Analiza finansowa

I Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej Analiza efektywnoci ekonomicznej funkcjonowania przedsibiorstwa powinna by prowadzona przez pryzmat finansw. W formie pieninej, a wic finansowej, wyraane sa bowiem przychody osigane przez firm, koszty ich uzyskania oraz osignity rezultat (zysk lub strata). W pienidzu ujmowane s takie wielkoci, jak majtek, kapitay i zobowizania a take warto bieca firmy. W rezultacie efektywno ekonomiczna dziaalnoci przedsibiorstwa znajduje pene odzwierciedlenie w jego sytuacji finansowej, ktrej analiza stanowi powinna jedno z podstawowych narzdzi optymalizowania zyskw i nadwyki finansowej. Narzdziem tym powinno si posugiwa kierownictwo przedsibiorstwa oraz jego wadze (rada nadzorcza, zarzd itp.) w celu:

uzyskania podsatw wyjciowych do podejmowania biecych i strategicznych decyzji gospodarczych, dotyczcych na przykad opacalnoci sprzeday, ksztatowania struktury kapitaw, nowych inwestycji, kontroli zgodnoci rzeczywistego przebiegu procesw gospodarczych z zaoeniami, jakie przyjmowano przy podejmowaniu decyzji.

Analiza sytuacji finansowej firmy stwarza podsatwy wyjciowe do wyboru najkorzystniejszych alternatyw przy podejmowaniu decyzji, a take do interwencji w przypadku odmiennego, anieli przyjmowanego przey decydownaiu, ksztatowania si rzeczywistoci. Jednoczenie analiza taka ma istotne znaczenie przy udzielanym corocznie absolutorium kierownictwu firmy (w spkach prawa handlowego tzw. "kwitowaniu wadz spki z wykonania przez nie obowizkw"). Zainteresowanie analiz sytuacji finansowej przedsibiorstwa nie ogranicza si jednak jedynie do jego kierownictwa wadz oraz udziaowcw. Ocen tej sytuacji interesuj si take rni partnerzy firmy, uzaleniajc od jej wynikw wspprac produkcyjn, handlow czy finansow. Wielko majtku a take kapitaw wasnych oraz zdolno firmy do terminowego wywizywania si ze zobowiza patniczych stanowi dla partnerw podstaw do oceny ryzyka finansowego wsppracy (stopnia bezpieczestwa wsppracy). Szczeglne zainteresowanie sytuacj finansow firmy wykazuj banki przy udzielaniu jej kredytw. Dokonuj one szczegowej oceny tej sytuacji rwnie w czasie wykorzystywania kredytw przez przedsibiorstwo, dc do okrelenia tzw. zdolnoci kredytowej, ktra oznacza potencjaln moliwo termionowego regulowania zobowiza przez dunika. W ocen sytuacji finansowej przedsibiorstwa wnikaj rwnie inne jednostki. Na przykad podejmuj j firmy ubezpieczeniowe w przypadku przyjmowania ryzyka niewypacalnoci odbiorcw firmy. Dokonuj jej wadze skarbowe przy rozpatrywaniu wnioskw o odroczenie patnoci podatkw. Istotne znaczenie ma rwnie w przypadku spek akcyjnych, zwaszcza takich, ktrych akcje zostay dopuszczone do publicznego obrotu (giedowego lub pozagiedowego) ocena sytuacji finansowej firmy dokonywana przez rynek papierw wartociowych, stanowicy

segment rynku kapitaowego. W zalenoci boweim od takiej oceny ksztatuj si m.in. ceny (kursy) rynkowe akcji emitowanych przez przedsibiorstwo, a co za tym idzie rwnie kosztyci i zaufanie akcjonariuszy. Ocena sytuacji firmy dokonywana jest w rnej skali oraz z rnych punktw widzenia przez jej otoczenie i stanowi podstawowy element tzw. standingu przedsibiorstwa, tj. jego pozycji konkurencyjnej, wiarygodnoci i siy ekonomicznej na rynku, kra wpywa na zaufanie kontrahentw do solidarnoci partnera i na poziom ksztatujcej si o nim opinii. Dokonywanie analizy finansowej i jej wyniki nie mog stanowi jedynie wewntrznej sprawy firmy. Analiza powinna by przeprowadzana rwnie z punktu widzenia oraz przy wykorzytaniu kryteriw i metod, jakie przy ocenie sytuacji finansowej firmy bd przyjmowali poprzedzone jej partnerzy. Na przykad wnioski o udzielenie aby kredytw przed powinny by z samoocen zdolnoci patniczej (kredytowej), negocjcjami

