IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

Linux Desktop.
Leksykon kieszonkowy
Autor: David Brickner
Tumaczenie: Przemysaw Szeremiota
ISBN: 83-246-0328-X
Tytu oryginau: Linux Desktop Pocket Guide
Format: B5, stron: 224

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wrd profesjonalistw Linux zyska ju opini stabilnego i bezpiecznego systemu

operacyjnego dla serwerw sieciowych. Teraz coraz czciej sigaj po niego zwyczajni
uytkownicy komputerw, ktrzy szukaj taniej i wydajnej alternatywy dla jedynie
susznych rozwiza. Graficzny interfejs uytkownika, rosnca liczba aplikacji oraz
coraz wygodniejsze narzdzia wspomagajce instalacj i konfiguracj powoduj,
e Linux zaczyna si liczy rwnie na rynku systemw operacyjnych dla komputerw
domowych i biurowych.
Ksika Linux Desktop. Leksykon kieszonkowy zawiera najwaniejsze informacje
o gwnych dystrybucjach Linuksa. Przeznaczona jest dla osb, ktre korzystaj
z tego systemu operacyjnego w domu lub w biurze. Opisuje zarwno najpopularniejsze
graficzne rodowiska pracy, jak i podstawowe metody konfiguracji. Znajdziesz tu
take zasady korzystania z przegldarek internetowych, klientw poczty elektronicznej,
pakietw biurowych i aplikacji multimedialnych.
Wybr dystrybucji Linuksa
rodowiska GNOME i KDE
Korzystanie z internetu
Pakiety biurowe
Nagrywanie pyt CD i DVD
Instalowanie i usuwanie oprogramowania
Konfigurowanie systemu
Korzystanie z Linuksa w laptopach
Jeli chcesz uywa Linuksa w domu czy w biurze,
ta ksika powinna lee obok Twojego komputera.

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Spis treci

Wstp ............................................................................................ 7
Rozdzia 1. Dystrybucje ............................................................................15
Wybr dystrybucji

16

Fedora

20

Gentoo

24

Mandriva

28

SUSE

32

Ubuntu

36

Inne dystrybucje

40

Zaopatrywanie si w dystrybucj

42

Rozdzia 2. Logowanie ............................................................................45

Logowanie graficzne

45

Logowanie tekstowe

47

Rozdzia 3. GNOME ..................................................................................51

Pulpit GNOME

51

Meneder plikw

58

Aktywatory aplikacji w menu GNOME

62

Konfiguracja GNOME

63

Rozdzia 4. KDE ........................................................................................ 67

Pulpit KDE

68

Meneder plikw
Menu KDE
Centrum sterowania KDE

80
87
89

Rozdzia 5. Aplikacje ............................................................................... 95

Przegldarki WWW
Poczta elektroniczna
IRC i komunikatory internetowe
Pakiety biurowe
Odtwarzacze wideo
Zgrywanie, kodowanie i odtwarzanie muzyki
Nagrywanie CD i DVD
Grafika
Gry

96
102
109
111
115
117
122
124
127

Rozdzia 6. Dodawanie, usuwanie

i aktualizowanie oprogramowania ................................ 131
Fedora
Gentoo
Mandriva
SUSE
Ubuntu
Pakiety RPM
Samodzielna kompilacja

132
136
140
146
150
155
157

Rozdzia 8. Konfiguracja......................................................................... 161

Dwik
Drukowanie
Sieci przewodowe
Sieci bezprzewodowe
System X

Spis treci

162
167
172
174
178

Rozdzia 8. Linux na laptopach ............................................................. 189

Touchpady
Zarzdzanie energi w jdrze
Wyduanie ywotnoci baterii
Usypianie laptopa
Hibernacja
Obsuga ze strony dystrybucji

190
193
195
200
202
203

Dodatek A Wiersz polece i edycja plikw tekstowych .....................209

Wiersz polece
Edycja plikw tekstowych

210
213

Skorowidz ...............................................................................................217

Spis treci

ROZDZIA 8.

Linux na laptopach

Wielu posiadaczy laptopw z zainstalowanym systemem Linux

traktuje swoje komputery jak zwyke komputery biurkowe, z cigym dostpem do rda zasilania. Ich laptopy nigdy nie s usypiane, procesor nie zmniejsza czstotliwoci taktowania, diody
LED nie sygnalizuj tego, co trzeba; zdaje si te, e obowizuje
powszechna rezygnacja z moliwoci stosowania specjalnych kombinacji klawiszy wywoujcych specjalne funkcje laptopa. Owi
uytkownicy ceni sobie oczywicie wolno, jak daje im niezaleno od rda zasilania, zdaj si jednak zupenie nie przejmowa tym, e przez braki konfiguracji owa wolno moe trwa
najwyej godzin.
Sam nie raz dowiadczyem zawodu, kiedy po przyjciu z pracy
do domu przekonaem si, e w drodze bateria komputera ulega wyczerpaniu albo cay system zosta wyczony z powodu
przegrzania komputera zamknitego w ciasnej torbie. Tymczasem takie nieprzyjemnoci mona wyeliminowa: zwykle da si
znaczco wyduy czas pracy na bateriach, przewanie mona
te tak skonfigurowa system, aby dao si wprowadza komputer w stan upienia albo hibernacji. Trzeba jednak przyzna,
e konfiguracja owych funkcji laptopw w Linuksie wci zmusza do dubania w jdrze i rnych skryptach. Co gorsza, mimo
wysikw nie zawsze udaje si osign sukces. Dlatego wanie
chciabym powici jeden rozdzia na omwienie podstaw konfiguracji mechanizmw zarzdzania energi i innych elementw

