Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Maria Isaura Pereira de Queiroz. O Mandonismo Local
Maria Isaura Pereira de Queiroz. O Mandonismo Local
dh out 1a,» reglonal,puseand a alles corn fomtia
ames, a tele Regemonien regional GT” No municpie
Ge Geremotbe, no norte de Dahiae a antiga egeoaia teat
2 Taraia Ge se su aeacada pelo aparcimenta de cma
Soposieao™ parlir de i848; tanto ‘lcuneh™ hs Da) quan
tePgiD) en Trade de eonjunoy ep
Fenei mencrot sobrepujados Pala figura de tm chste de
taal envergadure (1)
‘A muttipicidade de nivets de ccrontis &, asain, @ pri
sotto azpacto sasncia,« orginaidade da estruture peltce
do Brasih na Primera Rephilien, ago que we pretde diets
mee f estrutura Secloerooéimica Wadlloat do pass; esta
fe tamer em graper parentage wo 49th
tempo grupos de parentooro de sangue corn ouae ellancas, &
(Grupos de assoiaios econdmicopolticos, Recauhece ‘Jeart
Blonde’ que na Paraiba o chete patio ntval °e o sce
deste chete de eik do qual houve ullos exemplos ne sero,
nna époea em qu era essensial a neceeidade do fasnr Tena
@ ordom: ¢, também, 0 suceasor Go prootitario de Yerras que
Gulliva a coma-deagicar ba dona llordmen (20). Bio sua
‘vide Se apetas etm su evnidg8o, tngamos |e en ae
batho anterior 6 peril estes chetes, ccede 4 6poce colonial,
sab © rotule gonkrico de "maandoes losis” (21). 0 coronas:
fe negra pal cme ums speci pect stad er
0 ds cenunie formado pelos eReter que compe © mani
‘isn Tova brsieiwe — Sntado orgie, embers aparecendo
8 apelacao do "ccrontt” dosde © segunda metade do Impetio,
hn Primera Republica que o coreneliama atinge su Plena
expansio © a plenilise de sane caracteristiss “O coronas:
‘nn 6, entan, forma essumids polo mandonism local a erie
dda Proclamecao da Republica: 6 mandoniamo local teve arias
formas desde s Coldna,e aso se upreents como o eonecle3
mals tmpio com telagia aos tipos ée poder politienceonemi-
0 que historicamente marcaram o Breil.
(0 segundo aspoetn estoneial exlstonte ¢ o da possbilidade
do bargonina © a considerate co vo!0 coms una "poeae". que
onrea os clelcores diane dos respectvos chefes, e que provem
jastamente da mualtplisidade de gras da hietarquie. Jean
Blonde observare muito bem que a dominagao mais rgioa
Pra n duelamente exereioa po chete polities sbre seus 2
hordinsdos, com o gpoio da fore. Todavia, j¢ nos fins ao
Tmpiri, Afonso Celsa chamava a atengaa para o fate de quo
0s politicos estavama na dependéncia da seus eleitores; deviars
Servidos, piocurando satisfaer seas desejos ema trosa do voto;
Acaluvam sendo “uma espicie de procurader 94 comissanis
{oral para Todas as Ineumbencias, mesmo ‘at d@ order Tale
Dartilar” (22),
“Anteriormente a Republica, volayam sponse oe eldadioa
de certas peas; de accrdo com altima lel eleterel do Tm
Dérlo, ¢ elelior precisera Justiicar ume Tease snuel minima
‘te 2079000 — quantia elevada ne ¢pora. 0 voto Gestes ca
‘4aos canstitaia, pos, um bom eujo valor eta eanhecida, © qa
‘hes permitia "berganbé-lo" contra fevores e beneficlct, ‘Vine
ver estendido 0 voto & maloria. dos cldadios na, Repiblicn,
comm extaglo. dos ansifaretes, 0 miodelo perssit, tanto ents
fs enetee politicos malores os chefes’ politicos menores &
‘ee subordinados, cates detentores As vezas de uma centena
fe voles; quanto’ entre estes chefes polfuces” mencres © os
Prégrios eleltores. Eta “normal”, no periado. cat sein,
[Euem ob chofee politicos e agus eabos clatorals em our’
‘nésy” pelo interfor, earregadce de prosentas para seus cllto-
{es e fain — carvegados lambem de promessas, sendo que
hic ravo, num envelope, jumiamente cam a cacula de Wolo,
hnavia outraz de mils Saboros9 folctore eletoral etd
‘agora pouco conocido © péuso lovade em considararse, maa
que tem um significado patente, pols evela uma verdadelra
‘Scompra” de voto, assim como o poder de Derguna de quer
ial 0 voto. Imagine-se entao © poser de berganha Go ei
iadlo que, device ® sua posiqao secio-eoonémics e familar
elem kind centena de votos!
