Você está na página 1de 24
\3/05 Franz Boas wevsrcerEon sono se nno Aformagao da Ais Tei antropologia americana 1883-1911 onut DECIENCIA ECULTURA ANTOLOGIA Carlos Antonio Kell annus ORGANIZAGAO EINrRODUGKO George W. Stocking, Jr. omneron sanucho Carlos Nelson Coutinho Rosaura Maria Cirne Lima Bichenberg Gea Moedn, nevisko reenter Marco Antdnio Teixeira Gongalves coonoenoona ne pnonucho (César Benjamin ‘Ana Cereiro CONTRAPONTO EDITORA UFR eat wor €or 191 sr oer ur si ut vor ‘1009 vjI9q soxpuy sop wrFojout Y-O7 sorpuy sop seiBojoinu sy 61 Sorqui-sowwouala sop oxdmannsip & a 10,41 ap ,$a9S0p0,, SY “81 oussquoronyon o8 ¥ony9 89 az0[o}03. Ai axeve sOSM9SIP MW! 0 WHFIUOD ONAN 2185, “LI somany sodwo so exed onapepzan oresiat win “ot o7xe1 op rewwaumnsop opSuny Y “61 sure sOmx2y, “pT ‘suoN cousoeg ov dnsar opSipadyo y-¢r 681-8981 "OIUBING ORSeIDOSSY w red adweo 9p oWEgEAL, 21 : eanoouya eyly ® wed spurmbso sog “Ty S208 ap oduteo ap ogjeqen op ensou vase eunawodonue up e081 ® argos sorsp}H=wOD “OT soqmaize suos argos 6 ‘rfojome ep soanalgo 80 -g PorRofomne opSeayrseyo ep soxdjoutsd 50) SOoHO}STY Sore} SOE CoupB0RR ctuoIqUI® oFoU OG 9 sooispq soa/fojodonue wists op somog 11 aLuva souunbsa so anus ou arg + istonueoou msta 2p omuod wn ap spied v vombysd wpa Wp .Soluawesuad sourontnd snow sop opuny op oued 0, ¢ ODIIA FTOPMY 9p o!FoIodonue oypeqen 6-2 erBojodonue vp eaorsty y “7 Seog 9p nyojodonue ep sessmuraid sy 1 siuva StOg 9p vidojodonum up soatseq sosodnssaud SQ) oySncouLNt ronson oupuing esicaaa see aa oper og | 161 SHR ojtary vege Sos 4 9p op) e691 a Srog_K00 TNDENoYovoORaTIseHEAD ‘anor ogy e-antea, ‘ace 212887 ‘0m omer expo orsendg yoy op bay enpod Os seuog omy coups sag “sop np Semin wor a asap ae ee opepaa op sc 200 Depo, cunmntononsesend ooty sug en 30 anu a ka st @ HK pas s00g 2g 0161-901 “Bepdeny wot fo Bris oy Pu Ome introoucao 0s pressupostos bdsicos da antropologia de Boas Mais do que qualquer outro homem, Franz Boas, um alemfo pr mente arraigado as tradig&es intelectuais de sua terra natal, defini 0 “ea séter nacional” da antropologia nos Estados Unidos. Discute-se se deve- ‘mos falar de uma “escola” Boas (White 1966, p. 3-4), mas nfo hé divida de que ele foi a forga individual mais importante na formagio da antro ia americana na primeira metade do século XX. Sua influéneia foi Imuito atenuada nas duas diltimas décadas, mas continua viva, em alguns casos até no trabalho de antropdlogos que nio reconhecem nenhuma 5¥08 30 vido1OdoMANY vo So>Isya sousoenssaus so ‘Baeuimso9 anb 0 soz9A susiontp Noseye ae “Seog op souTeqen sonautd Sop sortnur wo ajuasaud assazeyu 2p 090} tun 9 anb ‘opSuoqssefo ep [ex 98 euro qoud 0 oyortdunt vavisa soytoyo sop ebusyjoutes ep osanb wy ‘vougisiy opsusaiduioo wssou v wed engmnuca zane) wt oro] ens ap sounsa, wo ¥f-gA anb 9 ‘seog ap eiFojodonue eu eum) jougiooo wun py aN seUE suuE ‘ussIuaNd wssap erBojodonue was ‘oprenpep equa svog onb st08ns opuayard opu ‘omuauresued ap eu wssa 2puayap OY “OESsMOSIP essoUr NoUWO} 2[9 onb opbisod up epejodenxe ros pod seo ap wojspq votfofodanue ogSemouo up aymed epued onb auo8 ns ongjarq “eandsyp wp somipu so no enpysty v Inbe seqUEduIose opuayard pu ‘oymeranug ‘opisanb wssau IHL wemg MyOr opumgas vamiso svOg ‘a ~wouomuomdy “(212-692 dl "PEGI [2BEN 9 UaN]OD) wa!B9] ap somED03 SOmp tedutoo we epenuoous 328 apod (,,sesneo sup speprreanyd v,) ogisonb v “eoypsoryy apupyoine v exed opejade say suowioy stop sop umnyuau ap 10s -ody (685 “4 ‘Pggt seo) ,sorueyroures sesneo auoureLresso0ou UIQ] OF sonmgpouios soyaye,, out09 opr, 32 oAap ‘Seog, ap axsaytea ayerseg ep “lu eIUTE WSO B SQIFUE 0 2 OxaIH09 0 as-opuadaquoD ‘anb 0 — ,saquEY owas sesteo tg) OBU serLEYottes sontayD ‘seIuENToUAS somaya UYU) sajumyjauias susneo wioqurg,, :,[oAs1o40, opu odn wm ap 89 osanb wo wore 0 anb nooydas seog “(pes “d ‘79 uoseyy) ,, sueuouras sestEo 9p ureuyBu0 9s sojueyfowas sorfayo, anb op vworxe op aiueIp,, “epdure onus opSeyzoe vueyue? ogu anb ‘oreanuo ‘enuog “einIn9 ep ,sTeID “rods, sapepreymuns seiz99 seay{dya exsopod anb ,esoyuasuo,, opisod ns eum eizen ojo anb narupe uoseyy ‘seog ap anbeye o Jopuodsar oy (s8y'd ‘91881 Seog) .soueyfaures soyaje weenposd sowunyfourassap sesneo zeuraisis © opay eqnuap anb ‘sesnea sassop eum 2s-29ftH0, ‘uos “BW sod epejuasaide ‘, saruefaures sagSuanul ap sesneo ap opSerounuo,, ‘eu onb nowuoumnsze seog ‘0sst enuioD ,-sagseuo sowUSoWN se OBsIBINS ‘sos -anoas soulsou so woo 2 opssard wulseU & gog ‘salueyutas soxfoyo ws92 cnpord sowweyouos susnvo ‘eued wpoy wo ezameu eu oWOD “eteMnY "mj BN, :,2IepUAdepUT ORSuOAUE, ap [eUOIoIpEN EIsTUOIDNIOAD OPS ou 8 Bia — svog 9 2[0 anuo opssnosip aro aBse onb efanbe omtaunay -padsa — , sarejyuns sogéets9 ap wjougu090,, v exed noiuasaude uoseyy, ‘anb sagseondxa sep vuip, ‘opSeaigssejo 0 apepyfesnes ap somzatioa so ‘Woo J9A ¥ EYUN Lose 9 Seog ant ORIsonb v ‘ojdure stout opnuas ON, “opyrnisuioa 203 visepod orefay assa ‘enb wo wimnnsa wun ap ayzed sedode seu “opajdwioo ootioisry omwjar un 5¥08 34 vin01040¥.Nv va SoDisye soLsounssaua 50. (5 PRESSUPOSTOS AASICOS DA ANTROPOLOGIA DE 8OAS. din do fato de que os sons aparentemente similares variavam em torno de ‘uma média, sendo incluiéos em uma Gnica categoria por processos de associagio habito. Assi, o estabelecimento de categorias era condi- cionado pela experiéncia anterior © pelo ponto de vista do observador. ponto central do artigo era, na verdade, a arbitrariedade da classifica- fo tradicional e a inadequagao de classificagdes bascadas em analogias feitas a partir de similaridades aparentes. ‘As associagSes e os hibitos do préprio observador tinham pontos em ‘comum com os processos histéricos condicionantes dos fenémenos ob- servados. Isso poderia criar semelhangas aparentes nos efeitos cujes cau- sas estavam sob investigagiio. Como “o estado fisiolégico e psicol de um organismo em certo momento é uma fungao de toda a sua tio complexa que “o de- /imento de fendmenos etnol6gicos similares a partir de causas des- semelhantes” era “muito mais provavel” que sua altemativa (Boas 1887c, rentes por diferentes procestos histéricos ou evolutivos, Agsim, ao inter- pretar as caracteristicas fisicas, devemos “considerar cada medigo como uma fungiio de um niimero de fatores varisveis que representam as leis da hereditariedade e do ambiente”. As duas medidas apresentariam corre- lagi estreita “quando dependem em grande parte do mesmo fator, {cor relagio] fraca quando dependem em grande parte de fatores di (Boas 1893, p. 574). A classificagao seria tanto maior fosse o niimero de Fatores que tentasse incluir, € a classificacdo ten- do como base um fator produzitia resultados completamente diferentes da classificagto tendo como base outro — uma proposigdo que, no seu nivel mais amplo, estava expressa no argumento de Boas de que a raga, a intos” Resumindo: para Boas, a semelhanga e a classificagao dos efeitos nao eam 0 ponto de partida da inv igagéo, mas uma meta a ser arduamente alcangada. Nao era uma questio de definigio ou analogia: tanto na ori- comitns (05 PRESSUPOSTOS BASICOS DA ANTAOPOLOGIA DE BOAS gem como na descoberta, tratava-se de um problema mais hist6rico que ogico. $6 era possivel elaboré-lo atravessando as aparéncias, transcen- endo © ponto de vista do observador e desemaranhando a complexidade hhistériea dos processos que afetam a vida humana para chegar a cate- gorias que nio eram fundadas “na mente do estudioso” (Boas 18874, ‘p-614), mas de alguma forma derivadas dos préprios fenémenos, coeren- tes com eles e em certo sentido neles embutidas, esse ponto do debate entre Boas e Mason, somos levados gunda questio temibém presente na antropotogia boasiana: € dos “conjuntos”. Assim como os etn6logos evolu ‘Mason nfo estava particularmente interessado em conjuntos caulturais (na sua contribuigo posterior & discussio, Powell chegou a ne- {gar que a existéncia desses conjuntos fosse significativa para o etn6logo [Powell 1887, p. 612-613)). Para Bons, tratava-se de uma questio central. Conforme proposta nesse debate, ela tinha a ver com o problema pritico do arranjo de um museu. Mason defendia um arranjo de amostras que agrapava artefatos de varios niveis de cultura destinados a satisfazer ne- cessidades humanas genéricas: wtensilios de cozinha, armas e instrumen- tos musicais, cada um em sua prOpria sequléncia evolutiva. Foram essas amostras tecnolégicas que Boas atacou como “abstragbes rfgidas iualidade” (Boas 18874, p. 589). Mas a indi Tidade que Bors defendia nfo era simplesment idade do ele- efinia simplesmente no presente, mas como 0 produto da ppovo, a influéncia das regiSes pelas quais passou em migragdes ¢ 08 ou {ros povos com quem entrou em contato” (Boas 1887d, p. 588). Se al- ‘guém quisesse “compreender o espécimen individual", devia vé-lo em te~ Iago as “produgSes [de uma dada tribo] como um todo” (Boas 1887e, p. 485), esse ponto, mais uma vez, a barulho. Poderia também ser, “além disso, resultado de concepgbes giosas, pois qualquer barulho pode ser aplicado para invocar ou expulsar (Boas 18874, p. 588). Em suma, poderia ter virios significados. -ados internos diferentes € que tomava similares, “21 ula opezteuorzer 219 9f9 2 ‘ortaummysoo ojuourenodutoo assap yednu® opbeznustosuos wpnie seooAaid » urepusy — seSueto sep oxSeztRI00s @p ossanard 0 ‘seuuiou sep ogSafora e — seroupisunouto see) “Jewo!oomD ‘efi apues2 ap Jopeyod 2 ogSipen wu opezresus qemrqey oquaureiod ~wiod op sagSezyteuorzes owoo ‘9 oxs ‘,seLppunoas saoSeondxa, ap sou onmud sowouresodutos sop soroedse soma wat ur opDuNY BU STEIDeS SeSUAIOGTP Se axqos seo ap oUfeqen 9 aqUaLUVIaNTp stew To} ,sOAod Sop oMm98,, op wuta;qoxd 0 “Teworsrpen oBxp -ad win v oumspidwe op sopeutor sorrawiaza so reydepe exed vane ,oxod umn 2p onta® o,, srenb sojad sossaooud so — sreimno sossaaaxd sop [exa8 PorapUIp v a1qos o8fe wLiodns ajo ogbeon|dury 0d ‘a20}2]0} ov sepoLOroH -2 seoytoodso sagisonb woo opednooard assannisa sung ‘sojduroxa sossop 8 “OUS-SIS Ad POI6T Foun no ,aneuOp 9p ovssaud v qos, wavidepe 50 9 soanom sassa omaureanofos sopaisardura earuioy ode eped *,o[dure onmw ovSinginsip wun weyun, ‘nb soanour ap orou sod soperdure urezo onb sopasua sunBye woo wae? -of, oBSeuySeun @ ‘wissy “,SoAOU JeIHDANT v sopeurdeuN somuomsquOTe 9p anborsa o8nuz 0 woo zerado,, weuayaid suossod se “,opeyun ;pa}O0S ia opSedroned v onb ouo8Rs ofa ‘oyduroxa sod ‘O06T 9p sory ‘sawaroyIp seu) ap “oquourfeMnoy ‘ureatyen an somvay 9P opjemxa 428 ap ura) 9 oonguaisis e19 opu oFisonb wssa argos owuauEs ~tod nas ‘onmmanug sreftonzed ezmno wuma prunas soaqpysty sossa00ud 9p Tewwaproe asenb opSyjnunoe e anb soquauo[o so wawBaiur ,oaod um 5¥08 30 Vido1040uINY va SoDisys sousoanssa¥é sO. | | \ ap o1ue,, 0 owoo opow ou opessararuy sreur as-nouror seogg“e1fa} BAPISA ourstuoronyone oF eanpio ens opuenb ‘o96T ap stodap auausyeroads (cI ora T] aured ‘anwerpe “fo ‘619 “d ‘g681 seo) sonwauraye snas ap wu 0} 8 eazuoroipuod ‘exrouem eumnsye ap ‘an eperBarur yemundse apeprrE -01 Bum oduray ousour ov exe — ootuefixo omauosaro oF seog ap wIOUE -21 vp gesade — eamyno & ‘omno sod “srenprAIpU SoMtauraye ap peluapIoe opbipe eum stuausoduns wie emyno & ‘ope| win Jog -,opeisaxdura wavur -01 0 anb oaod op owes o opunas epeioe euuoy ens ey a opmdepe,, ie onefuense yeuiejew asso ‘omuord assoanse yf 98 ouloo sozaA sextMU opejope eioquia omeSuense [euareat ep oedmpe vad yemre wunI05 ens ‘uresuimbpe 9 aiueweanepeifl 9s-ureroxyoatasap ‘soormy0 soquaurTosa10 ‘9p ureynsor opu ‘sowesuosuo se T108e outoD ‘soqEn SeLIpA Sep serBoqOxUL SV, "86RT tHe steqin sePBoyoME azqos za aa anb soupuawOD a sa1HIP -Ino ops — seje amue opsual v 2 — selouapu senp sy "eInoned eanyIno ‘wuing soioweye sop opSexBaqut © moo ogSednooard wns s20am98q0 axap ‘out ossr ‘oruEiLa ON “(a96BI ‘L96ST “GIGI SOM) OLI9|2[0} CWUDD Op $04 -touroje sop opdinginsip v a3qos opmisa tin apepyan ett ‘uo oanjeredutoa oporgu op saQSerlt| sy, a1gos Sojioure so nnn 90 ‘opuenb ‘9681 ® Lggi azite opoyiod ou wstuorOnfoxe wIBojOUNS e woRIO ‘ns ap owaumnnsur o onb seaquoy op wize}S08 ne ‘owed aysay, “apr seu ‘sepeuoqouat opsos oss] wavd s20zer Sy “SoqUUIO{O Sop OsTpuE BU o8-A -roseq oFo[ouie op apuplatte ens vp sured opues8 ‘ervauyfexopered ‘ossip resedy “eueouiowe wfofodonue v eed sowmyodun setougnbosuos ona steno sowmfuoo sop sopeoiuBis so woo seog op opSednooard y (snow sopud ‘ogy d 07981 ‘ogi ep tioidutoa optofoo oun sonbay “oauoodso cwvounn op sped »eprpusaidiuoo 338 apod oyu ‘oruoumaisg cop ouof © m0 “opnisa ap outipo1afgo oan ‘sonod sass was Sn 392% wed Sood $0 sopo1 20d sopeD fw onb ap v antes oxsmau0o wurst ses 3 ovSajo9 eumn 9p 9 euxDpow ensonbso vuIN ap sTNd y uowaja o zed cqunfuoo op we cytoU{AoU O ‘TeSMED OFS amp pum earordunt onb wo eprpew en “epepire}on e 9 soluaUra}e So alt uo sogSejay sv wavipatu opeourusis op o1sou0s o ‘ster op wiATy “s=qUEY -owossop aquomeueurepuny were onb sortaga ‘owZarxa wIstA ap omtod op 5¥08 30 VID01OdOMINY va SoDISya sousoanssa¥s SO. (0S PRESSUPOSTOS BASICOS DA ANTROPOLOGIA DE BAS ‘mos que poderiam ter pouca relago com sua origem real. Mas, se as explicagbes secundérias eram arbitrrias em relago a0 costume indivi- dual que elas explicavam, nfo eram arbitrérias em relagdo & cultura em geral, Dependiam do contexto cultural geral, bem como do aleance e da va “a massa hetero- (Boas 1902, p. 872-874). da integragio de elementos em conjuntos cul- te da explicagto secundéria, Mas a integragio também ocorria num nivel mais profundo, que interessava a Boas, par- ticularmente em relagGo a linguagem. Por um Iado, parecia haver uma sustentagio universal para a linguagem, no sentido de que havia em to- dos os homens uma tendéncia para classificar os fendmenos. No nfvel ais profundo, Boss parecia sentir que essa tendéncia se expressava em certas categorias amplamente definidas e universais. Todas as Iinguas Classificavam as agBes em termos de tempo e espago. E até em relago & cultura encontram-se em Boas, ocasionalmente, indicios residuais dos Elementargedanken de Bastian — categorias culturais elementares subja- centes a toda a diversidade cultural, Mas, exceto nesse nivel psicolégico geral, a tendéncia & categorizagio se expressava, para Boss, nna diversidade que na uniformidade: “Os grupos de idéias expressas pe~ Jos grupos foneticos especificos apresentam muitas diferengas materiais em diferent : classificaga senvolveriam 5 aparecia uma doutrina esotérica que agénea de crengas e préticas c Assim, um dos ni turais era o nivel consci (Boas 1911a, p. 21). Essas classificagdes diferent nscientemente como um reflexo hist6rico dos “} is] de um povo” (Boas 1911a, p. 22). Além ‘ino, as calegorias obrigat6rias variavam nas diferentes linguas; para que a co- -municagéo ocorresse, tais categorias tinham de ser expressadas. Embora Boas nfo elaborasse a analogia com detalhes, ele argumentava que o ca- riter inconsciente desses processos lingilisticos nos revelava muito sobre os processos da cultura em geral: “A caracteristica comum de ambos € 0 agrupamento de um considerdvel nimero de atividades sob a forma de uma sem a necessidade de a propria idéia entrar na conscién- “analogia entre a etnologia ¢ a linguagem’” fazia desta whima “um dos mais instrutivos eampos de pesquisa numa investigagdo sobre a for- pais interesses cia 05 PRESSUPOSTOS BASICOS DA ANTROPOLOGIA DE BOAS rmagio das idéias étnicas fundamentais”, pois suas operagSes nunca eram obscurecidas pelo mecanismo da explicagio secundéria (Boas 1911a, ;. 66). Implicita em tudo isso estava a nogio de que a integragdo dos ele- ‘mentos em conjuntos era algo mais que um processo consciente de expli- cago secundéria, Essa integragZo consciente era fundada num substrato fem que as categorias subjacentes e as idéias dominantes da cultura — tembora elas proprias fossem, em tltima andlise, produtos histéricos — existiam a priori no sentido de que “se desenvolvem no presente em cada indivfduo e em todo 0 povo de forma inteiramente subconsciente, ¢ ainda ‘assim so muito potentes na formagio de nossas opinibes e agbes” (Boas 19La, p. 64). Em titima anslise, ainda que apenas por analogi se nivel ineonsciente que os elementos culturais tinham ast ‘mais profunda no “génio de um povo”, No entanto, ao afirmar a preocupagtio subjacente de Boas com a inte~ {gragHlo de elementos € conjuntos, é importante enfatizar o cardter dessa integragfo, Bra, por um lado, uma integraglo psicolégica. Estava funda ‘da em idéias, € nflo em condigdes externas. Os significados em que se achava expressa si0 mais inerentes a0 conjunto que construfdos a partir das relagSes dos elementos, mas, ainda assim, cla existia dentro do ator dual. O seu caréter obrigat6rio nao era imposto de fora para dentro, ‘mas baseado em categorias intemalizadas inconscientemente, nos proces- 50s de imitagao e socializacio, ¢ em explicagdes secundérias enganado- ame ate conscientes de si mesmas, Era também uma integracio hist6rica As ad.cies acidentais decorrentes do contato de culturas, a constante ma- nipulagéo dos elementos e a sistematizagao retrospectiva da explicacao regdes para criar um tipo de integragio ‘a mudangas e pressdes. Nesse contexto, era um tipo bas- tante frouxo de integracao, I verdade: pode-se encontrar no estudo de Boas sobre 0 manto chilkat sugestdes interessantes de uma abordagem implicit, em termos um tanto formalistas, sobre a dindmica da integra- «lo cultural (Boas 1907a, p. 373); € sua abordagem da linguagem, em- bora muito menos estruturalista do que alguns escritores tém sugerido (Stocking 1968), ainda assim conduzia diretamente a pontos de vista estruturalistas, Mas 0 seu paradigma lingtfstico, como sugeriu Hock: era um paradigma de “item e processo”, € no de “item e arranjo’ 1 JOpeLsOrsTY 0 ‘oper anno xoq fuente uin,, rH ered sowour waweperedes ureaxBnsaauy ‘ureyundwooep 0 seur ‘eueuny aruow @ wivasaide ouainguay 0, urenepmyse ogu saja ‘uipuod ‘onuod sq sopmse ap sod sonteo op apeprumifay e wera -pe SooIsyy $0 *,vana{go apeptun, oui e ogSisodo ure ,vanafans aqiou -erow epeptun, wun wer onb sousurouey sop opmss op apeprumrza] x ‘opisonb upuniios sun wo ureYZuoaYp wipqUre SoDtsyy o saxOpeILONStEy “eprznpap opis wyun stenb sop sououguay,, sop [war vue anb 80 *,opsuaarduron, ep oporgta 0 wpqUIE vIANEHT“,eUrara apepraA,, ep waBuproge warp ¥ ass0y ,souswpHEY Sop sted v sto] ap oeSnpap,, & anb eavou JOpeHOrsty 0 ‘opty orino Jog ,- 1898 fay seuade eznegua ‘oorsyy 0 ered soymenioduut souanr wrewo) 2s sareqnoned sorey $0 sopor ¥ umuos 9 anb qexa8 ouaurouey 0 efost aja sqenb sop ‘s sowey op ats wun wiedutoo o2I549 O,, ,COHOISTY,, 0 2 0918, 0 ‘SOpO1 pun sou eavisa wSuaZagIP Y ‘Santa ur IeIa apepIOA up weBepIOqE ‘ms 9 sore; so uroD oBSe[a2 ens Sep “UEIDIO apeproA v reNUOSUD coward ns uny owsou o wey sequIy “somy] Sop owoUMo9Zoquise © :eprumed 2p oiuod ouisour o umeyun sequry eorgnuoro wstnbsad ep wzamqeu v aIgos seghdaouo9 senp emBunstp Seog ‘ON OSSON “TRBI Ua oTNOUEIO;NOP nas ov uresmnfas 98 anb soue stos sou ogstia wssop OMFS ap ou aanoy ogSesaye we ‘sta ap o1wod nas ura an ‘opt opezapisuon 20s apod (181) stom ap ,.ue1098 wp opmsa,, O “XX ofno9S op wuRDLOUE lonue v ered opSeotgtufis 0) 2p wxtop oFU apepinfiquue wssa a ‘our soap ured ‘onBiquie toy opeymnsay nes sept “SoUOWIOUDY $assap a1 -ta1oyp oymus urafepsoge eum ap apepramfa] e seUITFE=s wAeDT| -no Jog “soueumny souawiguey sop opmiso 0 wzed sowsodstrn wea saya anb ‘Wo wprpou wu souaUH ofad “KIX o|ROgS OP RoIEHY BIOUgID up soisodnssoud S¥09 30 viD01040¥INV ¥0 SODISYB SoLSOUnsSauK SO sou20 9p ojwoursuonsonb um ‘opey um 10d ‘exvordusr — soororouray -side