Você está na página 1de 39

LY LR WE YORB

(ESIN R)

J. ADBRE ATYB

B.A. (Hons.) Yorb (If), PGDE (lorin),

M.A. Yorb (bdn)

ka k Npa d d ti d Il Njr

Yunifst lorin,

lorin, Njr

N os Ogun, Odun 2005 ni a k te w y jade.

KYS

Enikni k gbod da ohunkhun ko tb se d ohunkhun lti in w y fn l ara tir l gba


se lw nkw tb iles atwt t te w y lb fin t de jjani n ol opoolo ti w
gbgb jde.

ISBN: - 978 8090 09 - 5

Gbogbo t ti se lr r j ti

J. Adbre Atyb

Department of Linguistics and Nigerian Languages, University of Ilorin, Ilorin, Nigeria

E-mail: inaolaji2001@yahoo.com

Eni t a le se wd ldo re n ni eni ti o ko w y.

Haytee Press and Publishing Co. Nig Ltd.,

154 Taiwo Road, P. O. Box 6697, Ilorin.

080-33604983,031-221801.
FIJB

Mo fi w y jb gbogbo nyn t k mi n dd ow, tt al ti hrra ebo nn d


ti ltrs Yorb. A k jb eni t b fi ogn sn k. Ntor k isu m k krun ni gb se n
se ara won ni b.

b yn o

Gbogbo Amt mt.

Ta ni Onkowe?

Omo bb l rgbj n joba bl Brp n pnl sun ni J. Adbre Atyb Odn 1985 ni
gba oy kk nn m pl d nn d ti ltrs Yorb (B.A. Hons. Yorb) n Yunifsti
t Ife t a m s Yunifst Obfmi Awlw ln. Odn 1993 ni Adbare gba Oye Dplm
nn is olkni (PGDE) n Yunifst Ilorin.

nkw y gb p n tlrn n se oknfa dsl nnkan tuntun; y lo fa t nkw


y f lo s Yunifst bdn lrn odn 1994-96. Odn 1996 ni gba oy jnl/Eme nn
ltrs Yorb. (M.A. Yorb Literature).

Adbre ti se is olk r n il-w alkbr ti ti girama. Oun ni Olk kk t br


kk d ti ltrs Yorb n il we joba papo: Federal Government Girls, College, Owerri,
Imo State ni odn 1987.

N by, ltrs ti s Yorb n yn n y n: ka ko Npa d d ti d ile


Njr, Yunifst lorin, lorin Njr. rr re gg bii akk ti olk ni fi ko w y.

OP FN OHUN GBOGBO

Mo dp lw gbogbo nyn t mo se agbe rnlw d d won ngb t mo j tl n


Iffit If ti n gb t mo lo s Iffit bdn lti fi m kn m lyn gbgba mnira oy kk
nn m pl d nn d ti ltrs Yorb (B-E Yorb).

sb n l ni mo gb fn gbogbo r, ar, ti ojlm, t won s m n b orsrs we


l m p won n k mi n k t kmm. Mo dp pp lw r mi lb Adfay, il
Amnn-wn-ogn n l w. Mo gb mryr we lnu r ngb t n se is gnbnir n l
Potiskum, pnl Borno (yen Yobe by) t w n h rw k Oya Njr lrn odn 1985
s 1986. B e ti n sr ni mo n fets we t n pa. B e b r we yn nin w y, mo f k e m
p mo fi se pnl yn ni. Mo mi sr ow s won t wn ka is y w k to di tt jde.

B omod b dp oore n, a r plop mrn gb. Ode t pa eran t n se or, ntor


y t pa ko, k l r mrn pa ni. Mo dp pp, mo s n rt p e k n gb oj ekn ka or
fn mi ngb yw t ngbe m b tn gbe m d d yn. N k gbgb eni t kk fi ro te
w y, gbni M.A. Oynpm (AdeMerit Business Centre, lorin) ti il is atwt t te w
y.

T w y b b oj rere wjo pd yin ni e j k aso mi n orko n il alr d ti


ltrs Yorb o. d ni p wr ni bb oj rere wjo pd w y y j fn mi lti tswj
nn kko w Yorb. Yorb k n j jryn bi in ftl, se.

J. Adebare Atoyebi.

August, 2005.
TKA

fijb .........................................

iii

r Npa nkw .........................

iv

Op fn ohun gbogbo ..................

d Abj ......................................

fr ..........................................

Kn ni we? ................................

Nnkan t m we se ptk ........

n t won gb fi n k we jo....

10

B nyn se l n m t

mndko npa we Yorb ........

11

B a se ma n lo we Yorb .......

13

D nn we Yorb ...................

16-41

D ABJO

Yorb n b k b n d, obnrin kan k j Kml. B ni asr in kan k s a lsn, b


k b l nnkan, nnkan n l e. pl k dd ta kaak. K se f lti di olw jij tb nkw
n tp-tkk l se oknf w y. d ptk mj tb mta l m ni ko w y.

Nnkan knn, kys fi hn p m won akk de n lr we Yorb k mn dko


t. plop nn won ni k mo we Yorb, k t so p won y mo wl ti n t nyn fi
l mo we Yorb. y l f t plopo won k f i se dradra t nn rko kko, pp jlo
lr l-d, ngb t won b n se dnw sejde n il w won.

N n kej, k se won pr tb d nkan l n k sro kan tb mrn lr w


Yorb. rr mi gg bi olk d ti ltrs Yorb fi hn p won gb n w t won nl
ly tb tnisn lr we Yorb. A r gb, pp j lo, nn won alkw t won n in
lkn p we t k b s nn won w t w lr te npa we Yorb k se we. By, wn
gbgb tb won k m p knga ogbn, ye ti m npa we Yorb k pin s gbl enkan.
Eni kan k j mo gbn-tn-mo-m-n-tn. Ibi t ogbn eni kan pin s ni ti elmrn ti br. w,
bi ohun elm ni d, b se n dgb ni we r y ma p s i. Yorb n knj n dgb,
ogbn n lo s iwj.

r lti ran won akk d ti ltrs Yorb lw lr m won t k kn t npa we


Yorb je kk kan ptk nn d t w y fi wy. Bkan n ni w y j gbs, lti t won
gb, pp j lo, won alkw t n m d npa we Yorb, t won s n gb l nl sn, k
won l m p we Yorb k se nnkan t a l k tn nn w mj tb j b lo. we Yorb
p, k n nk rr. k kktn bi if ni.

