Harmoniczne

Dopuszczalna obciążalność 3.5.2

i dobór transformatorów
do pracy z prądem odkształconym

Harmoniczne
 Harmoniczne
Dopuszczalna obciążalność i dobór transformatorów
do pracy z prądem odkształconym
Prof. Jan Desmet, Hogeschool West-Vlaanderen &
GregoryDelaere, Labo Lemcko
listopad 2005

Niniejszy Poradnik został opracowany jako część europejskiego programu edukacyjnego i szkoleniowego Jakość
Zasilania Inicjatywa Leonardo (LPQI), wspieranego przez Komisję Europejską (w ramach Programu Leonardo da
Vinci) i Międzynarodowe Stowarzyszenie Miedzi. Dla uzyskania bliższych informacji odwiedź stronę LPQI www.lpqi.org.

Polskie Centrum Promocji Miedzi Sp. z o.o. (PCPM)

Polskie Centrum Promocji Miedzi Sp. z o.o. jest organizacją non-profit, finansowaną przez dostawców miedzi oraz
producentów pragnących zachęcić odbiorców do stosowania miedzi i jej stopów oraz promujących ich prawidłowe
i efektywne zastosowanie. Działalność Centrum obejmuje zapewnienie technicznego doradztwa i informacji tym, którzy są
zainteresowani wykorzystaniem miedzi w jej wszystkich aspektach. Centrum również zapewnia łączność między jednostkami
badawczymi a przemysłem wykorzystującym miedź w produkcji oraz utrzymuje bliską łączność z innymi organizacjami zajmującymi
się rozwojem miedzi na całym świecie.

Europejski Instytut Miedzi (ECI)

Europejski Instytut Miedzi jest spółką joint venture Międzynarodowego Stowarzyszenia na Rzecz Miedzi
(ICA) i IWCC. ECI, dzięki swoim członkom, zajmuje się w imieniu największych producentów miedzi
na świecie i czołowych europejskich producentów - promocją miedzi w Europie. Powstały w styczniu
1996 roku Europejski Instytut Miedzi jest wspierany dzięki sieci dziesięciu Towarzystw Rozwoju Miedzi (CDA) w krajach Beneluksu,
we Francji, w Niemczech, Grecji, na Węgrzech, we Włoszech, w Polsce, Skandynawii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Towarzystwo
rozwija swoją działalność podjętą przez CDA powstałą w 1959 roku oraz dzięki INCRA (Międzynarodowemu Towarzystwu Badań
Miedzi) powstałemu w 1961 roku.

Zrzeczenie się odpowiedzialności

Niniejszy projekt nie musi odzwierciedlać stanowiska Komisji Europejskiej ani nie nakłada na Komisję Europejską żadnej
odpowiedzialności.

Europejski Instytut Miedzi, Deutsches Kupferinstitut i Polskie Centrum Promocji Miedzi zrzekają się wszelkiej odpowiedzialności
za wszelkie bezpośrednie lub pośrednie skutki jak również nie przewidziane szkody, które mogą być poniesione w wyniku użycia
informacji lub nieumiejętnego użycia informacji lub danych zawartych w niniejszej publikacji.

Copyright© European Copper Institute, Deutsches Kupferinstitut and Polskie Centrum Promocji Miedzi.
Reprodukcja materiału zawartego w niniejszej publikacji jest legalna pod warunkiem reprodukcji w całości i po dania jej źródła.

Promocja LPQI w Polsce prowadzona jest w ramach Polskiego Partnerstwa Jakości Zasilania:

Politechnika Wrocławska Akademia Górniczo-Hutnicza Instytut Szkoleniowy Schneider Electric Polska Medcom Sp. z o.o.
 Harmoniczne

