Você está na página 1de 189
Dirotor Editorial Claudio M. Rothmuilor MARCELO DE PAIVA ABREU (ORGANIZADOR DIONSO Dias ‘CARNEIRO GUSTAVO H. B FRANCO WINSTON FrensCH LUZ ARANHA CORREA DO LAGO EDUARDO MARCO MODIANO LUZ O2ENSTEN DEMOSTHENES MADUREIRA DE PINHO NEIO ‘ANDRE LARA RESENDE ANTONO CLAUDIO SOCHACZENSK! ‘SERGIO BESSERMAN VIANNA A ORDEM DO PROGRESSO CEM ANOS DE POLITICA ECONOMICA REPUBLICANA 1889-1989 CENTRO DE DOCUMENTACKO INSTITUTO DE E unIcaM PROGRAMA DD LVR DE GRADUAGAD © bom uso dos recurs pablicos. As inadequagdes © fxcasios fecentes ao teeno normal © nas apes Jo Boverno deve st 2alladas lz das linitagdeseneazaday na experiencia acum no pasado. Fol dolorosa para alguas 1 descoberta de que nao hi ‘inculo automdtico ene exercicio das Wberdades denvocrtiens © ‘lesempenho da economia. O pals esti em meio a uma conradana Dama de penumbra © so rene est mature a conslaagao Ge demooraca eo controle das poltieas plas. Governat ‘scolherdemocraicamente entreeiferentes objtvos, A Naglo deve Sprender a escalere oestudo das ops do pasado pode shi n'a minimizer os castor deste process, Marcela de Paiva Abrew ia, agosto de 1989) CAPETULO 1 A PRIMEIRA DECADA REPUBLICANA GUSTAVO H.B. FRANCO. 1. Introdugio A primeira década do regime sepublicano fi das mals dicts para politics econdanca Et primeta istncla, esas iiculdades| Se devem a0 fato de que a se cbservam os momentos cuca de ‘enporantes vansonmaghes “esis” na cconomis do pals, saci sbi daca ‘sampo.¢.0 to a-inseveto-do. pals. economi ‘aril. poe est retcomada so fm descr i nui cnn de iigrantes 2 longo da déeada de 1890, €3 ‘equa, au exinumndse flarecimenta dss relagbes finance do Teta eit o extenor Tenslovpagces deste que, ocala, 20 “ctinnincvabiiades, mas modifier o especro de escolnas serem exereidas no context da pola cconomica cesta, como ser ‘saustivmente osersd ao long dete volume, € afta por ‘lipor fates, denire os quais, por cet, poli, doutrina © peronaldade, A prime ecads replica, aléon de tazer ‘rodangas estrutuas na economia, ser pra em cies polis, Cenbates doustascs © grandes personalidades, de modo que a politica econbmica deses ance ato encontra explcagoes simples fm nent de suas inlexdes "A deenda de 9D ser memordvel seus debates entre metlistse papelivas em tomo da orentacio a ser dada politics ‘scroceondmica. Nos primeira ans alana tendera para estes, pots Reptblica tra Como seu pai mito da Fazenda un ‘ampeto papelics de indisputado talento, ninguém menoe do que Rul Barbosa Todi, a necessidade de se fesbllzar a poles ‘monetina gerana excessos, asim mukipicando resistin, de ‘mod que oexperijeto papelisa tena curt duragio. Adeprecacio ambi de 199, por onto lado, havera de inangurs umn period ide hostages e de progressivadetenraeaa das cons exter. A reactoconsensudort partis demeados da dteada seria avasalador ” lanado no | 4 pani de 1898 ps levara um plano consenvador de saneamento| Imonetino © fsal as suas ulimas consequencts. Os anos 99 ‘onhecem, ponario, ambos os extremos do espectio doutnaro, ste captulo procura em primeira higar ilormat sobre as Frincpuis tansoragoes estuuras afetndo 0 andamento da politica éconbmiea, © em segundo, oferecer vt cries dis rincipas medidas de politica econdmica ao longo dosanos90 Com fe propos a socio ? ata da roefinign da elas ances 4 pals com 0 exterior e suas principals consoquencias nivel ‘acroecondmico. Em seyuida,a seco Stria clas consents Aiseminagio do taal ssslaiacdo ao campo espectlmente no tocante2 condueio da poltica monctiae 3 organizngio do sess brancirio. A seqio 4 oferece uma nanatva do caro et poles {economics ao longo da cada de 90 2.0 Brasil ea Economia Internacional O crescent emoinenio do es comacconomiainesnacol const um