Você está na página 1de 18
Dalila Andrade Oliveira (Org.) Autores: Merodo, Carlos Roberto Jamil Cury, Celso Rui Beisiegel, Dalila Andrade Oliveira, Javier Simén, Laicia Bruno, Maria de Fatima Félix Rosar, Marilia Fonseca, Maria Ribeiro Teixeira Duarte, Romualdo Portela de Oliveira, Sandra Maria Zakia Lian de Souza Onto hei de hs ab OP) GESTAO DEMOCRATICA — DA EDUCACAO Desafios contemporaneos esto demoritca da educacio :desafioscontmpovineos/ alls Androde Over (or) ~PerSplis, RJ: None, 197, srs 65-306-1037-5, 1. Educago~ Argentina 2, Edueasio~Araliagio ' 3. Eaucagho~Brasl 4 Palla educacional | Obata, Dats Andrade. | onan y Indices para eatlogo sistemateo: 1. Edueagio popula: Plticaeducacionsl 379 2, Politics educaconal 379, ‘oor DN 2p oo1D=1 OBB # BOBO}ONPL ‘epsuaBe ap =e ep sowausesqopsap 2 WAEYO xeatio apespuy Beg 9 “= p56 {2p ajo owro> ejonse ¥ sowuoUefouErd 9 oFSeONP f Seoypibonaeg sepupioea “epurnjaue5, "coququeoe sisfe op esody we opSeonpa 1s “ouguuud oulsue ou e0)u9 e ‘oquouajonuasap 2 ogdeonpa woasuay emLeW “ “ ‘enoqse1q ‘opSeonpa ep ogyea6 e 2 [eipunyy Ooueg © °2 ze 09 $6 ov" ve 6c ae seoypiBionaia SemURIa;RL “-- opSeanpa ep O8isaB 7 z * ojduse operse op ‘seoqujod seyoay owo> seanenstuupe seyo% sy ourug e207 vn z caugiod “uojoo ouseydeo ou oeSenstunupe > pag L “~ opseuasaidy oniyiias “661 2p o4unf ws pr 204 cpg eed sear» ofSodwo> fy ou ae S-LeeT 92e'S8 Nes! “reo apne Seema eaesanry ‘gen were sina Sema pecs “oemauns smowavoioRL MoU 1se1g 4g’ 09 sozonmmn/edny EUAN ed 001 ‘SIT PAL en "epr] S820) BIONPS ‘2661 © tica de gestdo dos trabathadores em educacio” da Profes- sora Marisa Ribelro Tebelra Duarte Finalmente, discuti os desafios da gestio democrética dda educagéoimplica, necessarlamente, adiscusséo da ava- liagSo do sistema. O artigo da Professora Doutora Sandra Maria Zékia Lian de Souza, "Avaliacio do rendimento esco- lar como instrumento de gestio educacional", encerra de forma magistralo debate aqui empreendido, Procurandoa- nalisar as propostas voltadas para o controle de qualidade do ensino que tomam como um dos indicadores © desem- penho des alunos em testesde rendimento.escolay explicita as concepcées de avaliagio que vern sendo fortalecidas nestas propostas, O artigo ainda demonstra ern que princ- plos se assentam estas propastas avaliativas, apontando as ‘conseqiiéncias educacionais e soclais que podem decorrer desuaimplantacéo. Reltefo mals uma vez que a intengéo desta coletineade artigos 6 contribuir no debate necessétlo, que jé vern acor- tendo, esperando que as reflexdes aqui contidas possam enriquecer as discuss6es, apresentando novas Informa- ‘es, opinides e andlises - sem, contudo, pretender selar verdades absolutas ~ que possam elucidar ainda mals as 4reas obscuras.etensas deste debate eminentemente polit Porfim, gostara de agradecer aos autores desta coleta- nea pela confianca e presteva que demonstraram no desen- volvimento deste trabalho. Aproveito também para expres- sar minha gratidao & Cristiane Aparecida Salvo pela precio- saccolaboracdona organizacio domatera Dalila Andrade Ollvelra 1“ 1 PODER E ADMINISTRACAO NO CAPITALISMO CONTEMPORANEO Licia Bruno” 0 cojptvo deste aig € apresentar un quadro referencia de alse que nos perita duties formes contempors- neas de rgarizags ede everctco o podes noite das organizagses, tendo como referencia es eos din trativas. Neste sentido, serdo abordadoseInterelaco- nadostés aspect dareorgenzagtocptalstaquevse deservolvendo desde meados dos anos sesenta, embora SS tenhar se tornado caramente perceptive nos dios tos assberaglobalzagbo da economia atensnaciora zag desesitures dé poder eestruiragso prod Como é fot dito, nenhum desses fendmenos érealren- tenovo. O original éoritmoacelerado que adquirema partir dos anos setenta, assim como a sua articulacéo reciproca, configurando um processo de reorganizacéo profunda do sistema capitalista, com conseqliéncias de grande alcance. Vejamos, ainda que em suas linhas gerais, cada um desses processos, 6 a a. opSezje20[ fn ‘apes ens 9p sured ‘owuoueOUEMUS Seuopeu sepuovon9 sepa wis oeSenye ence jesse sous “yin feuojeurynu ele esoidulo epep eun anb sowerIp ‘opueng ogSerersaqur U9 s9pepyeUO|eU ap spepHdTUL ‘tun op opSelapsuo e enpu euODEUNHU OWS} © jeuopeusueneuoneurn euopeuUsou! +10} so puatayp age inby Teuopeueidns eupbueiqe ap seiod 9 setuiguos9 s99Suny ‘teu! 2a epe>‘seudoud eo opulunsse 214194009 9p 9p JopeuDp1009 W109 0p “2357 0p aded o opuezepunses“aaUIeasp 9-LHe1EU0 ~ejaisesaiduin ssojeuse nusedjende> ap opSenusou0> ep opSermjoe © anbiod euioesoU eso @95-n06a4) -sooSey-sopaysg sop sapodo 120.109 ‘opueseuio)‘sa95esenstu9 essedenn s0 0100 e10U5] 50 ‘9s 09u eo ‘oueUOD oy ‘o\AUeUODP|a118UI NAS OU a SoU “yenoB sop eapuigueds opSuaKe}U eu eUDUIEpUTY 9s OBL ‘pf touaque ep oupsiuo> o8 'euu0} eaou visa “sequInBas Sep '9p seu seuode aandsosed aquaujeipunui opewioy2s ey “ay Bloque se0ajeraid e wSaUo> fede ap oBSentus0u0> 2p euLioy enno ‘eURES9S SOUP Sop Suy WI “owUeTaNU ‘eauiquospeiseusorSeynBa1ap sa0Se 1051230 2p apepisedes e wey anb syeuopeupnid no sjeuomeu soo -jyjod sarepod ap ouaisne e eyundnssaid oeSeusps0 efn> ‘S03,uuguode sewiasis ex2uo!eFa!‘opoyad =ysou 91N093[0 “aid ‘used jade op ovdeareuoypeursiu ap eULO} y ‘sgunepopesyueydauouyenuss owsyeydes oe sed 'sophin sopeisg sop epugrYul ap eAISD egos "ROP po ouusfide> o anb oayues-o3Ru1UO9 ofanbo o ered euopmynsul oupenb ap wejnies sagSequeti0 5639 ‘oda uisau oy “s2gSey-Sope%s] SO sain sojdynur 2 sayeIaNp ‘aqua sopiooe sasowioid ap saredeo ‘secure jews SeDURISU lure sopeppofiau wassoy s20Seu soquaioylp sep sassalaqut so onb2s-enoradsasjod "212G4IG0 LL¥D© 'Iw10‘DNO® toa sf} ‘sjouosseuiIU SOWIS|URBI9 SOSION SOpeLD WES oj 2qusgup eysep o1uaq “Saule1i0D9p sajap seoSimnsuls ot sousato6 excuopsejal sa 2 seuoiuoH easunn|Be opSezIeu -o1peUa|UL Eysap asvq @ BIMISUOD anb [euideD ap ovden, -2909 2p euLio}@ 'e1uayas sou so ge wuIONE-sod op op -uoyso 98 anb opoyad aisau ‘onb seyessau guuevoduut 3 ‘soplun sopeasa sop enyod epewaid -ns e opuewsyBay e00| owauunjonuesap ap semuaGe ow ‘urezenge ‘oduiay owsouu oy“ ousstunt0D, 0 waju0D wbue! nfs ep ausot Usa ‘cue [9tue-910U euBnjul qos SIeUOD -2u sojsoue1 soyga soe o8sa08 [fy nomuiod SoM Os tod ‘so20}q soptueiB slop wa opunu Op oBsiap ep oUlo> WSS ‘auon® ejad sepersenap esouodef 9 seigdouno se1woUos> sep opSnijsuonaueu soplup sopeysg sop quelapuodad od ‘od op wrerepyaung as sesoidure seo ‘opoyod 93894) so9Seja19p 