òö Ké¾ \ßûeKûùe
_ì‰ð, c[êeûùe _ì‰ðZe I aâRùe _ì‰ðZc eìù_ aòeûRcû^ö ùi _Zò I
C__Zò ùb\ùe \êA_âKûe ùjZê ùcûU (3 MêY^ 2=6 (Q@) _âKûeö
_êYò ]úùeû\û©, ]úefkòZ, ]úegû« I ]úùeû¡Z—GA ·eò_âKûe
ùb\ùe (6 MêY^ 4)—24 (Paòg) _âKûeö ùiA Paòg_âKûe ^ûdK
_ê Y ò @^ê K ì k , \lò Y , gV I ]é Á ùb\ùe (24 Mê Y ^ 4)=96
(Qdû^ùa) _âKûeö Gùa aêSòaûKê ùja, ÊKúdû eiùe Paòg_âKûe I
_eKúdû eiùe c]ý Paòg_âKûe ^ûdKö aâRfúkûùe ÊKúdeie bûa
iuêPòZ; _eKúdeie bûa _âiûeòZ (@]òK) [òaûeê, ùiVûùe _eKúd-
eie Paòg_âKûe ^ûdKZß gâúKé¾u Vûùe ^òZý aòeûRcû^ö GYê fúkûe
ù~Cñ aòbûMùe (_âùKûÂùe), ù~Cñ @õgùe, ù~Cñ _âKûe ^ûdKZße
_âùdûR^, ùi ùijò_âKûe ^ûdKeìù_ @^êbìZ jê@«òö
aòRd—_âùbû! cêñ Gùa ^ûdK I Zûu MêY-aòPòZâZûKê @^êba
Keò_ûeêQòö Gùa ^ûdKe ùKùZ_âKûe ijûdK @Q«ò, Zûjû RûYòaûKê
PûjêñQòö
ùMûÊûcú—^ûdKe _û*_âKûe ijûdK @Q«ò, ~[û—ùPU, aòU,
aò\ìhK, _úVcŸð I _âòd ^cðiLûö G icùÉ ^cð (c]êe) aûKý _âùdûMùe
^ò_ìY, (^ûdK _âZò) iað\û MûXÿ-@^êeûM~êq, ù\g I Kûke mûZû, \l,
ùMû_ú eêÁ ùjùf ZûjûKê _âi^Ü Keòaûùe PZêe Gaõ ^òMìXÿ cªYû ù\aû
AZýû\ò MêYùe aòbìhòZö
aòRd—ùPU KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—i§û^-PZêe @[ûðZþ ùKû÷Yiò aòhd ùLûRòaûùe @Zò
PZêe, MìXÿKcûð (MìXÿKû~ðý iµû\^ùe \l), _âMkþb-aê¡ò~êq bwêe,
béweû @û\ò iLû ùMûKêkùe Ké¾u ùPU Kû~ðý Ke«òö
aòRd—aòU KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—ùag-eP^û @û\ò Kû~ð ý ùe _eò _ ûUú~ê q , ]ì © ð ,
Kù[û_K[^ùe PZêe, agúKeY @û\ò Kû~ðýùe _Uê, KWÿûe I bûeZúa§ê
_âbéZò Ké¾u aòU @U«òö
aòRd—aò\êhK KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—ùbûR^_âòd, Kkj_âòd, @waòKéZò, aûKþ·Zêeú I @nêZ
ùag\ßûeû icÉuê jiûC[òaû ai« @û\ò ùMû_ I c]êcwk @û\ò Ké¾u
aò\ìhK @U«òö
aòRd—_úVcŸð ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—^ûdKi\ég MêYaû^þ ùjûA c]ý ^ûdKe @^êaé©òKe

(@ûmû^êiûùe Kû~ðý Keê[òaû aýqò) gâú\ûc jó Ké¾ue _úVcŸðö
aòRd—_âòd^cð-iLûu flY K'Y?
ùMûÊûcú—@ûZý«òK ejiým, iLòbûaûgâòZ iêak I @{ðê^ @û\ò iLû
Ké¾ue _âòd^cð iLûö Gcûù^ @^ý _âYdú iLûcûû @ù_lû @]òK
ùgâdÄeö ùPU, aòU, aò\ìhK, _úVcŸð I _âòd^cðiLû—Gjò _û*RYu
c]ýeê ùPUcûûe \ûiýei, _úVcŸð c ûûe aúeei I aûKò
@^ýcûûe iLýeiö ùPUcûù^ Kòue I aòU, aò\ìhK, _úVcŸð I
_âòd^cð—Gcûù^ ùjCQ«ò iLûö
aòRd—ijûdKcûû c]ýùe Èú-ùfûK @Q«ò Kò?
ùMûÊûcú—jñ @Q«òö ùicûûê \ìZú Kêjû~ûGö
aòRd—\ìZú ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—Êdõ-\ìZú I @û¯-\ìZú ùb\ùe \ìZú \êA_âKûeö KUûl
PûjûYú I aõgú]ß^ò Êdõ \ìZú @U«òö
aòRd—@û¯\ìZú ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—_âMkþb-aP^ Kjòaûùe @Zý« PZêeû "aúeû' I PûUê-
aûKý Kjòaûùe PZêeû "aé¦û'—Gjò \êARY Ké¾u @û¯\ìZúö Êdõ\ìZú I
@û¯\ìZú—G \êùjñ @iû]ûeYú @U«òö Gjûu aýZúZ fòwò^ú, ù\÷amû I
gòÌKûeòYú _âbéZò Ké¾ue @ù^K iû]ûeYú \ìZú c]ý @Q«òö ùicûû
aòhd ^ûdòKû-\ìZúu aò·e _âiwùe a‰ð^û Keû~òaö
aòRd—^ûdK gâúKé¾u bûa I MêY AZýû\ò cêñ @^êba KeêQò Gaõ
Gjû c]ý RûYò_ûeêQò ù~, Ké¾ _Zòeìù_ \ßûeKûùe I C__Zòeìù_ aâRùe
^òZý fúkû Ke«òö @ûc Ké¾ C__Zò; ùZYê aâRe ecYúcûû i´§ùe
RûYòaû @ûagýKö
ùMûÊûcú—aâùR¦â^¦^ gýûciê¦eue ù~Cñ iaê aâRaûiò^ú fk^û
@Q«ò, ùicûù^ _âûdZü @]òKûõg _eKúdûö KûeY _eKúdû aýZúZ
c]êeeie _ì‰ðZc aòKûg jêG ^ûjóö aòaûj-i´§ ùjZê _êea^òZûu ei
iiúc (iúcòZ)ö Kò«ê gê¡ Kûc-i´§ ùjZê aâRaûiò^ú-fk^ûu ei @iúc
(@KêY×) Gaõ Gjû Ké¾uê @]òK iêL \òGö
aòRd—Gjûe cìk Zû_ô~ðý K'Y?
ùMûÊûcú—géwûe-eim @[ûðZþ géwûeeiùe _ec @bòm eê\â
(cjûù\a) Kj«ò, Èú cûûe aûcZû (aKâZû), \ìfðbZû, ^òaûeYZû
(^òùh]Zû) @û\ò aû]û K¦_ðe _ec @ûdê] Êeì_ö aò¾êMê¯ KjòQ«ò,—
ù~Cñ Vûùe ^òùh]eì_K aòùghZû @Qò I céMûlú fk^û ù~CñVûùe \êfbð ,
ùiAVûùe jó ^ûMee (^ûdKe) jé\d aòùghbûùa @ûiq jêGö ù\L,
eûifúkû icdùe Ké¾ @û™ûeûc ùjûA c]ý ù~ùZiõLýK ùMû_ú [òùf
ùiùZ iõLýûùe ^òR-Êeì_ _âKûg Keò ùicûû ijòZ (^éZý-MúZ-jûiý
AZýû\ò) fúkû Keò[òùfö iû]KcûùZâ jó eûifúkûe @^êMZ ùjaû CPòZö
GVûùe C_ù\g ùjCQò, iû]K ~\ò ^òRe KfýûY @[aû cwk Pûjûñ«ò,
ùZùa RùY bqeìù_ ùijò fúkûùe _âùag Keòaû CPòZö Ké¾u _eò
@ûPeY Keòaû CPòZ ^êùjñö(1) Zû_ô~ðý ùjCQò, iû]K ùMû_úbûaKê @ûgâû
Keò ùMû_úcûû @û^êMZýùe ùijò fúkûùe _âùag Keòaû CPòZö
(1)
(gâúùP÷Z^ý PeòZûcéZ-@û\ò 4-34) ùe C¡éZ ""bRùZ bRùZ Zû\égúü KâúWÿû ~ûü
gîZßû Z_ôùeû bùaZþ'' (bû-10ö 33ö36) ùgæûKe aýûLýûùe gâúk bqòiò¡û«
ieÊZú VûKêe _âbê_û\ Zûu @^êbûhýùe RYûAQ«ò,—"_âûKéZaê¡òaògòÁ ijRòdûcûù^
@_âûKéZ ijR]cðe K[û aêSò ^ _ûeò aýbòPûe Ke«ò; Zûjû \ßûeû aògê¡i©ßcd
ùMûùfûKe ùa÷PòZâý CŸòÁ jêG ^ûjó; Zûjû ckò^-Pò© aýqòcûûê A¦âòdZ_ðYùe
_ZòZ KeûG cûZâö' ùicûù^ "Z_ôZ_ôeùZß^ ^òcðkõ' Gaõ "Z_ô
Z_ôùeû bùaZþ' _\cûûe
aòKéZ-@[ð Keò @_âûKéZ-Z©ßùe _âûKéZ©ße @ûaRð^û ^òùl_ Ke«ò cûZâö "Zû\éZû\égúü
KâúWÿû'e @[ð-bâc\ßûeû ùicûù^ A¦òâdZ_ðYùe cMÜ jê@«òö Kò«ê _âKéZùe @_âûKéZ
Zû\égúú' g±e cêLýû[ðö iû]^ I iò¡òe bìcòKûùe aòa©ð C_iÚòZ ùjùf Rúa
eZò jó "Zû\é
bùaZþ' _\ ù\Lò ùKjò ù~còZò Gjò eêPòfbý
_âûKéZ-ijRòdû ùjûA_ùWÿö aò]òfòOë "bùaZþ
eûMû^êM _[Kê @]òKûe-^òaòðùghùe @^[ð~êq ùbûMúe c]ý ùa÷] _[ ùaûfò cù^ ^
Ke«êö _â_*ùe K©ðaý-ùaû] I @K©ðaý-ùaû]e aòPûe @Qòö ùMûùfûK-aé¦ûa^ùe
ùi_eò aò]ò ejò ^ _ûùeö ùiVûùe icùÉ @^êeûM\ßûeû jó Ké¾-_âúZòe_
ì K C_ûù\dZûe
@^êi§û^ Ke«òö
~\ò ùKjò Rúaû™û Zûjûe ^òZý I @agý ùiaý _â_*ûMZ _ecùgâÂ c]êebûa _âZò
C\ûiú^ jêG, ùZùa ùi ^ò½d bMaZþùiaû QûWÿò ^gße ùR÷a-fûµùUý @]ü_ZòZ
ùjaö c]êeeZòùe Z_ôe ^ ùjùf Zûjûe aò_eúZ ùjd RWÿ-ùbûMaû\ _âak ùjaö
ùijò_eò, iû]K a›keZòùe Ké¾ùiaûaòcêL ùjùf ùbûM_âaé©ò ZûjûKê ^gße _êZâ-
aòRd—Ké_û Keò ùMû_úbûaKê @]òK ÆÁ eìù_ aêSûA \ò@«êö

ùMûÊûcú—^¦^¦^ Ké¾ ùMû_RûZòeö ùMû_úcûû aýZúZ ùi
@^ý ecYúu ijòZ ecY Ke«ò ^ûjóö ùMû_úcûù^ ù~Cñbûaùe Ké¾uê
bR^ KeòQ«ò, géwûe eie @]òKûeú iû]K VòK¨ ùijòbûaùe Ké¾uê bR^
Keòaû CPòZö iû]K ^òRKê RùY aâRùMû_ú-eìù_ bûa^û Keò ùKû÷Yiò
ùiû÷bûMýaZú aâRaûiò^úe _eò·eòKû eìù_ Zûjûu ^òùŸðg @^êiûùe
eû]ûKé¾uê ùiaû Keòaû CPòZö ^òRKê "_ùeûXÿû' @bòcû^ ^ Kùf
eùiû\d i¸a jêG ^ûjóö Gjò _ùeûXÿû-@bòcû^ jó aâRùMû_úZß-]cðö
eì_ùMûÊûcú ùfLòQ«ò—
cûdûKkò Z Zû\é K þ - Èúgúkù^^û^ê i ì d ò b ò ü ö
^ RûZê aâ R ù\aú^ûõ _Zò b ò ü ij iwcüöö (2)
(C. ^ú. Ké¾afäbû _â. 19)
cûdûKÌòZ aòaûjòZ _Zòu ij aâRù\aúue ùKùaùjùf iwc
ùjûA^ûjóö aâRùMû_úue _Zòcûù^ (ùMûùfûKMZ) ùijò-ùijò bûae
cûdûaZûe cûZâö ùicûûe aòaûj c]ý cûdòK-_âZýd cûZâ; ùi[òùe
_e\ûeZß ^ûjóö Z[û_ò _ùeûXÿû @bòcû^ ^òZý a©ðcû^ö Zûjû ^ ejòùf
aûcZû, \êfðbZû, _âZòa§KZû I ^òùh]bd @û\òeê C_ô^Ü @_ìað eùiû\d
aû›fýùe @]ü_ZòZ Keòaö ùijò_eò Ké¾uê GKcûZâ a§ê ùaûfò ^ bûaòùf

A¦âòd_eûdY ^gße a§êcûù^ @ûiò ZûjûKê @]ü_ZòZ Keòùaö Ké¾fúkû-_âùagùe
ù~Cñcûù^ C\ûiú^, ùiAcûûe jó A¦âòd_eûdY ùbûMaê¡ò Gaõ Z^Üòa§^ (ZZ¨
ùjZêK) i}cð I KêKcð \ßûeû J_û]òK @iàòZû icé¡ ùjûA ùicûûê Pec KfýûYeê
a*òZ Keòaö
(2)
cûdû\ßûeû @ûKkòZ Zû\égú Èúcûûe gúk^\ßûeû ùicûû _âZò @iìdû ^[òaû
_Zòcûû ij aâRù\aúcûûe K\û_ò iwc ùjûA^ûjóö @[ðûZ¨ _ùeûXÿû @bòcû^ò^ú
aâRù\aúue ù~ûMcûdûKÌòZ aòaûjòZ _Zòcûû ij ùKùbùjùf iwc ùjûA ^ûjòñö
@bòiûe @û\ò icdùe ù~ûMcûdûKÌòZ ùijòbkò cê©ðòKê Méjc]ýùe ù\Lò ùMû_cûù^
bûa«ò, @û¸cûû _ZÜú Méjùe jó @Q«ò; ùZYê ùicûûe Ké¾u _âZò @iìdû Keòaûe
@aie ùjûA^ûjóö
K\û_ò ÊbûaZü i¸a ^êùjññö ùi_eò @bòcû^ ^ ejòùf aâReiùe
^ûdòKûZß (^ûdòKû-bûa) còùk ^ûjóö ùa÷KêY×e flàúù\aú jó Gjûe
C\ûjeYö
aòRd—^òRKê _ùeûXÿû ùaûfò bûaòaû Kò_eò?
ùMûÊûcú—cêñ aâRùe ùKû÷Yiò ùMû_Méjùe R^à ùÂQò, _âû¯Kûk
@[ûðZþ âù~û÷a^ C_iÚòZ ùjùf, ùKû÷Yiò ùMû_-~êaK ijòZ ùcûe aòaûj
ùjûAQòö G_eò aògßûi (@bòcû^) ùjùf jó Ké¾iù¸ûM-fûkiû akaZú
jêGö Gjò_eò GK @_âiìZòKû ùMû_^ûeúe bûa ^òR C_ùe @ûùeû_
KeòaûKê jó "ùMû_úbûa' Kêjû~ûGö
aòRd—iû]K ~\ò _êeêh ùjûA[ûG, ùZùa _ìùaûðq ùMû_úbûae-
@ûùeû_ Kò_eò iò¡ ùja?
ùMûÊûcú—cûdòK ÊbûaùjZê aýqò ^òRKê _êeêh @bòcû^ Kùeö gê¡
PòZþÊbûaùe Ké¾u _êeêh-_eòKeu aýZúZ @^ý icùÉ Èú @U«òö
PòZM
þ V^ùe aÉêZü Èú-_êeh ê e PòjÜ ^ûjó; Kò«ê Êbûa I \éXÿ @bòcûâgZü
ù~-ùKjò aâ R aûiò ^ ú ùjaûe @]ò K ûe (ùiû÷ b ûMý) _ûA_ûùeö
ù~Cñcûûe c]êeeiùe Æéjû @Qò, ùiAcûù^ jó aâRaûiò^ú ùjaûe
@]òKûeòYúö Æéjû-@^êiûùe iû]^ Keê Keê @^êeì_ iò¡ò jêGö
aòRd—_ùeûXÿûe cjòcû K'Y?
ùMûÊûcú—_ùeûXÿû aâRaûiò^úue Ké¾iù¸ûM-fûkiû ùjùf,
ùicûù^ ÊbûaZü iaûðZògûdò^ú ùgûbû \ßûeû I i\þMêY-ùa÷ba \ßûeû
aòbìhòZ I ù_âcùiû÷¦~ðýùe cŠòZ jê@«òö ecû AZýû\ò gqòu @ù_lû
ùicûû eicû]ê~ðý @]òK aé¡ò _ûGö
aòRd—ùijò aâRiê¦eúcûù^ ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—iû]^_eû, ù\aú I ^ò Z ý_â ò d û ùb\ùe ùicûù^
Zò^ò_âKûeö
aòRd—iû]^_eûcûù^ ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—iû]^_eûcûù^ "ù~û÷[òKú' I "@ù~û÷[òKú' ùb\ùe
\êA_âKûeö
aòRd—"ù~û÷[òKú' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—aâRei-iû]^ùe Z_ôe ùjûA ù~Cñcûù^ ~ì[-~ì[
ùjûA aâRùe R^à ^ò@«ò, ùicûù^ "ù~û÷[òKú' @[ûðZþ ~ì[-iõ~êqûö ù~û÷[òKú
c]ý \êA_âKûe, ~[û—cê^òcûù^ I C_^òh\cûù^ö
aòRd—ùKCñ-ùKCñ cê^ò aâRùe R^à ùÂ[òùf?
ùMûÊûcú—ù~Cñ cê^òcûù^ ùMû_ûku C_ûiK [òùf, Kò«ê ùKû÷Yiò
KûeYagZü iò¡ò _ûA_ûeò ^[òùf, ùZâZû~êMùe ùicûù^ bMaû^þ
eûcP¦âu @_ìað ùiû÷¦~ðý ù\Lò ^òR ^òRe @búÁ iû]^ùe Z_ôe
ùjûA[òùfö ùiAcûù^ jó f²bûa ùjûA @[ûðZþ ^òR ^òRe @búÁ-bûa
_ûA aâRùe ùMû_úeìù_ R^à ùjûA[òùfö Gjûe CùfäL _\à_êeûYùe
@Qòö ùicûû c]ýeê ùKjò-ùKjò eûifúfûe @ûe¸ùe iò¡ò _ûA[òùf
ùaûfò "aéj\þ-aûc^ _êeûY'ùe c]ý CùfäL @Qòö
aò R d—C_^ò h \cûù^ Kò _ eò aâ R ùe ùMû_ú eì ù _ R^à
ùÂ[òùf?
ùMûÊûcú—iìlà\gðú cjû C_^òh\cûù^ ùMû_úcûû ùiû÷bûMý ù\Lò
@Zý« aòiàòZ ùjûA[òùfö ùijò ùiû÷bûMý _ûAaû ùfûbùe ùicûù^
gâ¡û_ìaðK KùVûe Z_iýû Keò (aâRùMû_úcûûe @û^êMZýùe bR^
Keò) ù_âcaZú ùMû_ú eìù_ aâRùe R^à-ùÂ[òùfö
aòRd—"@ù~û÷[òKú' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—aâ R ùMû_úcûû bûa _â Z ò a¡eûM ùjûA @[ûð Z þ
@^êeûM~êq ùjûA ù~Cñcûù^ C}Y×ûe ijòZ ùijò-ùijò bûa @^êeì_
iû]^ûùe eZ ùjûA[òùf, ùicûù^ "@ù~û÷[òKú' eìù_ _âiò¡ö _âûPú^ I
âú^ ùb\ùe ùicûù^ \êA_âKûeö Gcûù^ ùKjò ùKjò GKK @[ûðZþ
RùY-RùY ùjûA Gaõ ùKjò ùKjò \êA \êA RY ùjûA Gaõ ùKjò ùKjò
Zò^ò-Zò^ò RY ùjûA aâRùe R^à ^ò@«òö Gcûû c]ýeê _âûPú^ûcûù^
^òZý_âòdûcûû ijòZ iûùfûKý _û@û«òö âú^ûcûù^ ù\a I cûâ @û\ò
ù~û^òeê @ûiò aâRùe R^à ^ò@«ò Gaõ Kâcgü _âûPú^û ùjûA _ìùaûðq bkò
iûùfûKý _û@û«òö
aòRd—cêñ iû]^_eûcûû aòhd aêS_ ò ûeòföò Gùa Ké_ûKeò "ù\aú'
cûû i´§ùe Kêj«êö
ùMûÊûcú—Ké¾ ÊMðùe ù\aù~û^òùe ^òR @õgùe R^à ù^ùf,
^òZý_âòâdûcûù^ c]ý ^òR-^òR @õgùe Ké¾u fúkû_êÁò I Zûu _eòZêÁò
(@û^¦ aò]û^) _ûAñ ù\aù~û^òùe R^à ^ò@«òö Ké¾ _ì‰ð-Êeìì_ùe
ùMûKêkùe R^à ù^ùf, ùiA ù\aúcûù^ ùMû_K^ýû eìù_ R^à ùÂ
ùicûû @õgò^ú ^òZý_âòdûcûû _âûYiLú jê@«òö
aòRd—_âùbû! Ké¾ ùKCñ ùKCñ ùaùk ù\aù~û^òùe ^òR @õgZü
R^à ^ò@«ò?
ùMûÊûcú—Ké¾ Ê-@õgùe (^òR @õgùe) @\òZòu Mbðeê aûc^ eìù_
R^à ^ò@«òö _êYò aòbò^Üûõg eìù_ @^ýû^ý ù\aZû c]ý jê@«òö gòa I
aâjàûue cûZéMbð-R^à ^ûjóö aâjàû I gòa iû]ûeY Rúa ùgâYúe ^êjñ«òö
iû]ûeY Rúau Vûùe Ké¾u _·gUò MêY aò¦ê aò¦ê cûZâûùe [ûGö Z[û_ò
aâjàû I gòa Zûu aòbò^Üûõg Z©ßö Gjò _·gUò MêY G \êjóu Vûùe @]òK
_eòcûYùe @Qò Gaõ Zû' QWÿû @ûC @]òK _û*Uò MêY @ûõgòK eìù_ [òaûeê
\êùjñ ~ûK _â]û^ ù\aZû eìù_ _ìRòZ jê@«òö MY_Zò I iì~ðý c]ý ùijò_eò
ùjûA[òaûeê aâjà-ùKûUò c]ýùe C_ûiòZ jê@«òö @^ý iaê ù\aZû Rúa-
ùKûUòùe _eòMYòZö @ZGa ù\aZûcûù^ Ké¾u aòbò^Üûõg-Z©ßö ùicûû
MéjòYú (ù\aú)cûù^ c]ý Pòzqòe aòbò^Üûõgö Ké¾u @ûaòbûða _ìaðeê aâjàû
ùicûûê Ké¾u _âúZò-aò]û^ _ûAñ aâRùe R^à ùâûKê @ûmû \ò@«òö ùijò
@ûmû^êiûùe ùicûù^ ^òR ^òR eêPò I iû]^ @^êiûùe ùKjò aâRùe I
ùKjò \ßûeKû_êeúùe R^à ^ò@«òö aâRùe R^à ùÂ[òaû ù\aúcûù^ jòñ
Ké¾_âû¯òe C}Y×ûagZü ^òZý_âòdûcûû _âûYiLú jê@«òö
aòRd—_âùbû! C_^òh\cûù^ ùMû_úR^à _ûA[òùf; Kò«ê ùa\e
@^ý ùKû÷Yiò @õgû]òÂûZâú ù\aú aâRùe R^à ùÂ[òùf Kò?
ùMûÊûcú—_\à_êeûYe iéÁòLŠùe CùfäL @Qò, ùa\cûZû MûdZâú
c]ý ùMû_úR^à _ûA Ké¾iw _ûA[òùfö ùijò icdeê jó ùi KûcMûdZâú
eì_ ]ûeY KeòQ«òö
aòRd—ùZùa KûcMûdZâú K'Y @^û\ò ^êjñ«ò?

ùMûÊûcú—KûcMûdZâú @agý @^û\òòö _â[ùc ùi ùa\cûZû MûdZâú
eìù_ _âKU [òùfö _ùe iû]âkùe Gaõ @^ý C_^òh\u ùiû÷bûMýKê
ù\Lò "ùMû_ûùkû_^òhZ¨' ij aâRùe R^à ù^ùfö KûcMûdZâú eìù_ ^òZý
ùjûA c]ý ùi ùa\cûZû-MûdZâú eìù_ _é[Kþ bûùa @aiÚû^ Ke«òö
aòRd—C_^òh\ @û\ò icùÉ aâRùe R^àMâjY Keò ^òR ^òRKê
ùMû_K^ýû eìù_ @bòcû^ Kùf I Ké¾uê ùMû_^ûdK-@bòcû^ùe _Zòeìù_
aeY Kùfö Mû§að-aòaûj-eúZò @^êiûùe Ké¾ ùicûû Z}ûkòK _Zò
ùjùf—Gjû aêSò_ûeòfò; Kò«ê Ké¾u ^òZý_âòâdûcûù^ @^û\òKûkeê Zûu
iwò^úö ùicûû ijòZ Ké¾u C__Zò i´§ K'Y ùKak cûdûKÌòZ?
ùMûÊûcú—jñ! Zûjû ù~ûMcûdû-KÌòZ, Kò«ê RWÿ-cûdû (cjûcûdû)
KÌòZ ^êùjñö RWÿcûdû Ké¾fúkûKê QêAñ _ûùe ^ûjóö aâRfúkû GA _â_*ùe
_âKUòZ ùjùf c]ý iµì‰ð eìù_ RWÿcûdûeê @ZúZö PòZþ-gqòe @^ý ^ûc
ù~ûMcûdûö ùiA ù~ûMcûdû jó Ké¾fúkûùe G_eò GK aýû_ûe _âKU
Ke«ò, ~ûjûKê ù\Lò RWÿcûdûaòÁ \gðKe @^ý (aò_eúZ) _âZúZò jêGö
ùiA ù~ûMcûdû ùMûùfûKiÚ _ùeûXÿû @bòcû^Kê ^òZý_âòdû cûû ijòZ
aâRùe _âKU Ke«ò I ùijò ùijò @bòcû^Kê _é[Kþ _é[Kþ i©û (@bòc^¥ê
@û\ò e ì ù _ iÚ í k eì _ ) \ò @ «ò ö ùicûû ijò Z ^ò Z ý_â ò d ûcûû
aòaûjiµû\^_ìaðK Ké¾uê C__Zò Ke«òö iaðm _êeêh I iaðmû gqòcûù^
^òR ^òR eie @ûùagùe ùijò _âZýdKê ÊúKûe Ke«òö Gjû\ßûeû eie
C}hð I ùÊzûcdu Azûgqòe _eùcû}hð flòZ jêGö G_eò C}hð
ùa÷KêY×ùe aû \ßûeKû\òùe ^ûjóö _âûYiLúcûûe ^òZý_âòdûcûû ijòZ
iûùfûKý ùjùf Ké¾u _âZò iuêPòZ _Zò-bûa C\ûe ùjûA C__Zò-bûa
eìù_ _âKûg _ûGö Zûjû jó ùicûûe Pec fûbö
aò R d—Gjû @Zò @_ì a ð iò ¡ û«; _â û Y Zé ¯ ùjûAMfûö Gùa
^òZý_âòdûcûû i´§ùe C_ù\g Ke«êö
ùMûÊûcú—Zê c _eò C_~ê q @]ò K ûeú (ùgâ û Zû) cò k ò ^[ò ù f
gâúùMû÷eP¦â K'Y ùcû \ßûeû G_eò MìXÿ-Z©ß _âKûg Keò[û@ûù«? ù\L,
iaðm gâúRúaùMûÊûcú G aòhdùe iÚûù^ iÚûù^ ùKùZ ejiý_ì‰ð aò·e
a¥q KeòQ«òö Zûjû Zûu UúKûicìj I "gâúKé¾i¦bð' @û\ò Mâ^Ú @]ýd^
Kùf RûYò_ûeòaö @^]òKûeú aýqò GA _ec-MìXÿ-Z©ßKê RûYò _ùQ Kûùk
aòKéZ-]cðKê @ûgâd Keòa, ùiA bdùe ùi iað\û Pò«òZ [òùfö Gùa
eiaòKéZò I eiûbûi @û\ò ù~Cñ iaê ù\ûh ùa÷¾a-_âûd ùfûKu Vûùe
ù\LêQ, Zûjû jó RúaùMûÊûcú @ûguû Keê[òùfö GùZ iûa]û^ ùjûA c]ý,
@^òÁeê elû Keò _ûeò^ûjûñ«òö Zêùc GA iò¡û«Kê C_~êq _ûZâ aýZúZ
@^ýZâ _âKûg Keòa ^ûjóö Gùa ^òZý_âòdûcûû aòhdùe KjêQòö
aòRd—^òZý_âòdû ùKCñcûù^? ~\ý_ò cêñ @ù^K gûÈ _XÿòQò, Z[û_ò
Mêeêù\au cêLP¦âeê GA iê]û _û^ KeòaûKê PûjñêQòö
ùMûÊûcú—aâRùe ^òZý_âòdûcûù^ Ké¾u _eò ùiû÷¦~ðý I ùa÷\MÛ¥
(aò\MÛZû aû PûZê~ð¥) @û\ò MêYe @ûgâdö eû]û I P¦âûakú ùicûû
c]ýùe cìLýû (_â]û^û)ö "aâjià õjòZû'ùe ùicûû i´§ùe ^òcf Ü L
ò Z
ò ùgæûK
CŸòÁ @Qò—
@û^¦-Pò^àd-ei-_âZòbûaòZûbò-
Éûbò ~ ð Ga ^ò R eì _ Zdû Kkûbò ü ö
ùMûùfûK Ga ^ò a iZýLò k û™bì ù Zû
ùMûaò ¦ cû\ò _ ê e ê h õ Zcjõ bRûcò ö ö
(aâ. iõ. 5/37)
iyò\û^¦Êeì_ _eZ©ßu (@û\ò_êeêhu) @û^¦-@õg Pò\þ-@õgKê
ùlûbòZ Kùf ùi[òùe _é[Kþ bûùa jäû\ò^ú-_âZòbû \ßûeû bûaòZû ùjûA
gâúeû]û _âbéZò fk^û _âKU jê@«ò; ùicûû ijòZ ^òR PòZþÊeì_ \ßûeû
iò¡ PChVò-Kkû~êq (3) @Lòkû™bìZ ùjûA c]ý (~òG) ^òZý ùMûùfûK-
]ûcùe ^òaûi Ke«ò, ùijò @û\ò_êeêh ùMûaò¦uê cñê bR^ KeêQòö GA
ùa\iûe aâjàûu aûKýùe ^òZý_âòdûcûûe CùfäLcûZâ @Qòö ùicûù^
ù~ ^òZý @[ûðZþ ù\gKûkûZúZ PòZþgqòe _âKûg, Gjû iZýö PChVò-
(3)
PZêühÂò Kkû—MúZ, aû\ý, ^éZý, ^ûUý @û\òö iû¦ú_^ò-@ûgâcùe gâúKé¾ue
PChVò\^ ò ùe PChVòKkû aò\ýûgòlû-_âiwùe (bû-10ö45ö35) gâúk gâú]eÊûcú-
KéZ "bûaû[ð-\ú_òKû' Gaõ gâúk i^ûZ^ùMûÊûcú KéZ "ùa÷¾a-ùZûhYú'ùe GMêWÿòKe
a‰ð^û \âÁaýö
Kkû jó ùicûûe ^òZýfúkûö ""Kkûbò

Kkûbòü ißûõgeì_ûbòü gqòbòü''—Gjò
UúKûe @^ý _é[Kþ @[ð [òùf c]ý, cêñ gâúk Êeì_\ûùcû\e ùMûÊûcúu i¹Z
@[ð jó Kjòfòö Gjû @Zý« MìXÿ I gâúeì_-i^ûZ^ Gaõ Rúa ùMûÊûcúu
jé\d-iµìUe ]^ ùaûfò RûYö
aòRd—^òZý_âòdûcûû ^ûc _é[Kþ _é[Kþ gêYòaû _ûAñ Azû ùjCQòö
ùMûÊûcú—"Ä§_êeûY' Z[û "_âjäû\-iõjòZû' @û\ò gûÈùe eû]û,
P¦âûakú, aògûLû, fkòZû, gýûcû, _\àû, ùg÷aýû, b\âòKû, Zûeû, aòPòZâû,
ùMû_ûkú, ]^òÂû, _ûkú _âbéZò ^òZý_âòdûcûû ^ûc-CùfäL @Qòö gâúcZú
P¦âûakúu @^ý^ûc ùiûcûbû Gaõ gâúcZú eû]òKûu @^ý^ûc Mû§aûðö
L¬^ûlú, cù^ûecû, cwkû, aòckû, fúkû, Ké¾û, gûeú, aògûe\û,
Zûeûakú, PùKûeûlú, gueú I Kêuêc @û\ò aâRûw^û c]ý ùfûK_âiò¡ö
aòRd—Gcûû c]ýùe _eÆe i´§ K'Y?
ùMûÊûcú—G icÉ ùMû_ú ~ìù[gßeú @U«òö gZ-gZ iõLýK ~ì[
@Qòö _âùZýK ~ì[ùe fl-fl iõLýûùe aeûw^û (ùgâÂû Èú) @Q«òö
eû]ûu Vûeê @ûe¸ Keò Kêuêc_~ðý« icùÉ ~ì[û]ò_ZòKû ùaûfû«òö aògûLû,
fkòZû, _\àû I ùg÷aýû—Gcûûê "ù_âûjýû' (4) bûùa a‰ð^û Keû~ûAQòö
~ìù[gßeúcûû c]ýùe eû]û @û\ò @ûVRY ùMû_ú ùgû÷bûMýûZògd ùjZê
"_â]û^û' Kêjû~ûAQ«òö
aòRd—aògûLû, fkòZû, _\àû I ùg÷aýû—Gcûù^ c]ý _â]û^û ùMû_ú
I Ké¾fúkû _êÁò Keòaûùe @Zý« _Uêö ùZùa ùicûûê ÆÁeìù_
~ìù[gßeú Kêjû~ûA ^ûjó KûjóKò?
ùMûÊûcú—iaê_âKûùe MêYaZú ùjûA[òaûeê ùicûù^ ~ê[û]ò_ZòKû
(~ìù[gßeú) ùjaû_ûAñ iµì‰ð ù~ûMýû; Kò«ê gâúcZú eû]ûu _ecû^¦cd
bûaùe fkòZû I aògûLû GùZ cêMÛ ù~, ùi \êùjñ ^òRKê ÊZª ~ìù[gßeú
eìù_ _eòPd ù\aûKê Pûjûñ«ò ^ûjóö ùicûû c]ýeê ùKjò ùKjò (fkòZû,
aògûLû) gâúcZú eû]ûu @^êMZû, Gaõ ùKjò ùKjò (_\àû, ùg÷aýû) P¦âûakúu
@^êMZûö
(4)
(ù_âûj¥û= iÚû^û«eYúdû)
aòRd—cêñ gêYò[òfò, fkòZû ù\aúue MY @Qò, Zûjû Kò_eò?
ùMûÊûcú—gâúcZú eû]òKû icÉ ~ìù[gßeúu c]ýùùe _â]û^ûö Zûu
~ì[ùe [òaû iLúcûû c]ýeê ùKjò ùKjò fkòZûù\aúue ùKû÷Yiò aòùgh-
bûa _âZò @û\e~êq (@ûKéÁ) ùjûA ^òRKê fkòZûe MY ùaûfò _eòPd
\ò@«ò; VòKþ ùijò_eò ùKjò ùKjò ^òRKê aògûLûe MY ùaûfò _eòPd \ò@«òö
fkòZû, aògûLû @û\ò @ÁiLú gâúcZúu _é[Kþ _é[Kþ MY^ûdòKû eìù_ _eòPZ
ò ö
ajê ùiû÷bûMý`ùk gâúcZú fkòZûu MYùe _âùag-@]òKûe còùkö
aòRd—_âùbû! ùKCñ ùKCñ gûÈùe G-icÉ ùMû_úu ^ûc CùfäL
@Qò?
ùMûÊûcú—"_\à_êeûY', "Ä¦_êeûY', "baòùhýû©e' @û\ò gûÈùe
G icÉ ^ûce CùfäL @Qòö iûZßZ Zªùe c]ý @ù^K (ùMû_úu) ^ûc
còkò[ûGö
aòRd—"gâúc\þ-bûMaZ' gûÈ iaê gûÈe gòùeûcYòö ùi[òùe ~\ò
Gcûû ^ûc CùfäL [û@û«û, ùZùa Lêa @û^¦ ùjûA[û@û«ûö
ùMûÊûcú—gâúc\þ-bûMaZ-Mâ^Ú Z©ß-gûÈ ùjùf c]ý eie icì\âö
eiòKu aò·e @^êiûùe icÉ ei-Z©ß ùi[òùe _ì‰ðeìù_ aò\ýcû^ö
gâúc\þ-bûMaZùe gâúcZú eû]òKûu ^ûc Gaõ icÉ ùMû_úu bûa I _eòPd
MìXÿ eìù_ @Qòö Zêùc ~\ò \gcÄ§e _\ýMêWÿòKê bfbûùa aò·e Keòa,
ùZùa iaêKòQò ùi[òùe _ûAaö @^]òKûeú aýqòuê G iaê aòhdeê \ìeùe
eLòaû _ûAñ gâúgêKù\a ùMûÊûcú MìXÿ eìù_ Zûjû a‰ð^û KeòQ«òö aûaû
aòRd! ùMûUòG ^ûc-cûkòKûKê I KòQò K[ûKê i{òZ Keò ~ûjûKê ZûKê
_eòùahY Kùf K'Y `k ùja? _ûVK ù~ùZ C^ÜZ @]òKûeú ùja,
MìX-K[ûcû^ ùiùZ aêSò_ûeòaö @ZGa ù~Cñ aòhd iaðiû]ûeYu
^òKUùe _âKûg-ù~ûMý ^êùjñ, ZûKê MìXÿ eìù_ Kjòaû jó C_~êq _ûŠòZýö
~òG ù~ùZ @]òKûeú, ùi Zû' @]òKûe @^êeì_ K[ûKê ùiùZ aêSòaö
Mêeê_eµeû aò^û aÉêZ©ß RûYò jêG ^ûjóö ùKû÷Yiò _âKûùe RûYòùf c]ý
Zûjû Kû~ðýKûeú jêG ^ûjóö Zêùc "C{ßk-^úkcYò' Mâ^ÚKê bfbûaùe
aêSò_ûeòùf "gâúc\þ-bûMaZ'ùe jó icÉ eiKê _ûAaö
G icÉ K[û @ûùfûP^û Keê Keê @ù^K icd ùjûA~ûA[òfûö ùi
\òê AÁùMûÂò ùijòVûùe bw ùjfûö aòRd Pò{MZe ^ûdK-^ûdòKûu

@_âûKéZ-ei-Z©ß Pò«û Keò Keò ^òR aiûNe jePŠú-iûjúKê ~ûZâû Kùfö
[ùe [ùe aò\ìhK, _úVcŸð @û\ò iLûcûûe bûa Zûu jé\dùe C\òZ
ùjûA ^û^û_âKûe iêL-iõ·e KeòaûKê fûMòfûö _êYò aõgúeì_K Êdõ-\ìZúe
K[û aò·e Keò Zûu @ûLòeê @âeZ fêj MWÿò Pûfòfûö aâRe ùijò _ec-
bûa jé\dùe C\òZ ùjûA aòRduê @û^¦ùe aòùbûe Keòù\fûö MZ
eûZòùe iê¦eûPkKê ~òaûùaùk C_a^ùe ù~Cñ fúkûcû^ ù\Lò[òùf,
Zûjû _êYò RûRßfýcû^ ùjûA Zûu Pò©ùe C\òZ ùjfûö
öö \ß û Zâ ò õ g @]ýûd icû¯öö
478 ùR÷ a ]cð Zâ d Èò õ g
Zâ d Èò õ g @]ýûd
c]êeei-aò·e
@ûRò aòRdKêcûe I aâR^û[ A¦â\ýêcÜ-iùeûaeùe iÜû^ iûeò

aiûNùe @ûiò _âiû\ _ûAùfö Zû' _ùe aâR^û[ jeò\ûi-VûKêeu icû]ò
ù\LòaûKê Mùfö aòRdKêcûe eû]ûKû«-cVKê @ûiò Mêeêù\auê _âYûc Keò
C_~êq icdùe gâúcZú eû]òKûu aòhdùe _Pûeòùfö
aòRd Kjòùf,—_âùbû! gâúaéhbû^ê^¦ò^ú jó @ûce _âûYiaðÊö
eû]òKûu ^ûc gêYòùf ùcûe jé\d KûjóKò \âaòZ jêG, Zûjû RûYò^òö ~\ý_ò
Ké¾ jó @ûce GKcûZâ MZò, Z[û_ò gâúcZú eû]òKûu ijòZ Zûue ù~Cñ fúkû-
aòkûi, ùKak Zûjû @ûÊû\^ KeòaûKê ùcûùZ bf fûùMö ù~Cñ[òùe
gâúcZú eû]òKûu _âiw ^ûjó, ùi_eò Ké¾K[û c]ý bf fûùM^ûjóö _âùbû!
cêñ K'Y Kjòaò, cêñ @ûC ^òRKê aòRdKêcûe b…û·~ðý ùaûfò _eòPd ù\aûKê
·jêñ^ûjóö "cêñ gâúcZúu _ûfý\ûiú (_ûkòZû \ûiú)' ùaûfò KjòaûKê ùcûùZ
bffûMêQòö _êYò @ûC GK @û½~ðýe K[û ùjCQò, ajòcêðL ùfûKu @ûùM
aâRfúkû-K[û KjòaûKê Azû ùjC ^ûjóö @eiòK-ùfûùK ù~CñVò eû]ûKé¾u
cûjû™ý Kjò aêf«ò, ùijò Vûeê CVò ~òaûKê Azû ùjCQòö
ùMûÊûcú—Zêùc ]^ýö ù~_~ðý« ^òRKê aâRûw^û ùaûfò aògßûi ^
ùjûAQò, ùi_~ðý« eû]ûKé¾u fúkû-aòkûi-K[ûùe @]òKûe jêG ^ûjóö
_êeêhu K[û \ìùe ejê, ùKû÷Yiò ù\aúue c]ý eû]ûKé¾u K[ûùe @]òKûe
^ûjóö aòRd! jeò-afäbûu ù~Cñ iaê K[û cêñ ZêcKê KjòQò, ùi[ò c]ýùe
eû]û I P¦âûakú iað_â]û^ûö ùi Cbdue ùKûUò-ùKûUò iõLýK fk^û-
~ì[ @Q«òö cjûeûi-icdùe gZùKûUòiõLýK _âc\û eûicŠke ùgûbû-
a¡ð^ Keò[òùfö
@]ýûd c]ê e ei-aò · e 479
aòRd—_âùbû! ~\ò P¦âûakúue ùKûUò-ùKûUò ~ì[ @Q«ò, [û@û«ê

Kò«ê @û_Y gâúcZú eû]òKûu cûjû™ý gêYûA ùcûe \ìhòZ K‰ðKê ùgû]òZ I
eiû^ßòZ Ke«êö cêñ @û_Yu geYûMZö
ùMûÊûcú—@ûjû aòRd! eû]û I P¦âûakúu c]ýùe eû]û cjûbûa-
Êeì_ûö ùi[ò_ûAñ ùi iaê MêYùe I iaê aòhdùe P¦âûakúu Vûeê ùgâdiúö
"Zû_^ú' gâêZòùe Zûuê "Mû§aðû' Kêjû~ûAQòö EKþ _eògòÁùe eû]ûu ijòZ
cû]au @Zògd C{ßkZû a‰ðòZ ùjûAQòö @ZGa "_\à_êeûY'ùe ^ûe\u
Cqò ùjCQò—eû]û ù~_eò Ké¾uê _âòdû, Zûu KêŠ c]ý ùijò_eò Ké¾uê
_âòdö iaê ùMû_úu @ù_lû eû]û jó Ké¾uê @]òK _âòdö(1) ^ ùjùa aû
KûjóKò? eû]ûZ©ß Kò_eò Pc}ûe ^ ùjûAQò? "jäû\ò^ú' ^ûcK cjûgqò
iaê gqòu @ù_lû ùgâÂûö gâúcZú eû]òKû ùijò jäû\ò^ú-gqòe iûe cjûbûa-
Êeì_ûö
aòRd—@ûjû Kò @_ìað Z©ßö eû]ûu Êeì_ K'Y?
ùMûÊûcú—eû]û iêÂêKû«ûÊeì_û—aéhbû^ê^¦ò^úö Zûu Êeì_ùe
ùhûjk géwûe I \ßû\g @ûbeY ù\\ú_ýcû^ ùjûA ùgûbû _ûCQòö
aòRd—iêÂêKû«ûÊeì_û ùKCñ Kû«ûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—~ûjûe Êeì_ùgûbû GùZ @]òK ù~, ùi[òùe ùhûjk
géwûe I \ßû\g @kuûe @ûù\û÷ @ûag¥K jêG ^ûjóö iêKê*òZ ùKg, iê¦e
(1)
[û eû]û _â ò d û aò ù ¾ûÉiýûü Kê Š õ _â ò d õ Z[ûö iað ù Mû_úhê ùi÷ ù a÷ K û
""~[û
aò ù ¾ûeZý«afä b ûûöö''—(_\à _ê ü ), "Zûiûõ Zûiûõ cù]ý jò ùgâ Â û iû
Mû§aúð Z ýê a ûP
ûP''—(ùMû_ûkZû_^ú C-9), ""eû]dû eû]dû cû]ùaû ù\ùaû
cû]ùaù^÷ a eû]ò K û aò b â û Rù« Rù^hê ' ' (EKþ _ eò g ò Á ) @[ð û Zþ (aâ R ùe) Ké ¾
eû]ûu ùgûbûùe ickuéZ I eû]û Ké¾u ùgûbûùe ickuéZö
(*) eû]û ù~_eò aò¾êue _âòdû, Zûue (Zi¥ûü) KêŠ (eû]ûKêŠ) ùijò_eò _òâd, iaê
ùMû_úu c]¥ùe ùi jó GKû aò¾êue @Z¥« _âòdûö
ùiA (ùMû_ú) cûû c]¥ùe ùi (ùiA eû]û) ùgâÂû; ùi "Mû§aðú' ùaûfò (aòm)
Kjòùfö
eû]ûu ij cû]a ù\a Gaõ cû]au ij jó eû]òKû Rû c]¥ùe aòbâûRòZ jê@«òö
ZòO¨—ZòO¨« _\ aû Kâòdû_\; Zjòñùe ùa\bûhûùe a¥Z¥d (_eòa©ð^) jêG; ~[û—
aòbâûRùZ' aû "aòbâûùRùZ'—aòbâûRù«)
a\^Kck P*k I iê\úNð ^d^Kck, C©êw aùlûR (KêP) \ßd, lúY
c]ýù\g (KUò), @Zúa i\ég Ä§\ßd, ùKûck Ke_fäa Gaõ eZÜ^ò¦ò
^L_Oþqò\ßûeû iêûùgûbòZû Kû«ûKê "iêÂêKû«û' Kêjû~ûGö ZâòRMZùe G_eò
eìù_û›a (Êeê_) @^ýZâ ^ûjóö
aòRd—ùhûWÿg géwûecû^ K'Y K'Y?
ùMûÊûcú—iÜû^, ^ûiòKûe @MâbûùM cYòe C{ßkZû, ^úkai^-
_eò]û^, KUòùe ^úaò (ùLûiYú, KUòai^), ùaYú, Kû^ùe C©õi
(Kû^`êf), @wùe P¦^-ùf_, ùKgùe _ê¿aò^ýûi (`êfiR), Mkûùe
cûkû, jûZùe _\à, cêLùe Zû´ìk, PòaêKùe (ù[ûWÿòùe) KÉìeúaò¦ê, \êA
@ûLòùe K{ßk, iê¦e Kù_ûk (Mûf) C_ùe céMc\ (KÉìeú)\ßûeû @uòZ
iê¦e PòZâ, PeYùe @kZû-eûM I ffûUùe ZòkK—Gjò ùhûjkUò
géwûe @[ûðZþ ù\jùgûbû @Qòö
aòRd—\ßû\g @ûbeY K'Y K'Y?
ùMûÊûcú—PìWÿûùe @_ìað cYò, \êA Kû^ùe iêa‰ðKêŠk, ^òZ´-
C_ùe iêa‰ð^òcòðZ Kû*ú (@<ûiìZû), Mkûùe Ê‰ð_\K, Kûê C_e
KYûùe iê^ûe ieêKûVò, jûZùe akd @[aû KuY, KY×ùe KY×bìhû
(KŒú), @wêkòùe @wêeú (iê^ûcê\ò), Mkûùe Zûeûjûe, \êA aûjêùe aûjêUò
(aûRê a §), _û\ùe eZÜ L Pò Z ^ì _ ê e I _û\-@wê k ò ù e eì _ ûcê \ ò
(@wêeú)—Gjò \ßû\g @ûbeY gâúcZú eû]ûu @wùe ùgûbcû^ö
aòRd—Ké_û Keò gâúcZú eû]ûu _â]û^ _â]û^ MêYKê a‰ð^û Ke«êö
ùMûÊûcú—Ké¾u _eò aé¦ûaù^gßeú eû]òKûue @iõLý MêY @Qòö
Z^à]ýeê _PògUò _â]û^, ~[û—
1- ùi c]êeû Pûeê\gð^û (ù\LòaûKê ecYúdû)ö
2- âadû (Kòùgûe-adiú)ö
3- Pkû_ûwú (P*k-KUûlú)ö
4- C{ßkiàòZû (C{ßk-\ejûiò^ú)ö
5- ·eê ù iû÷ b ûMýùeLû~ê q û (_û\û\ò @w_â Z ¥wùe
ùiû÷bûMýiìPKùeLûaZú)ö
6- @w-M§\ßûeû cû]au C^ûà\ò^úö

7- iõMúZ-aò\ýûùe @bòmû (_ûe\gòð^ú)ö
8- ecýaûKþ (ecYúdbûhòYú)ö
9- ^cð_ŠòZû (aýwaûYú \ßûeû _eòjûi _Uê)ö
10- aò^úZû (aò^dgúkû)ö
11- KeêYû_ì‰ûð (KeêYû-MêY \ßûeû _eò_ì‰ðû)ö
12- aò\MÛû (Kkûaòkûiùe PZêeû)ö
13- _ûUaû^ßòZû (_UêZû~êqû)ö
14- f{ûgúkûö (fûRKêkú)ö
15- iêc~ýðû\û (Cyc~ðû\ûaZú, iû]êcûMðeê @aòPkòZû)
16- ù]÷~ýðgûkò^ú (ù]÷~ð¥aZú, ù]÷~ð¥ùgûbò^ú)
17- Mû¸ú~ðýgûkò^ú (M¸úeZû ùgûbò^ú)ö
18- iêaòkûiû (iêaòkûiaZú)ö
19- cjûbûa_eùcû}hðZhðòYú (cjûbûae _ec-C}hð _ûAñ
ZhðòZû aû iað\û aýMâ)ö
20- ùMûKêkù_âcaiZò (ùMûKêk _âZò ù_âce aûibìc)ò Zûuê ù\Lòùf
ùMûKêkaûiúu jé\dùe ijR-ÊûbûaòK ù_âce C\d jêGö
21- RMZþùgâYú-fi\þ~gûü, (~ûjûu ~g icMâ RMZùe aýû¯,
RMZe ^û^û_O¨qòùe ~ûjûu ~g aòkiêQò)ö
22- Mêað_òðZ MêeêùiÜjû (MêeêR^ cûûe @Zògd ùiÜje _ûZâú,
~ûjûuê MêeêRû \ßûeû @Zògd ùiÜj @_ðòZ ùjûAQò, ùi)ö
23- iLúcûû _âYdû]ú^û (iLúcûû _âYd\ßûeû @]ú^û)ö
24- Ké¾_âòdûakúcêLýû (Ké¾u _âòdûcûû c]ýùe _â]û^û)ö
25- i«Zûgâa-ùKgaû (ùKga iað\û ~ûjûu @ûmû]ú^, ùKga
iað\û ~ûjûuê Kû^ ù\A gêY«ò)ö
aòRd—·eêùiû÷bûMý-ùeLûcûûê aòÉûe_ìaðK gêYòaûKê ·jêñQòö
ùMûÊûcú—aeûjiõjòZû, ùRýûZòügûÈ, KûgúLŠ I c›ý-MeêWÿ @û\ò
_êeûY @^êiûùe ùiû÷bûMýùeLûcû^ Gjò_eò a‰òðZ ùjûAQò, ~[û—aûc
PeYe @wêÂcìkùe ~a-ùeLû1, Zûjûe ^òcÜùe PKâ2, c]ýcûe Zùk
Kck3, KckZùk ]ßRû4, Zûjû ^òKUùe _ZûKû5, c]ýcû \lòYeê @ûe¸
Keò c]ýPeY _~ðý« D¡ßðùeLû6, K^òÂ-@wêkò Zùk @uêg7ö
_êYò \lòY PeYe @wêÂcìkùe gv1, _û¾ðò (ùMûAVò) ùe c›ý2,
K^òÂûe Zùk ùa\ú3, c›ý C_ùe e[4, ùg÷k 5, KêŠk 6, M\û 7,
gqòPòjÜ8ö
aûc jÉe Z{ð^ú I c]ýcûe i§òVûeê K^òÂûe Zk_~ðý« _ecûdê
ùeLû , Zûjûe Zùk jûZeê Z{ð^ú I @wêÂ c]ýù\g _~ðý« @^ýùeLû2,
1
@wêÂZùk cYòa§Vûeê aKâMZòùe c]ýùeLû ij còkòZ ùjûA Z{ð^ú I

