Você está na página 1de 16

1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas.

Redução ao primeiro quadrante

Atividade inicial 2 Pág. 38


Pág. 32 4. α = BAC
ˆ

( )
2
1.1. C 1.2. E 1.3. F 52 + 52 − 5 3
1.4. B 1.5. D 1.6. D cos α = =
2×5×5
2. Rotação de centro O e amplitude 60° de sentido positivo ou 50 − 75 25 1
rotação de centro O e amplitude 300° de sentido negativo = =− =−
50 50 2
 1
Pág. 33 cos −1  −  = 180° − 60° = 120°
 2
1.1. C 360° − 120° = 240°
1.2. α = 90° ou α = −270° α = −120° e α = 240°

Pág. 35 Pág. 40
2.1. a) 225° : 45° = 5 5.1.
ɺ
Lado extremidade: OF
b) 135° : 45° = 3
ɺ
Lado extremidade: OF
2.2. a) 1575° = 135° + 4 × 360°
1575 360°
135 4 α é do 3.º quadrante
Lado extremidade: ODɺ sin α < 0 e cos α < 0
5.2.
b) −1170° = −90° − 3 × 360°
1170° 360°
90° 3
ɺ
Lado extremidade: OG

Pág. 37
3. 120° − 90° = 30° α é do 4.º quadrante
sin α < 0 e cos α > 0
5.3.

α é do 2.º quadrante
3.1. 1170° = 90° + 3 × 360° 1170 360
sin α > 0 e cos α < 0
5.4.
O transformado do ponto A é o ponto B. 90 3

3.2. 900° = 180° + 2 × 360° 900 360


O transformado do ponto A é o ponto D. 180 2

3.3. 600° = 240° + 360° 600 360


240° = 180° + 60° 240 1 α é do 2.º quadrante
O transformado do ponto A é o ponto E. sin α > 0 e cos α < 0

6. α é do 1.º quadrante
3.4. −1530° = −90° − 4 × 360° 1530 360
6.1. α ∈ 1.º Q; sin α > 0
O transformado do ponto A é o ponto F. 90 4
α + 180° ∈ 3.º Q; cos (α + 180° ) < 0

3.5. −840° = −120° − 2 × 360° sin α + cos (α + 180° ) < 0


840 360
O transformado do ponto A é o ponto E. 120 2
O sinal é negativo.
6.2. α + 90° ∈ 2.º Q; cos (α + 90° ) < 0
3.6. −1080° = −3 × 360° 1080 360 α − 90° ∈ 4.º Q; tan (α − 90° ) < 0
O transformado do ponto A é o ponto A. 0 3 cos (α + 90° ) × tan (α − 90° ) > 0
O sinal é positivo.

1
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

6.3. α − 90° ∈ 4.º Q; cos (α − 90° ) > 0 3


sin 780° = sin 60° =
α + 90° ∈ 2.º Q; sin (α + 90° ) > 0 2
1
cos (α − 90° ) + sin (α + 90° ) > 0 . cos 780° = cos 60° =
2
O sinal é positivo. tan 780° = tan 60° = 3
6.4. α + 180° ∈ 3.º Q; tan (α + 180° ) > 0
1470 360
α − 90° ∈ 4.º Q; − sin (α − 90° ) > 0 8.3. 1470° = 30° + 4 × 360° 30 4
tan (α + 180° ) − sin (α − 90° ) > 0 1470° = ( 30°, 4 )
O sinal é positivo. 1
sin1470° = sin 30° =
2
Pág. 42 3
cos1470° = cos30° =
 3 1 2
7.1. P ( cos30°, sin 30° ) ou P  , 
3
 2 2 tan1470° = tan 30° =
3
 3
M (1 , tan 30° ) ou M  1 , 
 3 
9.1. 495° = 135° + 360°
Q é a imagem de P pela reflexão central de centro O. Logo, 495 = (135° , 1)
 1
Q  −
3
, −  sin 495° = sin135° = sin (180° − 45° ) =
 2 2
2
7.2. AOQ = 180° + 30° = 210°
ˆ = sin 45° =
2
 3 1 cos 495° = cos135° = cos (180° − 45° ) =
Logo, como Q tem coordenadas  − , −  , então
 2 2
2
= − cos 45° = −
3 1 2
cos 210° = − e sin 210° = − .
2 2 9.2. 840° = 120° + 2 × 360° 840 360
7.3. R ( cos150° , sin150° ) 840° = (120° , 2 ) 120 2

3 sin 840° = sin120° = sin (180° − 60° ) =


cos150° = cos (180° − 30° ) = − cos30° = −
2 3
1 = sin 60° =
sin150° = sin (180° − 30° ) = sin 30° = 2
cos840° = cos120° = cos (180° − 60° ) =
2
 3 1
R  − ,  1
= − cos 60° = −
 2 2
2
7.4. S é a imagem de R pela reflexão central de centro O. 9.3. 1230° = 150° + 3 × 360° 1230 360
 3 1 1230° = (150° , 3) 150 3
Logo, S tem coordenadas  , −  .
 2 2 sin1230° = sin150° = sin (180° − 30° ) =
Portanto, como POS = 360° − 30° = 330° , temos
ˆ 1
= sin 30° =
1 3 2
sin 330° = − e cos330° = .
2 2 cos1230° = cos150° = cos (180° − 30° ) =
7.5. N é a imagem de M pela reflexão de eixo Ox. 3
 = − cos30° = −
3 2
Logo, N  1 , − .
 3  9.4. 1170° = 90° + 3 × 360° 1170 360
1170° = ( 90°, 3) 90 3
Pág. 43 sin1170° = sin 90° = 1
8.1. 765° = 45° + 2 × 360 765 360 cos1170° = cos90° = 0
765° = ( 45° , 2 ) 45 2

2 Pág. 45
sin 765° = sin 45° = 10.1.
2
2 Graus Rad
cos 765° = cos 45° =
2 180 –––– π
tan 765° = tan 45° = 1 135 –––– x
780° = 60° + 2 × 360° 135π 3π 3π
8.2. 780 360 x= = 135° = rad
780° = ( 60° , 2 ) 60 2
180 4 4

2
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

10.2. °
 22 30 
Graus Rad 10.9. 39° 22′ 30′′ =  39 + + 2  = 39,375°
 60 60 
180 –––– π Graus Rad
–––– π
270 –––– x
180
270π 3π
x= = 39,375 –––– x
180 2
39,375π 7 π
3π x= =
180° = rad 180 32
2

10.3. 39° 22′ 30′′ = rad
32
Graus Rad
180 –––– π 11.1.
150 –––– x
Graus Rad
150π 5π
x= = 180 –––– π
180 6
x –––– 2π