Dopuszczalna obciążalność i dobór transformatorów

do pracy z prądem odkształconym
Wprowadzenie
Liczba odbiorników nieliniowych przyłączonych do sieci zasilającej jest duża i szybko rośnie. Odbiorniki te, nawet jeże-
li są zasilane napięciem sinusoidalnym, pobierają z sieci prądy odkształcone. Prądy takie można przedstawić za pomocą
składowej podstawowej i wyższych harmonicznych.
Głównym skutkiem działania prądów harmonicznych w transformatorach energetycznych jest wzrost strat, przede
wszystkim w uzwojeniach, z powodu deformacji geometrycznej strumieni rozproszenia. Wyższe straty oznaczają, że
w transformatorze wytwarza się więcej ciepła, co powoduje wzrost temperatury pracy i prowadzi do pogorszenia stanu
izolacji, a w konsekwencji do skrócenia czasu eksploatacji.
Wynika stąd potrzeba redukcji maksymalnego obciążenia transformatora pracującego w środowisku odkształconych prą-
dów i napięć lub, na etapie jego projektowania, zwrócenia szczególnej uwagi na zmniejszenie tych strat.
W celu oceny stopnia redukcji obciążenia można zastosować tzw. współczynnik K. Współczynnik ten jest obliczany na
podstawie widma harmonicznych prądu obciążenia i jest wskaźnikiem dodatkowych strat od prądów wirowych. Od-
zwierciedla on dodatkowe straty w transformatorach z tradycyjnym uzwojeniem - nawiniętym przewodem.
W nowoczesnych transformatorach stosuje się alternatywne rodzaje uzwojeń, np. uzwojenia foliowe lub mieszane - wy-
konane przewodem i folią. Znormalizowany współczynnik K – wyznaczony dla prądu obciążenia – nie uwzględnia do-
datkowych strat obciążenia w tego rodzaju transformatorach, a rzeczywisty wzrost strat okazuje się silnie zależny od kon-
strukcji transformatora. Zatem już na etapie projektowania transformatora pojawia się konieczność minimalizowania strat
dodatkowych za pomocą metod symulacyjnych i technik pomiarowych oraz danych dotyczących obciążenia.

Straty w transformatorze
Na straty w transformatorze składają się straty biegu jałowego (straty w rdzeniu) i straty obciążeniowe. Można je wyra-
zić równaniem
PT = PC + PLL (1)
gdzie
PC - straty jałowe (straty w rdzeniu)
PLL - straty obciążeniowe
PT – straty całkowite.
Straty w rdzeniu, lub straty jałowe, powstają w wyniku magnesowania rdzenia strumieniem wzbudzanym przez przyłożo-
ne napięcie. Jakkolwiek prąd magnesujący zawiera harmoniczne, to są one bardzo małe w porównaniu z wartościami har-
monicznych zawartych w prądzie obciążenia i ich wpływ na straty jest znikomy. W związku z tym przyjęto w normach,
np. ANSI/IEEE C57.110, że obecność harmonicznych nie zwiększa strat w rdzeniu.
Na straty obciążeniowe składają się straty I²R, straty wiroprądowe i straty dodatkowe, lub wyrażając w formie równa-
nia:
PLL = I 2 R + PEC + PSL (2)
gdzie
I²R - straty powodowane przez prąd obciążenia na rezystancji czynnej uzwojeń
PEC - straty od prądów wirowych w uzwojeniach
PSL - straty dodatkowe częściach metalowych, kadzi itp.
Straty I²R, generowane na rezystancji uzwojeń przez prąd obciążenia, są także określane jako straty czynne lub rezystan-
cyjne [1], [2]. Straty czynne są proporcjonalne do kwadratu wartości skutecznej prądu obciążenia, uwzględniającej także
składowe harmoniczne, ale są niezależne od częstotliwości. Straty te wyznacza się przez pomiar rezystancji i obliczenie
wynikających z niej strat dla prądów uzwojeń przy pełnym obciążeniu.

