Você está na página 1de 10

EL QUECHUA

ANCASHINO
FRANKLIN ESPINOZA BUSTAMANTE
(UNMSM)
2018
RASGOS GRAMATICALES QUE TIPIFICAN

AL QUECHUA DE ÁNCASH
Protoquechua Ancash Ayacucho Glosa

*mucha mutsa mucha ‘beso’

*shumaq shumaq sumaq ‘bonito’

*chaka tsaka Chaka ‘puente’

*chaki tsaki Chaki ‘seco’

*chuku tsuku Chuku ‘sombrero’

*chay tsay chay ‘ese, esa’

*shunqu shunqu Sunqu ‘corazón’

*pishqu pishqu Pisqu ‘pájaro’

*ñawi nawi Ñawi ‘ojo’


Ancash Ayacucho Glosa

Lima-chaw Lima-pi ‘en Lima’

qucha-pita qucha-manta ‘desde la laguna’

allqu-naw allqu-hina ‘como el perro’

mayu-yaq mayu-kama ‘hasta el río’


VARIACIÓN SUBDIALECTAL DEL QUECHUA

ANCASHINO
Clasificación tradicional según Gary Parker (1976):
• Quechua de Huaylas: Huaylas, Yunqay, Carhuaz, Huaraz,
Recuay y Aija (en la zona de las vertientes).
• Quechua de Conchucos: Corongo, Sihuas, Pomabamba,
Mariscal Luzuriaga, San Luis, Asunción, Antonio Raimondi y
Huari.
Clasificación actual del quechua ancashino según Felix Julca (2009):
QUECHUA ANCASHINO

Quechua Quechua Quechua Quechua

Conchucos Sihuas –Corongo Huaylas


Bolognesi-

Vertientes

Conchucos Conchucos Huaylas Huaylas

Norte Sur Norte Sur Bolognesi

Ocros

Fitzcarrald (n) Fitzcarrald (s) Carhuaz (n) Carhuaz (s) Aija

M. Luzuriaga A. Raimondi Yungay Huaraz

Pomabamba Asunción Huaylas Recuay

Marañón Huari Aija (e)

Huacaybamba

Huamalíes
RASGOS LÉXICALES DEL QUECHUA ANCASHINO

Quechua Conchucos

Conchucos Norte Conchucos Sur  


Glosa

Pomabamba Huari

hanka rahu ‘hielo’

kutikay alliskiy ‘sanarse’

timpuy puway ‘hervir’


Quechua Huaylas

Huaylas Norte Huaylas Sur  


Glosa
Huaylas Yungay Carhuaz Huaraz Recuay

sara/ara sara/ara ara hara hara ‘maíz’

ruku lluku awkis awkish awkin ‘anciano’

tushun tushun tushun qatswan qatswan ‘baila’


SISTEMA FONOLÓGICO DEL QUECHUA

ANCASHINO

  Labiales Alveolares Palatales Velar Post-velar Glotal

Oclusivas p t   k q  

Africadas   ts č      

Fricativas   s š     h

Nasales m n ñ      

Laterales   l λ      

Vibrante   r        

Semivocales w   y      
  Anterior Central Posterior

  Breve Larga Breve Larga Breve Larga

Altas i i:     u u:

Bajas   a a:    
Fonema Grafía
/p/ p
/t/ t
/k/ k
/q/ q
/ts/ ts
/č/ ch
/s/ s
/š/ sh
/h/ h
/m/ m
/n/ n
/ñ/ ñ
/l/ l
/ λ/ ll
/r/ r
/w/ w
/y/ y
/a/ a
/a:/ aa
/i/ i
/i:/ ii
/u/ u
/u:/ uu

Você também pode gostar