27 ®Aou oyunu opunus o op seyanse @ wHereSeUuOD aueLIEL oud anb sep wreI0} sod ‘ens}>9p 9 opoyied asou oUTOU -atue-syou aquauiaqueujwopaid jexjdeo ap sesaiduro sop -ueiB sep oSemae y "9s-nauzjace eude> op opSeajeuoseU au anb ‘sjeuopeunjnur sesaidwo sep opsuecho © wH09 9 saimjnonied sosjuiguona sossapaid so anu opSeiBay JojeUL ewo>‘erpunyy e1zenD epunbag ep snsed 03 “step sJa1jooap ou opeuea wey nossadoid as_nb we ownL.0 01N03 ‘ussse‘Seussaul se aidur9s wsesoy opu oxSezyea1 ap seuLIO} ssens se ‘opSnpoud ap opou 2352 @ anuos2ut fos fideo op ‘opSeqyeuojeusoiut ap ossaz0id 0 BioqulD ‘O}UEILD ON ‘opIjonus epussoyBarasosjedsosopolapopSezen -snpuy e oeipauul ap operauuese eyuey oBu ogbenone esa ‘ioqUID ‘oLaN9 OU SoPIAFORUDSEP 9 sopeUE|duy| So1INO ‘woo steuorpeu seatayuoy ap soueyu ou sopenys sonnnpoid sossaooid ap opSeinoque eu “urBB 0 ens @ apsap ‘nooydu| 9p ‘oupztuoo oy “sjeuopseu seaAstiaz>ese> Wo> eUraISIS UN 0}e0unu oz5npoid ap opous aise anb of ‘oussyeyde> op o1 "jul 0 2psap arjonuosap as anb jexideo op opSeqjeuo;euray “uyap ossaaoud op atiozep equlouane ep oBSexeqoib y de fundamental importincia, pois isto implicava em agoes| de intervencio correlatas de seus governos de origern nos, paises receptores desses investimentos. Isto allmentou du- Tante décadas as lutas entimperialistas em grande parte do ‘mundo. Embora as negociagées entre empresas mulinacionais ‘egovernos néo fossern no geral realzadas em condigGes de igualdade, elas pressupunham, ao menos para os fins da demagogla poltca, a soberania do Estado nacional. Endo creio que a necessidade dessa demagogia fosse desprovida de sentido, Ao contrétio, nesta altura, era fundamental que ‘a soberania do Estado fosse armada, nao s6 para tanqul- lizar as burguesias locais, jé preocupadas com a possibi- lidade da coneorrénela Internacional, mas também para ‘mantet a classe trabalhadora dividide pelasfronteiras dos paises, prevenindo-se ocapitalismo, do retorne das lutasin- ternacionalistas desencadeadas no interior da Primera Guerra Mundial e que prosseguiram durante toda a década de20, tendo sido muito mais vastase radicas do que mos- traa historlografia oficial sea esta de dirlta ou suposta- mentedeesquerda, ( terme internacional, por sua ver, erae continua a ser ‘empregado para designar 0 inter-relacionamento entre vé- rias nagGes, Uma organizacéo Internacional busca produzit ‘acordos entre grupos de vérias naclonalidades, consti- twindo-se no paleo em que atos nacionais s80 realizados. ‘Tanto 0 termo multinacional quanto o internacional pressu- dem, portanto, a exsténcia de nagées e, pelo menos no plano formal dos principios, a existincia de soberanias pol ticas consubstanciadas no aparelhode Estado Nacional, (© termo transnacional recobre uma situagéo inteira- ‘mente distnta des anteriores. Cima organizacéo trensnacio~ nal nao inter-relaciona nag6es. Enquanto as organizagbes| Internacionals corparificam o principio danacionalidede, as Corganizagées transnacionais o ignoram e 0 ultrapassam. 8 Neste sentido, 0 surgimento de organizagées transnacio- nals no cenério mundial envolve urn padrao de divisdes & cortes transversais e de associagées inteiramente novos. Por isso, penso ser mals exato na atualidade trabalharmos ‘com o termo transnacional para designarmos as grandes empresas até recentemente denominadas rultinacionais, assim corno os novos centros de poder poltico, que hoje se deserwolver, ‘Como diz Rattner (1978:93), reerindo-se a estas em- presas, oaspecto mais importante que eles apresentam néo ropriamente adimenso ou o volume de negScios, masa staagdo evis4o globalizantes.Atransnactonal 6 uma estru- ‘urasistémica, em que cada parte deve servraocconjunto. "Sua busca ereivindleagdo por efcincia crescente é baseada na concstuacae do planeta como umaunida- ‘deecondrmica Gnca,cujas partes sto necessariamente Interdependentes; oque hes permiteatransferénciade dinheir erecursas materiaisehumanos, de un cont- nent para outro, transcendendo as fronelase rans fermando profundamente as caracteriticas dos Es- tadosNacionais Fator fundamental nesse processo é constitudo pelas tecnologlas de informacao ede telecomunicacées, que per- ‘item aos grandes conglomerados econGmicos, através de sistemas de processamento e bancos de dados, operar ininterruptamente durante 24 horas por dia e cobriroespa- ‘soecondmico global. ontrolando metade da economia edo comérciomun- clas, algumas centenas de conglomerados ¢ corporacdes| twansnacionals ampliaram decisivamente a rea de suas operagoes, mediante a globalizacao do design, da produ- «fo, distibuicdo e consumo de bens e servigos,criando re- des de empresas e operades interdependentes, para onde se desloca a tomada de decisdes e a gestdo da economia mundial 19 we -27e19 seu ‘Jypunus euoUdD9 ep ssuOpencU| 2 sonnpoid s[eur sa10}2s so os ogu opSereduo> ap saouped so ‘ou, -eqes-osn> 0 oye oynuL 9 anb mp 26 seIG| OU OPEN re -08 9 00ju091 eis 9p OTUOd op sepjoALuesap soYjouL Seana -riso-oyut se ® epeaysenb sieus 9 oujeqen 9p 2510} 8 9puO 20601 se ered sopezteuea oes soxnnpoid 2 saiopenour ‘jour soquouunsanut so “e;ougNb AY soFeU! OD “OSs 40g ‘feos seijoquoy) se opsureIUO> ‘ayuauennaya afoy enb seuauoy sy “soulanoB sojed sepim “sur stepos-hue sepipaurse separ sewiniBareIsA UID opuR ‘son|69Seuiap siuowreind soyayo eied 195 ue ‘sooSeU aN -ua sew ansjaqeisa 2s ogu apepiaareduioa epee] ony ‘ugape yep nb sjepos sepugnbasuos se sepoy wo> ‘opuny ouU tid Op sous ou sepeusai 2 seprenpoxdas opuas opunyy ‘ura ap sasjed sop seojdn opSeiojdhe ap seuuoy se sous "ak }eq]“SoD|uuUODe sa1ojas aqua seul ‘sasjed anu SePD -ajoqeise sous ops opug{seSuareyp se anb eayUuBisors ‘j9ntp seu seULO} Sens Ws “eIRJOSqeEYA-sEUL LP sowisjues2Ul Sou sepeajeo oujeqen op oxSesoido op Sur “toy se opuasajeraid ‘eoJBojounn opSaypedeo exteq Wo> 2 soxnnpoud sous 'steuoiipen stewssoueutopa.dsonno lure cquenbua ‘soannpoid 9 soonurpuyp sjeus sar0q98 50 WEL -usopaid s9jep sunbje we enb 9 enesqo as anb o'sasyed 2p SouLioy wry "wHeABaqut9s jeuOpDeU eIuIOUOD® eUISOUIELIN 2p 210196 saiueloyp so stenb sou ‘ajuauyerpunun soppajeqa $9 ‘oueqen op oxSeio\di9 9p seutio}ap ‘o@SeAoUl ap apep -pedeo ap ‘epepunnpaid ap sownsip sIaaN URIS "9 Om] ‘euIOUOD9 ep 910195 ap set ‘S9052U 2p SOULID] WI Bp 2s 024 o85ei83qu1 ese anb 9 aasqoas onboo epeisie UUs apunjosd fo} ouleqan dp jeuoreusasuy ovsinp ® anbiod 038] e;punus ejeosa we sepepjenBisap sep epenyesauab eSnpoidase 9 auso>0 anbo ‘sajuy sej9p wun epeD wa say ~taispa sqepoosa smajuiquosa s2QSipuaD sep ogSeaUABOU! 