Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Aljabar Boolean
Bahan Kuliah
Struktur Diskrit
2
1. Closure: (i) a + b B
(ii) a b B
2. Identitas: (i) a + 0 = a
(ii) a 1 = a
3. Komutatif:(i) a + b = b + a
(ii) a b = b . a
4. Distributif:(i) a (b + c) = (a b) + (a c)
(ii) a + (b c) = (a + b) (a + c)
5. Komplemen: (i) a + a’ = 1
(ii) a a’ = 0
3
a b ab a b a+b a a’
0 0 0 0 0 0 0 1
0 1 0 0 1 1 1 0
1 0 0 1 0 1
1 1 1 1 1 1
5
Ekspresi Boolean
Misalkan (B, +, , ’) adalah sebuah aljabar Boolean. Suatu
ekspresi Boolean dalam (B, +, , ’) adalah:
(i) setiap elemen di dalam B,
(ii) setiap peubah,
(iii) jika e1 dan e2 adalah ekspresi Boolean, maka e1 + e2, e1
e2, e1’ adalah ekspresi Boolean
Contoh: 0
1
a
b
a+b
ab
a’ (b + c)
a b’ + a b c’ + b’, dan sebagainya
6
(i) a(b + c) = ab + ac
(ii) a + bc = (a + b) (a + c)
(iii) a 0 , bukan a0
7
Distributif: (i) a . (b + c) = (a . b) + (a . c)
0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 1 1 0 0 0 0
0 1 0 1 0 0 0 0
0 1 1 1 0 0 0 0
1 0 0 0 0 0 0 0
1 0 1 1 1 0 1 1
1 1 0 1 1 1 0 1
1 1 1 1 1 1 1 1
8
• Contoh:
( x y) ( x y) z x y
ab' (ab'b' c) ab'
ab' c b' b'
9
• Buktikan:
• (a+bc’)(bc)’=ab’+ac’+bc’ (benar)
• (a'b'c' )(b'c)( a b' ) b' (benar)
• a + a’b = a + b
• a(a’ + b) = ab
10
Saklar: objek yang mempunyai dua buah keadaan: buka dan tutup.
1. a x b
Output b hanya ada jika dan hanya jika x dibuka x
2. a x y b
Output b hanya ada jika dan hanya jika x dan y dibuka xy
3. a x
c
b y
Rangkaian Logika
13
Rangkaian Logika
14
Rangkaian Logika
15
Rangkaian Logika
16
Rangkaian Logika
17
Rangkaian Logika
18
Rangkaian Logika
19
xy+x'y
x'
x
x'y
y
20
x xy
y
xy+x 'y
x'
x'y
xy
xy+x'y
x'
x'y
21
Prinsip Dualitas
. dengan +
+ dengan .
0 dengan 1
1 dengan 0
22
Fungsi Boolean
f(x,y,z) = x’y’z + x’yz + xy’
Komplemen Fungsi
x y z x’ y’ z’ yz y’z’ f(x,y,z) y+z y’+z’ f’(x,y,z)
0 0 0
0 0 1
0 1 0
0 1 1
1 0 0
1 0 1
1 1 0
1 1 1
24
Bentuk Kanonik
Bentuk Kanonik
x y Minterm Maxterm
Suku Lambang Suku Lambang
0 0 x’y’ m0 x+y M0
0 1 x’y m1 x + y’ M1
1 0 xy’ m2 x’ + y M2
1 1 xy m3 x’ + y’ M3
26
x y z Minterm Maxterm
Suku Lambang Suku Lambang
0 0 0 x’y’z’ m0 x+y+z M0
0 0 1 x’y’z m1 x + y + z’ M1
0 1 0 x‘y z’ m2 x + y’+z M2
0 1 1 x’y z m3 x + y’+z’ M3
1 0 0 x y’z’ m4 x’+ y + z M4
1 0 1 x y’z m5 x’+ y + z’ M5
1 1 0 x y z’ m6 x’+ y’+ z M6
1 1 1 xyz m7 x’+ y’+ z’ M7
27
Tabel 7.10
x y z f(x, y, z)
0 0 0 0
0 0 1 1
0 1 0 0
0 1 1 0
1 0 0 1
1 0 1 0
1 1 0 0
1 1 1 1
Contoh Soal 28
No x y z f(x,y,z)
0 0 0 0 1 m0 SOP
1 0 0 1 1 m1 SOP
2 0 1 0 1 m2 SOP
3 0 1 1 1 m3 SOP
4 1 0 0 1 m4 SOP
5 1 0 1 0
6 1 1 0 1 m6 SOP
7 1 1 1 0
Jawab : Bentuk POS
No x y z f(x,y,z)
0 0 0 0 1
1 0 0 1 1
2 0 1 0 1
3 0 1 1 1
4 1 0 0 1
5 1 0 1 0 M5 POS
6 1 1 0 1
7 1 1 1 0 M7 POS
Contoh Soal 31
