Ziekenhuiskrant, 9 Mei 2012

www.ziekenhuiskrant.
nl
V E R S C H I J N T T WE E WE K E L I J K S O P WO E N S D A G I N Z I E K E N H U I Z E N E N V E R Z O R G I N G S H U I Z E N I N N E D E R L A N D
Ambities?
Word Master in zorg of welzijn!
www.han.nl/masters
HAN Masteropleidingen zijn door de NVAO geaccrediteerd
open dag 16 juni nijmegen
Scholing Stress Kinderen
In onze speciale bijlage besteden we
behalve aan werk ook aandacht aan
scholing.
Wat is het effect van stressreductie op borst-
kankerpatinten? Een studie gaat daar
antwoord op geven.
De afdeling Kinderoncologie van het
Emma Kinderziekenhuis is helemaal
gerenoveerd.
09 19 21
Jaargang 6 nummer 9 9 mei 2012
Professionele weegapparatuur
www.medifix.nl - tel. 013-5111111
ki j k op: scoremedi . nl
Pr i kst oel Var i o
Vraag gratis
catalogus aan via
info@scoremedi.nl
zitten met zorg
Het Huidfonds, de Stichting Melanoom, de
Nederlandse Vereniging van Huidthera-
peuten (NVH) en enkele industrien hebben
zaterdag 12 mei uitgeroepen tot de lande-
lijke Bescherm Je Huid Dag. Een groot deel
van de Nederlandse ziekenhuizen neemt
hieraan deel.
Doel van de dag is aan de ene kant betere
bewustwording van de gevaren van de zon
en daarmee het belang van optimale huid-
bescherming. En aan de andere kant het onder
de aandacht brengen van zelfcontrole van de
huid, om zo huidkanker in een vroeg stadium
te herkennen. Uit cijfers van KWF Kanker-
bestrijding blijkt dat de groep mensen met
huidkanker in Nederland toeneemt. Tussen
2001 en 2011 steeg het aantal mensen met de
diagnose huidkanker van ongeveer 15.000
naar bijna 40.000.
Naar verwachting komen er in 2020 jaarlijks
70.000 nieuwe huidkankerpatinten bij. Dit
komt onder meer doordat veel mensen huid-
type I of II hebben en omdat mensen steeds
vaker naar zonnige bestemmingen op vakan-
tie gaan. Bovendien smeren Nederlanders zich
in met betrekkelijk lage factoren en liggen
ze graag de hele dag in de zon. Verder zijn
mensen niet gewend om de huid zelf of door
een dermatoloog te laten controleren. De
samenwerkende organisaties die de landelijke
huiddag organiseren willen ervoor zorgen dat
huidkanker minder vaak voorkomt en eerder
wordt herkend. De Stichting Melanoom heeft
nu een app ontwikkeld om vlekjes en plekjes
op de huid te checken. Deze Huidmonitor
is gratis te downloaden via de App Store en
de Google Play Store. Voor meer informatie:
www.beschermjehuid.com.
Ook het Rpcke-Zweers Ziekenhuis van de Saxenburgh Groep in Hardenberg doet mee met de Bescherm je Huid Dag. Zaterdag 12 mei vertelt dermatoloog Saskia van der Linden
van de Saxenburgh Groep over de invloed van de zon op de huid en preventie van huidkanker. Het uiteindelijke doel is, om huidkanker terug te dringen. Op de foto is de photo-
dynamische therapie in het Rpcke-Zweers Ziekenhuis te zien (foto Lon van der Brug, Saxenburgh Groep).
Uit cijfers van KWF
Kankerbestrijding blijkt
dat de groep mensen
met huidkanker in
Nederland toeneemt
Bescherm Je Huid Dag
Op initiatief van UMC St Radboud in
Nijmegen produceerde Theatergroep
Plezant een theatervoorstelling rond het
thema patint als partner. De Limonade-
fabriek wil een dialoog losmaken binnen
alle geledingen van het ziekenhuis over de
manier waarop de patint centraal staat in
het ziekenhuis nieuwe stijl.
De patint als partner zien, vraagt om een

mentaliteitsverandering bij zorgprofessionals.
Dit leidt volgens onderzoek tot afname van
de zorgvraag door patinten. Het levert
volgens het UMC St Radboud daarmee niet
alleen een forse kostenbesparing op, maar
maakt ook dat patinten de zorgverlening als
beter ervaren. De Limonadefabriek maakt
bewust van de noodzaak en inspireert tot een
ziekenhuis brede dialoog. En legt daarmee het
fundament voor de cultuuromslag en inbed-
ding in de organisatie. De voorstelling vormt
dan ook het startpunt van een lange termijn
traject binnen UMC St Radboud. Van 10 tot
14 mei speelt Theatergroep Plezant vijf keer
De Limonadefabriek in UMC St Radboud
als start van een lange termijn traject rond
dit thema. Hoofdpersoon in De Limonade-
fabriek is Theo Waver, beroepsmuzikant en
long kankerpatint. Hij wordt omringd door
hardwerkende zorgverleners en zijn betrokken
familie, toevallig een artsengezin.
Theater als start
cultuuromslag
De facilitaire
zorgondersteuner
www.isscureandcare.com
Tel: 030 - 24 24 800
2 Actueel
Nummer 9
9 mei 2012
Inspanningsfysioloog prof. dr. Maria Hop-
man van het UMC St Radboud in Nijmegen
start een nieuw Vierdaagse onderzoek, in
samenwerking met het Diabetes Fonds.
Hopman volgt dertig mensen met dia betes:
ze onderzoekt wat het eect van vier maan-
den voorbereidende wandeltraining is op
lichamelijke theid, insulinegevoeligheid
en het risico op hart- en vaatziekten bij
mensen met diabetes type 1 en 2.
Ook onderzoeken Hopman en haar team
tijdens de Vierdaagse welk effect wandelen
heeft op de vocht- en zouthuishouding van
diabetespatinten. In Nederland hebben
ruim een miljoen mensen diabetes en elk
jaar komen er 70.000 nieuwe patinten bij.
Zon negentig procent van hen heeft diabetes
type 2. Bewegen helpt om diabetes type 2 te
voorkomen en heeft ook een positief effect
als mensen al diabetes hebben. Door veel te
be wegen hoeven mensen met diabetes vaak
minder insuline toe te dienen of minder
medicatie te slikken. Een actieve levensstijl
helpt om lagere bloedsuikers te krijgen en om
deze beter in balans te houden op de langere
termijn. Ook zorgt lichaamsbeweging voor
een betere vetstofwisseling en dit helpt om
complicaties te voorkomen.
Maria Hopman: Wandelen is een laagdrem-
pelige manier van bewegen. Omdat er nog
maar weinig bekend is over het specieke effect
van wandelen op insulinegevoeligheid en het
voorkomen van complicaties, onderzoeken we
de komende vier maanden dertig mensen met
diabetes type 1 en 2. Ook zijn we benieuwd
of deze mensen ook na de Vierdaagse meer
blijven wandelen. De dertig proefpersonen
volgen de komende maanden het Via Vier-
daagse trainingsprogramma. Ze lopen indivi-
dueel, volgens een vooropgesteld trainings-
programma. Hopman en haar team brengen
in kaart hoe de theid van de deel nemers ver-
andert, welke risicofactoren er verbeteren en of
de insulinegevoeligheid toeneemt waardoor
er veranderingen in medi catie plaatsvindt. De
resultaten worden vergeleken met een contro-
legroep van mensen met dia betes die niet de
training en de Vierdaagse lopen. Tijdens de
Vierdaagse breidt Hopman haar onderzoek
uit. Er worden dan nog zeventig wandelaars
met diabetes type 1 en 2 gevolgd, met als doel
de fysieke risicos tijdens lang durig wandelen
in kaart te brengen en mensen met diabetes
nog beter te kunnen adviseren. Van de deel-
nemers worden ge durende de vier wandel-
dagen de temperatuur, suikerhuis houding,
vochtbalans en het inspannings niveau in
kaart gebracht. Het onderzoek wordt genan-
cierd door het Diabetes Fonds. Waarnemend
directeur Hanneke Dessing: Dia betes kan
leiden tot ernstige complicaties zoals hart-
en vaatziekten en nierschade. We hopen met
dit onderzoek een bijdrage te leveren aan het
voorkomen van dit soort complicaties. Dit
is van het grootste belang voor huidige en
toekomstige diabetespatinten. We hopen
ook dat het onderzoek mensen met diabetes
motiveert om bewegen in hun dagelijks leven
te integreren.
Door veel te bewegen
hoeven mensen met
diabetes vaak minder
insuline toe te dienen
MRSA Tabaksindustrie
Meldpunt Slaaptekort
Eerste paal laboratorium
De eerste paal voor het nieuwe laboratorium op de locatie t Venderink naast ZGT Hengelo is op 25 april geslagen. Het
storten van de werkvloer voor het inkoopstation van de nutsvoorzieningen werd verricht door vertegenwoordigers van
de toekomstige huurders: Patrick Heezen van Laboratorium Microbiologie & Laboratorium Pathologie, Yolande van
Remmerden van Apotheek Tuindorp en Regine Klein Schaarsberg van Dialysecentrum ZGT. Deze handeling heeft een
symbolisch karakter omdat vanaf dit punt alle energie het gebouw binnen zal komen.De feitelijke bouw is al eerder
begonnen met het ontgraven en boren van funderingspalen. In het najaar van 2013 wordt het gebouw opgeleverd.
S
t
e
l
l
i
n
g

v
a
n

d
e

m
a
a
n
d
Rond de twintig procent meer bezoekers en ongeveer twaalf procent meer standhouders. Dat is dit jaar de balans
van de beurs Connecting Healthcare IT (conhIT) die van 24 tot en met 26 april werd gehouden in Berlijn. In totaal
kwamen er 5357 bezoekers uit 46 landen naar deze beurs. Bezoekers uit Europese landen, maar ook uit landen als
Saoedi-Arabi en Korea kwamen naar Berlijn om zich te laten informeren over de nieuwste ontwikkelingen op het
gebied van IT in de gezondheidszorg. De beurs, het congres en de academie boden zowel bezoekers als standhouders
dagelijks vele mogelijkheden om informatie op te doen en om te netwerken. De volgende conhIT is van 9 tot en met
11 april 2013 in Berlijn.
Meer bezoekers conhIT in Berlijn
Vierdaagse studie
diabetespatinten
Er komt een centraal meldpunt waar zieken-
huizen elke multiresistente bacterie die ze
aantreffen moeten melden. Dat stond vorige
week in de Volkskrant. Op die manier worden
andere ziekenhuizen in staat gesteld om de
noodzakelijke maatregelen te nemen. Het
meldpunt is een van de aanbevelingen van een
commissie die onderzoek deed naar de uit-
braak van de Kleibsiellabacterie in het Maas-
stad Ziekenhuis in Rotterdam. Omdat zieken-
huizen zich specialiseren, zullen patinten
vaker meerdere ziekenhuizen bezoeken.
Daardoor neemt de kans op verspreiding van
bacterin toe.
Bijslapen in het weekend is op lange termijn
ongezond. Dat blijkt uit onderzoek van
Paulien Barf van de Rijksuniversiteit Gronin-
gen (RuG). Een chronisch verstoorde slaap
is een risicofactor voor de ontwikkeling van
overgewicht en ziekten als diabetes type 2.
Barf onderzocht wat het effect is van chronisch
slaaptekort op de metabole regulatie in ratten.
Daarmee wist ze aan te tonen dat verstoorde
slaap leidt tot een verhoging van bloedgluco-
sewaarden. De afwisseling van slaaptekort en
herstelslaap is iets wat in het dagelijks leven
van mensen vaak voorkomt: slaap tekort ge-
durende de week en bijslapen in het weekend.
In de strijd tegen overgewicht en
ongezond eten is het verstandiger
ongezond voedsel van zes naar 21 procent
btw te brengen.
Toelichting
Coffeeshops mogen niet dichtbij scholen gevestigd zijn. PvdA Amsterdam wil dit
verbod ook voor snackbars omdat scholieren in pauzes daar ongezond eten en te
dik worden.
Huisrartsen die patinten adviseren te stoppen
met roken, snijden zichzelf in de vingers.
Via de Stichting Pensioenfonds voor Huis-
artsen (SPH), die al jaren belegt in tabaks-
fabrikanten, hebben de huisartsen baat bij een
bloeiende tabaksindustrie. Dat blijkt uit een
onderzoek van Het Financieele Dagblad (FD).
Deze krant wist vorige week dinsdag te mel-
den dat SPH op dit moment in het bezit is van
6,6 miljoen euro aan aandelen in het bedrijf
British American Tobacco (BAT), producent
van onder meer Lucky Strike. Behalve de huis-
artsen vallen volgens het FD ook verplegers op
als beroepsgroep die via zijn pensioenfonds
baat heeft bij stijgende aandelenkoersen in de
tabaksindustrie.
Onderzocht wordt wat het effect is van de wandel-
training op lichamelijke theid.
Bij patinten in het Westfriesgasthuis in
Hoorn werd twee weken geleden een MRSA-
bacterie geconstateerd. Bij patinten en perso-
neel op verschillende afdelingen zijn daarna
kweken afgenomen. Uit de uitslagen bleek
vorige week donderdag dat de bacterie zich
niet verder heeft verspreid. Om elk risico uit
te sluiten wordt een bredere groep van het
personeel onderzocht. Gelukkig brengt dit
onderzoek verder geen overlast voor patinten
met zich mee, zegt Tjalling van der Schors,
voorzitter van het stafbestuur. De MRSA-bacte-
rie is niet gevaarlijk voor gezonde mensen. Bij
mensen met een verminderde weerstand kan
de bacterie een infectie veroorzaken die wel
levensbedreigend kan zijn.
3 Actueel
Nummer 9
9 mei 2012
Artsen moeten na een melding van kinder-
mishandeling altijd van het Advies- en
Meldpunt Kindermishandeling (AMK) ver-
nemen wat er met het gezin gebeurt. De
artsenorganisatie KNMG roept AMKs op
hun eigen protocol beter na te leven.
Bijna veertig procent van de melders van
kindermishandeling weet niet wat er na een
melding gebeurt met het kind. Dit blijkt uit
een enqute van het Tijdschrift voor kinder-
mishandeling onder 1400 beroepskrachten,
waaronder artsen.Het gebrek aan terugkoppe-
ling door het AMK is niet alleen in strijd met
de nieuwe KNMG-meldcode kindermishan-
deling en huiselijk geweld maar ook met het
eigen Protocol van handelen van het AMK.
Terugkoppeling aan huisarts, jeugdarts en
school moet volgens dit protocol in principe
zelfs altijd schriftelijk plaatsvinden. De KNMG
roept de AMKs op om de naleving snel te
verbeteren.
Goede terugkoppeling is essentieel voor
artsen om hun rol in de zorg voor het gezin
ook na een melding inhoud te blijven geven.
Het verstevigt volgens de KNMG ook de (al
groeiende) meldingsbereidheid onder artsen.
Melden is en blijft immers een ingrijpende
stap, waarvan men de gevolgen als professio-
nal moet kunnen nagaan. Dit wordt onder-
schreven door het AMK-protocol, dat stelt dat
de melder zijn eigen handelen (de melding)
moet kunnen evalueren en zijn handelwijze
voor de toekomst moet kunnen bepalen. Het
doel is tevens meldingsbereidheid en goede
samen werking stimuleren om zo adequate
hulp voor het betrokken gezin te realiseren.
Om de samenwerking tussen artsen en AMK
verder te verbeteren, werkt de KNMG samen
met anderen momenteel ook aan een Model
Samenwerkingsafspraken bij informatie-uit-
wisseling tussen zorgprofessionals en jeugd-
zorginstanties. De verwachting is dat het
Model in het najaar kan worden gentrodu-
ceerd.
Het melden van kindermishandeling is voor zorgverleners vaak een ingrijpende stap.
Bijna veertig procent
van de melders van
kindermishandeling
weet niet wat er na een
melding gebeurt met
het kind
Twaalf miljoen
voor nierziekten
IC dicht door
personeelstekort
Europese topinstituten op het gebied van
zeldzame nierziekten, waaronder het UMC
St Radboud in Nijmegen, hebben twaalf
miljoen euro subsidie ontvangen van de
EU om met de nieuwste technieken sneller
de oorzaken en het verloop van die ziek-
ten te ontrafelen. Met die kennis komen
ongetwijfeld ook nieuwe therapien in
beeld, verwachten de onderzoekers.
De Europese subsidie van twaalf miljoen
zorgt niet alleen voor een versnelling van het
onderzoek naar zeldzame nierziekten, maar
maakt ook nieuw onderzoek mogelijk, zegt
Ren Bindels, hoogleraar Fysiologie in het
UMC St Radboud. Zeldzame nierziekten - de
term zegt het al - komen relatief weinig voor.
In het verleden hebben diverse onderzoeks-
instellingen in Europa al veel klinische ge-
gevens en patintmateriaal verzameld om zo
meer te weten te komen over deze zeldzame
nierziekten. Bindels: In dit nieuwe project
brengen alle Europese topinstituten hun
klinische, genetisch, metabole en andere ge-
gevens bij elkaar. Zo komen veel meer ge-
gevens over de zeldzame ziekten beschikbaar.
Daardoor wordt het ook interessant om zoge-
heten high throughput onderzoek te doen:
via de nieuwste technieken kunnen we nu zeer
snel alle mogelijke factoren onderzoeken die
een rol spelen bij deze zeldzame nierziekten.
Dat is echt nieuw.
Het Universitair Medisch Centrum Gronin-
gen (UMCG) heeft een deel van de Intensive
Care gesloten omdat men onvoldoende
personeel hiervoor heeft. Dat schreef de
Volkskrant vorige week.
Normaal telt deze afdeling 47 bedden, nu
zijn het er nog veertig. Het personeelstekort
wordt veroorzaakt door ziekte en doordat het
ziekenhuis al enige tijd twee vacatures voor
inten sivisten heeft openstaan die moeilijk
zijn in te vullen. Hierbij speelt de ligging van
Groningen een rol. Woordvoerder Joost
Wessels zei tegen MedNet dat het UMCG bij
het aannemen van nieuw personeel vaak ge-
noodzaakt is ook een baan voor de partner
van de sollicitant te vinden. In Nederland zijn
dertien vacatures voor intensivisten.
Pee & See is het Beste Idee voor Ziekenhuis
Gelderse Vallei (Ede). Het idee van Esther
Bakker uit Renkum werd door de vakjury en
het publiek tot winnaar van de innovatie-
wedstrijd van het ziekenhuis gekozen.
Tien nalisten deden mee in de race om de
titel Het Beste Idee voor ZGV. Tijdens de nale
had elke nalist met zijn of haar idee een paar
minuten de tijd om met een overtuigende
pitch de vakjury en het publiek voor zich te
winnen. Uiteindelijk mocht Esther Bakker de
hoofdprijs van 1000 euro in ontvangst nemen
uit handen van juryvoorzitter Bernd Schneider
van stichting Het Beste Idee van Nederland.
De jury was lovend over het vernieuwende
idee van de naliste. Het is prettig voor de
patint, maar vooral ook voor de verpleeg-
kundigen en verzorgenden, aldus voorzitter
Bernd Schneider. Het idee van Esther Bakker is
een luier waarin de urinestrip wordt verwerkt,
die anders in het urinepotje gehangen wordt.
Voor mensen die incontinent zijn, verhoogt
dit de kans om gewassen urine op te vangen
voor onderzoeken. Voor verpleegkundigen
en verzorgenden in het ziekenhuis verhoogt
dit het gemak om de patint goed te kunnen
helpen. Esther Bakker reageerde: Ik denk
dat heel veel mensen heel erg dankbaar zijn
hiervoor. Ook de overige negen ingediende
ideen werden lovend ontvangen. Het niveau
van alle kandidaten was fantastisch, aldus
Bernd Schneider namens de vakjury. Meer-
dere ideen zijn bruikbaar. Andere ideen in
de nale waren onder meer een vrolijke hand-
steun voor rntgenfotos bij kinderen, patin-
ten betrekken bij het klaarmaken van maal-
tijden in het ziekenhuis om zo beter te eten,
bewegwijzering, en fotos van zorgverleners
op elke afdeling. Dik van Starkenburg, voor-
zitter van de Raad van Bestuur van Ziekenhuis
Gelderse Vallei liet weten dat behalve het idee
Pee en See ook zeker enkele van de andere
ideen voor invoering in het ziekenhuis in
aanmerking komen. De ideen worden vanaf
nu doorontwikkeld en getest, om zo te kijken
of het ook daadwerkelijk uitvoerbare ideen
zijn. Rabobank Vallei en Rijn steunt het initia-
tief van het ziekenhuis nancieel. Directeur
B. van de Lagemaat van de bank reikte tijdens
de avond een cheque van 32.500 euro uit
aan het ziekenhuis om initiatieven als deze
verder uit te breiden in het zogenaamde
innovatiefonds. De wedstrijd is georganiseerd
om samen werking met inwoners uit de regio,
patinten, bezoekers, onderwijsinstellingen
en bedrijven te stimuleren. Door samen te
werken komen volgens het ziekenhuis de
mooiste ideen die leiden tot een nog betere
zorgverlening. Ziekenhuis Gelderse Vallei
wil gaat het winnende idee realiseren en in
gebruik nemen in het ziekenhuis.
Pee & See uitgeroepen tot Beste Idee Gelderse Vallei
Mega-apotheek
in Gorinchem
Melding kindermishandeling
Burgemeester Piet IJssels van Gorinchem
en dr. Peter Roos, hoofd apotheek Erasmus
MC, sloegen gisteren de eerste paal voor
een grote apotheek waar alleen medicij-
nen geproduceerd en bereid worden. Het is
de bedoeling dat deze productieapotheek
tot 500.000 eenheden medicijnen per jaar
fabriceert voor Erasmus MC en mogelijk
ook voor andere ziekenhuizen. De apo-
theek moet over anderhalf jaar gereed zijn.
Erasmus MC laat in Gorinchem een grote
productieapotheek bouwen. De eerste paal
voor de 4.000 m
2
grote bereidingsapotheek
ging dinsdag 8 mei de grond in. Voordelen van
de mega-apotheek zijn gedeelde kosten door
samenwerking, moderne productiefaciliteiten,
versterking van expertise en meer slagkracht.
Per jaar moeten er 500.000 eenheden medicij-
nen worden geproduceerd. Het gebouw vergt
een investering van ruim twintig miljoen euro
en is over anderhalf jaar gereed.
Winnares Esther Bakker geankeerd door Bernd Schneider (links) en Henkjan Smits.
4 Advertentie
Nummer 9
9 mei 2012
Na een zware operatie welke 6 uren in beslag nam was het voor mevrouw Kool niet eenvoudig
om de reguliere voeding te accepteren. De eetlust wilde niet komen, niets was lekker. Toen de
verzorging mevrouw Kool op een Easy-to-Eat trakteerde was de lach weer op het gezicht. Heerlijk
fris en smakelijk, aldus mevrouw Kool en vroeg of zij er nog een kon krijgen.
Easy-to-Eat is een frisse bavarois op basis van zuivel in de
smaken framboos en tropical, geportioneerd in kleine
bakjes [55 gram]. Een portie Easy-to-Eat bevat 8 gram
hoogwaardige eiwitten en draagt bij tot een
betere voedingstoestand. Easy-to-Eat en is zeer
geschikt voor mensen, die onbedoeld zijn
afgevallen en/of weinig eetlust hebben en
vanwegede consistentie uitermate geschikt
voor mensen met slikproblemen.
Ziekenhuis St. Jansdal
De slogan Je zorgt voor elkaar klinkt heel nonchalant, heel simpel. Zorgen voor elkaar dat doe je toch gewoon? Dit
motto zegt tegelijkertijd heel veel. Het haakt in op de onderlinge betrokkenheid in het verzorgingsgebied. Als regionaal
ziekenhuis is St Jansdal heel betrokken met de leefwereld in de regio. Veel van medewerkers wonen in de omgeving
en vormen vaak samen met patinten een gemeenschap. En dan is het toch vanzelfsprekend dat je voor elkaar zorgt?
Een goed verstaander hoort in deze slogan ook de opdracht tot naastenliefde doorklinken.