150° = rad 3
6

10.4. 180 ×
x= 3 = 120
Graus Rad π
180 –––– π 2π
rad = 120°
330 –––– x 3
330π 11π 11.2.
x= =
180 6 Graus Rad
11π π
330° = 180 ––––
6 x –––– 5π
10.5. 6
Graus Rad 5π
180 ×
180 –––– π x= 6 = 150
450 –––– x π
450π 5π 5π
x= = rad = 150°
180 2 6
5π 11.3.
450° = rad
2 Graus Rad
10.6. 180 –––– π
Graus Rad x –––– 5π
180 –––– π 4

252 –––– x 180 ×
252π 7 π x= 4 = 225
x= = π
180 5

7π rad = 225°
252° = 4
5
11.4.
10.7.
Graus Rad
Graus Rad 180 –––– π
180 –––– π x –––– 5π
202,5 –––– x 8
202,5π 9π 9π 5π
x= = ; 202,5° = 180 ×
8 = 112,5 ; 5π rad = 112,5°
rad
180 8 8 x=
π 8
12.1.
10.8. 337º 30′ = 337,5º
Graus Rad
Graus Rad 180 –––– π
x –––– 8
180 –––– π
180 × 8
337,5 –––– x x= ≈ 458,366 24
π
337,5π 15π
x= = 0,366 24 × 60 ≈ 21,9744
180 8
0,9744 × 60 ≈ 58
15π
337,5° = 8 rad ≈ 458° 21′ 58′′
8

3
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

12.2. 2
1 1
sin 2 α +   = 1 ⇔ sin 2 α = 1 − ⇔
Graus Rad 5 25
180 –––– π 24 24
x –––– 8π ⇔ sin 2 α = ⇔ sin α = ±
25 5
7
2 6
8π Como α ∈ 4.º Q, sin α < 0 . Logo, sin α = − .
180 × 5
x= 7 ≈ 205,714 29
π −
2 6
0,714 29 × 60 ≈ 42,8574 tan α = 5 = −2 6
1
0,857 × 60 ≈ 51
5

rad ≈ 205° 42′ 51′′ 2 6
7 sin α = − e tan α = −2 6
5
12.3.
24
Graus Rad 13.3. tan α = − e α ∈ 2.º Q
7
180 –––– π 1
x –––– 5π 1 + tan 2 α =
cos 2 α
11 2
5π  24  1 576 1
1+ −  = ⇔1+ = ⇔
180 ×  7  cos 2 α 49 cos 2 α
x= 11 ≈ 81,818 18
π ⇔
1
=
625
⇔ cos 2 α =
49

0,818 18 × 60 ≈ 49,0908 cos 2 α 49 625
0,0908 × 60 ≈ 5 ⇔ cos α = ±
7
5π 25
rad ≈ 81° 49′ 5′′ 7
11 Como α ∈ 2.º Q, cos α < 0 . Logo, cos α = − .
12.4. 25
sin 2 α + cos 2 α = 1
Graus Rad
49 49
180 –––– π sin 2 α + = 1 ⇔ sin 2 α = 1 − ⇔
625 625
x –––– 2,4
576 24
180 × 2,4 ⇔ sin 2 α = ⇔ sin α = ±
x= ≈ 137,509 87 625 25
π
24
0,509 87 × 60 ≈ 30,5922 Como α ∈ 2.º Q, sin α > 0 . Logo, sin α = .
25
0,5922 × 60 ≈ 36
7 24
2,4 rad ≈ 137° 30′ 36′′ cos α = − e sin α = .
25 25

Pág. 46 Pág. 47
1
13.1. sin α = − e α ∈ 3.º Q 14. Seja α = BOP ˆ .
3 P ( cos α , sin α ) e A (1 , tan α )
sin 2 α + cos 2 α = 1 1
2 Portanto, sin α = − e α ∈ 4.º Q.
 1 3
 −  + cos α = 1 ⇔
2

 3 sin 2 α + cos 2 α = 1
1 8 2
⇔ cos 2 α = 1 − ⇔ cos 2 α = ⇔  1 1 8
 −  + cos α = 1 ⇔ cos α = 1 − ⇔ cos α = ⇔
2 2 2
9 9
 3 9 9
8
⇔ cos α = ± 2 2
3 ⇔ cos α = ±
3
2 2
Como α ∈ 3.º Q, cos α < 0 . Logo, cos α = − . 2 2
3 Como α ∈ 4.º Q, então cos α = .
3
1
− 1
sin α 3 2 −
tan α = = 3 = = sin α 3 2
cos α 2 2 3× 2 2 4 tan α = = 3 =− =−
− cos α 2 2 3× 2 2 4
3
3
2 2 2
cos α = − e tan α =  2 2
3 4 A  1 , −  ; OC = BA =
 4  4
1
13.2. cos α = e α ∈ 4.º Q
5  2
O ponto C tem coordenadas  0 , .
sin 2 α + cos 2 α = 1  4 

