Economie Toegelicht

Hoofdstuk 2

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

De economische kringloop

Š Verschillende huishoudens
„ Eigen ingezetenen
z Consumenten
z Producenten
z Overheid
„ Buitenland
Š Ruiltransacties op markten: geld voor
„ Goederen (markt voor goederen en diensten)
„ Productiefactoren
z Arbeid (arbeidsmarkt)
z Kapitaal (kapitaalmarkt)
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

1
 De economische kringloop

Š Eenvoudige kringloop: een economie zonder

overheid en buitenland
productiefactoren

productief inkomen (1.000)

GEZINNEN BEDRIJVEN

consumptie (1.000)

goederen

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

De economische kringloop

Š Gevolg van deze kringloop

„ Productie = Consumptie (P = C)
„ Inkomen = Consumptie (Y = C)
„ Sparen = 0 (S = 0)
„ Investeren = 0 (I = 0)

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

2
 import
BUITENLAND

export

to ta le b e s te d in g e n Markten van
goederen en
diensten

gezinsbestedingen
investeringen
OVERHEID

subsidies uitkeringen

BEDRIJVEN belastingen, soc.zekerheid GEZINNEN

sparen

leningen
factorvergoedingen

inkomen
Geld- en
kapitaalmarkt

Arbeidsmarkt

Toegevoegde waarde van

bedrijven
Concept toegevoegde waarde
z Bruto versus netto
z Marktprijzen versus factorkosten

Š Verband: Faktorkosten = marktprijzen − T i + SUBS

Netto = Bruto − AFSCHR.
Bruto TWmp = Netto TWmp + AFSCHR.
Bruto TWfk = Bruto TWmp − T i + SUBS
Netto TWmp = Netto TWfk + T i − SUBS
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

3
 Berekening toegevoegde
waarde
Š 2 methoden
z Afrekmethode: Bruto toegevoegde waarde tegen
marktprijzen (BrutoTWmp)
Š SOM van de verkopen aan gezinnen, overheid, buitenland
en de bruto-investeringen van bedrijven en de overheid
Š MIN de som van de aankopen bij de overheid en bij het
buitenland
z Bruto TWfk= BrutoTWmp-Indir. Belast. + Subsidies
z Netto TWfk= BrutoTWfk-afschrijvingen

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Berekening toegevoegde
waarde
Š Optelmethode: netto toegevoegde waarde tegen
factorkosten of Netto TWfk
„ Vergoeding arbeid aan gezinnen
„ PLUS uitgekeerde vergoeding kapitaal
z Ondernemersinkomsten zelfstandigen en overheid
z Vergoeding vermogen gezinnen
„ PLUS niet uitgekeerde vergoeding kapitaal
z Netto-besparingen (winst)
z Directe belastingen
z Interesten op de overheidsschuld
„ PLUS productief inkomen btl. productiefactoren

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

4
 Toegevoegde waarde van de
overheid
„ Enkel productieve elementen
„ Geen onderscheid factorkosten of marktprijzen
z Overheid betaalt geen belastingen en krijgt geen subsidies
z Bruto-toegevoegde waarde tegen marktprijzen
Š Vergoeding bezoldigde arbeid gezinnen
Š Vergoeding buitenlandse productiefactoren
Š Afschrijvingen
z Netto-toegevoegde waarde
Š Bruto-toegevoegde waarde – afschrijvingen
„ Merk op: rente op de leningen wordt niet als productief
beschouwd

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Besparingen overheid

Š Netto-besparingen van de overheid

„ Netto te financieren saldo
„ Primair Saldo
z NFS
z MIN de interesten op de overheidschuld betaald
Š Aan gezinnen
Š Aan bedrijven

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

5
 Toegevoegde waarde van het
buitenland

„ Som van de productieve inkomens betaald aan de eigen

productiefactoren ingezet in het buitenland
z Productief inkomen uit arbeid aan gezinnen
z Productief inkomen aan de overheid
z Productief inkomen uit vermogen aan gezinnen
„ MIN de productieve inkomsten betaald aan de
buitenlandse productiefactoren ingezet in het binnenland
z Vergoeding aan buitenlandse productiefactoren door bedrijven
z Vergoeding aan buitenlandse productiefactoren door overheid

