Você está na página 1de 6
3. SAUDE: UM CAMPO TRANSDISCIPLINAR?* Este artigo tem por objetivo discutir a possibilidade de inte- gragao da atuagao dos diversos profissionais da satide de modo a superar a fragmentagao resultante da compartimentalizagao do conhecimento em disciplinas estanques. Iniciando com uma tefle- xdo sobre 0 paradigma classico da ciéncia inaugurado com 0 racio- nalismo, examinaremos suas implicagdes para a divisao de sabe- tes/poderes no campo da salide, para entéo explorar as possiveis formas de superagao da fragmentagao vigente. A fragmentacao do conhecimento: a hegemonia do paradigma da simplificagéo A grande proliferacao de disciplinas apés a Revolugao Cienti- fica do século XVII coloca para os epistemdlogos dois tipos de pro- blemas. De um lado, a questo das fronteiras; incluindo aqui a de- finigao do que vem a ser ciéncia com a consequente outorgacdo do estatuto de ciéncia as novas disciplinas ea delimitagao dos ob- Jetos especificos a cada disciplina. De outro lado, colocao proble- ma da complexidade do conhecimento e das consequéncias da fragmentagao continua para o conhecimento do conhecimento, Considerando a primeira perspectiva, cabe perguntar, antes de mais nada, se as fronteiras disciplinares so necessarias para 0 crescimento do conhecimento. De acordo com Fuller (1988) as dis- ciplinas delimitam suas fronteiras através da definigao de procedi- Mentos para se apossarem de reivindicagées de conhecimentos, ou seja, da adogao de formas de argumentagao que possam res- * Onginalmente publicado na Revista de Terapia Ocupacional,3(1/2), 1982, p.17-23, an -dez. 51 eg -etoedse odureo wn ops an ‘saruglaomeu sep ore{G0 9 979 01g ‘31900 Urarelopjsuco ag seIteoTUMUOO oft cwUELUTODLIUOO Op sod “impo wa opeiuauuBey pis (owueutootyu00 op) odureo 8is9.enbi0g sid euin 2003230 sou manb uuoyy zen ewin steur g Zen s0g “opor op ogsuearde e ‘oT opeiweuubey wisse owaUstooyuOo 2159 ‘erueULTexopeied ‘sew ‘saroqes sop opeiejane olwatulosaio WN eArTaISsOd sesianip seudiosip we owwaumtoatuoo op opdeniowbey & anb sowogaoied sesianip Seumdiosip wa epereoeiTIAL BpNes BP [eAIstaut apep -jum e resuad oe sourequoyjep sou an woo oxopered 0 8189.q (PEL £861 ‘NIUOW) euoisty ep oweUB=s ‘um ogues ween ogu anb Jopaplian ‘omaueoreUl ‘opeyuay 19s ures 06} BquOR @ [aANUL PHO} 2S anb ‘sionre wa eUNO}sUEN as anb coe 8 0 aigos ‘eupisty ese a1qos inayat ap oxexTp o 269 oxen Ng ‘enUTIUOD ‘se1UeIsm%Ke SoIUSUNIOSYLOD sop esarts apuEsS ‘pun 122ej Jopustaid ep opdesnoe B eUCO B5-opuEpURzEP 'E (vet 20861 ‘NIEOHD eu 2 ourny ‘eureyo wi @s-nounojsten jaaots O ‘eyo 1ezey eed ass. teu ‘9 orezeq operdLz09 10} br eneso fanou © “exe ewinu ureiopuan o nb seossad ‘opeyuede fog Pio} ou-ereyep apr, syew