Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Numero 6
Numero 6
ILUSTRACION, Guillermo A. Monroy. 4-5, A ANAUSE DO DISCURSO E A IMAXE PUBLICA DO CALEGO por Celso Alvarez CBccamo,
ILUSTRACION, Guillermo A. Monroy. 6-7, LITERATURA FANTASTICA por Xaquin Lbpez, ILUSTRACION, Permuy e Arquivo. 8, NOS LIBROS por
Romhn Raiia Lama, ILUSTRACION, La Suisse. 9, ECOLOXIA E PAZ por Carlos Vales, FOTO, Patrick Brunet. 10-11; OS SISTEMAS SEMIOTICOS
iUNHA SUPERESTRUCTURA? por Antbn Baamonde, FOTO, Michael Schwarse. 12-13, CREPAX: PULCRIVAMPISMO por Margarita Ledo Andi6n.
DEBUXOS, Cuido Crepax, FOTOS, Xumo Frrnhndez. 15, PESSOA por Comisi6n de Cultura de HB de Araba, FOTOS, M. Ldpez Callego / AP. CREA-
CION: 19, LASCAS por Luis Rei Nhiiez, 20. PATRIA por Ernesto Guerra da Cal, ILUSTRACION, Cuillermo A. Menroy. 21, POEMAS de Fiz Vergara
Vilariiio, Celso Alvarez CBccamo e Pedro Tamen. 22, CADERNO DE CALICRAFIA DUN NENO SUlClDA por Xosk Luis Martinez Pereiro, ILUSTRA-
CION, Ceorg Baselitz. 23, ILUSTRACION, Moldes.
A analise do discurso e a
A
analise do discurso 0 desenvolvimento do aconteci- Publico: (Breves risos). que se me otorgase a mi este pre- valores que a lingua espafiola impli-
falado -quer dicer, mento nas sucesivas actividades co- P: l? corto ... E fa- di asi: mio. citamente conlevarian; a sua inter-
das estruturas supe- municativas (isto 6 , epis6dios dife- (Leitura do texto en ESPASOL D: Y a1 seflor Alcalde. venci6n seria, portanto, unha acci6n
riores A oraci6n com- renciados con unidade interna) vai a sobre a arte e o seu futuro na no- potencialmente 'agresiva' q u e
postas por varios par- G: Y a1 sefior Alcalde, obviamente ameazaria con p6r en perigo a
continuaci6n. Na transcrici6n da sa sociedade. Remata dando h i - (inintelixivel).
ticipantes nos seus respeitivos turnos gravacibn magnetofbnica van entre mos a seguer a o pintor harmonia do acto; non obstante,
de fala nun afan consciente ou in- partnteses os comentlrios meus ao Pcblico: Ja jaja. (Aplausos). non hai nengun indicio (comentl-
G(ailador)).
conscientemente cooperative por interchmbio verbal e os resumes de A ctividade VI rios, xestos faciais, etc.) de que a in-
construir unha unidade de forma, intervenci6ns cuxa reproducibn Publico: (Aplausos). terpretaci6n que o resto dos partici-
A: (A G) Si yo estoy aqui de notario.
sentido e funcionalidade completa non C necesaria para os no- Actividade III Lo importante es con P y D. . pantes dan ao turno de D sexa esta;
comunicativa- p6de-se-nos revelar sos prop6sitos; as partnteses cuadra- ( 0 R(epresentante) do xurado polo contrario, as mencions de res-
como un instrumento mui util para a das dacabalo de duas liflas indican D: (Inintelixivel). pet0 e consideracibn que A fai a D,
achega-se B mesa de oradores cun (Pausa).
mellor compreensibn dos procesos e superposicI6n de voces ou de outras documento). ad como a intervencibn do primeiro
conflitos comunicativos, e, indirec- marcas verbais; o trazo (...), aparte na Actividade V ("lo importante es
tamente, para unha caracterizaci6n R: (En PC) Vou ler a acta doo ... da Actividade VII
do seu valor estandar no galego, asi- concesi6n do prCmio a don G. A: S- seiloras e seilores eeh, temos con P y D"), apoian a plausabilida-
mais precisa das situaci6ns dcio- nata "falsos comezos" de palavras muito gusto en ofrecer-lle a to- de dunha terceira hip6tese: (c) as
lingilisticas. As xeneralizaci6ns vi- (Leitura da acta oficial en GA-
non rematadas; e coa parkntese LEGO). dos, (dici6n rapida) po[r]que es- prioridades comunicativas de D
xentes sobre a 'diglbia' no noso pais cuadrada [ ] suplo formas non to- tamos en unha festa un pouco centran-se na transmisi6n inmediata,
s6 poden cobrar sentido atravb da talmente intelixiveis. Ten o visto bueno do seilor Al- direita e intima do seu agradecimen-
calde que C Presidente do Patro- entre amigos e [digo] unha festa
micro-anklise do comportamento da cultura, en que tomemos un to a A, etc., para a cal s6 o espaftol
lingliistico das persoas, membros de Actividade I nato (do museu). (lingua nai e na que D se sentiria
viilo xuntos ai ao lado i que siga-
diversas reticulas sociais, en si- E aora Doila D fai a entrega sim- mellor instalada) pode server.
