PSIKOPATOLOGJ

IA

Vetdija

Vetdija sht forma m e lart e

veprimtaris mendore, shkalla m e
lart e pasqyrimit t mjedisit
rrethues n trurin e njeriut.

Vetdija autopsikike

Vetdija alopsikike

rregullimet e vetdijes

rregullimet
Kuantitative
Somnolenca
- i prgjumur, apatik, inert, orientimi n
koh dhe hapsir sht jo i sigurt,
i percepton vetm ngacmimet e forta
senzorike
- proceset organike trurore,
intoksikimet me monoksid karboni,
gjakderdhjet, mbidozimi me sedativ
dhe antipsikotik

Sopori
- sht i crregulluar kontinuiteti i
vetdijes, dhe ka amnezion t plot
ose t pjesrishm pr at
periudh
- mund t vendoset shum shkurt
kontakti verbal, nuk sht i
orientuar n koh dhe hapsir

Koma
- plotsisht sht i ndrprer
kontinuiteti i vetdijes, nuk reagon
n ngacmine nocioceptive
- gjakderdhjet cerebrale, pas
traumave t koks, encefalitet,
intoksikimet, tumort e trurit, pas
krizave epileptike, diabeti

rregullimet kualitative
Gjendja konfuze oneiroide
- orientimi sht jo i sigurt, vshtir i
njeh njerzit dhe objektet prreth vetes
- dmtimet toksikoinfektive t SNQ,
dmtimet arteriosklerotike t enve t
gjakut t trurit
Deliriumi
- i orientuar, halucinacione, iluzione,
frik, shqetsim, amnezion t plot pr
at periudh

Gjendja e errsuar
- ngushtim maksimal t vetdijes,
shpejt paraqitet dhe shpejt largohet
- epilepsia, neurozat konverzive
Somnabulizmi
- ngrihet nga gjumi dhe kryen lvizje
sikur t ishte zgjuar
- epilepsia, konverzioni

Fuga
- papritur ka eksitim motor, vrapon pa ditur se
ku, bn veprime kaotike dhe pa qllim,
zgjat disa sek. deri disa min., ka amnezion
pr at periudh
- epilepsia, konverzioni

Gjendja hipnotike
- ndryshim n mnyr artificiale i vetdijes s
personave me sugjestionueshmri t lart,
gjendje ndrrimi dhe fantazie

Vmendja

Vmendja sht aftsia pr t drejtuar

dhe prqendruar vetdijen n nj ose n
disa objekte apo lloj veprimtarie. Luan rol
t rndsishm n t gjitha proceset e
veprimtaris njohse.
sht e lidhur ngusht m prqendrimin,
q nnkupton aftsin pr t prqendruar
dhe pr t ruajtur vmendjen ton mbi
nj veprimtari t caktuar.

Vmendje e vullnetshme (aktive)

Vmendje e pavullnetshme ( pasive )

Aftsia e prqendrimit t vmendjes n

nj objekt respektivisht aftsia e
mbajtjes s vmendjes n objektin e
njjt, derisa t kryehet nj pun e
caktuar dhe t arrihet qllimi quhet
TENACITET I VMENDJES.
E kundrta e saj, aftsia e drejtimit t
vmendjes ton n gjra t reja ose
ngjarje quhet VIGJILITET I VMENDJES.

rregullimet e
vmendjes

Tenacitet i dobsuar
- i shtuar
Vigjilenc e dobsuar
- e shtuar

Distraksioni i vmendjes
- paaftsia pr t prqendruar vmendjen
mbi nj objekt ose veprimtari t caktuar
- Sch, rregullimet e vmendjes s
pamjaftueshme
Mungesa selektive e vmendjes
- bllokim i prqendrimit t vmendjes
vetm mbi ato gjra, t cilat u
shkaktojn t smurve ankth

Paqndrueshmria
-humbje e aftsis pr t fiksuar vmendjen
pr nj koh t gjat mbi nj objekt t
caktuar
- mania ...

Hipervigjilenca
- prqendrim i tepruar i vmendjes, ku
prqendrimi shtrihet mbi t gjith stimujt e
brendshm dhe t jashtm
- pacientt me deluzione paranoide ...

Inercia
- dobsim i aftsis pr t zhvendosur
vmendjen nga nj objekt n tjetrin
- Morbus Parkinson, te postencefalitikt,
epilepsia, demenca ...