BENTUK STANDAR/KANONIK
Jika f adalah fungsi boolean satu variabel maka untuk semua nilai x
berlaku :
f (x) = f (1) . x + f (0) . x’
Jika f adalah fungsi boolean dua variabel maka untuk semua nilai x
berlaku :
f(x,y) = f(0,0) . x’y’ + f(0,1) . x’y + f(1,0) . xy’ + f(1,1) . xy
Jika f adalah fungsi boolean tiga variabel maka untuk semua nilai x
berlaku :
f(x,y,z) = f(0,0,0) . x’y’ z’ + f(0,0,1) . x’y’z + f(0,1,0) . x’yz’ +
f(0,1,1) . x’yz + f(1,0,0) . xy’z’ + f(1,0,1) . xy’z’ +
f(1,1,0) . xyz’ + f(1,1,1) . xyz
No x y z f(x,y,z)
0 0 0 0 0
1 0 0 1 1 m1 SOP
2 0 1 0 0
3 0 1 1 0
4 1 0 0 1 m4 SOP
5 1 0 1 0
6 1 1 0 0
7 1 1 1 1 m7 SOP
34
Contoh. Nyatakan
f(x, y, z)= (0, 2, 4, 5) dan
g(w, x, y, z) = (1, 2, 5, 6, 10, 15)
Bentuk Baku
• f(x, y, z) = y’ + xy + x’yz (bentuk baku SOP)
• f(x, y, z) = x(y’ + z)(x’ + y + z’) (bentuk baku
POS)
37
disederhanakan menjadi
f(x, y) = x’ + y’
2. Peta Karnaugh
a. Peta Karnaugh dengan dua peubah
y
0 1
m0 m1 x 0 x’y’ x’y
m2 m3 1 xy’ xy
x y z f(x, y, z)
0 0 0 0
0 0 1 0
0 1 0 1
0 1 1 0
1 0 0 0
1 0 1 0
1 1 0 1
1 1 1 1
x 1
40
w x y z f(w, x, y, z)
0 0 0 0 0
0 0 0 1 0
0 0 1 0 1
0 0 1 1 0
0 1 0 0 0
0 1 0 1 0
0 1 1 0 1
0 1 1 1 1
1 0 0 0 0
1 0 0 1 0
1 0 1 0 0
1 0 1 1 0
1 1 0 0 0
1 1 0 1 0
1 1 1 0 1
1 1 1 1 0
w’x 01
wx 11
wx’ 10
42
wx 11
wx’ 10
w’x 01
wx 11
wx’ 10
Contoh lain:
wx 11
wx’ 10
wx 11
wx’ 10
Contoh 5.12. Andaikan suatu tabel kebenaran telah diterjemahkan ke dalam Peta
Karnaugh. Sederhanakan fungsi Boolean yang bersesuaian sesederhana mungkin.
0 1 1 1
0 0 0 1
1 1 0 1
1 1 0 1
Contoh 5.13. Minimisasi fungsi Boolean yang bersesuaian dengan Peta Karnaugh di
bawah ini.
w’x 01 0 1 0 0
wx 11 1 1 1 1
wx’ 10 1 1 1 1
yz
00 01 11 10
wx 00 0 0 0 0
01 1 0 0 1
11 1 0 0 1
10 0 0 0 0
f(w, x, y, z) =
49
Contoh 5.11. Sederhanakan fungsi Boolean f(x, y, z) = x’yz + xy’z’ + xyz + xyz’.
Jawab:
Peta Karnaugh untuk fungsi tersebut adalah:
yz
00 01 11 10
x 0 1
1 1 1 1
01 0 1 0 0
11 0 1 1 0
10 0 0 1 0
f(w, x, y, z) =
51
00 01 11 10
00 0 0 0 0
01 0 0 1 0
11 1 1 1 1
10 0 1 1 1
yz
00 01 11 10
x 0 0 1 1 1
1 0 1 1 0
x'yz
x'yz'
xy'z'
xy'z
55
Tabel 5.19
Masukan BCD Keluaran kode Excess-3
w x y z f1(w, x, y, z) f2(w, x, y,z) f3(w, x, y, z) f4(w, x, y, z)
0 0 0 0 0 0 0 1 1
1 0 0 0 1 0 1 0 0
2 0 0 1 0 0 1 0 1
3 0 0 1 1 0 1 1 0
4 0 1 0 0 0 1 1 1
5 0 1 0 1 1 0 0 0
6 0 1 1 0 1 0 0 1
7 0 1 1 1 1 0 1 0
8 1 0 0 0 1 0 1 1
9 1 0 0 1 1 1 0 0
56
(a) f1(w, x, y, z)
yz
00 01 11 10
wx 00
01 1 1 1
11 X X X X
10 1 1 X X
f1(w, x, y, z) = w + xz + xy = w + x(y + z)
(b) f2(w, x, y, z)
yz
00 01 11 10
wx 00 1 1 1
01 1
11 X X X X
10 1 X X
01 1 1
11 X X X X
10 1 X X
f3(w, x, y, z) = y’z’ + yz
(d) f4(w, x, y, z)
yz
00 01 11 10
wx 00 1 1
01 1 1
11 X X X X
10 1 X X
f4(w, x, y, z) = z’
58
Contoh.