tuaci6ns especificas nas que teilen de A: B O tardes
~ (Pausa).. . Seiloras e bblica do act0 da d o t a c i h ao
mos falando de cousas da arte ce-
levar a cab0 actividades comunicati- senores.. . C a primeira vez que se pintor G.
cais. ( 4) A actuaci6n lingliistica do ga-
vas concretas mediante estratexias vai a entregar o prtmio de D. Eu 0 s pontos que nos han interesar fiador, G, quen opta polo espafiol
11- chamo-no asi dun xeito a[b]so- Actividade IV na nosa anhlise son os seguintes: como lingua 'oficial', quer dicer, pa-
discursivas' verbais e non verbais. A
escolla dun c6digo determinado lutamente familiar, porque D C D: Muchas gracias ... y gracias a to- (1) A actuation lingilistica de A ra os seus turnos "on-record", a pe-
('lingua', 'dialeto' ou 'rexistro' espa- unha persona a[b]solutamente dos 10s asistentes. No puedo nos seus turnos "on-record" (quer sares da sua posivel capacidade para
flol ou gdego), o seu mantimento ao entrailavel.. . hablar porque ando ma1 de 1as dicer, 'oficiais, para que consten') e fact-lo en galego, como se pode de-
longo das conversas, ou a sua alter- (Continua o seu turno en GALE- vtrtebras. "off-record" ou privados. Neste ducir da presenza de trazos pros6di-
nancia con outro(s) c6digo(s), son s6 GO, con informaci6n sobre a Publico: (Risos de solidariedade e acontecimento A escone o galego co- cos e fonkticos prbprios do galego
aspeitos da organizaci6n interna do convocat6ria do prtmio por D, e coment8rios). mo 'lingua publica' e o espailol co- no seu espailol. A anklise de certos
discurso que, xunto As convenci6ns remata cunha presentaci6n do D: IRisos): mo codigo de comunicaci6n persoal trazos lingtiisticos (prosbdicos, Itxi-
implicitas para a toma d a palavra e a pintor P). (I ent;ega o sobre co prbmio a con participantes (D e G) que elexi- cos e gramaticais) C ademais a que
duraci6n dos turnos de fala, a pros6- Publico: (Aplausos). ron o mesmo para a sua expresi6n e nos permete deducir que G tenta de
G). producir con efeito un turno de fala
dia, os signos non lingtiisticos, etc., definici6n phblica. Volverei sobre
Actividade II Publico: (Aplausos). este ponto. "on-record": (a) en prirneiro lugar,
definen e redefinen constantemente I: (Comentkrios inintelixiveis a G).
os papeis e obrigacibns mittuas dos P: Bueno, eu como non teao gran a direccionalidade 'publica' do tur-
facilidk de palavra, quiria dicir (2) 0 comportamento lingliistico no de G estl expiicitamente sinalada
participantes na interaccibn e as me- de P. Mentras que o galego tal vez
tas comunicativas implicitamente unhos renglos e [vou-nos facer]. Actividade V ao comezo da sua intervenci611, na
sexa a lingua na que P se sinte mellor quc dB as gracias "de forma
asumidas ou negociadas, e son mar- Pero vou-no facer en castelan, G: (Volume alto da voz, dici6n cra- instalado para certas formas de
cas de superficie de significados afe- (dicibn rfipida) que esta vez os fi- ra). Yo quiero a- de una forma expresi6n habitual -como se pode pbblica", etc., e na que se refire in-
tivos e s6cio-lingiiisticos e de inten- xen en castelan, satiron-me. pdblica dar las gracias a1 Patro- directamente aos outros participan-
deducir polo seu acento e entonaci6n tes activos do acontecimento; (b) a
cioncs comunicativas. (Pausa) QuC Ue vamos facer. Non nato, a D, a P, y a todos 10s que (que excuso de transcrever), pola sua
A andise do uso dos c6digos na vou dar a lata, eh. de alguna forma contribuyen a fluidez e pola presenza de certos sua sintaxe t case de todo correcta,
fala (galego e espaflol, neste caso) se excluimos a vacilacion do comezo
dialectismos-, recofiece que non "yo quiero a - (talvez
non pode ir, portanto, desvinculada ten "gran facilida de palavra" neI, e
da analise dos outros aspeitos da or- apoia-se no espaflol escrito para a "a-gradecer"?); asimesmo, o uso do
ganizaci6n do discurso, organiza- sua intervenci6n publica. Mas o seu pasado de subxuntivo en -se ("otor-
ci6n que esta sempre determinada gase"), de menor frecuencia no es-
prbprio comenthrio "(os renglbs) es-
polo contexto, inmediato e social. ta vez saliron-me (en castelan). Que pail01 actual, maximiza a formalida-
Mas, polas singulares connotaci6ns lle vamos facer" semella ser un acto
de da intervencibn; (c) as variantes
que o uso individual e p6blico de de 'auto-xustificaci6n' ou 'auto- ltxicas escollidas son as mais formais
unha ou outra lingua ten na politiza- reparaci6nY,unha estrattxia harmo- dentro das suas correspondentes
da situaci6n galega actual, neste tra- nizadora desencadeada polo feito de familias de cuase-sinbnimos: "otor-
ballo centrarei-me na funci6n prag- ter escollido "esta vez" a lingua gar" por "conceder" ou o coloquial
mPtica d o galego e o espaaol nun inapropriada para un act0 public0 "dar", e, sobretodo, "obviamente"
acontecimento social formal. 0 uso que comezara en galego e que se su- polos mais coloquiais "por supues-
to'' ou "claro"; e, por ultimo (d),
alterno de ambas linguas nun act0 pbn de afirmaci6n de certos valores como estl indicado na transcricibn,
publico convocado polo Concello culturais galegos. 0 espafiol escrito G comeza o seu primeiro turno cun
dunha cidade de G d z a para a entre- t , nesta ocasibn, o c6digo que mellor volume alto da voz e unha dicion
ga dun prtmio de pintura a un xoven representa a P para a expresi6n das clara, como corresponde a un tipo
artista servirh-nas para exemplificar vivkncias e sentimentos persoais de interacci6n mais formal.