189

charakterystycznych dla laptopw. Ale to jedynie podstawy

reszty informacji trzeba bdzie szuka w sieci WWW.
Wszystkim zainteresowanym zagadnieniami konfiguracji laptopw w systemie Linux polecam nastpujce strony:
http://www.linux-laptop.net
http://www.linux-laptop.org
http://tuxmobil.org
Mona na nich znale niezliczon ilo odnonikw do stron
WWW, na ktrych rni uytkownicy dziel si swoimi dowiadczeniami z zakresu konfigurowania tej czy innej funkcji na danym
modelu komputera przenonego. Ci, ktrzy dopiero planuj zakup
laptopa, a chcieliby wykorzysta go w peni, powinni pod wymienionymi adresami poszuka informacji o modelach bdcych
w sprzeday i zakresie obsugi ich funkcji w systemie Linux.

Touchpady
Zacznijmy od elementu sprawiajcego najmniej kopotw. Ot
w wikszoci dystrybucji mona spodziewa si jak najbardziej
poprawnej obsugi touchpada urzdzenia wskazujcego typowego dla laptopw. Jednak adna z popularnych dystrybucji
nie pozwala na wykorzystanie penych moliwoci tego wygodnego narzdzia. Sprbujmy wic samodzielnie uruchomi obsug touchpada firmy Synaptics (montowanego w wikszoci
modeli komputerw przenonych) w penym zakresie jego funkcji, tak aby dao si regulowa czuo i szybko przesuwu
wskanika, tworzy strefy przewijania i definiowa czynnoci
podejmowane przy pukniciu touchpada jednym, dwoma bd
trzema palcami.

190 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

Wskazwka
Niemal rwnie popularn grup touchpadw stanowi urzdzenia firmy Alps. Obecnie sterownik obsugujcy touchpady Synaptics radzi sobie rwnie z touchpadami Alps.

W wikszoci rodowisk graficznych mona znale oprogramowanie do konfiguracji myszy, ale wprowadzane tam ustawienia rzadko kiedy wpywaj w podany sposb na dziaanie
touchpada. Znacznie lepsze efekty osiga si przez rczn edycj ustawie touchpada w pliku /etc/X11/xorg.conf.
Przed przystpieniem do edycji pliku naley si upewni, czy
w systemie zosta zainstalowany sterownik Synaptics. Jeli nie,
naley skorzysta z programu zarzdzajcego pakietami i zainstalowa pakiet o nazwie synaptics albo podobnej (w Ubuntu nosi
on nazw xorg-driver-synaptics).
Po zainstalowaniu pakietu trzeba uaktywni sterownik, uzupeniajc konfiguracj pliku xorg.conf. Przede wszystkim trzeba zadba o samo zaadowanie sterownika synaptics. W tym celu naley
w sekcji Module umieci wiersz:
LoadModule "synaptics"

Nastpnie trzeba utworzy now sekcj InputDevice okrelajc

opcje sterownika. Sekcj naleaoby umieci tu za sekcjami konfiguracji myszy. Przykadow zawarto takiej sekcji prezentuje
listing 8.1. Uwzgldnia ona wszystko, czego oczekuje uytkownik
przyzwyczajony do intensywnego korzystania z touchpada.
Listing 8.1. Przykadowa konfiguracja touchpada
Section "InputDevice"
Driver
"synaptics"
Identifier "Mouse1"
Option
"Device"
Option
"Protocol"
Option
"LeftEdge"
Option
"RightEdge"

"/dev/psaux"
"auto-dev"
"1700"
"5300"

Touchpady

| 191

Option
Option
Option
Option
Option
Option
Option
Option
Option
Option
Option
Option
# Option
EndSection

"TopEdge"
"1700"
"BottomEdge"
"4200"
"FingerLow"
"25"
"FingerHigh"
"30"
"MaxTapTime"
"180"
"MaxTapMove"
"220"
"VertScrollDelta" "100"
"MinSpeed"
"0.06"
"MaxSpeed"
"0.12"
"AccelFactor"
"0.0010"
"CircularScrolling" "1"
"SHMConfig"
"on"
"Repeater"
"/dev/ps2mouse"

