Altermundo

TEMPOS NOVOS | TERCEIRA QUENDA | NMERO 01 | MAIO 2012

PX 02. EIVAS

Suplemento Horizontal

abaixo e esquerda est o corazn

As insurreccins populares dos pases rabes ou da Iberia non mudaron o mundo anda, mais nada volver ser coma antes

Demasiado dereita
Os grupos de extrema dereita en Europa non paran de medrar. Xabier Ron advirte do perigo de ficarmos calados.
PX 04. ALTERNATIVAS

O ano das cen primaveras

LVARO HERRAIZ

a economa, paspn!
Ral Asegurado repasa a evolucin do concepto de economa solidaria e o seu desenvolvemento na Galiza.
PX 14. O REMATE

Ro+20, polo planeta

A sociedade civil mundial mobilizarase en paralelo ao Cumio de Desenvolvemento Sustentbel da ONU en Ro.

O 15 de maio de 2011 naca no Estado espaol un movemento que, por primeira vez, era quen de poer nas mentes da opinin pblica mil e unha dbidas sobre a nosa suposta democracia. Porn, a rebelin, que co tempo foi adquirindo un claro carcter asembleario, autoxestionario e mesmo anticapitalista, xa tivera a sa expresin meses antes, en movementos como o da Gerao Rasca, en Portugal e, sobre

todo, nos levantamentos cidads dos pases rabes que, como fichas de domin, foron enfrontndose aos seus dspotas e case eternos gobernantes, as mis das veces amigos de Occidente. O profesor da Universitat de Girona, Raimundo Viejo, analiza a situacin e o futuro do movemento 15-M, mentres que Roberto Mansilla, do IGADI, d conta das perspectivas polticas derivadas da Primavera rabe.

05.12 1

Altermundo

> CARA A ONDE IMOS?

Directo cara s rochas ou salvamos o barco?

eivas

En termos xerais, a extrema dereita de Europa agocha a sa faciana detrs de conceptos coma liberdade, nacional, democracia ou pobo
LEIGH PHILLIPS

Xabier Ron Fillogo e mestre de lingua francesa. Membro do Foro Galego de Inmigracin

Paramilitares da Garda Maxiar nunha marcha do Jobbik contra o terror xitano en Hejoszalonta (Hungra)

0
Altermundo

A democracia, un barco no medio dun ocano salvaxe e encrespado, o treboento ultraliberalismo. E dirxeno de forma organizada cara s rochas. Sabendo que hai opcins nihilistas, queremos impedir que o barco siga ese rumbo, cmpre reparar as fugas e redireccionar a nave espera de que sexamos quen de navegar nas augas doutro modelo produtivo. Nese impedir est o noso futuro. O problema: liberar o barco do peso que o escora cara dereita mis extrema. Palabra secuestrada, pensamento dominado. As palabras, manipuladas, non son o que significan en realidade. Eis o que acontece, por exemplo, coa palabra liberdade que se

converteu, di Todorov, no nome comercial de partidos polticos de extrema dereita, de nacionalismo segregador, exclunte e xenfobo1. Paradoxo fundacional do grupo de extrema dereita: o ultraliberalismo que impulsa o individualismo extremo en todos os eidos. O individuo xenfobo atopa o seu igual desde parmetros de inclusin segregadores, parmetros de recoecemento que negan a posibilidade de convivencia co OUTRO, hoxe convertido no inimigo inmigrante (connotado etnicamente). O grupo de extrema dereita est vencellado ao capitalismo, emerxe como unha sada fenda social que instaura o ultraliberalismo.

O perigo da extrema dereita repousa en das circunstancias, que poden ir vencelladas en funcin dos pases: a) Nos ltimos procesos electorais nacionais e nas Europeas do 2009 experimentou un significativo medre. A extrema dereita est no parlamento nacional de 13 pases. Nas Europeas de xuo 2009 acadaron votos de dous dxitos en 7 Estados membros (Holanda, Blxica, Dinamarca, Hungra, Austria, Bulgaria e Italia), e entre un 5 e un 10% noutros 6 (Finlandia, Romenia, Grecia, Francia, Reino Unido e Eslovaquia). Todo nun contexto de desafeccin, manifesto nas elevadas porcentaxes de abstencin. En Hungra o Jobbik acadou nas lexislativas de 2010, un 16,67% para 47 deputados; en Finlandia, nas ltimas le-

Desentenderse das causas do crecemento da extrema dereita deixar a democracia en mans dos seus inimigos mis ntimos
xislativas de 2011, os Verdadeiros Fineses de Timo Soini acadaron o 19,1%; nos comicios cantonais de 2011, en Nord-Pas-de-Calais, a Fronte Nacional de Marine Le Pen gaou en 21 dos 38

2 05.12

FN

cantns e conta cun apoio do 15-20% para as vindeiras presidenciais. b) Pola outra, debido a ese incremento electoral, os partidos de dereita deciden acoller nos seus programas polticos principios propios extrema dereita, segregadores, excluntes e xenfobos e, cando gobernan, converten eses principios en factores de desigualdade e discriminacin. a demostracin do que Rancire chama racismo fro, o racismo institucional [na UE temos a aberrante Directiva da Vergoa, como proba; as diferentes leis de estranxeira dos Estados Membros; normas que discriminan (coma en Alemaa onde a contratacin diferencia inmigrantes non comunitarios dos demais); a existencia dos CIEs, espazos-limbo de vulneracin de dereitos das persoas migrantes]. No que segue describiremos s algns casos que reflicten moi ben as das circunstancias enumeradas anteriormente. 4.1. Pases blticos: Estonia, Letonia, Lituania. Con pleno coecemento e complicidade dos seus gobernos asistimos nestes pases a unha revisin do seu pasado nazi, pero non con propsito de emenda, senn para eloxiar ese pasado. Homenaxes, desfiles coa esvstica de veteranos das Waffen SS, sucdense nestes pases, sobre todo en Estonia. O racismo, o culto s armas e ao militarismo, o desprezo polas minoras, a xenofobia e odio a xudeus e xitanos estn cada vez mis presentes2. 4.2. O 13 de marzo de 2012, o Parlamento Europeo interpelaba ao goberno holands, que conta coa participacin do xenfobo Partido da Liberdade (PVV), porque este partido puxera en marcha unha web na que se alenta a delacin de persoas inmigrantes procedentes do leste de Europa. 4.3. Patricia Simn infrmanos que o sbado 10 de marzo de 2012 un grupo de 52 congoleos era deportado, sen garantas e con violencia, ao seu pas desde Madrid, despois de 6 anos de perigosas viaxes migratorias, pasando por unha miserenta estada no CETI de Me-