4
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

sin 2 x 1 − cos 2 x  3π   4π π   π π 2
15.1. = = 16.5. cos   = cos  −  = cos  π −  = − cos = −
1 − cos x 1 − cos x  4   4 4  4 4 2
=
(1 − cos x )(1 + cos x ) =  11π  11π  12π π 
16.6. tan  −  = − tan = − tan  − =
(1 − cos x )  6  6  6 6
= 1 + cos x  π  π  π 3
= − tan  2π −  = − tan  −  = tan   =
1 + sin x (1 + sin x )(1 − sin x )  6   6   
6 3
15.2. = =
cos x cos x (1 − sin x )  7π  7π  8π π 
16.7. sin  −  = − sin = − sin  − =
1 − sin 2 x  4  4  4 4
= =
cos x (1 − sin x )  π  π
= − sin  2π −  = − sin  −  =
cos x2
cos x  4  4
= =
cos x (1 − sin x ) 1 − sin x π 2
= sin   =
sin x cos x − sin x
2 2 2 4 2
1−
1 − tan 2 x cos 2 x = cos 2 x 5π  6π π   π 3
15.3. = = 16.8. cos = cos  −  = − cos   = −
1 + tan 2 x sin 2 x cos 2 x + sin 2 x 6  6 6 6 2
1+
cos 2 x cos 2 x  π π 3
cos x − sin x
2 2 16.9. tan  −  = − tan   = −
 6 6 3
cos 2 x cos 2 x − sin 2 x
= = × cos 2 x =  5π   6π π   π
1 cos 2 x 16.10. sin   = sin  −  = sin  2π −  =
cos 2 x  3   3 3  3
= cos 2 x − sin 2 x  π  π 3
= sin  −  = − sin   = −
3
tan x  1   3 3 2
15.4. − tan 3 x = tan 3 x  − 1 =
cos 2 x  π π 1
2
 cos x 
16.11. cos  −  = cos   =
1 − cos 2 x sin 2 x  3 3 2
= tan 3 x × = tan 3 x × =
 2π   2π   3π π 
2
cos x cos 2 x
16.12. tan  −  = − tan   = − tan  − =
= tan 3 x × tan 2 x =  3   3   3 3
= tan 5 x  π  π
= − tan  π −  = tan   = 3
(1 − cos x ) + sin 2 x =
2
1 − cos x sin x  3 3
15.5. + =
sin x 1 − cos x sin x (1 − cos x )  5π   5π   6π π 
16.13. sin  −  = − sin   = − sin  − =
1 − 2cos x + cos 2 x + sin 2 x  6   6   6 6
= =
sin x (1 − cos x )  π  π 1
= − sin  π −  = − sin   = −
1 − 2cos x + 1  6   
6 2
= =
sin x (1 − cos x )  11π   12π π   π
16.14. cos   = cos  −  = cos  2π −  =
2 − 2cos x  6   6 6  6
= =
sin x (1 − cos x )  π  π 3
= cos  −  = cos   =
2 (1 − cos x )  6 6 2
2
= =  π  π
sin x (1 − cos x ) sin x 16.15. tan  −  = − tan   = −1
 4 4
 4π   4π   3π π 
Pág. 49 16.16. sin  −  = − sin   = − sin  + =
 3   3   3 3
7π  6π π   π π 1
16.1. sin = sin  +  = sin  π +  = − sin = −  π  π 3
6  6 6  6 6 2 = − sin  π +  = sin   =
 3 3 2
 5π   5π   6π π 
16.2. cos  −  = cos   = cos  − =
 3   3  3 3
 5π   3π   4π 
 π  π π 1 17.1. cos   − sin  −  − 2 tan  =
= cos  2π −  = cos  −  = cos =  4   4   3 
 3  3 3 2
 4π π   3π   3π π 
 4π   3π π   π = cos  +  + sin   − 2 tan  + =
16.3. tan   = tan  +  = tan  π +  =  4 4  4   3 3
 3   3 3  3
π
  4π π   π
π = cos  π +  + sin  +  − 2 tan  π +  =
= tan = 3  4   4 4   3
3
π  π π
 5π  5π  4π π  = − cos + sin  π −  − 2 tan   =
16.4. sin  −  = − sin = − sin  + = 4  4 3
 4  4  4 4
2  π
 π π 2 =− + sin   − 2 3 =
= − sin  π +  = sin = 2 4
 4 4 2
2 2
=− + − 2 3 = −2 3
2 2

5
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

 7π   5π   6π π   6π π  π 
cos   − sin  −  cos  +  + sin  −  tan ( π − α ) × sin  + α 
17.2.  6   3 =  6 6   3 3 = 18.2.  2 =
 13π   12π π   3π 
tan   tan  +  cos  −α 
 6   6 6  2 
 π  π tan ( −α ) × cos α − tan α × cos α
cos  π +  + sin  2π −  = = =
 6  3  π   − cos  π − α 
= = cos  π +  − α    
 π  2  2 
tan  2π + 
 6 sin α
− × cos α
 π  π cos α sin α
cos  π +  + sin  2π −  = = =1
 6  3 − sin α sin α
= =
 π
tan  2π + 
 6 Pág. 51
 π  π  π π 
19.1. sin ( π − α ) + cos  − α  + 2sin ( −α ) =
3
− cos   + sin  −  − − sin  
 6  3 2 3 = 2 
= =
π 3 = sin α + sin α − 2sin α =
tan  
6 3 =0
3 3 π 
− − 19.2. tan ( −α ) × sin  + α  + sin ( π + α ) =
= 2 2 =− 3 = 2 
3 3 = − tan α × cos α − sin α =
3 3 sin α
=− × cos α − sin α =
=−
3 3
= −3 cos α
3 = − sin α − sin α =
 11π   5π  = −2sin α
17.3. cos   + sin  −  =
 6   3  π 
19.3. sin 2  + α  + sin 2 ( 5π − α ) =
 12π π   6π π  2 
= cos  −  − sin  − =
 6 6  3 3  π 
2

= sin  + α   + sin ( 4π + π − α )  =
2

 π  π  2 
= cos  2π −  − sin  2π −  =
 6  3
= cos 2 α + sin ( π − α )  =
2

 π  π
= cos  −  − sin  −  = = cos 2 α + sin 2 α = 1
 6   3
 π  π
= cos   + sin   = π  12  3π 
6 3 20. • cos  + x  = ∧ x ∈  π , ⇔
2  13  2 
3 3
= + = 3 12  3π 
2 2 ⇔ − sin x = ∧ x ∈  π , ⇔
13  2 
 7π   4π 
17.4. 2 sin   + 3 tan  = 12  3π 
 4   3  ⇔ sin x = − ∧ x ∈ π ,
13  2 
 8π π   3π π 
= 2 sin  −  + 3 tan  + =  π
 4 4  3 3 • 13sin  x −  − 5 tan ( 2π + x ) =
π π  2
 
= 2 sin  2π −  + 3 tan  π +  =  π
 4  3 
= 13sin  −  − x   − 5 tan x =
 π π   2 
= 2 sin  −  + 3 tan =
 4 3 π 
= −13sin  − x  − 5 tan x =
π  2 
= − 2 sin + 3× 3 =
4 = −13cos x − 5 tan x
2 sin 2 x + cos 2 x = 1
=− 2× + 3 = −1 + 3 = 2 •
2 2
 12  144
 −  + cos x = 1 ⇔ cos x = 1 − ⇔
2 2

 13  169
Pág. 50
25 25
π  ⇔ cos 2 x = ⇔ cos x = ±
sin  − θ  169 169
π   2  × sin θ =
18.1. tan  − θ  × tan θ = 5
2  π  cosθ Como x ∈ 3.º Q, então cos x = − .
cos  − θ  13
2 
12
cosθ sin θ −
= × =1 sin x 12
sin θ cosθ tan x = = 13 =
cos x − 5 5
13

