Você está na página 1de 12
SERIE ARTE E CULTURA foeierares! rot. Mério Guimardes Ferri Prof. Antnlo Brito da Cunha do Instiuto ce Blocloncas da Universidade de Sto Pavlo CARLOS A.C. LEMOS _ Arquitetura rasileira CAP.Brnsil. Cataopaciom Fonte Climate Brasil Live. SP Lemon) Gaston Allman Cevyucita, 1925: Rrouitetvra brasileira ] Calon A.C. Lemon, — ‘Sio Paul : Methoramentes : Ed. da Unkeridade de Slo Paulo, 1070 (Ane ¢ colton) ibliogratia. 1. Arquitetars — Brasil 1. Thule. 1 See cpp 720.981 i ee EDIGOES MELHORAMENTOS brasil; Arquitetura 720.961 EDITORA DA UNIVERSIDADE DE SAO PAULO APRESENTACAO A arquitetura beasties sinda apresente determinades espectos come conceprlo o sitsegto Netieas, que no foram de todo estuda- tos. Este lio & ume contibuigto Inovedors para 2 questio. E um trabalho original, a parr do enfoque histricoe uiitério, isto 6, sobre Lima arnuitetira brasteirs ercduzida pes varies gerepbes em suces- ives processos de aeulturapbo, dmmonsonados estes pla islamanto ‘Social pela ditincs, pla veredade émice do» partizipantos © palos Fecuts0s locals om termos do economia» materi dsponivel. ‘uss piemiseas melores fundamentam o estudo: a defini¢to de at~ quitetura comma “Yoda © qslque intervencBo no meio ambiente cian- ‘do novos oxpares” (com determinadsintencBo cléstca para atend ‘a racesskledos fmediatas) 0 coracteretica do “pertido” dossa ar ‘ultouura, isto 6, 8 "senseqdBnea forme dervade de ume série de ondisionantes ou de datorminantes", tals como a técnica construta Segundo o¢ recuroce humanos « maiaiais locas, o cima. condicées ‘pleas © topogrficas, programe das recessidades do usos « costumes populares, condigoes fnancolras, etc Nessa complexe visbo <0 pro blema resigem as intencées do autor para novos caminnes de bor ‘dagem do toma da arautetura brasiere. "Gu cstive Uenaplantados de Europe, por iso, quae cempre, car. vitem para."Tecragoes’, Tendmeno bum carscerliado, por Pxempla ‘Sroundo 0 autor, na arte paullste ca decorag3o de retabulos © na Tar- {ura do porenares da mareararia aolicada 8 constrcBo civil. esse node augere que, tanto na arqutatura braslira como na sua com Plomortaeto dacoratve, se ache o ponte elto da rosea hitéria como Signiicaco de manifestaréo nacionaista. Esses “momentos” seri tiara arwitatira nulsta do cielo bardelrsta; 0 barroce minciro que {ove como eriador 9 mulato, errbolizado ro Alaljadinho ©. arqute ‘ura contemportnen. Profusamonteilusvadas, estas paginas mosiram un gencrams go- ral da nesta araultesura, tanto ® popular como a oficial, esta altins fro obra preperada no Reino mais aqui xe altrando ocr intuxo dos "partdos”. Dols comporsamentos, portanto, arte a realidad histvica social da colnie, dues orqutoture, «co tora o ado interior,» por: fuguess ou ibriea adimateda ¢ 8 brasioranascioa ds recria.a. PANORAMA GERAL Este liv pratende ser um rerato 0 ‘ura brasileira produzida pelas nossas vies oe processos de aculturseio, onde centaram muito as enormes di {irclas entre es sociedades nsscidos equi o ali o grance lalamento Ge slgumas delas , naturalmente, a varicaaa® evnice cos pariives a naconalcade qu. dentro da crandeza teitorial. quase que cor- Tinental, oproconts aspactos ferences ce Iargo.inaresse 303, ‘estudios, principamente esse compo da antropologia cultural Tigado 0 modo de morer, de construl casas, de programar ei de fezercidades, Pols ontto, o enfogue pretendiso neste texto € ose Tigada & canstnicio propriamente dt, 3 sua rezdo de ser, emo 08 usta ou Usufuida, cu corr é fete, Para esca ebordagem dasejaco, naga mais uill que 2 definigko co arquitetura formulaca de modo a nos guia: com mBo seguro pelos reandros veriados dessns carminnes da construcBo somada & ci Gbo. Arquitoiura eoria eno, toda @ quaiquerintervencio no moo, Embiente crando novos espe¢es, quace sempre com doterminada intenoto pistes, para atonder 2 necessidudss Imedaias, ov © expec~ frre pregramadas caractarzada por aqui que _chamamos de partite. Perigo sere uma concequénele formal derivada de uma ‘Sétie 6e condicionantes ou de determinantes; seria 0 resultado fisico dda interveng3o sugerica. Os principals ceterminantes, ou condisions- doves, do cartido seriam: ’A theniea constnitiva, sagundo os recu'ss locas. tanto numancs, ‘come meters, quo incl! aquela intoncho pltiea, as ve7es. sudor- dinada aos estos erqueténizos. bOcima. “As condigdosfiicas@ topogrticas do sitio onde se intervém, “O prostoms dae necessidacos, sogunde oe usos, costumes popula- ras04 conveniénsiasdo err " Tihanceiras do empresrdedor dentro do quatro eco~ fol ce daterminances, para exats compreenséo da protien’ wena ands ertica do bem cultural arquteténic, exige uma arcade cue sorinhos nBo irertos enfentersatisfatora- gterents reccnhecemos que estar "caminnos roves. sondiger se ‘ovo 8 gue anera ser actrago com provito somente por uma Saxe de thcics,claneadores# tontsiy ssi troramenve Hinsdh com & mda naciena.