@wêÂe c]ýbûM _~ðý« @^ý ùeLû3; @wêkòe @MâbûMùe ^¦ûa©ð
eì_K _û*Uò PKâûKûe PòjÜ—Gjò_eò GKZâ bûùa @ûVUò PòjÜ, @^ûcòKû
Zùk Kê¬e9, _ecûdêùeLû Zùk aûRú10, c]ýùeLû Zùk aéh11,
K^òÂûZùk @uêg12, aýR^13, gâúaél14, ~ì_15, aûY16, ùZûce17 I
cûkû18ö
\lòY jÉùe aûcjÉ _eò _ecûdê ùeLû @û\ò Zòù^ûUò,Gaõ @wêkò
MêWÿòKe @MâbûMùe _û*Uò gv, Z{ð^úZùk ·ce9, K^òÂZùk @uêg10,
_âûiû\11, \ê¦êbò12, aRâ13, gKU14, ùKû\Š15, @iò16, béwûe (Rk
_ûZâaòùgh)17 aòeûRcû^ö
aûcPeYùe iûZ, \lòY PeYùe @ûV, aûcjÉùe @Ve, \lòY
jÉùe iZe, Gjò _ eò ùcûU _·gUò Pò j Ü ùiû÷ b ûMý-ùeLû eì ù _
aòeûRcû^ö
aòRd—Gjò iaê MêY K'Y @^ýcûû Vûùe ^ûjó?
ùMûÊûcú—RúaVûùe Gjò MêYcû^ aò¦ê aò¦ê cûZâûùe @Qò; Kò«ê
eû]òKûu Vûùe _ì‰ðcûZâûùe @Qòö ù\aúcûû Vûùe @^ý-Rúacûû
@ù_lû KòQò @]òK _eòcûYùe @Qòö eû]ûu icÉ MêY @_âûKéZö Gjò iaê
MêY _âûKéZ RMZùe Kûjû Vûùe c]ý aògê¡eìù_ I _ì‰ðeìù_ ^ûjóö ùMû÷eú
@û\ò ù\aúu Vûùe c]ý Gjò iaê MêYe gê¡Zû I _ì‰ðZû ^ûjóö
aòRd—@ûjû! gâúcZú eû]òKûu eì_ I MêY aûÉaùe @aòP«ò ýö ùKak
Zûueò Ké_ûeê jó Zûjû @^êba KeòjG
ê ö
ùMûÊûcú—Zûu eì_ I MêYe K[û cêñ K'Y Kjòa?ò Êdõ Ké¾ c]ý Zûu
eì_ I MêY ù\Lò iað\û ùcûjòZ jê@«òö @ZGa Zûu eì_e Zêk^û ^ûjóö
aòRd—_âùbû! Ké_û Keò gâúcZú eû]òKûu iLúcûû aòhdùe
Kj«êö
ùMûÊûcú—eû]ûu ~ì[ jó iaðùgâÂö ùijò ~ì[ùe [òaû fk^ûcûù^
icÉ i\þMêYùe aòbìhòZö ùicûù^ aòkûi-aòbâc \ßûeû @[ûðZþ ^òRe eì_-
MêY-bûa @û\ò \ßûeû iað\û cû]auê @ûKhðY Ke«òö
aòRd—eû]ûu iLúcûù^ ùKùZ_âKûe?
ùMÊûcú—_û*_âKûe, ~[û—iLú, ^òZýiLú, _âûYiLú, _âòdiLú I
_ecù_âÂiLúö
aòRd—"iLú' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—KêiêcòKû, aé¦û, ]^òÂû—Gcûù^ "iLú'eìù_ _eòPòZö
aòRd—"^òZýiLú' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—KÉìeú, cYòc¬eú _âbéZò "^òZýiLú'ö
aòRd—"_âûYiLú' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—ggòcêLú, aûi«ú, fûiòKû _âbéZò "_âûYiLú'ö Gcûù^ _âûd
icùÉ aé¦ûaù^gßeúu Êeì__âû¯ûö
aòRd—"_âòdiLú' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—Kêewûlú, iêc]ýû, c\^ûkiû, Kckû, cû]êeú, cê¬ùKgú,
K¦_ðiê¦eú, cû]aú, cûkZú, KûcfZû, ggòKkû _âbéZò "_âòdiLú' @U«òö
aòRd—"_ecù_âÂiLú' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—fkòZû, aògûLû, PòZâû, PµKfZû, Zêwaò\ýû, A¦êùfLû,
ewù\aú I iêù\aú—GA @ûVRY icÉ iLúu c]ýùe _â]û^û I
"_ecù_âÂ iLú'eìù_ _eòPòZö Gcûù^ eû]û-Ké¾u ù_âce _eûKûÂûùjZê
iÚk-aòùghùe ùKùa Ké¾u _âZò I ùKùa eû]ûu _âZò @]òK ù_âc
_â\gð^_ìaðK Cbduê i«êÁ Ke«òö
aòRd—cêñ ~ì[ aòhdùe aêSò_ûeòfò, Gùa "MY' aòhdùe aêSûA
\ò@«êö
ùMûÊûcú—_âùZýK ~ì[ùe ùKùZûUò aòbûM [ûG, ~ûjûKê MY Kj«òö
~[û—gâúcZúu ~ì[ùe fkòZûu @^êMZ iLúcûù^ fkòZûu MY ùaûfû«òö
aò R d—aâ R ûw^ûcûû _ùeûXûZß GK cjZþ M ê Y ö Kò « ê Gjò
RMZùe _ùeûXÿû ùKû÷Yiò iÚùk AÁ (MêY)ùaûfò ùaû] jêG ^ûjóö
ùMûÊûcú—GA RMZùe ù~Cñ ÈúZß I _êeêhZß bûa Zûjû J_û]òK
@[ûðZþ C_û]òcìkKö cûdòK Kcð`k @^êiûùe ùKjò Èú-@ûKûe I ùKjò
_êeêh-@ûKûe ]ûeY KeòQòö cûdûùe @ù^K @]cð I Zêz Æéjû [ûG;
ùiA[ò_ûAñ Ehòcûù^ aòaûjaò]ò aýZúZ ÈúiwKê ^òùh] KeòQ«òö eiKê
]cûðgâòZ Keòaû CùŸgýùe Kaòcûù^ RWÿ-@kuûegûÈùe _ùeûXûZßKê
_eòZýûM KeòQ«òö Pò\þaòkûi-ei jó ^òZý-eiö Gjò RMZùe cûdòK Èú-
_êeêhMZ géwûeei ùijò ^òZýeie ùjd aû aòKéZ _âZò`k^cûZâö
@ZGa RWÿ-géwûeei @Zý« KêY×òZ (iúcòZ) I aò]òe @]ú^ö GA ùjZê
_â û Ké Z lê \ â ^ ûdò K û i´§ùe _ùeûXÿ û -]cð _eò Z ýq ùjûAQò ö Kò « ê
ù~CñVûùe iyò\û^¦-aòMâj Ké¾ GKcûZâ _êeêh, @[ûðZþ ^ûdK, ùiVûùe
ei_êÁò CùŸgýùe _ùeûXÿû-còk^ ^ò¦ûe aòhd ^êùjñö @_âûKéZ Z©ßùe
@Zò lê\â cûùdû_û]òK aòaûj-aò]òe iÚû^ ^ûjóö ùiA ùMûùfûKaòjûeú Ké¾
^òR ùgâÂ _ûeKúd-eiKê ùMûKêke ijòZ Gjò _â_*ùe @aZú‰ð KeòQ«òö
GYê ùi[òùe ùMûKêkfk^ûu i´§ùe RWÿ-@kuûe-MZ _ùeûXÿû-^ò¦û
iÚû^ _ûG ^ûjóö
aòRd—ùMûKêk-fk^ûu ù_âce C}éÁ PòjÜ K'Y?
ùMûÊûcú—ùMûKêk-fk^ûue Ké¾u _âZò ùKak ^¦^¦^Zß-bûa
jó Çê©ð jêGö @[ûðZþ ùicûù^ Ké¾uê ùKak ^¦^¦^ eìù_ RûY«òö ùijò
^òÂû\ßûeû ù~Cñ iaê bûacê\âû _âKûgòZ jêG, Zûjû iaê @bq ZûKðòKu K[û
\ìùe ejêê, bqcûû _ùl c]ý iê\êMðcûö ^¦^¦û _âZò cû]ê~ðýbûae
@û]òKý ùjZê ùicûû Hgß~ðýbûa _âûd jó @flòZö Ké¾ _eòjûi Keò
^òR PZêbêðR Êeì_ _âKûg Kùf ùMû_úcûù^ Zûjûe @û\e Ke«ò ^ûjóö
_êYò gâúcZú eû]ûu i^ÜòKùhð (i¹êLùe) ùijò PZêbìðRZß c]ý ùfû_
_ûA~ûG Gaõ \ßòbêR-cêefú]e Êeì_ _âKûgòZ jêGö Gjò iaê eû]ûue
^òMìXÿ _eKúdeie jó `k aû PòjÜö
aòRd—_âùbû! cêñ PeòZû[ð ùjfòö Gùa Ké_û Keò ^ûdòKûu ùb\
aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—^ûdòKû Zò^ò_âKûe, ~[û—ÊKúdû, _eKúdû I iûcû^ýûö
_ìae ð ê cêñ ÊKúdû I _eKúdû aòhdùe KjòQ;ò Gùa iûcû^ýû ^ûdòKû aòhdùe
KjêQòö RWÿ@kuûeúd-_ŠòZcûù^ iÚòe KeòQ«ò ù~, "iûcû^ýû' ^ûdòKûcûù^
ùagýûö Gcûù^ ùKak @[ðùfûbú cûZâ; MêYjú^ ^ûdK _âZò ù\ßh Ke«ò
^ûjó, Kò´û MêYaû^þ ^ûdK _âZò @^êeûM Ke«ò ^ûjòñ; @[ð jó Gcûûê _âòdö
@ZGa Gcûû géwûe ùKak géwûeûbûi cûZâ, gê¡ géwûe ^êùjñö Kò«ê
c[êeûe iûcû^ýû ^ûdòKû ùi÷eò§âú KêaþRûe Ké¾-i´§ú géwûeei eiûbûi
ùjùf c]ý ùKû÷Yiò-_âKûùe bûaù~ûMýû ùjûA[òaû ùjZê ZûKê _eKúdû
c]ýùe MY^û Keû~ûAQòö
aòRd—ùi bûa-ù~ûMýZûUò K'Y?
ùMûÊûcú—KêaþRû Kêeì_û [òaûeê Zûjûe @^ýZâ eZò ùjûA ^[òfûö
Ké¾u eì_ \gð^ Keò Zûu gâú@wùe P¦^-ùf_^ Keòaûe Êéjû jó Zûjûe
_âòâdZß-bûa; ùi[ò_ûAñ ZûKê _eKúdû Kêjû~ûGö Kò«ê _…cjòhúcûû _eò
Ké ¾ uê iê L ù\aûe Azû Kê a þ R ûe ùjûA^ûjó ö @ZGa Zûjûe eZò
cjòhúcûû eZò @ù_lû ^ì¥^-RûZúdûö ùi[ò_ûAñ ùi Ké¾u C©eúd-
KhðY _ìaðK eZò _âû[ð^û Keò[òfûö _âòdZß-bûa ijòZ Êû[ð_âû[ð^û [òaûeê
Zûjûe eZò "iû]ûeYú'ö
aò R d—Kê a þ R ûKê _eKúdû c]ýùe MY^û Keû~ûA[ò a ûeê
Ké¾ù_âcùe ÊKúdû I _eKúdû—Gjò \êA_âKûe ^ûdòKûùb\ ùjfûö G
\êjòñu c]ýùe @ûC @^ý ùKû÷Yiò ùb\ @Qò Kò? ~\ò [ûG ùZùa Ké_û Keò
Kj«êö
ùMûÊûcú—(Pò\þeiùe) ÊKúdû I _eKúdû Cbdaò] ^ûdòKû cêMÛû,
c]ýû I _âMkþbû ùb\ùe Zò^ò_âKûeö
aòRd—_âùbû! @û_Yu @_ûe Ké_ûeê ùcû jé\dùe Pò\þeie Çì©ðò
ùjùf @û_Y RùY aâRûw^û ùaûfò ùcûe cù^ jêGö ùiùZùaùk ùcûe
cûdòK _êeêhbûa Kê@ûùW @\égý ùjûA~ûG, Zûjû cêñ RûYò _ûùe ^ûjóö cêñ
Gùa ^ûdòKûcûû bûa-ùb\ RûYòaûKê @Zý« aýûKêk; KûeY ecYúbûa
_ûA c]ý ùi[òùe C_~êq bûùa Kâd ò û_e ùjûA_ûeò ^ûjóö @ZGa @û_Yu
Vûùe ùijò bûa @uòZ Keò Ké¾-ùia^ CùŸgýùe @û_Yu PeYùe
Ròmûiê ùjûAQòö cêMÛû ^ûdòKû KûjûKê Kêjû~ûG, Zûjû Kj«êö
ùMûÊûcú—cêMÛû ^ûdòKû âù~û÷a^û, Kûcò^ú, eZò\û^ùe aûcû,
iLúcûû agúbìZû, eZòùPÁûùe @Zògd f{òZû, @[P ùMû_^ùe
~ZÜgúkûö ^ûdK @_eû]ú ùjùf @[ûðZþ ùKû÷Yiò @_eû]-R^K Kû~ðý
Kùf ùi ùKak @gâê_ì‰ð ^d^ùe Zûuê ù\Lò[ûGö _âòdKe Kò´û @_âòdKe
ùKû÷Yiò K[û Kùj ^ûjó Kò cû^ c]ý Kùe ^ûjóö
aòRd—"c]ýû' ^ûdòKû KûjûKê Kêjû~ûG, Zûjûe flY K'Y?
ùMûÊûcú—c]ýû ^ûdò K ûe c\^ I f{û icû^ icû^ö ùi
âù~û÷a^û I Zû' Cqòùe KòQò _eòcûYùe _âMkþbZû [ûGö iêeZKâòdûùe
ùcûj @[ûðZþ cìzðû _~ðý« Zû'e @^êba jêGö "cû^' icdùe ùi ùKùa
ùKûckû I ùKùa KKðgû jêGö cûâZú c]ýû ^ûdòKû ùKùa ]úeû, ùKùa
@]úeû I ùKùa ]úeû]úeûö ù~Cñ ^ûdò K û @_eû]~ê q ^ûdKKê
C_jûi_ìaðK aùKâûqò _âùdûM Kùe, ZûKê ]úeû-c]ýû^ûdòKû Kêjû~ûGö
ù~Cñ ^ûdòKû ùeûh_ìaðK afäbKê ^òÂêeaûKý _âùdûM Kùe, ùi @]úeû-
c]ýû ^ûdòKûö ù~Cñ ^ûdòKû @gâê_ì‰ð ^d^ùe _âòdZc _âZò aùKâûqòò Kùe,
ùi ]úeû]úeû c]ýû^ûdòKûö c]ýû^ûdòKûVûùe cêMûÛ e I _âMkþbûe bûacògY â
[òaûeê Zû'Vûùe iaðeùiû}hð _eòflòZ jêGö
aòRd—_âMkþbû ^ûdòKûe flY K'Y?
ùMûÊûcú—_âMkþbû ^ûdòKû âù~û÷a^û, c\û§û I eZò_ûAñ @Zý«
C›êKûö ùi ^òRbûaKê iêPûeêeùì _ _âKûg Keòaûùe _Uêö ùi ù_âcei\ßûeû
afäbKê @ûKhðY Kùeö Zû' Cqò I icÉ Kâdò û @Zògd Mû¸ú~ðý_ì‰öð cû^Kâd
ò ûùe
ùi @Zý« KKðgûö cûâZú _âMkþbû ]úeû, @]úeû I ]úeû]úeû ùb\ùe
Zò^ò_âKûeö ]úeû-_âMkþbû ^ûdòKû iù¸ûMaòhdùe C\ûiú^û, bûa-
ùMû_^gúkû I @û\eKûeòYúö @]úeû _âMkþbû ^òÂe ê eìù_ Kû«Kê ZûWÿ^û
Kùeö ]úeû]úeû _âMkþbû ]úeû]úeû ^ûdòKû i\ég MêYaògÁò ûö ùRýÂû I K^òÂû
ùb\ùe c]ýû^ûdòKû I _âMkþbû^ûdòKû Cbd \êA \êA _âKûe, ~[û—
ùRýÂû-c]ýû, K^òÂû-c]ýû Gaõ ùRýÂû-_âMkþbû I K^òÂû-_âMkþbûö
^ûdKe _âYd @^êiûùe jó ùRýÂ-K^òÂ AZýû\ò ùb\ _eòflòZ jêGö
aòRd—_âùbû! ^ûdòKûcûù^ icê\ûd ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—^ûdòKûcûù^ _¦e_âKûeö K^ýû—ùKak cêM]þ û, @ZGa
K^ýû ùKak ùMûUòG_âKûeö cêM]þ û, c]ýû I _âMkþbû Zò^_

ò K
â ûe; _êYò c]ýû
I _âMk¨bû ]úeû, @]úeû I ]úeû]úeû ùb\ùe Q@_âKûeö Gjò_eò ÊKúdû
^ûdòKû iûZ_âKûeö _eKúdû ^ûdòKû c]ý ùijò_eò iûZ_âKûeö @ZGa
icùÉ cògò ùcûU _¦e_âKûeö
aòRd—^ûdòKûcûûe @aiÚûùb\ ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—@bòiûeòKû, aûiKi{û, C}Y×òZû, LŠòZû, aò_âfaþ]û,
Kkjû«eòZû, ù_âûhòZb©ðK
é û I Êû]ú^b©ðK
é û—Gjò_eò @ûV_âKûe @aiÚû @Qòö
_ìùaûðq _*\g-_âKûe ^ûdòKûcûûe jó Gjò @ûV_âKûe @aiÚû ù\Lû~ûGö
aòRd—"@bòiûeòKû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù~Cñ ^ûdòKû Kû«Kê @bòiûe KeûG @[aû Êdõ @bòiûe
Kùe, ùi "@bòiûeòKû'ö gêKæ_lùe ]kûewe aÈ _ò§ò @bòiûe Keê[òaû
^ûdòKûKê ùRýûœûbòiûeòKû Kêjû~ûGö Ké¾_lùe Kkûewe aÈ _ò§ò
@bòiûe Keê[òaû ^ûdòKûKê Zùcû$bòiûeòKû Kêjû~ûGö @bòiûe icdùe
ùi iµì‰ð ^òüg± eùjö iaðûw-@kuéZû, f{û\ßûeû ù~_eòò ^òR @wùe
fú^û, I KéZûaMêY×û ùjûA (IXÿYú ù\A) GK iÜòMÛ-iLú ijòZ Mc^
(@bòiûe) Kùeö
aòRd—"aûiKi{û' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^òR icd-@^êiûùe Kû« @ûiòùa, GA @ûgûùe ^òR
ù\jKê I Mé j Kê iRûA eLò [ ò a û ^ûdò K ûKê "aûiKi{û' Kê j û~ûGö
K¦_ðKúâ WÿûiõKÌ Kû«u @ûMcê eûÉû ù\Lòaû, iLúijòZ Kû«u fúkûK[û
gâaY-Kú©ð^ (gêYòaû I Kjòaû) Gaõ aûe´ûe \ìZúe _âZúlû Keòaû—
GA iaê aûiKi{û ^ûdòKûe Kâòdû @ùUö
aòRd—"C}Y×òZû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^òe_eû] ^ûdKu @ûMc^ùe aòk´ ùjùf, ù~Cñ
^ûdòKû @Zý« C›êKû I aòejùjZê C}Y×òZû jêG ZûKê "C}Y×òZû' ^ûdòKû
Kêjû~ûGö jé\dùe Zû_, geúeùe Kµ, Kû«-@ûMc^ùe aòk´ùjZê
c^ùe aòbò^Ü_âKûe \ê½ò«û, aòeqò, aû¿ùcûP^ I ^òR @aiÚûa‰ð^û AZýû\ò
Zûjûe Kâòdûö aûiKi{û ^ûdòKûe \gû ùghùe C}Y×ûùe a\kò~ûGö
ùi ^ûdKe ^ò¡ðûeòZ icd _~ðý« _âZúlû Keò ZûKê ^ @ûiòaû ù\Lò cû^
Keòaû _eòaù©ð Gjû bûaê[ûG ù~, ^ûdK ùKû÷Yiò @^ý ^ûdòKûe agúbìZ
ùjûA[òùaö GYê ^ûdKe @^ê_iÚòZòùe Zû'e C}Y×û jêGö
aòRd—"LŠòZû' ^ûdòKû KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^ò¡ûðeòZ icd @ZòKâc_ìaðK eûZâòe @«òc _âjeùe
^ûdK @^ý^ûdòKûe iù¸ûMPòjÜ ]ûeY Keò C_iÚòZ ùjùf, ù~Cñ
^ûdòKû ùKâû]ùe RRðeòZû ùjûA \úNð-^òügßûi ZýûM Kùe, ^ûdKKê KòQò
Kùj ^ûjó Gaõ ^ûdK @ûWÿê cêjñ ùèûA ^òG, ZûKê "LŠòZû' Kêjû~ûGö
ùKâû], \úNð^òügßûi I Zì¾úõbûa jó Zû'e Kâòdûö
aòRd—"aò_âfaþ]û' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_âûYafäb iùuZ ù\A c]ý ù\÷aûZþ ^ @ûiòùf ^ûdòKû
aò e jùe @Zý« aý[ò Z û jê G ö Gjò aý[ûKê k û ^ûdò K ûKê "aò _ â f ²û'
Kêjû~ûGö ^òùað\, Pò«û, ùL\, @gâê, cìzðû I \úNð^òügßûi QûWÿòaû @û\ò
Zû'e Kâòdû ùjûA[ûGö
aòRd—"Kkjû«eòZû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—iLúcûû i¹êLùe _âûYafäb PeYùe _Wÿòùf c]ý
ù~Cñ ^ûdòKû @Zý« ùKâû]òZû ùjûA KUê-aP^ Kjò ^ûdKKê ^òeûg
Kùe, ùi "Kkjû«eòZû'ö ùi[òùe _âkû_, i«û_, Mæû^ò, \úNð^òügßûi @û\ò
Kâòdû _eòflòZ jêGö
aòRd—"ù_âûhòZb©ðéKû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Kû« aòù\gKê Mùf ^ûdòKûKê ù_âûhòZb©éðKû Kêjû~ûGö
Kû«e MêYKú©ð^, ù\÷^ý, KégZû, cûkò^ý, @âiÚû^, RWÿZû I Pò«û
@û\ò Zû'e Kâòdûö
aòRd—Êû]ú^b©éðKû KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—afäb ù~Cñ ^ûdòKûe @]ú^ ùjûA iað\û Zû' ^òKUùe
eùj ZûKê Êû]ú^b©éðKû Kêjû~ûGö a^fúkû, RkKâúWÿû, _ê¿Pd^ @û\ò
Zû'e Kâòdû [ûGö
aòRd—ùZùa Êû]ú^b©éðþKûe @aiÚû aWÿ @û^¦\ûdKö
ùMûÊûcú—ù~Cñ Êû]ú^b©éðKû ^ûdòKûe ù_âcùe agúbìZ ùjûA
^ûdK ZûKêê lùYcûZâ QûWÿòaûKê ic[ð ^ jêG, ZûKê "cû]aú'(2) Kêjû~ûGö

@Áaò] ^ûdòKûu c]ýùe Êû]ú^b©éðKû, aûiKi{û I @bòiûeòKû—
Gjò Zò^ò_âKûe ^ûdòKû jéÁPò©û ùjûA @kuûe @û\ò ]ûeY Ke«òö LŠòZû,
aò_âf²û, C}Y×òZû, ù_âûhòZb©éðKû I Kkjû«eòZû—Gjò _û*_âKûe ^ûdòKû
bìhYgì^ýû ùjûA aûcKù_ûkùe jÉ eLò ùL\ùe I Pò«ûùe i«¯
jê@«òö
aòRd—"Ké¾ù_âci«¯û', Gjò _\Uòe Zû_ô~ðý K'Y?
ùMûÊûcú—Ké ¾ ù_â c Pò ^ à d , @ZGa _ecû^¦-Êeì _ ö i«û_
AZýû\ò ùijò _ecû^¦e jó aòPòZâZûö GA RMZùe ù~Cñ i«û_, Zûjû
aûÉaùe ùKæg\, Kò«ê Pò\þRMZùe Zûjû @û^¦e aòKûe-aòùgh cûZâö
Zêùc Pò^àd-ei @ûÊû\^ Kùf ùiA iêLKê ^òùR aêSò_ûeòa; K[ûùe
Zûjû aýq Keòaû i¸a ^êùjñö
aòRd—Gjòiaê ^ûdòKûu c]ýùe ù_âce ZûeZcý Kò_eò?
ùMûÊûcú—aâùR¦â^¦û Vûùe ù_âce ZûeZcýKâùc ^ûdòKûcûù^
C©cû, c]ýcû I K^òÂû ùb\ùe Zâòaò]ö Ké¾u _âZò ù~Cñ ^ûdòKûe ù~ZòKò
(ù~còZò) bûa [ûG, Ké¾ue c]ý ùijò ^ûdòKû _âZò ùiZòKò (ùicòZò)bûa
jêG ùaûfò RûYòaûKê ùjaö
aòRd—C©cû^ûdòKûe flY K'Y?
ùMûÊûcú—C©cû ^ûdòKû ^ûdKe lYòK iêLaò]û^_ûAñ ^òRe iaê
Kû~ðý _eòZýûM Keò[ûGö ^ûdK ZûKê \êüLò Kùf c]ý Zû' Vûùe @iìdûbûa
ù\Lû~ûG ^ûjóö ~\ò ùKjò còQùe c]ý ^ûdKe ùKægK[û Kùj, ùZùa
Zûe jé\d aò\ú‰ð jêGö
aòRd—c]ýcû ^ûdòKûe flY K'Y?
ùMûÊûcú—^ûdKe ùKægaû©ðû gêYò Zû' Pòò© Lò^Ü jêG; c]ýcû
^ûdòKûe GZòKòcûZâ flYö
aòRd—K^òÂû ^ûdòKûe flY K'Y?
(1)
Kò Kjò a ùe iLò @ûRê K @û^¦ Ieö Pò e \ò ù ^ cû]a c¦ò ù e
""Kò
ùcûeöö
ùcûeöö''— (ùP÷. P. c. 3ö118]éZ aò\ýû_Zò-ePòZ MúZ); Gjò bkò cû]a
iað\û ~ûjûue @]ú^, ùijò eû]û jó "cû]aú' _\aûPýûö
ùMûÊûcú—ù~Cñ ^ûdòKû ^ûdK ijòZ còk^_ûAñ _âZòa§Ke @ûguû
Kùe, @[ûðZþ ùfûKf{û AZýû\òKê bd Kùe, ùi K^òÂû ^ûdòKûö
aòRd—icê\ûd ^ûdòKûu iõLýû ùKùZ?
ùMûÊûcú—^ûdòKûu iõLýû Zò^ògj hûVòGö _â[ùc ù~Cñ _¦e_âKûe
^ûdòKû-aòhdùe Kêjû~ûAQò ZûKê @ûV-MêY Kùf "GKgj ùKûWÿòG' jêGö
ZûjûKê ùgùhûq Zò^ò_âKûe ijòZ MêYòùf ùcûU Zò^ògj hûVòG jêGö (iLú,
^òZýiLú, _âòdiLú, _âûYiLú I _ecù_âÂiLú—Gcûù^ _û*_âKûe) MêY^
(@bòiûeòKû, aûiKi{û, C}Y×òZû, Kkjû«eòZû, aò_âfaþ]û, LŠòZû,
ù_âûhòZb©ðéKû I Êû]ú^b©éðKû .Gcûù^ @ûV_âKûe) MêY^ (cêMþ]û, c]ýû I
_âMkþbû Gjò Zò^ò_âKûe) = 120 _êYò (C©cû, c]ýcû I K^òÂû GA
Zò^ò_âKûe)Kê MêY^ Kùf ùcûU (120 MêY^ 3) = Zò^ògj hûVòG _âKûe
^ûdòKûö
aòRd—cêñ ^ûdòKûcûû aòhdùe RûYòfòö Gùa ~ìù[gßeúcûû
c]ýùe _eÆe K'Y ùb\ @Qò, Zûjû RûYòaûKê PûjêñQòö Ké_û Keò Zûjû
a‰ð^û Ke«êö
ùMûÊûcú—~ìù[gßeúcûû c]ýùe Ê_l, aò_l I ZUiÚ_l ùb\
@Qòö ùiû÷bûMýe ZûeZcý @^êiûùe ùicûù^ _êYò @]òKû, icû I fNßú
(^ì¥^û) ùb\ùe Zò^ò_âKûeö _âLeû, c]ýû I cé\ßú ùb\ùe _êYò ùicûù^
Zò^òbûMùe aòbqö ù~Cñcûûe aûKý _âMkþbZû~êq, ùicûûê "_âLeû'
Kêjû~ûGö ù~Cñcûû aûKýùe _âLeZû @Zò @Ì, ùicûûê "cé\úß ' Kêjû~ûG
Gaõ ù~Cñcûù^ ùiA Cbdu c]ýMZ, ùicûûê "c]ýû' Kêjû~ûGö
"@ûZý«òKú' I "@ûù_lòKú' ùb\ùe @]òKûcûù^ \òßaò]ö ~òG iað\û
"@iùcû]ßðû', ùi jó "@ûZý«òKú @û]òKû'—ùi jòñ gâúeû]û, ùi jó c]ýûö Zûu
icû^ Gaõ Zûu Vûeê C]ßð aâRùe @ûC ùKjò ^ûjûñ«òö
aòRd—"@ûù_lòKú-@]òKû' ^ûdòKû ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—~ìù[gßeúcûû c]ýeê RYKê QûWÿò @^ý ~ìù[gßeúcûû
@ù_lû ~òG ùgâÂû, Zûuê "@ûù_lòKú-@]òKû' ^ûdòKû Kêjû~ûGö
aòRd—"@ûZý«òKú fNê'-^ûdòKû ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—ù~Cñ ^ûdòKû @ù_lû @^ý icÉ ^ûdòKû C}éÁû, ùi

"@ûZý«òKú-fNê' ^ûdòKûö "@ûZý«òKú-@]òKû' @ù_lû @^ý icÉ ^ûdòKû
"fNê'ö @ûZý«òKú-fNê aýZúZ @^ý icÉ ~ìù[gßeú @]òKûö @ZGa
@ûZý«òKú-@]òKû ~ìù[gßeúe icZß I fNêZße i¸ûa^û ^ûjóö "@ûZý«òKú-
fNê'e @]òKZß i¸a ^êùjñö icû-fNê GK jòñ _âKûeö c]ýû-~ìù[gßeúcûû
c]ýùe @]ò K -_â L eû\ò ùb\ùe ^@_â K ûe ùb\ @Qò ö @ZGa
~ìù[gßeúcûûe aûe_âKûe ùb\ @Qò, ~[û—@ûZý«òKû]òKû1, icûfNê2,
@]òKc]ýû3, icc]ýû4, fNêc]ýû5, @]òK_âLeû6, ic_âLeû7, fNê_âLeû8,
@]òKcé\ßú9, iccé\ßú10, fNêcé\ßú11, @ûZý«òKfNê12ö
aòRd—Gùa \ìZú-ùb\ RûYòaûKê PûjêñQòö
ùMûÊûcú—Ké¾iwc-ZéhòZû ^ûdòKû @[ûðZþ Ké¾u ijòZ iwc_ûAñ
C}Y×òZû ^ûdòKûe ijûdK eìù_ \ìZúe _âùdûR^ jêGö ùijò \ìZú "Êdõ-
\ìZú' I "@û¯-\ìZú' ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—"Êdõ\ìZú' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@Zý« C›êKZûeê f{û \ìe ùjûA~ûGö @^êeûM\ßûeû
ùcûjòZû ùjûA ù~Cñ ^ûdòKû f{û ùZRò ^òR jé\de bûaKê ^ûdKe
_ûLùe Êdõ _âKûg Kùeò, ZûKê "Êdõ\ìZú' Kêjû~ûGö ùijò @bòù~ûMe
@[ûðZþ ^òR bûaKê _âKûg Keòaûe ùPÁû Zò^ò_âKûe, ~[û—KûdòK, aûPòK
I Pûlêhö
aòRd—"aûPòK' @bòù~ûM Kò_eò?
ùMûÊûcú—aýw jó "aûPòK' @bòù~ûMö aýw \êA_âKûe, ~[û—
g±aýw I @[ðaýwö Zûjû _êYò ùKùa Ké¾uê aòhd Keò Gaõ ùKùa
i¹êLùe [òaû \âaýKê aòhd Keò ^òR Kû~ðý iû]^ Kùeö
aòR—Ké¾aòhdK aýw Kò_eò?
ùMûÊûcú—Ké¾uê iûlûZþeìù_ aýw Gaõ aý_ù\g\ßûeû aýw, GA
\êA_âKûùe a¥w Keû~ûGö
aòRd—iûlûZþ-aýw Kò_eò?
ùMûÊûcú—Mað , @ûùl_, ~ûP¨ T û (cûMò a û) AZýû\ò ùb\ùe
iûlûZþeìù_ aýw ajê_âKûùe jêGö
aòRd—@ûùl_-aýw Kò_eò?
ùMûÊûcú—@ûùl_\ßûeû gù±ûÎ (g±eê CÎòZ)aýw GK_âKûe I
@ù[ûðÎ (@[ðeê CÎòZ)aýw @^ý_âKûeö Zêùc @ûkuûeòK, ùZYê ZêcKê
Gjûe C\ûjeY ù\aûe @ûagýKZû ^ûjóö
aòRd—VòKþ K[û, Zûjû jó ùjCö ~ûP¨Tû \ßûeû aýw Kò_eò jêG?
ùMûÊûcú—"Êû[ð' I "_eû[ð' ùb\ùe ~ûP¨Tû \êA_âKûeö _êYò
Cbdue @fMû @fMû g±aýw I @[ðaýw jêGö Gjò iaê g±ùe bûa
ù~ûWÿò iûùuZòK ~ûP¨Tû jêGö Êû[ð~ûP¨Tûe Zû_ô~ðý ùjCQò, ^òR K[û
(jé\de bûa)Kê ^òùR _âKûg Keòaûö _eû[ð~ûP¨Tûe Zû_ô~ðý ùjCQò,
@^ý RYKe K[ûQkùe ^òR bûaKê _âKûg Keòaûö
aòRd—iûlûZþ aýw aêSò_ûeòfòö ^ûdòKûcûû aûKýùe Ké¾u _âZò
ù~Cñ iûlûZþ @bòù~ûM jêG, ùi[òùe g±aýw I @[ðaýw @Qò; Zûjû
@ù^K ^ûUK-^ûUòKûùe ù\Lû~ûG Gaõ Kaòcûù^ g±PûZêeú\ßûeû Zûjû
_âKûg Keò[û@û«òö Gùa "aý_ù\g' K'Y Zûjû aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—@kuûegûÈe "@_ù\g' g±eê "_ûeòbûhòKú iõmû' eìù_
Gjò "aý_ù\g' g±e C_ô©ò ùjûAQòö @_ù\g—aýûR @[ûðZþ @^ý
ùKû÷Yiò a‰ð\ßûeû @búÁùaû]^—@[ðûZþ ùMûUòG K[ûe Qkùe @^ý
ùKû÷Yiò MìXÿ Zû_ô~ýð Kê _âKûg Keòaûö Gjûe Zû_ô~ýð ùjCQò, ùKû÷Yiò aûKýe
ÆÁ-@[ð GK_âKûe [ûG, Kò«ê aýw-@[ð\ßûeû Zûjû Ké¾u ùiaû-~ûP^ûKê
aêSûG; GjûKê jòñ aý_ù\g Kêjû~ûG, ~ûjû\ßûeû _âZýl bûùa GK_âKûe
@[ð _âKûg Keò _ùeûlùe Ké¾u ùiaûKê jó ~ûP^û Keû~ûGö ùiA \ìZú
jó aý_ù\g\ìZú eìù_ Kû~ðý Kùeö
aòRd—aý_ù\g GK_âKûe QkaûKý, ~ûP^û Zûjûe MìXÿ @[ðö
Gùa @ûMKê [òaû aòhd aýûLýû Ke«êö
ùMûÊûcú—i¹êLùe [ûA jeò iaêKòQò gêYêQ«ò, Z[û_ò ùi gêYê^ûjûñ«ò;
G_eò RûYò i¹êLùe [òaû ùKû÷Yiò _gê aû _lú (R«ê)Kê flýKeò ù~Cñ
RÌ^û Keû~ûG, Zûjû jó _êeiÚaòhdMZ aýwö Zûjû c]ý gù±ûÎ
(gù±ûÎòZ) I @ù[ûðÎ (@ù[ðûÎòZ)ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—@û_Yu Ké_ûeê jó cêñ Gjû aêS_ ò ûeòföò Gùa Ké_û Keò @ûwòK-
@bòù~ûM aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—@wêkò-ùÇûU^ (@ûwêVò `êUûAaû), Qk^û~êq i¸âc
@[ûðZþ bd I f{ûagZü gúNâ MûZâ-@ûaeY (ù\j ùNûWÿûAaû), PeY\ßûeû
bìcòùe ùfL^, K‰ðKêŠd^ (Kû^ KêŠûAaû), ZòkK]ûeY, ùag]ûeY,

bîaòùl_ (KUûl_ûZ), iLúKê @ûfòw^, iLúKê ZûWÿ^, @]e\õg^,
jûeMê¶^ (jûe Mê^Úòaû), @kuûe \ßûeû aòbò^Ü g± C_ôû\^, aûjêcìk-
C¢ûU^ (aûjêcìk ùUKòaû), Ké¾^ûc fòL^, aél C_ùe fZûe iõù~ûM
(@ûùeûjY)—Gjòbkò Kâòdû Ké¾u i¹êLùe Keû ùjùf ZûjûKê "@ûwòK-
@bòù~ûM' Kêjû~ûGö
aòRd—Pûlêh-@bòù~ûM K'Y Zûjû Ké_û Keò aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—ù^Zâùe jûiý, ù^Zâe @¡ðcê\âY (@]û @ûLò aêRòaû),
ù^Zâû«Nì‰ð^ (@ûLòKYKê NêeûAaû), ù^Zâû«e iùuûP^ (@ûLòKYKê
iûuêUûAaû), aKâ\éÁò, aûcPlê\ßûeû Pûjóaû I KUûl Keòaû AZýû\òKê
"Pûlêh-@bòù~ûM' Kêjû~ûGö
aòRd—cêñ Êdõ\ìZú aòhdùe aêS_ ò ûeòföò GVûùe Zûjûe iùuZcûZâ
\ò@û~ûAQò; Kò«ê Zûjû @^«_âKûe ùjûA_ûùeö Gùa Ké_û Keò @û¯\ìZú
i´§ùe a‰ð^û Ke«êö
ùMûÊûcú—ù~Cñ \ìZú _âûY PûfòMùf c]ý aògßûi bw Kùe ^ûjó
@[ûðZþ ùMû_^úd K[û ùKCñVò _âKûg Kùe ^ûjó—ùiÜjaZú I aûMàò^ú
@[ûðZþ aûKþPZêeú, ùijò iaðMêY-iµ^Üû ~êaZú jó aâRiê¦eúcûû \ìZú
jê@«òö
aòRd—@û¯\ìZú ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—"@còZû[ûð' (@cû_ @[ð ~ûjûe ùi), "^òiéÁû[ûð' (^òlò¯
@[ð ~ûjûe ùi) I "_Zâjûeú' (ù~ _Zâ \ò@û ^ò@û Kùe) ùb\ùe @û¯\ìZú
Zò^ò_âKûeö AwòZe @bò_âûd RûYò còk^ aû iõù~ûM KeûC[òaû \ìZúKê
"@còZû[ûð' Kêjû~ûGö ~êq\
ò ûß eû còk^ KeûC[òaû \ìZúKê "^òiÁ
é û[ûð' Kêjû~ûGö
iù¦gcûZâ aj^ Keê[òaû \ìZúKê "_Zâjûeú' Kêjû~ûGö
aòRd—Gcûû aýZúZ @^ý ùKû÷Yiò @û¯\ìZú @Q«ò Kò?
ùMûÊûcú—gòÌKûeòYú, ù\amû, fòwò^ú (PòjÜ [òaû \ìZú), _eòPûeòKû,
]ûùZâdú (]ec bCYú), a^ù\aú, iLú AZýû\ò \ìZú c]ýùe _eòMYòZö
PòZâKûeòYú \ìZú gòÌKûeúe PòZâ\ßûeû (eû]û-Ké¾uê) còk^ Keû«òö ù\amû
\ìZú eûgò`k AZýû\ò MY^û Keò còk^ Keû«òö ù_û÷‰cûiúu _eò
Z_Êò^úùag]ûeòYú \ìZúuê fòwò^ú Kêjû~ûGö fawc¬eú, bû^êcZú _âbéZò
ùKùZK iLú _eòPûeòKû \ìZú; eû]òKûu "]ûùZâdú' c]ý \ìZú jê@«òö
a^ù\aú aé¦ûaê @]òÂûZâú ù\aúö _ìùaûðq iLúcûù^ c]ý \ìZú jê@«òö
ùicûù^ "aûPý\ìZý' @[ûðZþ ÆÁ-aûKý\ßûeû ù\û÷ZýKû~ðý Ke«ò Gaõ
"aýw\ì Z ý' @[ûð Z þ aýw-aûKý\ß û eû ù\û÷ Z ýKû~ð ý Ke«ò ö ùi[ò ù e
aý_ù\g, g±cìk, @[ðcìk, _âgõiû, @ûùl_ @û\ò iaê_âKûe @bòù~ûM
flòZ jêGö
Gjò iaê gêYò aòRd gâúMêeêùMûÊûcúuê iûÁûw _âYûc Kùf I ZûuVûeê
aò\ûd ùÂ gêYò[òaû K[ûcû^ Pò«û Keò Keò ^òR aûiiÚû^Kê ùèòùfö
öö Zâ d Èò õ g @]ýûd icû¯öö
PZê È ò õ g @]ýûd
c]ê e ei aò P ûe
aòRdKêcûe gúNâ _âiû\ _ûA icê\âZúe _[ùe Kûgúcògâu ba^

(M¸úeû) @ûWÿKê Pûfòùfö icê\âe fjeúcûûê ù\Lò Zûu c^ùe ei-
icê\âe bûacû^ C\òZ ùjaûKê fûMòfûö Zûue cù^ ùjfû—@ûjû GA
icê\â jó ùcûe bûaKê C\d KeûCQòö RWÿaÉê ùjûA c]ý Gjû ùcûe Mê¯
Pò\þbûaKê C¢ûU^ KeêQòö _âbê ùcûùZ ù~Cñ ei-icê\âe K[û Kj«ò, Zûjû
Gjò_eòö ùcûe "iÚík I fòw'—geúeMZ @bòcû^ \ìe ùjaûeê cêñ ùcûe
c¬eúÊeì_ùe eiicê\â-Zúeùe aiò ei-@ûÊû\^ KeêQòö âRk]ea‰ð
Ké¾ jó ùcûe GKcûZâ _âûY^û[ö Zûu _ûgßðùe aòeûRcû^û gâúaéhbû^ê^¦ò^ú
jó ùcûe RúaòùZgßeúö eû]ûKé¾u _âYdaòKûe jó Gjò icê\âö eie aòbò^Ü
bûa jó icê\âe Zewcûkûö ù~ùa ù~Cñ bûa CVêQò (C\òZ ùjCQò) Zûjû
aòPòZâ fjeúeìù_ ZUùe [òaû cû\égú iLúKê (ùcûùZ) ù_âceiùe ^òc{òZ
KeêQòö Ké¾ jòñ eiicê\â, GYê icê\âe ew c]ý Zûu _eò gýûcö eû]û ùijò
icê\âùe ù_âc-Zewö GYê Zew~ûK fûaYý~êq ùMû÷ea‰ðö ùijò
icê\âe aWÿ-aWÿ fjeúcû^ ùjCQ«ò iLú I lê\â-lê\â fjeúcû^ iLúu
_eòPûeòKûö cêñ ùicûû Vûeê ajêZ \ìe ZUùe [òaû RùY @^ê_eòPûeòKû
aû @^ê\ûiúö Gjò_eò bûa^û Keê Keê aòRd cêMÛ ùjûAMùfö KòQò icd
_ùe i´òZþ (aûjý-mû^) _ûA ]úùe-]úùe Mêeêù\au ^òKUùe _j*ò I
iûÁûw _âYûc Keò aiòùfö
ùMûÊûcú_û\ Zûuê @ûfòw^ Keò Kjòùf—aòRd! Zêùc Êz¦ùe
@ûiòQ Z? Zêce iaêKòQò cwk Z?
aòRd Kjòùf—_âùbû! @û_Yu Ké_û jó ùcûe icÉ cwke cìk
i´kö cêñ iLúu @^êMZ ùjaû _ûAñ iLúcûû ùb\ (aòbûM) bf bûaùe
RûYòaûKê PûjêñQòö
496 ùR÷ a ]cð PZê È ò õ g
ùMûÊûcú—aòRd! iLúcûû cûjû™ý aLûYòaû iû]ûeY Rúae

iû]ýûZúZö Z[û_ò eì_ùMûÊûcúu @^êMZ ùjûA @ûùc Gjû jó @^êba
KeòQê—aâRiê¦eú iLúcûù^ ù_âcfúkû-aòjûee icýKþ aòÉûeòYú;
ùicûù^ aâR~êa~êMku aògßûie bŠûeÊeì_ûö @Zý« bûMýaû^þ aýqò jó
ùiA ~êMku i´§ùe aòùgheìù_ RûYòaû _ûAñ Azû Kùeö ~ì[û^êeqû
iLúcûûe _ìaðbkò @]òKû-icû-fNßú I _âLeû, c]ýû Gaõ cé\ßú eì_K
ùb\ @Qòö ùi iaê ùb\-aòhdùe MZKûfò cêñ ZêcKê KjòQòö ùi i´§ùe
eì_ùMûÊûcúu _âcûY-aûKý iað\û iàeYúd, ~[û—
ù_â c -ùiøbûMý-iû\þ M ê Y ýû\ýû]ò K ýû\]ò K û iLúö
icû Z›ûcýùZû ùmdû Zfä N ê Z ß û ©[û fNê ü öö
\ê f ä ð x ýaûKý_â L eû _â L ýûZû ùMøeùaûPò Z ûö
Z\ì ^ ùZß bùa^þ c é \ ß ú c]ýû ZZþ i ûcýcûMZû öö
@ûZý«ò K û]ò K Zß û \ò - ùb\ü _ì a ð a \Zâ iü ö
Ê~ì ù [ ~ì [ ^ûù[÷ a iýû\Zâ û Zý«ò K û]ò K û öö
iû Kß û _ò _â L eû ~ì ù [ Kß û _ò c]ýû cé \ ê ü Kß P ò Z þ öö (1)
(C. iLú. _â. 1)
aòRd—@ûZý«òKû]òKû ~ìù[gßeú ^òR ~ì[c]ýùe iað_â]û^ûö Zûu
@ûZý«òKû]òKû-Êbûaùe c]ý _âLeû, c]ýû I cé\ê ùb\ùe Zò^òUò ùb\
@Qòö @ûZý«òKû]òKû-_âLeû, @ûZý«òKû]òKû-c]ýû I @ûZý«òKû]òKû-cé\ßúö
Gcûû aòhdùe @û_Y _ìùað Kjò iûeòQ«òö Gùa iLúcûû c]ýùe
ùKCñ ùKCñ _âKûe-ùb\ @Qò, @^êMâj Keò Zûjû Kj«êö
ùMûÊûcú—~ìù[gßeú jòñ ùKak @ûZý«òKû]òKûö ~ì[c]ýùe ù~ùZ
(1)
iLúcûû c]ýùe ù_âcùiû÷bûMý I ù_âciû\¨MêY¥ (i\þMêYe bûa)e @û]òKý
ùjZê ùKjò "@]òKû', icZûKûeYeê ùKjò "icû' I fNêZû KûeYeê ùKjò "fNê' ùaûfò
_eòPòZûö ù~Cñ iLúu aûKý ijRùe fx^ Keò jêG ^ûjó, ùi "_âLeû' ^ûcùe
LýûZû; ùi ùMû÷ea~êqûö ùMû÷eae ^ì¥^Zû ùjùf "cé\ßú' I icZû ùjùf "c]ýû'
^ûcùe _eòPòZû jê@«òö iLúcûû c]ýùe @ûZý«òKû]òKZß @û\ò ùb\ c]ý @Qò ùaûfò
RûYòaûKê ùjaö Gjò iÚû^ùe Êúd ~ì[c]ýùe ~ìù[gßeú jó "@ûZý«òKû]òKû'; ùi ùKCñ
~ì[ùe "_âLeû', ùKCñVò "c]ýû' I ùKCñVò "cé\ê' c]ý jê@«òö
iLú @Q«ò, ùicûû c]ýùe @ûù_lòKû]òKû, @ûù_lòKû-icû I @ûù_lòKû-

fNßú—Gjò ùb\ @Qòö Gcûù^ _êYò _âLeû, c]ýû I cé\ßú ùb\ùe
^@_âKûe, ~[û—
@ûù_lòKû]òKû-_âLeû1, @ûù_lòKû]òKû-c]ýû2, @ûù_lòKû]òKû-
cé\ßú3, @ûù_lòKicû-_âLeû4, @ûù_lòKicû-c]ýû5, @ûù_lòKicû-cé\ßú6,
@ûù_lòKfNê-_âLeû7, @ûù_lòKfNê-c]ýû8, I @ûù_lòKfNê-cé\ßú9ö
@ûZý«òKûfNê c]ý \êA_âKûe, ~[û—@ûZý«òKûfNê I icûfNêö _ìað
^@_âKûe I Gjò \êA_âKûe cògò GMûe Gaõ ~êù[gßeúuê cògûA ùcûU
aûe_âKûe ^ûdòKû G ~ì[ùe [û@û«òö
aòRd—_âùbû! _âiò¡ _âiò¡ iLúu ~ì[aòhd aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—gâ ú eû]ûu ~ì [ ùe fkò Z û AZ¥û\ò iLúcûù^
@ûù_lò K û]ò K û-_â L eû ùgâ Y úe @«bê ð q , aò g ûLû AZýû\ò iLúcûù^
@ûù_lòKû]òKû-c]ýû ùgâYúe @«bêðqö ùijò ~ì[ùe PòZâû, c]êeòKû _âbéZò
iLúcûù^ @ûù_lòKû]òKû-cé\ßú ùgâYúe @«bêðqö eû]ûu Zêk^ûùe fkòZû
AZýû\ò @ÁiLú @ûù_lòKfNê @U«òö
aòRd—@ûù_lòKfNê_âLeû cûûe ùKùZûUò ùb\ @Qò?
ùMûÊûcú—fNê_âLeûcûù^ "aûcû' I "\lòYû' ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—"aûcû'e flY K'Y?
ùMûÊûcú—cû^ Keòaûùe iað\û C›êKû, cûê gò[òkZûùe ùKû_òZû
Gaõ ijRùe ^ûdKe agúbìZ ùjC^[òaû ^ûdòKûuê "aûcû' Kêjû~ûGö
eû]òKûu ~ì[ùe fkòZû AZýû\ò iLúMY "aûcû-_âLeû' eìù_ _eòPòZûö
aòRd—"\lòYû'e flY K'Y?
ùMûÊûcú—ù~Cñ ^ûdòKû cû^ Ke«ò ^ûjó, Kò«ê ^ûdK _âZò cêqaûKý
_âùdûM Ke«ò Gaõ ^ûdKe còÁaûKý\ßûeû agúbìZ jê@«ò, ùi "\lòYû'
^ûdòKûö eû]ûu ~ì[ùe Zêwaò\ýû @û\ò iLú \lòYû_âLeû eìù_ _eòPòZûö
aòRd—"@ûZý«òK-fNê' ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—iað\û cé\ê I icÉu Vûeê ^òZû«fNê ùjûA[òaû ùjZê
"KêiêcòKû' @û\ò iLúuê "@ûZý«òK-fNê' Kêjû~ûGö
aòRd—iLúcûûe ù\û÷ZýKû~ðý KûjûKê Kj«ò?

ùMûÊûcú—\ìea©ðú ^ûdK I ^ûdòKûuê _eÆe còk^_ûAñ @bòiûe
KeûAaû jó iLòcûûe ù\û÷ZýKû~ðýö
aòRd—iLúcûû Vûùe K'Y ^ûdòKûZß @Qò?
ùMûÊûcú—~ìù[gßeúcûù^ ^òZý^ûdòKûö @ûù_lòKû]òKû-_âLeû,
@ûù_lòKû]òKû-c]ýû I @ûù_lòKû]òKû-cé\úß —Gcûûe ^ûdòKûZß I iLúZß
\êAUò MêY @Qòö ^òRVûeê fNêu i´§ùe ^ûdòKûZß I ^òRVûeê @]òKûu
i´§ùe iLúZß ùjûA[òaûeê ùicûûê ^ûdòKû_âûd Kêjû~ûGö @ûù_lòKicû
_âLeû, c]ýû I cé\ßúcûù^ \ßòicû @U«ò, @[ûðZþ @]òKû i´§ùe iLú jê@«ò
I fNê i´§ùe ^ûdòKû jê@«òö @ûù_lòK-fNê _âLeû, c]ýû I cé\ßú—
Gcûù^ _âûd iLú [û@û«òö @ûZý«òKú-fNêcûù^ ~ìù[gßeú Gaõ C_ùeûq
Zò^ò_âKûe iLúu MY^û @^êiûùe _*c ùgâYúùe @Q«òö ùicûù^
^òZýiLúö ~ìù[gßeúu _ûAñ @ûù_lòKú iLúcûù^ iLú I \ìZú ùjûA Kû~ðý
Ke«ò, ^ûdòKû ^êùjñö @ûZý«òKú-fNê @[ûðZþ ^òZýiLúu _ûAñ icùÉ ^ûdòKû
jê@«ò, \ìZú ^êùjñö
aòRd—iLúcûû c]¥eê \ìZú ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—~ìù[gßeú ^òZý^ûdòKû ùaûfû«òö icÉu @û\ee _ûZâú
ùaûfò Zûue cìLý ù\û÷Zý ^ûjóö ^òR ~ì[c]ýùe ~òG ~ûjûe aòùgh
@^êeûMòYú iLú, Zûjûuê ~ìù[gßeú ^òR \ìZúKû~ðýùe ^ò~êq Ke«òö KßPòZ¨
^òùR c]ý ùijò iLúe _âYdKâùc ùMû÷Y-ù\û÷Zý iµû\^ Ke«òö \ìeiÚû^Kê
Mc^û-Mc^ aýZúZ, ù~Cñ \ìZúKû~ðý jêG ZûjûKê ùMû÷Y-ù\û÷Zý Kêjû~ûGö
Zûjû Ké¾u icl I _ùeûl ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—Ké¾icl \ìZý ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—iûùuZòK I aûPòK ùb\ùe Zûjû \êA_âKûeö
aòRd—iûùuZòK ù\û÷Zý KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Plê_âû«, bï I Z{ð^ú @û\òe Pûk^û\ßûeû Ké¾uê iLú
_ûLKê _VûAaûKê "iûùuZòK ù\û÷Zý' Kêjû~ûGö
aòRd—aûPòKù\û÷Zý KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_eÆe i¹ê L ùe @[aû _½ûZþ b ûMùe aûKý-

_âùdûM\ßûeû ù~Cñ ù\û÷Zý jêG, ZûjûKê "aûPòK-ù\û÷Zý' Kêjû~ûGö
aòRd—_ùeûlù\û÷Zý KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—iLú\ßûeû jeòu ij @^ý iLúKê ùbUûAaû Kò´û Qk^û
Keò iLúKê Ké¾u ^òKUKê _VûAaû—CbdKê _ùeûl-ù\û÷Zý Kêjû~ûGö
aòRd—^ûdòKû_âûd \ìZý Kò_eò?
ùMûÊûcú—@ûù_lòKû]òKû-_âLeû, c]ýû I cé\ßú—Gjò Zò^ò_âKûe
iLú ^òRVûeê fNê iLúu _ûAñ \ìZKû~ðý Kùf ZûjûKê "^ûdòKû-_âûd \ìZý'
Kêjû~ûGö ùicûû c]ýeê icû I c]ýû iLú \êjóu _eÆe ùiû÷jûŸð aWÿ
c]êe I @ùb\-_âûdö ù_âc-aòùghmcûù^ jòñ Zûjû aêSò_ûe«òö
aòRd—"iLú_âûd \ìZý' Kò_eò?
ùMûÊûcú—fNê_âLeû, fNêc]ýû I fNêcé\ßú—G iLúcûù^ _âûd
@]òKûõg jó \ìZý Kû~ðý Ke«òö ùi[ò_ûAñ ùicûû \ìZýKê "iLú_âûd-\ìZý'
Kêjû~ûGö
aòRd—"^òZýiLú' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^ûdòKûZßKê @ù_lû ^ Keò iLúZßùe @]òK _âúZò eLê[òaû
iLúuê "^òZýiLú' Kêjû~ûGö @ûZý«òKú-fNê I @ûù_lòKû-fNê ùb\ùe
^òZýiLú \êA_âKûeö
aòRd—_âûL~ðý @û\ò Êbûa ùKû÷Yiò iLúe ^òZýÊbûa Kò?
ùMûÊûcú—jñ, Gjû Êbûa ùjùf c]ý ù\g I Kûk aòùghùe Gjûe
_eòa©ð^ jêG, ù~_eò eû]òKûu cû^b¬^ _ûAñ fkòZûu ~ZÜö
aòRd—G_eò ùaû] ùjCQò, iLúcûû ijòZ Ké¾u iwc iað\û
eû]òKûu ~ZÜùe jó jêGö
ùMûÊûcú—aò R d! G[ò ù e GK ejiý @Qò ö ùKû÷ Y iò iLú
\ìZúKû~ðýùe ^ò~êq ùjûA ^ò{ðîÚû^ùe Ké¾u ijòZ còkòZ ùjùf Ké¾
~\ò ùijò iLúuê iwc _âû[ð^û Ke«ò, ùZùa ùijò iLú ùi[òùe K\û_ò
i¹Z (eûRò) jê@«ò ^ûjóö KûeY i¹Z ùjùf _âòdiLúe \ìZýaògßûi eùj
^ûjóö
aòRd—iLúcûû Kâòdû K'Y?