No entanto, eumpre nfo, exqucer que a obtengho dot
‘Rem sompre 69 exprimia de menoire bonigna pala
ashe; cacontrave se esta forma de agi inserida nue ested
fiira de dominentes e derelnados, em que ov dominanter de
Uta varios Instruments oe poder tm suay tis, toe
sive e prinelpatmente 0 eeondmieo, A opreesta, « viléccla, «
fruoldhde tami foram armas utilendas pelos corontis peta
feaplar'e eanservar volos, ‘do emprepedas e tdo usual quanto
sriavores bene,” A targaria jontariwe como utc
‘hee constante, 2 sxergto; serla'a targanna dilizads quand
st eulangas eram buscedas e 0 ambiente parecia co conserva
fereno, sem grendee Inter; a cocreao, com base na omeacu. ©
Iemeande mio des mals varlados melcs de Intimidagie, seria
sot
13tiizada quando, exstindo um adverssrio pottice aguerno,
De outres felon pareciam Imoperantes para destloji-o do oo
Ser, ou entdo pare conservar 0 poder ciante de seus azstes
Segundo Jean Blondel, kayora uma cucestio no tempo
centre # forma violenia Ge’ oolencdo de voto ¢ a Darganna;
Srinoiretnente teria exstido este forme violenta, que aos poo
Ben'ela se abrancando, na medias em que os eleltores desco-
Srissem que o voto e7a'ata "posse" e que este poste Thes Give
tim poder de bergaaiia, Atuaimente, eccrevia cle ern 1657, 0
chef politico “eapta cx elattores oa bs conserve graces @ ia
Ges FoaUentes para que estes c Julguem Indspessavel. Da
gs damnagh do chote pitied que mpunba suns oene
pela forge, da gpoce em que o ‘etbo eestor’ era vordadeira-
Biante o eave de um pequens exérlta, permancee, so0ret60,
ima eparénela externa 0 -chefe polis’ contiiua a esse
are proveedo dos ets homens, mas esta protegio, com &
sivaitimenio da consclécela nacional, perde, mals © mats,
teu earaver police para tomar aspecto administrative. ©
itor tome © habits Se pedir ead vex mals. Ele sabe que
ote um Estado e uma Foderacdo quo. podem socorret” (23)
‘Esta socessio no lempo nos parece algo forgaca, Em prime
{> lugar, teria sido realmente algura Gia o “cabo eleitoral” ©
‘hefe de'um poqueno exérelto sob 25 ordens do coronel? Esta
fitna do inlcrptetar e politica da inesrior co Bras me parece
por'demals ingpirada nos tarmoa militares de “coronel” €
Rotbo", enquanto a reslidade coberta por eles nao co apresen
tava tdo declaradamente marelal. 1 todo um paciente tra
bilbo ce descoberta ae fontes e de sux exploragdo a ser feo,
Data's venficer ate que ponto nao fola targanta o elemento
rimordlal das eelgdes, com ou sem coereao, ou melhor, ace-
Bava para o eleltor com a promiesst do beneficio 'c 60
‘emg tempo comm a emesga; & Hberdaie de escallia. deste 3
rend d existénela ox pao do mais de um chete lees) pode-
Reno, que o paidesse proteger, Voltamos & uma observagéo de
Jean Bloncel que nos parece multo legitima. a opiess8o ser
De fol maior as épocas © lugares ex que somente um man-
{to local exereet 0 paler,
uno wo aptamer beni
duupetatos tos titre, todos ou documentos que compclse-
epee Gear ss’ tiabalhs sobre 0 mandgabino cea
wefafuram elaramente que, s partir da independencla do Bra"
Hilo pests ediminittvoe ¢ os lagers a funcional
m
boo passe a agle como novas fontes de beneticios a serem q
Guegalage i. or to se toronto inpertante par, os
sees dominar az eatras oe, gira sé naci
sae aeem:ceu poder aor oma Ge lugares dst
‘ois e portato de cenesindes com a eran doe qua
Pedi ses 'h a gratio Sates ern ante rats ava quanto
EeSpal exictiann vets posubutceass ae empregs. deta
Be Bus eestrutaa ogra 8 comorcia race ras
Sere Splivdice enrelttern suas eidadoy coomamias ©
Eiotser os enpregoe plese. & Independencia do Bros, &
aero terpnces que no quscocm s idndana Bea
Se ferow um qaamdcsde ce Prins, Tare ese a Ser
aja cnus patentee pobre, incos, agregedos —
Gtie cs qu rector sealmente de ermprego para vive ©
are 6 Sus lnturads dade da fog almeerarn oy oka
fEitefds Sader parar deste moreno, 9 Wo waa
retain como veto do tee, ea bargains se tat.
‘piles exatenls a bargain do impede de modo sig
ent eee lea pelo care mone coma
ore cpregnsa, och lledamente confirme 8 ecb] al-
tec Ses ciocadn, © bargurha premio ate
fue se ameagor pure que “eptresse no dom cami
Bee clus tonne ferahti'am ate on none dns, mostra Jest
SE Segue rr catonmcu'nn Parson em 197° e nos mesos
Pitas tepudance prsenaae be nore ca Buna oa decada
ast
‘A extensio do roto ace elfabetlndoe,conquita rape
canat cn ugar Ge inplanat tm sistema Se crcthe que te
Stonninss fepiide Wo wetarado,exhendo es canals
are se tna copa sions, otrato
Minho ealigo nstema'em que owt ee un bem de ree
Dulane impli ta bern de roca nepoeado entre eeites
Cunnuior perienses on geral ann nivls second
fcgtinui codon na epObit, ts tovmas fliers demo-
sos mas rstccéoe ooo uma eomrecao co que her De
‘ic dane npie jr esp a havea ea
Thora ceintortetagas om terrae das condioes 4080-
[eiemnd cstntese tive como reitaco esiender ace
septieme ds bleraguie toe ¢ meno ster anterior
TEeluthioo bess nolo, como moveraee outro tabalne
{Sidoinie canis» foomento da excel doa eat eae
fen e's un mameno dv oarganba ou ee feiprosiende de
ES
earegt gg en woe s
15saa ere ater a neces
alpen gee age re
Elly Sid Scams Smee cee
Seen encieee anna
Ramat cet iene
ies cemain, eaare nae me
ster ie eat earch
Sie eae Rea
Nao gonas predominantements de sitiantes esta impor:
tinea da barganina petsstia enquanto nas regides de mon
cultura de exporvaeto ou de granee eniadorce 9 sitiant fi
"a prom nas mahas do uma eisrutura sécic-cecnimiea opres-
Sie, nas zegldes em que nao havia grandes fortunas (8 QU
foram muito numorcsis), era's este cletorado ooonomicamen.
