FIRMAT

I. Firma dhe objektivat e saj

Ç`është firma? Firma është një njësi bazë që

organizon dhe koordinon faktorët e
prodhimit, punën, token, kapitalin dhe
aftësinë sipërmarrëse, në procesin e
prodhimit.
 Pavarësisht nga veçoritë, firmat
kanë një varg anesh te përbashkëta.

■ çfar ë ma lli a po s hër bimi te

pr odh ojnë dh e ne çfar ë sas ie;
■ çfar ë tek nologj ie pr odh imi te
për do rin;
■ ç`sas i fak torësh pr odh imi te
për do rin
■ çfar ë struk ture o rga nizimi dh e
dr ej timi të zgj edh in , et j.
Gjithashtu të gjitha firmat janë të detyruara
të llogarisin tregues të tillë ekonomik si;

• Të ardhurat totale quhen të gjitha të ardhurat që

firma siguron nga shitja e mallrave dhe shërbimeve që
ajo prodhon.
• Kostot totale janë të gjitha shpenzimet që i bën
firma për të prodhuar dhe shitur mallrat dhe
shërbimet.
• Diferenca në mes të ardhurave totale dhe kostove
totale përben fitimin (humbjen) e firmës
 Objektivat e firmës.
■Obj ek tiv k ryes or i ç do fir me ës htë
mak simizimi i fitimit ,
Si obj ek tiv a tjer a mu nd të j en ë:

■ rritja e sh kall ës së pjes ëm ar rjes në treg

(ose të pa ktën ruaj tja e pjes ës që zo tër on)
■krijimi i një imaz hi të mir ë në fus hën e
pun ës imit
■ rritja e pr es tigj it n ë t reg
■ ruaj tja e m jedis it n ga mbet jet tek nolo gjik e
■ mak simizimi i të ar dh urave, et j.
 Firmat dhe tregjet

■ Duk e o rganizua r p ro dhimin, fi rma

koord inon aktivit etet e konomik e të
shumt a t ë individ ëve.
■ Por fi rma n uk ë shtë i vetmi
institucio n qe koordin on aktivit etet
ekonomik e. Koord in imi m un d te
arri het e dhe p ërme s tre gut .
■ Koordin imi i fir mës quh et seps e pr onar i i
fir mës , ku ës htë dër gua r m ak in a koordin on
të gjit ha ak tivit etet e nevo jshme për
ripa rimin e mak inës.

■ Koordin imi i tregut konsiston në fak tin se,

pr onar i i mak inës për të ar dh ur der i te
rregull imi i ma kinës, të gjit ha ak tivit etet
duh et ti koordi noj vet për mes tr egu t.
 Lind pyetja ç`farë e përcakton
rrugën që do ta ndjek pronari i
makinës?

■ Përgjigjja është: kostoja.

■ Pra, pronari do të ndjek atë rrugë që

është me kosto më të ulët, pra
metodën ekonomikisht më efiçiente.
Ka tre arsye pse firmat janë më efiçiente
se tregjet si koordinatore të aktivitetit
ekonomik:

■ ulja e kostove të transaksioneve,

■ ekonomizimet e shkallës,
■ ekonomizimet e skuadrave të prodhimit.
 II. Llojet e firmave

■ Firmat in div idua le

■ Firmat m e o rtakë
■ Korp oratat
 Firmat individuale

■ Fir mat indi viduale j an ë pr onë e një pr onari

të vet ëm dh e u dh ëh iqen vetëm pr ej tij .
■ Kjo ës htë forma m ë e th jes htë e
organ izimit te bi znes it.
■ Sh em buj të f irma ve in divi dua le mun d të
për men dim fer mat në buj qës i, rest oran tet ,
sh ër bi met in divi dua le, dy qa net e s hit jes ,
fir ma pes hkimi, ndër timi, r roba qepës,
fotogr af , et j
■ Këto fi rma p ajt ojn ë n ë pun ë një
numë r të k ufi zua r punëtore sh .
■ Firma t in div id ua le kanë n jë varg
avantazhesh d he disavantazhesh në
krahasim me forma t tjera t ë
organizimit t e b iznesit.
 Avantazhet e firmës individuale:

■ St ruk tur a dr ejtues e e fir mës indi viduale

ësh të e t hjes htë.

■ Organ izohet rel ativish t leh të.

