Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
/ . - : ,
2001
ISBN 7301047460
D7351
CIP (2000) 71765
:
:
: ISBN 7301047460/ K288
: 100871
: 62756343
:
8501168 32 17 .5 450
2001 5 2001 5
: 28 .00
,
,
,
,
,
; ,
, ,
80 ,
,
,
70
80 , ,
,
,
1987
,
,
,
1993 1996 , ,
12
, 80
,
, 1996 4
,
,
:
;
,
,
, 1999
20
1
, ,
,
, ,
,
, 80
,
,
, ,
60 (
) , , ,
, , ,
,
,
: ,
, ,
, ,
,
,
,
: ,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
,
;
,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
;
,
,
, ;
: , , 1993 , 3
, , ,
,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
, , 19
3
20 (
) , 20 ,
,
, , ,
, , 70
,
,
: ,
60
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
: , 4 5
, ,
?
? , ;
, ?
, ,
, , , ,
,
,
,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
;
,
, ,
,
, 70
, ,
5
,
,
70 , ,
, , ,
,
, ,
, ,
,
( ) , ,
,
, , ,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
6
, ,
, (
) ,
; , ,
,
,
,
, ,
;
; ;
, ,
: , ,
, 19
, ,
, ;
, ,
, ;
, 2/ 5 500
, ,
, ,
, , ,
,
, ,
, ,
, ,
7
, ;
, , ,
, ,
,
,
,
, , ,
, ,
, ,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
, , ,
,
,
, , ,
19
19 , , ,
8
,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
, , ,
, ,
, ( )
, , ,
, ,
, ,
9
:
;
, ,
,
; ,
, ,
,
;
, ,
, ,
,
, ,
, ,
19 50 ,
, 19
,
,
, ,
10
, ,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
, , , (
) ,
, ,
,
, ,
,
19 ,
, ,
, , , 1972 , 2 , 70
11
, , ,
,
, ,
, , ,
, ,
,
,
,
, ;
,
,
,
, ,
, , ,
,
19
, , ,
,
,
,
,
, ,
, 19
12
,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
, , ,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
, , , ,
, , ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, ;
13
, ,
,
,
19
, ,
,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
, , ,
,
, ,
( ,
, ) ,
, , ,
, ,
,
, ,
,
14
,
1917 , ,
20 , ,
,
,
,
,
, ,
, ,
:
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
15
,
,
,
1947 8 15 ,
,
,
, 50 ,
?
,
, ; , ,
; ,
,
,
, ,
(
) ,
,
;
, ;
16
; ,
, 1948 1956
,
,
, ( ) ,
,
, , ,
1950 ,
, ,
, , ,
, ,
,
, ?
,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
, ,
, ,
17
,
,
, , ,
,
,
, ,
; ;
, , , ,
,
, , ,
,
, , ,
80 , ,
, ,
, 90
,
, ,
, ;
;
,
, ,
,
, ,
18
,
, , ,
, , ,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
, , ,
, ,
,
, 19
,
, ,
, ,
, ,
, ,
, , ,
, 20
19
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, , ,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
; , ;
, , ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
20
, ,
,
, ,
, ,
( ,
,
) , , ,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
,
,
,
, ,
?
, ? ?
21
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
, (
) ,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
, , ,
,
, , ,
,
, ,
,
22
,
, ,
,
,
,
( )
( ) ,
,
, ,
, ,
, ,
, , ,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
23
, ,
, ,
, , ,
, , ,
,
,
,
, , ,
,
, ,
:
, ; ,
; ; ,
; ,
, , , ,
,
, , ,
; ,
,
,
, ,
, ,
,
24
,
,
,
, ,
1975 ,
,
,
, 1977 , ,
, ,
,
, , ,
,
, 10 , ,
,
1967 , ,
1977 , ,
,
, ,
1995 , ,
,
,
,
,
,
25
, ,
, ,
,
, , ,
, , ,
,
,
,
?
,
,
,
, ,
, , , ,
,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
26
,
,
,
, , ,
,
,
500
,1935
, 1947 , ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
, , ,
,
27
, ,
, ,
,
, ,
, ;
, ;
,
, ,
,
,
, ;
, ,
,
,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
28
, ,
,
,
, ,
,
,
, , ,
, , , 90
, ,
;
,
,
,
,
, ,
, ,
; ,
; , ;
,
, ;
; ,
;
29
, ,
,
, ,
,
, ,
, , ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
, , ,
,
, , ,
,
,
,
, ,
,
,
30
, ,
, , ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
,
31
, ,
,
, ,
, ,
, , ,
,
,
, ,
:
,
,
,
, , , ,
,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
, , , ,
32
,
,
, ,
,
,
,
90 ,
,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
, ,
, 70
,
33
,
, ,
, ; ,
,
, ,
,
, , ,
,
,
? , ,
,
,
,
,
,
,
,
,
, ? ,
, ,
, ,
, ?
,
,
,
, ,
,
, ,
34
, ,
, ,
50 , ?
, ( )
, ,
,
,
,
80 , ,
, 80
,
, ,
,
, , ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
35
,
,
, , ;
, ,
,
,
, ,
,
,
,
,
,
, ?
?
, , ?
, ,
, ? ,
,
, ,
,
, ;
, ,
, ;
36
, ,
;
, ;
, ,
,
, ;
, ,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ?
, ,
, ,
, ,
, ,
, : ,
, , ,
, ,
, ,
37
,
, ,
, ,
? ,
,
:
,
? ,
? ? ,
?
? ,
, ; , ;
, ,
, ? ,
, ,
, , ,
,
, ,
,
,
,
38
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
( ,
)
,
, ,
,
, ,
,
,
,
, ;
, ,
,
, , , ( )
, ,
,
39
; ,
;
;
;
( )
, ,
,
, , ,
, ,
,
, ;
( ) ,
:
, ,
,
,
, ,
,
,
:
+ +
:
+ +
, ,
40
, ,
,
, , ,
, ,
,
, ,
,
,
, , ,
, , 50 %
, ?
, ?
, , ,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
41
; ,
, ,
, ,
: ,
, , ,
,
, ,
50
, , 80 ,
,
, ,
, , ,
,
,
,
, ,
, ,
50 :
,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
42
( 1992 1997
6 % ) , ,
19501951 : 547 % , 128 % ,
325 % , 19961997 266 % , 269 % , 465 %
,
,
, , ,
, ,
,
,
,
( ,
) , , ,
,
, ,
,
,
; ,
,
,
?
, ,
43
,
; 1/ 3
, ; ;
,
;
, , ,
,
, , ,
, ,
,
, :
, ,
,
, 10 ,
?
,
, , , ?
44
,
,
,
,
, , , ,
19 ,
, ,
, ,
,
19 8090 ,
,
, ,
,
,
(17721833)
, ,
,
, ,
, ,
1
19 50 70 ,
,
,
,
( 1825 1917 ) ,
,
,
,
70 90 ,
, ,
, ,
(18421901) , ,
,
,
, ( 18481909 )
,
,
,
,
20 , ,
,
, ,
2
30 40 ,
, ,
,
,
,
: ,
18 , 19
,
, ,
,
:
,
19 2030 , ,
,
,
, ,
,
,
, 2 , , 1977 , 64
,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
? ,
,
, ,
,
,
,
, ,
, 1829 ,
: ,
, :
,
,
,
B .N .Ganguli , Indian Economic T hough t , Nin eteen th Cen t ury Pe rspec tives , N ew D el
hi , 1978 , p .41 .
, ,
, ( )
, ,
,
, , ,
,
,
,
,
,
,
: ,
,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
B . N . Ganguli , Indian Economic T hough t , Ninet een t h cent ury pe rspec tives , p .42 .
19 ,
, ,
, , ,
? ,
, , ,
,
, ,
,
,
,
, ,
:
, , ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
6
, , ;
,
:
,
, ?
, ,
, ,
,
:
, ,
, , , ,
, ,
, , ,
1880
,
:
,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
?
, ,
, ,
,
( ) ,
, , :
, , ,
,
, ,
,
N aoroji, D ., T he M or al Povert y of India and Nat ive T hough ts on t he P resen t Bri tish
India Policy, from Documen ts on Political T hought in Modern Ind ia , Oxford Unive r
si ty Pr es s, VoL , 1 , 1973 , p .3 .
N aoroji, D ., Engla nds Dut ies t o India, from Documen ts on Polit ical T hough t in
M ode rn India , Oxford Unive rsity P ress, VoL . 1 . 1973 . p .51 .
, ,
, ,
,
, ,
(
) , ,
,
,
, , ,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
:
,
,
,
, , ;
, , ;
, ;
,
,
:
19 ,
, ,
70
,
, 90 ,
, ,
,
1890
,
,
,
, ,
,
10
,
19 ,
, , ,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, , ,
, ,
,
, ,
? ,
, ,
,
, ,
?
Ran ade, P resen t St ate of Ind ian M anuf act ures a nd Out look of t he Same, Poli tical
T hinke rs of M odern India, VoL . 3 , Ma hadev Govind R anade , Ne w Delhi , 1990 ,
p .340 .
Ibi d , p .341 .
11
, ,
,
,
,
, ,
, , ,
? 1890 ,
, ,
, , ,
, , ;
, ,
, ,
; , ;
,
, ,
,
,
,
, , ,
, ,
,
Ran ade, Industrial Conf ere nce, Ranad es Economic wri tings , Bi pan C handra , ed .,
N ew Delhi , 1990 , pp .269 280 .
12
: ,
: ,
, , ?
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
: ,
5 000
, , ;
2 000 ,
, ,
, , ,
Ibi d , p .305 .
13
, ,
; , ;
, ,
,
, , ,
,
,
,
,
,
G V
,
, , ,
,
,
, , ,
,
, , ,
,
14
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
:
,
,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
Ran ade
, Indian Political Economy, Poli tical T h inkers of Modern India , VoL .3 , M a
hadev Govi nd Ranad e, N ew Delh i, 1990 , p .2 98 .
15
,
, ,
,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
,
, , ,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
,
?
, , ,
16
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
,
, , ,
1890 ,
: ,
17
, ,
1890 ,
, ,
, , ,
,
, , ,
, , 1893
, 5
,
1870 20 , ,
,
,
:
, , ,
,
, , ,
, ,
, ,
Ran ade, Industrial Confe ren ce, Ranad es Economic W rit ings , Bipa n C handra ed .,
N ew Delhi , 1990 , p .279 .
Ibi d .
18
, ,
, ,
, , , ,
, ,
,
, ,
,
, ,
:
,
,
, ,
, , ,
,
,
,
, ,
, ,
,
19
, ,
, ,
,
,
,
1872 , ,
,
,
1874
,
, ,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
20
:
, ,
,
,
, ,
, , ,
,
70 ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
, , ,
,
,
,
, ,
, ,
, , ,
,
?
,
21
, , ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ;
,
:
, ;
,
, ;
, ,
, ,
;
, ,
,
, , ,
1879 ,
, ,
,
, ,
, ,
22
, ,
, ,
,
,
,
; ,
, ,
,
,
:
,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
: ,
Ran ade
, Prussian land legislat ion and t he Be ngal Te nancy, Po lit ical T hinke rs of M od
e rn India , Vol . 3 , Mah adev Govind Ran ade , N ew Delhi , 1990 , p .446 .
23
, ,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
;
,
, , ,
, ,
,
, ,
, , ,
,
, ,
Ran ade
, Prussian land legislat ion and t he Be ngal Te nancy, Po lit ical T hinke rs of M od
e rn India , Vol . 3 , Mah adev Govind Ran ade , N ew Delhi , 1990 , p .469 .
24
, ,
,
, ,
, 20 ,
1/ 3 ,
,
,
, ,
,
? ,
; ,
, ; ,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ,
25
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
: ,
, ;
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
: , , , 1965 , 94
, 89
26
, ,
,
,
,
,
,
, ,
20
, , ,
,
, ,
, 1899
,
, ,
,
,
,
,
:
20 ,
,
27
,
,
, , ,
, ,
,
, ,
? ?
20
,
, 20
,
,
, ,
1905
, ,
, ?
, ,
, ,
, , ,
, ,
,
: ,
: , , 1958 , 562 ,
: , 327 , , 1995
28
, ,
,
, ,
, ,
, ,
1905 1908 ,
, , ,
,
, ,
, ,
,
:
, ,
,
,
,
29
,
, ,
, ,
,
,
,
, ?
? ?
20 , ,
;
, ;
,
,
,
30
,
,
,
, ,
,
, 20
,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
20 ,
, ,
:
, , ,
1920
31
1920
,
,
, ,
1927
,
, ,
, ,
, ,
, , ,
,
,
,
, ; , ;
, ,
, ,
,
,
,
32
, ,
, ,
, ,
, ,
1931
(
)
: ,
, ,
, ,
:
, ,
1933 , ,
1933 10 ,
N ehru , Jaw aha rlal N ehru , An Aut obiogr aphy , Ne w D el hi , 1962 , p .266 .
33
, 1936
, ,
,
,
, ,
? :
,
, ,
,
,
, ,
,
,
;
,
,
,
, ,
34
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
, +
+ +
,
, ?
,
; ,
;
,
, ,
,
1931 ,
35
1938
,
,
? , , ,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
, , ,
,
, ,
,
,
?
30
,
,
1934 ,
,
36
, ,
, ,
,
,
,
,
: ,
, ,
,
,
, ,
:
,
1938 ,
, 29
, :
,
:
,
,
, , ,
N ehru , Selected Works of Jaw aha rlal Ne hru , Vol . 14 , N ew Delh i, 1974 , p .5 61 .
N ehru , Selected Works of Jaw aha rlal Ne hru , Vol . 9 , Ne w D el hi , 1974 , p .368 .
37
,
,
, ,
:
,
,
,
,
20 3040
, ,
,
, ,
1944 , ,
, : ,
, ,
,
,
,
, ,
T he Hindu , 25 Ja n ., 1947 .
38
,
,
,
30 , ,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
20 ,
,
:
,
, ,
,
1928 ,
39
,
, ,
1929 ,
,
, ,
,
, ,
, ,
1931 ,
,
,
, ,
, ;
, ,
: ,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
: , ,
,
,
,
40
, ,
,
,
30
1936 4 ,
,
,
,
,
, 1936
12
, ,
, ,
, , ,
,
,
,
,
1936
,
,
, ,
,
?
, , ,
,
,
, ,
41
1938 ,
,
,
: ,
,
,
( ) ,
,
,
,
, ,
,
,
,
, , ,
: ,
,
, ,
,
, ,
(
, )
,
42
, , ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
43
, ,
, , ,
,
, ,
;
, ,
,
, ,
44
,
,
, ,
19
?
? ?
, 19
,
,
,
,
17 18 ,
,
45
,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
, 18 ,
, ,
, ,
, , ,
,
19 ,
, , ,
;
, ; , ,
, , 19 ,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
: 18
, , ,
46
, ,
, ,
19 ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
47
19 50
19 4050 , ,
1849
,
, 1853 1854
,
1844 1860 12 1857
, 150 , 150
,
,
, ,
, , ,
, 1855 ,
, 1859 ,
, 3
,
, ,
,
, ,
, , , ,
,
,
50
48
, , , ,
, ,
,
,
,
,
1854 ,
50 , 50 , , 1856
, 60
, ,
, , ,
,
,
, , ,
, ,
, ,
49
, , , , , ,
,
,
, ,
, , , ,
,
,
,
,
( ) ,
,
19 20 ,
,
, ,
, ,
70
,
,
,
,
1901
25 373 , 19131914 34 656
19 ,
50 ,
50
19 20 , ,
1873 5 , 1 250 , 18831884
, 21 , 88 000 5 500
, 38 800 20 1908 1909
, 46 , 334 600
16 200 , 114 200 ,
, ,
, 1908
, 1884 ,
( ) ,
, ( 50 % 70 % )
, , ,
1913 1914 60 ,
691 800 33 500 , 208 400
, ,
,
,
1874 85 ,
1912 1913 , 310 ,
60
51
,
, ,
70 ,
, , 1865
13 , 1875 48 , 100 , 10 000
,
,
1882 62 , 165
, 15 116 , 53 000 1895 138
, 350 , 29 392 70
,
90 , ,
,
,
, ,
,
1905 1908
, ,
, ,
1906
, 1911
22 ,
, 1913 1914 ,
264 , 662 , 96 688 , 260 847
19 20
1913
31 % , 44 % , 47 % , 42 %
,
52
19 ,
,
; ,
; ,
, , 1913 41
, 350 , 35 000 ,
,
, ,
20 , ,
,
, , ,
, ,
53
,
,
,
,
1874 , , 1877
, 1889
, 1901 25 000 ,
,
, 19 ,
,
, , ,
,
,
,
,
, ,
,
,
1904 ,
,
,
,
,
, ,
2 320 3 , 8 000 ,
54
, 40
, 1907 ,
, ,
1911 , 1912 , 16
10 ,
10 20 000 , ,
, 1910
, ,
,
, 1912
,
,
, ,
, 1908 700 ,
70 000 ,
55
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
,
,
, , ,
,
, ,
,
1909 1910
, : 36 530 ,
18 240 , 13 650 , 1 960 ,
460 , 350 , 340 , 260 ,
127 ,
( ,
56
) , ,
:
,
,
,
,
, ,
, ,
8
, ,
,
18 19
,
,
, ,
,
,
1907 , 15
300 ,
2/ 3
,
,
, ,
57
,
, ?
