A

Inleiding
Deze schriftelijke cursus is gemaakt voor iedereen die met een boot op open water wil varen. Heeft u een plaatsbepalingssyteem (SATNAV. G P s ) aan boord dan nog is het van belang om de astronavigatie met ... het hoofd te kunnen begrijpen en met de hand de positie in de kaart te kunnen construeren. De cursus is zo gemaakt dat er niet al te veel theorie om de hoek komt kijken. Het gaat om het doen en daarom zijn er veel opdrachten in op genomen. Het doen is ook een goed medicijn tegen het vergeten. Na het maken van deze cursus bezit u de vaardigheid een zonsbestek in de kaart te plotten. Deze kennis dient als basiskennis om zich later te bekwamen in het plotten van posities met behulp van andere hemellichamen. De cursus bestaat uit 3 delen: a. uitleg b. opdrachten c. antwoorden (hoofdstuk 9) Om de opdrachten te kunnen maken leest u eerst de uitleg door om daarna de opdrachten te maken en dan pas (niet vals spelen) kijkt u het antwoord van de opdracht na. Voor het beantwoorden van de opdrachten dienen regelmatig de gegevens achter hoofdstuk 8 geraadpleegd te worden. Iedereen met een beetje kennis van de platte zeevaartkunde kan de cursus maken. U heeft verder nodig: a. een schrift b. een passer c. een koerslineaal d. een gradenboog c. een scherp potlood Veel succes

ASTRONAVIGATIE -2

A
Inhoud
Inleiding ........................................................................... - 2
l . De positie op aarde ............................................................ 4
2. De sextant en de hoekcorrecties .......................................11

ASTRONAVIGATIE -3

14 3. De tijd en de middagbreedte............................................

4. Argumenten voor gebruik van Sight Reduction Tables

..... 18

5. De Sight Reduction Tables .............................................. 22

6. Het plotten...................................................................... 29
7. De sextant en praktische zaken

........................................33

8. Gegevens Nautical Almanac en Sight Reduction Tables ... 36

9. Antwoorden
10. Index

.................................................................... 52

.............................................................................. 62

&
l. De positie op aarde
Deze astro-cursus bestaat na een kleine uitleg uit opdrachten. De opdrachten hebben ten doel u door het praktisch bezig zijn de theorie sneller toe te eigenen. De gegevens die nodig zijn om de opdrachten te maken, staan in hoofdstuk 8. Ook zijn er twee zeekaarten om een aantal opdrachten te kunnen maken. Er is zelf controle mogelijk omdat de antwoorden achterin de cursus staan. Om de opdrachten te kunnen maken is een bepaalde basiskennis van de platte zeevaartkunde noodzakelijk, namelijk: a. het uitzetten van een koers; b. een peiling in de zeekaart kunnen zetten; c. het kunnen afpassen van zeemijlen. Door de komst van de navigatiecomputers is het navigeren met de sextant niet het enige middel meer om de positie op open zee te bepalen. De opdrachten en uitleg houden daar voor een deel rekening mee door niet te veel uit te wijden over de achterliggende theorie. Dat wil niet zeggen dat de astronavigatie, dus de navigatie die nodig is om een positie op aarde te verkrijgen d.m.v. hemellichamen met behulp van een sextant, op een tweede plaats komt. Het is de fundamentele kennis, die nodig is om een schip veilig over open water naar een bestemming te varen. Na het doorlopen van de opdrachten heeft u de vaardigheid om de positie d.m.v. de zon in de kaart te construeren. Deze vaardigheid vormt de basiskennis om ook met behulp van andere hemellichamen de weg op zee te vinden. Na deze summiere inleiding kan de eerste opdracht gemaakt worden.

ASTRONAVIGATIE -4

Opdracht l Wat verstaat men onder astronavigatie?

Een plaats op aarde wordt uitgedrukt in breedte en lengte graden. Breedte graden altijd voorop.

Voorbeeld IJmuiden ligt op 5 2 ' 2 8 ' ~ 04O34'~

A
Opdracht 2 Op welke breedte en lengte liggen (gebruik zeekaart achterin de cursus): l. Scheveningen 2. Vlissingen Opdracht 3 Schat op de aardbol (figuur 1.1) de posities van de kruisjes.
Het rekenwerk in de astronavigatie gaat vooral om het uitrekenen van het breedte- en lengteverschil (seconden in tienden).

ASTRONAVIGATIE -5

figuur 1.1

Voorbeeld plaats l plaats 2

50'22l.7~ 22'35'.8~

12' 17l.3~ 37'24l.4~

Opdracht 4 Wat is het breedteverschil (Ab) en lengteverschil (Al) tussen:

C. Gris Nez Westhoofd Westhoofd Beachy Head
50052'.l~ 5 148'.9~ 51 '48l.9~ 5044'.0~ 0035'.0~ 03'5 1 l . 9 ~ O3O5lt.9~ 0014'.5~

De kaarten die gebruikt worden om de oceaan over te steken, worden overzeilers genoemd. De kaart die nodig is bij de oversteek van de Canarische eilanden naar het Caribisch gebied is als mercator projektie geconstrueerd. De mijlen worden vanaf de staande rand genomen. Elke breedte minuut is n mijl. De koerslijn is een rechte, daar de hoeken tussen de meridianen en parallellen recht zijn. Ook op de route terug via de Azoren kan gebruik gemaakt worden van een mercator projektie. Het is echter voor dat trajekt interessant om eens met de grootcirkelvaart aan de gang te gaan.

ASTRONAVIGATIE -6

Opdracht S Op de aardbol is n parallel ook een grootcirkel. Welke is dat? Opdracht 6 De omtrek van die grootcirkel is 40.000 km. Hoe lang is de mijl uitgedrukt in meters? Opdracht 7 Hoe worden de parallellen genoemd die op 23O30'~ op en 23'30's liggen? Opdracht 8 Noem 3 peilingen die gebruikt kunnen worden om de positie te controleren als er langs de kust wordt gevaren.
Bij de astronavigatie wordt om de positie in de kaart te construeren gebruik gemaakt van de methode peiling met verzeiling daar er slechts n peilobjekt is n.l. het hemellichaam, de zon. Om een positie te verkrijgen wordt het hemellichaam minimaal twee keer geschoten.

Opdracht 9 Beschrijfbijfiguur l .2en l .3de methode 'peiling metverzeiling'. Opdracht 10 Construeer positie op kaart nr. 2322 Goeree-Texel d.m.v. de methode peiling met verzeiling met behulp van de vuurtoren het Westhoofd (kaart achterin aanwezig). Gegevens: K.K. = 055' var = -3' dev. = -3' K.peiling l = 96' K.peiling 2 = 126O verheid tussen de twee peilingen = 4'

w
toerfin

figuur 1.2

figuur 1.3

In plaats van landmerken wordt er in de astronavigatie gebruik gemaakt van een hemellichaam (zon, planeten, sterren, de maan). Hiervan is de zon het belangrijkst. De aarde maakt ten opzichte van de zon twee bewegingen: l. de aarde draait nmaal in de 24-uur om zijn as; 2. de aarde maakt in n jaar n rondgang om de zon.

Opdracht 11 Wat ontstaat er op aarde door deze twee bewegingen?

A
In de astronavigatie wordt ervan uitgegaan dat de aarde stil staat en de zon er omheen beweegt. l. De zon beweegt schijnbaar van oost naar west. 2. De zon beweegt zich tussen de twee keerkringen.
Als een hemellichaam geprojekteerd wordt tegen de sfeer en verbonden wordt met het middelpunt van de aarde, dan snijdt deze lijn de aarde in een punt genaamd: Aardse Projektie afgekort tot A.P. (zie figuur 1.4). Op elk tijdstip staat de zon dus loodrecht boven een bepaalde plaats op aarde. Deze plaats wordt aangegeven met een lengte- en breedteaanduiding. De lengte wordt de Greenwich Hour Angle (G.H.A.) genoemd en de breedte de Declinatie (Dec.). De G.H.A. loopt, in tegenstelling tot de lengte die gebruikt wordt bij de positie van het schip (dus ooster- of westerlengte), door tot 360'. In de Nautical Almanac (N.A.) staat voor elk tijdstip van de dag de Aardse Projektie van de zon uitgedrukt in G.H.A. en Dec. Deze A.P. is nodig om straks de positie te kunnen construeren.

ASTRONAVIGATIE -7

figuur 1.4

Opdracht 12 Wat zijn ongeveer de A.P.'S van de hemellichamen in figuur 1.5?

De Nautical Almanac (N.A.). Voorbeeld hiervan bij de gegevens. l. De N.A. wordt elk jaar uitgegeven. 2. Op de witte bladzijden staan de A.P.'S om het uur (op de linker de A.P.'S van de sterren en planeten, op de rechter de A.P.'S van de zon en de maan). 3. Op de gele bladzijden staan de increments (minuten en seconden, om de A.P.'S nauwkeuriger te bepalen). 4. De tijd die gebruikt wordt, is de Greenwich Mean Time (GMT). Als de zon in de Greenwich Meridiaan (O0Meridiaan) staat, is het 12 uur (zie ook hoofdstuk 3).

figuur 1.5

Opdracht 13 Noem drie boeken waar de Nautical Almanac in voor komt?

A
Voorbeeld: (gegevens in figuur 1.6) Wat is de A . P . van de zon (SUN)op 03 december 1985 om 09h 32rnin 23sec?
G.H.A.

ASTRONAVIGATIE -8

incr.
G.H.A.

Dec. S incr. 325O39'. l Dec.

22'06l.9 01'. l 22'08'.0

De increments van de Declinatie worden ge'nterpoleerd tussen de hele uren.

Opdracht 14 Wat is de A.P. van de zon op onderstaande datums (zie gegevens)? Zet de berekening in schema.

figuur 1.6

De sextant is een hoekmeet instrument.

Opdracht 15 De hoek in figuur 1.7 bestaat uit de punten BAC. Noteer bij de letters ABC de volgende woorden: * waarnemer; horizon; zon.
figuur l .7

ASTRONAVIGATIE -9

Doordat het hemellichaam zo ver van de aarde verwijderd is, wordt aangenomen dat de stralen die de aarde bereiken allemaal evenwijdig lopen (zie figuur 1.8). Daardoor kan het volgende gezegd worden: als de zon (in figuur 1.9) wordt geschoten vanuit A (gispositie) dan kan men net zo goed aannemen dat het hemellichaam uit het middelpunt van de aarde wordt geschoten. Nu een klein beetje meetkunde. De bekende lijn zon-middelpuntaarde wordt getrokken. Deze snijdt de aarde zoals bekend in de Aardse Projektie (A.P.). Nu wordt de lijn, waarnemer-middelpunt getrokken. Het volgende kan geconcludeerd worden. De 90'-hoek (hoek die met de sextant geschoten is) is afstand gispositie tot de A.P. Dit wordt de topafstand genoemd. Als er een hoek van 60' geschoten wordt, dan is de afstand van de A.P. (opgezocht in de N.A. met de dag en de GMT) tot aan gispositie 90' - 60 =30; 30 maal 60' = 1800 mijl. Het schip is dus 1800 mijlvan de A.P. verwijderd. Het schip bevindt zich op een cirkel (figuur 1.10). Dit wordt de hoogtecirkel genoemd. Als de richting van de A.P. vanuit de gispositie (Azimuth) bekend is, kan de positie van het schip nauwkeuriger bepaald worden op deze hoogtecirkel. Het volgende is nu bekend: l. de positie van de A.P. (Nautical Almanac); 2. de afstand tussen onze gispositie en de A.P. ( 90'-h); 3. onze gispositie.
figuur 1.9

figuur 1.8

figuur 1.10

Opdracht 16 Beantwoord bij figuur 1.11 de volgende vragen (schatten): l. Wat is de gispositie? 2. Wat is de A.P.? 3. Hoeveel is de topafstand in mijlen bij een geschoten hoogte van 40? 4. Hoeveel is het Azirnuth?