tag Trent ds hsp econdmce de papas “tums anos do séeulo XI Do pooto de vate comer cbse Semuler abet alo exporaghesih queer de 13-0 eh 1670, cher a (0 em 1000 "2 valor das exorcise pr ap, Conta, due pes de USS 17 SMFTPE pan U8 12S on IS, ‘Ho chegs a dein Baal como una ceonomia especimente “aor, pois ests valores eso prints Ga mea ered latin "opal 6, som acl Agetng Ugo Che" Ale dso, note ques paricpagie baterasobea comet mundal tuto pequens ilenors Brom 1913 It # pouco nota panipagae brea no tocane 20 ‘nvestnento intemacional € hem mas subancil © val estoque de cpl exngeio no Br in 1915, nc ea ‘vestments ingles franceses seis c pone ameteanos icon de catia, ating 2 ca de 514 mihoes de lbs, ue representa cere de 35 do ot pars a Amen aint e500 Tout munud” £inponane decry. que o grosso dese, investmemes tran gar dure perk 1902-813 0 wore dlvida externa eer for exerpl, cum de 3,9 nhc de ips em 1990 pars 42 mle de lide cm 1900, as em 1913 atingin acirade 144. 3milhbes Geis Novorane to nveinent dire, norese que de 0 4192.0 capil is nas cstancis stables no pa tinge 108 mie dees a0 pass gue ‘al pa a comprhisn cons Grate 1905015 soem de 199 miles de Mss (Casto, 178 9.9), 2 so longo dos anos 0 conviéncl do pats com os meres Financeros Internacional se eniquece sobremedo, pols € nesses anos que se assentam a6 bases du grunge abertura finances da Primera décade do séeulo XX" & conta capt passalerimpardncs {recente no cones das cots exer do pas, tomandose | Shecansmo através do qual a insabidade da rece comercal | podria scr compensace qe tarbem perma 4 anutenglo de hives de absorgio (outa de venient) malores do que se Possfel na ausénct-de-capltis.externos. Em contapanida lepimentac comment gc ects naacaco pen) {Gita corlagao postva entre mewimentos de capa es cons ‘omercats qe fe devem procurar as raizes da instablllade ? Srcroccondmnica a que eve sujet a econoara rates em a lise caracterticamente prlmariovexportador ate ¢, na verdae, um debate que extvaza a hisorigraia brasil im dos temas importantes da cnodme itera referente 4 funcionamento do pao ouro nos anos actors 41914 diz ‘Rxpeto ao argumento de que osmesmosmecansmos ie segura Ceti macenconnic no Parcs eco: tes que emvolvemjaeamentesanciagiocnireascontas comers ® as movimento de captal—implicam nsablidade nos pases a ‘mada penoria® ‘No context basi, existe una intrpretaio tradicional do problema ma obra clic de Buda (1974, pp. 158-9), na qual se ingumenla que wma se nos eniros indutiais se refite nas conomias “dependents”, em vim preiromoment, através Je tina reugdo do volume de exponagBen, em seguia,araven de tia pors nos temos de nerchio, e tendo em sta que “nua conomia deste po a conta capital do Balog de pagamentos se fomporaadversimenie ras eapas de depressia..percebe-se | Tacimente: por que estas) estveram sempre condenses ¢ Kssuvios de Dalango de papamentos e 3 lago monet” ‘Cevinci dpe no que tange aon pases cents 020 @ cnn me pane pont na diego dem comporameo ‘entitle enacts de sin de cpt péeteieo no que apes era dete tb € ne reo pia (do pono {isa cent) nin tem deta e expe Se capt Iona na dpi nae regs crave term ak et © errand capa © Ge ddetsivorea a vida fatafena a men vel do alango de payamentos di G-tetnfe"E prec not, conti, que embers Scortelagio negatvawsuibiladon” set dominate em terms sera, ou tomando'o pero IN7I913 em seu conjunto este 0 Seri necesriamente 0 co par deterninads periodas ou part Seteminados pases Para o caso do Bras em partcla convem 3 | a jobservar que, comando periodo 14701990 come um todo, & ‘comrelagao entre movimento de capita eermos de toca 9 revel ‘penhum pedrdo dominante. mash peridon onde anos se mover ‘amesinaditeo: para 1870-1873, asentada de capa