De slogan laat duidelijk zien waar het St Jansdal voor staat: een kwalitatief goed ziekenhuis waar mensen werken die
verstand van zaken hebben en die werken vanuit een grote betrokkenheid bij de mensen om hen heen.
Een ziekenhuis ook waar de zorg gewoon voor elkaar is.

De missie van St Jansdal is: Met liefde en compassie de beste zorg verlenen in een helende
omgeving of heel eenvoudig en gewoon gezegd: Je zorgt voor elkaar.
Ziekenhuis St. Jansdal te Harderwijk gebruikt al geruime tijd de Bouwsteentjes en Easy-to-
Eat, heeft daar erg veel succes mee. Dankbare gebruikers die naar de bewuste verstrekking
uitkijken. Helaas als de client opgeknapt huiswaarts ging was het voorbij met de Bouwsteentjes
en Easy-to-Eat welke zeer schaars verkrijgbaar zijn. St. Jansdal pakte de handschoen op en
maakt de Bouwsteentjes voor de dankbare consumenten via de Poli-Apotheek verkrijgbaar.
Top h, zon instelling!
Het Bouwsteentje
Een Bouwsteentje is een luchtig cakegebakje met een zachte, romige vulling in de smaken aardbei of
banaan. Aan de gebakjes zijn eiwitten toegevoegd en bevat n Bouwsteentje 8 gram hoogwaardig eiwit.
Een Bouwsteentje heeft de afmeting van een Petit Four [55 gram] en zijn de gebakjes zeer geschikt voor mensen,
die onbedoeld zijn afgevallen en weinig eetlust hebben.
Voor meer informatie zie www.Bouwsteentjes.nl
EASY-TO-EAT
Na een
om de
verzor
fris en
Easy-
smak
bakj
hoo
bet
ge
af
va
vo
nde
o-
g
s
n
aardbei of
di i it
uivel in de
kleine
am
Patinten met diabetes lopen door de
hoeveelheid zout in voeding een groot
risico op hart- en vaatziekten, nierfalen
en vroegtijdig overlijden. Overmatig zout-
gebruik stopt ook de beschermende regu-
latie van bloeddrukverlagende medicatie.
Dit blijkt uit een groot onderzoek onder
1177 patinten met diabetische nier-
ziekten door klinisch farmacoloog Hiddo
Lambers Heerspink van het UMCG.
Hij heeft als eerste onderzoek gedaan in hoe-
verre zoutinname de langetermijneffecten van
bloeddrukverlagende geneesmiddelen ben-
vloedt bij patinten met diabetes type 2. Bij
patinten met diabetes en nierschade bestaat
een zeer hoog risico op hart- en vaatziekten,
op eindstadium nierfalen, en op vroegtijdig
overlijden. Bescherming daartegen berust op
goede regulatie van de bloedsuiker, gecombi-
neerd met medicijnen die ingrijpen op het
zogenaamde renine-angiotensine-aldosteron-
systeem (RAAS). Uit korte termijn-studies
bij hypertensie en nierziekte is al bekend dat
deze middelen minder werkzaam zijn als de
voeding te veel zout bevat. De uitkomsten
van de studie laten zien dat dit ook geldt voor
patinten met diabetes en dat dit zich vertaalt
in slechtere langere termijn-uitkomsten voor
hart, nieren en overleving. Voor zijn onder-
zoek deed Lambers Heerspink een analyse van
gegevens van twee grote studies bij patinten
met diabetische nierziekte, de RENAAL/IDNT
datasets. Dit waren de studies die het oor-
spronkelijke bewijs leverden voor de bescher-
mende werking van RAAS-blokkade in patin-
ten met diabetes. Door zoutmeting in de urine
werd de hoeveelheid zout in de voeding van
1177 patinten vastgesteld: die bedroeg ge-
middeld 10.5 g/d: ruim boven de norm voor
gezonde voeding van zes gram/dag. Bij een
zoutgebruik van twaalf gram of meer was de
beschermende werking van RAAS-blokkade
voor hart en nieren niet meer aanwezig; bij
deze patinten was de uitkomst vergelijkbaar
met die in de controlegroep. Was het zout-
gebruik lager (ongeveer acht gram) dan was
de werkzaamheid van de RAAS-blokkade
veel beter: het risico op hart- en vaatziekte en
verlies van nierfunctie was in deze patinten
maar liefst twee keer zo klein.
De Nederlandse bevolking krijgt voldoende
jodium binnen al is de inname sinds 2008
wel met ongeveer twintig tot 25 procent
gedaald. Dit blijkt uit onderzoek van het
RIVM in opdracht van het ministerie van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS):
Inzicht in de jodiuminname van kinderen
en volwassenen in Nederland - Resultaten
uit de Voedselconsumptiepeiling 2007-
2010. Aanbevolen wordt om de jodium-
inname bij de Nederlandse bevolking in de
gaten te houden.
Jodium is nodig voor een normale groei en
ontwikkeling en voor een goede stofwisse-
ling. Jodiumgebrek kan een slechtwerkende
schildklier veroorzaken en kan bij jonge
kinderen bovendien leiden tot een vermin-
derde hersenontwikkeling. Maar ook een
te hoge jodium inname kan de schildklier-
werking verstoren. Jodium zit van nature in
voedingsmiddelen als zuivelproducten en
niet-alcoho lische dranken zoals water, kofe
en thee, vruchtensappen en frisdranken. Daar-
naast is brood, door het gebruik van gejodeerd
zout, een belangrijke bron voor jodium. Sinds
2008 mag jodium aan vrijwel alle voedings-
middelen worden toegevoegd. Toen is ook
het maximum gehalte van jodium in zout
verlaagd om een te hoge jodiuminname te
voorkomen. In de praktijk blijken producen-
ten van voedingsmiddelen echter minder vaak
gejodeerd zout te gebruiken dan was aangeno-
men. Dit verklaart de gedaalde jodium inname
ten opzichte van vr 2008, aldus het RIVM.
Het ministerie van VWS streeft ernaar de zout-
consumptie te verlagen. Daardoor kan ook
de consumptie van ge jodeerd zout dalen, een
belangrijke bron voor jodium. Het is daarom
van belang de jodium inname bij de Neder-
landse bevolking in de gaten te houden. Als
de jodium inname onvoldoende lijkt te wor-
den, kan deze op peil worden gehouden door
bijvoorbeeld te stimu leren dat voedingsmid-
delenproducenten meer gejodeerd zout ge-
bruiken. Ook kunnen de jodiumgehaltes in
zout worden verhoogd.
Veel consumenten wensen n duurzaam-
heidskeurmerk op foodproduct. Consu-
menten denken gemiddeld dat er negen
duurzaamheidskeurmerken in gebruik
zijn. In werkelijkheid zijn er honderd duur-
zaamheidskeurmerken in omloop. Slechts
n op de drie Nederlanders kan spontaan
een of meer duurzaamheidskeurmerken
noemen. De bekendste keurmerken zijn:
Fair Trade, Max Havelaar, EKO en FSC.
Dit blijkt uit onderzoek van TNS NIPO
onder duizend respondenten uitgevoerd in
opdracht van voorlichtingsorganisatie Milieu
Centraal. Ongeveer zeventig procent van de
ondervraagden verlangt naar n uniform
duurzaamheidskenmerk. Een onrealistische
wens, denkt Milieu Centraal. Ongeveer twee
derde van alle keurmerken op Nederlandse
producten is internationaal en dus niet alleen
op Nederland van toepassing. Verder vallen
verschillende aspecten van de keurmerken als
dierenwelzijn, milieu en fair trade moeilijk te
vergelijken.Vier op de tien deelnemers aan het
onderzoek stelt meer vertrouwen te hebben in
een voedingsmiddel als deze voorzien is van
een keurmerk. Kijk ook op: www.vmt.nl.
5
Een studie naar overgewicht bij kinderen
in zeven Europese landen wijst uit dat
dertig procent van de kinderen aan over-
gewicht lijdt en er bij een op de tien kinde-
ren sprake is van extreem overgewicht. In
de afzonderlijke landen verschillen deze
cijfers. In Noorwegen werden de laagste
percentages gemeten. In Griekenland zijn
deze relatief hoog. Ook in Nederland is de
situatie zorgelijk. Het onderzoek is onlangs
gepubliceerd in het wetenschappelijk tijd-
schrift PLoS-ONE.
Overgewicht komt veel voor onder school-
kinderen in verschillende Europese landen.
Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek
onder schoolkinderen van tien tot twaalf jaar
in Belgi, Griekenland, Hongarije, Nederland,
Noorwegen, Sloveni en Spanje. Het werd
uitgevoerd in de lente van 2010 onder 3398
jongens en 3727 meisjes, minimaal duizend
tien tot twaalfjarige kinderen per land. In de
onderzochte zeven landen heeft dertig procent
van de kinderen overgewicht en is er bij een
op de tien kinderen sprake van extreem over-
gewicht. Van de Nederlandse kinderen lijdt
22 procent aan overgewicht en heeft zes
procent extreem overgewicht. In Noor wegen
werden de laagste percentages gemeten:
negentien procent van de Noorse kinderen is
te dik, vier procent heeft extreem overgewicht.
Van de Griekse kinderen van tien tot twaalf
jaar heeft de helft overgewicht. En bij een
op de vijf Griekse kinderen is er sprake van
extreem overgewicht.
Het is niet gemakkelijk om de verschillen
tussen deze landen te verklaren, stelt onder-
zoekcordinator professor Johannes Brug
van VU medisch centrum in Amsterdam.
Het onderzoek toonde aan dat kinderen in
Griekenland het minst sporten, kinderen in
Griekenland en Hongarije het meest televisie
kijken, kinderen in Belgi het langst slapen, en
kinderen in Nederland de grootste hoeveel-
heden frisdrank drinken (maar liefst 0.6 liter
per dag). Het team van onderzoekers uit vijf-
tien organisaties in Europa toonde aan dat de
jongens gedurende de onderzochte periode
over het algemeen dikker waren dan meisjes,
meer televisie keken en meer frisdrank dron-
ken. Meisjes deden minder aan sport. Kinde-
ren van hoog opgeleide ouders waren slanker,
behalve in Griekenland en Spanje. Het is
duidelijk dat er verschillen zijn in de culturele
tradities, familiegebruiken en eetgewoonten
tussen de verschillende Europese landen,
zegt professor Brug. Het onderzoek laat zien
dat kinderen n ding gemeen hebben - ze
worden allen blootgesteld aan meerdere fac-
toren die overgewicht bij de kinderen veroor-
zaken. Slechts n oorzaak aanpakken zal dan
ook niet werken. Het onderzoek werd uitge-
voerd met een subsidie van de Europese Com-
missie van 2.9 miljoen euro met als doel om
een programma te ontwikkelen om kinderen
van tien tot twaalf jaar te stimuleren minder
zittend gedrag te vertonen.
Overgewicht komt veel voor onder school kinderen in verschillende Europese landen.
Zout slecht voor
diabetespatinten
Jodiuminname in Nederland in de gaten houden
Veel keurmerken
duurzaamheid
Onderzoek laat zien
dat kinderen n ding
gemeen hebben -
ze worden allen bloot-
gesteld aan meerdere
factoren die over-
gewicht bij de kinderen
veroorzaken
Voeding
Nummer 9
9 mei 2012
Overgewicht bij kinderen
Brood is door het gebruik van gejodeerd zout een belangrijke bron voor jodium.
6 Advertentie
Nummer 9
9 mei 2012
Goed
verzorgd!
Bij moderne zorg hoort
een goede maaltijd.
Gezond, smaakvol,
voedzaam en
gepresenteerd alsof de
kok deze la minute met
uiterste zorg heeft bereid.
Met CuliSteam serveert u
de maaltijd die blijk geeft van
streven naar de beste zorg, met
de mogelijkheid van flexibele service op
maat en met een lage integrale kostprijs.
CuliSteam is een innovatief
concept, waarbij de maaltijd kort
voor consumptie wordt gestoomd.
De maaltijden worden bereid met
dagverse ingredinten, waar
mogelijk zonder toevoeging van
bewaar- , kleur- of smaakstoffen.
CuliSteam maaltijden worden op
individuele borden verpakt. De
speciale stoomtechniek zorgt er
voor dat een heerlijke maatlijd in
3 tot 6 minuten wordt bereid.
Vers, smaakvol en voedzaam.
CuliSteam is een concept dat
garant staat voor snelheid en
flexibiteit met een minimale
inzet van personeel. Een pantry
op de afdeling is voldoende voor
de bereiding.
Met een innovatief vers concept
is een merk van CuliCare | Tel. 0527-635900 | www.culicare.nl
Uit promotieonderzoek van Fatma
Karapinar, ziekenhuisapotheker in oplei-
ding en onderzoeker in het Sint Lucas
Andreas Ziekenhuis in Amsterdam, blijkt
dat bij 89 procent van de patinten een
onbedoeld verschil bestaat tussen de thuis
gebruikte medicijnen en de medicijnen die
werden voorgeschreven door het zieken-
huis.
In tachtig procent van de gevallen kon het
medicijngebruik worden geoptimaliseerd.
Karapinar promoveerde onlangs aan de
Univer siteit Utrecht. De zorg rondom het ge-
bruik van medicijnen is complex, omdat er
vaak verschillende zorgver-leners bij betrok-
ken zijn. Dit kan leiden tot versnippering
van gegevens over medicijnen, wat tot fouten
kan leiden. Voor het onderzoek gebruikte
de ziekenhuisapotheek een zogenaamd
transitiezorg programma bij ontslag uit het
ziekenhuis. Dit programma bestaat uit het
achterhalen van het juiste medicijngebruik
van de patint, patintvoorlichting waarbij
medicijnwijzigingen gedurende ziekenhuis-
opname werden toegelicht en informatie-
uitwisseling tussen ziekenhuis, huisarts en
thuisapotheek. In het transitiezorgprogramma
wordt de farmaceutische anamnese door de
ziekenhuisapotheek gedaan in plaats van door
de arts of verpleegkundige. Karapinar toont
met het onderzoek aan dat de medicatie-
veiligheid en patintveiligheid verbeterd
kunnen worden bij ontslag uit het ziekenhuis.
Kankerpatinten moeten vaker een op de
persoon afgestemde behandeling krijgen in
plaats van een algemene chemokuur. Door
eerst te onderzoeken hoe de tumor bij een
individuele patint precies is opgebouwd
en daar de medicijnen en behandeling op af
te stemmen, zullen kankerbehandelingen
beter aanslaan en minder onnodige bijwer-
kingen geven.
Dat heeft Stefan Sleijfer gezegd tijdens zijn
oratie met als titel: Tijd om persoonlijk te
w orden. Sleijfer heeft hiermee het ambt aan-
vaard van bijzonder hoogleraar Translationele
oncologie. Patinten die een bepaalde vorm
van kanker hebben, krijgen momenteel alle-
maal eenzelfde behandeling, met bijvoor-
beeld een bepaalde chemokuur. Het is echter
overduidelijk dat er grote verschillen zijn in
hoe individuele patinten antikanker medi-
cijnen verdragen en hoe tumoren er op rea-
geren. Sleijfer: Bij de n stopt de groei van
de tumor, terwijl bij de ander de tumor groter
wordt. Ook krijgen patinten verschillende
bijwerkingen. Waar de ene patint helemaal
geen lastige bijwerkingen ervaart van een
middel, moet de andere patint stoppen met
de behandeling omdat de bijwer kingen te
ernstig zijn. Het wordt steeds beter mogelijk
om kanker persoonlijk aan te pakken omdat
de kennis over medicijnen en tumoren
toeneemt. We weten steeds meer over de
moleculaire eigenschappen van tumor cellen.
En hoe meer inzicht we krijgen in deze eigen-
schappen, des te beter kunnen we voorspellen
of een tumorcel wel of niet gevoelig is voor
een bepaald middel. We weten bijvoorbeeld
al jaren dat hormoon therapie kan werken
bij patinten met borstkanker, maar alleen
bij patinten met bepaalde veranderingen in
het DNA van de borstkankercellen. De laatste
tijd zijn er vele dergelijke voorbeelden bij ge-
komen, zegt Sleijfer. De persoonlijke kanker-
aanpak wordt in Nederland gedaan en onder-
zocht in het Center for Personalized Cancer
Treatment (CPCT), een samenwerkingsver-
band tussen het Erasmus MC-Daniel den
Hoed (Rotterdam), het UMC Utrecht en het
NKI/AvL (Amsterdam). De centra nemen bij
patinten biopten van de tumor en analyseren
2000 genen van iedere tumor. Ook onder-
zoeken ze veranderingen van de cellen. Dat
levert gigantisch veel informatie op. We hopen
dat we in de toekomst bij elke tumor nauw-
keurig kunnen voorspellen welke therapie het
beste werkt.
SJG Weert startte deze maand met een
speciale Vulvapoli. Tijdens het spreekuur
kijken dermatoloog Carleine Thissen en
gynaecoloog Ivo van Doorn samen naar de
klachten.
Dat zorgt niet alleen voor een snellere
diagnose, maar het voorkomt ook dat de
vrouw in kwestie twee verschillende afspra-
ken moet maken. De term vulva staat voor de
uitwen dige geslachtsdelen van de vrouw. De
klachten, die meestal bestaan uit jeuk, pijn,
uitslag en wondjes, kunnen onder andere
seksuele problemen veroorzaken en zelfs de
kwaliteit van het leven benvloeden. Het duurt
vaak jaren voordat deze vrouwen een arts
bezoeken om van hun klachten af te komen.
7
Medicatiefouten
voorkomen
Behandeling kankerpatinten moet persoonlijker
SJG Weert start
met Vulvapoli
Unieke operatie
in het azM
Patintenzorg
Nummer 9
9 mei 2012
De richtlijnen op het gebied van hand-
hygine, ter voorkoming van zorggerela-
teerde infecties, worden te weinig nage-
leefd. Handhygine wordt benvloed door
de omgeving, het gedrag van collegas,
gewoonte en kennis van de richtlijnen.
Op 25 april promoveerde Vicki Erasmus,
wetenschappelijk onderzoeker aan het
Erasmus MC (Rotterdam), op haar onderzoek
naar handhyginegedrag in Nederlandse zie-
kenhuizen. Zorggerelateerde infecties, zoals
ziekenhuisinfecties, vormen een gevaar voor
de volksgezondheid. Een deel van de zieken-
huisinfecties is te voorkomen door het strikt
naleven van hyginevoorschriften. Dat gebeurt
te weinig, is een conclusie in het proefschrift
van Vicki Erasmus, onderzoekster op de afde-
ling Maatschappelijke Gezondheidszorg van
het Erasmus MC. Erasmus onderzocht onder
meer hoe de bestaande handhyginericht-
lijnen worden nageleefd en welke individuele
en omgevingsfactoren daar een rol bij spelen.
Daarnaast heeft Erasmus onderzocht hoe de
naleving van de richtlijnen kan worden be-
vorderd. Uit een representatieve steekproef in
24 Nederlandse ziekenhuizen blijkt dat de
handhyginerichtlijnen voor twintig procent
worden nageleefd. Erasmus: Dat houdt in
dat op elke vijf voorgeschreven handenwas-
momenten er slechts n keer echt wordt ge-
wassen. Artsen en verpleegkundigen verschil-
len daarin niet. Het is vooral gewoontegedrag,
maar ook het gedrag van collegas speelt een
grote rol voor verpleegkundigen. Voor artsen
is het van belang dat zij voldoende kennis van
de richtlijnen hebben. Daarnaast is het vaak
lastig om richtlijnen na te leven, bijvoorbeeld
door onhandig ingerichte kamers. Erasmus:
Naast educatie en feedback geven, is het