ùMûÊûcú—iLúcûûe ùhûjk_âKûe Kâòdû @Qò, ~[û—^ûdK-
^ûdòKû Cbdu @ûùM Cbdu MêYa‰ð^û @[ûðZþ ^ûdK _ûùL ^ûdòKûe
MêY I ^ûdòKû _ûùL ^ûdKe MêY aLûYòaû1, Cbduê Cbdu _âZò @ûiq
KeûAaû2, Cbduê @bòiûe KeûAaû3, Ké¾u jûùZ iLúKê ic_ðY
Keòaû4, _eòjûi Keòaû5, @ûgßûi^-ù\aû6, ù^_[ý @[ûðZþ ùagePòaû7,
Cbdu cù^ûMZ bûaKê Cbdu @ûùM ùLûfòaûùe _Uê ùjaû8, Cbdu
ù\ûh-\êaðkZûKê Cbdu Vûeê fêPûA eLòaû9, _Zò @û\ò MêeêRûê VKòaû
_ûAñ gòLûAaû10, aòjòZ ùakûùe ^ûdK-^ûdòKûuê còkûAaû11, ·ce
aýR^ @û\ò PkûAaû 12, iÚ k aò ù ghùe ^ûdK-^ûdò K ûuê Zò e Äûe
(ùgû]òaû)13, iõaû\ _VûAaû14, ^ûdòKûe _âûY eLòaû15, @ûC iaê
aòhdùe ~[û Z[û _â~ZÜ Keòaû16ö
aòRd—_âùbû! cêñ @û_YuVûeê Gjò aòhdùe iùuZ _ûAfò;
"C{ßk^úkcYò' Mâ^Úeê Zûjûe C\ûjeY~ûK ù\Lòùâòö Gùa cêñ @ù^K
aòhd aêSò _ûeêQòö _âùbû! a©ðcû^ iLúcûûe _eÆe ù_âc^òÂû I Ké¾u
_âZò ù_âc^òÂû RûYòaûKê ·jêñQòö
ùMûÊûcú—Ê_l iLúcûù^ Ké¾u _âZò I ^òR ~ìù[gßeúu _âZò
\êA_âKûùe ùiÜj~êqû, ~[û—@icùiÜj~êqû I icùiÜj~êqûö ùi[ò_ûAñ
Gcûù^ \êA_âKûeö
aòRd—"@icùiÜjû' iLúcûù^ Kò_eò?
ùMûÊûcú—"@icùiÜjû' iLú \êA_âKûeö ùKjò ùKjò Ké¾u @ù_lû
^òR ~ìù[gßeúuê @]òK ùiÜj Ke«òö ~òG "cêñ jeòu \ûiú' ùaûfò bûaò @^ý
~ì[ùe còkòZ ^ ùjûA Gaõ ùKak ^òR ~ìù[gßeúu _âZò GKû« ùiÜjaZú
ùjûA c]ý ~ìù[gßeúu Vûeê Ké¾uê @]òK ùiÜj Ke«ò, ùi jeòue @]òK
ùiÜjaZú (Ké¾-ùiÜjû]òKû) ùaûfû«òö ~òG "cêñ iLúu \ûiú' ùaûfò Z\údZû-
@bòcû^ò^ú ùjûA Ké¾u @ù_lû iLúuê @]òK ùiÜj Ke«ò, ùi "iLú-
ùiÜjû]òKû' ùaûfû«òö
aòRd—ùKCñcûù^ Ké¾-ùiÜjû]òKû I ùKCñcûù^ iLú-ùiÜjû]òKû?
ùMûÊûcú—_û*_âKûe iLúu c]ýeê ùKak "iLú'cûù^ jòñ "Ké¾-

ùiÜjû]òKû' Gaõ _âûYiLú I ^òZýiLúcûù^ "iLú-ùiÜjû]òKû'ö
aòRd—ùKCñcûù^ "icùiÜjû'-iLú?
ùMûÊûcú—Ké¾uê I ~ìù[gßeúuê ~êM_Z¨ icû^ ùiÜj Keê[a ò û iLúuê
"icùiÜjû' Kêjû~ûGö
aòRd—ùKCñcûù^ iLúcûû c]ýùe iaðùgâÂû?
ùMûÊûcú—eû]û I Ké¾–Cbduê icû^ ù_âc Keò c]ý "cêñ eû]òKûu
^òRR^' ùaûfò @bòcû^ Keê[òaû iLúuê "_âòdiLú' I "_ecù_âÂiLú'
Kêjû~ûGö ùiAcûù^ jó iaðùgâÂûö
aòRd—_âùbû! iLúcûû c]ýùe Ê_l I _âZ_ ò le ùb\ Kò_eò?
ùMûÊûcú—aâRiê¦eúcûù^ Ê_l, iêjéZþ_l, ZUiÚ_l I _âZò_l
ùb\ùe ·eò_âKûeö iêjéZþ_l I ZUiÚ_l–\êùjñ _âûiwòKö Ê_l I
_âZ_
ò l-ùb\ jó ei_â\ö
aòRd—_âùbû! Ê_l I _âZ_ ò l @û\òe aòùghZû Kêj«êö
ùMûÊûcú—Ê_l i´§ùe cêñ _âûd iaê KjòQ,ò Gùa iêjZé _
þ l AZýû\òe
ùb\ KjêQöò AÁiû]K I @^òÁaû]K ùb\ùe iêjZ é _
þ l \êA_âKûeö ~òG
aò_le iêjZ é _
þ l ùi ZUiÚö
aòRd—Gùa aò_l i´§ùe a‰ð^û Ke«êö
ùMûÊûcú—ù~Cñcûù^ AÁjû^ò I @^òÁaé¡ò Keò aò_l @ûPeY Ke«ò,
ùicûù^ _eÆe aòù\ßhagZü aò_l jê@«òö Qk, Bhûð, ·_fý, @iìdû,
c›eZû, @chð, Mað AZýû\ò bûa aò_l iLúcûû Vûùe @bòaýq jêGö
aòRd—Mað Kò_eò aýq jêG?
ùMûÊûcú—@juûe, @bòcû^, \_ð, C¡iòZ (C_eKê cêjñ Keò jiòaû),
c\, J¡Zý AZýû\ò ùb\ùe Mað Q@_âKûùe _âKûg _ûGö
aòRd—"@juûe' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ê_le MêYa‰ð^û \ßûeû _e_l _âZò @ûùl_Kê "@juûe'
Kêjû~ûGö
aòRd—"@bòcû^' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—bwú_ìaðK Ê_le ù_âùcû}hð aýq KeòaûKê "@bòcû^'

Kêjû~ûGö
aòRd—"\_ð' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aòjûee C}hð-iìPK MaðKê "\_ð' Kêjû~ûGö
aòRd—"C¡iòZ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aò_l-iLúKê iûlûZþ bûùa C_jûi KeòaûKê "C¡iòZ'
Kêjû~ûGö
aòRd—"c\' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù~Cñ Mað ùiaû @û\òe C}hð iû]^ Kùe ZûKê "c\'
Kêjû~ûGö
aòRd—"J¡Zý' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ÆÁeìù_ ^òR C}éÁZûKê aLûYòaûKê "J¡Zý' Kêjû~ûGö
iLúcûû gæòÁ-aûKý c]ý (KßPòZþ) ^ò¦ûMbðK jêGö
aòRd—~ìù[gßeúcûù^ iûlûZþ eìù_ ùKùa Bhûð _âKûg Ke«ò Kò?
ùMûÊûcú—^û, ~ì ù [gß e úcûù^ ^ò R ^ò R Mû¸ú~ð ý -c~ýûð \ ûe
elûùjZê iûlûZþ (ÆÁeìù_) aò_l CùŸgýùe Bhûð _âKûg Ke«ò ^ûjó;
iLúcûù^ _âLeû ùjùf c]ý aò_l-~ìù[gßeúu i¹êLùe _âûd jó fNêaûKý
_âùdûM Ke«ò ^ûjóö
aòRd—_âùbû! aâRfúkûùe ~ìù[gßeúcûù^ ^òZýiò¡ bMaZþ-
gqòaòùghö ùicûû c]ýùe G_eò ù\ßh @û\ò bûa ejòaûe Zû_ô~ðý
K'Y? GA bûaKê ù\Lò ajòcêðL ZûKòðKcûù^ aâRfúkûe _ecZ©ßKê
@aùjkû Ke«òö ùicûù^ Kj«ò, ~\ò _ecZ©ßùe G_eò ù\ßh @û\ò bûa
@Qò, ùZùa Gjò RMZùe ùi icÉ (Bhûð, ù\ßh AZýû\ò)bûaKê Leû_
\éÁòùe KûjóKò ù\Lû~òa? _âùbû! @ûùc gâú]ûc â\ßú_ùe aûi Keê;
ùiVûùe gâúKé¾ùP÷Z^ýu Azûùe iaê_K â ûe ajòcL
ðê aýqò ù\LòaûKê còk«òö
ùKjò ùKjò KùVûe KcðKûŠú, ùKjò ùKjò a§ýû-ZKð_âòd, ùKjò ùKjò
mûâû\ú I @ù^K ^ò¦êKö ùicûù^ Ké¾fúkûùe c]¥ ù\ûh aûjûe Ke«ò,
Z[û ùiA @_ìað @_âûKéZ fúkûKê _âûKéZ bûaò @amû Ke«òö Ké_û Keò GjûKê
ÆÁ Keò aêSûA \ò@«ê, ~ûjû \ßûeû @ûce Pò© \éX ùjaö

aòRd—^òZû« @eiòK aýqòcûù^ jó G_eò Kj«ò ù~, jeòu
_âòdRû Vûùe ù\ßh AZýû\ò _âùdûM Keòaû @^êPòZö Gjò K[ûUòKê
aòùgh eìù_ aò·e Kùf ù\Lû~ûG ù~, ùKûUò Kûcù\auê iù¹ûjòZ
Keê[òaû @N^ûgK Ké¾u _âòd^cð iLû (eì_K) géwûeei aâRùe cì©ðòcû^
ùjûA aòeûRcû^ö còk^ icdùe ùi jòñ aòRûZúd-bûacd _lcûû
i´§ùe _eÆe i_eòaûe Bhûð\òbûaKê Ké¾u ZêÁò CùŸgýùe aò^òù~ûM
Ke«òö Gjò-icÉ aòhdKê bfbûaùe aòùgæh (aòùz\) Kfûùaùk
ùicûûe _eÆe aò_lZû (Ahûðbûa) ^[ûGö ùiÜjcûZâ jó _âKûg _ûGö
aòRd—_âùbû! @ûùc lê\â Rúaö ùi[ò_ûAñ GùZ MìX aòhd @ûc
jé\dùe gúNâ C\òZ ùjC ^ûjóö Ké_û Keò GjûKê ÆÁeìù_ aêSûA ù\ùf
@ûce cwk jê@«ûö
ùMûÊûcú—ù_âcei \êMþ]icê\â i\égö ùi[òùe aòZKðeì_K ùMûcìZâ
cògûAùf ùa÷ei (aòeiZû) C_ô^Ü jêGö G iaê aòhdùe ZKð Keòaû bf
^êùjñö ajê iêKéZò`ùk bqòù\aúu Ké_ûeê ~ûjûe jé\dùe PòZþgqòMZ
jäû\ò^úe KòeY _âKûgòZ jêG, ùi aò^û ZKðùe jó iûe-iò¡û«Kê aêSò_ûùeö
@^ý_lùe gêÃ ZKð-aòZKð I RW _ûŠòZý @û\ò\ßûeû ùiA iò¡û«Uò aêSòaûKê
ùPÁû Keê[òaû a¥qòcûù^ ùKùb ùi[òùe i`k jê@«ò ^ûjó; aeõ KêZKð
a\kùe ùKak KêZKð jó C\òZ jêGö Kò«ê Zêùc @Zý« bûMýaû^þö
bqòù\aúu Ké_ûeê Zêùc Gjò iaê Z©ß aêS_ò ûeêQö Z[û_ò iò¡û«Kê \éXÿ Keòaû
_ûAñ ùcûùZ ~ûjû _PûeêQ, Zûjû cêñ @agý Kjòaöò Zêùc ZûKòK
ð ^êj,ñ KcðKûŠú
^êjñ, mû^KûŠú ^êjñ, iõgdú ^êjñ, ^òZû« ùa÷]úbqòe C_ûiK c]ý ^êjñö
ùZYê ZêcKê Gjò iò¡û« Kjòaûùe ùcûe @û_©ò ^ûjóö
Ròmûiê \êA_âKûeö GK_âKûe Ròmûiê ùKak gêÃ~êqòKê @ûgâd Keò
Ròmûiû Ke«ò; @^ý_âKûe Ròmûiê bqòe i©ûKê aògûß i Keò ÊZüiò¡ @û™aé©e ò
i«êÁò_ûAñ Ròmûiû Ke«òö gêÃ ~êqòaû\úu Ròmûiûe (_âgÜe) C©e K\û_ò
ù\a ^ûjó, KûeY ~[û[ð iZýùe ùicûûe @ûù\û÷ aògßûi ùja ^ûjóö
ùicûû ~êqò cûdûa¡, @ZGa @Pò«ýbûa aòhdùe @ic[ð aû _wêö
@ù^K ùPÁû Kùf c]ý @Pò«ýbûa aòhdùe UòKòG ùjùf C_f²ò jêG
^ûjóö ùghùe ùicûù^ _eùcgßeu Vûùe aògßûijú^ ùjûA_Wÿ«òö Gjû
jó aòZKðe Pec `kö bqò_laò·eKcûù^ @]òKûeùb\ùe ajêaò]ö
géwûeeiùe ~ûjûe @]òKûe ùjûAQò, ùKak ùi jó i\þMêeêu Ké_ûeê
Gjòiaê Z©ß aêSò _ûùeö
aòRd! aé¦ûaê fúkûei @_ìaðö AjRMZe géwûeei i\ég
ù\LûMùf c]ý Gjû aûÉaùe ZûjûVûeê iµì‰ð aòflY aû _é[Kþö gâúc\þ
bûMaZe eûi_*û]ýûdú (gâú.bû. 10-33-40) ùe Kêjû~ûAQò,
ù~Cñcûù^ Gjò fúkûKê (gâ¡û_ìaðK gâaY Kú©ð^) @ûùfûP^û Ke«ò,
ùicûûe jé\þùeûM icìùk \ìe ùjûA~ûGö a¡Rúae jé\þùeûM K'Y?
ùbû÷ZòK-Kûc jó ùijò jé\þùeûMö eq-cûõi AZýû\ò i¯]ûZêcd Èú-_êeêhu
iÚíkù\jKê I c^-aê¡ò-@juûeMZ aûi^ûcd fòwù\jKê @ûgâd Keò
ejò[òaû KûcKê ijRùe \ìe Keòaûe gqò @ûC Kûjûe c]ý ^ûjóö ùKak
aâRfúkûe @^êgúk^\ßûeû jó Gjò @_KéÁ Kûc aò\ìeòZ jêGö GA iò¡û«ùe
jó aé¦ûa^-fúkû™K géwûeeie GK @_ìað Pc}ûeòZû ù\Lò_ûeòaö _êYò
@û™ûeûc-flY ^òaòðùgh-aâjàKê ajê \ìeùe ^òùl_ Keò GA @_âûKéZ-
géwûeei ^òZý aòeûRcû^ö _êYò Hgß~ðýcd Pò{MZþ @[ûðZþ _eùaýûc-
ùa÷KêY×e eiKê c]ý @Zý« fNê Keò Gjû ^òZý ù\\ú_ýcû^ö ùiA[ò_ûAñ
Gjò eie cjòcû iùaûðyö G[òùe iû¦âû^¦ (N^úbììZ @û^¦) aýZúZ
gêÃû^¦, RWÿû^¦, iuêPòZ @û^¦ AZýû\ò ùjdZß KòQò ^ûjóö Gjû ùKak
_ì‰ðû^¦Êeì_ö
Gjò _ì‰ûð^¦ùe [òaû @^« aòPòZâbûacû^ eie _ì‰ðZû-iû]^ _ûAñ
@ù^K iÚkùe _eÆe aòRûZúd bûaû_^Üö ùijò aòRûZúd bûaicìj
ùKCñVûùe ùiÜjû™K I ùKCñVûùe ù\ßhû\ò bûaû™Kö Kò«ê ùijò ù\ßh
Aj RMZe ù\ßh _eò ùjd ^êùjñö ùiVûùe Gjò bûa _ecû^¦e
aòKûe-ùa÷PòZâý cûZâö icê\âe Zew _eò C\òZ ùjûA Gjû eiicê\âKê
ÇúZ (Cù\ßkZ ò ) Kùeö @ZGa eì_ùMûÊûcúu Cqò ùjCQò, "bûa @ZòaP
ò Z
ò 'â ö
iaê_âKûùe iRûZúd bûacûûê "Ê_lMZ-bûa' Kêjû~ûGö @Ì aòRûZúd
I @]òK iRûZúd bûacûûê "iêjZ é _

þ lMZ-bûa' Kêjû~ûGö @]òK aòRûZúd
I @Ì iRûZúd bûacûûê "ZUiÚ-bûa' Kêjû~ûGö iµì‰ðeìù_ aòRûZúd
bûaKê "aò_lMZ-bûa' Kêjû~ûGö _êYò ù\L aòRûZúd ùjùf bûa _eÆe
eêPòKe jêG ^ûjó; @ZGa Zûjû _ecû^¦eiùe Bhûð @û\ò bûaKê C_ô^Ü
KeûGö
aòRd—_l I aò_lbûae @ûagýKZû K'Y?
ùMûÊûcú—\êARY ^ûdòKûu bûa _eÆe icû^ ùjùf ùiVûùe
_l I aò_l bûae C\d jêGö @ZGa ùc÷Zâ-bûa I aòù\ßh-bûa ei-
aòKûe eìù_ Kû~ýð Kùeö Zûjû @LŠ géwûeeie _eccû]ì~ýðKê aXÿûAaû
_ûAñ jêG ùaûfò RûYòaûKê ùjaö
aòRd—eû]û I P¦âûakú K'Y Z©ßZü \êAUò icû^gqò?
ùMûÊûcú—^û! Zûjû ^êùjñö eû]û jäû\ò^ú gqòe iûe cjûbûaÊeì_ûö
P¦âûakú Zûu KûdaìýjÊeì_û I ZûuVûeê ajê @õgùe fNêö Z[û_ò
géwûeeiùe eû]ûu ù_âceie _êÁ_ ò ûAñ P¦âûakúu Vûùe eû]ûue "iûcý'
ùaûfò GK bûaKê @_ðY Keò aò_lZû C_ô^Ü Keû~ûAQòö _êYò ù\L, \êARY
~ìù[gßeúu c]ýùe bûae iµì‰ð iRûZúdZû c]ý i¸a ^êùjñö ~\ò ùKû÷Yiò
@õgùe ùi_eò jêG, ùZùa Zûjû "NêYûle'(2) i\ég ù\÷aûZþ jó jêGö
aûÉaùe eie ÊbûaagZü jòñ ÊûbûaòK Ê_l I aò_l bûa C\d jêGö
aòRd—_âùbû! ùcûe ~ûjû @Ì iù¦j [òfû Zûjû c]ý \ìe
ùjûAMfûö @û_Yu c]êcògâòZ K[û ùcûe K‰ðKêje c]ý ù\A jé\dùe
_gò icÉ KUêZûKê ]ßõi Keòù\fûö cêñ c]êeeie aòbûaMZ @ûf´^ aòhdKê
iµì‰ð eìù_ aêSò_ûeòfòö iyò\û^¦ Ké¾ jó GKcûZâ ^ûdKö Zûu eì_, MêY I
ùPÁûcûûê cêñ ]ýû^ KeêQòö ]úùeû\û©, ]úefkòZ, ]úegû« I ]úùeû¡Z
ÊbûaaògòÁ ^ûdK Ké¾ c]êeeiùe _Zò I C__Zò eìù_ ^òZýfúkûcdö
ùijò ùijò bûa @^êiûùe ùi @^êKìk, \lòY, gV I ]éÁ ^ûdK c]¥ö
ùPU, aòU, aò\ìhK, _úVcŸð I _âòd^cð iLûu \ßûeû ùi iað\û _eòùiaòZ
I aõgúaû\^_âòdö c]êeeie aòhd Ké¾ @ûRò ùcû jé\dùe C\òZ
ùjûAQ«òö c]êeeie @ûgâdÊeì_û aâRfk^ûu K[û c]ý cêñ aêSò_ûeòfòö
(2)
NêYûle= _êÉKKúUKéZ LŠò@û ~ûjû @le bkò \òùgö
ùiAcûù^ jó ^ûdòKûö ÊKúdû I _eKúdû ùb\ùe ^ûdòKû \êA_âKûeö

aâRùe _eKúdû ^ûdòKûcûù^ jó c]êeeie _â]û^ @ûgâdö "iû]^_eû',
"ù\aú' I "^òZý_âòdû' ùb\ùe ùicûù^ Zò^ò_âKûeö aâRfk^ûcûù^ aòbò^Ü
~ì[ùe aòbq ùjûA Ké¾uê ùiaû Ke«òö ùKûUò-ùKûUò-iõLýK aâRfk^û
@ù^K ~ìù[gßeúu @]ú^ùe ùiaû Ke«òö ~ìù[gßeúu c]ýùe eû]û I
P¦âûakú _â]û^ûö iLú, ^òZýiLú, _âûYiLú, _âòdiLú I _ecù_âÂiLú—
Gjò _û*_âKûe iLú gâúeû]ûu ~ì[ùe @Q«òö fkòZû\ò iLúcûù^ ~ìù[gßeú
ùjaûe ù~ûMýû ùjùf c]ý eû]òKûu @^êMZû iLú ùjaû ùfûbùe _é[Kþ
~ì[ eP^û Ke«ò ^ûjóö fkòZû\òu @^êMZû iLúcûù^ ùicûû MY ùaûfò
_eòPòZ jê@«òö ^ûdòKûcûù^ cêMÛû, c]ýû I _âMkþbû ùb\ùe Zò^ò_âKûe;
_êYò ùicûû c]ýeê c]ýû I _âMkþbû _âùZýK "]úeû', "@]úeû' I
"]úeû]úeû' ùb\ùe Q@_âKûe I cêMûÛ Kê cògûA iûZ_âKûeö _êYò Gjò iûZRY
ÊKúdû I _eKúdû ùb\ùe PC\_âKûeö Gcûû ijòZ K^ýû GK_âKûe
cògòùf ùcûU _¦e_âKûe ^ûdòKû jê@«òö ^ûdòKûcûûe @bòiûeòKû,
aûiKi{û _âbéZò @ûV_âKûe @aiÚû @Qòö _êYò C©cû, c]ýcû I K^òÂû
ùb\ùe icÉuê GKZâ MêYòùf ùcûU (15 MêY^ 8 MêY^ 3)=ùcûU
360 _âKûe ^ûdòKûö ~ìù[gßeúcûû ùiû÷jé\ @û\ò aýajûe I Zûjûe
Zû_ô~ýð c]ý ùcû jé\dùe C\òZ ùjûAQòö \ìZýKû~ýð I iLúKû~ýð c]ý cêñ
aêSò_ûeòQòö cêñ eie @ûgâdZ©ßKê aêSò_ûeòfòö eie @ûgâd I aòhd Cbduê
GKZâ Keò aòbûae @«MðZ @ûf´^-Z©ßKê c]ý aêSò _ûeòfòö Kûfò CŸú_^
aòhdKê aêSò ùâòö Ké¾ @_ûe KeêYû Keò @û_Yuê ùcûe fûkK eìù_
_â\û^ KeòQ«òö @û_Yu gâúcêL^òüiéZ iê]û (jeòK[ûcéZ) _û^ Keò cêñ _êÁ
ùjaòö
ùMûÊûcú aòRdKê @ûfòw^ Keò Kjòùf, aûaû! Zêc _eò gòhý _ûA cêñ
c]ý KéZKéZû[ð ùjûAQòö Zêùc ù~ùZ _PûeêQ, gâú^òcû^¦ (gâú^òZýû^¦
_âbê) ùcûe cêLùe @aZú‰ð ùjûA ùi iaêe C©e ù\CQ«òö Gjò_eò
@ûùfûP^û Keê Keê \êARYu @ûLòeê ù_âcûgî _âaûjòZ ùjfûö
aòRdu ùiû÷bûMý ù\Lò ]ýû^P¦â _âbéZò cjû™ûcûù^ _ecû^¦ùe
^òcMÜ ùjùfö ùiZòKòùaùk ùKùZRY gê¡ ùa÷¾a @ûiò eû]ûKû« cVùe
_j*òùf I PŠú\ûiu ^òcÜfòLòZ Gjò _\Uò MûAaûKê fûMòùf—

iA, ùK aû iê^ûAf gýûc ^ûcö
Kûùê bòZe \òdû, ceùc _gòf ùMû,
@ûKêf Keòf ùcûe _âûYö
^û Rû^ò KùZK c]ê, gýûc^ûùc @ûùQ ùMû,
a\^ QûWÿ ò ù Z ^ûjò _ûùeö
R_ò ù Z R_ò ù Z ^ûc, @ag Keò f ùMû,
ùKcù^ _ûAa iA Zûùeöö
^ûc-_eZûù_ ~ûe, HQ^ Keò f ùMû,
@ùwe _eùg Kò a û jdö
ù~Lûù^ aiZò Zûe, ^dù^ ù\Lòdû ùMû,
~êaZò ]ec ùK÷ùQ edöö
_ûgeòùZ Pûjò cù^, _ûgeû ^û ~ûG ùMû,
Kò Keòa Kò jùa C_ûdö
Kùj \ß ò R PŠú\ûùi, Kê k aZú Kê k ^ûùg,
@û_^ûe ù~û÷ a ^ ~ûPûdöö (3)
ùLûk-KeZûk ijòZ @¡ð_âje (ù\XÿN<û) _~ýð« Kú©ð^ Keê Keê
icùÉ cjû ù_âcùe ^òcMÜ ùjùfö @ûùag KòQò _eòcûYùe Kcòfû _ùe,
aòRd MêeêùMûÊûcúuê iûÁûw _âYûc Keò Gaõ @^ý ùa÷¾auê ~[ûù~ûMý
ii¹û^ i¸ûhY Keò jePŠúiûjò @bòcêùL ~ûZâû Kùfö
öö PZê È ò õ g @]ýûd icû¯öö
(3)
ùe iLú! KòG aû "g¥ûc' ^ûc gêYûAfû? (ùiA ^ûc) Kû^bòZe ù\A
ccðùe _gòfû Gaõ ùcû' _âûYKê @ûKêk Kfûö "g¥ûc' ^ûcùe ùKùZ cjê @Qò, cêñ RûùY
^ûjòñö _ûUò (ùiA cjêKê) QûWÿò _ûeê ^ûjóö R_ê R_ê ùiA ^ûc (ùcûùZ) @ag (jûfò@û)
KfûYòö ùe iLú! ZûKê _ûAaò Kò_eò? ~ûjûe ^ûc_âZû_ G_eò Kfû, Zû'e @w-
Ægð\ßûeû KY aû ùja ùe! ù~CñVò Zû'e aiZò (aiûNe), ZûKê @ûLòùe ù\Lòùf
~êaZò-]cð ejòa Kò_eò? cêñ (ZûKê) _ûùiûeòaûKê cù^ cù^ bûaêQò, (Kò«ê) _ûùiûeò
ùjC ^ûjóö KY Keòaó ùKCñ C_ûd ùja? \ßòR PŠú\ûi KjêQ«ò, KêkaZú ^ûeú
Kêk^ûg_ûAñ ^òR ù~û÷a^ ^òùa\êQò (~ûPêQò)ö
508 ùR÷ a ]cð _*Zâ ò õ g
_* Zâòõg @ ]ýûd
@]ýûd
c]êeei-aòPûe
jé\dùe @ûf´^ Z©ß aûe´ûe C\òZ ùjC[òaûeê aòRdu Pò©

ùi[ò_Z â ò @ûKéÁ ùjûA _WÿQò öò aòhd-aýû_ûeùe ùaùk ùaùk aò_~ýðd
NUêQöò ~ûjû KòQò còkf
ò û Zûjû LûA ù\A aòRd VòK¨ ùaùk @ûiò Mêeùê MûÊûcúuê
_âYûc Kùfö ùMûÊûcú Zûuê MûXÿ @ûfòw^ Kùfö aòRd Kjòùf,—_âùbû!
cêñ c]êeeie CŸú_^ aêSa ò ûKê PûjêñQòö Ké_û Keò aêSûA \ò@«êö Zûjû gêYò
ùMûÊûcú cjûgd ~ZÜe ijòZ KjòaûKê fûMòùfö
ùMûÊûcú—c]êeeiùe Ké¾ue I Zûu afäbûcûûe ^ûc, MêY,
PeòZ I cŠ^ @û\ò Gaõ ùicûû ZUiÚ aòhd CŸú_^-aòbûaö
aòRd—Ké_û Keò MêYcûûê a‰ð^û Ke«êö
ùMûÊûcú—MêY Zò^_ ò Kâ ûe, ~[û—cûîòK, aûPòK I KûdòKö
aòRd—Gjò eiùe cûîòK-MêY ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—KéZmZû, lcû, KeêYû AZýû\ò @ù^K_âKûe cûîòKMêY
@Qòö
aòRd—aûPòKMêY ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—Kû^Kê @û^¦ ù\C[òaû aûKýùe jó aûPòKMêY @Qòö
aòRd—KûdòKMêY ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—adi, eì_, fûaYý, ùiû÷¦~ýð, @bòe_ ì Zû, cû]ê~ýð, cûŸða
(cé\êZû) AZýû\ò KûdòK MêYö G[òùe adüi§ò (adii§ò), âýadi,
aýqadi I _ì‰a ð di—Gjò Pûeò_K â ûe c]êe-eiûgâZ ò adi @Qòö
aòRd—adüi§ò KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aûfý I ù~û÷aê i§òiÚkKê adüi§ò Kêjû~ûGö ZûjûKê
_â[c-ùK÷ùgûe c]ý Kêjû~ûGö iµì‰ð ùK÷ùgûe @aiÚû adüi§òe @«MðZö
@]ýûd c]ê e ei-aò P ûe 509
ù_û÷MŠKê aûfý c]¥ Kêjû~ûGö Ké¾ue I Zûu _âd âò ûcûûe adüi§òe cû]ê~ýð
jó Gjò eie CŸú_^ö
aòRd—"âýadi' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—âù~û÷a^, Éê BhZþ C\d, Plêù e P*kZû,
c¦jûiý I c^ùe Kò*òZ¨ aòKâòdû ù~Cñ adiùe flòZ jêG ZûjûKê
"â¥adi' Kêjû~ûGö
aòRd—"aýqadi' Kò_eò?
aòRd Gjò _âgÜ _Pûeòaû ùaùk RùY gâúiµâ\ûdú ùa÷¾a I guecVe
RùY _Šò Z -i^Ü ý ûiú ù\a-\gð ^ CùŸgýùe ùiVûùe _j*ò ù fö
gâúùa÷¾aue ^òR _âZò _êeh ê @bòcû^ [òfû Gaõ gue-iµâ\ûde _ŠòZ-
i^Üýûiú aâj-à Pò«ûùe cMÜ [òùfö @ZGa \êjóu c]ýùe Kûjûe aâRùMû_úu
@bòcû^ ^ [òfûö _êeh ê -@bòcû^ú aýqò ^òKUùe eiK[û @ûùfûP^û ^òhò¡
ùaûfò ùMûÊûcú I aòRdKêcûe Cbd ^òÉ² ùjûA ùi \êjóu ijòZ iû]ûeY
AÁùMûÂò Kùfö KòQl ò Y AÁùMûÂò Keòaû _ùe ùijò \êARY iò¡aKêk
@bòcùê L PûfòMùfö Zû _ùe aòRd UòKòG cêeêKò jiò _êYò _ìað _âgU Ü K
ò ê
CZþ[û_òZ Kùfö
ùMûÊûcú—aýqadiùe Éê ÆÁ C\þMc jêG, c]ýù\gùe Zâa ò kò
ù\Lû~ûG I @wcûûùe C{ßkZû _âKûg _ûGö
aòRd—"_ì‰a ð di' Kò_eò?
ùMûÊûcú—_ì‰a ð diùe ^òZ´ aò_k ê aû Cy, c]ýù\g lúY, @wiaê
C{ßk Kû«ò~q ê , É^\ßd iÚík Gaõ Deê\d ß K\kúMQ _eò _âKûg _ûGö ùKCñ
ùKCñ aâRiê¦eúue @ÌZûeêYý @aiÚûùe c]ý ùgûbûe _ì©ùòð jZê _ì‰ùð ~û÷a^
_âKûg _ûGö
aòRd—adi aòhdùe @aMZ ùjfò, Gùa eì_ aòhdùe a‰ð^û
Ke«êö
ùMûÊûcú—@bìhZ ò @[ûðZþ bìhY-ejòZ ùjùf c]ý bìhZ ò ùjfû bkò
\ú¯ò-_âû¯òKê "eì_' Kêjû~ûGö geúee @w-_âZýw iêÂê eìù_ ^ýÉ ùjùf jó
eì_ iê¦e jêGö
aòRd—"fûaYý' KûjûKê Kêj«ò?
ùMûÊûcú-—cêqûeê aûjûeê[òaû Kû«ò _eò @wcû^ Kû«ò~q ê ùjaûKê

"fûaYý' Kêj«òö
aòRd—"ùiû÷¦~ýð' KûjûKê Kêj«ò?
ùMûÊûcú—@w-_â Z ýw cûûe ~ù[ûPò Z i^Ü ò ù agKê Gaõ
i§òiûÚ ^cûûe eêPòe iõù~ûMKê "ùiû÷¦~ýð' Kj«òö
aòRd—"@bòe_ ì Zû' KûjûKê Kêj«ò?
ùMûÊûcú—^òRe @û½~ýðR^K MêYcûû \ßûeû ^òKUiÚ aÉêKê ^òR
iûeí_ý (^òR icû^ eì_) ù\aûKê "@ûbòe_ ì ý' aû "@bòe_ì Zû' Kêj«òö
aòRd—"cû]ê~ýð' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—geúee @^òaP ð ^úd c]êe bûaKê "cû]ê~ýð' Kêj«òö
aòRd—"cûŸða' KûjûKê Kêj«ò?
ùMûÊûcú—ùKûck aÉêe iõÆgðùe c]ý @ijò¾Z ê û (ijò ^_ûeòaû)Kê
"cûŸða' Kêj«òö cûŸða C©c, c]ýc I K^òÂ ùb\ùe Zò^_ ò K
â ûeö
aòRd—_âùbû! cêñ MêYcû^ aêS_ ò ûeòföò Gùa ^ûc KY aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—eibûaMbðK @[ûðZþ _ecejiýcd, MìXÿ I ei_ì‰ð
(eû]û, Ké¾ @û\ò) ^ûcKê ^ûc Kêjû~ûGö
aòRd—Zûjû cêñ aêS_ ò ûeòföò Gùa PeòZ aòhdùe Kj«êö
ùMûÊûcú—PeòZ \êA_âKûe, ~[û—"@^êbûa' I "fúkû'ö aòbûae
K[û ieòùf @^êbûa K[û Kjòaöò
aòRd—Ké_û Keò "fúkû' aòhdùe Kj«êö
ùMûÊûcú—·eêKâúWÿû, ^éZý, ùaYêaû\^, ùMûù\ûj^, _aðZ-C_eê
ùMûeêcûûê ^òR _ûLKê @ûjßû^ Gaõ ùicûû ijòZ MéjKê _âZ¥ûa©ð^
AZýû\ò "fúkû' _\aûP¥ö
aòRd—"PûeêKúâ Wÿû' KY KY?
ùMûÊûcú—eûifúkû, K¦êK-KâúWÿû @û\ò @^« cù^ûje KâúWÿû jó
"PûeêKúâ Wÿû'ö
aòRd—"cŠ^' ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—aÈ, bìhY, cûfý I @^êùf_^—cŠ^ Gjò Pûeò_K â ûeö
aòRd—i´§ú K'Y?
ùMûÊûcú—"fMÜ' aû "iõ~êq' I "i^ÜòjòZ' ùb\ùe i´§ú-\âaý

\êA_âKûeö
aòRd—"fMÜi´§ú' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aõgúea, gòwû]ß^ò, MúZ, ùiû÷eb, bìhYe Suûe,
PeYPòj,Ü aúYûea I gòÌ-ùKû÷gk AZýû\òKê "fMÜ i´§ú' Kêjû~ûGö
aòRd—"aõgúea' Kò_eò?
ùMûÊcú—gâúKé¾u cêL (IV)eê ^òMZ ð cêefú-^û\ûcéZKê "aõgúea'
Kêjû~ûGö Zûjû jó CŸú_^ c]ýùe _â]û^ö
aòRd—Gùa Ké_û Keò "i^Üj ò Zò -i´§ú' aòhdùe Kêj«êö
ùMûÊûcú—^òcûðfý, cdìe_êz, _aðùZû_ô^Ü ùM÷eòK]ûZê @û\ò \âaý,
ù^÷PK ò ú (CZ¨KéÁû MûB), fMêWòÿ (_ûP^), ùaYê, géwú, Ké¾u _âd âò aýqòu
\gð^, ùMû]ìkú, aé¦ûa^, aé¦ûa^ûgâZ ò aÉêcû^ I aýqòcûù^, ùMûa¡ð^,
~cê^û, eûiiÚkú AZýû\òKê "i^Üj ò Z
ò -i´§ú' Kêjû~ûGö
aòRd—aé¦ûa^ûgâZ ò ùKCñcûù^?
ùMûÊûcú—_lú, bâce, céM, Kê¬, fZû, Zêkiú, K‰ðK ò ûe-_ê¿, K\´
AZýû\ò— aé¦ûa^ûgâZ ò ö
aòRd—"ZUiÚ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—P¦âKò û @[ûðZþ ùRýûœû, ùcN, aò\ýêZ,þ ai«, geZ¨, _ì‰P ð ¦â,
aûdê I LM @[ûðZþ cdìe @û\ò _lú—Gcûù^ "ZUiÚ'ö
CŸú_^-aòhdK icÉ K[û icýKþ eìù_ gêYò aòRd KòQl ò Y Zì¾úõbìZ
(Pê_¨ @[aû É¸òZ) ùjûAMùfö @ûf´^-ijòZ CŸú_^-bûa iaê jé\dùe
GKûVò C\òZ ùjûA GK _ec-bûae C\d ùjfûö Zû ijòZ aòRdu
ù\jùe @^êbûacû^ (ùijò bûae flYcû^) c]¥ _âKûgòZ ùjfûö
aòRd M\þM\ Êeùe Kjòùf—_âùbû! Ké_û Keò Gùa @^êbûaMêWK òÿ ê
bfbûaùe aêSûA \ò@«êö Ké¾PeòZe â GK-@ûõgòK fúkû @û_Y KjòQ«òö
(@^ý @õg) @^êbûa aòhdKê RûYò_ûeòùf Ké¾-PeòZK â ê _ì‰e
ð ùì _ RûYò _ûeòaöò
ùMûÊûcú—@kuûe, CnûÊe (C\¨bûiêe) I aûPòK ùb\ùe @^êbûa
Zò^
ò _
ò Kâ ûeö
aòRd—@kuûe K'Y?
ùMûÊûcú—aâRfk^ûcûûe ù~û÷a^-@aiÚûùe ùKûWÿòG_âKûe

@kuûeKê i©ßR Kêjû~ûAQòö Kû«u _âZò iað\û @bò^òùag ùjZê ùiA
@kuûecû^ @nêZeìù_ C\òZ jêGö ùijò @kuûecû^ Zò^b ò ûMùe aòbq,
~[û—"@wR', "@~^ôR' I "ÊbûaR'ö
jûa, bûa I ùjkû—GMêWK òÿ "@wR'-@kuûeö ùgûbû, Kû«ò, \ú¯ò,
cû]ê~ýð, _âMkþbZû, J\û~ýð I ù]÷~ýð —GMêWK òÿ "@~^ôR'-@kuûeö fúkû,
aòkûi, aòz© ò ,ò aòbcâ , KòkKò*Z ò , ùcû…ûdòZ, Kê…còZ, aòaùþ aûK, fkòZ I
aòKéZ—GMêWÿòK "ÊbûaR'-@kuûe eìù_ ùcûU ùKûWÿòG_âKûe bûa-
@kuûe @Qòö
aòRd—"bûa'e Zû_ô~ýð K'Y?
ùMûÊûcú—C{ßkeiùe ^òaK ðò ûe Pò©ùe "eZò' ^ûcK bûae C\d
jêGö Zûjûe _â[c aòKd òâ ûKê "bûa' Kêjû~ûAQòö Pò©e @aòKZ é @aiÚûKê "i©ß'
Kêjû~ûGö aòKûee KûeY C_iÚZ ò ùjùf aúRe @û\ò-aòKûe _eò ù~Cñ
aòKûe C_ô^Ü jêG, ZûjûKê "bûa' Kêjû~ûGö
aòRd—_âùbû! "jûa' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—MâúaûKê Zò~ýðK¨ (auû) Keò bûa_ìaK ð bï-ù^Zâ @û\òe BhZ¨
aòKûgKê "jûa' Kêjû~ûGö
aòRd—"ùjkû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—jûa ÆÁeìù_ géwûeiìPK ùjùf, ZûKê "ùjkû' Kêjû~ûGö
aòRd—"ùgûbû' KûjûKê Kûêjû~ûG?
ùMûÊûcú—eì_, iù¸ûM I ZûeêY¥ @û\ò \ßûeû @we aòbìhYKê "ùgûbû'
Kêjû~ûGö
aòRd—"Kû«ò' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—c^à[Z_ðY (KûcZé¯ò) ùjZê @wcûû C{ßk ùgûbûKê
"Kû«ò' Kêjû~ûGö
aòRd—"\ú¯ò' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—adi, ùbûM, ù\g, Kûk, MêY, eì_ I ùag @û\ò\ûß eû CŸú¯
ùjûA Kû«ò aòÉZ é ùjùf ZûjûKê "\ú¯ò' Kêjû~ûGö
aòRd—"cû]ê~ýð' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—iaê @aiÚûùe ùPÁûicìje PûeêZû (c]êeZû) Kê "cû]ê~ýð'

Kêjû~ûGö
aòRd—"_âMkþbZû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—"_âùdûMùe ^òüguZß'Kê _âMkþbZû Kêjû~ûGö Kû«u
@wùe ^òR @w fMûAaû jó GVûùe "_âùdûM' g±e Zû_ô~ýð ö
aòRd—"J\û~ýð' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—iað @aiÚûMZ C\ûeKê "J\û~ýð' Kêjû~ûGö
aòRd—"ù]÷~ýð' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Pò©aé©e ò iÚe
ò -bûaKê jó "ù]÷~ýð' Kêjû~ûGö
aòRd—"fúkû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ecYúd ùag I Kâd âò û AZýû\ò \ßûeû _âd
ò aýqòu @^êKeYKê
"fúkû' Kêjû~ûGö
aòRd—"aòkûi' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—(_âd ò Zcu ijòZ iwc CùŸgýùe) Mc^, iÚZ ò ,ò @ûi^,
cêL I ù^Zâ @û\òe Z}ûkòK ùa÷gÁ ò ýKê (iCKò^Kê) "aòkûi' Kêjû~ûGö
aòRd—"aòz© ò 'ò KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@Ìùag eP^ûùe ~\ò Kû«ò _êÁ jêG ùZùa ZûjûKê
"aòz©
ò 'ò Kêjû~ûGö ùKjò ùKjò eimu cZùe, @_eû]ú Kû« @ûiòùf ^ûdòKûe
G_eò bûa ùjûA[ûG ù~ "iLúcûû @ûMâjùe jó ùi bìhY @û\ò ]ûeY
KeòQò' (Zû_ô~ð¥ ùjCQò ùiùZùaùk ^ûdòKûKê @kuûe~ûK bûeÊeì_
_âZúZ jêG)—G_eò Bhûð~êqû I @amûaZú Èúe bûaKê "aòz© ò 'ò Kêjû~ûGö
aòRd—"aòbcâ ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^òR afäb_âû¯òR^òZ @[ûðZþ _âd âò Zcu ij còk^R^òZ _âak
c\^ûùag ùjZê bâcagZü jûe, cûkû @û\òKê @iÚû^ùe (Mkûe jûeKê
KUòùe, ^ûKe bìhYKê Kû^ùe _ò§òaû AZýû\ò) ]ûeYKê aòbcâ Kêjû~ûGö
aòRd—KòkKò*Z ò þ KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Mað, @bòkûh, ùeû\^, jûiý, @iìdû, bd I ùKâû]—Gjò
bûacûûe GKZâ còk^Kê "KòkKò*Z ò ' Kêjû~ûGö
aòRd—"ùcû…ûdòZ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Kû«u iàeYeê I Zûu i´û\-_âû¯òeê jé\dùe ù~Cñ Kûc

bûa jêG, ùi[òeê _âKUòZ @bòkûhKê (@ki bûwòaû aû bòWÿòùcûWÿò ùjaûKê)
"ùcû…ûdòZ' Kêjû~ûGö
aòRd—"Kê…còZ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^ûdK É^, @]e @û\ò QêAñaû ùaùk ^ûdòKûjé\dùe _âúZò
(@û^¦) ùjùf c]ý i¸âc I f{û ùjZê aûjûùe ùKâû] I aý[û @û\ò _âKûg
Keò _âZ¥ûL¥û^ KeòaûKê "Kê…còZ' Kêjû~ûGö
aòRd—"aòaùþ aûK' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Mað I cû^ ùjZê AÁaÉê _â Z ò @[ûðZþ Kû«u _âZò
C\ûiò^ZûKê aû @^û\ebûaKê "aòaùþ aûK' Kêjû~ûGö
aòRd—"fkòZ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@wcûûe aò^ýûi-bwú I bïaòkûie cù^ûjûeòZûeê
_âKûgòZ ùiû÷Kcê û~ýðKê "fkòZ' Kêjû~ûGö
aòRd—"aòaZ é ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—f{û, cû^ I Bhûð @û\ò \ßûeû aòalòZ aòhdKê (KjòaûKê
Pûjêñ[a
ò û bûaKê) aûKý\ßûeû aýq ^ Keò, ùPÁû \ßûeû _âKûg KeòaûKê "aòaZé '
Kêjû~ûGö Gjò_eò @ûwòK I Pò©R bûa@kuûe ùKûWÿG ò _âKûeö Gjû aýZúZ
eimcûù^ ùcû÷MýÛ I PKòZ ^ûcùe @ûC \êAUò @kuûeKê c]ý ÊúKûe Ke«òö
aòRd—"ùcû÷MýÛ ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_âòdRûê (_âòdZcuê) RYû [òaû aòhdùe @RYû _eò
_PûeòòaûKê "ùcû÷MýÛ ' Kêjû~ûGö
aòRd—"PKòZ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—bde ùKû÷Yiò KûeY ^[òùf c]ý _âòdZcu ^òKUùe
cjûbd _âKûg KeòaûKê "PKòZ' Kêjû~ûGö
aòRd—_âùbû! @kuûe aòhdK iaê K[û aêS_ ò ûeòf,ò Gùa Ké_û Keò
CnûÊe aòhdùe gòlû \ò@«êö
ùMûÊûcú—jé\de bûa geúeùe CnûiòZ (_âKûgòZ) ùjùf ZûjûKê
"CnûÊe' Kêjû~ûGö c]êeeiùe ^úaú (KUòa§), C©eúd ai^, ]¹òk
@[ûðZþ ùKga§^ @û\ò ÅkòZ ùjaû, geúe bûwò jûA cûeòaû, Ré¸û, iêM§
iêxòaû Gaõ ^òügßûi ùâû @û\ò "Cnûiêe' @ùUö
aòRd—@û_Y Cùfä L Keò[òaû CnûÊecûûê "ùcû…ûdòZ' I

"aòkûi'e @«MðZ Keò[ùò f Z©ße fûNa ùjûA[û«ûö
ùMûÊûcú—Z[û_ò Gjò iaê C\þbûÊe \ßûeû KòQò aòùgh ùgûbûe ù_ûhY
ùjC[òaûeê ùiiaêKê _é[Kþ eìù_ iõMâj Keû~ûAQòö
aòRd—_âùbû! Ké_û Keò aûPòK @^êbûacû^ aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—@ûkû_, aòkû_, iõkû_, _âkû_, @^êkû_, @_kû_, iù¦g,
@Zòù\g, @_ù\g, C_ù\g, ^òùŸðg I aý_ù\g ùb\ùe "aûPòK @^êbûa'
\ßû\g _âKûeö
aòRd—"@ûkû_' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—PûUê I _âd
ò aûKý R^òZ CqòKê "@ûkû_' Kêjû~ûGö
aòRd—"aòkû_' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—\êüL-R^òZ aûKý_âùdûMKê "aòkû_' Kêjû~ûGö
aòRd—"iõkû_' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Cqò I _âZýêq-ò aògÁ
ò aû©ûðkû_Kê "iõkû_' Kêjû~ûGö
aòRd—"_âkû_' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aé[û @ûkû_Kê _âkû_ Kêjû~ûGö
aòRd—"@^êkû_' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aûe´ûe ùMûUòG K[û @ûkû_ KeòaûKê "@^êkû_' Kêjû~ûGö
aòRd—"@_kû_' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_ìùaûðq aûKýe @^ý_âKûe @[ð KeòaûKê "@_kû_'
Kêjû~ûGö
aòRd—"iù¦g' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù_âûhòZKû«û ^òKUKê ^òR aû©ûð _VûAaûKê "iù¦g'
Kêjû~ûGö
aòRd—"@Zòù\g' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—"Zûjûe Cqò jòñ ùcûe Cqò' Gjò_eò aûKýKê "@Zòù\g'
Kêjû~ûGö
aòRd—"@_ù\g' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^òRe aqaý aòhdKê _âZýl aûKý\ßûeû ^ Kjò, @^ýaûKý
\ßûeû iìPûAaûKê "@_ù\g' Kêjû~ûGö
aòRd—"C_ù\g' KûjûKê Kêjû~ûG?

