Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
1 O reino Animal
O . ir . A nr | : r l r e l ,. rS.ri ' n n ' h e e ro ro l J. r., lr , el, h e. qr r p . rr e ..d o ..o ? o r.
b (rn J r f ir r do. A or r . r. .1 ,^ J n i r ,' ( 1 rn a .
. b c r: . p' { i
. r do.r J ..: .l L . p l p . r r rJ ,n .
pa de primtivos protozortuscoloniai!. po!avelncDtcf lagelados.
A evoluiodos Dniis foifortemenlemaca
dapor suaeslratgiahertar.
que heleo[ofi.{.
Desenvoh,en seerufas corporascsp.cirliTa
drs em loliz, e ceturar alinerto c trmlnr unl
sstenanervosoque coordenavaessas
cour.asrti
vid.ides.Durrltc evoluodos .nn.is houle
grade armenftd coplexidade co?o. surgnr
do sistemasdc igos especalizados
D.ligcsto.
n{ rcspirao. n. excreo e na eproduo. enft
olrtros. A presenae esrdlull:t ccsse!irfos e sistenas!rrm nl! diferentesespcics.
costituindo
o pnnciprlcritriopam suaclssific.o.
De aco.doconr a organizanobsicado cor1)o.os annnisso classifcadoscm {is de 35
filos. EntrcLto. estudirelnos pcDr$ os filos
lna1sexprcssivos,que se desLac.rm
pelo nmero
de espcicsou pelo sncessocn polodr os civersos nrbentesda Ter. (Fig. 9.l)
Algus biogoscoslumr sbdilid o renoAr'imd e dois sub-reinos:Prrzo,no qual
so classilcadss esponjas.e Euntzo, no
qual esto nrcludos todos os outros annis.
Essa di\so se baseia ro tto dc as elponjas
apresentarcnorg,Di7ao
corporalbaslrnrcsin
pes.no que cicrcmde todosos outos annais.
9.2 Caractersticasgerais
dasesponjas
As esponiasso n,sde camctelcs
primitivas, mas slr.cshrgia cvolutivr ineg
velmentebenl succdida,pois essegxpo dc ani
nais fb un dos prineiros se fonar e ,buD
As espoDjscon!tcm o flo Porifer (do
grego poris.po1).c p]otus,portador),quc sign
flca "porcv). csponjoso".Tanbr so dcDonri
ndsespongiriosou porferos.
O filo Porifera dividido cm tr! classes,
dc icordo com os eeentos de suenttLoesqucticr presentes.A classe Clcrea rene
reprcscnLantes
con eementosesquelri.os,denomindosespculas. copostos de c$onnto
de ccn) (cspculascacriat. A csseHexactinllida rene represcnrantescol espcu1as
c o m postasde sl i ca (espcutassi i cosat. A
c r sse D esmospongi erene rcpresentanes
quc tnto podenr prescntrespculssilicosas
como fibrs de uma prorn-a chamadaespongi
na. Em rlgns cspcies,cspculassiicossc
nbrs de espongn esropresenresno mesmo
Outros[ilos
2.000
d-.-.-..-.,..4
.:2a7''
54000
P\
-ir^,
ii
t,
i_ r/
.000
4.000
.000
r5.000
4.,:tt'|::''
I t0 000
,x4,
j"tr=- _-.
9 000
t.000.000
""H''Jti*
filosdo relnoAn mo
Figurd?.1 Grficoquecomparoo nmerode espcies
dosprinclpols
!ilW..l*l'i!-l.l.':tL
s esponosnoluro s, opeso
':igu 9., Sgundoos especiolstos,
do preo levodo,so m hos gre quolquerespono ortific o.
150
9,3 Organizaocorporal
e isiologiadasesponjas
Anatomia
A 1-oma.a textura e co ds esponjasvariam ns dfrentesespcies.Agunas so macias e flexveis, seNindo como esponjde banhoi orlsembampequenosvsosde paredes
espinhossou laasde predespoross.Muitas
espcicsformam crostaspoross,geramenlecoloridas. sobe ndea, conch$ e rochs sbmersas.Qn1os cores,podem ser ameas,vermelhas. violes ou negrs.Agns esponjas
soesrededas,devdo pesende agsverdes microscpicasem suasclulas.
ri ,,L,uu o
ae:r\ e\ponj J. l embdn u \d' o. com !
b r,c JdendJ ao.rb,rraro. O onl rcro.pono
h d\' (d -bo(r" do r.,or e,l enori nadods| j ul o
rd,, l :rr o' cu/m.m nuri rode bocd. A pJred e dn . orpo deLmi raLm r \,di de ce ral . o
trio ou espongiocela.
s sobvoridos
Figurd9.3 As espiosopresentom
ormosecores.A moloro delshobitguoscosierqs
de moresilpicok e subkopl.ok.Acimo,omblenle
d esponio.
ondevivmdlveBosespcies
151
fi|.\
iJl{ l.L
'lLi
fl
\
i \l trl r
/.t
(.r,.)