fe independente que ce citigiam os presentes distibados nas
‘ésperas drs elolgies, earrespondenieks trreada entre emetes
a capital ou das sees muninipals impatlantes, ¢ o8 elelto
265128). Por cutzo lado, tanto nas zonas de grandes mono-
tira, qu as ah ‘xeuranerie dette, rm
tambem etie 0 ololteado que mais aotria opreaaio ¢ vielen:
fas, eta tale 0 clelotado secrificado, quando um. grande
fcronel macional Sono fer exerapio. Rodrigues Alves, em.
Paulo, promotia “aeetar eom a Disetdencia (isto € 08 edver
‘leios) A bala", na sésperas das eleigdes (27)
CC ——————— ——
2 ceutent de barranna ado ipod, poi nus €
tbuine como diosomos i pousa, emoore'consliulse ane
{ietagao dests, na rors em que 0 eoconel necesetava det
wotne doe “eestor te novament import
Sancti’ poet oe fata nue ene, ent varie
chefs, para a posllncnds Se coche Ge befganhs parses
Sillontes, por Gutze lado, sempre que havia tal comapetigio
tte corontls, também em ger santos vloentis» eaagten.
ecm Posto x etn om hai nae
‘Rs; esis rh altro raras'no motos Parenter ade:
Fate etiantos come eles; negosiando Hreerente os prod
tos de mus rapes nag flrs Jocais ou regionals 26) — form
va estes sin tes blocs ec ce qualnse Geis conta que
vam nuria eigto, Sempre foram bomens lvres Prope.
os, € sua seaagdo de beranae de caves
des ima eanseiéneig de sua “igualdede” para com ex fazen-
‘in Rime bred ce eho prt Gai ae
tras scales se dere em fun ce Gisto entre homens res
fasion A vag dor eros hemens le, em 160,
‘de ius gota eifronga; passoua para cutta pespective,
{nidindo agora cs pssusires dos sex poses, Pour oe ages
tscraros no se transtormarars erm Poesucores da tra Seen
ineragt «sim ene modo obea Sela com
ttontes, gue Ja eustiam, continaaram propeleirioe
ste sentimento de “Igueldado” sempre tomou extrema-
mente ambiguas as rolaqoes ontee of companentes das plc
‘ides do poder brasileira, ¢ em todos ‘os graus exisientes
dentro dela: era encontrada fas relagbes dos pequenoy ehetes
politi ‘com seus eleltores que ciretamente somandavam,
Pals estes sapiam o valor que tna sou voto (que earrelera
ambi o de outros votantes da mesmo "balryo rural", em
etal, dovido bs normas de solidariedade a patentela). exist
fnlre! os pequenos coronéls, os medins carondls, ot
foronds, pols ura todos alee "enétes"™ alspondo de uma,
Sientola stiberdinada, a gual podia taser a vitene ou a der
ota & um grande coronal regional ou nacional. A existéncia
do sentimenio de "igualdace™ delva ns relagoes Ge Cominagso.
seer inet aging Solan do
lindres. "tim pequene chete pode potietamente abandocar 9
france corgcel ‘quo sempre acompanharae passarse ere
‘tro, com fade @ sua clenien, desde que se Juigue aferdiie
fracas brios. Hots: dependincia do. malor par som oe
imnivel imediaiamente inferior, e destes para com os de nivel
Seguinte, @ asim por Mane ste ¢ stants, permits so V9%0
Se fornat realmente om. “bem de t20sn",e'levara os grandes
18 médios coronkis a todo um eoraportamento de paternalism
‘ipiomaico e de etiquetas refloudas, ecto reagée 4 seus ime-
iaios — compottamentas. ainda ojo longe ce terem sido
{otalmente identtieados, estudacos € interprotadee
Fo! por lego que pudemos eserever noutro tratalho: “de
leitor pore lider poli nt uma troca de sorvigos, ma Fe.