1
 Dopuszczalna obciążalność i dobór transformatorów
do pracy z prądem odkształconym
Nie ma metod pomiarowych, które umożliwiałyby wyznaczenie strat wiroprądowych dla poszczególnego uzwoje-
nia lub wydzielenie strat dodatkowych transformatora od strat wiroprądowych. Można natomiast określić sumę strat
dodatkowych i wiroprądowych, wyznaczając całkowite straty obciążeniowe i odejmując od nich obliczone straty
czynne:

PEC + PSL = PLL − I 2 R (3)

Przyjmuje się, że straty wiroprądowe zależą od kwadratu wartości skutecznej prądu i kwadratu częstotliwości (rzędu har-
monicznej):

h = hmax 2
 Ih  2
PEC = PEC , R ∑   h (4)
h =1  IR 

gdzie
h - rząd harmonicznej, 1,2,3, ...
hmax - rząd najwyższej uwzględnianej harmonicznej
Ih - prąd harmonicznej rzędu h, w amperach
IR - prąd znamionowy, w amperach
PEC,R - straty wiroprądowe przy znamionowym prądzie i częstotliwości.
Straty wiroprądowe w uzwojeniu zależą od kwadratu wymiaru przewodnika w kierunku prostopadłym do strumienia roz-
proszenia. Przy końcach uzwojenia strumień ulega zakrzywieniu i wymiar prostokątnego przewodnika w kierunku pro-
stopadłym do składowej wektora pola strumienia rozproszenia jest większy.
Zrównanie wysokości cewek uzwojenia pierwotnego i wtórnego, co można uzyskać dla dowolnego rozwiązania uzwo-
jenia, zmniejsza straty wiroprądowe zlokalizowane na końcach cewek, jednak ich wartość nadal będzie większa niż
w środku uzwojenia, z powodu wspomnianego już zakrzywienia strumienia rozproszenia. Zmniejszenie wymiaru prze-
wodu zmniejsza procentowy udział strat wiroprądowych, ale zwiększa straty czynne. Wykonanie uzwojeń przewodami
równoległymi zmniejsza zarówno straty wiroprądowe jak i czynne, ale z powodu niejednakowej długości przewodów po-
wstają prądy wyrównawcze, które powodują dodatkowe straty. Można tego uniknąć stosując w uzwojeniach dla dużych
prądów przewody z przeplotem, pokazane na rysunku 1.

Rys. 1. Przewód z przeplotem ciągłym

Straty dodatkowe są wywołane przez strumień rozproszenia w rdzeniu, obejmach, kadzi i innych częściach metalo-
wych. Straty dodatkowe mogą powodować wzrost temperatury części konstrukcyjnych transformatora. W transforma-
torach suchych wzrost temperatury tych elementów nie wpływa na wzrost temperatury w najgorętszym punkcie uzwoje-
nia. W transformatorach olejowych straty dodatkowe powodują wzrost temperatury oleju, a zatem także wzrost tempera-

2
 Dopuszczalna obciążalność i dobór transformatorów
do pracy z prądem odkształconym
tury w najgorętszym punkcie uzwojenia. Straty dodatkowe są trudne do obliczenia i zwykle przyjmuje się, że zależą one
od iloczynu kwadratu prądu i częstotliwości (rzędu harmonicznej) wg zależności

h = hmax 2
 Ih 
PSL = PSL , R ∑   h (5)
h =1  IR 

Transformatory i współczynnik K
Współczynnik K
Istnieją różne sposoby uwzględnienia dodatkowych strat przy doborze transformatora. Pierwszy, opracowany przez pro-
ducentów transformatorów wspólnie z Underwriters Laboratories w USA, polega na obliczeniu współczynnika wzrostu
strat wiroprądowych i doborze takiego transformatora, który projektowo może pracować przy zwiększonych stratach;
współczynnik ten jest określany jako „współczynnik K”.

h=h
max
K= ∑ h2 I 2 (6)
h=2 h

gdzie
h - rząd harmonicznej
Ih - względna wartość prądu harmonicznej h odniesiona do skutecznej wartości całkowitego prądu obciążenia.
Wiele analizatorów jakości energii umożliwia bezpośredni odczyt współczynnika K. Znając wartość współczynnika K
wystarczy po prostu dobrać transformator o wyższej wartości znamionowej współczynnika K ze znormalizowanego sze-
regu 4, 9, 13, 20, 30, 40, 50.
Należy zauważyć, że dla odbiornika liniowego, który pobiera prąd sinusoidalny, wartość współczynnika K jest równa jed-
ności. Wyższa wartość współczynnika K oznacza, że straty wiroprądowe będą k-krotnie wyższe od strat przy częstotli-
wości podstawowej. Transformatory wymiarowane z uwzględnieniem współczynnika K są zatem tak projektowane, aby
przy częstotliwości podstawowej ich straty wiroprądowe były bardzo niskie.