■ Kost ot e organ iz imit jan ë relat ivish t t ë

vogla.
■ Jep një shkal le te lar te kën aqës ie per sonale
në dr ej timin e fir mës dh e mar rjen e
ven di mev e
■ Leh tës ia për t`u futur dh e për të dalë
nga bi znes i.
■ Kan ë një f lek sibil it et të lar të në
për shtat je ndaj k ër kes ave të
konsum at orëv e.
■ Fit imi tat imo het vet ëm një her ë, në
formën e tat imit m bi të ar dh ur at
per sonale
 Disavantazhet:

■ Përgjegjësia e pakufizuar financiare.

■ Burimet e financimit të investimeve, te
kufizuara
■ Jetëgjatësia e kufizuar, e cila varet nga
jetëgjatësia ose vullneti i vetë pronarit.
 Firmat me ortakë

■ Fir mat me ortak m un d të krijohen me dy

ose më s humë pr onar ë.
■ Sec il i pr ej t yr e paj tohet që të kontribuo j
me një pjes ë të pun ës dh e të kapit ali t të
tij në fir më, të mar rë një pj esë të fiti mit
të s aj dh e të ket ë për gj egj ësin ë e vet e në
det yr imet e fir mës .

■ Në k ët ë formë bi znes i numr i i ortak eve

nuk mun d të j et ë mbi një limit të cak tuar .
 Avantazhet
■ Sik urse f irma t in dividua le edh e f irma t me or tak
mun d t ë themeloh en dh e orga ni zoh en
leh tësis ht.

■ Tër heqin me sh um e k apit ale se s a f irm at

indiv idua le,

■ Mun dësia më e m adh e p ër t ë ma rrë k redi n ga

ba nka.

■ Firma t me or takë k anë a ftësi dr ej tues e dh e

orga nizu ese më t ë la rt ë,
 Disavantazhet
■ Për gj egj ës ia e pak uf izuar fin an ciar e .
■ Në firmat me ortak ë kër kohet pëlqimi i të
gj ithë o rtakev e për çdo ven di m që lidh et
me ak tivi tet in e fir mës .

■ Mar rëves hjet për t ë k rij uar një fir me me

ortak ë për mba jn ë vepr ime ligj ore te
ndër li kuar a për të bl er ë apo shitur pjes ën
për kat ës e në fir më.

Sa her ë që një ortak tër hiqet nga fir ma ose

vdes , pus hon së vepruar i m ar rëvesh ja e
bër ë më par ë.
■ Firmat m e o rtakë k anë n jë j etë t ë
kufizuar n ë b iznes.

■ Kufiz ue shmëri a e num rit t ë ortakeve

bën q ë mun dësit ë fin ancia re të saj
të j enë të k ufi zua ra.
 Korporatat
■ Korp ora ta - është n jë fo rmë e
organizimit t ë b iznesit q ë theme lo het
më sh it jen (emetimi n) e aksi oneve
dhe për k ëtë a rs ye s hpesh q uh en si
shoqëri aksio nare.
■ Aksioni është n jë titul l p ronësi e n daj
një p jese te p asuri së se shoqëri së
■ Aksionaret ma rri n n jë pje së t ë fi timit
të shoqëris ë a ksionare n ë fo rmën e
divid entit.
■ Pr onarët e ak sio neve kan ë për gj egj ësi
ligj ore vet ëm për pjes ën që e kan ë
inves tua r në s hoqëri në ak sio nar e, pr a nuk
për gj igj ën me t ër ë pas ur in ë.
Mbaj tës i i një ak sioni mu nd ta sh esë atë
(ak sio nin) n ë qo ftë s e dës hir on.
■ Ne sh oqëri në ak sio nar e pa ofer te publik e
ak sio net mbah en pr ivat ish t dh e mun d të
shiten dh e te bli hen vet ëm me
ma rrëv es hjen e te gj ithë ak sio nis teve.
■ Ne sh oqëri të ak sio nar e me ofer te publi ke,
ak sio net bl ih en dh e shit en ne tregun e
letr ave me vler ë, n ë burse.
■ Sh oqëri të e mëdh a a ksio nare k anë një
struk tur ë më të kompl ik uar.
■ Or ga ni më i lartë i një sh oqër ie të tillë
ës htë mbledh ja e përgjit hshme e
ak sio nar eve, e cil a ven do se për çësh tjet
kryes ore të ak tivit et it te saj .
■ Nga kjo m bl edh je zgj idh et , me shum ice
vo tas h, bo rdi i dr ej toreve .
■ Bordi i dre jt orë ve zgjedh
presid entin
■ Çdo ak sio n i bler ë ës htë i vl ef shëm për n jë
vo të. Për shem bul l në qo ftë s e një in di vid
ka bler ë 50 a ksione, ai k a të drejt ën e 50
vo tave.
■ Nën bo rdi n e dr ej toreve j an ë dr ejt orët
ek zek ut iv , te cilët jan ë për gj egjës dh e
dr ej tojn ë s ek torë t e til lë si pr odh imi,
ma rket ingu, fin an cat, kër kim - zh vi ll im, ku
pun ojnë spec ial is te te n dr ys hëm .