,
,
, ,
, , 1895 ,
576 %
,
, :
,
, ;
, , ,
, ,
, , ,
,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
58
,
,
, , ,
, ,
, ,
37 , 6 ,
11 , 9 , 2 , 2 , 7
,
: ,
, ,
; ,
, ,
1936
, ,
1887 , ( 4
) ,
, :
,
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
59
,
,
, ,
1853
,
:
, ,
?
, ,
,
? ,
,
, , ,
, :
,
45 % 5 % ( , 3 % ) ,
99 , 25 50 ,
;
,
50
8 000 , 18 000 ,
, 9 , , 1961 , 250
60
,
,
, ,
70 ,
, 35 % , 1882
, 1894
, ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
19041905 , 3 283 969 ,
467 319 ,
, ,
: ( ) ,
Girish Mishra , An Economic History of M odern Ind ia , 1994 , Delh i, pp .208 209 .
61
, ,
, ,
, ,
20
:
, 19 50 ,
, ,
, ,
,
, ,
,
1914 ,
, , ,
62
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
1916 5 , ,
,
, , 1917 4 ,
, , ,
, ,
, ,
, ,
,
,
1918
:
;
: , , ,
,
,
, ,
,
,
63
: 1 1919
, ,
, ,
, , 2
,
, 3 (
) 1916 , 5 %
75 % 1917 35 % 75 % ,
35 % 1921 ,
11 % , 1922 15 %
( ) ,
4
,
, 1918
, ,
1921 ,
10 ,
, ;
, ; ,
, 1923
,
: : 1924 , 1922
D .Bha tt ac havyya, A Con cise Hist ory of T he Indian Economy , 1750 1950 , N ew D el
hi , 1979 , p .92 .
64
10 % 15 % , 1924 333 % ,
,
, , 1927 1934
, ,
: , ,
1917 , , 1926
, ,
, ,
,
1930
20 % , 15 % 1931 31 % , 25 %
1932 50 % , 1933 75 % ,
1934 ,
, , 50 % ,
25 % : 1925 : 1928
: 1932 ( ) 30
1939 ,
9 , ,
, ,
, 1924 ,
,
, , ,
,
,
,
65
,
,
, , ,
1924 ,
70 % , ,
,
, ,
1932 8 ,
,
( 10 % ) , 75 %
, 163 10 %
, ,
, 1936 1939 3
, ,
( 15 % 175 % ) ,
10 % 20 % , ,
1935
,
1939
,
,
, ,
66
, ,
,
, 1940
,
,
1940 6
, ,
, ( )
, , ,
,
, ,
, ,
, ;
,
, ,
, ,
,
,
,
,
: ,
67
,
, ,
,
1918 1919 1914 1915
, 19141915 1176 , 19171918
1616 , 1/ 3 1913 31 000
, 1916 139 500 , 1918 181 000
30 1 500
,
50 % 70 % 19121916 5
2 3509 , , 1917
, 1 000
, 1916 1919
,
,
, :
, ,
, ,
, ,
1921 1923 3 020 (
) ,
68
,
( ) , 19181919 2 789 , 106 600
, 19211922 5 189 ,
230 500
, 20
, ,
, ,
, ,
, , ,
1929 1933 , ,
, , ,
,
,
,
,
, ,
69
1937 1938 , ,
,
, ,
,
, , ,
,
, 1929 1938 ,
870 970 , 17 19 ,
35 44 19291933 ,
, 19381939 ,
4269 1930 1931 310 , 1939 1940
355 19331934
56 % , 28 % , 16 % 1939 1940
, : 614 % ,
294 % , 92 % , ,
,
1929 1932 60 , 1936 1938 70
1929 30 % ,
1939 75 % ,
,
,
, 20 30 , ,
, , 1934
8658 , 1087 , 1939 , 10 466
, 1751
1924 1925 4821 , 2662
, 19381939 , 10 070 , 2754
70
, 34 % ,
1939 , : 781 ,
1264 , 4116 , 1189 , 695
, 172 , 2 7768 , 587 , 2532
, ,
,
1931 1935 , ,
31
, ,
,
1921 ,
,
1935 , ,
, ,
, ,
, 5 000 , 100
, 5 ,
, ,
, ,
, ,
71
, ,
, ,
, 1937
, 34 % ,
30 % ,
,
, 1932
30 ,
30 ,
, 1939 1071112
8298 ,
30 ,
,
30 , 25
373 60 ,
950 ; 54 , 1 350
, ,
,
, ,
,
72
,
, , ,
, ,
1939 145 ,
, ,
,
, , ,
,
,
, 25 ,
1 046 , , ,
30
,
1939 44 ,
, ,
,
76 , 32 , 701 , 44 , 239
73
,
,
1940 60 % 1944
4852 , ,
,
, 1941 1942
113 , 1375 , 67 774
, 60
100 134
, ,
,
,
,
1945 , : 954 ,
1644 , 4711 , 1086 ,
967 , 2209 , 28716 , 4116
1945 , ,
, ,
,
,
,
74
,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
, (
) 1945 ,
1945 1 170 , 1946
2 484 , 1947 4 510 1947 21 853
1944 3537 , 1947
4794 1945 1947 ,
,
, ,
, ,
, ,
,
, , ,
, 1947 ,
,
, ,
25 % 30 % ; ,
, , ,
75
, ,
, ,
, 1943 ,
, 75 %
,
,
, , ,
,
,
:
,
,
,
, ,
,
,
,
76
, ,
,
, ,
, ,
, , ;
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
, 2 , 783 , , 1960
, 2 , 70
77
,
;
, ,
;
, ,
, ,
,
, 19
,
,
, 20
, 30
,
,
,
, ( )
,
, ;
, ;
78
, ,
, ,
; ,
,
,
; ,
,
, , ,
, , ,
,
,
;
, ;
,
, ,
,
,
, , , ,
( ) ,
40 524 , 115 000
,
,
,
, ,
79
, , ,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
,
10 % 70 % ,
,
, ,
, !
80
1947 8 15 ,
,
7
?
? ?
, ,
,
, , ,
, ,
,
,
,
, ,
81
:
,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
,
, , ,
, ,
82
, , , ,
,
,
,
,
, ,
,
,
1955
, 1954
,
,
, , ,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, , ,
, ,
, ,
,
? ,
83
,
, ,
, , ,
, , ,
( ) ,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
1948 1956
1948
,
;
,
,
,
, ,
,
, ,
, 1956
1948 ,
17 , ,
84
12 , ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
, ;
, ,
,
, ;
, ,
,
,
,
,
, ,
,
1950 , ,
, , ,
1950
,
, ,
85
, ,
, , ,
1950 ,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
(19561960 ) ,
,
,
, ,
:
86
,
,
,
, ,
,
: ,
,
,
,
,
,
, ,
,
, , 80 ,
,
,
, ,
,
,
, ,
87
84 % , 16 %
, 98 %
30 % 170
,
,
; ,
( , )
3
,
28 .1 % 27 .2 % 1955 44 .24
, 1969 161
; ,
, , ;
; ,
,
, , ,
1950 1951 1960 1961 10
, , ,
138 % , 403 % , 188 %
, 8 .2 % , ,
71 % , 59 % , 48 % ,
38 % 60
, 17 % , 4 .5 %
, 60 ,
88
, ,
80 %
,
60 , ,
: ,
,
, , , ,
, 1956
, 480 ,
, ,
, 1966 , 1 040
60 ,
, ,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
(60 70 ) ,
( 1970 9
, 1973 19 ,
) , ,
89
,
, ,
50 ( 1955 )
(1956 ) , 1969 14 ,
1980 6 , 91 %
70 80 , ,
70 ,
37 %
,
19801981
: 91 % , 13 % ,
91 % , 100 % , 100 % , 85 % ,
100 % 1950
1951 7 .5 % , 19601961 10 .6 % , 1970 1971
14 .2 % , 19801981 20 .2 %
,
,
, ,
1951 ,
( ) , 1952
,
, ,
100 ,
,
,
90
, 5070 ,
,
1980
, 68 % ,
78 % ,
:
,
, ,
, , ,
,
,
,
1967 ,
,
, ,
, 1956
,
70
, ,
,
60 , 1 380
, 810 75 % 3 1970
, 75
91
45 % , 49 %
,
, 1969
,
2 ,
1/ 3 , 1 000
, ,
,
,
,
, 19691973
,
1973
,
,
,
, , , , ,
, , ,
: ,
,
, 600 700
10 15
92
20 1948 1956
,
50
100
,
50 , ( 5
) 10 , 1975 ,
100 , (
) 150 1980
200 , 20 ,
, ,
, :
; ,
, ;
;
; ;
, 47 , 1972 177 ,
807 , 80 900
, 70 1950
16 000 , 1961 36 000 , 1978
321 000 , 19791980
3 353 .8 , 2 337 .2 ,
228 .1 ,
R uddar Dat t & K .P .M .Sundha ram, Indian Economy , p .566 , N ew Delhi , 1994 .
93
, ,
,
,
,
, 60
, ,
,
, , ,
, ,
, ,
70 ,
, ,
, ,
,
, 1948
, , ,
,
, ,
, , ,
1949
, , ,
, ,
, 50
, 50 60
, , 1958
51 .1 % 73 .9 % ,
1969 161 1956 1968
94
1956
,
,
, ;
,
, 1972
, ,
,
: ,
40 % ,
, 51 % 74 %
, 40 % 40 % ;
, ;
, ,
,
, ,
70 540 ,
1978 1979 358
, 5070 ,
, ,
, ,
,
,
30
,
95
1980 82 .5 % 74 .4 % ,
, 1979
378 , 115 .848
, 1950
12 % , 1980 3 % ; ,
10 % 5 .4 % 60 70
10 , 80 27
,
, , 1979 1980 48 .44 %
, 1630 ( 19801981 )
50 80 1 .4 % ,
1 .2 % 30 , ,
?
, , ,
, , , ,
, , , ,
, ,
, 19761977
1986 1987 , 3 % 5 % ,
17 % 23 % ,
,
,
,
, ?
, ,
, ,
, ,
97
, ,
, , ,
, , ,
,
,
, , ,
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
98
100 , ,
; ;
,
,
,
, , ,
,
, , ,
,
,
1961 1962 19731974
3 .4 % 70 1981 1982 ,
, 10 .3 % ,
, 19841985 8 .4 %
, ,
,
,
, ,
, ,
, ,
302 .7
,
302 .9
, 376 .4 ,
15
,
, ,
, 60 ,
, , ,
, , ,
99
906 .2
,
2 364 .1
, ,
, ; ;
, , ,
, ,
, , ,
, ,
?
, ,
, , ,
,
, , ,
, ,
,
,
,
,
,
: , 1994 ,
1 00
, ,
, ,
, ,
,
, , ,
, 1951
1961 2 .1 64 % , 19611971 2 .457 % , 1971 1981
2 .498 % 1951 3 .65 , 1981
6 .9748 , 91 % ,
1951 1961 2 696
, 1961 1971 3 819 ,
, , ,
:
70 , ,
:
, ; ,
;
,
1 01
80 , ,
, 90
,
,
, ,
,
,
,
,
,
,
, , ,
1980
, ,
1980
,
, 1982
, ,
, 60 70
, , ,
1985 ,
,
21 , ,
, , ,
,
,
1 02
: ,
, ,
: ,
, ,
, ,
1991
,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
, , , ,
,
,
Ibi d .
1 03
, 40 ,
, ;
;
, 1991 7
,
, ,
; ,
, ,
,
,
, , ,
,
19921993
: ,
,
:
, ,
, ; ,
; , ;
, ,
80 90 ,
:
U ma K apila ( ed .) , India Economy Sin ce Indep end ence, p .726 , 1997 , Delh i .
Ibi d .
1 04
( )
80
( ) ,
, 1956
,
,
1956 17 8 , 1993 6 (
) , ,
,
, ,
,
( )
80
, 1980
5 % , 5
25 % 1982 25 % , 5
1/ 3 ,
1985
25
, ,
,
100
350 , 150 450 ,
,
1988 , , 26 ,
1 05
, , , 1991
, 18 ,
1993 4 , 15 ,
,
, , 100
, 100
, 80 ( 1982 ,
1984 , 1985 , 1987 ) , 1985
2 10 ,
1/ 3 1991
,
,
,
,
( )
80 1985
, 201 ,
, ,
1 06
, , 1991
87 % , 300 % ,
, 19961997 ,
22 .7 % , 40 % ( ) ,
, 85 % ,
1995 1996 25 % ,
1991 1992 12 .8 % , 19941996
23 % 1994 1995 286 .544
, 19951996 366 .779
, 19941995 26 .5 % , 1995
1996 27 .8 % ,
1994 1995 20 .7 % , 1995 1996 20 .5 %
, 80 1980
, 1985
,
, ,
,
, , 1980 1990
7941 , 700 , 70 2 .44
, 80 1984
, ,
,
, ,
1991 ,
, ,
1 07
, ,
,
34
, 51 % , ,
,
74 % ,
, ,
, , 1992 2 ,
, 1973
,
, ,
, 1991 : 19911992
1 .58 , 19921993 4 .33 , 19931994
42 .35 , 1994 1995 48 .95 ,
1995 1996 43 .47
: 19911992 1 .5 , 1992 1993 3 .41 ,
1993 1994 5 .86 , 1994 1995 13 .14 ,
1995 1996 21 .33 1991 8 1997 ,
11 180 , 380 , ,
6 296 , 4 911 1991 1997 4
72 ,
60 %
,
1 08
1995 1996 39
, 19911992
,
( )
, , ,
, ,
,
,
,
,
,
, 100 % 5 ,
, ,
,
, 20 % ,
30 % ,
1993
, 1991 8 , 16
,
10 1992 ,
19931994
,
1994 1995 ,
, ,
, , ,
1 09
,
, ,
,
,
,
, ,
1992 , 19921996
222 318 , 20 % 1995 1996
: 19 . 2 % ,
3 .7 % , 75 .4 % , 1 .4 % ,
0 .4 %
( )
1985
, , ,
19841985
24 .5 % ( 1950 1951 7 .6 % ) ,
, 80
, ,
, ,
, 5
, 1985
,
1987 ,
,
, ,
1 10
,
, , ,
, 19941995
106 ,
, ,
, ,
,
, , , ,
, ,
, :
, , ,
1991 ,
, 49 % 1991 7 1995
, 40 , 1 050
,
40 ,
, ,
,
,
,
1 11
( ) ,
,
,
, 1990 1991 ,
24 , 214 .1 1991 ,
,
, 836
, , 90
,
,
, ,
, ,
, 600 ,
50 ;
, 24 % ,
, ,
90 ,
1991 1992 3 .1 % , 19921993 5 .6 % , 1993 1994
7 .1 % , 1994 1995 9 .9 % 1997 ,
40 % , 45 % ,
34 % , 1530
; ,
, ,
,
,
1 12
, ,
,
, ,
,
, 80 90 ,
, 90 ,
, ,
,
, ,
,
,
?
,
,
, ,
,
; ,
, ,
, ,
, ,
? ,
,
1 13
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, , ;
,
,
:
, ,
,
, ,
,
, :
,
, ,
, ,
1 14
,
,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
(19801985 ) 1 522
, 1 518 .2
, 17 % ,
,
, ,
, , ,
5 .5 % , 70
4 .3 %
1 15
( 1985 1990 ) ,
3 005 .2
, 6 361 .5 ,
,
, , 70 ,
, 550 80
, , 1986 3 800
8 .5 % ,
8 .9 % , 9 .3 %
, 25 .8 % , 11 .7 % ,
61 % ,
,
80
1 .18 , 47 .6 % 1983 1988 ,
4 , 3 ,
1 35 000 , 1
, 30 % 80
, 19801981 1984 1985 6 .81 , 1989 1990
4 .31 ,
,
:
,
: ,
, , ,
,
Planning Commission , Eigh th Five Year Plan (1992 1997 ) .V .2 , p .106 , New Delhi .