kredytodawcami mona byo okreli szanse uzyskania kredytu oraz przewidywany jego koszt. W razie zamiaru uzupenienia kapitaw now emisj akcji niezbdna jest ocena czy wystpienie takie spotka si na rynku papierw wartociowych z odpowiednim uwzgldnia procesw zainteresowaniem potencjalnych subskrybentw. Przy zaciemnienie i dokonywaniu analizy finansowej przedsibiorstwa przebiegu trzeba zmianiajc si warto pienidza wskutek procesw inflacyjnych. Inflacja wpywa bowiem na znieksztacenie obrazu rzeczywistego realnych gospodarczych, ujmowanych w pieninej postaci. Znaczenie agodniejszy wpyw wywiera inflacja na ksztatowanie si wskanikw obrazujcych relacje midzy wspzalenymi wielkociami ekonomicznymi. Na przykad dotyczy to udziau zysku lub kosztu w wartoci sprzeday za dany okres. Wzrost cen znajduje bowiem swoje odbicie w zwikszeniu zysku i sprzeday w miar upywu czasu. Jednak i wwczas niejednokrotnie okrelone relacje wymagaj konfrontacji ze stop inflacji. Tak dzieje si m.in. jeeli ocenia si stop zyskownoci wasnych kapitaw. Jej nawet wysoki poziom nie moe by uznany za zadawalajcy, jeli nie przekracza poziomu inflacji, gdy oznacza to, e zysk nie pokrywa deprecjacji kapitau wywoanej spadkiem jego wartoci wskutek wzrostu cen.1 Dziaalno kadego podmiotu gospodarujcego wymaga okresowej analizy. Analiza ta powinna pozwoli z jednej strony na ustalenie, czy dotychczasowa dziaalno daa zamierzone efekty (analiza ex post), z drugiej za okrelenie kierunkw i sposobw doskonalenia dalszej dziaalnoci (analiza ex ante). Analiza sprawozdania finansowego jednostki gospodarczej ma na celu ocen jej sytuacji majtkowej i finansowej, jak rwnie wypoacalnoci oraz zyskownoci zainwestowanego kapitau. Wyniki analiz sprawozda finansowych rnych jednostek gospodarczych, pozwalaj na
1

Zarzdzanie finansami przedsibiorstwa s. 79-83

porwnywanie

rezultatw

ich

dziaalnoci

stwarzaj

podstaw

wyboru

kierunkw

inwestowania kapitaw2. Wstpnym warunkiem oceny sytuacji majtkowej i finansowej jest poznanie sprawozda finansowych jednostki gospodarczej i treci ekonomicznej zawartych w nich danych. Bilans jest sporzdzonym na okrelony momemt, w ujciu wartociowym, zestawieniem stanu skadnikw majtkowych oraz rde ich sfinansowania. Bilans ma form dwustronnej tabeli, w ktrej zamieszczone s:

po lewej stronie skadniki majtkowe zwane aktywami, po prawej stronie rda sfinansowania majtku zwane pasywami.

Rachunek zyskw i strat sporzdzany jest za okrelony czas (np. za rok obrotowy).Wykazuje si w nim oddzielnie przychody i koszty, zyski oraz straty nadzwyczajne, a take obowizkowe obcienia wyniku finansowego, za biecy i poprzedni rok obrotowy3. Sprawozdania finansowe i inne informacje opracowane i dostarczane przez dziay ksigowoci i finansowy stanowi podstaw analiz i wnioskw dla wszystkich zainteresowanych stron:

menederw rnych szczebli i komrek wacicieli akcjonariuszy inwestorw poyczkodawcw organw administracji rzdowej urzdw skarbowych urzdw statystycznych4

Pomiar dziaalnoci gospodarczej, w tym zarwno stanu, jak i wynikw finansowych przedsibiorstwa, polega na rejestracji i uoglnianu poszczeglnych zdarze (operacji) gospodarczych, ktrych wyrazem staj si wskaniki ekonomiczne. Wskaniki te okrelajc oglnie to wielkoci liczbowe odzwierciedlajce dziaalno gospodarcz, stanowic podstaw konkretnych prac analitycznych. Stosowane obliczenie okrelonego wskanika ekonomicznego. Dokonujc klasyfikacji wskanikw (miernikw) ekonomicznych wyrni mona kilka ich rodzajw. Moliwo rozpatrywania przedmiotu analizy ekonomicznej w ujciu statycznym i dynamicznym prowadzi do wyrnienia"

czsto zamiennie pojcie

"miernik" rozumie naley jako odpowiedni, logiczn konstrukcj ekonomiczn, umoliwiajc

wskanikw statycznych, charakteryzujcych stan ekonomiczny (finansowy) jednostki gospodarczej na pewien moment, wskanikw dynamicznych, charakteryzujcych wyniki ekonomiczne (finansowe) osignite Sprawozdawczo finansowa s. 153 Sprawozdawczo finansowa s. 153 Zarzdzanie finansami s. 86

2 3 4

przez dan jednostk gospodarcz w cigu penwego okresu. Przedmiotem analizy finansowej w przedsibiorstwie jest jego dziaalno gospodarcza oparta na angaowanych zasobach majtkowo-kapitaowych i osobowych. W warunkach gospodarki rynkowej celem tej dziaalnoci jest przede wszystkim przysporzenie wacicielom (udziaowcom, akcjonariuszom) przyrostu kapitaw wasnych przez osiganie zyskw5. Wachlarz wskanikw, ktre mog by konstruowane dla oceny efektywnoci ekonomicznej funkcjonowania firmy na podstawie danych sprawozda finansowych, jest szeroki. Przy ich pomocy mona charakteryzowa rne aspekty dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa. W praktyce wystpuje najczciej zestaw kilkunastu standardowych wskanikw, jakimi posuguj si najczciej zarwno firmy jak ich partnerzy. Tabela nr. 1 Zestawienie wskanikw analitycznych Nazwa wskanika WSKANIKI ZYSKOWNOCI Zyskowno sprzeday Zyskowno ogem majtku Zyskowno wasnych Dwignia finansowa Zysk netto/sprzeda netto Zysk netto/majtek ogem Mara zysku na sprzeday Efektywano majtku wykorzystania Metoda kalkulacji Tre wskanika

kapitaw Zysk netto/kapitay wasne

Stopa zyskownoci zainwestowanych w firmie kapitaw wasnych

Zyskowno wasnych Efektywano wykorzystanych kapitaw skorygowana obcych kapitaw zyskowno majtku