Współczynnik K redukcji obciążenia w środowisku odkształconych prądów i napięć

Druga metoda, stosowana w Europie, polega na oszacowaniu, w jakim stopniu należy obniżyć znamionową obciążalność
standardowego transformatora, aby straty przy obciążeniu prądem odkształconym nie przekraczały projektowej wartości
strat dla częstotliwości podstawowej. Współczynnik ten jest określany jako „współczynnik K redukcji obciążenia trans-
formatora w środowisku odkształconych prądów i napięć”.
1
 e  I1  max  q  I h   
2 h 2 2

K = 1 +   ∑ h   (7)
 1 + e  I  h + 2   I1   
 
gdzie:
e - jest stosunkiem strat wiroprądowych przy częstotliwości podstawowej do strat czynnych, w tej samej tem-
peraturze odniesienia
h - rząd harmonicznej
I - wartość skuteczna prądu z uwzględnieniem wszystkich harmonicznych
Ih - wartość skuteczna prądu n-tej harmonicznej
I1 - wartość skuteczna prądu składowej podstawowej
q - wykładnik - stała zależna od rodzaju uzwojenia i od częstotliwości. Typowe wartości wynoszą 1,7 dla transfor-
matorów, w których obydwa uzwojenia są nawinięte przewodem o przekroju kołowym lub prostokątnym, oraz
1,5 dla transformatorów z uzwojeniem niskiego napięcia nawiniętym przewodem foliowym.

3
 Dopuszczalna obciążalność i dobór transformatorów
do pracy z prądem odkształconym
Współczynnik strat dodatkowych
Trzecia metoda polega na zastosowaniu współczynnika określanego jako współczynnik strat dodatkowych. Współczyn-
nik wzrostu rezystancji jest zdefiniowany zależnością:

RAC ( f ) − RDC
K ∆R ( f ) = (8)
RAC ( f1 ) − RDC

gdzie
RDC - szeregowa rezystancja zastępcza dla prądu stałego
RAC - szeregowa rezystancja zastępcza dla prądu przemiennego.
Rezystancja RAC jest zależna od częstotliwości, częściowo z powodu rozkładu prądu w uzwojeniu, i jest wyznaczana dla
każdej częstotliwości harmonicznej. Największy wpływ na zależność RAC od częstotliwości mają rodzaj konstrukcji i roz-
mieszczenie uzwojeń.
Ostatecznie, całkowity współczynnik strat dodatkowych K∆P jest wyznaczany jako suma strat zależnych od częstotliwo-
ści oraz strat wynikających z rezystancji RAC. Wymaga to znajomości widma harmonicznych obciążenia.

2
 If 
K ∆P = ∑ K ∆R ( f )   (9)
f > f1  IR 

gdzie:
K∆P - współczynnik strat dodatkowych
K∆R - współczynnik wzrostu rezystancji
If - prąd harmonicznej o częstotliwości f
IR - prąd znamionowy.
W celu wyznaczenia tego współczynnika dla danego transformatora, prototypu albo modelu obliczeniowego, należy za
pomocą pomiaru lub symulacji wyznaczyć rezystancje szeregowe lub rezystancje w stanie zwarcia.

Badania eksperymentalne
Straty dodatkowe przy obciążeniu prądem odkształconym
Straty dodatkowe można łatwo obliczyć, jeżeli widmo harmonicznych jest znane, można je zmierzyć albo wcześniej wy-
znaczyć.
Tok obliczeń jest następujący:
♦ określić wszystkie składniki strat dodatkowych, zależne od harmonicznych
♦ drogą pomiaru lub estymacji wyznaczyć widmo harmonicznych uwzględniając wszystkie urządzenia emitujące
harmoniczne – szczególnie przekształtniki energoelektroniczne
♦ obliczyć udział każdej harmonicznej i wyznaczyć całkowite straty dodatkowe.