1 16
(19921997)
, ,
,
,
,
19911992
,
, 1991 1992
0 .8 % , 1992 1993 2 .2 % , 19931994
6 % , 1994 1995 9 .4 % , 19951996
12 % ,19961997 10 % ,
1992
, 7 .24 % ,
,
,
,
, 19931994 ,
21 .6 % , 1994 1995 25 .2 % , 1995 1996
26 % ,
, ,
, 19951996
26 % , 18 % ,
1 17
19911992
575 .68 , 19921993 1983 .2 , 1993
1994 1949 .7
, 1995 1991 30
1993 1994
222 .3 , 1996 1997 335 .6 1992
1993 19951996 12 .8 % ,
1992 1993 8 .2 % 1995
1996 10 % ,
1990 1991 94 .37 , 1993
1994 12 .85 , , 80
,
, 19972002
, ,
, ,
50 ,
,
1 18
, , , ,
, ,
:
,
,
, 1997 500
140 1996 1997 17 .5
, 10 , ,
1995 1997 53 %
,
, 1969 ,
7 , 1963
, , 1997 1 200
IRS ID 1974
, 1994 , 1998 ,
,
340 ,
,
,
, ,
,
, , 1950
1951 19931994 5 %
,
8 .5 %
, 7 .24 % , , 1992 1993
2 .3 % , 1993 1994 6 .0 % , 19941995 9 .4 % ,
1995 1996 11 .8 % , 1996 1997 6 .6 %
1 19
1950 1951 1980 1981 3 .5 % ( 19601961
1969 1970 3 . 6 % , 19701971 19791980
2 .6 % ) , 19801981 19891990 5 .9 % , 1991
1992 , 0 .9 %
, ( 19921997 ) 6 % ,
, 19921993 5 . 3 % , 19931994 6 . 0 % ,
1994 1995 7 .2 % , 19951996 7 .1 % , 1996 1997
6 .8 %
90 ,
l9961997 : 1421 , 2 .8567
, 3154 , 859 .94 , 3 945 ,
7 618 , 301 .51
,
10
,
1956
, 48 .4 % , 24 .6 % ,
4 .7 % , 22 .3 % , 90
: 20 .5 % , 17 .5 % ,
23 .7 % , 38 .4 %
,
1980 1996/ 97
1 20
19501951 , ,
: 54 .7 % , 12 .8 % , 32 .5 % 1980 1981 ,
: 38 .0 % , 20 .8 % , 41 .2 %
1989 1990 : 31 .4 % , 25 .1 % ,
43 .5 % 1996 1997 : 26 . 6 % ,
26 .9 % , 46 .5 %
1996 1997 ,
6 .28 , 288 .4 ,
3 028 .7 ,
, ,
1/ 4 ,
, ,
,
,
, ,
, ,
:
,
,
19941995 26 % , 19951996
1 21
27 .4 % , ,
7 % , ,
,
,
,
, ,
, , ,
,
,
, ,
? ,
,
, ,
,
,
, ,
,
( )
,
1 22
,
: 9 .69 %
,
22 .48 %
, 28 .23 %
, 12 .93 %
, 12 .79 %
,
7 .7 %
, 9 %
, 6 .6 %
,
90 , ,
, ,
,
1991 9 1995 ,
150 , 34 .4 ,
, ,
, 7 % 9 % ,
100 ,
,
,
, , 80
, ,
, 19911992 236
123 90
1995 1996 , 241 130 ,
109 , 1996
1997 ,
- 13 .3 % 1993 1994 ,
42 % ,
29 % 11 % (
20 % ) , 3 % ,
1 23
, 90
5 % ,
? ,
, ,
,
, ;
,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
1 24
,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, , ,
90
, , , ,
, ,
,
, , ,
,
: ,
,
1992
, 1995
,
,
,
, ,
,
,
,
1 25
, ,
3 500 , 3 500
, ,
,
,
, ,
, ? ,
,
,
, ,
, ,
,
,
?
,
, , 50
60 , ,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
, 90
2 % , 1 .7 % ,
1 700 1996 934 219 000 , 2040
1 26
,
, ,
,
,
, 10 ,
,
, 10
,
, 21 ,
, ,
, 2020
,
,
, ,
A World Bank Coun try St udy : India, Sustain ing Rapi d Economic Growt h , p .X ,
W ash ingt on , D .C ., 1997 .
1 27
, , ,
80 90
, ,
,
, (
) ,
,
, ,
,
,
1987 41 1963 1985
, ,
1 28
,
30 ; ,
80 ,
, ,
, ,
, ,
,
, 1948 :
,
; ,
,
, ,
,
, , ,
, 19571958 ,
, ,
, ,
9 .6 %
22 .5 %
, 28 .2 % , ,
1 29
,
350 % , 100 %
,
1966 , ,
, 36 .5 % ,
,
, ,
60 ,
, (
) ,
, 1974
1 1
:
40 % ;
; ,
;
,
1977 1979
, ,
50 19731974 ,
728 , 19781979
483 1973 , , ,
, ,
,
,
,
, ,
1 30
, ,
, :
, ,
,
, 20
, ,
,
,
,
,
, ,
,
, :
, 80 % ;
, ,
10 % ,
,
, ,
( )
, ,
, ,
B : , 1994 3
1 31
: , ,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
, , ;
,
, ,
, ,
,
, ;
, ,
,
, (
) ,
1
, ,
, , ,
, ,
,
, , , ,
1 32
1
( % )
12 .0
12 .4
13 .9
16 .1
13 .2
- 15 .4
- 12 .7
- 11 .2
- 27 .3
- 17 .0
4 .0
5 .4
4 .9
- 8 .8
- 0 .2
: : , ( 7 ) ,
, 1997 , 145
,
, ,
1990 1991 24 .6 % 21 .9 %
( )
80 ,
,
,
80 , ,
, ,
, ,
, 1950
1 .9 % , 1970 0 .64 % , 1980
1 33
0 .42 % 1971
1974 , 4 .5 % ,
1985 1986 , 3 .8 % ,
, 19801981
GDP 7 .8 % , 1950 1951
, , 1949 1950 1979
1980 , ,
,
, 1980 206 .11 , 1991
1980 2 .4 7
,
, 1989 11 1991 6 ,
, 1990 8 1991 2
, , ,
,
, ,
1990 1991 , 60 1990 6
30 .7 , 1991 3 22 .4 , 5
, 10 ,
, 1990 700
1991 8 ,
, 35 % 38 % , 20 %
30 %
, , , ,
1 34
,
,
,
( )
, 80 90
,
, 40 90 ,
1 .5 2 ,
, ,
,
,
, ;
, ,
,
,
,
,
, , ,
,
, , ,
1 35
, ,
,
,
( ) ( )
,
, 50 ,
,
,
, 50 60
70 , ,
, ,
, ,
, 60 70
, ,
, ,
, 80 ,
, ? ,
, ( ) ,
,
, ,
, , ,
, ,
, , ,
1 36
,
,
, , ,
, , ,
, , ,
,
,
,
, ,
79
, :
,
; 1993
,
:
,
,
, ,
,
,
: : , , 1994 ,
127
1 37
1980
, 1985 1989 ,
, ,
1991 90 ,
80
1980 1989
10 ,
:
( ) ,
,
, 100 %
14 , ,
( ) , 100 %
,
80 1980
14 ,
,
1 38
( )
, ,
, 1985
201
65 % 45 %
( )
,
,
50 , , 90
80 ,
5 .5 % , , 10
, ,
,
, , 80
, ,
,
, ,
, ,
3 865 .0 ,
, ,
1 ,
1 39
:
, 80
, 80
90 ,
,
90
, 1991 6
, ,
, 90
,
( )
1991 , ,
, 1992
1997 19972002 , ,
:
1
10 , 20 %
, , : ( 1 26 )
, ,
, (1
30 ) , 60 %
, 40 %
: , 3
1 40
, 1993
1994 ,
(1 26 .2 ) ,
,
, ,
1992 1997 ,
( ) ,
, ,
; 1993 ,
,
, ,
3
,
: , ;
,
; ,
1 41
1991 8 , , 16
19921997
12 5
, 10 ,
,
,
,
4
1991 7 ,
,
,
,
5
,
; ,
30 % , 25 % , 75 % ,
30 % , 15 % , 85 %
100 %
,
; 50 % ;
1993 4 1
: 3 1
, 1 1 .5 ;
5 7 .5 ; 25 30 .0
1 42
; ,
; 8 , 5
; 100 %
6
1991 300 % 150 % , 19921993
110 % , 1993 1994 85 % , 19951996
50 % 1991 1993 3 ,
80 % 55 % 35 % 1993 1994
40 % 25 % ;
,
, 25 % ,
, ,
,
(
) , , 12
,
, 1992 4 1 500 , 1996 4 200
1992 4 ( )
, ,
: 25 % 15 % 19931994
, 25 % 15 %
: 5
4
,
, 19901991 464
1995 1996 739 ,
1 43
, 19901991 22 .36
19951996 170 .44 , 7
1997 8 21 , 302
Tat a Services Limited , St atistical Out li ne of India , 1997 1998 , M umb ai , 1997 .
1 44
( )
, ,
1
1991
,
:
34
50 % , 51 % ,
,
,
51 % ,
,
, 50 % ,
50 %
,
, , 10
7 ,
5 % 8 %
1 000 ,
34 :
1 45
,
,
10 % , 30 %
65 % 55 %
, 24 % ,
, ,
, ;
,
, ,
( ) ,
2 ,
, 23 ,
10 1993
:
, ,
, ,
, ,
, 1995 3 286
, 28 .6
3
1992 ,
,
, 1995
2 51 41 .3
10 10 .35
1 46
4
,
, ,
,
,
1992 6 ,
1994
, 3 300 , 20
26 ,
,
80 ,
1 , 1991 1997 3 ,
288 , 54 .58
, 60 %
,
,
, ,
, ,
, , ,
, ,
Tat a Services Limited , St atistical Out li ne of India , 1997 1998 , M umbai, 1997 .
1 47
, 1991 ,
,
,
2 , 1990
1991 35 .3 % 1995 1996 25 .7 %
, 6
, , 1994 6
2 ( : )
()
1030
1275
227
(36 .7)
(11 .2)
(27 .3)
( 2 .2 )
3037
1526
883
1133
(76 .5)
(16 .7)
(18 .9)
(10 .8)
290
172
1103
3439
( 7 .3 )
( 1 .9 )
(23 .6)
(32 .7)
139
4807
4604
5358
( 3 .5 )
(52 .5)
(98 .4)
(50 .9)
3968
9156
4678
10525
( )
(100 .0)
(100 .0)
(100 .0)
(100 .0)
( )
( )
: ; 1996 1997
: :1997 1998
1 48
( )
,
,
90 ,
1992 10
: 200 ,
50 ,
; ,
;
,
,
1970 1990 20 ,
256 , 33 .9 , 19911993 3 ,
345 , 116 .5
( )
,
,
, ,
,
1993 , ,
1 49
, , ;
,
;
,
,
, ,
, , ,
( )
, ,
,
,
, 1995
12 ,
106 , ; 1997 5 2005
,
,
, ,
, 1993 ,
1996
,
, 21
1997 3 , ,
, 13 ,
1 50
, ,
, ,
, ,
,
,
,
,
, ;
,
;
,
, , ,
,
, ,
, ;
1 51
, ,
, 1995 10 ,
( ) 3 ,
, ,
1996
, ,
,
, , ,
, ,
,
1998 6 ,
,
; ,
,
, , ,
1996 ,
49 (
125
1 52
) :
49 , 45 , 44 ,
47 , 44 ,
46 , 45 ,
29 49 ,
,
, 1995 1996 1 .3
, 10 ,
, 19961997 ,
9 % , 20 % ; , , 1996 1997
30 %
, ,
50 % , 8 % ,
9 000 , ,
25 % ; ,
,
, ,
62 900 , 1995 1996
, 12 300 11
140 , ,
, 4 ,
1 53
20 % ,
7 TE U ( Twen ty E
quivalen t U nits ) , 26 T E U
32 TE U ,
, ,
,
, ,
70 % , ,
1995 1996 ,
317 .97 , 60 .94 ,
19 .2 % ; 239 .59 , 75 .4 % ,
52 .81
, 16 .6 % ;
,
, ,
,
, 90 ,
1 54
,
,
50 %
,
,
15 .3 % 17 .2 % ,
,
,
,
,
, ,
1997 ,
,
,
:
;
, ,
,
80 ,
Ibi d , p .449 .
1 55
,
,
,
, ,
, ,
,
, , 2 .3
, , 1 ,
43 % ,
, ,
100
,
, ,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
1 .52 ,
,
, ,
1 56
, ,
1997 5
:
, 4
, : , ,
, ,
1 57
,
, ,
1991 ,
,
: ;
, ,
,
,
,
, ,
,
,
1 58
, , ;
,
:
20 ,
,
, ,
;
:
,
(
) , ,
,
1945 12 , :
( ) ,
1 59
,
,
,
,
,
1948
:
, ,
,
,
1951 ,
:
,
( )
, ,
, ,
All India Congress C om mit tee: Indian Na tional Congress Resolu tions on Economic Poli
cy and Program, 19241954 , New Delh i, 1954 , p .17 .
V .B .Singh : Ind ian economy : Y est erday and T oday , N ew Delhi , 1976 , pp .106107 .
1 60
1953 7 ,
,
,
, ,
+ +
,
; ,
,
,
,
(
5 % ) ,
,
,
,
;
,
, ,
Mrigen Bose : Jaw aha rlal Ne hru a nd his Economic Policy , Calc ut ta , 1977 , p .114 .
