LO

O
B
JESS SANTIAGO
 Jesus M. Santiago (aka Jess Santiago) is a freelance book
designer, editor and translator. He is married to Lilia Quindoza
Santiago, Ph.D., fiction writer, poet and professor of literature
at the University of the Philippines.
 He was musical director of Lino Brocka’s Kapit sa Patalim,

JESUS M.
Grand Prize winner at the British Film Festival in 1984. His
poems and song have been published in national and
international magazines, textbooks, and anthologies. Several

SANTIAG
of his songs and poems have been translated into other
Philippine languages as well as into English, German, Dutch,
French, Japanese, Nepalese, Tamil, Indonesians, Thai, Korean
and Portuguese.
 He was declared “Poet of the Year” for two consecutive
years (1978, 1979) by the Institute (now Commission) of
O
National Language. He has won the Don Carlos Palanca
Memorial Awards for Literature, the Cultural Center of the
Philippines Literary Contest, and the Palihang Aurelio V.
Tolentino Playwriting Contest.
 His book, Gitara: Poems/Mga Tula 1975-1985, came out
in 1997 while his Filipino translation of Ernest
Hemingway’s The Old Man and the Sea was released
by Sentro ng Wikang Filipino in 2003.
 In 2002 he received the “Gawad Nuno ng Tbak sa
Kaliwagan” from the Tbak Foundation in recognition
of his contribution through songs and poetry to the
enlightenment of the Filipino people during the Martial JESUS M.
SANTIAG
law regime.
 Santiago has just recently finished his research, “The
Song as Venue for Developmental Education and
People’s Advocacy in Okinawa, Chiangmai and
Yogyakarta,” as a fellow of the Nippon Foundation’s
Asian Public Intellectuals (API) Fellowship Program
O
(2005-2006).
Pinagkuhanan: https://panitikan.ph/2018/11/13/jess-
santiago/
 LOOB
ni Jess Santiago
Wika nati’y simpleng-simple/ Pero ubod ng lalim
Para sa hindi Pinoy/Napakahirap sisirin
Ang looban ay sulok ng pook/ Ang magnanakaw ay
nanloloob
Ang alinlangan ay dalawang-loob/ Ang hinanakit ay sama
ng loob
Bituka at atay ay lamanloob/ Mandurugas ay masasamang-
loob
Ang katapangan ay lakas ng loob/ Ang natatakot ay mahina
ang loob
Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng
puso at utak ng Pinoy
Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng
puso at utak ng Pinoy
Marami tayong katagang/ Iba’t iba’ng
kahulugan
Na para sa hindi Pinoy/ Mahirap
maintindihan
Ang pagpasok ay pagpaloob/ Pagsisisi’y
pagbabalik-loob
Ang kabarkada’y kapalagayang-loob/
Ang kaibiga’y katapatang-loob
Ang taong matatag ay buo ang loob/ Ang nagtitimpi kulo’y nasa loob
Ang isip at damdamin ay niloloob/ Hindi nababayaran ang utang na loob
Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
Kaya ang wika’y dapat pag-aralan/ Kung nais nating magtuloy
Hanggang sa kaloob-loooban/ Ng puso’t utak ng Pinoy
Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
 Ang wika ay Malaki ang epekto ng Maaring
Ano ang sinasabi napakahalagang wika sa pagusisa ng magiba ang
elemento upang
ng awit tungkol maunawaan ang puso
masasabi nating nasa wika
sa wika? at isip ng isa o grupo “loob” ng isang depende sa
ng mga tao. tao. konteksto
 Maipapahiyag ng isang tao
Ano ang sinasabi ng awit May mayaman Ang lipunang ang kanyang saloobin sa
pamamagitan ng wika at ito
tungkol sa kultura at na kultura ang Pilipino ay ay nagkakaroon ng mas
malalim na kahulugan
lipunang Pilipino? wika nagbabago depende sa lipunan na
kaniyang ginagalawan.
Ang Wikang Katutubo
at ang Kamalayang
Filipino
Mula sa: Bienvenido Lumbera.
Writing the Nation / Pagakda
ng Bansa. Quezon City:
University of the Philippines
Press. 2000. pp.96-104
“Jocelynang Baliwag”
 Tungkol ito sa isang kundiman sa panahon ng
Rebolusyong 1896.
 It ay may pinupukaw na diwa ng paglaban
 Tinawag itong Kundiman ng Himagsikan
“Ikaw na mahal ko, katulad ka ng sampaga, malinis, maganda, bukal na ang
daloy ay nagpapaligaya; paraiso kang tirahan ng galak at tuwa, hadang
kapag nagsabog ng liwanag sa bulaklak ay agad
nakakapagpapahalimuyak”
 Sinasabing isang dalaga na nagngangalang
Pepita Tiongson y Lara ng bayan ng Baliwag,
Bulacan, ang pinagukulan ng kundiman
Ang tanong ay: “Paano ito naging kundiman ng
himagsikan?”
….kailangan natin, samakatuwid, na kapain ang
himalang nagbigay sa awit sa isang dalaga ng
kakayahang pumukaw sa paglaban ng mga
Filipino noong panahon ng himagsikan.
Magsimula sa:
Ang akdang pampanitikan ay walang sariling
kapangyarihang pumukaw sa kamalayan ng
mambabasa o tagapakinig . Ibig sabihin, hindi likas
sa salita ang kakayahang kumatok sa kamalayan ng
isang tao upang mapalabas ang damdamin o
kaisipiang naroon lamang at naghihintay sa sugong
salita.
Salita- kumbinasyon ng mga tunog na walang
katapat na damdamin o kaisipan, wala sa salita ang
himala.
 Ang manunulat ba ang …. Kanya ang diwang naglalatag ng mga ugnayang
nagbibigay sa mga salita ng kakayahang