aumentam os termos de toca melhoram, 0 que mbm se observ em 1886 1889, eno sentido inverso, ou seja ambos por jntom, et 15 L878 een 1995-1057" ‘A relagio ene movinentos de capital © a evolugio da ‘apacidade para mporarmelborinoana sobre influence daqueles Sobre o-estido das cons externas do pais consequenemente Sobre as Mumuagdes da taxa de cimbio. Ea dois perados onde a ‘A Comisto de Oramento So Sendo opines pe spate do proj," ecom feo a de Suita Setrament ansomad, fn/e'em 18 de flho de 1885. Ale, de apes dow argon, Sieravaogovermoa ential 25 eons a aula Ssbancos de depot de ote"* um etl que repesctara um ferescmo potetil da orem de sa hase monet. ‘aplleacd met de La prec av a ieaades de luidezem 1885 mas seun formal do commersotetoopec Comet, 187, p12), "fn ins nes de 86 eine tent malar provnlaie clade dee ober empress e adantameton, ccaseandeonumero Pars porn ie al stad era spenssaepeigloda cise peries que se obsess fas de semen” Adieades eam ini ists aos fies meses de E87, Sung So SPE a ‘Soca eon antse caviar pa previ géncia dis remesas pars ox mercado de Cafe. Ragin de ‘radar que Was Sis acomitis solar algunas insite Francanas. aunestavam o-anmers dk gue saisavam decom, lsfaavam os depoatos e enfaquecam 4 caba dos Banos pe sia ade descont urs a eof nash ance “eat 103 188" Gnd Ws sta preocopate sucesso de cites elon ao sé em tomar ‘noportumaa polfica mania deflronia dominio da Fazenda Coleco Belin, uvezonas detacado expocnte mcaliasie ‘Step, mestabr en eercaeaimpreso de que Lede 135 ‘epreschava apenss wn ltvo © que ent precko scare ‘Shtpbes nts eet ¢ duran pats Gr probicmas monctaios ‘Gusts pels dio do asclaaninto no campo, eae implica tascomemte modiiagbes dristicar ne orentagio di plies Tork cil meso un verdaet reforms nas isles monet. Rovness conteto que sugivo pac grade projet [Bevetoema monet, presenti 30 Sena em juno de 1887 “hapresenss dee projto dari no sum pert de eas lscusates sobre questoes vas 1 oeds, ta de cmb € 8 Sistoma monctros um senldco four de orc qu eeshatia, 17 those depots a denorembrode 1688 cm ums ei derefomna Einciia tadozindo cm haga compromissocnteposgbes na ‘erve inconclaves. Com ee 1 ncesslae dese expan ‘lora de most contapunhae & orlentagio conserva de Scccaos gabe myers ompenhados em rina oer de post dead eaaelecersadesto o prin our parade eagi6 "pence por mike O primo reulamento da le ‘prema potent essa inconsistent como exensamente ‘Bits em Pranco G33, cap. 2, po se velo lope, de fovma que can meados de Il 4 sefoma monet mo hiv dcancauo um centimeto, Ao longo de 1888 todavia taxa de lini havi spread to pencguisparidade de 1846 © lituvia penmanocid desc ento. in fungi dso sera posse 20 Gabinete Our Peto, ota do Inpen,esabelecerfialmente tim compronsso ete os que ropuntam a expansio montis {que luavam pela pride de 346 a emisio convene | ~4, Politica Eeondmica nos anos 1890 © rete pdt ur seri um das principalement de ‘un pot de pict econ hasan em aid, Campos Sills (190% pi eserevert programa de Ouro Preto como ma misalo de esagemunts weno ee © pepo Vsconde 0 ‘era como uma tentative ila da Repabic’s” lem do padrio ouro, a our Hmporante media de poliea econdanica {omadh por Ouro Preto ser 2 ertgio dos chamades aelion & lavour. Tratava-se dle um visto program de concessio de cedto Sestnado serve como compensigio son ex proprio. de ‘scravos. Sendo, todavia, os aus ditbuidos pela rede anes » privad, ¢ havendo uma eootrapari de eecurss ds pate dos Bancos da orden de 5 programa result en uaa ditrbuieao basante seletva Jos eréitos que favorecera em sina intinea, ‘omobem colocou ofomaldo CommeresoCRetospcta Comer 188, p 5), "alavoura que uvesse condgoes de vid, dese for selindo a sore do segmenta insolente da