1 61
1961 8 28
,
,
:
, ,
10 15
20
1956 1948
, :
:
, ,
,
, ,
,
,
, ,
,
, K .P .M . : , , 1994 , ,
330
1 62
( ) ( 19661977)
, ,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
( )
1977 3 1979 8
, 29 ,
, ,
- ,
1978 8 ,
(19781983),
-
,
,
;
1 63
, ,
,
,
,
( ) 80
1980 , , 1984
1989 19891990
, ,
, ,
1980
, 3 ,
,
; ,
80 ,
,
,
,
, 1948 3 ,
, ,
,
, K .P .M . : , , 1994 , ,
283
1 64
( ) 90
1991 ,
,
, , ;
,
, , ,
, ,
,
1991 7 24 , ,
,
1991 8 26 , ,
,
, 60 %
70 % , 30 % 40 %
1 ,
;
1 65
( )
19511956
196 .0
2 .1
19561961
467 .2
4 .0
19611966
857 .7
2 .8
19691974
1616 .0
1 .5
19741979
4071 .2
1 .3
19801985
11082 .1
1 .8
19851990
22076 .0
1 .47
19921997
43410 .0
1 .46
: :
19471990
,
,
, ,
,
1940 5 ,
1 66
, : ,
10 ;
, 10
10 BH P( )
1947 12 , ,
: ; ;
,
,
,
,
,
,
1951 ( )
, 50 ,
100 ,
50 , (
5 ) 10
, : 50 1980 200
, 1985 350 , 1990 600 ;
10 1980 20 , 1990 50
, ,
1 67
1948 , ,
,
:
( ) ;
, ,
, (
)
, ,
,
; 1990 ,
1978
,
,
, 80 ,
; ,
80
1 68
1980
,
( 1980 1985 )
47 % , 38 % , 12 % ,
, ,
,
4 :
( )
1951 ( )
, ,
; 80
, ,
( )
,
: 72 50
, ; 300
, 150 ,
1985 , 250 750
: ,
; 50 %
( )
1 69
,
,
,
, 15 % ,
15 %
, , 1986
1987 1988
1990 ,
( )
, 1954
,
, ,
(
) ,
47
1 70
( )
,
,
,
,
; ,
, , ,
,
( )
2 196719771987
, 80
1 71
2 (19671987)
1967
1977
1987
92
72
87
19
49346
81277
97957
92
94
94
0 .06
0 .2
585 .5
1617 .1
6723 .1
NA
NA
91
91
NA
0 .2
0 .3
NA
2324 .1
8903 .4
36
34
36
64
64
62
2 .6
480
660
740
30
24
22
70
76
77
0 .8
0 .6
871 .5
3409 .1
13304 .4
22
17
17
78
82
82
0 .6
0 .7
204 .5
731 .1
2555 .2
: ; NA
(1966 1967 75 , 1976 1977 100 , 1986 1987
350 )
: : , , 1995 , 57 58
1 72
1967 1987 , 20
4 8 ; 172
261 ; 262 2927
3 80
80
( SSI ) 80 :
250 .6 % , 97 .8 % 294 %
3 80
2 SSI
19791980
444 .7
2488 .5
420 .6
3353 .8
19841985
772 .6
5694 .3
1061 .4
6573 .3
19891990
117 .6
8724 .0
110 .0
10010 .6
19791980
1307 .2
780 .0
250 .0
2337 .2
19841985
1649 .5
1221 .9
278 .6
3150 .0
19891990
2174 .1
1543 .2
282 .7
4000 .0
19791980
123 .1
105 .0
228 .1
19841985
220 .8
235 .0
455 .8
19891990
330 .4
414 .0
744 .4
: SSI
1980 200 ( 250 )
1984 1985
: V . K . : , , 1996 , 6 7
( )
1
1 73
,
,
1988 1989 , 170 .1 ,
24 .1 , 14 %
2 , 50 % 4
4 19871988 SSI
( )
( )
(% )
292301
6503 .0
3283 .9
50 .50
88711
1237 .2
558 .0
45 .10
70399
135 .5
90 .9
67 .11
83118
85 .2
51 .9
60 .69
47839
531 .2
312 .5
58 .83
582368
8492 .1
4297 .2
50 .60
: D .J . :21 , , 1996 , 16
3
, 6070
, 1 .2 1 %
80 5
5 ,
,
3 .64 % ,
3 3 1979 ,
20 , 975 , 26 .6
1 74
5 19601978
T FP :
1960 = 1 .0
1960
2080
0 .316
1 .00
6 .58
1961
2350
0 .299
1 .01
7 .86
1962
2100
0 .310
0 .99
6 .78
1963
2210
0 .331
1 .05
6 .67
1964
2260
0 .326
1 .05
6 .92
1965
2310
0 .312
1 .03
7 .41
1966
2330
0 .325
1 .06
7 .16
1967
2190
0 .301
0 .99
7 .28
1968
2260
0 .306
1 .01
7 .40
1969
2720
0 .377
1 .23
7 .21
1970
2670
0 .354
1 .18
7 .55
1971
2360
0 .304
1 .03
7 .77
1973
2480
0 .354
1 .14
7 .00
1974
2400
0 .355
1 .13
6 .77
1975
2300
0 .333
1 .07
6 .91
1976
2620
0 .392
1 .24
6 .68
1977
2620
0 .347
1 .15
7 .55
1978
2930
0 .444
1 .39
6 .59
: %
1 .20
1 .27
1 .21
- 0 .07
2 .88
- 0 .76
0 .99
3 .64
19601978
19601978
TFP
,
1 75
,
,
,
, ;
,
;
, , ,
,
,
20 % 50 % ;
,
, ,
; ,
,
,
1 76
,
,
,
, ,
,
,
, ,
70 ,
, ,
,
,
,
, ,
, , ,
1 77
1991
, 1991 ,
,
,
, ,
, 1990 ,
50 , 5
,
,
(50 )
: ,
, ,
,
( ) ,
,
,
( small business policy)
( small indust ry policy )
( small en terprise policy ) ,
1 78
, ,
( ) ,
,
,
,
24 % ,
,
,
,
,
,
; ,
,
1973 ,
, 1991
,
,
, ,
1 79
, ,
, ,
:
, : ;
;
, ,
, ,
, ,
,
,
:
, 1995 ,
, :
- - ;
, ;
500 ,
;
20 % ,
1995 1996 , 85 (
2 000 )
1 80
, ,
16 % ;
40 % 50
, 20 % 50 250 ,
40 %
17 %
,
,
,
, ,
12 ,
, ,
1993 1994 ,
1996 1997 ,
70 , 100
1994
( Cluster)
,
,
; :
,
,
, , 1995 10 , 17
1 81
, ,
1990
, 130
,
, 350 ,
2 000 , 70 %
80 % , ; ,
100 , ,
, ,
, ;
( 1994 ) , ,
, ISO 9 000
, 1997
20
,
, ,
, : 500 (12 .15
) ; 500 1 000
(24 .30 ) 5 %
358
, ,
,
1997 ,
, 600
3 000 , 50
1 82
250 ,
1991 ,
, :
( small and medium enterprises ,
SM E) ;
,
, ,
, , 14
822
( )
90 1990 5 1997
5 , 88 % ,
: 245
, 19921993 1 340 .6
1997 1998 1 585 .6 1997 3
31 , 1 600 ,
8 000 ,
40 % , 35 % ,
90
1 83
6 90
19911992
208 .2
17869 .9
1298 .0
1388 .3
19921993
223 .5
20930 .0
1340 .6
1778 .5
19931994
238 .4
24164 .8
1393 .8
2400 .0
19941995
29390 .0
1465 .6
2800 .0
19951996
35621 .3
3647 .0
19961997
285 .7
41263 .6
1600 .0
19971998
301 .4
46937 .7
1672 .0
( % )
44 .8
162 .7
28 .8
3924 .8
182 .7
( )
1 ,
1994
3 , 25 .6 , 16580 (
68 .8 )
,
,
, ; ,
,
2
,
1969 , 1988
, , 80
, 90
; 1991 15 .5 % , 1995 11 .2 %
1 84
20 % , 90
8 %
,
,
,
,
;
, ,
( Bill Cult ure) ,
, !
1997 7 ,
, ;
, 19811985 1992
, 14 .5 % 16 .2 %
11 .2 % ,
9 .9 % 13 .7 % 16 .7 %
,
3 , 50
, ( )
, ,
,
, ,
50 % ,
4
1 85
49 % , ,
,
1991 ,
;
, ,
, ,
19871988
, 233
!
,
90
,
,
14 ,
, ,
1956 ,
,
, ,
, , 26
, , 40 %
,
,
50 100
1 86
,
, 90
, ,
:
; ; ,
, ,
,
, , ,
,
,
,
1991
, ,
,
,
,
;
,
,
1 87
; ,
,
, , ,
,
,
: ,
,
, ,
,
, 21
,
, ,
1 88
,
,
, 30 %
, 2/ 3 ,
,
1891 1947 ,
0 .11 % ,
, 30 , 0 .03 %
,
,
: ,
: ( ) ( )
: , , 1990 5
, 53
1 89
( ) ,
, ,
,
,
,
,
, ,
18 19 20
:
, 10/ 11
,
,
,
,
, ; ,
,
,
,
,
,
, ,
, , ,
, 1 , , 1952 , 143
1 90
,
, ,
41 %
19261927 1936 1937 , 20 %
,
, :
,
15 % , 85 % , 2 %
70 % ; 85 %
15 % , , 25 %
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
Se n Sunil, Agra rian R elat ions in India ( 1793 1947 ) , Ne w D el hi , 1982 , p .21 .
: ( ) , , 1986 , 82
1 91
,
,
,
,
,
,
,
: 19 , 55 % ,
1901 68 % , 1931 72 %
,
,
, ,
: , ;
, ;
,
, ;
,
,
K P M : ( ) , , 1994 9
, 34
, 35
1 92
,
, ,
, ,
, ,
,
: ;
R : , , 1989
, 7
1 93
; ,
,
34 .6 %
17 .5 % , ,
, ,
: ,
,
,
, ,
,
,
:
,
?
,
,
,
, 4 , , 1963 , 394
1 94
,
:
, ,
,
,
,
, ,
,
, :
; ;
,
( )
,
,
,
,
,
1948
1949 , 1950
, ,
,
1 95
, :
, ,
, ,
, 2 000
1 .73
, 67 ,
,
, 130
64 .7 10
, 40 3
:
,
: ,
,
346 , 2 448
14 .2 % ; ,
,
;
, ,
T he Indian Gove rn men t , Pla nn ing Com mission : T he Fift h Five Year Plan , 1975 , p .
42 .
Dan iel T horner : T he Agr arian P rospect in India, Delh i, 1956 , p .74 .
H Laxmina rayan , SS Tyag i: C hanges i n Agra rian Struc tur e in India, Ne w Delhi ,
1983 , p .56 .
1 96
,
, ,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
, , 50 ,
( ,
T Haque, ASSirohi : Agr aria n Refor ms and Insti tu tional C hanges in India , N ew
Delhi , p .56 .
Ibi d , p .67 .
1 97
, ) ,
, ( )
,
( )
, ,
, ,
, ,
50 % ,
,
( ) ,
,
,
, ,
,
1/ 4 1/ 5
, ,
,
, 1/ 4 1/ 5 ,
50
:
, ,
U ma Kapila : Indian Economy Since Inde pendence ( 1947 1996 ) , 7 t h edit ion , N ew
Delhi , p .463 .
1 98
,
:
,
, 22 .14 % ,
17 .3 8 % ,
2 .58 % , 42 .1 %
,
,
:
, ,
, ,
1
, 30
3
, ,
, 33
,
,
19541955 36 . 55 % 1961 1962
38 .2 4 % 19711972 47 .84 %
,
1 99
,
5 , 4 ,
,
,
, ,
13
44 114
250
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
( )
, :
,
U ma Kapila : Indian Economy Since Inde pendence ( 1947 1996 ) , 7 t h edit ion , N ew
Delhi , p .477 .
2 00
, ,
,
,
50 60 , 1972
,
,
,
, 38 ,
1972 ,
: , ,
,
, 3 700
, 1984 2
21 , 210 ( 5 189 100 ,
1/ 7 ) , 174 ,
85 , 0 .06 %
, 1 .2 % 160
, 0 .53 (
1 .3 )
, ,
;
,
60 80 , ,
( 1961 1962 0 .73 , 1971
2 01
1972 0 .7 1 , 1982 0 .7 1) 10
( )
, :
, ,
, ,
; ,
, ;
, ,
, :
,
,
,
,
,
, ,
,
H Laxmina rayan , SS Tyag i: C hanges i n Agra rian Struc tur e in India, Ne w Delhi ,
1983 , p .61 .
2 02
,
: ;
,
, ,
:
,
,
, ,
,
,
,
(
)
, ,
, ,
,
, ,
,
:
(
) ; ;
2 03
,
,
,
,
,
,
,
,
,
: ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
2 04
, ,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
, , ,
1952
, , ,
,
:
, ,
,
, ,
Cal Cla rk & K C Roy : Compa ring Developmen t Pat t ern in Asia , London , 1997 ,
p .124 .
2 05
, ,
,
,
, ,
,
,
: ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
N asim Ansa ri : Agrarian Struct ure , Land Refor ms and Agricult ural Growt h in Ind ia ,
N ew Delhi , 1991 , pp .379 380 .
2 06
, 60 ,
,
50 60 ,
2 .5 % 1950 100 , 1958 ,
140 1960 1963 150
1963 , 7 000 ,
3 700 , 1 000 , 2 300 ,
1 000 , 1 000 ,
,
, 1951 394 .9 / 1966
408 /
,
, 60 ,
,
,
, 19411951
1 .36 % , 19511961 1 .98 % , 19611971 2 .2 %
,
,
( ) 1957 1954
( 480 )
, 10
2 07
, ,
, ,
, 19651966 1966 1967 ,
19641965 10 % 17 % ,
,
,
, ,
,
(
) (
) , ,
,
,
,
,
, ,
,
1966 1967 ,
, 19651966 7 230
2 08
7 420 , ,
1966
1967 5 000 , ,
18 000
,
1967 1968 , 1966 1967 7 420
9 500 , 2 000 1970 1971 ,
60 19701971 ,
1 .084 1965 1966
1 000 19701971 200
350 810 ,
, 1965 1966 1000 1971 1972
2 600 , 160 % , 1965
3 100 1971 1972 4 200 ,
35 % , 1966
1970 600 1976 1980
,
,
, 70 ,
2 09
,
,
,
,
, ,
,
( )
,
, ,
, , ,
80 ,
2 % ,
,
,
,
,
2 10
, 1987 8
,
,
,
,
,
, ,
,
,
( )
,
1 .04 , ( 1 .43 ) 73 %
, 42 %
,
,
,
:
3751125 ,
Binoy N at h V er ma : Agr aria n Relation , Instit u tion al Ch ang e and Colon ial Legacy : A
Case of Easte rn India , Ne w Delhi , 1994 , p .251 .
2 11
128 , 25
, 12 , 91
:
, , ,
,
,
, ,
, 55 .2 1 500
,
1970 1971 ,
( AICRPDA ) ,
, 20
24
, 1982 ,
1982 ,
,
( WSD ) 80 :
2 12
,
,
,
( )
,
80
80 ,
, 6 .1 %
, 3 % , ,
2 .3 %
3 .8 % 4 .52 %
80
,
,
,
,
1 %
Amita Shah , W ater shed D evelopme nt Programmes in India E me rging I ssues for En
v ironmen t Developmen t Perspectives, Economic and Pli tical Week ly , June 27 , 1998 .
2 13
(
) ( 0 .57 %
- 0 .58 % ) , 70 0 .88 % 80
2 .37 % 80 ,
2 .55 % 3 .3 7 % ,
( 21 .1 % , ,
17 .2 % ) ,
80
70 3 % , 80
40 % , 2 % 24 %
, 70 36 .7 % , 80 70
, 27 % , 43 %
, 80 70
,
80
, ,
, ,
,
, 80
2 14
, ,
,
,
( SPFP )
80 3 .87 %
, 3 .33 %
0 .59 % 80 2 .62 %
, ,
80 1 .2 6 % ,
t ur , 3 .12 % ,
- 0 .004 % ,
, ,
2 .66 % 0 .2 8 %
, 70 ,
,
80 ,
19681969 19811982 3 .23 % 80
1 .49 % ; 4 .48 % 2 .24 %
2 15
, 80
,
,
,
, ,
60
70 ,
,
,
, ,
,
,
70 ,
,
,
, ,
,
2 16
,
,
,
, ,
,
,
, , ,
,
,
,
( RRB)
( IRDP )
,
,
70 ,
,
,
2 17
,
,
:
,
, 1969
1970 ( SFDA ) 70
( IRDP)
( TRYSE M )
, 19711972
( EGP ) , 1977
, ( RLEGP,
)
1989 1990 ,
, ( JRY )
,
( TDP )
, ( DPAP )
( DDP ) ( HAP )
( MNP ) ,
,
1970 1971 19771978 ,
3 % 19771978 ,
1977 1978 19871988 9 %
1984 1985 ,
3 .5
1983 1984 19841985 2 .6
1985 1 .77
, 176
,
T 4
, ,
:
, ,
,
,
, ,
70 80
,
1970 1971 47 . 5 % 1983 1984
33 .3 % 2 .14 1 .83
,
19781979 51 .2 % 19831984 40 .4 % 1983
2 .22
2 19
55 .3 8 % , 44 .62 %
,
1983 1984 ( 40 .4 % )
,
:
,
, 90 ,
,
,
,
: ,
,
, ,
60 , 30
,
, 19641965
2 20
: 60 ,
,
, 88 .4 % , 68 .8 %
1983 :
49 .09 % , 60 %
, 40 %
,
,
: ,
1960 1961 2 748 1995 1996
Dan ta wala, Indian Agricult ural Developmen t since Indep end ence ( Second Edit ion ) ,
Bombay , 1997 , p .128 .
2 21
7 990 , 3 ,
1960 1961 29 .2 19961997 1 640
, 60 ,
1961 ,
3 .14 , 1981 52 .32
1961 39 , 1981 900
2 .4 2 900
( 1980 1981 ) 1970 1971
275 .8 1995 1996 630 .1 , 25
55 .38 % 50 %
1997 39 %
,
60 ,
, , ,
1982 , 81 % ,
1953 1954 60 %
,
,
: , , 1997
11
John W . Mellor: Agricult ure on th e Road t o Industrialization , t he John Hopk ins Uni
ve rsity P ress, 1995 , p .84 .
2 22
,
,
,
19751976
(
) ,
,
, ,
,
,
, ,
,
, , ,
,
,
, ,
,
2 23
, ,
,
,
,
1995 1996 ,
1855 , 6 212 ,
29 .9 % 2 493
3 723 , 66 .8 % 19951996 ,
201 , 400
, ,
, , ,
, ,
,
, 1960
74 % , 1992 62 %
,
,
,
, ,
,
2 24
1991
,
, 80 ,
3
1980 1981 19901991
, 179 .6 122 .1
,
1980 1981 15 % 1990
1991 8 .3 %
; ,
, , ,
; ,
,
, ,
,
, ,
, 19941995
40 % (19811982 60 % )
, ,
, ,
2 25
,
,
(19921997 ) 90 :
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
90 ,
,
, ,
( )
( ) (
)
, 19861987 25 % ,
9 670
2 26
,
, ,
, 107 .67
(
85 .1 4 ) , ,
70 ,
( IRDP )
70
, ,
1950 1951 1 700
6 900 , 5 .7 % ,
1975
1976 , ( 1986 1988 )
1993 ,
5 000
,
1950 1951 18 .32 19871988 176 .28
Surinde r Sud , Wh ite R evolu tion India E merging World Lea der , India Pe rspectives,
January , 1994 , p .28 .