Ltr
152
Figuro9.5 Elemnios
(noscrcuot. (Al Espculos
(B)Fibrosprrics
esquliics
dosespnios
clcrios.
de
sponsino.
sillcosds.
lC) Espculos
153
Coqncitos
logelodos
Aspectosisiolgicos
\uLnio
As esponjas obtm ainnto filtrando a gua
que fca ao seu redor. O btinento contnuo dos
flgeosdos coancitos,que evestema cavidade tra,Ioa sadad guaatravsdo sculo
e. emconseqnciajlz com que a guao edor
desponjsejasugadae penete pelosporcitos.
Juntmente com a gua chegam ao trio patcu,
il''-?,
_p
Atrio
Cmoros
vibrteis
Figuro9. Os rslipse.uiuroisbsicos
de
e5ponio:(a scon'{B)si.onj {c) ucon.os
lipos moscmpxot so moiscompo.ls,
leido irio reduzidoem reloo porede
corporol.
r'Gsetos(emozuDindicom
o cominho
do guoquecncub no corpodo esponio.
154
Brctaento
Muitas esponjasreproduzem-seassexuadmente po botamento. Formam-seexpanses
ou broios,n superfcieda esponja-ne,quepodemseseprdo organismogentore constitui
novosndivduos.
O brotamento,
semaposterior
sepaodosbrotos,leva fomaoe o crescimentode conias.
cel!o
Certasesponjasde guadocefolmamestrutugmuls.Estasconsistemde um
rasdenominadas
pgueno"pacote deamebcitos,
abrigados
emum
envotriorcsisentequecontmespculas.
As gmuassocapazesde esistb ft de
gudurnteumaestaosecapoongda,
em
queo goou io ondea esponjavive secapor
compeio,tqueretornemascondiesdeun;
quandoos amebcitos
dadefvorveis,
seliber
tmdo nvoltioe originamumnovaesponja.
(Fis.9.7)
Reproduo sexuad
Reproduoassexuada
155
r\ aN anfiblsru.rm cs1gioovcDr da
trtu csponja. se libcrra d pnfede do corpo.
atingiftk) o cxterior arrvs do sculo Ap(is Da
da du.rnte cero terPo.i] anfrblsnlasc fixa a
un substo submersojorccorgjna ua nova
Cono b u estg1ol{N:lcnL.eozigoroc o
xdulto.diz sc quc xs esponjas rpr csenran descn
!o\'inento indireto. (Fig. !l.E)
Fisuro9.8 Ciclosexuodo
de omoesponlc
Q"i*"
1
;liillr!rr!**s3.!
9.I
AeursrEs
EvoI,urrvs
DosANrMArs
;q*rul*g1rr13M
Os biogosconsiderarn
as esponjas
umgrupo partedo reinoAnimat.
Sub-eiro Ao contrrio
de rodosos oulrosnir.ais,etasno possuemcavdade
dParzo gestiva,ou seja, !m ocatdo corpoespecatizactona ctigesiodos a imentos. E esseo pr ncipa notvo de as sponjasestaremctssicadas
no subrinoPaazoa.
A r q u n l e ro e b l a s t p o ro
A p re s e n ad a c v i d a d ed g estva e uma adaptaoundaentaao
m o d o d e v d a h e l e ro tf i i c ou. m a v ez que o ati menl ocapl uradotem d ser
pr o c s s a d o fte s q u e p o s s s r apovei l adopetas cl uts.A s esponl s
os n i c o sa n i rn a i ss e m c a v i d a d ed gesti v,nrem-se apnasde pequenas
par trc u l a se m s u s p e n s on a g u a, que so capturadaspetas c ul as por
1 56
O desenvolvmenio
embrionrio
de qualquer
nirnlcoma
corns cliquedoorigema umaf guraembrlonr
vagensda ciula'ovo,
a chamad
blslula.Esla umamassaesricade clulascom unacavidadenterna,
A b slulapassapor um processo
denorinadogastulo,
em que
uma pate do enbriose dobra paa o intor da blstoceaj esla vai se
feduzndo progessivmenle
e umanovacavidade
surgeem seu lugar,o
arqunlero (do grego archlos,antrgo,prfiivo, e enton,inlestno).O
arqunlero
oginar
a cavidde
digestrva
no animaladulo,
A abelurdo
prao meioexleno,o blaslporo,dependendo
arquniero
do grupode
animas,ofiglnaa bocao! o nus,
Prolostmios deulrostmios
prolosAnirnaisem que o blaslpooorigina bocso denominados
tmios (do gregopfolos,primeio,prirnilivo,e sloma,boca).O iermo"protostmio"ressallao ato de a bocaser o primeiroorifcioa surgirno iubo
digestivo;
o nus,se houver,forma-seposterormente.