alguns aspeitos da actual proceso de expresados no texto, que tamCn me
re-definici6n dos papeis do galego e excuso de transcrever. Mais, para (5) 0 curto turno de A na Activi-
o espaflol na comunidade, e, parale- obter a aceptaci6n implicita dos dade VI ("Si yo estoy aqui de nota-
lamente, do seu relativo status no outros participantes (incluindo, rio. Lo importante es con P y D")
entramado do poder politico e cultu- sobretodo, o Publico), P sinte a ne- exemplifica unha vez mais o que t un
ral da cidade. all. cesidade de producir, dentro do seu iqtercimbio comunicativo "off-
0 breve acto; celebrado en maio turno, este segment0 de 'auto- record", fbra do oficial, nun aconte-
de 1984 e ao que asistiron unhas xustificaci6n" cimento formal. Aqui, A opta polo
oitenta persoas, consistiu tanto na (3) Na intervencibn de D, a ento- espailol para se dirixir a G (que es-
entrega do PrCmio de Pintura Pin- naci6n e outros trazos pros6dicos e collera a mesma lingua na sue defini-
t o r P como nunha hornenaxe fonttkos fan-nos supofier que ela ci6n publica), facendo mencibn aos
explicita ao labor de dito P(intor) e a non t falante nativa de galego. A sua outros dous destinatkrios indirectos,
Dona D -a sua compafieira, a quen escolla do espailol, contodo, leva- P e D, que nesta ocasi6n tamtn fala-
chamarei I-, de quen partira a ini- nos a pensar en algunha das hipbte- ron publicamente en espailol (pouco
ciativa de convocar o concurso. 0 ses seguintes respeito das suas inten- sabemos, atravts do discurso, da sua
prtmio foi fallado por un xurado ci6ns comunicativas sub-xacentes: actuaci6n privada). Hai, portanto
composto por membros directivos (a) D non comparte, como A, P e R, evidkncias estruturais internas para
dun museu da cidade, xurado que a premisa de que a toma de postura supor que neste segundo turno de
contava cun representante na mesa canto ao uso pdblico da lingua no A o que prima t a comunicaci6n di-
de oradores. 0 s participantes no ac- contexto quc nos ocupa 6 un a for- recta nun c6digo (o espailol) que C
to foron, por orde de Intervenci6n: o tiori, e por isto non considera nece- compartido por -e representa a-
A(1cald.e) da cidade, principal parti- sario un esforzo -provirvelmente os seus interlocutores, e que hipote-
cipante; o plntor P ; o R(epresentan- pequeno- de "traduci6n" da sua ticamente tamen o representa a el
te) do xurado e o museu; a compa- breve intervenci6n como manifesta- para certos tipos de interaccibn in-
fieira do pintor P, I; o xoven pintor ci6n publica de solidariedade cos seus formal. Ademais, posto que as inter-
gafiador do concurso, a quen cha- interlocutores e a cornunidade vencibns publicas de A foron en ga-
maremos G; o AOcalde) novamente, galego-falantes; (b) D si comparte leg0 e non hai nenglin indicio verbal
para cerrar o acto; e, por suposto, o esta premisa e si ve este a forliqri, ou non verbal de que os conipofien-
Publico. mas sinte-se mais identificada cos tes da mesa non o entendesen, pode-
Literatura
Por Xaquin L6pez
sentimento que ten sido calificado de A custi6n estriba ent6n en defi- encobre afanosarnente a sua inesta-
"~nheimliche"~,ponnos en aviso de nirnos eses acontecementos. bilidade.