W obliczeniach praktycznych jest istotne, aby przyjmować rzeczywiste, a nie teoretyczne, wartości prądów harmonicz-
nych.
Tabela 1 przedstawia wartości strat dodatkowych obliczone dla harmonicznych prądu do rzędu 25, dla dwóch transforma-
torów w normalnej temperaturze otoczenia, przy założeniu, że widmo harmonicznych prądu odpowiada wartościom teo-
retycznym przedstawionym na rysunku 2.

4
 Dopuszczalna obciążalność i dobór transformatorów
do pracy z prądem odkształconym
Pierwszy transformator Drugi transformator
Rodzaj strat
(21,5°C) (22,8°C)
Straty dodatkowe, przy prądzie sinusoidalnym 520 W 1721 W
Straty dodatkowe, przy prądzie niesinusoidalnym 871 W 4351 W
Tabela 1. Straty dodatkowe obliczone dla prądu niesinusoidalnego
Wyniki pokazują, że charakterystyki transformatorów odgrywają istotną rolę przy obciążeniu odbiornikami nieliniowymi.
Pomiary transformatorów w tym przykładzie wykonano przy nieco różniących się temperaturach otoczenia (21,5°C dla
pierwszego i 22,8°C dla drugiego transformatora), co nie wpływa na charakter wyniku.

Rys. 2. Teoretyczne i rzeczywiste wartości harmonicznych prądu dla przekształtnika 6-pulsowego

Obliczanie współczynnika K
Tabela 2 przedstawia sposób obliczenia współczynnika K dla teoretycznego widma harmonicznych z rysunku 2, w jed-
nostkach względnych.

Harmoniczna Ih/I1 (Ih/I1)2 Ih/I (Ih/I)2 (Ih/I)2 x h2

1 1,000 1,0000 0,9606 0,9227 0,9227
5 0,200 0,0400 0,1921 0,0369 0,9227
7 0,140 0,0196 01345 0,0181 0,8862
11 0,091 0,0083 0,0874 0,0076 0,9246
13 0,077 0,0059 0,0740 0,0055 0,9426
17 0,058 0,0034 0,0557 0,0031 0,8971
19 0,056 0,0031 0,0538 0,0029 1,0446
23 0,043 0,0018 0,0413 0,0017 0,9025
25 0,040 0,0016 0,0384 0,0015 0,9227

Suma = 1,0838 8,3476

Razem (wartość skuteczna) = 1,0410
Współczynnik K = 8,3476

Tabela 2. Obliczanie współczynnika K

5
 Dopuszczalna obciążalność i dobór transformatorów
do pracy z prądem odkształconym
Pierwszym krokiem jest obliczenie skutecznej wartości całkowitego prądu I, w tym przypadku wynoszącej 1,0410, na
podstawie której będą obliczane względne wartości każdej harmonicznej prądu, co pozwoli na wyznaczenie wartości K.
Dla obciążenia przekształtnikiem 6-pulsowym, odpowiedni będzie transformator o współczynniku K = 9.

Obliczanie współczynnika K redukcji obciążenia

Pierwszym krokiem do wyznaczenia współczynnika K jest ustalenie wartości e, tzn. stosunku strat wiroprądo-
wych do strat całkowitych przy częstotliwości podstawowej. Tę wartość powinien podać nam producent trans-
formatora, w przeciwnym przypadku można przyjąć, że zawiera się ona w zakresie 0,05 do 0,1. Wykładnik q naj-
częściej mieści się w zakresie 1,5 do 1,7. Tak jak poprzednio, obliczenia są oparte na wartościach teoretycznych
z rysunku 2.