Identyfikator urzdzenia to Mouse1. Nazwa nie ma wikszego

znaczenia, dopki jednoznacznie identyfikuje urzdzenie. Aby
jednak touchpad by uznawany za gwne urzdzenie wskazujce, naley doda albo zmodyfikowa opcje w sekcji ServerLayout, widniejcej w pobliu pocztku pliku:
InputDevice

"Mouse1" "CorePointer"

Nazwa podana tutaj musi by zgodna z identyfikatorem touchpada podanym w sekcji InputDevice z listingu 8.1.
Aby zmiany zostay uwzgldnione w konfiguracji rodowiska X,
naley zapisa pliki przeadowa serwer X (kombinacj Ctrl+Alt+
Backspace). Jaki powinien by efekt? Ot zmiany obejmuj:
Strefy przewijania wzdu dolnej i prawej krawdzi touchpada. Przesunicie palcem wzdu tych krawdzi bdzie
odpowiadao przesuwaniu suwaka przewijania zawartoci
okna (odpowiednio: w poziomie bd w pionie). W przegldarce Firefox ruch wzdu dolnej krawdzi touchpada
bdzie oznacza wybieranie kolejnych pozycji z historii
przegldania.
Pojedyncze puknicie w touchpad to odpowiednik kliknicia lewym przyciskiem myszy; puknicie, a potem drugie
puknicie z przytrzymaniem palca na touchpadzie inicjuje

192 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

przeciganie obiektu (np. ikony). Jednokrotne puknicie

dwoma palcami oznacza nacinicie rodkowego przycisku myszy; wreszcie puknicie touchpada trzema palcami
to odpowiednik nacinicia prawego przycisku myszy.
Opcja CircularScrolling upodabnia touchpad do rolki
znanej z iPoda. Sprbuj przywoa w oknie przegldarki
WWW jak dug stron i umie palec przy grnej krawdzi touchpada. Teraz przesunicie palcem wzdu krawdzi, w kierunku zgodnym z kierunkiem ruchu wskazwek zegara, bdzie oznaczao przewinicie strony w d,
za przesunicie w kierunku odwrotnym wymusi przewinicie w gr.
Zwolennicy interfejsw graficznych powinni zaopatrzy si w pakiet KSynaptics, ktrego instalacja uzupenia Centrum sterowania KDE o panel konfiguracji touchpada (w kategorii Urzdzenia
peryferyjne). Zmiany w konfiguracji, wprowadzane za pomoc
tego narzdzia, obowizuj od momentu zatwierdzenia ich przyciskiem Zastosuj albo OK.

Zarzdzanie energi w jdrze

Wszelkie prby konfiguracji zarzdzania energi w laptopach trzeba zaczyna od waciwej konfiguracji jdra. Jdra instalowane
w dystrybucjach Fedora, Mandriva, SUSE i Ubuntu s skonfigurowane do obsugi interfejsu zarzdzania energi o nazwie ACPI
(Advanced Configuration and Power Interface). Uytkownicy Gentoo,
ktrzy zazwyczaj sami przygotowuj jdro systemu, powinni przed
kompilacj jdra zapozna si z dokumentacj spod adresu http://
www.gentoo.org/doc/pl/power-management-guide.xml.
Przed upowszechnieniem si ACPI stosowany by starszy standard
interfejsu zarzdzania energi o nazwie APM (Advanced Power
Management), ale wypad by z ask i ju od 2002 roku nie by zbyt
Zarzdzanie energi w jdrze

| 193

powszechny. Mimo to w wielu dystrybucjach po dzi dzie

instalowane s skadniki obsugi APM; zreszt okazuj si przydatne, kiedy nie udaje si poprawnie skonfigurowa ACPI.
Niektre elementy zarzdzania energi s kompilowane wprost
do jdra, ale wiele funkcji tej kategorii trafia do moduw jdra.
Przykadami takich moduw s moduy obsugujce poszczeglne modele laptopw (np. IBM Thinkpad) czy moduy funkcji
zarzdzajcych skalowaniem procesora. Jeli posiadany laptop albo
procesor moe skorzysta z takich funkcji, naley skonfigurowa
system, aby adowa te moduy w trakcie rozruchu. W wikszoci
dystrybucji konfiguracja systemu przewiduje adowanie tych moduw w razie potrzeby. O poszczeglnych moduach powiemy
sobie w odpowiednich punktach w dalszej czci rozdziau.
Ostrzeenie
Programy zarzdzajce energi mog stwarza problemy
w systemach wieloprocesorowych. Jeli wic dowiadczasz
kopotw z dziaaniem tych programw na komputerze jednoprocesorowym, sprawd, czy jdro nie zostao czasem skonfigurowane do obsugi wielu procesorw; skorzystaj z polecenia
cat /proc/version. Jeli w wypisanym cigu pojawi si podcig SMP, powiniene przekompilowa jdro.