6
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

• −13cos x − 5 tan x = 1
1 + tan 2 α =
 5 12 cos 2 α
= −13 ×  −  − 5 × = 5 − 12 = −7 2
 13  5 1 1 1 5 4
1+   = ⇔ = ⇔ cos 2 α =
2 cos 2 α cos 2 α 4 5
 π 4 1
21. • 3sin  x −  − 2 = 0 ∧ x ∈ ]0 , π[ ⇔ sin 2 α = 1 − cos 2 α = 1 − =
 2 5 5
 π 2 1 1 5
⇔ sin  x −  = ∧ x ∈ ]0 , π[ ⇔ Como α ∈ 1.º Q, sin α = = = .
 2 3 5 5 5
π  2 sin α 1
⇔ − sin  − x  = ∧ x ∈ ]0 , π[ ⇔
5 5
A[ ABC ] = = × =
2  3 2 2 5 10
2
⇔ − cos x = ∧ x ∈ ]0 , π[ ⇔
3 Atividades complementares
2 π  Pág. 54
⇔ cos x = − ∧ x ∈  , π 
3 2  23. BC = 2 × 20° = 40°
π 
• tan ( π − x ) + cos  + x  = ADB = 2 × 130° = 260°
2 
AC = 360° − ( 260° + 40° ) = 60°
= − tan x − sin x
AB = 40° + 60° = 100°
• sin 2 x + cos 2 x = 1 ˆ = 40°
23.1. a) BOC
2
 2 4 360° − 40° = 320°
sin 2 x +  −  = 1 ⇔ sin 2 x = 1 − ⇔
 3 9 α = 40° ou α = −320°
5 5 b) BOAˆ = 100°
⇔ sin 2 x = ⇔ sin x = ±
9 3 360° − 100° = 260°
5 α = −100° ou α = 260°
Como x ∈ 2.º Q, temos sin x = .
3 23.2. Se D é imagem de B numa rotação de centro A, então
5 AD = AB . Logo, AD = AB = 100° .
5
tan x = 3 =− Assim, BD = 360° − (100° + 100° ) = 160° pelo que:
2 2
− ˆ = 160° : 2 = 80°
3 DAB
• − tan x − sin x = 360° − 80° = 280°
5 5 3 5−2 5 5
= − = =
2 3 6 6

22. Sendo AOB ˆ = π +α .


ˆ = α , AOC
2
π 
A ordenada de T é igual a tan  + α  .
2 
π  Portanto, β = −80° ou β = 280° .
Logo, tan  + α  = −2 .
2 
π  ˆ = 90° + 30° + 90° = 210°
sin  + α  24.1. a) AOD
π   2  = −2 ⇔
tan  + α  = −2 ⇔
2  π 
cos  + α 
 2 
cos α
⇔ = −2 ⇔
− sin α
1
⇔− = −2 ⇔
tan α
1
⇔ tan α =
2
No triângulo [OAB], considerando [OA] para base, temos que ɺ
Lado extremidade: OD
a altura é igual a sin α . ˆ = −30° − 90° = −120°
b) AOE
sin α ɺ
Lado extremidade: OE
Logo, a área de [OAB] é A = pois OA = 1 .
2 c) 330° = 360° − 30°
1 ˆ = 330°
Determinemos sin α sabendo que tan α = . AOF
2 ɺ
Lado extremidade: OF

7
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

ˆ = −30° − 90° − 30° = −150°


d) AOD f) −1180° = −100° − 3 × 360° 1180 360
ɺ
Lado extremidade: OD ˆ = −100°
AOD 100 3
24.2. a) 960° = 240° + 2 × 360° 960 360 O transformado do ponto A é o ponto D.
960° = ( 240° , 2 ) 240 2 g) 1520° = 80° + 4 × 360° 1520 360

ˆ = 90° + 30° + 90° + 30° = 240° AOBˆ = 80° 80 4


AOE
ɺ
Lado extremidade: OE O transformado do ponto A é o ponto B.
h) −1440° = 0 − 4 × 360°
b) −1470° = −30° − 4 × 360° 1470 360
−1470° = ( −30° , 4 ) 30 4
O transformado do ponto A é o ponto A.

ˆ = −30°
AOF 26.1. 360° − 96° = 264°
ɺ
Lado extremidade: OF α = −96° ou α = 264°
c) 1530° = 90° + 4 × 360° 1530 360 26.2. 96° × 2 = 192°
1530° = ( 90° , 4 ) 90 4 360° − 192° = 168°
ˆ = 90°
AOB 180° − 96°
= 42° ; 42° × 2 = 84°
ɺ
Lado extremidade: OB 2
d) −1320° = −240 − 3 × 360 1320 360
−1320° = ( −240° , − 3) 240 3
ˆ = −30° − 90° − 30° − 90° = −240°
AOC
ɺ
Lado extremidade: OC
e) 1200° = 120° + 3 × 360° 1200 360
1200° = (120° , 3) 120 3
ˆ = 90° + 30° = 120°
AOC a) β = −192° ou β = 168°
ɺ
Lado extremidade: OC b) β = 84° ou β = −276°
c) β = −84° ou β = 276°
f) −990° = −270° − 2 × 360° 990 360
990° = ( −270° , − 2 ) 270 2 27.1. 351° = 360° − 9°
ˆ = − ( 360° − 90° ) = −270°
AOB
ɺ
Lado extremidade: OB

25. CD = 40° × 2 = 80° ; AB = CD = 80°


AD = 180° − 80° = 100° ; BC = AD = 100°
25.1. AB = 80° , BC = 100° , CD = 80° e DA = 100° α pertence ao 4.º quadrante
25.2. sin α < 0 e cos α > 0
27.2. 147° = 180° − 33°

a) 540° = 180° + 360°


O transformado do ponto A é o ponto C. α pertence ao 2.º quadrante
b) −640° = −280° − 360° sin α > 0 e cos α < 0
AOBˆ = −280° 27.3. 221° = 180° + 41°
O transformado do ponto A é o ponto B.
c) 980° = 260° + 2 × 360° 980 360
AODˆ = 260° 260 2
O transformado do ponto A é o ponto D.
d) −900° = −180° − 2 × 360° 900 360
O transformado do ponto A é o ponto C. 180 2
α pertence ao 3.º quadrante
e) 1080° = 0° + 3 × 360°
1080 360 sin α < 0 e cos α < 0
O transformado do ponto A é o ponto A.
0 3

8
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

27.4. −227° = −180° − 47° 29.3. 405° = 45° + 360°


405° = ( 45° , 1)
2
sin 405° = sin 45° =
2
2
cos 405° = cos 45° =
2
tan 405° = tan 45° = 1

