Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
(Su|ra dc
8rc|c dc Arrcz)
1 ignoincia
Vida A 2 ao conposicionaI causas piojeloias
3 conscincia
a. conscincia causaI
l. conscincia iesuIlanle
4 none e foina
5 esfeias dos senlidos
6 conlalo
Vida 7 sensao efeilos piojelados
8 desejo
9 apego causas de concielizao
1O exislncia
Vida C 11 nascinenlo efeilos concielizados
12 enveIhecinenlo e noile
Vida A prccc Vida 8 cn qua|qucr cpcca, c Vida 8 prcccdc Vida C scn
ncnnun in|crta|c.
A conscincia iesuIlanle e os eIos de qualio a dez de none e foina ale
exislncia ocoiien nesla vida, so chanados de efeilos piojelados
22
poique
consliluen a vida eslaleIecida peIas causas piojeloias. A ciiao de una vida
especfica decoiie do caina, e a ignoincia suslenla lodo o piocesso. Sendo esle o
caso, o caninho paia neIhoiai as vidas na exislncia ccIica e apiendei solie as
ieIaes enlie as aes e seus efeilos, de nodo que possanos ciiai siluaes nais
piodulivas. O caninho paia conquislai a Iileiao e desenvoIvei a saledoiia que
peicele o ieaI slalus dos fennenos, de nodo que as enoes afIilivas que
21
diiigen a exislncia ccIica no possan sei desencadeadas.
Os doze eIos, consideiados en oiden, pioduzen lis vidas. Na vida A,
una ocasio especfica de ignoincia noliva una ao que eslaleIece una
piedisposio na conscincia, essa conscincia e a conscincia causaI. Islo pioduz a
nova vida, a vida , que consisle da conscincia iesuIlanle, none e foina (ou seja,
nenle e coipo), esfeias dos senlidos (o desenvoIvinenlo dos igos dos senlidos),
conlalo, sensao, desejo, apego e exislncia. A exislncia e o nonenlo finaI da
vida , quando una piedisposio eslaleIecida anleiioinenle na conscincia
alingiu a naluiidade e e inleiianenle capaz de pioduzii un pixino nascinenlo,
a vida C, que conpieende nascinenlo, enveIhecinenlo e noile. Os dois piineiios
eIos e a nelade iniciaI do leiceiio so chanados de causas prcjc|cras. LIes
inpuIsionan una vida, a piedisposio eslaleIecida peIa ao oiiginaI nolivada
peIa ignoincia d o inpuIso. O que e piojelado so os qualio eIos e neio
seguinles, chanados de cfci|cs prcjc|adcs. Os lis eIos seguinles so chanados de
causas dc ccncrc|izaac. LIes aIinenlan oulia piedisposio ale o ponlo en que
oulia vida, indicada peIos dois Ilinos eIos chanados de cfci|cs ccncrc|izadcs ,
suigii.
Ncnc c |crna
A figuia seguinle e de una pessoa nun laico, o que sinloIiza none e
foina. Ncnc iefeie-se a conscincia nenlaI e aos faloies nenlais que a
aconpanhan, e fcrna iefeie-se ao coipo anlos eslo IocaIizados no ponlo do
ienascinenlo, a concepo. No inslanle da concepo, a foina e o vuIo da ne e
o espeina do pai, desciilos nos lexlos ludislas cono o sangue da ne e o snen
do pai. A esla aIluia o coipo e exlienanenle pequeno, cono un pedacinho de
geIalina pouco consislenle. Depois conea a se expandii e liansfoinai nuna
sulslncia paiecida con ioguile, conlinua a se expandii, foina os iudinenlos de
una calea e desenvoIve pioluleincias que se liansfoinan nos nenlios.
Lslanos acoslunados con nosso coipo aluaI e paiece que seienos senpie cono
22
sonos, nas en pouco lenpo leienos oulia vez esse lipo de coipo noIe e aquoso.
AIen disso, livenos un coipo desses no faz nuilo lenpo, nas sonos incapazes
de Ienliai.
Scis |sfcras dcs Scn|idcs
A figuia seguinle, una casa vazia con seis janeIas, sinloIiza as seis esfeias
inleinas dos senlidos oIho, ouvido, naiiz, Ingua, coipo e facuIdades sensoiiais
nenlais, que alien o caninho paia a pioduo de seis conscincias, dando a eIas
podei solie seus iespeclivos oljelos. Aqui, o leino iefeie-se lasicanenle aos
difeienles nonenlos da concIuso iniciaI das esfeias inleinas dos senlidos no
leio, eIas no alingen o pIeno desenvoIvinenlo ao nesno lenpo. Os senlidos
desenvoIven-se ao Iongo do ciescinenlo do coipo no leio da ne. Ln
deleininado nonenlo, desenvoIve-se o lalo, en oulios nonenlos desenvoIven-
se o paIadai, oIfalo, audio e viso.
Ln geiaI exislen doze esfeias de senlidos seis inleinas e seis exleinas,
que so as seis facuIdades sensoiiais e os seis lipos de oljelos.
