POTENSI ENERGI ANGIN

DAN SURYA DI INDONESIA

Armi Susandi
Ketua Program Studi Meteorologi ITB
 Teknologi Energi Angin
Jenis Energi Penelitian dan Percontohan Semi Komersial
Pengembangan Komersial

Angin √ √
 Potensi Energi Angin (Des-Jan-Feb)

3.1 3.1 3.1 3.1 3.6 5.0 5.8 5.0 3.6 2.6 2.1 2.6 3.1 3.1 3.1 3.1 3.1 3.6 3.6 3.6 4.3 4.3 4.3

2.1 1.7 1.4 1.7 2.6 3.6 3.6 4.3 1.7 1.4 1.4 1.7 1.7 1.7 1.4 1.4 1.7 1.7 2.1 2.1 2.6 2.6 3.1

0.8 1.1 1.1 0.8 1.4 1.7 1.7 1.1 0.8 0.8 1.1 1.1 1.1 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 1.1 1.1 1.4 1.4

1.4 1.4 1.4 1.1 0.8 0.8 1.1 1.4 1.4 1.1 0.8 0.8 1.1 1.4 1.4 1.4 1.1 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.1

1.7 1.4 1.1 0.8 1.1 1.4 2.1 2.1 2.1 1.7 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4

1.4 1.4 1.1 1.1 1.4 1.7 2.1 3.1 3.1 2.1 2.1 2.1 2.1 1.7 1.7 2.1 2.1 2.1 1.7 1.4 1.4 1.4 1.4

1.1 1.1 1.1 1.4 1.4 1.7 2.1 2.1 2.1 2.6 2.6 2.1 2.1 2.1 2.1 2.6 2.6 3.1 2.1 1.7 1.4 1.4 1.1

1.4 1.1 0.8 0.8 1.1 1.4 1.4 1.7 1.7 2.1 2.1 2.1 2.1 2.1 2.6 3.1 3.1 3.1 2.6 1.7 1.4 1.1 1.1

2.6 2.6 2.1 1.7 1.4 1.1 1.1 1.4 1.7 1.7 2.1 2.1 2.1 2.1 2.1 2.1 2.1 1.7 1.4 1.4 1.1 0.8 0.8

1 MW
21
925 mB
 Potensi Energi Angin (Mar-Apr-Mai)

0.6 0.6 0.6 0.5 0.8 1.1 1.1 1.1 0.8 0.8 0.8 1.1 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.7 1.7 2.1 2.1 2.1

0.8 0.6 0.6 0.6 0.8 1.1 0.8 0.6 0.5 0.5 0.6 0.8 1.1 1.1 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 1.1 1.1 1.4 1.4

0.8 0.8 0.8 0.5 0.6 0.6 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 0.8 0.8 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.8 0.8 0.8

0.8 0.8 0.8 0.6 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.5 0.5 0.6 0.6

0.8 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5

0.5 0.6 0.6 0.5 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.6 0.5 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.6

1.1 1.1 0.8 0.8 0.8 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 1.1 1.1 0.8 0.8 0.8

1.7 1.7 1.4 1.4 1.4 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.4 1.4 1.1 1.1 1.4 1.4 1.7 1.7 1.7 1.7 1.4

2.6 2.6 2.6 2.1 2.1 2.1 1.7 1.7 1.7 2.1 2.1 1.7 1.7 1.4 1.4 1.4 1.7 2.1 2.1 2.6 2.6 2.6 2.1

1 MW
21
925 mB
 Potensi Energi Angin (Jun-Jul-Agust)

3.1 2.6 2.1 1.7 1.7 1.7 2.1 2.6 2.1 1.4 0.8 0.5 0.5 0.6 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.6 0.6 0.6 0.5

2.1 1.4 1.1 0.8 0.8 0.8 1.4 1.7 1.7 1.1 0.6 0.6 0.6 0.5 0.6 0.6 0.8 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.5

1.1 0.8 0.6 0.5 0.5 0.5 0.6 0.6 0.8 0.6 0.5 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.6 0.8 0.8 0.6

0.6 0.6 0.6 0.6 0.5 0.6 0.8 0.8 0.8 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.8 0.6 0.6 0.6 0.6 0.8 1.1 1.4 1.1

0.8 0.8 0.6 0.5 0.6 0.8 1.1 1.4 1.4 1.1 0.8 0.6 0.8 1.1 1.4 1.4 1.4 1.1 0.8 0.8 0.8 1.4 1.4