Marine, presidenta da Fronte Nacional e filla de Jean-Marie Le Pen, na campaa das presidenciais francesas

lilla e despois dunha folga de fame reclamando, asilo e un trato digno3. Sinalemos tamn que as redadas racistas son unha constante nos barrios con mis presenza de persoas migrantes en Espaa (significativas as constantes redadas racistas en Lavapis). 4.4. Sarkozy aproveita electoralmente a persecucin s persoas migrantes. A situacin en que viven estas persoas en Nord-Pas-de-Calais inhumana. Negadas as solicitudes de asilo, agora que se achegan as eleccins presidenciais van a por elas mesmo nos centros de distribucin de alimentos, onde reciben alimentos que lles facilitan organizacins non gubernamentais. 4.5. En Grecia, a crise sistmica acelerada polas polticas de intervencin da Comisin Europea, favorece a aparicin de grupos de ideoloxa neonazi, un deles, Amencer Dourado (Jrysi Avgi), podera acadar representacin nas vindeiras eleccins de abril ou maio. Pero, ao igual que acontece no resto dos pases europeos, o goberno acolle ese dis-

curso que ataca ao inmigrante como culpable dos males e propn a creacin de 30 centros de internamento de inmigrantes ao mesmo tempo que incrementa a presin sobre as persoas migrantes en situacin de irregularidade administrativa. Desentenderse das causas do crecemento dos grupos de extrema dereita significa deixar a democracia en mans dos seus inimigos mis ntimos. En ns est mudar esta realidade. Fagmolo.

Notas [1] T. Todorov, Los enemigos ntimos de la democracia, Galaxia Gutemberg, 2012, recolle como exemplos: Die Freiheit (A Liberdade), Alemaa; Partido Austraco da Liberdade (FP), Austria; Partido da Liberdade, Holanda; Liga do Pobo da Liberdade, Italia; Svoboda (A Liberdade), Ucrana. En xeral, a extrema dereita agocha a sa faciana detrs de conceptos coma democracia, nacional, ou pobo. [2] Vxase Higinio Polo, Nazis en el bltico, El Viejo Topo, 291, abril 2012, pp. 7-11. [3] A nova pode consultarse en http://www.rebelion.org/noticia.php?id=146788 (25-III-2012).

05.12 3

Altermundo

eivas

> MIS AL DO CAPITALISMO

A maiora de idade da economa social

alternativas

Apresntase a da de hoxe como unha realidade potente neste contexto de crise capitalista, entre outras cousas por non vencellar o desenvolvemento co crecemento

Ral Asegurado Socilogo. Presidente de Fiare Galiza

ntendemos por economa social o conxunto de actividades de organizacins de produtores, consumidores, aforristas, traballadores que operan rexidos polos principios de participacin democrtica, autonoma de xestin e primaca do ser humano sobre o capital. E cmpre diferenciala da economa estatal do sector pblico e da economa privada de natureza capitalista onde se encadrara a economa de mercado. A economa social fai referencia a mltiples aspeitos, ao interese coletivo tanto social como dos seus asociados/as, s organizacins cooperativas, fundacins ou asociacins sen nimo de lucro, ao terceiro sector do voluntariado, etc. Ten un encadre difuso dentro da lxica da propiedade xa que esta tamn participativa e comunitaria. Poderiamos vencellar a propiedade e o obxectivo de forma clsica neste cadro:
PROPIEDADE Privada Pblica
Empresas pblicas

O proxecto Fiare tamn ten presenza na Galiza

Empresas privadas

Emprendementos Administracin sociais e Social empresas privadas sen fin de lucro

Pero en moitos casos as administracins sociais son parte de cooperati-

vas de obxecto social e de carcter privado, e tamn sendo sen fin de lucro teen unha vocacin comercial de proposta doutro tipo de economa creando dinmicas comerciais. Eis por isto que a economa social deslndase deste marco conceptual clsico. Nos antecedentes terminolxicos pode chamar a atencin que o primeiro en usar o termo de economa social foi Ludwing Erhard, que despois sera chanceler Federal (1963-66). O 20 de xuo de 1948 os aliados da administracin de finanzas de zonas britnicas e estadounidenses encargronlle en segredo unha reforma radical monetaria: nun da anulou o Reichsmark e instaurou o Deutchemark (DM). Cada alemn recibiu 60DM das veces e cada empresa 60DM. As anulou a antiga moeda nun 90%, facendo desaparecer o mercado negro e o rxime de troco. O seor Ludwing Erhard afirma que o mercado en si era social, e usar a terminoloxa de economa social de mercado era unha redundancia. Lembre-

mos que a economa social de mercado un modelo de economa e de sociedade coa meta de criar unhas relacins en base competencia, que combina a iniciativa libre cun progreso social asegurado pola potencia econmica. Unha sada cara ao infinito de crecemento e competitividade sen atender desigualdade nin s agresins aos lmites do planeta. Como dixemos no primeiro pargrafo, hoxe entendemos a economa social doutro xeito. A economa social presntase hogano como unha realidade potente neste contexto de crise capitalista. Cuestiona lxica hexemnica ao non vencellar o desenvolvemento co crecemento, ao falar de que a economa ten que estar ao servizo das persoas no senso mis amplo, comunitario e biolxico e aposta por un xuzo tico de todas as decisins econmicas, que ao cabo son vontades persoais. Falar pois en abstracto dos mercados, da necesidade de calmar aos mercados fica evidenciado neste contexto, os mercados son vontades persoais fsicas ou xurdicas e deben estar suxeitos a tres cuestins: o coecemento dos intereses ltimos por parte da cidadana no seu conxunto, a un xuzo politico que tea consecuencias e, en ltima instancia, deben estar ao servizo do ben comn e non o ben comn ao servizo destes como acontece coa ltima reforma laboral sen ir mis lonxe, ou nos orzamentos xerais do Estado.