ùMûÊûcú—gòlû CùŸgýùe _â ~ ê q ùjC[òaû aûKý (aP^)Kê
"C_ù\g' Kêjû~ûGö
aòRd—"^òùŸðg' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—"cêñ jó ùijò aýqò'—Gjò_eò ^òŸÁ
òð Keê[a
ò û aûKýKê "^òùŸðg'
Kêjû~ûGö
aòRd—"aý_ù\g' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Qk^û Keò @[aû Qk\ßûeû ^òRe @bòkûh aýq KeòaûKê
"aý_ù\g' Kêjû~ûGö Gjò_eò @^êbûa iaê eiùe @Qò, Kò«ê C{ßkei @]òK
cû]ê~ýð-ù_ûhK ùaûfò GVûùe ùi iaêe a‰ð^û KeûMfûö
aòRd—_âùbû! ei aòhdùe @^êbûaKê GK _é[Kþ Z©ß eìù_ a‰ð^û
Keòaûe Zû_ô~ýð K'Y?
ùMûÊûcú—@ûf´^ I CŸú_ê iõù~ûM\ßûeû jé\dùe C\òZ ùjaû
bûa geúeùe Kò´û @w-_âZýw @û\òùe _âKûgòZ ùjùf ZûjûKê "@^êbûa'
Kêjû~ûGö GjûKê _é[Kþ eìù_ @aZûeYû ^ Kùf Z©ße _eòÃZ é ò (ÆÁZû)
jêG ^ûjóö
aòRd—Ké_û Keò c]êeeie iû©ßK ò bûacû^ aýûLýû Ke«êö
ùMûÊûcú—_ìùað iû]ûeYei-Z©ß aòPûeùe Kêjû~ûA[òaû É¸, ùÊ\
@û\ò @Áiû©ßKò aòKûe jó Gjò eiùe iû©ßKò bûaö Gjò eiùe ùiiaê bûae
C\ûjeY bò^-Ü bò^öÜ
aòRd—Zûjû Kò_eò?
ùMûÊûcú—aâRfúkûùe jhð, bd, @û½~ýð, aòhû\ I @chð @û\òeê É¸
C\òZ jêGö jhð, bd I ùKâû]eê ùÊ\ @[ûðZþ Sûk jêGö @û½~ðý, jhð I
bdeê ùeûcû* C_ô^Ü jêGö aòhû\, aòidà , @chð I bdeê Êebw jêGö bd,
jhð I @chðeê ùa_[ê aû Kµ C\òZ jêGö aòhû\, ùKâû] I bdeê ùa÷a‰ðý
(aòa‰ðZû)C\òZ jêGö jhð, ùeûh I aòhû\eê @gî jêGö @Zý]òK iêLeê I
@Zý]òK \êüLeê _âkde C\d jêGö
aòRd—Gjò eiùe iû©ßK ò bûacûûe KòQò RûZò (_âKûe)ùb\
@Qò Kò?
ùMûÊûcú—jñ @Qòö cêñ iû]ûeY eiaòPûe _âiwùe iû©ßK ò bûa-icìjKê

]ìcûdòZ, {ßkZò , \ú¯ I CŸú¯ ùaûfò KjòQöò Gjò eiùe CŸú¯ I iê\ú¯ eì_K
iû©ßKò bûae GK_âKûe ùb\ @Qòö
aòRd—_âùbû! @û_Y ùcûùZ @_ûe Ké_û KeòQ«òö Gùa Ké_û Keò
Gjò eiùe aýbòPûeú bûae iÚZ ò K ò ê aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—_ìaðeê Kjò[òaû ^òùað\ @û\ò ùZZògò_âKûe i*ûeú aû
aýbòPûeú bûa Gjò eiùe c]ý aò\ýcû^ö JMâý (CMâZû)I @ûkiý Gjò
eiùe ^ûjòöñ c]êeeie i*ûeú bûaùe ùKùZûUò @û½~ðýR^K K[û @Qòö
aòRd—Zûjû K'Y?
ùMûÊûcú—_â[c @û½~ðý ùjCQò, iLý I aû›fý eiùe iLû I
MêeRê ûe Ké¾u _âZò ù_âc c]ý Gjò c]êeeiùe i*ûeú bûaKê _âû¯ jêGö
@[ûðZþ ùijò ùijò eiùe ~ûjû iÚûdú bûa, Gjò eiùe Zûjû i*ûeú aû
aýbòPûeú bûa eìù_ Kû~ðý Kùeö
aòRd—@^ý @û½~ðýUò KY?
ùMûÊûcú—\ßZ ò úd @û½~ðý ùjCQò, Gjò eiùe aýbòPûeú bûacûûê
eie iûlûZþ @weìù_ MYû~ûG ^ûjòöñ @ZGa Zûjû c]ýùe [òaû ceYû\ò
bûa c]ý eie @w ^êùjñö ~êqò\ßûeû ùiMêWÿòK Gjò eiùe MêYeìù_
_eòMYòZö ei jó MêYú I ùiMêWK òÿ MêY cûZâ; Gjû GK iò¡û«ö
aòRd—i*ûeú bûacûûe Kò_eò C_ô©ò jêG?
ùMûÊûcú—@û©ò,ð aò_ùâ ~ûM I Bhûðeê "^òùað\' C_ô^Ü jêGö
aòRd—"aòhû\' Kò_eò Rù^à?
aûaûRú—AÁaÉêe @_âû¯òeê, _âûe²Kû~ðýe @iò¡òeê, aò_©òeê I
@_eû]eê aòhû\ Rù^àö
aòRd—"ù\÷^ý' Kò_eòò Rù^à?
ùMûÊûcú—\êüL, Zâûi I @_eû]eê "ù\÷^ý' Rù^àö
aòRd—"Mæû^ò' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—gâc, @û]ò I eZòeê "Mæû^ò' Rù^àö
aòRd—"gâc' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—_[bâcY, ^éZý I eZòeê "gâc' C_ô^Ü jêGö
aòRd—"c\' Kò_eò Rù^à?

ùMûÊûcú—c]ê_ûêê aòùaKje Cfäûi (aòùaKKê jeê[òaû Cfäûi)
eì_K "c\' Rù^àö
aòRd—"Mað' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—ùiû÷bûMý, eì_, MêY, iùaðû©c @ûgâd I AÁ-aÉêe
fûbeê "Mað' Rù^àö
aòRd—"guû' I "Zâûi' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—ùPû÷~ðý, @_eû] I @^ý_âZò KïeZûeê "guû' Rù^à Gaõ
aòRêkòVûeêþ, bdue R«ê Vûeê I bdue g±eê "Zâûi' Rù^àö
aòRd—"@ûùaM' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—_âòâd\gð^ (_âòdaýqòe \gð^)eê, _âòdgâaY (_âòdRû
aòhdùe gâaY)eê, @_âòd\gðêê Gaõ @_âòdgâaYeê "@ûùaM' R^òZ @[ûðZþ
Pò©e aòbâcR^òZ KòõK©ðaý-aòcìXÿZû Rù^àö
aòRd—"C^àû\' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—ù_âû÷Xÿ @û^¦ I aòejeê "C^àû\' Rù^àö
aòRd—"@_iàûe' Kò_eò?
ùMûÊûcú—\êüLR^òZ ]ûZêùa÷hcýeê C_ô^Ü Pò©aò_æaKê "@_iàûe'
Kêjû~ûGö (@[aû \êüLe @]òKZûùjZê C_ô^Ü Pò©aò_æa jó @_iàûe, G[òùe
^ûdòKû KµòZû I cìzðòZû ùjûA bìcòùe _Wÿò~ûG)ö
aòRd—"aýû]ò' Kòò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—Rße @û\ò aòKûe jòñ "aýû]ò' ~ûjû Pò«û I C\þùaM @û\òeê
Rù^àö
aòRd—"ùcûj' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—jé\de cìXÿZûKê "ùcûj' Kêjû~ûGö Zûjû jhð, aòùgæh I
aòhû\eê Rù^àö
aòRd—"céZýê' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—Gjò eiùe iûlûZþ céZýê ^ûjóö céZýê e C\ýc aû ùPÁûcûZâ
jêGö
aòRd—"@ûkiý' Kò_eò jêG?

ùMûÊûcú—G eiùe iûlûZþ @ûkiý ^ûjóö gqò [ûA c]ý gqòejòZ
ùjaûe Qk^ûKê "@ûkiý' Kêjû~ûGö Ké¾u ùiaû\òùe @ûkiý ^ûjóö Zûjû
ùMû÷Yeìù_ _âZ_
ò lùe @Qòö
aòRd—"RûWý' Kò_eò jêG?
ùMûÊûcú—AÁ\gðêê, AÁgâaYeê, @^òÁ\gðêê I aòejeê "RûWý'
jêGö
aòRd—"aâúWÿû' @[ûðZþ f{û Kò_eò jêG?
ùMûÊûcú—âúîwceê, @Kû~ðýeê, Éaeê I @amûeê "aâúWÿû' jêGö
aòRd—"@ajòZ¨[û' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—@ûKûe fêPûAaûKê "@ajòZ¨[û' Kêjû~ûGö Zûjû K_UZûeê,
f{ûeê, \ûlòYýeê (a\û^¥Zû)eê, bdeê I ùMû÷eaeê Rù^àö
aòRd—"iáZ'ò Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—_ìaûð^bê Z
ì @[ð_Z â úZòe_ ì K iáZe ò ê, i\ég\gð^ (Zêfý aÉêe
\gð^)eê I \éXÿ @býûieê "iáZò' Rù^àö
aòRd—"aòZKð' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—aòcgðeê I iõgdeê "aòZKð' Rù^àö
aòRd—"Pò«û' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—AÁaÉêe aû AÁaýqòu @_âû¯òeê I @^òÁ @ûguûeê "Pò«û'
Rù^àö
aòRd—"cZò' Kò_eò jêG?
ùMûÊûcú—aòPûe\ßûeû C\òZ @[ð^¡ ò ûð eYKê "cZò' Kêjû~ûGö
aòRd—"]éZ'ò Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—cê ùiÚ~ ÷ ýð (iÚe
ò Zû) jó "]éZ'ò ö Zûjû \êüLe @bûaeê I
C©c fûbeê @[aû @bòkûh-_ì¨©e òð ê Rù^àö
aòRd—"jhð' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—@búÁ\gðêê I @búÁ fûbeê ùjC[òaû _âi^ÜZûKê "jhð'
Kêjû~ûGö
aòRd—"J›êKý' Kò_eò Rù^à?

ùMûÊûcú—AÁ\gð^Æéjûeê I AÁ_âû¯òÆéjûeê "J›êKý' (C›êKZû)
Rù^àö
aòRd—"JMâ¥' (CMâZû) KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—PŠZûKê "JMâ¥' Kêjû~ûGö Zûjû c]êeeiùe ^ûjóö
aòRd—"@chð' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@]òùl_ (^ò¦û)R^òZ I @_cû^R^òZ @ijò¾Z ê ûKê "@chð'
Kêjû~ûGö
aòRd—"@iìdû' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—_ee ùiû÷bûMý _âZò aòù\ßhKê "@iìdû' Kêjû~ûGö (@^ý
aýqòe ùiû÷bûMýKê ù\Lò Zûjû _âZò aòù\ßh-bûaù_ûhY jó "@iìdû'ö) Zûjû
ùiû÷bûMýeê I MêYeê Rù^àö
aòRd—"Pû_fý' Kò_eò Rù^à?
ùMûÊûcú—Pò©-fûNa (Pò © e fNê Z û)Kê "Pû_fý' (P_kZû)
Kêjû~ûGö Zûjû eûMeê I ù\ßheê Rù^àö
aòRd—"^ò\ûâ ' Kò_eò jêG?
ùMûÊûcú—Kæceê aû Kæû«òeê ([Kò~a ò û)eê "^ò\ûâ ' jêGö
aòRd—"iê¯'ò Kò_eò?
ùMûÊûcú—Ê_Ü jó "iê¯'ò ö
aòRd—"ùaû]' Kò_eò?
ùMûÊûcú—^ò\ûâ -^òa©
é ò jó "ùaû]'ö
aûaû aòRd! Gjò c]êeeiùe aýbòPûeú bûacûû aýZúZ C_ô©,ò
i§ò, gûafý (aòPòZâZû) I gû«ò—Gjò PûùeûUò \gû c]ý @Qòö bûai¸aKê
"bûùaû_ô©'ò Kêjû~ûGö \êAUò bûae GKZâúKeYKê "bûai§ò' Kêjû~ûGö \êAUò
Êeì_e GK_âKûe i§òKê "Êeì_i§ò' Kêjû~ûGö _é[Kþ _é[Kþ Êeì_e i§òKê
"bòîÜ §ò' Kêjû~ûGö ajêbûae cògY â Kê "bûagûafý' Kêjû~ûGö bûae fdKê
"bûagû«ò' Kêjû~ûGö
c]êeeie aòbûa, @^êbûa, iû©ßK ò bûa I aýbòPûeò-bûacûûê gêYò
aòRd eie iûcMâú aòhdùe icÉ Z[ý RûYòùfö Zûu Pò© ù_âcùe ^òcMÜ
ùjfûö ù_âc @ÇêUö Zûjû aêS_ ò ûeò ùi Mêeùê \au PeYùe _Wÿò Kû¦ò Kû¦ò
Kjòùf—"_âùbû! ùcû Pò©ùe K'Y ù_âc G_~ðý« @ÇêU @Qò? @û_Y Ké_û
Keò Zûjû Kjò\@ò «êö
ùMûÊûcú Kjòùf,—@ûMûcú Kûfò Zêùc ù_âc-Z©ß aòhdùe RûYò_ûeòaö
Zêùc ù_âce iûcMâúKê RûYò_ûeòQ iZ, Kò«ê ù_âc Gùa c]ý Zêc jé\dùe
ÆÁ eìù_ C\òZ ùjûA^ûjóö iÚûdú bûa jó ù_âcö Zûjû Zêùc _ìùað
iû]ûeYbûùa gêYQò ö Gùa C{ßkeiKê aòùghbûùa gêYùò f Zêce iaði¡ ò ò
ùjaö Gjû Kjò Mêeùê MûÊûcú aòRduê @ûfòw^ Kùfö aòRd Mêeùê MûÊûcúuê
iûÁûw _âYûc Keò ^òRaûiiÚû^ @bòcùê L _âiûÚ ^ Kùfö
öö _* Zâòõg @ ]ýûd icû¯

@]ýûd öö
icû¯öö
522 ùR÷ a ]cð hUþ Z â ò õ g
hUþZâòõg @]ýûd
c]ê e ei-aò P ûe
aòRdKêcûe @ûRò aòjòZ ùaùk ùMû_ûkMêeê ùMûÊûcúu ^òKUùe

_j*ò Zûuê iûÁûw _âYûc Kùfö iÚûdòbûa aêSòaû _ûAñ ZûKê ^òZû« C›êK
ù\Lò MêeêùMûÊûcú @û^¦òZ ùjûA Kjòùf—
ùMûÊûcú—c]êe eZò jòñ c]êeeie iÚûdòbûaö
aòRd—eZò-@ûaòbûðae ùjZê K'Y?
ùMûÊûcú—@bòù~ûM, aòhd, i´§, @bòcû^, Z\úd aòùgh, C_cû
I Êbûa—Gcûû Vûeê eZòe C\d jêGö Gjò ùjZêcû^ C©ùeû©e
_âgÉ ùjûA[òaûeê Êbûaeê C\òZ eZò jó iaðùgâÂö
aòRd—"@bòù~ûM' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—bûae @bòaýqòKê @[ûðZþ _âKûgKê "@bòù~ûM' Kj«òö Zûjû
ÊK©ðéK I _eK©ðéK ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—"aòhd' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—g±, Ægð, eì_, ei I M§—Gjò _û*UòKê "aòhd' Kj«òö
aòRd—"i´§' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—Kêk, eì_, MêY I fúkû—Gjò PûeòUò iûcMâúe ùMû÷eaKê
"i´§' Kj«òö
aòRd—"@bòcû^' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—@ù^K ecYúd aÉê [ûA c]ý ùKû÷Yiò aòùghaÉê _âZò
""cêñ Gjò aÉêUòKê jó Pûùjñ''—G_eò ^ò‰ðdKê "@bòcû^' Kj«òö (@[ûðZþ ^òR
@búÁ aÉêKê _ûAaû _ûAñ \éX^ò½dZûKê @bòcû^ Kj«òö) C\ûjeY
Êeì_—Ké¾ c[êeû Pûfò~òaû _ùe Ké¾u _âZò RûZeZò ùKû÷Yiò RùY
aâRaûkû, @_ì‰ð ù~û÷a^ ùjZê Ké¾-iw _ûA_ûeò ^ûjó; Gùa Zû'e adi-
iêhcûKê ù\Lò @^ý RùY iLú ZûKê _eúlû Keòaû_ûAñ ^òRð^ùe Kjòùf—
iLú, Ké¾ Z aâR QûWÿò PûfòMùfYò; Kò«ê Zêce âù~û÷a^ Gùa @_ìaðeìù_
aòKgòZ ùjCQòö Gjò aâRùe @ûjêeò @ù^K iê¦e I MêYú ~êaK c]ý @Q«ò;
ùZYê Zêùc ~\ò ùicûû c]ýeê KûjûKê aòaûj KeòaûKê Pûjêñ[û@, ùZùa
ùcûùZ ùMû_^ùe _âKûg Ke, cêñ Zêc cûZûuê Kjò ùijò @^êeì_ aýaiÚû
Keòù\aòö iLúu K[û gêYò ùijò aâRaûkûUò \éXZûe ijòZ C©e ù\fû—
"ùj iLú! _é[òaúùe @_ìað-iê¦e I cû]ê~ðý-Zew aûjú @ù^K aò\MÛ
~êaK [ûA_ûe«òö MêYgûkò^ú ~êaZúcûù^ ùicûûê aeY Ke«êö Kò«ê
~ûjûu @]eùe cêefú aòeûùR ^ûjó, cÉKùe cdìe_êz ^ûjó, ùaKùe
KûAñPcûk ^ûjó Gaõ ù\jùe ùM÷eòK]ûZêe ZòkK @û\ò ^ûjó, cêñ ùicûûê
Nûi iùw c]ý icû^ MùY ^ûjó @[ûðZþ ùicûûê @ûù\û÷ Pûùjñ ^ûjóö
aòRd—"Z\údaòùgh' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾u _û\PòjÜ, ùMûÂ I Z\úd _âòdR^ jó "Z\údaòùgh'
ùaûfû«òö GVûùe aé¦ûa^ûgâZ ò ùMûVKê ùMûÂ Kêjû~ûAQòö Ké¾u _âZò ù_âû÷X-
bûaû^êa¡ @[ûðZþ eûM, @^êeûM I cjûbûa _âû¯ aýqòuê "_âòd-R^'
Kêjû~ûAQòö
aòRd—"C_cû' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—ùMûUòG aÉê @^ý aÉê ijòZ Kò*òZþ (KòQò @õgùe) iû\égý
]ûeY Kùf, @^ý aÉêUò ij cìkaÉêe "C_cû' jêG ùaûfò Kj«òö
aòRd—"Êbûa' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—ùKû÷Yiò ùjZêe @ù_lû aò^û ÊZü _âKûgòZ ]cðKê "Êbûa'
Kj«òö Êbûa \êA_âKûe, ~[û—^òiMð I Êeì_ö
aòRd—"^òiMð' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—iê\éXÿ @býûi-R^òZ iõÄûeKê "^òiMð' Kj«òö MêY I eì_
@û\òe gâaY Zûjûeò C\þùaû]ê BhZþ ùjZêcûZâö Gjûe Zû_ô~ðý
ùjCQò,—Rúae ajêR^à-iò¡ iê\éX eZýûbýûieê ù~Cñ iõÄûe jêG Zûjû
jó "^òiMð'ö Ké¾u eì_, MêY AZýû\òe gâaYeê ùijò bûae jVûZþ C\þùaû]^
jó Zûjûe icýKþ KûeY ^êùjñö
aòRd—"Êeì_' KY Kêj«ê?
ùMûÊûcú—@R^àû, @^û\ò I ÊZüiò¡ bûaKê "Êeì_' Kêjû~ûGö ùijò
Êeì_ Zò^ò_âKûe, ~[û—Ké¾^òÂ, fk^û^òÂ I Cbd^òÂö Ké¾^òÂ-Êeì_
ù\÷Zý-_âKéZòe (eûli Êbûae) aýqòcûû _ûAñ @_âû_ýö Gjû ù\a-
Êbûae aýqòu _ûAñ iêfbö fk^û^òÂ-Êeì_ Êdõ _âKûgòZ jêGö Ké¾u
eì_, MêY @û\ò @\éÁ I @gâêZ ùjùf c]ý Zûjû Ké¾u _âZò @Zò gúNâ eZòKê
_âKûg Kùeö Ké¾^òÂ I ùMû_fk^û^òÂ-Êeì_ jòñ Cbd^òÂö
aòRd—@bòù~ûM, aòhd, i´§, @bòcû^, Z\úd-aòùgh, C_cû
I Êbûa—Gjò iûZUò ùjZêeê iaê_âKûe c]êeeZòe C\d jêG Kò?
ùMûÊûcú—ùMûKêk-fk^ûcûû Ké¾eZò ÊbûaR @[ûðZþ Êeì_iò¡ö
Zûjû @bòù~ûM @û\ò ùjZê\ßûeû C\òZ jêG ^ûjóö Kò«ê Gjò ùjZêcû^ ajêaò]
aòkûiùe Kû~ðý Ke«òö iû]îò¡cûû eZò I ^òiMðiò¡-iû]Kcûû eZò
@bòù~ûM @û\ò ùjZêeê _âKûgòZ jêGö
aòRd—ùMûUòG \êAUò C\ûjeY ù\ùf Zûjû ijRùe jé\dwc
jê@«ûö
ùMûÊûcú—Cq eZò (Ké¾aòhdK c]êeeZò) ùKak eûMû^êMû
bqò\ßûeû jó còùkö ùa÷]úbqò bûacdú ^ ùjfû _~ðý« Zûjû c]êeeZòVûeê
ajêZ \ìeùe [ûGö iû]^\gûùe (@aiÚûùe) aâRfk^ûcûû Ké¾ùiaûe
bûaKê I ùPÁû @û\òKê ù\Lò Zûjû _âZò ù~Cñcûûe ùfûb jêG, ùicûù^
Êbûa aýZúZ @^ý Q@Uò ùjZêeê aòùghZü Z\úd-aòùgh "_âòdRû'
Vûeê Kâcgü eZò fûb Ke«òö iû]îò¡ ùjùf ùicûû Vûùe fk^û^òÂ
Êeì_ Çì©ðò jêGö
aòRd—eZò ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—eZò Zò^ò_âKûe, ~[û—"iû]ûeYú', "ic¬iû' I "ic[ûð'ö
KêaþRûe eZò "iû]ûeYú'ö ùi[òùe iù¸ûMcìkK Azû [òaûeê Zûjû ZòeÃéZ
ùjûAQòö cjòhú (\ßûeKûe ecYú)cûû eZò "ic¬iû'ö KûeY G[òùe
ùfûK]cð e @ù_lû [ûG I Zûjû aò a ûj-aò ] ò \ß û eû C\þ a ê ¡ jê G ö
ùMûKêkù\aúcûû eZò "ic[ûð', ù~ùjZê Zûjû iaê_âKûùe ùfûK]cðKê I
ùa\]cðKê @ZòKâc Keò aò\ýcû^ö ic[ûð eZò ù~ @ic¬iû, Zûjû ^êùjñö
_ec _ûecû[ðòK aòPûeùe ic[ûð eZò jó @Zò-ic¬iûö iû]ûeYú eZò cYò
i\ég, ic¬iû eZò Pò«ûcYòi\ég I ic[ûð eZò RMZþ\êfðb ùKû÷ÉêbcYò

i\égö @ZGa Zûjû ùMûKêkù\aúcûû aýZúZ @^ý KûjûVûùe c]ý
^ûjóö
aòRdu @ûLò iRk ùjûA @ûiòfûö ùi @û^¦ùe M\þ-M\ ùjûA
Kjòùf,—@ûjû! Kò @_ìað K[ûö Ké_ûKeò iû]ûeYú eZòe flY Kj«êö
ùMûÊûcú—Ké¾uê i¹êLùe ù\Lò Zûu ijòZ iù¸ûM-Azû\ßûeû ù~Cñ
eZòe C\d jêG, ZûjûKê iû]ûeYú eZò Kêjû~ûGö Zûjû @Zý« MûXÿ ^êùjñ I
iÚûdú c]¥ ^êùjñö ùKak iù¸ûM-Azû jòñ Gjûe ^ò\û^ö iù¸ûM-Azû jâûi
ùjùf ùijò eZò c]ý jâûi _ûGö ùi[ò_ûAñ Gjû ^òc-Ü ùgâYúeö
aòRd—"ic¬iû' eZò KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—eì_, MêY @û\ò gâaYeê C_ô^Ü _ZÜúbûa-@bòcû^-Êeì_û
MûXÿ-eZòKê "ic¬iû' eZò Kj«òö G[òùe ùKùa ùKùa iù¸ûM-Azû c]ý
C\òZ jêGö ic¬iû eZò iù¸ûM-Azû Vûeê _é[Kþ ùjùf ùi[òeê C_ô^Ü bûa
(jûa, bûa, ùjkû @û\ò) \ßûeû Ké¾uê agúbìZ Keòaû \êNU ð (@i¸a) jêGö
aòRd—"ic[ûð' eZò KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—_âùZýK eZòùe iù¸ûM-Azû aò\ýcû^ö iû]ûeYú I
ic¬iû eZòe iù¸ûùMzû Êû[ð_eûö ^òüÊû[ð-flY~êqû ùKCñ GK aòùgh-
bûa_âû¯û-iù¸ûùMzû ijòZ Zû\ûZàý _âû¯û eZòKê "ic[ûð' eZò Kêjû~ûGö
aòRd—ùijò aòùgh-bûaUò KY Zûjû ÆÁeìù_ aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—iù¸ûM-Azû \ê A _â K ûe, ~[û—_â ò d Zc\ß û eû ^ò R
A¦âdò Z_ðY-iêLcdú Azû, I ^òR\ßûeû _âd ò Zcu A¦âdò Z_ðY-iêLcdú Azûö
_â[c_âKûe iù¸ûM-AzûKê "Kûc' Kêjû~ûG, ù~ùjZê Zûjû ÊiêùLû^àL ë ú @[ûðZþ
^òR iêL_ûAñ Z_ôeûö \ßZò úd_âKûe iù¸ûM-AzûKê "ù_âc' Kêjû~ûG, ù~ùjZê
Zûjû _âd
ò R^jòùZû^àL ë ú @[ðûZ¨ _âd
ò R^ iêL_ûAñ Z_ôeûö iû]ûeYú eZòùe
_â[ùcûq Azû jó _âakö ic¬iû eZòùe Zûjû _âak ^êùjñö ùgùhûq flY
@[ûðZþ _âd
ò R^ A¦âdò Z_ðY-iêLcdú Azû jó ic[ûð-eZòMZ iù¸ûM-Azûe
aòùgh ]cðö
aòRd—iù¸ûMùe _âd ò R^-ÆgðiL ê @agý jêGö ùijò iêLAzû K'Y
ic[ûð eZòùe ^[ûG?
ùMûÊûcú—ùijò Azû \êaðûe, @[ðûZþ ùi_eò Azûeê iµì‰ð eìù_ ejòZ
ùjaû @Zý« KVò^; Z[û_ò ic[ðû eZò~êq ^ûdòKûu Vûùe Zûjû ^òZû«
\êaðk (Lêa¨ iúcòZ)ö Gjò aòùghZû \ßûeû eZò akaZú ùjûA ùi_eò aògòÁ-
iù¸ûM-AzûKê ùKâûWÿúbìZ Keò ùijò iù¸ûM-Azû ijòZ GKû™Zû fûb
Kùeö ùijò eZò iaê_K â ûe eZòKê @ZòKcâ KeòaûKê ic[ðû ùjûA[òaûeê ZûjûKê
"ic[ðû eZò' Kj«òö
aòRd—iù¸ûM-Azû gê¡eZòùe còkòZû ùjûA Kò_eò GKû™Zû fûb
Kùe?
ùMûÊûcú—aâRfk^ûcûû ic[ûð eZò ùKak Ké¾iêL-Zû_ô~ðýcdúö
iù¸ûMùe ù~Cñ ^òRiêL @Qò, Zûjû c]ý Ké¾iêLe @^êKìk ùaûfò ÊúKéZ
ùjûAQòö @ZGa iù¸ûM-Azû I Ké¾iêLcdú eZò iaûðù_lû @nêZ
aò k ûùiûcò ð Pc}ûeú gâ ú (ùiû÷ ¦ ~ð ý , ùgûbû) ]ûeY_ì a ð K ^ò R Vûeê
iù¸ûùMzûKê _é[Kþ i©ûùe ejòaûKê \òG ^ûjóö ic¬iûùe ùKùa ùKùa
Gjò eZò ^òRiêLùe _~ðýaiòZ ùjûA_ûùeö
aòRd—ic[ðû eZòe aòùgh cûjû™ý K'Y?
ùMûÊûcú—_ìùaûðq @bòù~ûM @û\ò ijòZ @^ßdeê @[ûðZþ i´§eê ùjC
@[aû Z\úd-aòùgheê ùjC, @[aû eZòe ÊûbûaòK Êeì_eê ùjC, Gjò
eZò C\òZ ùjaû cûùZâ jòñ icÉ-aòiàeYú-KeY-lcZû ~êq ùjûA (@[ûðZþ
eZò C\òZ ùjaû cûùZâ Gjû Kêk, RûZò, ùfûKf{û, ù]÷~ðý @û\ò iaê_âKûe
aòNÜKê aòiàeY KeûA) @Zò MûXÿeìù_ _âZúdcû^ jêGö
aòRd—@ûjû! Kò @_ìað? Gjûe Pec cûjû™ý gêYòaûKê ·jêñQòö
ùMûÊûcú—Gjò eZò ù_âû÷Xÿû-bûaKê _ûA cjûbûa \gûKê _âû¯ jêGö
aòcêq cjû_êeêhcûù^ c]ý Gjûe @ù^ßhY Ke«ò,(1) _û*_âKûe bq ^òR
^òR @]òKûe @^êiûùe ZûjûKê _û@û«òö
aòRd—_âùbû! Gjò eZòe Kâùcû^ÜZò KY?
(1) GZûü _ eõ Z^ê b é ù Zû bê a ò ùMû_aù]ß û , ùMûaò ¦ Ga ^ò L ò k ûZà ^ ò
_eõ
eì X ÿ b ûaûüö
aû‚«ò ~\þ b abò ù dû cê ^ ùdû ad*, Kò õ aâ j à R ^à b ò e ^«-
K[ûeiiýöö
K[ûeiiýöö''
(bû- 10ö47ö58); gâ ú C¡au-Cqò , —]eYú Zùk ùKak GA
aâRùMû_úcûù^ jó iû[ðKR^àû; ù~ùjZê, iaûð™Êeì_ gâúKé¾u Vûùe ùicûù^ cjûbûa
_ûA _ûeò[ùò fö ù~Cñ bûaKê _ûAaû_ûAñ babúZ cê^cò ûù^ I @ûùc (@ûc _eò bqcûù^)
Azû Keêö Ké¾K[û-eiùe-eiòK aýqòu _ûAñ aâjàR^à cûûùe K'Y aû _âùdûR^?
ùMûÊûcú—
iýû\þ\éùXÿdõ eZòü ù_âcû ù_âû\ý^þ ùiÜjü Kâcû\dcþö
iýû^à û ^ü _â Y ùdû eûùMû$^ê e ûùMû bûa AZý_ò ö ö
(C. ^ú, iÚûdúbûa _âü, 44)
Zû_ô~ðý ùjCQò, c]êeeZò (aòeê¡-bûa\ßûeû @ùb\ý eìù_) \éXÿû
ùjùf ZûjûKê "ù_âc' Kj«òö ùijò ù_âc Kâcgü (^òR cû]ê~ðý _âKûg Keò)
ùiÜj, cû^, _âYd, eûM, @^êeûM I bûa—GA eìù_ _âKûgòZ jêGö
aòRd—_âùbû! Ké_û Keò GK iû]ûeY C\ûjeY ù\A GjûKê
aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—@ûLêe aúReê ù~_eò Kâcgü @ûLê, ei, MêWÿ, LŠ, gKðeû,
iòZû I iòùZû_ôk jêG, VòKþ ùijò_eò eZò jó Kâcgü ù_âû÷Xÿû ùjûA ù_âc,
ùiÜj, cû^, _âYd, eûM, @^êeûM I bûa @û\ò eì_ ]ùeö GVûùe "bûa'
g±e Zû_ô~ðý ùjCQò cjûbûaö
aòRd—_é[Kþ _é[Kþ ^ûc [ûA c]ý bûaiaêKê ùKak "ù_âc' g±ùe
KûjóKò ^òŸðòÁ Keû~ûAQò?
ùMûÊûcú—ùiÜj, cû^, _âYd @û\ò Q@Uò @aiÚû ù_âce aòkûi-Kâcö
ùi[ò_ûAñ _ŠòZcûù^ "ù_âc' g±\ßûeû icÉ-bûaKê CùŸgý Ke«òö ~ûjûe
Ké¾u _âZò ù~CñRûZúd ù_âc jêG, Ké¾ue c]ý ùijò aýqò _âZò ùijòRûZúd
ù_âc jêGö
aòRd—ù_âce flY K'Y?
ùMûÊûcú—c]êeeiùe ~êaK-~êaZúu eZòùe (ù_âci´§ùe)
]ßõie KûeY C_iÚòZ ùjùf c]ý iað_âKûùe ]ßõiejòZ bûa-a§^Kê
"ù_âc' Kêjû~ûGö
aòRd—ù_âce ùKùZ ùb\ @Qò?
ùMûÊûcú—ù_âû÷Xÿ, c]ý I c¦—GA Zò^òUò ùb\ @Qòö
aòRd—ù_âû÷Xÿù_âc Kò_eò?
ùMûÊûcú—ù~Cñ ù_âce còk^ùe aòk´ ùjùf _âòdZcuê KÁ ùja
bûaò, Zûjûe ^òeûKeY _ûAñ ù_âcú aýqòe Pò©ùe aýMâZû aû aýûKêkZû
jêG, ùijò ù_âcKêê "ù_âû÷Xÿ-ù_âc' Kêjû~ûGö
aòRd—"c]ýù_âc'e flY K'Y?
ùMûÊûcú—ù~Cñ ù_âcùe ù_âcú aýqò ^òR _âòdaýqòe ùKæg-
@^êbaKê ijò~ûG, Zûjû "c]ýù_âc'ö
aòRd—"c¦ù_âc' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—ù~Cñ ù_âc @ûZý«òK ùjùf c]ý, _eòPd @û\òe
Cù_lû Kò´û @ù_lû Kùe ^ûjó, Zûjû "c¦ù_âc'ö G[òùe @^ý _âZò C}éÁ
ù_âc aû]K eìù_ Kû~ðý Kùeö (ù~Cñ ù_âc ùKû÷Yiò aòùgh Kûkùe aû
iÚû^ùe aòiZá ò ùjûA~ûG, @[aû N^òÂ _eòPd ùjZê Z[û iað\û GKiû[òùe
ejòaû ùjZê ù~Cñ ù_âcùe ZýûM Kò´û @û\ebûa ^[ûG, ZûjûKê "c¦ù_âc'
Kêjû~ûG)ö ù_âc c¦ ùjùf c]¥ ùi[òùe @^û\e aû Cù_lû jêG ^ûjóö
aòRd—G aòhdùe @ûC ~ûjû RûYòaûù~ûMý aòhd @Qò, Ké_û Keò
ùMûÊûcú—ù_âû÷Xÿ, c]ý I c¦RûZúd ù_âcKê @ûC GK_âKûe flY
\ßûeû ijRùe aêSû~ûGö ù~Cñ ù_âcùe aòùgæhùe (aòùz\ùe) @ijò¾êZû
_âKûg _ûG, Zûjû "ù_âû÷Xÿù_âc'ö ù~Cñ ù_âce aòej \êüLKê KÁùe ijò
jêG, Zûjû "c]ýù_âc'ö ù~Cñ ù_âce ùKùa ùKùa (ùKû÷Yiò aòùgh
_eòiÚòZòùe) aòiàeY jêG, Zûjû "c¦ù_âc'ö
aòRd—cêñ ù_âc aòhdùe aêSò_ûeòfòö Gùa Ké_û Keò ùiÜje flY
aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—Pec iúcûKê _ûAùf ù_âc "Pò\¨\ú_\ú_^' jêGö @[ðûZ¨
Pò© eì_K \ú_e _âKûg Keò jé\dKê \âaòZ Kùe—ùiA ù_âcKê "ùiÜj'
Kêjû~ûGö ùiÜje ZUiÚ flY ùjCQò—_âòdaòhdKê aûe´ûe \gð^ Kùf
c]ý ùi[òùe Zé¯ò jêG ^ûjóö
aòRd—ùiÜje ZûeZcý @^êiûùe C©c I K^òÂ ùb\ @Qò Kò?
ùMûÊûcú—ùiÜje ZûeZcý @^êiûùe ùi[òùe Zò^ò_âKûe ùb\ @Qò,
~[û—C©c, c]ýc I K^òÂö _âòdZcu @wiw\ßûeû K^òÂ ùiÜjúe c^
Zekò ~ûGö _âòdaýqòuê ù\LòaûcûùZâ c]ýc ùiÜjúe c^ Zek jêGö Kò«ê
C©c ùiÜjúe Pò© _âòdaýqòu aòhdùe gêYòaû cûùZâ jó Zek jêGö
aòRd—ùiÜj ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—ùiÜ j Êeì _ Zü \ê A _â K ûeö ~[û—"Né Z ùiÜ j ' I

"c]êùiÜj'ö
aòRd—"NéZùiÜj' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—@Zý« @û\ecd ùiÜjKê "NéZùiÜj' Kêjû~ûGö NéZ
ù~_eò cògâò @û\ò @^ý _\û[ð ijòZ cògò iêÊû\ê jêG, VòKþ ùijò_eò NéZùiÜj
c]ý Mað-@iìdû\ò bûa ijòZ còkòZ ùjûA @ûÊû\^úd jêGö c]êùiÜj ijòZ
cògò Gjû Êû\ZßKê _ûG (Kò«ê c]êùiÜj bkò ÊZü c]êe ^êùjñ)ö NéZùiÜj
^òiMðZü gúZkö ùi[ò_ûAñ Gjû _eÆe @û\e(iõù~ûM)ùe N^úbìZ
ùjûA MûXÿ-@û\ecd jêGö NéZe flY ijòZ Zûjûe iû\égý [òaûeê GjûKê
NéZùiÜj Kj«òö
aòRd—"@û\e' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—ùMû÷eaeê "@û\e'-bûa C\òZ jêGö @ZGa @û\e I
ùMû÷eabûa _eÆe @ûgâZ ò ö eZò @aiÚûùe Zûjû [òùf c]ý ùiÜj @aiÚûùe
iêaýq ùaûfò GVûùe Zûjû ùfLû~ûAQòö
aòRd—"ùMû÷ea' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—"Gcûù^ Mêeê aû ùgâÂ, MêeR ê ^', Gjò_eò aê¡K ò ê "ùMû÷ea'
Kêjû~ûGö ùijò ùMû÷eaeê C\òZ bûaKê "i¸âc' Kêjû~ûGö @ZGa @û\e I
ùMû÷ea _eÆeKê @ûgâd â Keò aò\ýcû^ö @û\e Kjòùf ùMû÷eaKê jó aêSûGö
aòRd—"c]êùiÜj' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—_âd ò aýqòu Vûùe ""AG ùcûe'' G_eòò @Zògd "c\údZß'-
~êq bûaKê (ùiÜjKê) "c]êùiÜj' Kêjû~ûGö ùijò ùiÜj Êdõ cû]ê~ýð cd I
ùi[òùe ^û^û_âKûe eie còk^ @Qòö ùi[òùe "C^àû\KZû'-]cðagZü
C¾Zû @Qòö cjêe MêY ijòZ iû\égý [òaûeê GjûKê "c]êùiÜj' Kj«òö
aòRd—"c\údZß' KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—eZòùe \êA_âKûe bûa^û Kû~ðý Kùeö ùMûUòG ùjCQò "cêñ
Zûue', I @^ýUò ùjCQò "ùi ùcûe'ö NéZùiÜjùe "cêñ Zûue' GA bûa
_âakö c]êùiÜjùe "ùi ùcûe' GA bûa _âakö P¦âûakúu ùiÜjKê "NéZùiÜj'
I eû]òKûu ùiÜjKê "c]êùiÜj' Kj«òö Gjò \êA_âKûe bûa "c\údZß'-~êq
bûaö
Gjû gêYò aòRduê ùeûcû* ùjfûö ùi ù_âcùe M\þM\ ùjûA
MêeêùMûÊûcúuê \ŠaZ¨-_âYûc Keò Kjòùf—@ûRò ùcû Rúa^ ]^ý ùjfûö
@û_Yu C_ù\gûcéZ ù~ùZ _òAùf aò ùcûe gâaY-_ò_ûiû \ìe ùjC^ûjóö
Gùa @^êMâj_ìaðK "cû^' aòhdùe KòQò Kj«êö
ùMûÊûcú—ùiÜj C}hð _ûAiûeò ^ìZ^_âKûe cû]ê~ðýKê _âKU Kùf,
@[ðûZþ ^ûdK-^ûdòKûuê ^ìZ^ cû]ê~ðý PLûA aûjûùe _âòdZcu _âZò
KêUòkbûa ]ûeY Kùf ZûjûKê "cû^' Kêjû~ûGö
aòRd—cû^ ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—C\û© I fkòZ ùb\ùe cû^ \êA_âKûeö
aòRd—C\û©cû^ Kò_eò?
ùMûÊûcú—C\û©cû^ \êA_âKûeö GK_âKûe cû^ aûjûùe \êùaûð]
eúZò\ßûeû iek, @[ûðZþ \ûlòYý (@û^êKìf¥)-bûa~êq I bòZùe aûc¥
(_âûZòKìf¥) bûa ~êqö \ßòZúd_âKûe cû^ @\ûlòòYý @[ûðZþ aûcý bûa~êq—
~ûjû iê\êùaðû]¥ _eò_ûUú \ßûeû cê bûaKê ùMû_^ eLò Mû¸ú~ðýflY
~êq jêGö NéZùiÜj jó C\û©-cû^ jêGö
aòRd—"fkòZcû^' KûjûKê Kêjû~ûG? G[òùe ùcûe KûjóKò @]òK
fûkiû ùjCQò, Zûjû Kjò _ûeòaò ^ûjóö
ùMûÊûcú—fkòZcû^ \êA_âKûeö ÊZªeìù_ jé\de KêUòkZû
]ûeY_ìaðK ù~Cñ cû^ jêG, ZûjûKê "ùKû÷Uòfý-fkòZ' cû^ Kêjû~ûGö
^cðaòùgh cû^Kê "^cð-fkòZ' cû^ Kêjû~ûGö Cbd_âKûe fkòZ-cû^
c]êùiÜj\ßûeû jó C\òZ jêGö
aòRd—"_âYd' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_âòdRû ijòZ @ùb\-c^^ eì_K aògâ¸~êq cû^ jó
"_âYd' ùaûfûGö
aòRd—GVûùe "aògâ¸'e @[ð K'Y?
ùMûÊûcú—_âYde Êeì_ jó "aògâ¸'ö ùc÷Zâ¥ I iL¥ ùb\ùe aògâ¸
\êA_âKûeö \éXÿ aògßûiKê aògâ¸ Kêjû~ûGö aògâ¸—_âYde ^òcò©-KûeY
^êùjñ, Kò«ê C_û\û^ KûeYö
aòRd—"ùc÷Zâ¥-aògâ¸' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aò^d~êq aògâ¸ jó "ùc÷Zâ¥-aògâ¸'ö

aòRd—"iLý-aògâ¸' Kò_eò?
ùMûÊûcú—iaê_âKûe bdeê cêq ÊagZûcd (_âPêe Êû]ú^Zû~êq)
aògâ¸ jó "iLý-aògâ¸'ö
aòRd—_âYd, ùiÜj I cû^—Gcûû _eÆe-i´§ aòhdùe
UòKòG @]òK ÆÁ Keò Kj«êö
ùMûÊûcú—ùKû÷Yiò iÚkùe ùiÜjeê _âYd ùjûA cû^ jêG; _êYò
ùKû÷Yiò iÚkùe ùiÜjeê cû^ ùjûA _ùe _âYd jêGö @ZGa cû^ I _âYde
_eÆe Kû~ðý-KûeYZû @Qòö ùi[ò_ûAñ aògâ¸Kê _é[Kþeìù_ a‰ð^û KeûjêGö
C\û© I fkòZ ùb\ùe ùc÷Zâ¥ I iLý-aògâ¸ iêiwZ ùjûAQòö _êYò
_âYdùe ùiMêWÿòKê iêùc÷Zâ¥ I iêiLý eìù_ c]ý aòPûe Keû~ûGö
aòRd—"eûM'e flY K'Y?
ùMûÊûcú—_âYde C}hðZû ùjZê @Zògd \êüL c]ý iêLeìù_ _âZúZ
ùjùf, ùijò _âYdKê "eûM' Kêjû~ûGö
aòRd—eûM ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—^úkòcûeûM I eqòcûeûM ùb\ùe eûM \êA_âKûeö
aòRd—"^úkòcûeûM' ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—^úkúeûM I gýûcûeûM ùb\ùe ^úkòcûeûM \êA_âKûeö
aòRd—"^úkúeûM' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù~Cñ eûMe jâûii¸ûa^û ^ûjó Gaõ ~ûjû aûjûùe
@Zògd _âKûgcû^ ùjûA ^òR iõfMÜ @^ý bûacûûê @ûaéZ Kùe, ZûjûKê
"^úkúeûM' Kêjû~ûGö Gjò eûM P¦âûakú I Ké¾u c]ýùe flòZ jêGö
aòRd—"gýûcûeûM' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^úkúeûMVûeê búeêZûeì_K Ih]òùiK\ßûeû (Kò*òZþ)
_âKûggúk Gaõ aòkíû]ý eûMKê gýûcûeûM Kêjû~ûGö
aòRd—"eqòcûeûM' ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—Kêiê¸û I c¬òÂûi¸a ùb\ùe "eqòcû-eûM' \êA_âKûeö
aòRd—"Kêiê¸ûeûM' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù~Cñ eûM @^ý eûMe (@[ûðZþ ^úkòcû @û\ò eûMe) Kû«òKê
_âKûg Keò Êdõ ~ù[ûPòZ ùgûbcû^ jêG, ZûjûKê "Kêiê¸ûeûM' Kêjû~ûGö
@û]ûeaòùghùe Kêiê¸ûeûM iÚòe eùjö Ké¾_âYdú Rû Vûùe Gjû
c¬òÂûcògâ ùjûA[òaû ùjZê ùKùa ùKùa cæû^ c]ý jêGö
aòRd—"c¬òÂûeûM' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù~Cñ eûM ^òZý @[ðûZþ ùKùb ^Á jêG ^ûjó, iÚòeZe
@[ðûZþ iað\û iÚòe eùj, ^úkú-Kêiê¸û AZýû\ò eûMcûû _eò ckò^ jêG
^ûjó, ^òeù_l @[ûðZþ @^ý C_ùe ^òbðe ^ Keò ÊZü _âKûg _ûG Gaõ
^òRe @^^ýiûù_l Kû«ò\ßûeû ^òe«e aé¡ògúk, eû]ûcû]aue ùijò
eûMKê "c¬òÂûeûM' Kêjû~ûGö
iò¡û« ùjCQò, NéZùiÜj I C\û©, ùc÷Zâ¥, iêùc÷Zâ¥, ^úkòcû AZýû\ò
_ìaðK[òZ bûacû^ P¦âûakú, eêKàòYú AZýû\ò cjòhúuVûùe _âKûgòZö
c]êùiÜj, fkòZ, iLý, iêiLý, eqòcû AZýû\ò C©ùeû©e bûacû^ eû]òKû
@û\òuVûùe _âKûgòZö GA bûacû^ ùKùa ùKùa iZýbûcû I ùKùa
ùKùa flàYûu Vûùe _âKûg _ûGö GA_âKûe bûaùb\ùe ùMûKêk-
ecYúcûû @û™_l I aò_l @û\ò ùb\ _ìùað @ûf´^-aòbûa _âiwùe
Kêjû~ûAQòö bûaû«e-i´§ùe ù~Cñ ùb\ Rù^à ZûKê I @^¥û^¥
bûacûû _âKûeùb\Kê eim _ŠòZcûù^ ^òRe _âmû (_ecû[òðK mû^)
\ßûeû aêSò[û@û«òö @ZGa ùiiaêKê GVûùe _é[Kþ eìù_ aýûLýû KeûMfû
^ûjóö
aòRd—"bûaû«e' g±\ßûeû ùKCñ bûacûûê aêSòaûKê ùja?
ùMûÊûcú—bûaû«e g±ùe GVûùe ùMûUòG iÚûdú c]êebûa,
ùZZògòUò aýbòPûeú bûa I jûiý @û\ò iûZUò, GKZâ GKPûkògòUò bûaKê
aêSòaûKê ùjaö
aòRd—cêñ eûM i´§ùe aêSò_ûeòfò, Gùa Ké_ûKeò @^êeûM
aòhdùe aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—ù~Cñ eûM Êdõ â-â bûùa iað \ û @^ê b ì Z
_âòâdKê(_âòdZcKê) _âZòlY â â eìù_ ùaû] KeûG, ZûjûKê "@^êeûM'
Kêjû~ûGö
aòRd—@^êeûM ùKCñ ùKCñ aòPòZâZû _âKûg Kùe?
ùMûÊûcú—_eÆe agúbûa, ù_âcùa÷Pò©ý I @_âûYòc]ýùe (@[ðûZþ

_ûjûWÿ, _aðZ, aél-fZû AZýû\ò ù~û^òùe) R^à ùjaûe fûkiû AZýû\ò
@ù^K C^ÜZ aòPòZâZûKê _âKûg Kùe I aò_âf¸ùe Ké¾u Çê©ðò c]ý KeûGö
aòRd—_eÆe agúbûa I @_âûYú aél AZýû\ò eìù_ R^àùjaûe
fûkiûKê ijRùe aêSò_ûeòfòö Gùa Ké_û Keò ù_âcùa÷Pò©ý K’Y aêSûA
\ò@«êö
ùMûÊûcú—aò _ â f ¸Kê "ù_â c ùa÷ P ò © ý' Kê j û~ûG, Zûjû _ùe
RûYò_ûeòaö
aòRd—Gùa Ké_û Keò cjûbûa K'Y Zûjû aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—aòRd! aâReie aòPòZâZû i´§ùe ùcûe mû^ Lêa¨ Kc¨ö
ùKCñVò cêñ @Zò lê\â Rúa, I ùKCñVò Gjò @Zò C^ÜZ cjûbûae iÚòZòö Z[û_ò
eì_ùMûÊûcú I _ŠòZ ùMûÊûcúu (aùKâgße _ŠòZu)Ké_ûeê ~ûjû gòLòQò,
eì_ùMûÊûcúu ^òùŸðg @^êiûùe ZûjûKê KjêQò; Zêùc Zûu Ké_ûakùe Zûjû
@^êba KeòaûKê ùPÁûKeö @^êeûM Ê-iõùa\ý \gûKê _ûA ~ûa\ûgâdaé©ò
eìù_ _âKûgòZ ùjùf, ZûjûKê "bûa' @[aû "cjûbûa' Kêjû~ûGö
aòRd—_âùbû! cêñ @Zý« \ú^ I @m Ròmûiêö ùcûe jé\dwc ùjfû
_eò ijR I iek eìù_ cjûbûae flYcûûê aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—gâúcZú eû]òKû @^êeûMe @ûgâd I Ké¾ Zûjûe aòhdö
^¦^¦^ Ké¾ cê©ðòcû^þ géwûeeìù_ aòhd-Z©ße Ad©û (iùaûðy iúcû)
I gâúeû]û @ûgâd-Z©ße iùaðûy-iúcûö Zûu @^êeûM jó iÚûdú bûaö ùijò
@^êeûM iùaðû©c @aiÚûùe "~ûa\ûgâd' aé©ò jêG, Gaõ ùijò @aiÚûùe
"Êdõ-ùa\ý\gû'Kê @[ûðZþ Zûu ù_âdiúRû iõùa\ý-\gûKê _ûA ^òŸðòÁ
icdùe iê\ú¯ @û\ò iû©ßòKbûa\ßûeû _âKûgcû^ jêGö ùijò @aiÚûMZ
@^êeûM—"cjûbûa' ùaûfûGö
aòRd—@ûjû! cjûbûa! cjûbûa! @û_Yu Ké_ûeê @ûRò cjûbûa
i´§ùe KòQò @^êba Keò_ûeòòfòö cjûbûa jó iaêbûae Peciúcûö
cjûbûae KòQò C\ûjeY ù\ùf Kû^ Zé¯ jê@«ûö
ùMûÊûcú—Zêùc ]^ý aòRd!
eû]ûdû baZ½ Pò©RZê^ú ùÊù\÷aòðfû_ý KâcûZþ
~ê ¬ ^Ü \ â ò ^ ò K ê ¬ -Kê ¬ e_ùZ ^ò ] ì ð Z ùb\bâ c cþ ö
Pò Z â û d Êdc^ß e ¬d\ò j aâ j à û Šjùcð ¥ û\ùe
bìùdûbò^ðaeûMjòwêkbùe÷ü géwûeKûeêü KéZúöö
(C. ^ú. iÚûdú bûa _âKeY-155)
Cq ùgæûKUò cjûbûae C\ûjeYö ùMûa¡ð^ _aðZe ùKû÷Yiò ^òbéZ-
^òKê¬ c]ýùe aòjeYgúk â-~êMkKòùgûe eû]ûKé¾u @^êeûMe
_eûKûÂûKê @^êba Keò gâúaé¦ûù\aú Ké¾uê KjêQ«ò—""ùj ùg÷k^òKê¬ùe
aòjûe Keê[òaû c© MReûR! géwûeeì_K iê^ò_ìY gòÌú bûùaûhà (ùÊ\-
Zû_)eì_K cjûiû©ßòK-aòKûe\ßûeû Kâùc eû]û I Zêc Cbdu Pò©eì_K
fûlû \ßdKê aòfû_òZ (\âaúbìZ) Keò (Zêc \êjóuê GKZâ Keò) ùb\bâcKê
\ìe KeòQ«ò Gaõ GA aâjàûŠeì_K ù\aMéjc]¥ùe (ùiA a¥û_ûee)
PòZâûu^ _ûAñ ùi (géwûeeì_K iê^ò_ìY gòÌú) ^òùR âeûMeì_K
jòwêkbe (_âPêe eiiò¦êee bûe) \ßûeû (Cq fûlû\ßdKê, \êjóu Pò©Kê)
@^êe¬òZ KeòQ«òö
GVûùe "ùb\bûa-\ìeúKeY' Êiõùa\ý\gûKê iìPòZ KeêQòö aâjàûŠ
eì_K "@…ûkòKû icìj' @û\ò \ßûeû ~ûa\ûgâdaé©òKê ùaû] KeêQò, "@^êe¬òZ
Keòaû' Gjò aûKý\ßûeû _âKûgòZZße iìP^û còkêQòö
aòRd—_âùbû! GA cjûbûae iÚòZò ùKCñVò?
ùMûÊûcú—Ké¾u _êea^òZû (eêKàòYú AZýû\ò cjòhú)u _lùe GA
cjûbûa \êfðbö Gjû ùKak eû]û @û\ò aâRù\aúu iõùa\ý @[ûðZþ
@^êbaMcýö
aòRd—Gjûe Zû_ô~ðý K'Y?
ùMûÊûcú—aòaûjaò]ò-a§^\ßûeû ù~CñVûùe ÊKúdZß, ùiVûùe eZò
ic¬iû, @[ûðZþ cjûbûa @û\ò iÚòZò _ûAaû _ûAñ @ic[ðûö aâRiûÚ ecYúcûû
c]¥ùe Kûjûe Kûjûe KòQòcûZâûùe ÊKúd-bûa @Qò, Kò«ê ùiVûùe _eKúd
bûa jó akaû^þö ùicûû eZò ic[ûð ùjûA[òaûeê Zûjû Pec @aiÚûKê
_ûA cjûbûa jêGö
aòRd—_âùbû! cjûbûaùe ùKCñ ùKCñ ùb\ @Qò?
ùMûÊûcú—_ec @céZ-Êeì_ cjûbûa Pò©Kê Ê-Êeì_Zû _âû¯ KeûGö

eìXÿ I @]òeìXÿ ùb\ùe cjûbûa \êA_âKûeö
aòRd—"eìXcjûbûa' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù~Cñ cjûbûaùe iû©ßòKbûacû^ CŸú¯, ZûjûKê "eìXÿ-
cjûbûa' Kêjû~ûGö
aòRd—Ké_û Keò (eìXÿ) cjûbûae @^êbûacû^ a‰ð^û Ke«êö
ùMûÊûcú—^ò ù chcûZâ (aò e j) c]ý @ijý ùjaû, C_iÚ ò Z
Rîcê \ ûde jé \ dKê aò ù fûWÿ ^ (c^Ú ^ ) Keò a û, KÌlYZß (GK
KÌ_eòcòZ icd GK lY eìù_ _âZúZ ùjaû), Ké¾uê iêL ùjC[òùf c]ý
Zûuê KÁ ùjC[òaûe @ûguû \ßûeû Pò©e Lò^ÜZß Gaõ ùcûj-AZýû\òejòZ
ùjûA c]ý "@ûZàû' AZýû\ò iaêKòQò aòiàéZ ùjaû, lYKÌZß (GKlY icd
GKKÌ _eò _âZúZ ùjaû)—AZýû\ò eìXÿ cjûbûae @^êbûaö Gjò
@^êbûacûû c]ýeê KòQò iù¸ûMicdùe I KòQò aò_âf¸icdùe @^êbìZ
jêGö
aòRd—"^òùchûijýZß' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Gjò bûaUò ùa÷Pò©ý-aò_âf¸ö G[òùe iõù~ûMùe c]ý
aòùdûMe Çì©ðò jêGö ùMû_úcûù^ ajê\ò^ _ùe KêeêùlZâùe Ké¾uê \gð^
Kfûùaùk Plêe _fK^òcûðZû aâjàûuê @bòiµûZ (@bògû_) ù\A[òùfö
KûeY Plêe _fK ùicûûê Ké¾-\gð^ùe aû]û ù\C[òfûö
aòRd—"@ûi^ÜR^Zû-jé\þaòùfûWÿ^' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ùMû_úcûû @ùfû÷KúK bûa-cû]êeúKê ù\Lòò KêeêùlZâKê
@ûiò[òaû ~ê]òÂòe @û\ò eûRûcûûe Gaõ \ßûeKûaûiò^ú cjòhúcûûe jé\d
aòùfûWÿòZ ùjûA[òfûö ZûKê "@ûi^ÜR^Zû-jé\äòùfûWÿ^' Kêjû~ûGö
aòRd—"KÌlYZß' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—eûi^é Z ýùe ù~ûM ù\A[ò a û aâ R iê ¦ eúcûûê
eûifúkûMZ @Zý]òK iêL-@^êba ùjZê GK KÌ icd (aâjàûue GKeûZâò
_eòcòZ icd) c]ý GK lY bkò _âZúZ ùjûA[òfûö GjûKê KÌ-lYZß
Kêjû~ûGö
aòRd—iêLùe @û©ðòe gõKû Keò Lò^ÜZß Kò_eò?
ùMûÊûcú—"~ù©~ù© iê R ûZ PeYû´ê e ê j õõ' (bû.10-31-19)
ùgæûKùe ùMû_úcûù^ Ké¾u PeY-KckKê ^òR É^ùe ]eò c]ý Éê
KKðgZû ùjZê Ké¾uê aý[û ùjC[òa bûaò ùL\ _âKûg Ke«òö Gjû "iêLùe
c]¥ @û©ðe ò guû Keò Lò^Z Ü 'ß e C\ûjeYö
aòRd—ùcûj @û\òe @bûaùe c]ý iaðZaòie à Y Kò_eò jêG?
ùMûÊûcú—jé\dùe ^òe«e Ké¾-Çì©òð ùjùf iaê_K â ûe ùcûj \ìe
ùjûA~ûGö Gjò @aiÚûùe ùKak Ké¾Çê©òð eùj, ù\j @û\ò aûjòýK RMZe
iaêKQò ò aòiZ
á ùjûA~ûGö
aòRd—"lYKÌZß' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾ C¡auê Kjòùf,—ùj C¡a! cêñ aâRaûiúu ij
aé¦ûa^ùe [òfûùaùk ùcû ijòZ jûiý-_eòjûi @û\ò \ßûeû ùicûû eûZâcò û^
lYû¡ð bkò aýZúZ ùjC[òfûö ùcû aòùdûMùe (aòejùe) Gùa ùijò
eûZâcò û^ ùicûûê GK GK KÌ _eò _âZúZ ùjCQòö Gjò bûaKê "lY-KÌZß'
Kêjû~ûGö
aòRd—cêñ eìX-ÿ cjûbûa aêSò _ûeòföò Gùa @]òeX ì ÿ cjûbûa a‰ð^û
Ke«êö
ùMûÊûcú—eìX-ÿ bûùaûq @^êbûacû^ @]òK @û½~ðýR^K aòùghZû
ij ~êq ùjùf, ZûjûKê "@]òeX ì 'ÿ cjûbûa Kêjû~ûGö
aòRd—@]òeX ì ÿ cjûbûa ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—ùcû\^ I cû\^ ùb\ùe Zûjû \êA_âKûe?
aòRd—"ùcû\^' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—eû]ûKé¾u @]òeX ì ÿ cjûbûaùe iû©ßK ò bûacû^ @]òK CŸú¯
ùjûA ùiû÷Âa (Êeì_Zû) ]ûeY Kùf ZûjûKê "ùcû\^' Kêjû~ûGö Gjò ùcû\^
cjûbûaùe Ké¾ I eû]òKûue aòùlûb-be jêGö ù_âciµ©òùe aòLýûZû
(ùMû÷eú @û\ò) Kû«ûu @ù_lû @]òK ù_âc _âKûgòZ jêGö
aòRd—ùcû\ê iÚZ ò ò Kò_eò?
ùMûÊûcú—eû]òKûu ~ì[ aýZúZ ùcû\^bûa @^ý ùKCñVò c]ý ^ûjóö
ùcû\^ jó jäû\ò^ú gqòe _âd ò ae iêak ò ûiö ùKû÷Yiò aòùgh \gûùe (aòùgh
aòejùe) ùcû\^ jó ùcûj^ jêGö aòejaòagZû ùjZê ùiA (ùcûj^)
\gûùe iê\ú¯-iû©ßK ò bûacû^ C\òZ jêGö
aòRd—_âùbû! ùcûj^-@aiÚûe @^êbûacû^ a‰ð^û Ke«êö