2.1 1.7 1.4 1.1 1.1 1.1 1.4 1.4 1.4 1.1 0.8 0.8 1.1 1.4 2.1 2.6 2.6 2.6 1.7 1.1 1.1 1.4 1.7

3.6 3.1 3.1 2.6 2.1 1.7 1.7 1.7 1.7 1.7 1.4 1.4 1.7 2.1 2.6 3.1 3.6 3.6 3.1 2.6 2.1 1.7 2.1

4.3 3.6 3.6 3.6 3.6 3.1 2.6 2.6 2.6 2.6 2.6 2.6 2.6 2.1 2.6 2.6 3.1 4.3 4.3 4.3 3.6 2.1 2.1

4.3 3.6 3.6 3.6 4.3 3.6 3.6 3.6 3.1 3.6 3.1 3.1 2.6 2.1 2.1 2.1 2.6 3.1 3.6 4.3 4.3 4.3 3.6

1 MW
21
925 mB
 Potensi Energi Angin (Sept-Okt-Nov)

0.8 0.6 0.5 0.5 0.3 0.3 0.3 0.5 0.6 0.6 0.5 0.3 0.3 0.3 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.3 0.3 0.3 0.3

0.8 0.8 0.6 0.5 0.3 0.3 0.5 0.6 0.8 0.6 0.5 0.3 0.5 0.3 0.5 0.5 0.6 0.5 0.5 0.5 0.3 0.3 0.3

0.8 0.8 0.6 0.5

Potensi = 73 GW
0.3 0.3 0.5 0.6 0.6 0.6 0.3 0.5 0.5 0.3 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.3 0.3 0.5 0.3

0.5 0.5 0.6 0.5

Kapasitas terpasang optimum = 25 MW
0.5 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.5 0.5 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.5 0.5 0.5

0.6 0.6 0.5 0.3 Kapasitas saat ini = 0,6 MW

0.3 0.3 0.5 0.5 0.6 0.5 0.5 0.3 0.3 0.5 0.5 0.6 0.6 0.5 0.3 0.3 0.5 0.6 0.6

1.4 1.4 1.1 0.8 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.6 0.8 1.1 1.1 0.8 0.6 0.6 0.5 0.6 0.8

0.6 0.8 2.1 2.1 1.4 1.1 0.6 0.8 0.8 0.6 0.6 0.6 0.8 0.8 1.1 1.1 1.4 1.7 1.4 1.4 1.1 1.1 1.1

3.1 3.1 3.1 3.1 2.6 2.1 1.7 1.4 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 0.8 0.8 0.8 1.4 1.7 2.1 2.1 2.1 1.7 1.7

3.1 3.1 3.1 3.1 3.1 2.6 2.1 1.7 1.4 1.1 1.1 1.1 0.8 0.5 0.5 0.5 0.8 1.4 2.1 2.1 2.1 2.6 2.1

1 MW
21
925 mB
 Proyeksi Energi Angin

3
MW

0
2010 2020 2030 2040 2050
Year
Sumber: Susandi, 2006
 Kendala Implementasi Energi
Angin di Indonesia
• Belum ada industri yang berani menanam
investasi.
• Secara ekonomis belum dapat bersaing
dengan pemakaian energi fosil.
• Pemetaan spasial setiap daerah belum
banyak dilakukan.
Upaya-upaya dalam Meningkatkan
Implementasi Energi Angin
• Memperbanyak penelitian terutama proyeksi positif
energi angin, untuk menarik investasi dari berbagai
pihak.
• Potensi energi angin masih mungkin di kembangkan
dengan mensinergikan dengan energi dari laut.
 Teknologi Energi Surya
Jenis Energi Penelitian dan Percontohan Semi Komersial
Pengembangan Komersial
Surya :
-Fotovoltaik √ √ √
-Surya Thermal √
 Potensi Energi Surya di Indonesia
Intensitas Radiasi Matahari di
Indonesia mencapai 4.8
kWh/m2/day

Kapasitas Terpasang = 8 MW
 Kendala Implementasi Energi
Surya di Indonesia
• Efisiensi Solar Sel masih rendah, yaitu maksimal
25 %.
• Harga serta pemasangan solar sel yang masih
mahal.
Upaya-upaya dalam Meningkatkan
Implementasi Energi Surya
• Meningkatkan pengembangan kombinasi
komposisi solar sel agar berefisiensi
tinggi.
• Pemetaan spasial intensitas radiasi
matahari di setiap daerah yang berpotensi
tinggi.
• Penyesuaian teknologi solar sel dengan
daerah-daerah yang berpotensi.
TERIMA KASIH
armi@geoph.itb.ac.id