Jeli jdro dysponuje obsug ACPI, naley zadba o uruchomienie demona monitorujcego system w oczekiwaniu na zdarzenia
ACPI. Zdarzenia te uruchamiaj rozmaite skrypty, ktre z kolei
wykonuj operacje wymagane wprowadzenia systemu w tryb
upienia albo hibernacji. Demon ten w wikszoci dystrybucji nosi
nazw acpid i jest uruchamiany domylnie albo przynajmniej w katalogu skryptw startowych znajduje si skrypt, ktrym mona
go uruchomi. Tam, gdzie go nie ma, naley zainstalowa pakiet
o nazwie acpid (albo podobnej). Dziaanie demona jest niezbdne
do wikszoci omawianych dalej operacji, najlepiej wic zainstalowa go od razu.
194 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

Wyduanie ywotnoci baterii

wieo po zainstalowaniu dowolnej dystrybucji Linuksa czas pracy
systemu na bateriach jest wielce rozczarowujcy. W Windows ta
sama bateria wytrzymuje trzy do czterech godzin; w Linuksie od
odczenia zasilania do pierwszego ostrzeenia o niskim stanie
baterii (o ile takie ostrzeenie w ogle si pojawi) mija zaledwie
godzina.
Wyduanie czasu pracy na bateriach to proces wieloetapowy.

Sprawdzanie pojemnoci baterii

System Linux umoliwia wygodne sprawdzenie parametrw
baterii. To bardzo przydatne dane, bo nawet najwydajniejsze technologie zarzdzania energi nie zdadz si na wiele, jeli zuyta
bateria bdzie si adowa ju tylko do poowy swojej pocztkowej pojemnoci. Pojemno baterii mona sprawdzi poleceniem:
$ cat /proc/acpi/battery/BAT0/info | grep capacity
design capacity:
47520 mWh
last full capacity:
23220 mWh
design capacity warning: 1161 mWh
design capacity low:
200 mWh
capacity granularity 1: 1 mWh
capacity granularity 2: 1 mWh

Jak wida, przy ostatnim penym adowaniu mojej baterii (last

full capacity) udao si osign ledwo poow jej nominalnej pojemnoci. Nie mog wic oczekiwa, e komputer bdzie
pracowa na baterii przez cztery godziny, ale moe uda si dobi
choby do dwch. Swoj drog takie dane najlepiej pozna jeszcze
przed upywem okresu gwarancyjnego baterii.

Wyduanie ywotnoci baterii

| 195

Dawienie procesora
Im szybciej procesor dziaa, tym wicej konsumuje energii i tym
bardziej si nagrzewa, co z kolei wymusza uruchomienie wentylatora, ktry poera nastpn porcj energii. Jedn z metod uzyskania laptopa cichego, chodnego i oszczdnie wykorzystujcego
energi jest spowolnienie procesora w okresie jego najmniejszego
obcienia technika ta nosi miano dawienia procesora (ang. cpu
throttling). Mona j zastosowa w procesorach firmy Intel z technologi SpeedStep albo ich odpowiednikach firmy AMD z technologi PowerNow!
Do dawienia procesora mona wykorzysta nastpujce programy:
cpudyn
Program monitoruje poziom obcienia procesora i, kiedy
to moliwe, zmniejsza czstotliwo taktowania, wymuszajc oszczdno energii. Program mona te skonfigurowa
tak, aby zatrzymywa silnik twardego dysku, co rwnie
korzystnie wpywa na zuycie energii. Strona WWW programu jest dostpna pod adresem http://mnm.uib.es/gallir/cpudyn/.
cpufreqd
Znany te pod nazw cpuspeed; demon monitorujcy obcienie procesora i stan baterii (kiedy komputer pracuje bez
zewntrznego zasilania). Nieco trudniejszy w obsudze ni
cpudyn, na szczcie jest rozprowadzany wraz z sensown
konfiguracj domyln. Zainteresowanych odsyam pod adres
http://sourceforge.net/projects/cpufreqd oraz do dokumentacji
systemowej man dla hasa cpufreqd.conf.
powernowd
Niewielki program monitorujcy obcienie procesora i dobierajcy odpowiedni do tego obcienia czstotliwo taktowania. Zaobserwowaem, e ten demon dawi procesor bardziej
radykalnie ni pozostae dwa, dajc wiksze oszczdnoci
energii. Strona WWW projektu jest publikowana pod adresem
196 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

http://www.deater.net/john/powernowd.html. Nie trzeba si przy

tym sugerowa nazw programu wbrew niej nadaje si
rwnie do dawienia procesorw firmy Intel.
Wszystkie wymienione programy wymagaj do poprawnej pracy
zaadowania moduw cpufreq_powersave i cpufreq_userspace (ewentualnie wkompilowania kodu tych moduw wprost do jdra).
Oprcz nich trzeba zaadowa modu odpowiedni do posiadanego procesora. List nazw moduw mona znale w katalogu
/lib/modules/wersja_jdra/kernel/arch/i386/kernel/cpu/cpufreq. Przykadowo, dla mojego laptopa IBM T40 odpowiedni okaza si modu speedstep-centrino.
Oto prosta sztuczka ilustrujca efektywno opisywanych programw (najwiksz zmian mona zaobserwowa przy uyciu
powernowd). Na pocztek naley uruchomi polecenie pokazujce
biec czstotliwo taktowania procesora:
$ cat /proc/cpuinfo | grep MHz
model name
: Intel(R) Pentium(R) M processor 1500MHz
cpu MHz
: 1495.548