Minimisasi fungsi Boolean berikut (hasil penyederhanaan
dalam bentuk baku SOP dan bentuk baku POS):
Penyelesaian:
Peta Karnaugh dari fungsi tersebut adalah:
yz
wx 00 01 11 10
X 1 1 X
00
01 0 X 1 0
11 0 0 1 0
10 0 0 1 0
Metode Quine-McCluskey
61
Contoh 7.47
Sederhanakan fungsi Boolean f(w, x, y, z) = (1,4,6,7,8,9,10,11,15)
62
Contoh 7.47
Sederhanakan fungsi Boolean f(w, x, y, z) = (1,4,6,7,8,9,10,11,15)
Penyelesaian:
(i) Langkah Pertama:
1 0 0 0 1 1,9 - 0 0 1 8,9,10,11 1 0 - -
4 0 1 0 0 4,6 0 1 - 0 8,10,9,11 1 0 - -
8 1 0 0 0 8,9 1 0 0 -
8,10 1 0 - 0
6 0 1 1 0
9 1 0 0 1 6,7 0 1 1 -
10 1 0 1 0 9,11 1 0 - 1
10,1 1 1 0 1 -
7 0 1 1 1
11 1 0 1 1 7,15 - 1 1 1
11,15 1 - 1 1
15 1 1 1 1
63
* * * *
Sampai tahap ini, masih ada dua minterm yang belum tercakup dalam bentuk prima terpilih, yaitu 7 dan 15.
Bentuk prima yang tersisa (tidak terpilih) adalah (6,7), (7,15), dan (11, 15). Dari ketiga kandidat ini, kita
pilih bentuk prima (7,15) karena bentuk prima ini mencakup minterm 7 dan 15 sekaligus.
64
y’z’ y’z yz yz’
w’x’ 0 1 0 0
w’x 1 0 1 1
minterm wx 0 0 1 0
wx’ 1 1 1 1
Bentuk prima 1 4 6 7 8 9 10 11 15
1,9
4,6
6,7
7,15
11,15
8,9,10,11
* * * *
Sekarang, semua minterm sudah tercakup dalam bentuk prima terpilih. Bentuk prima yang terpilih adalah:
1,9 yang bersesuaian dengan term x’y’z
4,6 yang bersesuaian dengan term w’xz’
7,15 yang bersesuaian dengan term xyz
8,9,10,11 yang bersesuaian dengan term wx’
Dengan demikian, fungsi Boolean hasil penyederhanaan adalah f(w, x, y, z) = x’y’z + w’xz’ + xyz + wx’.
65
Contoh 7.46
Sederhanakan fungsi Boolean f(w, x, y, z) = (0, 1, 2, 8, 10, 11, 14, 15).
Penyelesaian:
(i) Langkah Pertama:
0 0 0 0 0 0,1 0 00 - 0,2,8,10 - 0 - 0
0,2 0 0 - 0 0,8,2,10 - 0 - 0
1 0 0 0 1 0,8 - 0 0 0
2 0 0 1 0 10,11,14,15 1 - 1 -
8 1 0 0 0 2,10 - 0 1 0 10,14,11,15 1 - 1 -
8,10 1 0 - 0
10 1 0 1 0
10,11 1 0 1 -
11 1 0 1 1 10,14 1 - 1 0
14 1 1 1 0
11,15 1 - 1 1
15 1 1 1 1 14,15 1 1 1 -
66
y’z’ y’z yz yz’
w’x’ 1 1 0 1
(i) Langkah Kedua: w’x 0 0 0 0
wx 0 0 1 1
minterm wx’ 1 0 1 1
Bentuk prima 0 1 2 8 10 11 14 15
0,1
0,2,8,10
10,11,14,15
* * * * * *
Semua bentuk prima di atas sudah mencakup semua minterm dari fungsi Boolean semula. Dengan
demikian, fungsi Boolean hasil penyederhanaan adalah f(w, x, y, z) = w’x’y’ + x’z’ + wy.