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Macro-economische activiteit

Š Binnenlands versus Nationaal

„ Binnenlands: activiteit op het GRONDGEBIED van een
land onafhankelijk van de nationaliteit
„ Nationaal: activiteit door productiefactoren met de
NATIONALITEIT van een land onafhankelijk van het
grondgebied
„ BINNENLANDS
z PLUS vergoeding van de eigen productiefactoren door het
buitenland
z MIN de vergoeding betaald aan buitenlandse productiefactoren
door het eigen land
z = NATIONAAL
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

6
 Macro-economische activiteit

Š Netto versus bruto (afschrijvingen)

Š Faktorkosten versus marktprijzen

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Macro-economische activiteit

Š 3 mogelijke berekeningswijzen
„ Productieoptiek
z Binnenlands product =
Š PLUS toegevoegde waarde van de bedrijven
Š PLUS toegevoegde waarde van de overheid
z Nationaal product
Š Binnenlands product
Š PLUS toegevoegde waarde van het buitenland

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

7
 Macro-economische activiteit
Toegevoegde
Waarde buitenland
Afschrijvingen van de
Bruto Toegevoegde
overheid
Waarde van de
Netto Toegevoegde
overheid
Waarde overheid
Afschrijvingen van de
bedrijven

Indirecte belastingen -
subsidies
Bruto Nationaal
Bruto Binnenlands Product tegen
Product tegen marktprijzen
Bruto Toegevoegde
marktprijen
Waarde van de
bedrijven tegen
Netto Toegevoegde marktprijzen
Waarde van de
bedrijven tegen
factorkosten

Macro-economische activiteit

„ Inkomensoptiek
z Netto nationaal product tegen factorkosten:
Š Productieve inkomens van de gezinnen
ƒ Arbeid (bedrijven, overheid, buitenland)
ƒ Ondernemersinkomen zelfstandigen
ƒ Vermogen (bedrijven, buitenland)
Š PLUS productieve inkomens van de bedrijven
ƒ Netto-winst + directe belastingen – interest op overheidsschuld
Š PLUS productieve inkomens van de overheid
ƒ Ondernemingsinkomen betaald door bedrijven en buitenland

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

8
 Macro-economische activiteit

z Netto nationaal product tegen factorkosten

Š = Nationaal inkomen
Š = de netto geldwaarde van de goederen die er in de loop van
het jaar zijn bijgekomen

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Macro-economische activiteit
Toegevoegde
Waarde van het
Afschrijvingen
buitenland

Indirecte be-
lastingen - subsidies
Productieve
inkomens van de
overheid
Productieve Bruto Nationaal
inkomens van de Product tegen
Bruto Binnenlands
bedrijven marktprijzen
Product tegen
Nationaal inkomen =
marktprijzen
Netto Nationaal
Product tegen
factorkosten
Productieve
inkomens van de
gezinnen

9
 Macro-economische activiteit

„ Bestedingsoptiek
z Bruto binnenlandse bestedingen
Š Gezinsconsumptie
ƒ Aankopen bij bedrijven, overheid en buitenland
Š Overheidsconsumptie
ƒ Bruto-toegevoegde waarde van de overheid
ƒ PLUS de overheidsaankopen van goederen en diensten (bij
bedrijven en buitenland)
ƒ MIN de verkopen door de overheid van goederen en diensten
(aan gezinnen en bedrijven)
Š Bruto-investeringen (bedrijven en overheid)

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Macro-economische activiteit

z Bruto totale bestedingen

Š Bruto binnenlandse bestedingen
Š PLUS verkopen door bedrijven aan het buitenland
z Netto totale bestedingen
Š Bruto totale bestedingen – afschrijvingen
Š Vervangen van bruto-investeringen door netto-investeringen
z Netto binnenlandse bestedingen
Š Netto totale bestedingen MIN verkopen door bedrijven aan
het buitenland