eafeiclur, vale dies, ts fazendas do Vale do Paraiba. Indiscuttelmente, 30 spresar 3 fealocigio de recursos ineretes 4 transicao para o trabalho Ist, Fnvorecendo os seymentos dnkmicas da avouta ou sea algunas repiesagricolasem detrimento de ouras-~ostaios stedenayam {sbenesseseconémicas do Estado, conselentemente rerdenavm Shas aves de sustentaeao (© Fetomo do pais a0 padido our farses, conforme jé ‘mencionado, em fungio de uma svagio cambial exremamente favorivel a txa de cimbio ating a pardade de 181m ovtvbro de 1888 som que isio esiverse asrociado a nenhum esoreo ‘Seftacionista, Ouro Preto faa publiar em nb de 189 un vo ‘egulamento paraalelbancia de 1885 epatocinariaaincoeporiglo {80 Banco Nacional do Bras (BNB), formado parr eeu ssocigio enim © Banco Intcracional ~ de propredde do ‘sconde depois conde de Fgueiedo, um dos lends finanesag {do Encihamento — edo fang de Pars des Pays Bas wn dos Imai avs bangues d aaire desses ao, ‘0 capital do novo esabelecimento sera ce 90 mil Contos a emisco autorizada podera angio tpl desse valor Come o BNB ‘se comprometera a yetrar de eiculacto dentro de enco anos todo © papel-moeda do Tesouro em eicuag20 —~ cajo toa ating 188 mall contos —havera um signficativo aumento ma ofeta de mecca aso, evidentemente, 0 BNB viesse 3 completa sas cmisties. Eas ‘oe emis sera convesivel a pardade de 1846 ence, segundo previto no eontnta de resgate de papelmoeda do Testuto, “em ‘isos de gue revolugdo, crise poliica ou finance, em que © govemo povidencasquantosotrace comofonse mais convenient Fst seria alls, exatamente 9 caso em 15 de aoverix, pot ness fcasito oBNB no esa anda nt plenitude de sats foxes} hav ‘era de 17 mil contos de nous conversves em circuglo mas spenas uma pequena parte do capil ede sew undo metic, havi Seconsituido —ceret de 27 milcoatcs, Odpropros clos fanceses hhestastam em apouro BNB ese mena deinceezs,O'Tesoure ‘de inicio fez gestes junio a0 Banco do Brasil (HE) part stent a tna decimbio, mas atrca se revel impensivel © BNB solic ‘eso forgade conforme previo no contro, mas Rui Bao 40 So recusara como fara em tr meses 0 prazo para que. BND complete a5 suns emisbes sob pena de pends da concessto da iculdade emissora, Era fim daemissao conversivelecom ss, 80 final de 1889, osado ds tents de reforma expansio) monetra {2 pratcamcote no Sept BH? se falava em ofena de moda inacerte em ponsilodes deere em fins de 699° cosines emisses ea exaaa em tons drapeticon “Um rao so de empress wanugoes dia Mui Boss Ge, 151, ol], p. 3) ques Hevoligi surproendra corm ‘sco de esbooat-se em vat atte, asinalando com o ais fuesto enackas nicagoes da Repsblea* © prin minis Fazenda Replica fo or cet un dos mat contoretidos Comm se sabe i Baro ate nos i bjt de ines sia principe em funeso de sa sting como ura eoradot haven wars dezens de boas estado 20 espe. Ao meno tempo, no enano, ere lusts ances Repicn, come porexerplo ade Clogerss (oie 2 abun apenas cn de papekmacd, que que fee nati 0 pts com ease, Se leva 3 mostra do A pineal medida de police econtmica toads por Rut ‘arb! fora et anes de17 de anc de (890 nour iver novidades consitgio moc dope Alesse ‘Srnses bancisas stem fee sobre um isto consti por ‘ios dvi pis, no ue minsto boscr inspiron ‘siomadebancosnaconabsnone amercios Tresaegoe nein “Ertan ormacas, ea qual endo seu proprio banc emsor. Ax Shnika formas ca alter Seu propo taco ‘Shino As omen seman lnconteri «otal rid {iota conta —0 que em rns do dob do papelmoeda em ‘tulagto 17 de nero Noda seguinte & abla do decreto “Sawer cones Const Hransscode Pal ayia par ‘eis Banco emir da regio cera, o al aver de oa epelrine mo nono asens O nov faco se chara {hile ta don do Brad (BEUED nara ope pron vce n on tle de