WSKANIKI BIECEJ PYNNOCI FINANSOWEJ Bieca pynno rodki obrotowe Moliwo spacenia ogem/zobowizania biece zobowiza krtkotermionowych rodkami obrotowymi Pynne rodki Zdolno do szybkiego obrotowe/zobowizania uregulowania biece krtkotermionowych zobowiza Sprzeda netto/przecitny Ilo cykli obrotu stan nalenoci nalenociami w cigu okresu

Szybko spaty zobowiza

Obrt nalenociami

Analiza finansowa s. 9

Nazwa wskanika Cykl inkasa dniach nalenoci

Metoda kalkulacji w Liczba dni w nalenociami

Tre wskanika

okresie/obrt Kredytowanie odbiorcw mierzone liczb dni przecitnie niezbdnych na inkaso nalenoci

Obrt zapasami Stan zapasw w dniach WSKANIKI ZDOLNOCI DO OBSUGI ZADUENIA Pokrycie odsetek zyskiem Obcienie zobowizaniami Pokryci majtku wasnymi

Sprzeda netto/przecitny Ilo cykli obrotu zapasami w stan zapasw cigu okresu Liczba dni zapasami w okresie/obrt Ilo cykli obrotu zapasami w cigu okresu

(Zysk brutto+pacone Zdolno do obsugi odsetki)/ odsetki dugoterminowych pozyczek majtku majtku

majtku Zobowizania ogem/majtek Stopie pokrycia ogem obcymi kapitaami kapitaami (Kapitay wasne+rezerwy)/ Stopie pokrycia majtek ogem wasnymi kapitaami do Zobowizania/(kapitay wasne + rezerty) Stopie ryzyka kredytodawcw Zdolno do zobowiza finansowej

Relacja zobowiza kapitaw wasnych

finansowego

Pokrycie zobowiza Nadwyka nadwyk finansow finansowa/zobowizania WSKANIKI KAPITAOWEGO Zysk na 1 akcj RYNKU Zysk netto/oglna emitowanych akcji

penej spaty z nadwyki

liczba Mara zysku przypadajca na 1 akcj

Relacja ceny do zysku na 1 Cena rynkowa 1 akcj netto na 1 akcj Stopa dywidendy

akcji/zysk Cena, jak trzeba zapaci za jednostk zysku przy kupnie akcji

Dywidenda na 1 akcj/cena Skala korzyci udziaowcw w rynkowa 1 akcji stosunku do ceny rynkowej akcji Dywidenda na 1 akcj/zysk Skonno netto na 1 akcj przeznaczenia dywidendy spki zysku do na

Stopa wypat dywidendy

Podstawowe znaczenie maj wskaniki wyposaenia przedsibiorstwa w rodki gospodarcze. Do wskanikw tych zalicza si: 1. Udzia trwaych skadnikw majtku w aktywach ogem = (majtek trway/aktywa ogem) * 100% 2. Udzia rzeczowych skadnikw majtku w aktywach ogem = (rzeczowe skadniki majtku/aktywa ogem) * 100%

3. Udzia niematerialnych skandikw majtku w aktywach ogem = (niematerialne skadniki majtku/aktywa ogem) * 100% 4. Udzia majtku obrotowego w aktywach ogem = (majtek obrotowy/aktywa ogem) * 100% 5. Udzia zapasw w aktywach ogem = (zapasy ogem/aktywa ogem) * 100% 6. Udzia nalenoci w aktywach ogem = (nalenoci/aktywa ogem) * 100% 7. Udzia rodkw pieninych w aktywach ogem = (rodki pienine/aktywa ogem) * 100% 8. Udzia krtkoterminowych papierw wartociowych w aktywach ogem = (krtkoterminowe papiery wartociowe/aktywa ogem) * 100%6 Do ocenty struktury pasyww sua nastpujce wskaniki: 1. Wyposaenie przedsibiorstwa w kapita wasny = (kapita wasny/aktywa ogem) * 100% 2. Obcienie przedsibiorstwa zobowizaniami dugoterminowymi = (zobowizania dugoterminowe/aktywa ogem) * 100% 3. Wyposaenie przedsibiorstwa w kapita stay = (kapita stay/aktywa ogem) * 100% 4. Obcienie przedsibiorstwa kredytem krtkoterminowym = (kredyt krtkoterminowy/aktywa ogem) * 100% 5. Obcienie przedsibiorstwa zobowizaniami biecymi = (zobowizania biece/aktywa ogem) * 100%7 Analiza sytuacji finansowej fimry umoliwia ocen jej zyskownoci, wielkoci posiadanego majtku, rde jego pokrycia, stopnia pynnoci finansowej i zdolnoci do obsugi zaduenia. Stanowi ona take punkt wyjciowy do przewidywania przyszociowego rozwoju sytuacji finansowej firmy. Zasadniczym rdem danych sucych do oceny sytuacji finansowej firmy jest bilans oraz rachunek zyskw i strat. Bilans zawiera dane o wielkoci majtku firmy i jego strukturze a take o rdach finansowaniaaktyww. Umoliwia to m.in. ocen zdolnoci przedsibiorstwa do termionowego regulowania zobowiza i stopnia suwerennoci finansowej. Natomiast rachunek zyskw i strat pozwala na analiz podsatwowych rde powstania zysku lub straty netto. Oba te sprawozdania finansowe zawieraj wartociowe informacjie nie tylko dla kierownictwa i wacicieli firmy, ale rwnie dla jej kredytodawcw. Na podstawie analizy tych sprawozda meneder finansowy powinien dy do ujawnienia mocnych i sabych odcinkw dziaalnoci, aby odpowiednio reagowa przy podejmowaniu
6 7