ùMûÊûcú—Kû«û-@ûfòwZ ò Ké¾ue cìzûð , (@[ûðZþ \ßûeKûùe eêKY òà ú @û\ò
cjòhúu \ßûeû @ûfòwZ ò ùjûA c]ý aé¦ûaîÚ ~cê^ûZúea©ðú Kê¬ùe eû]û,
fkòZû @û\ò iLúu ij jûiý-_eòjûi I ùKkòaùò ^û\ R^òZ fúkûiàeY ùjZê
Ké¾ue cìzûð ~òaû), Êdõ @ijý \êüL ijò Ké¾-iêL Kûc^û, ùa÷KY ê × I aâjûà Š
@«MðZ iaê _âûYúue ùlûb-C\d, _gê-_lú @û\ò Zò~ýð Mþ RûZòe ùeû\^,
céZýê ÊúKûe_ìaK ð ^òR ù\jiÚ _* cjûbìZ \ßûeû Ké¾iw Zé¾û I \òùaýû^àû\
@û\ò @^êbûa ùcûj^-\gûùe C\òZ jêGö aé¦ûaù^gßeú gâúcZú eû]òKûu
Vûùe C\òZ Gjò ùcûj^bûa aòflYö i*ûeú-bûaMZ ùcûjùe c]ý
eû]òKûu ùPÁû @^ýcûû Vûeê aòflYö
aòRd—_âùbû! ùcûùZ ~\ò ù~ûMý_ûZâ cù^ Ke«ò ùZùa Ké_û Keò
\òùaýû^àû\e flYcû^ a‰ð^û Ke«êö
ùMûÊûcú—ùKû÷Yiò @^òaP ð ^úd aé©a ò ùò ghKê _ûAùf @[ðûZ¨ ùKû÷Yiò
@aiÚû-aòùghùe ùcûj^bûa bâci\ég ùKû÷Yiò aòPZ ò -â \gûKê _ûAùf, Zûjû
"\òùaýû^àû\' jêGö C\þN‰ì ûð I PòZRâ Ì @û\ò Zûjûe (\òùaýû^àû\e) jó aòb^ ò Ü
ùb\cûZâö
aòRd—"C\þN‰ì ûð 3 KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—\òùa¥û^àû\ùe @ù^K_âKûe @nêZ aòagZûeì_K ùPÁûe
_âKûg jó "C\¨N‰ì ûð 'ö gâúKé¾ c[êeû Pûfò~aò ûeê eû]òKûue C\þN‰ì ûð ùjfûö
ùiùZùaùk ùi Ké¾-aòejùe _ûMkò^ú_âûd ùjûA Ké¾ Gùa @ûiêQ«ò—
G_eò bûaò Kê¬ùe ùg~ _ûeê[û«ò, ùKùa LŠòZûeìù_ ^úk ùcNKê
]cKûC[û«ò, @ûC ùKùa eûZòe N^ @§Kûeùe gúNâ gúNâ @bòiûeòYú ùjûA
aêf[ê û«òö
aòRd—"PòZR â Ì' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_âd ò aýqòu ùKû÷Yiò iêj\
é (Zûu jé\de K[ûKê aû ejiýKê
RûYò[a ò û N^òÂ aýqò) ijòZ iûlûZþKûe ùjùf, MìX-ÿ ùeûh (ùKâû])eê C_ô^Ü
(Mað, @iìdû, Bhðû, Pû_fý, C›êKZû @û\ò) @ù^K bûacd Zúaâ-C}Y×û-
~êq RÌ^ûKê "PòZR â Ì' Kêjû~ûGö
aòRd—PòZâRÌe ùKùZûUòò @w @Qò?
ùMûÊûcú—PòZR â Ì \g_âKûeö ~[û—_âRÌ1, _eòRÌòZ2, aòRÌ3,
C{Ì4, iõRÌ5, @aRÌ6, @bòRÌ7, @ûRÌ8, _âZR ò Ì9 I iêRÌ10ö gâúc\þ
bûMaZe \gcÄ§ bâce-MúZùe(1) Gjûe a‰ð^û @Qòö
aòRd—"_âRÌ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—PòZR â Ì @iõLý bûaaòPZ ò Z
â ûe PcZþKZ é R
ò ^òZ iê\Éê e aòhd
ùjùf c]ý Zûjûe KòQò @w aòhdùe CùfäL KeûjêGö @iìdû, Bhûð I
c\~êq @amû-cê\ûâ (bwú) \ßûeû _âdò aýqòu @ùKû÷gk _âKûg KeòaûKê "_âRÌ'
Kêjû~ûGö
aòRd—"_eòRÌòZ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_â ò d Zcu ^ò Ÿ ð d Zû, gVZû I Pû_fý @û\ò ù\ûh
_âZò_û\^_ìaðK bwú\ßûeû ^òRe aòPlYZû (^ò_êYZû) _âKûg Keòaû jó
"_eòRÌòZ'ö
aòRd—"aòRÌ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—jé\dùe MìXÿ cû^cê\ûâ [ûA aûjûùe (Ké¾uê) @iìdû~êq
KUûùlûqò KeòaûKê "aòRÌ' Kêjû~ûGö
aòRd—"C{Ì' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Maðck ì K Bhðû\ßûeû Ké¾u gVZû, K_UZû @û\òKê Kjòaû
Gaõ @iìdû ijòZ @ûùl_ KeòaûKê "C{Ì' Kêjû~ûGö
aòRd—"iõRÌ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—\êMcð I ùiûfæY ë × @[ûðZþ MêX-ÿ _eòjûicìkK @ûùl_ \ßûeû
aû bwú \ßûeû Ké¾u @KéZmZû (KVò^Zû I gVZû @û\ò) [û_òaûKê "iõRÌ'
Kêjû~ûGö
aòRd—"@aRÌ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾u _âZò KûVò^ý, KûcòZß I ]ì©Z ð û @û\ò ù\ûh fMûA ^òR
@ûiqòe aòagZûKê Ahûð~q ê bd ijòZ aýq Keòaû jó "@aRÌ' K[òZ jêGö
aòRd—"@bòRÌ' KûjûKê Kêjû~ûG?
(1)
gâúcnûMaZ 10c Ä§ 47 @]ýûd I ùa÷¾aùZûhYú \âÁaýö Zûjû ijòZ
gâúùP÷Z^ýPeòZûcéZ @«fúkû 19 @]ýûde @^êbûhý @ûùfûPýö
ùMûÊûcú—Ké¾ ~\ò iû]ûeY ^òeúj _lúcûûê c]ý ùL\û^ßòZ

(aòejR^òZ \êüL~êq) KeêQ«ò, ùZùa Zûu Vûùe @ûiqò Keòaû aé[û, Gjò_eò
bwú\ßûeû @^êZû_-iìPK aP^Kê "@bòRÌ' Kêjû~ûGö
aòRd—"@ûRÌ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^òùað\ Kâùc Ké¾u K_UZû I \êüL\ûdKZû a¥q Keòaû
Gaõ Ké¾K[û ZýûM Keò @^ý K[ûe iêL\ûdKZû Kú©ð^ KeòaûKê "@ûRÌ'
Kêjû~ûGö
aòRd—"_âZR ò Ì' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾u cò[ê^úbûa \iýêZû (\iýêbûa); @ZGa @^ý Èú
(ecYú)-cûû ijòZ [òaû-@aiÚûùe Zûu ^òKUKê ~òaû ~êqiò wZ ^êùjñö
Gjò_eò KjòaûKê I ù_âeòZ \ìZKê i¹ûîìPK aûKý KjòaûKê "_âZòRÌ'
Kêjû~ûGö
aòRd—"iêRÌ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—iekZûùjZê Mû¸ú~ðý, ù\÷^ý, P_kZû I C}Y×û_ìaðK
Ké¾u K[û _PûeòaûKê "iêRÌ' Kêjû~ûGö
aòRd—_âùbû! cêñ cû\ê flY RûYòaû _ûAñ ù~ûMý Kò?
ùMûÊûcú—jäû\ò^úe-iûeÊeì_ ù_âc iaðbûae C\¨Mc\ßûeû Cfäûi-
~êq ùjùf Zûjû _eû_ôebûa-eì_K "cû\^' ^ûcùe LýûZ jêGö @[ðûZ¨
jäû\ò^úe iûeÊeì_ ù_âc cjûbûaVêñ aXÿò @Zògd C^ÜZ @aiÚûKê _ûAùf
Z[û iaê_Kâ ûe bûae _âKûg \ßûeû Cfäûi~êq ùjùf, ZûjûKê _eû_ôebûa
eì_K cû\^ Kêjû~ûGö eû]ûue cû\^-bûa ^òZýö fkòZû @û\ò iLúu Vûùe
c]¥ Zûjû C\òZ jêG ^ûjóö
aòRd—_âùbû! cû\^bûaùe Bhðû @Qò Kò?
ùMûÊûcú—cû\^ùe Bhûðbûa @Zý« _âakö Bhûðe @ù~ûMý
ùPZ^ûgì^ý aÉê _âZò c]ý Bhðû ù\Lû~ûGö _êYò iað\û iõù~ûM ùjùf c]ý
Ké¾i´§ú-M§ [òaû _ûZâcûûê Éa Keòaû c]ý G[òùe _âi¡ ò ö a^cûkû _âZò
Bhûð I _êf¦ò úK^ýûuê Éa jó Gjûe C\ûjeYö
aòRd—ùKCñ @aiÚûùe cû\^bûa C\d jêG?
ùMûÊûcú—"cû\^' eì_K aòPZ ò b
â ûa iõù~ûMfúkûùe (còk^ùe) jó
C\òZ jêGö cû\ê aòkûiÊeì_ ^òZýfúkû @MYòZ eìù_ jêGö
aòRd—_âùbû! ùKû÷Yiò cêû ò aûKýùe G_eò cû\ê a‰ð^û @Qò
Kò?
ùMûÊûcú—cû\êi @^«ö Zûjûe iµì‰ð MZò (mû^) @_âûKéZ-c\^
Ké¾u _lùe c]ý \êMcð ö ùZYê gâúgêK-cê^ò c]ý icýKþ eìù_ Zûjûe a‰ð^û
Keò^ûjûñ«öò _êYò (_âûKéZ) eiaòPûeK beZcêû ò _âgÜ ùKCñV?ò
aòRd—GK @û½~ðý K[û gêYf ò öò eiÊeì_ I eie ùbûqûÊeì_ Ké¾
c]ý iµì‰e ð ùì _ cû\ê MZòKê RûY«ò ^ûjó, Gjû Kò_eò i¸a?
ùMûÊûcú—Ké¾ jó eiÊeì_ö ùi @^«, iaðm I iaðgqòcû^þö Zûu
_ûAñ ùKû÷Yiò K[û @ùMûPe ^êùjñ, ùKû÷Yiò aÉê @_âû_ý ^êùjñ Kò´û ùKû÷Yiò
NUYû @NU^úd ^êùjñö @Pò«ý-ùb\ûùb\]cðagZü ùi ^òZý GKei I
ajêei c]ýö GKeiùe ùi iaêKQò ò @û™iûZþ Keò @û™ûeûcö ùiA @aiÚûùe
ei ZûuVûeê _é[Kþ eìù_ eùj ^ûjóö _êYò ùi ~êM_Zþ ajêeiö ajêei
@aiÚûùe @û™MZ-ei aýZúZ _eMZ-eie I @û™_e-ù~ûMMZ aòPZ ò â
eie C\d jêGö ùgh \êA_âKûe eie @^êba jó Zûue fúkûiêLö
_eMZ-ei jó Pec aòÉZ é ùjûA _ûeKúd ei jêGö aé¦ûa^ùe Gjûe
aòÉZ
é ò @Zý« _âÇU ê Zò ö @ZGa @û™MZ-eie @_eòmûZ _ec-iêLaògÁ ò
_ûeKúd eiùe jó cû\ê iúcûö Gjû ùMûùfûKe @_âKU-fúkûùe aòg¡ ê
eìù_ aò\ýcû^ö Kò*Z ò þ cûdòK-_âZýûdòZ eìù_ aâRùe aò\ýcû^ö
aòRd—_âùbû! ùcû C_ùe @û_Y @iúc Ké_û KeòQ«òö Gùa
iõùl_ùe iaê_K â ûe c]êeeie ^ò~ûði RûYòaûKê PûjêQñ öò
ùMûÊûcú—aâRù\aúcûû Vûùe [òaû bûa-ùb\ _âûd jó @ùfû÷KúK,
ZKðe @ùMûPe, @ZGa aòPûe_ìaK ð Zûjû Kêjû~ûA ^_ûùeö (@[aû ^òRe
iû]ûeY-aê¡\ ò ûß eû Zûjû a‰ð^û Keòaû ùKak KVò^ ^êùjñ, @i¸a c]¥ö)
gûÈeê gêYa ò ûKê còùk, eû]ûue _ìae ð ûMeê jó eûM _âKU ùjûA[òfûö ùijò
eûM C©ùeû©e aé¡ò_âû¯ ùjûA iÚkaòùghùe Kâcgü @^êeûM I ùiÜj
ùjfû; ùiÜjeê Kâcgü cûê I _âYde _âKûg ùjfûö ùi iaê K[û (@aiÚû)
aòPûe\ßûeû iÚe ò Keò jêG ^ûjó; Kò«ê Gjû iÚe ò @Qò ù~, iû]ûeYú eZò ]êcûdòZ
@aiÚûùe iúcòZö ic¬iû eZòò ùiÜj, cû^, _âYd, eûM I @^êeûMùe iúcòZö
ùi[òùe eZò RßkZ ò eìù_ \ú¯û, eìXÿ bûaùe CŸú¯û I ùcû\^ @û\òùe
iê\ú¯û ùjûA _âKûgòZö Gjû c]ý _âûdòK (ùKùa ùKùa G_eò jêG) ùaûfò
RûYòa, ù~ùjZê, ù\g-Kûk I _ûZâû\ò ùb\ùe Zûjûe aò_~ðýd c]ý
ù\Lû~ûGö iû]ûeYú eZò ù_âcùe iúcòZö ic¬iû eZò @^êeûM _~ðý«
iúcòZö ic[ðû eZò cjûbûa _~ðý« iúcòZö
aòRd—_âùbû! iLýeiùe eZò ùKCñ _~ðý« MZò Kùe?
ùMûÊûcú—^cðadiýcûû eZò @^êeûM_~ðý« MZò Kùeö Kò«ê
Z^à]ýeê iêak AZýû\ò _âd ò ^cð-iLûu eZò cjûbûa _~ðý« ~ûGö
aòRd—iÚûdú bûae flY ~ûjû @û_Y _ìùað Kjò[òùf, ùijò
flY\ßûeû iÚûdú bûa cjûbûa _~ðý« aòÉZ é ù\LêQöò ~\ý_ò iÚûdú bûa GK
jòñ Z©ß, Z[û_ò eiùb\ ù\Lû~ûG KûjóK? ò
ùMûÊûcú—iÚûdú bûae RûZòùb\ùjZê eiùb\ Rù^àö iÚûdú bûaùe
MìXÿ aýû_ûe flòZ jêG ^ûjóö iûcMâúe iõù~ûM\ßûeû ei ùjùf, ùi[òùe
RûZò-ùb\ flòZ jêGö iÚûdú bûa ^òR MìXÿRûZò @^êiûùe Z\ê_ù~ûMú
iûcMâúe iõù~ûM \ßûeû Z\^êe_ ì eiZûKê _ûGö
aòRd—c]êe eZòùe ^òZ¥eìù_ ÊKúd I _eKúd RûZòùb\ @Qò
Kò?
ùMûÊûcú—jñ, ùi[òùe ^òZý ÊKúd I _eKúd RûZòùb\ @Qòö Zûjû
J_û]òK ^êùjñö ùijò ùb\Kê ~\ò J_û]òK Kêjû~òa, ùZùa c]êe AZýû\ò
eiKê c]ý J_û]òK KjòaûKê ùjaö ~ûjûe ~ûjû ^òZý ÊbûaR ei, Zûjû jó
Zûjûe ^òZý RûZòMZ eiö ùijò @^êe_ ì Zûjûe eêP,ò bR^ I _âû¯ò (ù_âc)
jêGö aâRùe c]ý ÊKúd ei @Qòö ù~Cñcûù^ Ké¾uê ^òRe _Zòeùì _ @bòcû^
Ke«ò, ùicûû eêP,ò iû]^, bR^ I _âû¯ò c]ý ùijò @^êe_ ì jêGö \ßûeKûe
ÊKúdZû ùa÷KY ê M
× Z Z©ßö aâRe ÊKúdZû ùMûùfûKMZ Z©ßö Cbdu c]ýùe
Gjû jó Z©ßùb\ ùaûfò RûYö @[aû aâR^û[ (Ké¾)u @«üiÚZ ò aûiêù\a_eK
ùijò ÊKúd-Z©ß Zûjûe Pec @aiÚûùe ùa÷KY ê K
× ê jó ~ûG, G_eò RûYòaö
Gjû gêYò Mêeùê \auê _âYûc Keò cjûù_âcùe aòùbûe ùjûA aòRdKêcûe
NeKê ùèòùfö
öö hUþ Z â ò õ g @]ýûd icû¯öö
542 ùR÷ a ]cð i¯Zâ ò õ g
i¯Zâ ò õ g @]ýûd
géw ûeei aòPûe
aòRdKêcûe Gùa bûa @ûÊû\^ Keê Keê MêeêùMûÊûcúu PeYùe

C_iÚòZ ùjûA iûÁûw _âYûc Kùf I Kjòùf—_âùbû! cêñ aòbûa, @^êbûa,
iû©ßòKbûa I aýbòPûeú bûaKê aêSò_ûeòQòö iÚûdú bûae Êeì_ c]ý
aêSò_ûeòQòö Kò«ê _ìùaûðq Pûeò_âKûe iûcMâúKê iÚûdú bûa ijòZ cògûA
eùiû\d Keò _ûeê^ûjóö Gjûe KûeY K'Y?
ùMûÊûcú—aòRd! géwûe-eie Êeì_ RûYò_ûeòùf jó iÚûdú bûaùe
eie C\d Keò_ûeòaö
aòRd—géwûe KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@Zògd ùgûb^cd c]êeeie ^ûc géwûeö Zûjû iù¸ûM
I aò_âf¸ ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—"aò_âf¸'e flY K'Y?
ùMûÊûcú—còk^ùe ùjC @[aû aòùdûMùe ùjC ~êaK-~êaZúu
@búÁ @ûfòw^-Pê´^ @û\òe @bûaùe jé\dùe _âKéÁeìù_ ù~Cñ bûa
C\òZ jêG, ZûjûKê "aò_âf¸'bûa Kêjû~ûG; Zûjû iù¸ûMKê _êÁ Kùeö
aò_âf¸e @[ð aòejö
aòRd—aò_âf¸ Kò_eò iù¸ûMKê _êÁò Kùe?
ùMûÊûcú—ewûdòZ aÈKê _êYò ewûAùf Zûjûe C{ßkZû ù~_eò
aé¡ò _ûG, VòKþ ùijò_eò aòej\ßûeû _ea©ðú iù¸ûMe C}hðZû aé¡ò _ûGö
aò_âf¸ aýZúZ iù¸ûMe _êÁò jêG ^ûjóö
aòRd—aò_âf¸ ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—_ìaðeûM, cû^, ù_âcùa÷Pò©ý I _âaûi ùb\ùe Zûjû
Pûeò_âKûeö
@]ýûd gé w ûeei aò P ûe 543
aòRd—"_ìae ð ûM' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—~êaK-~êaZúu iwc (còk^) _ìae ð ê _eÆe \gð^ I gâaY
AZýû\òeê Cbdu Pò©ùe C\òZ eZòKê "_ìae ð ûM' Kêjû~ûGö
aòRd—\gð^ KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾uê iûlûZþeùì _ ù\Lòaû, PòZ_ â Uùe Zûu eì_ ù\Lòaû
I Ê_Üùe Zûuê ù\Lòaû AZ¥û\òKê "\gð^' Kêjû~ûGö
aòRd—gâaY KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ÉêZ-ò _ûVK, iLú I \ìZú Gcûû cêLeê Gaõ MúZ @û\òeê
~ûjû gêYû~ûG, ZûjûKê "gâaY' Kêjû~ûGö
aòRd—Gjò eZòe (_ìae ð ûMe) C_ô©ò Kò_eò jêG?
ùMûÊûcú—_ìùað iÚûdú bûa-_âKeYùe @bòù~ûM, aòhd, i´§ @û\ò
ùKùZûUò ùjZêeê eZòe C\d jêG ùaûfò Kêjû~ûAQòö _ìae ð ûM c]ý ùiA
iaê ùjZêeê jó C_ô^Ü jêGö
aòRd—aâRe ^ûdK-^ûdòKûu c]ýùe _â[ùc Kûjûe _ìae ð ûM C\òZ
jêG?
ùMûÊûcú—G[òùe @ù^K aòPûe @Qòö iû]ûeY ^ûdK-^ûdòKûu
c]ýeê ^ûdòKûu Vûùe f{û @û\òe @]òKZû ùjZê ^ûdK jó _â[ùc ^ûdòKûuê
@ù^ßhY Ke«òö Kò«ê ^ûdòKûu Vûùe ù_âc @]òK [òaûeê Zûue _â[ùc
_ìaðeûM jêGö ùijò_eò céM^d^ú aâRfk^ûue _â[ùc _ìaðeûM jêGö
bqògûÈ @^êiûùe _â[ùc bqVûùe I _ùe bMaûû Vûùe _ìae ð ûM C\òZ
jêGö aâRù\aúcûù^ bqu @a]ò @[ûðZþ iùaûðy iúcû ùjûA[òaûeê _ìae ð ûM
_â[ùc ùicûû Vûùe @]òK iê¦eeìù_ C\òZ jêGö (Gjò _âiwùe _âûPú^
Cqò ùjCQò—iað_[â ùc ^ûdòKû @^êeq jê@«ò, _ùe Zûjûu AwòZ\ßûeû
^ûdK Zûu _âZò @^êeq jê@«òö Cddu ù_âc icû^ ùjùf Gjûe Kâcùe
aò_~ðýd aû _eòa©ð^ NUòùf c]ý ùKû÷Yiò ù\ûh jêG ^ûjó)ö
aòRd—_ìae ð ûMùe i*ûeú bûacû^ K'Y K'Y?
ùMûÊûcú—aýû]ò, guû, @iìdû, bâc, Kæc, ^òùað\, J›êKý, ù\÷^ý, Pò«û,
^ò\ûâ , _âùaû]^, aòhû\, RWÿZû, C^àû\, ùcûj I céZýê AZýû\ò i*ûeú bûa
_ìae
ð ûMùe flòZ jêGö
aòRd—_ìaðeûM ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—ù_âû÷Xÿ, ic¬i I iû]ûeY ùb\ùe _ìaðeûM Zò^ò_âKûeö
aòRd—ù_âû÷X_ìaðeûM KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ic[ûð eZò eì_K _ìaðeûM jó ù_âû÷Xÿö G[òùe fûkiûVûeê
ceY _~ðý« (\gUò) \gû jêGö _ìùaûðq i*ûeú bûae C}hðZû ùjZê Gjò
\gûcû^ jêGö _ìaðeûMe ù_âû÷XÿZß ùjZê G[òùe C\òZ \gûcû^ c]ý ù_âû÷Xÿû
jêGö
aòRd—ùijò \gûcû^ K'Y?
ùMûÊûcú—
fûkùiûù\ß M RûM~ð ý û-Zûâõ RWÿ ò c ûZâ Zê ö
ùa÷ d Mâ ý õ aýû]ò e ê ^ à û ù\û ùcûùjû cé Z ê ¥ \ð g û \göö
(C{ßk. ^ú, _ìaðeûM _âü 9)
@[ûðZþ fûkiû1, Cù\ßM2, RûM~ðýû (RûMeY)3, Zûâ (KégZû)4,
RWÿZû5, aýMâZû6, aýû]ò7, C^àû\8, ùcûj9 I céZýê10—Gjò \gUò \gû
@Qòö
aòRd—"fûkiû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@búÁ_âû¯òe MûXÿ (Zúaâ) @ûKû„ûKê "fûkiû' Kêjû~ûGö
G[òùe C›êKZû, P_kZû, Nì‰ðû I gßûi @û\ò ù\Lû~ûGö
aòRd—"Cù\ßM' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—cê P*kZûKê "Cù\ßM' Kêjû~ûGö G[òùe \úNð^òügßûi,
P_kZû, É¸, Pò«û, @gî, ùa÷a‰ð¥ I ùÊ\ AZýû\ò ù\Lû~ûGö
aòRd—"RûMRð¥û' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^ò\âûld aû ^ò\âûe jâûiKê "RûMRð¥û' Kêjû~ûGö G[òùe
É¸, ùgûh I ùeûM AZýû\ò flòZ jêGö
aòRd—"Zûâ' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—geúee KégZûKê (\êaðkZûKê) "Zûâ' Kêjû~ûGö G[òùe
\êaðkZû I cÉòÃbâc @û\ò flòZ jêGö ùKjò ùKjò "Zûâ' iÚû^ùe "aòkû_'
g± _ûV Keò[û@û«òö
aòRd—"RWÿZû' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—AÁ-@^òÁ @[ûðZþ bf-c¦ aòPûe mûê @bûa; _âgÜ
Kùf C©e ^ù\aû Gaõ \gð^ I gâaYgqòe @bûa ùjùf "RWÿòcû
(RWÿZû)' jêGö G[òùe @KiàûZþ jêuûe, É¸, \úNðgßûi I bâcû\ò flòZ jêGö
aòRd—"ùa÷dMâý' (aýMâZû) KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—bûaMû¸ú~ð ý e aò ù lûb I @ijZû (@ijò ¾ ê Z û)Kê
"ùa÷dMâý' Kêjû~ûGö (@[ûðZþ bûaaòKûecû^ aûjûùe _âKûgòZ ^ ùjùf
Mû¸ú~ðý jêG, ùi[òeê C_ô^Ü aòùlûbKê I @ijò¾êZûKê ùa÷dMâý Kêjû~ûGö)
G[òùe @aòùaK, ^òùað\, ùL\ I @iìdû flòZ jêGö
aòRd—"aýû]ò' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@búÁaÉêe @_ââû¯òùe geúee _ûŠêZû (a‰ð_eòa©ð^)
I C©û_ jêGö GjûKê "aýû]ò' Kêjû~ûGö G[òùe gúZ, Æéjû, ùcûj,
\úNð^òügßûi-_ûZ^ I _Z^ @û\ò flòZ jêGö
aòRd—"C^àû\' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—iaêiÚû^ùe, iaê @aiÚûùe I iaêicdùe Z^à^Ä
ejòaûeê @[ûðZþ @búÁ aÉêe Pò«ûùe Z^àd ejòaû ùjZê @^ýaÉêùe ^òR
@búÁ-aÉêe bâcKê C^àû\ Kêjû~ûGö (C\ûjeYÊeì_ aâRùMû_úcûûe
ZcûkaélKê Ké¾-mû^ùe @ûfòw^ Keòaû)ö G[òùe AÁ _âZò ù\ßh,
\úNð^òügßûi, ^òùch Gaõ aòej @û\ò flòZ jêGö
aòRd—"ùcûj' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Pò©e aò_eúZ MZòKê "ùcûj' Kêjû~ûGö ùPZ^û-gì^ý
@aiÚûKê c]ý "ùcûj' Kêjû~ûGö G[òùe ^ò½kZû I _Z^ @û\ò flòZ jêGö
aòRd—"céZýê' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—(KûcùfL aû Kûc_Zâ ù_âeY, iLú\ßûeû i´û\ù_âeY
@û\ò) C_ûd @af´^ \ßûeû c]ý Kû«u (_âòdZcu) ij icûMc ^ ùjùf
c\^-_úWÿû ùjZê @[ûðZþ K¦_ðaûYe _úWÿûùjZê "ceY'e C\ýc jêGö Gjò
céZò (céZýê)ùe ^òR _âòd aÉêcû^ adiýû (icadÄû iLú) cûûê ic_ðY,
béw, c¦aûdê, ùRýûœû, K\´, ùcN, aò\ýêZþ I cdìe AZýû\ò @^êbûa
(CŸú_^ aòbûa) flòZ jêGö
aòRd—"ic¬i'-_ìaðeûM KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ic¬i-_ììaðeûM ic¬iû-eZòe Êeì_ö G[òùe @bòkûh1,
Pò«û2, iáZò3, MêY-Kú©ð^4, Cù\ßM5, aòkû_6, C^àû\7, aýû]ò8, RWÿZû9 I
céZýê10—GA \gUò \gû flòZ jêGö
aòRd—GVûùe @bòkûhe Êeì_ K'Y?
ùMûÊûcú—_âòdZcu iw-fûkiûùe ù~Cñ ùPÁû jêG ZûjûKê
"@bòkûh' Kêjû~ûGö Gjò @bòkûh ^òR Peciúcûùe eûM AZýû\òKê _âKU
Kùeö (^òR geúeKê @kuéZ Keòaû, ùKû÷Yiò aûjû^û Keò _âd ò Zcu ^òKUKê
~òaû I Zûu _âZò @^êeûM _âKU Keòaû AZýû\ò @^êbûa G[òùe flòZ
jêGö)
aòRd—GVûùe Pò«ûe Êeì_ K'Y?
ùMûÊûcú—@búÁ_âû¯òe C_ûdcûû aòhdùe (aò_â\ßûeû _âòdZcu
^òKUKê ^òR @aiÚûe iìP^û ù\aû, @[aû _Zâ @û\ò ù\aû aòhdùe) ]ýû^
KeòaûKê jó "Pò«û' Kêjû~ûGö Gjò \gûùe g~ýû C_ùe aûe´ûe KWÿ
ùfCUûAaû, \úNð^òügßûi QûWÿòaû, ^òfðlý-\gð^ Keòaû AZýû\ò flòZ jêGö
aòRd—GVûùe iáZò KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@^êbìZ _âòdaýqò I Zûu-i´§úd Pò«ûKê "iáZò' Kêjû~ûGö
\gð^ I gâaY @û\ò \ßûeû C_f² _âòdaýqòuê I Zûu i´§úd aÉêe Pò«^Kê
~[û Zûu eì_, MêY, ùag, bìhY, aòù^û\, @û\òe Pò«^Kê "iáZò' Kêjû~ûGö
G[òùe Kµ, @w-ùa÷a‰ð¥ (aòa‰ðZû), aòagZû, aû¿ I ^òügßûi @û\ò
ù\Lû~ûGö
aòRd—MêY-Kú©ð^ KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ùiû÷¦~ðý, cû]ê~ðý @û\ò MêYe _âgõiû KeòaûKê "MêYKú©ð^'
Kêjû~ûGö Kµ, ùeûcû*, KY×M\þM\ AZýû\ò Gjûe @^êbûaö Cù\ßM1,
aòkû_2, C^àû\3, aýû]ò4, RWÿZû5 I céZò6—ic¬iû-eZòùe _âKûgòZ Gjò
Q@Uò flY ic¬iûeZòe-_ìaðeûMùe c]ý ù\Lû~ûGö
aòRd—_âùbû! iû]ûeY-_ìaðeûMe flYcû^ K'Y?
ùMûÊûcú—iû]ûeYú-eZò ù~_eò, iû]ûeY ic¬i-eûM c]ý
ùi_eòö G[òùe aòkû__~ðý« Q@Uò \gû ùKûckeìù_ C\òZ jêGö Zûjûe
C\ûjeY @Zò ijR ùjûA[òaûeê GVûùe a‰ð^ûe _âùdûR^ ^ûjóö
_ìaðeûMùe _eÆe adiýu \ßûeû KûcùfL aû Kûc_Zâ I cûfý @û\ò
ù_âeY Keû~ûGö
aòRd—KûcùfL KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ù_âc-_âKûgK ùfLKê @[aû _ZâKê "KûcùfL' Kêjû~ûGö
Zûjû iûle I ^òele ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—^òele-KûcùfL KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—a‰ðaò^ýûigì^ý eqa‰ðe _fäaùe ^L\ßûeû @uòZ
@¡ðP¦â eì_K PòjÜKê "^òele KûcùfL' Kêjû~ûGö ùi[òùe ùKû÷Yiò @le
ùfLû ^[ûGö
aòRd—iûle-KûcùfL KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_âûKéZ bûûhûùe Ê-jÉ fòLòZ Mû[ûcdú-fò_òKê "iûle
KûcùfL' Kêjû~ûGö @[ðûZþ ^ûdK-^ûdòKûu \ßûeû ^òR jé\de K[ûKê Ê-
jÉ fòLòZ _Zâ\ßûeû _eÆe @û\û^-_â\û^ KeòaûKê "iûle-KûcùfL'
Kêjû~ûGö Gjû jòwêk\âa (iò¦êei¥ûjò), KÉìeú I ciú (\ê@ûZ) \ßûeû ùfLû
jêGö G[òùe aWÿ aWÿ _ê¿\kKê (`êf_ûLêWÿûKê) _Zâeìù_ aýajûe
KeûjêG, Kêuêc-\âa (ei) \ßûeû cê\âûu^ Keû~ûG I _\àZ«ê (iìZû) \ßûeû
Gjû a§û jêGö
aòRd—_ìaðeûMe Kâc K'Y?
ùMûÊûcú—ùKjò ùKjò aò\ßûû cZùe, _â[ùc ^d^_âúZò jêG, _ùe
Kâcgü Pò«û, @ûiqò, iuÌ, ^ò\âûùz\ (^ò\âûjú^Zû), KégZû, @^ý aòhdeê
^òaé©ò, f{û^ûg, C^àû\, cìzðû I @aùghùe céZýê—Gjò bûaùe Kûc\gû
jêGö ^ûdK I ^ûdòKû Cbdue _ìaðeûM jêGö _â[ùc ^ûdòKûue
(eû]ûue) I _ùe Ké¾ue _ìaðeûM jêGö
aòRd—"cû^' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_eÆe @^êeq \µZúu GKZâ @aiÚòZò ùaùk ^òR
@búÁeì_e \gð^, @ûfòw^, Pê´^ I _âòdbûhY @û\òe @aùeû]K bûaKê
"cû^' Kêjû~ûGö cû^ùe ^òùað\, guû, ùKâû], Pû_fý, Mað, @iìdû,
@ajòZþ[û, Mæû^ò I Pò«û _âbéZò i*ûeú bûa flòZ jêGö
aòRd—cûê @ûgâd K'Y?
ùMûÊûcú—_âYd jó cûê @ûgâd â ö _âYd_ìae ð ê "cû^' (^ûcK ei)
jêG ^ûjóö _âYd_ìae ð ê cû^ ùjùf ùi[òùe iùuûP jêGö cû^ iùjZê I
^òùjðZê ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—iùjZê cû^ KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_âòdZc aò_lû (^ûdòKû)uê aòùgh @û\e Kùf, cìk
^ûdòKûu jé\dùe Bhûð jêGö ùijò Bhûð _âYd_â]û^û ùjûA iùjZê cû^
jêGö _âûPúû cZùe ùiÜje @bûaùe bd jêG ^ûjó, _âYde @bûaùe
Bhðû jêG ^ûjó; @ZGa cû^ jòñ ^ûdK-^ûdòKûu ù_âce _âKûgKö ù~Cñ
^ûdòKûu jé\dùe iêiLý @û\ò bûa [ûG, ùijò ^ûdòKû ^òR _âZò @^êeq
^ûdKuê @^ý ^ûdòKû ijòZ _âúZò (aû©ðûkû_) Keê[a ò û ù\Lòùf, Zûu jé\dùe
@ijò¾Z ê û Rù^àö @[ðûZþ aò_l ^ûdòKûu ùa÷gÁ ò ýKê @^êcû^ Keò Zûu jé\d
@]úe jêGö \ßûeKûùe gâúKé¾ eêKY òà ú-ù\aúuê GK _ûeòRûZ _ì¿ ù\AQ«ò
gêYò iZýbûcûue cû^ ùjûA[òfûö iZýbûcûu aýZúZ @^ý cjòhúue cû^
ùjûA^[òfûö
aòRd—aò_l-ùa÷gÁ ò ý @^êba ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—gîZ, @^êcZ ò I \éÁ ùb\ùe Zûjû Zò^_ ò K
â ûeö
aòRd—gîZ-aò_l-ùa÷gÁ ò ý KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_âòdiLú I gêK_lú _âbéZòu cêLeê gêYòaûKê gîZ-
aò_lùa÷gÁ ò ý Kêjû~ûGö
aòRd—@^êcZ ò -aò_lùa÷gÁò ý KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—ùbûMûu ]ûeY (@^ý ^ûdòKûe iù¸ûMPòjÜ ]ûeY),
ùMûZâÅk^ (aò_l ^ûdòKûe ^ûc CyûeY) I Ê_Ü\ßûeû aò_l ^ûdòKûe
ùa÷gÁò ý @^êcZò ùjùf, ZûjûKê "@^êcZ ò -aò_lùa÷gÁ ò ý' Kêjû~ûGö _âd
ò Zcu
I aò_l^ûdòKûu ù\jùe KûcùbûMe PòjÜKê "ùbûMûu' Kêjû~ûGö
aò_l^ûdòKûe ^ûc CyûeY Keò @ûjßû^ KeòaûKê "ùMûZâÅk^' Kêjû~ûGö
Gjû\ßûeû cìk ^ûdòKûKê ceY @ù_lû @]òK \êüL jêGö
aòRd—ùMûZâÅkê C\ûjeY gêYa ò ûKê PûjêQñ öò
ùMûÊûcú—[ùe eû]ûu ij aòjûe Keòaû _ùe Ké¾ NeKê ùèêQ«òö
@KiàûZ¨ eûÉûùe P¦âûakúu ij ùbU ùjûAMfûö Zûuê i¹êLùe ù\Lò Ké¾
_Pûeòùf—ùj eûù]! Zêùc Kêgkùe @Q Z? Ké¾u aûK¥ gêYò P¦âûakú
Kjòùf—ùj Kõi! Zêùc Kêgkùe @Q Z? Ké¾ aòiZ òà ùjûA _Pûeòùf—
iê¦eò! Zêce G_eò aò_eúZ mû^ Kò_eò ùjfû? Zêùc GVûùe KõiKê ùKCñVò
ù\Lòf ù~ Zûjûe Kêgk _PûeêQ? P¦âûakú c]¥ eûMò~ûA C©e
ù\ùf—Zêùc GVûùe ùKCñVò eû]ûuê ù\Lòf? Zjêñ Ké¾ aêS_ ò ûeòùf ù~,
G P¦âûakú @U«òö cêñ bâcagZü Gjûuê eû]û ùaûfò iù´û]^ KeòQöò ^òRe
bâc aêSò ùi aWÿ f{òZ ùjùf I ^òR cêL ^ê@ûñA ù\ùfö Gaõ P¦âûakúu
G_eò Bhðûeê C\òZ aûK¨PûZêeúKê gêYò c¦ c¦ jiòaûKê fûMòùf—G_eò
(iaêùKægKê jeY Keê[a ò û) jeò Zêccûû elû Ke«êö
aòRd—Ê_Ü\Á é aò_l ùa÷gÁ ò ¥ KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—Ké¾ue I aò\ìhK (Ké¾u GK_âKûe iLû)ue Ê_Üùe
aò_lùa÷gÁ ò ý \gð^Kê "Ê_Ü\Áé ' Kêjû~ûGö Zûjûe C\ûjeY Gjò_eò—
(Ké ¾ u Ê_Ü — [ùe P¦â û akúu ijò Z aò j ûe_ùe Ké ¾ I P¦â û akú
KâúWÿûKê¬ùe ùMûUòG g~ýûùe ùgûA[òaû ùaùk Ê_Üùe Ké¾ KjêQ«ò—"ùj
eûù]! cêñ g_[ Keò KjêQò Zêùc jòñ ùcûe _âd ò Zcû, Zêùc jòñ ùcûe jé\d,
Zêùc jòñ ùcûe bòZùe I aûjûùe, i¹êLùe I _½ûZþbûMùe, iaðZâ aòeûRòZö
@ûC @]òK K'Y Kjòa? ò Zêùc jó ùcûe Nùe I Mòeùò Mûa¡ð^ @û\ò ùg÷kZUe
C_a^ùe aòeûRòZ'ö Ké¾u cêLeê G_eò Ê_ÜaûKý gêYò P¦âûakú cû^ò^ú
ùjûA g~ýûeê CVò _Wÿùò f)ö
(aò\h
ì Ku Ê_Ü—KâúWÿûKê¬ùe P¦âûakú I Ké¾ iêL_ìaK ð aòjûe KeêQ«òö
ùijò Kê¬e aûjûùe ùMûUòG ùa\ò C_ùe ùgûA[òaû c]êcwk Ê_Üùe
KjêQ«ò—ùj cû]aú! Ké¾ PûUêKûeú-aûKý\ßûeû _\àûu iLú P¦âûakúuê a*^û
KeêQ«ò, @ZGa Zêùc eû]ûuê GVòKò @bòiûe KeûAaû _ûAñ _â~ZÜ Ke,
ùKû÷Yiò Pò«û Ke ^ûjó)ö c]êcwku Gjò Ê_Ü-aP^ gêYò P¦âûakú @Zý«
aý[òZû ùjûAQ«òö Zûu cêL ckò^ ùjûAQò I ùi cêL @a^Z Keò i«û_
@^kùe RßkZ ò ùjCQ«òö)
aòRd—\gð^ KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@^ý ^ûdòKû ijòZ ^òR _âd ò Zcuê KâúWÿû Keê[a
ò ûe ù\LòaûKê
"\gð^' Kêjû~ûGö
aòRd—^òùjðZêK-cû^ KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aÉêZü KòQò ùjZê ^[ûA c]ý _âYd ùKû÷Yiò ùjZêe
@ûbûiKê @ûgâd Keò _âKûgòZ ùjùf, ùiVûùe (_âYde aé¡òR^òZ)
^òùjðZêK-cû^ jêGö ùiA[ò_ûAñ _ŠòZcûù^ cû^Kê _âYde _eòYûc ùaûfò
Kj«ò Gaõ ^òùjðZêK-cû^Kê _âYde aòkûùiû\òZ ùa÷ba ùaûfò Kj«òö
ZûjûKê _âYd-cû^ Kêjû~ûGö _âûPúû cZùe i_ðe aKâòcMZò _eò ù_âce
MZò c]ý ÊbûaZü KêUòkö GYê ^ûdK I ^ûdòKûue @ùjZê I iùjZê
\êA_âKûùe cû^ jêGö @ajòZþ[û @û\ò Gjò eie aýbòPûeú bûaö bûaKê
ùMû_^ eLòaûKê @ajòZþ[û Kêjû~ûGö
aòRd—^òùjðZêK cû^ Kò_eò C_gû« jêG?
ùMûÊûcú—^òùjðZêK cû^ ùKû÷Yiò ~^ô aýZúZ Êdõ C_gû« jêGö
jûiý @û\òe C\dùe Gjû Êdõ ^òaé© ùjûA~ûG; Kò«ê iùjZêKcû^ iûc,
ùb\, Kâòdû, \û^, ^Zò I Cù_lû \ßûeû eiû«eKê @ûgâdKeò C_gû«
jêGö aû¿ùcûlY (@gî ù_ûQòaû) I jûiý @û\ò cû^-C_gce flY @ùUö
aòRd—iûc KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—_âòdaûKýeP^ûKê "iûc' Kêjû~ûG; @[ûðZþ _âòdZcûKê
c^ûAaû _ûAñ c]êe I _âòd aP^ KjòaûKê "iûc' Kj«òö
aòRd—ùb\ K'Y?
ùMûÊûcú—ùb\ \êA_âKûe, ~[û—bwú\ßûeû ^òR cûjû™ý_âKûg
Gaõ iLúcûû \ßûeû C_ûf¸ @[ûðZþ ZòeÄûe _âùdûMö
aòRd—\û^ KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—Qk_ìaðK bìhY (@kuûe) @û\ò ù\aûKê \û^ Kj«òö
aòRd—^Zò KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—\ú^Zû_ìaK ð _\ûa^Z ùjaûKê (PeYùe _Wÿa ò ûKê) "^Zò'
Kj«òö
aòRd—Cù_lû KûjûKê Kj«ò?
ùMûÊûcú—iûc, ùb\ @û\ò C_ûd \ßûeû cû^bw ^ùjùf Zì¾úõbûa
(^úea ejòaûe bûa) ]ûeY Keòaû ~[û (G_eò @amû bûa—QûWÿ ùjû,
cêñ ù\LêQò ùi ùKùZùak_~ðý« cû^ Keòa, G_eò bûa^û Keò ùcû÷^
ejòaû)ö @^ýû[ð-iìPK aûKý\ßûeû I _âi^ÜKûeK Cqò \ßûeû fk^ûcûûê
_âi^Ü KeòaûKê c]ý ùKjò ùKjò "Cù_lû' Kj«òö
aòRd—@û_Y ù~Cñ "eiû«e' g± _âùdûM KeòQ«ò, Zû'e @[ð
K'Y?
ùMûÊûcú—@ûKiàòK-bd @û\ò \ßûeû ^ûdòKûu cû^ùe @«e @ûYòaûKê
(@[ðûZþ jVûZþ ùKû÷Yiò bd C_ô^Ü KeûC[òaû aûKý Kjò @[aû \égý ù\LûA
^ûdòKûu cû^ a\kûAaûKê) "eiû«e' Kêjû~ûGö Gjò eiû«e "~û\ézòK'
I "aê¡ò_ìaðK' ùb\ùe \êA_âKûeö ~ûjû Êdõ NUò[ûG Zûjû ~û\ézòK, I
~ûjû _âZêý_ô^Üaê¡ò-\ßûeû Keû~ûG Zûjû "aê¡ò_ìaðK'ö
~û\ézòKe C\ûjeY Gjò_eò—\òù^ Ké¾ ajê ~ZÜ Keò c]ý cû^ò^ú
b\âûu cû^Kê bûwò _ûeòùf ^ûjóö @Pû^K ùijò icdùe ùcNe búhY
M{ð^ gêYò b\âû @Zý« bdbúZ ùjûA i¹êLùe aiò[òaû Ké¾u Mkûùe
@ûfòwâ¡ ùjûAMùfö GjûKê ~û\ézòK-eiû«e Kêjû~ûGö
aê¡ò_ìaðK'e C\ûjeY Gjò_eò—[ùe ùKû÷Yiò KûeYagZü
eû]ûeûYúuê \ê{ðd cû^ ùjfû; cjûcû^ò^ú eû]ûuê c^ûAaû _ûAñ ajêZ
ùPÁû Keò c]ý Ké¾ aò`kcù^ûe[ ùjùfö ùghùe @^ý ùKû÷Yiò C_ûd
^ ù\Lò ùi GKQk^û Kùfö ùi ^òR jûZùe GK iê¦e `êfcûkû Mê^Úò
gâúcZú eû]òKûu Mkûùe _ò§ûA ù\ùfö gâúcZú eû]òKû ZZþlYûZþ ùijò
cûkûKê Mkûeê KûXÿò \ìeKê ù`û_ûWÿò ù\ùfö ù\÷aagZü ùijò cûkûUò @ûiò
Ké¾u Mkûùe _Wÿòfûö Ké¾ @bò^d_ìaðK ^òùR @_cû^òZ ùaû] Kfû_eò
G_eò bûa _âKûg Kùf, iùZ ù~_eò Zûuê ajêZ @ûNûZ fûMòQò; GYê ùi
cêjñKê C\ûi Keò KòQò \ìeùe ~ûA aiòMùfö Gjû ù\Lò gâúcZú eû]û Pò«òZ
ùjûA gúNâ @ûiò Ké¾uê @ûfòw^ Kùfö Zûu cû^ bw ùjfû I Ké¾ c]ý
ù_âcùe Zûuê @ûfòw^ Kùfö aê¡ò \ßûeû Keû~ûA[òaûeê GjûKê aê¡ò_ìaðK
Kêjû~ûGö
aòRd—cû^bwe @^ý ùKû÷Yiò C_ûd @Qò Kò?
ùMûÊûcú—aòùgh ù\g (iÚû^)\ßûeû, aòùgh Kûk\ßûeû I cêefú
]ß^ò\ßûeû c]ý aâR-fk^ûcûûe cû^bw jêGö fNêcû^ @Ì-_âdûiùe
\ìe jêGö c]ýccû^ ~ZÜiû]ý @[ðûZþ UòKòG @]òK ~ZÜ\ßûeû \ìe jêGö Kò«ê
\êRðdcû^ ùKû÷Yiò C_ûdùe c]ý _âgcòZ jêG ^ûjóö cû^ @aiÚûùe
aâRfk^ûcûù^ Ké¾uê GAiaê KUêaûKý _âùdûM Ke«ò, ~[û—aûc,
\ê f ð ä ú kgò ù eûcYò , K_UeûR, Lkùgâ Â , cjû]ì © ð , KùVûe, ^ò f ä ð { ,
@Zò\f ê k
ðä Z
ò , ùMû_úKûcêK, ecYúùPûe, ùMû_ú]cð^ûgK, ùMû_iû]ßúaòW´K,
KûcêùKgße, MûXÿZòcòe, gýûc, aÈùPûe, ùMûa¡ð^ C_ZýKûe ZÄe
AZýû\òö
aòRd—"ù_âcùa÷Pò©ý' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_âòdZcu iû^Üò]ýùe (^òKUùe) [ûA c]ý ù_âce
C}hðZûagZü aòùgæhaê¡ò (aòùdûM-aê¡ò) R^òZ @û©òðKê "ù_âcùa÷Pò©ý'
Kêjû~ûGö ù_âùcû}hð \ßûeû GK_âKûe Nì‰ðû (Pò©e aòagZû @[aû aòjßkZû)
C\òZ jêG, Zûjû Ké¾-aòùdûMeì_K bâû«ò C_ô^Ü Kùeö Pò©e @ÊûbûaòK
bûaKê "ùa÷Pò©ý' Kêjû~ûGö
aòRd—"_âaûi' KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—iwc_ùe ^ûdK I ^ûdò K ûue ù\gû«e
(\ìeù\g_eK), Mâûcû«e, eiû«e I iÚû^û«eeì_K aýa]û^ C_iÚòZ
ùjùf, ZûjûKê "_âaûi' Kêjû~ûGö _âaûieì_K aò_âf¸ùe jhð, Mað, c\ I
f{û aýZúZ géwûe-C_ù~ûMú icÉ aýbòPûeú bûa [ûGö aê¡ò_ìaðK I
@aê¡ò_ìaðK ùb\ùe _âaûi \êA_âKûeö
aòRd—aê¡ò_ìaðK _âaûi KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Kû~ð ý agZü \ì e ù\g ~ò a ûKê "aê ¡ ò _ ì a ð K -_â a ûi'
Kêjû~ûGö Êbq-_âúY^ (_âúZòaò]û^)jó Ké¾u Kû~ðýö "Kò*òZþ\ìe-Mc^' I
"iê\ìe-Mc^' ùb\ùe aê¡ò_ìaðK-_âaûi \êA_âKûeö iê\ìe_âaûi _êYò
"bûaú', "ba^' I "bìZ' ùb\ùe Zò^_ ò K
â ûeö iê\e
ì _âaûiùe _eÆe i´û\
@û\û^-_â\û^ jêGö
aòRd—@aê¡ò_ìaðK _âaûi KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_ûeZªý (_eû]ú^Zû) agZü _âaûiKê @aê¡ò_ìaðK _âaûi
Kê j û~ûGö \ò a ý, @\ò a ¥ I \ò a ýû\ò a ¥ @û\ò NUYûR^ò Z _ûeZªý
@ù^K_âKûeö _âaûiùe Pò«û1, RûMe2, Cù\ßM3, Zûâ4, ckò^ûwZû5,
_âkû_6, aýû]ò7, C^àû\8, ùcûj9 I céZýê10—Gjò \gUò \gû jêGö
_âaûieì_K aò_âf¸ùe Ké¾u Vûùe c]ý Gjò iaê \gû C_flYeìù_
C\òZ jêGö
aòRd! ù_âcùb\ùe \gûùb\ ùijò ùijò ù_âce @^êbûa eìù_
flòZ jêGö Kò«ê ùiÜj, cû^, _âYd, @^êeûM, bûa I cjûbûa _~ðý«
\gûcû^ Gjò ù_âcùe @]òKûõgZü iû]ûeY eìù_ C\òZ jê@«òö Kò«ê
"ùcûj^' \gûùe gâúeû]ûu Vûùe Gjò \gûcû^ @iû]ûeY eìù_ _âKûg
_û@û«òö ùKjò ùKjò eigûÈKûe KeêYûKê GK _é[Kþ aò_f â ¸ eìù_ cû^òQ«ò;
Kò«ê KeêYûaòhdK aò_âf¸ _âaûie jó _âKûe-ùb\ ùjûA[òaûeê _é[Kþ eìù_
GVûùe Zûjûe a‰ð^û KeûMfû ^ûjóö
MêeêùMûÊûcúu Vûeê gêYò[òaû aò_âf¸aòhdK icÉ K[ûKê Mbúebûùa
Pò«û Keò aòRd cù^ cù^ aòPûe Kùf, aò_âf¸ei ÊZüiò¡ ^êùjñ, Zûjû
ùKak iù¸ûMeiKê _êÁ Kùeö ~\ý_ò a¡Rúa _lùe aò_âf¸ei
aòùgheìù_ C\òZ ùjûA @aùghùe iù¸ûMeie @^êKìk jêG, Z[û_ò
^òZýeiùe KòQò KòQò aò_âf¸ @agý [òa; ^ùjùf aòPòZâfúkûcû^
(ùa÷PòZâýcdú fúkûcû^) ùjûA_ûeòa ^ûjóö
öö i¯Zâ ò õ g @]ýûd icû¯öö