a cquauLearede tn 221 -Go9p fo anu ‘stanou ap sopoptuen um v e-nofenua @ e-nouT agen oneu2oreW win ‘opbeLes eunu epedioo @ opexuet wn 20d _epieqe 0} anb aroasp wun naoser apuo ep opi6 win 20a BUA ‘etigise euanbed Buin sou-opueiuoo ovrieueT? et -Bipered 2159 emits a exajduioo eiGojoweystda eumn ep oBSNPONU! ‘ep opepmratssod & einosrp uuoyy ‘opsta wise w as-opuadeNUOD (1€ 18861 ‘NRZOW) sepeveprodo opa anbrod ‘serensqe wed -uey sapepisionp no seensqe sapeprun an ontazod 9s xara "P 2 NO apepisianp eu apepsun © nt opSeaynduss ep puubipered osesnored 10° ute anb ewensqe opdeoytun ean 25-2694 “oponpat ap oiiouud oe aoapeqo as os ‘eopebr, apU sowteIe ap ofojee9 o1nd um eas- bat ‘Opdunisp op sopago 38 2g ‘sieuoisuouuprun Swuoureusurepuny 2 seI00NP2 awvauiedoud ‘seanunisip sttaureciouud ops ewibrpesed o1° od sepepueutos sabe ‘ostantpo eogrun ‘sargus 68 oxajdutoo 0 2npar ‘ 2 opbunisip e eanewiye y 029 ‘seu ‘sen aan op oiBOI4 odes CltOR pee ee 1s 9 021900 reds onb ouuawestad op ods un eutuotep| | Pwiipered ais zojsep[o Plou@tO B nojUatO en opSeotrduns ep eusbipered op see 1594 SeONSUBTORIEO Se WIOWY OpunE9s ‘ORS (ooyftaors UMW JOP ‘suruoUep OUITUTUL win 8p Bosnq e) ogbnpa a (sonbueyse soisoU -queduzoo ws crueumeyuco op oBbeIuoUueN e) ogdunisiq PoIshy & seurdiosip se sepor extains anb ousyPoIsy 0 OWOO [Pi ‘OonEIDOINe CUistuOTORpeN o 8 (otisTeUUL -ouaj 02 opeased) ConPIOOUap OurstUOIONpa: o anu Zs-WeNpIA (961) J2tmg opunBas ‘ojduaxo 10d ‘sooiBor seistatnsod 50 seu sosipsuen weBenBuq eum ‘conuaro ,cxteradsa, wn ap ovdnit -suco B opueosnd ‘olistuoIONpar O ered ewewouenbay ead -jugisis Obst ® ‘asaTuIs ep Bosna BN seUITCosIp seldnynu sep sou -auu] ou eonsunay wraBendur eum ep eiouaBioUo e 'eunO} E1890 ‘opunrunied ‘congnd ojed no ‘serouedns ewvoweombrezory seund ‘pap 1od aiueulepenbepe sepesoituot ops opt soreuiidnsrpia {4 sopeptane se anbiod seuade woBrowe semreiuoy se ‘ojdweKe Jad ‘oomuersts Rept 0 woo oprose aq “oIueUNDayUcO op oSuEAE Oied senoiuoy ap apepissaoot & ationsanb wen ey ‘seugdio Sp ep cwuaureiqopsep onsgdhied win woo sourentatoo eIOqUI ‘semqun|uoo sep oveuse3 ou Emany ase ‘as eumn ap ogisanb v opueoty ‘opepmiaeinsuetucouy eIveureMTESseD “st eoydur opu apeprfeuoBowo e ‘ounsar tue TeuTdIosrpreqUT Oeb ‘pen op sionissed ovs opu staj seanioadsel sens ‘oyueyanua ‘sou “2uny souistuedio ap soqueutresuad ap sossa0oid so -o¥elqo out “S2Ur0 o1qos sequie as-tuedniqap eantB00 PIBoqoo|sd ee exBo}OIs ‘Yomeu e ‘odutexe 10g ‘opnisa ap ovalqo ouseUu un opirepsoqe ‘tissu seiuapuadaput 1as wapod :efes no ‘sjeuoBoUo 195 wep Sd seundiosip sy ‘setuapnioxe opdeBlisenut ap soluRLop 11 Bom “Wovu seperumap aquaurereyo semaiuoy} Amssod ‘oweianug ‘seonionsty suaBeyuy sens @ esinbsed ap seurexGo1d 85 ‘soomuapeoe sojuaureyedep snas s1weurertaruy WeyonuoD & Suouoine,, sepeuruouap ovs sepextuumap euaurere|9 seserUOl, Ss way onb seumdiosp sy ‘seuiaqoasep 9 08 ap sou iB9t sorxeiuoo so (g 9 seumdiosip senno ap somtraurivayueo @P ‘Phruad oumsardusa 0 (z ‘setBojouruxian seu2o ep osno (1 nou 33 (ezt-22t ‘e861 pottabie umn e epediomo e1uatuein0s 9 ab 3] ap apeptoedeo outdo eprpuaeidsoo ‘20 watadutoo ep opodououro, ‘eles ng ‘eoyTUalo epepuOI fouow 0 9 eindsip ap o1alqo 0 apuo rerousu0ou09 OBL ‘un ap ren} 09 e961) norpinog opunBes ‘oorpntrato odureo O Jeqes ap odureo omoo epug! V ‘uemong te anb seatsinostp seamed Sep ued 89 op ogbury we wabroure an sagdrsodo se xepuetd® 9p "urs '2s-e1ek],TeuoWedndo ejdeson & no exBojootsd e "eUOIPeUL “zug, seu 9 wWanb sjuyep ap een as OBU ‘seoIBoOWe 1 8 oxbeorewrep ap ‘orueyiod ‘even @s ON “PPP ‘aide 288 apod apnes ep vere eu apepueudiostpiatUl ep aPePM? “upeanb seatsinosip seouexd saquaiogip sep ‘orequIe @154U F (02-902 :ce6t ‘Lanwonod yep apod erismastp eonerd EPO : ‘sepeauaisns sasen 62 © 9024 "oisseD wood eu “eo ae ‘sinosip ofa sep sed 0d auton a x jngu esau) wreRo/suen usuyap 26 weoexede soaouo0 so anb tH2 SOP oars ap o ogbeuspioeo ap acuieo 0 woe ols ofa septasexo 288 Ut ‘oppensese "oe anb soveiqo S810 ma ioadso wise enuoous as a%P °F ‘te me souapod anb ap ope 9 10q88 HM : 6 ‘sa1aqes ep BuTWOUE (961) aMeDNOy anb “eaUyD mun ap opdrmansuco e stanesuadsfpu! @ Bnisinos eoneid epew L819 ett tod sopeWtio} ‘SOTUaUID|a SaIse OFS "COW ‘op opeuruatep win wapaoaiue anb sentsinasip seanesd ap 085 ‘uesns op soluauiaye sou sopertusd - sootSgyoenbre souorteN 853 soorgatialo sorumuiop sosianp sop oaunalonuasep ot Ypentso seep sep euoisty eum aniue BSUaIEFPe TUS Be L861) ENOL ges anu owoUOD wi ap Hs sap Bien 28 opt tod “Top} 9 cet opdelnone fer anb "esuaopyapnes CuUOUeS oP P= ‘jdwoo e reqwesjue souremnoosd anb sou sopersoweces SEM ; ssepemnonze 20s e ulessed‘sepeieons9 2? 288 " srenpuxpur setouenaduoo se apuo ‘eundostpszen exasod eu 22 as idee es 925 fas opod os opo1 op oBsUaeK | Seope ep serene epentiaje J tse teu Jue 0 weuewos "eape0 wi red o1u9t0uts coy opus pare yoo wee) (Ce 2e861 ‘NIHOW) .S002 3 or san 2S #82 souunisrp sonmuop sewsou essa an eet 2 te oxuoo 2 a : 0 TOPE ‘acaze yen os opy orfeU07eU tN ‘HBL se eren osiod ‘soured? ®p oproatyuoosap erus sousuad exBojousstde el ‘e wien eotunttoo S09 of > torunweo ove, ap ope urgquue 2088} pdnjoxa who wn Tone ep euoay e eed mAuee! us ‘opeoraUlt Op B18} dene e seur ‘sared soqed o1ueut jecoLioouoo ofo| ou oposur ead "BPIANP IOS ePFENS 3 } eussyord opyorex9 op opbe uetsebol & SOUNPUTUTER? OF cobrue aysou awuatzousque epnnosTp soogrueto sodureo ap opbunsuron9 ap avzesseoun oWstuLAOUr O° OPTEGSEX SP anb e389 iberenso