guia stimacio "hottie sccm emi banc, ass atekeen nn cmpramitan emia outine de monopai ue phoatal ewer aye second compless Sompetigar det wy soa ot mec ogo en Sr ta yo incor sc Canam Sak, oe aoe epto Pastis tone homer teen ac tad pc So Pao, ‘Gem margo ninsir cows a DNB Uo pri de ‘Shltenoasinconscsv aobto de 25 conto depotadon ‘om eapcies mei ans ‘asoat i sot ee mesmo Priviego sera exten FS ¢ sm ets Pane ones PNlo bi divide que enn concede descaricrizavan 0 2a SEER ee eee eee eee ee eee ee ee eee ee eee eee ee eee eereto de 17 de janeiro © somente se jastifcariam mediante a “necesicde impretenvel no diet do ministro RMF, 1851, ¥O. 1 P.21D, de expandiro eédto, vale dizer a ofa de need Con feo, € preciso absercar que durin or dois anoasju se ssa 130 13 de maio, a Abolka0, ents no pats ce mals de 206 mi limigrantes, © grande impolso no aivel de gvidade eo extaslo 4 fexemamente favorivel as contas_extemas avian cleyado ‘considenmelmentea deta de moedie,tendocm vista ofacasso ‘da emisstoconversvel do BNB,ovalor do papel moeda emda 17 de janeiro cetea de 205 mil conte — er inferior ao valor pars © ano de 1878 208 mil eoetos). Por ceta avis uma demand “reprimida” de numerdrio, de forma que ao exabelece un ssn ssenetirio fundaco na moeda banca inconversvele a0 constgnat © principio de que as emlssdes devem stent a8 “kegtinas recesiaes dos nepicios® 0 ministo Rui Barbosa patroinata| lua rida e violentaexpansio monetiria, Em setembyo de 1850.0 papel-moeda emiid hava resido cerca de 10% em relagio so ‘estoque em 17 dejan, |... Porvolta de outubro de 1890, 0 govemo mosis preocopacdes (clans com o andamento da especulao bnrsttile hg inchsve tomar medidas para deta através de wm decrto elevando os ‘Sepdstos minimos para a consiulgao de novas sociedades, 0 que ‘aria cena difuldade na paca. O envolimento dos grandes bhancos da capital com a tomente de novas companhias Sendo langads, conto, tomavs o problema de sc estncar a expeculao Iastante complexo. O wabalho de “lmpae”a8catlras dos ancos sdeemissio preserando os empecendimentos vsves se ested, nna verdade, por viros anos. Uma maneirs de lida comm 0 probleme for pattcinar 2 consoldacio dos grandes bancos, 0c fol Jimpulsionado pels fosto do BEUB e do BNB, da qual resliou 0 Banco ds Repablica dos Estados Unidos do Tras (BREUB) em? de sezembro de 1990. Ete novo banco ters um capital de 200 mil Contos © poderia emit até 0 plo desse valor Como havea © ‘compromisso de retar de cieulagio o papel meds de Tesoro em CGrculagl, © as concessoes anteriores a0 BEUB © BNB seta ‘anceladss,o impacto liquido sobve as emissbes auras set, Draticamenie alo (Fran, 1983, p13) Aintenelo do goverso, a6 apoiir © novo estabelecimento pparecia sera de constitu uma espécte @banco cent nos padoes bnnicos, isto é, um grande baaco de depose descontos com poreres para regular o volume de redo, ao mesaa tempo dou ddafaculdideemssorac também desinado ter posiio imponante «quick preponderant, no mercado de imblo, O nove bance haved deter monopoo do direto de emit, fncionara como agente Finunceio do Esado denuo e fora do pals, poderdo 0 govemo, influenciar a ncicagao dos adminitidares do banco. © propisto puree se ode cra uma insttulct sida de modo promover + Fiqideso dos preccupantes excessos do Eneihamentoe 30 meso ‘tempo permit maior contolesabreo mercado decimino Encanto pt ambos oF proposfoso ano de 1891 sera Tunes Tul Barbost detxarlaa pasta da Fazenéa no comes de 1891 € seta sueeido. pelo conselheio Alencar Aranpe — "um juris ‘Suraviado nas fnancas, de que mais sé ocupars” de acorda com ‘Calogers (1910, p. 251 em seguica pelo aro de Lcena, Amos ‘cimiram-se de proceder a0 sanezmeno do grande insta emis secem

Você também pode gostar