IICURA 5: As Dczc |sfcras dcs Scn|idcs
5cIs Facu!dadcs 5cnsnrIaIs 5cIs Objctns
1 facuIdade sensoiiaI do oIho foinas visveis (coies e foinalos)
2 facuIdade sensoiiaI do ouvido sons
3 facuIdade sensoiiaI do naiiz odoies
4 facuIdade sensoiiaI da Ingua saloies
5 facuIdade sensoiiaI do coipo loques
6 facuIdade sensoiiaI nenlaI oulios fennenos
Aqui nos doze eIos, e feila iefeincia apenas as seis esfeias inleinas e seu
desenvoIvinenlo en seqncia no leio, vislo que os seis oljelos eslo senpie
piesenles. As esfeias inleinas dos senlidos no so os igos giosseiios en si, nas
23
a naleiia suliI denlio deIes. Ioi exenpIo: o paIadai no e apenas a Ingua, nas a
naleiia suliI na Ingua que peinile senlii goslos, vislo que exislen pessoas con
Ingua que no ln paIadai, e oulias con oIhos que no poden vei. Assin, exisle
naleiia suliI no oIho e nos oulios igos dos senlidos, o que, aps a naluiao,
nos peinile vei, ouvii, cheiiai, lei paIadai e lalo. Ao Iongo do desenvoIvinenlo de
cada un deIes exislen sensaes no leio. A ciiana se novinenla e d chules, e,
se eIa esl expeiinenlando doi, a ne fieqenlenenle sale.
Ccn|a|c
O eIo seguinle, conlalo, e iepiesenlado poi un honen e una nuIhei se
locando ou leijando. A giosso nodo, a figuia sinloIiza a juno de un oljelo, un
igo sensoiiaI e un nonenlo de conscincia. Ioi conseguinle, nos doze eIos,
conlalo iefeie-se ao conlalo con un oljelo dos senlidos e a sulseqenle
disciininao do oljelo cono alialivo, no-alialivo ou neulio. Oljelos dos
senlidos eslo senpie piesenles, e desse nodo, quando un igo sensoiiaI a
naleiia suliI que peinile vei, ouvii, e assin poi dianle se desenvoIve, sei
pioduzida una conscincia de oIho, conscincia de ouvido, conscincia de naiiz,
conscincia de Ingua ou conscincia de coipo.
Lxislen lis faloies que causan conscincia:
1 Un ncncn|c an|cricr dc ccnscicncia conveile una conscincia sensoiiaI
do oIho, poi exenpIo en una enlidade enpiica. Islo e chanado de condio
inedialanenle piecedenle
23
.
2 A facu|dadc scnscria| dcs c|ncs peinile a conscincia de oIho expeiinenlai
e conhecei coi e foinalo. Una pessoa pode lei conscincia, nas, sen o
funcionanenlo do oIho, no consegue vei coi e foinalo. A facuIdade sensoiiaI e
chanada de condio doninanle
24
.
24
3 O cojc|c no pioduz poi si nesno a enlidade enpiica, nas afela a
conscincia e, nesle senlido, e causa de conscincia. Sen un fiagnenlo de azuI
apiesenlado a sua conscincia de oIho, eIe no veiia o azuI. Assin, una
conscincia de oIho peicele un oljelo pailicuIai aliaves da funo do oljelo cono
una causa de conscincia do oIho, o oljelo e chanado de condio de oljelo
olseivado
25
.
Nen nesno o igo do senlido pode aluai cono causa suos|ancia|
26
da
nenle. LIe afela a nenle en nuilo, nas a enlidade enpiica depende de una
enlidade enpiica anleiioi. Quanlo un nedilanle oIha paia denlio de sua nenle e
senle seu conlinuun, desenvoIve una foile peicepo de que a nenle ven da
nenle, no da naleiia.
A nenle lanlen no ven de un sei eleino, o eleino e peinanenle e no
pode agii. AIen do nais, a nenle no ven do nada, poique o nada no pode fazei
coisa nenhuna. A nenle ven da nenle. A nenle aluaI ven de un conlinuun
anleiioi da nenle, nesno quando eslanos en sono piofundo ou desnaiados,
ainda exisle una conscincia suliI opeiando.
Lnloia a nenle venha da nenle, h un Iongo peiodo no leio en que
no exisle conscincia de oIho poique a facuIdade sensoiiaI do oIho ainda no se
desenvoIveu. O piineiio nonenlo de conscincia do oIho nesla vida no pode vii
do Ilino nonenlo de conscincia da Ilina vida vislo que, anles nesno da
pessoa noiiei, a conscincia de oIho havia cessado. AIen do nais, a conscincia de
ouvido, a conscincia de naiiz, a conscincia de Ingua e a conscincia de coipo
havian desapaiecido, nas a pessoa ainda eslava viva. A iespiiao exleina havia
cessado, nas a iespiiao inleina ainda no.
