PENGENDALIAN PERKHIDMATAN PENYAKIT TIDAK BERJANGKIT

(NCD) UNTUK PARAMEDIK

KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA

Kuliah 13: Diabetes

( Pengawalan Pemakanan Untuk Pesakit
Diabetes)

ANJURAN : BAHAGIAN PEMBANGUNAN KESIHATAN

KELUARGA DAN BAHAGIAN KAWALAN PENYAKIT

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 ISI KANDUNGAN
 Kaitan Kawalan Pemakanan dengan diabetes
 Objektif Penjagaan Pemakanan
 Prinsip Pemakanan diabetes
 Penjagaan Pemakanan
( 7 Mesej utama)
 Contoh menu sihat untuk pesakit Diabetes

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Prevalence of Diabetes, ≥18 years (2006, 2011, 2015)
20.0
17.5
18.0

16.0 15.2

14.0
11.6
Prevalence (%)

12.0

10.0 9.2

8.0
8.0
8.3

7.0 7.2
6.0
4.5

4.0 4.9 4.7

4.2

2.0

0.0
NHMS III (2006) NHMS 2011 NHMS 2015

Total diabetes Known Undiagnosed IFG

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
NCD Untuk Paramedik
Kaitan Kawalan Makanan Dengan Diabetes

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
Kaitan Kawalan Pemakanan Dengan Diabetes

• Pengambilan karbohidrat berlebihan akan meningkatkan paras

glukosa darah. Hiperglisemia yang berterusan akan
meningkatkan komplikasi diabetes.
• Pengambilan kalori yang berlebihan akan ditukarkan kepada
lemak, lalu meningkatkan risiko penyakit kardiovaskular.
• Kalori berlebihan juga akan meningkatkan berat badan dan
akan terdedah kepada pelbagai penyakit tidak berjangkit.
• Komplikasi diabetes akan mengurangkan kualiti hidup pesakit
diabetes.

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 OBJEKTIF PENGURUSAN
PEMAKANAN
Mencapai dan mengekalkan
a. Aras gula darah dalam julat normal
b. Aras lemak dan kolestrol dalam julat normal
c. Tekanan darah kurang atau sama 138/75mmHg
d. Indeks Jisim Tubuh (IJT) antar 18.5-23.0 kg/m2

Mengelak atau melambatkan komplikasi dengan pengambilan ubat

yang teratur , pengubahsuaian pemakanan dan senaman.

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
Rujukan: CPG DM 2016
Prinsip Pemakanan Sihat
1. Waktu makan yang tetap dan teratur. Meninggalkan (skip) waktu makan dan
makan secara berlebihan adalah tidak digalakkan

2. Jaga/ kawal jumlah makanan yang diambil supaya menepati saranan dan
keperluan harian anda.

3. Kurangkan pengambilan makanan yang tinggi garam, lemak dan kolesterol

4. Tingkatkan pengambilan serat (produk mil penuh/ sayuran hijau) dalam

hidangan anda.

5. Pelbagai pilihan makanan anda dan amalkan pemakanan seimbang

6. Mengamalkan cara masak yang sihat seperti kukus, bakar, panggang,

microwave dan tumis.

7. Ambil ubat dan insulin pada waktu yang ditetapkan.

Modul Latihan
8. Senaman: sekurang-kurangnya 150 Pengendalian
minit Perkhidmatan
seminggu.
NCD Untuk Paramedik
 PANDUAN AM
1. Disarankan makan pada 3 waktu makan utama iaitu :
 Sarapan pagi (6.30pg - 8.00pg)
 Makan tengahari (12tgh – 1.30ptg)
 Makan malam (6.30ptg - 7.00mlm)

2. Hanya makan snek (iaitu makanan di antara waktu

makan utama,jika perlu sahaja( terutama untuk yang
mendapat suntikan insulin) iaitu :
 Minum pagi (10.30pg - 11.00pg)
 Minum petang (4.00ptg - 4.30ptg)
 Minum malam (10.00mlm - 10.30mlm)
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
NCD Untuk Paramedik
Komposisi Makanan
Terdiri daripada 3 nutrien utama iaitu
 Karbohidrat
 Protein
 Lemak

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 MESEJ UTAMA 1
Kenali makanan-makanan yang perlu
dielakkan(diawasi),perlu disukat(dikawal)
dan boleh dimakan secara biasa mengikut
keperluan

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
MAKANAN YANG
PERLU DI ELAK (
DIAWASI)

MAKANAN YANG
BOLEH DI MAKAN
SECARA BIASA IKUT
KEPERLUAN

MAKANAN YANG
PERLU DI SUKAT
(DIKAWAL)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Apa itu Karbohidrat?
Makanan yang boleh mempengaruhi gula dalam darah.