‘lprocidade ou contraprestaczo, semultante as que Tegem so
felagdes individuals tteas. © assim, tanto ee espero elcede
dda parce do eleltor paca com 0 coronel, quant do coroncl para
com 0 eaitor" (20), A exigtaela de uty Coronel, para que seus
Spabiguados voters ez delerminado candidat ieposiese
‘uli vezes Yer apelo —, tem como contrepartida e dever
‘oom he corel assume decir dlendor ewes the
eu 0 Toto, Sdo estes os aopectos eapenticn 10 Jogo leiaral
fraller, dade gus a Republica ov erenies tne elt
do alfebetizados: “ola? num candidato indieado’ par’ um
fcronel no € aesttar pesioamente a vonthae dosio’ E Gar
Soticentemence wa a ur chee pasta ce uum Se
‘obteve algo, ou se almela of ‘O-woio € pels cone
Glente, mas trlenlado de meneiradiveria do que © vote eum
ldadéc de sceledade citereneisda © compicxa; no primaire
sas, 0 voto ¢ umn tem de trees, no segundo casc,0 voto € &
Atirmaugdo pessoal de uma opine” (th
‘Numa socledade em que 88 relagées béseas se haviam
sempre regido pola reciprocidade co dom ¢ contravdom desire
dda parenisla, tanto no interior dn mevna cemada, quanto
nite cemades de ponicéo soco-econdmlea diferente, 0 thesine
Iodelo se estende ao stor peliico, no momento ora que este
{gana empitude. Isto ‘az com que acousa de tm ete sla
Feclmente@ cus deo setiage, de mantis cata» ceils
@.corooe! ero da 'stuagée", seus ajamiguados Unhar te
berdade'de-asio para tase! 0 que questo, com a certors
de flearem impunis, quando © corent! se encontrava ns "opo-
ipl’, porém, cra com se e maldicdo se tivesse abado sobre
lb 6 Sun gente: eram perseeuldes, maltcatades, agnisonadas,
revidavam pagando Folens com vlolencta, muito embors
Sabendo a quento se arreavam Pars o apeniguado, cada de
‘olhor co ue seu eorsnal feat om “situsgao' a fn de aie
pudesse persegulr os adversirios som tomar e gozae ds pri-
ilgios de sus eonalgao.
sia organlzagio decorria do que vinha existindo desde
f époce colina, dom ux lulas das. parenteles emt torn do
PPodo* Ioeal, estas ee. haviam estandide vc. poder province
Ego poder nacional depois da independéneia do pais, © per
Sistiam depois de Prociamacso da ftepdblles. marcando com
Seu selo 2 aproprlacto dos pustes adrninistrativos, em quate
uae de sett niveln "Situagao” e "opesigas” avian const
{hice durante’ Impéro ae grandes trees polis baa
es, mais importantes do que qualquer ideotogia partidaria; «
Eontinuavam com a mesma profandicade © magoitude depois
Ge'instalado o regite republicano. Persstiam. de sito @ balxo
dos divereos niveis do poder fedoral, estadual, municipal.
fssumjom einda o aspecio de “guerras de familia", como no
ppessedo, lentando se apropelar da opipara fonte de benelicios
ue era'o aparcino administrativa
Dentto de uma duatidade estrutural como esta, disputes
¢ violinclas era multo mais iniensas de ume *metade” fata
3 outra “metade”, do que no Interior dos. grupes que as fo
‘mavam, muito ombere do ostivassom tambem al ausen-
fc5(S1). orem os coronéls se entrecomlam ente sl, multo
‘als do que devoravam seus epariguadas; "situagio" e "po
Holo" ke aotacehoeavamn eon entreveron sengrentor, mu
male do que ce etielee de uma e outta com rolagac acs subor-
inados. "Toda e historic da, Pritseira Repubiee € formade
por Iufas deste tipo, muito mals do que pela opressao dos
foronéis a sous anteriores (32). Os oprimides eran principal.
mente oe inferioven co coronel eontvario
UI — A ORIGEM DA ESTRUTURA CORONELISTA:
(08 GRUPOS DE PARENTELA,
‘Um grinds coronet em também, em gersl, © chefe de
ectenea parentela, de que ceupava por sisi dizer o apiee
‘Esta ere formade por um conjunta de individuos reuridce
‘entre spor lages de parentesco ou carhel, gu spiritual (om:
fadrio) ou Ge allanga (uniées anstrimeninis) Grande parte
fos individues de uma Parentala te ariginava de ura mesmo
troneo, fosaelogalmenta, fesse por via bactorda; as allangos
‘matrimonials estabeleciain lagos de parentesco entre as fami
tins ute tac prezalos quanio os de sangue, fineimente, cs ,———
vincwlos do compadiio uniam tanto padtintcs © aflthadoe
‘quanto cs compadres entre si, de rade as vezes tals estrelto
Sb gue © proprio parentesco carnal (89).