Un ceilo iogue que faIeceu duianle una de ninhas viagens a India leiia
sido decIaiado noilo se livesse noiiido nos Lslados Unidos, conludo, eIe
peinaneceu na nenle de cIaia Iuz poi lieze dias, conlinuando quenle no cenlio do
coiao o cenlio da conscincia naqueIes lieze dias. Depois, un pouco de
25
sangue ou nuco saiu de seu naiiz e ouvidos, e a posio de seu coipo nudou. Iaia
pessoas conuns que noiien sen doenas devasladoias, diz-se que o peiodo de
cIaia Iuz e de lis dias. Lnlielanlo, nos Lslados Unidos as pessoas so ienovidas
paia a casa funeiiia anles de leien noiiido inleiianenle (segundo a viso
ludisla). Diz-se que sei novido nesle peiodo e nocivo paia un iogue, que pode
peinanecei nais lenpo na cIaia Iuz, nas diz-se que paia pessoas conuns no faz
nuila difeiena poique suas nenles eslo desconlioIadas.
Aps o fin da vida anleiioi de una pessoa, a conscincia nenlaI viaja no
eslado inleinediiio, enlo aIcana ienascinenlo no leio naleino, e, depois que
o igo sensoiiaI da viso se desenvoIve, age cono o nonenlo anleiioi da
piineiia conscincia de oIho. Assin, a enlidade enpiica de quaIquei conscincia
ven de un nonenlo de conscincia anleiioi.
De onde ven o piineiio nonenlo da conscincia nenlaI desla vida` Ven
da conscincia nenlaI do eslado inleinediiio. De onde ven isso` Ven da nenle
da noile. Con aqueIa nenle da noile viajan lodas as polncias que foian
acunuIadas en vidas passadas. Lsla nenle piofunda e un ieposiliio de ludo que
fizenos. LIa caiiega aqueIas polncias ale que sejan alivadas, e a lase de lodas as
piedisposies deposiladas poi nossas aes nada se peide.
Scnsaac
O selino eIo, sensao, e iepiesenlado cono una fIecha ou vaia no oIho,
una dianlica iIusliao da cenliaIidade das sensaes en nosso colidiano. A
inlensidade indica cono o piazei e a doi conlioIan nossas alividades. Lnquanlo
eu eslava nun nonasleiio lilelano e nongoI en Nev }eisey, en neados dos anos
6O, un piofessoi de fiIosofia fez una visila con un pequeno giupo de aIunos. LIe
peigunlou ao alade: No que voc acha que os esludanles eslo nais inleiessados,
sexo ou fiIosofia` O Iana pensou poi un nonenlo e iespondeu: Sexo.
Confoine foi dilo acina, duianle o desenvoIvinenlo do felo,
desenvoIvenos giaduaInenle a inpiesso, aliaves do conlalo, de que os oljelos
26
so alialivos, no-alialivos ou neulios. A pailii deslas disciininaes, suigen
sensaes de piazei, doi ou neuliaIidade a nedida que as esfeias inleinas e
individuais de senlidos se desenvoIven. Aqui nos doze eIos do suiginenlo
dependenle, sensao vai dos piineiios nonenlos de sensaes piazeiosas,
doIoiosas e neulias no leio ale o desenvoIvinenlo da capacidade paia o oigasno,
nas iefeie-se lanlen aos peiodos de sensao ao Iongo da vida que seiven cono
oljelos do eIo seguinle.
Dcscjc
O desejo e sinloIizado poi un giupo de pessoas se diveilindo. Lsla
inagen iefeie-se ao nosso desejo de nos agaiiainos ao piazei e nos afaslainos da
doi, e nosso desejo de que a sensao neulia no dininua. Lnloia lenhanos
desejos nesno denlio do leio, a nfase nos doze eIos e solie os alos de desejo
especficos que aIinenlan a polncia cinica que ii pioduzii a pixina vida. Ioi
exenpIo: laIvez voc pense fieqenlenenle que goslaiia de sei un ceilo lipo de
cachoiio, galo ou pssaio, esle desejo aliva piedisposies paia esle lipo de
ienascinenlo. (Tanlen fico pensando se una anlipalia especiaInenle foile poi
una pessoa ou giupo pode fazei aIguen ienascei seneIhanle aqueIa pessoa ou
naqueIe giupo, pode-se poi exenpIo inaginai una siluao en que aIguen
ienasce no pas de seus ininigos de una vida passada e ale nesno desenvoIve
aveiso peIos anligos conpaliiolas poi causa do desejo envoIvido na
disciininao excessiva.)
Apcgc
A inagen iepiesenlando o nono eIo, o apego, noslia un nacaco lenlando
agaiiai una fiula nuna ivoie. Apego e un aunenlo do desejo e incIui lenaz
Iigao a foinas, sons, odoies, saloies e loques piazeiosos, len cono a ponlos de
visla incoiielos e foinas de conpoilanenlo Iigadas a esses ponlos de visla.