€ ou copes nobles Yer acusle som inpertanterowponsabiiiade ros wabuts fsa 0 sitio de ee, ndo nto m0 cecusao Gaquat refer intense blésca, que posora ser smplesmente encarato como o desle co $e “ane Bono”, ou ce se stender& trade lj orate. {ho naturales» pole eniocpo'an eojuste bts bauh eco: ‘rr harmonize a content, Gent 40” goss pov, os ole. ‘menios de composieao arqutetriea, mas na era das elles a= fseosproprierente dos, oerceotives no cunt arteries om sudo Dela stds de aia esata comproancte' 6 quo poderoncs ‘cacorarfleeSs,ifasnis,6poces «enter » ecanica cua ‘inti, do cates receroes. asst, 0 cleo poco justia @ ‘xplea-nos 80 de sr por expo, do ner ado ne gfe: ins taroces rintos de fea do sdeulo i iinguinde-0 doe Shisma dos temples thorns, mero rpresentntes dare Forguess ro Breil o aco, evident, rao Is din @ Me to etsteo, Ao meso tera, om cenreprida, embsm aecemos ferceber que essa inportncia ds interretcia eile des estos tele at inns odo veto oi sn sao Sim de mera roupagem aposte cro araitstriea sopunde Hors ns tnt So pe 2 peas oSTE rice. Foloque sconces, por exam. rapa: fm Glos malora des eazas pou jandas-cem soe lpidedon foras, eetiues em ree, macanoes, pains, Umindroy, td ‘onto do estte nove, mos ‘otenmente eavineuledo ae. const, ‘he, cue coniuava 8 wadicona, dentro da salto antiga date Bala alveneria de sjcles taxis hd muito pelos imirentes.Foram {aanta neve eeuerea cise seapeeeenee CE onadee em corscgu« ontuidade spas vraéa poh ssea- sHo Ge superfices © thos cura, como convnha 20 estle “art ouveaa Arqutstos co fee, perstamenteinearado ma nova l- ‘uoger,oruitetos consclenas da orentaeBo teen do rove esto fhinco como um reagio ao estima w eeeutrade numa detee Inds in it bis vom srlennane reese subs obros tadiclonas ornamantos“arcneves’ compas fas lees dos importadows de matric do conovusto|Alse, casa tera aplsagto doe croton acho um eecabouyo convereionsl mio ‘Passou de ume atiude ptipane Go cma sistema [a bastanto "artnouve ‘odes chegevam som maiores nlicagdes. os ona sment® transpestos, jb definidoe, erstalizaden, palo puve, at cerio pont, como simples acasséris | IMUTavel em seus partidos bisicos, porque suas ‘doterinantes nunca Se eitararam. Em 230: Fauio, vemos o para bancerista da casa rural etranecer oraticamente o mesmo durante srecentos anos, dassparscendo 26 com a svalancha de gente @ dix hoo provoceda pelo café © nesse tempo ted oas mos pormenores dos acabamerites © 105 ‘as janalas poquoras ¢ oradeadas, de vergas retas ‘mecendo, aumentando suas luzes e assuminco feioSes noves onde its padisias so sltsover om gelontne eurvaturoe Ae colunae 466 ilpendres, co tosces estelos chanfrados, passaram a ter atb sevto, cireular do didmetros variveis sugerindo os correodes opticas dos invoreolinos oregos. E om quase todo o Brasil, também. na arau- tetlra urbane, vemos sempre os masmns partidos defniies pelos ‘grandes tehades de cues éguas 83 cumesras percleas ds rues pals Beredes grosses de padre © cal ou do tips de plo seem, confor me a doced, ataviedas desta ou dacusla manera. Pelo saculo XIX Stora, sto e semeco co eaguinte, vemos casas de mesma plant, de mesmo numero de jonelso nume meome simetrio, em qualquer clzede, serem tachodas de “colonials”, ov de neocléssicas ov do tclticas, devo tao-somonte 8 origom de suas omamentagdes apas- ta @ esiruturs comum. O mesmo erxergamos ra arqulteture de ti ‘pos, com sous jordine laters @ et6 maemo frentokos, onneces of como crates rrarceses, ou como vias tal tentio moradas “a-nouveau” ou neocolonials. Todas, porém. com. ff mesmos pores, mesmas depordincins. mesmos agenciamentos fe mesimos protlemas. Enfim, em grande nimere de catos, 0 c2 fnho ue busca na idenlficagdo cos exiles e compreonsbio ca ora. teturd nao & eutciene ao entendimarte ce rosso vasto e difere: clade quadio dis consructes porque, antes do tude, howe defasa- Giterioe de composiedo sempre encaredos como mode possgora 4 irelbvantes ra orgarizacie dos pankdos arquiteinicos E, por {sso, os estles aqu chocados servirem, muitas vezes desvinculsdos de toda a sua razto da sor nestas places iscladas, do mote a novas Possbildades de composicho aristica, Seviram como sugestho We navos precessos de iogBo ©, por is80, chemados tembém de ectiar0os. & na histéria da are paullste que encontramos talves ‘meter axemplo dessa "rariachc". principalmente na decorecto dos Fetdbulee 0 na fat do permenores de moreenaria aplicada & eons {rugdo civil Enos muito dill Imeginar um mamsluen, asm rfina ‘mento algum, proccepaco com a problemasica barioca e aussi leases