Zarzdzanie finansami s. 89-90 Zarzdzanie finansami s. 91-92

decyzji. Niezbdne djst rwnei wykorzystywanie przez menedera finansowego danych sprawozda finansowych innych wsppracujcych firm w celu oceny ich wiarygodnoci patniczej a take konfrontacji osiganych wynikw z wynikami konkurencyjnych firm. Przy analizie sprawozda finansowych mona wykorzystywa rne techniki. Jedn z najbardziej popularnych jest metoda analizy wskanikowej. Uzyskane w toku analizy wskaniki ilustruja przede wszystkim okrelone trendy (tendencje). Dlatego trzeba je formuowa i analizowa dla ilku kolejnych okresw. Doceniajc ich istotn rol, trzeba posugiwa si nimi z ostronoci, a zwaszcza konieczne jest ich kompleksowe rozpatrywanie przy formuowaniu wnioskw. Przy ksztatowaniu polityki finansowej i przy ocenieu wynikw dziaalnoci decyduje znaczenie trzeba przypisywa analizie stopy zyskownoci kapitaw wasnych, wyranie wyodrbniajc jej realn wysoko. Jedynie realna stopa zyskownoci stwarza podstawy do wzrostu wartoci kapitaw i do wzrostu wartoci kapitaw oraz do wypaty dywidendy. II Rodzaje sporzdzanych analiz finansowych Kady z odbiorcw analizy finansowej zainteresowany jest innym rodzajem analizy,

zaprezentowanej w innej formie, ale zawsze baz stanowi informacje uzyskane z ksigowoci. Analizy finansowe dotycz relacji midzy wielkociami wewntrz firmy, a take jej powizania z otoczeniem8. Analiza wstpna, zwana rwnie bilansow, obejmuje analiz bilansu i wstpn analiz rachunku wynikw. Dostarcza informacji o strukturze majtku, zaduenia, kapitau oraz sytuacji wynikowej9. Bilans jest obrazem sytuacji finansowej przedsibiorstwa. Ocena tej sytuacji polega na wyodrbnieniu relacji zachodzcych midzy poszczeglnymi skadnikami majtku przedsibiorstwa a rdami jego finansowania. Wstpna analiza bilansu poprzedza analiz wskanikow 10. We wstpnej analizie bilansu bada si:

struktur majtkowe na podstawie wskanikw struktury aktyww, struktur kapitaow na podstawie wskanikw struktury pasyww, struktur kapitaowo-majtkow 11.

W zalenoci od tego, czy analizowany jest jeden dokument, czy ich kolejne emisje z nastpujcych po sobie okresw sprawozdawczych, analiza ta przedstawia sytuacje w ujciu statycznym lub dynamicznym12. Analiza statyczna pokazuje rda finansowania majtku i jego struktur w danym momencie. Analiza dynamiczna pozwala na okrelenie kierunku zmian tej struktury i ich dynamik w
8 9 10 11 12

Zarzdzanie finansami s. 86 Zarzdzanie finansami s. 86 Zarzdzanie finansami s. 86 Zarzdzanie finansami s. 86 Zarzdzanie finansami s. 87

poszczeglnych okresach13. We wstpnej analizie bilansu w ujciu dynamicznym za pomoc wskanikw dynamiki okrela si kierunek i stopie zmian poszczeglnych skadnikw bilnasu, w porwnaniu do ich wartoci we wczeniejszych bilansach oraz wskanikw struktury, przedstawiajcych udzia poszczeglnych pozycji majtku i rde ich finansowania. Analiza struktury majtku i kapitaw w przedsibiorstwie jest odzwierciedleniem zaangaowania kapitau firmy14. Analiza odnoszca si do dziaalnoci gospodarczej nosi ogln nazw analizy ekonomicznej. Z punktu widzenia przedmiotowego naley wyrni w niej przede wszystkim:

analiz makro- i mikroekonomiczn analiz finansow i techniczno-ekonomiczn makroekonomiczna obejmuje badania i ocen wielkoci ekonomicznych