belangrijk om aandacht te schenken aan het
sociale proces, bijvoorbeeld met rolmodellen.
Goede gewoontes kunnen worden bevorderd
door de omgeving zo optimaal mogelijk in
te richten, bijvoorbeeld door handalcohol
dispensers altijd gemakkelijk voorhanden te
laten zijn.
Een deel van de ziekenhuisinfecties is te voorkomen door het strikt naleven van hyginevoorschriften.
In het azM/Maastricht UMC+ is op
27 april een voor Nederland unieke
operatie techniek uitgevoerd bij een
patint met ernstige epilepsie: een func-
tionele hemisferotomie volgens de trans-
sylvian keyhole-techniek. Bij deze opera-
tie wordt, via een beperkte toegang in de
schedel, n hersenhelft compleet uit-
geschakeld.
Dit uitschakelen van de zieke hersenhelft
is het laatste redmiddel ter behandeling van
ernstige epileptische aanvallen. De patint
maakt het volgens het ziekenhuis uitstekend.
Functionele hemisferotomie wordt toegepast
bij patinten met ernstige chronische epilepsie
die niet behandeld kan worden met medica-
menten en die vanuit n hersenhelft ontstaat.
Het is een anatomisch uitdagende ingreep die
ervoor zorgt dat de epileptische hersenhelft
uitgeschakeld wordt.
Het wordt steeds beter mogelijk om kanker persoonlijk aan te pakken omdat de kennis over medicijnen en tumoren
toeneemt.
Op elke vijf voor-
geschreven handenwas-
momenten wordt er
slechts n keer echt
gewassen
Handhygine kan beter
Wetenschappers in het UMC Utrecht zijn
een veelbelovende behandeling van
jeugdreuma op het spoor. Het werkt al in
proefdieren. We willen graag uitzoeken
of het ook in mensen werkt.
Jeugdreuma is een auto-immuunziekte waar-
bij T-cellen van het immuunsysteem het eigen
lichaam aanvallen. Jeugdreuma is niet te gene-
zen, de behandeling bestaat uit het remmen
van de chronische gewrichtsontsteking. Deze
medicijnen, zoals methotrexaat of TNF-alfa-
remmers, hebben ernstige bijwer kingen. Pa-
tinten hebben bijvoorbeeld meer kans op
infecties. In haar promotieonderzoek zocht
arts-onderzoeker Evelien Zonneveld-Huijs-
soon naar een manier om jeugdreuma te on-
derdrukken. Ze gebruikte daarvoor eiwitten,
de zogenaamde heat shock eiwitten. Deze
eiwitten versterken normaalgesproken de ont-
stekingsreactie bij patinten met jeugdreuma.
Zonneveld gebruikte deze eiwitten juist om
het immuunsysteem te kalmeren. Het toe-
dienen van deze eiwitten via een neusspray
zorgt ervoor dat het immuunsysteem de eiwit-
ten als onschadelijk beschouwt.
In Mxima Medisch Centrum in Eindhoven
en Veldhoven is het aantal patinten met
(verdenking op) huidkanker in 2011 met
ruim twaalf procent gestegen ten opzichte
van 2010. Dit aantal zal ook de komende
jaren blijven stijgen, verwacht het zieken-
huis.
Vooral bij veertigers en vijftigers die in de
jaren zestig en zeventig zorgeloos volop in
de felle zon lagen en vaak de zonnebank ge-
bruikten, komt de ziekte nu tot uiting. Verder
worden mensen steeds ouder, waardoor de
kans op huidkanker groter wordt. Volgens
het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezond-
heid en Milieu) komen er landelijk jaarlijks
40.000 nieuwe gevallen van huidkanker bij
en dat aantal neemt elk jaar met tien procent
toe. Mxima Medisch Centrum heeft in 2011
4746 patinten met (verdenking op) huidkan-
ker behandeld ten opzichte van 4277 in 2010.
Mensen die nu huidkanker krijgen, hebben
vaak meer plekjes dan dat men vroeger had.
8 Gezondheid
Nummer 9
9 mei 2012
Het aantal kinderen en jongeren met een
acute alcoholvergiftiging is in 2011 op-
nieuw toegenomen. In het afgelopen jaar
zagen kinderartsen in het gehele land het
aantal opnames oplopen tot 762 in 2011. In
2010 bedroeg het aantal nog 684. In 2007
lag dit aantal op 297: een stijging van 157
procent.
Opvallend is dat de gemiddelde leeftijd van
de jongeren, na een stijging, in 2011 weer is
gedaald. De gemiddelde leeftijd bedroeg in
2010 15,6 jaar, in 2011 bedroeg de gemiddelde
leeftijd 15,3 jaar. Het betrof opnieuw onge-
veer evenveel jongens als meisjes. Dieptepunt
was, naast opnames van enkele elf jarigen,
de opname van een tienjarig kind. De opge-
nomen kinderen bleken in 2011 gemiddeld
een licht hoger alcoholpromillage te hebben
dan in 2010 (gemiddeld 1,81 en 1,83 0/00 in
respectievelijk 2010 en 2011). Dit komt over-
een met de trend van laatste vijf jaar, waarin de
gemiddelde duur van het alcoholcoma opliep
tot 3,27 uur in 2011. Kinderarts Nico van der
Lely, die deze jongeren op de alcoholpoli van
het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft behan-
delt, maakt zich grote zorgen.
Uit deze cijfers blijkt dat het probleem nog
steeds niet is getackeld. Het is wachten tot de
eerste dode valt. In het westen van het land
werden de meeste kinderen opgenomen. Kop-
loper is Noord-Holland met 32,5 procent,
gevolgd door Zuid-Holland (17,7 procent).
Maar ook oost-Brabant scoort hoog met 17,1
procent.
Gen ontdekt voor
Walker-Warburg
Na veertig jaar
stoppen zinvol
Veelbelovende
reumabehandeling
MMC ziet toename
van huidkanker
Dieptepunt was
de opname van een
tienjarig kind
Opnieuw toename
alcoholvergiftiging
Opvallend is dat de gemiddelde leeftijd van de jongeren, na een stijging, in 2011 weer is gedaald.
Intensieve dialyse eectiever
Nierpatinten leven langer door meer
intensieve dialyse (hemodialtratie). Dat
blijkt uit onderzoek van het UMC Utrecht
en andere ziekenhuizen. Binnen de huidi-
ge dialyse-opzet kunnen we gezondheids-
winst halen.
In het CONTRAST-onderzoek ondergingen
ruim 700 nierpatinten drie jaar lang nor-
male hemodialyse (nierdialyse) of hemodia-
ltratie. Daarbij worden afvalstoffen effec-
tiever verwijderd uit het bloed. Bij deze
intensieve nierdialyse wordt plasmawater
van de patint verwijderd en vervangen door
steriele infuusvloeistof. Alle patinten krijgen
drie maal per week vier uur lang een behan-
deling. Op het eerste gezicht leken patinten
bij gewone en intensieve nierdialyse even
goed af te zijn. Bij nadere analyse bleek echter
dat niet bij alle patinten uit de intensieve
groep het beoogde volume aan plasmawater
was vervangen door schone infuusvloeistof.
Patinten waarbij de intensieve dialyse vol-
gens plan was uitgevoerd, hadden 38 procent
minder kans om te overlijden dan patinten
die normale dialyse ondergingen. De resul-
taten van het CONTRAST-onderzoek sugge-
reren dat binnen de huidige organisatie van
de dialysezorg gezondheidswinst te be halen
valt met hoogvolume hemodialtratie,
verklaart nefroloog Peter Blankestijn van
het UMC Utrecht. Hij leidde het onderzoek
samen met nefroloog Piet ter Wee van het
VUmc. De methode is nu nog iets duurder
dan de standaard behandeling. Als de prijs
nog iets naar beneden gaat, denken wij dat
het een kosteneffectieve methode kan zijn om
de gezondheid van nierpatinten te verbete-
ren. Blankestijn benadrukt dat de intensieve
dialyse geen nadelen heeft (behalve de kos-
ten). Dialysecentra met moderne apparatuur
kunnen de behandeling gewoon uitvoeren.
Dagelijks
Drie maal per week hemodialyse kan natuur-
lijk nooit zo goed werken als gezonde
nieren die 24 uur per dag het bloed zuive-
ren. Dialyse zou effectiever kunnen zijn als
het dagelijks uitgevoerd werd, maar dat is
heel ingrijpend. Voor patinten is het een
zware belasting en dialysecentra hebben
er de middelen en de infrastructuur niet
voor. Hemodialtratie kan dan uitkomst
bieden. Het UMC Utrecht organiseerde het
CONTRAST-onderzoek samen met het VUmc
(Amsterdam), Medisch Centrum Alkmaar
en het Maasstad Ziekenhuis (Rotterdam).
26 Nederlandse dialysecentra deden mee
aan het onderzoek, plus twee uit Canada en
n uit Noorwegen. In Nederland ondergaan
circa 6300 patinten dialyse. Zon 5300 daar-
van krijgen hemodialyse, de rest buikholte-
dialyse. Jaarlijks overlijdt vijftien tot twintig
procent van het aantal dialysepatinten.
Onderzoekers van het UMC St Radboud
(Nijmegen) en het Wellcome Trust Sanger
Institute hebben een nieuw gen gevonden
dat het Walker-Warburg syndroom ver-
oorzaakt.
Het gen speelt een belangrijke rol bij het vast-
maken van suikers aan het eiwit dystroglycan.
Worden die suikers niet goed vastgemaakt,
dan kan het eiwit zijn werk niet meer doen.
Dat leidt niet alleen tot ernstige hersen- en
oogaandoeningen, zoals het Walker-Warburg
syndroom, maar ook tot diverse spierziekten.
Dit maakt de ontdekking van het gen extra
interessant, schrijven ze in Nature Genetics.
Kinderen met het Walker-Warburg syndroom
hebben ernstige hersenafwijkingen, oogafwij-
kingen en slecht functionerende spieren. De
meeste kinderen overlijden al op jonge leef-
tijd aan deze zeldzame ziekte. Onderzoekers
hebben de afgelopen tien jaar zes verschil-
lende genen gevonden die Walker-Warburg
veroorzaken. Ze hebben nu een zevende gen
ontdekt: het ISPD gen. Een belangrijk gen,
want het wordt gevonden bij vijftien procent
van alle kinderen met Walker-Warburg.
Ook voor mensen die al veertig jaar roken
heeft het zin om te stoppen. Hun longfunc-
tie gaat daardoor minder hard achteruit.
Dat concludeert arts-onderzoeker Firdaus
Mohamed Hoesein van het UMC Utrecht in
zijn proefschrift.
De deelnemers kregen tweemaal een long-
functietest, zowel bij het begin van het onder-
zoek als drie jaar later. Bij patinten met
longziekte COPD gaat de longfunctie snel
achteruit. Gemiddeld waren de deelnemers
zestig jaar en hadden ze veertig jaar lang een
pakje sigaretten per dag gerookt. De helft van
de mensen stopte met roken voor het begin
van het onderzoek, ze hadden geen COPD.
Van deze zogenaamde gezonde rokers verge-
leek Mohamed Hoesein de longfunctie in de
loop van de tijd. Van deze zware rokers blijkt
de longfunctie in de loop van drie jaar aan-
zienlijk te verslechteren. Die daling gaat echter
een stuk langzamer bij de mensen die meer
dan een jaar gestopt waren met roken.
Een beroerte voorkomen
Dinsdag 8 mei was het de Europese Dag van de Beroerte. De meeste ziekenhuizen besteedden hieraan op de een of
andere manier aandacht. Het Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam, bijvoorbeeld, plaatste deze dag helemaal in
het teken van het voorkomen en herkennen van een beroerte. Bezoekers konden verschillende testen ondergaan, zoals
metingen voor de bloeddruk, glucose, BMI en een eenvoudige cholesterolmeting.
* De teksten op deze pagina zijn aangeleverd
door de betreende organisaties of bedrijven
Als kind wist Marten van Olst al wat hij
wilde worden: arts, net als zijn vader. In
2007 kan hij eindelijk zijn artsendiploma in
ontvangst nemen. Als arts-assistent niet in
opleiding krijgt hij een plek op de afdeling
Chirurgie. En dan blijkt de werkelijkheid
weerbarstiger dan verwacht: het heen en
weer rennen tussen de Spoedeisende Hulp
en zaal, de lichte paniek als er weer twee
piepers tegelijk afgaan, het hongergevoel
omdat er geen tijd is om te eten. Maar ook
het overheersende gevoel: het is de moeite
waard.
In het vlotgeschreven boek springen de hoofd-
stukken heen en weer tussen zijn studenten-
tijd, zijn jaren met Roos, zijn lopende band-
werk in een fabriek en zijn periode in Kenia. En
weer terug naar het ziekenhuis. Hij beschrijft
hoe hij zich de eerste tijd een nep dokter voelt
die geen antwoorden heeft op vragen van ver-
pleging of patint. Hoe hij een patint op het
operatieprogramma moet zetten, maar geen
auw idee heeft hoe dat moet. Niemand legt
het hem uit. Of het dilemma werk en priv.
De specialisten verwachten dat hij zich voor
meer dan honderd procent inzet. En dat wil
hij zelf ook, want hij wil immers graag worden
toegelaten tot de opleiding chirurgie. Maar
thuis wacht Roos en zij het ook verdient om
meer aandacht te krijgen. Hij krijgt zijn op-
leidingsplaats, maar verliest Roos. Daar staat
heel wat tegenover. Neem alleen al de collegas
op wie hij kan bouwen, het contact met de
patinten, de euforie na een geslaagde ingreep.
Het is enorm hard werken. Marten van Olst
weet dat met de nodige humor te beschrijven.
Hij heeft een contract van 38 uur. Maar werk-
weken van zestig, zeventig uur zijn normaal.
Er is, ondanks de invoering van de 38-urige
werkweek nooit iets wezenlijks veranderd. Het
kijkje achter de schermen is mooi en humo-
ristisch. Maar tijdens het lezen van dit vlotge-
schreven boek, wordt de vraag hoe het zit met
de patintveiligheid toch steeds groter.
De dienstpieper, door Marten van Olst, uitgever: The
House of Books, paperback, 271 paginas, prijs 7,50
euro. ISBN 978 90 443 3506 4
Ziekenhuiswereld door de ogen van een jonge arts
Mag ze wat tegen de pijn hebben, dokter?
Ja, natuurlijk.
Wat dan?
Wist ik het maar. Ik ben kwaad op de univer-
siteit. Niemand heeft me dit ooit geleerd. Ik
wil een boek waar in hoofdstuk 3 staat: be-
tonblok op been? Geef tien milligram mor-
ne. En in hoofdstuk 4: zwarte tenen? Bel de
anesthesist. Ik heb honger. Mijn pieper gaat,
de Spoedeisende Hulp vraagt of ik nog terug-
kom.
Fragment uit De Dienstpieper
Werk & scholing
in de Zorg
9
Nummer 9
9 mei 2012
FRC Nederland organiseerde op 25 april
een workshop in het Erasmus MC in Rotter-
dam rondom het thema Brandveiligheid in
de Zorgsector.
Aanwezig waren betrokkenen binnen het
kader ontwikkelen, bouwen en handhaven
van brandveiligheid van het Erasmus Medisch
Centrum in Rotterdam. Doel van de work-
shop was om te inventariseren wat nu de
directe verander- en actiepunten zijn rondom
het nieuwe Bouwbesluit en het effect van het
recent door VROM gepubliceerde rapport
Brandveiligheid in de Zorgsector. Rondom
deze twee themapunten zijn nog veel zaken
onduidelijk.
Daarom is het welkom dat FRC Nederland
de nodige aandachtspunten overzichtelijk en
praktisch op een rij heeft gezet. Dat de huidige
onduidelijkheid rondom regelgeving en eisen
de nodige discussie heeft opgeleverd mag
duidelijk zijn. FRC Nederland is specialist op
het gebied van bouwkundige brandpreventie
en organiseert onder de naam FRC Academy
regelmatig cursussen, bijscholingen en work-
shops op en rondom het thema brandveilig-
heid (zie www.frcnederland.nl).
De Ziekenhuiskrant brengt op 23 mei een speciale
bijlage uit rond het thema brandpreventie. Bel voor meer
informatie Anneke de Pater (0182) 322 440.
De deelnemers waren erg genteresseerd in de uitleg van het nieuwe Bouwbesluit.
Doel van de workshop
was om te inventariseren
wat nu de directe ver-
anderen actie punten
zijn rondom het nieuwe
Bouwbesluit
Workshop Brandveiligheid
Werk & scholing
d Zrg
*
Een knalgele originele Amerikaanse
schoolbus stond de afgelopen dagen (van
7 tot en met 9 mei) op het trottoir voor het
Rode Kruis Ziekenhuis (RKZ) in Beverwijk.
Deze inspiratiebus stond symbool voor de
RKZ-vitaliteitsweek.
Aan de hand van diverse t&fun activiteiten
gingen de RKZ-medewerkers aan de slag met
hun eigen vitaliteit. Dag in dag uit, 7 x 24
uur, zetten zij zich in voor de gezondheid van
anderen. De week stond in het teken van zelf
gezond zijn en blijven. De zorg ging tijdens
deze dagen gewoon door. Op dinsdag was
er speciaal voor medewerkers die de nacht-
dienst in gingen of avonddienst uit kwamen
het Night Fever Event van beroeps organisatie
NU91. Het werken in nachtdiensten geeft
een verstoring van het bioritme. Tijdens een
anderhalf uur durende belevenis ervaarden
verpleegkundigen hoe kleine veranderingen
de alertheid in de nachtdienst kunnen ver-
hogen. Het event vond plaatst in nachtsfeer
met muziek, gezichtsmaskers en vitaliserende
hapjes en drankjes.
Bedanken
De week sluit af op donderdag 10 mei met de
dag van de zorg. Ieder jaar grijpt het RKZ deze
dag (geboortedag van Florence Nightingale,
12 mei) aan om haar medewerkers te bedan-
ken voor de inzet die ze leveren. Dit jaar is het
thema: heartbeat. Iedere dag klopt het hart
voor de zorg, 10 mei klopt het hart voor hen.
Vitaliteitsweek
voor medewerkers
Het Franciscus Ziekenhuis Roosendaal
streeft naar verdere verbetering van zorg
en meer tijd voor patinten. Daarom is het
ziekenhuis onlangs gestart met het project
Kliniek op Orde. Het is de bedoeling
dat Kliniek op Orde binnen drie jaar op
alle verpleegafdelingen in het Franciscus
Ziekenhuis is ingevoerd.
Kliniek op Orde is een programma dat
in Engeland is ontwikkeld onder de naam
Productive Ward. Het geeft de verpleegkun-
digen en hun leidinggevenden metho dieken
en handreikingen om zelf aan de slag te
gaan met verbeteringen op de eigen afdeling.
Kliniek op Orde stimuleert medewerkers en
wijst hen de weg om het eigen werk te her-
structureren, zodat het werk efcinter wordt
ingericht wat ten goede komt aan de patint.
De tijd die in zorginstellingen daadwerke-
lijk wordt besteed aan de directe patinten-
zorg is naar verhouding soms laag, vertelt
Marie-Louise van Peppen, projectleider van
Kliniek op Orde. Zo gaat er bijvoorbeeld veel
tijd op aan het zoeken naar materialen die niet
op de juiste plaats liggen. Met de methodiek
van Kliniek op Orde leren teams om op een
andere manier naar hun dagelijkse werk te
kijken.
Franciscus start
Kliniek op Orde
10 Advertentie
Nummer 9
9 mei 2012
ZOEKT:
VOOR ZZPERS IN DE ZORG
QAREWORKPARTNERS
Verpleegkundige/Verzorgende IG
Ben je gediplomeerd verpleegkundige niveau 4/5 of verzorgende IG?
En ben je op zoek naar een afwisselende baan in de zorg?
Neem dan eenseen kijkje op onze vernieuwde website:
www.care4care.nl
Wij zijn op zoek naar jou en wij bieden uitstekende arbeidsvoorwaarden!

