ZAMAN PEMERINTAHAN

BROOKE

MOHD NASHA HAFIZULHILMI BIN MISLIN

HAZEYZUL BIN ABD HALIM
6 PISMP MATEMATIK 1
 PENGENALAN
• Sarawak merupakan sebahagian
daripada wilayah Kesultanan
Brunei
• Sultan Brunei telah melantik
Ketua Tempatan dan
dibahagikan kepada daerah
• Setiap Daerah ditadbir oleh
Orang Melayu Sarawak dan
Orang Dayak
• Ketua Tempatan digelar sebagai:
Menteri Darat
Temenggung / Orang Kaya
• Tugas Utama:
Melaksanakan arahan
Memungut Cukai
• Mentadbir tanpa campur tangan
Kesultanan Brunei
Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan
PIM telah :
Pada Kurun 19,
mengambil alih kuasa politik
Pangeran Indera Mahkota telah pembesar tempatan
dilantik menjadi pembesar
Brunei di Sarawak (Kekayaan Ekonomi : Antimoni
dan Emas)

Tindakan PIM cetus kemarahan: Mencetuskan penentangan

• Ambil alih kuasa pentadbiran Orang Bidayuh:
• Ambil alih perdagangan Antimoni dan
Emas
Datu Patinggi Ali
• Mengenakan cukai yang tinggi Tujuan: Membebaskan Sarawak
• Orang Bidayuh bekerja di lombong tanpa dari Pemerintahan Kesultanan
upah
Brunei
Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan
PRMH
Kesultanan Brunei menghantar Meminta bantuan seorang
Pangeran Raja Muda Hashim pedagang British James Brooke
untuk membantu menamatkan
kebangkitan
Balasan: Jawatan Gabenor di
Sarawak

Kebangkitan tersebut berjaya

ditamatkan oleh JB JB membedil Kuching

PRMH telah melengah-lengahkan PRMH menandatangani

janji dan mencetuskan kemarahan PERJANJIAN 1841
JB
 Kandungan Perjanjian 1841
• James Brooke memerintah negeri Sarawak dan menguasai hasilnya
• James Brooke harus menghormati dan memelihara undang-undang
dan adat istiadat orang tempatan
Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan
JB datang bersama angkatan
1842 Tentera Laut British
JB mengukuhkan kedudukan (Edward Belcher)
dengan membuat perjanjian
dengan
Sultan Omar Ali Saifudin Dan membimbangkan Sultan
Brunei

maka, JB membuat perjanjian

dengan SOAS

PERJANJIAN 1842
 Kandungan Perjanjian 1842
• James Brooke membayar 2500 Dolar setiap tahun kepada Sultan
Brunei
• Agama dan adat istiadat orang tempatan tidak boleh diganggu
• Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai Raja Puteh Sarawak
 Penentangan 1846
JB mendapat bantuan
1846 angkatan Tentera Laut British
SOAS telah membuat (Edward Belcher)
penentangan terhadap JB dan
pembesar yang menyokongnya
Dan berjaya menewaskan SOAS

Akhirnya JB diiktiraf sebagai

Raja Sarawak
 Brooke Meluaskan Kuasa
• 1853 hingga 1905, keluarga Brooke mendapat bantuan angkatan
Tentera Laut British dan berjaya meluaskan kuasa di Sarawak
• Berikut merupakan kronologi perluasan kuasa oleh Keluarga Brooke
 1853
• Penentangan di Saribas dan
Batang Lupar
• Sultan Abdul Mu’Mein telah
menyerahkan tanah antara
Sungai Samarahan dan Sungai
Rajang dengan bayaran 1500
Dolar setahun
1861
• Masalah kekacauan sepanjang
Sungai Rajang
• Sultan Abdul Mu’Mein
menyerahkan Sungai Rajang
dengan bayaran 4500 Dolar
setahun
 1883
• Pembunuhan beberapa orang
peniaga di sekitar lembangan
Sungai Trusan
• Sultan Mu’Mein menyerahkan
kawasan tersebut dengan bayaran
4500 Dolar setahun