α pertence ao 2.º quadrante 30.1. 480° = 120° + 360° ; 480° = (120° , 1)


sin α > 0 e cos α < 0
3
sin 480° = sin120° = sin (180° − 60° ) = sin 60° =
2
Pág. 55
1
 2 2 cos 480° = cos120° = cos (180° − 60° ) = − cos 60° = −
28.1. A ( cos 45° , sin 45° ) ou A  ,  2
 2 2  30.2. 870° = 150° + 2 × 360° 870 360
150 2
M (1 , tan 45° ) ou M (1 , 1) 870° = (150° , 2 )
C é a imagem de A na reflexão central de centro O. 1
sin 870° = sin150° = sin (180° − 30° ) = sin 30° =
 2 2 2
Logo, C  − , − 
 2 2  3
cos870° = cos150° = cos (180° − 30° ) = − cos30° = −
ˆ = 180° + 45° = 225° . Logo, C ( cos 225° , sin 225° ) .
28.2. POC 2
30.3. 1215° = 135° + 3 × 360° 1215 360
135 3
Temos, portanto, sin 225° = −
2
e cos 225° = −
2
. 1215° = (135° , 3)
2 2
ˆ = 180° − 45° = 135° ; B ( cos135° , sin135° ) 2
28.3. POB sin1215° = sin135° = sin (180° − 45° ) = sin 45° =
2
2
cos135° = cos (180° − 45° ) = − cos 45° = − 2
2 cos1215° = cos135° = cos (180° − 45° ) = − cos 45° = −
2
2 30.4. 810° = 90° + 2 × 360°
sin135° = sin (180° − 45° ) = sin 45° = 810 360
2 810° = ( 90° , 2 ) 90 2
 2 2
B  − ,  sin 810° = sin 90° = 1
 2 2  cos810° = cos90° = 0
28.4. PODˆ = 360° − 45° = 315° ; D ( cos315° , sin 315° )
Por outro lado, D é a imagem do ponto B pela reflexão 31.1.
 2 2 Graus Rad
central de centro O. Assim, D  , − .
 2 2  180 –––– π
240 –––– x
2 2
Logo, sin 315° = − e cos315° = . 240π 4π
2 2 x= =
28.5. N é a imagem de M pela reflexão de eixo Ox. 180 3
Como M (1 , 1) , então N tem coordenadas (1 , –1). 4π
240° = rad
3
31.2.
29.1. 750° = 30° + 2 × 360 Graus Rad
750° = ( 30° , 2 ) 750 360
180 –––– π
30 2
1 210 –––– x
sin 750° = sin 30° =
2 210π 7 π
x= =
3 180 6
cos 750° = cos30° =
2 7π
210° = rad
3 6
tan 750° = tan 30° = 31.3.
3
29.2. 1140° = 60° + 3 × 360 1140 360 Graus Rad
60 3
1140° = ( 60° , 3) 180 –––– π
300 –––– x
3
sin1140° = sin 60° = 300π 5π
2 x= =
180 3
1
cos1140° = cos 60° = 5π
2 300° = rad
3
tan1140° = tan 60° = 3

9
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

31.4. 32.5.
Graus Rad Graus Rad
180 –––– π 180 –––– π
315 –––– x 3π
x ––––
315π 7 π 32
x= =
180 4 3π
180 ×
7π x= 32 = 16,875° , logo 3π rad = 16,875°
315° = rad π 32
4
31.5. 32.6.

Graus Rad Graus Rad


180 –––– π 180 –––– π

–288 –––– x x –––– −
−288π 8π 25
x= =− 6π
180 5 − × 180

8π x = 25 = −43, 2° , logo − rad = -43,2°
−288° = − rad π 25
5
31.6.
33. ˆ = π − 7 π − π = 12π − 7 π − 2π = 3π = π
ACB
Graus Rad
12 6 12 12 4
180 –––– π π
420 –––– x rad = 45°
4
420π 7 π
x= = ˆ = π rad = 45°
ACB
180 3 4

420° = rad
3
34. Se [AC] é o lado de um triângulo equilátero inscrito na

32.1. circunferência, então AC = rad.
3
Graus Rad 2π 4 π
π Como BC = 2 × = rad, temos que:
180 –––– 15 15
7π 2π 4π 10π − 4π 6π 2π
x ––––
5 AB = − = = =
3 15 15 15 5
7π 2π 5
rad = 252° = 2π× =5
5 2π 2π
32.2. 5
Graus Rad [AB] é o lado de um pentágono regular inscrito na
180 –––– π circunferência.

x –––– −
2 35.1. T1 (1 , tan α )

− × 180 tan α = 2

x= 2 = −450 , logo − rad = –450° 1
π 2 1 + tan 2 α =
32.3. cos 2 α
1 1 1
Graus Rad 1 + 22 = ⇔ cos 2 α = ⇔ cos α = ±
cos α
2
5 5
180 –––– π
3π Como α ∈ 1.º Q, cos α =
1
=
5
.
x –––– 5 5
8
3π sin 2 α + cos 2 α = 1
180 ×
x= 8 = 67,5 , logo 3π rad = 67,5° 1 1 4
π 8 sin 2 α + = 1 ⇔ sin 2 α = 1 − ⇔ sin α = ±
5 5 5
32.4.
2 2 5
Graus Rad Como α ∈ 1.º Q, temos sin α = = .
5 5
180 –––– π
2 5 5
5π sin α = , cos α = e tan α = 2
x –––– − 5 5
16
35.2. P2 ( cos β , sin β )

− × 180
5π 3
x = 16 = 56,25° , logo − rad = – 56,25° sin β =
π 16 4
sin 2 β + cos 2 β = 1

10
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

9 9
+ cos 2 β = 1 ⇔ cos 2 β = 1 − ⇔ cos 2 β =
7 Como 0 < BDC
ˆ < π e tan BDC (
ˆ > 0 , então cos BDC)
ˆ >0. ( )
16 16 16

Como β ∈ 2.º Q, então cos β = −


7
.
(ˆ = 1 = 5
cos BDC
5 5
)
4
5× 5
( 5) 5
2 2
3 BC = + 32 − 2 5 × 3 × = 5 + 9 − 6× =8
sin β 3 3 7 5 5
tan β = = 4=− =−
cos β 7 7 7 BC = 8 cm = 2 2 cm