Teraz mona uruchomi jeden z programw dawicych i odczeka jaki czas, powstrzymujc si od korzystania z laptopa, a nastpnie uruchomi powysze polecenie ponownie. Tym razem czstotliwo powinna by sporo nisza ni pierwotnie. W przypadku
powernowd moe to by nawet tylko 598,219 MHz.
Jeli efekty dziaania demonw dawicych procesor s zadowalajce, trzeba pamita o wczeniu ich do procedury rozruchu systemu (i ustawieniu adowania wymaganych moduw jdra).

ciemnianie lub wygaszanie ekranu

Najbardziej zachannym konsumentem energii w komputerze przenonym jest jego wywietlacz. Zmniejszenie intensywnoci podwietlenia wywietlacza albo jego cakowite wygaszenie, kiedy

Wyduanie ywotnoci baterii

| 197

system pozostaje bezczynny, daje spore oszczdnoci. Przy odczaniu zewntrznego rda zasilania ekran wikszoci laptopw
automatycznie ciemnieje, ale najprawdopodobniej nie do minimalnego moliwego poziomu. Do maksymalnego przyciemnienia ekranu naley wykorzysta suwaki albo specjalne kombinacje klawiszy. Ustawienie domylnej siy podwietlenia przy
odczonym zasilaniu zewntrznym mona poszuka w BIOS-ie
komputera nie trzeba bdzie wtedy kadorazowo obnia
ustawie fabrycznych.
Z kolei wygaszanie ekranu to funkcja kontrolowana przez rodowisko X, wymaga wic uwzgldnienia w pliku konfiguracyjnym
xorg.conf. W sekcji Monitor naley umieci wpis:
Option

"DPMS"

Potem trzeba poda ustawienia interfejsu DPMS (Display Power

Management Signaling) w sekcji ServerLayout:
# Wygaszanie ekranu po 10 minutach bezczynnoci
Option "BlankTime"
"10"
# Wyczanie ekranu po 20 minutach bezczynnoci
Option "StandbyTime" "20"
# Hibernacja ekranu po upywie 30 minut bezczynnoci
Option "SuspendTime" "30"
# Cakowite odczenie ekranu po 40 minutach bezczynnoci
Option "OffTime"
"40"

Opcja BlankTime okrela czas do wygaszenia ekranu (ale bez wygaszania prdoernego podwietlenia), StandbyTime to czas do
przejcia w stan obnionego poboru energii, SuspendTime okrela
czas przejcia do trybu, w ktrym ekran zmniejsza zuycie energii
o 95 procent, wreszcie OffTime to czas do kompletnego wyczenia ekranu. Jednostkami czasu s tu minuty. Oczywicie wygaszanie nie zaoszczdzi ani wata energii, jeli komputer bdzie
stale uywany; prezentowane tu ustawienia odnosz si zreszt
najbardziej do monitorw kineskopowych. Panele LCD s skonstruowane inaczej i zwykle nie rozrniaj tak szczegowo trybw

198 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

oszczdnociowych kady z nich oznacza po prostu wyczenie ekranu.

rodowisko KDE nie zawsze honoruje ustawienia zapisane w pliku
konfiguracyjnym xorg.conf, trzeba wtedy poeksperymentowa
z ustawieniami zebranymi na panelu Ekran w Centrum sterowania
KDE, w kategorii Urzdzenia peryferyjne.

Zatrzymywanie dyskw twardych

Kolejnym poeraczem energii jest pracujcy dysk twardy. Zapisywanie danych na dysk i odczytywanie ich z dysku wymaga utrzymywania talerzy dysku w ruchu na do wysokich obrotach. Mona
temu jednak czciowo zaradzi.
Do zatrzymania silnika dysku twardego w okresie bezczynnoci
mona wykorzysta wspomniany ju program cpudyn. Warto wczeniej przejrze plik konfiguracyjny programu zawierajcy szereg
informacji. Do oszczdzania energii mona te zaprzc samodzielny
program hdparm, wykorzystywany najczciej do zwikszania wydajnoci dyskw. Ponisze polecenie wymusi zatrzymanie silnika
dysku po upywie zadanego okresu bezczynnoci (w niektrych
dystrybucjach program hdparm by moe trzeba bdzie dopiero zainstalowa):
# hdparm -S 120

Polecenie to wymusi zatrzymanie dysku po upywie dziesiciu minut okresu bezczynnoci (kada jednostka liczby 120 to 5 sekund).
W wikszoci dystrybucji program hdparm wykorzystywany jest
podczas rozruchu systemu w celu wczenia kanaw DMA dla
dyskw i innych funkcji zwikszajcych wydajno. W takim ukadzie wystarczy odnale plik przechowujcy opcje wywoania programu (warto poszuka w /etc/rc.d) i uzupeni go o opcj -S z odpowiedni wartoci).