0 -o4 uso edu ogujeqoyB eamynujsa eLunu sequiouod® seu sep opSaiBanue ‘oruejanug "epezjeuofaeuiaiy eTuoUOD2 ap orpenb aisop e104 oquDuuAjoaUDsap Janey [onssod 9 oDU afoy anb sejeutsse squeyioduu 9 ‘unBassoud ap sayy reureroaig 0s saspue seu opiajas sousu opis wa anb 2 ses ‘op opeisg op 9su9 ep stestuaa so}padse sop win 9 2163 "2D -pyaduioo ap eaie ens ap wedense anb ‘sewape s20s10p » sauoyg) 9p stew 794 epeo wropuadap anb seyse seaysanb “srequaiquue soosu enuoo opSajoid ‘onnsnbe 19pod ‘oBaud ro ap seapifod “eausguoa9 apepitqeise sogpepm snes soe _mquese6 ered seqwioucna sens 9p 3jonvo> ap soulsfuRODUE sous Jaqueu! ered saquadse19 s9pepInoyp WIeRUODU S129 -o}, sieuorsey sopeysq so oquenbue ‘noayexpunus as enb ‘ojurquans ossaooud win woreuapiodo ap sazedes sao5im sjsu) Seoqun se sapas wwe opuiedo sesaidwa see 08S ‘sapassens wp) apuo sejanbeuoruenb ‘sey se wiadajaqeiso 2puo sasjed sou aque} ‘Soya soUus2108 sop aquapuedaput‘cudoid wiBpyenso eun soyonuosap wiopod ‘usey -opSenjotiad ens @as-todo wresjnb anb sousonob £0 _pjenlio> wronBasu0d ‘ses0paxD WO ‘sopeindsip sep sod os sopes.our so[no sasjed exed seiueyd sens opue>o|sep ‘seisjuoparoud sjeprouioo sespouseq se wessedenyn ‘ses ‘eynpoid wo ‘sesadusa sapues6 se wianssod anb e99 ‘you BupIa}SUEN 9p 9 ogSeMUNDe ap apepHede> e epep ‘eudoid eupouow e>myod en sznpuo> oureaoB sonb -jenb 9p apapiqissod esneo ura 39d Bunioy enou ms “opSereuoppeusueN wa 9s-nowLoysueN 9 soledns ‘YB so un noSue>ye ede op ovSeqjeuopeuratuly ‘sa7p lun peo ap Jojatuy Ou 9 js anuD soa|U9UIOD9 sodnsB sop iB sop og5e @ eBin{uoo seu 'sieuo|2eU soD|usoUODa Seu -ajss wiau sagSeu exbaqu) ogu ef anb ‘elpuntu ogSeiBu ap ossa00:d win 498 9p O18] ou aIUSUIRBN apisas ‘o“Sez sJeqo16 opeuBisap ayuauinwo> ‘euoUdD9 ep oBSezyeUO! -2ulajuf9p 0ss2201d jeme op apepyroUe ‘ophUDs asa) mente aqueles decorrentes das formas mals arcaicas de ex- ploracéo da mals-alia absoluta Isto nos dé a dimensao da rosea Integracéo na economia globalizada. Nos indica de ‘queordem éestaintegraca ‘Todas estas transformacées na esfera econ6mica vém sendo acompanhadas de alteragSes substantivasnas estru- tures de poder. Primelramente entram em crise vitios orga rismos internacionals, crlados no pés-guetra, por iniciativa dos governos e que permanecem como palco de atos na- ‘ona, tal como a ONU, por exemplo. Enquanto delegagbes| fe representantes des pafses membros desenvolver deba- tes intermindvels nas conferéncias e conselhos das Nacoes Unidas, os agentes das empresas transnaclonals atuando temtodasos continentes, tecem as redes que integramtodo ‘o mundo, &revelia das governos eleitos e dos organismos intermacionais. Entre estes os que permanecem ativos, tals ‘como o Fundo Monetério Intemacional eo Banco Mundial jh multo deixaram de relacionar-se primordialmente com ‘os governos e elegeram como seusinterlocutores privilegia- dos exatamenteas grandes empresas transnacionals. ‘Aos Estados Nacionals rest disputarer entre sios in- vestimentos das grandes empresas, esforcando-se para Thes oferecer o maior niimero possivel de beneficios, numa posigéo nteiramente subordinada, ‘No &mbito da coordenagéo politica desta economia in- tegrada mundialmente desenvolve-se uma estrutura de po- der de abrangéncia supranacional, embora néo juridica- ‘mente reconhecida, que se constitu a partir da articulacao devatlos polos: + 08 centros de deciso dos malores grupos econémicos; ‘08 organismos Internacionals, que, embora tenham sur- sido de iniciatvas dos Estados, jé nfo encontram mais, correspondéncia direta nos governos, tendo hé muito tempo estabelecido como seus Interlocutores as gran- des empresas; 22 + 05 organismos politicos e administrativos orlundos da ‘esfera governamental, que, apesar de se apresentarem fotmalmente como tals, Jé foram Intelramente coopta- dos pela esfera de interesses das grandes empresas; «as grandes centrais sindicals burocratizadas, que atuam ‘como gestores da compra e venda da forca de trabalho e procuram garantira discipina dos trabalhadores, inte ‘grando suas lutas ¢ reivindicages no quadro estto da legalidade capitalista, Estas centrals é hé muito tempo reduziram suas atividades & participagio em érglos t= partites e &s negociagées com o patronato; Esta nova estrutura de poder constitulda de miitiplos. pos, esvasia o Estado Central de seus poderese atibuigbes, limitando, de um lado, sua capacidade de agéo,e, de outro, provocando sua desagregacio mediante as privatzacées € ‘2 cooptacéo de seus Grgios. A esta nova estrutura de poder politico, Bernardo (1987;1991;1992) denomina Estado ‘Amplo, em contreposicao ao Estado Nacional, por ele def- ido como Estado Restrto, O sistema poltico quedafemer- ge, segundo oautor,é oneocorporatvismo informal Neo, porque no corporatvismo, em sua forma cléssica, as elacoestriangulares entre governo, empresas e sindica- 10s processava-se a partirdo Estado Nacional. Era este que cocupava o vértice do trangulo. Na fase atual, porém, este ‘uiangulo apresenta uma hlerarqula Inverts com as gran- des empresas ocupando o seu véttce. Informal, porque ‘esta estrutura de poder, embora atuanteedecisiva, ndoesté Jurldicamente estabelecida, Esta informalidade entretanto nao significa ue esta es- trutura de poder seja fil. Ao contrério, & medida que Ihe cconfere relativa invisiblidade, preserva-a de aces contes- tatéras. Além disso, permite-the atuar polticamente, sem, ‘no entanto, obrigé-la a assumirresponsabilidades poltcas. Este ocultamento dos reais centras de poder é reforcado| 2 @ sep ogSeiedns 9p ossa00ud aisap wie1039p ‘opuny 0199 “ia op ogSezyebourap epewey> e 2 euy> eu opuauas. (2359 anb sooSeusojsuen se ‘oon9|A0s G20I4 op 08506 “oiBesap ¥ "seuojaeusuen souuby Ul ‘ousyede> op $09 “teus sou o2quiguode oweusoAUesep JoxBy apod 98 anb Copueuniyuod ‘sasjed 9p sodruB spn Sasso anu seiosseq seujeessedenjn onb steuopeusuen sesaidusaseweio}s -s2ooud asou soup seu Se1962 50 zn UM SEW) “opuny 0190491 0P NODEWOD 9P "3430 8Pses -ged sop sony sun! 0 ana sauayspe ooned By 3e seSualayp sauuioua se “opuautus OBURS ‘OPUS Tea -of6 og wp we>yuon as anb seSuepnus 9p 25-224, sesaidrasapuesl sepet6ojep nied ‘sap -mpe 9 sowoueroduso> wepjour nb so1eutdpsip seuH0} seus soon» sanyo safe seuade Ogu Je Jod 25-opue| -nopea‘so1opeufeqen sop 278 opopepyeioreswoucoReNd vege owsuoania op euisnpulysesaidiura Sep esa jf] @ ayseosuoo sepemnise s9QSIMSu! 