figuur 1.11

ASTRONAVIGATIE 10

Opdracht 17 Beantwoord bij figuur 1.12 de volgende vragen (schatten): l . Wat is de gispositie? 2. Wat is de A.P.? 3. Hoeveel is de topafstand in mijlen bij een geschoten hoogte van 20? 4. Hoeveel is het Azimuth?
Om onze gispositie te verbeteren moeten de volgende problemen opgelost worden. l. De richting van de zon (Azimuth). 2. We moeten een methode zien te vinden, zodat we de afstand A.P.gispositiein de kaart kunnen construeren (de afstanden zijn n.l. veel te groot). Dit wordt verder behandeld in hoofdstuk 4.

figuur 1.12

A7
3. De Altitude correctie (Alt.cor.) Zijn deze twee correcties op de geschoten hoogte toegepast dan wordt de verkregen hoek de Apparent Altitude (App. Alt.) genoemd. Op deze App.Alt. worden de volgende correcties toegepast. a. Verschilzicht Deze fout ontstaat, omdat bij de berekeningen wordt uitgegaan van het middelpunt van de aarde. b. Straalbuiging Deze fout ontstaat, omdat de aarde omgeven wordt door verschillende luchtlagen. c. Halve diameter De berekeningen gaan uit van het middelpunt van de zon, terwijl bij het schieten van de zon meestal de onderrand (Lower Limb) van de zon op de horizon wordt gebracht.
Deze Altitude correctie staat ook in de N.A. De betreffende tabel is verdeeld in twee kolommen. De linker kolom is voor de maanden oktober t.m. maart. De rechter kolom is voor de maanden april t.m. september. Elke kolom is onderverdeeld in Lower Limb en Upper Limb. Daar u meestal de onderrand van de zon schiet, wordt onder Lower Limb gekeken. Als de drie correcties op de hoek zijn toegepast, heet de hoek de ware hoogte (Ht.).

ASTRONAVIGATIE 1 2

Opdracht l Plaats de volgende woorden bij figuur 2.1: straalbuiging verschilzicht index correctie (i.c.+) halve diameter ooghoogte (Dip) index correctie (i.c.-)
richting

figuur 2.l

&
Opdracht 2 In welk boek staan de ooghoogte (Dip) en Altitude correcties? Opdracht 3 l . Hoe heet de hoek als de i.c. en de Dip zijn toegepast? 2. Welke correctie moet er tenslotte nog toegepast worden? 3. In welke twee groepen van maanden is deze correctie onderverdeeld? 4. De kolommen zijn weer onderverdeeld in twee groepen. Welke?

ASTRONAVIGATIE 13

figuur 2.2

Voorbeeld: Datum: november Hoogtemeting(Hm.): 35'3 1'.7 (seconden in tienden) Index correctie(i.c.): + 6'.4 Ooghoogte: 3 meter 35O31'.7 Hm. i.c. 6'.4

-.. -- -- -ft.

DIP

- .

--

0CT.-MAR.

SUN APR.-SEPT.

- --

of Gr?, Hr.of H .of Co s r rn Eye Eyc Eyc

App. Lower upper l App. i o w e r upper Alt. Limb Limb Alt. Limb Limb

+
Dip 35'38'. l 3'.0

Ht.

35'50'

Opdracht 4 Maak de volgende opgaven in schema als boven (met gegevens uit figuur 2.2) l. datum: okt. Hm. 4022'.6 i.c. = +3'.0 ooghoogte = 2m50 2. datum: apr. Hm. 24O42I.3 i.c. = +3'.0 ooghoogte = 4m Hm. 32'27I.4 3. datum: juli i.c. = +4'.0 ooghoogte = 2m 4. datum: aug. Hm. 2043'.5 ooghoogte = 2m50 i.c. = -1'.9 5. datum: feb. Hm. 39'57'. l i.c. = -3I.O ooghoogte = 2m50 6. datum: mei Hm. 28'47l.3 i.c. = -2I.O ooghoogte = 2m

ASTRONAVIGATIE 14

3. De tijd en de

middagbreedte
De aarde draait in 24 uur nmaal om zijn as. In 24 uur legt de zon dus 360' af. Schijnbaar beweegt de zon vanaf aarde gezien van Oost naar West.

Opdracht l Hoeveel graden legt de zon in n uur af? Opdracht 2 Hoe lang duurt het voordat de zon l 0heeft afgelegd?
Bij het maken van een zonsbestek moet de tijd op de seconden nauwkeurig zijn.

Opdracht 3 De aarde is verdeeld in tijdzones (zie figuur 3.1). Uit hoeveel graden bestaat n tijdzone?

figuur 3. l

tracht 4. Op welke lengtegraad dw eindigt de Greenwich zone (O uur zone) aan beide zijden van de Greenwich Meridiaan?
Vanuit de gispositie kan het tijdsverschil met Greenwich uitgerekend worden. Hiervoor wordt de tabel Conversions of Arc to Time in de Nautical Almanac gebruikt (bladzijde voor de increments).

A
Met de GMT en de lengte in tijd (1.i.t.) wordt de tijd aan boord berekend. De GMT wordt gecontroleerd met het tijdsignaal uitgezonden door de BBC.

ASTRONAVIGATIE 15

Voorbeeld (zie gegevens): Gispositie 23'35' w Het tijdsverschil met Greenwich is: 23O l h 32 min 35' 2 min 20 sec

+
lengte in tijd (1.i.t.)
l h 34 min 20 sec

Opdracht 5 Bereken het tijdsverschil met Greenwich. Maak de volgende opgaven in het schema van het voorbeeld. l. gispositie 4022'w 2. gispositie 7S024'w 3. gispositie 40'35'~ 4. gispositie 69'34'~
De middagbreedte. Als de zon door de Greenwich Meridiaan gaat, is het ongeveer twaalf uur. De zon heeft dan zijn hoogste stand bereikt. Met de lengte van de gispositie wordt berekend hoe laat de zon op deze gisplaats de hoogste stand zal bereiken. Anders gezegd: Hoe laat (GMT aan boord) staat de zon op de meridiaan van de gispositie? Deze GMT aan boord is nodig om bij de middagbreedte de precieze declinatie van de zon te bepalen. De zon staat of in het noorden of in het zuiden.
In de Nautical Almanac staat op de dagbladzijde hoe laat precies de zon door de Greenwich Meridiaan gaat. Dat staat rechts onderaan bij de kolom SUN, onder Mer.Pass. Deze tijd wordt de Sun Meridian Passage genoemd (S.M.P.). De zon draait n.l. niet precies in 24 uur om de aarde. Het verschil wordt Equation of Time genoemd. Met behulp van de drie volgende gegevens kan bepaald worden hoe laat (GMT aan boord) de zon op de gispositie de hoogste stand bereikt. l. Met de tabel Conversions of Arc to Time (Nautical Almanac). Nautical Almanac). 2. S.M.P.( 3. Gispositie.

A
Opdracht 6 Waarom is het nodig bij een middagbreedte de GMT aan boord uit te rekenen?

ASTRONAVIGATIE 16

Voorbeeld (zie gegevens figuur 3.2): Gispositie 1 5 ' ~ 32'1 1'w datum: 18 juni 1985
S.M.P.

1816

1.i.t.

12 h 01 min 32' 2 h 08min O min 44 sec l l'

+
GMT

aan boord

14 h 09 min 44 sec

figuur 3.2

Opdracht 7 Hoe laat bereikt de zon de hoogste stand in de volgende gisposities? Maak de volgende opgaven. Gebruik gegegens uit figuur 3.2. l. positie: 2 5 ' ~ 4052'w datum: 20-6-85 datum: 06-8-85 2. positie: 3 0 ' ~133'14'~ datum: 14-2-85 3. positie: 4 0 ' ~ 6024'w

U werkt bij de astronavigatie altijd met GMT omdat alle gegevens uit
de N.A. worden gehaald. Nadat uitgerekend is hoe laat de zon ongeveer in de gispositie de hoogste stand heeft bereikt, gaat de navigator 5 minuten voor die tijd met de sextant aan dek. De zon wordt geschoten. Als alles goed is berekend, stijgt de zon. Met de fijnregelaar wordt de zon op de horizon gehouden. Stijgt de zon niet meer, wordt er niet meer gecorrigeerd. Op de sextant staat nu de hoek op het moment dat de zon de hoogste stand heeft bereikt. De zon is door de meridiaan van de gispositie gegaan. Vergeet niet tijd, hoek en logstand te noteren. De volgende handelingen moeten daarna verricht worden. l. Met de tijd wordt in de Nautical Almanac de Declinatie van de zon opgezocht. 2. De hoek op de sextant wordt gecorrigeerd (hoofdstuk 2). 3. Met de ware hoek wordt de topafstand berekend (hoofdstuk l). 4. 90'-ware hoek. De topafstand wordt of bij de Declinatie opgeteld of van de Declinatie afgetrokken. De uitkomst van deze berekening is de breedte waar het schip zich bevond op de tijd dat de zon in zijn hoogste stand werd geschoten. In theorie lijkt dat ingewikkeld,

ASTRONAVIGATIE 1 7

maar in de praktijk is het vanzelfsprekend, daar u ongeveer weet op welke breedte u zich bevindt. In de theorie bestaat het hulpmiddeltje van het tekenen van een 'kruis'. Voor een echte positie is er nog een zonswaameming nodig. Daarom is de logstand van belang.

Voorbeeld: Middagbreedte. dispositie: 74'50'~ 16'14'~datum: 18 juni 1985 Hm. 38O32's, i.c. = + 12'.4, ooghoogte = 2m S.M.P. 12 h 01 min
14'
GMT

O min 56 sec

+
ah
13 h 05 min 56 sec Dec. 23'24'8~

Hm i.c. dip App.Alt Alt.Cor Ht.

38'32I.0 12l.4 + 38'44'.4 2'.5 38'41'.9 14'.8 + 38' 56l.7

Ht. Dec. Breedte

90' 38'56I.7 5 103'.3 23'24I.8 N + 74'28'. l N

Opdracht 8 Wat is de middagbreedte?Gebruik daarvoor het schema uit het voorbeeld.

datum: 5-8-85 Hm. 6 130'.6s i.c.=-2'.0 ooghoogte: lm80 2. Gispositie: 1 5 ' ~73'w datum: 13-2-85 Hm. 61'20's i.c.=-lI.3 ooghoogte: 2m40 3. Gispositie: 18'10'~ 59'15'~ datum: 18-6-85 Hm. 84'59I.7~ i.c.=+2'.0 ooghoogte: 2m40 4. Gispositie: 3'34'~ 50'30'~ datum: 12-2-85 Hm. 72' O2'.8s i.c.=-lf.6 ooghoogte: lm80
l. Gispositie: 45'21'~ 14'30'~

ASTRONAVIGATIE 18

Argumenten voor gebruik van de Sight Reduction Tables

Het is onmogelijk om d.m.v. n peiling van een hemellichaam een positie te verkrijgen. Een peiling kan genomen worden of in de ochtend of in de namiddag. Ook de middagbreedte kan als peiling gebruikt worden. Door de methode 'peiling met verzeiling' toe te passen kan een positie in de kaart worden geplot. Bij peilingen in de ochtend of in de namiddag ligt de berekening iets ingewikkelder dan bij de middagbreedte. Zoals uit het einde van hoofdstuk l is gebleken, moeten er nog twee problemen worden opgelost om zo'n peiling te kunnen gebruiken. Ten eerste de richting van de zon's A.P. (Azimuth). Ten tweede een methode ontwikkelen om die enorme afstand, die er soms tussen de gispositie en de A.P. van de zon (Topafstand) bestaat, in kaart te brengen. Om deze problemen op te lossen zijn er al verschillende methodes ontwikkeld. En ervan, de meest gangbare, is 'de korte bestek methode'. Om deze methode te gebruiken zijn er drie boekwerken nodig, n.l. de Sight Reduction Tables for Air Navigation (H.O. 249 tafels). Deze tafels hebben twee argumenten nodig, namelijk l. de L.H.A. 2. de Decl.