Altermundo

OBXECTIVO
4 05.12

Social

Comercial

ALTERMUNDO

As experiencias na Galiza Neste contexto, ten sentido facer unha pequena presentacin das realidades da economa social que se estn a dar na Galiza. Vou presentar os cinco eixos bsicos nos que se desenvolven moitas e moi variadas experiencias de empresas, asociacins, cooperativas... no noso territorio, consciente de que poderamos inclur mis. Agroecoloxa. O enfoque da agricultura convencional busca incrementar a producin de colleitas agrcolas sen considerar as consecuencias posteriores sobre o ambiente no que se practica. As acontece coa labranza intensiva do chan, a prctica do monocultivo, o uso indiscriminado de fertilizantes sintticos, o control qumico das pragas, o uso intensivo de auga de pozos profundos e a manipulacin xentica. A agroecoloxa fai referencia soberana alimentar, producin e consumo locais, loita contra os transxnicos, posta en valor do mundo labrego, ao respeito ao ambiente e a conservacin do territorio, ao coidado dos transportes xeitos de comercializacin, etc... Cooperativas de produtores, consumidores e comercio xusto. Moitas cooperativas de produtores estn inseridas no mundo da agroecoloxa, mais non s, hai cooperativas de servizos educacin, coidados... e de bens. Mais inxeridas na lxica da economa social e non capitalista, por iso vencello estes tres conceitos nun mesmo epgrafe; xunto coas cooperativas de consumidores destinadas a abastecer as necesidades dos seus socios e socias potenciando un consumo consciente, as cooperativas ou asociacins de comercio xusto, que atenden fundamentalmente s inxustizas creadas no intercambio de bens entre o norte e o sur. Banca tica. Son aqueles proxectos de intermediacin financieira que ofertan os servizos bancarios habituais a persoas e organizacins que queren aten-

O comercio xusto abrangue mltiples produtos. Bonecas nunha tenda de Amarante en Compostela

der s consecuencias sociais da actividade de crdito que se desenvolve cos seus cartos, e que reclaman que a dita actividade se oriente exclusivamente a aqueles proxectos que contriban rexeneracin das nosas sociedades. Os

micro da banca tica, e as redes entre cooperativas que atenden s necesidades de financiacin das sas socias nvel meso de banca tica. Empresas de insercin. Son empresas que realizan actividades econmicas de producin de bens e servizos, mais que o seu obxecto social ten como fin a integracin e formacin sociolaboral de persoas en situacin de exclusin social. De tal xeito, atndese s circunstancias orixinarias da realidade social de inxustiza e potnciase o valor das condicins materiais da existencia da cidadana sexa cal sexa a sa condicin. Atendendo a procesos personalizados e asistidos de traballo remunerado, formacin no posto de traballo, habituacin laboral e social, etc. Redes de troco, moedas complementarias e bancos de tempo. Son experiencias reais que se estn a dar nas nosas sociedades, que asocian os principios da economa social para abastecer as necesidades materiais, que afondan na concienciacin do uso e do consumo dos bens, que permiten intercambio de saberes e servizos e que artellan mecanismos de sociabilizacin dunha conciencia crtica e solidaria.

Moitas cooperativas de produtores estn inseridas no mundo da agroecoloxa, mais tamn hai cooperativas de bens e servizos
proxectos de banca tica son propostas de reocupacin da esfera pblica por parte de persoas e organizacins que reclaman o seu dereito e recoecen o seu deber) de artellar sistemas de intermediacin de acordo cunha lxica alternativa propia do neoliberalismo. Tamn certo que dentro da Banca tica existen realidades que non son constitutivas dunha resposta integral s necesidades da cidadana, senn que atenden a realidades mis concretas, como as asociacins de aforro de proximidade e concesin de microcrditos nvel

05.12 5

Altermundo

alternativas

> A POLTICA DE MOVIMENTO E A NOVA VAGA DE MOBILIZAONS

Global surfing
movementos

O 15 de Maio do ano passado tivo lugar a mutaom definitiva no repertrio de acom colectiva que inaugura umha fase alcista, sinrgica e empoderadora

Raimundo Viejo Vias Professor de Cincias Polticas, Univ. de Girona

ps o longo periodo de crise, auto-inqurito e experimentaom iniciado polo movimento o 15F de 2003 ciclo de loitas contra a Guerra em Iraq, um ciclo de ruptura chegou pennsula ibrica procedente da Praa Tahrir. Com efeito, o 15 de Maio do ano passado tivo lugar a mutaom definitiva no repertrio de acom colectiva que inaugura umha fase alcista, sinrgica e empoderadora. Podemos afirmar sem hesitar: umha nova vaga de mobilizaons global est em curso.

Experimentaom e cambio repertorial Em tanto que agncia poltica, o movimento opera graas a umha permanente recombinaom de repertrios modulares da acom colectiva instanciados na desobedincia civil. Mesmo se a poltica de movimento remata sendo institucionalizada no simblico, como no 1 de Maio ou o 8 de Maro; no institucional, ao jeito da acom social concertada e os modelos corporativos ou das instituions e polticas de gnero; etc., nas suas origes sempre h um acto de desobedincia civil. Assi o provam, de feito, os acontecimientos que lembram datas como as que se commemoram quando a poltica de movimento acaba sendo institucionalizada. Os repertrios modulares da acom colectiva, pola sua banda, nom som outra cousa que prticas comuns conhecidas por adiantado polas redes activis-

tas que as ponhem em marcha co galho de desafiar ao mando. Mas, ao tempo, estes repertrios som igualmente

Altermundo

Um ciclo de ruptura chegou pennsula ibrica procedente da Praa Tahrir

modificveis segundo as esigncias tcticas do momento, operando quando assi fr como agenciamentos polticos de primeira magnitude. O acerto poltico de um gesto activista qualesquer consiste,

precissamente, em atinar coa mutaom que num momento determinado acada o valor expressivo de umha vontade de agir em e no comum. Todo isto, que bem puider semelhar umha linguage tam abstracta que se diria irreal, foi embora o que se passou o 15M. Um gesto o de acampar nas praas facilitou a mutaom repertorial transnacional que projectou o movimento para alm da habitual manifestaom a convocada por Democracia Real Ya! (DRY) inaugurando com isto a fase alcista actual da vaga de mobilizaons. Por se isto nom fr suficiente, este projectar-se para alm do velho repertrio atopou na convocatria de Occupy Wall Street umha potentssima prolongaom.