que a relaci6n que mantemos co uni- A totalidade dos criticos cointi- A totalidade da critica semella
verso literario t mais intensa do que de, de xeito expreso ou implicito non ter ddbidas de que a forza do
se colexiria da sua definici6n coma sen olvidarmos a feita na fantastico, a sua capacidade de rup-
simples ente ficticio. definicibn anterior, en clue o fantls- tura, esth en relaci6n directa co ca-
As reflexi6ns que se levan feito tico se arn6sa na an~cdota. racter inequivoco da Realidade de
sobre esta modalidade literaria te- Asl, para ~ a b k i xurde
n ~ 6 alpori- base figurada no texto en custi6n.
fien ent6n tanto un interts zarse os persoaxes diante dun acon- Asi o fan Belevan, Todorov, Risco e
especffico, en canto se propoflen tecemento dado. Entendese, natural- Caillois. 0 segundo sulifia que o fan-
unha epistemoloxia do fenbmeno mente, que tal alporizamento ha ter thstico prop6n unha identificaci6n do
fantbtico, como mais xentrico en como causa unha conculcacion das lector irnpticito co (s) personaxe (s),
canto tentan botar algunha luz verbo leis que rixen o mundo da ankcdota. identificacibn que t somente posibIe
da complexa natureza de todo feito na medida en que o mundo figurado
literario. Coherentemente coa sua inten- se rixa polas mesmas leis para ambos
ci6n de non definir o fantastico co- os dous.
Ainda admitindo o risco dunha mo feito podtivo, Belevan refirese
certa simplificaci6n, podulamos di- sempre as "marcas do fantastico", Pero esta situaci6n de base na
vidir as orientacibns da critica actual os shais da sua presenza. Noustan- que se nos figura unha realidade
en dous grandes grupos: aqueles que te, al6dese a un fen6meno inequivoca semellante A nosa nas leis
tentan unha aproximaci6n formalis- ambiguo" e, xa que Iogo, a un feito que a rexen non t a situaci6n na que
ta que lles permita establecer uns acontecido arredor do cal se consti- nos achamos sempre 6 enfrentarmo-
pdncipios abstractos e universais tue tal ambigiiidade. 0 mesmo C vh- nos cos textos. Temos aqueles casos
que den conta do fanthstico, e lido para Todorov: a dhbida ten por nos que o mundo figurado se mostra
quen, mediante unha aproxima- forza que establecerse arredor dun totalrnente esiIiador, non tanto pola
cibn tembtica, parte dos textos acontecemento. propia natureza dos fen6menos co-
memos para dar conta de tal fend- mo polo feito de que os personaxes se-
meno na sua concrecih no corpus Mais claramente se pronuncia meflen aceitalos coma normais. Falar
literario, usanda da canceptos tanto Ant6n Tisco, para quen o fanthstico aqui do efecto fantastico k xa mais
literarios como exlraliterarios. Tzve- C o "elemento anecdbtico que em- problemtitico, e seguindo a Todorov
tan Todorov C, quiz&, sobranceiro borrona "las sefiales de su ainda irnposible. Con efeito, na medi-
representante dos primeiros. Na sua referente". Amplia este autor, po- da en que nese mundo, que se ven
lfia poderiamos incluir a Harry Be- rtn, as posibilidades do fanthstico d charnando "maravilloso", todo t
levan e a Bellemin-Noel. Entre os se- propia enunciacion. posible, ese "intre de ddbida" do
A CR~TICAtLnse preocupado dun gundos a Roger CaiDois e Antbn Ris- Con efeito, na literatura contempo- que fala Todorov non parece poder
xeito intensivo nos idtimos anos desa CO. ranea, co degrau de experimentalis- xa existir. (Aqui compre ter en con-
modalidade literaria que hoxe coAe- As eivas que marcan a ambas as mo que conleva, i. decote a propia ta, portn, que Todorov define o ma-
cernos co nome de "literatura fan- duas correntes son tarnen patentes e enunciacion a que fantastiza o relato ravilloso no corazbn mesmo do fan-
tbtica" ou, aisda mellor, "literatu- deddcense dos seus propios plante- 6 facer imposible a recuperaci6n ra- t a s t i c ~e a partires da supresi6n do
ra do fantlstico". xamentos. Asi, Todorov liiase da cional do mesmo. Un exemplo clisi- mesmo; e dicir, que o maravilloso
En non porica medida a &on- falla de criterio cientifico na critica co de tal tipo C La continuidad de 10s non somente se contrap6n 6 fantls-
danza de estudos sobre esta moda- precedente por pretender unha dilu- parques, de Cortizar. tic0 qae existe a expensas daquel).