2 27
1985 ,
654 , 2 692
5 046 ,
,
,
7 515 29 000 , 170
, 75 .3 ,
, 80
,
,
70
1989
4 000 ,
, 25
, ,
,
,
1950 1951
53 .4 21 .8
1989 1990 185 140
, ,
, ,
, , , ,
,
,
, ,
, ,
,
90 ,
,
1 % 90
40 , 2 .4 100 5
, , ,
,
,
,
, ,
,
2 29
,
, :
,
,
, ,
,
,
, :
; ,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
2 30
60
( NCDC)
, ,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
, 80 %
1970 1981 1985
,
,
2 31
,
80
: ,
,
, 1994 3 ,
68 500 , 1 810
/
1990 1991 , 385 220
, 60 .4 %
220
, 93 ,
33 .1 %
, ,
,
,
1957 , ,
, ,
,
, ,
: : , , 1994 11
2 32
,
, ,
, 120
,
, , ,
,
,
,
, 3 000
, 25 000
( ) ,
,
,
, ,
,
( ) ,
,
,
,
2 33
,
,
,
,
: ,
, ,
, 80 ,
,
,
, 30 % ,
,
,
, 90
,
,
,
, ,
, ,
, ,
2 34
90 ,
,
,
,
,
, 1989 10 % ,
0 .6 % 1966
1989 25 , ,
34 .2 % 18 .32 % ;
1 .3 % 0 .8 %
,
,
,
22 % , ;
; ;
31 % 28 .4 % ,
90 ,
, ,
,
2 35
, ,
,
,
,
, ;
,
90
,
, ,
,
, ,
,
,
,
:
,
1991 1992
, 1994
:
,
2 36
19972002
, 50 % , 25 %
, ,
,
1990 1991 1993 1994 ,
1 .753 4 .334 , 18
38 .5 , 10 .3 26 .9
, 15 37 , 18
45 .7 ,
28 .8 128 253 .7
1993 1994 , 1006 .2
, 19921993 243 35 %
,
, 90 , ,
,
, ,
,
, ,
:
, ,
2 37
, ,
,
, ,
,
, ,
,
2 38
,
(
)
,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, ; ,
2 39
,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
,
18 19 ,
,
,
1835 , ,
, ,
, ,
19 50 ,
2 40
, 1853
,
,
,
,
,
, ,
, , 17 , 3
, 5 , ,
1885 1886 ,
,
; ,
; , 1888
5 , AO
: 5070 , ,
, ,
,
,
Subushi C .Kashy ap , Hist ory Of T he Pa rliamen t Of Ind ia , Shipra Publicat ions, 1994 ,
p .42 .
2 41
19 ,
, ,
1773 , ,
,
1833 ,
, 1833
: , ,
, 1 , ,
, ,
,
, 1857
1858 , ,
, ,
1857 ,
1861 , 6
12 , ,
; , ,
,
,
,
S .V .D esika Ch ar , R ead ings In T h e Constit ut ional Hist ory Of India 1757 1947 , Ox
ford U niver sit y Pr ess, 1983 , pp .3 20 .
2 42
1861 , ,
1885 1886 : ,
, ;
;
; ;
;
21
,
1892
, ;
, ( ) ,
,
, 4
;
1892
, ,
,
20 , ,
, ,
1905 ,
, ,
,
, , ,
,
2 43
, , 1906
, 1909
:
, ; ,
, 3 1909
,
:
,
,
1916 ,
,
; , :
125 , 5070
4/ 5 , , 5
150 , 4/ 5 , 5
,
15 % 40 % , 1/ 3
, 3/ 4
,
, ,
Pat ta bh i Sit ar amayy a: A History of T he Indian N ational Congr ess, pp . 417 421 ,
413 425 .( )
2 44
,
,
,
, 5
,
,
, ,
, , 1917 8
:
,
, ,
1918 7
, ,
,
1919
2 45
( ) ,
3
, ,
50139 , 70 % , 30 %
, 20 % 3
, 4
,
1919
,
,
, ,
,
1919 ,
:
, 21
1919
1919 ,
, , 1927 11
, ,
1928 5
,
,
2 46
,
1929 , ,
, , 1930 ,
,
, 1935
,
281
, 354 3 1/ 3 ,
,
,
,
3 ,
,
10 ,
,
, :
1935
2 47
,
, 5 , 3
1/ 3 , 5
,
, 1/ 6
,
,
40 % , 60 % ,
,
, ,
,
, ,
,
1935 ,
,
,
, ,
,
11 8 ,
2 48
, ,
, 1945
,
,
,
1919 ,
1935
,
,
1935
1935 , ,
,
, ,
,
,
, ,
, 1853
1919 , ,
,
1909 ,
,
,
2 49
, ,
, 1935 ,
, ,
, ,
1895
,
1928
1928 ,
1935 ,
KT
,
1937 8 2123
, : 1
, ,
,
,
,
2
, ,
, 3
,
2 50
, , 40 (
) ,
,
, 100 ,
; 3040 ,
, 1861 1947 ,
,
,
, ,
: ,
; ,
; ,
, ,
,
,
1947 8 15 ,
, 1935
1947 ( )
2 51
,
,
, ,
500
, , 1949 11
1946 12 13 ,
,
, ,
,
, , ,
, ,
,
, ;
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
2 52
, presiden t
rash trapati , ,
,
,
,
,
,
, ,
1949 11 1950
1 26
,
1950 1951 1959
,
:
,
, ,
,
;
, ;
2 53
: 12 ,
2 , ,
, , ,
,
,
,
, ;
,
,
, ,
, ,
,
,
,
, , , ,
35 ,
, ,
5 , 5 ,
,
2 54
,
, 5 , ,
,
6
,
, ,
,
,
250 , 12 ,
, 1973 ,
44 (1979 ) ,
,
,
30 ,
6 , 1/ 3 ,
,
547 , 5 525
20 ,
25 ,
2 55
,
6 ,
,
, ,
,
,
, 14
,
,
,
,
,
, ,
,
,
, 1937 ,
, 7 ( 1956
2 56
) ; 44
, ,
,
, ,
, , 5
, , 5 ,
35
,
, ,
,
, ,
, ,
,
5 ,
,
6
,
, 60 500 ,
25
5
, , 1
2 57
6
,
,
,
,
, 14 ,
, ,
, ,
,
,
7
,
, 5 10
,
2 58
,
65 62
2/ 3 ,
, ,
,
, ; ,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
2 59
,
,
1950 ,
, ,
1962 ,
,
, 1951
,
1966 ,
, ,
,
,
, 4 :
,
327328 ,
1952 ,
, ,
, 10
, ,
,
2 60
540 ,
, 100 ,
21 % , ,
,
,
, ,
, , ,
1950 ,
, 326 ,
21
,
, , ,
,
, ,
, , ,
,
, ,
1935 ,
10 ,
2000
2 61
, ,
, ,
, , ,
, ;
,
,
, , ,
,
,
, , ,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ;
,
,
,
,
2/ 3 , 3/ 4
2 62
, ,
,
,
2/ 3 ,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
1949 11
,
? 1950
1 26 , , 1951
1952 ,
,
,
50 ,
, ,
2 63
, ,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
1971 , ,
1971
,
,
(
)
,
,
23 1956 1 2
, 1966 1950
,
1977
2 64
;
,
,
1962 ,
,
1951
,
1961
,
( )
1951
49 % ,
90 % ,
, 1956
, , ,
;
, 3
1 , 1 1
;
, ,
, 180 21
, 1952 1956 ,
2 65
1956
,
50 .4 %
, 98 .8 % 94 %
, ,
,
,
1958 ,
1960
1956 ,
1961 ,
, 1/ 3
1966 ,
,
1971 ,
, , ,
, 1972 ,
,
,
, ,
,
2 66
, 4 % ,
64
, 1956 ,
,
,
, ,
45 %
, 1 .3 %
, 1 % 1971
1 .7 %
, , ,
,
, ,
,
1951 1952 ,
, ,
,
3 % ,
3 %
,
, 3 % 4 % ,
4 (
) 19 15
2 67
, ,
4 ,
: 5 , 25
1 30 1 ;
4 % ,
1/ 12
, ,
20 , 1980
,
, ,
,
, 4 24
, ,
0 .9 %
, 0 .8 % 1961
,
,
0 .9 %
1960 ,
, ,
,
2 68
,
,
,
,
, 1967
10 ,
,
,
3
0 .7 %
1971
1972 , 11 ,
,
11
, ,
, 4 ,
1951 10 2 ,
, ,
, , 3 772
, 22 , 800 22
8 861 , 46 .6 % ,
38 .7 % ; 60 % ,
40 % 17 459 , 44
3862 , 4 5
2 69
1
, 1 7 , 2
, 5 8 817
, 80 , 107 ,
1 250
, ,
, , ,
, , 1957 23
19 22
,
, ,
, 47 .5 % , 48 .23 %
1/ 3
1 8 , 4 3
1 000 ,
1960 1961 ,
, ,
,
, ,
, ,
1960
,
, ,
2 70
1 , 3
54 .8 % , 56 .2 9 % ,
2 3 , 8 5 ,
6358 , ,
5 , ,
,
23 , 61 .33 % ,
,
: , ; ,
,
, ,
,
1971
34 , 2
,
55 .22 % , , 3
, 34 53 216
, 2 784 18
1962 3 . 94 % 1967 4 . 68 %
3 .24 %
1972 , ,
3 5
2 71
11 26 , 15
, 1977 3
, 60 .5 % 3
,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
,
, 1 , 4 ,
, ,
, ,
, 1956 ,
1971
35 000 ,
2 500 13 500
2 72
20 000 , 6 ,
10 000 ,
,
,
1960
:
,
,
,
,
, ; ,
, 1972
, ,
1980
,
,
,
, , ,
, ,
50 %
2 73
, : 1957
64 .7 4 % , 1962 43 .01 % , 1971 69 .9 4 % , 1977 88 .56 %
60 % :
1957 22 .83% , 1962 11 .19% , 1971 36 .07% , 1977 48 .03 %
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
,
,
, ,
, , 1971 1972
, (
)
1977 ,
( )
( )
, ,
,
F R , , 1989
2 74
, , ,
,
, , 1952
59 % 100 % ,
94 % , 70 %
, ,
,
, , ,
,
,
, 1950
1952 ,
5 ,
83 .8 % 1957 5 3 ,
1962 5
, 3 , S
2 75
1967 1969 ,
,
, 1967 5 ,
17 ,
56 .4 % ,
1969 5
3 , , 8
15 ,
, , 5
, ,
,
, 1974 ,
20 ,
1974 , 2
80 % ,
20 % 3 ,
, ,
, , BD
1977 ,
NS , , 1982
,
,
,
1951 9 , (
) , ,
2 76
, , , ,
,
1954
, 1959
,
,
1958 ,
, , ,
, ,
,
, ,
24 , 42
,
, ,
,
SN
, ,
, ,
, ,
,
2 77
,
1951 1952 ,
5 % , 16 ,
, ,
1957 ,
47 .8 % 75 .1 % ( 1952 45 %
74 % ) ,
1962 ,
;
44 .7 % , 73 .1 %
1967 , ,
40 .92 % , 54 .6 % ; 17 ,
8 ( )
1971 ,
43 .7 % , 68 % ,
1972 ( ) ,
1974
, 1971
, ,
,
1975 ,
, ,
, ,
2 78
1977 , (
)
, 41 .3 % 54 .4 % ,
( ) 34 .5 % 28 .4 % ,
1977
,
,
,
19521957 1962
, ,
1964 ,
, 1966 ,
19671971 1977
,
( ) , ,
,
, ;
, ,
,
,
,
2 79
,
,
( )
, ,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
, , , ,
,
, ,
, 12 20 ,
1981 18 ,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
2 80
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
1950 12 ,
, ,
,
1956
, CD , :
, , ,
1955 ,
, RA
K 1954
, 1956 ,
,
A .B .Koh li , Councils of M inisters in India , Git anjali Publishi ng House , 1983 , p .99 .
2 81
,
, ,
,
,
,
10 ,
10 , 1 10
, 7
,
,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
1966
, ,
1969 ,
1971 1977 3 ,
, ,
,
:
2 82
, ,
,
, ,
,
,
, FA S ,
,
1977 ,
, ,
,
, , 1979 7
1980 ,
1971 5 , 1975
42 6 1977
, 44 , 5
, ,
;
,
, ,
J .R .Siw ac h , Dynamics of Indian Governmen t and Politics , St erli ng Pub lishe rs Priva te
Limite d , 1990 , p .218 .
2 83
,
1952 ,
, , G V 1956
, MA 1957 , MA
1962 H 1967 1969
, GS 1971 1975 BR
1977 ,
, K S ,
;
,
,
,
, , ;
, ,
; ;
, ,
,
,
,
, ,
,
, 1951 9 24 , SM G
,
, 1967
ID
1978
2 84
60 ,
, ,
1
,
2
3
, ,
,
1977 ,
1952 1961 ,
1962 11 9
, , 50
, 7 1963 8
13 , , ,
61 , 346 ,
1967 1970 , 5 ,
1969 ,
1971 ,
, 1973 11 22 1974
7 25 ,
1979 , YB , 100
, ,
2 85
,
,
, 1950 1967
, ,
1967 ,
, ,
,
,
,
, 1967 ,
, ,
, 1967
, 1980
,
, ,
,
19521967 , ,
, 1967
, ,
1967 2
9 , M P
,
A ,
2 86
, 1952 ,
321 155 ,
, 166 , T
,
,
4 ,
,
,
,
,
1957
140 56 ,
1967 ,
,
,
1957 ,
,
EMS ,
,
1957 9 2 ,
, ,
1958
2 87
, 1958 7 30
,
,
,
,
1977
1976 ,
,
1977 9
, ,
, , ,
1952 1964 ,
,
, ,
,
,
, ,
,
60 70 ,
, ( )
,
,
, 1967
2 88
,
, ,
,
, ,
1971 ,
,
, ,
, 1951 1956
1964 1965
1972
1973
,
,
, 3
,
,
,
2 89
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
,
, ,
;
,
,
2 90
,
, , ,
,
,
, ,
, , ,
, 1969 1970
, , ,
1971
,
,
, ,
,
,
1967 ,
, , ,
,
, ,
, ,
,
: ,
, ,
,
,
, , , ,
2 91
, ,
, ,
( )
,
, , ,
, , 1977
,
,
, ,
50 70
,
, ,
,
,
,
,
19
,
,
2 92
,
,
, , ,
1977 ,
, , ,
, ( )
,
, , ,
, ,
,
1968 1968
, 50 100
,
, 1 1
1 ,
, ,
2 93
1980 1970
, , 152
JC ,
,
, , ,
1975 6 ,
1971
, , 6
, ,
, ,
, ,
, ,
1977
,
Y V ,
,
1973 SM ,
3 AN
, 3
1
,
,
,
2 94
1956 7 , 222
,
1976
16
,
,
( )
,
, ,
,
,
1950 1980 22
,
, ,
1949 1950
, 1951
1 ,
,
,
1 , 31
,
,
, 1955 4 ,
2 95
31 ,
1960 1961 ,
, 1964 17 ,
,
,
,
1976 42 ,
,
2/ 3 ,
1970 ,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
,
,
, ;
; ,
, ,
2 96
?
,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
1964
,
,
,
1969 , ,
, , 1977 ,
,
,
, ,
, 80 ,
,
2 97
, ,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
,
,
50 % , ,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
2 98
,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
,
, 1970
, ,
3
, ,
( )
,
2 99
,
3
,
,
,
50 %
40 % ,
1793 ,
1857 ,
3 ,
, , ,
1 , , 2 ,
, ,
, , ,
, 3 1 ,
, ,
, , ,
, , 3 ,
,
, , ,
, , ,
3 00
,
,
,
,
,
,
; ,
, ,
,
, ,
, , ,
,
,
,
,
,
, ,
,
1971 ,
3 01
,
,
,
,
,
,
;
,
,
,
,
, , ,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
3 02
,
,
, ,
50 70
, ,
, ,
:
,
; ,
,
, ,
,
, ,
3 03
1977
,
, 1980 ,
80 , , 80 90
, 1989 ,
, ,
, ,
1996 , ,
30 , ,
( BJP ) , 1998
, 140
,
, 1977
,
,
Adit ya Nigam , India a ft er t he 1996 Elect ions, Asian Survey , VOL XXXVI , No .12 ,
Dec1996 . p .1157 .