■ Të ar dh urat e korpo ratës tatimo hen dy

her e, një h er ë s i te ardh ur a të
për gj ithshme të k orpo rat ës dh e s ë dyt i si
të ar dh ur a per sonale të ak sionar eve.
■ Të ar dh ur at e korpo ratës tat imo hen dy
her ë, një her ë si të ar dh ur a të
për gjit hshme të k orpo ratës dh e së dyt i
si të ar dh ur a per sonale të ak sio nar eve.
■ Tat imimi i dyf ishtë i të a rdh ur ave të
korpo rat ës për k orpo rat ën par aqet një
di savan tazh në k rah as im me format e
tjera të o rgan izimit t ë bizn esit .
■ Mirëpo k ët ë dis avan taz h korpo rata
mun d ta kth ej n ë ava ntaz h.
 Rrugët e rritjes se kapitalit nga
firmat

Fir mat in di vidual dh e fir mat me ortak ë

mun d te shtojnë kapit ali n e tyr e duk e
mar rë hua nga miqt ë ose nga ban ka.
Korpo rat a par aqet një avan tazh të
thek suar në kët ë dr ej tim.
Buri met fin an ciare k ry es ore që mun d t ë
sigur ojë korpo rat a n dah en në bur ime
fin an ciar e të jas htme dh e bur ime
fin an ciar e të bren dsh me .

.
 Për të siguruar burime financiare të
jashtme, korporata përdor këto rruge
kryesore:

■ shitja e o blig acioneve;

■ eme timi i a ksio neve;
■ ma rrja e k re div e b ankare
 Shitja obligacioneve
■ Obli ga cioni ës htë një let ër me vl erë që i
sj ell m baj tës it të tij të ar dh ur a të
për vi tshme, në baz ë të për qin dj eve f ikse të
cak tuara më par ë.
■ Një obli gac io n për bën një det yr im a fat gj at e,
10 -15 vj eç ar , për korpo ratën .
■ Korpo rat a ës htë e det yr ua r te pagua jë
vler ën e obl igac io nit ne kohën e cak tua r,
pavar ës isht në se ësh të me fit im apo j o.
■ Bler ësi i o bli ga cionit i pa guan korpo rat ës ,
në mo men tin e bler jes , një sh umë par as h të
bar abar të me vler ën nomin ale të
obl igac io nit , të supo zo jmë 15 0 mije €.
 Korporata kryen dy lloj pagesash
ndaj mbajtësit te obligacionit:

■ a) Pages ën e inter es it, e cila beh et

per io di kis ht çdo vit , gj at ë gj it hë jet ës së
obl igac io nit .
■ Në qo ftë se norma e inter es it ësh të, për
shembu ll 10 % në vi t, at ëh er ë pages a e
inter esit për një o bligac ion m e vl er ë
nominale pr ej 15 0 m ije € do të ishte 15 mij e
€ në vi t.
■ b) Pages ën e 15 0 mij e €, ose t e vler ës
nominale të obl igac io nit , në dat ën e
ma turimit të bo rxh it , pr a kur plo tës ohet
af ati i det yr imit .
■ Krahas obl igac io neve të zak onshme,
ek zis tojnë edh e obl igac io ne të
konver tues hme.
■ At o dall ohen nga obli gac io net e
zak onshme seps e, par a një dat e të
cak tuar, mu nd të këmbeh en me ak sione
sipas një norme të cak tuar , p. sh. një
obl igac io n me 5 ak sio ne.
■ Meqen ës e mbaj tës i i kët ij ll oj obl igac io ni
ka mu ndës inë e konver tues hmër isë,
norma e in ter es it ës htë më e ulët se aj o
e obl igac io neve t ë zak onshme.
 Emetimi i aksioneve

Ek zistojn ë t re l lo je k rye sore

aksi onesh :