Teuorssyoid ojIoIeKe op OB EWUAUEMBS UP ennoadsied pu opeprode opurenb oprpuigerdtuco routs 9 anb 2159 180d sepod popstar e dete esse e0et0} 01 J6ze} op Bono ® GOs PES ys oqes O Sere wPoy SAcosTp SeydnNU to sozeKes SAE ebentatibeg op soobeagun se amb ‘Seid ep ‘elas NO 3275} 10S Op enqoodsiod wu olvaUBayUoD 0 souEZOo} open SURGE opsenae ap sodedse SP ‘esojop v orvaumpequon op opdeiuawbey SP ‘apnes ep odures ou searpioadse sejouey ga p ered sassazaitt sop oBSe|0 jacia09 SV coxbezteasy op sog6i0 ap ovdeuo @ no reuorssyord oyp1o10x9 op opdeuatreiniar ered eoyroadsa ogdersiBel @P opatutjap @ OOD "u0) OeSIonGMs @ opSentesuco ep SeBarenso se ONUT ST g nee op apepuioane eu @ soinpoid snes ap s0fen Ou BOUEID BT "91 poi in oltico eayualD apeprunuiod B fen Bp SABLE peppy jreuod "exo ‘uab ep eougial Ban op ‘oseo aisat'9 SWIM BPEL ‘OT nb ‘ont e961 ‘ngzcwinod) .To8sstent -tenb ap e112e1 ogbIpuoo e wannstioo anb? rasp ronbjen? igo ab 801504 ‘|p wonbe ‘souvepina owe: sresaid ap o1unto, x0} ode wag ouoo "meri0091 a6 00 ‘BEKOPOUO y ‘odures op onuap ‘sepod op oping ‘9 dea op opbinguisip@ as-arajei vind wo OBOTUE (oer e961 op sojaiound sop eya[dwoo oeStuyapal eum ap eo0n Wa apepranibel so renasse uP Sporeteuow opsointiop sve sooner 9 anb sopeosute 2 sosoymo sreur anaurenui SOW _gomienansepsetbqense od no ‘sunbas ef 161189 Sep JeIUaLI0 as Wapod enb 'sayuapuereid 50 urisoalt sens 2 mgor@nou 8° a ‘yploataqeise Wapio ep opdensactiod 8 o eect 2 es Sebononse @ ureiBestno os an sxweuop ante oiae, ur © koTeUI anb rentdeo ap oetmamnstp ap eminnsa ase 3 ato fenideo op oedinqunstp ep exannse eu sexe seu seqbisod se opuednao se 20ps ter saenb ombe 29908 eisu0o Brieod sreu oPSezTER # ene opunBs UB ap opdrayop ecm Jody wenfiasuoo an sojenbe oes SAZEURLOp copa "ap mbbreory eur a0.teqeTs9 28 21 isso (sounds se) scag}0ed oats odareo ou ards (eet “ener ‘ngrrEnod) wee ‘ay we 2 smog exe ‘soporstt 6 S018/q0 oP #! sop euin epeo ap JoUeTUT OU OWED -59 sodureo op jejoos embrezety eum ‘aia sopoieut ‘seuayqo1d ep 10 ‘tioueio ap opdtuyap Buin soduut axdures eid our J01NP “ald owoa epepuoane sont “euszoy eect (AZT ‘gest ‘agicuno®) seotoqUS sou snes Terfene op 9 eoufueld 2390 OP SINE Tnaode os ap sotet! co arqiap o60{ouseu ou SOPeIeOUO EE ap $0 9g, sjod ‘sored sored OpIUTEP JE Nas FY es 2antp sop eayroadsa ertuouioyne & 00 O ‘anders PUNO Tajpinog opunses ‘eagnep apepuoine e coxa oe0 0P 09% ‘Dasa jetoos jenideo op opduarqo & weStA setbo1en ~ soodsod se ejoueloje! wee ‘385s ienissod seoynuat9 * onb opsysod ep ogduny 9 ropestnbsed & Map ogdeuruiopefad ey ap 1b ou COB to, onvotuyporede ns wrenassod on) {2950 sequen sora S259 may nue @ "BOURID 00 a8 UE Sb opunbas eoiboI aryad eo160K a 3 2 eee end ep e Sipe SI eimisod