Wyduanie ywotnoci baterii

| 199

Sukces bdzie jednak w najlepszym wypadku jedynie czciowy

po prostu Linux zbyt czsto odwouje si do dyskw. Z tego
wzgldu wszyscy, ktrzy chcieliby przez zatrzymywanie dyskw
uzyska konkretne oszczdnoci, powinni zapozna si z nowym
trybem laptopa. Na pocztek polecam lektur artykuu spod
adresu http://www.linuxjournal.com/article/7539.

Usypianie laptopa
Laptop da si przewanie wprowadzi w jeden z dwch trybw
oszczdnociowych: tryb upienia albo tryb hibernacji. Upienie
oznacza zatrzymanie dyskw twardych, wyczenie ekranu i odcicie zasilania od procesora. Laptop zuywa wtedy energi baterii jedynie do odwieania zawartoci pamici, w ktrej przecie
wci znajduj si wszystkie dane.
Zwykle tryb upienia wymusza si, zamykajc pokryw laptopa
po kilku sekundach komputer zostaje upiony; rwnie kilka
sekund potrzebuje na pniejsze wybudzenie. Upienie to popularniejsza forma ograniczania zuycia energii, a wic silnie podana rwnie przez uytkownikw systemu Linux. Niestety, dla
wielu z nich moliwo ta jest niedostpna. Ot konfiguracja usypiania i wybudzania komputera tak, aby cao dziaaa stabilnie,
to jedno z najtrudniejszych zada konfiguracyjnych w Linuksie.
Najlepiej poradzi sobie z tym zadaniem, podgldajc, jak poradzili sobie z nim inni uytkownicy. Na stronach WWW wymienionych na pocztku rozdziau mona znale setki konfiguracji
przeznaczonych dla rozmaitych modeli laptopw. Warto wic poszuka tam odpowiedzi na pytanie, jak skonfigurowa swj sprzt.
Nie zawsze da si znale zadowalajce rozwizanie, ale przynajmniej lektura opisw dowiadcze innych uytkownikw pozwoli
na gbsze zrozumienie tematu i ewentualnie choby czciowe
wykorzystanie moliwoci laptopa.

200 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

Trudno upienia sprowadza si zasadniczo do rozpoznania

przez system odpowiedniego zdarzenia zgaszanego przez podsystem zarzdzania energi i zareagowania wykonaniem szeregu
polece waciwych dla obsugi zdarzenia. W przypadku upienia
kluczow rol graj zdarzenia zamknicia i otwarcia pokrywy laptopa. Ich obsuga wymaga nastpujcych elementw:
obsugi interfejsu ACPI w jdrze,
obsugi danego modelu laptopa wkompilowanej wprost do
jdra albo adowanej w postaci moduu,
demona zarzdzania energi acpid,
skryptw reagujcych na zdarzenia zarzdzania energi.
Skrypty acpid s zwykle instalowane w katalogu /etc/acpi/events
i /etc/acpi/actions. W niektrych dystrybucjach katalogi te zawieraj
ju jakie skrypty. Do obsugi mojego IBM T40 i wielu innych
laptopw naley zaangaowa skrypty wymienione w dokumencie http://www.thinkwiki.org/wiki/How_to_configure_acpid. Trzeba pamita, aby skrypt reakcji (/etc/acpi/actions/sleep.sh) by oznaczony
jako plik wykonywalny. Jeli omawiana na podanej stronie WWW
konfiguracja nie zadziaa, naley kontynuowa poszukiwania
skryptw ACPI odpowiednich dla danego modelu laptopa (najlepiej z uwzgldnieniem rde wymienionych na pocztku rozdziau).
Tryb upienia ma to do siebie, e nawet w najlepszych modelach
laptopw nie zawsze dziaa stabilnie, a niektre modele cechuj
si wyjtkow niestabilnoci. Do najpowszechniej obserwowanych problemw nale:
Odmowa wybudzenia laptop przestaje reagowa na wcinicia jakichkolwiek klawiszy i uytkownik jest zmuszony
odczy zasilanie.

Usypianie laptopa

| 201

 Niemono przywrcenia ekranu wymuszajca przeadowanie serwera X (Ctrl+Alt+Bacspace). Niekiedy te ekran

wyglda dziwacznie a do momentu przeczenia pulpitu
wirtualnego albo uruchomienia programu (zdarzenia te wymuszaj odrysowanie ekranu). Aby tego unikn, niektre
skrypty usypiania wymuszaj uprzednie przejcie do konsoli wirtualnej.
Niepoprawne dziaanie karty dwikowej bd sieciowej wymuszajce ponown, rczn konfiguracj karty. Z tego wzgldu niektre skrypty usypiania usuwaj z jdra moduy obsugujce te urzdzenia, aby potem, przy wybudzaniu, ponownie
zaadowa je do jdra, wymuszajc inicjalizacj urzdze.
Niepoprawne dziaanie touchpada touchpad moe przesta reagowa na puknicia, zmuszajc uytkownika do
przeadowania serwera X.