lidade ten a sua orixe no interb que cidacibn d o f a n t h t i ~ oen base a Semella, pois, importante o
,
a superestrutura inclue "strictu aspectos que paga a pena ter en Pero jnon C certo tamkn que Znformacidn. Esquecense asi as Asi, o esencial C preocuparse
sensu" as instancias xuridico-po- conta para comprendermos as aqui, en Galiza, se fala As veces mdltiples funci6ns da linguae, non so polo sistema, sen6n
litica e ideol6xica e apartir de ai circunstancias de deboura. con estruturas sintacticas gale- incluidas as de segregaci6n so- tamCn pola xCnese e a produti-
ou todo cofiecemento e cultura Por unha banda Marr era xa gas, per0 en espaflol, ou As ave- cial, ou, As avesas, as de integra- vidade linguistica. Voloshinov
son ideoloxia (e, en derradeira un vello linguista cando triunfou sas?; jnon C certo que a noci6n ci6n. E, portn, esas dhas ideas vifia a propofier unha lingiiistica
instancia, falsa conciencia) ou a Revoluci6n de Outubro e, se- de estilo de Luis Prieto, "a ma- deben ser revisadas porque, da fala; nesa lifia haberia,. efec-
ben hai que replantexarse moi gundo semella, as novas teorias neira en que unha operaci6n t como o sinala perfectamente tivamente, que traballar.
seriamente o significado desa no- tal e como foron cofiecidas por efectivamente executada, na me- Calvet "responder pola estrutu- Compriria tomar como ob-
cibn. tl, quer dicer: a forma vulgata dida en que esta maneira non t a ra, actualmente, t afirmar: a lin- xectivo do estudo o mod0 de
Porque se ben C certo que todo do marxismo-leninismo, suxeri- hnica posibel, e foi conseguinte- guaxe funciona como un instru- producci6n da linguae, non, na-
cofiecimento esta condicionado ronlle soluci6ns coerentes coas mente obxecto dunha opci6n por mento de comunicaci6n do cal turalmente, no senso cartesiano
socialmente e, por tanto, tamtn sdas investigaci6ns pasadas. parte dun operador" non C pen- eu vou descreber a mecbica. E e sospeitoso de loxicismo da
pola existencia de clases e a loita Alemparte o debate tifia unha sAbel en termos individuais, se- esqukcese nun pulo a sociedade, gramhtica xerativa, sen6n como
desas clases iso non nos autoriza trascendencia politica evidente, n6n hist6rico-sociais e inclde o individuo e as mdltiples fun- product0 conflictual realizado por
a reducir todo cofiecemento e o que 6 demostrhbel dende xa aspectos "gramaticais"?; jnon C ci6ns da linguaxe. Responder suxeitos colectivos e individuais.
cultura a ideoloxia. pola propia intervencibn de Sta- certo que a noci6n de escrita en poia competencia C, abofellas, A este ponto crernos n6s que
Observamos tamCn que se t lin, que tifia como ponto de refe- Barthes, "lingua e estilo son ob- pofier o acento no individuo, no aponta Voloshinov cando afir-
posibel que toda cultura sexa rencia a politica lingiistica para xectos; a escrita 6 unha funci6n: individuo productor, per0 remite ma: "Ao cab0 crernos que o pro-
considerada como "Un as nacions da URSS. 6 a relaci6n entre a criaci6n e a ao estatuto de modelo de pro- blema de delimitaci6n da psique
conxunto de procesos de comu- E t que, evidentemente, o sociedade, a linguaxe literaria ducci6n. f6ra das sdas determi- ( = suxeito individual A.B.) e da
nicaci6n baseados en sistemas de corolario das teses de Marr con- mudada polo seu destino social, naci6ns psicol6xicas e sociais. ideoloxia (produto estruturado
significaci6n" enton a proble- ducia -xa que a revolucibn era a forma captada na s6a inten- Nos dous casos abstraccibn, e dun suxeito colectivo. A.B.)
mhtica da cultura (a memoria un salto cualitativo na base- a ci6n humana e unida, asi, hs por consecuencia, supresi6n da pode resolverse no territorio uni-
non hereditaria na expresibn de postulation dunha lingua unica grandes crises da historia" avan- Historia". tario do signo ideol6xico que
Lotman remite a problematica proletaria coerente con esa mo- ta tamCn no mesmo senso e que, abrangue ambas" e despois: "a
como Barthes teima, non hai Ent6n jen que principios se
dos sistemas de signos en xeral e dificaci6n e a abandonar a poli- teria de chantar, ao noso xuicio, psique e a ideoloxia interpen6
da linguae verbal en particular tics de respeto aos idiomas na- unha escrita que non sexa signifi- transe diaIecticamente no pro-
(sen esquecernos xamais que a cionais. A intervencion de Stalin cativa socialmente?; jnon 6 certo a mudanza de rum0 na linguisti- ceso unitario e obxectivo do
praxe cultural e linguistica 6 par- xustificase, xa que logo, para que esa contaminaci6n sinthctica ca? Por unha banda en certos troco social".