9p JOH} ot sope®uani"aquansai eo} 9p ‘09s sesopeyeqen sop sain = odor 50 ‘s995eque610 sep JO} OU aonUOD 9p SOUL -Stuesour so opeansyos wirat as ap wae =queUIeray ‘97 9p sazode>u}9s-werensoUL je; 8 wo apepapes #9 opeieg 0 anb za ein ‘pos OBE! -adoco #3 095909 8 ‘afan4o> 0 ‘opSesBany @sorcura1d ap op -qussou uossenye sesaidio se nb eyunded eussnpuop “epapos ead soperpsns se20s soy Sop OuSy=D|pe10 ‘woo opednoonid ‘seucuunp s905e/4 9p 210983 ep O9195) redbundo “(@r61-0881) oxey vows ‘euinsoue sousf'anb [ejeusse queso. 'sjeul2an epeo wiunsse se anb ses “aiduo seudoud se ov ‘opeisa op apepmigesuodsas © qos spe pos ao1IU0D 9p seuo] se oyedso! Zp anb ON -ssgp ousswesodios op saxejBueuy s00Seye Sep ovsion “ue eed opunqunuo>‘nnsne swaureAn2pe ap apuo "EIS vey oP tj welpjaoe anb sotpus sqUa6 4p soudud £0 088 'afo} ‘oaqnd sepod opeuseup oped epnucie6 wisi -aqen opSepsiBa1 a1usure{dulo> wiesoub! nb ‘sesaiduse se uo sopiooe weuyap owoa ‘oreuoned 0 wH09 5995019 oBtu sep opeisg o serseyo wweanoud os opu seuoysad snes so opuenb ‘eonpid eu urexcibe @ 9 weloja0e e sopezne> oung soweo|puls so urpqury, so2juIQUODa sodnuB sapueb sop opSeme ep 9 jeude> op opSenuasuo> ep seuade a: “4002p o2u opis op eougoduu ep ovdnpa E59 ‘Sty “ooppunfersn. ap owodop sey-puiniBa) 2 seospap seise queued ered 2 sezjeuopsarado ered youaisod # opeuoipe 9 95 [euODEN ‘opeig 0a ‘ojduiy opeysa op 19pod ap sonus> sop m9UE sup atiosep ougsioap ossaDoud Q ‘sjeunio} seunynsa sens {9p Bioj sepewioy ops sa9s}>ap sepUEAB se ‘afoH sepewtor lua s99s}29p se apUo [890] 0 ‘ORUD “C19 OPEISG C 1eBOS| jontuoo 9p 9 o¢Snpoud ap sietaB saaSipuo> sep oxSuainu -eusa opSnpoid eonadso1 7p anb ou equenb ‘eqoUd>2 ep ‘opSeuapioos eu aque} enbeisep 2p se8n wn enedn0 ‘omue| sod ‘fenuo9 opeisg 9p oyjarede Q -seajylod ss0Suny quaUs -pjoup uroiuunsse sesoidwo sozojeur se opmmuniod epure ‘eyvey opu feude> ap ozSexqu29U09 ap fanlu o ‘seme sepeD p seonod gy ay "SeuLto] SawUB!ANP BP fo} O99 ‘esEydED ‘9ss0p9 eed opezjewiauunsisul sepod ap oyjesede win we6}O ‘ens & apsap opis eyuas opeisa 9p oujosede 0 eioquia ‘and 9 sooSeuiiojsuen sessap sue yodusy oiadse O11 ‘comujod op eiajso.v2uqos sesypu sep aed sojeus ‘eu ‘epuayas9 sanbas ‘spe “epeseue 9 aquauseses ea ‘epep “9008 & epay ure e>onaid anb semugnbasuoo sejad EUR “oduuy o(eu ep eSuepnU PUN efos eIso BioqUIT “WHEUOD -pjorasonb wo emmbiesaty eseus 'saquaBe snasso wres0} 094 ‘aquaueapaye nopnus anb o ‘oussjye1odio> onoU 21694, “ouporpnfosoxynoa o‘oanetsBa ‘0 ssopluyep stusureoissep sarepod san sojed seuade epyma U0 0ut09 ‘oommod op eiajsaw sewasaide wo aisjsu an “ojdusy opersg op aquesBaqu) udoud ep “epsuuep ov5e eed dliferengasem que se busca liminartoda e qualquer interfe- réncladecaréterregional ou nacional Fela-se multo hoje na volta do nacionalismo, tendo ern vista as ltas sangrentas que estao esfacelandonacoes. En- tuetanto,é preciso considerar que estes movimentos sepa- ratistas 580 completamente distintos do nactonalismo do ‘século XK. Ao contrétio deste, néo séo movimentos agre- -eusuen sesoidura sep spxone “eIuioUoD9 ep opSezeU0!>| -euraul 2p ossa0oud 0 wieaveu 09 2 OG 2p SePED—P Sy qerpunyyen ‘epunSag-sod ou sapeparses se essed sjenb sejad ee5 -uepnu sep ogSuny wo opeiaye sas fea anboyus 2153 ‘stenp -jupur sowauieyoduso sop 2 s29snap sep apepltqauan & smipo ered seyorei sep opSezjunore a ouetLny oyLedLIesap op ovSequouped @ 2f-eninooig sepiBu seuydiosip 2 seB “31 9p opSsodus@ e¢nbser9qy @ epep B19 asejUD Y “OPEUDAL eulasts ojuenbuo epiqaauo> ‘esaidue ep aus apepyeas ‘epuied 2 opesuad ois opSensiunupe v Oy soue 50 9Iy ‘enojo> ovSeep ajonuo> 0 W099. ope UDINE ‘syuaweye operu0> winu ogSexBaiutewo> ‘opmiaigos es 2 teased senjenstulupe sel} sep opSednaoaid v femiyuoo 29 BoyWpUIp aqUOWe;OUaSS apeplees eUsn ap sAUEIC, cogSeiBon 2 09Sesedoo> ‘opSenjou ep seonead seu ope>jeo OWsSIBLI ‘seu ‘seuuiny s99Sefoy 9p 2 €1859(9 ELA] ep se2nsI23 -peie9 oxSeyndiuewse 9 0251909 v sreusogs o7u RSENS “pe wp soulspour seyo se sequaypere> w essed anb O O1dWv OaVisd Od SyoUOd SVRIOAL OWOD SVALLVUISININGY SVRIOAL S¥ ‘09 ‘soue sop syed » sepemewiasis Jos e weSowio> ‘ovSenie w ap seuuoy sens seu owoo wlsse iopod ap sesrannso sou sagSeusiosuen seis “oKdusy opeiss op Seaqyod sepON ‘2pepyjeas au ‘seageststuwupe seuoay Sep o3lqule ON yesua9 opersq owen euooied ap seustss sop sprene fs {SONO) sus uIeH0D OF sooSezliebio ap sganse esses seae seu OPS uSK=IU ap seuio} sauarayp ap wap ‘conse 9 emo cyeuEDoU op spnene assewB9| weosnq ‘wos 9 wsp!9p onb o> “fulod:apod op soi4o!oeuo9 ‘onb sesalduss $9puelb sp 085 -2nuo 89 osss3o1d asap rans stews opadse © “or yuIIPA, 2p opaiias ou esado ‘oyduxy opeea op Jopod ap sousstue -2uu sojed ‘eropeeqen oySeindod ep sewourrne seano}> =p ovSe1adnoat ap bos 2januo> ap euio} rou ELM 10> seuopuny 9p uipe exnedoqued epessounp eg sesaudule sep opssaidho 9p oyp.sp0 equeie6 epipour eyo anb opueBaje‘ogse.oa wo sesodoud ap opeynso! 0 sepuonypu ered urbrlSeop ostuip ojenb "sau Wapod sesoidisa se anb mippoap euiasdng 910) 2 'Q761 Uso ‘o[dusoxa Jod “soptun sopeieg SOW “earhod seindsipsenno epuanju owse> ss 's20be104 s0.9p sop “eps s0 suaUeRS!9p BUA G2xUIQUE>9 oped ofr ‘sesaiduo se soe nua ‘sJep0 Sequa6e sojdhynus sod |p rmjsto0 9 apepiuniuoy &anb fasenbse sped a= oa ‘OHI, @nug (296 TgseN) Opersy ofa sepexUINBD1 9 sop yon uoios buedseysodoid ap ozSeyuoj eu apeprunisc> 2p jaded oe epep 9 asejrpapues8y ‘opeud ois op somps ans wos no euRored wo eos BDURTISSE ap SURIUTUIOD ‘eum eputenfuo> epuaseneqapsagseyndodsesop -unsop so5jus sooo opeiry op soye8 so mpoxeied -uourejaup inqunuos o} Jeuo|UTyovSezeNUEDsep ens ep sued eis opSensjupe ep soneg seurso9|=9s0SouD Ssejeim seu sejndod oeSadinued ap seo) wo “steuou sap soyssigajdso ‘sopeptunuio> seu sopeutbu0 somsfoud 3p 9 eas opSe10n ap sews 50 ‘sompedin sous =100oussyyeiodionoaop soaryjodsoussue22u1s0p O85 -efinuoo eu mnsuod 2s exnedionred epesouop eis prledade, doaparecimento de novos pélos de pode poltico| ‘edo avanco decisivo dos gestores tecnocratas no controle ddo.capital edo processo econémico global ‘Atento @ estas questdes, Etzioni (1967) vai destacar em ‘suas andlisesa tensSo entrea autoridade adminstratva ea ‘autoridade profissional, para afirmar a necessidade de se formarem hojendo s6 burocratas, masadministradores do- tados de autoridade profissional. sto, trata-se de um mo~ mento em que as classes capitalistas passam por um processo temo de renovaco ede