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

10
 Macro-economische activiteit

z Waar komen de totale bestedingen vandaan

Š binnenlands product
Š Import van goederen en diensten
z Men kan dus het Bruto Nationaal Product tegen
marktprijzen berekenen door van de totale bestedingen
de import van goederen en diensten af te trekken:
Š Totale bestedingen
Š MIN Import van goederen en diensten
Š = Bruto nationaal product tegen marktprijzen

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Macro-economische activiteit

Š Fundamentele identiteit in de economie

Y ≡ C +G + I + X − M
Š Afhankelijk van de aard van de activiteit
„ Investeringen netto of bruto
„ Export: export van goederen en diensten of de
totale ontvangsten vanuit het buitenland
„ Import: import van goederen en diensten of de
tale betalingen aan het buitenland
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

11
 Macro-economische activiteit
Invoer s.l.

Uitvoer s.l.

Toegevoegde
Waarde van het
buitenland

Bruto-
investeringen
Bruto Totale
Overheids- Bestedingen s.l.
consumptie
Bruto Nationaal
Product tegen Bruto
Bruto marktprijzen Binnenlands
Binnenlandse
Product tegen
Bestedingen
marktprijzen
Gezins-
consumptie

Grootheden in België
In % van het BBP tegen marktprijzen (in werkelijke prijzen) 1980 1985 1990 1995 2000
Landbouw, jacht, bosbouw en visserij 2,50% 2,57% 2,23% 1,51% 1,26%
Nijverheid 26,28% 26,02% 24,05% 21,63% 19,99%
Bouwnijverheid 7,01% 4,96% 5,05% 4,81% 4,63%
Diensten 59,13% 62,53% 62,68% 66,09% 66,63%
Handel, vervoer en verkeer 18,77% 18,70% 19,72% 19,33% 18,72%
Financiële diensten, immobiliën, huur en diensten aan bedrijven 17,36% 20,68% 21,61% 24,27% 26,18%
Overheid en onderwijs 15,64% 15,22% 13,14% 13,82% 13,14%
Andere diensten 7,36% 7,93% 8,21% 8,67% 8,60%
Andere componenten 5,07% 3,93% 5,99% 5,96% 7,49%
Bruto Binnenlands Product tegen marktprijzen (in miljoen Euro) 88.287 121.934 164.580 202.324 248.338

In % van het BBP tegen marktprijzen (in werkelijke prijzen) 1980 1985 1990 1995 2000
Consumptieve particuliere bestedingen (1) 55,61% 57,69% 54,85% 54,26% 54,10%
Consumptieve bestedingen van de overheid (2) 22,98% 22,94% 20,16% 21,37% 21,15%
Bruto binnenlandse kapitaalvorming (3) 24,46% 18,01% 22,83% 20,09% 21,52%
Bruto kapitaalvorming 23,33% 17,51% 22,65% 19,87% 21,13%
Bruto-investeringen van de ondernemingen, zelfstandigen en IZW's 12,16% 11,06% 15,69% 12,75% 14,41%
Bruto-investeringen in woongebouwen 6,51% 3,48% 5,32% 5,35% 4,93%
Bruto-investeringen van de overheid 4,66% 2,97% 1,64% 1,76% 1,79%
Veranderingen in voorraden 1,13% 0,51% 0,18% 0,22% 0,38%
Bruto Binnenlandse Bestedingen (4)=(1)+(2)+(3) 103,04% 98,64% 97,84% 95,71% 96,76%
Netto-uitvoer van goederen en diensten (uitvoer - invoer) -3,04% 1,36% 2,16% 4,29% 3,24%
Totale uitvoer (5) 57,32% 71,42% 69,93% 69,01% 86,28%
Bruto Totale Bestedingen (6)=(4)+(5) 160,36% 170,06% 167,77% 164,72% 183,05%
Totale invoer 60,36% 70,06% 67,77% 64,72% 83,05%
Bruto Binnenlands Product tegen marktprijzen (in miljoen Euro) 88.287 121.934 164.580 202.324 248.338