ene 98-opuerao? TOES HPO As onbO iaduioo e ojuey 9 ‘asreue ews > ‘06 nt up, 6s sopor rautfoayuoo ap odioo tum tie OBU ‘apnes ep o1tadtI09 op ovbetidure ep nove soot6oqousa1 soduene sop eittexto09p ovbe2 addsa ap ossaooid op 11ed e sepinynstiod ‘seytao2 sre 590s, "A ‘eOuEOP/APHES A1GOs OoYUa!D o1uaUIOaYUOD adlsa fextdea op fetouazaytp essod e areyar oeding eUtoIpall -eotuguiabay oessyord e aoe} saossyoxd jeqns opSisod e 9 ouewou9; asap o1ngg sIeU ‘ouloo apnes ep aduureo ou sagssyord ses JeaIp sejod sepednoo sagdisod se 1ovaiur nes ou weznporder sed inbs sy “ossaons apue3b opel6o] 191 waoared ogu steuoissyordis -ynui sadinbe se eonid eu ‘feneanoy atuawufennteouco eIOqUE sjeuorssyordyyqnur sedynba se optesuedaz :opdeaborut ap epepitiqissod ed ‘steuorssyoidnmnu: sadmbe sepepe] ov) sep OUALIEI O 9 215T ‘apeplqeioi ep sourarewtxoide sou anb ‘(Eg61) UHOW 10d oped 01d owuaturpaytioo op o1vatiroaytioo op [ate op oRSEUO} B 2 $e -ioadsa serousioduioo sep opdemnarue ep ‘epexBaqut eonBIC EP a -red 9 seqy ‘stouoBewovicns opdeotputail ap s0zb10 ap vet? vjed @ pare ep seuioygord sop oessnosip ered apnes ep soUurest™ : sop euneined opbewitorde ep saxene eppyurueotia eruewey Jute ‘conrfod eista ep oyuod og “eanetstbel 989 8p }odnIos ap eosnq e ayauier eouBop/apnes Out 9p wiopeztieion ogsia wpetuBoid e anb ‘owrerents ‘OIA? F -euoBereo exino @P 52 sribuo se aoeaue eeu suodezto eum sod epueret OFTHE Panb snuereb ered aqwoueuied erouppibin ep ossa90Kd INTE ouloedso oebe|sibq ap oedoioid v seuade exseq o2t ‘OP dso ap seo ep ontrvoa owuaueigepsep ap osss00Kd ON seedeaeiodso 9p sreu zen open oxeuin Hh OP Cn {ins op 0 cotBojouoa cruauajontasap op ogdUTy We EXETN ig steui Zan epeo oyreqen op earn apsinp ap oTxeIUOO WT lop ogbeme ap sodedso sop entered v ered wiBgrenise EU OPN ay ude '9 euorssyord ogbeuaurelnBer e “opnuas e1S0N 5 pe siew anb seurtdiosip sep eon v 9 ‘oueroniua ‘OpiajoaueseD Ey ciuoumBse 0 eied “sted op oonuouoce oiuaustafonueseP OP 85 ppadso sossoz01U! ap 11ed 8 opetsg op seienp saobuannutowon tusse sopezrueB1o stew seyoBate9 sep aued 10d optearosura 2p se(fe1ense opuesisni oonuelo ode ou feauaLcouca ofel op pp ojduzexe win 9 '(GB6L) Yulds 10d opestree‘epnes ep earp ep ‘egssyoud sesiontp sep ozdeiuoteme: 8 ena} anb ossa001d Q ‘OUTeqeAL, Op ouaIsTU Op eeAMs 2 qos urenie anb sreuoiBey 2 sieiapay souestag 0 ~ wy «89 exed sopeuo atueureomoadsa 602610 & oprUyep UnSsE Puojssyord o1ororaxe op opdezteasy ep opdeB2|ap #8 PHD ‘ds9 opdejsiBo ap spnerte sagssyold sesionlp sep ogdeMIe ® odureo op apepromtoadse ep oquatuigeyudoar o “wore ‘ab erouareduioo ‘Jeuorssyoid o1jorexe 0 rewawembou (2 ebeom po utestog op opbuny 9961 aP $2502 Sere re Sweuoy ep opneuoo o muyeP ‘eas NO TRUDHEHON 90H “RX 0 Bred