com © Corciio ce Trento ou com 6 absolutismo dos go- Vernantes no miomento em qUo estvesse levrando © madeira des- tihads 2 om altar ce qualquer capela rocera. Nada estavia passando hacer através dos jecuites « que sempre era gad a um ty ligiose spoindo ume pareferata toca crisda, segundo. Uma line avogem péstice que o cetecumono destes terres distartes passou 9 associa indissoluvelmente com o cult divino. NBo I pederia seor Jer cuire meneira de expresso pistes, & mito neural Mae. © fat & gue também, nessa ccasito, eimplocmente tomou conheci 6 de pousas pslevies do um longo viscurs, cija totaldade © ould siynicoge integral ne exam dusconhecidas, E com esse redusido elemento semintico orcanizos, com inesoereda sintaxs, uma nove lingvagem. um dialer aristico facimonte recenhosivl cor Gerke ‘ado do universe barroco surcpeu, mas regi por reras Grades por fle mesmo no seu Isolamento de Pratinings. essa literdade do ‘expressio, a partir ce uma temiética tanoca que, por sua ver js era ecorrenie de ume clara manifestacdo contrira & compariada ara {ature @ & contida dacoraeSe ronascertist ou marcrsts, sempre i sde0 8 ontative ce, através de muros continuos, oger com elemen {Os estuturals autOnomos Ge outras épocas, como es colunas Gas dervar uma arta realmente popuiar nto erudito 9, nosseponte, ‘sue inpetencls em -que Sto Paulo possi ‘embere hoje pequer, valosissim9 acervo oloneiramente analisate or Lisio Costa, que achou na decoracao pleterenca dos retSbulos Jesuitas do_no:e0 primeire sézvlo © models loge Kenilfcavel dos Fetébulos seiscentstas bancevantes, onds Avacy Amaral também chou, através da expresse mio-ds-obea inclgana, comprometin tos com a arte hispano-americana, A nosso ver es80 arte pauliste, tanto a eva arquitetura como ou complementarto decoratva, corattul um porto sito ne nessa his ‘ria — un Uva “nuenios” 8 manlostacso’nadonaliste e, Bot ls80, merecacor ce nossa major ateneBo, Als, seri bem que. desde {8, 3 gente identitcasse os grandes momentos de nossa stquitowra, Onde se pudesse pereaber um procesce do eriarBo nacionel que signiferese 2 ovicincia do ume culture realmenie braslors A ‘osto ver. esses morrentos seo tris: essa argutotra paulisia do ico bbandel’sta;oibarroze minirelque teve como eutor 6 mulato sinbo- ado cela Aleiadinno 9 bi pera de meihores defrigtos, mos jé possuidera de certs quslidedes ve 9 identifica bem denivo do quedro da linguagem universal €3 Mogeina wenologiads consiructo, Mas, reccrdendo aquela definicdo de srauitetura, vemos aus nfo 86 08 “momentos” nacionalstas cemo tambim os outs. repre Sentados pela atauteturs europiia iansplanteda pars os wdpices stiveram svjitos 00 conjunto de deverminantes Jo parte posto la. condigso ambiental trasieira. Saja 9 arquitetura verdedeiramen'® raiieira,s8)0 © aiquitotura ibéies, cu européia edepiado, to Sto Wigue Paulets Grose de comuntdo de lee da Sto Mas ik 1822 rem ne eusndn 9 ux dan ai temas ince SproladisIntas uta €0 que werteremonsinttzer © sagur om pew is rolowras,visando ¢ fomecer um panorame gor de nessa aig {etura, tanto do popular como do ofal inclusive 2 reigosa. A at- areniamanie extva independent das candies ome peraue vi Go regia, nha pojetada lo Reino ov ¢r8 facade, saul meme per profesional porugusese que tentavan tvs fore, coaur 96 detorminacans. Os raguamentos igs © 2 Pepin no oi oa Mas compared osehos an ove. prneiparonte acunlee emiadoe pelo governo ultamarna Com ov otresrealendae porcobomee,eguto , cowios do plane igi seracoesna medinatre, devi, phlpainerte, a modfca tans compest des ometce ds pace metaias on ee Scala dag envoseduras. €, dl essa arqutoura dgareos spavida ue Gemonsra ors 8 reomprtincie do mesive, ovo cortneia de ‘dos ou deccaso mute compreensvel nos Yep io onge de {igo, onde principabmarte, Bo ce precise dar mutes setstcoos Apstilén porn tram no ehegave« se bom brasra. No ito: fl compre fl seem, Nae rs Emprtares, els avers: joo cu conjunton corventuaie iho S495 Ghios s& svasando anos © anos t strendo sempre os intervened fe ataiietes » snoenteies poruaueses — taro profssonaslige- os bs done relionon come squlos miter que, slim de tata natin lore S80 Jato Baten Desento fete palo Enjanato MiltarJochCustiia da Sh » Fin so ier to eral gaclstaen 1776 Few Armue lament Minis ds ales mins ‘om des forifcactes da costa, nas horas vaoas. tatavam de scar idslos © He erguer tormploe © mostsltn © no Nowdeate win (evs 4 srumerer o> decenas de reconstupoes em elma dos escombros dexedos peo Invasor holandts. Da atuacio dessa gente de fora resulteva essa arqutetura que, taNvezinjustamenta, temos chamado de apétrda e cue, na verdade, mostra as axporénes « gastos cues sihos de algumas geracées de pacres © funciontrisaheios ao pove Prepriswonte