Zhan Zhak Rusoo

do qeverisje e ligjshme sht republikane thoshte qytetari i Gjenevs, si e quante me plot krenari veten Zhan Zhak Rusoo. Rusoo, jetoi n kohn e iluminizmit apo epokn e arsyes si quhej shekulli i tetmbdhjet. Tani m dominonte mendimi se arsyetimi njerzor sht drejtuesi m i sigurt i fatit t njeriut. Parimet t cilat Monteskj vetm sa i kishte cekur, Rusoo kishte ndrmend q ti shtjellonte me hollsi, n veprn e tijKontrata sociale, duke dhn prgjigje n pyetjen pse ligjet e ksaj shoqrie n t ciln qeverisin njerzit, jan legjitime? Thnia se njeriu nga natyra ishte i mir dhe vetm institucionet tona shoqrore e kishin br at t keq u b inspirim pr t gjitha shkrimet e tij t mtejme. Njeriu lind i lir, por at kudo e kan lidhur me vargonj!!! Si mund t bhet i ligjshm nj ndryshim i till, pyeste Rusoo. Nuk ekziston e drejta e m t fortit, n nj shoqri me institucionet e saj. Nse duhet t bindesh pr hir t forcs, ather nuk sht e nevojshme t bindesh as pr hir t detyrs, n mnyr urdhruese,thot Rusoo. Detyrimi ndaj shoqris nuk mbshtetet as mbi autoritetin natyror t babait, as mbi ndonj autoritet tjetr t pretenduar si natyror e si t lindur pr t komanduar (me kt mendim Rusoo hedh posht disa pikpamje t mendimtarve se marrdhniet midis t parve t shtetit dhe atyre q jan posht, u prngjasin marrdhnieve t babait me fmijt e tij). Themeli i vetm i ligjshm i detyrimit sht konvencioni q zbatojn t gjith antart q duan t hyjn n shoqri. Pra gjithka rrjedh nga angazhimi i lir i atij q vendos t detyrohet. Pakti shoqror, thot Rusoo mund t jet i ligjshm vetm ather kur del nga nj marrveshje e njzshme. Baz e paktit shoqror n formulimin e Rusos sht vullneti i prgjithshm, i cili shprehet me Legjislacion:Legjislacioni duhet t dal nga t gjith. Legjislacioni duhet t vlej pr t gjith. Ai thoshte se jo laviatani i Hobsit por vetm vullneti i prgjithshm sht ai q mund t drejtoj forcat e shtetit n prputhje me qllimin pr t cilin ai sht krijuar, dhe q pa dyshim sht e mira e prbashkt. N kontratn shoqrore t gjith jan t barabart para ligjit. Kurse ligji i pa ratifikuar nga populli, nuk sht ligj, thot Rusoo. Paanshmria n legjislacion, sht nj kusht i domosdoshm pr t pasur drejtsi. Ja se si e shpjegon legjislacionin e paanshm. Ai thot se duke u futur njerzit n gjendjen shoqrore, veprimet e tyre marrin karakter moral, q m par nuk i kishin. N vend t impulseve fizike dhe lakmis, futet drejtsia. Njerzit fitojn liri morale q i bn zot t vetes, sepse impulsi i lakmis sht skllavri dhe bindja ndaj ligjit, q ka vendosur vet, sht liri. Nj njeri q ndjek drejtsin, e lakmis, pa dyshim q krkon t zgjedh at q sht m e mir nga pikpamja e paanshmris, aty ku ndodhen interesat e kundrta. N syt e Rusos ligji sht dika e shenjt.... Pushteti i shenjt i ligjeve mund t