554 ùR÷ a ]cð @ÁûZâ ò õ g
@ÁûZâ ò õ g @]ýûd
géw ûeei aòPûe
aòRdKêcûe jûZ ù~ûWÿò ^câZûe ijòZ MêeêùMûÊûcúuê iù¸ûMei

aòhdùe _âgÜ Keòaûeê, MêeêùMûÊûcú @û^¦òZ ùjûA Kjòùf—
ùMûÊûcú—Ké ¾ fúkû _â K U I @_â K U ùb\ùe \ê A _â K ûeö
aò_âk¸eiùe ù~Cñ aòej @aiÚû a‰ðòZ ùjûAQò Zûjû _âKU-fúkû
@^êiûùe ùjûAQòö aé¦ûa^ùe iað\û eûiû\ò aòaò] fúkû-aòù^û\ \ßûe û
aòjûe-_eûdY aé¦ûaâòjûeú Ké¾u ij aâRù\aúue ùKùaùjùf
aòùz\ (aòej) ^ûjóö "c[êeûcûjû™ý'ùe Kêjû~ûAQò, Ké¾ ùMû_ùMû_úu
ij ùiVûùe KâúWÿû Ke«ò(1)ö "KâúWÿZò' Gjò ^òZ¥_âaé© a©ðcû^-Kûke
_âùdûM \ßûeû aé¦ûa^ùe Ké¾u KâúWÿû ^òZý, Gjû Kêjû~ûAQòö @ZGa
ùMûùfûKe Kò´û aé¦ûaê @_âKU-fúkûùe \ìe_âaûi-R^òZ aòej ^ûjóö
ùiVûùe iù¸ûM jó ^òZýö \gð^, @ûfòw^, i¸ûhY I Ægð^ AZýû\ò
_eÆe iêLZû_ô~ðý-cìkK @û^êKìfý-bûae ^òùhaY (ùia^, @ûÊû\^)
\ßûeû ~êaK-~êaZúu Cfäûi aòùgheìù_ _eòa¡òðZ ùjûA ù~Cñ aòPòZâ-
bûae C\d jêG, ZûjûKê "iù¸ûM' Kêjû~ûGö cìLý I ùMû÷Y ùb\ùe
iù¸ûM \êA_âKûeö
aòRd—cêLýiù¸ûM KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—RûMâZ @aiÚûùe ù~Cñ iù¸ûM jêG, ZûjûKê "cìLý-
iù¸ûM' Kêjû~ûGö Zûjû Pûeò_âKûe, ~[û—iõlò¯ iù¸ûM, iuú‰ð iù¸ûM,
iµ^Ü iù¸ûM I icé¡òcû^¨ iù¸ûMö _ìaðeûM _ùe ù~Cñ iù¸ûM jêG Zûjû
"iõlò¯-iù¸ûM'ö cû^-_ùe ù~Cñ iù¸ûM jêG Zûjû "iuú‰ð-iù¸ûM'ö
(1)
ùMû-ùMû_-ùMû_ò K ûiùw ~Zâ Kâ ú Wÿ Z ò Kõijû
""ùMû-ùMû_-ùMû_ò Kõijûö''—(_\à _ ê e ûY
_ûZûkLŠ)
KòQò\ìe-_âaûi _ùe ù~Cñ iù¸ûM jêG, Zûjû "iµ^Ü-iù¸ûM' Gaõ iê\ìe-
_âaûi _ùe ù~Cñ iù¸ûM jêG ZûjûKê "icé¡òcû^¨-iù¸ûM' Kêjû~ûGö
aòRd—iõlò¯iù¸ûM KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—^ûdK-^ûdòKû bd, i¸âc I f{û ùjZê iõlò¯ eìù_
Pê´^-@ûfòw^ @û\ò C_Pûe \ßûeû ùiaû Kùf, ZûjûKê "iõlò¯iù¸ûM'
Kêjû~ûGö
aòRd—iuú‰ðiù¸ûM KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—@_âòâd-_âZòa§ @û\òe iàeY\ßûeû ù~Cñ iuú‰ð C_Pûe
jêG, Zûjû "iuú‰ðð iù¸ûM'ö Zûjû ZZfû @ûLê ùPûaûAaû _eò KòQò C¾ I
KòQò c]êe jêGö
aòRd—iµ^Üiù¸ûM KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Kû« _âaûieê ùèòùf Cbdue còkòZ iù¸ûMKê
"iµ^Üiù¸ûM' Kêjû~ûGö Zûjû @ûMZò I _âû\êbûða ùb\ùe \êA_âKûeö ùfû÷KKò
aýajûe @^êiûùe @ûMc^Kê "@ûMZò' Kêjû~ûGö ù~_eò i§ýûùe
ùMûPûeYeê ùèòaûùaùk ùMû_úcûûe Ké¾uê \gð^ö ù_âciõe¸-aòjk ß û
(ù_âcùe @Zògd aòjk ß û) _âd
ò Zcûu i¹êLùe Ké¾ue @KiàûZþ @ûaòbûðaKê
"_âû\êbûða' Kêjû~ûGö _âû\êbûðaùe jó iaûðbúÁ-iêLfûbeì_K C›a jêGö
aòRd—icé¡cò û^¨ iù¸ûM KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—_ûeZªýagZü @[ûðZþ _eû]ú^Zû ùjZê ^ûdK-^ûdòKûue
_eÆe \gð^ \êfb ð jêGö ùijò _ûeZªýeê cêq ùjûA @KiàûZþ @Zòeq ò
C_ùbûM Kùf, ZûjûKê "icé¡cò û^þ iù¸ûM' Kêjû~ûGö Zûjû _âPe ê @û^¦
ù\A[ûGö iù¸ûMei "Q^Ü' I "_âKûg' ùb\ùe \êA_âKûeö
aòRd—ùMû÷Yiù¸ûM KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ê_Üùe jeòu ijòZ còk^ ùjùf, ZûjûKê "ùMû÷Yiù¸ûM'
Kê j û~ûGö "iûcû^ý' I "aò ù gh' ùb\ùe Ê_Ü \ê A _â K ûe; @ZGa
ùMû÷Yiù¸ûM c]ý \êA_âKûeö aýbòPûeú bûa c]ýùe ù~Cñ "Ê_Ü' @Qò, Zûjû
jó "iûcû^ý-Ê_Ü'ö aòùgh-Ê_Üiù¸ûM RûMâZKûke-iù¸ûM _eò @Zò
@û^¦\ûdKö Gjû c]ý Ê_Ü-iõlò¯, Ê_Ü-iõKú‰ð, Ê_Ü-iµ^Ü I Ê_Ü-icé¡cò û^þ
ùb\ùe Pûeò_K â ûeö
aòRd—aÉêZü Ê_Üùe ùKû÷Yiò NUYû NùU ^ûjóö ùZYê ùi[òùe
icé¡òcû^þ iù¸ûM Kò_eò i¸a?
ùMûÊûcú—RûMeYe I Ê_Üe Êeì_ _âûd icû^ö Chû I @^òeê¡u
@aû]òZ-Ê_Ü _eò Ké¾ I Ké¾_âòdûue @aû]òZ-Ê_Ü @Qòö (aûYeûRûu K^ýû
Dhû ùgûYòZ_êeiÚ ^òR @«ü_êeùe Ê_Üùe @^òeê¡u ijòZ iµâùdûM
(còk^) iêL @ûÊû\^ Keê[òfûùaùk, @^òeê¡ c]ý \ßûeKû_êeúùe ^òR
@«ü_êeùe gd^@aiÚûùe Chûu ij aòkûi-iêL @ûÊû\^ Keê[òùfö
Gjò aòPòZâ NUYû _âûKéZ ùfûKu c]ýùe NùU ^ûjóö iò¡bqcûûê c]ý
Ê_Üùe RûMeY _eòò bêhYû\ò-_âû¯ò ù\Lû~ûGö VòKþ ùijò_eò Ké¾ I
Ké¾ù_âdiúue @aû]òZ-Ê_Ü jêGö Ê_Ü \êA_âKûe, ~[û—"RûMeûdcû^
Ê_Ü' I "Ê_Üûdcû^ RûMe'ö icû]òeì_K PZê[ð @aiÚûKê @ZòKâc Keò
_*cûaiÚû-_âû¯ ù_âccdú ùMû_úcûû Ê_Ü eRMêùYû_ô^Ü Ê_Ü _eò cò[ýû aû
cûdòK ^êùjñö ùicûû Ê_Ü @_âûKéZ, ^òMY
êð I _eciZýö Gjòbûùa @_âûKéZ
_ecûnêZ Ê_Ü-aòkûi\ßûeû Ké¾ue I Ké¾ù_âdiúue icé¡òcû^þ iù¸ûM
jêGö @ZGa Ké¾u aòkûi G_eò @nêZ I aòPòZâ ù~, Ê_Ü-aòkûi\ßûeû ùi
_âòdûcûûê iù¸ûM (@ûÊû\^) Keû«òö
aòRd—_âùbû! iù¸ûMe @^êbûacû^ K'Y K'Y?
ùMûÊûcú—i¦gð^, RÌ^, Ægð^, a™ðùeû]^ (eûÉû @UKûAaû),
eûifúkû, aé¦ûa^KâúWÿû, ~cê^ûRk-ùKkò, ù^û÷Kû-aòkûi, _ê¿ùPûeú-
fúkû, \û^-fúkû, Kê¬ùe fêPKûkò ùLk, c]ê_û^, Ké¾ue Èú-ùag]ûeY,
K_U^ò\âû, \ýìZKâúWÿû (_gûùLk), aÈ @ûKhðY (fêMû UYûUYò), Pê´^,
@ûfòw^, ^Lû_ðY (^LPòjÜ ù\aû), aò´û]e-iê]û_û^, ^ò]êa^-ecY I
iµâùdûM (ù_âciõù~ûM) @û\ò Gjûe @^êbûaö
aòRd—_âùbû! fúkûaòkûi GK_âKûe I iµâùdûM @^ý_âKûeö Gjò
\êAUò c]ýeê ùKCñUò @]òK iêL\ûdK?
ùMûÊûcú—iµâùdûM @ù_lû fúkû-aòkûiùe @]òK iêL jêGö
aòRd—ù_âdiúcûûe Ké¾u _âZò _âYd Cqò Kò_eò?
ùMûÊûcú—iLúcûù^ Ké ¾ uê — ùMûKê k û^¦! ùMûaò ¦ !
ùMûùÂ¦âKêkP¦â! _âûùYgße! iê¦ùeû©c! ^ûMegòùeûcYò! aé¦ûa^P¦â!
ùMûKêkeûR! cù^ûje! AZýû\ò _âYd-iù´û]^ Ke«òö(1)
aòRd—_âùbû! Ké¾fúkû _âKU I @_âKU ùb\ùe \êA_âKûe
ùjùf c]ý icû^ Z©ß; Kò«ê _âKU aâRfúkû ùKùZ_âKûe?
ùMûÊûcú—_âKU-aâRfúkû ^òZý I ù^÷cò©òK ùb\ùe \êA_âKûeö
aâRùe @ÁKûkúd fúkû ^òZýö _ìZ^û-a] I \ìe-_âaûi @û\ò fúkû
ù^÷cò©òKö
aòRd—_âùbû! ^òZýfúkû aòhdùe cêñ RûYòaûKê PûjêñQòö Ké_û Keò
^òùŸðg Ke«êö
ùMûÊûcú—G aòhdùe \êA_âKûe a‰ð^û @Qòö EhòKéZ a‰ð^û I
ùMûÊûcòKéZ a‰ð^ûö Zêùc ùKCñUò gêYòaûKê PûjêñQ?
aòRd—cêñ Ehòcûû a‰ð^û gêYòaûKê PûjêñQòö
ùMûÊûcú—
^ò g û«ü _â û Zü _ì a ûð ù jÙ û c]ýûjÜ ½ û_eûjÜ K üö
iûdõ _â ù \ûh eûZâ ò ½ KûkûùÁø P ~[ûKâ c cþ ö ö
c]ýûùjÜû ~ûcò^ú ùPûùbø ~^àëjì©ðcòùZû iáùZøö
Zâ ò c ê j ì © ð c ò ù Zû ùmdû ^ò g û«_â c ê L û$_ùeöö (2)
@[ûðZ,þ ^ògû«1, _âûZü2, _ìaûðjÜ3, c]ýûjÙ4, @_eûjÙ5, iûdõ6, _âù\ûh7

I eûZâò8—GA ùb\ùe fúkû @ÁKûkú^ö eûZâòfúkû I c]ýûjÙfúkû
_âùZýùK Q@ Q@ cêjì©ð; @^ý fúkûcû^ Zò^ò Zò^ò cêjì©ðö i^Zþ Kêcûe
iõjòZûùe(3) i\ûgòa @ÁKûkúd-fúkû @^êiûùe ù~Cñ ùiaû ^òeì_Y
KeòQ«ò, Zûjû \ßûeû jó icÉ fúkûe @^êba jêGö
(1)
ùMûKêkû^¦ ùMûaò¦ ùMûùÂ¦âKêkP¦âcüö
_âûùYg iê¦ùeû©õi ^ûMeûYûõ gòùeûcùYöö
aé¦ûaâòù]û ùMûÂ~êaeûR-cù^ûjeö
AZýû\ýû aâRù\aú^ûõ ù_âdiú-_âYùdûqdüö
(2)
Paògò còÛò ù¨ e GK \Š, \êA \Šùe @[ûðZþ @WÿPûkògò còÛ
ò ù¨ e GK cêj©
ì ,ð
\êA N<û @WÿPûkògò còÛ ò ùe Zò^ò cêj©
ì ð jêGö
(3)
'i^ZþKêcûe iõjòZû' iûZßZ _*eûZâe @«MðZ GK Zªö _\à_êeûY, _ûZûk-
LŠ 52 @]ýûd KòQò _ûVû«e ijòZ c]ý @ûùfûPý)
aòRd—_âùbû! RM\þMêeê i\ûgòau aûKýMêWÿòKê K'Y cêñ gêYò_ûeòaò?
ùMûÊûcú—gêY—gâúi\ûgòa CaûP(1)—
_ûeKúdûbò c û^ò ^ ýÉ[ûiý P _â ò d û R^ûüö
_â P ê ù eùY÷ a bûùa^ ecd«ò ^ò R _â ò d cþ ö ö
@û™û^õ Pò«ùd©Zâ Zûiûõ cù]ý cù^ûecûcþö
eì _ ù~û÷ a îµ^Ü û õ Kò ù gûeúõ _â c \ûKé Z ò c þ ö ö
^û^ûgò Ì Kkûbò m ûõ Ké ¾ ùbûMû^ê e ì _ ò Y úcþ ö
_â û [ò ð Z ûc_ò Ké ù ¾^ ZùZû ùbûM_eûOþ c ê L úcþ ö ö
eû]ò K û^ê P eúõ ^ò Z ýõ ZZþ ù ia^_eûdYûcþ ö
Ké ¾ û\_ý]ò K õ ù_â c eû]ò K ûdûõ _â K ê a ð Z úcþ ö ö
_â ú Zýû$^ê \ ò a iõ ~ZÜ û ©ùdûü iwcKûeò Y úcþ ö
ZZþ ù iaîê L ûjä û \bùeYûZò i ê ^ ò a é ð Z ûcþ ö ö
AZýû™û^õ aòPòù«ý÷a ZZâ ùiaûõ icûPùeZþö
aâ û jà õ cê j ì © ð c ûebý ~ûa©ê iýû^à j û^ò g ò ö ö (1)
aòRd—_âùbû! ^ògû«fúkû Kò_eò?
ùMûÊûcú—gâúaé¦û CaûP(2)—
cù]ý aé ¦ ûaù^ eùcý _*ûgZþ K ê ¬ cŠò ù Zö
KÌaé l -^ò K ê ù ¬hê \ò a ýeZÜ c ùd Mé ù jöö
^ò \ â ò ù Zû÷ Zò Â ZÉùÌ ^ò a ò W ÿ û fò w ò ù Zø cò [ üö
c\ûmûKûeò b ò ü _½ûZþ _lò b ò ù aûð ] ò Z ûa_ò ö ö
(1)
gâúi\ûgòa Kjòùf—jeòu _âòd_ûZâú Z[û _ûeKúd-@bòcû^ò^ú ecYúcûù^
_âPêe (@_âûKéZ) bûa\ßûeû jó ^òR_âòd (_âûYafäb Ké¾)uê ecY Keû«òö ùiVò (@_âûKéZ
aé¦ûa^-]ûcùe) ^òRKê (^òR Êeì_Kê) ùiA _eKúdû @bòcû^ò^ú Ké¾_òâdûu (Zûiûõ)
c]¥ùe "cêñ cùêcû' ùaûfò bûaòaö cêñ eì_ù~û÷aîµ^Üû, cêñ Kòùgûeú, cêñ _âc\ûe
@ûKéZòcZú, Ké¾uê @û^¦ ù\C[òaû ^û^û gòÌKkûùe cêñ @bòmû, Ké¾u ùbûM _ûAñ cêñ
@^êeì_òYú, cêñ Ké¾u \ßûeû _âû[ðòZû ùjùf c]¥ Zûu Vûeê ùbûM_âû¯ò _ûAñ aòcêLú (@_cêLú),
cêñ eû]òKûu ^òZ¥ @^êPeú, cêñ Zûu ùia^ ZZ¨_eû, Ké¾u Vûeê c]¥ eû]òKûu Vûùe
cêñ @]òK ù_âc Keê[ûGö _âZò\ò^ _âúZòùe I ~ZÜZü ùi \êjóue cêñ iwc KeûGö ùi
\êjñòu ùia^R^òZ iêLe I @ûjäû\e bûe\ßûeû cêñ @Zògd @û^¦òZûö—GA _âKûùe
^òRKê aòùgh Pò«ûKeò jó ùiVò aâûjàcêjì©ð-@ûe¸eê cjû^ògû ùgh ùjaû _~ð¥« ic¥K¨
eìù_ cûî ùiaû Keòaö
MûXÿ û fò w ^^ò ù bð \ cûù¯ø ZZþ b wKûZùeøö
ù^û cZò õ Kê a ð Z ÉÌûZþ icê Z þ [ ûZê õ c^ûM_ò ö ö
ZZ½ gûeò K ûgù±÷ ü gê K gù±÷ ½ ùZø cê j ê ü ö
ùaû]ò ù Zø aò a ò ù ]÷ a ûð ù Ký÷ ü ÊZÌû\ê \ Zò Â Zûcþ ö ö
C_aò ù Áø ZùZû \é Á þ a û iLýÉùÌ cê \ û^ß ò ù Zøö
ùiaûõ _âaògý Kêað«ò Z}ûkùiýûPòZûõ Zùdûüöö
_ê ^ ½ iûeò K ûaûùKý÷ e ê Z þ [ ûd ùZø ÊZÌZüö
@ûMùZø Ê-Ê-ba^õ búZýê } Y× û Kê ù kø cò [ üöö (2)
aòRd—_âûZüfúkû(3) Kò_eò?
ùMûÊûcú—
_â û Z½ ùaû]ò ù Zû cûZâ û ZÌû\ê Z ¨ [ ûd iZß e üö
Ké Z ß û Ké ù ¾û \«KûÂõ akù\aic^ß ò Z üöö
cûZâû^êùcû\òùZû ~ûZò ùMûgûkûõ ù\ûjù^û›êKüö
eû]û_ò ùaû]ò Z û aò _ â adiýûbò ü ÊZÌZüöö
CZ¨ [ ûd \«KûÂû\ò Ké Z ß û $býwõ icûPùeZþ ö
iÜ û ^ùa\úõ ZùZû MZß û iÜ û _ò Z û fkò Z û\ò b ò ü öö
bì h ûMé j õ aâ ù R©Zâ adi¥û bì h d«¥_ò ö
bì h ùY÷ a ò ð a ò ù ]÷ \ ò ð ù a÷ ý Mð § cûfýû^ê ù f_ù^÷ ü öö
ZZ½ ÊRù^÷ É iýûü gê g ï h ûõ _â û _ý ~ZÜ Z üö
_qê c ûjì d ùZ Ê^Ü õ iiLú iû ~ùgû\dûöö
(2)
^ò g û«fúkû—aé ¦ ûù\aú Kjò ù f—_PûgUò Kê ¬ \ß û eû cŠò Z ecYúd
aé¦ûa^ùe c]¥iÚùk KÌaélu ^òKê¬cûûùe \òa¥eZÜcd Méjùe ùg~ùe (eû]û
I Ké¾) \êùjñ _eÆe ^òaòWÿeìù_ @ûfòwòZ I ^ò\âòZ ùjûA ejêQ«òö _Q@ûWÿê ùcûe
@ûmûKûeú _lúcûû \ßûeû RûMeòZ (ùaû]òZ) ùjùf c]¥ MûXÿ @ûfòw^R^òZ
^òùbð\ZûKê (\éXÿa§Kê) _âû¯ ùjûA Gaõ Zûjûe bwKûZe ùjûA ùg~eê UòKòG ùjùf
CVòaûKê cZò Keê^ûjûñ«òö Zû'_ùe gûeòKûg± I gê@ûg± cûû\ßûeû Gaõ aòaò]
aûK¥cûû \ßûeû \êùjñ aûe´ûe RûMeòZ ùjûA ^òR ùg~eê CVò _Wÿòùfö Zjêñ \êjóuê
ùg~ùe jhðû^ßòZ ùjûA aiò[òaû ù\Lò iLúcûù^ _âùag Keò ùi \êjóue ùiAKûke
CPòZ ùiaû Ke«òö _êYò iûeòKûe aûK¥cûû \ßûeû ùi \êùjñ ^òR ùg~eê CVò _eÆe
@_âûKéZ bd I CZ¨KŒû \ßûeû @ûKêk ùjûA ^òR ^òR ba^Kê @ûiòùfö
^ûe\ CaûP—
K[cûjì d ùZ ù\aò _ûKû[ð õ iû ~ùgû\dûö
iZúhê _ûKKZâ ú ð h ê ùeûjò Y ú_â c ê L ûÊ_ò ö ö
aé¦û CaûP—
\ê a ð û iiû Êdõ \ù©û aeÉùiý÷ cê \ û cê ù ^ö
AZò KûZýûd^úaqâ û Zþ gî Z cûiú^à d û _ê e ûöö
Zß d û ~Zþ _ PýùZ ù\aò Z\^Ü õ c\^ê M â j ûZþ ö
cò Á õ Êû\ß c é Z Æ¡ò ð ùbûqê e ûdê Ã eõ Z[ûöö
AZýûjß d Zò Zûõ ^ò Z ýõ ~ùgû\û _ê Z â a ›kûö
@ûdê h à û ^þ ùc bùaZþ _ê Z â ü Êû\ê ù fûbû©[û iZò ö ö
gß g â û ^ê ù cû\ò Z û iû_ò jé Á û ^¦ûkdõ aâ ù RZþ ö
ÊiLú_â K eû ZZâ MZß û _ûKõ KùeûZò Pöö
\êM¨]ßû Kéù¾û$_ò Mûü Kû½òZþ ù\ûjdòZßû Rù^÷ü _eûüö
@ûMzZò _ò Z ê a ûð K ýûZþ ÊMé j õ iLò b ò a é ð Z üöö
@býwcŸð ^ õ Ké Z ß û \ûùi÷ ü iõiÜ û _ò ù Zû cê \ ûö
ù]û÷ Z aÈ]eü iâ M þ a ú P¦^ûqKùkaeüöö
\ß ò a ùÈû a¡ùKg½ Mâ ú aûbûf_eò Ç ê e üö
P¦âûKûe-ÇêenûfÉòkKûùfûKe¬òZüö
KuYûw\ùKdìeeZÜcê\âûfi}eüöö
cê q ûjûeÇê e \þ a lü cKeûKé Z ò K ê Š küö
cê j ê e ûKûeò ù Zû cûZâ û _â a ò g ^þ ùbûR^ûkdcþ ö ö
@af´ý Keõ iLýê a ð k ù\ac^ê a â Z üö
bê O þ q ß û P aò a ò ] û^Ü û ^ò cûZâ û P iLò b ò a é ð Z üöö
jûid^þ aò a ò ù ]÷ j ûð ù i÷ ü iLúõùÉ÷ j ð i Zò Êdcþ ö
AZþ [ õ bê q ß û Z[ûPcý \ò a ýLù…û_eò lYcþ ö
aò g â ù cZþ ùiaùK÷ \ ð © õ Zû´ì k õ aò b R^Ü \ ^þ ö ö (3)
(3)
iKûùk cû' ~ùgû\ûu \ßûeû RûMeòZ ùjûA I gúNâZû ij ùg~eê CVò
akù\aue ic¥K¨ @^êMZ Ké¾ \û«KûVò \ßûeû \«]ûa^ Keò cû'u \ßûeû @^êùcû\òZ
jê@ù« ùMû ù\ûj^ (MûB \êjñòaû) _ûAñ C›êK ùjûA ùMûgûkûKê ~û@û«òö ùj aò_â
aòRd—_âùbû! _ìaðûjÜfúkû Kò_eò?
ùMûÊûcú—(4)
ùMû_ùag]eü Ké ù ¾û ù]^ê a é ¦ _ê e üieüö
aâ R aûiò R ù^÷ ü _â ú Zýû iùa÷ ð e ^ê M Zü _[ò ö ö
_ò Z eõ cûZeõ ^Zß û ù^Zâ û ù«^ _â ò d ûMYcþ ö
~[ûù~ûMýõ Z[û Pû^ýû^þ i ^òa©ðý a^õ aâùRZþöö
a^õ _â a ò g ý iLò b ò ü Kâ ú Wÿ d ò Z ß û lYõ ZZüö
aò j ûùe÷ a ò a ò ù ]÷ É Zâ aù^ aò K â ú Wÿ ù Zû cê \ ûöö
(^ûe\)! eû]û c]¥ iLúcûû \ßûeû RûMeòZû ùjûA ^òR ùg~eê CVò \«]ûa^
@û\ò Keò bfbûùa ùZ÷kcŸð^ (@b¥w) Ke«òö eû]û Zjêñ iÜû^ùa\úKò ~ûA fkòZû
@û\ò ÊRû \ßûeû iÜû_òZû (iÜû^KûeòZû) ùjùfö Zjêñ bìhûMéjKê ~ûA ^òR adi¥ûu
ijòZ aòaò] bìhYcûû \ßûeû Gaõ \òa¥ M§, cûf¥ I @^êùf_^\ßûeû ~ZÜ_ìaðK
bìhòZû jê@«òö Zû' _ùe gâúeû]òKû ^òR iLúcûû \ßûeû ~ZÜ_ìaðK gêgïhû _ûA ~ùgû\û
C©c @^Ü eû§òaûKê iLúcûû ijòZ Zûuê (eû]ûuê) @ûjßû^ Ke«òö
G iaê K[û gêYò ^ûe\ Ehò Kjòùf—ùj ù\aú (aéù¦)! "ùeûjòYú _âcêLû
iê¦e _ûPòKû (eùhûA Kû~ðýùe ^ò_ìYû ^ûeú) [ûC-[ûC ~ùgû\û KûjóKò eû]òKûuê
_ûK-Kû~ðý _ûAñ WÿûK«ò?'
aé¦ûù\aú C©e ù\ùf—ùj cê^òae! cêñ _ìaðeê (bMaZú) KûZýûd^úu cêLeê
gêYòQò, ^òùR \êaðûiû Ehò @û^¦ùe ùiA eû]òKûuê Gjò ae ù\A[òùf—"ùj ù\aú!
Zêùc ù~Cñ @^Ü _ûK Keòa Zûjû ùcû @^êMâjeê Êû\ê-c]êe, @céZ-_âZò\ß¦ú (ZòeÄûeú)
I ùbûqûe @ûdêa¡ðK ùjaö' ùiA ùjZê ùj iZú! "Êû\êùfûbeê eû]òKûe jÉ-_ûPòZ
@^Ü ùbûR^ Keò ùcû _ê@ @ûdêhàû^¨ ùja' Gjò bûa^û Keò _êZâa›kû ~ùgû\û ^òZý
ùiA eû]òKûuê (RûaUeê ^¦MûñKê) WKû«òö eû]òKû c]ý gûgêu \ßûeû @^êùcû\òZû
ùjûA Gaõ jéÁû (@û^¦òZû) ùjûA ^òR iLúcûû iûjû~¥ùe ùiVûKê (^¦ûkdKê)
~ûA _ûK Ke«òö Ké¾ c]ý ùKùZK MûBuê ^òùR \êjó Gaõ @^ý MûBuê (@^ý)ùfûKu
\ßûeû \êjûñA _òZûu @ûù\gùe iLûcûû \ßûeû _eòaéZ ùjûA NeKê @ûi«òö (NeKê
ùèòùf) béZýcûù^ Zûuê ùZ÷k cŸð^ Keò @û^¦ùe iÜû^ Keû«òö _ùe ùi ù]û÷ZaÈ
_eò]û^ Keò Gaõ cûkû _ò§ò, iêM§ò-P¦^ùf_òZ Kùkae jê@«òö Z_ô½ûZþ ùi \êAUò
aÈ _ò§ò Gaõ ùKgKê-aû§«ò; Zûue ùKgKkû_ Mâúaû I K_ûk (bûf) C_ùe _Wÿò
@_ìað ùgûbû aòÉûe Kùeö P¦âe @ûKûe-i\ég Çêe« K_ûkùe ùiaKcûù^ ZòkK
eP^û Keò\@«òö KuY-@w\ (aûjêUò, aûRêa§)-ùKdìe (ZûWÿ)- eZÜcê\âû \ßûeû
ùgûbcû^ Ke cŠòZ ùjûA, cêqûjûe \ßûeû ÇêeòZ al~êq I cKeKêŠkùgûbòZ ùjûA,
akù\au @^êaâZ Ké¾ cû@ûu \ßûeû aûe´ûe @ûjìZ ùjûA ùbûR^ûkdùe _âùag
Ke«òö iLûe KeKê @af´^ Keò Gaõ cû"u \ßûeû I iLûcûû \ßûeû _eòaéZ ùjûA
aòaò] @^Ü bêõRò aòaò] ji\ßûeû iLûcûûê jiû«ò I ^òùR ùicûû ij ji«òö Geìù_
LûA I @ûù*ûA (@ûPc^ Keò) ùiaKu \© Zû´ìkKê aû<ê aû<ê I LûC LûC lùY
\òa¥ LU C_ùe aògâûc Ke«òö
a*dò Z ß û P Zû^þ iað û ^þ \ß ò ù Zâ ÷ ü _â ò d iùL÷ a é ð Z üö
iûùuZò K õ aâ ù R¡hð û Zþ _â ò d ûi¦gð ù ^û›ê K üöö (4)
aòRd—_âùbû! c]ýûjÜfúkû Kò_eò?

ùMûÊûcú—(5)
iû_ò Ké ù ¾ a^õ ~ûùZ \â Á ê õ Zõ a^cûMZûö
iì ~ ð ý û\ò _ ì R ûaýûùR^ Kê i ê c û\ýûjé Z ò z kûZþ ö ö
a*dò Z ß û Mê e ì ^ þ ~ûZò _â ò â d iùwzdû a^cþ ö
AZþ [ õ ùZø ajê ~ ùZÜ ^ cò k ò Z ß û iMùY÷ É Züöö
aò j ûùe÷ a ò ð a ò ù ]÷ É Zâ aù^ aò K â ú WùZû cê \ ûö
jò ù ¦ûkò K ûõ icûeì ù Xÿ ø iLò b ò ù \ûð k ò ù Zû÷ Kß P ò Z þ ö ö
Kß P ò \ þ ù aYê õ Keiâ É õ _â ò d dû_jé Z õ jeò ü ö
@ù^ß h d^Ü ë _ ûfaþ ù ]û aò _ â f aþ ] ü _â ò d ûMùY÷ ü öö
jûiò ù Zû ajê ] û Zûbò j iZò Aa Zò Â Zò ö
ai«EZê ^ û Rê Á õ a^LŠõ Kß P ò ^ à ë \ ûöö
_â a ò g ý P¦^ûù¸ûbò ü Kê u ê c û\ò R ùk÷ e _ò ö
aò h ò * ùZû ~ªcê ù q÷ É Zþ _ ùu÷ f ð ò µ ùZû cò [ üöö
iùLýû$ù_ýaõ aò h ò * «ò Zû½ ùZû÷ iò * Zü _ê ^ üö
ai«aûdê R ê ù Áhê a^LùŠhê iað Z üö
Z©Zþ K ûùkûPò ù Z÷ ^ ûð ^ ûaò j ûùe÷ ü iMùYû \ß ò R öö
gâ û ù«ø Kß P ò \ þ a é l cì k cûiû\ý cê ^ ò i ©cöö
C_aò g ýûiù^ \ò ù aý c]ê _ û^õ _â P Kâ Z ê ü ö
ZùZû c]ê c ù\û^à ù ©ø ^ò \ â d û cúkò ù ZlùYøöö
(4)
ùMû_ùag]e Ké¾ ù]^êcûû @ûMùe, (Kò´û ùicûûê @ûMùe Keò) _[ùe
iaê aâRaûiúRû \ßûeû _âúZòùe @^êMZ ùjûA, _òZûcûZûuê cêŠ ^ê@ûñA, _âòdûcûûê
ù^Zâû« Vûe \ßûeû IfUûA Z[û @^¥cûûê ~[ûù~ûM¥ ùfCUûA a^Kê ~û@û«òö
aYùe _gò iLûcûû ij lùY ùLkò Zjêñ aòaò] aòjûe\ßûeû ùiA a^ùe @û^¦ùe
ùLkê[òaû ùiA iaê iLûcûûê VKò \êA-Zò^ò _âòdiLûu \ßûeû _eòaéZ ùjûA, _âòdû
iõ\gð^ _ûAñ C›êK Ké¾ jhðagZü iùuZ a^Kê ~û@û«òö
cò [ ü _ûYò õ icûf´ý KûcaûY-_â i wùZû÷ ö
eò e õiì aò g Zü Kê ù ¬ ÅkZþ _ û\ûaþ R ùKû÷ _[ò ö ö
Pò K â ú Wÿ Z ê É Zâ ZZâ Keò ù Yýû÷ ~ì [ ù_û÷ ~[ûö
iùLýû$_ò c]ê b ò c ð © û ^ò \ â d û _úWÿ ò ù ZlYûüöö
@bò Z ü cê ¬ Kê ù ¬hê iað Z ü _eò Z iÚ ò ù eö
_é [ ùMùK^ a_ê h û Ké ù ¾û$_ò ~ê M _\þ a ò b ê ü ö
iað û iûõ i^Ü ò ] ò õ MùzZþ _â ò d dû ù_â e ò ù Zû cê j ê ü öö
ecdò Z ß û P Zûü iaûð ü Keò Y úMð R eûWò a ö
_â ò d dû P Z[û Zûbò ü Kâ ú Wÿ û [ð * iùeû aâ ù RZþ ö ö (5)
(5)
Ké¾ a^Kê ~û@ûù« ùiA eû]û c]¥ Zûuê ù\LòaûKê a^Kê @ûi«òö ùi iì~ð¥
@û\òu _ìRûQk^ûùe Kêiêc @û\òe @ûjeYQkeê Mêeêcûûê VKò _âòdu iw-Azûùe
a^Kê ~û@û«òö GA _âKûùe ùi-\êùjñ ajê~^ôùe còk«òö Zjêñ MYcûû ij aòaò]
aòjûecûû \ßûeû ùiA a^ùe Lêiúùe ùLk«ò, Sêfûùe fMûfMò ùjûA PXÿò \êùjñ
ùKùa ùKùa iLûcûû \ßûeû \êA@ûWÿKê ùVfû jê@«òö KßPòZ¨ jeòu jûZeê ÅkòZ I
_âòdû\ßûeû @_jéZ ùaYêKê ùLûRê ùLûRê _âòdûu MYcûû \ßûeû biôðòZ, _âZûeòZ I
ajê_âKûùe jûiòZ ùjûA jiòZ _eò ej«òö (@[ðûZ¨ iLúcûù^ ùaYêKê G_eò iÚû^ùe
Qê_ûA \ò@«ò Ké¾ ùLûRò ùLûRò c]¥ _û@û«ò ^ûjóö Ké¾ jûeò~òaûeê ùghùe iLúcûù^
K_U ZòeÄûe _ìaðK ùaYêKê Zûu jûZùe \ò@«òö) ùKùa ùKùa Lêiúùe ai«EZê\ßûeû
ùiaòZ a^LŠKê _gò \êùjñ P¦^Rk \ßûeû I Kêuêcû\ò Rk\ßûeû c]¥ _eÆe Qò*ò
jê@«ò Gaõ _òP¨Kûeú ~ªcêq ùiA (P¦^ I Kêuêc R^òZ) _u \ßûeû _eÆe ùf_ò
jê@«òö GA _âKûùe iLúcûù^ c]¥ (P¦^ I Kêuêc Rk\ßûeû) ùicûûê (^òR^òRKê)
Qò*«ò; _êYò ùi-\êjóuê c]¥ Qò*«òö ai«EZêe aûdêùiaòZ a^LŠcûûùe iaê@ûWÿê
ùiA ùiA KûùkûPòZ ^û^û aòjûe\ßûeû ùj \ßòR! ùj cê^òùgâÂ (i©c)! ùi \êùjñ
iMY gâû« ùjûA KßPòZ¨ aélcìk-^òKUKê ~ûA (@ûiû\¥) \òa¥ @ûi^ùe aiò _âPêe
c]ê_û^ Ke«òö Zjêñ c]ê-c\ \ßûeû C^à© I ^ò\âû\ßûeû ^òcúkòZPlê ùjûA (@ûLò aêRò),
_eÆe jûZKê jûZ Q¦ò, KûcaûY\ßûeû MûXÿeìù_ fMûfMò ejò, ecY _ûAñ AzêK
ùjûA aûUùe \êjóu _û\_\à LiWÿò ~û@ûù« \êùjñ Kê¬ùe _âùag Keò ~ì[_Zò jÉú\ßd
I jÉò^ú\ßdu _eò GVò ùiVò KûcKâúWÿû Ke«òö iLúcûù^ c]¥ c]êcûû \ßûeû c©û
ùjûA Gaõ ^ò\ùe _úWÿòZù^Zâû ùjûA PZêŸòðùM cê¬Kê¬ cûûùe iaðùZûbûùa ej«òö
Ké¾ c]¥ _âòdû (eû]û)u \ßûeû ù_âeòZ ùjûA GKcûZâ a_ê\ßûeû GKû[ùe (~êM_Z¨)
_é[K¨ bûùa ibòu ^òKUKê aûe´ûe (iõ^ò]ò) ~û@û«òö MReûR iaê jÉò^úcûûê ecòaû
_eò Ké¾ ùiA ibòuê ecY Keò _âòdû eû]òKûu ij Gaõ ùiA iLúcûû ij RkKâúWÿû
_ûAñ iùeûaeKê ~û@û«òö
^ûe\ CaûP—
aé ù ¦ gâ ú ^¦_ê Z â i ý cû]ê ~ ð ý Kâ ú Wÿ ù ^ K[cþ ö
Hgß~ðýiý _âKûùgû$bìZþ AZò ùc Qò§ò iõgdcþöö
gâ ú ^ûe\cê ^ ò Kjò ù f—ùj aé ù ¦! gâ ú ^¦^¦û cû]ê ~ ð ý cd
KâúWÿûùe Kò_eò G÷gß~ðýe _âKûg ùjfû, ùcûe Gjò iõgdKê ùQ\^ Ke«êö
gâúaé¦û CaûP—
cê ù ^! cû]ê ~ ð ý c_ý Éò fúkûgqò ü jùeÉê iûö
c_ýÉò
Zdû _é [ Kþ Kâ ú Wÿ \ þ ù Mû_ùMû_ò K ûbò ü icõ jeò ü öö
eû]dû ij eì ù _Y ^ò ù R^ ecùZ Êdcþ ö
AZò cû]ê ~ ð ý fúkûdûü gqò ^ ð Z ß û gò Z û jùeüöö
RkùiùK÷ c ò ð [ ÉZâ Kâ ú Wÿ ò Z ß û ÊMùY÷ É Züöö
aûiü iâ K þ P ¦ù^÷ \ ð ò ù aý÷ b ð ì h ùY÷ e _ò bì h ò ù Zøöö
ZùZâ ÷ a ieiÉúùe \ò a ýcYò c ùd Mé ù jö
@gÜ Z ü `kcì k û^ò KÌò Z û^ò cùd÷ e _ò ö ö
jeò É ê _â [ ccõõ bê q ß û Kû«dû _eò ù iaò Z cþ ö
\ß ò Z â û bò ü ùiaò ù Zû Mùzz~ýûõ _ê ¿ aò ^ ò c ò ð Z ûcþ ö ö
Zû´ì ù k÷ a ýð R ù^÷ É Zâ _û\i´ûj^û\ò b ò ü ö
ùiaýcûù^û jiõÉûbò ù cûð \ ùZ ù_â d iúõ ià e ^þ ö ö
gâ ú eû]û_ò jùeû÷ iê ù ¯ iMYû ùcû\ò Z û«eûö
Kû«\©õ _â ú Zc^û Czò Á õ aê b ê ù R ZZüöö
Kò*òù\a ZùZû bêqßû aâùRZþ g~ýû-^òùKZ^cþö
\â Á ê õ Kû«cê L ûù¸ûRõ PùKûeúa ^ò g ûKecþ ö ö
Zû´ì k Pað ò Z õ Ziý ZZâ Z ¥ûbò ^ ò ð ù a\ò Z cþ ö
Zû´ì k û^¥_ò PûgÜ û Zò aò b R«ò _â ò d ûkò h ê ö ö
Ké ù ¾û$_ò Zûiûõ gê g ï h ê ü Êz¦bûhò Z õ cò [ üö
_â û ¯^ò \ â AaûbûZò aò ^ ò ù \â û $_ò _Uûaé Z üöö
Zû½ ùKkò l Yõ Ké Z ß û cò [ ü Kû«K[ûgâ d ûüö
aýûR^ò \ â û õ jùemûð Z ß û Kê Z ½ò \ ^ê c û^Züöö
aýê \ iý ei^ûõ \nò ü _gýù«ýû$ù^ýû^ýcû^^cþ ö
fú^û Aa f{dû iýê ü l Ycì P ê ^ ð Kò * ^öö
lYcì
lYûù\a ZùZû aÈõ \ì e úKé Z ý Z\wZüö
iû]ê ^ ò \ â û õ MùZû$iúZò jûidù«ýû ji«ò Pöö
Gaõ ùZû÷ aò a ò ù ]÷ j ûð ù iý÷ eccûùYû÷ MùY÷ ü ijöö
@^ê b ì d ü lYõ ^ò \ â û iê L * cê ^ ò i ©cö
C_aò g ýûiù^ \ò ù aý iMùYû÷ aò É é ù Z cê \ ûö
_YúKé Z ¥ cò ù [û jûeõ Pê ´ ûùgæ h -_eò z \û^þ ö ö
@ùl÷ a ò ð K â ú Wÿ ò Z õ ù_â c Ü û ^cð û kû__ê e üiecþ ö
_eûRò ò ù Zû$_ò _â ò d dû Rò ù Zû$jcò Z ò ùa÷ aî a ^¨ ö ö
jûeû\ò M â j ùY Ziýûü _â a é © ÉûWýùZ Z[ûö
Zù[÷aõ (Zùd÷a) ZûWÿòZü Ké¾ü Kùeû_ôkiùeûeêùjöö
aò h ‰cû^ùiû bì Z ß û MZ½ Aa ^ûe\ö
RòùZû$iàò ùP©ßdû ù\aò MéjýZûõ cZþ_YúKéZcþöö
Pê ´ ^û\ò cdû \ ©cò Z ýê q ß û P Z[ûPùeZþ ö
\©cò
ùKû÷ U ò f ýõ Z\þ b î ù aû\â ð Á ê õ ùgâ û Zê * b›ð ^ õ aPüöö
ZZü gûeú-gê K û^û* gâ ê Z ß û aûMûjaõ cò [ üö
^ò M ð z ZÉZüiÚ û ^û\þ M «ê K ûùcû÷ Mé j õ _â Z ò ö ö
Ké ¾ ü Kû«ûc^ê m û_ý Maûcbò c ê L õ aâ ù RZþ ö
iû Zê iì ~ ð ý Mé j õ MùzZþ iLúcŠkiõ~ê Z ûöö
Kò d \þ \ ì e õ ZùZû MZß û _eûaé Z ý jeò ü _ê ^ üö
aò _ â ù ahõ icûiÚ û d ~ûZò iì ~ ð ý Mé j õ _â Z ò ö ö
iì ~ ð ¥ * _ì R ùd©Zâ _â û [ò ð Z ÉZþ i LúRù^÷ ü ö
Zù[÷ a KÌò ù Z÷ ù að ù \÷ ü _eò j ûiaò g ûeù\÷ ü öö
ZZÉû aý[ò Z õ Kû«õ _eò m ûd aò P lYûüö
@û^¦iûMùe fú^û ^ aò \ ê ü Êõ _eû_ecþ ö ö
aò j ûùe÷ a ò ð a ò ù ]÷ ù eaõ iû¡ð ~ ûc\ß d õ cê ù ^ö
^úZßû Méjõ aâùRdêÉûü i P Kéù¾û Maûõ aâùRZþöö(5)
aé¦û Kjòùf,—ùj ^ûe\cê^ò! jeòu Vûùe cû]ê~ðý _ì‰ðeìù_ aò\ýcû^ö Zûjû
jó Zûue cû]ê~ðý-fúkûgqòö ùijò gqò\ßûeû ùi _é[K¨ eìù_ ùMû_ùMû_úcûû ij
KâúWÿû Ke«ò, Kò«ê eû]ûu ij ^òR Êdõ-eì_ \ßûeû KâúWÿû Ke«ò—Gjû Zûu cû]ê~ðýfúkûe
_âKûg, Hgß~ðý_âKûg ^êùjñö iùeûaeKê ~ûA Ké¾ I eû]û _eÆe _âòdûcûû ij
Rk-`òwòaû @û\ò KâúWÿû Ke«òö Zjêñ iê¦eaÈ, cûfýP¦^ I \òaý-@ûbeY \ßûeû
aòbìhòZ ùjûA iùeûae-ZUùe [òaû cYòcd \òaýMéjùe aòeûRòZ ùjûA, ùcû (aé¦û)
\ßûeû iõMéjúZ `kcìk @û\ò Lû@û«òö eû]òKûu \ßûeû _eòùiaòZ ùjûA Ké¾ _â[ùc
Lû@û«òö Z_ô½ûZþ _ê¿-^òcòðZþ g~ýûKê ~û@û«òö ùijò icdùe cûZâ \êA-Zò^ò RY iLú
Ké¾uê Zû´ìk ù\aû, Pûce aýR^(Xÿûkòaû), _û\-i´ûj^ (_û\ cPûkòaû) @û\ò
ùiaû Ke«òö Ké¾ c]ý ù_âdiú eû]òKûuê iàeY Keò iLúcûû \ßûeû ùiaòZ ùjûA
@û^¦ùe aògâûc ^ò@«òö ùi ùgûA _Wÿòùf eû]òKû iLúcûû ij @û^¦òZ-Pò©ùe
_âúZò_ìaðK Kû«-_â\© CzòÁ _û@û«òòö @Ì KòQò _ûA, PùKûeú ù~_eò ^ògûKeu (P¦âu)
cêL_\à ù\Lòaû_ûAñ aýûKêk jêG, eû]òKû ùijò_eò _âûYafäb Ké¾u cêL_\à ù\Lòaû_ûAñ
aýûKêk ùjûA g~ýûMéjKê ~û@û«òö ùiVûKê ~ûA iLúcûû \ßûeû ^òùa\òZ Zû´ìk-
eûMùe e¬òZ _âûYafäbu cêL_\àiÚ ùijò Zû´ìkKê aû<ò iLúcûûê ù\A ^òùR _û@û«òö
Ké¾ iLúcûû Êz¦-aû©ðûkû_ gêYòaû _ûAñ ùKû÷Zìjkú ùjûA iaðûwKê aÈ\ßûeû ùNûWÿûA
\ò@«òö Kò«ê _âKéZùe RûMeòZ [ûA MûXÿ^ò\âûe Qk^û Ke«òö iLúcûù^ Ké¾uê ^ò\âòZ
RûYò _âûYafäbu K[û (^ûc, eì_, MêY, fúkû-PeòZ @û\ò) @ûùfûP^û \ßûeû aògâ¸
@ûkû_ (ù_âcûkû_)ùe jûiý-_eòjûi Ke«òö _ùe iLúcûù^ ùKû÷YiòcùZ ù~ùa
RûYò_ûe«ò ù~, Ké¾ _âKZ é ùe ùgûA^ûjûñ«,ò ùKak K_U Keò ùgûAaûe Qk^û KeêQ«ò,
ùZùa ùicûù^ @Zý« f{òZû ùjûA RòbKê \û«ùe Pû_ò _eÆe cêL Pûjó Pûjó
KòQòicd É² ùjûA~û@û«òö KòQòlY _ùe Ké¾u @weê @w-@ûbeYKê KûXÿò "Zêùc
bf ùgûAQ Z' ùaûfò Kjò Zûuê jiû«ò I ^òùR c]ý ji«òö ùj cê^òùgâÂ! Gjò_eò
eû]ûKé¾ iLúcûû ijòZ aòbò^Ü [Uû-_eòjûi Keòaû _ùe KòQòicd ^ò\âûiêL C_ùbûM
Ke«òö Zjêñ iLúcûû ijòZ aòÉéZ \òaý-@ûi^ùe aiò cCR Ke«ò Gaõ _eÆe
jûe, ù_ûhûK-_eòz\, Pê´^, @ûfòw^ @û\òe _Y eLò aû ù_âcùe aòùbûe ùjûA
_gûùLk @ûe¸ Ke«òö ùLkùe _eûRòZ ùjûA c]ý "cêñ RòZòQò' Kjò _âòdûu jûe @û\ò
@kuûe ùâû _ûAñ C\ýZ ùjùf, ù_âdiúu \ßûeû ZûWÿòZ jê@«òö ùj ^ûe\!
eû]ûeûYúu Ke_\à\ßûeû ZûWÿòZ ùjûA Ké¾ aòh‰ a\^ùe ùi iÚû^ QûWÿò _kûAaûKê
C\ýc Ke«ò Gaõ Kj«ò, ùj ù\aú! ~\ò iZùe Zêùc RòZò[û@, ùZùa, "cêñ ZêcKê
Pê´^ @û\ò ù\aû_ûAñ ù~Cñ _Y eLòQò, Zûjû Zêùc ùÂ~û@' Gjû Kjò Ké¾ eû]òKûuê
Pê´^ Ke«òö eû]òKûu bïbwú ù\LòaûKê Gaõ Ké¾u _âZò b›ð^û-aûKý gêYòaûKê gêKiûeú
aòRd—_âùbû! @_eûjÜfúkû Kò_eò?
ùMûÊûcú—(6)
iõMcý ÊiLú^þ Ké ù ¾û Mé j úZß û Mûü ic«Züö
@ûMzZò aâ R õ Khð ^ þ ZZâ Z ýû^þ cê e fúeùa÷ ü öö
ZùZû ^¦û\dü iùað gî Z ß û ùaYê e aõ jùeüö
ùMû]ì k ò _ Ukaýû¯õ \é Á þ a û aû_ò ^biÚ k cþ ö ö
Ké ¾ iýûbò c ê L õ ~û«ò ZŸgð ^ -icê › ê K ûüö
eû]ò K û_ò icûMZý Mé ù j iÜ û Zß û aò b ì h ò Z ûöö
iµû\ý Kû«ùbûMû[ð õ bl¥ûYò aò a ò ] û^ò Pö
iLúix~ê Z û ~ûZò Kû«õ \â Á ê õ icê › ê K ûöö
eûRcûùMð aâ R \ß û eò ~Zâ iað a â ù Rû÷ K iüö
Ké ù ¾û$_ò Zû^þ icûMcý ~[ûa\^ê _ ì a ð g üöö
\gð ù ^÷ ü Ægð ù ^÷ a ûð P û ià ò Z _ì a ûð a ùfûKù^÷ ü ö
ùMû_aé ¡ û^þ ^cÄûùe÷ ü Kûdò ù K÷ a ûð P ò ù K÷ e _ò ö ö
iûÁûw_ûùZ÷ ü _ò Z ùeø ùeûjò Y úc_ò ^ûe\ö
ù^Zâ û «iì P ò ù Zù^÷ a aò ^ ùd^ _â ò d ûõ Z[ûöö
Gaõ ùZ÷½ ~[ûù~ûMýõ aâùRøùKûbòü _â_ìRòZüö
Maûkdõ Z[û Mû½ iõ_â ù agý ic«Züöö
_lúcûù^ ùiVûùe C_iÚòZ jê@«ò Gaõ Zûjû gêYê gêYê ùicûù^ c]ý _eÆe aûKþ~ê¡
@ûe¸ Keò\ò@«òö eû]ûKé¾ gêKiûeúu ùiA aûKþ~ê¡ gêYò ùiVûeê NeKê ùèòaû _ûAñ
aûjûeò _Wÿ«òö Ké¾ _âûYafäbû eû]òKûu @^êcZò ùÂ MûBcûû @ûùM @ûùM ~û@û«òö
eû]òKû c]ý iLúcûû ij iì~ðý_ìRû_ûAñ iì~ðýc¦òeKê ~û@û«òö Ké¾ KòQò \ìe ~ûA,
_êYò ùiVûeê ùèòò _ìRK-aâûjàY ùag ]eò iì~ðýc¦òe ^òKUKê @ûi«òòö eû]òKûu
iLúcûù^ Ké¾uê _ìRK-aâûjàY RûYòò iì~ðý_ìRû Keòù\aû _ûAñ ^òùa\^ Ke«òö Ké¾
c]ý _eòjûi_âaY KÌòZ ùa\cª \ßûeû iì~ðý_ìRû KeûA \ò@«òö aòPlYû iLúcûù^
KÌòZ ùa\cªKê gêYò aêSò_ûe«ò ù~, "Gjò aâûjàY ùjCQ«ò eû]òKûaòej-aý[òZ Kû«
Ké¾'ö Gjû RûYò ùicûù^ \òaý ù_âcû^¦-iûMeùe ^òc{òZ jê@«òö ùiùZùaùk
ùicûûe @û™-_e mû^ eùj ^ûjóö ùj cê^òae! Gjò_eò ùicûù^ @XÿûA_âje Kûk
aòaò] aòjûe @û\ò \ßûeû KUûA Ne @ûWÿKê ~û@û«òö Ké¾ c]ý aâRùe MûBcûû @ûùM
@ûùM Pûf«òö (5)
_ò Z é b ýûc[ð ò ù Zû ~ûZò bâ û Zâ û ij ^ò R ûkdcþ ö
iÜ û Zß û bê q ß û Kò * ò \ Zâ _ò Z â û cûZâ û ^ê ù cû\ò Z üöö
Maûkdõ _ê ^ ~ð û Zò ù\ûMÛ ë K ûùcû Maûõ _düö (6)
aòRd—_âùbû! iûdõfúkû(7) Kò_eò?
ùMûÊûcú—
Zû½ \êMþ]ßû _ê^ü Ké¾ü ù\ûjdòZßû P Kû½^ö
_ò Z â û iû¡ð õ Mé j õ ~ûZò _ùdûbûegZû^ê M üöö
ZZâ _ò Z â û _ò Z é ù a÷ ý ½ ZZþ _ ê ù Zâ ÷ ½ aùk^ Pö
iõbê ù q aò a ò ] û^Ü û ^ò Pað ý ùPûhýû\ò K û^ò Pöö (7)
aòRd—_âùbû! _âù\ûhfúkû Kò_eò? (8)
ùMûÊûcú—
Z^à û Zê ü _â û [ð ^ ûZþ _ì a ð õ eû]dû_ò Zù\÷ a jò ö
_â i Ú û _ýù« iLú\ß û eû _Kß û ^Ü û ^ò Z\ûkdcþ ö ö
(6)
@_eûjÜ fúkû—ùj ^ûe\! Ké¾ ^òR iLûcûûê còkò Gaõ MûBcûûê Pûeò@ûWÿê
ùN^ò ùiVòKûe aûiò¦ûuê (aâRaûiúuê) cêefúeacûû \ßûeû @ûKhðY Keò aâRKê
@ûi«òö Zjêñ ^¦ @û\ò icùÉ jeòu ùaYêea gêYò Gaõ ùMû]ìkòicìja¥û¯ @ûKûgiÚkKê
ù\Lò Zûu \gð^_ûAñ C›êK ùjûA Ké¾u @ûWÿKê ~û@û«òö eû]òKû c]¥ iûw ùjûA @ûiò
Nùe Mûù]ûA, aòbìhòZû ùjûA I Kû«u ùbûM_ûAñ aòaò] bl¥ (Pað¥) \âa¥ Zò@ûeò
Keò Gaõ iLúcûû ix~êqû ùjûA I @Zò C}ŒòZû ùjûA Kû«uê ù\LòaûKê ~û@û«òö
eûRcûMðùe aâRe \ßûeùe ù~CñVò iaêaâRaûiú (@Q«ò), Ké¾ c]¥ @û^ê_ìaðú (Kâc)
@^ê i ûùe ùicûûê cò k ûA (@YûA) \gð ^ -Ægð ^ -aûYú-ià ò Z -(\ejûi) _ì a ð K
@aùfûK^ \ßûeû Gaõ KûdòK I aûPòK ^cÄûecûû \ßûeû ùMû_aé¡cûûê, iûÁûw
_âYûc\ßûeû aû_û-cû@ûuê @ûC c]¥ ùeûjòYú cû@ûuê, Z[û ù^Zâû« (@ûLòKY) iìPòZ
aò^d\ßûeû _âòdûuê (còkûA) Gaõ ùiA aâRaûiúu \ßûeû ~[ûù~ûM¥ _â_ìRòZ ùjûA
Z[û MûBcûûê Pûeò@ûWÿê MûB-Mêjûkùe GKûVò _âùag KeûA aû_û-cû@ûu \ßûeû
~ûPòZ ùjûA bûA akeûcu ij ^òR NeKê ~û@û«òö ùiVò aû_ûu \ßûeû I cû'u \ßûeû
@^êùcû\òZ ùjûA Mûù]ûA I KòQò LûA MûBlúe \êjóaûKê AzêK ùjûA _êYò MûBMêjûkKê
~û@û«òö
(7) iûdõfúkû—(ùMûÂùe _j*ò) _êYò Ké¾ ùicûûê (KòQò MûBcûûê) \êjó I
@ûCùKùZKuê @^ýcûû \ßûeû \êjûñA, gj gj lúe-bûeê@ûu @^êMûcú ùjûA aû_ûu
iùw NeKê ~û@û«òö NeKê @ûiò aû_ûu ij, KùKA-\ù\Au ij, Zûu _ê@cûû
ij I akeûcu ij Pað¥, ùPûh¥ @û\ò aòaò] @^Ücû^ GKûVò Lû@û«òö(7)
gæ û Ndõ½ jeò É û^ò bê q ß û _ò Z â û \ò b ò ü ijö
ibûMé j õ aâ ù Rù©÷ ½ Rê Á õ a§ê R ^û\ò b ò ü öö
_Kß û ^Ü û ^ò Mé j úZß û Zûü iLýÉZâ icûMZûüö
ajì ù ^ýa _ê ^ Éû^ò _â \ ©û^ò ~ùgû\dûöö
iLýû ZZâ Zdû \©õ Ké ù ¾ûzò Á õ Z[û ejüö
iað õ Zûbò ü icû^úd eû]ò K ûùd÷ ^ò ù a\ýùZöö
iû_ò bê q ß û iLúaMð ~ ê Z û Z\^ê _ ì a ð g üö
iLúbò c ð Š ò Z û Zò ù Â\bò i ©ð ê õ icê \ ýZûöö (8)
aòRd—_âùbû! eûZâòfúkû(9) Kò_eò?
ùMûÊûcú—
aé¦û a\Zò—
_â i Ú û _ýùZ cdû KûPò \ ò Z Ga ZZü iLúö
Z[ûbò i ûeò K ûbò ½ ~cê ^ ûdûü icú_Züöö
KÌaé ù l ^ò K ê ù ¬$ià ò ^ þ \ò a ýeZÜ c ùd Mé ù jö
iò Z Ké ¾ ^ò g ûù~ûMýùahû ~ûZò iLú~ê Z ûöö
Ké ù ¾û$_ò aò a ò ] õ ZZâ \é Á þ a û ùKøZì j kõ ZZüö
KûZýûd^ýû cù^ûmû^ò gî Z ß û P MúZKû^ý_ò ö ö
]^]û^ýû\ò b ò É û½ _â ú Ydò Z ß û aò ] û^Züö
Rù^÷ e ûeû]ò ù Zû cûZâ û ~ûZò g~ýû^ò ù KZ^cþ ö ö
(8) _âù\ûhfúkû—Zûu (Ké¾u) cû' "~ùgû\û'u _âû[ð^û_ìaðeê ùiZòKòùaùk
jó eû]òKû aò iLúcûû \ßûeû _Kß@^Ü~ûK (e§û ~ûA[òaû aòbò^Ü Lû\ýiûcMâúKê) Zûueò
(Ké¾u) NeKê _VûA \ò@«òö Ké¾ ùiA iaê ùbûRýaÉêe _âgõiû Keò aû_û@û\òu ijòZ
Zûjû LûA iûeò ùiA a§êR^û\òu (a¦ò Gaõ bûU @û\òu) \ßûeû ùiaòZ ibûMéjKê
~û@û«òö (@^ý _lùe) iLúcûù^ _Kß @^Ü~ûK (Ké¾u CzòÁ) ùN^ò ùiVò icûMZû
(i¹òkòZû) jê@«òö ~ùgû\û _êYò ajêZ @^ÜKê c]¥ ù\A [û@û«òö ùiVò ùiA iLú\ßûeû
\© Ké¾u iaê CzòÁKê GKûVò @ûYò ùijò_eò ^òRð^ùe ùiA iLúcûù^ eû]òKûuê \ò@«òö
iLúcûû \ßûeû _eòùaÁòZ gâúcZú eû]òKû c]¥ _ìaðû_e @^êiûùe Ké¾u-CzòÁKê
^òR iLúcûû ijòZ _ecû^¦ùe _ûA, iLúcûû \ßûeû aòbìhòZû ùjûA @bòiûe
KeòaûKê ic¥K¨ eìù_ C\¥Zû (_âÉêZ) ejò [û@û«òö (8)
cûZeò _â i Ú ò Z ûdû«ê ajò M ð Z ß û ZùZû Mé j ûZþ ö
iùuZò Z Kû«dûZâ icûMùz\flò Z üöö
ùZû÷ cò k ò Z ß û Zûaê b ûaZâ Kâ ú Wÿ ù Zû aêûRò h ê ö
aò j ûùe÷ a ò ð a ò ù ]÷ eûi-fûiý-MúZ_ê e üiùe÷ ü öö
iû¡ð õ ~ûc\ß d õ ^úZß û eûZâ û ùaa aò ] û^Züö
iê h ê ° í aò g Zü Kê ù ¬ iLúbò É ûaflò ù Zøöö
GKûù« Kê i ê ù c÷ ü Kä é ù ¯ ùKkò Z ùÌ cù^ûjùeö
iê ¯ ûaZò Â Zûõ ZZâ ùiaýcûù^ø ^ò R ûkò b ò ü öö (9)
aòRd! @ÁKûkú^ fúkû Gjò_eòö G[òùe iaê_âKûe eiiûcMâú @Qòö
cêñ _ìaðeê ù~ùZ_âKûe eie CùfäL KeòQò, ùi iaê Gjò fúkûùe @Qòö
~[û-iÚû^, ~[û-Kûk, ~[û-ù\g I ~[û-i´§ aêSò Zêùc ^òR ùiaûùe
Z_ôe jê@ö
MêeêùMûÊûcúu Vûeê G iaê gêYò aòRdKêcûe bûaùe aòùbûe
ùjûAMùfö Zûu @ûLòeê ù_âcûgî-]ûeû ajòaûKê fûMòfûö geúe ùeûcû*òZ
ùjfûö M\þM\ Êeùe ùMûUòG \êAUò K[û Kjò ùi ùMû_ûkMêeê ùMûÊûcúu
_û\Zùk @ù^KlY @ùPZ^ ùjûA _Wÿòejòùfö KòQòicd _ùe ùPZ^û
_û@ûù«, MêeêùMûÊûcú Zûuê @ûfòw^ Keò aò\ûd ù\ùfö MêeêùMûÊûcúu
@ûLò c]ý iRk ùjûA CVòfûö aòRdKêcûe MêêeêùMûÊûcúuê _âYûc Keò ]úùe
]úùe ^òR aûiiÚû^Kê ùèò @ûiòùfö eûZò-\ò^ Zûu jé\dùe eiK[û~ûK
C\òZ ùjaûKê fûMòfûö
öö @ÁûZâ ò õ g @]ýûd icû¯öö
(9)
eûZâf
ò úkû—aé¦ûù\aú Kjòùf—ùiùZùaùk cêñ GVûeê Rù^÷Kû (RùY ùKjò)
iLúKê ùiVûKê (eû]òKûu ^òKUKê) _VûGö gâúcZú eû]òKû ùijò iLúe iùuZ @^êiûùe
iòZKé¾^ògûù~ûM¥û ùag _ò§ò @[ûðZþ gêKæ_l-eûZò ùjûA[òùf gêKæaÈ Gaõ Ké¾_l-
eûZò ùjûA[òùf Ké¾aÈ _ò§ò iLú ijòZ ~cê^ûKìk ^òKUiÚ \òaý eZÜcd KÌaél-ic
^òKê¬MéjKê ~û@û«òö @^ý_lùe Ké¾ c]¥ ùiVò ibûùe aiò aòbò^Ü_âKûe ùKû÷Zìjk
ù\Lò Gaõ KûZýûd^úue c^ùcûjK-iõMúZcû^ c]¥ gêYò, MûdK-MûdòKûcûûê
]^]û^ý @û\ò \ßûeû i«êÁ Ke«ò Gaõ _âRûaMðu \ßûeû I cûZûu \ßûeû @ûeû]òZ
(i¹û^úZ) ùjûA g~¥ûMéjKê ~û@û«òö Ké¾uê gd^ KeûA cûZû ~ùgû\û ^òRMéjKê
ùèòMùf, Ké¾ Neê aûjûeò GVò Kû«û\ßûeû iùuZòZ iÚû^Kê @flòZ eìù_ @ûi«òö
Kê¬ùe Kû«û ijZò còkòZ ùjûA Cbùd a^-ùgâYú cûûùe ùLk«òö iLúcûû ij
eûie ^éZý-MúZ @û\ò aòaò] aòjûe\ßûeû @ùXÿA-_âje eûZò KUûA iLúcûû
@fl¥ùe ùgûAaûKê AzêK ùjûA Kê¬ùe _âùag Ke«òö eû]ûKé¾ GKû«ùe _ê¿-
^òcòðZ cù^ûje ùKkò g~ýûùe ^òR iR^úcûû \ßûeû ùiaòZ ùjC ùjC ùiAVò
ùgûA _Wÿ«òö (9)
D^PZß û eò õ g @]ýûd
fúkû_â ù ag-aò P ûe
]úùe ]úùe aòRdKêcûe @]òK aýûKêk ùjûA_WÿòQ«òö @^ý ùKû÷Yiò