may kapangyarihang makapagpalabas ng damdamin o kaisipan sa

kamalayan ng mambabasa o tagapakinig.

pumukaw sa kamalayan? Hinahango ng manuunlat ang mga danas na

pinagdaanan niya at inangkin at hinuhugisan niya
ang mga ito hanggang maging mensaheng
ipaparating niya sa mambabasa at tagapakinig.
 Kailangan isali natin ang publiko, ang audience, sa ating
paguusisa.
Itinuring itong (publiko) sisidlang naghihintay lamang lagyan ng
laman, mga taong nakaabang na datnan ng akda, na kanilang
papupurihan at mamahalin kung sila ay tunay na karapat-dapat
bigyang kasiyahan ng alay ng awtor.
 Sa kabutihang-palad, iginiit ng madla na sila ay buhay, may
sariling pandama at pagiisip at may kakayahang mamili kung
alin ang akdang kanilang pahahalagahan.
 Ang mahalaga ay aktibo sila sa pakikipamuhay sa kanilang
kapwa sa lipunan, at sa ganoong paraan yumayaman ang
kanilang kamalayan bilang mga indibidwal.
 Subalit may isang sinta ang maraming kasapi ng
Katipunan at ang maraming mamamayang
nakiisa sa kanilang simulain -iyan ay ang inang
bayan, ang mabangong sampaga, ang
matimyas na bukal.
Matapos marinig ang awit, may nakaimbak nang
mga danas at diwang dulot ng mga kagipitan at
kahirapang kanilang tiniis sa ilalim ng kalupitan
ng mga prayle at sundalong Espanyol.
 Pero ang pinakasentral na katunayan ay ang
ambag ng mga nakarinig sa “Jocelynang
Baliwag” pagkat ang kamalayan nila ang
nagpalaman sa awit ng mapanghimagsik na
damdamin at kaisipian bunga ng kanilang karanas
sa malupit na pamamalakad ng mga kolonyalista.
Mga iba pang uri ng panitikan:
 Nauna ang pagyaman ng kahulugan ng Florante
at Laura ni Balagtas
 Mga tula ni Amado V. Hernandez
Ang Jocelynang Baliwag ay walang tuwirang pagtukoy sa
paghihimagsik. Naging kundiman ito ng himagsikan dahil
ang karanasan ng mga naglalayong humiwalay sa Espanya
ay naroon na at naghihintay pukawin ng mga salita at
talinghaga ng awit. Ang Florante at Laura ay tulang
dumadakila sa mangingibig na nagakalang pinagtaksilan siya
ng kanyang minamahal. Naging kasaysayan ito ng paglaban
ng mga katutubo sa mga dayuhang pinunong nagsamantala
sa kamangmangan at kahinaan ng mga mamamayang
niyurakan ng kolonyalismong Espanyol. Unang pinahimbing
ng kolonyal na pangaakit ang kamalayang makabayan ng
mga Filipino. Naging maapoy na tula ito ng paglaban sa
imperyalismong Amerikano’t katutubong piyudalismo nang
ang mga kabataan ay bumalik sa kasaysayan at pinagaralang
bakahin ang mga katiwalian sa lipunang nakakabit pa rin sa
kolonyalismong may bagong anyo ng mga Amerikano.