Analiza

zagregowanych, a wic ujmowanych gwnie dla caej gospodarki narodowej. Analiza mikroekonomiczna natomiast dotyczy badania i oceny dziaalnoci takich podmiotw gospodarczych, jak przedsibiorstwo, gospodarstwo domowe czy pojedyncze osoby. Analiza finansowa to wielkoci ekonomiczne w wyraeniu pieninym, w tym stan majtkowo-kapitaowy, wyniki finansowe oraz oglna sytuacja finansowa przedsibiorstwa. Analiza techniczno-ekonomiczna natomiast oparta jest przede wszystkim na wielkociach ekonomicznych w wyraeniu rzeczowym lub osobowym i jedynie uzupeniajco wzbogacana ujciami finansowymi 15. Zalenie od zakresu przedmiotowego i czasowego na uwag zasuguje wyrnienie analiz: a) biecych b) problemowych c)rocznych. Ad. a) Analizy biece su potrzebom operatywnego zarzdzania. Chodzi w nich w szczeglnoci o to, aby informacje o negatywnych skutkach pewnych zdarze gospodarczych zainteresowane komrki przedsibiorstwa i jego kierownictwo uzyskiwali i wykorzystywali w czsie umoliwiajcym dokonanie ewentualnych korekt, zapewniajcych prawidowy tok dalszej dziaalnoci. Analizy oparte s na biecych danych ewidencyjnych lub sprawozdaniach krtkoterminowych (przejciowych interim reports). Ad. b) Analizy problemu dowolnym problemowe powinno czasie, dotycz w wybranych usprawnieniu doranie zagadnie procesu uznanych zarzdzania materiaw za najwaniejsze oraz lub najtrudniejsze dla dalszej dziaalnoci przedsibiorstwa. Wszechstronne poznanie danego pomc na podejmowaniu przez uzasadnionych ekonomicznie decyzji. Analizy problemowe przeprowadzane s zazwyczaj w podsatwie grupowanych rdowych, specjlanie powoane zespoy pracownikw lub specjalistw spoza przedsibiorstwa.
13 14 15

Zarzdzanie finansami s.88 Zarzdzanie finansami s. 88 Analiza finansowa w przedsibiorstwie s. 7

Ad. c) Analizy roczne maj najwaniejsze znaczenie. Su ocenie dziaalnoci przedsibiorstwa i jego kierownictwa w podsatwowym okresie rozliczeniowym. Oparte sa na rocznych sprawozdaniach finansowych (annual financial reports). Analizy roczne z jednej strony umoliwia powinny ocen stanu i wynikw finansowych na koniec roku, z drugiej za tworzy przesanki do ukierunkowania dalszej dziaalnoci przedsibiorstwa. S one take podstaw merytoryczn do zatwierdzania sprawozdania z rocznej dziaalnoci przedsibiorstwa oraz podziau osignitych nadwyek (w tym dywidend)16. Oglna charakterystyka metod i organizacji analizy finansowej Podziau metod analizy ekonomicznej (w tym finanosowej) mona dokona uwzgledniajc rne kryteria. 1. Biorc pod uwag zakres lub stopie rozwinicia metod analizy w przeprowadzanym badaniu przedmiotu, wyrni mona: - analiz elementarn, obejmujc rozoenie badanego przedmiotu na elementy bez ustalania wzajemnych zwizkw, - analiz funkcyjn, obejmujc rozoenie badanego przedmiotu na odpowiednie skadniki z uwzgldnieniem zwizkw midzy tymi skadnikami, analiz logiczn, obejmujc rozoenie
17

badanego

przedmiotu

na

skadniki

uwzglednieniem ich stosunkw logicznych - analiz dedukcyjn, w ktrej

2. Przyjmujc za podstaw podziau tok analizy, wyrni mona: przechodzi si od zjawisk oglnych do zjawisk szczegowych, od skutkw do przyczyn, - analiz indukcyjn, zakadajc odwrotny tok badania, tj. rozpatrywanie najpierw zjawisk szczegowych, a nastpnie przechodzenie do zjawisk bardziej zoonych, o wikszym stopniu syntezy, pozostajcych w przyczynowym zwizku z tymi zjawiskami szczegowymi. 3. Z punktu widzenia badanych zjawisk ekonomicznych wyrni mona: - metody analizy jakociowej oparte na opisie w formie werbalnej zwizkw i zalenoci midzy wskanikami ekonomicznymi, - metody analizy ilociowej, ktre pozwalaj na kwantyfikacj zwizkw i zalenoci midzy badanymi zjawiskami. 4. Wrd zjawisk ekonomicznych objtych rozliczeniami przy zastosowaniu metod ilociowych wyodrbnia si : - zaleno funkcyjn (deterministyczn) - zaleno stochastyczn (probabilistyczn). 5. Przyjmujc rny stopie pogbienia badania wskanikw, wyodrbnia si: - analiz porwnawcz, polegajc na okreleniu bezporednich zwizkw ksztatujcyh si midzy wskanikami ekonomicznymi; pozwala to na ustalenie odchyle oraz dokonanie
16 17

Analiza finansowa s. 13-14 Pytkowski Z., "Organizacja bada i ocena prac naukowych" Warszawa 1981, s. 112-113

na ich podstawie oglnej oceny; - analiz przyczynow, polegajc na ustalaniu odpowiednio wyizolowanych czynnikw, ktre pocigny za sob okrelone uprzednio ochylenia, oraz stopnia intensywnoci ich oddziaywania18. III rdo informacji wykorzystywanych w analizie Dla prawidowego kierowania przedsibiorstwem nie jest wystarczajce ograniczenie si do analizy rocznych sprawozda finansowych. Zwaszcza w wikszych przedsibiorstwach jego kierownictwo i wadze powinny dokonywa oceny sytuacji majtkowej w krtszych odcinkach czasu. Dlatego w wielu przedsibiorstwach sporzdza si w cigu roku kwartalne, a nawet miesiczne sprawozdania finansowe. Najwaniejszymi sprawozdaniami fiansowymi przedsibiorstwa s: bilans oraz rachunek strat i zyskw. Bilans jest dokumentem zawierajcym zestawienie na okrelony
19