L possveI, en quaIquei nonenlo da vida de aIguen, lei desejo e apego
27
que siiva paia polenciaIizai un caina do passado, nas peilo do fin da vida esles
dois eIos so especiaInenle infIuenles na configuiao da pixina vida. Ioi esle
nolivo e dilo que nossa alilude peilo da hoia da noile e nuilo inpoilanle. Se
voc esl deilado na cana, e lodos a sua voIla eslo se Ianenlando e choiando, ou
se, quando vn paia Ihe cunpiinenlai, incIinan-se paia Ihe leijai con Igiinas
nos oIhos, voc pode desenvoIvei un foile desejo, queiendo agaiiai-se a una
siluao a quaI no pode ficai agaiiado. Cono seiia neIhoi se as pessoas fossen
honeslas e dissessen: Voc vai noiiei. Queianos vii aqui e Ihe dizei adeus. No
inpoila quo pixinos lenhanos sido, as vidas se passan cono en ponlos de
nilus, enconlianos as pessoas poi un lenpo, nas no podenos ficai con eIas
paia senpie, e agoia vanos nos sepaiai. Lu queiia dizei adeus. Tudo de lon paia
voc. Se una pessoa pudesse aceilai isso, que naiaviIha! Do conliiio, o
noiilundo desenvoIve un lienendo desejo de ficai onde no pode, e islo pode
iesuIlai nun ienascinenlo cono fanlasna faninlo.
Lnquanlo eslanos noiiendo, podenos pensai: Coslaiia de nascei cono
un giande geneiaI, Coslaiia de nascei cono canloi de peia, Coslaiia de
nascei cono un nonge, Coslaiia de nascei cono aIguen capaz de ajudai os
oulios seies sencienles. Os dois Ilinos so nagnficos!
|xis|cncia
Lxislncia iefeie-se a una polncia cinica inleiianenle alivada, pionla
paia dai oiigen a pixina vida. Islo ocoiie no Ilino nonenlo da vida aluaI. L
iepiesenlada poi un casaI nanlendo ieIao sexuaI ou poi una nuIhei givida,
sinloIizando que o caina nuliido peIo desejo e peIo apego esl inleiianenle
polenciaIizado e pionlo paia pioduzii a pixina vida.
Lxislncia, o decino eIo, e a polncia cinica inleiianenle polenciaIizada
no Ilino nonenlo de una pessoa e que ii pioduzii nais una vida. A causa, a
polncia, iecele o none do efeilo a exislncia da nova vida, o efeilo e a
exislncia da nova vida, e a polncia inleiianenle nuliida a causa iecele o
28
none de exislncia.
Nascincn|c
A nova vida e chanada de nascinenlo, o decino-piineiio eIo. A
iIusliao noslia una nuIhei dando a Iuz, enloia o decino-piineiio eIo iefiia-se
ao nonenlo da concepo, e no ao da sada do leio.
|ntc|nccincn|c c Mcr|c
O Ilino eIo, enveIhecinenlo e noile, e sinloIizado poi aduIlos
caiiegando faidos. Un lipo de enveIhecinenlo conea no nonenlo da concepo,
e o oulio conea con a deleiioiao fsica.
A |np|icaac
Lsles so os doze eIos de causa e efeilo nuna iepiesenlao picliica. Con
o gaIo, a colia e o poico no cenlio, o quadio indica giaficanenle que desejo,
aveiso e ignoincia eslo no nago do piocesso sendo a ignoincia a iaiz do
piolIena. Lsle liio Ieva a aes favoiveis e desfavoiveis. Lslas aes favoiveis e
desfavoiveis, poi sua vez, Ievan ao nascinenlo nos seis ieinos da exislncia
ccIica. O piocesso peIo quaI isso aconlece e os doze eIos do suiginenlo
dependenle, que, de acoido con esle sislena de expIicao, ocoiie en lis vidas:
os dois eIos e neio iniciais, nuna vida passada, a segunda nelade do leiceiio eIo
nais os sele eIos seguinles, na vida aluaI, e os dois Ilinos na vida inedialanenle
seguinle.
O piocesso loina-se nais conpIexo a nedida que se enlia en delaIhes.
Cono nesla vida o desejo e o apego (oilavo e nono eIos) nulien una polncia
cinica paia pioduzii a vida seguinle, enlo na vida inedialanenle anleiioi a esla
un oulio conjunlo de desejo e apego no indicado expIicilanenle nos doze eIos
nuliiu una polncia eslaleIecida poi una ao (segundo eIo) que foi nolivada
peIa ignoincia (piineiio eIo) e deposilada na conscincia causaI (a piineiia
29
nelade do leiceiio eIo). Lsla polncia foi ieaIizada na vida aluaI, e, duianle a vida
aluaI, oulia polncia eslaleIecida poi una ao nolivada peIa ignoincia esl
sendo ieaIizada, paia nais laide se liansfoinai na pixina vida.
No piesenle nos eniedanos na ignoincia, con lase nesla ignoincia
pialicanos aes, con lase neslas aes eslaleIecenos polncias en nossa
conscincia conscincia causaI. Coneanos nuilas aes conpIelas, que
foinaio caninhos paia oulias liansnigiaes loas e iuins. Assin, enquanlo una
voIla dos doze eIos esl leininando, oulias eslo coneando. Una polncia
eslaleIecida nesla vida de agoia pode Ievai a vida seguinle ou a una vida daqui a
qualiocenlos eons, ao passo que a polncia que Ievou a esla vida pode lei vindo de
una ao de liinla niI anos alis. Ln nossa pixina vida, nos eniedaienos en
ainda nais ignoincia.