6 05.12

DRY

Dezenas de milhares de perssoas chegaram Puerta del Sol e seus arredores, apesar da proibio, em jornada de reflexo o 21 de maio

Discontinuidade e horizonte constituinte Neste ltimo ano, j que logo, o repertrio globalizou-se mutando de jeito transnacional numha vaga que, qual espectro de Marx, percorre o mundo transformando-se e adaptando-se s condions de loita social prefiguradas polos distintos mandos estatais. Tal , de feito, a discontinuidade repertorial mais destacada da vaga em curso. A diferncia do repertrio altermundialista, de feito, o repertrio dos ciclos que se estam a desenvolver deixa em evidncia umha estratgia combinada de des(re)territorializaom deliberativa nas redes e (re)territorializaom operativa nas praas e ruas. Trata-se de um incessante ir e vir da rede praa e de esta de volta rede que configura um espao deliberativo hbrido virtual/corporal no que a condiom ciborg das subjectividades ps-fordistas institue umha complexa maquinria deliberativa, autnoma das dinmicas da tradicional opiniom pblica (ffentlichkeit). Mas ao tempo que o repertrio actual confire um pulo anova-

do ao movimento, fai-no de um jeito rupturista, inequvocamente instalado no horizonte constituinte que anncia o esgotamento dos rgimes polticos atraverso dos quales se est a desenvolver. Ali onde a vaga altermundialis-

O berro nom nos representam vindica umha democracia que se diz real em inequvoca crtica democracia existente
ta fracassou numha dependncia heternoma da agenda poltica das agncias imperiais, a vaga global em curso progressa por saber lr as condions locais e subvertir o mando de jeito radical e anovadamente democratizador. Se algo marca a diferncia entre esta vaga e a que a precedeu, isto a sua autonomia, a intensidade com que se

O 15M aps o 15M: ciclo da greve geral e #12M15M O ciclo do 15M propriamente dito rematou o 20N, isto , declinou como processo concreto de mobilizaom ligado

05.12 7

Altermundo

estam a producir os processos de subjectivaom antagonista que rompem coa obedincia ao mando. Nom por nada nas ruas berra-se um nom nos representam que vindica umha democracia que se diz real em inequvoca crtica democracia realmente existente. Neste senso, a apertura de um cenrio indito de loitas sociais que aponta ao rgime tres dcadas depois nom se fai, contrariamente mitologia fundacional do prprio rgime, como asalto desde os extremos antidemocrticos esquerdo ou direito, embora desde a radicalizaom democrtica que comporta a contra-posiom do 99% ao 1%. um giro este que se despraa discursivamente do eijo esquerda-direita ao eijo acima-abaixo, que se move fra do rgime na procura de umha constituiom outra: a do rgime poltico do comum.

movementos

movementos

estrutura de oportunidade poltica que, aberta coas eleions municipais e autonmicas, tentou de influir num giro da poltica econmica de Zapatero antes de rematar nas eleions gerais do 20N. Esgotado este processo, mas graas ao salto qualitativo e quantitativo experimentado polas redes activistas e sociais, o 15M est a mutar no marco de umha legislatura marcada polos excessos deconstituintes das duas grandes maquinrias de partido modificaom no verao da Constituiom de 1978. A recombinaom do 15M, projectada em diversos vectores sectoriais universidades, centros de saude, etc. que operam como tentculos de umha maquinria metropolitana conjunta, a-cntrica, federativa, simbitica e des- e re- territorializante, atravessa o actual ciclo da greve geral transversalizando experincias que agromaram num novo ciclo projectivo. Neste senso, a greve geral constitue, ao igual que a greve do 29S, um momento de tensom intrahegemnica no corpo social entre as velhas formas repertoriais do movimento e as novas prticas de uns sujeitos expostos aos processos de subjectivaom antagonista resultantes da escissom constituinte que se operou no 15M. Nom h sntoma mais claro da rutura interna e obsolescncia da hegemonia interna ao trabalho da figura do asalariado,

masculino, fixo, com papeis, etc., que o auto-inqurito que levam a cabo as mltiples subjectividades integrantes do precariado metropolitano. Qual a tua greve? preguntam-se nas redes sociais. Ou tambem: Qual a greve de quem nom pode fazer greve?. Assi as cousas queda por ver at onde chega a vontade do mando por conservar os aparelhos do rgime en vigor o sincalismo dos Pactos da Moncloa, a acom social convertada, etc. e at onde tem progressado, de facto, a transiom cleptocracia que se vai imponhendo passeninho mas irrefreavelmente. De proseguir a tendncia, nos vindeiros meses e mesmo anos, assistiremos emergncia de cenrios inditos por ruturistas e constituintes. Tres possveis desenvolvimentos apresentam-se assi no momento actual: 1) a heteronomia do capital, 2) o mando populista e 3) a autonomia do movimento. A heteronomia do capital tem progressado j enormemente em Itlia e Grcia, onde na actualidade governos tecnocrticos ao servio do mando europeo estam a operar como poderes delegados do que Franco Berardi tem qualificado como totalitarismo algortimico, em alussom aos automatismos especulativos fora de control que rigem os mercados financieiros subsumido as velhas estruturas soberanas. Sem dvida umha nova forma de

autocrcia que progressa a passos acelerados nom sem certas resistncias dos Estados nacionais. O mando populista a resposta de estes ltimos ao avance das mutaons semiocapitalistas. Perante as transferncias imparveis de soberania que se estam a operar ao nvel europeo e global desde fai anos, os Estados nacionais resistem-se, mesmo se de jeito negociado e intermedirio, perda das suas capacidades de control biopoltico sobre as populaons. A composiom hbrida do governo de Mariano Rajoy neste mesmo senso, integrando a um tempo membros da clep-