opdeyedeD ap SAQSIPUCD SE aigos 1est621 -pood €159 @P50P Ream 100 ep mnred & Ope! mab opdinypsuoo ep opersa OP Box omyoraxe op oxbenuourenGa! ®Uanb ‘oqueniod ‘jenisueatdoo 3 ee od ousstue6i0 ou ore W'9 Teydeo o exed oyreqen ap {eeeUo.oeor sossadoid soenbe SON T aiseu ‘opueiuasardal * ‘ueIo0s sagysanb ‘openssl OP Oi! Ut 9p euro} Buu 9 [e190 2 P21 80 ermgnuse, & aU istuzooU ap ovdeIMI on po uy a syf908 au0001 9p B82 opsin ey ‘epeDa 188 sop ossaons ap "BO! by A 01 2} Bun ‘owe iO ‘8 S182 suficientemente bem delimitados que pe, ] erence sem conflitos. Nao ha, frequentemente, lta Ung, goes discutidas por Fuller (1988) para a Constituicao ge ae cat autonomas. Por exemplo, no que diz respeito aog “g, ‘sc 4 teorico-metodolégicos, o referencial da psicologia ¢ a eatin te utilizado por enfermeiros e terapeutas ocupaciona,s lan,* de confundirem-se as praticas terapéuticas destag cate a Do ie Frequentemente, portanto, as equipes muttiprofigs;,,._“° | bam. por perpetuar a fragmentagéo do atendimento preswgae® ay! ciente, adotando uma divisdo tacita de competéncias @ wo : a barreiras erigidas da | Como, entao, superar as fe do conhecimento de um lado, € pela luta concorrencia} Tt, ! defesa dos espagos de atuagao através de estratégiag dey "ag mentagdo ¢ fiscalizagao do exercicio profissional? equ } is diversos autores S40 unanimes em apontar aia) ation a equalizagao dos sabereslaere gs | submissao das diferengas 4 uma verdade unica e inequiy, roca ponto de vista cognitive a superagao das diferengas implica” i compreensao do: modo de estruturagao dos outros tipos de Dene! i mento diferentes dos nossos. Nas palavras de Morin, “o Probe i nao esté em que cada um perca sua competéncia. Esta em = : desenvolva o suficiente para articular com outras Competéng,< i que, ligadas em cadeia, formariam 0 anel. completo e dinamj ca, anel do conhecimento do conhecimento” (MORIN, 1983: 33) Do ponto de vista afetivo, a superacao esta na aceitacay ein corporagao da alteridade, entendida aqui como 0 diferente, Jen, prando que, como diz Mautner, os diferentes s6 0 so porque se encontram sob a minha eros, do, E enquanto forem as diferengas que estiverem na mia dep, 4 piojeto de equalizagao, estaremos esterilmente rodando em falsy (MAUTNER, 1991: 72). Mais uma vez, portanto, o caminho da superagao esta no en. : frentamento das barreiras de contato erigidas nos encontros com os diferentes. Nas palavras de Mautner, “o caminho esté na com- ; preensdo do contato e suas vicissitudes, s6 ai esta a possibilidade de interpretagéo” (MAUTNER, 1991: 72). Compreensdo que exige de nés todos uma abertura para a escuta do desejo, dos medos, da inseguranga que 0 diferente suscita em nds mesmos. 60

Você também pode gostar