Hibernacja
Hibernacja to co wicej ni tylko gboki sen. W przypadku hibernacji caa zawarto pamici jest utrwalana na dysku (std
niekiedy hibernacja zwana jest usypianiem na dysk ang.
suspend to disk), po czym laptop jest po prostu wyczany (cakowicie). Przy wybudzaniu z hibernacji komputer pomija dugotrway proces rozruchu systemu, przywracajc poprzedni zawarto pamici z dysku, tym samym wracajc do stanu sprzed
hibernacji. Cykl hibernacji i wybudzania pozwala na zaoszczdzenie przynajmniej 20 sekund rozruchu (w przypadku wolniejszych
komputerw czas ten mona liczy w minutach), nie mwic ju
o braku koniecznoci ponownego uruchamiania wykorzystywanych programw. Na szczcie hibernacja dziaa w Linuksie znacznie lepiej ni usypianie szkoda tylko, e nie jest tak wygodna.

202 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

Najlepszym chyba sposobem uruchomienia funkcji hibernacji

w Linuksie jest skorzystanie z aty na jdro i skryptu hibernacji
udostpnianych na stronie WWW http://www.suspend2.net. Naley
przy tym postpowa wedle wskazwek podanych na stronie.
W skrcie, trzeba:
1. Pobra pakiet kodu rdowego jdra w odpowiedniej wersji
i zainstalowa na at pobran ze wspomnianej strony.
2. Skompilowa jdro z obsug funkcji Software Suspend 2.
Nie naley pomyli jej z Software Suspend, ktra by moe
ju jest wkompilowana w jdro. Po skompilowaniu jdra
zainstalowa je i przeadowa system.
3. Pobra i zainstalowa skrypt hibernacji.
4. Przetestowa dziaanie hibernacji, uprzednio zamykajc serwer X. Wymaga to zwykle przejcia na konsol wirtualn
(Ctrl+Alt+F1) i wymuszenia przejcia do poziomu rozruchu
zakadajcego dziaanie wycznie w trybie tekstowym (init
3; polecenie to musi wykona uytkownik root). Jeli hibernacja zadziaa, naley powrci do rodowiska X i ponowi prb.
Przed przystpieniem do eksperymentw z hibernacj zalecabym wykonanie kopii zapasowej wszystkich danych. Obsuga
trybu hibernacji wci pozostaje w fazie eksperymentalnej i naleaoby sprawdzi jej stabilno na danym modelu komputera
bez ryzykowania naruszenia spjnoci wanych danych.

Obsuga ze strony dystrybucji

W kadej z dystrybucji, ktre omawiamy w ksice, mona liczy
na choby czciowe przyblienie uytkownika do wymarzonego stanu obsugi laptopa. W adnej z nich nie naley jednak
oczekiwa kompletnej obsugi wszystkich funkcji. Spjrzmy, jak

Obsuga ze strony dystrybucji

| 203

poszczeglne dystrybucje radz sobie z tym zagadnieniem i jakie

narzdzia udostpniaj uytkownikowi.

Fedora
To jedna z waniejszych dystrybucji i dziwi troch, e domylnie
obsuguje zarzdzanie energi jedynie w bardzo maym zakresie.
Jdro instalowane w Fedorze obsuguje i ACPI, i APM; konfiguracja systemu przewiduje te uruchamianie przy rozruchu stosownych demonw, ale poza tym zarzdzanie energi ley odogiem uruchamiany jest jedynie cpuspeed, dawicy procesor.
Brakuje zdarze ACPI i skryptw akcji, nie ma obsugi hibernacji
ani paneli konfiguracyjnych dla funkcji zarzdzania energi. Sowem, zaczynamy niemal od zera.

Gentoo
Gentoo w typowej instalacji nie posiada adnych specjalnych elementw konfiguracji, ktre polepszayby czas pracy na bateriach.
Wynika to z natury tej dystrybucji tu wszystko robi si samemu. Nie ma tego zego, co by na dobre nie wyszo: brak predefiniowanych rozwiza czciowych eliminuje konieczno ich
obchodzenia mona wic po prostu skorzysta z oglnych
wskazwek co do uruchamiania funkcji zarzdzania energi na
laptopach.
Najlepsz rad, jak mog da uytkownikom Gentoo, jest przejrzenie stron WWW wymienionych na pocztku rozdziau w poszukiwaniu wszelkich publikacji o Gentoo i laptopach. Warto
te zapozna si z pozycj dokumentacji Gentoo traktujc wanie o zarzdzaniu energi (http://www.gentoo.org/doc/pl/power-management-guide.xml). Wedle zamieszczonych tam wskazwek i porad znalezionych na forach Gentoo udao mi si w Gentoo skonfigurowa swojego T40 lepiej ni w jakiejkolwiek innej dystrybucji
204 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

(najbliej tego ideau byo Ubuntu). I nie chodzi bynajmniej o jakie szczeglne moliwoci Gentoo sukces to zasuga znakomitej jakoci dokumentacji.