O objectivo: aproveitar a crise que inflinge ao pblico estatal a mercantilizaom para instaurar o rgime poltico do comum
tocracia tecno-financieira cos aparelhos estatais, pom de manifesto a tentativa ltima por manter certo marge de gestom no entanto os desenhos institucionais vam cambiando assi a reforma constitucional do verao. Por ltimo, a autonomia do movimento emerge neste momento como esperana do 99%. A vaga global que comeou no Norde de frica e deu o salto trasatlntico a Wall Street passando polo 15M, reflicte o prprio progresso da autonomia de um corpo social multitudinrio. As novas instituons que se estam a formar ao abeiro das goras constituintes do 15M devem acelerar a cooperaom federativa e promover a sua simbiose no seo do movimento. O objectivo claro: aproveitar a crise que inflinge ao pblico estatal a mercantilizaom para instaurar o rgime poltico do comum. A ns de intervir neste contexto modificando as relaons de foras e favorecendo a autonomia do social.

Altermundo
8 05.12

> UN ANO DESPOIS: ESPERANZAS, INCERTEZAS E O PESO DA REALIDADE

Dinmicas contraditorias para a Primavera rabe

Dende o exterior, a Primavera rabe certificou o fracaso occidental hora de identificar unha relacin fluda cun mundo rabe que demanda a sa lextima modernizacin poltica e cultural
SHINEYOURLIGHT

Roberto Mansilla Analista do IGADI

Manifestacin en protesta polos mortos na revolta exipcia (Suez, Exipto, Febreiro de 2011)
Pecamos de optimistas. La victoria de islamistas en Tnez y Egipto demuestra la irresponsabilidad y el exceso de optimismo por el deseo de ver revoluciones laicas [Gustavo de Arstegui, diplomtico e ex deputado do PP]

frase que abre esta anlise non reflicte, necesariamente, unha radiografa global e certeira sobre a imprevisible dinmica de cambios que actualmente acontece no mundo rabe. Obviamente, as revolucins que durante o 2011 aconteceron dende Tunisia ata Iemen marcan unha ruptura clara cunha cultura poltica imperante, alterando un mapa xeopoltico no que o

escritor Juan Goytisolo non dubidou en cualificar como que, no mundo rabe, ya nada ser como antes. Non obstante, a perspectiva 2012 obriga a considerar o peso da realidade nas ata aparentemente anquilosadas sociedades rabes, as como nas sas relacins con Occidente e, incluso, sobre o momento que vive o propio Estado de Israel. Mentres o Magreb busca transformar, baixo diversas dinmicas, o seu sistema poltico a travs dunha maior participacin social parcialmente domesticada nos casos de Marrocos e Alxeria, a mecnica blica segue a alterar o panorama no Mashrek,

en especial ante a perspectiva dunha operacin militar entre Israel e Irn e o cruento conflito interno en Siria. A perpetuacin do apoio occidental cara as autocracias de Ben Al en Tunisia ou Mubarak en Exipto deu paso a unha revolucin popular que est dando paso ao fortalecemento dos movementos islamitas, satanizados e perseguidos polos aliados occidentais dentro do mundo rabe pero que, ao tempo, erxense agora como os nicos actores con capacidade de mobilizacin social e poltica para vertebrar uns cambios a todas luces inevitables. Un escenario que, como ilustra a cita de De Arstegui, revela a cada vez mais evidente escasa capacidade de visin occidental no mundo rabe actual e a sa decepcin por ver substitudos os seus antigos e autcratas aliados Ben Al, Mubarak con novos actores politicamente incmodos pero cuxa lexitimidade se fortalece a travs de procesos democrticos. Con isto, Occidente afianza os seus contrastes amparando o inmobilismo con trazos de represin poltica en nas petromonarquas do Golfo Prsico e Marrocos, tanto como dile calquera posibilidade de intervencin en Siria, a diferenza do sucedido en Libia. As, EUA e Europa revelan esa miopa poltica amparada por un dobre raseiro que, a todas luces, ilustra o seu fracaso no mundo rabe.

05.12 9

Altermundo

polo mido

Por tanto, a incomodidade occidental ante a Primavera rabe explcase pola sa falta de previsibilidade e de incapacidade para vertebrar unha poltica global de achegamento equitativo cara a un mundo rabe cambiante. Esta nova realidade obrigar a Occidente a revi-

polo mido

O malestar rabe explcase pola perpetuacin de rximes autocrticos con escasa apertura poltica e por un agudo deterioro econmico
sar o seu discurso e os seus postulados tradicionais, en especial no relativo relacin entre Islam e Democracia, factor clave para explicar o que actualmente est a acontecer dende o Magreb ata o Golfo Prsico. Democracia en medio de contrastes Como explican Ignacio Gutirrez de Tern e Ignacio lvarez-Ossorio no seu balance das revoltas rabes1, o malestar rabe ten mltiples facianas non s explicadas pola perpetuacin de rximes autocrticos con escasa apertura
GEOFFREY DORNE POUR JAFFICHE.FR