Harmoniczna Ih/I1 (Ih/I1)2 hq (Ih/I1)2 x hq

1 1.000 1.0000 1 1.0000
5 0.200 0.0400 15.4258 0.6170
7 0.140 0.0196 27.3317 0.5357
11 0.091 0.0083 58.9342 0.4880
13 0.077 0.0059 78.2895 0.4642
17 0.058 0.0034 123.5274 0.4155
19 0.056 0.0031 149.2386 0.4680
23 0.043 0.0018 206.5082 0.3818
25 0.040 0.0016 237.9567 0.3807

Suma 1.0838 [a] = 4.7511

Razem (wartość skutecza) = 1.0410 [a] x (I1/I)2 = 4.3839
e/(e+1) 0.091
(I1/I)2 = 0.9227
K2 = 1.3985
K= 1.18

Tabela 3. Obliczanie współczynnika K redukcji obciążenia

Oznacza to, że w przypadku zasilania przekształtnika 6-pulsowego, obciążalność transformatora powinna być obniżona
do 84,75% (1/1,18) mocy znamionowej.

Rozważania na temat projektowania transformatora

Wprowadzenie
Wielu producentów opracowało metody projektowania transformatorów przeznaczonych do pracy z obciążeniem prądem
odkształconym, przy jednoczesnej optymalizacji kosztów. Proces projektowania obejmuje analizę rozkładu strat wiroprą-
dowych w uzwojeniach oraz przyrostów temperatury w najgorętszych punktach uzwojeń. Straty wiroprądowe zależne
od rozkładu strumienia rozproszenia koncentrują się na końcach uzwojeń. Analizę rozkładu strat wiroprądowych można
przeprowadzić posługując się metodą elementów skończonych lub odpowiednimi metodami obliczeń komputerowych.
Specjalistyczne oprogramowania są dostępne handlowo.
Dla większych transformatorów, o mocach powyżej 300 kVA, jedynym, ekonomicznie uzasadnionym, rozwiązaniem mo-
że być połączenie analizy i prób. Badania termiczne powinny być prowadzone za pomocą wbudowanych termopar, za-
instalowanych w próbnych uzwojeniach transformatorów prototypowych, w celu pomiaru temperatury w najgorętszych
punktach uzwojeń. Pozwoli to na udoskonalenie modeli matematycznych służących do obliczania temperatury najgoręt-
szego punktu.

6
 Dopuszczalna obciążalność i dobór transformatorów
do pracy z prądem odkształconym
Analiza elektromagnetyczna
Zagadnienie harmonicznych zyskało w ostatnich czasach dużą popularność, prowadząc do przekonania, że w przemyśle
dopiero teraz zaczęto dostrzegać skutki harmonicznych i obliczać zwiększone straty wiroprądowe. W rzeczywistości, ba-
dania nad tym zjawiskiem i jego skutkami prowadzone były już dawno, a w dziedzinie strat powodowanych przez prądy
wirowe w przewodnikach w polu magnetycznym sięgają roku 1906. Wielu ówczesnych badaczy dysponowało bardzo za-
awansowanym aparatem matematycznym, a wykresy strumienia podawane w ich pracach są równie szczegółowe i praw-
dopodobnie równie dokładne, jak wyniki otrzymywane za pomocą nowoczesnych programów komputerowych.
Wraz z dostępnością komputerów zostały opracowane metody obliczania pól elektromagnetycznych i strat wiroprądo-
wych w transformatorach. Obecnie dostępne są liczne programy komercyjne - ich listę podał Cendes w 1989 r., w swo-
im artykule w IEEE Spectrum [5]. Programy te pozwalają uzyskać doskonałe graficznie wykresy, jednak ich dokładność
jest trudna do sprawdzenia.