Swj s i, w y w fn tsn won Olk ti kgbdn gbogbo nyn t n f d


Yorb, t we s m om ly won bi omo tuntun. Ors olk mrin ni w y y wl fn j
lo. Ors knn ni won olk t n m jnl nn we Yorb, sgbn t sro fn lti fi m t
won n k elmrn, ntor p m won nn is olk k kn t b o ti t ti b o ti ye. Ors
olk kej ni won t won n nfn ks olk t won s ti ipa b mo nyn n k, sgbn t
won k n m nn we Yorb.

Ors olko keta ni won t di dandan fn lti k ni n we Yorb, sgbn t won n soro
ntor p won k n m t nn we Yorb ti nn ln kni. pnj s olk t mndoko
tb wonnyn nn d Yorb n il w l sn ir won wnyen d ibi kk akk n we
Yorb. yb ti aj fi onje d s se ni Yorb kkni j fn won. Ors olk kerin ni

plop won akk nl k is olkni, t m won k jinl nn we Yorb ti won s pa


ks olkni p m kk npa we Yorb. gbgb mi ni p b ir w y b w n rwt
ors olk mrrin t a mnub y, y rn wn lw lti ma fi ojojm w m kn m,
kkni n we Yorb y s ti ipa b r wn lrn.

B e b ti n ka w y ni r ara yin he bi gbn nn d ti ltrs Yorb, t orsrs


we mrn y ma so s yin lkn bi klso. S b yn b fi kng lu k drgb (ewr) t
gb k jk r, di dandan k m ti in r jde. se ptk k nyn n f s we Yorb,
sgbn nnkan ptk mrn ni p k nyn mo n t l gb ma ko in m m r lr we
Yorb k m n m ba jb tb g bi isu t a gb ka in, sgbn t a k kon m on k l
jinn dn.

nyan gb kr ny, snmni ni mo hws ti ses eni. Enu ni a ti mo iy ob.


w n ny lw yn, e mu ow lp, e r fn ara yn, e r fn omo, yw, ar, r ti
ojlm yn. Kk n m or egngn y. B e b gb lnu mi t e so di orin, dj p wr n
l ni y j lti ko w mrn fn kgbdn yn. E t o w, ri p oyin momo ni o.

FR

Orsrs nnkan l ma n gb d ny, yl ngb t a b n sr ni wjo tb t a b ko


sl. Enikni t b gb d Yorb gbd m n so pl sse ml ti fiw nnkan t bra won
mu. S ohun t b jo ara won ni fi w ara won, po p l jo Ps lr, ow ti es jp
jo ran pe. K t l so p nyn t gbangba sn ly nn d Yorb, eni n gbd mo b
a se sr n wjo, b se ti alkw tb ti srsr.

Nnkan t ma n gb d Yorb ny yt s ti d Gs ti d mrn kkiri gby. d


ny t agbada d kan k fi se dn kr d mrn lm drdp ti sgb w. On d t
fn r in eni t a so jde lnu tb ko sl nn w n ew y k se ohun ti nyn l fi oj
kan tb os kan tb odn kan k. k kktn bi if ni. d ni p ogbn, ye ti m npa
d, s ti se Yorb k pin s d eni kan. B d b se n dgb bi ohun gbn t a gbn s
etd ni on d in r n ma gbr s i. B won eld b se n se albpd nnkan
tuntun n n kan tb mrn, t won s n fn un n orko lti ma se ml r ni r in d
won ti on d yo ma gbr si.

Yorb n nnkan t b wu ni n p ll eni, ongba er k, aso r j kan soso. we se


ptk nn on d t gb d Yorb ny. d ny t Yorb fi ma n so p we lesin r, r
lesin we, b r b son, we ni fi w a. we ma n yo kk r jde.

KN NI WE?

A l ki we gg bi gblhn t fi kys jnl ogbn, ye ti m gb ws tb


trandran npa hwas ti ses d ti fin b nnkan se ma n tl ara won hn n n t k
sba y tb ypad. A tn l pe we n pd tab af kkr t ma n n tum t jinl lkn
eni t a b fi sr fn. Swj s i, we je af tb pd npa rr d omo nyn, t kn fn
ogbn, tt, k, bw, kl, wr, ti mrn t je m gbs ay y kan lti ran d ran.
we ma n se fihn h t won nyn wjo kan ko s hws ti ses d t won faram ti
y t won ld s.

won gb n sb ma n fi ye ti rr ay won k ir r t a p n we wny jo lti


ma fi se k fn won t k n rr ay t tiwon. B rr ay nyn b ti p t ni y se n
ogbn ti m jnl lti fi ye fa we yo nn rr r. won gblagb n sb pa we. d ni
p b a b p ly, mryr nnkan ni r, b a b p n ktn, a ma n r abuk esinsin. Npa
pp ly ni gb f i n rr ay ju omod lo. Yorb s n b omod b n aso bi gb, k l n
ks bi gb. rr ay n j ks gb.

Yorb b wn n b we b we ni a ma n lu l gdgb, olgbn n j o, mrn n


m n, ew kk ni awo r, ganmugnm ni a fi l , k gbod m dn-n, b ni k gbod
fya. Olgbn nyn ni Yorb ka eni t b mo we ti l r s. p d ni Yorb ka eni t k
mo we s. w, won gb mrn w t won k fi iy s nnkan, won k n bun b a se l to
nnkan p nn rr wjo won. Won k l fi lky ya nnkan s t lti sd we t n lr. Ib
ni a s ti r omod mrn t ma n hw bi gb. Wn fi ara bal, wn s sn m gba, npa
by, wn ma n se se gb. gb t a b fi ye se d gblhn t fa ogbn yo nn rr ti
sl t n sel n yk wa n n t tt in r k l ypad b ti w k y w t l di we.