reestruturagéo, marca- do pela ascensio dos gestores e pelo declnio da burguesia| ‘que passa 2 estar circunscrita ao ambito das pequenas € ‘médias empresas. Ao mesmo tempo, as estruturas de po- der comecam a se transformar, encaminhando-se para fr- ‘mas pluricentradas. Assim, Blau Scott (1970) tratam dos dileras comque se delrontam as organizagoes: 0 dilema entre coordenacao «© comunicacéo lve, entre disciplina burocrética eespecia- llagdo profissional,entreanecessidade de um planejamen- to centralizado e a necessidade de Iniclatvas individuals. Este tipo de analise, que visa conhecer os determinantes do confit, tem como objetivo central formecerinstrumentos paraadministré-loe, se possivel, antecipar-se ele. ‘Comolembra Sheppard (1962:33),a administragdo de- veria ter come objetivo crlar condlcées ou sltuagées em que ‘oconfito pudesse ser controlad e dirgido para canaisttels eprodutives, A teoria estruturaista val inaugurar, nos anos sessenta, os estudos sobreos “ambientes", a partirdo pressupostode aque as organizagées sho sistemas abertos em constante in- teragio com o meio ambiente. A interdependéncia das or- ganizacées leva os autores estruturalists, entre eles Etzioni, ‘aestenderem suas andlises para outrasinsttuicdes dstintas da fabrica: as universidades, os hospitais, as empresas de assessorla, os centros de pesquisa, os sindleatos, os part- dos politicas, as escolas. Agora, administrar é, sobretudo, administrar as inter-relag6es estabelecidas entre as organ zacdes, sendo fundamental conhecer os condicl- ‘onamentos reciprocos decorrentes dessas nterrelacdes. ‘Ao Thesmo tempo, o ambiente externo éaltamente ins- vel, daf a valotizacao da mudancs pelas teorias adminis- trativas modernas, que procuram pensar as possiblidedes _adaptativas da organizacSo em tal contexto. Na teora sist ‘mica, aorganizacio é vista em continua mudanca, namedi- dda ern que 56 sobrevve e se desenvolve quem se adapta a ‘umambiente em constante mutago. Commo diz Motta (1985), esta valorizago da mudanca ocultaa manutencéo do siste- ‘ma, ea valorizacao da estabilidade ocultaa sua reproducéo ampliade. ~ “Todos 0s estudos eos tentando estabelecer corelacées entre estrtura organizacional e ambiente e/ou opcbes tec- nolégicas (teora da contingéncie), visam instrumentalizar 0s digentes das organzacoes dante de uma realdade ex- ‘temamente dferenciadae dinémica, que, por suaver, de- come da globallzacho do sistema captalista de producéo. Este processoimplica que osistemaarticul e combine for. mas orgenizacionals e produtivas bastante dversificadas oUeIMRSUOD as reuope\opeis oanb ure opoyad oujo} ueviodusyoprenb ‘ejxp eunyno B mySqNs ‘afoy jeuo‘renueBI0 eanyND y “soupuomuryasayey> sod sepeyn -seduioo squswepiaap ‘senttiodse sapepiane se 2 Seana} “09 seys0j £8 ‘sou sosinau09 so ‘oueqen ap epeUsd! ep ‘op op soiue epezeau eanzj0> eonseUb owo9 YopeBay -uysayg1a> 9p ‘esaidura apueiB ep onuop epuRIpaqoapseul 0 9 seongid ap apepruyul euun 2s-2ajoauasep ‘wissy ‘esaiduua ep sonatgo soe ovsepeens {ep sono sop sieossad souunusoysay said e sopefei0> uo ogs saropaueqen so apuo ‘apeprea| ep oxSezjenal ap segesas Se owod ‘oojioqulissepod ap sepeubasdussopep me ane (219 ‘opeprfenb ap ajonuoo ap soynos> "eINypo Wa oyjeqen) seanedionued seoneid se wiepunyp as anb ws “ou -aqeriap ossa00id oe sepeby atiauueiasp sapepinne se sop “Bulp sajonbe apsap cen asosionip seus s0 09s s0po19U5Q ‘gseiideo eappid e wiod seiopeyreqen sop wontid ep sar -sedse 9p o9sny ep ued @osuasu0> op oxSuagoe msiAUIa ‘opuay ‘sapSemuebio sopueis sep JOLIU OU UDAOAURSOP ‘2s anb soropeiBau sodure> soxou so wielqosas ‘euoezt “2B10 eump ap & oquenb ‘eamyno 9p opSoue owe, "waupIOd -weiuoo epepatpos wu sesaiduue sapuesb sep sepod ap son ao sop equouraBoy @ wiessardro soysoUOD Slop S53 -sooSequebi0sep 0usqut ou sopefesoaua 09s anb jersos oywauseuoduio> 2p Selo} 9 salojen ap seuraiss‘sopmane op urge ‘soursTU S01 -uawre]nBarso ‘sjeusoysejau se ‘soueuuny sosins91 9p se> -rjod se ‘sepefaidura seoquoe ap sod so ‘owSeauebi0 ap dh 0 cwo> ‘sossaup snei6 uo ursodaiqos 9s anb somed se saqas2yp optanjoaui ‘opSemuefio epep euin ap O16 -ojonisd aquaiquie 0 inapsto> jeuo|se2tUebI0 UD C (61-2261 ‘prpag) awoursjaueUed nou alas anyeyna! as feuoppeueBI0 euny @ anb oupssaou 9 eSuepnus aquoueuued ure opunuu winu weAsaiqos $205 enueBio se anb exeg “opSezueB10 epeULIaEP 9p SONS “epee oqvoweUO!De/91 9p 2 ovSesayUL ap Bede ELLIO} ‘en ‘sauojea seSuao ap eureisIs uN , oreid oS} seu ap 2 sepeuapioe> seiBpieisa ap apeprssaraue, ‘some.rs9 opuntios ‘95-29 ‘orsip swueig 4opensUUUpe o eed sexoU aqua -21ezut sepueBne 2p 219s eusn opuEadI09 ‘ouFeqe OP [an “pin ezainjeu ep ‘s29Sez11eB10 9 siepo8sodnUB SoqUaLAyp ‘ule sonpwwput sop seoSedioned sejdyinu sep ‘yois 2 ey tj nue s995epo sexa|duioo sep "Bunyayseui op epueyodus ‘3]uaDsa19 ep ‘sompoid sop euno s[eu epiA ep ‘sopedssus Sop opSeajeuorseusoiu ep a\ueIp ‘opessed cu toy anb op yalayp ajuewesIqu!as-cnuaseide jeuesaidwe a1uaIqWe (0 “PiBojouD91 ep ‘oyoUH!DayUO> op ‘seoSe>1UNWIO> sep “usouada ep ovsojdhg:,o8sajdve op opeDsp, 2 10) #559". -Z2L61) p1ey9e PreyPRy opuNfias TeUOPEMUEBIO OwNOL -jonuosaq epeuiwiouap oayensiuWpe oquauuesued op ‘24ul un 2p ofoq ou ‘99 2p eped9p eu soptu sopersa sou ‘urps6ins jeuoPpemUEBIO BUND 9 eanyRD ap saQSOU Sy Jetos de uso pessoal. Oshinos entoados coletivamente nfo 0 mals aqueles que revivficam os tempos “heréicos” da formacao dos Estados Nacionais, mas aqueles que exatam ‘aempresae seus produtos. [No que diz respeito as estruturas de poder no interior das organizacées, estas passam a se caracterizar por uma pluralidade de chefias suas articulagoes reciproces, subs- thuindo o madelo tradicional monocrético em que o poder tera personalizado ea tomada de decisbes se dava vahier dquica bem definida, em que s dterizes emanavam de pes- seas singulares e identificévels e eram ditigidas aos indi- ‘éduos em particular Esta estrutura igorou enquantoabur- (guesiafolhegeménica eaexistincia deum chefenotopoda Grganizago, que a tudo controlava, coincidia com a figura do burgués proprietério, o qual exercia diretamente esta fungao ova delegava a urn gestor que, por sua ver, a ele se subordinava, tantoideal6gica quantohlererquicemente. Na sociedade das grandes empresas transnacionais, dos grandes sindcatos burocratizados, poder 6 no se ‘Heonza io ura cadeia de relagbeshlerérquicas inter- Slsgoais, mas localzase na erticulagao de centros mil- Flos de