Analiza cieplna
Temperatura w najgorętszym punkcie uzwojenia jest istotnym parametrem, który producenci winni dotrzymać. Dotąd
jednak nie opracowano metod badań, jak też nie sformułowano wymogu, aby parametr ten był mierzony w produkowa-
nych lub prototypowych transformatorach. Zagadnienie to jest istotne, ponieważ temperatura ma fundamentalne znacze-
nie w określeniu czasu eksploatacji urządzenia.
Temperatura w najgorętszym punkcie uzwojenia w transformatorach suchych bywa tematem kontrowersyjnym. Miej-
sca najwyższej temperatury - najgorętsze punkty uzwojeń, występują w sposób naturalny, co wynika z niejednorodnego
wytwarzania ciepła pochodzącego od strat oraz z faktu, że szybkość przenoszenia ciepła do otoczenia nie jest jednako-
wa. Transformatory suche mają specyficzne charakterystyki przenoszenia ciepła, które nie zostały jeszcze dobrze pozna-
ne. Większość producentów po prostu dodaje 30oC do średniego przyrostu temperatury (obliczanego z zależności empi-
rycznych) i deklaruje zgodność z normami. W rzeczywistości norma IEEE C57.12.01-1989 wymaga, aby zarówno śred-
ni przyrost temperatury uzwojenia, jak i temperatura w najgorętszym punkcie uzwojenia nie przekraczały wartości gra-
nicznych przy znamionowym obciążeniu. Może się zdarzyć, że różnica między tymi dwiema dopuszczalnymi wartościa-
mi będzie wynosiła 30oC, ale dodawanie 30oC nie może być stosowane jako reguła.

Wnioski
Prądy odkształcone są przyczyną nadmiernego nagrzewania się transformatorów z powodu wzrostu strat, a szczególnie
strat wiroprądowych.
W przypadkach, gdy do zasilania odbiorników nieliniowych stosuje się transformatory już zainstalowane lub standardo-
we, dopuszczalne obciążenie tych transformatorów należy obniżyć w stopniu zależnym od ich konstrukcji.
W nowych instalacjach należy, w miarę możliwości, dobierać transformatory o specjalnej konstrukcji, wymiarowane
z uwzględnieniem współczynnika K, w przeciwnym przypadku należy stosować obniżanie dopuszczalnego obciążenia
transformatora.

Literatura
[1] J. F. Ravot, J. Kreuzer, Losses in rectifier transformers: Factory test losses in comparison with actual operating losses, Proc. CIGRE,
Paper 12-06, 1988.
[2] L. F. Blume, A. Boyajian, G. Camilli, T. C. Lennox, S. Minneci, V. M. Montsinger, Transformer Engineering, 2nd edition. New York:
Wiley, 1951, s.55-65.
[3] L. V. Bewley, Two-dimensional fields in electrical engineering. New York: Dover Publications, 1963, s. 83-90.
[4] S. P. Kennedy, C. I. lvey, Application design and rating of transformers containing harmonic currents, Conf. Rec. 1990 IEEE Pulp,
Paper Ind. Tech. Confl., s.19-3 1.
[5] Z. J. Cendes, Unlocking the magic of Maxwell’s equations, IEEE Spectrum, April 1999, vol. 26, No. 4, s.29-33.

7
Notatki

8
Partnerzy główni i referencyjni
European Copper Institute (ECI) ETSII - Universidad Politécnica de Madrid LEM Instruments
www.eurocopper.org www.etsii.upm.es www.lem.com

Akademia Górniczo-Hutnicza (AGH) Fluke Europe MGE UPS Systems

www.agh.edu.pl www.fluke.com www.mgeups.com

Centre d’Innovació Tecnològica en Convertidors Hochschule für Technik und Wirtschaft (HTW) Polskie Centrum Promocji Miedzi (PCPM)
Estàtics i Accionaments (CITCEA) www.htw-saarland.de www.miedz.org.pl
www-citcea.upc.es
Comitato Elettrotecnico Italiano (CEI) Hogeschool West-Vlaanderen University of Bath
www.ceiuni.it Departement PIH www.bath.ac.uk
www.pih.be
Copper Benelux Istituto Italiano del Rame (IIR) Università di Bergamo
www.copperbenelux.org www.iir.it www.unibg.it

Copper Development Association (CDA UK) International Union for Electricity Applications (UIE) Utto-Von-Guericke-Universität Magdeburg
www.cda.org.uk www.uie.org www.uni-magdeburg.de