Lsla seqncia de doze eIos e definida paia una vida especfica, nas
difeienles voIlas do suiginenlo dependenle ocoiien sinuIlaneanenle. Se voc
fiagnenla as seiies en lis giupos e faz a peigunla geiaI: QuaI desles giupos
veio piineiio`, e ceilo que, en ieIao a una deleininada vida, a ignoincia veio
piineiio, a ao en segundo e a conscincia causaI en leiceiio Iugai. Mas, a
iespeilo desles lis giupos, quando voc esl na vida que conea expIicilanenle
en none e foina, lanlen esl se envoIvendo en ignoincia e lanlen esl
expeiinenlando nascinenlo, enveIhecinenlo e noile. Duianle a vida anleiioi,
enquanlo voc se envoIvia na ignoincia que nolivou a ao que conduziu a vida
aluaI, voc lanlen eslava expeiinenlando o nascinenlo, enveIhecinenlo e noile
len cono none e foina, e assin poi dianle de oulia voIla dos doze eIos.
A nolivao paia a piesenle vida veio de un alo inpuIsionado peIa
ignoincia en una vida passada, esla ao e chanada de causa piojeloia ou
inpuIsoia. Ignoincia, ao e conscincia causaI ao, especificanenle
diiigen a vida. LIas eslaleIeceian as Iinhas geiais da piesenle vida quei
lenhanos nascido cono un sei hunano, ou en oulia liansnigiao. Lnlo nuilas
oulias aes, chanadas de aes de pieenchinenlo, conpIelaian o quadio quei
30
sejanos honen ou nuIhei, aliaenles ou no-aliaenles, nascidos nuna fanIia
polie ou iica, independenlenenle de quanlo viveienos e assin poi dianle. No se
pode dizei que ludo e piedeleininado, nas sonos aliados paia una siluao
cspccifica.
Quando venos que, lasicanenle, una ao conduz a esla vida e que,
duianle esla vida, nos envoIvenos en una giande vaiiedade de aes laseadas na
ignoincia, peicelenos que eslanos eslaleIecendo polncias paia un giande
nneio de vidas. Se queienos pi fin a esle piocesso, o ponlo fiaco e o desejo,
vislo que, nesno que lenhanos liIhes de polncias paia leinos liIhes de
ienascinenlos, se eslas polncias peinaneceien desnuliidas e desalivadas, no
leienos ienascinenlo. Seiia cono lei una saIa cheia de senenles de aiioz e no
pIanl-Ias. Se conseguinos paiai o desejo e o apego, podenos paiai o piocesso de
ienascinenlo. No inpoila quanlas polncias lenhanos, no nasceienos nais na
exislncia ccIica, eslaienos Iileilos.
Iaia loinai o desejo inpossveI, lenos que supeiai a ignoincia que e sua
iaiz. L aliaves de nosso desconhecinenlo solie o veidadeiio slalus dos fennenos
e aliaves da concepo de seu oposlo que o desejo e possveI. udislas no apenas
supiinen o desejo (enloia islo seja necessiio nuilas vezes, e exislan pilicas
ciiadas paia islo), nas enlenden una coisa que enfiaquece o desejo. Ln vez de
seien supiinidos, desejo e aveiso loinan-se inpossveis. Lxisle aIgo que
podenos salei que loinai o desejo inopeianle. A lase do desejo e da aveiso e
infundada, iepousa na vaciIanle fundao da ignoincia.
De onde ven a ignoincia` Ven da ignoincia anleiioi. No podenos
deleininai un coneo no lenpo, nas podenos seIecionai una vida, deleininai
suas causas piincipais e faIai de seu coneo en ignoincia. Nagarjuna escIaiece
islo en sua Prccicus Gar|and (Guir|anda Prccicsa), onde apiesenla os doze eIos do
suiginenlo dependenle en lis giupos ignoincia, ao e pioduo de
sofiinenlo , que so chanados de lis afIies conpIelas:
31
Lnquanlo os agiegados so concelidos,
Lxisle a concepo do eu.
Quando exisle a concepo do eu,
Lxisle ao, e, a pailii disso, exisle lanlen nascinenlo.
27
Lnquanlo os agiegados nenlais e fsicos so eiioneanenle concelidos
cono exislindo de foina ineienle, o eu lanlen e eiioneanenle concelido cono
lendo o nesno slalus, en conseqncia do que exisle o caina, do caina ocoiie o
nascinenlo. Reafiinando: a concepo de que os agiegados nenlais e fsicos
exislen ineienlenenle seive de lase paia a concepo equivocada de que o eu
exisle ineienlenenle, esla Ilina conduz a aes viiluosas e no-viiluosas
conlaninadas, as quais induzen o nascinenlo.