Teken jij voor een nieuwe baan in de zorg?
Eerste Hulp Bij Overstappen?
Ga dan snel naar www.tmi-interim.nl
Je bent best nog blij met je baan, maar ergens voel je ook de behoefte om weer eens verder te kijken. Maar waar? En vind je
het dan wel leuk daar? Wat ons betreft is de diagnose dan al snel gemaakt. Je bent toe aan een gesprek met TMI, d detacheerder
in de Zorg. Want bij ons kun je in verschillende omgevingen werken, met een vast contract. Zo is elke dag anders, ontmoet je
nieuwe mensen en leer je telkens weer bij in een andere omgeving. TMI is altijd op zoek naar de meest gemotiveerde mensen in
de zorg, dus meld je nu aan op www.tmi-interim.nl voor Eerste Hulp bij Overstappen. Je kunt ons ook mailen op info@tmi-interim.nl
of bellen op 020 717 35 27.
Een nieuwe carrire-injectie?
Vragen over eutbanasie en andere
beslissingen rond bet levenseinde7
hoe verlooI een euIhanasierocedure recies`
waI Ie doen als de Iamilie druk uiIoeIenI om een aIienI Ie helen
bij heI levenseinde`
Verleegkundigen en vertorgenden hebben neI als arIsen vaak
beerkIe ervaring meI beslissingen rond heI levenseinde.
lij kunnen IerechI bij een seciaal ogeleide SCLNverleegkundige oI vertorgende. 0ete ondersIeunI
en adviseerI IeleIonisch bij alle vragen en ontekerheden over euIhanasie, hul bij telIdoding en
andere vragen rond heI levenseinde.
0e heldesk meI SCLNverleegkundigen en vertorgenden geeII geen advieten over alliaIieve torg.
0ete vragen worden doorverweten naar de regionale consulIaIieIeams alliaIieve torg.
e heIpdesk is gratis bereikbaar:
van maandag tet en met vrijdag tussen 9.00 en 16.00 uur
via teIefeennummer {020J 592 33 48
SCfN verpIeegkundigen en verzergenden is een rojecI van arIsenIederaIie KNV6 en beroes
organisaIie voor torgroIessionals V8VN.
e SCfN v6vheIpdesk endersteunt verpIeegkundigen en verzergenden, teI. {020J 592 33 48 p
Care4Care is een detacheerbureau voor
gekwaliceerd personeel in de zorgsector.
De combinatie van werving en professio-
nele begeleiding van zorgpersoneel vormt
het kloppende hart van Care4Care.
Care4Care heeft verpleegkundigen, met en
zonder specialisaties en verzorgenden indivi-
duele gezondheidszorg (IG) in dienst. Deze
professionals hebben verscheidene jaren
werkervaring of zij komen net van de oplei-
ding. Bij Care4Care kunnen zij rekenen op
persoonlijke begeleiding of coaching bij hun
loopbaan. Met name voor medewerkers die
net de opleiding hebben afgerond, geeft dit
uitstekende mogelijkheden. Op basis van
detachering plaatst Care4Care haar gemoti-
veerde medewerkers landelijk binnen zorg-
instellingen en bedrijven. Care4Care zet zich
in voor de opbouw, de ontwikkeling en het
behoud van een team van verzorgenden IG,
verpleegkundigen en leidinggevenden. Daar-
mee ondersteunt Care4Care organisaties bij het optimaal vervullen van hun zorgtaken.
Alle vacatures en diensten zijn te vinden op
de vernieuwde website: www.care4care.nl. Wie
zorgt er voor de zorg? Care4Care.
Care4Care bij vervullen zorgtaken
Mensen in de Zorg
Prof. dr. Gijs Bleijenberg, (1947), klinisch
psycholoog en hoofd van het Nijmeegs
Kenniscentrum voor Chronische Vermoeid-
heid (NKCV) van het UMC St Radboud,
gaat met pensioen. Bleijenberg is de klinisch
psycholoog die onder andere de cognitieve
gedragstherapie voor het chronisch ver-
moeidheidssyndroom heeft gentroduceerd.
Onder zijn leiding worden binnen het NKCV
jaarlijks ruim zevenhonderd vermoeide
patinten gezien en behandeld. Vrijdag
27 april nam hij afscheid als hoogleraar bij
het UMC St Radboud in Nijmegen.
Arno Timmermans (1954) is benoemd als
voorzitter Raad van Bestuur van het West-
friesgasthuis. Hij start 1 september en volgt
daarmee Jeroen Kreuger op, die eind 2011
zijn taken als bestuursvoorzitter neerlegde.
Arno Timmermans is op dit moment nog
bestuurder van het Nederlands Huisartsen
Genootschap.
Anne Jonkman (1953) is per 1 mei toege-
voegd als lid Raad van Bestuur van het Zuwe
Hofpoort Ziekenhuis in Woerden. Voor een
periode van een jaar vormt hij samen met de
huidige bestuurder Ankie van Rossum een
tweehoofdige Raad van Bestuur. Anne Jonk-
man (geneeskunde, RU Groningen) heeft
na zijn opleiding bijna tien jaar in Afrika
gewerkt en daarna was hij ruim tien jaar
ziekenhuisdirecteur in Woerden en in het
Deventer Ziekenhuis.
Professor dr. John Degener ontving op
vrijdag 27 maart een Koninklijke Onder-
scheiding uit handen van de burgemees-
ter van Smallingerland, de G. Polderman.
Degener is benoemd tot Ofcier in de Orde
van Oranje-Nassau. Hij ontving de onder-
scheiding onder meer voor zijn buitengewone
inzet voor een efcinter antibioticagebruik,
voor onderzoek naar Dengue-virusinfecties
in Suriname en voor zijn rol bij de totstand-
koming van de Nederlandse Vereniging voor
Medische Microbiologie. Degener is sinds
1996 werkzaam in het Universitair Medisch
Centrum Groningen (UMCG), onder meer
als arts-microbioloog, hoogleraar Medische
Microbiologie (in het bijzonder de bacte-
riologie), opleider van de opleiding tot
arts-microbioloog en hoofd van de afdeling
Medische Microbiologie (tot 1 januari 2011).
Werk & scholing
in de Zorg
11
Nummer 9
9 mei 2012
Het nieuwste boek in de kennisboeken-
reeks van VvAA: Mediation in de gezond-
heidszorg - Verhalen uit de praktijk is uit.
Aan de hand van veertien verhalen over
mediation bij zorgprofessionals, geeft het
boek voor het eerst inzicht in conicten in
de gezondheidszorg.
De cases gaan over arbeidsconicten, geschil-
len binnen maatschappen in de patintenzorg
en problemen in de privsfeer. Auteur Birgitte
van den Heuvel-Stoop en hoofddirecteur
VvAA Herman van Hemsbergen overhandig-
den vorige week vrijdag het eerste exemplaar
aan VVD-Tweede Kamerlid Ard van der Steur.
VVD-Tweede Kamerlid Ard van der Steur, die
in 2011 een wetsvoorstel indiende om media-
tion wettelijk te verankeren, schreef het voor-
woord. Hierin roept hij zorgprofessionals op
om mediation onderdeel van hun beleid te
maken. Juist de gezondheidszorg, waar de
invloed van kostenbeheersing en intermense-
lijke relaties zo bepalend zijn voor het waar-
borgen van de kwaliteit en continuteit van
betaalbare zorgverlening, heeft baat bij de
voordelen van mediation. Het boek past in
de verdere ontwikkeling van VvAA mediation.
In juli 2009 introduceerde VvAA als eerste
dienstverlener mediation speciek gericht op
de gezondheidszorg.
VvAA mediation biedt professionals in de
zorg onafhankelijke en oplossingsgerichte
begeleiding en bemiddeling biedt bij con-
ictsituaties. Birgitte van den Heuvel-Stoop:
Conicten of problemen in de zorg zijn vaak
complex; er is immers altijd een link met het
persoonlijk welzijn van mensen. Daardoor
hebben geschillen vrijwel altijd een directe
of indirecte invloed op de kwaliteit of con-
tinuteit van de zorgverlening. Daarnaast
is de medische wereld klein en zijn namen
en reputaties zeer waardevol maar dus ook
kwetsbaar. De snelle en bevredigende oplos-
sing voor alle betrokken partijen waar media-
tion op doelt, zorgt dat nadelige gevolgen op
al die fronten zoveel mogelijk worden be-
perkt en dat kosten worden bespaard. Van
den Heuvel-Stoop, NMI registermediator bij
VvAA mediation, schreef het boek omdat uit
haar ervaringen met het adviseren en begelei-
den van maatschappen en vakgroepen bleek
dat mediation nog geen gemeengoed is in
de gezondheidszorg. Een bijzonder gegeven
omdat mediation erop gericht is om sneller,
goed koper en met behoud van de relatie tot
een bevredigende uitkomst te komen voor de
betrokken partijen. Naast een forse kosten-
besparing wordt daarmee ook een belangrijke
bijdrage geleverd aan de kwaliteit en conti-
nuteit van de zorgverlening.Mediation in de
gezondheidszorg - Verhalen uit de praktijk is
kosteloos te bestellen via mediation@vvaa.nl
en te downloaden via:
www.vvaa.nl/mediation.
Mediation in de zorg
Van links naar rechts: Birgitte van den Heuvel-Stoop (NMI registermediator bij VvAA mediation en auteur), hoofddirecteur VvAA Herman van Hemsbergen en VVD-Tweede
Kamerlid Ard van der Steur.
Conicten of problemen
in de zorg zijn vaak
complex
*
Care4Care heeft verpleegkundigen, met en zonder spe-
cialisaties en verzorgenden individuele gezondheidszorg
(IG) in dienst.
Werk & scholing
in de Zorg
12
Nummer 9
9 mei 2012
Bekijk de uitgebreide functieomschrijving
op www.bronovo.nl onder paramedisch en
solliciteer direct online!
Voor vragen of nadere informatie kun je contact
opnemen met mevrouw I. Hendrikse, Hoofd OK/
CSA a.i., telefoonnummer 070 - 312 41 84.
Bronovo
Den Haag
is OK voor
jou!
OK
-
medewerker
Het Bronovo Ziekenhuis in Den Haag zoekt medewerkers
voor de operatiekamer.
Ben jij anesthesiemedewerker
operatie-assistent
Wil jij werken in een topziekenhuis
wonen in de mooiste stad van Nederland
een prima salaris verdienen
een arbeidsmarkttoeslag
volop studie en carrirekansen
LEER
H
ET VER
S
C
H
IL VIA
H
A
C
C
P
elearning!
Voedselveiligheid binnen
uw instelling begint bij uw
medewerkers. Als zij zich
bewust zijn van hygine, weten
wat voedselveilig werken
is en het belang inzien van
voedselveiligheid, is de kans
op besmetting beduidend
kleiner. Met de nieuwe online
cursus HACCP Zorg & Welzijn
raken uw medewerkers snel
en eenvoudig vertrouwd met
voedselveilig werken. Op elk
moment, in hun eigen tempo.
Ga naar HACCPelearning.nl
en vraag de gratis
proefcursus aan!
C
C
PPP
eeeeeelllearn
VEILIG OF NIET?
Ziekenhuizen willen optimale voedings-
zorg bieden aan hun patinten. Dit houdt
onder andere in dat: Elke patint in het
ziekenhuis goed gevoed wordt en dat zie-
kenhuizen ondervoede patinten herken-
nen bij zieken huisopname.
Ook ondervoede patinten een juiste
voedings behandeling geven is van cruciaal
belang. Alles staat en valt met goed opgeleid
keukenpersoneel dat het belang van voedsel-
veiligheid begrijpt en hier naar handelt. Daar-
om is er HACCPelearning.nl.
HACCP cursus Zorg & Welzijn
Iedere sector heeft andere HACCP regels.
Daarom heeft HACCPelear ning.nl een online
cursus speciaal ontwikkeld voor Zorg & Wel-
zijn. Tijdens de online cursus HACCP Zorg
& Welzijn leert men hoe men in de praktijk
veilig met voedsel moet omgaan. De cursus is
in woord en beeld afgestemd op organisaties
in de zorgen welzijnssector (zieken huizen,
kindero pvang, woonvormen en justitile
inrichtingen).
Wat leert men in de HACCP cursus?
Wast men de handen niet na het toilet-
bezoek of werkt men met vuile spullen? Dan
komen allerlei ziekteverwekkers op het voed-
sel. Laat mende melkte lang buiten de koel-
kast staan? Of is de koelkast niet goed van
temperatuur?Dan groeienbacterinheel snel
en kan het mensen ook ziek maken. De cursus
vertelt in woord en beeld wat voedselveilig-
heid inhoudt, wat de gevaren en risicos zijn en
vooral wat men zelf kan doen om besmetting
te voorkomen. Ook is er aandacht voor regis-
tratie en controle.
Leren via internet: snel en eenvoudig!
Men volgtde HACCP cursus online. Gewoon
wanneer het u het beste uitkomt en in het
eigen tempo. Men sluit de cursus af met
een examen. Het examen maakt men ook
via internet. Als u bent geslaagd, ontvangt u
een persoonlijk HACCP certicaat: snel en
eenvoudig!
Gratis uitproberen?
Wilt u ervaren hoe eenvoudig de HACCP
cursus via internet werkt? Ga dan naar HAC-
CPelearning.nl en vraag een gratis proefcursus
aan. Meldt u zich vandaag aan en begin direct,
dat is zo makkelijk!
Het Martini Ziekenhuis (Groningen) doet
zoals elk jaar weer mee aan de Dag van de
Verpleging, een dag waarop - in de hele
wereld - de verpleegkundige beroeps-
groep centraal staat. Het thema dit jaar is
Van onderzoek naar praktijk: overbrug de
kloof.
Vaak is er nog sprake van een afstand tussen
onderzoekers en de verpleegkundigen in de
praktijk: voor verpleegkundigen is het ge-
bruiken van onderzoeksresultaten nog niet
een dagelijkse gewoonte. In het Martini
Ziekenhuis gebeurt veel om deze kloof tussen
onderzoek en praktijk te overbruggen. Op
10 mei presenteren verpleegkundigen elkaar
nieuwe werkwijzen en methoden van hun
eigen afdeling. Ze doen dit met posters op
een posterpresentatie. Ook zijn er posters aan-
wezig die verpleegkundigen in het afgelopen
jaar presenteerden op een congres.
De organisatie is in handen van het Exper-
tisecentrum Verpleegkunde van het Martini
Ziekenhuis. Onderzoek wordt steeds belang-
rijker in de dagelijkse praktijk van de verpleeg-
kundige: we werken graag op een manier die
bewezen de beste manier is, ofwel we stimu-
leren Evidence Based Practice, vertelt Caroline
Otter, cordinator van het Expertisecentrum.
Het afgelopen jaar volgde een aantal ver-
pleegkundigen een opleiding Evidence Based
Practice, waarbij ze allemaal een eigen project
uitvoerden. Op de Dag van de Verpleging ver-
tellen ze hierover op een minisymposium in
het ziekenhuis. Het Martini Ziekenhuis heeft
een Expertisecentrum Verpleegkunde, een
netwerkorganisatie waar verpleegkundigen
onder het motto Focus op Zorg samenwerken
aan de ontwikkeling van het verpleegkundig
beroep.
Voor verpleegkundigen is het gebruiken van onderzoeksresultaten nog niet een dagelijkse gewoonte.
Prijs voor jonge
apothekers
Hoe schoon is de keuken?
Van onderzoek naar praktijk
Werk & scholing
in de Zorg
13
Nummer 9
9 mei 2012
We werken graag op
een manier die bewezen
de beste manier is
Geef nooit op?
KNMG-symposium over
doorbehandelen in de laatste
levensfase
De geef het nooit op-attitude van dokters en
patinten kan een tijdig gesprek over de kwali-
teit van de laatste levensfase belemmeren. Hoe
kunnen we angsten en drempels overwinnen?
Praat mee tijdens het KNMG-symposium
Geef nooit op? over:
Curatie tot het bittere eind?
Wie heeft de regie?
Geld speelt geen rol - of toch?
Advance care planning
Deelnemers krijgen tijdens break-out sessies
handvatten voor de eigen praktijk:
Gesprekstechniek en communicatie
Zorg in de stervensfase
Wat te doen met een wilsverklaring?
Datum do 14 juni 2012, van 13.00 tot 20.00 uur Plaats Domus Medica, Utrecht
Kosten lid KNMG 195 / niet KNMG-lid 225 Accreditatie aangevraagd bij ABAN
Inschrijven en meer informatie www.knmg.nl/symposium/doorbehandelen
*
Nascholingsdag
in Refaja
Het Refaja ziekenhuis in Stadskanaal orga-
niseert op 10 mei voor het eerst als klein
ziekenhuis, de noordelijke nascholingsdag
voor anesthesiemedewerkers en recovery
verpleegkundigen.
Eerder waren onder andere het UMCG,
Wilhelmina ziekenhuis, Martini zieken-
huis en Medisch Centrum Leeuwarden gast-
ziekenhuizen. Naar aanleiding van de jaar-
lijkse scholingsdagen voor anesthesiologen,
is men negen jaar geleden begonnen met de
organisatie van een scholingsdag voor anes-
thesiemedewerkers en recovery verpleegkun-
digen omdat deze dagen veel operatiekamers
zijn gesloten. De rode draad van de dag is
patintveiligheid. Zo staan onder meer de
onderwerpen perioperatieve patintveiligheid
(de patintveiligheid tijdens de operatie),
anesthesie en delier (verwardheid), de OK van
de toekomst en de time out procedure tijdens
het operatieproces op het programma. De
dagvoorzitter is prof. dr. Johan Damen, emeri-
tus hoogleraar Anesthesiologie en Periopera-
tieve patintveiligheid. De dag vindt plaats in
het geheel verbouwde Geert Teis Theater. De
limiet van 350 deelnemers is vrijwel bereikt.
Tijdens de voorjaarsdag van de Vereni-
ging voor Jonge Apothekers (VJA) op
25 april reikte Movir traditioneel de Jonge
Honden Prijs uit. Dit jaar viel de prijs in
handen van Amanda van Walraven met haar
project Overgang naar de overgang.
De innovatieprijs werd gewonnen door
Marten Waalkens die een hooikoorts module
en app ontwikkelde. De Jonge Honden Prijs
is een geldprijs die jaarlijks door arbeids-
ongeschiktheidsspecialist Movir beschikbaar
wordt gesteld aan jonge apothekers die zich
op een onderscheidende manier bezighouden
met farmaceutische patintenzorg. De eerste
prijs ging naar een project over vrouwen in de
overgang. Er is een grote oningevulde infor-
matiebehoefte met betrekking tot de overgang.
Werk & scholing
in de Zorg
14
Nummer 9
9 mei 2012
Verpleeg met passie en plezier
tijdens een Zonnebloemvakantie!
Ben jij verpleegkundige of ziekenverzorgende en wil je langdurig zieken
en gehandicapten de vakantie van hun leven bezorgen? En doe je dat
graag met tijd en ruimte voor persoonlijke aandacht? Sluit je dan aan bij
ons supergemotiveerde team vakantievrijwilligers!
Bel (076) 564 63 65 of
kijk op www.zonnebloem.nl
Zelfde werk... ...andere zorg
BEEUWKES THUISZORG
Kijk voor meer informatie op onze website
www.beeuwkesthuiszorg.nl
of bel naar 0900 - 65 56 555
Voor diverse regios zoeken wij
Verzorgenden niveau 3
Wijkverpleegkundigen niveau 5
Gebruik van eigen gemotoriseerd vervoer is noodzakelijk.
MeduPrcf-5 5ave Lives CIean Ycur Hands: De Wcrkshcp
(onderdeel van de IraInIng InIecIIeprevenIIe In de PrakIIjk}
ActuaIiteit
HandhygIne In heI kader van InIecIIeprevenIIe sIaaI volop In de belangsIellIng.
Dp 25 aprIl jl. promoveerde VIckI Erasmus, weIenschappelIjk onderzoeker aan heI Erasmus
MC op een onderzoek naar handhygInegedrag In Nederlandse zIekenhuIzen.
Haar belangrIjksIe conclusIe luIdI, daI handhygIne Ie weInIg wordI nageleeId. De World
HealIh DrganIsaIIon (WHD} lanceerde op 5 meI jl. haar nIeuwe campagne: "Save lIve: clean
your hands. MeduProI-S draagI haar sIeenIje bIj aan heI vergroIen van de bewusIwordIng
van zorgmedewerkers door mIddel van haar IraInIng nIecIIeprevenIIe In de PrakIIjk.
Prcgramma
Deze IraInIng voor medewerkers van zIekenhuIzen en zorgInsIellIng besIaaI uII:
Mcrobologe bassmodule)
WaL s heL belang van een jusLe handhygene?
De vj door de WHO gedenLceerde sLuaLes waarn handdesnecLe moeL worden
LoegepasL
De Mexcaanse grep
Hand-mond gedrag
Workshop handenwassen en heL aanLonen van een besmeLLngsrouLe
Handhygene volgens de rchLljnen van heL Landeljk CenLrum Hygene en velghed
ndIen gewensI kunnen er locaIIe specIeke onderwerpen aan heI programma Ioegevoegd
worden, zoals InIerne aIspraken m.b.I. InIecIIeprevenIIe oI concreIe IIems als
InIecIIeprevenIIe m.b.I. wondverzorgIng.
Trainingsvcrm
De workshop Is unIek, omdaI wIj In heI bezII zIjn van een Xenon UV lamp dIe heI onzIchIbare
zIchIbaar maakI. TIjdens deze workshop beleven de kandIdaIen heI verschIl In resulIaaI
Iussen huIshoudelIjk handen wassen en heI proIessIoneel wassen van de handen.
De IraInIng Is door de acIIeve en aIwIsselende vorm een uIIdagIng voor uw medewerkers en
appelleerI aan de verschIllende manIeren waarop mensen leren. Een onderdeel Is de
handhygIne uIz. De IraInIng kan desgewensI aIgesloIen worden meI een IoeIs.
kwaIiteit
MeduProI-S heeII als uIIgangspunI daI alle aangeboden acIIvIIeIIen aanIoonbaar van een
hoge kwalIIeII zIjn. MeduProI-S Is geregIsIreerd In heI cenIraal regIsIer voor korI beroep-
sonderwIjs (CRKD}, lId van de Clobal HealIh WorkIorce AllIance (CHWA van de WHD} en
haar cursussen zIjn gecerIIceerd door ConIInuous ProIessIonal DevelopmenI (CPD} ServIces
In London (UK}. Dok Is MeduProI-S In heI bezII van heI SD 5UU1-2UU8 cerIIcaaI. Voor deze
IraInIng Is er geen TW aIdrachI vereIsI.
Voor meer InIormaIIe, bezoek onze websIIe www.meduproI-s.com oI neem conIacI op meI
pascal.drIessen@meduproI-s.com.
Hoe ervaart Gerlinde Schouten, voorheen
wijkverpleegkundige, maar sinds kort
teamleidinggevende van team Epe het
werken voor thuiszorgorganisatie Vrian/
Beeuwkes Thuiszorg?
Het wijkgericht werken is recent ingevoerd.
Wijkgericht werken heeft de zorg weer per-
soonlijk gemaakt, zoals dat vroeger ook was.
De ziel is weer teruggekomen in de zorg. Met
een vast wijkteam weet de clint met wie ze te
maken hebben. Een vast gezicht is vertrouwd.
Wijkgericht werken zorgt er ook voor dat
medewerkers van Vrian / Beeuwkes Thuiszorg
zich nog meer betrokken en verantwoordelijk
voelen voor de zorg voor de clinten binnen
het wijkteam. De clint is uiteindelijk degene
waar het in ons werk om draait, maar daar
hebben we wel gemotiveerde en enthousiaste
medewerkers voor nodig. Persoonlijk ervaar
ik het wijkgericht werken als erg positief. Het
motiveert mij in mijn werk. Een wijkteam is
overzichtelijk, niet te groot en medewerkers
kennen hun taken en verantwoordelijkheden. Als medewerkers tegen iets aanlopen komen
ze naar de wijkverpleegkundige toe, die met
ze meedenkt. Door goede samenwerking
binnen een wijkteam streven we naar opti-
male en kwalitatief goede zorg voor de clint.
Een tevreden clint, een tevreden medewerker
en daarin de organisatiebelangen mee kunnen
nemen, wat willen we nog meer!
In de zorgsector is helder en duidelijk
communiceren belangrijk en staat patint-
veiligheid voorop. Naast vakkennis zijn per-
soonlijke competenties wezenlijk voor een
juiste balans in communicatie en samen-
werking.
Wie patintveiligheid met vakcollegas naar
een hoger niveau wil tillen, mag het seminar
niet missen. Laat je inspireren, stimuleren en
verbinden op het seminar met een interessant
programma vol praktische kennis. Inspireren-
de deskundigen vanuit de zorgsector verge-
zellen de bezoekers door een inspirerend
middagprogramma. Aan bod komen onder
meer: Belang van gezonde teamcommuni-
catie, nieuw leiderschap & patintveiligheid,
verbinding tussen goede communicatie &
patintveiligheid maar ook een rondetafel-
gesprek en discussies met gastsprekers en het
publiek. We begroeten je graag op 7 juni.
Aanmelden via tri@tri.nu| www.tri.nu
Vier accreditatiepunten toegekend door
Accreditatie Bureau Algemene Nascholing
ABAN
Dag: donderdag 7 juni 2012,
Tijd: 12.30 uur tot 17.30 uur
Locatie: Universiteit Twente, Enschede
Elk jaar worden honderden miljoenen
patinten over de hele wereldgetroen
doorgezondheidszorg gerelateerde infec-
ties (zorginfecties). Naast de persoonlijke
ellende die dat voor de patint met zich
meebrengt, levert dat ook extra kosten
op. De kosten van ziekenhuisinfecties in
Nederland worden geschat op 400 miljoen
euro per jaar.
Een goede handhygine bij zorgmedewerkers
wordt beschouwd als de meest effectieve
manier om ziekenhuisinfecties te voor-
komen, hetgeen kan leiden tot een afname
van dertig tot vijftig procent. In Nederland
alleen al kunnen vele honderden levens gered
worden, indien het handhygine gedrag van
zorg medewerkers structureel wordt verbeterd.
Mensen bewust maken van een goede hygine
is op zichzelf al een maatschappelijk verant-
woord doel.
De oorzaak van het probleem is dus niet
zozeer dat er geen richtlijnen zijn. Er zijn
adviezen opgesteld door de World Health
Organisation, het Landelijk Centrum Hygine
en Veiligheid en richtlijnen van de Werkgroep
Infectie Preventie. Maar in de praktijk worden
de richtlijnen onvoldoende opgevolgd. Bij
het handhyginegedrag van zorgmedewer-
kers gaat het dus om het creren en vergroten
van bewustwording en eigenaarschap. Het is
belangrijk om ervan bewust te zijn, dat door
een ogenschijnlijk eenvoudige handeling als
je handen wassen de veiligheid van de patint
vergroot wordt. MeduProf-S Nederland is
gespecialiseerd in onderwijs en trainingen
op het gebied van hygienesafety, zoalsSave
Lives Clean Your Hands: De Workshop, die
onderdeel uitmaakt van de training Infectie-
preventie in de Praktijk. Meer informatie zie
www.meduprof-s.com of mail naar pascal.
driessen@meduprof-s.com.
Een goede handhygine bij zorgmedewerkers wordt beschouwd als de meest effectieve manier om ziekenhuisinfecties te voor komen.
Wijkgericht werken bij Vrian/Beeuwkes Thuiszorg
Seminar rond
Communicatie en
Samenwerking
Save Lives Clean Your Hands
Het wijkgericht werken zorgt ervoor dat clinten steeds een vast gezicht zien.
Mensen bewust maken
van een goede
hygine is op zichzelf
al een maatschappelijk
verantwoord doel
Werk & scholing
in de Zorg
15
Nummer 9
9 mei 2012
*
*
*
Werken als arts
na pensionering
Rotary-prijs
Neuroloog Erik van Munster ontving op
25 april de Paul Harris-penning voor zijn
inspanningen op het gebied van de behan-
deling en het onderzoek naar MS.
De prijs is genoemd naar de oprichter van de
Rotary en wordt toegekend aan Rotary-leden
die zich uitzonderlijk voor de samenleving
hebben ingezet.
Artsen die na het bereiken van de pensioen-
leeftijd willen doorwerken, lopen tegen
allerlei problemen aan.
Ruim honderd artsen, afgestudeerd in
Nijmegen in de eerste helft van de jaren