Deutsches Kupferinstitut (DKI) ISR - Universidade de Coimbra University of Manchester Institute of Science and
www.kupferinstitut.de www.isr.uc.pt Technology (UMIST)
www.umist.ac.uk
Engineering Consulting & Design (ECD) Katholieke Universiteit Leuven Politechnika Wrocławska
www.ecd.it (KU Leuven) www.pwr.wroc.pl
www.kuleuven.ac.be
EPRI PEAC Corporation Laborelec
www.epri-peac.com www.laborelec.com

Zespół redakcyjny
David Chapman (Chief Editor) CDA UK david.chapman@copperdev.co.uk
Prof Angelo Baggini Università di Bergamo angelo.baggini@unibg.it
Dr Araceli Hernández Bayo ETSII - Universidad Politécnica de Madrid ahernandez@etsii.upm.es
Prof Ronnie Belmans UIE ronnie.belmans@esat.kuleuven.ac.be
Dr Franco Bua ECD franco.bua@ecd.it
Jean-Francois Christin MGE UPS Systems jean-francois.christin@mgeups.com
Prof Anibal de Almeida ISR - Universidade de Coimbra adealmeida@isr.uc.pt
Hans De Keulenaer ECI hdk@eurocopper.org
Gregory Delaere Lemkco gregory.delaere@howest.be
Prof Jan Desmet Hogeschool West-Vlaanderen jan.desmet@howest.be
Dr ir Marcel Didden Laborelec marcel.didden@laborelec.com
Dr Johan Driesen KU Leuven johan.driesen@esat.kuleuven.ac.be
Stefan Fassbinder DKI sfassbinder@kupferinstitut.de
Prof Zbigniew Hanzelka Akademia Górniczo-Hutnicza hanzel@uci.agh.edu.pl
Stephanie Horton LEM Instruments sho@lem.com
Dr Antoni Klajn Politechnika Wrocławska antoni.klajn@pwr.wroc.pl
Prof Wolfgang Langguth HTW wlang@htw-saarland.de
Jonathan Manson Gorham & Partners Ltd jonathanm@gorham.org
Prof Henryk Markiewicz Politechnika Wrocławska henryk.markiewicz@pwr.wroc.pl
Carlo Masetti CEI masetti@ceiuni.it
Mark McGranaghan EPRI PEAC Corporation mmcgranaghan@epri-peac.com
Dr Jovica Milanovic UMIST jovica.milanovic@umist.ac.uk
Dr Miles Redfern University of Bath eesmar@bath.ac.uk
Dr ir Tom Sels KU Leuven tom.sels@esat.kuleuven.ac.be
Prof Zbigniew Styczynski Universität Magdeburg sty@E-Technik.Uni-Magdeburg.de
Andreas Sumper CITCEA sumper@citcea.upc.es
Roman Targosz PCPM cem@miedz.org.pl
Hans van den Brink Fluke Europe hans.van.den.brink@fluke.nl
 Prof Jan Desmet

Hogeschool West-Vlaanderen
Graaf Karel de Goedelaan 5
8500 Kortrijk
Belgium
Tel: 00 32 56 24 12 39
Fax: 00 32 56 24 12 34
Email: jan.desmet@howest.be
Web: www.pih.be
Gregory Delaere

Labo Lemcko
Graaf Karel de Goedelaan 5
8500 Kortrijk
Belgium
Tel: 00 32 56 24 12 35
Fax: 00 32 56 24 12 34
Email: lemcko@howest.be
Web: www.lemcko.be

Polskie Centrum Promocji Miedzi Sp. z o.o. European Copper Institute

50-136 Wrocław 168 Avenue de Tervueren
pl. 1 Maja 1-2 B-1150 Brussels
Polska Belgium
Tel: 00 48 71 78 12 502 Tel: 00 32 2 777 70 70
Fax: 00 48 71 78 12 504 Fax: 00 32 2 777 70 79
e-mail: pcpm@miedz.org.pl Email: eci@eurocopper.org
Website: www.miedz.org.pl Website: www.eurocopper.org