K[û Zûuê bf fûMê ^ûjóö c¦òeùe gâúRM^Üû[uê \gð^ Keò c]ý Pò©Kê
iÚòe Keò_ûeê ^ûjûñ«òö iû]ûeY ei-Z©ßKê Z @ù^K\ò^ @ûMeê aêSò[òùf;
Gùa c]êeeie iÚûdú bûa, aòbûa, @^êbûa, iû©ßòKbûa I aýbòPûeú
bûaKê c]ý aêSò_ûeòQ«òö ùMûUòK _ùe ùMûUòG bûa jé\dùe C\òZ ùjûA
Zûuê @ù^K @û^¦ ù\CQòö ùMûUòG bûa KòQòlY ejòfû _ùe _êYò jVûZþ
@^ý GK bûa @ûiò jé\dKê @ûùfûWÿ^ KeêQòö Gjò_eò bûùa KòQò \ò^
Mfûö Kò«ê ùi ùKû÷Yiò _âKûùe bûae C\dKê, bûae KâòdûKê I bûae
@^ý @ûKûùe _eòYZ ùjaûKê—^òdcòZ (^òdªY) Keò_ûeòùf ^ûjóö
ùZYê \òù^ iRk ù^Zâùe _âbêu PeYùe C_iÚòZ ùjùfö
(aòRdKêcûe) Kjòùf—_âùbû! @û_Yu @_ûe Ké_ûeê iaê aòhd
RûYò c]ý cêñ ^òR C_ùe _âbêZû _ûA _ûeê^ûjó Gaõ Ké¾fúkûùe iÚòe
ejò_ûeê ^ûjóö G aòhdùe @ûagýK i\ê_ù\g ù\A ùcûùZ cûMð
ù\Lû«êö
MêeêùMûÊûcú aòRdu G_eò bûa ù\Lò @û^¦òZ ùjùf I cù^ cù^
Kjòùf—@ûjû! Ké¾ù_âc Kò_eò @nêZ; Gjû iêLKê \êüL_eò I \êüLKê
iêL_eò ùaû] KeûCQòö _âKûgýùe Kjòùf—""aòRd! Zêùc Ké¾fúkûùe
_âùage C_ûd @af´^ Keö''
aòRd—_âùbû! ùi[òùe _âùage C_ûd K'Y?
ùMûÊûcú—eNê^û[ \ûiùMûÊûcú "c^ügòlû'e \ßòZúd ùgæûKùe
fúkû-_âùage C_ûd KjòQ«ò—
572 ùR÷ a ]cð D^PZß û eò õ g
^ ]cð õ ^û]cð õ gâ ê Z ò M Y^ò e ê q õ Kò k Kê e ê

aâ ù R eû]ûKé ¾ _â P ê e _eò P ~ýð û cò j Z^ê ö
gPúiì ^ ê õ ^¦úgß e _Zò i ê Z ùZß Mê e ê a eõ
cê K ê ¦ ù_â Â ùZß ià e _ecRiâ õ ^^ê c^üöö (1)
(c^ügòlû—2d ùgæûK)
gûùÈûq ]cð-@]cð aòPûeùe icd ^Á Ke ^ûjó, @[ðûZþ gûÈ~êqòKê

QûWÿò ùfûb\ßûeû eûM^êMû-bqò iû]^ Ke; aâRùe eû]ûKé¾uê _âPêe
_eòP~ðýû \ßûeû aâReiKê bR^ Keö ~\ò Kêj, aâRei-bRê CùŸgý
(C_ûd) KòG ^òùŸðg Keòùa? ùZùa gêY—aé¦ûaê fúkû_ùe _âz^Ü-
aé¦ûa^ eì_K â\ßú_ ]ûcùe gPúù\aúu Mbðeê C\òZ _âûY^û[
^òcû^¦uê iûlûZþ ^¦úgße-_Zòu (^¦ cjûeûRu) _êZâ (Ké¾) ùaûfò
RûY—Ké¾u Vûeê Zûuê (gâúgPú^¦^ ùMû÷ejeòuê) ùKû÷Yiò_âKûùe bò^Ü
cù^ Ke ^ûjóö _êYò â\ßú_ùe @aZú‰ð ùjûA ùi GK _é[Kþ bR^fúkû
ù\LûAQ«ò Kjò Zûuê â\ßú_-^ûMecYò bûaò aâRbR^ _eòZýûM Ke
^ûjóö ùi iûlûZþ Ké¾; @ZGa @yð^cûMðùe Zûu _é[Kþ ]ýû^ I cª @û\òKê
@ûgâ û Keê [ ò a û aýqò u ê ùi[ò e ê ^ò e É (a*ò Z ) Ke ^ûjó ö Kò « ê ei
(eûM)cûMðùe ùi GKcûZâ eû]ûafäbeìù_ bR^úd, Z[û gPú^¦êìù_
aâReie GKcûZâ Mêeêö ùZYê Zûuê Ké¾ù_âÂ Mêeêeìù_ bR^ Keö
@ÁKûkú^ Ké¾fúkûe C\þùaû]KÊeì_ ùMû÷efúkûKê iað_â[ùc iàeY Ke
Gaõ bR^-Mêeêù\auê aâR-~êù[gßeúeìù_ Kò´û iLúeìù_ RûYö Gjòeìù_
bR^ Keò_ûeòùf aâRfúkûùe _âùag Keò_ûeòaö
aòRd—_âùbû! cêñ Gùa aêSêQò, gûÈ-~êqò I @^ý_[cû^ QûWÿò
gâúùMû÷eûw-cjû_âbêu \ßûeû _âKûgòZ @ÁKûkú^ Ké¾fúkûùe Mêeêeì_û-
(1)
(ùe c^)! gâëZò (ùa\) cûû \ßûeû ^òeêq (^òüùghùe Kêjû~ûA[òaû), ]cð
aû @]cð Ke ^ûjóö Aj (GA aâRùe) eû]û I Ké¾u _âPêe _eòP~ð¥û (ùiaû) Keö
gPúu _êZâuê (gâúùP÷Z^¥ cjû_âbêuê) ^¦úgßeu _Zò ^¦cjûeûRu _êZâ Ké¾eìù_
iàeY Ke Kò«ê MêeêùgâÂuê aÉêZü cêKê¦ue ù_âÂ (_âòdR^) eìù_ PòeKûk @Riâ
iàeY Keö
@]ýûd fúkû_â ù ag-aò P ûe 573
iLúu @û^êMZýùe C_~êq ùiaû jó GKcûZâ K©ðaýö G aòhdùe c^Kê
Kò_eò iÚòe KeòaûKê ùja, Ké_û Keò Zûjû Kj«êö
ùMûÊûcú—G[ò_ûAñ \êAUò aòhdùe _eòÃéZò @ûagýK, ~[û—
C_ûiK-_eòÃZ é ò I C_ûiý-_eòÃZ é öò Zêùc eiZ©ß aêS_
ò ûeòQ, iêZeûõ Zêce
C_ûiý-_eòÃéZò ùjûAQòö C_ûiK-_eòÃéZòùe GMûe_âKûe bûa @Qòö
Z^à]ýeê _âûd iaêbûa Zêùc _ûAQö ùKak ùi[òùe UòKG ò iÚZ
ò e
ò @ûag¥Kö
aòRd—Ké_û Keò ùijò GMûeUò bûaKê ùcûùZ bfbûaùe aêSûA
\ò@«êö
ùMûÊûcú—ùijò GMûeUò bûa ùjCQò—i´§ 1, adi 2, ^ûc 3,
eì_ 4, ~ì[ 5, ùag 6, @ûmû 7, aûi 8, ùiaû 9, _eûKûÂû-gßûi 10 I
_ûfý\ûiú-bûa 11ö
aòRd—i´§ KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—i´§ bûa jó _âû¯òe bò©ò_Z^ö i´§Kûkùe Ké¾u _âZò
~ûjûe ù~Cñ_âKûe bûa [ûG, ùijò @^êeì_ Zûjûe iò¡ò jêGö Ké¾uê "_âbê'
eìù_ i´§ Kùf, iû]K Ké¾u \ûi jêG; iLûeìù_ i´§ Kùf, ùi Ké¾u
iLû jêG; Gaõ _êZâeìù_ i´§ Kùf, ùi Ké¾u _òZû aû cûZû jêGö Ké¾uê
"ÊKúd _Zò' eìù_ i´§ Kùf ùi _êe-a^òZû jêGö aâRùe gû« bûa
^ûjóö ùiVûùe \ûiý-bûa c]ý iuêPòZö C_ûiKu ÊûbûaòK eêPò @^êiûùe
i´§-_Z^ jêGö Zêùc Èú-Êbûa~êq, _êYò Zêce _eKúdû-eiùe eêPò
@Qò; @ZGa Zêùc aâRaù^gßeúu @^êMZö Zêce i´§ ùjûAQò, "cêñ gâúcZú
eû]òKûu _eòPûeòKûue _eòPûeòKû; eû]òKû ùcûe RúaòùZgßeú; Ké¾ Zûjûu
RúaòùZgße; @ZGa eû]ûafäb jó ùcûe _âûùYgßeö'
aòRd—cêñ gêYòQò, @ûPû~ðý Rúa-ùMûÊûcú ÊKúdbûae i´§Kê @]òK
@û\e Ke«ò, Gjû K'Y iZý?
ùMûÊûcú—gâ ú c^þ cjû_â b ê u @^ê P ecûû c]ýeê ùKjò
ÊKúdbûa~êq ^êjñ«òö icùÉ gê¡-_ûeKúdbûa~êqö Êeì_-\ûùcû\e
ùMûÊûcú jó Gjò eie Mêeêö ùi gê¡-_ûeKúd bûa gòlû ù\AQ«òö Rúa
ùMûÊûcú, eì_ ùMûÊûcú I i^ûZ^ ùMûÊûcúue c]ý ùijò GK cZö Rúa
ùMûÊûcúue _é[Kþ eìù_ ùKû÷Yiò ÊKúd-bR^ ^ûjóö ùZùa aâRùe

ùKùZK C_ûiKue ÊKúdbûae M§ [òfû ùaûfò ùi RûYò_ ò ûeò[ùò fö ic[ðû
eZò ic¬iû eZòe M§Kê _ûAùf (Ægð Kùf) aâRe ÊKúdbûa flòZ
jêGö Ké¾u ijòZ i´§Kûùk ù~Cñcûûe ÊKúdZß-aê¡ò jêG, ùicûù^
ÊKúd-C_ûiK jê@«òö Rúa ùMûÊûcúue Cbd_âKûe gòhý [òùf; KòQò gê¡
_ûeKúd-C_ûiK; @ûC KòQò ÊKúd-cògâòZ bûae C_ûiKö ùZYê bò^Ü bò^Ü
eêPò~êq gòhýu _ûAñ ùi _é[K¨ _é[Kþ C_ù\g ù\AQ«òö ""ùÊzdû ùÊzdû fòLòZõ
Kò*òZþ '' AZýû\ò "ùfûP^ùeûP^ú'-MZ Zûue ùgæûKùe Gjòò K[û
(2)
ÆÁeìù_ ÊúKéZ ùjûAQòö

aòRd—aògê¡-ùMû÷Wÿúd ùa÷¾au cZùe aògê¡-_ûeKúd-bR^ jó
ÊúKéZ, Gjû cêñ RûYò_ûeòfòö "i´§' aêSò _ûeòfòö Ké_û Keò adi aòhdùe
Kêj«êö
ùMûÊûcú—Ké¾u ijòZ Zêce ù~Cñ i´§ ùjfû, ùi[òeê Zêce GK
@_ìað Êeì_ c]ý C\òZ ùjfû; Zûjû ùjCQò GK aâRfk^ûe Êeì_ö ùijò
Êeì_ùe Ké¾uê ùiaû_ûAñ GK C_~êq adie c]ý _âùdûR^ @Qòö
ùK÷ùgûe adi jó ùijò ùiaû _ûAñ C_~êqö \gahð Vûeê ùhûjk ahð
_~ðý« adiKê "ùK÷ùgûe' Kêjû~ûGö GjûKê adüi§ò c]ý Kêjû~ûGö Zêce
adi \gahðeê ]úùe ]úùe ùhûjk ahð _~ðý« aé¡ò _ûAaö aûfý,
ù_û÷MŠ I aé¡—Gjò Zò^òUò @aiÚû aâRfk^ûcûûe ^ûjòñö Zêùc iað\û
^òRKê GK Kòùgûeú eìù_ @bòcû^ Keö
aòRd—_âùbû! ^ûc KûjûKê Kêjû~ûG? ~\ý_ò cêñ _ìaðeê ^ûc AZýû\ò
_ûAQò, Z[û_ò ùi aòhdùe \éXÿ (MìXÿ) gòlû \ò@«êö
(2)
ùÊzdû fòLòZõ Kò*òZþ Kò*ò\Zâ _ùezdûö
~Zþ _ìaûð_e-i´§õ ZZþ_ìaðc_eõ _ecþöö
@[ûðZþ ÊKúd Gaõ _eKúd-bûae aòPûeùe KòQò ùÊzûùe Gaõ KòQò @^ýe
Azûùe fòLòZ ùjûAQòö Zû c]ýùe ~ûjû _ìaûð_e-i´§~êq @[ûðZþ gâúcnûMaZ Gaõ
Êeì_ ùMûÊûcú I eê_ùMûÊûcúu ijòZ i´§~êq, Zûjû ùÊzûùe fòLòZ; @^ý[û Zûjû
_ùezû (_eû-Azû)-Kâùc @[ûðZþ _eûgqòò gâúcZú eû]ûeûYúue AzûKâùc gê¡ _ûeKúd
C{ßkeiKê ejiýûaéZ Keò eLòaû _ûAñ ùMû÷Y-aòPûe _â\gð^_ìaðK fòLòZ ùjûAQò
ùaûfòò RûYòaûKê ùjaö
ùMûÊûcú—aòbò^Ü aâRfk^ûu ùiaû-_eûKûÂû aòhdùe gêYò,
Z^à]ýeê ù~Cñ ùiaûùe Zêce eêPò jêG, ùijò ùiaûe @^êeì_ Zêùc
eû]òKûu RùY iLúu @^êMZ GK _eòPûeòKû, Zûjûu ^ûc jó Zêce ^ûcö
Zêce eêPò _eúlû Keò Mêeêù\a ZêcKê ù~Cñ ^ûc ù\AQ«ò, Zûjû jó Zêce
^òZý ^ûcö aâRfk^ûcûû c]ýùe Zêùc ^ûc\ßûeû cù^ûecû ùjaö
aòRd—_âùbû! Gùa eì_ aòhdùe Kêj«êö
ùMûÊûcú—eì_ù~û÷aîµ^Üû Kòùgûeú ùjûA[òaûeê eêPò @^êiûùe
jó Mêeêù\a Zêce iò¡eì_ ^ò‰ðd KeòQ«òö @Pò«ý-Pò^àdeì_-aògòÁ ^
ùjùf ùKjò eû]òKûu _eòPûeòKû ùjûA_ûeòa ^ûjóö
aòRd—Ké_û Keò ~ì[ aòhdùe ùcûùZ \éXÿZû \ò@«êö
ùMÊûcú—gâúcZú eû]òKû ~ìù[gßeúö Zûu @ÁiLúu c]ýeê RùY
iLúu MYùe ZêcKê ejòaûKê ùjaö Zêce eêPò @^êiûùe Mêeêù\a ZêcKê
fkòZûu MYùe eLòQ«òòö Zêùc fkòZûu @ûmû (^òùŸðg) @^êiûùe
~ìù[gßeúu ijòZ fúkûcd Ké¾uê ùiaû Keòaö
aòRd—_âùbû! ùKCñ iû]Kcûù^ P¦âûakú @û\ò ~ìù[gßeúu
@^êMZ?
ùMûÊûcú—@ù^K R^àe bûMý`ùk ~ìù[gßeúu @^êMZ ùjaû_ûAñ
aûi^û Rù^àö @ZGa bûMýaû^þ iû]K jó eû]òKûu ~ì[ùe _âùag Ke«òö
P¦â û akú _â b é Z ò ~ì ù [gß e úcûù^ c]ý eû]ûcû]au fúkûei_ê Á ò
CùŸgýùe ~ZÜaZú ùjûA aò_l-bûa ]ûeY KeòQ«òö aÉêZü gâúcZú
eû]òKû jó GKcûZâ ~ìù[gßeú—Ké¾u aòPòZâ-fúkû-@bòcû^cdúö ~ûjûe
ù~Cñ ùiaû, ùiA[òùe jòñ Zûjûe @bòcû^ö
aòRd—_âùbû! Gùa MêY aòhdùe ùcûùZ \éXÿ Ke«êö
ùMûÊûcú—Zêùc ù~Cñ ùiaû Keòa, ùijò ùiaûe C_ù~ûMú
^û^ûaò] gòÌKkûùe Zêùc @bòm; Z\^êeì_ MêY I ùag Zêce Mêeêù\a
^òŸðòÁ KeòQ«òö
aòRd—@ûmûaòhdùe a‰ð^û Ke«êö
ùMûÊûcú—@ûmû \êA_âKûe, ~[û—^òZý I ù^÷cò©òKö KeêYûcdú
iLú ZêcKê ù~Cñ ^òZýùiaû ù\AQ«òò, ^òeù_l ùjûA @ÁKûk c]ýùe

ù~ùa ~ûjû K©ðaý, ùZùa Zûjû iµû\^ Keòaö _êYò _âùdûR^ @^êiûùe
@^ýùKû÷Yiò ùiaû_ûAñ iLúu @ûmû ùjùf, ZûjûKê c]ý ù^÷cò©òK-@ûmû
(ùiaû) RûYò ~ZÜe ijòZ _ûkòaö
aòRd—_âùbû! "aûi' Kò_eò?
ùMûÊûcú—aâRùe ^òZý^òaûi KeòaûKê "aûi' Kêjû~ûGö aâRùe
ùKû÷Yiò Mâûcùe ùMû_Nùe ùMû_úeìù_ Zêùc R^à ùjûAQ, _êYò Mâûcû«ùe
ùKû÷Yiò ùMû_ ijòZ Zêce aòaûj ùjûAQò; Kò«ê Ké¾u cêefúeaùe @ûKéÁ
ùjûA, Zêùc iLúu @^êMZ eìù_ eû]ûKêŠiÚ GK Kê¬-KêUúeùe aûi
KeêQ—Gjò @bòcû^-iò¡ aûi jó Zêce aûiö _eKúdû-bûa jó Zêce
^òZý-iò¡bûaö
aòRd—_âùbû! Ké_û Keò ùiaû ^ò‰ðd Ke«êö
ùMûÊûcú—Zêùc eû]òKûu @^êPeú (ùiaòKû)ö Zûu ùiaû jòñ Zêce
ùiaûö Zûu \ßûeû ù_âeòZ ùjûA ^òRð^ùe Ké¾u ^òKUKê Mùf Ké¾ ~\ò
Zêc _âZò @ûKéÁ ùjûA eZò _âKûg Ke«ò, ùZùa Zêùc Zûjû ÊúKûe Keòa
^ûjóö Zêùc eû]òKûu \ûiú; eû]òKûu @^êcZò aò^û ÊZª bûùa Ké¾ùiaû
Keòa ^ûjóö eû]û-Ké¾u _âZò icû^ ùiÜj ù_ûhY Keò c]ý Ké¾u \ûiýù_âc
@ù_lû eû]òKûu \ûiýù_âcùe @]òK @ûMâj~êq ùja; Gjûe ^ûc "ùiaû'ö
eû]òKûu @ÁKûkú^ ùiaû jó Zêce ùiaûö Êeì_-\ûùcû\e ùMûÊûcúu
KWÿPû @^êiûùe \ûi-ùMûÊûcú "aòkû_-Kêiêcû¬kò' Mâ^Úùe ùiaû @ûKûõlû
aòhdùe a‰ð^û KeòQ«òö
aòRd—_eûKûÂûgßûi Kò_eò ^ò‰ðúZ jêG?
ùMûÊûcú—\ûi ùMûÊûcúu Gjò \êAUò ùgæûKùe _eûKûÂûe aýûLýû
Keû~ûAQò— (aòkû_-Kêiêcû¬kò, 102. 100 ùgæûK)—
@ûgûbùe÷ecéZiò§êcùd÷ü K[*òZþ Kûùkû cdûZòMcòZü Kòk iûµâZõ jòö
Zßù*Zþ Ké_ûõ cdò aò]ûiýiò ù^÷a Kòõ ùc _âûùY÷aùð â R^ P aùeûeê aKûeòYû_òöö
jû ^û[ ùMûKê k iê ] ûKe iê _ â i ^Ü a qâ û eaò ¦ c]ê e ià ò Z ùj Ké _ û\â ð !
~Zâ Zßdû aòjeùZ _âYùd÷ü _âòdûeû©ùZâ÷a cûc_ò ^d _âòdùia^ûdöö
@[ûðZþ, ùj aùeûeê eûù], @céZ-icê\âKê _ûAaû bkò ùcûe @ûgû
@Zý« bûeúö ZûjûKê _ûAaû _ûAñ cêñ @Zý« KÁùe icd KûUêQòö Gùa
Zêùc ùcû' bkò \êüLú-R^ _âZò Ké_û Keö Zêc Ké_ûaýZúZ _âûYùe,
aâRaûiùe aû Ké¾\ûiýùe ùcûe K'Y _âùdûR^? (KòQò _âùdûR^ ^ûjòñ)ö
ùj ùMûKêkP¦â Ké¾! ùj c]êeiàòZ iê_âi^Ü cêLûeaò¦! ùj Ké_û\âð! Zêùc
_âYde ijòZ eû]òKûuê ùÂ ù~CñVûùe ^òZý aòjûe Ke, _âòdùiaû-
iµû\^ ^òcù« ùcûùZ ùiVûKê ùÂ ~û@ö
aòRd—_âùbû! Gùa Ké_û Keò _ûfý-\ûiúe Êbûa aòhdùe a‰ð^û
Ke«êö
ùMûÊûcú— "aâRaòkûi-ùÉûZâ'ùe \ûi-ùMûÊûcú _ûfý\ûiú-bûaKê
Gjò_eòò a‰ð^û KeòQ«ò—
iû¦âù_âceùi÷ü _æëZû _âòdZdû _âûMkþbýcû¯û Zùdûü
_â û Yù_â Â adiýùdûe^ê \ ò ^ õ fúkûbò i ûeõ Kâ ù c÷ ü ö
ùa÷\Mþù]ý^ Z[û iLúõ _âZò i\û cûîý gòlûõ eùi÷
ù~ðdõ KûedZúj j« fkòZû MéjþYûZê iû cûõ MùY÷üöö
(gâúaâRaòkûi-Éa, 29 ùgæûK)
@[ûðZþ ~òG MûXÿù_âc eiùe @û_æëZ ùjûA _âòdZû\ßûeû _âMk¨bZûKê
_ûA _âZò\ò^ _âûYù_âÂ eû]ûKé¾uê fúkûbòiûe Keû«ò, Gaõ ùa÷\Mþ]ý \ßûeû
^òRiLú eû]òKûuê eie ijòZ cû^ gòLû«ò, ùijò fkòZû ùcûùZ ^òRMYùe
ùN^«ê @[ðûZþ ùcûùZ _ûfý\ûiú eìù_ ^òRe Ke«êö
aòRd—fkòZûu @^ý ijPeúcûû _âZò _ûfý\ûiú Kò_eò aýajûe
Keòùa?
ùMûÊûcú—\ûi-ùMûÊûcúu eiMâ^Úcû^ jó Êeì_ ùMûÊûcúu gòlûö ùi
ùfLòQ«ò—
Zû´ì k û_ð Y -_û\cŸð ^ -_ùdû\û^ûbò i ûeû\ò b ò -
að é ¦ ûeYýcùjgß e úõ _â ò d Zdû ~ûùÉûhd«ò _â ò d ûüö
_â û Yù_â Â iLúKê k û\_ò Kò k ûiùuûPò Z û bì c ò K ûü
ùKkúbì c ò h ê eì _ c¬eò - cê L ûÉû \ûiò K ûü iõgâ ù döö
(gâúaâRaòkûi Éa, 38 ùgæûK)

@[ûðZþ ù~Cñcûù^ Zû´ìfû_ðY, _û\cŸð^, Rk\û^ I @bòiûe @û\ò
Kû~ðý\ßûeû _âòdZûe (ù_âc) ijòZ gâúcZú eû]òKûuê ^òZý ZêÁ Ke«ò, ùijò
_âûYù_âÂ iLúcûû @ù_lû ùiaûKû~ðýùe @iùuûP bûa (bìcòKû)
_ûA[òaû (aéhbû^ê^¦ò^úue) eì_c¬eú_âcêLû ùiA \ûiúcûûê cêñ @ûgâd
KeêQò; @[ûðZþ ùiaûKû~ðýùe ùicûûê ùcûe gòlûMêeêeìù_ @bòcû^
Keê@Qòö
aòRd—@^ý _â]û^ iLúcûû _âZò Kò_eò bûa ùjaû CPòZþ?
ùMûÊûcú—\ûi-ùMûÊûcú ^ò ù cÜ û q ùgæ û Kùe Zûjûe Awò Z
ù\AQ«ò—
_âYdfkòZ^cðÇûebìcòÉùdû~ðû
aâ R _ê e â~ì ù ^û~ð û P KY× û ^þ _ò K û^ûcþ ö
^dZò _ec]ÉûŸò a ýMûù^^ Zê Á ýû
_â [ dZê cc \úlûõ j« ùidõ aò g ûLûöö
(aâRaòkûi Éa, 30 ùgæûK)
~òG eû]ûKé¾u _âYdfkòZ ùKû÷ZK ì e _ûZâú Gaõ ~òG iê\a ò ý Mû^\ßûeû
ùKûKòke ÊeKê c]¥ Zêz KeêQ«ò, ùiA aògûLû Ké_û Keò ùcûùZ iwúZ
gòlû \ò@«êö @^ýû^ý iLúcûû _âZò Zêce G_eò bûa ùjaû CPòZþö
aòRd—aò_lu _âZò Kò_eò bûa ùjaû CPòZ?
ùMûÊûcú—\ûiùMûÊûcú Gjò aòhdùe ù~Cñ gòlû ù\AQ«ò, Zûjû
gêY—
iû
iû_ _ ùZÜ ý ûûydeRý\ê
ydeRý\ê { ß k eiùiýûùy÷ ü icê \ þ a é ¡ ùd
ùiû÷bûùMýû\þbUMaðaòbâcbéZü gâúeû]òKûdûü ÇêUcþö
ùMûaò ¦ ü ià e `ê f ä - afä a a]ì a ùMð Y ù~^ lYõ
Kâ ú Wÿ ù Zýh ZcZâ aò É é Z cjû_ê Y ý* a¦ûcùjöö
(aâRaòkûi-Éa, 41 ùgäûK)
@[ûðZþ eû]òKûu géwûe_êÁ^
ò cò ©
ò ùiû÷bûMý, C\þbU, Mað, aòbcâ _âbZ
é ò
MêY\ßûeû @kuéZ iû_ZÜýbûaû^ßòZ ecYúcûû ijòZ Ké¾ lYKûk KâúWÿû
Ke«ò; ùiA bûMýaZú P¦âûakú_âcêLû aâRecYúcûûê cêñ _ê^ü-_ê^ü
a¦^û KeêQòö aò_l-_l _âZò jé\dùe Gjò_eòò bûa ejòa, Kò«ê
ùiaûicdùe ~ù[ûPòZ _ûZâaòùghùe ei-(jûiý) _eòjûi c]ý
Keò_ûeòaö Gjûe Zû_ô~ðý ùjCQò, "aòkû_Kêiêcû¬kú' ùe ù~_eò "ùiaûe"
aýaiÚû @Qò, ùijò @^êiûùe ùiaû Keòa, Gaõ "aâRaòkûi-ùÉûZâ'ùe
ù~_eò "aýajûe' fò L ò Z @Qò , ùi_eò _eÆe aýajûe Keò a ö
"aògûLû^¦û\ò ùÉûZâ'ùe ù~_eò "fúkû' @û\òe a‰ð^û @Qò, ùi_eò fúkû-
ùPÁû @ÁKûkú^-fúkû c]ýùe \gð ^ Keò a ; "c^ügò l û' ùe
\ò@û~ûA[òaû _¡Zò @^êiûùe Pò©Kê Ké¾fúkûùe ^òcMÜ Keòaö "Ê-
^òdc-\gK' ùe _â\gòðZ bûa @^êeì_ ^òdcKê \éXÿ Keòaö eì_ ùMûÊûcú
ei-Z©ß aòÉûe KeòQ«òö _âbê ^òcû^¦ (ùP÷Z^ý cjû_âbê) Zûuê ùijò
bûe ù\A[òùfö ùZYê C_ûi^ûùe eie Kâòdû Kò_eò ùja Zûjû ùi
ùfLò ^ûjû«òö Êeì_-\ûùcû\e ùMûÊûcúu KWÿPû @^êiûùe \ûiùMûÊûcú
Zûjû ùfLòQ«òö gâúc^þ cjû_âbê ~ûjûuê ù~Cñ bûe ù\A[òùf, ùicûù^
ùijò Kû~ðý jó KeòQ«òö
aòRd—_âùbû! gâúc^þcjû_âbê Kûjûuê ùKCñ bûe ù\A[òùf?
ùMûÊûcú—gâúc^þcjû_âbê Êeì_-\ûùcû\e ùMûÊûcúuê eicdú
C_ûi^ûe _âPûe _ûAñ @ûmû ù\A[òùfö ùijò @ûmû^êiûùe ùi \êAUò
aòbûMùe KWÿPû eP^û KeòQ«ò; ùMûUòKùe eùiû_ûi^ûe @«ü_^Úû
I @^ýUò ù e eùiû_ûi^ûe ajò ü _^Ú û ùfLò Q «ò ö @«ü_^Ú û Kê ùi
\ûiùMûÊûcúuê ù\A[ò ù f; Zûjû \ûiùMûÊûcúu Mâ ^ Ú ù e iê e lò Z ö
ajòü_^ÚûKê ùi gâúc\þ aùKâgße _ŠòZuê ù\A[òùf; Zûjû @ûRò c]ý Gjò
MŸòe aòùgh ]êìù_ aòeûRcû^ö ùijò _^ÚûKê cêñ gâúcû^þ ]ýû^P¦âuê
ù\AQò; ùi Gjò _¡ZòKê Mâ^ÚûKûeùe _âKûg KeòQ«ò, Zûjû Zêùc _ûAQö
gâúc^þ cjû_âbê, gâúc^þ ^òZýû^¦ _âbêuê I gâúc\þ @ù\÷ßZ-@ûPû~ðýuê ^ûc-
cûjû™ý _âPûe Keòaû _ûAñ @ûmû I gqò ù\A[òùfö eì_ ùMûÊûcúuê eiZ©ß
_âKûg _ûAñ @ûmû I gqò ù\A[òùfö i^ûZ^ ùMûÊûcúuê ùa÷]ú bqòe
_âPûe _ûAñ Gaõ ùa÷]ú bqò I eûMû^êMû-bqò c]ýùe [òaû i´§e _âPûe
_ûAñ @ûmû ù\A[òùfö ùMûKêke _âKU-@_âKU fúkûe i´§ ^ò‰ðd _ûAñ
c]ý i^ûZ^ ùMûÊûcúuê @ûmû ù\A[òùfö gâúc^þ ^òZýû^¦ _âbê I i^ûZ^
ùMûÊûcúu \ßûeû Rúa ùMûÊûcúuê i´§ûbòù]d-_âùdûR^ Z©ß ^ò‰ðd
KeòaûKê gqò ù\A[òùfö GAbûùa gâúc^þ cjû_âbê ~ûjûuê ù~Cñ @ûmû

ù\A[òùf, ùicûù^ Z\^êeì_ ùiaû KeòQ«òö
aòRd—_âùbû! gâúc^þ cjû_âbê eûdeûcû^¦uê ùKCñ \ûdòZß
ù\A[òùf?
ùMûÊûcú—gâúc^þ cjû_âbê Zûuê ei-Z©ß-aòÉûe KeòaûKê \ûdòZß
ù\A[òùf; ùi ùijò Kû~ðýKê eì_ùMûÊûcúu \ßûeû iµì‰ð KeòQ«òö
aòRd—_âùbû! iûaðùbû÷c-b…ûPû~ðýuê ùKCñ \ûdòZß \ò@û~ûA[òfû?
ùMûÊûcú—Z©ß_P â ûee \ûdòZß iûaðùbû÷cuê \ò@û~ûA[òfûö ùi ùijò
Kû~ðýKê ^òRe ùKû÷Yiò gòhýu (gòhý-c]êiì\^ aûPÆZòu) \ßûeû Rúa
ùMûÊûcúuê @_ðY Keò[ùò fö
aòRd—ùMû÷Wúÿ d cjû«cûû C_ùe ùKCñ bûe ^ýÉ [òfû?
ùMûÊûcú—ùMû÷ e Z©ß – _â K ûg_ì a ð K Rúacûûê ùMû÷ e -C\ò Z
(gâúùMû÷eûw cjû_âbuê \ßûeû _âKûgòZ) Ké¾ei _âZò gâ¡û C_ô^Ü KeûAaûe
bûe ùMû÷Wúÿ d-cjû« cûû C_ùe ^ýÉ [òfûö KòQò cjû™ûcûûê ei-Kú©ð^
_¡Zò iéÁò Keò _âPûe KeòaûKê \ûdòZß ù\A[òùfö
aòRd—eNê^û[b… ùMûÊûcúuê ùKCñ bûe \ò@û~ûA[òfû?
ùMûÊûcú—gâúc\þ bûMaZ-cûjûZàý-_âPûe bûe Zûuê \ò@û~ûA[òfûö
aòRd—ùMû_ûkb… ùMûÊûcúu C_ùe ùKCñ bûe ^ýÉ [òfû?
ùMûÊûcú—gê¡ géwûeeiKê ùKjò ù~_eò aòKZ é ^ Ke«ò Gaõ ùa÷]ú
bqò _âZò ùKjò ù~_eò @~[û @gâ¡û ^ Ke«ò, ùi[ò_ûAñ @ûagýK aýaiÚû
Keòaûe bûe ùMû_ûkb… ùMûÊûcúu C_ùe ^ýÉ [òfûö
aòRd—ùMû_ûkb… ùMûÊûcúu Mêeê I KûKû _âùaû]û^¦ ieÊZúu
C_ùe ùKCñ bûe ^ýÉ [òfû?
ùMûÊûcú—aâReie @^êeûM-cûMð jòñ iaðùgâÂ, Zûjû RMZaûiòuê
aêSûAaûe bûe ieÊZú ùMûÊûcúuê \ò@û~ûA[òfûö
GA iaê K[û gêYò aòRdKêcûe ajêZ _âi^Ü ùjùf I ^òRKê ]^ý cù^
Kùfö
öö D^PZß û eò õ g @]ýûd icû¯ öö