NNKAN T M WE SE PTK

tt ti jnl ogbn ni we ma n fi hn ngb gbogbo. won t a b fi we so r fn


k l b ir nb b ti w k won y w t. m m m-n-ko-m-n-k ti lj de n ti
m k gb lu won we kan n wjo Yorb. B peere, krta mta t dm lej. Ptk
ajwe nnkan tb ajwe n (sign board) ti m k we y so ew ti tum r n ntor p a
dm bi ti tij m k a t mo n tb ibi t ye k y s ngb t rnilj b sel lde n.
peere mrn ni: koj onr oko k t s pn-n kan s ow eyo; enu ko ryn, ibi t kr
pn-n kan je ko d, r p nn w kb (w ryn), a k , k , k tn m, m t u,
m y w, pin ks k ju tr, ogn l bi pn-n kan k s, sp (asw) t y ra
ok aykl, y so ymp di awo, wnlj bi sun isu, ti b b lo (a.b.b.l).

Ntor p we j tit r ni won gblagb se ma n fi wn k won nyn, yl


omod tb gb n k lti fi d r ml. won gb n lo we lti fi hn p tt gb ws t
k y r ni nnkan t won b fi so fn nyn. we t b b r t n so mu ma n j k r n n
iye lr n et won t n gb o ju gb t nyn b n so r n gberefun lsn lo. Yorb n
amrn-mo-we n lj rn. we ni fi mo Olgbon t di or eja m, mrn t mo oyn
gbn nn karahun, ti gnn gbngb t dt lnu gbn nn d Yorb ngb yw t a b
n yanj r t takk n wjo.

B we se le m k r n iye lr, b ni tn ma n ya wrn r fn olgb n n t


nnkan t n so y fi y e dradra. nyn t b mo we pa, t o mo l r, t s tn m n
tm ni a l p n Asrfakmkun-r-yo tb Apab-yo-bdun r. Ir nyn b ni a tn
ma n so p n pkt (tkt) d Yorb n enu. A k f k ir nyn b dk m b b n
so r n wjo.we ni a fi mo d t gbf d Yorb yanranyanran. B nyn b w t mo
we pa dradra, m gb ni. B nyn b w t mo we, mo tn, t tn mo syn r
Yorb pl r, peere, p ti b gb rn s tn towbo wo kan n b gb jeun ni.

Yt s y, nfn t w nn k it we ti syn r Yorb d lnu nyn k ker


rr. we k j k fi r sf, k j k ohun ti a b n so dojr lt olgb, ma n fa
kmkun (tum abn tb jnl) r yo ni.

N TI WON GB FI N K WE JO

we j ly fin t k y npa hws d, ti npa b nnkan ti n t l ara won gg b


kys ti won gb n se tb y t won gb n enu won aswj.

Swj s i, won gb tn ma n fa we yo lti in Od tb ese if, of tb gd, yaj


ti won kjop syn r Yorb mrn. k moye r ogbn l w nn won nnkan t a
drko wny.

Eni t k mo kankan nn won nnkan t a drko y n l sd we b b farabal, t


s fi oj sl, t n se kys orsrs hws, ses, ti sl wjo. B peere, nyan kan ni
se kiys p k s b a ti l ju kta s k, k m pad w s il. Bkan n ni kys fi hn p
b ew b j b n or igi, t atgn s gb e lo s oj snm, k s b aff ti le gb e jnn t,
nf il ma f w s il. d ny t a fi ma n so p ll t lo s k, il ni n b. we mrn
t tn jo y ni b ok lo s kun b ok lo s s, di dandan k pad w forbal fn elbt.

we k pin s ibi kan rr. d ny ti a fi ma n r plop we tuntun mrn yt s


gr t ti w n wjo. kys t won nyn se npa fn l fi hn p fn k l dd
ma r ls in. we j kan ptk nn ltrs alohn Yorb.

B NYN SE L N M T MNDKO NPA WE YORB

Orsrs gbs ni nyn l gb lti n m t y kooro npa we Yorb. kan nn


gbs t a l gb lti n m npa we ni k a ma fi ara m won gb. T niyn b n dr n ibi
t won gbgb ti n so r tb par j lrin nyn mj tb j b lo, orsrs we ni wn
ma n l nn or t won b n so. B nyn b f et sl dada, k pp ni a l k nn bi
won gb se n lo we nn r won.

Nnkan mrn t tn l ran nyn lw lti n m t kn npa we Yorb ni k a ma tt


s won apohn tb akw bl t won j agbter s ti se Yorb. K se k kkr ni a l
k npa gr we ti syn r t ma n je jade nn orsrs ew t won ma n k.

A tn l n m pp npa we Yorb b a b n fet s orsrs t Yorb t ma n wy


nl is asrmgbs (rd) ti mhnmwrn (telifsn). peere ir t b ni y r,
we ti syn r n il is rd pnl y. r k n il n il is rd joba pap t w
n l bdn, r y ti mjygb, n il is rd ti telifsn pnl sun.

Swj s i, a l n m kkn npa we Yorb b a b n ka w ltrs Yorb t w lr


te. peere ir w ltrs t l ran ni lw lti n m npa we Yorb ni: Efnsetn Anwr,
le K, Ksegb, Ab b, l Omo, Ay ye Wn Tn lti ow jgbn Aknwmi sl; Rr
Rn, j L-ler, gblagb Akn, tt Arere lti ow Algb Oldjo kdj; Omo Olkn
Esin ti Basrun G lti ow Adby Flt. yky t b w n rwt wa nn gbogbo w
ltrs Yorb n l wl, k s y ti a l k nn won, t a k n b we Yorb pd nn r.