poder de onde emenam nso 6asdiretrzesda acto, Peo tambérn um sistema abstato de regres que se eplca atodososmembresdaorgaizacio. CO poder de decisfo pessoal tende a desaparecer dante dio pose de uma estrutura abstrata de reras de funcio- ‘tment. Emborao poder permnaneca vertical, processan- {Jorse de cima para bao, ele perde a fra piramidal € ‘esumea conformagio de esferesarticuladesquese sobre~ poem. Eoconjunto dosresponsaves por umnivel que con- Tota alvidade do pessoal do rvel infer e ees prépios {Mo conticlados pelo conjnto dosesponséveis do nivel su- oto Esa perda de atoridede pessoa reforcao poder do Ponjunto dos gestores, Seus membros, enquanto indlv- hos perdema eutridade implica no modelotreicional, mas reforcam-se a establidade interna das classes capita- listas (gestores e burgueses) e 0 seu poder sobre os taba- Ihadores, ‘Atualmente, as hlerarquias de poder serdo mais solida- mente estabelecidas quanto menos monocréticas elas se apresentaremn. Trata-se de estabelecer umaestrutura depo: der onde ninguém controle individualmente o conjunto, ‘obedecendo todos a um sistema impessoal de regras que funciona como elemento regulador daautoridade. Esta for- ‘ma implica romper com toda apropriacao de poder no nivel local, impedindo a constituiggo de “impeérios” e“feudos" no interior das organizagées Pagés etal, 198767). Este processo de despersonalizacéo do poder ede abs- {rag da forma de dominagao é potencializada com aut 2a¢0 dainformética, e corresponde & forma gestoril(tecno- critica) de exercicto do poder, garantindo estabilidade e coeso polltcaao grupo dominante. ‘A passagem de uma forma de estrutura de poder para ‘outra é marcada pelo conflto, pela incertezae pelas dispu- tas intercapitalistas. A medida que a legitimidade baseada| na propriedade privada individual perdeu substdncla, coma Profissionalizagao da esto e a separacdo entre proprie- dade e controle dos centros decisérios, as organizacies e- ‘correm a procedimentos diversos para manter 0 equlrio institucional Assim, desenvolveram-se nos Estados Unidos as técnl- ‘cas de controle ealteraces comportamentaisdirecionadas para os quadros gestoriais, como © desenvolvimento de lequipes de trabalho, andlisetransacional, reunides de con- frontacéo, tratamento de conflto Intergrupal, laboratérios de sensithvidade (Desenvolvimento Organizacional), Com a ‘mesma preocupacéo surgirem as anélises sobre os estilos gerenciais, visando o treinamento de “hablidedes" no rla- Cionemento interpessoal. O objetivo é, sobretudo, integrar as necessidades e expectativas dos gestores individual- 35 “ -2qeored squad sou asqgue ap od ays ‘9ssao1 2p san soup sep 2sfelap $395 250} ‘oeSeztue6:0 eed epiaiawe epugnyt ep OwOD Weg ‘LIPO -Ruueo 28 seo anb uioo euanbay ep opSenioeqoe nsod 35-201 ‘UHSsy jeo0] opSemURBIO BU ap afoHUCD 0 Gos \wapsjeqeiseas seoSequebi0 seauo nb sogxauoo sep op 715909 9poisessap opmisa sejpaliasaquaiya s005eB “sep 2 seuopemuebLo sapeprun ap 2e-Mnsuo> apaly ‘Rot opepreasepspauisossonp esjeueesedepeo -4de opuas uan nb ‘esyouomuny Wiahio oP ‘SYRIOMLAN feuopeMueBio sopai sep asypun, esa0Se7ua6%0 sep oh 221P odue> ou 9 sapod ap seunyanso sep opSeqUeDI0 3p Puulo}Wssop epeeurmiis sous eyBO9piogssa1dD Y sojgd soonodsundje wo pod 9p oxSenusoUo® epsroje weatssod anb sound so wens Sod ‘apepyeos eu ‘onb sour ‘sosryp oyna Jabered wopod nb seur2s}s opuenbyued ‘sepetpouo>.oq4 sopeplm Jod Sepsmnsuo> Soper ap sewssis usa opueredo ‘lou Jopod 2p Seiminse sep opSezuebi0 ap fea6 wulHo} ©» eas ‘sosinoe19p opSinquasyp ep 9oxSeur Hojtl9 OBSe>1UNUOD ap steuRd sop opSiuyep ep sencste feq 2218 3enu0> 0a>:ax anb ‘opSequEBI0 ep fenus> o9;>9UOe s0!Mo¥ SousUL no stew soSe} 10d sepe;TOUIOD 20] BLOU ‘ine woo ‘sepezyenuaosap sapepjun seuenbed ap OPS eID ‘ered as-e4unuizous sagSequebi0 sep opSeinutiofas Tepunyexinp epunBag-sedou 8P8D0|0> 8fs903Eonb seys0 a seysodsal UroMyR=LOD OPIS 2p oujprede op euuiojai 8 2 equByo sou sop OPpUl O aps=p ‘sesoidiuo se opuessed won jenb ejad exequabusas y ‘saqusfiup sop ayueisuco 9 ep 142+ epepuceidepe o apepuneus ep ‘oupbjaiul ep epen “ape opSezifIn & urosonbas anb ‘sagSenouy » seSuepnu seu zeprdes ap 9 seo5euioyut ap ersugpunge ap era eum ® LIE) “snfe 2s oBu ‘osst od ‘a og5enouy ap sossa00id sou apepiso! “oul ap @ sogSeuou ap zosseasa ap eoodg eum PuIBIEND 9 ape 2 9 wienbins ‘uosdwoy opunBias ‘sejzeD0Iq seisy ‘onb smieis op sopeSeaue eiapiso> osjod ‘ouyion o sud -s1anb ‘spepioine ap onus 9s wun wod ‘eansjuow mann “Se euin aja euO|IUaRLOD eoRR OIG aBSenuEBIOY ‘wienBar-o3neasaamuaU -emnuy weiquynbs as anb apepuioine ap sonuaD sosionp sod sepmnsuod ‘seysieinjd sooSimqnsureyed ayuuues wou! -oduuoiuo9 apepaioos eojne 0 anBassoud ‘ossip way ‘oeq ered oquenb susp ered aque seenboiqe-op -tapod ‘sagSeutoju Jemjodouous auablup oe aputiod anb _pIpow eu ogSea|unui09 ep sossasoud So ByNDYIp !ogSe2| -Tue6:0 ep sossaiowl sop owwowsinSp we sjeossed sonnelgo s95ue9ye e1ed aqu9B Np ojed soperyn sazan sey 5290} sepod ap ,sopna, eu> ‘orSenoul ap sossa20id 50 e4noYIp ‘jd 'sagSeque6io sep owuaussjonuasap o ered axenu wn mgsues eonpipoing enbreze14 e159 anb mpuod “(exjouRO! 9 foNpDOUOLY) apod ap emns}so 9p euOPIpeN ofepOUL OU ‘aquasaid embreraiy ep semuppyap se opuesyeury “opSems ® sejonuo9 ap saquabp sop apeprsede e optiesonbexy sua ‘sog5e7ju@0i0 Sep apepyoine ap euasis ou eSueinBes “ua 07su2; 226 o4yjuo> atsg “e>IUD91 PpURaduio> Jojeut lwptap s9jso anb zan euin ‘seisie}oadsa sop sopod a1te9 5919 op aiueIp wougpesap wa 2s-equosaide eohps20u0UH beinbseraly @ ‘uosdusoyy inypuo> ‘oatyua> aysayy (ORSEAOS 00) pmbrera1y e9 (orSenoul) owouupoyuos ane ‘ees no ‘eang.20ng apepuoine w 2 epupieduoa 2 opSeqjepedse ‘ana a1uaueULied omyuo> win Yoyne 0 opunBias'a8-anjonss 2p ‘ougymnbasop essap ozSuny wg (oeSeazepadsa 2 apep ~tiqeu) sezj8a1 9p sopod 0 (eaneDoInq apepuoMe) spmoP ‘P ovup 0 anue awuaispo oucynbasap o nosyeue opuend “(egg1) vosduice. 