cto: Aiea, prncpalmonts orev Go cua pean ie nos locals de te ro var ts - sor banpla,orowhetts mir Imuito gabado por uns «creado por aun, um dia no Mararhio, eat em Nate dose, n Ro, trod 9 moseo on beet Mos, Veos S6 e Fara no séclo seguint, avaveseando or toda 2 ‘ont trinnando seus ios trabalhanco om Buenes Ares. Cres ue esa gone devemos ura cata uncade no panorama aa tira de iter, também as esos expos, o¢ medtlox esa. ise pece,tomg tre saya, a oe pee niveso earacetto. pola pobezs, por empristinos «solos ‘Belaborades a pari des novidoces. Dx, tami, @unfrmdade a rata popular gue, seme. bem cima. acompantou dene - Gs possbildades of modiames dn arquteura ert, Aesn st tharim sb consvunéor do tora, ae contro Joqulo de pleco ‘bela, cero virox. Bois comporernonise a eoleao Stivpte dart des leo0s intrmtentas os ergenhe fora, 3 estagnacto, ou facto ou pessincae curt done 4 tio dos pos ilados. ais camperamenias dues aa ‘Gurcn,a co tenis wo ror Aperigisa actnaads © a ore otal ca acngho utara aod) frmeoe ns crntuctes do peta © ol tendo sted, fo Camere, ovtas tenes consras, Tomé de Sousa netmo, os seus pitnolt estbnecienios wm Sanaa tam ss opwerartau a apn Se i. nea baat 8d Bm en- Bere oe cc seem oe reg eco ‘Enis pra tabanor nes frases Je Bahn, an cart de 1S > ocose ie 1551 oat os weslon un Tre a cnsovacte shorts d tra ssc evo is com ax cnvoada totes. hi cam manne cue non derbou pare dos ae flo Uae Song eo mcm eshiva ob, rum mute ator pra a enicn da ipa mas qu, so fos rucadre cam a por rv» por fr, ‘tminm nds pr mato ¢ rit anes Esse mesmo nase naute argu de cae agua passband cnarches devs Breit col coors mou exse. Mere rea aera ors tioraias n Seva come eaeye ato bos «bor veabads Ghycaes autenca camer em sma ¢ na Pb de Goes cnn Gh leldh o¥Bdeoiso smarts Tororo, tudo de Fore Dao ‘tocace Seca tahodes com whe" Lope, ope todos os cna eS fecitiam ue a tips atanertesodvel ave a8 mu aipennal iam ene toss Estos co una eqtetire fla ne orl qunte «a Fineatnane r Kora rote. h oad suru meaatmerte me Crvtel nal — ss hogou mesmo wr lavadn de Peta coos dexnevogconsuings une arpcl eta da ear. tela pare lait «pio Segue argomensede com bore Care anno de formas eam se fons oat Teves cal re Sa inatn nn coma, as logo ve overeat doe Sanus ae"cousae to ber conti por Fre! Gaspard Mi he ce Besson sist “Wemios pra a Histo do Cpr do Sho Meets ore mars» ong desses dopctos peices, Inenstendsasinticso Suan seston ob murs contns de avenatia co pea peda on Ste, stents ind oto, peas Ss des NO Se Sittcaven ee constuston do maoha que somere ssa. Shao" poreoe oranco satay Jv pone ue dent arom ‘Sheri coo vaso tlhe Ge das suas Ao vere, pares far Soot prea, denvo cssevlinglofrmado peas peed mas- 2b gre senorar se dormers x seats do ated © sabe {sts soos, come to fosn hej wera o sete as Shon recor pede eas de ipa to, Se 9 Ma wmatas bes nteortas 0 tarm devessoare Soematon iene eum noo Sis par da india de Seo P40, em 1854 Psu tea do shel XVI edn oibo rina Js ote Com hada ce vias © arains, asim como Ge, Mata Grosso Parana eee ne ee ee Gere ercaiats {cron snd fragnotados em texas. Nesso mundo abet peo Sindente co Sratrings knoe aaa de lsd son seb feta pie ped cee oe eine oneamer ce ea eat ace eas ea eu aniees cere eee ot cepts bata fred eh tS in aden pow por tarbs Egat genuodr ecloie Neots ton Cangox de Prat sot no fa pace Ben © nom cl Ae Opeéen pur ar pvotosSnrtusor, handenedo ce ips is Ces eae eee ree eon pre pops is esrures sors comacersoupera meres amines de ste too aa dai Cam enrmram at Cet ce ee Gees Gia elreeese @ tenn arte mee craiosjeseitcns apace taper slense Bras optmore aes {eo pulse. © a0 ado one ipa radio bate sl de For {ug aap eo seb ov depau-anwe teona dos pas carn fo eoagiiencea ieorin lie eta emten aon (GL Ne pra etude del Chere renee eu Seneree melo ge sr gran co Sp on tmoe © esas sss ana en" Uarees cus songre surtarysecunaree se consrueior nebies tim de pba Serpe desu a conse tres fe Coren conmnae eee eet oe fe tine feree ee mcrae Precis propria te i po snore, cou so pobe no Bor Ss pepetueet ca teenie ingen, afode 8 coos evs, So ee SIE Ree re ee eee to ean ge eter re ane ree re Easilefen ities eine space tee eo iors ermaricas: Sere qv ot pote ops dio «Ga ebo ialgena lore un osee pono eaten, a cara dominant Bea el crannies eee ecto Oy ae ee ee ee ee ae tem pares no amssoras, ses vias pr pene no sro Ei Nejuessnos eee ca base ca Paria 2 cane sore eee tae ele re cae cc ae Gielesedvscis, ons prince smprcerers erupted ee cca mecaenane “Gumtes sacs mo Norlesm on cures gees aterande at Progen gions cam pater brcn ea mesmo stan coms on ee ee sens lative sistemézica de acomodacao Gos rigores do cims, ex pressa prinipalmente na fraamentasto des ctsas de morads, quando