zeventig, bogen zich onlangs op het sympo-
sium Doktersloopbaan: uitdaging of keurs-
lijf over deze problemen, die ze aan den lijve
ondervinden. Werkgevers zijn lang niet altijd
bereid een nieuwe arbeidsovereenkomst aan
te bieden. Verzekeraars kunnen dwarsliggen.
Dat staat in schril contrast met het nu al
zeer grote artsentekort in de ouderenzorg,
de zorg voor verstandelijk gehandicapten en
de bedrijfsgeneeskunde. De symposiumdeel-
nemers pleitten voor het slechten van barri-
res voor artsen om langer door te werken.
Doorwerken na de pensioenleeftijd moet
gebeuren tegen een gangbare honorering en
goede arbeidsvoorwaarden, vinden ze. Verder
moeten oudere artsen hun registratie kunnen
behouden, ook als zij minder of geen avond-,
nacht- en weekenddiensten meer willen
draaien. De artsenorganisatie KNMG is ge-
vraagd beleid te ontwikkelen dat duurzame
inzetbaarheid van artsen mogelijk maakt.
Werk & scholing
in de Zorg
16
Nummer 9
9 mei 2012
www.readspeaker.com
Geef uw website een stem
Zodat uw gebruikers kunnen
naar wat u te zeggen hebt!
luisteren
ReadSpeaker voegt spraak toe aan uw
online content, op PC en mobiel
ReadSpeaker
Dolderseweg 2A
3712 BP Huis ter Heide Tel: 030-692 4490 | nederland@readspeaker.com
k0Ll K l
$fkAK$ Nl k
AKAkfl I
0F!
VRIJWILLIGERS &
VERPLEEGKUNDIGEN
GEZOCHT!
Stichting Wielewaal organiseert vakanties en kinderthemaweken
voor kinderen en jongeren met een beperking. De begeleiding
is in handen van jonge, enthousiaste vrijwilligers.
Met een tiener in een rolstoel naar de disco... Naar het pretpark met
jongeren met ADHD of autisme... Een feestdag in een vrolijk thema or-
ganiseren voor kinderen met een beperking... Ervaar hoe leuk het is om
een groep kinderen of jongeren een onvergetelijke week te bezorgen!
Wielewaal zoekt vrijwilligers voor verschillende functies. Voor de functie
verpleegkundige vragen wij een medische achtergrond en BIG-registratie,
voor andere functies is geen speciale opleiding nodig.
Tijdens de vakanties kun je net dat beetje extra aandacht geven, waar je
in je dagelijks werk vaak niet aan toekomt. Als verpleegkundige ben je
verantwoordelijk voor medicatiebeheer en verpleegtechnische handelingen.
Ook help je bij verzorging en begeleid je onervaren vrijwilligers hierbij.
Verpleegkundige tijdens een vakantie is vrijwilligerswerk. Voor de kinder-
themaweken huurt Wielewaal voor een enkele weken een verpleegkun-
dige in. Iets voor jou? Lees verder op en bekijk de vacatures op:
Happy verpleegkundige
Happy loopbaan
Happy vrije tijd
Ik begin net met werken en wil links en rechts kunnen
. t s a p j i m j i b e t s e b t e h g n i v e g m o k r e w t r o o s r o o v t a w n e k j i k
Ik ben ambitieus en vind het belangrijk dat ik zoveel
mogelijk ervaring opdoe en me blijf ontwikkelen.
Ik vind werken belangrijk maar wil ook genoeg tijd over-
houden voor mijn hobbies en mijn sociale leven.
happynurse.nl Verpleegkundigen
>
17 Advertentie
Nummer 9
9 mei 2012
ADVERTORIAL
Collasense
Voor het behoud van soepele gewrichten
en gezond gewrichtskraakbeen
Goed voor kraakbeen en immuun-
systeem
Collasense helpt de gewrichten soepel te houden door
een beschermde werking op het gewrichtskraakbeen.
Collageen is het belangrijkste structurele eiwit in het
bind- en steunweefsel van het lichaam. Het collageen in
gewrichtskraakbeen bestaat voor 85-90%uit collageen
type II.
Het ongedenatureerde collageen II in Collasense be-
invloedt op natuurlijke wijze het immuunsysteem dat
aanwezig is in de darmwand. Dit zorgt voor het behoud
van collageen in het gewrichtskraakbeen.
Intact collageen
Het gepatenteerde productieproces van Collasense
zorgt er voor dat de specieke ruimtelijke structuur van
het collageen type II intact blijft en niet denatureert. Dit
is essentieel voor de werking.
Ongedenatureerd is belangrijk
Ongedenatureerd collageen type II bestaat uit een drie-
voudige helixstructuur van drie onderling verbonden
(cross-linked) collageenvezels en bevat elementen die
de werking via het immuunsysteem mogelijk maken.
Collasense hoeft slechts in een kleine hoeveelheid (mil-
ligrammen) collageen II te worden gebruikt. Daarente-
gen moet
gedenatureerd collageen, zoals in gelatine-producten,
in grote hoeveelheden genomen worden (grammen).
Veilig
Het collageen II in Collasense wordt gewonnen uit het
borstbeen (sternum) van kippen. De veiligheid van Col-
lasense is bevestigd en aangetoond in studies bij men-
sen en dieren.
Collasense is samengesteld volgens recente weten-
schappelijke inzichten en ondersteunt het behoud van
soepele gewrichten beter dan chondrotine en glucosa-
mine.
Aanbevolen gebruik:
Het aanbevolen gebruik is slechts een kleine capsule
per dag. Collasense bevat 10 mg ongedenatureerd col-
lageen type II (UC-II) per capsule.
Een verpakking Collasense bevat 60 V-caps. - goed voor
twee maanden - en kost 39,95.
Verkrijgbaar bij drogisten en gezondheidswinkels.
Springfld Mulraculicals, T oB6 6z 6 ;, E infoGspringfldnulra.com
Zuivere EPA-rijke visolie &