1905
• Charles Brooke membeli Lawas
daripada Sultan Hashim Jalal
 Brooke Memantapkan Pentadbiran
• Memperkenalkan Sistem Pemerintahan Beraja di Sarawak
• Mendapat sokongan penduduk tempatan dan pemimpin: Datu
Patinggi, Datu bandar dan Datu Temenggung
• Menjadikan pembesar sebagai penasihat dalam hal undang-undang
dan adat tempatan
• Membentuk Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri
• Membahagikan Sarawak kepada 5 Bahagian
 Brooke Memantapkan Pentadbiran
• Melicinkan pentadbiran dengan membentuk pelbagai jabatan:
• Jabatan Kehakiman
• Jabatan Polis
• Jabatan Kastam dan Cukai
• Jabatan Pos

• Mewujudkan Mahkamah:
• Kes Sivil: Orang Tempatan akan diadili oleh Ketua mereka
• Kes Jenayah / Kes yang melibatkan lebih dari satu suku Kaum
dihakimi oleh Raja Sarawak, Residen atau Timbalan Residen
 Brooke Memantapkan Pentadbiran
Perjanjian 1888 Perlembagaan 1941

• British melindungi Sarawak dari • Mengistiharkan perlembagaan

serangan Musuh sempena perayaan 100 tahun
• Keluarga Brooke memerintah pentadbiran keluarga Brooke
negeri dengan bebas
• Hal ehwal negeri adalah di
bawah kawalan british
Perlembagaan 1941
• Beberapa perkembangan penting berlaku di Sarawak selepas perang
dunia kedua
• Kemusnahan akibat perang menyebabkan Raja Sarawak yang ketiga
iaitu Charles Vyner Brooke berpendapat bahawa beliau tidak lagi
mampu untuk membangunkan semula negeri itu.
• Oleh itu, CVB menyerahkan Sarawak kepada Kerajaan British
walaupun mendapat tentangan daripada penduduk Sarawak
• Pada 1 Julai 1946, Sarawak menjadi Tanah Jajahan (Mahkota Inggeris)
dan perlembagaan 1941 menjadi asas kerajaan
Prinsip-prinsip yang terkandung dalam piagam
1941
1. Sarawak ialah warisan kami (rakyat Sarawak) dan
diamanahkan kepada kami (pemerintah Brook) untuk
mereka.
2. Taraf sosial dan perkhidmatan pendidikan akan
dibangunkan dan dinaikkan secara berterusan.
3. Tidak akan ada mana-mana orang yang dibenarkan
memiliki hak yang tidak selaras dengan hak orang
ramai negara ini dalam apa-apa cara yang
membenarkan untuk mengeksploitasi rakyat atau
mereka yang dilindungi oleh kerajaan kami.
4. Keadilan akan mudah diperoleh dan Raja serta
kakitangan awam akan mudah untuk dihubungi.
5. Kebebasan bersuara dalam ucapan dan secara
bertulis akan dibenarkan dan semua orang berhak
untuk beribadat mengikut kemahuannya.
6. Perkhidmatan awam perlu menyedari bahawa mereka
berkhidmat untuk rakyat dan mengharapkan
kerjasama rakyat.
7. Rakyat tanpa mengira bangsa dan kepercayaan layak
untuk berkhidmat dalam perkhidmatan awam yang
kelayakannya bergantung kepada pendidikan,
kemampuan dan integriti.
8. Matlamat berkerajaan sendiri perlu tetap dalam
ingatan. Rakyat Sarawak akan berpeluang untuk
berkerajaan sendiri pada masa yang sesuai. Usaha
yang berterusan perlu dibuat untuk mempercepat
matlamat ini dengan mendidik rakyat tantang obligasi,
tanggungjawab dan keistimewaan warganegara.
9. Dasar pemerintahan dahulu dan kini iaitu semua
bangsa yang hidup di dalam negeri ini hidup dalam
kebahagiaan dan keamanan akan dipatuhi oleh
pengganti kerajaan pada masa depan.
 Perubahan Ekonomi di bawah Pentadbiran
Brooke
• Memberi peluang kepada Kaum Cina – perlombongan dan perdagangan
• tidak galakkan kemasukan pelabur secara besar-besaran
• Mempergiat penjualan hasil hutan
• Memperkenalkan tanaman baru – Getah dan Tembakau
• Mempergiat aktiviti perlombongan
Emas – Bau
Antimoni – Bau dan Kuching
Cari Minyak Gali – The Saxon Oil Company
• Mempergiat tanaman tradisional – Kelapa, Gambir, Lada Hitam & Sagu
• Mengeluarkan mata Wang Syiling
• Meneroka hasil hutan – Sarang Burung, Getah Jelutong dan Rotan
 Perubahan Sosial di bawah Pentadbiran Brooke
DASAR PECAH PERINTAH