t corinhas eram inapelavelmente separadas e localizatas nos quin= {ia Acomedacio compre maie diigiea pelo Lom gonzo epelo arquio poder de ooservegso, prodicados proprics da coletividade pequons, ‘Que, por #1 86, tom Que 89 ajelt3r com 0s préprios recursos Predic- dos que, 20s 20uc0s, foram desaparecenco a mediéa que surgiam os bbaneficins da tnenologia moderna, cordicionando todos @ ecreditar ‘cain otinisine wm ove provesse, ombore 08 agune a cleo tweeter ‘aces59, Dai ¢ desgiernecimento das corstuctes movermes w a sua indiferenca aos rgores do clira. Neste ponto ¢ impossivel a gente leqiecer as obsorvactes do arquiteto amvericano James Etch, professor da Universtace da Colimbia. que nos ensina a veti~ fica somo, 992 poucos, 2 arguitstee 0 constutors foram ce eequo ‘endo das mienares regras de acomodacto ts comsictes locals para irem se entiegando, talvez em busca de rovos fomalsmos, as noves, rem sido longamyente testa- de ro Soe bs grandes paces do vero plano, at esatres metaieas {uments ravonalzadis. 40 conceo sade, 8 weirence (dese Sheto' a umn‘ grado ce twencbes sucbéoa une auto's ims ovo nm ao i feciiades de comuriealo, Ao cenrara da srqutctr vaiccn ‘vela vaca lenomente estlaada ra conse nci popler S arqetura moira qcase gun ais docu agendo tc n= press sare gun oe bone seuoros amporados per Deo vrove © Grncos dupmlildaies vase foram « igo do qakdede, Shue ¢ insceavel 0 povo,eopeciaimene 8 dasse mele aide arsine se heaton a nova enoloin. mes dear 6 SS Bea eeSren Ge das ceed Soe Sifcless bummtto ie ctfero, Hoje eowsr a ob vies arpectes 0 pobre dos movamocs de pay, dos archos de pass Dawe certs de sane, mora melhor quo 0 remeciado dos cas. Fgh ee ncaa dos olamentos tries abusi-se doe paros ent Sfoveioe lego anuadon por corinae pests. por perinas, ag indore 6 spreads, a vntlogSa, somgre prec, O progresso Teiimoiswenco cue pretco, orgue ce denis oo ar eonsisenaco, {he eaisfsons Ses mnasimentos dos contois slic. dos Sluice ftelereee, co tadn seipamentosewodomssica na ve Gade nlo 6 acento todos Noseor barre burgvores sto 3 p> fos ceesrconpause pretences, necaoedea ae us 9 4 ba dso, estentando cera valdosa “atualizacao"” vida medsina ‘aie, ne verdede, nfo rendeu néda em materia de corferto ambiental. [Agora ¢ cue compreendomoe porgua sinds nfo podamoe slegornost@ (9 de nossa Nisicia farqulierula contemperanea como 0 "momento” aristica. Enquanto_ nas construséos ofirals. Sraslia estd al como poradigmo, ros edfisoe de uso colativo, ames varios metivos pars frgulhermo-ros de roses defini¢des arguitotOnicessurgidos 0 porte Go projeto do Ministerio ca Educacdo no Ric. @ inspiradas no fun ionalismo do La Corbusier, nto verios ainda como defender 3 rota- Tdado de nossa producto articular. Se osistama earstutivo um dos principals concionantos do par ante Go tempo de use co edificio@ 0 resporsével pela sue conserva (o « bela Sua nieridede. Reaimont, iso 5 coreto, porque enquanto consiructa preterde sar tems. o programa varia com muita fk Iago srovés doe geraeéor,dovide ammudancas no quadko des nec sidades em fungio des roras concigbes de vida. Ropicomente, pose mos relemborar aigumas ocorrencies igadas a ssa questo dos pro fgramas, foslzando trds aspectes: ¢ das meradias peo Brasil sora da fra doe acficioepitileos em goral ‘Quanto eos programas das cosas do moreda braseira, jt de come: 60, tomes que aproventar ceras duivias » cortas suposigoes relat tas as primeiras nabltaroes devido 2 total falta do informaccas ¢ Iingua de iconcavata elucidadera. No que diz respelto & casa ban doiieta, onto, o istrioé qusse total pois. naverdade. nfo saberros om prec somo seria 9 sompertamento "intra muroe” da familia ‘mamolica, cu) erganiesran, cm correza no sera exatamonte aque [a crit branes de Portugal. Certamente, a mas india do fihos ma melucos nto iia gairuma casa. ou complexo hatitaconal, coro Se fosee branea de alse-mar. Os inventviae veto af arrelango, bom ov mel, quase que todos 6s componsntes des programas ca moraéa ber derente, principalmente daquela rocata, mas ndo expitem 0 exato Talacionamente ene eles como se relletiem no pardo. Cera voz hegurane macma = serrruer yin ne matne atic ae casa anc fisian no passers do esfingos seridecitradas o lose ainda & ume ‘erdadh. Uma coisa, pore, podomos perceber:0-islemento do planalta deve tet felizado 6 fxacho ce certos uses. costumes ne ‘essidades failares quo influram ra perpetuacdo do partido antigo por vas eden, pele menos, coma veramos. Ma em rolacko 20 todo reso, pedemos dlaer que fel prinsipamente no século XX que houve elieraetes bésicas nes programas hobitacionals, devido 8 in flubrcia de Corte ne flo, a8 taclidodes 9 coruntearao com 0 es trangera, no conheciments faciitado de noves