omega-6 vetzuren met GLA
Een bijzondere, natuurlijke, EPA-rijke visolie. Kwalitatief hoogwaardig en zuiver.
Eye Q wordt met speciale zorg gezuiverd en verwerkt. Tijdens dit proces zijn geen synthetische
elementen of chemicalin toegevoegd en eventuele vervuilingen zijn er uit gewassen. Hiermee wordt de
structurele identiteit van de olie behouden; het is nog steeds olie zoals in de natuur voorkomt.
Nutritioneel werkzaam om kinderen te helpen zich beter te concentreren.
Ondersteunt bij het leren, lezen en schrijven.
eye q
Van vissen word je rustig...
...en geconcentreerd
Eye Q in verpakkingen met 60 capsules voor 11,95 consumentenprijs. Eye Q 210 capsules voor 36,95
Eye Q Chew 180 capsules met aardbeismaak voor 36,95 en 200 ml liquid citrussmaak voor 19,50.
Onder andere verkrijgbaar bij De Tuinen, Vitamin Store, Gezond & Wel, gezondheidswinkels, DIO, DA , drogisten en apothekers
Eye Q omega-3 & -6 vetzuren voor kinderen (en ouders):
al vele jaren eerste keus.
Goede voeding is belangrijk voor groei en ontwikkeling. Met de juiste voedingsstoen voor
lichaam en vooral geest is een maximale ontwikkeling mogelijk, ook op school!
Het advies van de Gezondheidsraad is om twee keer per week (vette) vis op tafel te zetten.
Hopelijk lukt dit bij veel mensen. Mocht dat niet zo zijn, dan kan een visoliesupplement zoals Eye
Q de voeding aanvullen met de belangrijke visvetzuren.
Eye Q is een bijzonder voedingssupplement met een combinatie van omega-3 (EPA en DHA) en
omega-6 vetzuren (GLA). Zowel de ogen als het hoofd bestaan voor 20% tot 30% uit de hoogon-
verzadigde omega-6 en omega-3 vetzuren. Het lichaam kan deze vetzuren in kleine hoeveelhe-
den zelf maken, maar is verder afhankelijk van voeding.
School vraagt om inspanningen van de kinderen. Een goede aanvulling op de voeding kan dan
bestaan uit visolie en teunisbloemolie.
OMEGA-3 VETZUREN
Uitsluitend visolie bevat grote hoeveelheden van de belangrijke omega-3 vetzuren EPA en DHA.
DHA is vooral belangrijk tijdens de zwangerschap en de eerste levensjaren. In deze periode vindt
de grootste groei van het hoofd plaats. Vervolgens is EPA van belang om te leren en concentre-
ren en kan het de prikkeloverdracht tussen cellen bevorderen. Vandaar dat EPA vooral vanaf het
2e levensjaar van belang is.
Veel visoliesupplementen bevat een bijna evenredige hoeveelheid EPA ten opzichte van DHA.
Eye Q bevat een EPArijke visolie in de natuurlijke verhouding van 3 delen EPA en 1 deel DHA.
Dit is de hoogst haalbare, natuurlijke verhouding.
OMEGA-6 VETZUREN
Teunisbloemolie is een rijke bron van Gamma Linoleenzuur (GLA), een gunstig omega-6 vetzuur
voor het lichaam. GLA ondersteunt onder andere de conditie van de huid.
RUSTIGE EN GECONCENTREERDE (SCHOOL-)KINDEREN
De laatste jaren wordt steeds meer aangetoond dat Eye Q visolie & teunisbloemolie nutritio-
neel werkzaam is voor kinderen. In het Engelse Durham schooldistrict vonden ouders dat de
kinderen, die Eye Q namen, rustig en geconcentreerd bleven. Tevens zagen zij dat de lees- en
taalvaardigheid goed was . Ouders in het Australische Adelaide zagen hoe belangrijk de inname
van Eye Q was voor hun kinderen in de thuissituatie. Het gebruik van visolie kan kinderen helpen
om zich beter te concentreren en ondersteunen bij leren, lezen en schrijven.
HOOGWAARDIGE VETZUREN
De Eye Q producten bevatten natuurlijke hoogwaardige vetzuren uit teunisbloemolie (bron
omega-6 vetzuren GLA) en uit vis. Tevens wordt extra vitamine E (antioxidant) toegevoegd aan
de visolie om de vetzuren te beschermen. Eye Q bevat uitsluitend natuurlijke visolie, die een
minimale bewerking heeft ondergaan, is van hoge kwaliteit en voldoet aan de meest strenge
kwaliteitsnormen voor dagelijks gebruik. Deze visolie wordt uitsluitend op het zuidelijk halfrond
aangetroen en bevat een hoge, natuurlijke verhouding EPA ten opzichte van DHA.
18 Advertentie
Nummer 9
9 mei 2012
WORDEN UW PATINTEN GASTEN?
Parkeerservice
Golfkarservice
Thuisbrengservice
Gastheren / vrouwen
Ontslagbegeleiding
met mantelzorg
t Jeeves BV t T 010 43 33 921
t Steupelstraat 40 t I www.jeeves.nl
t 3065 JE Rotterdam t E info@jeeves.nl
F
o
t
o
:

o
p
e
n
in
g

p
a
r
k
e
e
r
s
e
r
v
ic
e

h
e
t

O
o
g
z
ie
k
e
n
h
u
is

R
o
t
t
e
r
d
a
m

ju
n
i
2
0
0
8
.
De zorg wordt steeds competitiever. Om patinten
loyaal aan uw ziekenhuis te laten zijn, moet u hun
verwachtingen overtreffen. Jeeves is met haar
unieke diensten reeds veertien ziekenhuizen
dagelijks van dienst. Deze diensten worden geheel
onder hun eigen vlag aangeboden, zonder dat het
ziekenhuis er omkijken naar heeft. Wilt u weten wat
Jeeves voor uw ziekenhuis kan betekenen? Ga naar
Jeeves.nl of neem contact met ons op:
010-4333921.
Bussman is gespecialiseerd in het realiseren van tijdelijke
en semipermanente accommodatie.
Met name in de hoogwaardige marktsegmenten, zoals de
gezondheidszorg zijn wij heel actief.
Denkt u daarbij bijvoorbeeld aan:
- huisartsenpraktijken (Solo, HOED of AHOED);
- praktijkruimten voor fysiotherapie
- apotheken;
- consultatiebureaus;
- (poli-)klinieken;
- dialysecentra;
- woonvoorzieningen zoals verpleeg-
en verzorgingsinstellingen.
De tijd dat tijdelijke en semipermanente bouw synoniem
stond voor noodgebouwen ligt inmiddels ver achter ons.
Op basis van unitbouw wordt tegenwoordig zeer hoog-
waardige huisvesting gecreerd met als belangrijk
voordeel een zeer grote flexibiliteit. Door de toepassing
van voorzetgevels krijgt het gebouw het door u gewenste
design en een permanente uitstraling.
Wilt u snel aan de slag met een uitbreiding of nieuwe
vestigingslocatie, en wilt u niet wachten tot de tijdverslin-
dende bouwplannen voor nieuwbouw zijn afgerond? Dan
heeft Bussman voor u de oplossing. Met unitbouw kan
binnen enkele weken tijd uw ruimteprobleem opgelost
worden.
Bussman Verhuur BV
IJzerwerf 1
6641 TK Beuningen
T 024-6790100
F 024-6790101
E info@bussman.nl
www.bussman.nl
Thuis in tijdelijke accommodatie
Brandveiligheid in de praktijk 30 mei 2012
De eisen binnen de bouwbranche worden steeds complexer en de marktomgeving is sterk in ontwikkeling.
Voor alle bedrijven in de bouwkolom is het belangrijk om voortdurend in ontwikkeling te blijven en de trends
op het gebied van bijvoorbeeld energy efficiency, duurzaamheid, renovatie en wetgeving te volgen.
Gedurende de afgelopen halve eeuw heeft Rockwool ontzettend veel expertise vergaard. Ook de partners
van Rockwool hebben veel kennis en ervaring in huis. Binnen het Rockwool forum wordt al deze expertise
samengebracht.
Schrijf u in via www.rockwool.nl/forum

Locatie: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Hilversum
Het UMCG (Groningen) neemt twee nieuwe
medische hulpmiddelen in gebruik om de
veiligheid van patinten en medewerkers
verder te vergroten. Het UMCG voert een
nieuw sondevoedingsysteem in dat ge-
scheiden is van andere toedieningsyste-
men.