■ aksi onet e zakonshme,

■ prefe rencia le d he
■ aksi onet e konvertue shme.
■ Ak sio ni i za konshëm - i jep pr onar it t ë tij
të drejt ën t ë jet ë bas hkëpr onar i
korpo rat ës , t ë vo toje në m bl edh jen e
për gjit hshme dh e të mar rë pjes e në
zgj edh jen e dr ej torev e.
■ Pr onar i i ak sio neve te zak onshme
sh pr es on të m ar rë të a rdh ur a në formën
e di viden tit.
■ Madh ës ia e di viden dës që ai mer r var et
nga suk ses i i korpo rat ës .
■ Ne vit e të vës htir a ai mun d te mo s mar rë
■ Ak sio net e pr ef er uar a - jan ë të n gj as hme
me shum ë m e obl igac io net s e sa me
ak sionet e z ak onsh me.
■ Mbaj tës it e tyr e zak onisht kanë të dr ej të të
për fito jn ë n jë normë interesi fik se dh e nuk
mun d t ë kër kojn ë r rit jen e sa j në qo ftë se
korpo rat a ec ën mir ë.
■ Në r adh ën e pages ës se inter es it ,
mbaj tës it e ak sio neve te pr ef er uar a
qën dr ojnë për par a mba jt ës ve të ak sioneve
të zak onshme, po r pas mbaj tës ve te
obl igac io neve.
■ Ak sio net e konver tues hme - jan ë të
ngj as hme me o bligac ionet dh e a ksionet
e pr ef er uar a, sa i për ket mën yrës se
pages ës s e in ter es it.

■ Norma e inter esit edh e te kët o a ksione

ësh të fikse, mir ëpo te kët o a ksione,
pr onar ët e tyr e m un d ti s hndërr ojnë
(konver tojnë) në ak sio ne te z ak onshme
ne një da te te s pec if ikuar .
 Marrja e kredive bankare

■ Kre dia b ankare ësh të n jë h ua q ë

siguro het me m arr ëveshje mid is
korp ora tës d he b ankës.
■ Kre dia b ankare dall ohet n ga
obli gacio ni se pse,
■ Së p ari ajo je pet për p eriud ha m ë
afatshkur tra n ga disa m ua j d eri n e
disa vje t.
■ Së d yti norma e in teresit n ë b anka
është e n drys hue sh me, p ra ajo lë vi zë
sipas ofe rt ës d he k ërkesës.
 Korporata ka edhe burime të
brendshme të rritjes.
■ Një bur im ës htë pj esa e fit imit që n uk
sh për ndah et , po r ri futet n e biz nes.
■ Një bur im tjet ër ës htë fondi i amo rtiz imit i
desti nuar për z ëven dës imin e mak inave,
paj isjeve, et j., për sa k ohe që a to n uk jan ë
konsum uar pl otës ish t.
■ Krahas bur imeve finan ciar e të br en dsh me
dh e të ja sh tme, n jë rruge tjet ër e rr it jes
ësh të sh krirja e fir mave .
■ Motiv et mu nd te j en ë të ndr ys hme, po r
mo tivi kryes or ësh të s yn imi për t ë pat ur një
fit im më të m adh .
■ Fo rma t kryes ore me an ën e t ë cil ave
real iz ohen bas hkimet e fir mave jan ë:
■ Bas hkimi ver tikal , që ndo dh kur
bas hkohen dy ose m ë shumë fir ma t ë
një dege, që real iz ojnë st ade t ë
ndr ys hme të pr ocesit të pr odh imit .
■ Bas hkimi horizo ntal , që n do dh kur
bas hkohen dy ose m ë shumë fir ma që
pr odh ojnë të n jëj tin pr oduk t ose
sh ër bi m, ose që rea lizo jnë s tade të
ngj as hme të pr oces it te pr odh imit .
■ Bas hkimi i f irma ve , ak tivi tet et e të
cilave nuk li dh en drejt për dr ej t me njër i-
tjetr in , duk e formu ar konglo mer at e. Ky
llo j bas hkimi dallo n për nga di ver sitet i i
 Kontabiliteti i firmës.
■ Kontabil it et i i fir mës ësh të i nevo jsh ëm
si bur im in formac ioni për bl er ës it e
mu nds hëm të ak sionev e dh e
obl igac io neve të saj dh e si in strum en t i
rën dës ish ëm për të ndi hmuar dr ej tues it
e firmës për mar rjen e ven di mev e dh e
për njohjen e ec urisë së bi znes it dh e
vl er ës së ti j.
■ Fir mave u duh et të mbaj në
kontabili tet in edh e për shkak të
det yr imit për të paguar tak sat .
 Dokumentet me të rëndësishme
të kontabilitetit janë
■ bila nci dhe
■ pasq yr a e rezult atit f inancia r.
Bila nci i fi rmë s par aqet gj en dj en
fin an ciar e te saj n ë një mo men t kohe të
dh ën ë .
Pa sqyra e re zul tatit fin anciar për mbledh
tran sak sio net e fir mës gj ate një per iudh e
kohe të dh ën ë, për sh em bull gj at e një vit i .
Fund