J os animaisem
queo blaslpooorigna o nussodenominados
dulerostmios(dogrego duieros,poslrior).O lermo"deurosimio"
ressata o ato de a boca
se ormarposieriormente
ao nus,que a pr meiraaberluraa surgino
lLbod qest:vo.
(Fig.O9.,-1)
^^,..
PROTOSMlo
DEUTEROSTMIO
isto, o blostoporc
FisurcO9.l-l A moioriodo, orimoE nve ebrodos prolosimio,
originoo boco.Os
Lr i(o . nimokdeJte'osdnio:e- oueo blos.oporo
origno o iJs 5oosequinodemos
e os cordodos.
157
Diblsticos triblsticos
Os animaispodemse dlblsticos (do gregodi dois,e b/asios,aquiio
que germina)ou lriblsticos (do gego ii, trs).Essadivisose baseano
nmerode cmadasce utaresembriondas,os folhetos geminativos,
pesentesna gsruia.Os diblstcostm dosothetosgermintivos,
enquanloos triblsticostm trs.
Os cnidrios(anmonase gus-vivas),
por exempto,so animaisdiblsticos.Sugstrulaapesentaapenasdoisolhetosgrminativos,
o clodrma, que revesteexternamenteo embio,e o endoderma.ou revesteo arqnreo
Com xceodos cnidiose de algunsoutos tos de menorimportncia,lodos os outrosanimsso tribtsticos,Sua gstrulaapresen,
entreo clodermae o endodrma,um terceiroolheogerminaivo:
o meO prcimenio
do terceioJolhetogem nativoiot (]mtato importanissimo na histriaevolulivados n mais. E a parUrdo mesodmaque se
oiginamos msculose os tecldosesquelticos
e de preenchimnto
do corpo. Anirnaisiblsiicospuderamdesnvolvegandcomptexidade
copo1.cor a ormaaode rqose sislrasIntegsdos.o que ao ocor;eu
comos diblsticos.
(Fig.Q9.1-2)
Endodmo
Ecrodemo
DBSCO
TRBSTICO
I+
Figuro49. t -2 O porecimento
do mesodermo
posibilnouo ohocompldiddestruturdl
orinsidopeosonimos
hiblsti.os
1 58
Acelomados.Dseudocelomadose celomados
de aumenlara
O apaeciento
do mesodermac ou a possibildade
complexidade
esutural,com o apaecimentod novosgoscorpoalsEnlretno,um corpo peenchidopor lecido mesodrmicomacio,como
ocorre nos vermes plaielminlosluais, no se eveloum!ito vanaloso.
Todas as clulasim de esi peto da cavidadedigestva para receber
almento e tambmpertodo exleriordo corpopara ecebegs oxignio,
lsso no possvlem um corpomacio.
Comexceoodos platenintos,todosos outrosanimaislriblsticosdesenvolveram
cavidadescorporaisque gafantiram circulaode substncias nuiritivase gs oxignloenre as clulas.De acodocom a presenae
o lipo de cavidadecorporal,os animaisoam divididosem acelomdos,
pseudocelomadose celomados.
Os nicosanimaisacelomados(do gregoa, negao, do latimcel/a,
cvidde)so os vermesachaiadosdo ilo dos p atelmlntos.Neles,lodos
os espaosdo corpo siluadosenlre carnadaexlerna,djvadado ectosopreenchidos
maisintena,
derivd
do ndoderma,
dem,e a carnada
po tecidosderivadosdo mesoderma.
Poucosi os de anjmaisso pseudocelomados(do gego pseudos,
lalso),assirnchamadospor apesenarumacavidadecorporalapenaspar_
calmenlerevestda po tc do de origemmesodmca,
A maioiados ilos de anlmaistriblsticos cloma.la-O cloma
deinidocomo um cavidadecorporallota mente revestidapor mesodena.(Fis.09.1-3)
t"tod*'.
EIM*.d*..
E E"dod*..
ACELOMADO
/"v
PSEUDOCELOMADO
ffis
CELOMADO
trstipscorpo.osblicosprsntes
onioismekzrios.
O, pllminirs
{vmes
ochotodosaoos nicosoelomodos.Ne'
moielmintos
lvemes cilind co, e olsuro
outos ilosmenores
o pseudocelomodos.
Todososdemohfios socelomods.