4
3 7 3 7 cos x sin x cos x
sin β = , cos β = − e tan β = − 37.1. tan x + = + =
4 4 4 1 + sin x cos x 1 + sin x
35.3. P3 ( cos θ , sin θ ) sin x (1 + sin x ) + cos 2 x sin x + sin 2 x + cos 2 x
= = =
7 cos x (1 + sin x ) cos x (1 + sin x )
cosθ = −
9 sin x + 1 1
= =
sin 2 θ + cos 2 θ = 1 cos x ( sin x + 1) cos x
37.2. sin 2 x − sin 4 x = sin 2 x (1 − sin 2 x ) =
2
 7 49 32
sin 2 θ +  −  = 1 ⇔ sin 2 θ = 1 − ⇔ sin 2 θ =
 9
= (1 − cos 2 x ) × cos 2 x = cos 2 x − cos 4 x
81 81
32 4 2
Como θ ∈ 3.º Q, sin θ = − =− . sin x cos x cos x
9 9 37.3. + =
sin x − cos x 1 − tan x
4 2
− sin x cos x cos x
sin θ 9 =4 2 = + =
tan θ = = sin x − cos x 1 − sin x
cos θ −
7 7
9 cos x
sin x cos x cos x
4 2 7 4 2 = + =
sin θ = − , cos θ = − e tan θ = sin x − cos x cos x − sin x
9 9 7
cos x
35.4. T4 (1 , tan ϕ )
sin x cos x cos 2 x
= − =
tan ϕ = −
3 sin x − cos x sin x − cos x
4 sin x cos x − cos 2 x cos x ( sin x − cos x )
1 = = = cos x
1 + tan 2 ϕ = sin x − cos x sin x − cos x
cos 2 ϕ 1 1
37.4. − =
1 − sin x 1 + sin x
2
 3 1 9 1
1+ −  = ⇔ 1+ = ⇔
 4 cos ϕ
2
16 cos 2 ϕ 1 + sin x − (1 − sin x )
= =

1
=
25
⇔ cos 2 ϕ =
16 (1 − sin x )(1 + sin x )
cos 2 ϕ 16 25 1 + sin x − 1 + sin x
= =
Como ϕ ∈ 4.º Q, então cos ϕ = .
4 1 − sin 2 x
5 2sin x 2sin x 1
= = × =
sin ϕ + cos ϕ = 1
2 2
cos 2 x cos x cos x
 4
2 1 2 tan x
sin 2 ϕ +   = 1 ⇔ sin 2 ϕ = 1 −
16
⇔ sin 2 ϕ =
9 = 2 tan x × =
5 25 25 cos x cos x
 4π 11π   5π 
Como ϕ ∈ 4.º Q, temos sin ϕ = − .
3 38.1.  sin − cos  tan  −  =
5  3 6   6 
3 4 3   3π π   12π π    5π 
sin ϕ = − , cos ϕ = e tan ϕ = − = sin  +  − cos  −   ×  − tan  =
5 5 4   3 3  6 6   6 
  π  π   6π π 
Pág. 56 =  − sin  π +  − cos  2π −   × tan  − =
  3  6   6 6
2 2 2 2
36. BD = AB + AD ⇔ BD = 22 + 12  π  π  π 
= −  − sin − cos  −  × tan  π −   =
BD = 5 cm  3  6   6 
( )
2 2 2
BC = BD + DC − 2 BD × DC × cos BDC
ˆ  3 π  π
= −  − − cos  × tan  −  =
(
ˆ =2.
ˆ , sabendo que tan BDC
Determinemos cos BDC ) ( )  2 6  6
 3  π
( ) 1 3
1 + tan 2 BDC
ˆ = = −  − −  ×  − tan  =
ˆ
cos BDC 2
( )  2 2   6
 3 3× 3
1 + 22 =
1 ˆ =1
⇔ cos 2 BDC (
= − − 3 ×  − )
 = −
3
= − = −1
ˆ
cos BDC 2
( ) 5  3  3 3

11
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

1
2× + 3
7π 9π 5π 2 1+ 3
+ tan + cos = = = =
38.2. 2 sin π 1 3
4 4 2 3tan − 2 × 3× −1
6 2
 8π π   8π π   4π π  3
= 2 sin  −  + tan  +  + cos  + =
 4 4  4 4  2 2
=
3 +1
=
( 3 +1 )( 3 +1 ) = 3 + 2 3 +1 =
 π  π  π
= 2 sin  2π −  + tan  2π +  + cos  2π +  = 3 −1 ( 3 − 1)( 3 − 1) 3 −1
 4  4  2
= 3+2
 π π π
= 2 sin  −  + tan + cos =
 4  4 2
 π
2
 
2 39.1. sin  + x  − sin ( x − π )  − 1 =
=− 2× +1 =  2  
2
= ( cos x + sin ( π − x ) ) − 1 =
2
2
= − +1 =
2
= ( cos x + sin x ) − 1 =
2

= −1 + 1 = 0
11π  7π  = cos 2 x + 2sin x cos x + sin 2 x − 1 =
× sin  − 
= ( sin 2 x + cos 2 x ) + 2sin x cos x − 1 =
cos
38.3.
4  6  =
π π
2 sin 2 + 2 cos 2 = 1 + 2sin cos x − 1 = 2sin x cos x
5 5
 5π  π 
 8π 3π   6π π  39.2. cos  + x  × sin ( π + x ) × tan  − x  =
− cos  +  sin  +   2  2 
=  4 4   6 6
=
 π π π 
2  sin 2 + cos 2  sin  − x 
 4π π   =
+ + x  × ( − sin x ) ×
2
 5 5 = cos 
 2 2  π 
 3π   π cos  − x 
− cos  2π +  × sin  π +  2 
=  4   6
=  π  cos x
2 ×1 = − cos  2π + + x  × sin x × =
 2  sin x
 4π π   π
− cos  −  ×  − sin  π 
=  4 4  6
= = − cos  + x  × cos x =
2  2 
π π = − ( − sin x ) × cos x = sin x cos x

− cos  π −  × sin
=  4 6
=
2 40.1. A (1 , 0 ) , P ( cos x , sin x ) , Q (1 , tan x )
π 1 2 1 Área de [AQP] = Área de [OAQ] – Área [OAP] =
− cos × − ×
= 4 2= 2 2= OA × AQ OA × ordenada de P
2 2 = − =
2 2
1 1 1 × tan x 1 × sin x tan x − sin x
− 2× × = − =
= 2 2 =−1 2 2 2
2 4
40.2. Como OP = OA = 1 , se AP = OP então
11π 4π
2cos + tan OA = AP = OP = 1 , ou seja, o triângulo [OAP] é equilátero,
38.4. 3 3 =
 11π   11π  π
3tan  −  + 2sin   pelo que x = .
 6   6  3
 12π π   3π π  π π
−  + tan  +  tan − sin
2cos 
A[ AQP ] = 3 3 = 1 3 − 3  =
=  3 3   3 3 = a)  
2 2  2 
11π  12π π 
−3tan + 2sin  − 
6  6 6 1 3 3
= × =
 π  π 2 2 4
2cos  4π −  + tan  π + 
 3  3 π
= = b) OA = 1, AP = 1 e AQ = tan = 3
 12π π   π 3
−3tan  −  + 2sin  2π −  2 2 2
 6 6  6 OQ = OA + AQ
 π π
( 3)
2 2
2cos  −  + tan OQ = 12 + ⇔ OQ = 1 + 3 ⇔ OQ = 2
=  3 3
=
 π  π PQ = OQ − PQ = 2 − 1 = 1
−3tan  2π −  + 2sin  − 
 6  6 Perímetro de [ AQP ] = AQ + PQ + AP =
π
2cos + 3 = 3 +1+1 = 3 + 2
= 3 =
 π π
−3tan  −  − 2sin
 6 6