te integrante do proceso unitario denunciar esa absurdeza total. do galego ou os estilos, as escri- principios do pensamento mar-
de auto-produci6n do home). Pero, crernos nos, nese empefio tas espalladas socialmente, e non xista verbo da linguaxe, salienta- Logo enton, en resume:
lexitimo o pendulo abalou de nos refermos so As literarias, te- dos neste traballo, e que son ba- ilexitimo, para un mar-
En calquer caso a pergunta fien moito que ver coa capacida- sicamente:
que nos facemos ten unha longa mais en sentido contrario. xista, expulsar as linguas do te-
de de penetracibn dos mass me- 1. A unidade profunda de rreo da historia; elas estan vence-
historia no marxismo. Unha his- Efectivamente, t certo. pofia- dia, quer dicer, con aquelo que pensamento e linguaxe.
toria cuxo suceso esencial C o de- lladas aos conflictos sociais: o
mos por caso, que Stalin ten ra- Althusser chamara "Aparellos 2. Na medida en que o pen- xeito en que os dialectos chegan
bate entre X o d Stalin e o lin- z6n cando pergunta jque foi o ideol6xicos do Estado"? Se todo samento t reflex0 do mundo ex-
guista sovittico E.N. Marr. Nos, a ser linguas jnada ten que ver
que mudou na lingua despois de isto C certo, total ou parcial- terior, a linguaxe t , ao cabo, co- con circunstancias sociopoliti-
por unha vez e sen que sirva de Outubro? 0 vocabulario, aboft, mente, crernos nos que hai que fiecemento do mundo exterior e
precedente, imos ser un pouco cas?; as diferencias linguisticas
foi arriquecido por un certo nu- ser asisado e se non t posibel ne- da realidade obxectiva. Alias, a no interior dun mesmo idioma
eclCcticos, un pouco conciliado- mero de expresi6ns novas, per0 gar que en cada lingua hai un linguaxe condiciona este pensa-
res entre ambos. jnada tefien que ver coas rela-
nen o fundo esencial do ltxico, aquel que a fai idCntica a si mes- mento e C, nesa medida, unha ci6ns sociais?; os sociolectos
Pero o que si interesaria des- nen o sistema gramatical "que ma, portn hai que salientar as di- forza activa de cofiecemento. jnon vefien sendo lugar de estig-
tacar t que o momento't de crise constitden o fundamento dunha ferencias linguisticas (a sua exis- ma e segregaci6n social?; os
do Estruturalismo e tamtn da- lingua" foron liquidados ou tencia, queremos dicer), hai que 3. A actividade linguistica idiomas como conxunto, e polos
quela ciencia que pretendeu ser o reemprazados. Non hai, enton, ser consciente de que elas por- non se reduce ii simple comuni-
mesmos motivos que os socio-
seu modelo: A linguistica Sau- un carnbio de superestrutura lin- tan, traslucen e producen dife- cacion de ideas, xa que a lingua- lectos jnon poden xogar, en con-
ssureana. E intertsanos destacar guistica que corresponda coa ba- rencias sociais e que esas diferen- xe posue -xa dende o seu inte- textos coloniais, o papel de supe-
isto porque os criterios de Stalin se. Asi se desenvolve a argumen- cias linguisticas atinxen tamen a rior- toda a complexidade dos restrutura, segundo a sonada te-
son consemerrles cos de Saussure tacion de Stalin que conclue: as aspectos formais. f enbmenos sociais.
se de Calvet?; a escrita -no sen-
en varios pontos nos que, linguas non son unha superestru- so de Barthes- non C unha espe-
crernos, se equivocaban ambos. Alemparte nunha critica do
tura; son, se cadra, e en calquer Stalin, ao cabo, ten razon Estruturalismo que poderia arte- cie de estilo socialmente signifi-
Pero vaiamos por partes. caso, semellantes aos instru- cando afirma que a lingua "C un llarse ao redor destes pontos ele- cativo correlacionando con gru-
Naturalmente non nos intere- mentos de produccibn, polo instrumento do pobo enteiro", borados por Voloshinov, en pos sociais e xeiras histbricas?.
sa tanto unha descripcion por- menos nun senso: as linguas "fo- que serve para satisfacer as nece- 1930, no seu inda hoxe vixente
menorizada das bases da "Nova ron criadas para socorrer as ne- sidades "de todas as clases da so- "0 signo ideoloxico e a filosofia Portn Stalin t ldcido cando
teoria da linguaxe" -a doctrina cesidades non somentes dunha ciedade". Pero jnon C certo que, da Linguaxe". se nega a admitir absurdidades (a
de Marr e os seus discipulos- clase determinada, senon de toda se callar, ese instrumento non pretension dunha lingua "pro-
como as lifias xerais uteis para a a sociedade, de todas as clases da tefia o mesmo grau de utilidade a) A lingua como sistema letaria") o mecanicismo (base
discusion que aqui establecemos. sociedade" . estabel de formas normativa- -superestrutura; revoluci6n-
para todos? jque, se cadra, serve nova lingua) o ultrapoliticismo
Este principios son: a hipbtese mente identicas non t mais que
Certo, Stalin ten razon en de xeito desigual -segundo as unha abstraccion cientifica que (ao cab0 C claro que todos, ex-
dos saltos, a definicion da lingua boa parte da argumentacion; clases e sectores- para satisfa- resulta productiva s6 en relacion
como feito de superestrutura e plotadores e explotados, forma-
pero jnon t certo que se "do cer as riecesidades do conxunto con certos obxectivos particula- mos parte da mesma sociedade e
de clase, e preponderancia se- ponto de vista do materialism0 da sociedade? Asi, crernos nos, res, teoricos e practicos. Esta
mhntica. que, xa que logo, podemos ter
historic0 hai salto cada vez que Stalin t razonabel e persuasivo abstraccion non se axeita a reali- unha certa identidade linguisti-
A hipdtese dos Saltos: segun- hai paso dun estado cualitativo a en boa parte da argumentacion, dade da linguaxe.