3 04
:
1977 3
, 30 524
153 , 28 .2 % , , 34 .5 %
( JP ) , 54 .4 %
(295 ) 41 .3 % ,
,
, 1975
,
, ,
, ,
, , ,
, ( )
( )
,
( ) ( BLD )
( SP) ( BJS )
,
, ,
1979 ,
( ) ( ) ,
24 ( )
3 05
80 ( ) 1980
, ( ) ,
, 42 .5 %
353 ( 66 .9 % ) ,
1984
( ) ,
, ( )
( ) 517 403 ,
73 .9 % , 48 .1 % 1989
, ( )
1983 : 98
, ,
, ,
,
, ,
, ,
, ( ) ,
,
,
,
( ) 1989
( ) ,
( NF ) ( )
193 , 37 % , 1984 48 .1 %
39 .5 % 1984 403 , 210 ,
8 .6 143 9
3 06
88 ,
( )
, , 1990
( JD) , 11
, ( )
1991 ( ) ,
1991
( )
, 36 .5 % , 232
,
( ) , , 119
, ( ) 90
,
( ) , ,
, ( )
, ,
, ( )
( )
1996 ( )
( ) 1996 , ,
1996
5 ,
529 140 ,
25 .8 % , 28 .8 % ,
( ) ,
3 07
, 119 161 , ( )
,
( UF ) ,
174
, ( )
:
, 1998 ,
( )
, ( ) , ,
,
, 1998
, , 140
176 , ,
90 1989
,
( 1 ) 1977 ,
( ) 1977 1989 1996
, ,
( )
, ,
,
Sudha Pai , T ransfor ma tion of t he Indian Pa rty Syst em , Asian Survey , VOL XXXVI ,
No .12 , Dec1996 . p .1170 .
3 08
, ,
, ,
, 90
,
, ,
:
,
! ,
:
, ,
, ,
:
,
, , ,
,
1980 , ,
, ( 2 ) 1984 2
, 1989 88 , 11 .4 %
1991 , 119 ,
( ) 90 , ,
1996 161 , ( )
, 1998 , 176 ,
,
1997 8 12
, 1996 5 9
3 09
, ,
80 90
,
, ,
,
: ( )
( ) 1977 ,
,
,
, ,
1951 ,
3 272 , 2 246
, 68 .4 % 1957 ,
, 1967
, 2/ 3 8
,
, ,
3 10
1967
1971
1972
, ,
1977 , 329 ,
14 .83 % , 1977 4
( ) 9 , 6
10 3 , 7 1
1978 7 ,
( )
1980 9
,
,
5 9
( ) , 2 200 60 % , 6
2/ 3 , 8 1980
13 ( ) 6 ,
22 , ( ) 14 ,
, , 1984 ,
, ( ) ,
8 1 1987
( )
( ) 61 5
1986 3 8
: , , 1992 , 154
3 11
1991 ( ) ,
1991 ( ) 16 , 1995
12 , 1996 8 ,
1996 5
( ) , , ( ) 1997
2 , ( )
, ( )
, ,
, ( )
, ( )
( 7 ) 40 %
( )
1984 ( ) 96 %
( )
70 ( ) ,
( ) , ( )
, 1977 ( )
221 2 90 ( )
1996 ( ) 139
8 % 11 % 1998
( ) 5 , 85
,
,
, 1989
( ) , ,
3 12
( ) , ,
( ) 34 ,
132 107 , 4 1991
( ) , 1991
, 70
, ,
( ) 1996 ( )
,
1991 104 37 1998
( ) 39 ,
, ( )
( ) ,
( 6 ) ,
70 , ,
,
,
,
,
: , 1990 4 , 67
3 13
: ( AD )
( DMK )
( AIADM K ) ( PM K )
( TDP ) ( AGP )
( the Jharkhand Party ) ( JMM )
( SS )
( LK ) ( M PVC)
( HVP ) ( NNP )
( MPP ) ,
, ( JP )
( AI M L) ( )
:
,
,
,
( T MC ) , ( RJD ) ( RJP ) ,
( BJD ) , ,
,
, ,
6 , 1989
59 , 1991 81 , 1996 113 ,
1996
228 80 , 65
73 ,
: , , 1995 , 219
3 14
, , , 1997
117 18 , ( )
87 14 , ( )
, 17 3
( ) ,
1989 4 ,
1996 40 , ,
1989 0 1996 6 , 1998
13 ,
,
, ,
10 ,
,
,
, , ,
, ,
,
80 90 ,
, , ,
3 15
,
, , ,
?
,
,
, ,
, ,
, ,
:
,
,
70 ,
, , ,
,
, 1952 1 .73 , 1977
3 .21 , 1996 5 .9 , 1998
6 ( 4 )
, , 80
: , , 1989 , 38 39
3 16
21 18 ,
( )
, ,
1971 0 .4
, 1996 6 .1 1971
8 .4 , 1996
3 .1
, , ,
( BSP )
( RSP ) ,
J CAggar wal, NKC howdhry , Elec tions in Ind ia ( 1952 1996 ) , Shiora Publica
tions , 1996 , Delh i . p .5 .
J CAggar wal, NKC howdhry , Elec tions in Ind ia ( 1952 1996 ) , Shiora Publica
tions , 1996 , Delh i . p .27 .
3 17
120
,
, ,
1996 5 .9 ,
2 .83 1952 51 , 1977
70 , 1980 142 , 1991 325
1952 23 1991 39 ,
1952 4 .4 % 1991 7 .4 %
,
,
1977
, ,
364 , 74 .7 % , 21
, 4 .3 % ; 1984 ( ) 403 ,
38 , 5 % ;
( ) 232 ,
( ) , 119 ,
, 1977
,
,
,
, ,
3 18
, ,
,
,
, 90 ,
,
( 3) 1996
, 144 ,
(BSP) 193 ,
174 46
( )33 20 17
16 16 12 ,
5 , ( RSP ) 5 , ( AI FB) 3 ,
2 ,
( )
( ) , ,
1998 ,
, ,
250 ,
176 , 18 ,
9 , 4 , 3 ,
( TC) 7 , 8 , 1 ;
( ) 166 , ( )
140 , ( R) 17 , 4 ,
( I UM L)2 , 1 , 1 ;
1996 ,
96 , 6
3 6 , 9 , ( ) 32
3 19
5 , 2
, ( )
( ) , 27
, ,
,
, 13 ,
; 18
,
,
,
, ,
,
, ( ) ,
,
,
, , ,
,
3 20
,
,
,
( ) , ,
,
, 90 ,
( ) , , ,
, 1989
, 1991 ( )
,
, ,
, 1996
( ) , ( )
,
,
, ,
, ,
,
,
( )
,
,
, ,
3 21
,
,
,
,
, ,
1998 ,
, ,
370
,
, , 18
,
,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
: , , 1995 , 97
3 22
,
, , , ,
, ,
, , , ,
, ,
, 1996
, 1998
, , ,
,
1951
479
364
74 .7
45 .0
1957
490
371
75 .1
47 .8
1962
488
361
75 .1
47 .7
1967
516
283
54 .5
40 .7
1971
441
352
67 .7
43 .6
1977
492
153
28 .2
34 .5
1980
492
353
66 .9
42 .5
1984
517
403
73 .9
48 .1
1989
510
193
36 .8
39 .5
1991
492
232
42 .5
36 .5
1996
529
140
25 .8
28 .8
1998
140
25 .8
25 .7
3 23
1984
229
0 .4
7 .4
1989
225
88
16 .1
11 .4
1991
461
119
21 .8
20 .8
1996
471
161
29 .5
23 .5
1998
176
32 .2
25 .1
()
1996
545
193(161 )
144( 140 )
174
24
1998
545
250(176 )
166( 140 )
96
23
4 ( )
1952 1957 1962 1967 1971 1977 1980 1984 1989 1991 1996 1998
173 .2 193 .7 216 .4 249 .0 274 .1 321 .1 355 .0 399 .8 478 .6 514 .1 591 .5 6 .0
5
1952 1957 1962 1967 1971 1977 1980 1989 1991 1991 1996 1998
3 .8
3 .2
4 .6
5 .4
4 .5
8 .5 10 .2 11 .6 16 .7 26 .3
3 24
6 (19891998 )
17
11
15
13
16
27
11
18
3 25
,
, , ,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
3 26
,
:
,
; ,
, ,
, ,
1930 5
,
, 500
,
, 19301932
, , 1935 ,
,
: ; ;
, ,
3 27
: ;
,
, ,
, 1935
, ,
,
,
: ,
, ,
, ,
,
,
, , ,
1950
, ,
:
: ,
; ,
, , 7
,
,
3 28
, 97 ,
, 66 ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
:
;
;
;
,
; ,
3 29
, 1 , ,
,
, ,
356 , ,
,
, ,
, ,
,
,
,
, , ,
, ,
,
, ,
,
,
3 30
,
,
: ;
; ;
; ; ,
,
,
,
, :
, ,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
, 1947 ,
: , , 1997
3 31
,
,
,
, ,
,
, ,
,
, , ,
,
, ,
, ,
, ,
; , ,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
3 32
,
,
, , ,
90
,
1967 : ,
, , ,
,
,
, ,
,
,
, : ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, , ,
3 33
, ,
1967 ,
,
1959
,
,
, ,
,
, ,
,
19671984 : ,
,
,
, ,
, ,
,
,
, 60
, ,
,
, , ,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
, ,
3 35
1969
1971
1977
, , :
, , ,
, ,
; , ; ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
,
1983 5
28 14 ,
1983 10 57 18 ,
,
1984
H ari ha ra das , Sanjuk ta mohap tra , Cen te rstate Relations i n India, 1986 , N ew Delhi ,
p .195 .
Ibi d , p .196 .
3 36
, 1984
, ,
, ,
,
, , ,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
19851989 :
, ,
1985
:
, , ,
, ,
, ,
R , : ,
, 1989 , 613
3 37
,
, ,
,
: ,
,
, ,
, ,
,
1985 9 , ; 1986 12
, ; 1987 2
, ,
1987 3 ( )
,
, ,
,
,
, ,
, ,
, , ,
,
, , ,
,
,
, , ,
3 38
,
,
1989 : ,
, , : 1989 1990
; 1990 1991 ; 1991 1996
; 1996 1997 ; 1997 1998
; 1998 , ,
, ,
, , :
, ,
,
, ,
,
( ) , ,
,
, 15
,
,
,
, ,
, ,
,
3 39
,
,
, ,
, , ,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
,
,
,
3 40
,
; ;
:
,
, ,
( )
,
:
1
( 356 )
, ,
, , ,
3 41
, ,
, ,
, ,
: ?
,
,
, ,
, ,
, ,
, , ,
, ,
1959 1957
, , ,
,
,
1959
, ,
, ,
, ,
: ( 1)
( 2 )
, 47 ,
Kir an Pal , Tension ar eas in cen trest ate r ela tions , Ne w D el hi , 1993 , p .53 .
3 42
9 , 5
,
1977 , , ,
1980 ,
, ,
,
,
,
, 1986 ;
1987 , ,
, ,
,
,
, , 1983
1988
,
, 365
,
, ,
,
1994 3 11 ,
J .R .Siw ac h , Dynamics of Ind ia n gove rnme nt and poli tics, N ew Delh i, 1990 , p .527 .
: , 680
Kir an Pal , Tension ar eas in cen trest ate r ela tions , Ne w D el hi , 1993 , p .194 .
3 43
,
,
, 1989 4 21 , 1999 10 11
356 ,
2
, :
; ,
, ,
,
,
,
,
, ,
1987 , BK
,
1989
, ,
,
, 18
,
, ,
Surojit M ahalanobis, Man ifest os of major polit ical pa rties of India , N ew D el hi , p .170 .
Remesh T ha kur , Th e governmen t and polit ics of India, Ne w York , 1995 , p .91 .
3 44
: ,
,
,
, ,
, 1967
, , ( ) , PC
,
,
, ,
1967 ,
D , ,
, , ,
, ,
,
,
,
, ,
, 1967 , ,
, ; 1967
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
3 45
3
355 ,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, 19671975
,
,
, ,
1968 9 ,
1968 ,
,
,
, ,
,
,
, , 1969
( CISF ) ,
3 46
,
,
,
, ,
; 1978 12
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
, ,
, ,
, , ,
,
,
( )
1
, ,
3 47
, , ,
, ,
,
,
, ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
, ,
,
,
900 ,
, ,
,
,
, , ,
,
,
59 % ,
, K M P : ( ) , , 1994 ,
355
, 338
3 48
62 % , ,
1991
, ,
,
: 1991
18 1993 4 14
,
, ,
, ; ,
,
, ,
(1 ) ,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
, K M P : ( ) , 291
V erinder G rove r and Ranjan a Aror a , India , fift y years of indep end ence, Delhi , V .3 ,
1997 , p .246 .
( ) , 787
3 49
, , ,
, ,
50 % 85 % ;
20 % 45 % ,
,
: 1994 ,
, 40 % ;
,
(2 )
: ,
;
,
,
,
, ,
, ,
,
1966 165 , ( ) , 1967
120 .8 , 1967 11 21 ,
,
19931994 ,
3 50
(3 ) , ,
,
,
,
2 % , 10 % ,
4050 10 15 ,
,
, ,
, 1992 1993
1 309 .9 6 , 19931994 1 529 .25 , 1994 1995
1 858 .9 ,
: ;
,
, ,
1989 1995 , 1995 .3 .31
H anuma nt ha R ao and Hans Li nn eman , Economic r eform s and poverty alleviat ion i n In
dia, New Delh i, 1996 , p .238 .
( ) , 775
India: Five y ea rs of st abilization and r eform and t he challeng es ahead , t he world bank ,
U .S .A ., 1996 , p .65 .
3 51
5 % ; 1995 2000 1/ 3
,
, , , ,
,
90 ,
( )
1
201 ,
: ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
1959 ,
1969
, 1969
3 52
14 , 1981 ( )
1985 3 27 ,
1977 19781980 3
, 1981 10
,
,
,
,
, ,
, ,
, 90
,
2
, , ,
, ,
, ,
, ,
, 66 62
, ,
, , ,
, ,
, ,
,
3 53
,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
, , ,
,
, ,
,
80 ,
,
1988 1 ,
, ,
: , :
,
( ) , 791
3 54
,
, 30
, ,
, ,
, ,
,
,
, :
,
,
, , , ,
;
: 200 201 , ,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
3 55
, :
( )
,
,
, ,
500
,
, ,
,
1947 8 15
,
,
;
, ,
, ,
,
, 1947 11
1948 9
1947
8 12 ,
, 1947 10
3 56
, ,
, , , 1949 1 1
, 7 27
3/ 5 , , 400
, ,
, ,
,
, :
, 5
,
, 500
14
,
,
, ,
:
;
, ,
, ,
, ,
, ,
,
3 57
, 1950
A
BCD A 9 ,
9 ; B 9 ,
; C 10 ,
; D 1 ,
( ) , ,
, ,
,
, B
; 1956
, , ABCD ,
16 , ,
,
,
5 800 , , ,
, ,
1971 26 ,
; ;
,
,
,
, ,
,
B : , , 1951
Pa ras Diwan , India n Const itu tional Amendmen ts, Ne w D el hi , 1980 , pp .169 170 .
3 58
( )
,
,
,
, 1920
, 19371945 ,
, ,
,
,
,
, , : 1948 6 ,
,
,
, ,
, 1948 12 ,
, JPV JPV
J P V
JPV ,
,
: , ( )
3 59
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
1952 12 25
,
, 1953 1 ,
, S K ,
,
, ,
1953 12 29
,
98 420 , 9 000 , 152 000
, 1956 267 ,
, 1956
3 60
: ,
,
: AB
, C ,
, , ,
14 6
,
, ,
,
, 80
, ,
,
,
,
, ,
1957 ,
, ,
, 1959
,
1960 4 30
,
,
, ,
,
,
3 61
,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
1952 ,
,
, 1956
, ,
, ,
,
, ,
, , ,
, 1965 ,
, 1966 ,
, , ,
,
1966 ,
,
,
, ,
: ,
;
,
3 62
, ;
,
, , ,
,
, , ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
( )
,
, ,
,
: ,
PD , ;
,
;
, ,
, ,
, 7877 ,
1950 ,
,
3 63
, ,
,
, ,
,
1955 , BG
, 1956 , 1958
, 1965 , ,
1960 4 27
, :
,
,
,
15 ,
:
,
, 1958 1 3
,
1958 3 26
,
PD ,
,
: , , 1997 , 625
626
3 64
, :
: , ,
:
,
,
: , ,
: , , 15 ,
,
,
,
,
, , , ,
,
,
,
,
, , ,
,
, ,
,
1956 ,
,
J .D .Gupt a, Languag e conflic t and nat ional developmen t , Bombay , 1970 , p .128 .