Wereldwijd maken ziekenhuizen gebruik van
een universeel luer lock-systeem voor het toe-
dienen van vloeistoffen, medicatie of voeding
aan patinten. De verschillende injectiespui-
ten, -naalden, slangetjes en infuuskraantjes
van dit systeem sluiten naadloos op elkaar
aan. Daarin schuilt ook het gevaar, want zo
kan een spuit met sondevoeding of medica-
tie die enteraal (via het maag/darmkanaal)
moet worden toegediend, per ongeluk aan-
gesloten worden op een infuus, waardoor de
voeding of medicatie in de bloedbaan terecht
komt. Om deze levensgevaarlijke vergissing
te voor komen, heeft het UMCG het nieuwe,
gescheiden sondevoedingsysteem integraal
ingevoerd. Alle onderdelen van dit systeem,
van afsluitdopje tot voedingspomp, passen
niet op het bestaande luer lock-systeem en
zijn opvallend paars gekleurd. Vergissen is dan
ook niet mogelijk. Daarnaast gaat het zieken-
huis werken met een verbeterde veilige naald
(Eclipse Signal) voor bloedafname.
Het Havenziekenhuis en het Erasmus
Medisch Centrum (in Rotterdam) hebben
samen op zaterdag 21 april het Alzheimer-
centrum zuidwest Nederland geopend. Het
nieuwe centrum richt zich op alle vormen
van dementie en is het vierde Alzheimer-
centrum van Nederland.
Bestuursvoorzitter prof. dr. Hans Bller en
neuroloog prof. dr. John van Swieten van het
Erasmus MC openden het nieuwe centrum
tijdens het ofcile gedeelte van de dag. Ver-
volgens overhandigde Gea Broekema het
Alzheimercentrum een cheque van 150.000
euro namens Alzheimer Nederland. Daarmee
wordt meer wetenschappelijk onderzoek naar
het ontstaan en de behandeling van de ziekte
mogelijk gemaakt. De Havenziekenhuis-
locatie van het Alzheimercentrum werd
symbolisch geopend met een lmpje waarin
Johan Dorresteijn, directeur en Loes Luca,
vriendin van het Havenziekenhuis een bij-
zondere rol spelen. Het aantal patinten met
de ziekte van Alzheimer en andere vormen
van dementie neemt de komende jaren toe.
Alzheimer Nederland voorspelt dat het aantal
patinten tot het jaar 2040 meer dan ver-
dubbelt. Door de samenwerking willen het
Erasmus MC en dochter het Havenziekenhuis
zowel de zorg voor de patinten als het onder-
zoek naar de ziekte verbeteren. Het Erasmus
MC heeft ervaring met dementie bij patinten
op jongere leeftijd en met wetenschappelijk
onderzoek. Het Havenziekenhuis is gespecia-
liseerd in de zorg voor oudere patinten.
Dementiepatinten kampen onder meer met
vergeetachtigheid en gedragsveranderingen.
Patinten en familieleden zijn heel kwetsbaar.
In de periode dat deskundigen de diagnose
stellen, staat persoonlijke aandacht voor de
patint en de familie centraal. Als de diagnose
er eenmaal is, zorgt het centrum ervoor dat
de patint in elke fase van zijn ziekte de juiste
zorg krijgt en deskundigen ziet. Patinten en
familie hoeven dus niet zelf op zoek naar
passende zorg. Het Alzheimercentrum heeft
twee locaties. Patinten kunnen zowel terecht
in het Havenziekenhuis als in het Erasmus
MC.
Uit vergelijkend wetenschappelijk onder-
zoek blijkt dat bij een acuut hartinfarct
(hartaanval) het sterftecijfer onder
vrouwen tweemaal zo hoog is dan bij
mannen. Vrouwen blijken de signalen
van een acuut hartinfarct minder goed te
herkennen en minder snel de huisarts of
112 te bellen.
Ook voor ouderen blijkt dit te gelden. De
eerste minuten zijn duidelijk van levens elang.
Door goede organisatie van zorg en meer
bewustzijn en kennis onder patinten, kan de
overlevingskans sterk worden verbeterd. Daar-
om is het programma NVVC Connect door
de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie
(NVVC) in het leven geroepen. Het acuut hart-
infarct is nog steeds een van de meest voor-
komende oorzaken van sterfte en invaliditeit
in Nederland. Per jaar worden er meer dan
27.000 patinten opgenomen met een acuut
hartinfarct. Uit vergelijkend wetenschappelijk
onderzoek van cardiologen uit ziekenhuizen
met een dottercentrum uit Leiden (LUMC),
Alkmaar (MCA) en Leeuwarden (MCL) blijkt
dat vrouwen gemiddeld zeventien minuten
later worden behandeld in het ziekenhuis bij
een acuut hartinfarct dan mannen. Mannelijke
patinten worden binnen 175 minuten na de
eerste symptomen behandeld, vrouwelijke
patinten na 192 minuten. Het verschil zit in
de periode van herkenning door de patint tot
het eerste contact met hulpverleners.
19
Pink Ribbon verstrekt subsidie om een
groot wetenschappelijk onderzoek uit
te voeren naar de eecten van stress-
reductie bij vrouwen met borstkanker. Het
onder zoek wordt uitgevoerd in ziekenhuis
St Jansdal (Harderwijk).
Het gaat om een driejarig onderzoek naar de
mogelijkheden om de kwaliteit van leven te
verbeteren tijdens de behandeling van borst-
kanker. Na de operatie en tijdens de chemo-
therapie hebben deze vrouwen vaak te maken
met stress en extreme vermoeidheid. Het doel
van dit onderzoek is om na te gaan of een op
yoga gebaseerd stressreductie programma deze
bijwerkingen kan verminderen en de kwali-
teit van leven kan verbeteren. Dokter Mariska
Scheuer, oncologisch chirurg, leidt het onder-
zoeksteam in ziekenhuis St Jansdal. Zij en haar
collegae zijn enthousiast over de mogelijkheid
die aan het St Jansdal wordt geboden om de
kwaliteit van zorg voor de borstkankerpatinte
te verhogen. Mariska Scheuer: We zijn altijd
op zoek naar manieren om onze zorg te ver-
beteren en zijn heel erg benieuwd naar de uit-
komsten van dit onderzoek.
Er wordt in de medische wereld nog maar
weinig gekeken naar de mogelijkheden van
stressreducerende therapien in combinatie
met gangbare behandelingen. In de Verenigde
Staten zijn enkele veelbelovende onderzoeken
gedaan. Wij vinden het belangrijk dat ook in
Nederland gekeken gaat worden naar de toe-
pasbaarheid ervan. Clyms, het Instituut voor
Stressreductie in Harderwijk, zal het stress-
reductieprogramma in ziekenhuis St Jansdal
gaan uitvoeren. Clyms heeft jarenlang ervaring
met het werken met borstkankerpatinten,
onder meer in het landelijk herstelprogram-
ma voor kanker patinten Herstel en Balans.
De studie zal worden begeleid en uitgevoerd
door Het Louis Bolk Instituut, (Driebergen),
een onafhankelijk wetenschappelijk onder-
zoeksinstituut op het gebied van duurzame
landbouw, voeding en gezondheidszorg. De
onderzoekers werken nu aan een gedetailleerd
onderzoeksprotocol. Dit zal zo spoedig moge-
lijk ter goedkeuring worden voorgelegd aan de
Centrale Medisch Ethische Commissie en de
Interne Beoordelingscommissie van zieken-
huis St Jansdal. Als alles volgens plan verloopt
kan in september een start worden gemaakt
met het onderzoek.
Het omlaag brengen van de stress tijdens deze ingrijpende periode is van onschatbare waarde op de weg naar herstel, vinden aldus Clementine Vos (links) en Lucile de Zeeuw,
therapeutes van Clyms.
De overhandiging van de cheque aan Alzheimercentrum zuidwest Nederland. Van links naar rechts: Gea Broekema
(directeur Alzheimer Nederland), dr. Bert Ziere (klinisch geriater Havenziekenhuis) en prof. dr. John van Swieten
(neuroloog Erasmus MC).
Nieuw systeem
sondevoeding
Alzheimercentrum zuidwest-Nederland geopend
Vrouwen sterven
vaker aan infarct
We zijn altijd op zoek
naar manieren om onze
zorg te verbeteren
Patintenzorg
Nummer 9
9 mei 2012
Stress bij borstkanker
Het HagaZiekenhuis (Den Haag), Reinier
de Graaf Groep (Delft), Sint Franciscus
Gasthuis (Rotterdam) en Vlietland Zieken-
huis (Schiedam) hebben de coperatie De
Ziekenhuispartners XL opgericht. Doel van
de coperatie is door samenwerking de
patinten te verzekeren van de beste zorg
op de juiste plaats.
De vier ziekenhuizen behouden hun zelf-
standigheid. Door samen te werken, kunnen
de afzonderlijke ziekenhuizen schaalvoor-
delen en kwaliteitsverbeteringen realiseren.
Een concreet voorbeeld is de uitbreiding van
de bestaande inkooporganisatie Zorgservice
XL. Hierin nemen het HagaZiekenhuis, het
Sint Franciscus Gasthuis en de Reinier de
Graaf Groep al deel. Het Vlietland Ziekenhuis
sluit zich hierbij dit jaar aan. Ook biedt de
coperatie groei- en ontwikkelmogelijkheden
voor professionals en andere zorgmedewer-
kers door bijvoorbeeld een gemeenschappe-
lijke vacaturebank. Het is mogelijk dat in de
loop van de tijd ook andere genteresseerde
ziekenhuizen aansluiten bij de coperatie.
Uit onderzoek is gebleken dat mensen die
reuma of jicht hebben, extra risico lopen
om problemen te krijgen met hun hart of
bloedvaten. Het Elkerliek (Helmond) start
daarom voor deze patinten de Reuma-
vaatrisico-polikliniek.
Reuma en jicht zijn bekend als veroorzakers
van ontstekingen aan botten, gewrichten en
pezen. Minder bekend is dat door deze ont-
stekingen ook problemen kunnen ontstaan
in de bloedvaten. Deze chronische ontstekin-
gen dragen, net als bijvoorbeeld suikerziekte
en hoge bloeddruk bij aan het dichtslibben
van de bloedvaten, ook wel aderverkalking
genoemd. De reumatoloog verwijst patinten
met reumatoide arthritis of jicht naar deze ge-
specialiseerde polikliniek. Doel van de nieuwe
polikliniek is om voor elke individuele patint
het risico op hart- en vaatziekten te bepalen.
Hiervoor worden verschillende onderzoeken
gedaan. Daarna volgt een gesprek met een ge-
specialiseerd verpleegkundige. Zij legt uit wat
het risico inhoudt en geeft leefstijladviezen
om het risico te beperken.
20 Kliniek
Nummer 9
9 mei 2012
Het hoogste punt van het nieuwe OK-
complex van het Elkerliek ziekenhuis in
Helmond is bereikt. Betty van de Walle,
voorzitter Raad van Bestuur, hees de vlag.
De bouw loopt volgens planning, aldus
bestuurslid Kees Wolse. Medio volgend jaar
worden de nieuwe OKs in gebruik genomen.
In de nieuwbouw komen acht multifunctio-
nele operatiekamers die exibel inzetbaar zijn.
Ook wordt de logistiek geoptimaliseerd, de
ergonomie verbeterd en komt er meer ruimte
voor opslag. Als de nieuwe operatiekamers
klaar zijn, sluiten de huidige OKs in de oud-
bouw. De ruimte die daardoor vrijkomt, wordt
benut voor uitbreiding van de Intensive Care
en de Sterilisatieafdeling. De afdeling Dag-
behandeling wordt verplaatst en blijft zo dicht
mogelijk bij de OK liggen. Tijdens de (ver)
nieuwbouw blijven alle afdeling in bedrijf.
Het nieuwe gebouw krijgt aan de zijkant licht-
grijze, gegolfde beplating. Onder het gebouw
komen deels parkeerplaatsen. Bezoekers
kunnen straks onder het gebouw door naar
de ingang lopen. De doorgang wordt voorzien
van verlichting.
Gezondheidszorg
en marktwerking
Samenwerking
in Gelderland
Coperatie van
vier ziekenhuizen
Polikliniek voor
reuma-vaatrisico
In de nieuwbouw komen
acht multifunctio nele
operatiekamers die
exibel inzetbaar zijn
Hoogstepunt van
Elkerliek bereikt
Nieuwbouw OK-complex Elkerliek bereikt hoogste punt (foto Hein van Bakel).
Pil tegen bloedarmoede
Hepcidinanalysis.com, een BV van het UMC
St Radboud in Nijmegen, heeft met negen
partners een Europese subsidie binnen-
gehaald van zes miljoen euro. Samen gaan
ze nieuwe stoen testen (anticalines), die
bloedarmoede bestrijden door benvloe-
ding van de ijzerstofwisseling. Nieuwe
medicijnen zijn welkom voor patinten
met bloedarmoede vanwege nierziekten,
auto-immuunziekten, reuma of een andere
chronische ziekte.
Mensen met een chronische ziekte krijgen
vaak last van bloedarmoede (anemie). Die
bloedarmoede ontstaat doordat het lichaam
te weinig rode bloedcellen aanmaakt om vol-
doende zuurstof te vervoeren. Dat er te weinig
rode bloedcellen worden aangemaakt, heeft
weer te maken met een gebrek aan ijzer. IJzer
is namelijk een essentieel bestanddeel van de
rode bloedcel. Anders gezegd: te weinig ijzer
leidt via te weinig rode bloedcellen tot bloed-
armoede waardoor patinten kortademig,
moe en lusteloos worden. Bloedarmoede bij
chronisch zieken is een enorm probleem,
zegt Dorine Swinkels, hoogleraar experimen-
tele klinische chemie van de afdeling Labora-
toriumgeneeskunde in het UMC St Radboud
en medisch directeur van Hepcidinanalysis.
com. Alleen Europa telt bijvoorbeeld al
vierenhalf miljoen mensen met een chroni-
sche nierziekte en een aanzienlijk deel van
hen kampt met bloedarmoede. Lange leek
EPO - erythropotine - een goed medicijn,
want het stimuleert de aanmaak van rode
bloedcellen. Maar het medicijn is duur en
het heeft bij de hoge dosis die vaak nodig
is nogal wat bijwerkingen. Bovendien heeft
maar ongeveer tien procent van de patinten
baat bij het middel. Vervolgens werd intra-
veneus ijzer voor veel patinten een aantrek-
kelijk alternatief. Dat wordt nu veel vaker
gegeven en is een stuk goedkoper dan EPO,
zegt Harold Tjalsma, onderzoeker bij de afde-
ling Laboratoriumgeneeskunde en algemeen
manager bij Hepcidinanalysis.com. Tot dus-
ver zijn de resultaten van dit middel in orde,
maar we weten niet wat de effecten op de
lange termijn zullen zijn. IJzer is een reactieve
stof, een stof die heel snel een reactie aangaat
met allerlei moleculen in het lichaam en op
die manier misschien toch schade veroor-
zaakt. Het liefst zou je de bloedarmoede nog
wat subtieler aanpakken. Mogelijk lukt dat
met een derde en nieuwe groep van genees-
middelen, de anticalines. Anticalines zijn
kleine therapeutische eiwitten die heel speci-
ek een bepaalde stof in het lichaam kunnen
vangen en uitschakelen. Om het anticaline
- dat voorlopig PRS-080 heet - verder te ont-
wikkelen en te testen hebben Hepcidinanaly-
sis.com, Pieris en hun partners zich verenigd
in het EUROCALIN consortium. De Europese
Commissie ondersteunt het consortium met
zes miljoen euro. Swinkels en Tjalsma zijn
blij met de toekenning en spelen met hun
Hepcidinanalysis.com BV een belangrijke rol
in de verdere ontwikkeling van het middel.
De zorg bereidt zich onvoldoende voor
op de sterk opkomende marktwerking in
de sector. Het daadwerkelijk maken van
strategische keuzes en adequaat portfoli-
omanagement zijn de belangrijkste uitda-
gingen, concluderen de onderzoekers van
BDO. In combinatie met de onzekerheid
rond de regelgeving zorgt dit voor grote
continuteitsrisicos.
Gemiddeld tachtig procent van de onder-
zochte zorginstellingen blijkt nog niet klaar
voor de tucht van de markt. Daarentegen zijn
AWBZ-instellingen het best voorbereid: ne-
gentig procent zegt tenminste stappen in gang
te hebben gezet. Eerstelijnshulporganisaties
en jeugdzorg scoren het slechts: bijna de helft
moet nog grote stappen zetten om zich tegen
de al ingezette marktwerking te wapenen. Het
onderzoek noemt de beperkte grip van veel
zorginstellingen op de eigen strategie, of de
gebrekkige vertaling van die strategie in keuzes
rond samenstelling van de dienstenportfolio,
de grootste bottleneck voor de slechte overall
score van de zorg.
De ziekenhuizen Gelderse Vallei in Ede,
Rijnstate in Arnhem en Slingeland in
Doetinchem bundelen hun krachten. Zij
gaan samenwerken bij een aantal hoog-
complexe chirurgische behandelingen
die relatief weinig voorkomen. Door deze
samenwerking kan deze zorg voor de regio
worden behouden.
Het samenwerkingsverband van de drie
zieken huizen, met de naam Samenwerkende
Gelderse Ziekenhuizen, heeft tot doel om de
ziekenhuiszorg zoveel mogelijk binnen de
gezamenlijke regio aan te bieden en hierbij
aantoonbare kwaliteitsvoordelen te realiseren.
De Nederlandse Vereniging voor Heelkunde
heeft voor een aantal chirurgische behande-
lingen normen opgesteld. De ziekenhuizen
in Arnhem, Doetinchem en Ede hebben voor
een aantal chirurgische behandelingen vast-
gesteld welk ziekenhuis welke ingreep uit-
voert. Voor sommige van deze behandelingen
geldt dat concentratie in n of twee van de
drie ziekenhuizen noodzakelijk is om aan de
gestelde volume-eisen te voldoen.
Centrum voor slaapstoornissen
Ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk heeft een Slaap-/waakcentrum geopend. Dit centrum is bedoeld voor iedereen
die last heeft van een slaapstoornis. Mensen kunnen er terecht voor diagnostiek, behandeling en controle. Er zijn
35 bedden per week beschikbaar in zowel ziekenhuis StJansdal als in reactiveringscentrum DeKlimop. De openings-
handeling, het lanceren van de ofcile website www.slaap-waakcentrum.nl, werd verricht door Osas-consulenten
Linda Rieff (links) en Ria Leijendekker.
Het St. Anna ziekenhuis in Geldrop gaat zijn
operatiekamers renoveren. De operaties
kunnen in die periode gewoon doorgaan.
Bussman heeft de afgelopen maanden
verplaatsbare OKs neergezet op het par-
keerterrein van het ziekenhuis. Het is voor
dit bedrijf de eerste keer dat het een OK-
complex in de klasse 1 heeft gerealiseerd.
Donderdag 26 april waren de OKs te zien
tijdens een open dag.
Bussman is een bedrijf dat zich al meer dan
dertig jaar bezighoudt met de realisatie van
tijdelijke huisvesting. Tijdelijke accommoda-
tie voor hoogwaardig gebruik. Daarmee
onder scheidt Bussman zich op de markt van
exibele bouw, legt directeur Arjan de Rijke
uit tijdens de open dag. Een gebouw is vaak
niet complex vanwege de omvang, maar van-
wege de toegepaste technieken. Men maakt
bijvoorbeeld dialysecentra, kraamsuites, mri-
gebouwen. Bussman startte de bouw van dit
operatiecomplex in januari; de eerste weken
gebeurde dat helemaal in de fabriek. De over-
last bij het ziekenhuis bleef hierdoor beperkt.
Begin mei wordt het compleet gecerticeerd
en gevalideerd opgeleverd. Het complex blijft
negen maanden in Geldrop staan. Daarna
gaat het naar een ander ziekenhuis. Dan
wordt het aangepast aan de wensen van die
organisatie. Doordat het complex meerdere
keren kan worden ingezet, blijft volgens De
Rijke de exploitatie van het gebouw aantrek-
kelijk. De ontwikkelingen productiekosten
worden door meerdere gebruikers gedeeld.
Het complex in Geldrop telt twee grote en
vier kleine operatiekamers en de nodige
nevenruimten als holding en recovery (hier
met vrolijke appelgroene wanden), steriele
opslag en technische ruimten. Alles gelegen
aan ruime gangen met feloranje wanden. De
OK-ruimtes zijn onder meer voorzien van
pendels, OK-lampen, luchtbehandelings-
kasten en hermetisch sluitende deuren. De
Rijke wijst tijdens de rondleiding op een
noviteit: een iPad in de wand. Hiermee is alle
techniek te regelen, zoals de OK-lampen, de
temperatuur, de verlichting en de storings-
meldingen. En prettig voor de chirurgen: elke
OK heeft AirPlay. Een chirurg kan via zijn
mobiel tijdens het opereren zijn eigen muziek
afspelen. Meer informatie over de het opera-
tiecomplex of de andere mogelijkheden van
Bussman is te vinden op www.bussman.nl.
21
Jaarresultaat
Martini positief
En centrum voor
Parkinsonzorg
Eigen risico in
zorg fors hoger
Volgend jaar gaat het eigen risico in de zorg
ink omhoog, van 220 naar 400 euro. Dat
meldde het Algemeen Dagblad vorige week
op basis van anonieme Haagse bronnen.
Het eigen risico in de zorg bestaat sinds vorig
jaar. Mensen die naar een specialist gaan of
medicijnen nodig hebben, betalen het eerste
deel zelf. Vorig jaar ging het om 170 euro. Dit
jaar is dat verhoogd naar 220 euro. Mensen
die chronisch ziek zijn krijgen wel wat geld
terug, omdat zij in vaak dagelijks medicijnen
gebruiken en een aantal keren per jaar een
specialist bezoeken.
Kliniek
Nummer 9
9 mei 2012
* Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking
met het betreende bedrijf.
Flexibele OKs bij St. Anna ziekenhuis
De jeugdige patinten die in het Emma
Kinderziekenhuis AMC (Amsterdam)
worden opgenomen voor de behandeling
van kanker, komen sinds vorige week op
een geheel vernieuwde afdeling te liggen.
De vierpersoonskamers zijn verdwenen,
er zijn alleen een- of tweepersoonskamers
met een extra bed voor de ouders om te
overnachten bij hun zieke kind.
Het Emma Kinderziekenhuis wordt verbouwd
om te kunnen voldoen aan de eisen van deze
tijd en om het verblijf van kind en ouders zo
aangenaam mogelijk te maken. Prof. dr. Huib
Caron, hoofd van de afdeling Kinderoncolo-
gie: De renovatie is hard nodig om nog betere
zorg te kunnen leveren. We willen dat tijdens
de vaak intensieve behandeling van het kind
het gezinsleven zoveel mogelijk normaal kan
doorgaan. De ziekte is voor de kinderen en
het gezin een ingrijpende gebeurtenis. Bedenk
daarbij dat van de honderd kinderen die we
opnemen er 75 genezen. Ouders kunnen
blijven slapen op de kamer en er zijn extra
voorzieningen als een bureau zodat ouders
wat kunnen werken.
De verlichting kan worden gedimd in allerlei
kleuren, zodat er een meer intieme sfeer
ontstaat. Er is internet en de kamers hebben
minder de uitstraling van een ziekenhuis-
kamer, de afdeling lijkt een beetje op een
hotel. De wanden zijn vrolijk beschilderd
met afbeeldingen van dieren. Op de afdeling
Kinderoncologie zijn de vier vierpersoons-
kamers vervangen door vier tweepersoons-
kamer en acht eenpersoonskamers. De twee-
persoonskamers zijn voor kinderen die kort
worden opgenomen, als ze langer moeten
blijven krijgen ze een kamer voor zich alleen.
Ook zijn er zes plekken voor kinderen die voor
een dagbehandeling komen. De verbouwde
vleugel is onderdeel van het project Metamor-
fose waarbij het hele kinderziekenhuis op
de schop gaat. Het project duurt tot 2015 en
met de volledige renovatie en herinrichting
is een bedrag van ruim veertig miljoen euro
gemoeid. Tien miljoen daarvan wordt bijge-
dragen door de Stichting Steun Emma en de
Stichting Familieverblijf AMC Amsterdam
(het Ronald McDonald Huis). Het AMC be-
taalt het medische deel, de andere partijen de
extras zoals de voorzieningen voor de ouders.
De ziekte is voor de
kinderen en het gezin
een ingrijpende
gebeurtenis
Kind en ouder centraal
De afdeling Kinderoncologie is helemaal vernieuwd.
Het Martini Ziekenhuis (Groningen) presen-
teerde vorige week - als eerste ziekenhuis
in Nederland - het jaarresultaat. Met bijna
zeven miljoen euro is de winst minder hoog
dan vorig jaar, daar staat tegenover dat het
eigen vermogen van het ziekenhuis sneller
toegenomen is dan gepland.
Bestuursvoorzitter Hans Feenstra is daarmee
tevreden: Met een solvabiliteit van 14,8 pro-
cent mogen we ons nu met recht een gezond
bedrijf noemen. De komende jaren kenmer-
ken zich door de nodige onzekerheden, waar-
door een stevige reservepositie nodig is. De
afgelopen periode is in het ziekenhuis een
strategisch plan voor de periode tot 2016 ont-
wikkeld. We blijven als Martini Ziekenhuis
doen waar we goed in zijn, daarnaast kijken
we kritisch waar wij een toegevoegde waarde
kunnen hebben. Dat doen we richting onze
patinten en richting onze partners in de
zorg. Bijvoorbeeld op het gebied van samen-
werking, binnen het ziekenhuis, met andere
zieken huizen en in de keten. Ook op het
digitale terrein zetten we stappen, we zijn in
het afgelopen jaar al op beperkte schaal gestart
met patintencommunities. In 2012 staan
deze en andere ontwikkelingen op het gebied
van e-health hoog op onze agenda.
Het Martini Ziekenhuis, het UMCG en Zorg-
groep Groningen presenteerden onlangs
hun plannen voor n centrum voor gen-
tegreerde multidisciplinaire behandeling
van mensen met de ziekte van Parkinson in
Noord-Nederland. De drie zorginstellingen
ondertekenden hiertoe een gezamenlijke
intentieovereenkomst.
Het sterk toenemend aantal patinten met