Olk d Yorb t n m npa we Yorb, t s n se ml plop won nn


dnilk r n tn l ran akk lw lti n m npa we ti rf enu Yorb mrn.

B A SE MA N LO WE

T gblagb b f so r n n t j p wonba nyn t n rr tb m ni f k


m npa r, l lo we lti so nnkan t b f so. gb l ni we, omod l ni l, gb l ni
tn, omod l ni orin.

K se p omod n k l pa we, sgbn gbd jb won gb ngb yw t b pa


we, pp j lo nwj won t j lo n oj or ti ip. d ny t omod fi ma n so pd bi:
Yorb b wn n k t pa we nwj won gb. Bkan n ni omod tn ma n so pd
bi: K we n j ti yin gb, tt se b we o, ngb t b pa we nwj won gb.
won gb n y s wre fn omod n p y r we mrn pa. Se a k ra ow f p tn
k tn j ni lw. Yorb ni dse n hun omo, b k hun omo niyn, b ekl b juba il,
il lanu fn un, b omod b juba gb, dra fn un, k s n sse.

Ors n ni a l gb lo we, sgbn a gbd l n n t y fi b nnkan t n so mu. B


peere, t nyn b n se gberaga, t n se bi eni p un gbn tn, un m tn ti p un
nkan ni a d il ay fn, a l so fn ir eni b p ew odn se j b lo, eran ewr l fi se
onje je. A tn l so fn eni n p ll t lo s k, il n n b. B d kan b n fi
gblagb se sn, t n r won aswj r fn, t k s gbr s won lnu, a l pa we y fn un

p argb se ge r, ks lo gb r, gbg t n fi gb pe se sn n n pad b w di


gblhe. we mrn t a l pa fn un ni omod t o ra aj, t so orko r n ti gb k n se,
or gb k n j k aj n y.

we ma n rorn lti fi se ly r fn nyn ntor p je tt. B r b ta kk, we


ni won gb fi yanj r. d ny t a fi ma n pa we p we ni esin r, b r b son, we
ni a fi w a.

A l lo we lti gba nyn n mrn. B peere: s ni ogn s, nyn t jk de s


y mo b jbl ebi ti j m nyn lra. mrn ni: a k pe nyn n ol k tn ma gb
omo eran ser.

we tn wl fn sr. B peere, mdn k jnn, k eni m h b isu sun je. Aj t


o pa Ikn n n l pa y n la, ntor n ki a m bn pa aj ti pp ni y p, akll y
pe baba j peere won we t w fn sr.

Bkan n ni a l fi we se ly r fn nyn. B peere, p nyn n j jnm-n,


eni kan k j wd o. peere we mran t a tn l l lti se ly r fn nyn nwny: a
k ni eni n d osn k a mu kkan, eni t b n baba n gbj k je bi, n k a w niyn t n
yn fi omobnrin fn, abuk b sde, ter yn r ni n w b? Ol bt n m od sn ol
baba n m omo yan.

Swj s i, a l lo we fn bw ti klo. B peere, b a k b te aso gb ml, gb k


bnu, n gba rmode lw ik, n won k j k un lo s ktn lo jeun, omod lw
lw, n un dgb- lu-s, un ti ow r, wo l t s mu ko?.

se se k lo orsrs we kan soso fn bw, kl ti b b lo. Ohun t se ptk


ni p l ti tum we t a b pa gbd b sl t sel tb r t n so mu, k s j is t ye
k j fn olgb tb won t a fi we n sr fn.

D NN WE YORB

K se ln alfbt (abd) Yorb ni nkw tl lti ko we wny sl. B se gb


won ti b won se n w s i lkn n en tere, j tere ni se ko wn sl.

1.

gn t n gb omo orogn r j, ye k a k i k rj (Oj l n r).

2.

Ob t n epo lj n mu nyn pn ynkl ow l.

3.

nyn t Gmbr b r je ld r

4.
Olrun k se nnkn k m fi y
irungbn rp r.

n p n Mgd.

op sl, b b p nyn ni or, a s fi

5.
K s eni t Olrun k se fn, fi
nyn t b n ti un k t, se fn adte
pa knn r m, se fn akwrp, n sub lul ngb
gbogbo.

6.
kn.

nyn t k b ju ew b n

lynkl Adbs, k l p n

7.

Nnkan t a b je ni a m a su, kr je eyn, su ih.

8.
gbg se aremo fn gn, gn n y,
ni l pa ni lmo b a b di olmo.

9.

10.

gn, gbgb p eni t se aremo fn

Ekn gblsun k d il olk

E k baba kb p k ft se

Olw d-

f, e k y r p k dn omo.

11.
Adgre k r se n s, gntan k r je nn po isu gngn, ewr wo
ju r ff, k ni omo nyn r je dbi p y s k fn omo eranko.

12.
ko?

Omod lw lw, ni un dgb-lu-

13.

Omo od pa ni tl k a t w so p a so ond m on.

14.

pr ab dd k d fin.

15.

Ogn odn ni mo gb n Sak, k

16.

Ara yj ehoro fi epn l or ok.

17.

Eni t b ni k t eni t wo ni dgb, eni t b wo ni dgb ni

18.
yin ow n se ff obe t b n
f oko r.

il pn,

s, un ti ow r, wo ni t s mu

k mo ogn.

fi w jo.

epo lj, irungbn ni a fi mo ewr t n

19.
y ni wr baba ni dng, oj t y b k ni wr b j, oj t baba b k ni dng
omo wo omi.

20.

A k n iwj k a m n pk,

21.

pn sn ju kb.

pk ni il y, iwj ni il

baba eni.

22.
knj ongbgb n j Sm, nnkan t b kngun sdo eni l ye k naw m
nn wo.

23.
n gbdr p k gbn m wo ow eni, Olgbn sl n se mn,
gbn fi wo trkb?

gb wo ni

24.
Omod lw lw, wn n n se
di gb y.

fojdi, seb ow hn n ni gb k n t fi

25.

kb ryn b ld, n un fi

, un yn in knn-n.