dzie

ujciu

wartociowym stanu majtku firmy oraz rde jego sfinansowania . Dziki logicznej kolejnoci pozycji bilnasu, wskazujcej na sposb zaangaowania majtku w zalenoci od spenianych funkcji w dziaalnoci gospodarczej firmy, mona atwo ustali stopie jego pynnoci. Jednoczenie klasyfikacja rde finansowego, towarzyszcego dziaalnoci firmy oraz efektywnoci wykorzystywania obcych i wasnych kapitaw20. Taki ukad bilansu wystpuje nie tylko w Polsce, ale take w krajach Unii Europejskiej. Natomiast w USA ukad bilnasu jest odwrotny, tj. na pocztku aktyww zamieszcza si skadniki majtkowe o najwyszej pynnoci (gotwk), a dalej pozycje o malejcej pynnoci, koczc na skadniku trwaym. W pasywach z kolei najpierw wykazuje si zobowizania biece, nastpnie dugoterminowe, a w kocu kapitay wasne. Bilans wykazuje take osignity przez przedsibiorstwo w danym okresie zysk lub strat, ale w jednej cznej pozycji. Jest to niewystarczajce dla peniejszej oceny efektywnoci finansowej dziaalnoci firmy. Dlatego istotnym uzupenieniem bilansu jest rachunek wynikw przedsibiorstwa, zawierajcy elementy skadajce si na czny zysk lub strat. Sprawozdanie to zawiera pozycje przychodw osignitych przez przedsibiorstwo wedug rde ich powstania, a take elementy skadajce si na koszty uzyskania przychodw oraz obciajce przedsibiorstwo podatki uiszczane od obrotw i od zyskw. W rezultacie rachunek wynikw zamyka si zyskiem netto (lub strat netto), ktrego wysoko powinna by w peni zgodna z danymi bilansu. Waciciele posiadajc okrelone zasoby materialne, mog podejmowa decyzje dotyczce:

18 19 20

produkcyjnego uytkowania majtku (zaoenie lub likwidacja przedsibiorstwa) podziau nadwyki na cz konsumowan i akumulowan, Analiza finansowa s. 15-16 Zarzdzanie finansami przedsibiorstwa s. 86 Zarzdzanie finansami przedsibiorstwa s. 87

zmiany kapitaowej formy majtku (z rzeczowej na bardziej pynn lub odwrotnie), zmiany podmiotu uprawnie do decydowania i majtku (sprzeda, dorawizna, dziedziczenie, zastaw, dzierawa)21.

W dziaalnoci gospodarczej kadego przedsibiorstwa powinna by stosowana zasada racjonalnego gospodarowania. Istot tej zasady jest zapewnienie takiego gospodarowania, aby "przy danymnakadzie rodkw otrzyma maksymalny stopie realizacji celu, albo przy danym stopniu realizacji celu uy minimalnego nakadu rodkw 22". Zuycie dostpnych rodkw zgodnie z zasa racjonalnego gospodarowania jest okrelane jako optymalne ich wykorzystanie, natomiast zuycie niezgodne z t zasad, a wic wykorzystanie w sposb nieoptymalny, jest okrelane jako marnotrawstwo 23. W caoksztacie prac analitycznych wyrni mona24: 1. etap przygotowania materiaw rdowych, 2. etap waciwych prac analitycznych (analiza porwnawcza i przyczynowa) 3. etap opracowania i prezentacji wynikw przeprowadzonej analizy. Ad. 1) Podstawowym zadaniem prac przygotowawczych do analizy ekonomicznej jest dobr i weryfikacja materiaw rdowych. Decyduje to w duej mierze o jakoci przeprowadzonej analizy. Materiay niekompletne lub niestarannie zweryfikowane sta si mog przyczyn bdnych ustale i std uniemoliwia wycignicie poprawnych wnioskw oraz podjcie skutecznego dziaania. Materiay rdowe wykorzystywane zarwno na potrzeby analizy finansowej, jak i caej analizy ekonomicznej w przedsibiorstwie mona oglnie podzieli na: a) ewidencyjne, b) pozaewidencyjne, Ad. a) materiay dotyczce ewidencji ekonomicznej (gospodarczej), tj. Statystyki ekonomicznej systematycznie, i rachunkowoci. w odpowiednich Waciwie zbudowana ewidencja, oparta prowadzona na cile urzdzeniach ewidencyjnych,

ustalonych zasadach, zapewni moe uzyskiwanie danych liczbowych wszechstronnnie ilustrujcych przebieg procesw gospodarczych w przedsibiorstwie. Wyrniamy takie materiay ewidencyjne jak:

dokumentacj pierwotn lub wtrn, stanowic podstaw zapisw w urzdzeniach zapisy dokonane w analitycznych i syntetycznych urzdzeniach ewidencyjnych sprawozdawczo opart na tych zapisach, bdc uoglnieniem ich treci.

ewidencyjnych,

(konta, rejestry, tamy perforowane lub magnetyczne, tabulogramy)

Ad. b) maj charakter uzupeniajcy, pomocniczy; niekiedy ich brak lub niekompletno
21 22 23 24