12
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

π  8 8 9
40.3. sin  + x  − cos ( π − x ) = ⇔ 1−
 2  5 A[ PQB ] = 17 = 17 = 9
8 8 2 2 34
⇔ cos x + cos x = ⇔ 2cos x = ⇔ π
5 5 42.3. Se x = :
4 3
⇔ cos x =
5  π π 1 3
P  cos , sin  ou P  , 
sin 2 x + cos 2 x = 1  3 3 2 2 
π
( )
2
 4 16 9 
sin 2 x +   = 1 ⇔ sin 2 x = 1 − ⇔ sin 2 x = Q 1 , tan  ou Q 1 , 3
 
5 25 25  3
3 2 2
Como x ∈ 1.º Q, então sin x = .  1  3 1  3
2 2

5 PQ = 1 −  +  3 −  =   +   =
 2  2   2   2 
3
sin x 5 3 1 3 4
tan x = = = = + = =1
cos x 4 4 4 4 4
5
3 3 3
− 43.1. 810° = 90° + 2 × 360° 810 360
4 5 20 3
A[ AQP ] = = = 1 90 2
2 2 40 O ponteiro dos minutos deu 2 voltas + de
4
Pág. 57 volta. Logo, passaram 2 h 15 min após as 4 horas.
11π  12π π   π O relógio marca 6 h 15 min.
41.1. sin = sin  −  = sin  π −  =
12  12 12   12 
43.2. 360° :12 = 30
π
= sin =a Em cada hora o ponteiro das horas descreve um ângulo de
12
13π  12π π   π 30° de amplitude.
41.2. sin = sin  +  = sin  π +  = 60 min –––– 30°
12  12 12   12 
π 15 min –––– x
= − sin = −a 15 × 30
12 x= = 7,5 ; 90° + 7,5° = 97,5°
60
5π  6π π  π π 
41.3. cos = cos  −  = cos  −  = Graus Rad
12  12 12   2 12 
180 –––– π
π
= sin =a 97,5 –––– x
12
97,5π 13π
7π  6π π  π π  x= =
41.4. cos = cos  +  = cos  +  = 180 24
12  12 12   2 12 
13π
π Às 6 h 15 min os ponteiros formam um ângulo de rad
= − sin = −a 24
12
de amplitude.

42.1. A[ PQB ] = A[OQB] − A[OPB] =


5π π 7π π
44.1. cos 2 + cos 2 + cos 2 + cos 2 =
OB × OA OB × abcissa de P 11 22 12 12
= − =
2 2 2  10π  2 π 2  6π π π
= cos   + cos + cos  +  + cos 2
1 × 1 1 × cos x  22  22  12 12  12
= − =
2 2
 11π π  π   π π  π
2

1 cos x 1 − cos x = cos 2  −  + cos 2 + cos  +   + cos 2


= − =  22 22  22   2 12  12
2 2 2
  π π  π  π π
2 2
π  = cos  −   + cos 2 +  − sin  + cos 2
42.2. 9sin ( π + x ) + 8cos  + x  + 15 = 0 ⇔
2    2 22   22  12  12
⇔ −9sin x − 8sin x = −15 ⇔  π π  π π
=  sin 2 + cos 2  +  sin 2 + cos 2  = 1 + 1 = 2
15  22 22   12 12 
⇔ −17 sin x = −15 ⇔ sin x =
17 4π 5π 14π 13π
44.2. sin + sin + sin + sin =
sin 2 x + cos 2 x = 1 9 9 9 9
 15 
2 4π 5π  9 π 5π   9 π 4π 
225 64 = sin + sin + sin  +  + sin  + =
  + cos x = 1 ⇔ cos x = 1 − ⇔ cos 2 x =
2 2

 17  289 289 9 9  9 9   9 9 

π 4π 5π  5π   4π 

Como x ∈  0 ,  , então cos x =
64
=
8
. = sin + sin + sin  π +  + sin  π + =
 2 289 17 9 9  9   9 
4π 5π 5π 4π
= sin + sin − sin − sin =0
9 9 9 9

13
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

π 11π 14π 15π 7π 6π π π


44.3. sin + cos+ cos + cos = (A) − =− − = −π −
13 25 25 26 6 6 6 6
π 11π  25π 11π   13π 2π  P é do 2.º quadrante.
= sin + cos + cos  −  + cos  + =
13 25  25 25   26 26  5π 6 π π π
π 11π  11π  π π  = − = π−
= sin + cos + cos  π −  + cos  +  =
6 6 6 6
13 25  25   2 13 
π 11π 11π π Q é do 2.º quadrante.
= sin + cos − cos − sin = 0
13 25 25 13 [PQ] não é um diâmetro da circunferência.
11π 12π π π
45.1. (B) − =− + = −2π +
6 6 6 6
Amplitude Área
2π –––– π × 82 P é do 1.º quadrante
64π 19π 12π 7 π 6π π
x –––– = + = 2π + + =
3 6 6 6 6 6
2π × π
64 π
= 2π + π +
x= 3 = 2π , logo AOB ˆ = 2π rad. 6
64π 3 3 Q é do 3.º quadrante

 11π  π π
2
45.2. MA = 8 + 4 − 2 × 8 × 4 × cos
2 2
=  3
3 cos  −  = cos  −2π +  = cos =
 6   6  6 2
 π
= 64 + 16 − 2 × 32cos  π −   11π   π π 1
 3 sin  −  = sin  −2π +  = sin =
 6   6 6 2
π
= 80 + 2 × 32cos  3 1
3 P  , 
1  2 2
= 80 + 2 × 32 × = 112
2  19π   π
cos   = cos  2π + π +  =
MA = 112 cm = 4 7 cm  6   6
 π π 3
= cos  π +  = − cos = −
Avaliação 2  6 6 2
Pág. 58  19π   π
 3π 
sin   = sin  2π + π +  =
1. Se x ∈  π , , sin x < 0, cos x < 0 e tan x > 0 .  6   6
 2   π π 1
= sin  π +  = − sin = −
• sin x × tan ( − x ) = − sin x × tan x > 0  6 6 2
− +

• cos ( − x ) + sin ( π − x ) = cos x + sin x < 0  3 1


− − Q  − , − 
• sin ( − x ) × cos x = − sin x × cos x < 0  2 2
− −
Logo, [PQ] é um diâmetro da circunferência.
π 
• sin  − x  × tan x = cos x × tan x < 0 Resposta: (B)
 2  − +

Resposta: (A) 4.