De L.H.A. D e L.H.A. is de afstand van de lengte van de gispositie tot de lengte van de A.P. ( G.H.A.). Altijd linksom. De gis westerlengte altijd aftrekken van de G.H.A. De gis oosterlengte altijd optellen bij de G.H.A. Voorbeeld l (zie figuur 4.1):
G.H.A.
E.L.

50' 30'

+
figuur 4. l

ASTRONAVIGATIE 19

Voorbeeld 2 (zie figuur 4.2) : G.H.A. 10' W.L. 70'

Opdracht l Bereken de volgende gegevens.

Figuur 4.3:
l.
G.H.A.

figuur 4.2

2. W.L. 3. L.H.A. 4. Afstand tussen gislengte en A.P. (schatten). 5. Azimuth (schatten). Figuur 4.4: l . G.H.A. 2. E.L. 3. L.H.A. 4. Afstand tussen gislengte en gis l schatten). 5. Azimuth(schatten).

figuur 4.3

Opdracht 2 Maak de twee formules af. L.H.A. = G.H.A. - ....

L.H.A.

= G.H.A. + ....

De tafels willen de L.H.A. in hele graden. Om dat te verkrijgen wordt de gislengte aangepast aan de G.H.A.

Voorbeeld l: Gispositie: 2 5 ' ~47'44l.7~

G.H.A.

figuur 4.4

incr.
G.H.A.

341 O26I.2 13O03'.3

+
W.L.

354O29I.5 47'29l.5 aangepast 307'

L.H.A.

A
Voorbeeld 2: Gispositie: 2 5 ' ~ 17' 1 7 l . 7 ~
G.H.A.

ASTRONAVIGATIE -20

incr.
G.H. A.
E.L.

58' 53I.l 5'28l.5

i -

64' 21l.6 1 7'38l.4

aangepast

+
L.H.A. 81'

Opdracht 3 Bereken de aangepaste lengte en de L.H.A.

l. Gispositie: 35'24'~ 12' 16'w Datum: 13 feb. 1985 14 h 50 min 30 sec GMT

2. Gispositie: 44'12'~ 11'15'~ Datum: 18 j n 1985 ui 09 h 52 min 12 sec GMT

De tafels willen niet alleen de L.H.A. in hele graden ook de Dec. en gisbreedte (Latitude) moeten in hele graden. l. De Gisbreedte (Lat.) wordt afgerond naar de dichtstbijzijnde Breedte. 25'22'~ wordt Lat.: 25' 34'42'~wordt Lat.: 35' 2. De Dec. moet altijd naar beneden afgerond worden. Decl. Dec. 21'23l.5~ wordt 2 1 ' ~ Dec. l 144'.6~ wordt l ION Decl. De afgeronde minuten (d) worden genoteerd. Deze d wordt later verrekend bij het berekenen van de ware hoogte.

Opdracht 4 Rond de volgende gegevens af. Lat.: 23' 1 2 ' ~ Lat.: 45'44's Dec. 15'34l.4~ Dec. 22'54'.6s

ASTRONAVIGATIE -2 1

Doordat de gispositie is aangepast spreken we van hulpgis. Deze bestaat dus uit de afgeronde breedte en de aangepaste lengte. De hulpgis wordt gebruikt bij het plotten van de positie in de kaart.

figuur 4.5

Opdracht S Gevraagd naar H~.,L.H.A., (afgerond) en Hulpgis. Zet deze Dec. in een schema.
l . Gispositie: 42O 1 2 ' ~ 060501w datum: 5-8-85 GMT 09-54-52 Hm. 48O06'.0i.c.= -3l.0 ooghoogte: lm50 2. Gispositie: 4 1'50'~0 4 ' 2 0 ' ~ datum: 18-6-85 GMT 15-54-33 Hm. 36'58l.8 i.c.= -2l.0 ooghoogte: lm80 3. Gispositie: 42O15'~15O50'w datum: 14-2-85 GMT 09-52-18 Hm. 17O27'.0i.c.= -1l.9 ooghoogte: 2m40 4. Gispositie: 4150's 174'45'~ datum: 20-6-85 GMT 16-52-18 Hm. 260201.4 i.c.= -2'.5 ooghoogte: 2m40

&
5. De Sight Reduction Tables
Ga met de argumenten: Lat., Declinatie (naar beneden afgerond) en L.H.A. de tafels in. De tafels die gebruikt worden zijn de Sight Reduction Tables for Air Navigation H.O. 249 tafels. Deze tafels bestaan uit drie delen: Volume I Selected stars Volume 1 latitudes 0'-39' 1 Volume 11 latitudes 40-89' 1

ASTRONAVIGATIE -22

Opdracht l. Welke Volume heeft u nodig? a. 4 3 ' ~ b. 12ON c. 5S0s d. 43's e. Sirius f. 0 5 O ~
Om de juiste bladzijde te vinden die nodig is, verricht u drie handelingen.

Eerste handeling: Met de gisbreedte wordt de juiste volume gepakt en daarin worden de bladzijden, waarop de Lat. staat, opgezocht. Dat zijn verschillende bladzijden. De volgende vraag die u zich stelt is: is de Lat. gelijknamig (SAME) of aan ongelijknamig (CONTRARY)de Declinatie?

Tweede handeling: Als de Lat. noord is en de Declinatie ook noord, dan wordt de bladzijde opgeslagen waarbij het woord SAME is onderstreept. Is de gisbreedte noord maar de Declinatie zuid, dan slaat u de bladzijde op waarbij het woord CONTRARY is onderstreept. Dit geldt natuurlijk ook omgekeerd. Deze regels gelden ook voor het zuidelijk halfrond.

ASTRONAVIGATIE -23

Derde handeling: De Declinatie wordt nu nader bekeken. Er gaat een bladzijde van 0' tot 14' en een ander van 15' tot 29'. De juiste bladzijde wordt opgezocht.
Opdracht 2 Welke volume is nodig? Welke Lat.? Welke bladzijde: SAME of CONTRARY? Om welke Declinatie kolommen gaat het: 0' tot 14' of 15' tot 2g0? a. Lat. 41'15'~ Dec. 12'15'~ b. Lat. 12'52'~ Dec. 09'45's c. Lat. 25'49's Dec. 21'22'~ d. Lat. 54'29's Dec. 15'27's
Met de Dec. zoekt u boven of onder aan de bladzijde de juiste kolom op. Vervolgens wordt met de L.H.A. aan de zijkanten van de bladzijde de juiste regel opgezocht. Op het kruispunt van Dec. enL.H.A. worden de drie gegevens gevonden die u nodig hebt om de positielijn in de kaart te plotten. De drie gegevens zijn: l. Hc. (hight calculated) 2. d+/-. Om de Hc. te corrigeren, daar de Dec. is afgerond. 3. Z. Deze Z. moet omgewerkt worden tot Zn (Azirnuth)

12"
HC d e , , 0745 4 1 08 27 4 1 0909 42 (W51 42

7
e

13"
HC
* J

LAT 40
7
e

14Mi- d e , , 0622 42 07 04 u 0745 42 0827 49 0908- H

d
t

Z
0

LHA

114 114 115 1033-0 116

U3 0704

114 07 46 114 115 0827 0909 116 0 9 5 0 - c 116

42 42 42 42

114 115 116 116 117

291 292 293 294 295

Opdracht 3 In figuur 5.1 staat het bovenste deel van de drie rechter kolommen van een bladzijde uit Volume11afgedrukt (contrary). 1 Noteer de juiste gegevens met de volgende argumenten. a. Lat. 4 0 ' ~ dec. 12's L.H.A. 298' b. Lat. 4 0 ' ~ dec. 14's L.H.A. 306' c. Lat. 4 0 ' ~ dec. 13's L.H.A. 320'
De volgende stap is dat Z. omgewerkt moet worden tot het Azimuth. Dat wordt met de twee volgende formules gedaan. Op het Noordelijk halfrond geldt de formule, die linksboven aan de bladzijde staat. L.H.A. greater than 180' ....... Zn=Z L.H.A. less than 180' ............ Zn=360-Z

figuur 5. l

A
Op het Zuidelijk halfrond geldt de formule, die linksonder aan de bladzijde staat. L.H.A. greater than 180' ....... Zn=180'-Z L.H.A. less then 180' ............ Zn=180+Z

ASTRONAVIGATIE -24

figuur 5.2

Deze Zn. (Azimuth) is dus de richting van de zon's^.^. op het moment dat u de zon schoot.

Opdracht 4
Wat is de Hc. en d? Werk de Z. om naar Zn.(Azimuth). Gebruik betreffende gegevens. Dec. 6 ' ~ a. Lat. 4 2 ' ~ L.H.A. 54' b. Lat. 4 2 ' ~ L.H.A. 320 Dec. 1 2 ' ~ c. Lat. 42's L.H.A. 21' Dec. 2 ' ~ d. Lat. 42's L.H.A. 342' Dec. 14's Omdat de Dec. naar beneden is afgerond op hele graden moet de Hc. gecorrigeerd worden. Dat doet u met het getal dat onder d. is gevonden. In de Volume bevindt zich een kaart: Table 5. Op deze kaart staan op de horizontale lijn bovenaan de getallen die onder d zijn bedoeld en op de verticale lijn aan de zijkant staan de Declinatie minuten. Het gevonden getal op de kruizing wordt opgeteld bij of afgetrokken van de Hc. Dat hangt af of het d+ of d- is. Het antwoord is de Hct. (Hight calculated m e ) .

ASTRONAVIGATIE -25

Voorbeeld: Dec.12'12' Hc. 57' 58' d+55 z 142' antw. d. cor.= 11'
57' 58' Hc. d. cor. l l' Hct.