do Marr non se deberia falar de ca) .
outro, calquera que sexa o inter- pero non nos convence de todo
evolucion linguistica, senon, iis v a l ~de tempo precis0 para reali- porque: b) a lingua 6 un proceso xe- jQue ensinanzas tirar de
avesas, de saltos -ou revolu- zarse "ent6n o obxectivo de Sta- rativo continuo, realizado na in- aqui?
cions-; a dialectics da mudanza lin perde parte da posibilidade de a) Stalin presupon, como teracci6n socio-verbal dos fa- Primeiro: que mesmo o sis-
linguistica esta marcada por un ter un nucleo racional". E C que, Saussure, que a lingua e un feito lantes. tema dun idioma ten que ver con
constante nacemento e resolu- como salientan Marcellesi e Gar- social pero, ti hora da verdade, c) As leis do proceso xerativo mudanzas hist6rico-sociais,
ci6n de contradicibns e ten por din: "a tese segundo a cal a evo- os dous pensan a lingua (a lan- da lingua non son en absoluto as ainda que, certamente, en lapsos
efecto a liquidacion de sistemas luci6n das linguas esta condicio- gue) como unha estrutura pura- leis da psicoloxia individual, de tempo moi amplos, e que,
denanteriores e a aparicion de nada unicamente polas suas leis mente formal, a-historica, escin- per0 non pode afastarse da acti- nese senso, a teoria dos estadios
sistemas novos. E asi que se ma- internas t inaxeitada para expli- dindo asi o c6digo e a comuni- vidade dos falantes. As leis da & Marr podia conter unha boa
nifesta na lingua o paso do cuan- car o fraccionamento dunha lin- cacibn, a langue e a parole, e xeraci6n da lingua son sociol6- intuici6n. Seria, enton, valioso
titativo (acugulamento de cam- gua en dialectos diferentes poi- pensando asi a uso individual da xicas. qne os estudos linguisticos se
bios menores) ao cualitativo dendo dar nacemento a linguas lingua como algo individual, psi- d) A criatividade lingaistica encamifiasen a estudar esta
(aparicion dunha nova lingua). cualitativamente novas". Asi, a col6xico no limite. Iso t coerente non cadra coa criatividade artis- fasquia da correlacion entre lin-
As linguas, xa que logo, atrave- hipotese de Marr (ben lonxe do coas practicas totalmente exten- tica nen con n i n g h outro tip0 de guas e circunstancias sociais
sarian varios estadios. senso que o seu fundador lle de- didas na actualidade e coa con- actividade ideol6xica especializa- comprendendo quer a xtnese e a
A lingua en tanto que supe- ra) pode, ainda, ser unha hip6. cepci6n da linguistica como cien da. Pero, ao mesmo tempo, a produci6n do cambio
restrutura. 0 s marristas inte- tese merecente de ser razoada e cia normativa da que o obxecto criatividade linguistica non pode lingiiistico, quer o estudo das po-
resabanse, maiormente, polos modificada para facela acegtk- central C a descripcibn do siste- entenderse afastada dos signifi- sibeis mudanzas sintacticas e se-
nomes designando uteis, ocupa- bel. ma. cados e valores que contkn. manticas.
CREPAX, .
Sobre os libros
iCAnto vamos cambiando co tempo que pasa! Acordame o pou-
co que me gorentaba, de neno, a letra nos libros e cbmo lle buscaba
sempre os monos que mos facian amenos. Despois vey mocedade e a
predileci6n polas poesias: as romPnticas nun primeiro intre, mais
logo as dos avangardismos acordes cos momentos da revulsi6n social
do cab0 da dictadura. Logo gustei da prosa en pequenas doces,
novelas de pasar a tarde.
Esto, dio miHor Holderlin nun breve poema: "En dias mozos
mailan sentia goce, pola tarde choraba; e agora, cando mais vello
son, duvidando enceto o dia, anque non obstante, apacible e sagra-
do t pra min o seu fin". iEterno humano de andar sempre cambian-
do! Alma nosa vertolan que agora me leva a preferir os libros grosos,
achando especial deIectaci6n naqueles onde a Invencibn, sexa na his-
toria, sexa na palabra, 6 menos; onde vida aparece mais sen r o u p s .