2. d=
5
4π π
a =c = π− =
5 5
π π 2π
a+c= + =
5 5 5
Resposta: (A)

3. P( x , y) e Q (−x , − y)
ˆ = FOA
FAO ˆ = π ; OFE
ˆ = EOF ˆ = 1×π = π
3 2 2 4
π π π π 5π
BAO = − = ; AOC = π − =
ˆ ˆ
2 3 6 6 6
π
ˆ = 2π − − −π 5 π 7 π ˆ = π − 7 π = 5π
COE = ; DCO
4 3 6 12 12 12
Resposta: (A)

P e Q têm coordenadas simétricas

14
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

5. O ponto T tem coordenadas (1, tan θ ) sendo θ o ângulo cujo A amplitude do arco descrito por P0 pode ser 504° ou 864°,
lado origem é o semieixo positivo Ox e o lado extremidade é por exemplo.
ɺ .
a semirreta OT 7.2. • 810° = 90° + 2 × 360 810 360

3 π 90° :18° = 5 90 2
Logo, tan θ = − , pelo que θ = − e o ponto P tem O 1.º jogador obteve 60 pontos ( 5 setores)
3 6
16π 16
  π  π  • rad = × 180° = 576°
coordenadas  cos  π −  , sin  π −   . 5 5
  6  6 
576° = 216° + 360°
 π π 3
216° :18 = 12
cos  π −  = − cos = −
 6 6 2
O 2.º jogador obteve 25 pontos (12 setores)
 π π 1 7 π rad = 7 × 180° =
sin  π −  = sin = •
 6 6 2 = 180° + 3 × 360°
 3 1 180 :18 = 10
Logo, P  − ,  .
 2 2 O 3.º jogador obteve 5 pontos (10 setores)
Resposta: (D) A melhor pontuação (60 pontos) foi obtida pelo 1.º jogador.

Pág. 59 8. 360° :12 = 30°


6. Em cada hora, o ponteiro das horas descreve um arco de 30°
de amplitude.
60 min –––– 30°
20 min –––– x
20 × 30
x= = 10
60
30° − 10° = 20°
20° + 4 × 30° = 140°
Graus Rad
180 –––– π
140 –––– x
140π 7π
6.1. ˆ = ADC
ADE ˆ =π−π=π
ˆ − EDC x= =
2 3 6 180 9

ˆ =π+π=π
Às 11 h 20 min, os ponteiros formam um ângulo de
ˆ = FDA
ˆ + ADE
6.2. FDE
3 6 2 7π
amplitude rad.
9
Logo, o triângulo [DFE] é retângulo em D.
Como FD = AD e ED = DC = AD vem FD = AD . Assim,
 2π  17 π  5π 
o triângulo [DFE] é isósceles. 9.1. sin  −  − cos − tan  −  =
 3  6  4 
6.3. ˆ = π (o triângulo [DEF] é retângulo em D e isósceles)
DEF
4 2π  12 π 5π   5π 
= − sin − cos  +  + tan   =
ˆ = π (o triângulo [CDE] é equilátero)  6
3 6   4 
CED
3  3π π   6π π   4π π 
= − sin  −  − cos  2π + −  + tan  + =
ˆ = DCB
ˆ − DCE
ˆ = π π π  3 3   6 6   4 4
ECB − =
2
6 3  π  π  π
ˆ = BEC
ˆ porque o triângulo [BCE] é isósceles, sendo = − sin  π −  − cos  π −  + tan  π +  =
CBE  3  6  4
EC = BC . π π π 3 3
= − sin + cos + tan =− + +1=1
Logo, BEC
2
(
ˆ = 1 π − ECB

2
)
ˆ = 1  π − π  = 5π

6  12
3 6 4 2 2

ˆ = DEF
ˆ + CED ˆ = π + π + 5π = π
ˆ + BEC π  3π   7π 
sin 2   + sin 2   − tan 2 
BEF
4 3 12
9.2. =
8  8   4 
Como o ângulo BEF é raso, o ponto E pertence à reta BF.  π    4π π     8π π  
2 2

= sin 2   + sin  −   −  tan  −  =


 8    8 8    4 4 
7. 360° : 20 = 18°
 π    π π    π 
2 2

7.1. Para obter 90 pontos a roda terá de rodar oito setores, para = sin 2   +  sin  −   −  tan  2π −   =
além das voltas inteiras.  8    2 8    4 
 π  π    π 
2
8 × 18° = 144°
= sin 2   + cos 2   −  tan  −   = 1 − ( −1) = 0
2

144° + 360° = 504° 8  8    4 


144 + 2 × 360° = 864°

15
1.2. Ângulos generalizados. Fórmulas trigonométricas. Redução ao primeiro quadrante

 3π  12.1. Base do triângulo [PQR] =


10. 1 + cos ( x − π ) × sin  x − =
 2  = RQ = OA = 1
  3π  Altura do triângulo [PQR] =
= 1 − cos x ×  − sin  − x  =
  2  = ordenada de Q – ordenada de P =
 π  = tan x – sin x
= 1 + cos x × sin  π +  − x   = tan x − sin x
 2  Logo, A[ PQR ] = .
2
π 
= 1 − cos x × sin  − x  =
2 
12.2. Abcissa do ponto P = cos x
= 1 − cos x × cos x =
3
= 1 − cos 2 x = cos x =
5
= sin 2 x sin 2 x + cos 2 x = 1
2
3
sin 2 x +   = 1 ⇔
5
sin 2 x
11. tan 2 x − sin 2 x = − sin 2 x = 9
cos 2 x ⇔ sin x = 1 −
2

25
 1 
= sin 2 x ×  2
− 1 = ⇔ sin 2 x =
16
 cos x  25
1 − cos 2 x  π 4
= sin 2 x × = Como x ∈  0 ,  , sin x = .
cos 2 x  2 5
sin 2 x 4
= sin 2 x × =
cos 2 x sin x 5 4
tan x = = =
= sin 2 x × tan 2 x = cos x 3 3
= tan 2 x × sin 2 x 5
4 4 8

4
A[ PQR ] = 3 5 = 15 =
2 2 15

16

Você também pode gostar