PZßûeòõg @]ýûd
iµ©ò - aò P ûe
aâRfúkû gêYò ùi[òùe ùfûb C_ô^Ü ùjùf Kâcgü iµ©ò-\gû fûb

jêGö @ZGa G aòhdKê ÆÁbûùa RûYòaû @ûagýK; G_eò aòPûe Keò
ùi MêeêùMûÊûcúuê _âgÜ Kùf—
aòRd—_âùbû! gâaYVûeê @ûe¸ Keò iµ©ò-fûb _~ðý« bqe
ùKùZûUò @aiÚû aû \gû jêG?
ùMûÊûcú—gâ a Y Vûeê @ûe¸ Keò iµ©ò - fûb _~ð ý « bqe
(iû]Ke) _û*Uò \gû jêG, ~[û—gâaY\gû1, aeY\gû2, iàeY\gû3,
bûaû_^Ü\gû4 I ù_âciµ©ò-\gû5ö
aòRd—Ké_û Keò gâaY-\gû aòhdùe Kj«êö
ùMûÊûcú—Ké¾K[ûùe gâ¡û ùjùf Rúae ajòcêðL-\gû \ìe jêGö
ùiùZùaùk Zûjûe Ké¾K[û gêYòaû _ûAñ fûkiû Rù^àö ^òRVûeê ùgâÂ
bqu ^òKUeê Ké¾-K[û gêYû~ûG, ~[û—
Zià ò ^ à j ^à ë L eò Z û c]ê b ò y eò Z â -
_údì h -ùgh-ieò Z ü _eò Z ü iâ a «ò ö
Zû ù~ _ò a «ýaò Z é ù hû ^é _ MûXÿ K ù‰ð ÷ -
Éû^Ü Æé g «ýg^Zé W þ - bdùgûKùcûjûüöö
(bû. 4-29-40)
@[ûðZþ, ùj eûR^þ! ùiA iZïwùe cjZþ (iû]ê)Rû cêLeê ^òMðZ
Ké¾PeòZâeì_K @céZiûe-^\úcûù^ Pûeò@ûùWÿ _âaûjòZ jê@«òö ùj eûRû!
ù~Cñcûù^ (GKû«-Pò©ùe) MûXÿ K‰ð \ßûeû aòZé¾û-gì^ý ùjûA Zûjûuê
_û^ Ke«ò, ùicûûê lê]û, Zé¾û, bd, ùgûK I ùcûj (@û\ò @^[ð) K\û_ò
Ægð Ke«ò ^ûjóö
582 ùR÷ a ]cð PZß û eò õ g
aòRd—ajòcêðL ùfûùK icd-icdùe ù~Cñ Ké¾K[û gêY«ò, Zûjû
Kò_eò?
ùMûÊûcú—ajòcêðL @aiÚûùe Ké¾K[û gêYòaû I @«cêðL @aiÚûùe
Ké¾K[û gêYòaû—Gjû c]ýùe @ù^K _û[ðKý @Qòö ajòcðêL aýqòue
Ké¾K[ûgâaY ùKû÷Yiò NUYû-Kâcùe jêG, gâ¡û\ßûeû ^êùjñö ùijò gêYòaû
\ßûeû bqò-C^àëLú-iêKéZò jêG Gaõ ùKû÷Yiò R^àùe Zûjû gâ¡û C_êRûGö
gâ¡ûe ijòZ cjZþa¥qòu cêLeê Ké¾K[û gêYòaûKê jó "gâaY\gû' Kêjû~ûGö
gâaY\gû \êA_âKûe, ~[û—Kâcgê¡-gâaY\gû I Kâcjú^-gâaY\gûö
aòRd—Kâcjú^ gâaY\gû KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Ké¾fúkûKê @iõfMÜ eìù_ gêYòaû jó "Kâcjú^-gâaY' \gûö
@aýaiûdú-aê¡ò \ßûeû Ké¾fúkû gêYòùf, Zûjû @iõfMÜ gâaY jêGö
Gjû\ßûeû fúkûcûûe _eÆe i´§ C\òZ jêG ^ûjó Kò´û eie c]¥
C\d jêG ^ûjóö
aòRd—_âùbû! Kâcgê¡-gâaY\gû KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—aýaiûdû™òKû-aê¡ò ijòZ iõfMÜ eìù_ Ké¾K[û gêYòùf,
Zûjû ei-C\de C_ù~ûMú jêGö @ÁKûkú^ ^òZýfúkûKê Gaõ R^à
AZýû\ò ù^÷cò©òK-fúkûKê _é[Kþ _é[Kþ gêYòùf, Zûjû "Kâcgê¡-gâaY' jêGö
bR^_ûAñ Kâcgê¡ gâaYe jó _âùdûR^ @Qòö Kâcgê¡ bûùa fúkû gêYê
gêYê fúkûe cû]ê~ðý _âKUòZ jêG Gaõ ùgâûZûu jé\dùe eûMû^êMû _âaé©ò
C\òZ jêGö ùiùZùaùk ùgâûZû cù^ Kùe—@ûjû! iêake iLýbûa
ùKùWÿ @nêZ I iê¦e! cêñ c]ý Zûu bkò iLýeiùe Ké¾uê ùiaû Keòaòö
Gjò_eò _âaé©òKê ùfûb Kêjû~ûGö ùijò ùfûb \ßûeû ùKû÷Yiò aâRaûiúu
bûae @^êMZ ùjûA Ké¾bR^ Keòaû jó "eûMû^êMû bqò'ö cêñ GVûùe
iLýeie C\ûjeY ù\fòö ùijòbkò \ûiý @û\ò Pûeò_âKûe eiùe c]ý
eûMû^êMû-bqò @Qòö Zêùc _âûùYgße ^òcû^¦u Ké_ûeê géwûeeiùe
@]òKûe _ûAQö @ZGa aâRiê¦eúcûû Ké¾ùiaû ù\Lò Zêce ùfûb
ùjûA[òfû; ùijò ùfûb jó ZêcKê Zûjû _ûAaûe cûMð ù\LûAQòö aÉêZü
Mêeê-gòhý iõaû\ jó Gjò _aðe "gâaY-\gû'ö
@]ýûd iµ©ò - aò P ûe 583
aòRd—gâaY\gû ùKùZùaùk _ì‰ð jêG?
ùMûÊûcú—Ké¾fúkûe ^òZýZß @^êba ùjùf, Zûjû gê¡ I @_âûKéZ
ùjûA[òaûeê @Zý« cù^ûje jêGö ùiùZùaùk ùi[òùe _âùag _ûAñ
aýûKêkZû Rù^à Gaõ Mêeêù\a gòhýKê iû]KMZ _ìað-CfäòLòZ GKû\gUò
bûaKê ù\LûA \ò@«òö gòhýe cù^ûbûa ijòZ fúkûe e¬KZû iõ~êq
ùjùf gâaY-\gû _ì‰ð jêGö ùZùa gòhý aýûKêk ùjûA "aeY-\gû' _ûGö
aòRd—_âùbû! aeY\gû KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—Pòò©iÚ eûM _ìùaðûq GKû\g-bûaeì_ú gévkû\ßûeû
fúkûùe iõfMÜ ùjùf, gòhý Kû¦ò-Kû¦ò Mêeêù\au _û\Zùk _Wÿò~ûGö
ùiùZùaùk Mêeêù\a iLúeì_ùe C\òZ jê@«ò Gaõ gòhý Zûu _eòPûeòKû
eìù_ ^òRKê @^êba Kùeö ùMû_a]ìcûù^ Ké¾ùiaû _ûAñ aýûKêk jê@«ò
Gaõ Mêeêù\a ùijò Ké¾ùiaûe _eûKûÂû_âû¯ GK aâRfk^û cûZâö ùZùa
gòhý cêLeê Gjò_eò bûa~êq ]ß^ò aûjûeò[ûG, ~[û—
Zß û õ ^Zß û ~ûPùZ ]é Z ß û Zé Y õ \ù«÷ e dõ R^üö
Ê\ûiýûcé Z ùiùK^ Rúadûcê õ iê \ ê ü Lò Z cþ ö ö
^ cê ù *zeYûdûZc_ò \ê Á õ \dûcdüö
@ùZû eû]ûkòùK! jû jû cêù*÷^õ ù^÷a Zû\égcþöö
(ù_âcûù¸ûRcKe¦ûLý ÉaeûR, 11-12)
@[ûðZþ, ùj eû]ûu iR^ú! cêñ (GA R^) @]c, \«ùe ZéY ]eò
(\ú^Zû_ìaðK) ZêcKê cêŠ ^ê@ûñA _âû[ð^û KeêQò, Zêùc Ké_û Keò ùcû bkò
@Zò \êüLòZ aýqòKê ^òR \ûiýeì_K @céZ-aûeò ùiP^ \ßûeû a*û@ö \dûkê
aýqò Zû'u geYùe @ûiò[òaû \êÁ-aýqòKê c]ý ZýûM Keòaû CPòZ ^êùjñ;
ùijò_eò Zêùc c]ý ùcûùZ \dû Ke, ùcûùZ ZýûM Ke ^ûjóö cêñ Zêc
PeYû^êMZ ùjûA aâR~êMkuê ùiaû KeòaûKê aýûKêkö Gjò_eò @aiÚû aû
\gûKê "aeY\gû' Kêjû~ûGö Gjò \gûùe Mêeêeì_û iLú iû]KKê aâRùe
aûi Keò Ké¾^ûc @ûgâd_ìaðK fúkû-iàeY KeòaûKê @ûmû \ò@«ò Gaõ "gúNâ
Zêce cù^ûaû‚û _ì‰ð ùja' Gjò @ûgßûi^û c]ý \ò@«òö
aòRd—iàeY\gû KûjûKê Kêjû~ûG?
ùMûÊûcú—eì_ùMûÊûcú KjòQ«ò
Ké ¾ õ ià e ^þ R^*ûiý ù_â Â õ ^ò R icújò Z cþ ö
Z©Zþ K [ûeZ½ûùiû÷ Kê ~ ð ý û\þ a ûiõ aâ ù R i\ûöö
ùiaû iû]Keì ù _Y iò ¡ eì ù _Y PûZâ jò ö
Znûafò ° ê ^ û Kû~ð ý û aâ R ùfûKû^ê i ûeZüöö
gâ a ùYûZ¨ K ú©ð ^ û\ú^ò ùa÷ ] bqýê \ ò Z û^ò Zê ö
~û^ýwû^ò P Zû^ýZâ aò ù mdû^ò c^úhúbò ü öö (1)
(b. e. iò, _ìað 2d f, 294-296 ùgæûK)
Cq ùgæûK \êAUòe @[ð Kjòaû _ìaðeê aòRdKêcûe Kjòùf,—
Kê~ðýû\þaûiõ aâùR i\û
"Kê i\û', Gjûe Zû_ô~ðý K'Y?
ùMûÊûcú—RúaùMûÊûcú KjòQ«ò—Gjò ù\j\ßûeû aâRcŠkùe
@[ûðZþ fúkûcŠkùe aûi Keòaû CPòZö ù\j\ßûeû aâRaûi i¸a ^ ùjùf,
c^\ßûeû aâRùe aûi Keòaû CPòZö cù^-cù^ aûi Kùf c]ý ùijò
icû^ `k còùkö ~òG ù~Cñ iLúe @^êMZ, aâRùe ^òRKê ùijò iLúe
Kê¬ùiaòKû eìù_ @bòcû^ Keò Ké¾uê I ^òR bûae @^êKìk iLúuê iað\û
iàeY Keòaû CPòZö iû]Keìù_ Gjò iÚíkù\j \ßûeû ùa÷]-bqýweì_K
gâaY-Kú©ð^ @û\ò iû]^ Keòa Gaõ _âû¯ GKû\gbûa-c]ýeê iò¡
aâRùMû_ú ù\jùe iLúu @û^êMZýùe fúkû]ýû^ I ^òŸòðÁ ùiaû Keòaö
ù\j~ûZâû (^òaðûj) aò]ò-@^êiûùe Keòa Gaõ iò¡ù\je _êÁò bûa-
@^êiûùe Keòaö Gbkò Kùf aâùRZe aòhdùe aòZé¾û @ûiòaö
aòRd—_âùbû! Ké_û Keò Gjò _âYûkúKê UòKòG ÆÁeìù_ aêSûA
\ò@«êö
(1)
Ké¾uê I Zûu ù_âÂRûê iað\û iàeY_ìaðK ùi \êjóu fúkû-K[ûùe eZ
ùjûA iað\û aâRùe aûi Keòùaö geúe\ßûeû aâRaûi KeòaûKê @lc ùjùf, c^ùe
aâRaûi Keòùaö eûMû™òKû bqò _âZò ù~Cñcûûe ùfûb jêG, ùicûù^ aâRRû
Kû~ðý @^êiûùe iû]Keìù_ aûjý-geúeùe Gaõ iò¡eìù_ @«ü jé\dùe ùiaû
Keòùaö ùa÷]ú bqòùe gâaY I CyKú©ð^ @û\ò ù~Cñ bqò-@wcû^ @Qò, Z©ßaòZ¨þcûù^
eûMû^êMû-bqòùe c]ý ùijò-ùijò @wcûûe C_ù~ûMòZû @Qò ùaûfò KjòQ«òö
ùMûÊûcú—"aâ R aûi' e @[ð ùjCQò , @_â û Ké Z bûae ijò Z
^òRðâûiö iõLýû_ìaðK jeò^ûc Keê Keê @ÁKûkúd ùiaû Keòaö
"ù\j~ûZâû-aòùeû]ú ^ jêêG' Gjò aòùaP^û \ßûeû ZZþ i´§úd icÉ Kâòdû
@^êKìk bûaùe Keòaö @[ûðZþ ^òRe icÉ KâòdûKê Gbkò bûaùe Keòa,
ù~_eò geúe-~ûZâûe ^òaðûj iùw-iùw Zûjû bRê @^êKìk c]ý
ùjaö
aòRd—(KòQò Mbúe bûaùe @^êba Keò) _âùbû! G K[û Z
jé\dwc ùjfû, Kò«ê c^Kê Kò_eò iÚòe Keòaò?
ùMûÊûcú—eûMû^êMû bqò _ûAùf Pò© iÚòe ùjûA~ûGö Pò© eûMe
@^êi§û^ùe aâR @bòcêùL ]ûaòZ ùjùf eûM C\òZ jêG; eûùMû\d
ùjùf c^ @ûC aòhd-_Qùe ]ûGñ ^ûjóö ~\ò C_ôûZe @ûguû [ûG, ùZùa
_â[ceê Kâc @af´^ Keòaû CPòZö Pò© iÚòe ùjûAMùf, C_ôûZcû^ @ûC
KòQò lZò Keò_ûeòùa ^ûjóö
aòRd—ùijò KâcUò K'Y? Ké_ûKeò aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—_âZò\ò^ ^òdcòZ eìù_ KòQò icd ^òRð^ùe aiò I
aòhdeì_K C_ôûZKê \ìùe eLò bûae ijòZ jeò^ûc Keö ]úùe-]úùe
Gjûe icdKê aXÿû@ö Gjû \ßûeû @aùghùe jé\dùe GK @nêZ bûa
iað\û C\òZ ùjaö ùiùZùaùk C_ôûZcû^ @ûC ùKû÷Yiò lZò Keò_ûeòùa
^ûjóö
aòRd—Gjò ^òdc ùKùZ\ò^ _~ðý« _ûkòaûKê ùja?
ùMûÊûcú—C_ôûZ-gì^ý @aiÚû @ûiòaû _~ðý« ^òdc_ìaðK Gjò Kâc
_ûkòaûKê ùjaö
aòRd—bûae ijòZ ^ûcMâjY Kò_eò jêG? Gjû ÆÁbûaùe
aêSûA \ò@«êö
ùMûÊûcú—_â[ùc Cfäûie ijòZ ^ûc Keö _êYò Cfäûiùe ccZû
ù~ûM Ke; _êYò ccZûùe aògâ¸Zû ù~ûM Ke; Kâùc Kâùc gê¡bûa C\òZ
ùjùf, bûaû_^Ü \gû C\òZ ùjaö iàeYKûùk bûae @ûùeû_cûZâ jêGö
bûaû_^Ü Kûùk gê¡bûae C\d jêGö ZûjûKê "ù_âc' Kêjû~ûGö Gjû jòñ
C_ûiK-^òÂûe Kâcö _êYò C_ûiý-^òÂû ^ûcK Kâc c]ý @Qòö
aòRd—C_ûiý-^òÂûe Kâc Kò_eò?
ùMûÊûcú—~\ò @iuêPòZ (aòKgòZ) ù_âc\gû _ûAaûe Azû [ûG
ùZùa \ûi ùMûÊûcúu C_ù\g _ûk^ Ke, ~[û—
~\úùzeûaûiõ aâ R bê a ò ieûMõ _â Z ò R ^ê -
~ê ð a \ß ¦ ß õ ZùyZþ _eò P eò Z ê c ûeû\bò k ùhüö
Êeì _ õ gâ ú eì _ õ iMYcò j ZiýûMâ R c_ò
Çë U õ ù_â c Ù û ^ò Z ýõ ià e ^c Z\û Zß õ gé Y ê c^üöö
@[ðûZþ ~\ò eûMe ijòZ aâRaûi Pûjêñ[û@ I R^àR^àû«e ]eò
aâR~êMkue iûlûZþ-ùiaû (aòaûj-a§êjòZ _ûeKúd _eòP~ðýû)
Pûjêñ[û@, ùZùa Êeì_-ùMûÊûcúuê, iaê MY ij eì_ ùMûÊûcúuê I i^ûZ^
ùMûÊûcúuê ù_âce ijòZ ^òZý iàeY Ke Gaõ Zûuê Mêeêeì_û iLúeìù_ ^òZý
_âYûc Keö Gjûe Zû_ô~ðý ùjCQò, ÊKúd-ei @^êiûùe iû]^ Kùf
iò¡òicdùe ic¬i-ei còùkö ùi[òùe ~êMk-ùiaûe bûa iuêPòZ
ùjûA~ûGö @ZGa Zêùc Êeì_ ùMûÊûcú, eì_ ùMûÊûcú I i^ûZ^ ùMûÊûcúu
cZ @^êiûùe gê¡ _ûeKúd-@bòcû^ \ßûeû bR^ Keö @ûùeû_ icdùe
c]ý gê¡-_ûeKúd bûacûZâ @af´^ Keö _ûeKúd bûa @ûùeû_ Kùf
_ûeKúd-eZò ùja Gaõ _ûeKúd-eZòeê _ûeKúd-ei ùjaö Zûjû jó
aâRùe @_âKU-fúkûe ^òZýeiö
aòRd—@ÁKûkúd fúkûe gê¡òKâc @Qò Kò?
ùMûÊûcú—@ÁKûkúd fúkûùe iaê_âKûe eie aòPòZâZû a‰ð^û Keò
eì_ ùMûÊûcú ~ûjû KjòQ«ò, Zûjû aêSò ù\L, ~[û—
@ZkZß û \_ûeZß û \ûù¯û$ùiø \ê a ð ò M ûjZûcþ ö
Æé Á õ _eõ ZUùiÚ ^ eiû²ò c ð ] ê ù eû cdûöö
(C. ^ú. ùMû÷Yiù¸ûM _â. 23 ùgæûK)
@[ûðZþ Ké¾fúkû Pò^àd, iêZeûõ @Zk (Mbúe) I @_ûe—_â_*ûMZ
aýqòcûû _ûAñ @Zk, ù~ùjZê _â_* ùb\ Keò gê¡-@_âûKéZ Z©ßùe
_âùag Keòaû \êüiû]ý; Gjû @_ûe c]ý, ù~ùjZê @_âûKéZ ei GùZ
aòPòZâ I iaðaýû_K ù~, Zûjû _ûe Keò jêG ^ûjñò, @[ûðZþ ZûjûKê jé\dwc
Keòaû \êüiû]ýö _êYò ~\ò ùKjò @_âûKéZ bûa _ûA @[ûðZþ iò¡Z©ßc]ýùe
ejò Zûjû a‰ð^û Kùe, ùZùa c]ý g±-ck ùjZê Zûjû aògê¡ I iµì‰ð
jêG ^ûjóö bMaû^þ Êdõ GjûKê a‰ð^û Kùf c]ý, ùgâûZû I _ûVK cûûe
_â_*-ù\ûh ùjZê ùicûûe ùijò-aòhdK _âZúZò ù\ûh~êq ùjûA_ùWÿö
GYê ei-icê\â \êaðòMûj; ùKak ZUiÚ ùjûA Zûjûe KYûUòG cûZâ _âKûg
Keû~ûGö
aòRd—_âùbû! ùijò @_âûKéZ-ei @ûùc _ûAaê Kò_eò?
ùMûÊûcú—c]êeei @_ûe, @Zêk I \êaðòMûjö Ké¾fúkû c]ý Z\âí_ö
Kò«ê Ké¾u Vûùe \êAUò @iúc MêY @Qò; ùijò MêY jó @ûce GKcûZâ beiûö
Zûjû ùjCQò, ùi iaðgqòiµ^Ü1 I ùi Azûcd2ö ùZYê ùi @Zk, @_ûe
I \êaMðò ûj aÉêKê @^ûdûiùe iõKú‰ð I _âû_*òK RMZKê @ûYò _ûe«òö ùbû÷ZK
ò
RMZ @Zògd Zêêz ùjùf c]ý ùi Zûu iùaûð}éÁ bûaKê GVûKê @ûYòaû
_ûAñ Azû Ke«òö iêZeûõ @_âûKéZ I ^òZý-c]êeeicdú fúkû Zûu Ké_ûeê
jó Gjò _â_*ùe @aZú‰ð ùjûAQòö cû[êecŠk @_âûKéZ I _â_*ûZúZ ùjùf
c]ý Gjò _â_*ùe @aZú‰ð ùjûAQòö ùi GVûKê Kò_eò @ûiòfû Gaõ GVûùe
ùKcò Z ò @Qò Zûjû _Peû~ûA ^ _ûùeö ù~ùjZê , cûâe aû
ù\aûZû@û\òue _eòcòZ-aê¡ò @Pò«ý-gqòe KâòdûKê aêSòaû _ûAñ @lcö
aâRfúkû _â_*ûZúZ iùaðûy fúkûe _âKU-bûaö Zûjû @ûùc _ûAùQ, ùZYê
@ûcKê ùgûK Keòaûe ùKû÷Yiò KûeY ^ûjóö
aòRd—~\ò _âKU-fúkû I @_âKU-fúkû Cbùd icû^, ùZùa
Zûjûe Kâùcû^ÜZò Kò_eò i¸a?
ùMûÊûcú—Cbd GK jó aÉê, G[òùe ùKû÷Yiò iù¦j ^ûjóö GVûùe
~ûjûiaê @Qò, _â_*ûZúZ eûRýùe Zûjû iµì‰ðeìù_ aò\ýcû^ö Zûjû
cûdûa¡ Rúae iû]^ûaiÚûùe ù~_eò @^êbZ ì jêG, C^ÜZ @aiÚûùe ZûjûVêñ
@]òK C^ÜZ eìù_ @^êbìZ jêGö iû]K ù~ùZ C^ÜZ @aiÚû _ûG, Zûjûe
\gð^ I @^êbìZò c]ý Kâcgü ùiùZ @]òK ^òcðk jêGö bûaû_^Ü @aiÚûùe
@^êbìZò iµì‰ð ^òcðk jêGö
aòRd! Zêùc @]òKûeú ùjûAQ, ùZYê ZêcKê Gjû Kjòaûùe ùcûe
ùKû÷Yiò iùuûP ^ûjóö iàeY\gûùe C_~êq iû]^ Kùf Gaõ iû]^
icdùe bûaû_^Ü-ù~ûMý ùPÁû [òùf iàeY\gûùe bûaû_^Ü-@aiÚû jêGö
iàeY-@aiÚûùe [òaû @^êbaMZ _âû_*òK-(ù\ûh)\êÁbûacû^ iµì‰ð eìù_
\ìe ùjùf @û_^-\gû (bûa_^Ü-\gû) C_iÚòZ jêGö iàeY-\gûùe
gê¡bqòe iû]^ ù~ùZ @]òK jêG, jé\dùe ùiùZ @]òK _eòcûYùe
gê¡bqòòe C\d jêGö bqò jó GKcûZâ Ké¾-@ûKhðYúö @ZGa Ké¾u Ké_ûeê
iàeY\gûùe Pò«ûMZ ck Kâcgü \ìe jêGö ~[û—
~[û ~[û™û _eò c é R ýùZ$ùiû÷ cZþ _ ê Y ýMû[û gâ a Yûbò ] ûù^÷ ü ö
Z[û-Z[û _gýZò aÉê iì l à õ Plê ~ ð ù [÷ a û¬îõ_â ~ ê q cþ ö ö
(gâú bû, 11-14-29)
@[ðûZþ @¬^-iõù~ûM \ßûeû Plê ù~_eò @Zò iìlà aÉêKê c]ý
ù\Lò_ûùe, VòKþ ùijò_eò Rúaû™û ùcûe _ec _aòZâ fúkû-K[û @û\ò gâaY-
Kú©ð^ \ßûeû _eògê¡ ùjûA @Zòiìlà Z©ßKê (ùcû Êeì_Kê Z[û ùcû fúkûe
~[û[ðZûKê) ù\Lò[ûGö
Ké¾u fúkûK[ûKê gâaY, Kú©ð^ I iàeY Keòaû \ßûeû Zûjûe @_âûKéZ
iõÆgðùe @û™û ù~ùZ @]òK gê¡ ùjC[ûG, ùiùZ @]òK eìù_ \ég¥cû^
Ké¾fúkûe @_âûKéZ Êeì_ ù\Lû~ûGö VòK¨ ùijò_eò ù~_eò @¬^_âùdûM
\ßûeû @ûLò \ég¥ aÉêKê bfbûùa ù\Lò_ûùeö
Z\âí_ aâjàiõjòZûùe c]ý Kêjû~ûAQò—
""ù_â c û¬^zê e ò Z -bqò a ò ù fûPù^^ i«ü iù\÷ a
jé \ ùd$_ò aò ù fûKd«ò ö
~õ gýûciê ¦ ecPò « ýMê Y Êeì _ õ ùMûaò ¦ cû\ò _ ê e ê h õ
Zcjõ bRûcò ö ö
(aâjàiõjòZû. 5-38)
@[ûðZþ ù_âceì_K @¬^\ßûeû e¬òZ bqòPlêaògòÁ iû]êcûù^ ^òR
jé\dùe iað\û ù~Cñ @Pò«ýMêYÊeì_ gýûciê¦euê ù\L«ò, cêñ ùijò
@û\ò_êeêh ùMûaò¦uê bR^ KeêQòö bûaû_^Ü\gûùe @_âûKéZ \éÁògqò C\òZ
jê G ö ùiùZùaùk bq ^ò R iLúu I ~ê ù [gß e úu \gð ^ _ûGö
ùMûùfûK^û[ Ké¾uê \gð^ Keò c]ý iû]Ke fòwgeúe I iìlg à eúe aò]õß i
eì_K iµ©ò-\gû C_ô^Ü ^ ùjaû _~ðý«, @^êlY Ké¾-@^êba jêG ^ûjóö
bûaû_^Ü\gûùe iÚíkù\j I fòwù\j C_ùe gê¡Rúae @û]ò_Zý Rù^àö
Kò«ê Ké¾u _ì‰ð-Ké_û ùjùf ùbû÷ZòK RMZ ijòZ i´§ iµì‰ð eìù_ aòzò^Ü
jêGö bûaû_^Ü-\gûe ^ûc jó "Êeì_-iò¡ò', Gaõ iµ©ò-\gû ùjùf aÉê-
iò¡ò jêGö
aòRd—aÉêiò¡ò ùjùf Ké¾^ûc, eì_, MêY, fúkû I ]ûc Kò_eò
ù\Lû~ûG?
ùMûÊûcú—Gjò _âgÜe C©e ù\aû_ûAñ cêñ @ic[ðö ùcûe aÉê-iò¡ò
ùjùf cêñ Zûjû ù\Lò _ûeòaò I Kjò_ûeòaòö Zêce iµ©ò-\gû C_iÚòZ ùjùf
Zêùc Zûjû aêSò _ûeòa; ùiùZùaùk ZûjûKê aêSòaû _ûAñ ùKû÷Yiò ùPÁûe
@ûag¥KZû ùja ^ûjóö ZûjûKê _âZýl eìù_ ù\Lòùf, ùi aòhdùe Zêce
@ûC ùKû÷Yiò _âgÜ ejòa ^ûjóö _êYò ù\L, bûaû_^Ü-\gû @[ûðZþ Êeì_-iò¡ò
@aiÚûùe bq ~ûjû ù\ùL, ZûjûKê aýq Kùf c]ý ùKû÷Yiò `k jêG
^ûjó; KûeY aýq Kùf c]ý ùgâûZû Zûjû @^êba Keò_ûùe ^ûjóö eì_
ùMûÊûcú Êeì_iò¡ aýqòu flY i´§ùe KjòQ«ò —
Rù^ ùP{ûZbûùa$_ò ùa÷ M ê Y ýcò a \é g ýùZö
Kû~ð ý û Z[û_ò ^ûiì d û Ké Z û[ð ü iað ù [÷ a iüöö
]^ýiýûdõ âü ù_â c û ~ùiýû^à ú kZò ùPZiò ö
@«aûð Y úbò e _ýiý cê \ â û iê Â ê iê \ ê M ð c ûöö (1)
(b. e. iò. _ìað. 3d f. 29 Gaõ 4[ð f. 12 ùgæûK)
aòRd—~\ò G_eò jêG, ùZùa "aâjià õjòZû' @û\ò Mâ^ùÚ e ùMûùfûKe

K[ûcû^ KûjóKò a‰ð^û Keû~ûAQò?
ùMûÊûcú—Êeì_iò¡òKûùk cjûR^cûù^ I Ké_û-\gð^ icdùe
@[ûðZþ bûa-@aiÚûKê _ûA[òaû bqu Vûùe ajò\êðeûPûe _eò ùKû÷Yiò ùa÷MêYý
(1)
ù\LûMùf c]ý Zûuê @iìdû Keòaû CPòZ ^êùjñ, KûeY Ké¾-AZe aòhdùe @^ûiq
ùjaû ùjZê ùi iaðùZûbûùa KéZû[ð ùjûAQ«òö ù~Cñcûû Pò©ùe Gjò âù_âc
C^àúkòZ jêG, ùiAcûù^ jó ]^ýö ùicûûe Kâòdû-cê\âûKê aêSòaû gûÈaò\ aýqòcûû
_lùe c]ý iê\êMðcö bûMýaû^þ cûû Pò©ùe Gjò âú^-ù_âc C\òZ jêG, Kò«ê
gûÈaò\cûû _lùe Gjò âú^ ù_âce iêÂê _eò_ûUúKê aêSòaû @Zý« KVò^ö
aâjûà @û\ò ù\aZûcûù^ ùicûû \gð^ @^êiûùe Éa-ÉêZò @û\ò \ßûeû ZûjûKê
(bMaûû ^ûc, eì_, MêY I fúkû aòhdK K[ûKê) a‰ð^û Keò[û«ò; Kò«ê
ùicûûe ùijò a‰ð^û (@_âûKéZ bûacûûe @bòaýqò _ûAñ @^êeì_
g±e @bûaeê) iõùl_ùe jêG, Z[û ^òcÜû]òKûeúu _ûAñ Zûjû @ÇêU eìù_
_âKûgòZ jêGö Ké¾ Ké_û Keò ù~Cñ fúkû _âKU KeòQ«ò, Zûjû @af´^
Keò bR^ Keö Zûjû\ßûeû Zêce iaðiò¡ò ùjaö ^òÂû~êq bqu jé\dùe
@Ì icd c]ýùe ùMûKêkùe jó ùMûùfûKe Çì©ðò jêGö ùMûKêkùe ~ûjû
@Qò, Zûjû iaê ùMûùfûKùe c]ý @Qòö KûeY ùMûKêk I ùMûùfûK @bò^Ü-
Z©ßö _âû_*òK-\âÁûcûû Plêùe C\òZ ùjC[òaû cûdû-_âZýûdòZ
aýû_ûecû^ Êeì_iò¡ò icdùe @ûC eùj ^ûjòñö ù~Cñ @]òKûeùe ù~_eò
\gð^ ùjCQò, ùi[òùe i«êÁ ùjûA bR^ Ke—Gjû jó Ké¾u @ûù\gö
Zûu @ûù\g _ûk^ Kùf, ùi Ké_û Keò Kâcgü ^òcðk \gð^ KeûAùaö
aòRd Gùa iaê aòhdùe ^òüiõgd ùjûAMùfö ^òR GKû\g bûaKê
Ké¾fúkûùe iê¦e eìù_ iõù~ûM Keò ]úebûaùe icê\âKêkiÚ ^òR
bR^KêUúeùe aiò iað\û ^ûcù_âc @ûÊû\^ KeòaûKê fûMòùfö aâR^û[u
R^^ú Gjò @aieùe aòhìPòKû-_úWÿûùe Ê]ûcKê _ûAùfö aâR^û[ ^òR
_òZûcjúuê ùÂ Êù\gKê ùèò@ûiòùfö aâR^û[u ^òcðk jé\dùe
iLýù_âc C\òZ ùjfûö ùi â\ßú_]ûcùe RûjÜaúZúùe (bMaZú-Mwûu
ZUùe) @ù^K iê-ùa÷¾au ijòZ @û^¦ùe bR^ KeòaûKê fûMòùfö
@^ý_lùe aòRd KòQò \ò^ c]ýùe MéjiÚùag QûWÿò ùKû÷_ú^ I
ajòaûði ]ûeY_ìaðK cjû_âiû\-cû]êKeú \ßûeû KûkûZò_ûZ Keò ^òe«e
bR^û^¦ùe ^òcMÜ ùjùfö @Á_âje c]ýùe eû]ûKé¾u ^ò\âûicdùe
ùi @Ì-gd^ Ke«ò; eû]ûKé¾u ùbûR^ _ùe _âiû\ùia^ Ke«ò Gaõ
Zûu RûMâZ icdùe RûMâZ ejò ~[ûKûùkûPòZ ùiaû Ke«òö jeò^ûce
cûkû iað\û Zûu jûZùe ùgûbû _ûC[ûGö ^ûcùe aòùbûe ùjûA
ùKùZùaùk ^ûP«ò Z ùKùZùaùk Kû¦«ò; ùKùZùaùk aû icê\âe
ZewcûkûKê ù\Lò ji«òö Zûu bR^-cê\âûKê Zûu aýZúZ @^ý ùKjò aêSò
_ûe«ò ^ûjóö a©ðcû^ Zûue _âKûgý ^ûc ^òcûAñ\ûi aûaûRú ùjûAQòö ùi
ùKû÷Yiò MâûcýK[û Kêj«ò ^ûjó Kò, gêY«ò ^ûjóö @Zý« aò^úZ Êbûa,
aòckPeòZâ I bR^ùe @Zý« \éXö ~\ò ùKjò cjû_âiû\ @ûY«ò, Kò´û
ùKû÷_ú^-ajòaûði @û\ò @ûY«ò, ùi @ûagýKZû @^êiûùe ^ò@«ò, @]òK ^ò@«ò
^ûjóö jeò^ûc Kfûùaùk @ûLòeê SeSe ùjûA @gî]ûeû ùaûjò~ûG;
aP^ M\þM\ Gaõ KY× @aeê¡ jêG; geúe ùeûcû*òZ jêGö @Zò @Ì\ò^
c]ýùe Zûu bR^ iò¡ ùjfûö Ké¾ Ké_û Keò ^òR @_âKU fúkûùe Zûuê
@]òKûe ù\ùfö aâjà jeò\ûiu _eò Zûu bR^-ù\j icê\â-aûfêKû
c]ýùe ejòMfûö
öö jùe Ké ¾ öö
Mê e ê - Ké ¾ -ùa÷ ¾ ùae Ké _ ûak ]eò ' ö
bKZò a ò ù ^û\ \ú^ ajê ~ZÜ Keò ö ö
aò e Pò f "ùR÷ a ]cð ' ùMû÷ W ÿ ú d-bûhûdö
iµì ‰ ð jAf Mâ ^ Ú cûNú-_ì ‰ ð ò c ûdöö
ùP÷ Z ^ýû± Pûeò g Z \ùg â\ß ú ù_ ù_öö
ùMû\î c -iê e bò K ê ù ¬ RûjÜ a ú-icúù_öö
gâ ú Kkò _ ûa^-ùMûeû_ù\ ~ûñ e @ûgö
G Mâ ^ Ú _Xÿ ÿ ê ^ Zò ^ ò Keò d û aò g ß û iöö
ùMû÷ e ûùw ~ûñ j ûe ^û R^à ò f gâ ¡ û-ùfgö
G Mâ ^ Ú _Xÿ ÿ ò ù Z Zûñ ù e g_[ aò ù ghöö
gê Ã -cê q ò a ûù\ Ké ¾ Kbê ^ûjò _ûdö
gâ ¡ ûaûù^ aâ R fúkû gê ¡ eì ù _ bûdöö
ööPZß û eò õ g @]ýûd icû¯öö
`kgî Z ò
_é [ ò a úùZ ~ ~ZZ K[û ]cð ^ûùc Pùkö
bûMaZ Kùj ia _eò _ ì ‰ ð Qùköö
Qk]cð QûWÿ ò ' Ke iZý]ùcð cZò ö
PZê a ð M ð ZýRò ' ]e ^ò Z ý ù_â c MZò ö ö
@ûcò Z ß - cúcûõiû bâ ù c ^ò ù R RWÿ a ê ¡ ò ö
^ò a ò ð ù gh aâ j à m ûù^ ^ùj Pò © gê ¡ ò ö ö
aò P ò Z â Z û-jú^ jùf ^ò a ò ð ù gh jdö
Kûk iúcûZê f ý ùij @_â û Ké Z ^döö
LŠmûù^ ùjd ]cð @ûùQ iê ^ ò ½ dö
_â û Ké Z jAùf, Kbê @_â û Ké Z ^döö
RùWÿ ù\÷ ß Z mû^ ùjd, "Pò Z ¨ ' ùZ C_ûù\dö
Ké ¾ bqò Pò e \ò ^ C_ûd-Cù_döö
Rúa Kbê RWÿ ^d, jeò Kbê ^dö
jeò ij RúaûPò « ý-ùb\ûùb\cdöö
ù\j Kbê Rúa ^d, ]eû ùbûMý ^dö
\ûi, ùbûMý–Rúa, Ké ¾ –_â b ê , ùbûqû jdöö
ùR÷ a ]ùcð ^ûjò @ûùQ ù\j]cð - K[ûö
^ûjò @ûùQ Rúamûù^ cûdûaû\-_â [ ûöö
Rúa-^ò Z ý]cð – bqò , Zûùj RWÿ ^ûAö
gê ¡ Rúa "ù_â c -ùiaû' `ùk _ûd ZûAöö
"ùR÷ a ]cð ' _ûùV ùiA gê ¡ bqò jdö
"ùR÷ a ]cð ' ^û _Xÿ ÿ ò ù f Kbê bqò ^döö
eì _ û^ê M -@bò c û^ _ûùV \é X jdö
ùR÷ a ]cð - aò c ê L ùK ]cð j ú^ Kdöö
~ûaZþ R úa^ ù~A _ùXÿ ùR÷ a ]cð ö
bqò c û^þ ùiA Rûù^ aé [ û mû^ Kcð ö ö
Ké ù ¾e @ck-ùiaû fbò ' ùij êö
ùiaûiê ù L ccMÜ MÜ eùj ii\û \û Ké ¾ _eöö
icû¯
ùgæûK @^êKâcYòKû
(@)
@NzòZ¨ iàeYõ 376
@Pò«¥ûü Lkê 203
@RûùcKûõ ùfûjòZ 216
@mû^Zòcòeû§i¥ 449
@Yêb¥½aéj\¨b¥½ 58
@Z @ûZ¥«òKõ 97
@[û_ò ùZ ù\a 224
@^^¥ MZùdû c©ð¥û 375
@«MðùZû$_ò 154
@§õ Zcü _âaòg«ò 292
@^¥ûbòkûhòZû gì^¥õ 121
@_ùedcòZÉß^¥ûõ 151
@_g¥õ ùMû_ûc¨ 207
@_ûYò _ûù\û Raù^û 221
@_òùPZ¨ iê\êeûPûùeû 68
@dõ ù^Zû....PZêÁdc¨ 211-213
@yðdûùca jeùd 119
@aùg^û_ò ~^ÜûcÜò 371
@ùa÷¾ùaû_\òùÁ^ 325
@ùgøPc^éZõùÉdõ 29
@gâ¡]ûù^ aòcêùL 384
@gßÎ Zêkiú 329
@Áû\gcjûù\ûùh÷ü 411
@iZ¥õ ùKâû] 411
@inòü ij 153
@iÚík½û^Yêù½÷a 410
@iàû^àûdú iéRùZ 241
@jÉû^ò ijÉû^ûc_\û^ò 169
@jòõiû iZ¥cùÉdc¨ 29
@ùjû aZ gß_ùPû 72
(@û)
@ûmûùd÷a MêYû^¨ 86
@ûcôùKûUò MêYõ 413
@ûcôû$_jZ _û_àû 270
@û]ùdû a¥û]ùdû 372
@û^êKêki¥ iõKÌü 79
@ûcÜûdü _âûj Z©ßõ 196
@ûgûbùe÷ecéZiò§ê 580
@ûÉòK¥õ \û^^òÂû 29
(A)
AZò iõPò«¥ 460
A\ùca jò 376
(B)
Bgûaûi¥cò\õ 84
Bgßùe Z\]úù^hê 121
(E)
EùPûlùe 225
EYùcZZ¨ 376
(G)
GKùca _ecõ Z©ßõ 286
GZZ¨ hWÿaMðõ jeYõ 374
Geù\¥û^ú^ò bìZû^ò 151
GùZ PûõgKkûü 207
Gh ùcûjõ 290
Gaùcùa÷h iμâiû\ü 270
(H)
Hgß~ði¥ icMâi¥ 204
(I)
Iñ @ûi¥ Rû^ù«û
Iñ Z›Z¨
Iñ ZcêùÉûZûeü
Iñ _\õ ù\ai¥
Iñ aâjàaò\¥ûù_ÜûZò
(K)
Kûcû\¨ ù\ßhû\¨ 344
Kûùk^ ^Áû 198
Kòõ Keòh¥Zò iõûùL¥^ 376
KéùZ ~\¨]¥ûdùZû 377
Ké¾õ iàe^¨ 588
Kéù¾Zò cwkõ 388
ùKøcûeõ _õPcû±û«õ 414
ùKægûNÜú gêb\û
Kßû_¥Pò«¥ 447
lò_âõ baZò ]cðûcôû 76
(M)
Mêùeûe_¥akò¯i¥ 325
Mêùeûeamû 384
MéjúZ aò¾ê\úlûùKû 120
ùMûùKûUú \û^õ MâjùY 374
ùMû_ùagõ i_ôëŠeúKõ 223
ùMû_ùag]eü....i¦gðù^û›êKü 565
(Q)
Q¦ûiõò ~mûü 216
(R)
Rù^ ùP{ûZbûùa$_ò 593
RûZgâù¡û cZ¨K[ûiê 74
RúaòZõ aò¾êbqi¥ 118
mû^õ ùc _ecõ Mêj¥õ 147
(Z)
ZùZû bùRZ cûõ 74
Z[û ^ ùZ cû]a 278
Zù\RZò Zù^Ü÷RZò 221
Z\¨~[û cjûc›¥ 232
Z\ßòù¾ûü _ecõ _\õ 160
Z^àûZêü....icê\¥Zû 572
Z_Êòùb¥û$]ôùKû 192
Ziàò^àj^àëLeòZû 585
Zùià÷ ZéYõ ^ò\]û 222
Zi¥ aû GZi¥ 232
Zû´êkû_ðY-_û\c\ð^ 581
ZûaZ¨ KcðûYò KêaðúZ 15
Zû½ \êM¨]ßû...ùPûh¥û\òKû^ò P 572
Zú[ðùKûUú ijiâûYò 373
ZéYû\_ò iê^úùP^ 21
ùZùRû akõ ]éZòü 29
ùZ ]¥û^ù~ûMû^êMZû 215
ùZhßgûù«hê cìùXÿhê 154
Zßùdû_bìq iâûM¨ 333
Zßûõ ^Zßû 587
Zßcûeû]¥ Z[û 289
(\)
\û^-aâZ-Z_Éú[ð 374
ù\ahðò bìZû¯^éYûõ 170
ù\÷aú ùj¥hû MêYcdú 97
\ßùdûùeKZeùi¥j 447
\ßû iê_‰ðû 255
(])
]cðaâZZ¥ûMjêZû\ò 384
]éZòü lcû \ùcûùÉdõ 118
]¥ûd^¨ KéùZ 314
(^)
^ Zi¥ Kû~ð¥õ 215
^ ù\g ^òdcÉiàò^¨ 375
^ ]cðõ ^û]cðõ 576
^ ùc _âòd½Zêùað\ú 85
^ ùeû]dZò cûõ ù~ûùMû 271
^ ùfûKùaù\û\òZ 115
^ j¥iàdû^ò Zú[ðû^ò 272
^ûZü _eõ Kcð 72
^û^¥Z¨ _g¥ûcò 388
^ûc Pò«ûcYòü 378
^ûc-iõKú©ð^õ aòù¾ûü 376
^ûcû_eû] ~êqû^ûõ 382
^ûùc÷Kõ ~i¥ aûPò 383
^ûcÜûcKûeò 391
^ûùcÜû$i¥ ~ûaZú 388
^ûdcûcôû _âaPù^^ 224
^ûeûdY RM^Üû[ 375
^ûeûdYûP¥êZû^« 375
^ògû«ü _âûZü 561
ù^÷hûõ cZòÉûa\êeêKâcûxâò 272
(_)
_eKúdûbòcû^ò^¥....cjû^ògò 562
_eùa¥ûùcgßei¥ûiúZ¨..._âa©ðòZü 199
_eûL¥ûdûü gùqe_é[K¨ 215
_eû*ô Lû^ò a¥ZéYZ¨ 223
_eûi¥ gqòaòðaòù]÷a
_eòP~ð¥û Zê ùiùaû_KeYû\ò 14
_eúl¥ ùfûKû^¨ 80
_êeûYõ cû^ùaû 295
_ì‰ðc\ü _ì‰cò\õ
_âYdfkòZ^cðÇûe 582
_âbêü Kü ùKû Rúaü 356
_âiÚû_¥ùZ cdû...^òRûkòbòü 573
_âûùYû ùj¥h ~ü 296
_âûZ½ ùaû]ôZû...aòbR^Ü\^¨ 563
_âûd½ò©û^ò Pú‰ðû^ò 154
_âûùdû cêcêlaùÉhûõ 101
ù_âcû¬^zêeòZ 592
ù_âûùq^ bqòù~ûùM^ 75
ù_âû\¥^¨...@wZûõ aâùR^ 446
(a)
aâjàûŠùKûUò...AZ¥û\òbòMêùY÷ü 435
aâjàû ù\aû^ûõ _â[cü 160
aâûjàYü lZâòùdû ùa÷g¥ü 71
a\«ò Z©©ßaò\ü 40
aeõ jêZajRßûkû 153
a‰ðû^ûcûgâcûYû* 28
aò_âû\¨ \ßòhW¨MêY~êZûZ¨ 31
aòcêq iõbâcû ~û 441
aòù¾ûùeùK÷Kõ 378
aòiéRZò jé\dõ 108
a¥ZúZ¥ bûa^ûacôð 430
(b)
bqòÉê bManqiùw^ 23
baû_aùMðû bâcZü 82
bûaûü iùað Z\ûbûiû 449
bò\¥ùZ jé\dMâ^Úòü 75
bìcòeûù_û$^ùkû 151
(c)
c]êec]êeùcZ^àwkõ 81
cdò @ù^^ bûùa^ 108
cjû^¨ _âbêùa÷ð _êeêhü 20
cjû_ûZK~êùqû$_ò 372
cjû_âiûù\ ùMûaòù¦ 83
cûõ jò _û[ð a¥_ûgâòZ¥ 71
cû EùPû cû ~Rêü 373
cûdûKkòZZû\éK¨ 470
cûdûaû\cizûÈõ 288
cêqû^ûc_ò iò¡û^ûi 101
cêLaûjêeì_ûù\b¥ü 309
cêL¥Éê _*]û gû«ü 429
ùcûjÉ¦âû bâùcû 411
(~)
~Z¨ Kcðbò~ð©_iû 75
~ùZû aû Acû^ò 28
~[ûùMÜü lê\âû aòÇêfòwû 232
~[û ~[ûcôû _eòcéR¥ùZ 592
~[û ~[û jùe^ðûc 373
~[û ùiøcòZâòbeùZø 413
~\b¥yð¥ jeòõ 376
~\û bâûc bâcõ 268
~\û ~c^êMéjÙûZò 86
~\úùzeûaûiõ 590
~\¨ ùa÷ ZZ¨ iêKéZõ 223
~^ÜûcKú©ð^`kõ 388
~^Üûcù]dõcâòdcûY 373
~iàûZ¨ _eõ ^ 293
~i¥ ù\ùa _eûbqòü 88
~i¥ ~Z¨ iwZòü _êõùiû 271
~i¥ ~fälYõ ù_âûqõ 113
~i¥ûcôaê¡òü KêYù_ 119
~ûaZû i¥ûZ¨ 328
~ûaù© cûddû ÆéÁû 153
ù~$ù^¥$eaò¦ûl 246
ù~^ûle _êeêhõ ùa\ 198
ù~û$^]úZ¥ \ßòùRû 88
ù~ûMò^ûc_ò iùaðhûõ 76
ù~û aû GZ\leõ 88
ù~û aqò ^¥ûdejòZc¨ 324
(e)
eùRûbòü iciõL¥ûZûü 101
eiû^ûõ icùaZû^ûõ 446
eû]ûKé¾_âYd aòKéZòjäû\ò^ú 228
(f)
fûfùiûù\ßMRûM~ð¥û 548
ùfûùK a¥aûdûcòhc\¥ùiaû 169
(g)
gùcû\cÉ_ü ùgøPõ 29
gòai¥ gâúaòù¾û~ð 384
gêgîhYõ \ßòR Maûõ 29
gì\âõ aû bManqõ 85
gß_ùPû$_ò cjú_ûk 71
gßaòWäeûùjûÁâ 118
gâaYõ Kú©ð^õ aòù¾ûü 47
gîZòü Ké¾ûL¥û^õ 314
gîZòiáZò_êeûYû\ò 326
gîZòiáZò-_êeûùYhê 387
gîùZ$_ò ^ûccûjûùcô¥ 384
(i)
iõMc¥..Maûõ _dü 571
iõùia¥ \gcìkõ 356
iùwû ~ü iõiéùZ 271
iZûõ ^ò¦û 384
iZûõ _âiwû^àc 83
iZ¥õ ùgøPõ \dû ùcø^õ 154
i _~ð¥ûMûzêKâc¨ 221
i aògßKé\¨ aògßaòZ¨ 217
icûù^ aéùl _êeêùhû ^òcùMÜû 82
i céM¥ü ùgâdiûõ ùjZêü 326
iμâû\ûd aòjú^û 199
iaðõ cnqòù~ûùM^ 75
iaðZâ iaðKûùkhê 376
iaðù[÷a \êeêùjû$~cbùq÷ü 455
iað]cðû^¨ _eòZ¥R¥ 86
iaðbìùZhê ~ü _ùg¥Z¨ 108
iað-ùeûùMû_gcõ 372
iùað ^òZ¥ûü gûgßZ½ 411
i ùa÷ c^ü 317
i ùa÷ jäû\ò^¥û ~ü 219
ijiâ ^ûcÜûõ _êY¥û^ûõ 379
iûùuZ¥õ _ûeòjûi¥õ 396
iû¦âù_âceùi÷ü _æëZû 581
iû_ùZÜûydeR¥\ê{ßk 582
iû_ò Ké¾õ a^õ...Maûõ aâùRZ¨ 566
Çêfòwûü E¡ûùMÜeòa 231
ià©ða¥ü iZZõ aò¾êü 309
i¥û\éùXÿ$dõ eZòü 530
ÊZü iòù¡û ùaù\û 197
Êeì_ûù[ð÷jðú^û^¨ 248
Êeì_ûaiÚûù^ 355
ùÊ ùÊ$]ôKûùe ~û ^òÂû 126
(j)
j«ò ^ò¦«ò ùa÷ 155
jeòùÉßKõ Z©ßõ
jùe ùKga ùMûaò¦ 372
jùe^ðûùc÷a ^ûùc÷a 371
jùeü gùqü 282


Oriya Jaiva Dharma

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Oriya Jaiva Dharma

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

ùR÷a]cð

gâ ú gâ ú k VûKê e bqò a ò ù ^û\-aò e Pò Z

gâúùMøWúd ùa\û« icòZò Gaõ Z\«MðZ bûeZaýû_ú

Zâò\Šòißûcú gâúc\¨bqòùa\û« ^ûeûdY ùMûißûcú

ùMøWúd ùa\û« _âKûg^

KeûAùfö Cq iõKk^eê Zò^ò ·eòUò QûWò @]ôKûõg Mâ^Ú iõÄéZ bûhûùe

Rúùae Êeì _ jd Ké ù ¾e ^ò Z ý \ûiö

_ìað_â\gðòZ gòlûe Cy-^úP ZûeZcý bkò ]cðZ©ßùe c¤ Cy^úP

_ûùeö Kò«ê cù^ûaé©òe \éÁòeê I aê¡òe aòKûg @[aû ùP÷Z^ý aé©òe

@ûjûe, ^ò\âû, bd I ùc÷[ê^ eì_K A¦âòd-Z_ðYû\ò _âûYú aû _âùZýK

KkòKûkùe @aZú‰ð ùjûAQ«òö ùfLK c¤ gâúc^þ cjû_âbu ê Gjò ùa÷gÁ ò ýKê

1308 (17) gâúbR^ ejiýcþ-1309 (18) Ê^òdc-\ßû\gKcþ-

AõeûRú—(1) Peried (1st & 2nd volume) 1857-

^òKUiÚ ‘aúe^Me’ ^ûcK Mâûce CyKêkùe @ûaòbðìZ ùjûA ùMøWÿúd

Gjò cjû_êeêh ^òR Rúa^e Cy @û\gð\ßûeû ùfûKgòlûe _â·e _âiûe

aòjûe Gaõ Rúa^aúcû (Life Insure) jó ùKùZK ]cðiμâ\ûd _â·ee cêLý

bûhûùe Gjûe aWÿ aWÿ \g-aûe iõÄeY _âKûgòZ ùjaû GA Mâ^Úe

ùghùe GZòKò ^òùa\^, GA Mâ^Úe cê\âY Kû~ýðùe @Zý« gúNâZû

ù~A bùR ùiA aWÿ , @bq jú^ Qûeö

^ò~ðýûiÊeì_ö gûÈcû^uùe i´§-@bòù]d I _âùdûR^ûcôK Z©ß aò·ee

C_ùeûq ^òùh]ûmûe @ù^Kûù^K Ê_l-aò_l ~êqòe @aZûeYû

iû]^-bR^ùe ù~_eò @]ô K ûee aò · e ÊúKé Z , bqò - gûÈû\ò

gâú ùMøWÿúd ùa\û« icòZò gâúMêeê-ùa÷¾a \ûiû^ê\ûi

~\ý_ò gâúùMøWÿúd ùa\û« icòZò \ßûeû _âKûgòZ ‘ùR÷a]cð’ Mâ^Úe

@[ðûZþ iaðiû]ûeYu ^òKUùe ^òMìXÿ aâReiKê _âKûg Keòaû iað\û

iõûùKZòK PòjÜe @^êKâcYòKû

ùMû_Méjùe cû]êKeú \ßûeû Rúa^-^òaûð j Zûu Rúa^e ^òdc [ôfûö Giaê

@Zò K â c _ì a ð K Kò Q ò \ ò ^ _ecjõi-_\ (2) fûb Keò [ ô f ò ö ùcø^

i^Üýûiú Kjòùf—~ûjû @ûmû ùja, Zûjû cêñ _ûk^ Keòaòö

i^Üýûiú VûKêe c]ý aò^úZ bûùa _ecMêeêu _û\_\àùe iûÁûw

fúkûe iáZòR^òZ ù_âcaûeò Zûu ù^Zâeê @^aeZ ajò Pûfòfûö ^òR

Zûjû _eÆe aòùeû]ú RYû _Wÿòfûö iêZeûõ @û_Y Ké_ûKeò Kj«ê—‘Rúae

_âKûe—aûÉa-aÉê I @aûÉa-aÉêö aûÉa aÉê ùjCQò _ecû[ð-bìZö

ûûû _â[c @¤ûd icû¯ ûû

‘Rúae ^òZý-]cð K’Y? Gjû bf eìù_ @^êi§û^ Keö ù_âc jó

jêG, Zûjû ù^÷cò©òKö ^òZý]cð ÊbûaZü _ì‰ð, gê¡ I i^ûZ^ö ù^÷cò©òK

eìù_ @^òZýö ùiùZùaùk aâûjàYcûù^ _âûd ùaø¡ ùjûA ùa÷\òK]cðKê

i^Üýûiú VûKêe i¸âcZûe ijòZ Kjòùf—_âùbû! Gjû ùcû jé\dùe

@[ðûZ¨ aûjýZü ùfûKù\LûYò@û cKðU ùa÷eûMý Ke ^ûjó; Kò«ê @^ûiq

aûaûRú cjûgd Kjòùf—cjûcô^þ! ]cð GK—\êA Kò´û @ù^K

@w @Qò, Zûjû c¤ùe gâújeò^ûc-@^êgúk^ jó _â]û^ I gúNâ `k_â\ö

@[ðûZ¨ iaê_âKûe bR^ùe ^aaò]û bqò ùgâÂ, ~ûjû Ké¾ù_âcKê I

ûû \ßòZúd @¤ûd icû¯ ûû

Cq ùa\cªKê _ûV Keò ^òcðk aýûLýû KeêQ«òö ùKCñVò A¦âû\ò

^ûcei_û^ùe c© ùjûA _ê ù ¿û\ýû^ùe PZê Ÿ ð ò M Mê ¬ ^ Keê Q «ò ö

“ù~Cñcûù^ ùcûe Mêeê Zêfý, Gùa ùijò ùa÷¾acûù^ ùcûùZ _âYûc

aûaûRú cjûgd cû]aúcŠ_ùe @ûiú^ ùjûA jeò^ûc Keê[ôùfö ùi

ùbûMò c¤ Zûuê KòQò iêL

~òG iûlûZþ _ecû^¦cd bMaû^þ, aâjà ~ûjûu @wKû«ò I _ecûcôû

_êeûYöö” (ùP÷. P c. 19/ 122) “Kùkø ^Á\égûùch _êeûYûùKðû$]êù^û\òZüöö”

I Gcû^uê ‘ùcæz’ Kêjû~ûGö ùa\gûÈcûù^ ù~Cñ Zâòaò] @]ôKûe ^ò‰ðd

gùcû \cÉ_ü ùgøPõ iù«ûhü lû«òeû{ðacþö

Gjò aò\ßZþibûùe gûÈaûK¥ Kjòaû cûùZâ Zûjûe @[ð icùÉ @^êba

‘^òcò©’ö Gjò ^òcò© ù~ûMêñ C_ùeûq ]cð-icìj ‘]cð’ ùjûA@Qò ö @ZGa

@^ê\òZ aòùaK c^êhýu gûi^ _ûAñ _âÉêZ iàû©ðaò]û^-Zû_ô~ðýe aòeê¡

ijPeúö Gjò \êjóu Kakeê a*ò_ûeòùf cìkCùŸgý—Pò\^êgúk^

jûZ ù~ûWÿò Kjòùf—‘cùjû\dMY! cêñ ùa÷¾a ^êùjñ, Kò«ê jeò^ûc gêYò

Pkê^[ôfûö ùi @ù^K iÚû^eê bòlû cûMêê[ôùf Gaõ ùMûUòG Ne bWÿûùe

aûaûRúcûù^ Ké_ûKeò G_~ðý« ùcûùZ \Š ù\A ^ûjû«ò; Kò«ê @ûC gâ¡û

ùa÷¾a]cð I (4) c]êeMZ ùa÷¾a]cð ö _âKéZùe gê¡ ùa÷¾a]cð GK I

ùKCñVò? bMaû^þ ^òR @wKû«òeì_K gqò\ßûeû @iúc ùjûA c¤ ~êM_Zþ

N^ aòMâjö iKk gqòe @]úgße ùjûA c¤ ùi jäû\ò^ú gqòe iwiêLùe

fûjòWúÿ —ùcûùZ Kêj«ê ù~ K’Y Kùf jeòbR^ jêG?

ûûPZê[ð @¤ûd icû¯ ûû