usos, novos equa tenios, a6 diohero trazdo polo cafés, finalmente, 3 abolcdo da es. Glevaturs, As caans bresicras posem mosmo se losaicadas, quanto a0 stu funcionamento, em anterores e postevores & escrevanira, pol 6 negro, como disse Lici Cosi, ea esgoto, ventiacor, monta-carga, flim, motor que punho em furcionamento a caca sem astalactes saniirige ¢ do Ingromae cccadas de cobradoc evenczivee, do janolae polades ce guihorns, que sinnazinna aiguma consegula leventa. Sohador Cadel Bes (onion Colbie dos Josie) Skelo XVII Doone ‘muito nos quairocentos © cinadenta anos de histria de nossa cii- liacko material. Antes predominavam 25 deperdincias co senico, principalmente as destinadss ao boneficismente de gireros slimec os, formando um complexe fracionade do "eases" cova do eczer, ‘ase de farnha, case do mein, case dos tachos, enim, cozinhas es- arses s00 teheios, em puxados, embaixo das érveres,restando para 1 mora orncieal s furcio ce Quardar valoras « proteonr at mi thores, emo cera vez lombrou Gilberts Frey. Com 0 tompe, 28. perdéncien do servigo foram ae jutivanda » se recusindo em brea Construida, 8 medida om que os girwios comevaram a ser compra os [8 bonefciados 0, hoje, com as comidas semiprontas, ou mesmo. [8 coriéas e cengeladas, 0 conjunto copa-coxiha, percentualmente, fouca tgntiea no corpo resdancial Hoje, bi raimentsvantagem 1 broads lzer, onde atelevisbo © ov cuttossparsinos de eam predo- ‘minam, enagande mesmo ® tanstorra ce aia os coronas em os tudios musicais dos jvers fos aue ower com exclisvdade acuio ‘ue querer Gracas & pormaronte saticfanto dos cous programe imutévolo 6 que 00 igjan ve conservoram integras dentro des cidedes em trana~ formagio. Somente agora, com certas alteracdes na Iturge com B oxtioma valvizacdo do tereros convais nas cidados em processo Ibs metiopclizacbo 4 que s0 nots nacecechde de aterioses noe per {Idos religiosos, que chegam até a prover igtelas recorstudas 10, 19 Santos Casa do Term Conaricio de seul XV, esoutada am shonin fengo em seus fancos lojas de comércio veriedo. {go nos primsitos tempos de nossa hist, defiiram-se alguns "pa "dos", segundo as ordens rlisicses: vemos a solucdo franciscana Ateronciarces dae josutias, vemos az igrias norcestinas, ou do ltoral om gel, ostorterem monurar ros lo als de reurides soaals @ se conttapando 5 Igiojas co Iveror, de Minas, ge Ste Paulo ou Goids, princioaryents aaueles das irmand flan once @ constncto toda era dos rmios. som sige sales Se 10 nite © corredores de corfratemizarto, minimizando 9 mportineia da- {ols soles orterioras 4 capsla-mor. Vomos no. nosso segundo Fanado, prielpelmente depois da “questi religiosa, a depaupere (80 des mosteios e ¢ abandono das solurées convertuais o 9 srg manto do ecletismo dando novo vigor Bs ‘reas isoladas nes cenires dae pracas pablics. com 4 valprzacto da parspeciva — enfin, noves laterals, ou de trés nawes, coro veremos nos capiulos seguintes. Esse quacro corservader permaneceu prsticamente sté nossos dias, Talus2 tenha sido Gsear Niemeyer 0 autor das grimelras mudancas radieais na concopose eepasisl 0 no pripric sietema censtntive dae igiejas com 0 sou wmple de Sbo Francisco de Assis da Pampulh No inicio do décaco de 1940, © com a Cateora co Brasilia vnte « tn fax ans mais al No que diz reepoito 202 programas do nossoe edficce piblicas, nossa histia apresenta momentos algo constrangacores, poraue, plenos de imprevidéncie linda & pobreza 4 erdrica ‘alta de verbas, No somsco, o= programas dae noseesidaces eram eleborados o defi nidos ne propria Reino, que também se encerregava do elaborar ce Drojetos cos principals edlicos publcos da colonia. Arquivos por fugueses wstdo choos at6 hoje ce dasorhos de prédios de toda a naturera, de alrdeaas, entrpastos, ecistrs, de cesas de cémara, Civedsle, de fortitengoee, do aveenais » sooee de trem. A coraisto {e colonis, com sues atiidaces adminsiratvas programedas jé com Certs limtepbes, fez com cue esses edtcios servssem satisfaton mente através de virias geraches, As vezes, eram ceformades so- frende obvas de reparaeio © manutenelo, mas raramento titham créscimos de re constuida, 9 que comprove e pormananto estle~ farao dos programas. & Casa do Tiom de Santos por exempla, chegou integra acs nosscs las, sem um aumento, um puxedo sequer. Fol ‘com & Indepanctinca © corseqiento eae de quaceos adminitra- tives, com 6 fureionatams publics sm permanente rescimanto, v0 © problema cos edficios para abriger essa gente toda commevou a Suir e a se agravar. Com a Republica, ent, dfiniu-se 0 constra ‘edor quad das improvis6es e adaptacées. O governo imperial an Fer que teaara, bam ou: mal. do corsirur saus efi pibiicos. cor ‘igindo 28 apropriagbos precipitedas da Gpoca de