seurazgoud sou assozaquy umn rod epeotytun — yeossad yemo0[on C1 'd "agggT Buryoang ‘9 omer “Youd ty 9 ¢ 801 repe “Jo) ayuaureoutoysty sopEpronfa 198 ureypod gs stenb 0 ‘Soo -HRojooisd sarowy ap wrpugnyuy & Z9A ens tod mID{ns *,exa|duIOs aqoME -suranye opsanb,, yum wa eije18038 wp wiowentgur v anb opsnyou09 y wes -2Ao] 0 a1waurTEUL sopmase snas Seu ‘oULAAX® ,0O1)p1 098 01 tum sertase B OpRUTIOUT Basa apa ‘OrMOUTOUT 01790 WH 30% -mbysd souauouay op opmiso oF ureteonde as (entneae ape oFpsur ou an) vougzodwaruo TIS BOUND Ep SeISTOTMEIOUT 2 seIsTURIAIEp ‘soaTIEIN -tenb soysodnssaid so ood anb pre reisay ap — eiflojoma eu stodap "ey, -2380a8 wu stodap ‘eorsyootsd wu oxraumad — searreiway ap ati9s eum urex 0} opeioinop-s9d ap sour snes ap svorsnueto sesinbsed sy ‘soandearad soatguay sop vanemuenb oyStpaur wu 10pEAresqo Op wISIA ap optiod op ovfaya 0 augos sagrsanb eyundosd reur op en8p ep 109 v a1gos OpesoNOp gp senbied wag ‘omy we ‘opunor o ‘ame musa w ‘exourd Arun sopmiso snas sou wenoqpar os sassazaruT sop 8Q “(Tze d vl ordsm yp) equeurory eu noBode om wamso ,oonssuOUr OWSTTEUOTEU op eiodse eujosory ,, onb wo opoyod ou apepuoreurv nium ‘anno 10d | ,oonuguror omstTeapr op wisraLIsTy ors, ofad operouanLT Toy ay> apmuaanf v apsap ‘opey tm s0g “opoyiad assaur opSeqnmsoyar ap eA we opuare owauresuad op sagSipen senp anua a wa seqinsad opSssod ens as -opuezrteso] epipuaardwwon sas ap wa seog ap vatypuato ogSeU=tIO W ‘coygiuarp eista ap omtiod nas nozogeye seog fen ep onuap qemoajaim @ yeossad oxSeuLOy wp soadse sorr99 serIpISHOD 9 wosep-stog aieqap ondosd or souane oposrad win reArasqo oLyss20 ou 9 ‘souunsse $9389 23908 S8OK{ ap SuIRpT Se seZITEMIXeIOD wrEg “VIOLET omos wojodonue ep 9 ex08 wo efougfo wp wzammen e cejdure stew oF -Inur ogisonb umn wavaso sopeprTeion a sowatoya anus ovSerar wp oBSdao -too ens tu 9 OpSeoTSSUTO 2 apepTTesnes up Seog ap OBsTA eu enostd “onod win 9p fousidsa] 18799 no ‘01098, op “exnosy om seq ‘wonupmar oySdeouoo wu wo8o ens wHoyar ‘ost opm wre“ south] $pS61 HOYSOH 0961 aT0aY ‘) .OBsPEA, 2 0004, “UK -UWu3is,, ap sou) ta sear ‘,euasTs, No ,eMINNse,, ap SOUITD} WHO OB ‘UIOsap uioq stem w1a apepronfondsa eng -somwamaa 80 anuD seot%O] no seussagau saQSe[ar ap opIsanb Bum ea ORL SOrtN{uoD sop opsesf “(c06 d ‘eogET SOG) ,BA “Bnpur,, — ,awouNprsy, sezrp wepod as asenb — awuouresrapepion,, ‘wefeproge vuin e ,JONETUT owoMTEUTFU, exo ,esaxody BUM wOD Ie5oU -09 ap oporpur, 0 a1 seur‘steuoyouANOD no sesIgeqosd sogSeuIE uIEI ON TOpeArosqo ‘op aiuaw seuzaixe trex ‘ezamnyeu wu urBRSIxa swOTyUAIS sto] Sy “BIO -UR19 Bp SoJOspIY SowapOUT Sop saMaLa,IP Woq SOLO] We viqaaUOD seOK ‘nb ‘seoupiay9 sto] s292jeqe189 tetpod opt sou ‘sewHo|qaxd sraKFap © wos -sepnfe 29sje sof “soiueoas woisy ep 9 wiRojorg wp osindtut 0 w3U0D ure! ‘sea nas v ‘anb ‘soapforeun 2 soannpap sopoigur sow wyundo 26 1g “tat -orsiy opSeraudiowr y oiweustony wsaid as ogy anb exmsrur “yyoyosuassya. ~inoN ep 2 sfoyasuassinsaisian ep WISIA 9p Souod sop exofduro9 wm smu bun wo unsse epure‘sewzopout sreur SerougNLUT So;sadse sowaD qos ‘Hayar Seog ap wIsIA ap omod 0 28 ‘ope] onno 104 “(PES “A *ZgBl UosEHY) .OF0191q op soqwounsisut 50 9 soporpur so,, soueuiny sooUp}siK| souHIQU +3] Sop opmyso ov seor[de waziway epure ontarme oonod wn opoyod um 2p Sreimno swisquoronToAe sou OWOD ‘ooNPISRY 2 [eaMBU SooEUDTO SOP -orput So anuo opSunsip v wou ‘epeprtesneo ep , seWonve,, so vARuOnSan ‘gu atg{“soquaiioo sessop vummtzuott sod eperaze Oprs za) agaued Ogu PioU9I5 B algos uoseyy ap opsta y “eougYo ouoo wiBojodonue ep ezamyeH a1qos Losey toa seuarayp sens reyanduowu wio4ap 2s anb onxaquon assou 3 “XIX 0[na9S op sagSipen seu svsiour meAenUTUOD Seog ap ouprsiy 9 woysiuaio Seanjaadsiod se soroodso saqumzodun qos ‘sopmise ap vory enno ered wassens] 0 sooiSojoursisida sossasorur soxdad snas anb ‘tod zaaqer ‘ane oF opeBayo unetjan oyu epure SeAoU sTeUH so}tOLI09 sos -s9 anb mo woods eumnu wdoung v opextap,assoan onbsod zaajey,-(souout 80 9 opSesuas ap sopejop 50) ezaumreu wp SoUBINNDy So 94 BIOURIO & op ‘SaoupUr Bano eID zeIOURTO EP OILSIP nO waug}o ~ IOLDIKO OF B19 Osst od mou seu ‘09153 oporput op eaBrouatazIp as OBL ODtION 1 ‘rougro v anu OESIAID # svarasar Uras IeULE v no vsinbsod vp soaisyyout sorsodnssaud so mumjapau ¥ seogy noAa] 918M] Opoxpur op opSeuufeer ¥ ‘souRTmENoaU SaxOSsaaNs smas ap 2 5¥08 24 vino104ouLNY va SoDisye SoLsounsssus SO 05 PRESSUPOSTOS BASICOS DA ANTROPOLOGIA DE 20AS. mitagdes do método comparative”. Em 1896, a indugo envolvia um es- tudo da “hist6ria real de fendmenos definidos”; em 1940, envolvia o es- tudo das “relagdes reais de fendmenos definidos” (Boas 1896a, p. 277; 1940, p. 905). Nesse intervalo, a meta da reconstruefo histérica tinha sido drasticamente modificada, para dizer 0 minimo. Por fim, no nfvel mais amplo, nfo se pode deixar de sentir um conflito entre, de um lado, o pa- pel da hist6ria (no sentido de checar as tendéncias epicuristas da ciencia fisica € tornar possfvel uma abordagem mais préxima da “verdade eter- na”) ¢, de outto, @ revelagio, feita pela emologia historica, de que “a ci- izagto nfo € algo absoluto; ¢ relativa, e nossas idéias e concepebes 56 siio verdadeiras em relagio & nossa civilizagio” (Boas 18874, p. 589). Na verdade, a longo prazo, a busca da “verdade etema” sucumbia cada vez mais ao ceticismo; no pensamento de Boas, hé uma tendéncia constante a duvidar cada vez. mais da possibilidade de estabelecer categorias vélidas para comparar fendmenos culturais € a desenvolver um ceticismo cres- cente quanto & possibilidade de estabelecer “leis” significativas no terre- ro da cultura (Kluckhohn e Prufer 1959, p. 24). Tudo isso sugere que, para Boas, arelagdo da hist6ria e da cineia fisica era menos uma relagio de complementaridade que de inibigdo miitua, No final da sua vida e de- pois da sua morte, ele foi creve histérias e ndo cria sistemas cientfficos” (Redfiel p. xii; ef. Boas 1936). Mas, se Boas nio fez. nenhuma das duas coisas, ainda assim ele con- para definir a antropologia americana do século XX. Em luge, vale notar de passagem a sua contibuigSo para a con- dda tradigo que culminou em A. C, Haddon foi transformado numa “an- tropologia social”, definida em termos um tanto estreitos, bem distinta do estudofisico do homem, Nos Estados Unidos, homens como John Wesley Powell e Daniel Garrison Brinton adotaram uma antropologi: zeram pouca pesquisa empftica sobre o que chamavam de “somatologia” 30 f | \ (05 PRESSUPOSTOS BASICOS DA ANTROFOLOGIA DE BOAS GBrinton 1892). Em oposigto, Boas — que por meio de Bastian e Vir- chow tinha ligagBes com as duas metades, a “cultural” ¢ a “fisica”, da tra- igo antropol6gica lem — fer. da pesquisa antropolégica fisica uma i de sua atividede profissional. Junto com a evidéncia da cul- ingua, ela proporcionava uma abordagem importante pare 0 “problema da hist6ria antiga da humanidade” (1899, p. 106). & verdade, ‘Boas crientou poucos estudantes em antropologiafisica e fez apenas uma, breve incursto pela arqueologia, Mesmo assim, criou um modelo de ca- it cetada para a pesquisa que influenciou varios de seus ‘a concepgao inclusiva da an- ina nos Estados Unidos. — definido pelo pensamento de Boas sobre a causalidade e a classifica G40, sobre a natureza dos conjuntos ¢ dos elementos, e sobre a relacZo dos métodos hist6rico ¢ fisico — foi aplicado com uma consisténcia que talvez ainda nao tena sido plenamente spreciada. No nivel mais amplo, {jf sugeri que sua atitude p: -aglio manifestava-se na in- a como reflexos de trés pontos histéricos. Mas o argumento pode ser levado mais dessas trés éreas, 0 principal impacto de seu trabalho foi pode ser vista como um ataque idas abstragGes" dos estados evolotivos da selvage- ria, barbirie e civilizagio, Em cada érea havia tuma tentativa de mostrar ‘que os critérios alegadamente diferenciais no marchavam com 0 mesmo ppasso, mas eram afetados de formas complexas por processos histéricos interativos. Em cada Area, sua critica era relativista tanto no que diz respeito a0 ‘método como 2 apreciago em si mesma — as ragas, as Vinguas ¢ as cul- turas nfo podiam ser estudadas nem apreciadas de um ponto de viste eu- rocéntrico. Em cada rea, sua énfase recafa sobre 0 estudo empftico da distribuigdo real dos fendmenos e sobre a coleta © publicacio de grandes massas de dados — fossem medigbes da cabeca, textos de contos +icos ou mitos — para criar a base do futuro estudo indutivo. Ha a imiesod “G6g1 uuIDypLING) B/Bo]O1g Bp sepeALTap serTopeuE ap osn 0 ‘Wn, P19 OBL BIFO[OIDOS B 9 U2} 9p wopso BU LIED sTeID0S SoHE SE) essed ou sepesnooid 10s Spo sexaurnd sy, serSoreue op sousray tra opm — ‘ovauupu umn 30d opumndassaud a “oprou Ses oonun wn 9p ‘eperouarayiput ‘sardums stem apeparo0s w aseq ow0D ‘opuewio, ‘,opSeurquioD ep opout nes ap 9 soitmnsuoD sortiaura[9 ap ox our op 0 wzamnyey, ep Soule) to sepeoMTsseyo 198 mtAap saropdso sy +orpout odn,, nas ofed epruryap x08 wxsap aropdso v 2 no ,sfe1908 sodh,, © oySuyor wo sepeaN 10s UMEIAAC *, 14 ap cquod op snzed w [ap Zan ta] s01r=7x0 op 1 sogSeysoyiueus sens op saiuapuadapun, sepesoprsuoo sunwuos seuaix9 seonspiajoeseo sew99 sod oywoquE 2p anb ‘ste1908 ,S0103,, $0 Ue ‘ayo wm “e1BojoID lurpr saeyjoures sowayo anb reSou ‘tnyqpyingy erg “seyfoytax ops subuarop “Ip Se osepy-seog a1egap op sagisanb seu seus ‘oyexpaun ap seyodsns wx nj anb ogSipen © =X O[NO9S ou any ap oliod onno wos aowraxanq ey preduios Ip semno v ,oo1Sojodonue vista S08 30 ¥ID01040¥INY ¥O SODISYB SousodnssI¥ SO ee ee ee 9p o1tod 0, se8edord eauanoosd anb epezmio eum vavurvoua 9 SaruE ¥33A -noy onb 0 woo JopeAour aqrouraTwafostoD Cuauutdaos un eaBITasaxdar 2 ‘odoy owrsous OV “Q68I 0881 9P supEOgP Seu RPExOqE[a CwwoMEsuEd ‘2p emnnse vium wo epHosuT odwor unSfe 10d nonumuod wiBojodonue ‘ns fopeymnsas