Frenimi i vmendjes
- pamundsi pr t regjistruar n mnyr
aktive ose t vullnetshme ngjarjet q
ndodhin prreth tyre, por arrijn t
fiksojn disa aspekte me ndihmn e
vmendjes pasive ose t pavullnetshme
- depresioni, stupori ...

Kujtesa
Kujtesa sht funksion i trurit, me ann
e s cils informacioni i depozituar m
par sillet m von n vetdije, n
mnyr q t merret dhe t shfrytzohet.
Pjest prbrse t kujtess jan:
regjistrimi
grumbullimi
konsolidimi ( ruajtja )
harresa

Funksionimi i kujtess
Kujtesa shqisore ( 0.5 sec. )
Kujtesa afatshkurtr ( 30 sec. )
Kujtesa afatgjat

Kujtesa imediate
Kujtesa recente
Kujtesa recente e kaluar
Kujtesa e largt

rregullimet kuantitative t
kujtess
Hipermnezia
- fuqizim i kujtess
- gjendjet deliriante, gjendjet e
errsimit te Epilepsia, aura
epileptike, situata t stresit, mania ...
Hipomnezia
- dobsim apo zvoglim i kujtess
- selektive dhe organike

Amnezioni lakunar
- kujtim i disa fragmenteve, pjesv ose detajve t
situatave n t cilat ka qen
- gjendjet deliriante, dmtimet arterisklerotike t
env t gjakut t trurit ...

Amnezioni retrograd
- paaftsi e kujtess pr at se cka ka ndodh n ne
dhe prreth nesh, para ngjarjes kritike
- goditjet dhe tronditjet e trurit, varjet, intoksikimet
akute ...

Amnezioni anterograd
- pas ngjarjes kritike

rregullimet kualitative t
kujtess
Konfabulacionet
- jan trillime, zakonisht paraqiten te
amnezioni lakunar
- lindin si pasoj e boshllkut t kujtess dhe
nevojs s detyruar pr t plotsuar kt
boshllk

Alomnezionet
- iluzione t kujtes ose kujtes e shtrembruar
- lodhja, depresioni, mania ...

Pseudomnezionet
a. Deja vu ( tashm e par )
b. Deja entend ( tashm e dgjaur )
c. Deja pense ( tashm e menduar )
d. Jamais vu ( asnjher e par )
- epilepsia, depresioni, mania, nn
ndikimin e deluzioneve ...

Pseudologia phantastica
- rregullimet e personalitetit histerik ...

Sfera emocionale

Afekti sht gjendje intenzive dhe

afatshkurtr e emocioneve.
Disponimi themelor sht gjendje
afatgjat dhe e prgjithshme e
emocioneve

rregullimet kuantitative
Disponimi depresiv
- rregullimet afektive depresive
Disponimi ekspanziv
- rregullimi bipolar ( mania )
Disponimi disforik
- lind papritur dhe pa shkaqe t jashtme
- epilepsia, rregullimet e personalitetit,
traumat kraniocerebrale ...

Disponimi i irritueshm
- zemrim, ndieshmri e shtuar, nuk durojn
zhurma, dritne fort, radio, TV...
- rregullimet organike trurore psikotike
( traumatike ), mani, demenc ...

Apatia
- pa iniciativ, ndihet i zbrazt, indiferent
- Sch, sy i lobit frontal, dmtimet masive t indit
truror ...

Labiliteti emocional
- rregullimet organike dhe funksionale t trurit
...

rregullimet kualitative
Afekti i topitur
- reduktim i theksuar i intensitetit t tonit
emocional
- Sch, morbus Parkinson, te t smurt me
efekte ansore nga antipsikotikt ...

Afekti i kufizuar

Afekti i sheshuar
- munges e plot e cdo dshmie pr pranin e
reagimeve emocionale
- Sch

Paratimia
- reagim paradoksal afektiv
- Sch
Paramimia
- shprehje paradoksale afektive
- Sch

rregullime tjera
emocionale

Anhedonia
Aleksitimia
Ankthi
Frika
Fobia

rregullimet fiziologjike t
lidhura me disponimin

Anoreksia
Hiperfagia
Konstipacioni
Crregullimet e gjumit
Paksimi i libidos

Karakteristikat e afektit
1.

2.