ndalohet vetm ather kur bhet fjal pr t shptuar atdheun. N kt rast siguria publike plotsohet me nj akt t veant... Politikant e kohve t hershme thoshte Rusoo, flisnin gjithmon pr moralin dhe virtytet, kurse kta tani flasin vetm pr tregti dhe para. Patriotizmi sht virtyti m i lart pr njerzimin thoshte ai. Andaj, zemra e tij e lnduar, te ligji shikon ilain e vetm ndaj tekave dhe arbitraritetit t pushtetmbajtsve. Ligji sht m sublimi i t gjith institucionve njerzore. Ai sht nj frymzim hyjnor. Prderisa vetm sovrani, pra populli i organizuar, mund t bj ligje, ather ligji nuk mund t jet i padrejt. Asnj qeveri nuk do t mund t dilte prmbi ligjet, prderisa do qeveritar sht nj i deleguar i sovranit. Ligjet nuk jan tjetr vese regjistra t vullneteve tona, do t shkruante Ruso. Prandaj dhe nuk sht puna vetm t hartosh ligje t mira n vetvete, por duhet edhe t vshtrosh me kujdes nse populli pr t cilin i ke caktuar kto ligje sht prgatitur q ti duroj ato. Kur thot se do qeverisje e ligjshme sht republikane Rusoo me kt ka n mendje edhe sistemin qeveriss; demokracin. Nj vzhgues shkruan se: Asnj publicist para Rusoit nuk i ka mohuar sovranitetin mbretrve.Te Rusooi sovrani dhe populli jan nj. Vullneti i shprehur n ligj smund t jet tjetr vese Vullneti i popullit. E nse populli sht qendra e do vullneti dhe mendimi n nj shtet, kjo mundson zbatimin e ktij vullneti n pushtet, thn tro qeveri.Parim i sovranitetit sht ligji. Pra pushteti ssht vese nj detyrim q rrjedh nga parimi fillestar, nga vet vullneti, apo nga sovraniteti. Kurse ta ruash sovranitetin do t thot ta ruash vullnetin e prgjithshm kundrejt vullnetit t veant. Pr Rusoon sovrani, nnkupton numrin e prgjithshm t shtetasve pr nj shoqri t dhn. Kurse vullnetet e shumt t shtetasve mund t konsiderohen si nj vullnet i prgjithshm, sepse donjri prej tyre sht pjes e marrveshjes sociale. Si edhe Hobsi, Ruso pushtetin m t lart sovran e shikon te pushteti ligjvns dhe pushteti ekzekutiv. Mendimet politike t Rusos ngjajn fort me ato t Aristotelit por e reja q sjell Rusoo sht se ai e v theksin mbi rndsin e bashkveprimit t t gjith pjestarve t shoqris, n mnyr t veant n nxjerrjen e ligjeve. Ai thoshte se sovraniteti sht i pandashm pr t njjtn arsye se sht edhe i patjetrsueshm. T ndash sovranitetin qysh n parimet e tij, do t thot ta vrassh at.do qytetar sht i detyruar ti shrbej shtetit prderisa kt e krkon sovrani. Ai na kujton gjithashtu se shtetasit q i binden sovranit nuk i binden kujt tjetr prvese vullnetit t tyre. Me nj fjal Ruso sovranitetin e kurorzon me autoritetet m prestigjioze, duke arritur q t bj edhe zvendsimin e shprehjes t monarkut absolut Luigjit XIVShteti jam un me shprehjenshteti jemi ne. Kshtu, nse duam forcimin e shtetit nprmjet ndrtimit t institucioneve t qndrueshme, asnjher nuk duhet menduar q ta bjm at t prjetshm. Duhet vetm t mendojm se si tia zgjasim jetn sa m shum, duke e pajisur

me nj kushtetut q t ngrej pengesa m t efektshme kundr rrezikut t tiranis dhe anarkis thot Rusoi. Ai njihej si zdhns i demokracis dhe shtetit ligjor. Demokracia thoshte ai, sht form qeverisjeje ku populli i organizuar jo vetm q voton ligje, por dhe vendos edhe pr masa t veanta q duhen marr pr ekzekutimin e tyre. Zhan Zhaku ishte ithtar i votimit t drejtprdrejt t ligjeve. E nse ligjet jan produkt i nj vullneti t prgjithshm sovran, ather do individ sht autor i vrtet i ktyre ligjeve, dhe n kt mnyr do njeri i bindet vetm vetvetes. Por nuk do t ekzistoj ndonjher demokraci e mirfillt. Vetm po t ekzistonte ndonj popull perndish, do t kishte qeverisje demokratike. Nj qeverisje e till kaq e prkryer nuk i prshtatet njerzve, thoshte Ruso.