159
Esquizocelomadose nterocelomados
Os arimaiscelomadospodemser classiicados
en esquizocelomados
e enleocelomados,de acordocom a maneirapelaqua srrge o celoma.
(do gregoschr2os,dividdo, ndido),o cetoma
Nosesqulzocelomados
se fornaa parirde endasinlenassurgidasnas mssasmesodrmcas
(dogegoer1ror,iniesUno),
do embo. Nosenteroclomados
o cetoma
se orna partirde bo sasquebotamdo telodo intesino
prlmitivo.
(Fjg.
09.1-4)(Fig.
Q9.l 5) (Tab.09.1-1)
ESQUIZOCELOMADO
ENEROCEIOMADC)
I
riguroO9.1-4Origns
esqui zocl i co
eni eo
clicodo celomoodosos
onimoisporostmios
celomodospo$lem re m
do
iipo squizochco;i os
deuirosim
ios.po$ um
{ts
tr'\
f l g u r o q Y , r - J a . v o n r o q e n e r c oq u e m o r o o s
relosevolutivs
nh os principoisfilos onimqis.
ani d!brcimlos
{') Lrnicos
Iobeloa9.I-l
embrionrlos.
Closiicoodosonimoisde o.ordo comslos corccrerhticos
161
Txoodoptddo
do liwoA vidono lerro,deDovdAnenborouqh.
rodu<o
deC/nrhio
Ayer.Modins
Fontes
$io poulo,
e Ediroo
U;iveuidodedeBrosio,
Brosilio,
t9gt.
Em algumasespciesd esponja,os indivduosatingemlamnhosconsiderveis.
EIesse aprsntam
comomassasdisormes
e maciasnofundodo mar,e chegama cobrk
reasde al doismetrosde dimtro.
A superciedessasmassasclulares cobertade
pequeninos
poros,atravsdos quaisumaenormequantidde
de gua sugadacom o
auxliodosbatimntos
doslagelos.Emseguida,a gua explidaporaberturas
maiores.
As esponjasalimenlm-se
filtrandopartculasmicroscpicas
d guaque continuamnre
attavssaseucorpo.
Os laosde unioenlreas clulsde umaesponjaso muitofrgeis.Clulsindtvtduispasseiamsoltaspelasupercie
do corpo,comose ossemambas.Se duasesoonjas crescemlado lado, possvelqu,com o passardo tempo,elasse uname lormem
um nicoorganismo.
Se triturarmos
umesponjae separarmos
suasclulas,forando-as
a passarpor umagzefina,elasvo s reagrupare formarumanovaesponja;cadaipo
de clulir encontrarseu lugarcertono copo.Se trituramos
duasesponiase misturmossuasclulas,elastmbmvose reagruparedaroigema umni;sponja,mist.
162
Algurasesponjasproduzemminscutas
aguhaspontiagudas
charnadas
espculas,
porslicaou cabonatode c cio,que se entrelaam
consiitudas
e ornamumaarmaco
queabrigae sustentas clulas.A "esponja-de-viclro".
porexmplo,apesentaumaesiruturade espicus longsaltamnte
complexa.Clulasrnicroscpicas
e semi-rndependentescolaboramentresie secfetam1 milhod agulhastranspaentes,
omandoumatretF
a de inincadabelez.
Emboraproduzamstruturasesquellicas
complexas,
as esponjasno chegama
ser consideradas
animalsplurceluares
verdadeios,
umavez que no aDresenaTn
sistema nervosonemfibrasmusculares.
FI(I|A
I
Ct"",rt"t*
*a
"t
^'r
tDaDrD\s Fspo\J\
c) poms da paredecoryoral.
4. Expli.ue resundancDLca funo de cada um dsclulas bixo. preseDLcs
nas esporj.s:
163
. TESTES
Bloco nico. Esponjas
e) eslahgtublros.
l. (U. Tubar
SP)Inveebiadosfixos.diblsticos,
semrgos,com digeo exclsi\znente inrmce
4. (F. C. ChagassP)As cllsqurele\tn teF
lular,coDlan a cada livrc e Datante.
Trata sedei
-#%
B, QUESTO DISCURSIVA
5. (Acal'SC)De .ordoconra conplxidade.
s
sochsificadasem sipos.
esponias
un dost!os.
b) Caracbnz
a) Idemilqne
aspaesnumeradas
b) Indiquea lpis. sobeo descnho,
o scntidode
circllaodaguaio cor?odacslonja.
2 . Fumesqnenadpdededocorpodeumaes
ponj..D o romedecadauna dasclulasencon
tradas,indcadosuafuio.
3. Agumas espoDJas
apresnLdm
rcprcduopor ge
Duho.Erpliquecono sepcessa
essetpode
164