deze ziekte, de complexiteit van de behande-
ling en de vele betrokken disciplines vragen
in de visie van de drie instellingen om een
andere organisatie van de zorg en de behan-
deling. Met de inrichting van een hoogwaar-
dig behandel- en expertisecentrum waarin
alle bij Parkinson betrokken zorgaanbieders
samen werken, wordt de specialistische kennis
gebundeld. De samenwerking tussen de drie
zorginstellingen leidt er toe dat uiteindelijk
klinische bedden vanuit Martini Ziekenhuis
en UMCG hier naar toe over zullen gaan; het-
zelfde geldt voor de shortstay-bedden vanuit
de AWBZ van Zorggroep Groningen (Maar-
tenshof). Ook de polis en dagbehandeling
worden samengevoegd.
De ruime gang met daaraan gelegen de OKs.
*
9 mei en 4 juni
Pst, heb je het al gehoord?
Over: Minder roddel, meer werkplezier
Bestemd voor: leidinggevenden in de zorg
Locaties: Eindhoven 25 april, Zwolle 9 mei en Utrecht 4 juni
Organisatie: Eendaagse workshop, de Bode Nascholingen
Programma en aanmelden: www.debode.nl
11 mei en 7 juni
Voor jezelf opkomen
Over: Assertiviteit op de werkplek
Bestemd voor: medewerkers in de zorg
10 mei en 5 juni
Collegiale feedback
Over: Bejegening en samenwerken
Bestemd voor: medewerkers in de zorg
7 en 8 mei, 30 en 31 mei
Lopen op eieren
Over: Leidinggeven in de zorg. Leidinggeven (op afstand) en aanspreken op
lastig gedrag
Locaties: Eindhoven 23/24 april, Zwolle 7/8 mei en Utrecht 30/31 mei
Organisatie: Tweedaagse workshop, de Bode Nascholingen
Donderdag 7 juni
Seminar Duurzame Zorg, Communicatie & Samenwerking
Doelgroep: Zorgverleners, managers, teamhoofden, medische cordinatoren,
huisartsen, verzekeringsartsen, patintenorganisaties, specialisten en professionals
Locatie: Enschede, Vrijhof Universiteit Twente. Van 12.30 tot 17.30 uur met
inlooplunch
Kosten: 225,- (excl. 19 procent btw) per persoon. Voor kortingsacties zie
www.tri.nu
Informatie: zie tri@tri.nu
Donderdag 4 oktober
Congres voor Kinderverpleegkundigen. Samen op weg naar veiligheid
Organisatie: V&VN kinderverpleegkundige Symposium
Locatie: Utrecht, het Vechthuis
Schrijf je nu in! En proteer van een vroegboekkorting t/m 30 juni 2012
Informatie en http://kinderverpleegkunde.venvn.nl/InformatieCongres.aspx
Importeur van
gespecialiseerde medische
kwaliteitsproducten
www.logimedical.nl
V E RS CHI J NT GRAT I S T WE E WE KE L I J KS OP WOE NS
Uw advertentie in
de Ziekenhuiskrant?
Anneke de Pater (0182) 322 451
Bram van Boven (0182) 322 456
Laura Fuykschot (0182) 322 456
Willem Bakker (0182) 322 456
www.deziekenhuiskrant.nl

Sem|nor
Duurzome
Iorg
N| euw Le| derschap & at| ntve| | | ghe| d
Commun| cat|e, Samenwerk| ng & at|ntve| | | ghe| d
konde 1afe| D| scuss| es met prakt| [ kcasus
Mede moge| | [ k
gemaakt door

Donderdog 7 jun|
bn| vers| te| t Iwente

Kort| ngoct| e &
Aonme| den www. tr| .nu
Gratis proberen? Ga naar www.haccpelearning.nl
en vraag de proefcursus aan.
Online cursus HACCP
voor Zorg & Welzijn!
NIEUW!
2012 2012
Agenda
Overzicht
www.duinrell.nl
22 Agenda
Nummer 9
9 mei 2012
VERSCHIJNT
WOENSDAG
29 AUGUSTUS
www.sIechtziendenkrant.nI
D
E Sl chtziendenkrant
Inspirerend en leerzaam netwerkevenement voor ambitieuze
vrouwelijke leiders in de Zorg. Met als motto Verbinden van care,
cure en hun stakeholders in het belang van de clint en patient.
Plus:
Inzichtgevende presentaties en masterclasses rond het thema
Presentatie en Performance
Kennis delen en sparren op niveau
Thematafels en stands met producten en diensten
Netwerken met gelijkgestemden
Congres
Vrouwelijke Leiders in de Zorg
Voor informatie en aanmelden: www.vrouwelijkeleidersindezorg.nl
Wegens succes herhaald!
19 juni 2012 - Achmea Congrescentrum - Zeist
www.hulpmiddelenbeurs.nl

Ontdek de verrassende onderwater wereld
in SEA LIFE Scheveningen. Tijdens een
wandeling langs ruim 45 aquaria ontmoet
men bekende vissen als de kabeljauw en de
kreeft, maar ook roggen en zeesterren.
In Amazonia wanen de bezoekers zich in het
tropisch regenwoud, ze zien de prachtige be-
woners van de rivier de Amazone, waaronder
de gevaarlijke piranhas. In de onderwater-
tunnel Typisch Tropisch ervaren ze hoe het
is een duik te nemen in de tropische zeen.
Omringd door 180.000 liter water ziet men
een zeeschildpad, zwartpuntrifhaaien en
prachtige koralen. Ontmoet ook de otters Sien
en Saartje. Laat u meevoeren in de beleving
door onze entertainers, zegt SEA LIFE.
Nieuw in 2012: Monsters uit de diepzee: zie
de meest enge schepsels uit de onderwater-
wereld. Dieren uit ijskoude dieptes die lijken
op reusachtige insecten, slijmerige, glibberige
wezens en griezelige beesten. Er is een reuzen-
pissebed, die wel 1,7 kilogram weegt en groter
is dan dertig centimeter. Deze aaseter leeft
op donkere dieptes tot 600 meter diep in de
Atlantische Oceaan. SEA LIFE is het hele jaar
geopend van 10.00 tot 18.00 uur, in juli en
augustus van 10.00 tot 20.00 uur. De kassa
sluit een uur eerder. Alleen Eerste Kerstdag
gesloten. SEA LIFE is geheel overdekt en een
gemiddeld bezoek duurt ongeveer anderhalf
uur.
SEA LIFE Scheveningen
Strandweg 13 (boulevard), 2586 JK Den Haag
www.sealife.nl
(070) 354 2100
Bob Gri oen (84) is helemaal in zijn ele-
ment. Hij staat bij de vitrine met talloze
spuiten in allerlei uitvoeringen. Te zien in
het Medisch Farmaceutisch Museum De
Gri oen in Delft. Hij wijst op de spuiten
in leren doosjes, met zijde en uweel be-
kleed. Daar ben ik een beetje verliefd op.
Een rondleiding met Bob Grifoen langs
zijn indrukwekkende verzameling levert
prachtige verhalen op. Het vertellen verveelt
hem nooit. Hij is trots op alles wat in zijn
museum aan de Koornmarkt 66 in Delft te
zien is. En dat is heel veel. Neem alleen al
de patinten kamer achterin het pand. Op de
grond, onder het bed met kribberijder, staan
vele soorten pos. De verpleegster bij het bed
draagt een uniform uit de periode direct na
de Tweede Wereldoorlog. Ze heeft een kap
op haar hoofd, een gesteven kraag en ge-
steven manchetten die hinderlijk schuurden.
De verpleegsters moesten hun uniform zelf
wassen, strijken en stijven, legt Grifoen uit.
Er zijn vitrines met onder meer hoorappara-
ten, met brillen, tandartsartikelen, er staan
was modellen van huidaandoeningen, een
complete apotheek en ook veel microscopen.
Ik houd van microscopen. Mijn verhaal is
ermee begonnen. Bob Grifoen ging in 1945
geneeskunde studeren. In die tijd van schaarste
moest hij zijn eigen microscoop aanschaffen.
Hij kocht een exemplaar uit 1906. Het was het
begin van zijn verzameling. Als student struin-
de hij vlooienmarkten af, op zoek naar medi-
sche artikelen. Later ging het wat harder toen
de fusie van ziekenhuizen in Delft een feit
was. Bruikbare onder delen van de ziekenhuis-
inventaris werden bij zijn ver zameling ge-
voegd. Verder kreeg Grifoen, die later direc-
teur van Reinier de Graaf in Delft werd,
vanuit het hele land spullen aangeboden.
Bijvoorbeeld een ampu tatieset. Of hij ging
naar Engeland om zijn slag te slaan op de
veiling van Christies. Daar hadden ze mooie
dingen. Spullen van waarde, uit heel Europa.
In zijn ziekenhuis richtte hij in de wachtruim-
te vitrines in rond bepaalde themas. In 1988
ging Grifoen met pensioen. Zijn verzameling
moest toen weg uit het ziekenhuis. Hij kocht
een voormalig consultatiebureau en maakte er
een museum van. Het staat tjokvol. Ik krijg
nog steeds spullen. Veel moet nog worden
uitgezocht. Het is voor Grifoen een fulltime
job. Sinds kort heeft hij een stapje terug ge-
daan. Het museum is bijvoorbeeld alleen nog
open op afspraak. Hij verzorgt zelf de rondlei-
dingen voor groepen van tien tot twintig per-
sonen. Grifoen geniet van zijn verzameling,
van de geschiedenis. Elke maand beschrijft hij
met veel plezier een stukje geschiedenis voor
deze krant. Maar hij maakt zich ook zorgen.
Ik ben 84 jaar en als ik overlijd, blijft de zaak
hier stilstaan. Ik zoek een collega die dit werk
ook wil doen. Belangstelling? Kijk voor meer
informatie op www.grifoen.biz. Of mail
bkpgrifoen@wanadoo.nl.
Door Marja den Otter
23
Service
Nummer 9
9 mei 2012
Ontdek de onderwaterwereld
Medisch museum vol verhalen
Bob Grifoen in de patintenkamer van zijn museum.
Keramiekdagen
op Markt in Gouda
Tijdens de 37ste editie van de Goudse
Keramiek Dagen, op 17 en 18 mei 2012,
ligt het accent niet alleen op keramiek,
maar ook op glas. Dit jaar is een aantal glas-
kunstenaars uitgenodigd hun werk op de
keramiekmarkt te komen presenteren en
demonstreren.
De Gouwenaar Coen de Koning (De Goudse
Glazenier) heeft een belangrijke inbreng
gehad bij de praktische invulling van het
centrale thema van dit jaar. Verder worden er
met medewerking van (de glazeniers opleiding
van) de Vakschool Schoonhoven allerlei
demonstraties gehouden (onder meer brand-
schilderen en het maken van glazen sieraden).
De beroemde glaskunstenaar Louis La Rooy
(Van Tetterode Glas objekten, Amsterdam)
verzorgt bovendien in De Waag (eerste verdie-
ping) een expositie van zijn fraaiste werken.
Gezien het specia le thema van dit jaar is er
ook een samenwerking met de Sint-Janskerk,
met zijn beroemde glazen. Publiekstrekkers
zijn ook dit jaar weer de competities voor het
draaien van de Hoogste Vaas en de Breedste
Schaal. Deze wedstrijden vinden plaats op
het centrale podium, zowel op Hemelvaarts-
dag als de vrijdag erna. Ook voor kinderen
is er volop aandacht: zij kunnen zich op
17 en 18 mei uitleven met klei, of zich laten
schminken. Bovendien kunnen zij zich door
de Duitse keramist Thomas Benirschke laten
inwijden in de geheimen van Toveren met
Keramiek. Kijk voor meer informatie op
www.goudsekeramiekdagen.nl.
Colofon
Uitgever, tevens redactie-adres:
Gouda Media Groep B.V.
Crabethstraat 38 D, 2801 AN Gouda
T (0182) 322 456
F (0182) 322 466
E redactie@ziekenhuiskrant.nl
Eindredactie:
Marja den Otter
Opmaak en fotograe:
Advertentieverkoop:
T (0182) 322 451
E info@ziekenhuiskrant.nl
Anneke de Pater
Bram van Boven
Laura Fuykschot
Alhoewel deze krant met de grootst mogelijke zorg is
samengesteld, kan geen van betrokken partijen aan-
sprakelijk worden gesteld voor eventueel voorkomende
fouten.
Algemene servicevragen:
Maandag tot en met vrijdag van 9.00-16.00 uur;
telefoon (0182) 322 456 of mail naar:
info@ziekenhuiskrant.nl
Abonnementen
Adres: Crabethstraat 38-D, 2801 AN Gouda
T (0182) 322 456
E info@ziekenhuiskrant.nl
Prijzen: per jaar 74,20 euro
Redactie/tips:
Tips, een tekst of een persbericht kunt u mailen naar
redactie@ziekenhuiskrant.nl
De redactie houdt zich het recht voor om artikelen
niet te plaatsen of in te korten.
Verspreiding:
De krant wordt tweewekelijks beschikbaar gesteld
in het personeelrestaurant van alle ziekenhuizen in
Nederland. Daarnaast wordt de krant toegestuurd aan
leidinggevenden onder wie de hoofden inkoop in de
ziekenhuizen.
De oplage bedraagt 30.000 exemplaren.
Webkrant:
De krant kan ook geraadpleegd worden via
www.ziekenhuiskrant.nl. Hierop staat dagelijks
actueel medisch nieuws.
Komende verschijningsdata 2012:
Tweewekelijks. Klik op:
www.ziekenhuiskrant.nl/verschijning
Bezorging:
Bezorgklachten kunt u mailen naar
info@ziekenhuiskrant.nl of bel (0182) 322 456
Gratis naar SEA LIFE
Voor lezers van de Ziekenhuiskrant is er de
mogelijkheid een kaartje te winnen voor
SEA LIFE Scheveningen. Geef antwoord
op de vraag hoeveel dieren in SEA LIFE
te bewonderen zijn. Mail uw antwoord,
met vermelding van naam en adres naar
info@ziekenhuiskrant.nl. Uw antwoord
moet binnen zijn voor woensdag 16 mei.
Thermen Bussloo
Hoe heet de rustruimte met zeeklimaat in
Thermen Bussloo? Dat was de vraag die wij
vorige week stelden. Het antwoord luidt:
Saltarium. De volgende personen hebben
twee vrijkaartjes voor Thermen Bussloo ge-
wonnen: Marja van Diemen (Zwaanshoek),
Annelies Boomaars (Aarle Rixtel), Jos West-
dijk-Mooibroek (Spijkenisse), S.C. Goorhuis
(Roosendaal) en Paulien van Haaren (Haar-
lem).
24 Advertentie
Nummer 9
9 mei 2012
In alle openheid
Ontroerende en inspirerende verhalen uit de zorg
Het Erasmus MC nodigt u uit voor Verhalen uit het Erasmus MC, een bijzonder congres op naar keuze
maandag 4 of woensdag 6 juni. De patint prominent, de professional in the lead, dialoog en verbinden.
Hoe mooi kan het zijn, hoe lastig is het vaak. In alle openheid willen we onze verhalen met u delen.
Een nieuwe beweging komt op gang. Deelname is kosteloos, u betaalt met uw verhaal. Bovendien ont-
vangt u een prachtig boek met alle persoonlijke verhalen cadeau. Een beleving die u niet mag missen.
Schrijf nu in op www.erasmusmc.nl/verhalen!
DE DOELEN, ROTTERDAM MAANDAG 4 EN WOENSDAG 6 JUNI 2012 WWW.ERASMUSMC.NL/VERHALEN
Verhalen uit het
Erasmus MC
Dialoog
Professionals in the lead
Samen & Verbinden
Koers 013
Zorg
Onderwijs
Wetenschap
Maatschappelijk betrokken
Authentiek
Bevlogen
Beweging
De Patint Prominent Eerlijk
Grensverleggend
Angst
Weerstand
Student
Inspireren
Worstelen
Onthullend
Van binnenuit
Vertellen
Delen
Ervaringen
Jij ook?
Verhalen uit het
Erasmus MC
Dialoog
Samen & Verbinden
Koers 013
Zorg
Onderwijs
Wetenschap
Authentiek
Bevlogen
Beweging
Grensverleggend
Angst
Weerstand
Student
Inspireren
Worstelen
Onthullend
Van binnenuit
Vertellen
Delen
Ervaringen
Jij ook?
Verhalen uit het
Erasmus MC
Dialoog
Samen & Verbinden
Koers 013
Zorg
Onderwijs
Wetenschap
Authentiek
Bevlogen
Beweging
Grensverleggend
Angst
Weerstand
Student
Inspireren
Worstelen
Onthullend
Van binnenuit
Vertellen
Delen
Ervaringen
Jij ook?
G
R
A
T
IS
B
O
E
K

'VERHALEN UIT HET ERASMUS MC' B
IJ D
E
E
LN
A
M
E

Ziekenhuiskrant, 9 Mei 2012

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Ziekenhuiskrant, 9 Mei 2012

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

www.ziekenhuiskrant.

De patint als partner zien, vraagt om een

Zuivere EPA-rijke visolie &

Het sterk toenemend aantal patinten met

Você também pode gostar