© termo “parentela” que estamos utilizanco nfo tem sido
‘muita empeegado sa iteratura seckoantropologica pata deno>
‘nlnar eoujunioe soliddring de parenies: sto mais Comune ox
es i ego nair w seta
te eerie eae ne a eae Bee
Ea ari Fe giey Saree
Tense cmt eccenna cea tae
nomes Ge “clis", de “familias extensas”. Todsvia, a parentela, ‘bém horizontalmente para as duas margens, de modo Indis-
Hewat eearat darsune medio’ S + tenarenttale ea te oars nae lt
“ela” se define ebrarés da comunldade do nome, que aigniica lige nucleares e Teuniodo todes of memoros numa rede de
idéncia comum; a ascendéncia tanto pode set de um “2° reoiprovidades, de deveres e de direitos. © parentesco brasilei-
Se Mamta! eta ge (2 enn, rer ante, o puto eer
romanas, como de um antepassado mitico, o totem — caso ‘“Emaveroa; sempre foi acrescido também dos afilhados, o batis-
ea a ne ea cd
SES Ca Tee Aa eae ee eer
pac rg i oe ee oes ee an eben emer
ieee rasa ees en TE Sie Ri an ce rea ee a
ache ete ae Saat at genet re eas ent an
Aprecentercm tiommea do familia diferentes, ou por prefertcm lot correntes na lterara facto-entOpokignes TKD i8o, poley
fierce cea olan ra eae accor za arn saree MS Der
He eet ee eg orate uae ee a oe ee
He anaes Son cables gt oe ona
Sinaia pace user, ean ee Go sobrencne, ou sie dele, Entondemee por “pacontel basin um mile batan-
Sane anane cube ren alan ve Suma cee ate ci le 2,
SERRA Sina il ms st sa ie i he git a
Bec raie mes ee ones gato © eel by wis ea tee a
Sati ai are Sere Wa re ean ma gee ara eed aks nae
el paergh peprget ee reo SR ES aCe rn Si
ir ue ice elo ove, Puen ape ene ae er athe ees oes
ser Benedlt Gaioul,Froneeco Samuel, oto. (24). Deste sor {irr an gropo Ga) A eatctritiespincya do gropo sua)
Ta arene a ea poy Se one tstrutura intera, bastante complexe vasianco de un eon |
no oe eproximando ¢ # Oef Cre) Sigutacio mais Igualidcia, até uma estralifleagio. em vas)
Petre cata ecm penn» amt 1h ft “akg oo sinh
he ete ey cee ae A conten ema ¢ ann pina
fom antonologes, © onstaa de "arias geracicn de Nami -/ ene oe atlantis, no titeior do grupo Ge wre, tata
fins conjugais oa susientes™ Tete ¢, composias de pel, mic e Imilss tender © estar todas n@” mesmo
files), residinde jonas stb © meso ben. Ora, no que dhe dietanciae soot-cconsmieas (27), Nee reg
de lens mono
respol-tsfaminis trnsenas, onen fara Mocien ossa
sua propria moradia; esta regia era intelramerte tem exce-
eee ao'nivl doe stiantes (sone que a0 nivel dos gray
180
+ ealfuras fe exportecio, eo eontréno, « lambim nas de gran
‘ Cazencias de cat. as parenieles esto esralficadas em
set trite tag oho as tonnatte Se RSTORMEY ents
fm posigees mass ou menos elovaces, de ecordo com ce Bens
of Soe ee eeedivers, erana ne
ia fortuna por um Indo, ¢ por gutro tao de aeotco com 9
}parenteaeo aie ou menos clegaco com a tamnia sensisornds
( Eonco (30."As pavenielae ws Spreeniam pose sate
“4m camadis, neias ries, fator economic esenspenian
ao um papel fmpertane na dferencincko tas estas Wo
4sertdo petsambucano, por exemplo. aes, poder eis We
digediaran durante jonge tempo, ¢ aio é'tem setae S
Jute esteju hoje termicada: os Perera e 0s Carvelies Sara
alla Peers, por vlta de 118, « csmad supericr Se soups,
dia pelos dessondentes lega'se dreton do patties Pace
Feira entre os quals inh Pore, nae emus tatiea ce
losaisava' fala ae Jose rerreira al de Veguiee Pesree
‘a, vulgn lamplio. Wa eameda més dos Gareaiks een
‘then soi Sacuenin, vino de Jost Perera, tas nat
yalments também ce adversatio poitieo, uma tes gu tee
fenclam a parentets opstas © inmagas, Oa documentos ee
tivos so pasado de Lamping estat ius bey eat Me
i tamiliar;eeonomioarnente independentes, fost Ferree 6
dovt Sturnino, por aterm wn fst‘ ingore
{G8 rlagio nos ivoncas de parencn, do que erm intone
{elites cuje amancads coposcrane pone
pelt entre eles confltas eangrenos que, con prevextor
Yordede rflexos Ue hla que ocd nas
_samedas superiors (39)
Mostram-se, pols tis grupos multo coes;~seam oles
‘guaitrios ou eatratiticadas Nav parentelse estates
golideredade vertical ¢ to fora quanto a horwontal she
Inavidios de niet seco econdeates taullo Uvciocs Con
iB sheamas ais ta surgon eonitosraehando oe
0-0 barentela em cols grupee adrecsaroe, Go Qi
(tre a carnades no intone tu Meaka“OF Geena Ae
) Heagmentacio'vereal das parenielss slo. mance? quae
sempre ¢ endo que o rancor atinge malor Inverse, so
entze parentelas vstrantas ndo send 40 que parece ao vio
lento, "Durante 0” tmpere, prolongende to gee Repub
gate dtaceramento das patenicias fol carn, pecanenie sa
como pomo da dicedrdie a dominasa0 ce’ ma ioealldase,
0 tm mtinieipio, de una regido o, ais de umn Estados nas
aro as tached xguiam «linha Go’ parenteas per nian
0 Bor alianga, srdo menca comam secrencm celze nrosee