26.
A tn l so p: kb sr mji, fi kan pa ir, n un fi b , un
knn-n.

27.

yn

in

w ni ew, k a lw lw lin w k p.

28.
E j k a fi epo ok je g ntori
ok k k a.

b a b je g tn (l fi epo je ) ip epo

29.

Olgbn ni y kys i, asiwr a

kn ni sel?

30.

Omo kker n s ogun, gb n j

31.

B Omo il b si pe ko, bal il n bb fn un.

32.

Ohun t b so bale il di er, e

33.

Erin ibi kan, lr ni ni ibomrn

34.

Ik ti i pa alngba k ju or

br lw yw r.

knn.

35.
Olrun t d aj t n je egungun
lyn gbt.

eran lrko, un n l d yi t n

36.
kr n sunkn r aso w bb
nn igb.

37.

olr jb Rmo n se.

B krgb b mo b or abr,

wo

jkd

jao t fi tir d agbd, igi l fi n gn

38.
B a b so fn ign p or r p, t a
s so fn klmgb p yo gbgb
lrn, k ye k a gbgb lati so fn
gng (baba eye) p enu r se gongo.

39.

Igi t ff fi n tk agbra nn

igb k t ohun t erin y

40.

Olmole t n ij par, ara r l tn, b onyl b n ijo tn ni bse b

41.

kr t so p, ddn in ode ni.

42.

tkn t n un y se bi

43.

Mj ni il alngb, b k b gb or igi, a fi lp se ibgb

44.

lk m j s il, m j s de,

ibi

45.

Kker ni a ti mo omo t y fi

gb bo bb r b (baba r) b

46.

B a b dbl fn arr, k n k a m ga b a b dde.

47.

w ni ol, ar ib ni er, eni t a f m sn n j nyn wa.

agblyarr, b b ta bi r k

fow f

tu.

se.

dn t o.

kan ni y s j s.

tn.

48.

nyn t gb aj t t fi ow r

rbo, dj p ti rgun bm.

49.

nyn t gb ade t t fi owo re ra aw, ye k a m, p olwar k n rjinl.

50.
Eni t k il t tn kan s s i, ti agbra k, eni t k il korko t k l par r k
se le, Oldmar n
fn ni n oryn nbi is eni.

51.

k rgbj m j k n dran

52.

B dr b mo bi or knn,

53.

Kker p, kker re, re y ju p

54.

Ogn ikn ogbn f k t itan

55.

nyn t b je ol rb, t tn je ol gn, y m p ol orn k l n adn bje.

56.

r t a d sn ew gbdg, b

57.

b t in n b as, inu k gbod b kk b.

58.
Ow da aso iy bo ara, bk da
lw lw, olwar y tep m is.

akd oba, won ara eni ni m.

ju p agbn kan lo.

lo.

kan gbonrin.

d in ew kk y f ya.

aso t bo ara, nyn t f n y k tn

59.

rs t y gbe nyn k gba m eni.

60.

Fnrar ni y fura, eni t n b

sr t a k b sr m, fnrar ni y fura.

61.

Obnrin t n b lp, t n s,

62.

Gbogbo omo oba k je oba.

dj p nnkan t y b ni n b

yen.

63.
nyn t n ile dn ni gbngn
k n il k.

Mp n bdn ma j n gb il un, Olwar

64.

Obnrin t n b l p t k se

keek, fi pam di ojo knl r

ni.

65.

B ml b le, ma fi omi s i,

gb l le koj nnkan t fi omi

66.

g ni y Md, nyn l b tir t k l m be.

67.

g ni eni t fi eku k omo, nyn k r itan ir nn

68.
gngb gbn omo r n gbn,
gngb n k ni k, omo r n k ni yo.

k l d.

ob.

gngb n yo, omo r ni

un k ,

69.
sryn-r l pa bal ahsusd t n ibi t un b ju isu ni k won fi
od gn (dp k so p ibi t un b ju isu s nn od ni k won fi od gn), isu kk t
h, s o sn od, kej so s enu.

70.

dn wn-n k dn wn-n, rmode, k se egb f ynrin

nn ob.

71.
kr k j k n fn o n so ni di ahun, k tbi ni k j k n gb ni gblagb
knj.

72.
nyn tan ara r je bi Olmo kan, wn n omo r n ser lj ppn ok il, n
wo ni nn won?

73.
d?

g ni ayn t d agbd,

alntakn t fi gbogbo oj ay ta w, aso kn ni fi

74.
Ik omo ni gd gb k, kan
eyn knkn.

soso ni mo b, Yorb n un n k

won n

75.
Ik ogun n pa akkanj, ik od n i pa mw, ik ew n pa kn, ik
ara
re n pa odder, gbyw n ba bon ynb j, mo dra mo dra n
so d omidan di
awo.

76.
Od gb omo r, Ejemu (ojomu) n k omo r n od ww, ti gbgb p ki se n
kan soso ni ik gb pa ni.

77.
B ekn b wo l gb omo adt,
wa, oj t ekn b gb omo oba, gbogbo

omo ary a n a dp, olrburk kr lrin


olgun ti gb ode l ni k s.

78.

nyn t n aso t k m n l ti eni

t k n rr, egbra ni wn.

79.

gbnrn t so p, ay ode ni.

80.

n k jn k onn m mo in.

81.

Ml t b n ik len, ddn in alpat ni.

82.

Eni t krra ws k m rn n

83.
sr.

gb t k ke ohn fo s r nbi t

84.

gbns k se gn, sgbn b b

ipas rfn.

ti n su im r, dj p y ke itan

y ni n es, tiro r.

85.
Omod jogn b, n y, mo ik t pa bb r ni, b be k, b be
ti ok b , k l r ik t w lb obnrin t pa ni.

b w k t

86.

wd gbmo gbb mra j,

ran baba ade kan pa s r?

87.

Olw t fi es ko t ta ka, s f pe

Olrun oba lj ni?

88.
n y.

Omod t ra aj, t so orko r n

ti

agb-k-n--se, or gb k j k aj

89.