poltica senn por un agudo deterioro econmico rexistrado nas derradeiras dcadas. Isto dervase ante a incapacidade estatal para responder s demandas socioeconmicas emanadas do boom demogrfico con especial atencin en materia de insercin laboral2 nunhas sociedades identificadas pola elevada preponderancia dunha mocidade modernizada no aspecto ciberntico pero atomizada en canto as sas perspectivas e demandas polticas, culturais e socioeconmicas. Esta radiografa explica, a grandes rasgos, o porqu do espallamento das revoltas rabes. Outros autores3 exemplifican a actual revolucin rabe con procesos histricos similares de rebelin popular, como os acontecidos na Europa reaccionaria de 1848 ou trala cada dos socialismos reais de 1989. Contestando e desfasando a tradicional e preponderante visin occidental sobre o aparente inmobilismo da ra rabe, a Primavera de 2011 activou unha histrica rebelin popular contra unha estrutura poltica anquilosada e inmbil e un sistema econmico imperante durante dcadas, e que afondou as desigualdades sociais. Tanto nos casos de Tunisia como de Exipto, ou en Libia, Iemen e mesmo Siria, hai similitudes mais tamn importantes diferenzas e retos. Tunisia, o berce da Primavera rabe de 2011, ampla un importante proceso de transicin democrtica post-Ben Al co total concurso das elites e da institucionalidade estatal, se ben persisten incertezas e temores ante o programa poltico do movemento Ennahda, en especial en materia relixiosa e de xnero. En todo caso, a sociedade tunisiana est amosando un exemplar proceso de transicin que debe servir de referencia para o resto do mundo rabe e para Occidente. Pola sa banda, o prolongado proceso electoral exipcio, non exento de certos rebrotes de violencia sectaria poltica e confesional, caracteriza os temores sobre unha radicalizacin destas revoltas e transicins. Tradicional lder do

E xa van catro
Desde o punto de vista do poder, a Primavera rabe xa cobrou catro vtimas polticas, traducidas nas cadas presidenciais de Ben Al en Tunisia, Hosni Mubarak en Exipto, Muammar al Gadafi en Libia cobrando incluso a sa propia vida e Abdullah Saleh en Iemen. A atencin actualmente est enfocada en observar ata qu punto posible que o presidente sirio Bashar al Asad siga o mesmo camio. A cambio, as eleccins lexislativas de novembro pasado en Tunisia e o prolongado proceso electoral constitunte que actualmente se observa en Exipto, ilustra o ascenso electoral e poltico dun actor ata agora marxinalizado da escena poltica rabe, como son os casos dos movementos islamitas, nestes casos o tunisiano partido Ennahda (Renacemento), a influente Irmandade Musulm exipcia, con conexins noutros pases rabes, e o improvisado movemento exipcio Al-Nour, de tendencia mais radical e salafista.

Altermundo

mundo rabe e irrestrito aliado xeopoltico e militar de Occidente e Israel, o Exipto post-Mubarak da conta dun escenario onde o preponderante pretorianismo militar emanado da repblica nasserista laica e panarabista, contrasta co avance electoral e poltico dunha Irmandade Musulm que tenta ascender socialmente como un partido moderno

10 05.12

SHINEYOURLIGHT

e progresista, similar ao Partido da Xustiza e do Desenvolvemento (AKP) actualmente gobernante en Turqua. Por tanto, un tenso pulso enfocado na configuracin dun novo modelo poltico e constitucional no que igualmente intervn diversos actores laicos que xa tiveron un papel clave na cada de Mubarak en febreiro de 2011. Precisamente, a referencia do AKP turco ilustra a tentativa de confeccionar mudanzas na xeopoltica rexional a travs dun improvisado e non menos incerto achegamento turco-exipcio, incluso con perspectivas econmicas e militares, que ironicamente intensifica o illamento de Israel dentro do novo mundo rabe, radiografa tamn ampliada de cara a EUA e Europa. O exemplo do islamismo democrtico e laico do AKP turco permite igualmente expandirse nos movementos islamitas no Magreb e no Mashrek, perspectiva que identifica porqu Turqua semella ser un actor clave na nova xeopoltica rexional e un beneficiado indirecto da Primavera rabe. A dinmica de cambios en Tunisia e Exipto contrasta co inmobilismo das elites de Marrocos e Alxeria, anda que este ltimo pas celebrar eleccins lexislativas este abril que poden consolidar aos movementos islamitas locais, acabando coa hexemona da Fronte de Liberacin Nacional. Pola sa banda, a cosmtica reforma constitucional marroqu, lexitimada a travs dun referendo popular celebrado en xullo pasado, atomiza calquera dinmica de cambios que supuxeran unha contestacin popular contra a autoridade monrquica alauta, a pesar de que o islamita Partido da Xustiza e do Desenvolvemento gaou en novembro pasado, por maiora simple, as eleccins lexislativas. Deste xeito, o cosmtico e gatopardiano reformismo marroqu constitese na referencia clave para outras monarquas rabes como Xordania, Arabia Saudita, Bahrein, Kuwait e Emiratos rabes Unidos, temerosos do espallamento da rebelin popular en escenarios importantes para os intereses ener-

Unha muller exipcia escoita a nova da renuncia de Mubarak na praza de Tahrir

xticos e comerciais occidentais. Este reformismo inmobilista con trazos de atroz represin oficial, como acontecera en Bahrein en febreiro de 2011 con

apoio militar saudita e tacitamente occidental, servira de efecto aleccionador ante calquera demanda de democratizacin nesas sociedades. Pola sa banda, os movementos islamitas afrontarn un necesario debate pblico e plural sobre a relacin entre

Cambios, conflitos e guerras En marzo de 2011, trala aceptacin por parte do Consello de Seguridade da ONU da apertura dun espazo areo en Libia a fin de prover de capacidade lo-

05.12 11

Altermundo

Os movementos islamitas afrontarn un necesario debate pblico e plural sobre a relacin entre Islam e Democracia

Islam e Democracia, principalmente pola persistencia de actores laicos igualmente importantes a pesar de que as urnas reflictan a preferencia electoral polos islamitas. Aqu onde a referencia do AKP turco ampliado nos diversos contextos nacionais, ser un elemento a tomar en conta. Pero como sucede ante calquera transicin poltica, os cambios poden traer escenarios de incerteza e volatilidade, un aspecto preocupante en sociedades con escasa cultura poltica progresista, con fortes desigualdades socioeconmicas e de xnero. O pulso entre o laicismo, Islam e democracia seguir sendo a clave que identifique cara onde vai o novo mundo rabe.