Pio Baroja resiste estas esixencias, e hai outros, pero sobre todo,
neste cansancio pola bistoria como o conto lixeiro onde deitar as
poucas horas entre o fi~tbole as copas, a misa e o televisor, un auto-
movil e outro ... esta en ansia de ocuparse en autores que conten a
vida pola miuda, e, posto que se deixa a poesia pra o invencible efi-
mero dos momentos mais puros, a vida en prosa e.case preferente-
mente que en diarios, en intimas observacibns sobre o mundo que o
escritor eleva a leria interminable, que nos valla pra cofiecelo moito a
el, e pra coiiecermos nbs mesmos un pouco mais, ao virar a fi1tima
paxina A beira do silencio.
A literatura que Bs veces ata o deslumbrar cunqueiriano, por
sincero, vale como espello anque non estea no libro das horas que se
esta a celebrar, aqui e hoxe. 0
( 0 s lugares
e as gentes que os habitam
mudam e morrem sempre
e nos tambirm morremos
A Galiza e mudamos
C para mim Posso eu acaso me reconhecer
um mito pessoal naquele rapaz loiro
maternal e nutricio que chorando partiu
con longa teimosia elaborado um dia
de louco amor filial de Quiroga
de degradado no Sil
(E de facto C tambem ha tantos anos
-porquC n%oconfessa-lo- e tantos desenganos?)
un execravel vicio
sublimado) Amo-a
Amei-a sempre
A Galiza porque nunca deixei
foi sempre para mim de estar ligado a Ela
um refugio mental pelo umbigo
um jardim de lembrancas Porque Ela fot meu berco
sossegado e onde quer que eu morrer
un ninho acolhedor Ela ha-de ser
para onde fugir o meu ultimo
do duro batalhar e do estridor meu unico jazigo
da Vida
e do acre ressaibo do Pecado Amo-te
Subterfugio subtil enfim
e purificador Galiza
de evasiio interior coitada, triste e bela Patria minha
para o descanso da alma como Tu es
na calma como o Senhor
pastoril num ma1 dia te faz
de perfeicgo de Arcadia orfa de historia e alienada de alma
da Terra Prometida submissa e maliciosa
da imaginag80 rustica e pobrezinha
A Galiza Amo-te
C o meu amor constante sobretudo
tranquila e fie1 esposa como eu te quereria
e impetuosa amante como eu em mim te crio
sempre dia apos dia
como Solveig, a espera como um encantamento da minha infincia
ansiosa e placida e da minha fantasia
paciente e palpitante
do retorno final Amo-te
do seu Peer Gynt errante como eu
-outra quimera! tresnoitado poeta evangelista
te invento e mitifico
Amo-a E, como com Jesus Cristo fez Mateus,
como o naufrago desesperado visto com ilusorios veus
ama a costa longinqua e arredia a tua miseranda e cinzenta PaixFio
que nunca ha-de avistar e intento
Amo-a com imtima e intensa
com saudade antevista de emigrado distante d e v o ~ % o
que ja se sabe de antemgo par-te um nimbo de Gloria imaginaria
fadado num apocrifo Novo ~ e s t a m e n t o Estoril, 1984
.nkdito do poemhrio Fufuro [memorial.
(Manual de Velhice para Principiantes).
a ser ausente morrinhente
Programado para aparecer no inicio de nunca mais voltar
de 1985 ern Lisboa, editado P0rque ningukm regressa do desterro
Livraria-Editoria Sh da Costa. a mesma terra que deixou
POEMA FUNEBRE OU POEMA
RITUAL DA NENA MORTA
Se a historia se repete
que historia se repete?
A XosC Maria Alvarez Chccamo. Que fundo se intromete
em quem a 1C e sente?
HI
Faise un sifencio poboado de coitelos. 0 c a d e i t o descende a-
morde 6 fondo do foxa. (IPcsa tan pouquiflo!). Algutn lle guinda
enriba crismtmos murchos. 0 s cregos bbtenlle a benz6n e cantan,
m t a n , cantan ... 0
w, churnbento, amenam cksfacersc en trebbns.
As pranteiras v b l m s e hkthicas de Lanto laiar. A sGa mai limpa os
saloucos co d-tal e romp a b r a r de novo. lEra tan pura, tan
sinxcla, tan hwn~wsa![Iddereita 6 ceo, prabreciiia! 6sverrnes fal-
stile-la boca Buga de d a o r . E no A h , ique acontez, Senor...?
-X. M. A. B.-
(dc "Cank segredo '7
polos serAns, cos asreccndos de agosto que subian dos canaviais
da outra belra bo rio,
o rnundo foi t m d o con suavldade maior nas pbnhs dos salgueiros,
nos xncsW& e feridos sequdias de ambica da norte,
a ma pequenez qua promcteu encant.ras.ip6trlares
d a t a maxe prdbida &I exisrhia,
e ti mor-no flgwa &cla qwe es, ccmo cu dfrdo sou,
agora frcnte do ~~ pacifjco
menties falamis, confusos da Iinguax das cousa diferentes
sempre 00s 0110s postos no solpor roxo do mar que nQs tmia
.
-#: -
1 .
.
- - -. - - 'r
_'i.