Makanan karbohidrat akan dihadam menjadi gula.

Gula ini digunakan oleh badan kita sebagai tenaga.

Kita mesti ada tenaga untuk buat aktiviti harian

Kesimpulannya : fungsi karbohidrat ialah untuk MEMBERI TENAGA

2 Jenis Karbohidrat

dihadam dengan
cepat untuk mengambil masa
digunakan yang lebih lama
sebagai tenaga. Karbohidrat untuk dihadam.
meningkatkan Karbohidrat Kompleks meningkatkan
paras gula dalam Ringkas
paras gula dalam
darah dengan darah secara
cepat perlahan-lahan
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
NCD Untuk Paramedik
• Gula putih/merah
• Glukos
• Madu • Sirap (semua jenis)
• Gula melaka
• Jem/Mameled
• Minuman ringan
• Serikaya
• Gula-gula
• Kordial • Halwa
• Buah dalam tin/kering
• Coklat
• Semua makanan/ minuman
• Biskut/ Kuih-Muih tinggi gula

• Susu Pekat Manis

• Jeruk
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
NCD Untuk Paramedik
GU

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 semua jenis sayur berdaunkecuali semua jenis ubi

 sawi, kailan, kangkung dan bayam

• Semua cecair dan minuman tanpa gula

 sup cair, air kosong, teh Cina air barli tanpa gula

• Perasa dan perencah

 serbuk cili, kari, kunyit, rempah ratus

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
• Susu dan hasil tenusu
• Bijirin dan hasil bijirin
• Daging/ayam /ikan & hasil
Kekacang
• Buah-buahan

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 BIJIRIN SAYURAN BERKANJI
roti bijirin penuh, nasi, oat, kacang peas, jagung, karot, labu, sengkuang,
biskut,roti putih berserat tinggi. kentang, keledek, ubi kayu, keladi, sukun.

SUSU & HASIL TENUSU KEKACANG BUAH-BUAHAN

semua jenis buah-buahan.

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 PROTEIN
AYAM, TELUR, DAGING, IKAN( untuk memberi tenaga dan membina
tubuh)

Hanya pilih ½ - 2 sajian protein dalam setiap waktu makan

Buang bahagian lemak/kulit yang terdapat pada daging/ayam, pilih kaedah memasak yang sihat .

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 MESEJ UTAMA 2

Kenali Pertukaran Makanan anda ?

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Pertukaran Makanan
Karbohidrat boleh ditukar dengan makanan lain. Kita
menggunakan pertukaran untuk mengira jumlah karbohidrat
yang boleh diambil dalam sehari. Konsep pertukaran sangat
penting untuk pesakit diabetes kerana seperti yang telah
dibincangkan karbohidrat akan mempengaruhi paras gula
dalam darah.
Pesakit diabetes perlu mengambil karbohidrat yang ditetapkan
mengikut keperluan.

1 Pertukaran : 15 gm karbohidrat

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 1 Pertukaran : 15 gm karbohidrat

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 1 Pertukaran : 15 gm karbohidrat

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 1 Pertukaran : 15 gm karbohidrat

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 SAIZ HIDANGAN SUSU
Kandungan karbohidrat(CHO), protein, lemak dan kalori berbeza
bergantung kepada jenis susu yang dipilih.

1 PERTUKARAN CHO PROTEIN LEMAK KALORI

Susu penuh krim 10g 8g 9g 150

Susu rendah 12g 8g 5g 125

lemak

Susu Skim (tanpa 15g 8g - 90

lemak)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 MESEJ UTAMA 3

Pilih Makanan Yang Tinggi Serat .