Aftenu-eni--gb t fi orko eni

so

aj.

90.

B a k b te aso gb ml, gb

bn.

91.

Eni t b l d eran tr ra je, r r kr n f k jo j a.

92.

Mo m-n rn kan k s bi k a je

93.

nyn t b l gn iyn san iyn, a

94.

Elgd ni r n, k se nnkan t obnrin k l m.

95.

n sr elgd, e n k a m j k obnrin gb, ta ni ma so elgd di ob?

96.
mi.

K wo ni wo ni k m tt mj

kr n fa gb oj re kr, kn ni o n

97.

nyn t n tt w k t er,

wonba t y fi tan in l m ni.

olnje je onje r.

k d r kl b .

w lra

98.
Er t Gnbr y r, p ni y
b kr?

99.

Oj ni r oj se n n mu

kk t a, a ni bk kta ni wo

s ib ni

aboyn gba r fn pn.

100.
kr.

K j k n gbdn ni obnrin gba r

fn, a n wom re p, o s f m ti oj re

101.

mi ni mo low mi n ba ow omod j.

102.

Tta rro ni ko il, b b jinn tn n di oge.

103.

N k je nn is ow re lle f

104.

lwlw algbra k j k a mo le b, sgbn b p b y ti alj y san.

sgun algbra.

105.
Ogn agolo gamale ni mo f, ogbn agolo kr kr ni mo l, b b se p b is se
t ni r se t, dj p
olmolanke ni b kk l, b b for
r, a tn fi yn pn, b
b
rn d, a n s be, e b mi gb e, sgbn bkn Oldmar n m ni l l fi
ti l-l se.

106.

tkn t so igb l so agb ti

elgd.

107.
n r.

Eni t n yw mj tb j b lo t n

108.

Omode k il, n y r l rn n lw, se un nkan lo n y?

109.

B egbon b d m epn ekn, k se aj ni y j a.

rbo k un m rgun ej, ebo ir

ni

110.

se yin ni n m omo ks gba r fn g r.

111.

Olknrn dnw k n dn ogn, b

112.

K omi t di ob, kr tn, nlti n il mta.

113.

ye ni oba fi or bb se n ojo

ow b ti mo ni ogn y mo.

oj, olj kan k mu j nyn.

114.
Nnkan eni k di mj k a bn, b i k fi omobnrin sl w onw
oyn w s il k.

mw k gb

115.
Eranko t gbn bi aj k s n ay, y t ya wr b i esin k p, aj mo omo tir
fn ni om, s mo ti y
k ml, esin fomo tir sl, n pon
omo olmo kiiri.

116.

B a k b fi ogn dn omo y eni w, ar ta k br eni.

117.

B ogn k b s, ar k n re

aso.

118.

gb gbngb k n w, eni t

Olwa b se n go, go ni.

119.

Oko t y se nfn k ju ogj

eb.

120.
nyn t sn ikun sr fi pam
klnb.

ni,

121.

enu eni k l so tt m.

Bi ow eni b ti gba gbkugb,

b k b pad wa n ikun, y pad w n

122.
s.

K s nnkan ti gb k gb lw

eni, b b gba ok lw eni, enu

123.

W gba kr w gba dnd lomod fi mo oj eni.

124.

B is omod k b rn t, ti y r a s rn n lw.

125.

kkan ni r smr, oj t a b r i, ye k w n wfn.

126.

r ni n gb, a k foj kan olkso.

127.

Eni gbogbo l mo ekn, sgbn

ni

kn n

nyn ml ni ekn f m?

128.
Klkl t pa kko ade eni t k gb e lo, b ti n dun ni n l tn n dn-n m ni,
olwar a n yin omo, r nnkan lo ata s ll.

129.

Eni t b na omo bal, ti s isu rs lk.

130.

B ay b w lyn ayn y pa

ade.

131.
nyn mta n jeun, eni knn ni e j
k rora se ob y k l t waa
jeun, eni
kej ni n k m p wo n r i b, t k b se eni keta ni wn n b w, a se p ttsr r ni
j k r b, jfara ni ewu.

132.

Olrun Oba t se fr fn ayan, un n l se rnnk fn ade.

133.

Ntor olgbon ni fi d aso omo d bal.

134.

Omi ba im esin j, p j ba

kr j, aj ynb dra, o k

tise ode.

135.

B w k b pa ni, a ma pn ni lso.

136.

gbn n we ni dgb se wr.

137.

Kk k knnn se akp ekn,

138.

ynr k w ni lk epn, onje nkan ni k se m je.

onkluk ni y d ode r se.

139.
pnj omo n m gn d b
y ju gn lo.

bk, a n b un b omo n r t s

140.

nyn t y so ir di tt y

jagun enu.

141.

y ni fi yan r, gb t y

142.

fr k se bo n tlu.

k n al

has, oko r y di gbr.

143.
M k ebo, m k ebo, pin ebo kan k koj ik, kob-kb kan k koj kbtkobita, b ni j k l r r k ko j y t r t wl t
tn w k le.

144.
Algemo t n se jj, ik n pa k t w pl t n fi ojoojm jan ara r ml k
olj t d.

145.

kko t k b n ko, kker ni

wd k t gb e lyn y r.

146.

M mu ohn mi lo s run t yan ggr fn egngn.

147.
Ewr k fi s sl fn awo, b
a sun n je.

wu

omo ary, won a fi kan l, b w wn, on

148.
B babalwo gb if b k gb if
babalwo ni.

ow yw t a b fi dniyn nwj rnml, ti

149.

Ohun t aj r t fi n gb, k t y t gntn fi n se ran w.

150.

Ntor k isu ma k krun ni

151.

Ekn d mi mo d ekn, a k l fi w

152.

nyan t snpnn b pa ni pat, toj tim r ni y fn bt-bt.

153.

N k l nkan sn, b i ti oorun in sr k.

154.
ni.