Opdracht S In figuur 5.3 staat een deel van Table 5 afgedrukt. Wat is de Hct? a. Dec. 20'25' Hc. 62'46' d+51 z 138' b. Dec. 07O22' Hc. 39'21' d-58 Z 162' c. Dec. 17O19' Hc. 59'41' d+54 z 148'
De zon is geschoten vanuit de gispositie. Als de correcties zijn toegepast, wordt deze geschoten hoek de ware hoogte (Ht.) genoemd. Daarna is met de hulpgis de Hct. berekend. Om nu de positielijn te kunnen plotten op het moment dat de zon geschoten werd, moet het hoogteverschilberekend worden van de Ht. en de Hct. Dit verschil wordt het Intercept genoemd. Dit Intercept wordt op het Azimuth afgepast vanaf de hulpgis. Dit kan gebeuren of naar de A.P. van de zon toe (to) of juist tegenovergesteld van de A.P. van de zon af (away). Stelt u zich eens de volgende vraag. Bevindt uw schip zich dichterbij de A.P. van de zon of juist verder af?

figuur 5.3

Mogelijkheid l Als de geschoten hoek (Ht.) groter is dan de berekende hoek (Het.), bevindt het schip zich dichterbij de A.P. van zon. Denk aan een vuurtoren; hoe dichterbij hoe hoger het licht boven u (zie figuur 5.4). Hierbij wordt dus het Intercept afgepast vanuit de hulpgis op het Azimuth naar de zon's A.P. (to). figuur 5.4

ASTRONAVIGATIE -26

Mogelijkheid 2 Als de geschoten hoek (Ht.) kleiner is dan de berekende hoek (Het.), dan bevindt het schip zich verder van de^.^. van de zon af. Denk weer aan de vuurtoren; hoe verder af hoe lager het licht staat. Hierbij wordt dus het Intercept afgepast vanuit de hulpgis op het Azimuth vanaf de zon's A.P. (away).
figuur 5.5

Voorbeeld: Ht. 19'35' Hct. 19'22'

Intercept (to) 13'

Ht. hoger dan Hct., dus worden deze 13' vanuit de hulpgis in de richting van de zon afgepast (zie figuur 5.6).
figuur 5.6

Ht. Hct.

52'24' 52'44'

Intercept (away) 20' Ht. kleiner dan de Het., dus worden deze 20' vanuit de hulpgis van de zon afgepast (zie figuur 5.7).
figuur 5.7

30 25 20 15 10 05 47.55 50 45

Opdracht 6 Is het Intercept away of to? a. Ht. 63'23' Hct. 63'34' b. Ht. 54'34' Hct. 54O32' c. Ht. 74'52' Hct. 75'
Om de positielijn (L.O.P.) in de kaart te plotten zijn nu alle gegevens beschikbaar. Hulpgis: gisbreedte en aangepaste lengte a. b. Azimuth c. Intercept

ASTRONAVIGATIE -27

Opdracht 7
Maak de volgende opgaven (zie voorbeeld op deze en volgende bladzijde). Gevraagd: Intercept, Azimuth, Hulpgis.
l . Datum: 19-6-85

Hm. 46'23l.7 Ooghoogte 2m50. 2. Datum: 13-2-85 Hm. 34'33'. 1 Ooghoogte 3m. 3. Datum: 06-8-85 Hm. 3035'.8 Ooghoogte 2m50. 4. Datum: 07-8-85 Hm. 54'38l.9 Ooghoogte lm.

Gispositie: 42'25'~ 3020'w GMT lOh 53m 20s i.c.=+4' Gispositie: 41' 4 4 ' ~ 6054'w GMT 15h 52m 32s i.c.=-2' Gispositie: 42'12's 52'20'~ GMT 07h 54m 17s i.c.=-3' 140501w Gispositie: 42' 1 5 ' ~ GMT 14h 52m 13s i.c.=+3'

Hieronder volgt een voorbeeld van een totale uitwerkingvan een zon's hoogte bestek.

ASTRONAVIGATIE -28

ASTRONAVIGATIE -29

Het plotten
Met de Hulpgis, het Intercept en het Azimuth plot u de positielijn in de kaart. Hiervoor wordt niet de zeekaart gebruikt, daar deze voornamelijk dient om de koersllogstand en de positie op te noteren. Er worden op die kaart geen constructies uitgevoerd. De positielijn kan geconstrueerd worden op een Plottingsheet of op de Middelbreedte kaart.
l. Het Plottingsheet is een kaart waarop de breedtes variabel zijn en

waarop gemakkelijk getekend kan worden. Het enige nadeel is dat de kaart zo groot is en dat op den duur en vooral met een langzaam varend zeilschip de constructies verwarrend kunnen worden. 2. De Middelbreedte kaart. Dit is een kaart die zelf gemaakt wordt. Voor elke dag kan een blad uit een schrift of een bloknote gebruikt worden. Eenmaal in gebruik werkt zo'n schrift waarin aan n kant de berekeningen staan en op de andere bladzijde de constructies zeer overzichtelijk. Het is daarbij ook een goedkope methode. Het enige nadeel van deze kaart is dat deze niet op hogere breedtes gebruikt kan worden(boven de 60"). De laatste methode wordt hier verder uitgewerkt. In een gewoon schrift met verticale lijnen wordt n lijn loodrecht op deze lijnen getrokken. Dit is de gisbreedte. De verticale lijnen stellen de parallellen voor met noord boven (Noordelijk halfrond). Op de Lat. (gisbreedte) construeert u een hoek met het aantal graden van deze breedte, dus bij een Lat. van 52O wordt een hoek van 52" geconstrueerd. De opstaande arm van de hoek snijdt de parallellen. Op deze arm worden de mijlen afgepast (zie figuur 6.1). 1600Sfw)wordt geplot. De lengtepositie wordt zo De hulpgis ( 5 2 " ~ gekozen dat er genoeg ruimte is om de constructie uit te voeren. Dat kan in het begin problemen geven maar door geduld en goed naar de cijfers te kijken komt u er wel uit. Daarna wordt er aan elke verticale lijn een getal verbonden. Bijvoorbeeld: elke parallel stelt 5 minuten hoek. Daar wordt de afstand dan tussen elke verticale lijn 5 mijl (zie figuur 6.2).

figuur 6.l

hulpgis 52 "Ai 16 '.05W

figuur 6.2

ASTRONAVIGATIE -30

Vanuit de Hulpgis trekt u het Azimuth (130'). Op deze lijn wordt het Intercept afgepast of vanuit de Hulpgis naar de zon toe (to) of van de zon af (away) (12'). Door het gevonden punt wordt een lijn loodrecht op het Azimuth getrokken. Dit is de positielijn L.O.P.. Op deze lijn bevond zich het schip toen de zon geschoten werd. De echte positie wordt pas verkregen als de positielijn verzeild wordt naar een andere positielijn. Dit kan natuurlijk ook Middagbreedtezijn.

hulpgis 52 ' N 1 6 *.05W

2s 20 IS 10

os o

figuur 6.3

Voorbeeld l Plot op Middelbreedte kaart de positie op de middag. Hulpgis: 42'~.14' 35I.l w. Intercept: 14 (away), Zn.123 Ware koers 285', Verheid 15' tot Middagbreedte 42'10 N.

figuur6.4
45

40

35

30

25

10

15

10

05

15

55

50

45

40

35

30

15

20

Voorbeeld 2 Plot op de Middelbreedte kaart de positie in de namiddag. Gispositie: 50'12'~ 4O15'w l. Hulpgis 5 0 ' ~4' 12'.4 w Intercept 8' away Zn. 96' 2. Hulpgis 5 0 ' ~4'50' w Intercept 7' to Zn. 255' Ware koers 240, Verheid tot tweede zonsbestek: 21'

figuur6.5

A>
Opdracht l Plot op Middelbreedte kaart de positie op de middag.
Gispositie: 50'24'~ 01 10'w Hulpgis: 5 0 ' ~0120'.7w Intercept: 7'(away) Zn. 105' Ware koers 65', Verheid 24' tot middagbreedte 5014'.4~ Gispositie: 50'1 1 ' 06'35'~ ~ Hulpgis l. 5 0 ' ~6'29'.9w Intercept:13'.4(away), Zn. 137' Intercept: 13'(to), Zn. 195' Hulpgis 2. 5 0 ' ~7'05'w Ware Koers 215O, Verheid 13'.4 tot tweede zonsbestek.
O

ASTRONAVIGATIE -3 1

Opdracht 2 Plot de positie op de Middelbreedte kaart:

a. Gispositie: 42'29'~ 04'20'~ datum: 20-06-85 Hm. 49'12'.0, GMT 13h 51m 42s, i.c.=-4l.2, Ooghoogte 3m. Ware koers 23S0,Verheid 20' vanaf middagbreedte 42'20'~
b. Gispositie: 42'29'~ 04'20'~ datum: 13-02-85 , Hm. 15'18'.4, GMT 08h 53m 1 5 ~i.c.=+2'.0, Ooghoogte 3m30 Ware Koers 290' Verheid 15' tot rniddagbreedte 41' 5 5 ' ~

Opdracht 3 Plot de positie op de Middelbreedte kaart:

~ Gispositie: 41'55'~ 15'1 5 ' datum: 07-08-85 Ware koers: 290' Ie Hm. 5g056'.4, i.c.=+3'.2, Ooghoogte 3m. GMT 09h 54m 13s 10g:45'. 2e Hm. 35'14'.l, i.c.=+3'.2, Ooghoogte 3m. GMT 14h 53m 34s log:70t.

ASTRONAVIGATIE -32

Opdracht 4 Plot de positie op de Middelbreedte kaart:

Gispositie : 42'04'~ 12' 15'w datum: 19-06-85 Ware koers 095', Verheid tot middagbreedte 8' Ie Hm. 5g035'.4, i.c.=+2'.0, Ooghoogte 2m50 GMT lOh 54m 25s 2e Hm. Middaghoogte 71 '2gf.9, i.c.=+2'.0, Ooghoogte 2m50.

Opdracht 5 Plot op Middelbreedte kaart de positie op de middag:

~ Gispositie: 42'1 2 ' 6 8 ' 2 9 ' ~ datum: 18-06-85 Kompaskoers 28g0, var.=3Ow., dev.=4'~., Snelheid=5kn/h Bij elke Hm. is i.c.=-6'.7, Ooghoogte lm50 Ie Hm. 68O53I.3 GMT 15h 52m 24s 2e Hm. Middaghoogte 7058'.3 3e Hm. 55'54l.5 GMT 18h 54m 12s

A
7. De sextant en praktische zaken
Opdracht l Noem de onderdelen van de sextant in figuur 7.1. Vul achter de letters onderstaande woorden in. Grote spiegel Kimspiegel Frame Kijker Wijzer of Alhidade Gekleurde glazen voor grote spiegel Gekleurde glazen voor kimspiegel Trommel Graden aflezing Minuten aflezing Ontkoppelingsgreep In graden onderverdeelde rand

ASTRONAVIGATIE -33

figuur 7. l

Voordat de reis begint zal eerst de sextant gecontroleerd dienen te worden. De spiegels moeten loodrecht op het frame staan. Door stoten kan daar het n en ander mee gebeurd zijn.

De grote spiegel Het eerst controleert u de grote spiegel. Houdt de sextant horizontaal. Het rechtstreeks geziene beeld en het gereflecteerde beeld in de grote spiegel moeten zonder verspringing in elkaar overgaan. Is dit niet het geval dan kan met de schroef aan de bovenkant op de spiegel gedraaid worden, totdat het beeld in elkaars verlengde ligt (zie figuur 7.2).

figuur 7.2

A
De Indexfout Zoals al eerder is uitgelegd wordt deze fout onderweg af en toe ' gecontroleerd. D e sextant wordt precies op 0 gezet. Daarna observeert u door de sextant de horizon en controleert of deze van het rechtstreeks geziene beeld zonder verspringing overgaat in het beeld in de spiegel. Is dit niet het geval, draait u met de fijnregelaar de beelden in elkaars verlengde. Het aantal minuten dat de fijnregelaar aangeeft, wordt genoteerd. Kijk op de gradenverdeling op het frame. Staat de pijl rechts van de O0 is de indexcorrectie +. Staat de pijl links van de O0 is de indexcorrectie -.
De Collimatiefout Dit is de fout als de spiegels niet evenwijdig aan elkaar staan. Deze fout wordt gecorrigeerd met de schroeven achterop de kimspiegel. Observeer door de sextant een verticaal beeld (vuurtoren, vlaggestok, hoek van een huis). Dit beeld moet minimaal 1,s mijl wegstaan. Staan de beelden naast elkaar dan worden deze door het draaien aan de bovenste schroef in elkaars verlengde gebracht. Daarna, als de beelden onder elkaar worden gezien, draait u met de onderste schroef de beelden op elkaar, totdat er n beeld wordt gezien (zie figuur 7.3).