12
 Betekenis nationaal product

Š Onvolmaakte indicator van economische

activiteit
„ Productie binnen de gezinnen
„ Zwartwerk
z België: schatting (1998): 22% van het BBP
z Griekenland: schatting (1998): 29% van het BBP

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Betekenis nationaal product

Š Nominale cijfers
„ BNP kan stijgen zonder dat er 1 extra goed extra
gemaakt is indien de prijzen stijgen
„ Reële cijfers: corrigeren voor ‘inflatie’
„ Impliciete deflator (prijsindex van het BNP)
BNP van 2002 in prijzen van 2002
x 100
BNP van 2002 in prijzen van basisjaar

„ Dit laat een reële vergelijking toe

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

13
 Betekenis nationaal product

„ Impliciete deflator van het BBP

10000

9000

8000

7000

6000

5000

4000
1985 1988 1991 1994 1997

constante prijzen 1995 werkelijke prijzen

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Betekenis nationaal product

⎛ 2000 pi2003 ⎞
CPI = ∑ ⎜ wi
2003
⎟ x 100
i ⎝ pi2000 ⎠
„ Consumpieprijsindex meet de koopkrachtwijziging voor
de consumenten
z Cfr. tabel 2.5 boek
Š Voeding en dranken: 21,43% van het budget
Š Huisvesting, water, ...: 14,65%
Š Vervoer: 13,80%

Š Geen goeie indicator ‘welvaart’

„ Meet kwantiteit en niet kwaliteit
„ Geen ‘onmeetbare’ elementen (schade aan leefmilieu)
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

14
 Betekenis nationaal product

Š Vergelijkingsbasis tussen landen

„ Impact van de wisselkoers: koopkrachtpariteiten
„ Per capita vergelijking
BBP per capita in USD
1998 Conversie d.m.v. Conversie d.m.v. (2) t.o.v. (1)
wisselkoersen (1) koopkrachtpariteiten (2)
Japan 30.121 24.103 -20%
Denemarken 32.758 26.297 -20%
België 24.526 24.003 -2%
Duitsland 26.204 27.569 5%
Spanje 14.884 16.743 12%
Portugal 11.124 15.242 37%
Mexico 4.404 7.953 81%
Korea 6.830 13.543 98%
Turkije 3.092 6.723 117%
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Betekenis nationaal product

Š BBP per capita

„ Cfr. supra: informele sector
„ Zegt niets over de inkomensverdeling binnen een
land.

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

15
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

16
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Oorzaken verschil

Š Hoge BNP/uur, niet per capita?

Š Dus minder gewerkte uren per capita
„ Vrijwillig
z Wij willen misschien meer vakantie
z Participatie in het arbeidsproces

„ Onvrijwillig
z werkeloosheid

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

17
 Keynesiaanse consumptiefunctie
C = ca + cmYb
C, S
C1
ontsparen

Ca S = sa + smYb
45°
Yb1
Yb
Sa

De investeringsmultiplicator I

Y ≡ C +G + I + X − M

C = ca + cmYb
S = sa + smYb
Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

18
 De investeringsmultiplicator II

ΔY = ΔI + cm ΔI + cm2 ΔI + cm3 ΔI + ... + cmn ΔI

1
ΔY = ΔI
1 − cm
ΔY 1
= investeringsmuliplicator
ΔI sm

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

Consumentenvertrouwen

Š De multiplicator hangt volledig af van de marginale

consumptie- en spaarquote.
Š Die zelf afhangen van het consumentenvertrouwen:
∂C
= cm = marginale consumptiequote
∂Yb
∂S
= sm = marginale spaarquote
∂Yb
c m + sm ≡ 1

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

19
 Beperkende factoren

Š Tijdsverschillen
Š cm is niet constant
Š De injectie mag niet eenmalig zijn
Š Productiecapaciteit
Š Voorraden consumptiegoederen
Š importlekken

Economie Toegelicht -
Hoofdstuk 2

20