3 65
,
, , ,
,
, 1959 : ;
,
1963 , ,
15 ,
, ,
,
,
1964 , , ,
: 1964
G , , 1965
1 26 , ,
,
; ,
,
: 1963 ,
, ,
, 1964 10
, 1965 ,
, 18 % ,
3 66
8 % ,
, ,
, ; ,
,
, ,
,
,
:
, ,
, 1967
,
, ,
,
1967 ( )
1967 1963
1967 ,
,
, ,
, , ,
, ,
1967
, ,
3 67
( )
1
, 53 % ,
,
, ,
,
1977 ,
58 , 17 , ,
,
, ,
,
,
, 1980
,
,
, ,
,
, ,
, ,
, , 1984
,
,
3 68
1985 , , ,
1985 , , ,
,
,
1987
, 1992 2 ,
1989 , ,
, ,
, ,
, ; :
, 1990 12
1 ;
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ,
1991 , 1992 2 25 ,
, , 20 %
: 13 12 , 117 87
3 69
( ) ,
; ,
,
: , 1993
2 28 ,
, , ;
, ,
, ,
1996 ,
1984 89
1997 2 7 ,
65 %
,
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
2
80
3 70
, , :
,
, , ,
, , 1981 , 1 900
,
, ,
, ,
: ,
; ,
; ,
, ,
,
, 70 ,
, , 1980 ,
, ,
, ,
1983 ,
, 1979
, ,
1985 ,
, 1971 3 25 ; 1966
, 47
3 71
1 1 1971 3 24
, ;
,
,
1986 12 , ( AGP ) ,
,
( UF LA )
1979 ,
, 1990 , 1991
1991 5 6 , ,
, 1991 9
15 ,
, 11
, 3 000 ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, , ,
,
, ,
, , ,
3
,
, , ,
3 72
, ,
:
: 8 200 , 20
, , 50 ,
, 1959 1961
, ,
, ,
, ,
, , ,
1971 1
, 1972
, ,
,
, 1973
2 1974 2 ,
1975 1 13
, 1976 ,
, , 7 11 :
, ,
, ,
1975 , ,
:
, ,
, 1980 , ,
, ,
, , ,
3 73
,
, , 1984 ,
, ,
, 1985 10
30 :
, ( )
, 1987 2 ,
,
23
, ,
1973 , ,
,
, ,
: 40 , 20 1950 2
, 99 %
, ,
, 1952 1955 ,
,
, 1957 8 22 26
, ,
,
,
, 1960 7
, 1961 1 24 (
) , : , 45
, ,
3 74
, ,
,
1962 8 2
( ) , ,
1962 9 4 1964
, ( Naga Nationalist Party )
,
, , 1967
( ) 1973
,
,
1975 11 11
, ,
, ,
200
1982 , ( )
( NNDP ) , , 24 ,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ,
3 75
, ,
, ,
, , ,
,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
1997 10 27 ,
610 ,
,
,
, 1950
370 , B ,
; ;
,
,
; ,
, ,
, ,
, , ,
S .R .B aksh i and Sita R am Sha rma , H .D .Deve Gowda , H ar ayana , 1997 , p .123 .
3 76
,
, , ,
, 1952 , ,
:
352 ,
, ,
,
, ,
370
1953 ,
SP , ,
,
, 1953 , ,
, ,
1954 4
, 200 5 ,
, ,
1956
B ,
370 1957 3
1958 ,
: , , 1951 , 136
3 77
, ,
, 1963
, ,
1964 12 21
,
1965 3 30 ,
( ) , ,
,
,
1975 , , ,
, , 1975
, ,
, ,
, 370 ;
1975 2 25
, 1980 , 1947
,
;
, :
, , 1983
; 1985 ,
, , 2 500
, B
K , 1984 ,
,
, 1986 11 6 , ,
3 78
,
,
, ,
1971 15 , 1 15
,
1987 ,
, , 1990 ,
,
, ,
, ,
370 1996 9
,
26 000 , , ;
, 3 .5 ,
, 370
, , ,
, ,
, ,
,
, ,
Rajesh Kad ian , Th e Kashmir tangle: issues a nd opt ions, Colorado, 1993 , p .16 .
3 79
,
,
,
,
,
,
,
, , ,
, ,
: ,
SN ,
,
,
, , ,
, ,
, ,
,
: , , 1986 , 211
3 80
,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
,
, ,
1992 1996
,
,
, ,
,
,
,
,
3 81
, ,
, ,
:
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
; ,
, ,
, , ,
, ,
,
,
,
,
, ,
S .K .Jain , Part y polit ics and cen tr estate relations in India , N ew Delhi , 1994 , p .46 .
3 82
, , ,
,
,
, ,
,
,
, , ;
, ,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
; ,
, ,
, : ,
, 342 343
3 83
,
,
,
,
,
,
3 84
,
,
,
,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
: ,
, ,
3 85
,
,
,
,
,
,
,
: 1947 1966
,
1966 ,
1920 ,
,
, ,
,
, ,
, ,
1947
,
,
,
Boris . I . Kluy ev, Ind ia , nat ional and Language problem , N ew Delhi , 1981 , p .121 .
M ic hael br ech er , Ne hru , A Polit ical Biogra phy , N ew York , 1959 , p .481 .
3 86
, 1956
, ,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
1949
,
,
,
35 % ,
, ,
3 87
,
,
1949 4 ,
,
, 1949
1956 ,
, ,
,
,
,
,
1960 ,
1960 5
, ,
,
1962
1965 ,
,
,
3 88
: 1966 1980
,
53 % , ,
, 1977
,
, , ,
,
, , ,
, ,
,
, ,
,
,
,
:
, 1970 1 ,
,
1973
, 1978 ,
, , ,
, ,
3 89
, , ,
,
,
,
,
,
, ,
, 1977 ,
, ,
, ,
, ,
,
: 1980 1984
,
, ,
,
, 1979
1980 ,
,
, ,
,
Kumar P ramed , Punjab crisis : con tex t and tr ends , C handiga rh , 1984 , Appendix IV .
3 90
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, , 1981 8 ,
, , , ,
Kudlip N ayar and Khushwan t Singh , T he trage dy of Pun jab , Ne w Delh i, 1984 , p .
37 .
: ( ) , , , 1981
, 11
3 91
, ,
1984 6 3 ,
,
,
, 6
,
,
, 500 , 1 500 , 7 000
, ,
,
,
, ,
,
5 ,
: 1984
, ,
,
1985 7
,
, ,
,
, ,
,
: , ( , ) , ,
, 1992 , 328
3 92
,
, , 1986
, 1987
1 , , 4 ,
,
,
, ,
, 1991
, ,
,
,
,
, 1992 7
, ,
, ,
,
, ,
:
,
,
, ,
3 93
,
, ,
, ,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
1966 ,
, ,
,
1920
,
3 94
,
( 1959
) ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
1967 104 ,
26 , ( )
1969 43 ,
1972 1977
, 1980
3 95
( ) 1986 7 ,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
,
, , ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
3 96
19
, ,
, ,
, , ,
,
,
, ,
, ,
1948
,
,
,
, ,
,
, 1965
60 ,
, 100
, ,
3 97
,
, ,
,
,
, , ,
,
,
, ,
,
90 % , ,
1975 1976 , 1 688 ,
, 80
, ,
,
, ,
, ,
,
, 70 % ,
, 67 % ,
H arpinde r K aur , Polit ical Consequ ences of Agricult ure Developmen t in Ind ia , N ew
Delhi , 1988 , p .68 .
3 98
,
, ,
,
,
, , ,
,
,
,
,
,
, , ,
,
, ,
( )
, ,
, , ,
, ,
, ,
, , 60
, , 70
,
, ,
,
Ibi d , p .12 .
3 99
1971 60 % , 1981
52 % , 40 % 48 % ,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
, , ,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
4 00
,
,
: ,
, ,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
70 , ,
,
, ,
, ,
4 01
, ,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
, 15 ,
,
, ,
,
,
,
,
4 02
, ,
, , ,
,
,
,
,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
( )
, ,
,
,
,
, ,
4 03
,
, ,
, , ,
, ,
,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
4 04
, ,
,
,
?
,
,
, ,
, ,
, , ,
,
,
4 05
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ,
, , ,
,
,
, , ,
,
,
,
Bipa n C handra : Essa ys on Con te mporary Ind i a , H arAnand Publications, 1993 , p .21 .
4 06
,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
, , ,
, ,
1982 , 827 % :
, , 1996 , , 80
4 07
, ,
,
19 ,
,
, ,
, ,
,
,
, , ,
1854 ,
1837 , ,
, ,
, ,
4 08
,
, ,
,
,
,
,
: ,
;
, ,
, ,
,
, ,
,
,
A .L . : , , , 1997 , , 529
4 09
,
,
,
, ,
, ,
,
1813
, ,
1833 , ,
1853
, ,
,
,
, , 19 ,
,
, ( ) ,
,
4 10
,
1854
,
1923 ,
,
30 ,
, 9
1941 73 %
, ,
,
,
( , , ,
)
( )
20 ,
4 11
,
,
1946 ,
( )
,
,
, , ,
,
, ,
,
,
,
,
, ,
,
4 12
,
,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
, , ,
:
, ,
4 13
,
1947 8 29 ,
,
,
,
,
,
,
:
,
, ;
; ;
15
,
16 :
, 25 :
, ,
,
, ,
: , 708 , , 1990 ,
: , , 1997 , 583586
4 14
, ,
,
, ,
,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
, 28
,
:
1952 10 6
: , , , :
, , 1991 , , 254
Sarvepalli Gopal ed .: Jaw aha rlal N ehru : An Ant hology , D el hi , Oxford Un iversit y
4 15
, , ,
,
1953 6 ,
,
,
,
1986 , , ,
,
,
,
( 1952 1953 ), :
, , 1991 , , 223 224
: ( 1986 ), :
, , 1991 , , 431
, 431432
4 16
(19501951 19841985 )
( )
( )
( )
( )
2 , 09 , 671
3 , 30 , 399
4 , 08 , 378
4 , 85 , 538 5 , 50 , 000
13 , 596
49 , 663
90 , 621
1 , 16 , 447 1 , 40 , 000
7 , 288
17 , 257
36 , 738
51 , 594
60 , 000
548
1 , 161
2 , 587
3 , 393
3 , 500
147
381
1 , 107
1 , 382
1 , 500
44
93
123
135
A ( )
4
(a) ,
( b)
(c)
28
B ( )
1
19 , 155
34 , 994
57 , 045
72 , 683
85 , 377
(15)
(426)
3 , 120
( 624)
6 , 705
( 764)
13 , 315
( 831)
19 , 846
(9184)
26 , 729
(127)
( 225)
( 342)
( 400)
(5307)
1 , 481
2 , 483
7 , 167
11 , 281
16 , 800
174
557
1 , 956
2 , 752
3 , 442
2 (4 )
3 /
( : )
114
344
1 , 118
3 , 746
6 , 000
20
90
115
520
800
94
254
1 , 003
3 , 226
5 , 200
:
: (i) : ( ii) UG C :
4 17
19761977 19851986
( )
(
)
19761977
115
4317
2431563
19771978
115
4375
2564972
19781979
118
4460
2618228
19791980
119
4558
2648579
19801981
129
4722
2752437
19811982
131
4886
2952066
19821983
133
5012
3133093
19831984
139
5246
3359323
19841985
140
5482
3538980
19851986
149
5723
3570897
,
,
,
: ( 1986 1987 ),
, 1991 , 21
: ( ) 2324 , 1997 8 , 79
4 18
, ,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
( )
,
,
,
, 50 , 1 200
,
,
,
,
,
: , , 1995 , 735
4 19
, 1135 % ,
,
, ,
1988 , 1964 8 ,
, 80 90
, , :
,
, ,
, :
1
1981 ,
,
19 ,
, ,
,
1950 ,
1951
,
,
60 70 , ,
, ,
80 ,
4 20
, 15
,
1972 , (
) 1975 ,
10 % ,
,
1984
, ,
,
,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
4 21
, ,
, ,
,
2
,
, ,
50 65 , 60
, 60 296 , 70 266
, 80 , 1980 1986 ,
336 ,
, ,
,
90
, ,
,
16 , ,
,
19 ,
,
, 50
, ,
1949 12 29 ,
, 1950 ,
: , , 1995 , 63
T he Polit ics of India Since Indepe nde nce , by Paul R . Br ass , p .239 .
4 22
,
1986 1 ,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
,
, ,
, L K
, 1990 9 25 ,
10 30 ,
, ,
,
( Bajrang Dal )
,
, 1990 10 23 ,
, ,
, V P ,
,
Ramesh T ha kur: Ayodhya And Th e Politics of Indias Sec ula rism , Asian Survey ,
No .7 , July 1993 , p .653 .
4 23
, , ,
,
, , ,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
200
,
,
,
,
1993 1 6 , , ,
,
500 , 200 ,
,
: : , , 1993 1 , 30
4 24
,
, ,
, , ,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
4 25
,
,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
, , ,
,
, ,
,
, ,
: , 1993 , 120 ,
:
;
, ;
; ,
,
4 26
,
, ,
,
95 % ,
1941 , 61 %
, , ,
, 64 % 90 ,
,
:
,
, ,
,
1846 ,
750 ,
93 %
Paul R . Brass: th e ne w cambridge h istory of india : T he poli tics of India since Ind epen
dence, p .219 .
Ashu t osh V ar shn ey : India, Pak istan , and Kashmir: Ant inomies of Nat ionalis m,
4 27
, ,
,
, ,
,
,
:
,
,
, ,
,
370 ,
,
,
,
:
,
,
370 ,
,
1953 8 ,
Sumit G anguly & K an ti Bajpai: India And T he Crisis In K ashmir , Asian Survey ,
No .5 , M ay1994 , p .405 .
4 28
, 1954
,
,
,
,
, ,
, 1963 ,
,
, 1975 ,
:
, 370
, 1982
, 1986 3 , ,
6
,
: ,
;
, ,
,
VP
, VP
, , 1990 1
,
PV ,
4 29
,
,
,
, ,
, 1992 ,
L K
, ,
,
,
,
; ;
;
,
,
,
,
,
,
4 30
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
Sumit G anguly & K an ti Bajpai: India And T he Crisis In K ashmir , Asian Survey ,
No .5 , M ay1994 , p .406 .
4 31
, ,
,
, 1962
,
1967
,
1971 ,
, ,
,
, 1977
,
,
1980
1984 ,
,
, ,
,
, ,
1989 ,
, ,
1991 ,
, ,
,
,
,
:
4 32
,
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
( )
,
19 % ,
,
: , , 1991 , , 143
4 33
,
19 ,
, ,
,
; ,
20
, :
,
,
, , 1943 6
,
,
, ,
,
, 50 ,
60
, ,
1966 3 ,
,
,
, (
, )
4 34
,
, ,
1984 6 10 31 ,
,
,
1987 5 , ,
, ,
40 ,
,
, ,
,
, ,
,
, ; ;
,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
4 35
,
,
,
, , ,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
4 36
, ,
,
,
( )
,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
,
1948
, 50
, ,
,
80
,
4 37
1952 ,
, ,
,
,
,
,
, , , ,
1977 ,
, ,
80 1989
, 1990 ,
,
, 1991 ,
, ,
119 , ;
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
4 38
,
, ,
,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
,
Jayapr akash N aray an : N ation Build ing in India, Apala P ublish ing Cooper ative Societ y
Lt d ., 3rd edi tion , 1990 , p .330 .