ASTRONAVIGATIE -34

figuur 7.3

ASTRONAVIGATIE -35

Opdracht 2 Voer met eigen sextant de verschillende handelingen uit.

Is de sextant gecorrigeerd, dan kan de zon geschoten worden. Zoek een veilig plekje op aan boord. Het n na donkerste glas wordt voor de grote spiegel geplaatst. Afhankelijk van de omstandigheden kan er van gekleurd glas gewisseld worden. De zon wordt in de grote spiegel gebracht. Als de zon op de horizon staat, sikkelt u de sextant langzaam van links naar rechts en weer terug om zijn lengteas, zodat de zon de horizon steeds een moment raakt. Op zo'n moment wordt er niet meer aan de fijnafsteller gedraaid en wordt het tekenstop gegeven. Dit is om de ander die aan boord is en die zich bij deGMT klok heeft ge.nstalleerd te kermen te geven dat de tijd genoteerd moet worden. Eerst de seconden, daarna de minuten en dan de uren. Voert u de hoogtemeting alleen uit dan wordt op het moment dat de hoek wordt geschoten de stopwatch, die om de nek hangt ingedrukt of na een aantal oefeningen kan ook zelf begonnen worden met seconden tellen en wel op de volgende manier: eenentwintig, tweeentwintig etc. Loop naar de GMT-klok, noteer de tijd en trek het aantal seconden die tussen de geschoten hoogte en het aflezen van GMT klok ligt, van die tijd af. Gebruik voor GMT-klok liefst n met digitale getallen. Controleer elke dag deze GMT met het radiosignaal. De BBC is makkelijk over de hele wereld te ontvangen. Noteer de hoek en leg de sextant veilig weg (vergeet niet de logstand te noteren). De positielijn kan nu geconstrueerd worden.

figuur 7.4

Succes en behouden vaart

A
8. Gegevens Nautical Almanac Sight Reduction Tables

ASTRONAVIGATIE -36

A2 ALTITUDE CORRECTION TABLES 10-90-SUN, STARS, PLANETS

0CT.-MAR.

SUN

APR.-SEPT.
Upper Limb

STARS AND PLANETS

\PP. Alt.

DIP

\.pp. Lower Upper l App. Lower Alt. Limb Limb Alt. Limb

'1 App. Alt.

Additional Corrn

1985 VENUS Jan. I-Feb. 4

;+ 0'2. ;+ 0.1
O

Feb. 5-Feb. 28

+ 0'3 + 0-2 go + 0.1

War. I-Mar. 16

29

^ ++ +
83

' + 0'4

m 2022242628-

, 7-9 8-3 8-6 9.0 9-3

0-3 0.2

0.1

War. 17-Apr. 21

26

+ O.5 + 0-4

'

30- 9-6 32 - 10-0 34 - 10-3 36-10-6 38 - 10-8 40-11.1 42-11-4 44-11,? 46-11-9 48 - 12-2 ft. , 2- 1-4 4- 1.9 6- 2-4 8 - 2.7 10- 3.1 See table +ft. , 70- 8-1 75- 8-4 80- 8-7 85- 8-9 90- 9-2 95 - 9-5 100- 9-7 105- 9'9 g 10 - 10-2 115-10.4 120 - 10-6 125 - 10.8 130-in 135-11'3 140-11'5 145-11.7 150-11-9 155-12.1

Apr. 22-May 7 o 29

+ g + 0-3 83 + 0-1
J^ + 0.2
& ,
O

' + 0'4

0-2

May 8-May 29

+ 0-1
+ 0-2

May ~ O - J 18 Y ~

$ + 0.1

J ~ 19-Dec. 33 Y

60 + 0-1
MARS Jan. I-Dec. 31

g+

0-1

App. Alt. = Apparent altitude = Sextant altitude corrected for index error and dip.

ASTRONAVIGATIE -37

1985 FEBRUARI 12, 13, 14 (TUES., WED., THURS.)

'
d h

MOON
G.H.A.
o 1

Laf.

Twilight Naut.
h m

Sunrise
h m

Civil
h m

Dec.
o 1

G.H.A.
O l

LJ

Dec.
O l

d
l

H.P.
t

~ 7 2
62
68 66 64

1900 191 25.9 01

U E

S D A
y

W E D N E

s D
Y

176 25.9 S13 46.8 46.0 02 206.25.9 45.2 44.3 03 221 25.9 04 236 25.9 43.5 42.7 05 251 25.9 06 266 25.9 S13 41.9 07 281 25.9 41.0 40.2 08 296 25.9 39.4 09 311 25.9 10 326 25.9 38.5 37.7 1 341 25.9 1 12 356 25.9 S13 36.9 13 11 25.9 36.0 14 26 26.0 35.2 34.4 15 41 26.0 33.5 16 56 26.0 17 7 1 26.0 32.7 18 86 26.0 S13 31.8 19 101 26.0 31.0 30.2 20 116 26.0 29.3 21 131 26.0 28.5 22 146 26.0 27.7 23 161 26.1 00 176 26.1 S13 26.8 191 26.1 26.0 02 206 26.1 25.1 24.3 03 221 26.1 23.5 04 236 26.1 05 251 26.1 22.6 06 266 26.2 S13 21.8 07 281 26.2 20.9 08 296 26.2 20.1 09 311 26.2 19.3 10 326 26.2 18.4 1 341 26.2 1 17.6 12 356 26.3 S13 16.7 13 11 26.3 15.9 14 26 26.3 15.0 15 4 1 26.3 14.2 16 56 26.3 13.3 17 71 26.3 12.5 18 86 26.4 S13 11.7 19 101 26.4 10.8 20 116 26.4 10.0 21 131 26.4 09.1 22 146 26.4 08.3

..
..

..

..

.. ..

.. ..

275 23.9 289 52.1 304 20.2 318 48.3 333 16.3 347 44.3 2 12.3 16 40.1 31 08.0 45 35.7 60 03.5 74 31.1 88 58.7 103 26.3 117 53.8 132 21.3 146 48.7 161 16.0 175 43.3 190 10.5 204 37.7 219 04.8 233 31.9 247 58.9 262 25.9 276 52.8 291 19.7 305 46.5 320 13.3 334 40.0 349 06.7 3 33.3 17 59.8 32 26.4 46 52.8 61 19.3 75 45.6 90 12.0 104 38.3 119 04.5 133 30.7 147 56.9 162 23.0 176 49.1 191 15.1 205 41.1 220 07.1

09.2. 09.1 09.1 09.0 09.0 09.0 08.8 08.9 08.7 08.8 08.6 08.6 08.6 08.5 08.5 08.4 08.3 08.3 08.2 08.2 08.1 08.1 08.0 08.0 07.9 07.9 07.8 07.8 07.7 07.7 07.6 07.5 07.6 07.4 07.5 07.3 07.4 07.3 07.2 07.2 07.2 07.1 07.1 07.0 07.0 07.0 06.9

S17 07.8 17 20.3 17 32.6 17 44.8 17 56.9 18 08.9 S18 20.8 18 32.6 18 44.3 18 55.8 19 07.3 19 18.6 S19 29.8 19 40.9 19 51.8 20 02.7 20 13.4 20 24.0 S20 34.4 20 44.8 20 55.0 21 05.1 21 15.0 21 24.9 S21 34.5 21 44.1 21 53.5 22 02.8 22 12.0 22 21.0 S22 29.9 22 38.6 22 47.2 22 55.7 23 04.0 23 12.2 S23 20.2 23 28.1 23 35.8 23 43.4 23 50.9 23 58.2 S24 05.3 24 12.3 24 19.2 24 25.9 24 32.5

12.5 59.0 12.3 59.0 12.2 58.9 12.1 58.9 12.0 58.9 11.9 58.9 11.8 58.8 11.7 58.8 11.5 58.8 11.5 58.8 11.3 58.8 11.2 58.7 11.1 58.7 10.9 58.7 10.9 58.7 10.7 58.6 10.6 58.6 10.4 58.6 10.4 58.6 10.2 58.6 10.1 58.5 09.9 58.5 09.9 58.5 09.6 58.5 09.6 58.4 09.4 58.4 09.3 58.4 09.2 58.4 09.0 58.4 08.9 58.3 08.7 58.3 08.6 58.3 08.5 58.3 08.3 58.2 08.2 58.2 08.0 58.2 07.9 58.2 07.7 58.1 07.6 58.1 07.5 58.1 07.3 58.1 07.1 58.1 07.0 58.0 06.9 58.0 06.7 58.0 06.6 58.0 06.4 57.9

N 70

60 N58

52 50 45 N40 35 30 20 N 10

56 54

S 10 20

35 40 45 S50 52 54

30

58 S60
Lat.

56

06 06 06 06 06 06 06 06 06 06 06 06 05 05 05 05 05 05 05 05 05 04 04 04 04 03 03 03 03 02 02

23 21 18 16 14 12 1 1 09 07 06 04 03 59 56 53 49 42 34 25 14 01 44 33 20 03 42 31 19 05 47 25

07 07 07 07 07 07 07 06 06 06 06 06 06 06 06 06 06 05 05 05 05 05 05 04 04 04 04 04

44 33 24 17 10 04 00 55 51 47 44 41 34 28 22 17 08 59 50 40 28 14 05 55 42 27 20 1 1 04 02 03 5 1 03 39

09 08 08 08 08 07 07 07 07 07 07 07 07 06 06 06 06 06 06 06 05 05 05 05 05 05 04 04 04 04 04

N 70 68 66 64

sunset

Tw ~ h t ~ i v i I Naut.
h

06 44 27 13 02 52 44 37 30 24 19 14 04 56 48 42 30 20 11 01 51 39 32 24 14 03 58 52 45 38 29

~ 7 2
62

60 N58 56 52 50 45 N40 35 30 20 N 10

54

S 10 20 30 35 40 45 S50 52

58 S60
Doy

54 56

18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 19 19 19 19 19 20 20 20 20 21 21 21 21

Mer. Pass.

07 10 12 14 16 17 19 21 22 24 25 26 30 33 36 40 47 55 04 14 27 44 55 08 24 45 55 07 21 38 59

Eqn. of Time l Mer.

s.D. 16.2

d 0.81 S.D.

16.0

15.8

15.7

12 13 14

<A
-p-p

ASTRONAVIGATIE -38

1985 JUNE 18, 19, 20 (TUES., WED., THURS.)

-

G.M.T. G.H.A.
Dec.

MOON
G.H.A.
o 1

Lat.

v
/

Dec.
0 1

d
1

H.P.
1

-Naut.
h
m

N 72

a
O O

186 12.3 200 40.6 215 08.8 229 36.9 244 05.1 258 33.1 273 01.1 287 29.0 301 56.9 316 24.7 330 52.4 345 20.1 359 47.7 14 15.3 28 42.9 43 10.3 57 37.8 72 05.2 86 32.5 100 59.8 115 27.1 129 54.3 144 21.4 158 48.6 173 15.7 187 42.7 202 09.7 216 36.7 231 03.7 245 30.6 259 57.5 274 24.4 288 51.2 303 18.0 317 44.8 332 11.6 346 38.4 l 05.1 15 31.9 29 58.6 44 25.3 58 52.0 73 18.6 87 45.3 102 12.0 116 38.6 131 05.3 145 32.0 159 58.6 174 25.3 188 51.9 203 18.6 217 45.3 232 12.0 246 38.7 261 05.4 275 32.1 289 58.8 304 25.6 318 52.3 333 19.1 347 45.9 2 12.7 16 39.6 3 1 06.4 45 33.3 60 00.2 74 27.2 88 54.2 103 21.2 117 48.2 132 15.3
S.D.