10d epeproge exp pf sogSeqUeBo sop Jap -od ap semynnsa seu opSewoysuien ap apepissaaau y ‘Bsaiduo eapepeayopSeaynuapla emugIoya~nse ‘opuejiowine ‘eSuepnus ap sapapissaxou se so-opucidepe ‘opSeqiueG10 wp soana(qo So wlo> ‘sopesapisuo> aquau ‘os mecanismos sociais através dos quais se dé a distribu (fo diferencial do poder no interior da rede, onde algumas, brganizagdes exercem o seu dominio sobre as demais. E cexatamente através da coordenacao da rede que o poder é exercido; Esta coordenacio pode ser horizontal, vertical, diagonal ou multidirecional, dependendo do tipo de rede fem questdo (rede de organizagbes educacionals, financei- res, comerciais, Industriais, edes mukivariadas, ete). Este parece-me ser 0 recurso metodolégico mais apropriado para se analisar 0 fenémeno da terceirizagéo e da subcon- {ratagao no atual momento, |AsorganizagSesdominantes numa dada ede séoaque- Jas que controlam as informacGes, definem os canais de co- ‘municacéo, transferem recursos ¢ estabelecem padrées de ‘neo para outras unidades constitutivas da rede (Motta, 1987) Como estes mecanismos de controle so relativamente invisives ¢ as hierarquias perdem a forms piramidal e mo- nocrdticaceracteristicas das formas convencionels deorga- plzacio e exereicio de poder, a aparéncla assumida por esse novo sistema é da participacSo e da autonomia, Tata-se, tniretanto, de uma participagéo controlada e de uma auto- romnia meramente operacional, aliés, necesséria, pois € 0 fue garanteo atendimento as condigées locais sem amea- (Gat aestabiidade detodaarede, sobo controle daorganiza- {Go focal. Nao se pode esquecer que participar de urn dado proceso social néo significa controlar suas instancias dect- No que dizrespeito &relacao entre as classes nointerior as otganizagées, a participaco proposta aos trabalhado- fes resulta da compreensdo do patronato de que as novas ‘geragies de trabalhadores apresentam um outro elemento ‘aserexplorado:asua capacidade deraciocinio. Especialmente apés as grandes lutas ocorridas no final dosanos 60 e durante tadaadécada de 70, em varios paises 28 onde os trabalhadores ciaram as suas préprias organiza ‘Gbes de lutae iniclaram processos de autogestio da produ ‘$80, dos bairros, etc. ~ 0 patronato compreendeu que as formas convencionais de organizacso do trabalho (princi- pios da teoria cléssica), sendo extremamenterigidas, nao permitiam a utilizagéo produtiva da capacidade de pensar dos trabalhadores, tampouco suas capacidades de traba- Iharcooperativamente, Com areesiturato do trabalho em curso, apart da iro ds forma ssticae de organic dotrabe. the dasnovestecnices de producto nicoceoic, for inc), cadaver masa capacdade de penser debe. Thador que se busca explora: E nto quelque forma de ensr, pris, wae decscipnar a etturapsnica Gos wabathadores, para que seu ratociio desenolve-se primordilment,consoante a “clue rponzaconal da Erpreso, enn subjetvidade opeenasentica deen lo comoscbjetvosdacrgaricato, [A GESTAO DA EDUCAGAO Nesta perspectiva; a escola tem um papel fundamental ‘Ao lado da familia e do meio social mals amplo, a escola é uma das esferes de producéo de capacidade de trabalho. Por isso, & ela hoje objeto de tantas discusses e, mais, de propostas de reestruturacéo. Numa saciedade rasgada por contradicdes cada vez mals agudas, aesfera Ideolégica as- sume grande importncia enquanto elemento de coeséo social. escola, portanto, ndo pode mals permanecer nas franjas dos mecanismos de controle sociale econémico do sistema capitalist. Além disso, o custo dessa producao de ccapacidade de trabalho tem que ser racionallzado, jé que Para o capital trata-se da producéo de uma mercadora tal ‘como qualquer outra 2 seropeonpa sop oyjeqesiapossaaoido uiiBqu anb soos sojaursop opSeqqnnezeqjpusiod ap upquie 26-61, aqusyoda10 904 -eqens1 02 (opppiod onouupsanuy goose Buopuege nb ‘une © 9 ona 0 ‘oses aysay“ayueuIpep epepmRnpord ‘up opueaydu'soppsaine soysn> snes 09 ‘SoyB}9sn0 SOP -eza1dsop 128 uanap anb ‘sagSeaqDadso Sep P10} SOpENP od soSquos no somnpoid ‘sad’ oy ‘ouqunal 2 OB ‘owo> 2s-eo4tssep sesaiduso seu an o seunuio 9p 2s-21en ‘seiopeonpo sop oyeqen ap osse001d op SOUL Wa ‘tegen ap e510j9psoysn>.ep ‘oupeqeap odes 2p sopipiedsop ap ovSnpos oyadsa! ap onnnpotd oss0> “oud op apepyen ‘eunsap 2s fenb ov opeasaul op owuoUs 82s 08 epuajauaidias 9 apepsenb e 'is9 © oRSEIt w0D ‘nb of ‘cinpoid op ogu ‘ossaaoid op apepytenb @ a1uoU -yppiouud 26-01 apepyenb eso ‘oqueranu3 TEI apeP nb as-eutuiouap sesoidure seuanb osnueIE8 ep 95-2, ‘odo 9p» soisn> ap opSnpa sj we opue OPELIEG -en2ss0p op sopSei08 seumny sep o9Seu11} wD SOPHOA -u2 ‘sa10peonpo sop oujegen ap ossaoid op owen Wisse “ej0080 op 01505 ap 9 senpenstuuspe s99Sumy sep ovSez -queboa! eu asequp jepadse woo ‘oaupoduretu09 OMe, ideo op sye08 sejauppun se sagbenbape ogs eopgnd apo! ‘ev openuousoj duu 9 opested opues isa ano ‘ow42U0U 0 se seopydue sepuppis sesepojusensous souenb of “oid oxo 10d ‘eppuny ooueg 0 ows fy sqaujouopeusuEN ‘urenje anb sowistuebi0 sonnno ap rp “sop!D94U09 set sojduax $0 woo souniey ered "219 9 “SEN © ® SOPUD ope S619 OP |UIOD op CUEDUALIY BIUIED & IEG ‘xrays 0 outoo ‘sestonpsjueseidio s2gheDosse @ aul -o1jey ofdury opeyeg opueunuouop nojs inbe anb op 39! “o1as soupa od a sejoueiono8 sog0i9 coped seperRUO} ‘pues wpa se1q ou [euo|seonpa eulersts op o9SeIMU 2021 9p seisodoid se anb [2106 o1quug wa Jopod op opSez “ju06i0 9p soutiojsep ogSeimnjsaal9p ospenb asau3 o ‘segssa02useperoprsuo sepipatu sep opSeisoto/ du ® ansqe uressod anb semuss919 souyuo> 9p o9SuRKaId 2p epipaus outo> ‘soptonue soins sop opSednied @ => jdutanb o 'saos/pap peu ap sjensuasueD SEU} BA -Swsoud jewausepuny 9 SeO>59 Sep OWEN CTALUY ON ‘oporuun ows eum -zonpo ours op ojaueuopuny wo o wed seessaoau saoSerdope se rorowoid 9 sesado uranap sep anb wa so us So wed2jaqeso nb 'soreo>s0 sapeprun sep ona -opounjapsiels6 sagiped sop o851uyep ep ‘ssoSewIO}UISeD ‘eSinqinsip ap seue> sop cwawajaqese op ‘sopaypsa: sop opSeyene 9 oyiowequedisase ap SO}oU sop 27:1U0> ‘po oB5puJpP ep so=mnDa19p oBSINaIREP ep spABNE DIU! -25)80q 2s-4oqearv essed (say2o1ed 2p Oseo Ou ‘sesaiduio sod epure no ‘seueye.nag no ‘o\dusex sod ‘owSeanpg ep ‘upituny) je20} o8SenUeBL0 wfad oprse%a 91.3409 6 jeuopesedoopSeqjemuassapeuioo WeLINe sepepyigesuodsor sens anb us eppau exo eu 20989 ep soja Ou euo}peonPE oss9901d Ou soPNUD So¥RINS Sop {jeu oxSedpqved eum oupsseoou 9 ‘Odum owsou oy ‘eUys600po) ue sepafasapul seoSeqined no seajuneqns se0Seia p 00s los '}0) s995ypuoD se opSeydepe ap apepPrede> Jojew soja ¢ opuntusied ‘soze]o>s9 sopeplun se eIwON one Jeu 212409 anb 0 ‘sou s0sIND21 SOP ANTS -ur'enensiuuipe opSemjenuadsap © eussaoau 9-204 “pues -2dou 95-eui01 wuaispo epenyentios oxowree 9 eOn19 “eang eamnseeseuo}ssyoid a sounye 2p sjepos syiod soe ‘quenb sooSepuasayp sep wieuoyop as anb woo saoSen, “1 9p apepisionp ep ovze wi sIeuo!seanpa seats SOP ep aera ‘quauepidessouaus no sul sopesnyns90198 ‘eueSoutoo 9 asp Ww UHEseNUD Opum! © OPO LHD