fu Entre pale fno (0). Nae tamfin ce Nasies tenioa
182
«que Feduncam em erimes; Maria Sylvia Carralho
ma que "a grande maioria ds crimes comet
dos entre membros de mesma farnila eferense 2. pessoas
spnrentadas por afinidade © num grau mito proxim: cunha
428, Sogran e gene, senao gue nos 300 proceaios exemt
nenhua verse rogielton atentado’ contra fils ©
frmatoo"
Mas em que fica a eoosio intarne dionte de tanta vit
‘la? Existind realmente, ou constitu una Imagem sea
4a do que se pasewva no intecior das peientetas? Era eal 8
Slidariedae, de que so Inumeros os esemplee, © tnia na
Yerdade camadas Ibteramante aispares, O que info exciuie
8 animosidade, fragmentando 0 parenicl em duss oa mals
fotias) a. quebra. ca. soidariedade 1 con)umnio maior agia
como um fator ie reforyo podereso dx Solliariedade inte
dos conjantes menozes, adversarios entre st Nao ¢ sem Te260
também que, tanto nas paventelas estralsicades dos grandee
DYodutores, quanto nag parentelas igualtanias doe ltiante,
fa rachadura sopue a linha dae allangas © ng0 2 do pareutesea
esarigus, nom a do parehtes:> rllglewe (compacta); € esse
5 ponto mats fraco, nao tendo @ clmentila Rem Gan ‘ior
Uiolbgieo, nem um: fator sagrado, mas simplesmente um {ator
‘egal dado polo casimenta — ator que, preveniente cin
vengéo Mnarie come conecem todee, do tem 0 mesmo
poder de coereio sobre as imaginagdes de que dispOein os
fatores “naturals? @ of “sobrenaturais”
piper cena yen
cual gt ares cs ee ots
ioe baie a a a
ee eee ee en
Bie renters anne mena
ele aa rans cae ee eae
atin
Tentams, pos, com esta cesrigio, deine da forma male
precea qu demos o que aio a parvateas bresvy _——_
io ilar Jonge ce seredtar que se crata de um tipo
iuigenesis" de tamiiia, nao sullelontomente deine nh
leralura sdeio-antropoligiea existente, pals Mi eet eee
(uit quo se le ancerete, quante as Earacherisieg eis
a cetruturg mals prewima iene a estrurara class pees
{ial as estes fxieas podtam tamer estar atealaee ee
ee se anulasse o parentesco, coin era o\cate dose
Parte de uma esiruturs tribal, inserigo num eentoksn ein
{cenmien especiicn om que & cldate € imnisaee se
fem expressio, A parentela brasileira, Intemements near
Bie. 20 contivio, far parte toteprante de um cates
Adu isputa nas Nites de familias 124), trae songs
heterogineas quanto 2 economia, muilas vezes aeeee te
Srupos familiares, ce civerea forma, distiouider mene vies
guia que revelava'a infuncia Go poder coonemicoe anion
assim foram cs parenicles, Porem, paradoxalment ie
duos familias, no seu Interior, ae sentiam umidse ey
‘Resmoe interesses s6cio politicos ¢ econ, ¢ werd s
icfendiam; sobrepunha. ceo Interesst ts parentela aoa (CS
sills ¢ 20 dos iidividuos, © px tao mec naar oe aa
‘We finaimente o primero intaresse de foe
cesta, tals importante, inha 0 posto he cepa a} ees
ite dos mernroa da barenteta Centro sean tot Eata
Io, ou anti dan mesna regimenta da Grace ee
egpeinava sun scidarieade iene
Fraus ta Guarda Nasional reffetiam tans’ nivel ae
fume # que se algarao indirito: 9 alterearferior aa eee,
18
secs pus eta aca as
Sse ft oe om stra
oe ence eee ere
See ee te ee oe eee
eee eis li ante
sic Eraser it son nee oe
arte haw tes cen
sets eau ne nin ne
Bia chee aornis usec
pe eect ge
Eeacr es meet Tales
Bee ee eee
“de reeessidade, niio apenas: ie tranguilidade set crt
ame cree amie cms
sets ie oem
Bee ot Sern eas nea pcs
pe ne ge
eran een, nc een
a
hin set oy mee arn
Ge Soares neta
oo ae
Seinen cas eee |
eae cenae eerste, |
BS se ea pit See eg Bane
verno de Mato Grosso, ¢ urs traidor” (45). A explicacao |
Cacti ediowene sais |
Soccer at pena cat Sea
Spel dices saad ht
cee
Cae ge er pie mi ch wp
wn ERE eee a a eee
eee a | inte Sree eae
iiGtibemmia’ Mccaeeednes |lads em seus setores do atividads. Setor politico, eetor eco
fomico, setae parentesco, reuaidos, garaituian 9 funcion-
mento da sociedace ¢ Ibe davam una earacteristice propria
‘Todavis, esta Indiferenciacio nfo significera de modo
gut Darin ub as dn «fe ds patentlk
Tonteunio, juseamente’ porque (ndleenclada, qualquer
Shou pum ihe epee Viimarenta om eer ch
foutros, determinande.rupturas em eral profundas (48). &
Inditerenclagio constitvin pols, fater de fraglicade, que se
Gtr saree stir lane Ensen, nue
lara diabtiea de oposigaes. Dentro o fora das parentalas, as
Telagoes podiam ser de ellange, com base nos lagos acetivor €
be semelhanga de interestes econdmices e palticos; mas tam-
‘bem podlam ser de competi e rivalidade, levando a conftos
fangrentos, devencadesion at por tausss kparcnitemente sem
inporinds "Cae i date, a erm raras mito
palb con! ‘ts rupturas ‘no interior Gas pareatelas, Ie
Vando 8 formagio de dois noves grupes que se distinguiam
pela foroetdace de suas relagées, Pareeendo que tals grupos
fram tanto mais profundemente mimigos quanto maior fora
‘ unigo anterior.