vansiadapto da Cor te-para 9 mio. A nopuoice, porem, viu-s a rene a provi t= ‘aveis de scaredacho do seus roxos minsteris, de sua avalanche de fineionirige tendo de racorer Ae constnicSes fetas para culres deatinas, Foie tompo do aumorte de papulaghe prevocado pel caf Dele crescents Inds, pele imigrocdo. Foi o tempo des primeirss favelas surgidis op0s a guerra de Carudos. Fol s &poce Gos cotios, ds “cabecas do porco', das ponsbes instalacas em nalacetes dos ‘cre tocacns pola oecravera agora 2a wansfermavary em reparicbet Publoas e, como os novos piogramas ndo se sjustavem e03 velhos artdos residerciais, apaezeram as inovitsvels adaptecces, sempre fe mau gosto, 6 mocernamente & que se passou a cogiter de centros ‘minictstives programades @ piojatados ravionalmente, Tlvez te- inham side slgumse conctupéer de Gatdnia, na décaca de 30, 0 pi- Imelioe efciosimaginados com melhor crt pare o fim adminis {ratio 2 gue se desilnavam. porque os prédios ploneiros de veo Horizonte. final do sécilo XIX. foram insatsatéios. Ald, sempre Inetolosées gevernamentsis 6» carsctarzarsm peia impravisto @ ‘inidimensionamorte. Logo logo eatavem ineapacitadas de abrigar teda # méquina burocrética, Notas reparicoes pabticas repubicanas semmpie se caracterizaram pelos puxados, pelos “anexos , peas seqoes fun vansoordavam por edfiies vzinhos. Mesmo hoe. pareos que fuuns ocifcios miiterais de Brass |& cotBo inauficlontoe para ‘Beoler as reperictes om croscimento continuo. No eniant, ha 3s 21 excepdes, somo sempre, @,sfrs oe examples recontos des palécioe de Niemoyer no Dist Federal. wos que nos recordar de impor ‘inca impar do piédle co Miristérie da Educscto e Cultura, no Rio de Janaio, marco dernossa arqutetura Este panovams geral passando raridamente sobre os principals conciionantoe dor partitos siqutetBricos das construcSes brasil ade ser encerodo aberdendo as infubnciae ge legislagio re ‘ulamentodeca cas normas aa socedade e 03s reas aa Tunciona ade. Nossos estudes, ce uma manoira goal, nibo se aprofurvirem proveitoramente a interpretasto de ctvios de composicdo, onde tronsparecim osaee dotorninanios, prinoalmonts de order legal ‘04 funcional Somente agora por exemple, depois ds acuraces pesqul 8s biblog ica, & que se comeca a entender ejusicar 0 ogencia- mento # 0 funcionamento de cortas elementos fundamentsis dos an- tiger engenhoe do ardear Assim mesmo, de repento, encantrsmo-nos com pormenores indecifévels nesors eatabelecimentos Resentoren- te, vstoranco a sede de um engonho provavelmente do nicl de sé- fulo XIX, no municipio ce Americans, deparamo-nos com uma esca- asia quarrecica de altos baladstes com dois merrs a tanto de altura ‘que terrinava.em paquenn patamar dalimitado por pakidas @ si des porte Por que osee guards-coypo robuetistimo © th alto? Por ‘gue esses poriee ne ciegeds da eacada? Que tipo de droulogdo do i Iimenso pb diteto de mais de doze metros Sao Miguel Pavia, gga ae St0 hes teense, as regras de funcinalidade, que tveram multes vezes influéncias prevalontes 19 composicho arauitetirica precisam ser ‘bem cenesides,sugerindo aos estudlonos inimeros campcs de pos uine. As rxbos de sagurangs, pot xompo, far frtloras, nas casas de cémara e cause. Os preses sram metdos pas enxovis por cin ® plo: eminertemente brastero cu tamblm ibérico? Outto xem Solucto funcional trosiekro © wvestinento das fachedas do azuljes os sobracos ltorinees, espestsimente paraenses © morsrhenses, fentando resolver © problems ca impermaabiizacdo e da relaxto ca ‘ners raciante solar, alom de dezoraalegromente cs peramentos, tnteines. Esse recurso fo, nslusive, expertace para Pertugal para o Forte para isto. ‘Muitoe hebios « costumes populares podem ser percebidos ordo~ nando composobes arquiteténices, emoere sua r3z00 de ser Ou suus vn esquecidas. 0 poraut dos alpendres nas capelas Cachoota, Saha Capea cx Aud, consrycs on Toe, Faetads apendrac, 8 nto batizados (4s, também, 08 batistérion (ore) que estovam im: tsses abendios co caplohasruras (5, Nigudl, {nro Paulo 60 emanessanta mois anign quo fos) holes vsa= dos com thuldndss talnense Gversa dequal oF ter mals servpids nos dis de fesas, de mula chur fukn gene chega'aporser ave os cevvar dos sloncre ese Sie ng cnenr-grandes, qe. por su wer dorvem dos bangalb i ates Eh: somes paauense eopaoe provides Ge slonstos fon- ou Ina ew pos tid, secindo Ge trigo tos fester Ge paleo 208 eloaros dis querruesoes slopes tes, em cont apa da.