IICURA SLIS: As Trcs Af|i5cs Ccnp|c|as
1 Ignoincia
2 Ao
3 Iioduo de sofiinenlo
Lnlie os doze eIos do suiginenlo dependenle, ignoincia, desejo e apego
so agiupados cono a piineiia das lis afIies ignoincia. Una ao eslaleIece
una piedisposio denlio da conscincia, e, quando esla piedisposio fica pionla
paia pioduzii una vida, e chanada de exislncia. Assin, esles dois eIos ao e
exislncia so chanados peIo none da segunda das lis afIies conpIelas
ao. Nagarjuna chana os sele eIos de conscincia iesuIlanle (nesle sislena a
conscincia causaI e onilida) ale enveIhecinenlo e noile de pioduo de
sofiinenlo.
Nagarjuna diz que os lis giupos causan uns aos oulios, nanifeslando-se
cono o iodopiai de un lio.
32
Con eslas lis sendas causando unas as oulias,
Sen un coneo, un neio, ou un fin,
Lsla ioda da exislncia ccIica
Rodopia cono o giiai de un lio.
28
Se voc pe fogo na ponla de un pedao de pau e o giia iapidanenle a
noile, quen oIhai a dislncia vei una ioda de fogo. O novinenlo dos lis faloies
e vislo de foina siniIai cono exislncia ccIica. Nuna seqncia, a ignoincia d
oiigen a ao, e a ao d oiigen ao sofiinenlo, nas eIes do oiigen uns aos
oulios. Ioi exenpIo: o sofiinenlo lanlen causa ignoincia, iespondenos ao
sofiinenlo de nodo ignoianle, assin, nesle senlido, sofiinenlo e causa de
ignoincia, que causa una ao. A ao causa ignoincia poique, aliaves das
aes, lende-se a acunuIai nais peicepes equivocadas, o que pioduzii ainda
nais ignoincia no fuluio.
Quando consideianos o piocesso da exislncia ccIica, venos que sonos
aiiaslados paia siluaes loas e iuins, aiiaslados iepelidanenle paia o
sofiinenlo, que sonos naIlialados e nachucados. Quanlo choianos nuna vida`
Se as Igiinas de una vida fossen acunuIadas en un IocaI, de que lananho seiia
o iecipienle de que necessilaianos` Ao Iongo de nuilas vidas choianos un
oceano de Igiinas. Se anonlossenos os esqueIelos usados poi una pessoa,
leianos una nonlanha lo giande quanlo o Monle Lveiesl. Lsla e a condio dos
seies sencienles.
Iaia un ludisla, o lenpo no e definido poi dalas e Iocais de nascinenlo e
noile. Cono ludisla, voc no pode dizei que haja quaIquei Iugai no nundo en
que no lenha nascido. Voc no pode dizei: Lslas so pessoas que nunca
conheci. Voc no pode dizei: No vivi naqueIa epoca. Lnloia possa no
Ienliai, voc senle que esleve piesenle poi lodo o lenpo e espao.
A condio da vida no e de que lenhanos apenas una vida confinada poi
33
esle peiodo de lenpo, confinada poi esle espao. Nos enconlianos nuilas vezes,
passanos poi nuilos ieIacionanenlos difeienles. No se d vaIoi apenas a
exislncia lenpoiiia. Aliaves de nedilao solie o suiginenlo dependenle,
geianos enlendinenlo a iespeilo de nosso pipiio Iugai na exislncia ccIica. Una
vez que lenhanos enlendido nosso Iugai, podenos anpIiai esle enlendinenlo
paia os oulios e, desse nodo, vii a senlii conpaixo piofunda.
AS IALLSTRAS DO DALAI LAMA
Na piinaveia de 1984, Sua Sanlidade, o DaIai Lana, pinio NoleI da Iaz
de 1989, faIou solie o suiginenlo dependenle nuna seiie de paIeslias no Canden
HaII, en Londies. Ln cinco sesses ao Iongo de lis dias, eIe apiesenlou a essncia
da viso ludisla de nundo: cono o ludisno v a posio dos seies no nundo e
cono islo pode loinai suas vidas significalivas. A nenle inala e fundanenlaI, a
nenle de cIaia Iuz, foi o lena suljacenle das cinco paIeslias e foco da Ilina. O
DaIai Lana descieve o olscuiecinenlo desla nenle lasicanenle puia e nais
piofunda, e sua nanifeslao na saledoiia que peicele a vacuidade da exislncia
ineienle aliaves da inpIenenlao de lecnicas lnliicas. Con efeilo, a nenle de
cIaia Iuz se iiiadia poi loda sua apiesenlao do penoso piocesso da exislncia
ccIica e lanlen conpe a leIa de fundo na quaI o piocesso e aloidado en giande
delaIhe.