polo mido

CHARLIE OWEN

polo mido

xstica aos rebeldes que loitaban contra as forzas de Gadafi, a comunmente denominada comunidade internacional adoptou por vez primeira o polmico concepto da Responsabilidade de Protexer. Un concepto que, ironicamente, non foi reproducido nese momento ante a represin das elites sunnitas en Bahrein contra a maioritaria comunidade xita, ou actualmente dentro do drama interno que vive Siria. Libia foi, por tanto, a primeira pedra de toque de Occidente para tentar nivelar e equilibrar a Primavera rabe a favor dos seus intereses. Como sucedera co Iraq de Saddam Hussein entre 1991 e 2003, a cada de Gadafi constituu unha importancia capital para Occidente que servir de referencia a outros autcratas incmodos, como o sirio al Asad ou o rxime iraniano, pero que ao tempo amortecer o efecto das cadas de autcratas beneficiados por Occidente, como Mubarak e Ben Al. Pero a Libia post-Gadafi revela igualmente os temores sobre a desestabilizacin e posibles fracturas polticas e territoriais inseridas no complexo mundo rabe, un exemplo que pode repro-

As revoltas rabes recibiron a solidariedade de medio mundo (Trafalgar Square, Londres, 2011)

Libia foi a primeira 'pedra de toque' de Occidente para tentar equilibrar a Primavera rabe a favor dos seus intereses
ducirse na Siria actual. A complexa amlgama de actores involucrados no actualmente gobernante Consello Libio de Transicin podera dar curso a unha divisin nacional en das entidades Cirenaica e Tripolitania onde o factor enerxtico libio est en xogo para os intereses europeos e estadounidenses. Pola contra, e aleccionados polo errtico exemplo libio, Rusia e China afrontaron na actual crise siria unha frontal

ruptura co eixe atlantista EUA, Gran Bretaa e Francia no Consello de Seguridade da ONU, tentando non reproducir en Siria aliado militar e comercial de Moscova e Pequn un escenario similar ao libio. Con todo, o contexto sirio actual semella mais ben reproducir os efectos da guerra civil libanesa acontecida entre 1975 e 1990. Restan por observar dous actores clave: Israel e Irn, ambos actualmente en estado de mxima alerta ante unha posible guerra en Oriente Prximo polo programa nuclear iraniano. Incapaz de predicir o alcance da Primavera rabe, Israel acelera o seu illamento rexional, incluso observando a sensible e aparente perda de aliados xeopolticos como Turqua e Exipto, e certa sensacin de distanciamento por parte dunha administracin Obama moito mais pendente das eleccins presidenciais de novembro prximo. Anda que potenciando o seu poderoso estamento militar, en especial de cara a Irn, Israel pode, por tanto, ser unha vtima indirecta das mudanzas no mundo rabe. Finalmente, a presin occidental e israel cara a Irn pode determinar a atomizacin das demandas de apertura poltica e democrtica espalladas tralo po-

Altermundo

lmico proceso electoral de xuo de 2009 que permitiu a reeleccin presidencial dun Mahmud Ahmadineyad actualmente cado en desgraza poltica. Este contexto fortalece o poder da Garda Revolucionaria Islamita e a posible configuracin dun pretorianismo militar dentro da Repblica teocrtica. Este factor explicara porqu aparentemente Irn aparece inmbil ante a Primavera rabe. A diversidade de cambios no complexo contexto das sociedades rabes seguir sendo un factor imprescindible dentro das mudanzas da poltica internacional para os vindeiros anos. Pero a realidade de 2012 supera o apresurado e errtico optimismo prooccidental manifestado, por exemplo, por De Arstegui. Cmpre, xa que logo, aceptar como mxima a reveladora sentencia de Goytisolo de que, no mundo rabe, xa nada ser como antes.

Notas [1] Gutirrez de Tern, Ignacio e lvarez-Ossorio, Ignacio (ed), Informe sobre las revueltas rabes, Ediciones del Oriente y del Mediterrneo, Madrid, novembro de 2011. [2] Ibid. [3] Ver o artigo de DAVIS, Mike, La Primavera encara el invierno, New Left Review en espaol, N 72, xaneiro/febreiro 2012.

12 05.12

Gramsci en galego
o ano 1914 Antonio Gramsci (1891-1937), publica o seu primeiro artigo no xornal turins Il Grido del Popolo, que Alfredo Iglesias chegara a dirixir apeDiguez nas catro anos mis Profesor de Ciencias Sociais tarde. O ttulo desa primeira contribucin non poda ser menos no contexto poltico militar no que viva o mundo, era: Neutralidade activa e operante, co que tenta explicar a posicin que sostivera Mussolini nun artigo publicado no xornal Avanti un meses antes e no que formula unha tese que nese momento est a agromar en certos sectores da socialdemocracia europea: a ala internacionalista. Esa tese, que se pode enunciar do seguinte xeito: fagamos da guerra interimperialista a I Guerra Mundial (1914-1918), unha guerra de clases entre o proletariado internacional e a burguesa que prepare a revolucin, a conquista do poder poltico pola clase traballadora, foi a que se defendeu en Zimmerwald a conferencia dos internacionalistas opostos guerra, foi, en definitiva, a tese da socialdemocracia revolucionaria. Os anos que seguiron ao inicio da guerra, un perodo que se podera situar entre o ano 1914 e o 1921, foron dunha intensa actividade revolucionaria en toda Europa e, en xeral, en todo o mundo: amotinamentos dos soldados nas frontes, folgas en Alemaa,

Chega o final do crecemento

Francia, Espaa, triunfo da revolucin bolxevique en Rusia, revolucin espartaquista alem, Bienio Rosso italiano Eses anos, non poda ser menos, significaron a bancarrota da II Internacional debido s posturas socialchauvistas que adoptou a dirixencia da socialdemocracia nos anos anteriores guerra e o agromar dunha nova estratexia internacionalista proletaria e revolucionaria, na que salientaron tanto polo seu compromiso poltico como polo seu traballo terico, persoeiros como Lenin, Rosa Luxemburgo, Trostki, Alexandra Kollontai, Clara Zetkin e, por suposto, Gramsci. A esa vaga revolucionaria, certamente, seguiulle unha violencia contrarrevolucionaria que supuxo o triunfo de rximes fascistas ao servizo dos intereses da burguesa en Italia (Mussolini), Espaa (Primo de Rivera) Nese novo contexto poltico, Gramsci foi un dos poucos tericos superviventes da barbarie fascista que deu artellado un pensamento poltico e unha filosofa da praxe coa que construr unha alternativa poltica, como se recolle nos seus Cadernos do crcere, escritos entre 1929 e 1935, nos que expn algns conceptos fundamentais como o concepto de hexemona, para artellar unha estratexia poltica revolucionaria nestes momentos de crise. Vela a razn pola que cmpre felicitar editorial Laiovento polo seu proxecto de publicacin da obra de Antonio Gramsci en galego.

