Arhitektura od 9. do 15.

vijeka
VIZANTIJA
 U vizantijskim zemljama, veina sauvanih
srednjovjekovnih graevina pripada
religioznoj arhitekturi
Najistaknutije arhitektonske osobine
vizantijskih graevina su opeka i kamen kao
glavni materijali gradnje, i to:
-Carigrad, Solun, Zapadna Mala Azija opeka
-Grka (sa Atinom i Mistrom) kamen

* Takoer, zastupljena je i istovremena

upotreba opeke i kamena, kao npr. u
Carigradu gdje su okviri i temelji od kamena,
a graevome (gdje je glavni materijal kamen)
imaju lukove i svodove od opeke
 Vizantijsku arhitekturu srednjeg vijeka,
dakle, predstavljaju uglavnom crkve i
damije, te carske palate i dvorska
arhitektura koje podsjeaju na crkvena
zdanja
Postoje dva opta tipa plana i izgleda
graevine po kojima e se dijeliti vizantijske
srednjovijekovne crkve:
1) Bazilika pokrivena drvenom tavanicom i
zasvedena
2) Kubina graevina krunisana sredinjom
kupolom i potpuno zasvedena (pojavjuje se kao
kultna kranska graevina te kao zamjena za baziliku )
 U razdbolju renesanse, poslije ikonoklazma,
bazilikalni oblik je bio jo u upotrebi u vizantijskim
provincijama i u zemljama susjednim Vizantiji
Primjeri: katedrale u Seru, Trikali i Mesemvriji,
manastirska crkva svetog Nikona u Sparti, Sveti
Ahilije na Prespanskom jezeru i slino
Neke od karakteristika vizantijskih kubinih crkava
su:
-kupola na pandatifima i etiri podupiraa;
-kupola na trompama i osam podupiraa;
-prisustvo ili odsustvo galerija
Neki od ranih primjera crkava kubinog oblika sa
kupolom: Arta u Epiru, Kostur u zapadnoj
Makedoniji i Mesemvrija na Crnom moru
Arta u Epiru
 U Carigradu, oko 900-te godine, u Vizantiji
se javlja zamjena za baziliku, navedena
kubina graevina sa sredinjom kupolom
Utvren je sistem slikane dekoracije a
izbor i raspored slika na svodovima i
unutranjim zidovima pokazuje da je misao
o crkvenoj graevini kao o mikrokosmosu
bila prisutna u duhu Vizantinaca
Simbolika ove crkvene graevine odgovara
nepromjenjljivoj spoljanosti kubusa
nadvienog kupolom; odakle i dolazi naziv
kubiasta crkva
 Nekoliko primjera crkava koje iz odreenih
razloga zasluuju da ih upoznamo su:
- u Carigradu: Crkva Vasilija I,
Crkva manastira Konstantina Lipsa ili Fener Isa
turc. (predstavlja vizantijsku arhitekturu sa
svim njenim karakteristikama),
Mirelajon (vrlo lijepa graevina, poznata i kao
Crkva Spasitelja),
Crkve starog manastira Pantokratora (Zeirek
damija turc.)
Crkva Hrista Hore (Kahrije damija)
Ono to je posebno karakteristino za Carigrad
jesu konstrukcije dodate na starija svetilita ,
pri emu su ona tako esto bila obnovljena
(npr. Fener Isa ili Hora)
 Fener Isa
Crkva Hrista Hore
 Pored crkava Carigrada, bitno je spomenuti i druge
lokalitete:
- Crkve Soluna: Crkva svetog Ilije, katedrala svete
Sofije (uraena po ugledu na uvenu Aja Sofiju),
Sveti Dimitrije, Bogorodica Ahiropiitos
- Crkve Atine: Partenon preureen u crkvu tj.
Bogorodino svetite (uzviavao se iznad ostalih
crkava), Crkva svetih Apostola, Crkva Spasitelja
Likodimu, Crkva svetih Teodora, Crkva Kapnikareja
- Crkve Mistre: Katedrala Mitropolija svetog Dimitrija,
ali najvei broj crkava pripadao je manastirima:
Sveti Teodori i svetilita Bogorodice Odigitrija,
Perivlepta i Pantanasa
* Svaka od ovih (kubiastih) crkava, gledana spolja,
izgleda kao kubina graevina sa sistemom
krovova zavrenim u vidu krsta i nadvienim
skupom od pet kupola
 Slika
izVatikanskog
kodeksaiz
1162. za koji
se vjeruje da
predstavlja
prikaz Crkve
Svetih
apostola
 Crkva Svetog (proroka)
Ilije
Crkva Svete
 U izvjesnim sluajevima, ivopisna skupina
razliitih graevina nadviena je jednim
zvonikom
Starija vizantijska arhitektura nije poznavala
zvonik u obliku kule sa otvorima jednim iza
drugih, stoga se smatra da je element
zvonika pozajmljen iz zapadnjake umjetnosti
u vrijeme franake vlasti
Navedena Sveta Sofija, Odigitrija i Pantanasa
u Mistri su primjeri graevina sa zvonikom
Carske palate
Ono to moe iz tekstova da se dozna o njima nije uopte
dovoljno da bi se one mogle rekonstruisati ali bi se mogla
sagledati slijedea injenica: dok se carska palata u
Carigradu sastojala uglavnom od dvorita sa porticima i od
bazilikalnih dvorana, nove palate iz vremena ikonoklasta i
Makedonaca, imale su sale za sveanosti centralnog plana,
ukraene niama i zasvedene kupolama.
Ove palate su imale sprat, isturen nad prizemljem, gdje su
se nalazile najvanije prostorije u kojima su se odigravale
mnoge scene carskog ivota
U Carigradu, nedaleko od Vlaherna, sauvana je jedna
jedina vizantijska palata, poznata pod turskim imenom
Tekfur Seraja (pravougaona zgrada velianstvene fasade sa
dva uporedna niza otvora u ijoj unutranjosti postoje
tragovi koji govore da je imala dva sprata)
U Mistri su sauvane Palata morejskih despota i izvjestan
broj vlasteoskih kua u ruevinama, koje su danas, prema A.
Grabaru, zadovoljavajue rekonstruirane
Ostaci palate Tekfur Sarayi
 Zakljuno se moe rei da crno-bijela
podjela na dva tipa crkvenih
graevina (izuzev
palata) na bazilike i kubine crkve,
je isto
teorijska jer se ne zasniva na analizi
pojedinih
spomenika, a stvarnost je, zapravo,
mnogo
sloenija