sIeUOID -eonpa sews s0 stenb sod sagzes sep oun 159-3 Uinstalacoes, ios, material didético, equipamentos, etc), ddeintensificar sues atividades, seminvestirefetivamenteem capacitacao de professores. Nestas questdes,alés, oBrasil no faz mais do que seguir as tecomendagoes do Banco ‘Mundial, que propée que os jnvestimentos em educagéo privilegiem sobretudo os meios fisicos e 0s equipamentos, fem detrimento do professor. justificativa & que investir em Recursos Humanos, no caso, professores da rede pibica, tem termos de capacitacéo, condigées de trabalho, provo- ceria uma valorzacéo social destes profssionais do setor pblico, tomnando-os muito relvindicativos, o que certa- ‘mente, segundo o Banco, desencadearia novo processo in- flacionéro, Resta saber, como é possivel melhorar a quall- dade do ensino piblico, sem investimentos na qualficagéo permanente de professores e demais profissionals da edu- cagio. ‘Quando se veriicam esforgos efetivos para a melhoria do ensino, estes so bastante localizados e pontuals,é que ‘a demnanda por forca de trabalho com qualificagées mals ‘complexas nao advém de todos os setores da economia brasileira, mas apenas daqueles setores que competem ‘com os segmentos mals inovadores e produtivosda econo- ‘mia mundial, Mais uma ver o sistema educacional hé de se ‘adequar & heterageneldade das demandas do sistema eco- rémico. Adiferenca é que agora a diversidade de demanda ‘quanto a qualifeacéo daforca de trabalho nfo émalsenten- dida e tampouco respondida em termos estritamente na- ‘ionais, mas mundials. Coma crescente mobilidade do ca- pital, a educagéo defxou de ser uma questo nacional. Dafa Interferéncia cada vez mals incisiva dos organismos trans~ Hoje, os investimentos diretos dos setores de ponta da ‘economnia drigerse majritariamente para aquelas reqibes| ‘onde a classe trabalhadora é capaz de realizar trabalhomais complexo, istoé, onde ela é potencialmente mais produtiva ‘As demais regiées vo recebendo os investimentos con- 2 soantea suainsercio nahlerarquia em que se constitulhoje ‘a economia globalizada. Esta hierarquia pressupde uma nova segmentagéo da classe trabalhadora em &mbito mun- dial, dividindo-a em qualificados/néo qualificados/esté- veis/precérios/auténomos/desempregados (Bruno, 1996). Estas diferenciagdes tendem a se reproduairno interior dos processos formativos das novas geragées, na medida fem quea situacéo social da farnflias trabalhadoras condlc!- ‘nam o acesso dos flhos a estes processos, especialmente se considerarmoso fim das polticas compensatérias doEs- tado Central, ndo s6 no campo educacional, mas também da sate, dos transportes coletivos e da habitacao, Ao se ‘confirmar as tendéncias atuais, inclusive a do aumento da ‘exclusdo social em todo 0 mundo, as consequéncias sero dgravissimas para as futuras geracées da classe traba- ihadora, pois 0s bolsées de miséria social hoje existentes podem iratransformar-seem verdaderas prisdessocias. Esta situacdo poderd se agravar se forem efetvadas as Indicagées do Banco Mundial para o Terceiro Mundo, se ca- nalizat 08 lnvestimentos em educacéo, primordialmente para as quatro primeiras série do ensino bsico, secundari- zando 08 Investimentos no segundo eterceiro graus, assim como na formagéo de pesquisadores. Segundo o Banco, & ‘oinvestimentonas quatro primelras ries que trazem retor- no financeiro maisrépido, jé que permite aestes segmentos socials Inserirem-se diretae rapidamente na economia in- formal. Isto talvez nos indique que, na nova diisdo intena- ional do trabalho, o Brasil ver sendo pensado como um pais de economia predominantemente informal, especia- lizada na produgdo de bens e servigos, pouco complexos € debalxovvaloragregado. Diante deste quadro de transformagées tio amplas € profundas, em que as frontelras no servem mais para de- ‘marcat espacos econémicos nem soberanias polticas ple~ has, como pensar a questo das politicas educacionais? “0661 av 1avVaal 2pepinnnadunsoxSewome—esaiduie =poRIs2D Ul SPepwunpoid epsusBeproge sexoUsy a KMLARIVZ ‘961 ossi01d cred ebuery ‘awvsn oHauEr 3p op OBSeZtREI RUBPOR— 1961 Said euegeyJofasI08 up eueqery ‘uomenouny puefseioneame Vi 'NOSAWOHLE “2961 tope\eq Ueno YSIS UoREPUNC _uedajogg Suotezqi0 Uy YuDUmBeURL > Wy PHD ue Uontedusoa Jo suonemis ot ssuodsou Vi ‘ChivadSHS 2L61 DtoquIS Red Oss TMPUNHY WopIOEpaD Vu oquaunjonunssp 9 eUo}Seusey oFI9UC> 'H ENL IVA ‘2961 ‘enV o7nedons “SonPHPUY so auqoS sFeUO!EUL sep opSeunuiop & sapSequeto sep sapod © "He ® W ‘SOV 2961 ‘unlage'12 note ons sesaxdurgop on5eR -stuupy ap ssi ojdue ope 9 sreuoreztueBio Sopoy) — 5961 SN Pa) 2e4 wowace apace _jonse 2 opese caida oped 9 OPSRZUREIQ 93 ¥LLOW 1961 bUold onmAoRS seUepoUrseoSeqUeBID V'NOIZIA 19661 sen sIne4o9s oouproduayu09 ‘ourpendes ov oyegen 2 o¢5e orp: (630) "1"ONNRE M02 “jugloos owsaunjontosop 9 oSeogtenb ‘oeSe5nP3 “1'ONNE cust'seny ‘ned ous “sreunoy sanSezWWEHiC We ‘LLODS 9 4 'DYTA ‘ye61 Asn. oRSenpe1D-s94aP sung “ensared “raafouny’ 9 oxSe2U0}DRA‘OPSEATEQOID) — 1661 209 :0§nay ons “s)e0ssoJua9sop ERUDUODS — ‘rude Z6/20P'eyoli’EL ou op ‘epappog 2 o8Seonp3 ewSi2y co;MIP o Ouse Op sIadaCy — 2a6t THR) 0mneg 08S 2101890 2 soHEDIPUIS “END “¢“OCRVNA SVOLIuDOTISIS SION ‘sjejpos seoSejarsep oyquig ousropenout 5,69} euin opuimsut ‘oyjeqes ap seagajoD seu} We -usjeqnsuo> anb ‘epepauiepyos ap soSe] od seus ‘opueus -00 ap seinbs2sa1y sejad ogu sepeined ‘ulsiezyeiauaS as 9p 2 wiosaqjonuasop 2s ap sramssod soonpid seageusaye tiem psuoo anb seu! Sapod op o7piexs @ oBSequeBuo ap soot plodusoqu09 seunioj s9 wieyuodenuos as seuade ogy anb ‘0059 eu oyjeqen op opSezueB10 ap SeUlIO} SeXOU JEL ‘opna ap saiue 'eaydus ‘sasejnouno seuuoje1 ap ogSowoud 2p wipe OuNUL eA ov5zanp9 vp apepltenb e eO\Ia\y gSonnosoe sun sejonuc> ewessed se1opeyjeqenso ‘2puo ‘olyjeqen ap seantedinied seuno} se winquiey sour "> uanbay 2 oun sopeujeqen op jewuotu apeprine no O39 ‘p20 sopensifar ors anb ura ‘sopezyopeinduos oyjeqen, 9p soaunnsuy sonou soe seuade opu eul-ouyoy clopeU eget ouidosd ojed sepeuo|se ops anb ajaruos sp seul so} eusou js wwe iNpuT Bf oyeqen op ERAN oBSEUEBLO| ‘ap ewioy eudoud v apuo saeSequeB.o sep solsqul Ou sapod (0p opera ap seu} sen0u s@ 1odenuc> as ow) £219 “tp eunyuau no eanod ov) wat sreuoPIpen sein] ap SeUL 10} 52 onb @ suey 2 ezare;> wo> SoWApUBaLd\OD OU ep -uye oquaureuopuny 9p eoqUipUp efn> ‘jeuopeusues Japod ‘9p emnnse Buin eRUDD senno}09 S995 JaNYOHUDSOP OW

Você também pode gostar