Analiza finansowa s. 9 Lange O, "Dziea", t. III, Warszawa 1975, s. 384 Lange O., "Optymalne decyzje", Warszawa 1964, s.15 Analiza finansowa s. 17- 29

utrudnic moe lub nawet uniemoliwi przeprowadzenie analizy w wybranym zakresie. Do materiaw pozaewidencyjnych zaliczy mona:

opracowane

dane

postulowane,

zwaszcza

plan

finansowy

inne

plany

gospodarcze krtko- i dugoterminowe, kalkulacje wstpne i kosztorysy, normy kosztw itp.,

wyniki poprzednio przeprowadzanych analiz, w tym szczeglnie analizy roku materiay z przeprowadzonych kontroli i rewizji, zarwno przez organy wewntrzne, uzyskane materiay i informacje dotyczce przedsibiorstw krajowych i

ubiegego,

jak i zewntrzne,

zagranicznych. Ad. 2) Oglna metoda porwna stosowana w analizie porwnawczej moe wystpowa w kilku odmianach wynikajcych ze zrnicowania bazy porwnawczej oraz z odmiennych kierunkw porwnawczego podstawienia wskanikw ekonomicznych. Wyrni naley trzy kierunki badania wskanikw (danych liczbowych): a) porwnania ze wskanikami postulowanymi (tzw. porwnania z planem) b) porwnania ze wskanikami okresw ubiegych lub przyszych (tzw. porwnania w czasie)c) porwnania ze wskanikami innych jednostek gospodarczych (tzw. porwnania w przestrzeni) Ad. a) polega najczciej na odniesienu osignitych wskanikw do danych planu. Oprz porwna z planem wyspi mog porwnania danych rzeczywistych z danymi kalkulacji wstpnej, kosztorysw, kosztu normatywnego lub szczegowych limitw czy te norm. Porwnania te pozwalaj przede wszystkim ustali odczylenia od zaoonych wielkoci przewidywanych. W obrbie porwna z planem wyrni mona w dalszych ich podziale:
porwnania z planem pierwotnym polega na bezporednim odniesieniu danych

sprawozdawczych
Porwnania

do

danych

planu

traktowanego

jako

wytyczna

dziaania

wybranym obszarze. z planem do skorygowanym polega na odniesieniu danych sprawozdawczych danychplanu pierwotnego, odpowiednio skorygowanego

(podwyszonego lub obnionego) w zalenoci od ksztatowania si innego wskanika limitujcego wielko wskanika objtego badaniem. Ad. b) Porwnania w czasie powinny pozwoli na ocen dynamiki zjawisk gospodarczych, ocen rozmiarw i tempa zmian wskanikw ekonomicznych badanego okresu w porwnaniu z okresami ubiegymi lub okresem przyszym (planem na okres nastpny). Podkreli naley celowo uwzgldniania w tego rodzaju porwnaniach trzech odcinkw czasowych (np. danych sprawozdawczych i danych dwch okresw ubiegych), co umoliwia ustalenie tendencji rozwojowej. Przy porwnaniach w czasie wyrni mona:

 porwnanie w czasie zwyke (przy podstawie staej) polega na odniesieniu

wskanikw z rnych okresw do wskanika z jednego, wybranego okresu (tego samego przy wszystkich kolejnych porwnaniach), nazywanego podstawowym (tzw. wskanik jednopodstawowy). Pozwala to na ustalenie stopnia wzrostu lub zmniejszenia wskanikw ekonomicznych objtych badaniem w stosunku do okresu podstawowego.
Porwnanie

czasie

acuchowe okresw

(przy

podstawie badaniem

zmiennej) do

polega

na

odniesieniu

wskanikw

objtych

wskanikw

okresu

poprzedzajcego. Porwnanie takie stosowane przy badaniu w cigu kilku okresw pozwala w szczeglnoci na okrelenie tempa ich wzrostu lub zmniejszenia. Moliwe jest wic ustalenie nie tylko ksztatujcych si tendencji, lecz take jej nasilenia w poszczeglnych okresach. Ad. c) Porwnania w przestrzeni sprowadzaj si do odniesienia wybranych wskanikw badanej jednoski gospodarczej do podobnych, porwnywalnych wskanikw wystpujcych w innej jednostce. Pozwala to na stwierdzenie, w jakim stopniu stan lub wyniki ekonomiczne badanej jednostki gospodarczej odchylaj si od danych jednoski bdcej podstaw porwnania. Przy porwnaniach w przestrzeni wyrni mona:
porwnania w przestrzeni wewntrzne polegaj na rnorodnych porwnaniach

wskanikw ekonomicznych midzy jednostkami gospodarczymi wchodzcymi w skad przedsibiorstwa, np. midzy wydziaami produkcyjnymi, brygadami roboczymi, stanowiskami pracy. Uwzgldnia si w nich wybrane wskaniki charakteryzujce stopie realizacji odcinkowych zada produkcyjnych lub finansowych.
Porwnania w przestrzeni zewntrzne polegaja na odniesieniu wskanikw