09.3 09.2 09.1 09.2 09.0 09.0 08.9 08.9 08.8 08.7 08.7 08.6 08.6 08.6 08.4 08.5 08.4 08.3 08.3 08.3 08.2 08.1 08.2 08.1 08.0 08.0 08.0 08.0 07.9 07.9 07.9 07.8 07.8 07.8 07.8 07.8 07.7 07.8 07.7 07.7 07.7 07.6 07.7 07.7 07.6 07.7 07.7 07.6 07.7 07.6 07.7 07.7 07.7 07.7 07.7 07.7 07.7 07.8 07.7 07.8 07.8 07.8 07.9 07.8 07.9 07.9 08.0 08.0 08.0 08.0 08.1 08.1 15.1

N25 58.1 26 02.5 26 06.8 26 11.0 26 15.0 26 18.9 N26 22.6 26 26.2 26 29.7 26 33.0 26 36.2 26 39.3 N26 42.2 26 45.0 26 47.6 26 50.1 26 52.5 26 54.7 N26 56.8 26 58.7 27 00.5 27 02.1 27 03.6 27 04.9 N27 06.1 27 07.2 27 08.1 27 08.9 27 09.5 27 09.9 N27 10.2 27 10.4 27 10.4 27 10.2 27 09.9 27 09.5 N27 08.9 27 08.2 27 07.3 27 06.2 27 05.0 27 03.7 N27 02.1 27 00.5 26 58.7 26 56.7 26 54.6 26 52.3 N26 49.9 26 47.3 26 44.6 26 41.7 26 38.7 26 35.5 N26 32.2 26 28.7 26 25.1 26 21.3 26 17.4 26 13.3 N26 09.0 26 04.6 26 00.1 25 55.4 25 50.6 25 45.6 N25 40.5 25 35.2 25 29.8 25 24.2 25 18.5 25 12.6 15.2

04.4 04.3 04.2 04.0 03.9 03.7 03.6 03.5 03.3 03.2 03.1 02.9 02.8 02.6 02.5 02.4 02.2 02.1 01.9 01.8 01.6 01.5 01.3 01.2 01.1 00.9 00.8 00.6 00.4 00.3 00.2 00.0 00.2 00.3 00.4 00.6 00.7 00.9 01.1 01.2 01.3 01.6 01.6 01.8 02.0 02.1 02.3 02.4 02.6 02.7 02.9 03.0 03.2 03.3 03.5 03.6 03.8 03.9 04.1 04.3 04.4 04.5 04.7 04.8 05.0 05.1 05.3 05.4 05.6 05.7 05.9 06.0

55.2 55.3 55.3 55.3 55.3 55.3 55.4 55.4 55.4 55.4 55.4 55.4 55.5 55.5 55.5 55.5 55.5 55.6 55.6 55.6 55.6 55.6 55.7 55.7 55.7 55.7 55.7 55.8 55.8 55.8 55.8 55.8 55.9 55.9 55.9 55.9 55.9 56.0 56.0 56.0 56.0 56.0 56.1 56.1 56.1 56.1 56.1 56.2 56.2 56.2 56.2 56.2 56.3 56.3 56.3 56.3 56.3 56.4 56.4 56.4 56.4 56.4 56.5 56.5 56.5 56.5 56.6 56.6 56.6 56.6 56.6 56.7 15.4

N 70
68 66 64 62

60

N 58 56 54 52 50 45 N40 35 30 20 N 10

o o 11 11 l/// 1/11 l/// l///

ca.

a o
o
0
'

a11 11 /l/
00 49 0 1 40 02 10 02 32 02 50 03 06 03 35 03 58 04 16 04 3 1 04 56 05 17 05 35 05 52 06 10 06 28 06 39 06 51 07 04 07 21 07 28 07 36 07 45 07 56 08 -07

S 10
35 40 45 S50 52 54 56 58

20 30

S60 -Lat. Sunset

h
m

00 45 0 1 32 02 00 02 46 03 16 03 39 03 58 04 27 04 50 05 09 05 26 05 42 05 59 06 07 06 17 06 27 06 39 06 44 06 50 06 56 07 03 07 10

0 1 31 0209 02 35 02 56 03 13 03 27 03 39 03 50 04 13 04 3 1 04 46 04 59 05 21 05 40 05 58 06 15 06 34 06 55 07 07 07 21 07 38 07 59 08 09 08 20 08 33 08 48 09 05
Moanset

-h

Twilight Civil Naut.

m

~ 7 2a
N 70 68 66
0

o
O
0 0

o
0

o o
22 32 21 54 21 27 21 07 20 50 20 36 20 23 20 12 19 50 19 32 19 17 19 04 18 42 18 23 18 05 17 47 17 29 17 08 16 55 16 4 1 16 24 16 03 15 54 15 42 15 30 15 15 14 57

O O

64 62 60

1/11 /l//
23 14 22 23 21 53 21 30 21 12 20 57 20 27. 20 05" 19 46 19 3 1 19 06 18 46 18 27 18 10 17 53 17 34 17 23 17 12 16 58 16 42 16 35 16 26 16 17 16 07 15 55

N 58 56 54 52 50 45 N40 35

1/11 1/11 ///l /l// 1/11

23 18 22 31 22 03 21 17 20 46 20 23 20 05 19 35 19 13 18 54 18 37 18 20 18 04 17 55 17 46 17 35 17 24 17 18 17 13 17 06 17 00 16 52

30 20 N 10

o s 10
35 40

20 30

45 S50
54
52
56 58

S60 DaY

SUN
Eqn. of Time I Mer.

1 8 1 9 20

ASTRONAVIGATIE -39

1985 AUGUST 5, 6, 7 (MON., TUES., WED.)

MOON
G.H.A.
0 1

Lot.

Twilight Naut.
h m

v
1

311 03.8 16.3 325 39.1 1 . 62 340 14.3 1 . 63 354 4 . 1 . 96 63 9 24.9 16.4 24 00.3 16.4 3 8 35.7 1 . 64 53 11.1 1 . 64 67 46.5 16.5 82 22.0 16.4 96 57.4 16.5 111 32.9 16.5 126 08.4 16.6 140 44.0 1 . 65 155 19.5 1 . 66 169 5 . 16.5 51 184 30.6 16.6 199 06.2 16.6 213 41.8 16.7 228 17.5 242 53.1 257 28.7 1 . 67 272 04.4 1 . 66 286 40.0 1 . 67 301 15.7 1 . 66 315 51.3 1 . 67 330 27.0 16.7 345 02.7 1 . 66 359 38.3 1 . 67 14 14.0 1 . 67 28 49.7 1 . 66 43 25.3 16.7 58 01.0 1 . 67 72 36.7 1 . 66 87 12.3 1 . 67 101 48.0 1 . 66 116 23.6 16.6 130 59.2 1 . 67 145 34.9 16.6 160 10.5 1 . 66 174 46.1 1 . 66 189 21.7 1 . 66 203 57.3 16.5 218 32.8 16.6 233 08.4 16.5 247 43.9 16.5 262 19.4 1 . 65

S N

E:!

N 72 2 39.1 1 . 55.0 N 70 39 68 2 25.2 14.0 55.0 66 2 1 . 14.0 55.0 12 64 1 5 . 13.9 55.0 72 62 1 43.3 14.0 54.9 60 1 29.3 14.0 54.9 l 15.3 1 . 54.9 N 58 39 56 1 01.4 1 . 5 . 39 49 54 0 47.5 14.0 54.9 52 0 33.5 1 . 54.9 39 50 0 19.6 1 . 54.8 39 45 O 05.7 13.9 54.8 O 08.2 1 . 54.8 N 40 39 35 0 22.1 1 . 5 . 39 48 30 0 36.0 1 . 5 . 39 48 20 0 49.9 1 . 5 . 39 48 1 03.8 13.8 5 . 4 7 N 10 o 1 17.6 1 . 54.7 39 l 31.5 13.8 54.7 S 10 20 l 45.3 13.8 54.7 30 l 5 . 13.8 54.7 91 35 2 1 . 13.8 54.7 29 40 2 26.7 13.8 54.7 45 2 4 . 13.7 54.6 05 2 5 . 13.7 54.6 S50 42 52 3 07.9 13.8 5 . 46 54 3 21.7 13.6 5 . 46 56 3 35.3 13.7 5 . 46 58 3 49.0 1 . 54.6 37 S60 4 0 . 13.6 54.6 27 4 16.3 13.6 54.5 4 29.9 13.6 5 . 4 5 Lat. 4 43.5 13.5 54.5 4 5. 1. 5. 70 36 45 o 5 1 . 13.5 54.5 06 5 24.1 13.4 54.5 N 72 5 3 . 13.5 54.5 N 70 75 68 5 51.0 13.4 5 . 45 66 6 04.4 13.4 54.5 64 6 17.8 13.4 54.4 62 6 31.2 1 . 54.4 33 60 6 44.5 13.3 54.4 6 57.8 1 . 54.4 N 58 33 5 6 7 11.1 1 . 5 . 33 44 54 7 24.4 1 . 54.4 32 52 7 37.6 1 . 54.4 32 50 7 5. 1. 5. 08 31 44 45 N 40 35 30 20 N 10
0 1

Dec.

H.P.
1

Sunrise
m h m

Moonrise

Civil
h

1/11 11 11 11 11 11 11 11 11 ///l 01 14 01 54 02 20 02 40 02 56 03 09 03 36 03 56 04 12 04 25 04 46 05 02 05 16 05 27 05 38 05 48 05 53 05 59 06 04 06 10 06 13 06 16 06 19 06 22 06 26

11 11 111 1/11 01 22 02 06 02 34 02 55 03 12 03 26 03 39 03 49 03 58 04 18 04 33 04 45 04 56 05 14 05 28 05 41 05 53 06 04 06 17 06 24 06 31 06 39 06 49 06 54 06 58 07 04 07 09 07 16

0056 0203 0239 03 04 03 23 03 39 03 52 04 03 04 13 04 22 04 29 04 36 04 51 05 03 05 13 05 22 05 37 05 50 06 02 06 14 06 27 06 42 06 50 06 59 07 11 07 24 07 30 07 37 07 45 07 53 08 03

Twitight Civil Naut.

S 10 20

30

35 40 45 S50 52

54 56
58
SUN Eqn. of Time 1 Mer. 00 h 12 h Pass.
m s m s
h m

S60

Dar

5 06 00 6 05 54 7 05 47

05 57 05 50 05 43

12 06 12 06 12 06

A
CON' ERSION OF ARC T 0 TIME
0'-59'
a

ASTRONAVIGATIE -40

i&"-239"
m

1 240'-299"

I
2

O 08 3 o 12 4 o i6 5 o 20 6 O 24 7 o 28 8 o 32 9 0 36 10 O 40 11 o 44 12 O 48 13 0 52 14 0 56

O 0 0 O 04

1 5 16 17 18

I 00
I i

o4 08

M
20 21 22

I 12 I i6

I 20
I I
1 1 1 I l l 1

23 24 25 26 27 28 29

24 28 32 36 40 44 48 52 56

30 2 00 31 2 Q4 32 2 08 33 2 12 34 2 16 35 2 20 36 2 24 37 2 28 38 2-32 39 2 36 40 2 40 41 2 44 42 2 48 43 2 52 44 2 56 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59
3 00 3 04 3 08 3 12 3 16 3 3 3 3 3 20 24 28 32 36

3 40 344 3 48 3 52 3 56 The al is for the c

115 7 40 175 11 40 116 7 4 4 176 11 44 117 7 48 177 11 48 n 8 7 52 178 11 52 119 7 56 179 11 56 ave table is for convening nversion of longitude for a

1
I

235 15 40 295 236 15 44 296 237 15 48 297 238 15 52 298 239 15 56 299 xpressions in arc to plication to L.M.T.