omoo ‘eorupuito® erougntyur ® nonuare opSesfrua ens seu ‘euvowroure erougto ep aized apueiB ap aymesp apepyouadns ap sv 01120 ‘wn nojope seog ‘ororur o apsacy ~ensur owe) wn wa exFojodonue wns ‘arsnjout ap sesede ‘a “opSenosde woo ureaesn saiuepmsa snas 2 aya anb ownzay um 230 zopearasuoo,,‘eonyfod wu OFM as ‘eIougTD BN wOpEALBSUOD atueurequerosuoo Bz2 ‘soannnstoo soizedse snes ura omtoa soonys9 sowad se snas to ore ‘seog op eifojodonue w ‘opepleio: ens eu epewioy, ‘auasard ou ossaooad op opmisa o wa feuyy ou oauemzad anb 0 ‘waxy epeo wis ‘sea!Bofoysou seonsproroemo sep amd v senBuy] Sep O25 -voqyissejo wun r20a|aqeiso ap apeprrgtssod x oienb sayuaasaia searasar sens seta voqsyy erBojodomure ens eu ojayexed um way emo wp opmasa ou Sa] sa29yaqeis9 ap eroUaISTSap eng eoLarD 19] ep oBSeAtsOp Up no KON -pua8 ogSeatpisse[o ep “couaprsty opSnnsuosar ep sapeprtsqissod se oxen ‘congo stout 794 wpeo RAKLION 2s Seog ‘Sealy SQN SEN To] no wBax RUE ved sopSaoxs uretpouoy anb sayonbe urexoy arduras saauewodun stew sos 80 80 ‘sexopduiog avaurewanxa seyougnbasuos opp ureyn soAReroytT soouipisty sosseoord s0 anb wa — a1saor0U ¥is09 ep 0 outa — sojanbe ‘uresoy opmsa asso exed salopeuruny stem soseo sQ “apeprxoyduioo v ex wed arduras wo spta © “sajduuys steut so amaurelsessaoau mrassoj ouawgN 2] zanbyenb 2p sore souraud so anb sods expod 9¢ vaunu ‘suosaid ‘ou owoo opessed ou oni) ureavzado sonnezanit sossasoud 9889 OWwOD F| “anvasard ou soyjayo ap wSueujauos ayrarede v urearuoroIpuos anb soot) seo0xd sop soto opmise op wrpuisdap eo ‘vary wpe rq “ose P epried ap ood 0 onb op wpeSuvoye Jas v wyot eum sreur B10 SSe]D ® ¥aIY UPED WO “OSSIP WIPTY “SOpeLOTOFPUIOD oTNOUIBOTONSIY sjemno 9 soonsinurt sojunfuo9 sow 0003 nas 0 2 epeuorDIpUOS ayHOUIED Loysry apeprun rtm ouro9 ye50] oRSendod wu seo 9p 0904 0 ania BIO] -euv vuun yy ‘ontod ossou oursour ‘taptog ‘8125 no ,JOUSM BULIO3, ap om -sanb eum eo ogu apeprun eng “fenstdso onb osisy sowe ovaumguay Hn ‘ro wher e ‘sogSersayTuvun sens set opU os ‘oseq uns UN “wanyjno B 2 enSUl bloupiojar wo 9 eer R woUATaFar Wo aUOrOFp wUNIOy ap os-vavjuasaide sonteuey2 sop 9 sorunftoo sop opSeyar wp vuarqord ¢ “oreo 9 ‘seunou S08 30 viD01OJoULNY Ya S0DISya SoLsoUnssaud $0 (05 PRESSUPOSTOS BASICOS DA ANTROPOLOGIA DE BOAS ates. Se o seu problema central era“o significado”, esse significado devia ser constrfdo em termos de fungi. Elementos¢ conjuntos relacionavam-3e entre si como um “sistema itimamente ligado", em que todo costume estava funcionalmente integrado nos termos de uma analogia biol6gica As relages causais ndo deviam ser buscadas na hist ‘mas ‘tema em funcionamento. Além disso, a antropologia -Brown, com algum esforco, devia distinguir da wrecisamente por causa de sua rejeig&o & histéria — devia ser fos os senidos uma das ciéncias natusis (Radeliffe-Brown 1922, passim 1923) Em st embora tradigfio de Boas como a tradicéo da antro- issem em reaglo & antropologia evolucionis- gio exagerada, poder-se-ia dizer que a dima desistia da dimensfio do tempo, embora retivesse muitos dos pressupostos metodol6gicos; a pri- ‘meita retinha a dimensfo do tempo, mas abandonava os pressupostos me- todolégicos. Como Radeliffe-Brown observou em 1923, o evolucionismo ccontinha componentes hist6ricos ¢ cientfficos. Reagindo contra 0 evolu- ia boasiana movia-se na direeao da histriae a an- bésicos, ndo & surpreenden- te que os bonsianos achassem pouco valor em Durkheim, A resenha de Goldenweiser sobre as Formas elementares da vida religiosa parece mais. ‘bem compreendida nesse contexto. Na verdade, de suas eriticas fluiam precisamente dessas diferengas fundamentais de pressupostos. Goldenweiser fazia objegies & definigo “aparentemente inocente” de re- ligitlo apresentada por Durkheim, por envolver na realidade “toda uma série de hip6teses”; criticava a tentativa de derivar uma lei a partir de um \inico exemplo; criticava os dados de Durkheim por razées empfricas; ar- ue 0 totemismo nfo era um fendmeno singular, mas uma sé- -gados de vérias caracteristicas culturais de derivagto psicols- «a heterogénea” (Goldenweiser 1915). Da mesma forma, nfo que 0s boasianos tivessem pouca comunicagio com a f 0$ PRESSUPOSTOS BASICOS DA ANTROPOLOGIA DE BOAS. antropologia social britfnica. Algumas dessas mesmas questbes relativas, ‘a pressupostos basicos (notavelmente a questio do ponto de vista do ob- servador e a complexidade da causagio histérica) estavam implicadas no primeiro debate de Kroeber com Rivers sobre termos de parentesco (Kroeber 1908). Um pouco mais tarde, Radeliffe-Brown observou muito apropriadamente que havia diferencas bésicas de perspectiva implicitas Boas tendem a parilhar os pressupostos subjacentes que tenho enfatiza- do, que, em grande medida sua antropologia se desenvolven segundo linhas implictas nesses pressuposts. E possiveldistinguitfases tempo- nis de desenvolvimento e distinguir também o que poderiamos chamar boasianos “estritos" (Spier, Lowie e Herskov jeasianos “evolufdos” Sapir). De- va ressaltar um aspecto dos pres- supostos admitidos por Boas ¢ levé-lo mais além do que 0 préprio Boas aria, Grande parte da antropologia americana do século XX pode ser a como a elaboraglo, a0 longo do tempo, de implicagées da posi¢io de Boas. Depois da critica da propria idéia de evolugio, que culminou na Sociedade primitiva, de Lowie (1920), a préxima fase foi um desenvolvi- ‘mento a partir da abordagem boasiana da hist6ria em termos da distibui- «fo geogrifica de elementos da cultura, uma tendéncia que culminow nos estudos de reas culturais na década de 1920 e no mapeamento da distri- buigio de caracteristicas na década de 1930. A segunda fase importante desenvolven-se a partir do interesse de Boas pelo “genio de um povo” resultou, na década de 1930, em estudos de aculturagio, de padrio de cerftica para a reconstrugio hist6rica, 0 estudo psicol6gico do processo cultural ¢ a integragao cultural total no presente (cf. Erasmus 1953). Mas ‘o movimento global também tinha coerénc antropologia de Boas tornava certs ti ‘mais relevantes que outras. sasaiodiy ap ogssaons wun 9 ‘nidins | 2 jPioos wyBojodonue wu sepjatoqaisa 20} OBU pure FeuoFouny wlouapuadepratul Bp sEOIBOloII0S sto] sy inelns ureypaay Kaupoy “epenpp eum asenb yy soatupiig steios soBojodonue so ana 9s-tIBs020URASep OE ‘nb ered sogzes agauso3 (emieu BloU9fD outoD TemIIND No yeI90s exFoyOda3, uv vurn saajoauasop ap seanieiua sep onsifax Q "worBojodone esibsod ¥ ured sqwenojas ouduies gras ‘eperaidrar aqjuaumjdue ‘aueiseoq ose -uouo » aonb seiuoumdire as-apod yera8 spear janju wnt 10} oUtoa fag sestiad & 1849] Sou e1sopod asdyo0 snusoa1 nas o onb op eitais09 votfofodonue esinbsad z wed sayueAajas ‘aqvownjoxp sreur wefes zante Seog ap cluauiesuad op sowadse sun yraquon assany ‘sepeiords aiuauwonemarsts syeur Jas uneLapod anb svowpieny sagSapas wasodns *(<69 °d “y961 soukHT ‘99961 uryo01g) seog od opejouenyzut ornus toy anb “6061 ap Joqaory ap oresua ov seisteme sozino 9p 3D svog v ssmeng astpue ep oraut sod ,seortu,, ser -o8aqvo s999foquise 9p vanes et 9 soonsmBuN] Sojapour ap eongUtarsis ‘opSeioqnye Bu sontepiag sTeUr OBS Sessa “svog ap oMouresuad op sorsad $8 so}109 Woo ‘SeIONP seOHOISTY soOKaUOD Ogu 9s ‘seBoPUE seSuedOU 98 Souous ojad uigiuo9 [no ep opmiso op saiuaoas suafepsoqe seus -[e“unsse owsapy (Ssneng-t497 pie wipquiE seur ‘UMOIE-aLHOPEY piv 9s vw oprenpuoo opuay iwautun no eauaSouoy 10} ogu wuRrustoXp}INp OFS pan pudoud v) oresua 2:sap aouraqe op wippe omisa vfougAtanLoD wssop nJOUNE 9p SOLIPIWOAUL ap SOUL) WE SOULE wIS}A Opts WIA) eANIIND Y (961 JOM “2561 WHOUNONTY @ Yoqoary) 1s ap auo|osuoD seu 234 epeD ‘osypue vaou eum sod opessed wioy emino ap oaouo> 0 Q¢ér apsoq S¥08 30 vIDOTOdOWLNY Wa SoDISya SOLso¥nssa¥4 SO “oumuny owoure, -soduroo op opbeuruusarep ep opmse o wsed epeuotorpuoo aquowvaHoIsT 2 vpextorur ‘sonsyfoy ‘asremyd “estanefax wimynso wu oWOD wMIHO ap orjaquoo op oeSexoqe}a & ‘orn xod ‘eomnbapzory wiougnbos ‘emyjno 2 ver anus jeuororpen opSedy| wp opSofar v ‘opey win -oronjoxa soisodnssaid soe seog ap vons10 ep Wassodep wuvowourE [em -1n9 wiBojodomyue wuzapour ep steweurepuny sieur seodetuoL0 sep seunSyE ‘nb suds ap vieis08 no “(6¢61 sa1dg JP ‘2g96T BuEyporg) aed eno ‘wo ajuouresuayxa nnosip anb seu ‘ojesua aisaut sere opU 40d yerdo anb JpAru wing “as-ayose op o8uo] efaisa seog ap wISTA 9p onwod op BIOURA ajar v onb joayssod wiog q "euerseoq wfojodonue ep emopemnp oBsing -uoo ¥ no coupIsyy ciseduat o seat uBis oyu ossy mo8ng "eueouaure miFojodonue ep couprsty opessed o omoureptdes opuewsor 2s piso stom resouo8 w 9 opSesedwoo uroo steur onmnut opsdnooaxd 1 senp sep e{Bojodonue v ‘unsse ousoyy “urez00e1 -edesap oyu seistremnonzed stew seotoisty soqSeyuaH0 ‘OssIp WoT $091, -puaro,, voriqns v cond wn une5s03 SOaou stetH BIsTA ap sowUod 5O “(8961 sqamyg %9961 “E961 UGA) SeIsTUOrONjONe-0aU sos01H959 OLA 10d LOA -po aiuouepnie opSerene wun ¥ Oprourgns opis wer svog ‘ouua apsoq] (9S61 Xen ‘S61 Aeaf) oweIse0g esta ap ortod 0 woD yeroS srem OPS -zjsnesu eum ap STEUIS BLABY ‘OSGI OP BPEOgP Up opwiour we ‘OHNO (yS61 weg) euRIseOg voUDYStY o¥SeMaO wu oD sooNpUEID seu ‘sta 9p sojwod 80 zoigutos op SeaNEive) OAMOF“SUYAA SHSO"] 2 PIPAIS ‘ypopanyy 281095 owloo seszo4Tp OF SEIN ap OYEAED OU OFET p wpeo9p BU NoNUUED @ OFvOIYD we UMoNG-IITOPEY 9p ofmuIjse ojed uae, sour BISTA op sowOd ap oRSeULNEaL y oydnnsuooas ep ussed anb Jovian eSuepnit ep orxeIUOD OU ‘TE2osaI9e sourmssopod ‘2 — (9¢61 S04 “J> ‘SE6I 29qa0ry) oUeIS¥OR ovsodssaid ou sepesmsm ‘erougio 2 euipisty sesedas aiuauteuyy ap “iaqaory 10d vias ‘eaneauan wp orxanios ou naLiog0 wSuepMt ‘sso. we88a) Lest ‘usa nojuode plauppa waqoy owoy “(8809 "A ‘g96T SHIEH Jo) euvoUoUTE nojodonue Bu .PHOISTY,, B eNuOD altouaWzy sreur rewaIye 2s ¥ nod -auioo ,efougio,,& ‘ommeianue “Qg61 @P vpvo9P vp epereut wp snsed y ‘VOB 30 VIDOTOAOMINY va SODIS¥8 SoLsOENSs3u4 30 05 PRESSUPOSTOS BASICOS DA ANTROPOLOGIA DE SOAS al est num estado de confusdo conceptual que se expressa nia profiferagio de taxionomias téenicas ¢ de exercicios de definigao, cada novo campo de estudo oferecendo caracteristicas “an6malas” suficientes para provocar ainda mais declaracGes tipoldgi- cas e metodoldgicas. Chegamos a um ponto de plenitude empfrica © futilidade proposicional em que o preceito de Leach, de que ns anli- levemnos considerar cada caso em jeranga, Como ele esereve convincent ‘compreender 08 fatos etnogrificos se Nossa preocupagio é com mos a 1903. [Needham 1963, p. xl De uma perspectiva um tanto diferente, poder-se-ia dizer que niio ¢s- tamos to Tonge de Boas. O ceticismo quanto & teoria geral e &s leis s0- ciol6gicas, a rejeigdo de um pressuposto a priori, 0 foco no caso etnogré- fico individual — a sombra de Boas deve sorrir com satisfacio! ‘A tradigdio que parte de Radcliffe-Brown ¢ apenas uma corrente de sno na antropologia. O impulso “cientiico” tem estado presen- ologia hé muito tempo, e sem difvida continuars a ser um es- timulo fétil para a pesquisa. Mas ninguém precisa aceitar a previsio de F. W. Maitland, na virada do século XX, de que “logo a antropologia teré de fazer a escolha entre ser ‘ou nfo ser nada”, para se juntar a Boas na divida de que algum dia a eiéncia possa veneer completamente (cf, Boas 1932, p. 257-258). Desse ponto de vista, as questdes do debate Boas-Mason ¢ as antinomias na prépria posigio intelectual de Boas po- dem ter ressonincia epistemol6gica geral — se nio relevancia metodolé- tgica espectfion — ainda por muito tempo. | | PARTE | As premissas da antropologia de Boas Os cinco textos fundamentais que selecionei vio do geral para o particu lar — do contexto antropol6gico do final do séeulo XIX, passando pela formagio familiar de Boas, até 0 que foi talvez a sua mais importante ex- perincia especificamente antropol6gica © motivo do primeiro texto merece algum comentétio, Durante a Ex- posigio de Louisiana, realizada em St. Louis em 1904, houve um Con- sresso de Artes e Ciéncia que conton com a presenga de muitos dos prin- cipais intelectuais do mundo. O evento tem sido descrito, desde entfo, como a entrada dos estudos académicos americans na maioridade (Coats 1961). Em cada diseiplina, o programa era eneabegado por dois trabe- hos, © primeiro hist6rico e o segundo sobre o estado corrente da teoria. ‘A antropologia americana estava aquela altura no meio de uma transigio incompleta (ef. Damell 1969, 1971c). Os principais expoentes da tradi- gio social-evolucionista do século XIX (Lewis Henry Morgan, Daniel Garrison Brinton e John Wesley Powell) estavam mortos (Resek 1960; Darnell 1967; Darrah 1951). O lider intelectual da disc ramente Boas; mas 0 homem que organizou a seco antropolégica do ‘congresso foi W. J. McGee, que tinha sido 0 brago direito de Powell no Departamento de Etnologia Americana, até ser forgado a sair depois da ‘morte de Powell (McGee 1915). Ao contririo de muitos antropélogos amente amistosas com social & moda antiga. Quan- ides no congresso, ele assumiv 0 tra- balho teérico, apesar da objegdo de Boas. Historiador a contragosto, Boas tinha mais motivos que a maioria dos cientistas para ver a historia da sua disciplina a partir de seu ponto de vista tedrico. Assim, temos aqui sua prépria histéria-mito da antropologia, que enfatiza 0 impacto do darwi- [AS PREMISSAS DA ANTROPOLOGIA DE BOAS tavel, Assim, ganhei um novo ponto de vista que me revel reragio entre o orglini- co € 0 inorgiinico, acima de tudo entre a vida de um povo e seu ambiente fisico, Surgit entéio meu plano de considerar como a tarefa da minha vida Westigagao: até que ponto podemos considerar os fendme- ‘compreensivi ponto de vista mecanicista, e que conclus®es podemos tirar dessa consi- deragilo? Para resolver essas questées, preciso de um conhecimento pelo menos geral de fisiologia, psicologia e sociologia, o que até agora nio possuo e devo adquiri. Lamento nifo poder Ihe enviar a tempo nenhum dos meus trabalhos. ta dos trabalhos psicofisicos que publicou em ] Por enquanto, desisti de meu trabalho psicofisico, pois nfo tive mpo de fazer experimentos durante o treinamento militar. [Aqui, ele {na referéncia a um trabalho de fisica que seria publicado em breve.] Ago- 1m estudo a dependéncia da migragio dos esquimés atuais em relagio iguragto e as condigdes fisicas do ambiente, Trata-se, € claro, de -xtenso que néo pode ser terminado logo. Eu o estou ipalmente de um ponto de vista metodol descobrir até que ponto se pode chegar, estudando um caso muito espe- ge de ser simples, na determinagao da relagdo entre a vida de uum povo € o ambiente. ‘Se eu tiver, em um futuro préximo, oportunidade de estudar, tentarei resolver essas quest6es. lém disso, quero terminar e sintetizar meus s- tudos psicofisicos, para os quais preciso de mais material de observacio antes de poder acabé-los de forma apropriada. Tenho ainda alguns estu- dos meteorol6gicos menores que gostaria de terminar 0 mais rpido pos- sivel, para poder dedicar todas as minhas cnergias a0 estudo da questio que escolhi para sér o trabalho da minha vida. 66 Um ANO ENTRE OS ESQUIMOS Texto 5 Um ano entre os esquimés” ‘A deseriglo de algumas experiéncias que tive no Artico ndo traré aventa- as emocionantes, como naufrégios e escapadas por um triz, pois nfo as vivi, Minha narrativa estard centrada na vida diria dos habitantes dessas costas cercadas de gelo, os esquimés. Eles foram os meus companheiros ‘em todas as excurs6es. Eu costumava viajar de aldeia em aldeia, Assim, a sorte deles era a minha sorte, eas pequenas aventuras da vida deles eram as minhas aventuras. Espero que a aparente falta, na minha descrigfio, de cenas emocionantes e perigos iminentes seja compensada pelo fato di que minhes experiéncies so as de todo um povo, de que as minhes difi- culdades ¢ perigos eram aqueles que os esquimés tém de enfrentar e com- bater durante toda a vida. ‘Quando nosso navio se aproximou pela primeira vez das praias som- brias da Terra de Baffin — uma das grandes ilhas que formam 0 arqui- pélago rtico — os esquimés nos avistaram, tripularam um barco € ram a bordo de nossa escuna, En mal imaginava que em pouco tempo olharia para aquele pequeno sujeito sujo, de cabelos compridos e olhos brithantes, com sentimentos de interesse caloroso, para nfo dizer ami- zade; mal imaginava a cordialidade com que seria acolhido em suas pe- quenas cabanas. ‘Alguns dias depois o navio nos deixou. Fiquei com meu criado entre 0s esquimés, Acho desnecessério descrever suas estaturas baixes ¢ rostos chatos; suas roupas de pele com acabamento perfeito; os casacos de cau- das fongas das mulheres, que carregam as criangas em imensos capuzes dos préprios casacos; ou as botas langas que chegam aos quadris. Nem ‘vou falar sobre a embarcacgo répida, 0 caiaque, que habilmente manejam com 0 remo de pé dupla. Passei setembro € os primeiros dias de outubro em breves excursies nos artedores do lugar em que tinha desembarcado, pois a estacdo jé es- tava avancada demais para empreender longas viagens. As encostas mar- rons das montanhas comecavam a ser mais uma vez. cobertas com um ‘manto branco de neve, ¢ 0 gelo se formava nas bafas. As ventanias rugi- riam sobre 0 mar em algumas semanas. O gelo se formava rapidamente. * Bulletin of the American Geographical Society 19 (1881): 383-402. ‘st09 votun ¥ wy re sreusue so sezedas anasuoo sepneg 8 sepRODIYD 2p spepmuuenb wunyuoN “siuspiout 9 o1ueaIn vsseus purRU OpeoWUoUTe m9 ‘optteg 0 opor ofoy 9 “expr eur equa ‘saxo so aniuo wiuq emMNueN aysIOd opt anb ‘zing 0 ‘opera 103 auioU ofno ago 0 esquoo wnjon 2s 9 opesrisniut ‘a1u9s 95 2]9 ‘opyStme Joy oMtno as siod ‘opeooaut opo 0 aiBue o1psseoou 2 seu ‘epeoorys wu gp 24 9 sutOU nos VIE OFIHD Jo;pUIOD 6 “osoBENe ZL 2p wor99 ramonrad AUIS +83 2s-apod ‘seioupsunauyo sessay “saz suog 10d opexnd ao] gun WM Jepu [oapperBe ont 9 “eanp 9 axau w a opejaAta piso ofa% o opuent) ‘waned sopor a ‘owaunyzdwoo ap sonaur ¢'z 2p vvolso utet anb ‘aiooty 0 euro) ope fantayy wp auzed er 1ompuod o ‘puan, ou ‘s-wurjues sajmefetn so ‘wrepz0 og ta yiS9 opm opuEnt) “epnued v ered 01 -uoxd st3s0 odn8 0 ap saite sop9 sop sertean a soraure sop xepmo as-aKap ‘sou 0 aiqoo enb oxdnasoiurur o768 ap oduneo oF eBayo ouan o opment “satuotqes o[88 ap soSepad so 9 seqoou se sea 2 o|nojaa ov sexe a9 ered opSuaye 2 ebtoy uns w wpoy mfaxdw estoard tA 0 0 ‘SONOPINGO 0 SOPOI a:qOs Eafes OuAN O “ered wu supe 3 op sexpod sejad opuessed ‘oxat op sedurex sejod uroxsed sora somnpuod o anb wissy “owwoud opm yis9 ovu pure oytrenbuo soy-yarjes TYP g “Sopesteasap wraq aquampeI08 opIsa Sago so WodeIA wu op vIP onrauad on sued ered somtord soumayisg “gan ou sopecoyo> 2 opal “38 ere Soyo 0 ‘seuseure 09 axa] WIE9 sso wrpuaLd as onb siodaq] 90} ap winpiod 2 ayseo ap oSepad umn a upedurgl eum ‘oxau w ered seany “vSeo ap omteuredinbs ossou ‘soorurguonise sortaumnsuy snout ‘mas0p 2p soot Sossotr tia enstst09 wBieo Y “Anau B alqos aquaUNTIOR) STEW! eZI|S9p vssod quan 0 anb exed oj28 ap cue um sod mraqoo 9 sued sop 1041 -ayar oped v ‘osn ure opurend) ‘srestonstien seameq Jod sopeysauos soxteq sued ura ajuowisojdutts aistsuoo anb ‘ouan o waeredaid wawioy 0 owuenb ve ‘vip op opSrajar vsfourd e eanyurzoo oun v ‘opao equEUE aq ‘azar 38 of ‘OWOAUT ou SouNTNbSa sop EpTA ‘vp vippt vog pun pup oss stod ‘sual sessap EIp win 19A3!08ap NA, ‘ouas1a} 0 watsopdys no orttenbua svooy me5p9 vr WAU ot] 0 odiuray asso aquemnp 9 ‘seuouros senp swoLNeIO® weALINp suOSUIA “sotrnbse so anb soyrout I stmBye rod asseyuedurooe ou Sowin0sa so 344N3 ONY Wn ‘nb onjSax 8 woq wjoayuoo an wawoy uin w eyundoud ‘qeie8 we “2xou op ‘saseo sens seu Spurmbsa so woo PIAA ‘SBIapTe SEN “e180 & BPOI ep OBUOT ov rapuy “en wunxoud e exed exessed ‘oureqen o eauruasay ond ws “sazopanme so reururexa @ souimnbsa sop selapre seu ou} wAEUITYSOD) “uugeal 9p B19], Bp FOUSTUT Op @ $¥3s09 sep owaurerveAa] 0 opwazyy ‘onno exed ope] um ap opuepure axdusas 19 -oueutrad ont ap wy 0 souaur no sreur pie ozue ap med 8 0 ‘orquiczep wo we8era exround eyun Yororuy ‘QuaR © atu e zepuasde ered seo sogsinoxa Zy ouraAuT op oSeUtoo ON “Sago @ guaN wn opesduoo ByUN ne “sagberoidva 0 suafera serdoud seyuras ered yeapioney stews opSzis0 © 0 ‘osst 10d 9 “ummstA a8 soanen so arb ura ous op wood & 9 vss ‘WHodUtA t anqunrad exed opefa8uoo itourantorous wacyse seu 0 axqui9cap 9p ofost ON osuanxa stem nowior 2s 0128 ap odureo o ‘ory sreus nooyy opurent vee 128 omsug / ese Wo jameFoyo opuend / jovdeuLBarad visa preuTUE 1a opurend)/ fea pag /wason x eBaYO opt ‘yo Ay / “orutI0 / enp ap seuquios sepuas q / 198 9p souorouows sodumes / ‘exon 1 Sojtya0a snaut ap opumplOge “eKy o7EG g J {OTP8 9 ePNoxop aAoH “Dxoyg / BRU BHA} EMU 9470 / “0199 OMFAHL / 70F98 0 9190S osOHt ~pawrear 9 “ey / [0789 J / [0188 2 epHaLiap ana ‘onau Opn, jOUpITIOS ‘oyuruses naw auto / “0194 OTP / [0728 0 argos osoyTIAEIEUE 9 ‘why ‘opbuvo ayuinas ® sodmon ‘wbasfisap erdord ens ep opuequioz.