Ogn l bi aykl kan k s b a

won gb f se ara won

n b.

eni t olgnn k ko l rr.

b ti n kan r k igba olmoge

ma j ni

155.
nyan t gba obnrin de k jnn s ik, b ni ik k jnn s eni t ode gb
lbnrin.

156.

Ongbs t k b gba m-n,

dr k m gba m eni ni se.

157.

nyn b mo oj sedn b

ma fi gbogbo oj n sn

158.

Kker ni wn pe kk gbnw, dgb tn ip r k k a.

snnara.

159.
Ogbn t olgb fi n se ode dra ju ti
gbogbo nnkan l ni mm-n-se.

aj lo, sgbn aj n mu eran wl j,

160.
Nj ogn ppn ni ja ogun, nj ogun ni ja ogn, ogn ati
t k t d ogun
sil nn won.

161.
se r ni, se r ni t od fi ma gb eni t eyn r ta jde lo, rn lomo
n rn.

162.

Ibi t olmo b ti n b omo r w ni eni t k n b ti ma n k ogbn.

163.

B a b n eranko t n wo lr ni y

164.

O gb d, o k gbo y, o n o k

ogn, k s y

ary y se b

pa nyn k se b i ti gbn.

gb ohun t ary n w, y baba

165.
B ebi b n pa ni, in a ma b ni, b
n pa omo eni in eni a b j.

d.

ebi b n pa yw eni, oj a ma ti i, b ebi b

166.
nyn t y fowror k k se er lo s ibi t kr t n s, ntor p b k b se sb,
a se ok tb
paraml.

167.
nyn t tor wr te p t wo
mrn m on.

b ogun b pa ni tn, a tn ma pa nnkan

168.

Il t k gba ob t k gba kk, di dandan k gba mi ni mo s ni

169.

Obnrin t a b frn k n lb.

170.

yw t a b frn ni omo r wu

ni.

nnkan mi.

171.

Esin t ta bb n l fi r lu

omo.

172.

Ay t esin k r j, rkr d r n

173.

Il t Obnrin b ti n k att arre, igi arre n h knyn

je .

174.
Obnrin t b n gb bal il lnu, k
gb in il hn dal).

nb

se r won t n gbr s bal lnu

175.
lwlw n mu bal-baln so p e l ro f k fi jeun, k s eni t
p nm n se omi tooro s
ni lnu.

(k

k m

176.

B in b n j, il sanyn ni s s, sgbn ngb t in w s nl

177.
lo?

s ow ni k j k a je mnmn y, ta ni k m p mnmn dn- n

je ju ko

178.
il lo.

B ow b f run, se ni rn n

l ti in

179.

sokn baba oba, sokn baba oba, oba n d ad, sokn n d ket.

180.
B a b n wkw ni w
nn pns ni?

lw, b yw fsn b ko ni,

sanyn y n k?

nnkan t son, s bi k a ma w odidi ml

181.

Ow p n lk er, olgbn a fi tir, s tl koto.

182.

Onjbit t lo s il onwy, m ni won y jo ta.

183.

Nnkan t se eni t j b t n l se

184.

Onjbt kan k n oj.

185.

gun kr, ti n iy t ynb, a

186.
B a b df afye gege fn ayan, t a
kan ni ogn y j fn.

187.

B a b n pil ol, rn ni omo

eni t r t k san ow.

d ab r tn, s ni je.

s se n--gb fn ade, dj p eni

ary fi ni rn.

188.
kr jo ikn, ynkn s jo ase,
eni t b ni.

dn k yt s b n jn, toj- tim ni a fi jo

189.
nyn t k je t r k l mo iy
b je il n funfun n mo iy epo pupa.

iy, eni t k je sn r k l mo iy eran, nyn t

190.

fil ni oorun in ok.

191.

Obnrinkbnrin k j k omo eni jo ni.

192.

B a b n k a m r j k a m r j, k se bi k gbnrn ma sun nn ab ode.

193.
B omo k b jo skt, y jo
omo ni.

kjp, y t k b jo KAN nn on,

194.

nkan l l so baba nn baba.

kb yw wy, Olrun oba

djsl

195.
gbr.

B a b n k se fin omo l,

dj p k se gbogbo obnrin l l fi

196.

Obnrin t b fi dw se kb nl oko, di dandan k sly ibi t b bej r s.

197.

gbad k p k awo m k, ye

awo ni.

198.

lf t gbdr tn t tn gun

or

199.

Abr t nn ogn olgn.

200.

Eku asn ko wsi lo fi se enu r n kf.

201.
Knnk ttor okan kun gb (so in
k t un lrn.

gn r

ga ws, is ow os r ni n se.

s gb), n nitor ow k, ibi t b

202.

K s ibi t k dn lra eran, se ni

203.

B a b fi tltl se ogun t, ir eye kn ni f pa?

204.

nyn t je panla t k ta eyn, b ir

s ni

j kr.

eni b b je gbs, boy ni y san

205.
Omo t b mo il y r afi-ibi-s- olore Omo ni, yi t k b mo il
olmo ni.

206.

y n mj k je kb, b k b n

ok, y n n oko.

207.

bku gn om, y r n y, s ti r omo t y m om hn ni?

n.

bb r, omo

208.

y t b l k rmo b, nyn t

209.

Ay ni a je Ogn ore, bi a b k omo eni n jogn eni.

210.

te ni kk r ni kej, ohun t a se ni kta.

211.

Kk ta, Kk k ta, alyn y y nd w.

212.

we wp n m omod r hh gblagb.

213.

Jd shn-n jd shn-n, b a b

214.

Oy ni y kl fn eni t sn tb, ebi n y se or fn le.

215.
nje k p yn olnj lj ni
burk y tn l f gb pad.

gbajm l bmo.

d ojde il baba eni, dr ni.

bo f fi onj t a b fn un gbol, a n kinn

216.

Onsu n je isu, n Se enu yn- an

217.

Ffrofoforo im yw y ju yr

218.

Adsnilrn obnrin dgo, alde n w ade, n k won j k Oko

ffo

n-an, tisu tenu, ta ni ni wn?

lo.

un d.