Orang Cina dalam

Penempatan Orang
Orang Melayu Orang Iban dalam Perlombongan,
Cina di bandar –
dalam Pentadbiran ketenteraan Pertanian dan
Sibu, Miri, Bintulu
Perdagangan

Kaum Bumiputera Orang India Orang Sikh sebagai

di pedalaman berniaga Kain Polis
KESAN JANGKA PANJANG
PEMERINTAHAN BROOKE
TERHADAP SARAWAK
Kesan zaman pemerintahan Brooke
1. Perubahan sosial
Pertumbuhan bandar: Kuching, Miri, Bintulu dan Sibu
Perkembangan sistem pengangkutan: Jalan raya, air dan udara,
Landasan kereta api (dibina untuk menghubungkan Kuching ke Bau.
Ditutup kerana kemelesetan ekonomi).
Sistem perhubungan: perkhidmatan pos, telefon dan telegraf terhad di
Kuching.
Kesan zaman pemerintahan Brook
Kemudahan kesihatan: seperti pembinaan hospital di Kuching, Miri
dan Sibu.
Perkembangan pendidikan: Sekolah Melayu, Sekolah Inggeris, Jabatan
Pendidikan ditubuhkan pada 1924,
Seni Bina Barat: seperti yang terdapat pada Bangunan Astana, Fort
Magherita, Muzium Sarawak, Pejabat Pos dan Mahkamah.

Fort Magherita Pejabat Pos

Kesan Terhadap Kependudukan di Sarawak
• Pada Tahun 2010, jumlah penduduk di Sarawak adalah seramai
2,471,140 orang.
• Sarawak merupakan sebuah negeri yang mempamerkan ciri-ciri
plurality yang tinggi kerana negeri ini terdapat lebih 40 subetnik.
• 6 kumpulan etnik terbesar ialah : Iban, Melayu, Cina, Bidayuh, Orang
Ulu dan Melanau.
Pada tahun 2012, dipetik daripada
statistik yang telah dikeluarkan
oleh Borneo Post.
Suku Kaum di Sarawak secara umum:
• Iban • Berawan
• Cina • Lahanan
• Melayu • Sekapan
• Bidayuh • Kejaman
• Melanau
• Punan
• Kayan
• Baketan
• Kenyah
• Ukit
• Lun Bawang
• Sihan
• Penan
• Kelabit • Tagal
• Kedayan • Tabun
• Bisaya • Saban
• Kadazandusun • Lisum
• Murut • Longkiput
 Kesimpulan
1. Penjajahan Keluarga Brooke ke atas Sarawak berpunca daripada
kelemahan pentadbiran pembesar yang dilantik oleh Sultan Brunei.
2. Pentadbiran Brooke telah berjaya mengeksploit kekayaan hasil bumi
Sarawak melalui kegiatan perlombongan dan pertanian dagangan.
3. Pelbagai perubahan telah diperkenalkan oleh pentadbiran Brooke telah
sepanjang 105 tahun mereka menjajah Sarawak.
4. Segala perubahn yang diperkenalkan tidakdinikmati oleh penduduk
peribumi Sarawak kerana tertumpu di kawasan bandar utama.
5. Jaminan pemerintahan sendiri kepada rakyat Sarawak melalui
perisytiharan Perlembagaan 1941 oleh Charles Brooke gagal dilaksanakan
kerana tercetusnya Perang Dunia Kedua.