Na base desies dilacsramentes estavam quase. sempre
‘amblgdes de mando ou Ge Posto, e docorriam da porspitsace
Ge nscensdo a posios mals elevados na hlerarquia do poder,
‘De uma eared para # outa, no inetior da pirdialde far
fisr, a aseenstc foeial n&o 26 era possive, camo constitu
‘mesmo sua “lei natural”. Em prime iagar, o que ‘szis-
orm que um Gos membros da porentele ascendcsce hr, pos
(02s de mando sram suas qualidades pessoas para a lideren:
Ga, reconnecidas em geral por seus pares. Fortuna, justruedo,
Elsamente, podiam ou relorgar as. qualidades pecsoals pera
fazer oom que o fndividuo subse b poslgao oa
‘Haars também yor sua vee vias de acesso a .
femento ce qualliades pessoals. Do que = conclu que a
Aecensio ao posta cupremo, dortro de uma parentels, nao ers
‘reads Dela heanga —~'o lho Go eorene. subetituindo 0
pal dentro do. grupo de parentes —, mas oscllava de accréo
fom as gualidaier des exndidalos, Sendo estes todos 08 ine
dvidtos que venom a mesma staagda sclo-ecandmica enire
fs parentes.
‘ssn, quand) Clementino de Matos, grande coronel de
spas Dinmmarting, sent que se aproumava a morte,
108
%
bye
smandow pasar sou sbrinho Modo ue marsv nil, PAA.
mando Bm rea parantelt, moat more Us
gnirogar Ine 8 ONO eirico, mms aceic doom
Hing varia; eu 1) Mconmecend & pesunlidnde Saphir
ep pr an) Mais ps gir Po tenor de Sep Cul
Seu 2 one) Almelo come & de, Fs,
sina o palo ao corel Chigunne de ANAT Sr
teco ra esi, Fades para o exeoilo do mand Dar
ssi ee nko do Alpeida mao se confor
Sous, numeroses. FREOS
seu, Sho ens onzario de seus numeroses Ten,
rs achava que deVie
Peete en pio de Albugter
tela $2 Stoo, cesta cvisno fl wm dee
iho de Aimegcenendrar aa Guerra 80 Co
mportanles me gogo indices de que anes Det
Save naje ta)
Coirido dt orentcla no era, ps, tnermamente as,
Moa iim pelo contrac, navia em 2
cata al ceomoys AM amen a race,
ae ta oan pod constr fates de (rage
sua continu unas cavaa Gis io Lmigos 68 Br
4 facia interns, Spnstivaini embora coutros de Vigaross Sk
Sayamy fetubem st
renteg. Attteene, eontractariamente estavary também, 6
arcs sulin & frageneneagao por Taxes 88 Ta
vento sues 2 ae roam efeiva 2, ane FAC
er cattan 7 ‘Se uma fragilidade tambo efetiv embas
se conteaparian,
Seeasovekmente gaat
‘te a0). No entaa,
maf na diate db Vero © Fo
ama por ser feito o estid0 das
rerao (40), 2 conte, em suas Tazies uparentes © Tesi
atlances © SS (enter compreender como st facia, ©
altos, Dare 28 fp parentci. 0 entso oe ecmpreenderd Te
am oF guna de tale grupos, eacarecendo alirmagies Gre
Thor a sigan até agora como cortezas, na verdade nAO passa
te conjesturas.torco ¢ solides existénela de um inimigo exter, contra 0
{Qual deve lutar pare sobreviver, sea por imelos brandos,
iene Scania een orniee: § © rae uatan Seni arena
inte aivaden Seanousn@ Sno importante {ate Ge contnuicads delay 9 coniio ee
‘Pedals De uma nstentle pars cure fe osgces ‘mmpor
Poss, De uma amo ouira, ea a coniludhei es eta, pela exigencia ‘de lealdade ¢ Apolo. undnime que
posicho de Intereses seondaiecs eputitos nae oe cs deen tio em, se inter, tornando-sy ast 6
fava ado ow atantarnnie “fe
2 parentela (ease Gomincan delermioante da continuldade das parehtelas no tempa, Qual
4c coronds, quhse incvldvel so taeye,/“u" .- Quer das obras Ge metncrlalstes, ronisias ou eetaiiosoe que
{Enham sido publleadas sobre 2s tets primoiras décadas’do
fis ements « tuts internal oS I te
coronéis que a fornavam ete st -EOTQU® todos os -
sero ae a fraan thefes Supt ee a ‘Eeuis KX 2 prlomgantens ase ple tot halgane pr
npr rte rani sea” Rue iB pa coo revenge mona cme nn,
aglim os conti em funk of os errioe Reads {18 era tourer da Sead tna forma “Sera
lovevam to cougrasmien‘a, on a aeroe Ge feponta @ diterminnde atangoes ca aie. O gue Maria
a
Sylvia de Carvalno Pranco chamoa de “ajuste violent” cons:
tiluia realmente uma des "modalidades tradicionats de
gir" (30), earacterieundo do alto'a balxo a soetedade Bras
Ieira, anterior a0 periodo plenamente coronetisticn (de 1380
1 1950), durante este, ¢ se prolongando em seguida até os
sos diss, A naturaiidade com que sempre se recorreu ao |
“ajoste viclenito™ para eom 0 Inlige masta camo ee fol ||
realmente habitual na sociedade braslelra
© As brigas entre parentelas rvais constituiram por outro
lado antidote cantre lutas que pacerlam te desereadear entre
a propries camadee anternas ‘ca parental, pole fomentara