O nodo cono o suiginenlo dependenle se desenioIa no nago de nossa
vida colidiana e nosliado nas iesposlas do DaIai Lana a una niiade de
peigunlas da pIaleia. LIe enlia en poinenoies de lenas lecnicos aloidados
duianle as paIeslias e pondeia solie nuilos dos difceis piolIenas que
enfienlanos en nossas vidas: cono Iidai con a agiesso inleina e exleina, cono
conciIiai iesponsaliIidade pessoaI con a douliina da ausncia de eu, cono lialai a
peida de confiana en un guiu ou Iana, cono enfienlai una doena leininaI,
34
cono ajudai aIguen que esl noiiendo, cono conciIiai o anoi peIa fanIia con o
anoi poi lodos os seies, e cono inlegiai a pilica a vida diiia. O DaIai Lana
discoiie solie esles e oulios lenas con inlegiidade inspiiadoia.
Sua inleIigncia, sagacidade e londade peineian as paIeslias. Sua nfase
en soIues pacficas paia piolIenas pessoais, faniIiaies, nacionais e
inleinacionais conslilui un aigunenlo genliI nas eneigico conlia eIegei cono
nela de vida o devolanenlo a un sislena especfico. LIe deixa cIaio que sislenas
leiicos deven sei usados paia seivii aos seies, e no o conliiio. LIe exoila seus
ouvinles a usaien a ideoIogia en favoi do apeifeioanenlo.
Lu seivi de inleipiele neslas paIeslias e as ieliaduzi paia esle Iivio nuna
lenlaliva de capluiai os delaIhes e nuances nuilas vezes peididos sol a piesso da
liaduo sinuIlnea. Queio agiadecei a Ceshe Yeshi Thalkhe, do CenliaI Inslilule
of Highei Tilelan Sludies, en Sainalh, India, e a }oshua CulIei, do Tilelan
uddhisl Leaining Cenlei, en Washinglon, Nev }eisey, peIo auxIio con as
esliofes ciladas na piineiia paIeslia. Tanlen queio expiessai ninha gialido a
Sleven Weinleigei e David Need poi leien Iido lodo o nanusciilo e feilo nuilas
sugesles leis.
}effiey Hopkins
Univeisidade da Viignia
35
Nc|a |ccnica
Os nones de auloies e oidens lilelanos so apiesenlados nun ensaio
fonelico, paia faciIilai a pionunciao, paia una discusso solie o sislena usado,
vei a nola lecnica na aleiluia de Mcdi|a|icn cn |np|incss, de ninha auloiia
(Londies: Wisdon IulIicalions, 1983), pags. 19-22. A liansIileiao de lilelano nas
nolas e no gIossiio foi feila de acoido con o sislena pIanejado poi TuiieII V.
WyIie, vei A Slandaid Syslen of Tilelan Tiansciiplion, Hartard ]curna| cf Asia|ic
S|udics 22 (1959): 261-67. Iaia os nones de eiudilos e sislenas indianos usados no
coipo do lexlo, cn, sn e sh so usados en vez dos nais conuns c, s e s, paia faciIilai
a pionunciao poi no-especiaIislas.
Una Iisla de leinos lecnicos en poilugus, snsciilo e lilelano e
apiesenlada no gIossiio, no fin do Iivio.
36
O SLNTIDO DA VIDA
As IaIeslias
37
1 A Visac 8udis|a dc Mundc
Iiineiio, deixen-ne faIai aos pialicanles ludislas na pIaleia solie a
nolivao coiiela paia ouvii paIeslias solie ieIigio. Una loa nolivao e
inpoilanle. A iazo peIa quaI eslanos disculindo esles assunlos ceilanenle no e
dinheiio, fana ou quaIquei oulio aspeclo de nosso suslenlo nesla vida. Lxislen
nuilas alividades que poden piopoicionai islo. A piincipaI iazo paia viinos
aqui pioven de una pieocupao a Iongo piazo.
L falo que lodo nundo quei feIicidade e no quei sofiinenlo, isso no se
discule. Mas h discoidncia solie cono aIcanai a feIicidade e supeiai os
piolIenas. Lxislen nuilos lipos de feIicidade, e nuilas foinas de aIcan-Ias, e
lanlen exislen nuilos lipos de sofiinenlo, e nuilas foinas de supei-Ios. Cono
ludislas, enlielanlo, aInejanos no apenas aIvio e lenefcio lenpoiiios, nas
iesuIlados de Iongo piazo. Os ludislas eslo inleiessados no apenas nesla vida,
nas en vida aps vida, iepelidanenle. No conlanos senanas, neses ou nesno
anos, nas vidas e eons.
O dinheiio len sua uliIidade, nas e Iinilada. Lnlie os podeies e posses
nundanos, sen dvida exislen coisas loas, nas eIas so Iiniladas. Lnlielanlo, de
un ponlo de visla ludisla, o desenvoIvinenlo nenlaI conlinuai de vida paia
vida, poique a naluieza da nenle e laI que, se ceilas quaIidades nenlais so
desenvoIvidas en una lase sIida, eIas senpie peinanecen e no apenas isso:
eIas poden ciescei. De falo, una vez desenvoIvidas de nodo coiielo, as loas
quaIidades da nenle ciescen posleiioinenle de foina infinila. Ioilanlo, a pilica
espiiiluaI liaz lanlo feIicidade a Iongo piazo cono nais foia inleiioi dia aps dia.