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Serat

Baik untuk: Buah-

buahan

Membantu kita berasa

Sayur-
kenyang lebih lama sayuran

Menjaga fungsi usus Kekacang

kita

Membantu
Mil Penuh
badan
menyerap gula
dengan perlahan-lahan
dan mengawal aras
kolestrol Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
NCD Untuk Paramedik
 Tips ; Pilih makanan yang tinggi serat.
Tingkatkan pengambilan serat kepada 5- 7
hidangan sehari
• 4-5 hidangan sayur – sayuran hijau
• 1-2 hidangan buah – buahan
• 1 hidangan kekacang
• 1 hidangan hasil bijirin penuh
• ( roti mil penuh, oat, beras perang, biskut mil
penuh, capati)
Makanan Biasa Makanan tinggi serat
Nasi Putih Nasi beras perang
Roti putih Roti mil penuh
Biskut krim kraker Biskut tinggi fiber
Tepung Gandum Tepung mil penuh
Bubur nasi Bubur oat
Kek/kuih/puding Buah – buahan segar
Tauhu Goreng Tauhu sumbat
Roti canai Capati + kuah dhal
Jus Buah Modul LatihanBuah segarPerkhidmatan
Pengendalian Nutrient Composition of Malaysian
NCD Untuk Paramedik Foods, 4th Edition
 MESEJ UTAMA 4

Kurangkan pengambilan Lemak dan

kolestrol. Amalkan kaedah memasak
yang lebih sihat dan kurangkan
penggunaan minyak – kukus,
panggang, rebus

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Lemak
• Pengambilan lemak yang berlebihan akan menyebabkan peningkatan berat
badan, tekanan darah, aras lemak dan kolestrol dan menyukarkan kawalan
gula darah.

• Lemak tepu - terdapat dalam sumber haiwan seperti ayam, daging, hasil
tenusu dan lemak tumbuhan seperti dalam santan kelapa dan isirong
kelapa sawit. Pengambilan lemak tepu yang berlebihan akan meningkatkan
kolestrol darah.

• Lemak politaktepu dan monotaktepu ialah lemak yang terdapat dalam

ikan , kekacang, biji – bijian dan minyak dari sumber tumbuhan.

• Lemak Trans – terhasil daripada minyak politaktepu diproses untuk

menghalangnya dari menjadi tengik dan mengekalkanya pada bentuk
• pejal pada suhu bilik . Cth makanan ; margerin beku, biskut, roti, kek dan
produk makanan yang diperbuat dari margerin beku. Pilihlah margerin
lembut.

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Kaedah Memasak

Panggang Barbekiu Microwave

Stim Stir frying Shallow fat frying

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
NCD Untuk Paramedik
 BERAPA gram garam
ANDA PERLUKAN SEHARI?
Pengambilan makanan dengan kandungan garam
yang tinggi akan menolong mencegah dan
mengawal penyakit hipertensi.

< 5 gram
garam sehari
(termasuk
garam tersembunyi)

• Kurangkan
• Makanan Budu
segera Belacan
• Snek Ikan masin dan ikan bilis
• Kicap Kiub atau serbuk perasa 1 paras sudu teh
• Sos
• Cencaluk Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
NCD Untuk Paramedik
 MESEJ UTAMA 5

Jangan melangkau waktu makan

utama dan pilih snek yang sihat
antara waktu makan (jika diperlukan)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Snek sihat

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 MESEJ UTAMA 6

Gunakan Konsep Pinggan Sihat untuk

menikmati makanan dengan saiz hidangan
yang betul dan seimbang

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 10 inci ( Diameter pinggan) Buah- buahan

1 biji/1 potong ( Ikut

keperluan)
*pelbagai jenis buah dengan
pelbagai warna

Tip 5:
¼ pinggan Air kosong( 6- 8 ) gelas atau
( ikut keperluan) lebih jika haus
atau susu dan hasil tenusu
ikut keperluan
* elakkan minuman bergula

¼ pinggan T
Sayur – sayuran ( ½ pinggan a) Kurangkan penggunaan
Nasi , Bijirin dan hasil ditambah buah ) minyak dan lemak kepada 2-
mengikut keperluan :Vegetables
1 cawan ( masak) – 2 3 kali seminggu
Tip 3: 1cawan / hidangan ( ikut
cup( cooked) - 2 cup
serving
( raw) /keperluan) b) Buang kulit/ lemak kelihatan
pada daging/ayam

c)Gunakan perencah asli seperti

rempah ratus, herba, limau
Sentiasa aktif sebagai perasa makanan dan
Exercise
Modul Latihan -30minutes
Pengendalian Perkhidmatan kurangkan penggunaan garam
NCD kepada kurang dari 1 sudu the
a Untuk
day Paramedik
or 5x/week garam sehari.
 MESEJ UTAMA 7
Bersenam untuk mengekalkan paras
gula darah yang sihat. –
elakkan berlebihan berat badan