badanego przedsibiorstwa do wybranych danych innych przedsibiorstw. Zalenie od zaoonego celu i moliwoci doboru materiaw rdowych porwnania te mog mie rny zakres merytoryczny i stopie szczegowoci. Ad. 3) Prezentacja wynikw analizy ekonomicznej przeprowadzana przy zastosowaniu odpowiednich metod wymaga w kocowym etapie prac dokonania syntezy caoksztatu. Moe ona take sugerowa wykorzystanie jej wynikw do dalszej dziaalnoci przedsibiorstwa oraz przewidzie kontrol realizacji wnioskw z niej wynikajcych. Wyniki analizy ekonomicznej mog by przedstawione w formie: a) liczbowej b) graficznej c) opisowej Ad. a) polega na przedstawieniu wynikw za pomoc szeregw lub tablic statystycznych, w ktrych dane wyraane mog by w wielkociach absolutnych, wzgldnych, rednich lub wspczynnikach. Ad. b) polega na przedstawieniu wynikw analizy ekonomicznej na wykresach, ktre

prezentuj przeksztacone dane liczbowe w celu bardziej przejrzystego uwypuklenia zjawisk gospodarczych, uatwienia porwna i wykrycia wspzalenoci. Charakteryzuj oner relacje, zaleznoci, tendencje i inne prawidowoci. Midzy innymi wyrni mona: wykresy liniowe (krzywe, diagramy) oraz powierzchniowe (supki, koa, histogramy i inne). Ad. c) do tego zakresu wynkw analizy ekonomicznej zaliczy naley ilustrajc sown oraz wnioski. W ilustracji sownej celowe jest wyodrbnienie czci oglnej (syntetycznej) i czci szczegowej. Ujcie tej ilustracji powinno by dostosowane do odbiorcw i uwzgldnia przede wszystkim przyczynowe wyjanienie stwierdzonych na podstawie danych liczbowych odchyle i tendencji bez powtarzania opisowego atwo uchwytnych wskanikw. IV Czynniki wpywajce na znieksztacenie informacji finansowych Rzetelno informacji ksigowej odgrywa najwaniejsz rol. Nierzetelna informacja mogaby powodowa wyciganie rnych, a nawet sprzecznych wnioskw przez rne zainteresowane strony25. Ocena udziau poszczeglnych skadnikw majtku w caoci aktyww zaley od rodzaju reprezentowanej przez przedsibiorstwo brany. Kada brana ma swoj specyfik, na przykad firmy typowo handlowe nie maj zaplecza produkcyjnego i w zwiku z tym ich majtek trway jest mniejszy ni w przedsibiorstwach produkcyjnych. Std wniosek, e otrzymane wartoci wskanikw mona odnosi jedynie do wskanikw otrzymanych ze sprawozda podmiotw o zblionym charakterze dziaalnoci, a wic dziaajcych w jednej brany. Naley rwnie zwrci uwag na bezporedni zwizek wystpujcy pomidzy udziaem trwaych skadnikw majtku w pasywach, a wielkoci osiganych przez przedsibiorstwo przychodw26. Korzystajc z szerokiej gamy wskanikw inflacji, w toku analizy finansowej naleaoby przyj nastpujce zaoenia:

najbardziej przydatny jest wskanik zmian cen towarw i usug konsumpcyjnych, gdy umoliwia on ocen dynamiki okrelonych wielkoci ekonomicznych w realnym ujciu na tle otaczajcej firm rzeczywistoci; dlatego powinien on mie wiodce znaczenie bez wzgldu na rodzaj dziaalnoci firmy przy ocenie dynamiki takich wielkoci jak wynik finansowy, kapita, oglna wielko majtku obrotowego, suma bilansowa itp.; przy bardziej pogbionych ocenach mona przyjmowa uzupeniajco odpowiednie

szczegowe wskaniki (np. przy ocenie dynamiki eksportu wskaniki cen eksportowych, dynamiki sprzeday wyrobw przemysowych wskaniki cen realizacji w przemyle);

25 26

przy eliminowaniu wpywu inflacji z danych, ktre stopniowo narastay w cigu roku Zarzdzanie finansami s.86 Zarzdzanie finansami s. 90

(dotyczy np. sprzeday, zysku), wykorzystuje si wskaniki ilustrujce przecitny wzrost cen w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku;

jeeli eliminuje si skutki inflacji z danych majcych statyczny charakter (np. stan nalenoci, zapasw), to trzeba przyjmowa wskaniki dotyczce zmian cen na koniec danego okresu w stosunku do grudnia poprzedniego roku27.

Przy

przeliczaniuu

danych

rnych

okresw

na

wielkoci

wyraone

ocenach

porwnywalnych stosowa mona jedn z nastpujcych metod:

dane z poprzednich okresw, z ktrymi dokonuje si porwna, przeliczane s przy pomocy indeksw zmian cen na warto wedug cen ostatniego okresu; ta metoda stosowana jest najczciej, gdy w praktyce czyni porwnania danych bardziej komunikatywnymi; dane z rnych okresw sprowadza si do wartoci wedug cen okresu wyjciowego (np. najwczeniejszego); wwczas odrywaj si one od aktualnych wielkoci i s trudniej przyswajane przez odbiorcw informacji.

27

Zarzdzanie finansami przedsibiorstwa s. 83-84

Bibliografia: 1. Koc. St, Borkowska M. "Sprawozdawczo finansowa", Finans-Servis, Warszawa, 1995r. 2. Wilmowska Z, Wilmowski M. "Zarzdzanie finansami", TNOiK, Bydgoszcz, 1996 r. 3. Bednarski L. "Analiza finansowa w przedsibiorstwie", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 1997 4. Bie W. "Zarzdzanie finansami przedsibiorstwa" , Difin, Warszawa, 2001