4 39
, ,
, , ,
,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
4 40
( )
,
,
, ,
,
15
:
,
, , :
; ,
:
29 ,
, 16
:
,
17
:
: , , 1997 , 585
4 41
,
,
1955 , , ,
,
: , ,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
, ( )
, ,
,
( Dalit , ,
) ,
, ,
: , , 1997 , 585
: , , 1996 , , 177
4 42
,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
, 1955
, ,
, 1976 ,
,
,
,
;
, ,
,
,
,
: , , 1996 , , 190
4 43
,
,
, ,
, ,
,
330
: ,
332
:
335
: ,
,
,
,
,
1951
1961
1971
1981
1532 %
1467%
1460 %
1401%
: , , 1997 , 623624
4 44
1952
1957
1962
1967
1971
1976
1980
489
494
494
521
522
542
542
70
76
76
77
77
78
78
, ,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
, 1/ 3 ,
38 %
, K P M : ( ) , ,
, 1994 , , 616
4 45
, ,
,
,
,
1947 12 ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
,
1952 10 , 83 ,
: (
) , ; , ;
, , ,
, ,
,
, ,
,
, ,
,
1951 1980 , 30
34
, ,
: , , 1996 , , 187
4 46
75 % 80 % ,
, ,
,
, ,
23
:
,
: ,
, ; ,
,
1975 , ,
,
, ,
; ,
, , 430 000
1976 ,
, 23 , 3
1988 11 30 , 238 867 ,
58 % 1978 1988 ,
294
, ,
, K P M : ( ) , ,
, 1994 , , 231
: , , 1997 , 586
: , , 1996 , , 187
, 190
, K P M : ( ) , ,
, 1994 , , 240
4 47
, ,
( )
19771978
2531 (512 )
0537(382)
3068( 483)
19841985
2221 (399 )
0507(277)
2727( 369)
1686 (282 )
0422(193)
2108( 358)
19891990
32
38 ( ) , 1983
: : 7 , , 33
, 70 80 ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
,
,
, K P M : ( ) , ,
, 1994 , , 641
4 48
,
,
, 45
: ,
46
:
,
,
,
,
,
,
,
,
,
: i) ,
14 ; ii)
: , , 1997 , 588
, 588 589
: , : ,
, 1991 , , 181
: ( 1986 ),
4 49
,
, , ,
; iii)
, ; iv)
,
,
; v)
; vi) ,
; vii )
, ; viii)
,
; ix)
,
, ,
, ,
,
: ( 1986 ), :
, , 1991 , , 435 436
4 50
,
,
,
, , ,
,
,
,
,
, ,
, , ,
, , ,
,
,
,
,
,
, ,
1956 3 , 2 000
, , , 350
4 51
( )
,
80 ,
1 000 1981 2
, ,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
1966 ,
1977 ,
, ,
,
,
, ,
: , , 1996 , , 201
, 202
4 52
1960
12
25
72
172
1970
23
38
99
181
1984
69
104
140
202
, ,
,
,
,
, ,
, ,
( )
( )
,
,
1969 ,
( 1980 1985 ) ;
(1970 1971 ) : ,
, 1996 , , 198
4 53
, 1971
,
1977 , 1980 ,
, ,
,
,
,
,
,
, 1953
,
1955 , ,
, 2 399
25 % 40 %
1965 , ,
1978
( ) 1980 ,
, 52 .4 %
3 248 , 3 5
Paul R . Brass: T he new cambridge history of India : T he poli tics of India since Ind epen
dence, p .251 .
Ibi d .
4 54
1982 4 ,
,
1990 8 , V P
, ,
50 %
,
, 100
,
( ) V P
1991
, ,
1991 9 25 ,
, , ,
10 %
,
, 75 %
,
52 % , 5 %
Dha rma Ku ma r: T he Affirmative Action Debat e In
India, Asia n Survey , No .3 , M arc h 1992 , p .2 92 .
Dhar ma Kuma r: T h e Affirmat ive Act ion Deb ate In India, Asian Survey , No .3 ,
M arc h 1992 , p .291 .
Ibi d , p .290 .
Ibi d , p .295 .
4 55
, ,
,
,
,
,
,
, ,
,
( )
:
,
,
,
4 56
:
, , ,
,
, ,
, ,
,
,
G .N .
, ,
(
)
( )
( )
52( 185)
4( 77 )
28( 538)
20(385 )
12 (43)
10(832 )
2( 167)
25 (89)
15(600 )
7( 280)
3(120 )
58( 206)
31(535 )
22( 379)
5( 86 )
134( 477)
115(858 )
18( 134)
1( 08 )
281 (100)
100
4 57
,
,
,
,
,
, , ,
, ,
,
, , ,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
4 58
,
,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
(19591960) .
, 60 , ,
H arold A . Gould : Cast e Adap ta tion In Modernizi ng Ind ian Societ y , C hana kya Publica
tions , Delhi , p .137 .
4 59
,
,
, ,
,
1 .
19
56
48
37
50
46
34
10
J .Sa rka r: Caste , Occupation And Cha nge , B .R .Publishing Corpora tion , Delhi , 1984 ,
p .39 .
4 60
, ,
,
,
1 ,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
, 2
,
2 .
(
)
3( 500)
7( 100)
3( 500)
9( 68 )
1 (43)
4( 54)
J .Sa rka r: Caste , Occupation And Cha nge , B .R .Publishing Corpora tion , Delhi , 1984 ,
p .45 .
4 61
, ,
,
,
, ,
,
,
,
,
,
,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
4 62
,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
: , 1917 ,
, ;
, ;
, , ,
,
,
,
,
,
,
, ,
4 63
,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
,
,
, ,
, 325 ,
, ; 326 , 21
,
, ,
,
4 64
15 ,
:
, ,
, ,
,
,
, 1954 ,
, ,
1955 , ,
, 18 15 ,
1956
, ,
, , ,
; ,
1956
; 1961 ; 1972
, ,
,
, ,
:
, ,
: , , 1997 , 585
4 65
, ,
,
, :
,
,
, :
, ,
,
: , , , :
, , 1991 , , 219
: ( 1986 ), :
, , 1991 , , 435
: , :
, , 1991 , , 342
, : ,
, 1991 , , 397
4 66
(19751976 19851986 ) .
1975 1976
1980 1981
1985 1986
1975 1976
1980 1981
1980 1981
1985 1986
940
859
192
832
268
906
378 ( - ) 08 ( + )69 ( + ) 17 ( + ) 71
297
04
379
13
444
20 ( + ) 50 ( + )266 ( + ) 33 ( + ) 95
63
01
74
02
102
05 ( + ) 34 ( + )149 ( + ) 66 ( + )202
21 1240
49 1546
96 ( + ) 57 ( + )190 ( + ) 45 ( + )144
, ,
, ,
, ,
, ( )
, 80 ,
,
, ,
,
: ( 1986 1987 ),
, 1991 , 22
4 67
, , ,
,
,
( )
( )
( )
16819 (1694)
4461 (4207 )
21280( 1936 )
7945(800)
518(489 )
8463 (770 )
8481(854)
077(072 )
8558 (779 )
4592(462)
049(046 )
4651 (423 )
14693 (1480)
315(297 )
15008( 1365 )
4607(464)
245(231 )
4852 (441 )
14016 (1411)
2097 (1978 )
16113( 1466 )
3122(314)
074(070 )
3196 (291 )
4166(420)
118(111 )
4284 (390 )
17256 (1738)
2295 (2164 )
19551( 1779 )
447(045)
059(056 )
506 (046 )
3161(318)
296(279 )
3457 (315 )
/ ,
, /
/
/
, ,
,
, ,
, 1891 1981 ,
1891 1901 , 14
: ( 1986 1987 ),
, 1991 , 85
4 68
27 % , 1981 , 14
10 14 66 %
, ,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
; ,
,
, ( 470 ) 1
,
, , ,
,
(470 ) 2
,
,
(471 ) 3
, K P M : ( ) , ,
, 1994 , , 91
4 69
1 .
( 1000)
1901
972
1911
964
1921
955
1931
950
1941
945
1951
946
1961
941
1971
930
1981
934
1991
929
2 ( )
19111921
194
200
19211931
269
269
19311941
321
314
19411951
324
317
19511961
419
406
412
19611971
471
456
464
19711981
541
547
540
, K P M : ( ) , ,
, 1994 , , 95
, 111
4 70
3 .
1951
1961
1971
1981
1991
183
272
89
283
402
153
345
460
220
434
564
298
(414 )
(535)
( 285)
521
639
394
: 1991 , - , 1991
: 1951 1961 1971 5 1989 1991
7 , 1981 5
, ,
1971 ,
, , 15
,
, ,
, , ,
,
, ,
,
, K P M : ( ) , ,
, 1994 , , 109
: , , 1996 , , 236
4 71
, ,
,
, , 1990 ,
4 148
, 1980 421 , 1981
568 , 1982 619 , 1987 423 , 1991 441
,
,
, , ,
1980 8 30 ,
16 , ,
1980 12 ,
,
, 1987
, 20
, ,
16 , ,
: : , , 1986 , , 151
152
Ram Ahuja : Indian Social System, R awa t Publications , N ew Delhi , 1993 , p .212 .
Ibi d .
: : , , 1986 , , 176
, 176 177
: , , 1996 , , 237
4 72
,
,
, ;
,
,
,
, ,
,
, ,
,
:
, ,
,
, ,
,
20
, ,
:
, ,
, ,
,
4 73
, ,
, ,
,
,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
4 74
,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
, : ,
,
,
: , 1992 2 , 92
: , , 1993 3
, 59
4 75
, ,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
,
,
4 76
,
,
, ,
,
, , , ,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
, , ,
,
, ,
,
, ,
4 77
, ,
, ,
,
, ,
,
,
,
, ,
, , ,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
: , , 1996 , , 81
M .N .Srinivas: Social C hange i n M ode rn India , Orien t Longman , 1995 , Hyd era bad ,
p .140 .
4 78
, ,
,
,
,
,
1896 7 7 ,
, ,
1950 V . ,
,
1962 B .R . ,
,
,
, ,
, ,
, ,
: ( ) 2324 , 1997 8 , 79
: , , , 1985 , ,
115
, 133
M .N .Srinivas : Social Ch ange In Modern India , U niver sit y of California P ress, 1966 , p .
132 .
4 79
, ,
,
, , ,
,
, , ,
, ,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
, , ,
,
,
,
, ,
, ,
,
4 80
:, , 2 ,
, 1972
: ,
, 2 , , 1972
, , , 1959
, , , 1956
:, , 1956
( ) : , , , , 1965
( ) :, , , , 1951
( ) C HC , K : ,
, , 1986
( ) , : ,
, 1989
( ) K .P .M . , :
, , , 1994
, , , 1981
( ) : , ,
, 1992
( ) , : ,
, 1976
:, , 1991
4 81
:, , 1997
: ,
, 1990
: , , 1995
:, , 1996
:, , 1998
:, , 1994
:, , 1994
:, , 1997
:, , 1995
:, , 1995
:, , 1989
:, , 1996
:, , 1991
( )
Mohan Ram Roy , Rammohan Roy on Indian Economy , Sarkar ed .,
Calcut ta , 1965 .
Dadabhai Naoroji, Povert y and UnBritish Rule in India, London ,
1901 .
Dadabhai Naoroji, Essays, Speeches , Addresses and Writings ,
Parekh ed ., New Delhi, 1965 .
Ranade, Ranades Economic Writings , Bipan Chandra ed ., New
Delhi, 1990 .
Ranade, Political Thinkings of Modern India, Vol . 3 . Mahadev
Govind Ranade, Verinder Grover ed ., New Delhi, 1990 .
4 82
Eund ,
India:
Economic
Reform and
1987 .
J .C .Aggarwal, Elections in India ( 1952 1991 ) , Shipura Publica
tions , 1992 .
N .S .Gehlot , Elections and Electoral Administ ration in India, Deep
& Deep Publications , 1992 .
K usumlata Bhandari,
India:
Electoral Reforms ,
The Election
Archives , 1988 .
V .Bhag wan , Indian Constit utional Developmen t, Atma Ram &
Sons , 1981 .
M . Singh Verma, U nion Cabinet in India, Aalekh Publishers ,
1980 .
Babulal Fadia , P ressure Groups in Indian Politics , Radiant Publish
ers , 1980 .
K usumlata Bhandari,
India:
Electoral Reforms ,
The Election
Archives , 1988 .
Myron Weiner , India at The Polls , A merican En terprise Instit ute
For P ublic Policy Research . Washington , D .C .1978 .
G .N .S .Raghavan , Fort y Years of Worlds Largest Democracy , Gi
an Publishing House, 1990 .
J .R .Siwach , Dynamics of Indian Government and Politics , Sterling
Publishers Private Limited . 1990 .
K . Sharma, Political Modernization in India, Shree Publishing
House, 1982 .
A .B . Kohli, Councils of Ministers in India , Gitanjali Publishing
House, 1983 .
Sala Malik , The P riminister of India , Chin ta P rakashan , Pilani,
1984 .
Dhar, National Integration and Indian Constit ution , Deep & Deep
4 92
Publications , 1986 .
S .A .H .Haqqi, Indian Democracy at The Crossroads, Mittal P ubli
cations , 1986 .
A .Sharma , Indira GandhiLeadership , Raaj Prakashan , 1986 .
L .Kamal, Democratic Politics in India , Wiley Eastern Lt d ., 1984 .
Prdeep Kumar , Studies in Indian Federalism , Deep & Deep P ubli
cations , 1988 .
P . Ksrunakarn , Democracy in India, In tellect ual Book Corner ,
1978 .
Mat hur , Role of Governor in Congress States , Rawat Publications ,
1988 .
Grover, Political System in India, Deep & Deep Publications ,
1989 .
Shiv Lal, India: Current Part y Politics , Election Archives , 1987 .
C .P .B hambhri, Indian Politics Since Independence, Shipura P ubli
cations , 1994 .
Ramesh Thakur , The Governmen t and Politics of India, St . Mar
tins Press , 1995 .
Rekha saena : Indian Politics in Transition , Deep & Deep Publica
tions , 1994 .
Hari Hara Das , India - Democratic Governmen t and Politics, Hi
malaya Publishing House, 1991 .
Paul RBrass, The Politics of India Since Independence, New
York , Cambridge U niversit y Press , 1994 .
FTomasson Jannuzi, India In Transition , Colorado , Westview
Press , 1989 .
S KJain , Part y Politics and Cen ter - State Relations in India , New
Delhi, Abhinav Publications , 1994 .
4 93
New York ,
1980 .
H .A .Gani, Governor in the Indian Constitution : Certain Con tro
versies and Sarkaria Commission , Delhi, 1990 .
G .Palanithurai, R . Thandavan , Perspectives on Indian Regional
ism, Delhi, 1992 .
Tarun Chandra Bose , Indian Federalism : Problems and Issues , Cal
cutta , 1987 .
Pannalal Dhar , National In tegration and Indian Constitu tion , New
Delhi, 1986 .
Hanumantha Rao and Hans Linneman , Economic Reforms and
Pover ty Alleviation , New Delhi, 1996 .
V .P .Menon , The Story of the Integration of t he Indian States ,
London , 1956 .
James Manor , Nehru to the Nineties , London , 1994 .
R .D .Pradhan , Working with Rajiv Gandhi, New Delhi, 1995 .
J .D .Gup ta , Language Conflict and National Development , Bom
bay , 1970 .
Robin Jeffrey, Whats Happening to India ?: Punjab , Et hnic, Con
flict and t he T est for Federalism , 1994 .
Surojit Mahalanobis , Manifestos of Major Political Parties of India,
New Delhi, 1997 .
S .G urumur thi, Fiscal Federalism in India, New Delhi , 1995 .
R .K .Sinha, Fiscal Federalism in India , New Delhi, 1980 .
Sumit Ganguly , The Crisis in Kashmir, New York , 1998 .
K .L , Chanchreek , Saroj Prasad , Prime Minister P .V .Narasimha
Rao, Indias Great Expectation , Delhi, 1991 .
Phanjoubam Tarapot , Insurgency Movemen t in Nor th - Eastern In
dia, New Delhi, 1993 .
4 95
1981 .
Nayar, K udlip , khushwan t Singh , The Tragedy of P unjab , New
Delhi, 1984 .
A .P .Padhi & K . V . Rao : , Socialism Secularism And Democracy
In India , New Literature, New Delhi, 1984 .
Bipan Chandra, Essays on Contemporary India, HarAnand Publica
tions , 1993 .
Dhirendra K . Vajpeyi, Modernization And Social Change In India,
Manohar P ublications, New Delhi, 1979 .
Dilip M . Menon : Caste, Nationalism and Communism in South In
dia Malabar , 1900 1948 , New Delhi , Cambridge U niversity
Press , 1994 .
G . N . Ramu , Family And Caste In U rban India , Vikas Publishing
House PV T Lt d ., New Delhi, 1977 .
G .N .S . Raghavan and G .Balachandran , For ty Years of Worlds
Largest Democracy: A Survey of Indian Elections , Delhi, Gian
Publishing House, 1990 .
Giri Raj Gup ta ed ., Cohesion and Conflict in Modern India , New
Delhi: Vikas Publishing House, 1978 .
Giri Raj Gupta, Religion In Modern India, Vikas Publishing House
Pvt L td ., 1983 .
Harold A Gould , The Sacralization of a Social Order ,
Delhi
1995 .
A . Joshi , Development And Change In India , New Delhi, Ashish
Publishing House .
Tewari & A . Joshi, Developmen t And Change In India, New Del
hi, Ashish P ublishing House , 1988 .
Yogendra Singh , Modernization of Indian Tradition , Rawat P ubli
cations , 1986 .
5 01
,
,
:
,
, ,
, , , ,
,
, ,
,
,
5 02
, ,
, ,
2000 6
5 03