Afekti ndikon n n ndryshimin e

prmbajtjes psikike, sidomos t
procesit t t menduarit Jan t
njohur dy veprime t afektit n t
menduar t ashtuquajturat veprime
sintime dhe katatime t afektit.
N kushte normale me koh afekti
e humb intenzitetin e tij

Afekti mund t ket t

ashtuquajturin afektin e vonuar
Karakteristik e rndsishme e
afektit sht iradacioni
Projektimi i afektit
Ambivalenca afektive
Inkontinenca e afektit

Ecuria e afektit

Prpunimi intelektual
Abreagimi apo zbrazja e afektit n
mnyra t ndryshme
Represioni e afektit n pjesn e
pavetdijshme t psiks
Kumulimi i afektit
Shtyerja e afektit

T menduarit

T menduarit shtforma m e lart

e veprimtaris njohse t njeriut dhe
ka t bj me idet, simbolet dhe
asociacionet, q rrjedhin drejt nj
qllimi, t cilat fillojn nga nj
problem ose detyr e caktuar dhe
cojn n nj konkluzion real.

rregullimet e t menduarit
sipas forms
1.T menduarit e zgjeruar
hipomania, epilepsia, demenca ...
2. T menduarit viskoz
Epilepsia
3. T menduarit e shpejtuar
- fluturimi i ideve
- mania
4. T menduarit e ngadalsuar
-Mutizmi
- depresioni, Sch
5. T menduarit inkoherent
- struktura sintaktike e fjalis sht e shkatrruar
- dmtimet organike dhe funksionale t trurit

6.T menduarit e disocuar

- crregullim t asociacioneve, struktura sintaktike e fjalis sht e
ruajtur
- sallat e fjalve
Sch
7. Bllokimi n t menduar
- ndrprerje e papritur e rrjedhs sponatne t t menduarit
- Sch, gjendjet e rnda anksioze
8. Perserverimi
- prirje pr t dhn t njjtn prgjigje ndaj stimujve t ndryshm
- demenca, personat me intelegjenc t ult
9. Verbigerimi
- prsritje ritmike, pa kuptim e fjalve ose frazave t cilat jan pa
kuptim
- Sch, demenca

rregullimet e t menduarit
sipas prmbajtjes
Idet e mbivlersimit
- mendime apo bindje q rrjedhin nga
lidhje t forta afektive ndaj nj
realiteti t caktuar apo problemi

Obsesionet
- menidme, impulse ose prfytyrime t futura
nga jasht e n kundrshtim me dshirn e
tyre
a. mendime obsesive- fjal ose fjali q hyjn me
forc n mendjen e t smurve dhe q
prsriten her pas here
b. dyshime obsesive
c. prfytyrime obsesive
d. shtytje obsesive
e. fobi obsesive
f. kompulsionet

3. Deluzionet
bindje ose besim i gabuar, i bazuar
n nj konkluzion t pasakt mbi
realitetin e jashtm
Deluzione sintime
Deluzione katatime

Deluzione primare
Deluzione sekondare

Formimi i deluzioneve sekondare kalon

npr disa faza:
faza e humorit deluzional
faza e perceptimit deluzional
faza e interpretimit deluzional
faza e kristalizimit deluzional

Tipet e deluzioneve

Deluzionet e mohimit
Deluzionet e varfris
Deluzionet somatike

deluzionet dismorfike
deluzionet hipokondrike

Deluzionet paranoide

deluzionet e persekutimit
deluzionet e madhshtis
deluzionet e kontrollit
deluzionet e referencs

Deluzionet e vetakuzimit
Deluzionet e kontrollit

marrja e mendimeve
futja e mendimeve
transmetimi i mendimeve

Deluzionet e xhelozis
Deluzionet e magjis

Percepcioni

Percepcioni sht proces i kalimit t

stimulimit fizik n informacion
psikologjik ose nj proces mendor
me an t cilit sillen n vetdijen
ton stimujt sensor.

rregullimet e
percepcionit

AGNOZIONET jan rregullime, t

cilat karakterizohen me ndryshim t
aftsis s njohjes t ngacmimeve t
marra, edhe pse aftsia funksionale
e shqisave sht e ruajtur.

ILUZIONET ktu bhet fjal pr

at se ngacmimi i marr, i cili vjen
nga ndonj gjsend, bhet bashk
me prodhimet e fantazis, pas s
cils bn aq ndryshime q
perceptimi t jep nj pasqyr t
gabuar t gjsendit.

HALUCINACIONET kemi t bjm

me perceptime pa ngacmime t
jashtme gjegjse. T smurt jan t
bindur se dgjojn, shohin, n trup
ndiejn at q n t vrtet nuk
egziston.