‘ rats enttas nto feram totam esqusida nas const Coes tranelscoras dos nests srinetos subs, especialmente ae oer Norseote Vereen gun a Over de te Fronceroetrtm nice trans plovidencou sn ss tempos potlsos agadea, que zomere comparecom como aerate Ge um 2c multo wabaneco, Teno omo conv de nteresss malor um grand creo db pera, sige: fino gun 9 temo, na verdad no comece dos ports paradenvo Tm donwot trrsio sagiada © melhor « mals inponent as0n010 fesse pride fansucino 6 0 de Jobe Pessoa, come toremoe eper- tunade de obsever E'findments, tremos aus nos refer /eisacdolaue requiou € regula nossa wctetura 0 tema & exremimente sro} © também Cipire, wereconds, por cs, um tababe que ear uiledmo, Tncusle 2 compreentdo de muitos eapestos de nos Pourmdnie Arbienal Urvane As prelas eis repuladores dos vajados cos Gidodes, estado imolctas as cordigees as constuebes, qué tu3 fam por estas burdasamericenos fea eaualaserundas dae ete Init 0 uroavamo 9 aut princialmente eurane 9 perioéo do dominacso espana (1560: Yeo) eram utbicos. ne srt ogra da pave, eroposantavam ‘oan as expctatigs ronescontist de bela Cos espacessuridos spss. descobara dh prsporte: Assim, x praca a grandes pacts tGuanglorea, to ues om radios ¢ 08 onteplcn Gre conevupber tram concabcos de mado que nouvese o mime os tguladoda Seta bees visuals Esa epvlidase se maniestave pineal trumte noe gabottor dot eiics @ nas catincis dos initcalinos Ges posaeyate coberts Que cori palo Fonte dos casas o damais Goisrugbes Coes presccoos uberisices, agi eno nom na versa Ge, pouco fram sequides, a nao sar por um ov auto angennto n= Ita 09 recar nieos urbanos nas imdiagbes das frticaes cos “ pritoliosséuls: pees ieaitas os ancy de aes alels do ndos emetic tnie em Sie Polo «coms Gsdos do cost, como roe "Sete Povor das wiasors, na Rio Grarde o Su aro steno XVI ee. 22% Gt Natal Fonacia des Tis Mis Moyes Constuete iiada ‘onde oenestulde a deen do sb-o XM psi enganhana mir Fa ied eset 19 Morgado de Motous, por volta de 1770, expedie ordens muito da fs sobre essa reguirdace urberitica ace seus erwiadas eo sertbo ‘destnados a reunt populacces dipersas em novas vila como Fira cleaba, Sdo Luls do Paraitnge, Sebadne ce Iguape,eic. Mas, dase aqueles temoes remotos. estamos accstumedos 3 nde sopuir as 30 6 da letra, prevaiecondo sempre improvsacbar, iterpretantor intorocociraso at6 mormo fagrantes dasabodiinciae A grende mole Na op noses exoues nasceu ao les, organcamente ancoradas ae acidentes ropearficos, ore encarapitadas em cima de outros. come Imandeve s mienae wradicfo laa cas cidaces em seidgole, como 4 6 {azo de Perto, do Lisboa, de Olinda, de Salvador, co Rie de Morro de Cestelo: or nas plancies, avs pls dos rioros © condeadas 0 sabor os capricnes de seus primelros povoadores, geraimente pessoas 10 falmente alpelas a estes problemas de urbaniea:do @ dal a ospcnia noidade © 2 imprevsihlidade cesses varodos Os terrence multe Inelinades © a taipo de plo ¢ quo determieram, por outro lado, va 2 {Ged0s acompannando as curvas de nivels, como em $80 Paulo de Prratninga, em Santana co Parva, em Nazat6, a dace om acro pole no sertio de Guaruhos. “Toco eess descaro peles regras de urbaniaacho far com cue, 8 Taig feskom cando eequocicas, pore roeautgram praten iX)nes grondes cidedes. As chmares,orincipamen~ 1 103 tompos, dB colon, 3 duras ponas, raavam de contolar os (abartos @.05 frontspicos des canstrucBas das Tuas prepa con Foram 08 novos concolos delhigene, mermente aquoies igados & habtacto @ as nova E 08 constucao,. sibiidades, que sugoiram as primers normas de construcées, logo trarsformacas em nis — tanto 28 que a irterassavam pola sic do povo como 9» mats voltedas & remodelarto utana visando © fdancoro éetintio dos velhos costumes grogarios cas casas @ minadas. € surciram os afastamentos lateralis para 801 ¢ ¢ ar pen ‘Warem nos cémocos do centro da planta, Fel oachus Bs sleowas fase, 00 eurgimento dos dine. (Os chamedos "sédigos de obres', ne inicio caracterises por de retos wu portals esparses destinadas competénicia des "secre tars de hsiene” ou “dapartamentes santris’, » depols for lonacs Srcomplaxor manuals duisidos am eaprios, com o parest do tmp. jcloizam to por pormanonte acomedacho to condinses de vids, tre Fo. Cupode catradoncomssme goo Thugwca saeelucto ion Sauia Seopa casas eae erase nec 2 eee (a eereepereeariecstocie ol A Arquitetura européia no litoral da colonia Nao oreterdemos nes alonaar muito em irformacces hisorzas ‘quo elgamos js tajar do conhacimento dos litres — reserceme {lo somonte 06 principtie deentasimentos que venhom feclitar © on Tendimen'o co desenvolvimento da argulttura europa, especie monte ¢a portuguesa, em nossas primers e principals cdedes e em ‘8198 nas de inflvéndia Em resumo, posers élse que. nes primeros sécules, nossa eh lisaedo matorial corvaca da cultira branea smitou-eo a fuar-e0 PO, Moret — na imagen nega, Timkamo-nes, como os carargueios, 3 ‘Biranhar as prass. O grosso de nossa pepulacae ers estabeecico a 2

Você também pode gostar