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Piramid Aktiviti

Membakar ≤ 50 kalori KURANGKAN

setiap 30 minit Menonton TV,
Bermain komputer
Duduk lebih daripada 30
minit pada satu masa
Membakar
125 – 175 kalori 2 – 3 KALI SEMINGGU
setiap 30 minit Masa lapang
Mencuci kereta, Jogging
Silat/ taekwando, Memanjat bukit
Membakar
≥ 175 kalori 3 – 5 KALI SEMINGGU
setiap 30 minit Sukan Rekreasi (≥ 30 minit)
Bola keranjang, Bola sepak, Badminton

SETIAP HARI (SEBANYAK MUNGKIN)

Membakar 55-120 Berjalan-jalan di kawasan perumahan
kalori setiap 30 minit Aktiviti di luar rumah
Banyak naik turun tangga
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
NCD Untuk Paramedik
SARAPAN PAGI (7.30 – 8.30 PG)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
MINUM PAGI (10.00 – 10.30 PG)

Biskut krim kraker (3 keping) dan

Roti bijirin penuh dan Teh/Kopi tanpa gula
Teh/Kopi tanpa gula @ Susu rendah
@
lemak (2 sudu makan)
Susu rendah lemak (2 sudu makan)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
MAKAN TENGAHARI (12.00 – 1.00
PTG)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 MINUM PETANG (4.00 – 5.00
PTG)

Kuih pau daging (1 biji kecil) dan Biskut krim kraker (3 keping) dan
Teh/Kopi tanpa gula @ Susu rendah Teh/Kopi tanpa gula @ Susu rendah
lemak (2 sudu makan) lemak (2 sudu makan)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
MAKAN MALAM (7.00 – 8.00
MLM)

Nasi Putih (1 cawan), Ikan / Ayam (1 ekor/ ketul),

Sayur hijau (1/2 cawan atau lebih -masak), Buah
limau (1 biji sederhana)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 MINUM MALAM (10.00MLM)

Biskut krim kraker (3 Oat (3 sudu makan penuh)

keping) dan Teh/Kopi tanpa dan Susu rendah lemak (4
gula @ Susu rendah lemak sudu makan)
(4 sudu makan)

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 HIPOGLISEMIA
GEJALA HIPOGLISEMIA
(GULA DALAM DARAH TERLALU RENDAH)

Paras gula terlalu rendah

Tanda-tanda
TANDA-TANDA
 Menggigil, berpeluh
 Pitam / pengsan

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
Penyebab hipoglisemia
• Tidak makan selepas makan ubat /
suntikan insulin.

• Makan terlalu sedikit.

• Senaman berlebihan.

• Dos insulin atau ubat diabetes

berlebihan.

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 Pencegahan Hipoglisemia
• Ambil ubat / suntikan insulin mengikut dos
yang diarahkan

• Makan secara tetap – waktu, kuantiti

• Makan sedikit sebelum melakukan aktiviti

senaman

• Memantau paras gula dalam darah

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
Jika mengalami hipoglisemia…
3 Dsp
1 dsp gula
(sudu mkn
milo)

RAWAT
RAWAT 1/2
1/2

Uji Paras Gula, jika Minum ½ cawan air

•<3.9mmol/L manis, 2 biji gula-
gula…

UJI

Jika masa makan masih lama( 20 minit)

ambilah 1 hidangan karbohidrat
Kompleks iaitu: Uji paras gula sekali lagi selepas(10-15
1 keping roti @ minit) Jika gula darah masih
1 keping sandwich @ rendah,ulangi langkah di atas
3 keping biskut krim kraker@ Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan
1 biji buah @ NCD Untuk Paramedik
1 cawan susu
UNTUK PESAKIT DIABETES
JANGAN LUPA
MEMBAWA BEKALAN AIR/ BUAH/ GULA-GULA
UNTUK MENGELAKKAN HIPOGLISEMIA

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
TAKE HOME MESSAGE

1. Pemakanan mempengaruhi kawalan diabetes

2.Anggota kesihatan perlu memberi nasihat

pemakanan yang berkesan

3. Anggota kesihatan perlu mengetahui jumlah

karbohidrat dalam pertukaran makanan dan konsep
pinggan sihat

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik
 • Sekian, terima kasih

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan

NCD Untuk Paramedik