s pases industrializados creceron case todos os anos dende mediados do sculo XIX. A nivel mundial, a producin econmica por persoa multiplicouse por dez entre 1900 e 2000. Destes datos parte Richard Heinberg no seu libro The End of Growth: Adapting to Our New Economic Reality. (New Society Publishers, 2011), afirmando que este longo ciclo de crecemento est rematando por mor duns factores: o esgotamento dos combustbeis fsiles, minerais e auga doce; o aumento do custo dos accidentes industriais e desastres ambientais a raz do cambio climtico; e as convulsins financeiras provocadas pola incapacidade do sistema para xestionar as enormes moreas de dbeda pblica e privada xeradas nos ltimos decenios. Especial fincap fai no esgotamento dos recursos esenciais: un s factor... o petrleo, pode xogar un papel clave en levar a era da expansin ao seu fin. E rexeita a falsa solucin das novas tecnoloxas: A capacidade humana para inventar novas actividades limitada e a maiora dos inventos recentes consistiron en atopar formas de acelerar as actividades que estivemos a facer durante dcadas.

05.12 13

Altermundo

pensamentos

> OUTRO MUNDO POSBEL

Ro+20, cumio dos pobos polo planeta

o remate

T
E

Vinte anos despois do Cumio da Terra Ro de Xaneiro, a ONU quere recuncar na procura dun mundo mis sustentbel. Porn, o balance dende 1992 s ten unha definicin: fracaso. Fronte o cumio oficial, os pobos tomarn a palabra
ntre o 15 e 23 de xuo ter lugar no Aterro do Flamengo, en Ro de Xaneiro, o Cumio dos Pobos Ro+20 pola Xustiza Social e Ambiental. A sociedade civil global, organizacins, colectivos e movementos, proporn unha nova forma de vida no planeta, en contra da mercantilizacin da natureza e en defensa dos bens comns. O Cumio ter lugar en paralelo Conferencia das Nacins Unidas sobre o Desenvolvemento Sustentbel, Ro+20. A xuntanza oficial marca o vixsimo aniversario da Conferencia da ONU sobre o Medio Ambiente e Desenvolvemento (Ro 92). Nestas das dcadas, a falta de accin para superar a inxustiza social frustrou as expectativas do ambiente e desacreditou ONU. A axenda prevista para Ro+20, a chamada economa verde, totalmente insatisfactoria, pois obvia que a crise do planeta est causada polos modelos de producin e consumo capitalista. Para facer fronte aos desafos da crise sistmica, o Cumio dos Pobos non s ser un grande evento. Trtase dun proceso histrico de acumulacin e converxencia das loitas locais, rexionais e mundiais, que ten como marco poltico a loita anticapitalista, clasista e antiracista, antipatriarcal e antihomofbica. nizado en grupos de discusin autoxestionados, nunha Asemblea Permanente dos Pobos e nun espazo para que organizacins e movementos expoan, practiquen e dialoguen coa sociedade das sas experiencias e proxectos. A Asemblea Permanente dos Pobos o principal foro poltico do Cumio vaise organizar ao redor de tres eixos anlise, solucins e mobilizacins e debater as causas estruturais da actual crise civilizatoria, sen fragmentala en crises especficas enerxtica, financeira, ambiental, alimentar. Nos das 15 e 16 de xuo desenvolveranse actividades organizadas polos movementos sociais locais que estn en loita permanente de resistencia aos impactos das grandes obras. O territorio do Cumio estar organizado de forma libre da presenza corporativa e con base na economa solidaria , agroecoloxa, culturas dixitais, accins de comunidades indxenas e comunidades remanecientes (Quilombolas).

Altermundo

Quere, xa que logo, transformar Ro+20 nun momento de oportunidade para facer fronte aos graves problemas que enfronta a humanidade e demostrar o poder poltico do pobo organizado. Imos reinventar o mundo a sa vocacin e o seu chamamento participacin dos movementos sociais do mundo. A convocatoria fxose no Foro Social Temtico o 28 de xaneiro en Porto Alegre, que serviu de preparacin dun Cumio que se argallou xa no Foro Social Mundial de Dakar, en 2011. O comit Facilitador da Sociedade Civil para a Rio+20 (CFSC) est a preparar o deseo do Cumio dos Pobos e do territorio que ocupar. Estar orga-

+ INFO Xa se poden inscribir actividades (at mediados de maio) en: http://cupuladospovos.org.br Portal Ro+20 (sociedade civil), construndo o cumio dos pobos: http://rio20.net Cumio Oficial (ONU): http://www.uncsd2012.org

Altermundo | Suplemento Horizontal, publcase cada dous meses coa revista Tempos Novos | www.altermundo.org | Consello Editorial: ALFREDO IGLESIAS, ANA
MIRANDA, ANTOM FENTE, ANTN GMEZ-REINO, CNDIDO GRYZBOWSKI, CARLOS TAIBO, CARME CARBALLO, DAVID RODRGUEZ, IMANOL DORCA, LUPE CES, MANUEL CASAL, MARGA TOJO, MIGUEL ANXO FERNN VELLO, RAL ASEGURADO, REBECA FERNNDEZ, ROBERTO MANSILLA, XABIER MACAS, XABIER RON, XAVIER SIMN, XON HERMIDA, XON R. DOLDN, XOS MANUEL BEIRAS | Coordinador: MANOEL SANTOS | Telfono: +34 686 021 933 | Se queres colaborar escribe a tempos@altermundo.org

14 05.12