219.
Oj burk lonl tn fi wo ni, mrn k ni t s n gb, ebo, k a jde nl lonle
knkn n r, ynkl n t w in il ni aseni gb, b ik il k b pa ni tde k l
tt pa ni.

220.

B ok eni b se mo n ni se fi se oko yw eni

221.
ni o.

Oknrin bi enu rr bi igb ewe y ni wn su obnrin y

lp fn, un

222.

Ay k n ow, b ni ay k n es sgbn b b y ni s poro, a s

223.

M s-n m mi, m sn-n m

224.

Omod k mo iy ymp, fi oj r

bo eruku.

225.

Ibi ti gblagb ti n sunkn rbd,

omo kker n fi tir gbn eruku.

ni t s

tn y ni s eb.

yl mi, oj ara eni nkan ni pl l o.

226.
B oko ti yw b j t algta b par r fn won lpar r lrn ara
dj p won y tn j n j.

won,

227.
br re ra ok aykl, o n wo k
n j k fi gb o b b ya wr, ta ni
y ma se e dkun e
b mi mu un,
b mi m un br mi ni?

228.

B gb ti w k tt j t, oko ni y

b kkt.

229.

Ogn Odn t ok oj irin ti n to il

230.

mo y t kn n m ni fa in

231.

Omo l nyn n i rn algta s bb r k t r oj rere bb r.

e k iwj ni y ma k il.

mnmn s in il korko.

232.
r mj, wn n tan ara won, ak
l gun kk.

(adt) t n un l hun aso ti

233.

jeun k in, b ran r se mo ni.

sanra t aj olgnn k se ti

afj t n un

234.

b ti in n b as in k gbodo b

kk b.

235.

K w k lo ni iy sp, b sp

236.

Eni t sk lu gbnrn se aj

ob.

ti di rnmju, k ni iy m.

237.
rr ni baba ogbn rjinl ni baba m, k sr k yo kmkun r ni m ni peged
lwjo won am-n- n-m-n t ti ko omo n igb di ogje ati r k w oja.

238.

Ay b j, olor n naja oko.

239.
ni.

Onwrp t n k l pa oun, ir l pa; nnkan t b gb ni snl lrn

oj l pa

240.

Asp t n ip k l pa oun, ir l pa, nnkan t h ni n itan meji l pa

ni.

241.
Eni b kiiri n rgbn r t b rn jnn n gbr; alrnk t k b
re ma n r mobo.

242.
Eni t k b sn sawo, t k b
d mrn p un m un.

tt sw ni oj

kr sor, b abr r b b skun,

243.

s mi r m k se ode erin.

244.

A k k er baba eni k n tn, b a b na ese kan, k kan r ni.

245.

nyn t b ta gbdo n trrn- n, o di dandan k d ko

k gbod

dsunkn.

246.

lr k se omo eku, b iran r t i mo

nyen.

247.

gb kn-nkn lti wo gbgiri, bj b kr nb, okn k n kr

248.

Ara ro gbn, eni t hgbn n

249.

yw k t k, n sr owo ob.

250.

nyn t ju k lu gbnrn, aj ob l se.

251.

Ibi t Olrun b gb gbgr s l

nb.

tun di r ps.

eko lo.

W KK FN NIKN M LR WE YORB

Adoy, C.L. (1979) s ti se Yorb bdn, Oxford University Press.

Ajbl, J.O. (1947) we Yorb, bdn Oxford University Press.

Dln, I.O. (1966) we Lesin r, Oxford University Press.

Fdp, N.A. (1991) The Sociology of the Yorb, bdn, University Press.

Flt, A. (1972) Basrun G, bdn, Onibon j Press & Book Industries (Nig.) Ltd.

Flti, A. (1969) Omo Olkun Esin, bdn Heinemann Educational Books (Nig.) Ltd.

sl, A. (1970) Efnsetn Anwr, bdn, University Press.

sl, A. (1981) Ksegb, bdn University Press.

sl, A. (1983) Ol Omo bdn, Onibon j Press & Book Industries (Nig). Ltd.

sl, A. (1983) Ab b, bdn, Onbon j Press & Book Industries (Nig.) Ltd.

sl, A. (1988) The Modern Yorb Novel: An Analysis of the Writer Art, bdn, Heinemann
Educational Books (Nig.) Ltd.

gnsn, B. (1992) The Development the Yorb Novel 1930-1975, j, bdn, Gospel Faith
Mission.

Okdj, O. (1969) j L Ler, bdn, Longmans.

kdj, O. (1971) gblagb Akn, kej, Longmans.

kdj, O. (1973) Rr Rn, bdn, Onbon oj Press & Book Industries (Nig). Ltd.

Olatunji, O.O. (1984) Features of Yorb Oral Poetry, bdn, University Press.

Sbnd, A. (1967) w tigbdgb Ni tt Yorb, bdn, General Publication Section,


Ministry of Education.

R WON AR L NPA NKW

(1) Adbre omo kker abse gb


Yorba re.

nkn, wo k l mo pry ma n

badn

- ynd Oltnj (26/12/92).

(2)

Adbre bb olwe, y tn fi we d wa lray ln.

- Arabinrin A. Odwol (sogbo 21-08-93).

(3)
In mi ma n dn lti w ni ibi t Uncle B (Bre) b ti n sr. B ba so gblhn kan,
y pa we mta kr tn. Y w d b gb t k se Yorb kan n ni a jo se n Yunifsti.

E.S.B. Awoyemi

Olk d Yorb: Alvan Ikoku

College of Education, Owerri (1993)

(4)
Ti Brd keji t se M.C. ti dp ni reception ln y ga o. Ngb t n sr, w
d bi eni p mi n ki se Omo Yorb m k jo we ko jkan ni fi n so gbogbo ro re. Se l
d b p k m dk m.

Atlokolomlo to se Olyoko gbyw Arabinrin Bnmi aya Adny ni sogbo:

(21-08-1993).

Você também pode gostar