19 40 19 44 19 48 19 52 19 56 their ec (added I

50 3 20 3 21 3 22 3 23 51 3 24 3 25 3 26 3 27 28 52 3 28 3 29 3 30 3 31 32 53 3 32 3 33 3 34 3 35 36 54 3 36 3 37 3 38 3 39 355 23 40 55 3 40 3 41 3 42 3 43 356 23 44 56 3 44 3 45 3 46 3 47 357 23 48 57 3 48 3 49 3 50 . 3 51 358 23 52 $8 3 52 3 53 3 54 3 55 359 23 56 59 3 56 3 57 3 58 3 59 livalent in time ; lts main use in dus Ahnanac west, subtracted if easr) to give G.M.T. or vice 350 351 352 353 354
24

23 23 23 23 23

20

ASTRONAVIGATIE -4 1

INCREMENTS AND CORRECTIONS

SUN
'LAN

v or CorP d

-SUN
'LANET
0 ,

ARIES

v
or CorP

,
64 61 .

12 45-0 12 45-3 12 455 12 45-8 12 46-0 12 46-3 12 465 12 46-8 12 470 12 47-3 12 475 12 47-8 12 48-0 12 48-3 12 485 12 48-8 12 49-0 12 49-3 12 495 12 49-8 12 500 12 50-3 12 505 12 50-8 12 51-0 12 51-3 12 51-5 12 51-8 12 52-0 12 52-3 12 525 12 52-8 12 53-0 12 53-3 12 535 12 53-8 12 54-0 12 54-3 12 545 12 54.8 12 55-0 12 55-3 12 555 12 55-8 12 56-0 12 56-3 12 56-5 12 56-8 12 57-0 12 57-3 12 575 12 57-8 12 58-0 12 58-3 12 585 12 58-8 12 590 12 59-3 12 595 12 59-8 13 00-0

5-2 5-2 6-2 5-3 63 5-4 . 6-4 55

6-5 6-6 6-7 6-8 6-9 7-0

5-6 5-7 5-8 5-8 59 6-0 61 . 6-2 6-3 64 .

7-1 72 . 7-3 7-4

7-5 7-6

6-4 6-5 7-7 6-6 7% 6-7 7-9 6-8 80 . 8-1 8-2 8-3 8-4 69 7-0 7-0 7-1 72 .

8-5 7-3 8-6 7-4 87 75 . 8-8 7-6 89 7-6 .

9-0 7-7 9-1 7% 9-2 79 9-3 84 9-4 8-1

8-2 82 . 9-7 8-3 9-8 84 9 9 85 10-0 8-6 1. 01 8 7 10-2 8-8 10-3 8-8 10-4 89
9-5 9-6
10-5 1. 06 10-7 10-8 10-9

90 9-1 9-2 9-3 9-4

u-o 9-4 11-1 95 . U 2 9-6 . u-" 9 7 . u-4 9-8

a-5 99

11-6 10-0 11-7 10-0 11-8 10-1 u-9 10-2 1 . 10-3 20

ASTRONAVIGATIE -42

SUN
PLANET!

INCREMENTS AND CORRECTIONS

ARIES M O O N

1 l

or Corr

SUN
'LANET;

ARIES MOON

,
12.0 12-1 12-2 12-3 12-4

,
10-5 10.6 10-7 10-8

1 l

or Corr'

or Corr"

,
6-0 6.1 6-2 6-3 6-4 6-5 6-6 6-7 6-8 6-9 7-0 7.1 7-2 7-3 7-4 7.5 7-6 7-7 7-8 7-9 8-0 8-1 8-2 8-3 8-4 8-5 8-6 8.7 8-8 8.9 9.0 9-1 9.2 9.3 9-4 9-5 9-6 9-7 9* 9-9 10-0 10.1 10-2 10.3 10-4 105 10-6 10-7 104 10-9

,
5-4 5-4 5-5 5-6 5 7 5-8

109

12.5 1 0 9 12-6 11-0 12.7 11.1 12-8 11-2 12-9 11-3 13-0 U-l 13-2 13-3 13-4 11-4 11-5 11-6 11-6 11-7

59
60 6.1 6-2

6-2
6.3 6-4 6.5 6-6 6-7 6-8

13-5' 11-8 13-6 119 13-7 12-0 134 12-1 13-9 12-2 14-0 12-3 14-1 12-3 14-2 12-4 14-3 12-5 14.4 12-6 14.5 12-7 14-6 12-8 14-7 129 144 13-0 14-9 13-0 15-0 13-1 15-1 13-2 15-2 13-3 15-3 13-4 15-4 13-5 15-5 13.6 15-6 13-7 15-7 1 3 - 7 15-8 13-8 15-9 W &-O 16-1 16-2 16-3 16-4 16-5 16-6 16-7 16-8 16-9 17-0 17-1 17-2 17-3 17-4 17-5 17-6 17-7 17-8 17.9 14-0 14-1 14-2

69
7-0 7-0

7-1
7-2 7-3

74 75
7-6
7-7 7-8 7-8 79 8-0

8-1 8-2 8-3

8-4 8-5 8-6 8-6 8 7 8-8

89
9-0

14-3
14-4 14-4 14-5 14-6 14-7 14-8 149 15-0 15-1 15-1 15-2 15-3 15-4 15-5 15-6 15-7 15-8

9.1 9.2

9-3
9-4

95
9-5 9-6 9-7

u-o 9-8 11.1 99 11-2 100 u - 3 10-1 11-4 10-2

U-5

10-3

U-6 10.3
U - 7 10-4 11-8 105 u-l 10-6 U-O 10-7

u-o

&
INCREMENTS A N D CORRECTIONS
ARIES

ASTRONAVIGATIE -43

MOON

1 or
d

ARIES

Om

SUN
'LANET!

,
12-0 12-1 12-2 12.3 12-4 12-5 12-6 12.7 12-8 12-9 13-0 13-1 13-2 13-3

,
11-1 11.2 11.3 11-4 11.5 11-6 11-7 11.7 11.8 119

12-0 12-1 12-2 12-3 1 4 12-4 3 13-5 1 2 5 13-6 12-6 13-7 12-7 13-8 12-8 13-9 1 2 9

8.0 8.1 8.2 8-3 8-4

7-3 7-4 7-4 75 7-6

M-O 14-1 14.2 14-3 14-4

12-7 12-8 129 134 13-1

14.0 14-1 14.2 14-3 14.4 14-5 14-6 14.7 14-8 14-9 is-o 15-1 15-2 15-3 15-4 15-5 15-6 15-7 15-8 15-9 U-O 16.1 16-2 16-3 16-4 16.5 16-6 16-7 16-8 16-9

130 13-0 13-1 13-2 13.3 134 135 13-6 13-7 134 139 14-0 14-1 14.2 14-2 14-3 14-4 145 14-6 14-7 14-8 149 15-0 15-1 15-2 15-3 15-4 15-4 15-5 15-6 15-7 15-8 159 16-0 16.1 16-2 16.3 16-4 16.5 16.6

LI-O 11.1 11-2 11-3 U-4

10-0 10-1 10-2 10-3 10-4

17-0 17-1 17-2 17-3 17.4

15-4 15-5 15-6 15-7 15-8

17-0 17-1 17-2 17-1 17-4 17-5 17-6 17-7 17-8 17.9

18-0 16-7

ASTRONAVIGATIE -44

-SUN
'LANET
o ,

INCREMENTS AND CORRECTIONS

HOON
c

ARIES
0 ,

or Corrn

v or Corr"

d
14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 02-3 02-6 02-8 03-1 03-3 03-6 03-8 04-1 04-3 04-6

v or Corrn d

-SUN
'LANETi

ARIES
O

or Corr" d
t

14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14

00-0 00-3 00-5 00-8 01-0 01-3 01-5 01-8 02-0 02-3 02-5 02-8 030 03-3 03-5 03-8 044 04-3 04-5 04-8 05-0 05-3 05-5 05-8 060 06-3 06-5 06-8 070 07-3 07-5 07-8 08-0 08-3 08-5 08-8 09-0 09-3 09-5 09-8 10-0 10-3 10-5 10-8 11-0 11.3 11-5 11-8 12-0 12-3 12-5 12-8 13-0 13-3 13-5 13-8 14-0 14-3 14-5 14-8

14 17-3 14 17-6 14 17-8 14 18-1 14 18-3 14 I * S 14 18-8 14 1 91 14 19-3 14 19-6 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 19-8 20-1 20-3 20-6 204 21-1 21-4 21-6 219 22-1 22-4 22-6 229 23-1 234 23-6 239 24-1 24-4 24-6 249 25-1 254 25-6 259 26-1 26-4 26-6 269 27-1 27-4 27-6 279 28-1 28-4 28-6 284 29-1 29-4 29-6 29-9 30-1 30-4 30-6 309 31-1 31-4 31-6 314 32-1 13 13 13 13 13 37-2 37-5 37-7 38-0 38.2
0-5 0-6 0-7 0-8 0.9

6-0 6.1 6-2 6-3 6.4

5-8 5-8 59 6-0 6-1 6-2 6-3 64 6-5 6-6 6-7 6-8 69 7-0 7-1 7-2 7-3 74 75 7-6 7-7 7-8 79 8-0 8-1 8-1 8-2 8-3 84 8-5 8-6 8-7 8-8

0-5
(Mi

0-7 0-8 09

6-5 6-6 6.7 6-8 6-9 7-0 7-1 7.2 7-3 7-4 7-5 7-6 7-7 7.0 7-9 8-0 8-1 8-2 8-3 8.4 8-5 84 8-7 8-8 8-9 9-0 9-1 9-2 9-3 9-4 9-5 M 9-7 9-8 9.9 10-0 10.1 10-2 10-3

1 4 04-8 14 05-1 14 05-3 14 05-6 14 05-8 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14 06-1 06-3 06-6 06-8 07-1 07-3 07-6 07-8 08-1 08-3 08-6 08-8 09-1 09-3 094 09-8 10-1 10-3 10-6 10-8

M
9-0 9-1 9-2 9-3 94 9-5

1 11 11.3 11-6 114 12-1

12-3 12-6 12-8 13-1 13-3 134 13-8 14-1 14.3 14-6 14-8 15-1 15-3 154 15-8 16-1 16-3 164 164 17-1

9-6 9.7 9-8 99 10-4 10-0

10-5

10-6 10.7 10% 10-9

10-1 10-2 10-3 10-4 10-4 10-6 10-7 10-8 109 11-0 1. 11 11-2 11-3 11-4 11.5

u-o 10.5
11-1 11-2 11-3 11-4 u.5 11-6 11-7 11-8 11.9 12-0

-14 15-0 14 17-3

XXX

14 32-4
7

ASTRONAVIGATIE -45

4'

5"

DECLINATION

l 6l 7- l 8- l (0-140)CONTRARY NAME

9'

10'

11'

12'

13"

14'

T 0 LATITUDE

LAT 42-

LHA Iess than 180;

...........Zn-ISOi-Z

A>

ASTRONAVIGATIE -49

A
9. Antwoorden
Hoofdstuk l
Opdracht l De astronavigatie heeft men nodig om de positie van zijn schip op zee te bepalen d.m.v. hemellichamen met behulp van een sextant. Opdracht 2 l. Scheveningen ligt op 52O06'~04' 1 6 ' ~ 2. Vlissingen ligt op 51'26'~ 03'35'~ Opdracht 3
l. 3 7 ' ~40w

ASTRONAVIGATIE -52

2. O0 14'w 3. 23's 2 5 ' ~

Opdracht 4 l. A b 0056'.8 A l 03'16'.9 2. Ab 0104'.9 Al 03'373 Opdracht 5 Equator (Evenaar). Opdracht 6

40.000 : 360 = 111.11 : 60 = l .85O meter.