Sipas Kraft-Ebingut, halucinacionet munden me

qen:
funksionale q paraqiten gjat gjendjeve t
ndryshme afektive, t friks, knaqsis, n
gjendjet kur sht e dobsuar ose e rregulluar
vmendja; zakonisht n vetmi, n t cilat personi
gjendet n gjendje afektive speciale ( frik, etje
pr liri, ndjenja e fajit ).
organike q sht e kushtzuar nga smundjet e
qendrave trurore, ku egziston nj mosbalansim n
ekuilibrin dinamik fiziko-funksional. Mund t
takohet te t humburit n shkrettir,, tek
smundjet akute, anemia

Halucinacionet optike
fotome ( xixa, flak,drit ) ose imazhe
mikrohalucinacionet / shihen gjra t vogla , t cilat zakonisht
lvizin ( buba, minj ) q jan t shpeshta te helmimet me
kokain, alkool.
Halucinacionet e penjve t gjat dhe telave karakteristik jan
pr delirium tremens t alkoolit.

Halucinacionet autoskopike jan t rralla, por jan form e

rnd e halucinacioneve. I smuri e sheh trupin e vet jasht
trupit real, koka e tij sht e lir, e ndar nga trupi, shetit npr
hapsir, ai e sheh zemrn e tij se si djeget n ndonj flak,
sheh se si para tij qndron tr trupi i tij, por q sht nga qelqi,
sht i tejdukshm, n t shihen t gjitha organet. sht e qart
se sht nj prjetim i rnd dhe i frikshm.
Halucinacionet ekstrakampine jan form interesante e
halucinacioneve, gjat t cilit i smuri sheh gjra jasht fushs
vizive, zakonisht pas shpins s tij.

Halucinacionet akustike ato shum shpesh paraqiten te Sch. Ato mund t

paraqiten n form elementare n form t ashtuquajtura akoazma, kur
dgjohen zhurma, shushurime, krcitje ose n form t zrave .
Zrat vijn nga burime t ndryshme ose jasht nga ambiente ku i smuri
jeton ose jan t lokalizuara brenda n trupin ose organet e vet pacientit.
Lokalizimet e shpeshta n ambient t jashtm jan mjaft absurde: vijn nga
abazhuri, muri, dyshemeja, krevati, npr vrim t elsit, nga goja e
ndonj kafshe shtpiake.
Ndonjher i smuri dgjon si z at q e mendon dhe e ashtuquajtura eho
e mendimeve t tija sht prjetim katastrofik pr pacientin. Ata ather
kan prshtypjen se edhe t tjert po i dgjojn mendimet e tij, e
ndonjher dgjojn se si t tjert po i flasin mendimet e tij ( marrje e
mendimeve ).
Zrat mund t ken prmbajtje jo t mir, ironike, krcnuese. Ndonjher
jan imperative psh. mbytu, krce nga dritarja, shkatrroje, ka po pret
etj dhe e ojn pacientin deri n gjendje q t kryej urdhresat e tyre.
Ndonjhre jan t mundshme edhe halucionet e dyfishta n t njjtn
koh me prmbajtje t ndryshme, derisa njri z urdhron dika t caktuar,
tjetri z jep urdhr t kundrt. Ather i smuri gjendet n situat
jashtzakonisht t vshtir, n gjendje t pagjeturis ose
pavendosshmris, dhe q ndonjher mund t ojn n vetvrasje.

Halucinacionet olfaktive dhe gustative zakonisht shkojn bashk. I smuri ka

prshtypjen se ushqimi e ka ndrruar
shijen , nuk sht si ka qen m par, dhe
m von n baz t ktyre ndryshimeve
halucinatore paraqiten idet deluzive q me
an t ushqimit po dojn me e helmu.
Ndonjher mund t ndjejn arom t
uditshme , zakonisht arom t ndonj gazi,
smrad e cila on n mendimin se dikush
nprmjet ktyre gazrave don me e mbyt.

Halucinacionet taktile ose haptike

q dikush po i pickon, po i therr me
gjra t mprehta, po iu djeg lkurn,
po i pren, po iu lshon rrymn, po i
prek, po i ledhaton etj.

Halucinacionet cenestetike ( n
organet e brendshme ) t smurit
kan ndjenjn se si dikush po iu hjek
zorrt, po iu nxjerr spermn, po ia
dredh zemrn, po e therr npr
mushkri, etj.