Betudando ne taming de siiantes,natou tat fact
Sriva de Coraino Franco que a slldancaade meee ae
fre tntee rage See a a ata ds
estan at ao Sens es at
noe inlets ond par att 2 onarte Seelam PS jetta -
fale fondnrentae Ge urea ae ewe pre own ito de'uan Seats og aR te
fet repatadas oP ayer Pade ee ee peace Sane atm, thet cals manatee
ao nivel doe dates eve se eotnan CES son
Saucon de parentla, pe © mene je 20,08 BrUpyE them cow; rerutavamn dots lot, as plumes de ba
fentelas eoronelisas, park as quais ui nive selon de nhs Zontelas,Intommamente estratifieadas também, ‘Nao temoy her”
dove sr adclonao ab ao 9S,
i Dee fo setor econdmico —~' seleg aie icin de confltes que tenhiamn levantado uma eamada eck
ep Doses into ao ita no ae option fomaice ae nee condmica contra & outa, na interior Ga patenvelas a ep
cies tia’ Se tania: tmben Rte ee SS! contrn parestelt tvs eortn Jasons pce Sestor
cinta gre amen eect cne gat os gree de lots dents hp, deltas Ge aftr coals br
fragmentacto novos grupes de parentals (Styne PO Sate
‘ e © canto Int ata parentls reel, pos, my
3 sleeros que tregmentagan otraglidede formar 9 e- rama formagho se novos paceutlay um spaatelsient de
Ret necesséro dbs gripes de parcntchs comoaon
ue’ a slidaredace do urn grupo leh come fate se see re
1a‘novos “corondls" como a tera ers vaste, havin & poesiil-
lade dos vencldos se ersbrenarens no serio, acompanadee
fe sua gente, desbravands zones bobgnitas’e eonguistendo
Poves. dominos, noo quals durentr algum tempo teliuelan\
tem estorvos. Até que nova perenfele surgida ein se DIOpIID
Selo, ou prvenlente. do exterior, tertasse tarnpem alt se
instalar e dominar, aparccendo ontéo dieotomia “situagio”
© “opesicic", norma fundamental ¢ expressio politica esse
‘lal Ga sociedad bresllelre desde 9 perioso colonel, Os 800
‘ltos sempre visram ® tona rim desmeadsar de vielencies,
‘gar 06 perpetuavam, € sempre surgiam entre dols grupos
nips |
_,Selidariedade (64) ¢ confito 35) surgem assim, na sor
ekedade Draslelra Gorcnelisca €-na que Ihe fora umterior, como
| duas taces da mesma moods, nao'existindo Uma sem'e eta
| ‘posta, inerente, complementar e reelproca, por mais ambi
gua e paradoxal que seja.a perelhs, © porgue tailor amb,
também existem a5 violéndas (55), que sem por ‘inaliceds
‘Ganiquilamento, oexterminio do openente, Slidatiedace, con
Rite, wolbnelas oram fatores de conseroagdo da estrutura Dra
‘leita de parentelas, c uma das bases do sstoma coronsiata,
‘A dinkmica desta sociedade fex com que surgisem amide
‘ovas parentelas, mas nao fez com que estas ao transtormas.
sem senéo lentaments, Devido Bqucles fotores, também, no
se proplciou # formagéo de camadas sbclo-econémicas distine
tas! a parentele, ¢ apoladas om Iagos. socio ccomseleos 30.
‘mente. ‘A lula centr 0 “outro grupo" fez com que multas
‘Yeaas as divergénciss sdelo-econbmicas internss aa parentels
ermanecessem latentes © no operassem. Atrovés do tempo,
' solidariedade de parentela, of conflites ¢ as violénclas Fe-)
forgaram a estrifara das parentaas, fazendo-as to ascrnodar
com as diversas formas politicas que suesrsivamente ae insta,
Jarem no pais — colénia, império, repablica. B se tradazi
zum em ditados como este: “Para cs amigos, tudo; pars os
‘mimigee, 0 Pigor da fei!” aaa
100
— 0 uwpantmyro DA ESTRUTURA CORONSLISTA
IV — 9 FUREPOSSE DE BENS DE FORTUNA.
como bean observa Costa Porto, num veo raite luck
Saree ae Birnelre Mashedo, eoronel dot Forenés dae
SAPS Peamera,Repinln, 0 prestgie doe coronas “hey
Tale Sar tpecidaa ge ‘ater vores" (57), quanto metor
Sit eamcie aoe sstera ter ¢ wal a ol
cara eaien, quer ccupe cargos earinatalves, uct
a near ede muniipa,extadual, ou ae federal
vores rae pa ee
an tth reee dans
agente eae s ies
: —
team cna 0 “mace
venus Faaata ae wanes Sons ths
te Eat ce ata see
tes erent Saat haere
Se ce re
see‘ cvin an Err
ep Seti pe ee Von ge
Siete ee «eas pie En
oats eee cUrlagrds it a
fae ese ane SAA Gy a
Dorlas ag ea reper do moncoultwras de expotaglo — UPS
agai ce ee Sa ce
Better cece enti PP” eghr a
Si sees Ge ay te, ES
sedan nano Pe a ee
Pech tne tas owe ee oe
iy aig (0), in So ee Es a
maa, ct pk ae ten
ita 3 cay ea ge 2
we ae Ee Sea ee
ita rca: ue Demi ay ao
3 simples ropi6es de sitlants,_Smac cca om enna nna
Marte uc dpa er
elt cacy? aa, embeds
ne her a pee pa ikea 0s
We doa BRE eer ems lids ex
to aur tc time een a
‘f umissem com