Opdracht 7 N . Kreeftskeerkring S. Steenbokskeerkring Opdracht 8 l. Kruispeilingen. 2. Peiling met verzeiling. 3. Peilingen met radioapparatuur. 4. Streekspeilingen.

&
Opdracht 9 Tekening l l. Peiling van een objekt (welke ook op de zeekaart voorkomt) langs de kust. 2. Noteer tijd en logstand. 3. Construeer peiling in de kaart.
Tekening 2 Na een halfuur wordt hetzelfde objekt gepeild. Noteer log stand. Construeer 2de peiling in de kaart. Trek koerslijn, welke door de twee peilingslijnen loopt. Pas op koerslijn vanaf 1ste peilingslijn de gevaren mijlen af. Verzeil lste peilingslijn met koersliniaal over die gevaren afstand. Snijpunt van de lste peiling met de 2de geeft positie op het moment van 2de peiling.

ASTRONAVIGATIE -53

Opdracht 10 positie: 5 1'5 1 l . 2 ~ 03'44l.3~ Opdracht 11 l. Dag en nacht 2. Seizoenen Opdracht 12 l. Declinatie 4 0 ' ~G.H.A. 40' 2. Declinatie 8 5 ' ~G.H.A. 280' 3. Declinatie 2O0N G.H.A. 240' Opdracht 13 De Reeds Almanac. Brom's Almanac. Mac Millans. Opdracht 14 l. G.H.A. 294'29I.7 Dec. s 13040t.3 2. G.H.A. 103'40'.8 Dec. N 23'25l.l 3. G.H.A. 31152'.7 Dec. N 16'24'.0 4. G.H.A. 13022'.0 Dec. s 12'48l.8 5 . ~ . ~ . ~ . 1 1 6 ~ 3 9 ' .Dec.~16'49'.5 3

&
Opdracht IS B Zon A Waarnemer C Horizon Opdracht 16 l . 3 2 ' ~20w 2. G.H.A. 80' Dec. N 52' 3. 90'-40' = 50 X 60' = 3000' 4. 325' Opdracht 17 l . 2 8 ' ~65Ow 2. G.H.A. 230' Dec. N 50' 3. 90'-20' = 70 X 60' = 4200' 4. 4s0

ASTRONAVIGATIE -54

Antwoorden hoofdstuk 2.
Opdracht l A. i.c.+ B. halve diameter C. ooghoogte D . straalbuiging E. verschilzicht F. i.c.Opdracht 2 Nautical Almanac (N.A.) Opdracht 3 l . Apparent Altitude 2. Altitude Correction 3. De linker kolom beslaat de maanden oktober t.m. maart. De rechter kolom beslaat de maanden april t.m september. 4. Lower Limb en Upper Limb Opdracht 4 l . 4037'.9 2. 24'55l.6 3. 32'43l.4 4. 2052'.3 5. 4006'.4 6. 28O57I.1

&
Antwoorden hoofdstuk 3.

ASTRONAVIGATIE -55

Opdracht l 360' : 24 uur = 15' per uur Opdracht 2 60' : 15' = 4 minuten Opdracht 3 Elke tijdzone beslaat 15'. Opdracht 4 Van 7'30'w tot 7'30'~ Opdracht 5 l. 1.i.t. 2 uur 41 minuten 28 seconden 2. 1.i.t. 5 uur l minuut 36 seconden 3. 1.i.t. 2 uur 42 minuten 20 seconden 4. 1.i.t. 4 uur 38 minuten 16 seconden Opdracht 6 De GMT aan boord is nodig om de preciese Declinatie van de zon te bepalen. Opdracht 7 l . GMT aan boord 14h 44m 28 sec. 2. GMT aan boord 03h 13m 04 sec. 3. GMT aan boord 16h 15m 36 sec. Opdracht 8
l

ASTRONAVIGATIE -56

Antwoorden hoofdstuk 4.
Opdracht l Tekening l l . G.H.A.
2. W.L. 3. L.H.A. 3. Afstand 4. Azimuth

Tekening 2 l . G.H.A.
2. E.L. 3. L.H.A. 3. Afstand 4. Azimuth

Opdracht 2 L.H.A. = G.H.A. L.H.A. = G.H.A. Opdracht 3

l.
G.H.A.~

- W.L.
E.L.

incr.
G.H.A. W.L.

L.H.A.

2.

G.H.A.~.

incr.
G.H.A. E.L.

L.H.A.

ASTRONAVIGATIE -57

Opdracht 4 Lat. 2 3 ' ~ Lat. 46's

decl. N 15' decl. s 22'

Opdracht 5 l. Ht. 48'1 5l.9 L.H.A. 321' Dec. ~.16' Hulpgis: Lat. 4 2 ' ~6'13'.6w
2. Ht. 37'09'. 1 L.H.A. 54' Dec. ~23' Hulpgis: Lat. 4 2 ' ~ 4'22l.0~

3. Ht.

17'35l.5 L.H.A. 309' Dec. S.12' Hulpgis: Lat. 4 2 ' ~ l5'3lf.2w

4. Ht.

26'29l.2 L.H.A. 247' Dec. ~.23' Hulpgis: Lat. 42's 174'1 8 ' . 5 ~

Antwoorden hoofdstuk 5.
Opdracht l a. Volume I11 b. Volume I1 c. Volume I11 d. Volume 1 1 1 e. Volume I f. Volume I1 Opdracht 2 a. Volume 1 1 1, b. Volume I1, c. Volume 11, d. Volume 1 1 1,

Lat.4 1 O SAME, 0'- 14' Lat. 13' CONTRARY, 0'-14' L~~.~~'CONTRARY, 15'-29' Lat.54' SAME, 15'-29'

&
Opdracht 3 a. He. 12'36' d -43 Z 118' b. He. 16' 21' d -46 Z 125' C. He. 25' 17' d -50 Z 136' Opdracht 4 a. Hc.3017' d+43 z 11 1' Zn=360-l l l O= 249' b. Hc.44'06' d+45 z 119' Zn=Z=1 19O C. Hc.42OO4' d-56 Z 151' Zn=180+1510= 331' d. Hc.57O58' d+53 z 146' Zn=180-l46'= 34' Opdracht 5 a. He. d.cor.
Het.
b. Hc. d.cor.

ASTRONAVIGATIE -58

62'46' 21'

+
63'07' 39'21' 21' 39' 59'41' 17'

Het. c. He. d.cor Het.

+
59'58'

Opdracht 6 a. Ht. Het.

Intercept
b. Ht. Het.

63'23' 63'34'
l l'

(away)

54'34' 54O32' 02'. (to)

Intercept

&
c. Ht. Hct. Intercept
74' 52' 75' 08'

ASTRONAVIGATIE -59

(away)

Opdracht 7 a. Hulpgis: Azimuth: Intercept:

b. Hulpgis: Azimuth: Intercept:
c. Hulpgis: Azimuth: Intercept: d. Hulpgis: Azimuth: Intercept:

4 2 ' ~30'0 1'.l w 101' 19' away 4 2 ' ~36'34I.3~ 173' 13' to 42's 52O53I.6~. 01 1' 8'.4 to 4 2 ' ~14'37'.7w 230' 3 1'.6 to

Antwoorden hoofdstuk 6
Door interpolatie kunnen er kleine verschillen optreden in de antwoorden (ongeveer 2').

Opdracht l a. Positie:

50'14'~ OO053'w 49'48'~ 07'14'~

b. Positie:

Opdracht 2 4 2 ' ~16'27'. l~ a. Hulpgis l . Intercept 10' (to), Zn. 257' Positie in namiddag:42'1 O'N
16'09'~

ASTRONAVIGATIE -60

b. Hulpgis l. 4 2 ' ~0 4 ' 4 5 ' ~ Intercept 24' (to), Zn. 124' Positie op middag: 4 1 5 5 ' ~ 04O38'w

Opdracht 3
l e Hulpgis 4 2 O ~15'52'.7~ Intercept 20' (away), Zn.146' 2e Hulpgis 4 2 ' ~15'02'. l~ Intercept 16' (to), Zn. 260' n Positie i namiddag: 42' 1 1 ' ~ 14'36'~

Opdracht 4
Ie Hulpgis Intercept 2e Ht. GMT aan boord Dec. Breedte op middag: Positie op middag: 4 2 ' ~ 12O17'.4w 15' (to) Zn. 119' 71'44.8 12h 50m 08s 23'25l.8~ 41'4 1'. l~ 41'41'. l~ l l O55'w

Opdracht 5
4 2 ' ~68'49'.7w 17' (away), Zn. 15 1' 7105'.0 16h 38m 16s 23O25'.0 42'201.0 3e Hulpgis 4 2 ' ~6 9 ' 1 6 ' ~ Intercept 13' (away), Zn. 247' Positie op middag: 42'20'~ 68'55'~ Ware koers 282'
l e Hulpgis Intercept 2e Ht. GMT aan boord Dec. Breedte op middag:

ASTRONAVIGATIE -6 1

Hoofdstuk 7 Opdracht l a. in graden onderverdeelde rand b. graden aflezing c. minuten aflezing d. ontkoppelingsgreep e. wijzer of alhidade f. kijker g. grote spiegel h. gekleurde glazen voor grote spiegel i. kimspiegel j. trommel k. frame l. gekleurde glazen voor kimspiegel

ASTRONAVIGATIE -62

Index
A Aardse Projektie Alhidade Altitude correctie Apparent Altitude Astronavigatie Azimuth
B Breedte Breedteverschil

H
Halve diameter Hemellichaam Hight calculated (Hc) Hoekmeet instrument Hoogteverschil Horizon Hulpgis

c
Collimatiefout Conversions

I Index correctie Indexfout Intercept

K
Keerkring 7 Kimspiegel 33 Koers 4

D Declinatie Dip E Equation of Time

L
L.H.A.

F
Frame

G Gisbreedte Gislengte Gispositie Greenwich Hour Angle (G.H.A.) Greenwich Mean Time
(GMT) Greenwich meridiaan Grootcirkel

Latitude Lengte Lengte in tijd (1.i.t.) Lengtepositie , Lengteverschil Logstand Lower U m b

M
Mercator projektie Meridianen Middagbreedte Middelbreedte kaart

db
N Nautical Almanac (N.A.)

ASTRONAVIGATIE -63

o
Onderrand van de zon Ooghoogte correctie Overzeilers P Parallellen Peiling Peiling met verzeiling Plotten Plottingsheet Positielijn

T Tijdsverschil Tijdzone Topafstand Trommel

u
Upper Limb

v
Verheid Verschilzicht

w
Ware hoogte (Ht.)

s
Sextant Sight Reduction Tables Straalbuiging Sun Meridian Passage
(S.M.P.)

z
Z. (Azimuth) Zeekaart Zeemijl Zonsbestek