Ndonjher t smurt kan

ndjenjn se pjest e trupit t tyre po
lvizin ( halucinacione kinestetike ),
ndrsa i smuri sht i qet ose t
smurt kan ndjenjn se po
fluturojn, sillen ( halucinacione
vestibulare ).

Halucinacionet negative gjrat

reale nuk perceptohen ose zrat q
egzistojn nuk perceptohen. Kjo
vrehet te personat histerik, t cilt
mund t mos shohin psh nj person
t caktuar, derisa t tjert e t
njjts shoqri i percepton mir.

Pseudohalucinacionet jan
manifestiem t gjalla t fantazis, t
cilat paraqiten pavarsisht nga
vullneti. Ato nuk projektohen jasht,
derisa jan t ngjashme me
halucinacionet se nuk kan
ngacmues t jashtm.

Ekstremiteti fantom paraqet

kombinim t halucinacioneve
kinestetike dhe taktile.
Halucinacionet hipnagoge
Halucinacionet hipnopompe
Shenja objektive

Vullneti

Me vullnet kuptojm drejtimin e

vetdijshm t energjis psikike dhe
angazhimin e saj n kryerjen e
aktiviteteve dhe veprimatrive pr t
mbrrijt deri n nj qllim t
caktuar

Crregullimet e vullneti

1.

Hipobulia
Ambitendenca
Dgjueshmria automatike
Ehopraksia dhe eholalia
Negativizmi
Stupori katatonik
Shqetsimi katatonik
Veprimet impulsive
Veprimet e dhunshem
Veprimet automatike
Manjirizmat

Intelegjenca

Intelegjenca sht aftsia e njerzve pr

t kuptuar botn ku jetojn dhe pr tiu
prgjigjur krkesave ose sfidave t saj.
( David Wechsler )
Intelegjenca sht aftsia e njerzve pr
t kuptuar, pr t sjell ndr mend, pr t
mobilizuar dhe pr t bashkuar n
mnyr t dobishme njohurit e
mparshme, kur ndodhen n situata t
reja. ( Kaplan & Sadock )

KI = MM ( mosha mendore ) / MK
( mosha kronologjike ) x 100

QI 120-140
lart
QI 110-120
QI 90-110
QI 80-90
QI 80-50
QI 50-20
QI 20-0

me intelegjenc shum t
me intelegjenc t lart
me intelegjenc mesatare
me topitje fiziologjike
debil
imbecil
idiot

Prapambetja mendore

KI n 70 e posht
Prpara moshs 18 vjeare
Prapambetja mendore e leht
Prapambetja mendore e moderuar
Prapambetja mendore e rnd
Prapambetja mendore e thell
20

KI 50-70
KI 35-49
KI 20-34
KI nn

Demenca
Pseudodemeca

Instiktet

Instiktet jan nevoj e lindur e

organizmit.

I. Instiktet vitale
instikti i vetmbajtjes
instikti i nevojs pr ushqim
instikti pr jet
instikti i mbajtjes s llojit
instikti seksual
instikti prindor
II. Instiktet sociale

rregullimet kuantitative t
instiktit vital
Instikti pr ushqim
i zvogluar
i rritur
Instikti pr jet
tendencat vetlnduese dhe suicidale
Instikti seksual
i zvogluar M- impotenca / F-frigjiditet
i rritur M- satiriaz / F- nimfomani

rregullimet kualitative t
instiktit vital
Instikti pr ushqim
picae
antropofagia
nekrofagia
koprofagia
Instikti pr jet
tendencat vetlnduese

Instikti seksual
Inverzionet seksuale
homoseksualizmi M- uranizm / F tribadizm
Perverzionet seksuale
sadizmi
mazohizmi
zoofilia
egzibicionizmi
gerontofilia
pedofilia
transvestitizmi
metatropizmi
nekrofilia
fetishizmi

Autoskopia

Autoskopia sht aftsia e

pacientve pr t kuptuar shkakun
dhe domethnien e vrtet t
simptomave t smundjes mendore
nga e cila vuajn.

Insight-i intelektual

Insight-i emocional

Gjykimi

Gjykimi sht aftsia pr t

vlersuar me saktsi nj situat dhe
pr t vepruar n mnyr t
prshtatshme me t.

Gjykimi mundet me qen:

Gjykim vendimtar
Gjykim automatik
Gjykim i dmtuar

Ju faleminderit pr
vmendjen tuaj!