Mandriva
Rwnie w Mandrivie prno szuka centralnego panelu konfiguracji funkcji zarzdzania energi w laptopach. Sama dystrybucja jest jednak przygotowana do korzystania z APM i ACPI, posiada moduy potrzebne do sterowania szybkoci pracy procesora
i skrypt hibernacji.
Skrypt ten nosi nazw pmsuspend2 i nadaje si do bezporedniego
uruchomienia przez uytkownika. Kto pokojarzy poszczeglne
wskazwki, moe skojarzy ten skrypt ze zdarzeniem zamknicia
pokrywy albo specjaln kombinacj klawiszy.

SUSE
adna inna dystrybucja, z jakiej korzystaem, nie moe si rwna
z SUSE pod wzgldem wygody obsugi laptopa. Jdro zastosowane
w dystrybucji obsuguje interfejsy APM i ACPI, a sama dystrybucja zawiera wasny demon zarzdzania energi o nazwie powersave. Pakiet ten obsuguje ACPI, APM, potrafi zatrzyma dyski
i zdawi procesor (obsuguje technologie SpeedStep i PowerNow!).
Kiedy w systemie dziaa demon powersave, nie naley uruchamia dodatkowo demonw acpid, apmd, ospmd czy cpufreqd (cpuspeed) funkcje wszystkich tych programw zostay wczone do
powersave.
Kontrola funkcji charakterystycznych dla laptopw odbywa si za
porednictwem programu YaST, w kategorii System i podkategorii
Zarzdzanie energi. Mona tam znale zestawy schematw zasilania i skonfigurowa zdarzenia ACPI (reakcje na nacinicie
przycisku upienia albo zasilania, zamknicia pokrywy), okreli
Obsuga ze strony dystrybucji

| 205

reakcj na zbyt niski poziom baterii i wybra jeden z trybw usypiania (usypianie albo hibernacja). Wszystkie te funkcje dziaaj
do sprawnie, z wyjtkiem usypiania (domylnie zreszt zablokowanego). Mimo widocznych wysikw producentw dystrybucji
obsuga podanego trybu upienia wci sprawia problemy
w niektrych modelach laptopw.

Ubuntu
Dystrybucja Ubuntu przypada mi do gustu midzy innymi wanie ze wzgldu na uwag, jak powica si tu rzeczom istotnym
dla uytkownikw laptopw. Ubuntu nie ma co prawda kompletu funkcji i wygodnego panelu konfiguracyjnego, jak SUSE,
ale funkcje zarzdzania energi zostay tu naleycie zagospodarowane, do tego dystrybucja zawiera kilka niezych skryptw ACPI,
za pomoc ktrych mona uruchomi funkcje usypiania i hibernacji.
Oczywicie jdro zastosowane w dystrybucji posiada wszystkie
moduy niezbdne do sterowania dawieniem procesora, a w domylnej konfiguracji rozruchowej przewidziane jest uruchamianie
demona powernowd.
Aby umoliwi usypianie laptopa, naley podj edycj pliku konfiguracyjnego /etc/default/acpi-support i usun znak komentarza
(#) z wiersza # ACPI_SLEEP=true. W tym samym pliku zapisanych jest szereg ustawie dodatkowych, wrd ktrych warto
poszpera. Jeli na przykad niektre urzdzenia nie s ponownie
inicjalizowane przy wybudzaniu laptopa (do typowy objaw),
mona temu zaradzi, wymuszajc w wierszu MODULES usunicie
wskazanych moduw jdra przy usypianiu i ponowne adowanie
przy wybudzaniu. Aby zmiany zapisane w pliku zostay uwzgldnione, naley ponownie uruchomi demon acpid:
$ sudo /etc/init.d/acpid

Hibernacja jest aktywowana w konfiguracji domylnej. Specjalna opcja hibernacji widnieje w oknie dialogowym wylogowania
206 |

Rozdzia 8. Linux na laptopach

(Hibernuj komputer). Po przywrceniu zasilania system, wraz

z kompletem dziaajcych w nim aplikacji, wrci do stanu, w ktrym znajdowa si przed zahibernowaniem.
Uytkownicy Ubuntu, poza stronami WWW wymienionymi wczeniej, powinni te zajrze na stron Ubuntu Laptop Wiki (https://
wiki.ubuntu.com/HardwareSupportMachinesLaptops). Wielu uytkownikw Ubuntu dzieli si tu swoimi dowiadczeniami w zakresie
obsugi laptopw.

Obsuga ze strony dystrybucji

| 207