“eroUgI9 2d» noprod ouusauu wou ‘noredsasop 95 oBU 29 ‘OILS ON eSSe0 Was PARTY © SHOU! Y ‘ofA 9p OoUIEG O NoXGaNb sepUO SEP ORSEIWaqanTE & 2 "tA “Hep ¥ 0f@8 o uresrIqo9 aAaU ap sepanb SaLi0,]“SoIwaA sop qoxoUE & ‘ono ‘ued ope] in ap *eatzap & nopue ofa SeIp ONO 104 “eIso9 ¥ ered seUsOIEH 2p ‘medvom 9s-mia 9 Rx} wp Opesepe IHSSe Toy anb wano! wn ap au-oxqUIe | -rour o wind opeBauieo Jos v 9 seaqanb v osuadosd wow o[a8 0 “ear0) ep serdos e wSawion eupuadas eyueitan ruin as 'stod sodwiar op sagSrpuos se _warasqo wiaAap sarope5e> So “o[a# op wnto exed wpexnd wo ebeaio y “opd o paRssauiaure BIA e z0pebe9 0 anb ussy “euor ¥ assiqns ¥oOy PUN ‘anb opueiadso wesouruired Wy “oja8 ap oaueq op epesfaq wu s¥D0} eS eo wred seIp 50 Sopo1 ureyes suauoY $0 2 “ext ep OBtIqL 0 qos opeLAIOS ‘38 uregun 0198 ap sooueq sO oTED 9 zn OpuaDaiKOF YorONUE ou wrEIpIE sepedurg] sapueas “ELIm 9 sorsnqa® wos seuaqoo we3e anb ‘waped ap ses -v0 a an9u ap seueqes Opmmunsuoo UreKUN subse SQ "erEBaY OUDAUE O ¥08 30 ViDO1OOULNY ¥a SYSSINgud Sv [AS PREMISSAS DA ANTROPOLOGIA DE 80AS ‘que se pode fazer & esperar que sua ira diminua ¢ depois arrumar os ti tes, nessa altura to enredados que precisam ser novamente amarrados. ‘Mas é necessério ter cautela para fazer isso. Com chicotadas leves em ‘suas eabegas, deve-se fazer com que os ees se deitem. Enguanto 08 t+ rantes estfo sendo amarrados, o guia olha para trés astutamente, Assim {que tudo esté pronto, cle se levanta de um salto, todos 0s outros cHes 0 seguem, logo partem antes que o condutor posse se agarrar bern 80 te- who, Se o chicote eas Iuvas fieam para trfs, é necessério voltar nur gran de cfreulo para recuperé-los. “Antes de conhecer as peculiaridades dos cfes, en freqlentemente fa- fa com meu companheiro, perguntando-lhe 0 nome dos promont6rios, paias,ilhas etc. Enquanto conversévamos, os ces se voltavam para tris ¢ de repente todos se sentavam, olhando para nés como se quisessem sa ber do que estivamos falando. Eles nfo permitem nenhuma conversa ¢n- tre os viajantes. Todos tém de falar sempre com eles. O condutor dir: “aq aq — corram, corram! Ant Voce vé aquelailha, aguelaitha peque~ ina? HA uma casa nela, uma bela casinha! Agora, corram!”, € assim por iiante. Se ele quiser virar para a dirita, ele atira o chicote para a esquer~ fdae canta: “Aua, ja aua, au qua”, € enquanto ele continua a agi desse todo, os efes viram cada vez mais para a dreita, Se fizer muito frio, é de ver. em quando ao lado do tren6, para se aquecer, ¢ Por Jantes estfo em geral bastante cansados na hora de parar © montar 0 aeampamento. 'A primeica coisa a ser feita & construir uma casa de neve. Os blocos de neve sto cortados com uma faca ou form, sendo depois arranjados para formar uma ab6bada. Claro, essa casa, que é construfda apenas para ima noite, é muito pequena, mas ainda assim exige cerca de duas horas de trabalho, Depois acende-se 0 fogo e derrete-se um pouco de neve. En- quanto wim dos homens raliza esse trabalho, 0 outro desarrein 05 ces © qeva os arteios para dentro da casa. O trend & descarregado e tudo trans- portado para dentro da cabana para que os cXes nllo devorem os apetre- ‘thos, Os viajantes Jevam cerca de quatro horas para preparar sua refei- Gif, que consiste invariavelmente em Agua e came de foca rune gelada Como eu tinha equipamentos de cozinha melhores, consegufamos fazer café ou sopa. Era uma grande atrago para os esquimés que viajavam co~ rmigo, A roupe nfo 6 tirada durante a noite, mas conservada no corpo até 70 ‘UW ANO ERTRE OS ESQUIIOS aga uma estada mais Tonga. Essas cabanas de neve nfo aquecera o durante urna tinica noite, quando o termBmetro marca 40° ou 50° xo de zero, emibora a porta seja selada com um bloco de neve © pada fique acesa a noite inteira, Assim, as noites sfo bastante descon- " fortéveis, particularmente porque as casas so Yo pequenas que NEO € 7 possivel sentar-se com as pernas estendidas. Eu geralmente fieava muito feliz de partic na mani seguinte © continuar a viagem. Descrevi a viagem sobre gelo liso e neve dura, Quando o viajante tem de passar por bancos de gelo acidentado, ¢ quando a neve profunda e ma- cia obstrai o camino, a viagem € mais laboriosa, © condutor tem de ir do lado direito do trend, empurté-lo e guié-lo pelo meio dos blocos de gelo com todas as forgas. Deve estimular os cfs c assim eles se sentam, em intervalos de minutos, para olhar lastimosamen- regio do,mestre, como se quisessem dizer: “Nao agtientamos mais." Quando quedas de neve repentinas surpreendem os grupos de via- jantes, eles as vezes correm perigo de vida. As focas nfo freqtientam os ‘bancos de gelo quebrados e, além disso, a neve oeulta os seus buracos de respiragio. No inverno, fomos surpreendidos por uma acorréncia desse tipo, Nosso grupo era composto por ts pessoas, um esquimé, meu cria- do e eu. Como era a minha primeira viagem, eu n&o sabia muito sobre essas excursbes. Quando estavamos a uns 40 quildmetros do povoado que eu pretendia visita, surpreendeu-nos uma nevasca que cobriu o gelo com uma camada de 60 a 120 centimetros de neve, Nossos cfes foram incapa- 22s de prosseguir. Tivemos de abandonar o trend, os cies ¢ tudo 0 mais, € seguir para o povordo a pé. Depois de uma marcha labriosa de cerea de quase 5 quilémetros, baixou uma névoa, entramos num banco de gelo acidentado e em pouco tempo perdemos 0 cai tava, pois ev nao sabia a posigio do lugar. Felizmente, depois de algumas horas, a lua aparecen no céu e a névoa se dissipou, Mas s6 conseguimos encontrar a vila depois de uma marcha de trinta horas a ume temperatura de 48° abaixo de zero, andando durante todo o tempo sobre gelo aciden- tado, e por muitas horas em neve funda. Os pés de meu infeliz criado congelaram, ¢ ele teve de ficar naquele lugar por vétios meses. Nessa ocasitio conheci a hospitalidade dos esquimés. Quando mos na cabana, meu novo amigo estava ansioso para nos ajudar roupas, Recebemos uma cama quente, Enquanto dormfamos, cortada, embora, em conseqiiéncia do tempo ruim, as provisdes estives- n -ury ‘opteSeo ‘eioy mreavsa sozesspd s0 owuenbue coreg nos Wo ¥-NOAd] red 0 ‘wypyy up ued wo; ‘ese ward asseaay v onb nozoyduy 9 a1uowtrd o[e nopnes 0 wyIly Y “oupag Jensts ened exo) uns noxrop Ted o ‘soqwanb sqour soyu9A woo OAoM ap BARN/8e 9s reut 0 opt ‘ome win ap stodaq ‘way juseo ered seaay 9 reosng au eyUaA “yo — wrtny Eprtt09 OEP ‘uu saya Sette eyUtUK ep JopaL oF wraBNU SOU SoWUsA SQ “eqUENSe v Nos “onatuyanuo ureven ait souesspd sO ‘Seny se alqos oa1eq nas ou OptaLI0D fy 930A aur eUIA goOA “Tangzas{tu nos ontrenb 0 assaqnos goon as 9 B[p OWWAUILJOS nas ON ‘spurbsa suanof so operat “ 1 nas Ou ‘optIENb Bio} HOS & opesOf eyUN anb nig ~oosap via o807 ‘wrerzen au] sozessyd so anb soxtad sozesyur S0 opuaui0a 4J2AI6 9p UN Bla 9 !esIOUI 9p OAM O:NOD ap Ry ex PUTED UNS ‘SeOUEIG seuas ap sajad ap 2a Ui ‘aAaU Y 9 oM9A OF wPENt AIA UIEAED anb ‘S09 ting ap seroya ‘oxtad ap sajad wroo euraqoo exo upua eng -aqwauresoyu -of04 opeuvdua vyun v osodsa nos onb nisqoosep eupas ‘wofeta uo] ‘wuin 9p stodep ‘soressyd sop opifax @ ureseoyo “uilyUe ‘opueng) “somes -spd sop wizoe exed sowun{ wresnzed soja 9 a1109 essa & nsisar opu wupag yura9 9p o1949 ay0d 1 ‘9p joy auduras s0is0 Tea wpedunp, ens 1 ® settod sens ‘tefosap og5e109 nas anb o opm OBEN a4] ‘swOATEE ‘se ‘soguisy snow ‘soressyd ap sojad seqaq 9p MID} 9 wpuDL EKA tO} ‘yf oun apuo “soresspd sop waza) v ered eyUaA, ‘aSsIp *,oBTurO RyUaA,, ‘e1ompas oFSueo vuin wos eupag nofay00 2 rau op Op ‘wuin ‘eraduos as 0138 0 opuenb ‘exaxewrnd wiza> “osounaio opber sersinbuoo nynBastoa sajap wunyuau sep “opW! ens mipad esed sare8nj so 01 ap uEIaTA stiaROf So a “eSoUN Bfaq UI 9s-nowID) a naasaI9 BUPIS “wiamnb epia ewin teALAa stop so 2 ‘odula: ornus yy exass0ur esodsa eng “OUP fos seBny uIMU eupag eMTY Ens wHOD eIAIA anb wawoy wn ZA ‘ewn exo eupas 2p wreey ‘sosoreuray ureinaso anb ‘souiy snas Soe OMzaAtt 9p seifou se8u0] se aquemp wreyuoo sapur se anb sepuay seSnue sy “wraquinons soyow soumnbso so wonb 9p o1uerp ‘ted nas 2 ‘oaugaiaigns opunus op wroques ¥ ‘oupag ops sorisdso sassap sorord s( “wSvo wu sossvonyy 9 oduta new ‘auow 9 seSuz0p wazen 0 serapre se ureoee soussdso sossc ‘sopepleu 2p opefaures 1e 0 wegey anb somsdsa sop 9704 sv reynasa wreparoe souimbsa so ‘uefeaqos waprosap eumu sopeyridate 2 somno so enuos sun sopeuoissard ogs 0j38 ap soateq so opuenb ‘sopeja8 saoutrd snas ap Jeu 0 7a4 ein sfeUr OptExaqy “eit ¥ AIqos WeFapUOrsS sapeisoduy se Somindss 50 341N3 ony via ‘ouoyno op eur ou opwend) "sesorStfas seIppr sens woo upeuorapjax o1Laur -nurnut 93s stod ‘wmuroour assezeyar un wre} anb sounbso sossop steAn pures8 sop umn 194 ap apeprumiodo & anu) “owlanut op obail0> oN, ‘opdre 0 woo vy-yoete ea ms weBoyD “WHY Jog “eaIMeD wioD os-uNBUUIKOLdE + 9} 8 OpuENg ‘SoqUELTADU SNOS SO TENTH @ Wey as Sapa ‘IOP ue 0 optrend) “e5e9 wp OBSaIIP vu a8-umseurE 9 o8 0 a1q ‘ou op zoodp wssou wo0y ap afed ap sudnor uresn anb ‘sour -inbse $Q “eunxorde a8 wipnSuu anb ap remosse os ered sopor‘oe wtfo 2 wSaqeo w wjuexa] osoqeinwo Jeuue o ‘oputenb wo 294 aq] “Jos OptEWIO} 9 ‘opujuszop ‘sooemg snes ap ope] o8 SepAIOp uiwoyy 9 ojaH 0 a:qos wrelaise2 too} se ‘oRSeIs@ BSA “wea 9p oporpUE onno as-esn BIOARUILG BAY ‘oxteg ered oyuaurwoniron opdie 0 vSuy ‘jeurue 0 emosa anb wissy “opronbso o58iq ou epejorus ondre op eyuny x ‘errozrp ogur eu opde 0 ‘oxraur exp um aymemnp ‘r2x0ur 9s Jugs ‘tt eoetrewad ofa sazan sy “Teumue op opSendsar v smmosa 9ye Ope, nas ov wiodso sopedea 0 ‘saqap win urenuooua opuend “sooeng Sasso ure -amy soyo 90 Testdsax ered Buoy @ wn se[a stenb sojad ‘ofo# ou sooesng lupava svooy sy ‘ouseatt OU TeAgpEsSesap 9 oanesuvo oynur oMreqEN WN “svooy zebeo weavuimysoo sourbsa 60 ‘outBar ep owoureuEAd| 0 ¥Ize3 no ‘oquenbuo ‘onb assip yy ‘owraAt] OW suaBeIA seUTUT se IEOA NOA SEP “axou up extoneo wsnvo 9 souo so oz5j anb wauesg 9 ywze za ‘wun woo eyLENg opm, "SaQSauIp se sepo1 wa oxnyy o ureZnxs anb sepUas ‘sep ureuiof onb sojuanioo sepidp: se 9 ¥00] ap OowIng EpED o1qos UEULIOS 8 anb somopaAios sopuex3 so xeitA9 wed opepmn roy oAap amuefErA (© ‘0f93 ono ory oy] assou soquTed ap opuay, ‘somauIRUDD OZI ¥ 0G ap ‘spepipunyoid wun w eBay anb ene ap joSuo] wn w0D 0170900 yIsO vo -odp wssat‘0f23 Q “oRs2A ou ottan ap repute w opSemeduro9 wo ‘oUrDAUY OU -rfera [eazeade 2 yaagpesde 9 set ‘ouanut ou suoBerA sep sopeplnogp se ‘2 SauapioUT 50 os ste, “SaqD SOSSOU 9 saQstAnid sessou Teosnq ezed Ure pied suouroy soupa ‘entmias yuwur wu ‘onau @ naaampus anb wiuewveA ‘wun noxdos ayou w sued ‘orumar0zut ossou o aigos stano 10d 50 “oxyo 0 aigos ad ap no sopeiooooe sunBe ‘eueqes wp ut wos sunfe ‘ese vssou ura urexTunal 9s sopor azou'y ouo3t09 0 ‘opo} souraqooar ‘euins wig “se}-Furesu0o wo wpednoo vawisa 2 sednos ses Sou opeoas eyun e589 wp wuop,, x ‘ossr omenbug “soweprose anb O80], eptatos 10} sou onb ‘ovSroyar aiuepunge eum os-noredard ‘sesseose wos S¥06 30 ViD0TOsOUANY Va Syssiaud Sv AS PREMISSAS DA ANTROPOLOGIA DE BOAS bos deixaram rapidamente a regio que tinha causado tantos sofrimentos a Sedna, Quando voltou para casa & noite € nfo encontrou # mulher, a gaivota ficou muito zangada. Chamou os companheitos € todos safram voando em busca dos fugitives. Logo os avistaram e provocaram uma sande tempestade. O mar se elevou com imensas ondas, que ameagavam destruir o par. Compreendendo 0 perigo mortal, o pai decidin oferecer Sedna aos passaros. Jogoui-a para fora do barco. Bla se agarrou com toda 1 forga A beirada do barco. O pai cruel pegou uma faca e cortou as pri- jiras falanges de seus dedos. Caindo no mar, eles foram transforma- sem focas. Sedna agarrou-se ao barco com mais forga, as segundas fa~ nges dos dedos cairam sob a ago da faca afiada, e safram nadando como focas barbadas. Quando 0 pai cortou os tocas dos dedos, eles se tornaram baleias. Nese meio tempo, a tempestade tinha acalmado, pois as gaivotas am que Sedina se afogara. O pai ento permitiu que ela voltasse a i no barco, Mas, desde essa época, ela nutriu um 6dio mortal a0 pai ¢ jurou amarga vinganca. Depois que desembarcaram na praia, ela man- dow seus ces morderem os pés € as mos do pai enquanto ele estava dor- indo. Depois disso, ele amaldigoou a si mesmo, & sua filha e aos ces ‘que o tinham mutilado; entdo a terra se abriu e tragou cabana, pai, filha e fies. Bles vivem desde entio na terra de Adlivun, da qual Sedna é a senhora, As focas, as focas barbadas e as baleias, que cresceram dos dedos de Sedna, atumentaram rapidamente € logo encheram todas as Aguas, tornan- do-se a comida por exceléncia dos esquitds. Sedna os odeia, porque eles cagam € matam as criaturas que nasceram de sua came e seu sangue. que 86 pode se mover rastejando, aparece aos moribundos; € os ros frequentemente veer sua mio mutilada agarrar e carregar os mortos, que tm de passar um ano na morada funesta de Sedna. Dois _zrandes ces ficam deitados no limiar ¢ s6 se movem para deixar os mor- tos entrar. Bescuro ¢ frio 14 dentro. Nenhuma cama de peles de renas convida a0 repouso; 0 recém-chegado tem de se deitar sobre couros du- ros de morsa, Somente aqueles que foram bons e bravos sobre a Terra escapar de Sedna ¢ levam vidas felizes na terra superior de ivan, Essa terra € cheia de renas; 16 nunca faz frio. A neve e 0 gelo inca aparecem. Aqueles que-sofreram uma morte violenta também po- conse [UW AMO ENTRE OS ESQUIMOS “dem ir para os campos dos abengoados. Mas, quem esteve com Sedna © deve ficar para sempre na terra de Adlivan, cagando baleias € morsas, ‘Com todos 08 outros espitites do mal, Sedna se demota no outono entre 0s esquimés. Mas, enquanto os outros habitam o ar ¢ a dgua, ela se le- ‘vanta das profundezas da terra. uma estagio de muito trabalho para os feiticeiros.* Em toda cabana podemos escutar cantos e oragbes, em toda casa conjuram-se os espfritos, As lampadas ardem com uma chama bai- xa, O feiticeiro senta-se numa sombra mifstica no fundo da cabana. Tira 0 casaco extemo e puxa sobre a cabega 0 capuz. de sua roupa interna. Mur ‘murando palavras incompreensfveis, sacode as mios febrilmente, Exit sons que di podem ser seu espirito puartdo responde & invocagao. O sacerdote deita-se em tran- se ¢, quando volta asi, promete, com expresses incoerentes, a ajuda dos bons espiritos A tarefa mais dificil, a de afastar Sedna, 6 reservada aos feiticeiros ‘mais poderosos. Uma corda é enrolada no cho de uma grande cabana, de maneira a deixar uma pequena abertura no topo, que representa 0 bu- taco da respiragdo de uma foca. Dois feiticeiros colocam-se ao lado, de pé, um deles segurando na mao a langa de cagar focas, como se estivesse vigiando um buraco de foca no inverno, o outro segurando a linha do ar- ‘pao. Outro sacerdote senta-se no fundo da cabana, com a fungi de atrair Sedna com cantos mégicos. Por fim, ela surge entre as rochas duras. OS homens escutam sua respirago pesada, Quando emerge do chfo, ela en- contra 0s feiticeiros que esperam ao Tado do buraco. Recebe o golpe do arpio ¢ toma a afundar com pressa, irada, arrastando atrés de si o arpfio que os dois homens seguram com toda a forga. E s6 com um esforgo de- sesperado que ela consegue desvencilharse ¢ retornar para sua morada em Adlivun, Nada fica com os dois homens, a nao ser o arpfo borrifado de sangue, que eles mostram com orgulho. Sedna ¢ 08 outros espfritos do mal so por fim afastados, e no dia se- uinte celebra-se um grande festival para os jovens e os velhos em hona do acontecimento. Mas eles ainda precisam ter cuidado, pois Sedna feri- a esté muito enraivecida e vai agarrar 0s que encontrar fora da cabana. Assim, nesse dia, todos usam amuletos protetores no topo dos eapuzes. Boas usa o temo wizard, que pode ser traduzido por mago ou feiticeiro © que hoje reoeberiao atsibuto de xan, (N. da) yeiquin 0 qos 121089 9 sopauios ou as-rayap vaxumsos bnfpbefpneg ‘mefosay 2 reSuep wed wrerunas as vfepre ep sanuertged so open “ezonbeay ins ap wsnea rod ureacreneus 0 wwyquey soja stod ‘seSuvuio senno sep searoproutig se os-renml wavsno tou 9[g “bafpbefpnad ouanbod aigod 0 198 © optenunos “eoearo opt 2 fanaa pun mun wana] a] tos rouo> v ope Bigo ws yo anb ‘aurea oanodure ureaep NI “Opeoysyooe 2 sorTassaaen ap UreAlas oy] anb ‘Saxo Sop OFet ‘eroy os-eaeqroc] "tuegeo bu aranop wred opssqun -xad eyjun wou of “w9pre vp sowrErrgey So sopor 1od operenyeur B10 9 soyyord wy oft anb opp ouruaw argod wn wrAey oduray oMoU ET bnfpbofpn0} op o109 0 “bafpbefpnez) ‘9p ooo op 9-HBA], ‘sIARCE OMfaNSO OW BropTE BUM TOINOSD B OWOD MHS -se ‘soupy sessop SeonszrojOuRE stem sep BU TeIUOD NoA “obedso ow -onbad o wurumnyy woe3y 2ny bum seuody “epmnurunp 9 sepeduigy sup wureys ‘e omnua a ‘seutequo sep oyo ou W090" as no 9d ap woH WIOUaTNE Y “OBS tte 9Aaiq euin wos as-eredard 9 seany se aisaa “andes o wIteAay ars, ‘pam v ered aivayy ap ‘wureqes ep puny ou 28-rIUas 9 oUtaIxe oBse9 6 wan sogSipen se wyejar anb urauroy Q “Iepmso efasap 212 anb oAod op sepua] 9 sogétres remnaso anb op ayuefera 0 ered oxrmnsut stew 19s apod peu sjod ‘sapiseoo sessap wawiso8 ng “oiuessazarur onnu 9 sepnquisten cogs saghypen se anb ura vuao y “feapsapisto apepriuenb eur zer—y0o nBasuon syenb sep ‘sepuay ap anbowse eunroua wun wer se © anb sounutnus wo wepuodsas Suevaua}!e 80 “epIA ep SouaUstoaINOse 50 a supedea sep anos & ‘omnmny 0 a1qos enunBsad 2 soya exed odoo wn aoax -9J0 ‘sei9q sens set wny ap oonod umn eusENIep WaUoY ePeD “epIA vAow ‘weprose Buvjanatey $0 2 ‘sodoo snas so seed emd uexrap bso £0 “sepeiganb seunse sup poy ov sonrour trassaAns9 as OMIO 98 080] Slop $0 9 ‘eyainu voy 9 vpedses 9 su}S09 seu umBanIE s9[9 anb vlog y “seSaqea sens sou syuouresopardusy xo1eq onno ‘seurad ‘9 sotiq snag seyos aBuy umn ‘woe BUN wD sop-gjeyunde onno “eu B W109 Soy-gmyrad aBuy wip “soymds9 stop so seyeM uTDssastnb 9 sopur seu sean UrassoAn as moo Uaay ‘OMe apter8 wos SueFrz9]Tey sO lureoere swattoy so sopor ‘seorayuur sexazyed se wreuraza anb unssy sowinDs3 So a¥AN3 ONY Wn eae | "TOISEpL 28 “[aABIONEJSEp “INS o3I94 © urepaeNL omeNbUD ‘odutay 'wog zen aonb suoL oA O ureoOAUE a wIs09 B LIE OBA SUEIANOLIEY so ‘renap 0 opuduins opuay, “aun wip 0 urussed apu ‘sayy ep eueqeo v pre ‘Sumorzaey sozad sopinSasrad ‘urauiog sared sass 9 ‘saro4ur sv 9 suouioy so woo sozed urewso3 sag “eisodo wy wuunn sazauymus se 20dsip odnud esse enuod 2 ‘ely wo sopor wzjueSs0 ‘openbape zeny wn v sua 01 $0 znpuoo sed 0 ‘aiwowrauejog ‘sen ered opueuoyssaud ‘opueyn enao2 ‘enb ‘odna8 op as-urewxoude Suria1s9q¢wy $0 ‘sossed soBuoy wiod ‘orougt “18 wig :sepemdaid oys sojad se onb woo estapedser v “epranbso ogur vt +2003 9p sjad ap sepeyju stiog ‘seisoo seu ‘oud o wate wn PN 00} ap 2[od 9p wyuopout wreospaH BN Wezen ‘oIsor OW 199104 jaaypyutzoy opow wun ap sepeyout oB\s9 seurad se :sepusod se0q lures) “sesoysofeur 2 seosanueS18 semaiy semp woes spuo ap euEqed eum red uefa a8 solo so sopoy 9 vsardms ap oju8 win a6-taoye OLS, -opude Sop sv 9 oujadsau wioo seprAno oys soproue sop sezayped sy ‘soput sens 1od sepeuasatdat ‘sozouaur suSue9 se pre “elapye up soimeyrgey son “NO 80 sopor 10d openwit gq ‘neaseu onb uta mn] op 0 9 awoL nas Bre 9p 2 oy uaanf ens ep sv] 0 wed oysor © “oyyo ou sujo8 seumndie vy 1a 'Sajo anu oyayy @ ossed wun ep oyed asoueuuad od yopyeo apue8 euin w303 sui @ “edoo nas 0 wad vossad peo 0 un med wozen saroyjnat sv ‘sagSeis9 sep “sesour som © anb swredso as-epod ‘ofof 0 noyurs opin o ova “utapaa seBrmupd 80 2g ‘ope n2s 0 vied osodo odnu® o swiseane 28:05 » wpor woo eyU3) 2 Se) -od sep pun wanfos odni wpery “ost ou eprptansa 9 #20} ap ajad ap est) ‘2pues8 wUIA|“oBIaA op soy 80 1 sajanbe ‘se3;uuyid so :sodni® stop wo wepraip as suawoy so ‘epuos vssou wpadnod 9 vueqeo wammyay, reare8e 1 anb o wyuel wn epeo 2 ‘a1seioy!908 oyprynus vu — voo} ap afad ap sof ~Iue 9 wprew ap sanbojsaq ‘2us2> — sojuasaid souonbed ap olay ores umn exne 2 yes vfa ‘odns8 op oyjnaeg 0 winose opuen?)‘so[9 sod opunedso 1889 949p JoU]MU B apuO “etIEGED BPED LUEYSIA ‘oyaItD o OUD, “10S op ‘euorafen e opurndas ‘seseo sep Jopai ov opuetad 2 opumts8 traxI09 ‘ums au Soper anb wiss¥y “vapre zp oVatl ou peo toURDY oF suOLIOL $¢ S¥OE 30 viDOTO4OHINY va SyssiWaud Sw AS PREMISSAS DA ANTROPOLOGIA DE BAS De vez. em quando, um dos homens o levantava pelas narinas e o pu- xava para dentro da cabana para zombar do menino, Como ele era fre- levantado pelas narinas, elas ficaram muito grandes, em- Jaudjaqdjug respondeu: “Nao vou sair, vé em- ido © homem pedi pela segunda e terceira vez. que safsse, cle obedeceu, embora estivesse muito assustado, Entio 0 ho- lugar em que havia gran- perguntou: "oct se sente mais forte agora?” Qaudjagdjug respondeu: “Sim, eu me sinto mais Wo Levante aquele bloco de pedra se ele, Como uq no foi capaz de levanté-to, ele o chicoteou mais um pouco, € entio de repente Qnudjaqdjuq comegou a crescer, primeito pelos pés, que passaram a ter indrio, Mais uma ‘yer 0 homiem da Lathe perguntou: *Vocé se sente mais forte agora?” Qaudjaqdjug respondeu: forte.” Mas, como sinda nfl cons is chicotadas, depois ddas quais adqu Ele refornou & Lua, mas Qandjagdiug, que agora tinha se tornado Qauajugajuag (isto 6, “o grande Qaudjaqdjug”), voltou para casa, chi- tando as pedas 12 mais uma vex entre os cZes para dormir. Na ma- i seguinte, esperou pelos ursos. Logo apareceram trés grandes ani- Eniio Qaudjuqdjuag enfiou as botas e correu para o gelo. Os ho- snens que olhavam pela janela diseram: “Other, nfl € Qaudjaqadjug? ‘Os 80s logo vaio acabar com ele.” Mas ele agarzou o primeiro pelas tas traseiras e esmagon sia eabeca num iceberg que havia perto; 0 io teve meth 6 teceiro, entetanto, ele carregou até a runs de seus persepuidores, Outros ele asfixiou com as mos ou cortou as suas eabecas,gritando: “Tsso € por voets terem nbusndo de mim! Isso & por voeés terem me maltca- tado!” Aqueles que ele nfo matou fugiram correndo, para nunca mais [UW ANO ETRE OS ESQUIIOS ‘oltar, Foram poupados apenas uns poucos que tinam sido bondo- sos com ele, quando ainda era 0 pobre Qaudjaqdjug, Ble viveu ¢ se tornou um grande cagador, viejando por toda a regifo € realizando suites faganhas. Nessa histéria, o homem da Lua aparece como o protetor dos 6rffos. Ele € um dos espfritos poderosos na mitologia dos esquimés. Mas, além do homem da Lua, muitos espftitos menores so conhecidos. Sao chama~ dos rornait e aparecem na forma de homens, utsos ou pedras. Com sua ajuda, um homem pode se tornar o que se chara angakog, uma espécie de sacerdote ou feiticeiro, Os espiritos o ajudam a descobrir ns causes da doenga ou da morte, ¢ assim ele se toma o curandeiro, Nas suas palavras ‘mégicas eles empregam uma linguagem peculiar, composta em grande medida de rafzes srcaicas. & extraordindrio que algumas dessas palavras, 4que coletei na costa da baia de Baffin, sejam encontradas na Iingua de tribos do Alasca, Isso mostra que, em tempos antigos, existiu uma cone- xdo préxima entre os esquimés do nordeste da América e os habitantes, do Alasca. O angakog, ou sacerdote, exerce grande poder sobre as men- tes dos esquimés. Seus comandos sZo estritamente obedecidos, ¢ suas prescrigées a respeito de se abster de certos tipos de trabalho ou alimento também sio rigidamente observadas. E estranho que os esquimés, que tém um suprimento muito limitado de animais para alimentagio, impo- rnham-se restrigdes alimentares. Ainda assim, suas regras a esse respeito so mumerosas. Por exemplo, € impossivel induzi-los a comer came de rmorsa durante a temporada de caga aos cervos ou vice-versa. Focas © cervos nio devem ser postos em contato. Embora nio sejam asseados, 05 esquimés sempre se lavam antes de mudar de um alimento para outro. ‘Acredita-se em geral que os esquimés sto sujos, mas posso Thes assegu- rar que no € assim em todos os lugares. Em algumas cabanas no esteito de Cumberland, encontrei os habitantes limpos ¢ com uma boa aparéncia sob todos os aspectos, enquanto em ontros Ingares dava-se exatamente 0 contririo. Lembro-me de uma aldeia que vistei no inverno. Tudo parecia {0 sujo e cheio de dleo de morsa que fiquei enojado. Quando retornei para a tribo no estreito de Cumberland, eu Thes contei a minha observa- G20. Todos os esquimés riram e uma mulher me disse: “Voc8 no sabia isso? Quando véem gordura, sentam-se no meio da gordura para comé- la, Nao se importam de sujar os casacos brancos. Mas nds somos como as gaivotas. Também temos de tirar nosso alimento da gordara e do dleo, -{}sso[0 op sordjound so sep “sepeoqgssujo opts ware) ou ¥pUTe @ OFRT water 9p orgy ov oyzed apwes8 uo in asBHTonUNUL, ure sofa onb wxoueo ar e209 BN “OBGT Ua aISGOION ¥ISOD Up OUTED ¥ wAvisa opuENb 794 ‘mun stew 2 “ygg] tre uIjeg ap exxay, ep wreVfOA opurenb jeuoToeN nas] op sogdojoo se opmynsuos eyun seog ‘epeana: wo noreq seog ‘eindsip joty9 ap ropes ‘wosePY “| sNO v anbere o nIBLIP seog ‘syed 2ssau vo@gjodonue wsinbsad w eaed sosinsas Sop [aAprapssuoa ‘awed eum EABfonNuoD anb ‘yfomod Wod oraxTp OMvoIsUOD UN zey,Aa eaed Zone], "wuopaure e(Bojodone eu ayueutwopasd wisyuoIonjoxa oBSEIHaLO ¢ — rewoy anbere wn sewoy 9s sod eueqese anb — vonp19 wns noi “ut stog ‘Sopntn sopeisa sou awaneurrad wrouaprsar opexiy tun TEL ‘2oua!Ig wIsAaT¥ wgeIS 028 ap soxIpe oUtOD 220% BAON WHO NadoraquIse as 2 LORUEIEE HIQUINIOD 1 waed odureo op wiodeta eitouriad ens norayduoo seoq anb stodop sasau Sunde ‘tuvowouy erdojou op neaing op ro1aNp ‘TeMod Kaisam wHOr ‘ued (gt wo wos wiv wumn ‘opmnjour Inbu orxar omouNId ou auepIAs 9 vduepmur y “soueuny sremyno sebuarenIp sup eotBoqoorsd 2 woupISTy usta vam nojope 9 oolyysdoo8 owsrurunraIap op norsHyD 95 919 0} 2880N (B8RT ‘SBBT S80) SpLUINbsa so a1gos esinbsod wns op sopey|nsos so rnarosa UpqUIE ‘Oss] OIUENbUG “UTHER Wo eoy ooNPIBOIN nasnyy, yeut op sagSisodxo opuetuow \ ASS9N“VOUUIY BU nacafaqmIsD 2s ajuOKETEUNS ajo onb ‘ByUBUIOTY vu sesouI oMOzep steu! ap stodap os rj seUE “UNRIUE 9p B22], ep nowiorey opuenb “pgg] ap OWZANE OU BUSIA BUIN URANp SOpIUT, sop seisq Sou o4feqen ap sapepygyssod sens aigos as-meuLioyuy exmuD) Seog sorJseq sor|Gojodozque eysIn ap soyuog i aduyd “sossou 50 outoo ‘etrewny ezamyeu eA 9p Sons 9 sapmutA sens ‘sowwauds sas amb ‘sou fowoo uramoy umn 9 ourIMbso 0 ‘opns pra wun reAay ap sesade ‘onb ‘sg 2109 snas sott sopedrerre opisa wipqure! apezyure op sojoumuds so onb ‘opp ezed vyaq 9 tapqure wzanyed v onb ‘sou ouoo ‘emp wprA wun 9 “eprA ‘ ureacinaysop soja onb oxsta BUN ni -soonsy soByuu smatt ap faredas au ‘nb sesad a wzaysin ap onraumiuas tim woo fos ‘sptunbse so woo earns 9 ‘8uo] opSefar eum op siodap a ‘sesmuane seuranbad seymnu op stodacq “spuunbsa sop epta wp seSurexquay sequnan seu oueyd oraurd wa zesa rea axdwas anb euro eum oy “ews 1g ‘oRSen1oxo 9 opour tH09 opueN ‘Sayu sens ap soo¥sED SOP sepNED seBuoy Sep spa a1uaureprum areipuossa as seSuuLID se ‘opeBayo-w7o -a1 0 494 ered sosorsue wieaeise Sopay, “erapre # por tod zaprder [anss0U) woo opeyedsa as-eyjun — ,joomE1q wremoy wp joouesg wouToY Wh, '9 bounypoG) (bounypoG,, — apepraot: ¥ “soprano snout Sou Bos ¥pUE ngieq wun ‘TeWueO © ze ‘eSuep e urEIEaWIOD sopor, “sexTEG 9 sazoynur se niznput onb o ‘ome onnus amp e uresosnd 9s 8919 ‘ens sUIstA v OHO 0 ‘oouerg woKOY tun wessqoosop onb wisse ‘sep “PI warn urerEMIO} 9 zeayo vin WON Uureiges ot suowioy so ‘Tenax opuUnd ‘soaneu sop omfayuEdIOD 9 03 Ture 9 979 oMtourow aqonbep sped v 9 ‘seuequo seu semua v opeprAtioD 9 oquensa 0 ‘ezaoxd ep [Puy ON “opfouan 395 suawoY sop um gre ‘oda, ‘o8uoy tum sod urenunuos saza WISS'y “oMUENse op adjo8 o wradso epInfios twa @ ‘eys0yooq wu faxjuio adjoR win pp ay oAnIeU o OBI -ortSNIp OPEL © aed epeurtout eSaqes e ‘owed 0 argos soperqop sodeq.so ‘eatyorde 98 ouiTp Q ‘outensa o wradsa a RY Bp gray, eu BaOIOD 9s AHO WALTON wp] “ureie9 9 sejog sewanbad woo weBof owenbua efyy eum weU10) B2p [© Bp soapeu sO “ory assa e sepeH OFISe SeIUgUILIAD SapURAB a ‘owUAU foaiuoge tn 9 soyuensa ap vpeBayp e ‘sounbsa sop eam BN “sorzadse SOBPA Ure FexMIOU fos reuorouaUr ap aqese anb ogin we emed wa8ers y .Souraranb onb o aqauresop -apino soumod 9 soperseye sowaiuour sou ‘soressyd sojonbe owoo ‘sot '5¥08 14 ViSOTO4OULNY Vo SYSSINING SY

Você também pode gostar