Assin, nanlenhan sua nenle nos lpicos en discusso, esculen con una
nolivao puia sen doinii! Minha nolivao piincipaI e una leinuia sinceia
peIos oulios e o inleiesse peIo len-eslai de lodos.
38
COMIORTAMLNTO L VISO
A nedilao e necessiia no desenvoIvinenlo de quaIidades nenlais. A
nenle e aIgo que indisculiveInenle pode sei liansfoinado, e a nedilao e un
neio paia liansfoin-Ia. Medilao e a alividade de faniIiaiizai sua nenle con
aIgo novo. asicanenle, significa acoslunai-se con o oljelo solie o quaI voc esl
nedilando.
Lxislen dois lipos de nedilao anaIlica e eslaliIizadoia. Iiineiio un
oljelo e anaIisado, depois disso, duianle a nedilao eslaliIizadoia, a nenle e
nanlida unidiiecionaInenle no nesno oljelo. Lxislen duas calegoiias denlio da
nedilao anaIlica:
1 aIguna coisa, cono a inpeinanncia, e lonada cono oljelo da nenle e
nedila-se solie eIa,
2 una alilude nenlaI, cono o anoi, e cuIlivada ao Iongo da nedilao, nesle
caso, a nenle conveile-se a naluieza daqueIa alilude nenlaI.
Iaia enlendei o piopsilo da nedilao, e liI dividii as pilicas
espiiiluais en viso e conpoilanenlo. O faloi piincipaI e o conpoilanenlo,
poique e islo que decide a pipiia feIicidade e a dos oulios no fuluio. A fin de que
o conpoilanenlo seja puio e conpIelo, e necessiio lei una viso coiiela. O
conpoilanenlo deve sei len fundanenlado na iazo, poi conseguinle, e
necessiia una coiiela viso fiIosfica.
QuaI e a piincipaI nela do ludisno a iespeilo de conpoilanenlo` L
donai o seu pipiio conlinuun nenlaI loinai-se no-vioIenlo. No ludisno, os
vecuIos, ou nodos de pilica, so geiaInenle divididos en Ciande VecuIo e
VecuIo do Ouvinle. O Ciande VecuIo esl inleiessado lasicanenle na conpaixo
aIliuslica de ajudai os oulios, e o VecuIo do Ouvinle esl inleiessado lasicanenle
en no piejudicai os oulios. Desle nodo, a iaiz de lodo o ensinanenlo ludisla e a
39
conpaixo. A exceIenle douliina do uda len sua iaiz na conpaixo, e dizen ale
que o uda que ensina eslas douliinas nasceu da conpaixo. A naioi quaIidade
de un luda e a giande conpaixo, esla alilude de suslenlai e ajudai os oulios e a
iazo peIa quaI e convenienle lonai iefgio nun luda.
A Sangha, ou conunidade viiluosa, consisle daqueIes que, pialicando a
douliina coiielanenle, ajudan os oulios a ollei iefgio. As pessoas da 5angha
ln qualio quaIidades especiais: se aIguen Ihes faz naI, eIas no iesponden con
naI, se aIguen denonslia iaiva conlia eIas, eIas no ieagen con iaiva, se aIguen
as insuIla, eIas no iesponden con insuIlo, e se aIguen as acusa, eIas no
ievidan. Lsle e o conpoilanenlo de un nonge ou fieiia, e a iaiz e a conpaixo,
assin, as piincipais quaIidades da conunidade espiiiluaI lanlen oiiginan-se da
conpaixo. Nesle senlido, os lis iefgios de un ludisla o uda, a douliina e a
conunidade espiiiluaI ln suas iazes na conpaixo. Todas as ieIigies so
iguais ao leien podeiosos sislenas de lons conseIhos a iespeilo da pilica de
conpaixo. O conpoilanenlo lsico de no-vioIncia, nolivado peIa conpaixo,
e necessiio no sonenle en nosso dia-a-dia, nas lanlen de nao paia nao, ao
iedoi de lodo o nundo.
O suiginenlo dependenle e a fiIosofia geiaI de lodos os sislenas ludislas,
nuilo enloia sejan enconliadas viias inleipielaes difeienles enlie esses
sislenas. Ln snsciilo, a paIavia paia suiginenlo dependenle e
ratltasamutada. A paIavia ratlta len lis significados difeienles ieunii-
se, conlai con aIgo e dependei , nas lodos os lis, en leinos de significado
lsico, expiessan dependncia. Samutada significa suiginenlo. Ioilanlo, o
significado de ratltasamutada e suigii na dependncia de condies, conlando
con as condies, peIa foia das condies. Nun nveI suliI, islo e expIicado cono
a piincipaI iazo peIa quaI os fennenos so vazios de exislncia ineienle.
A fin de iefIelii solie o falo de que as coisas os lenas solie os quais un
nedilanle iefIele so vazios de exislncia ineienle poique suigen de foina
dependenle, e necessiio idenlificai os sujeilos desla iefIexo: os fennenos que
40
pioduzen piazei e doi, ajuda e dano, e assin poi dianle. Se no se enlende diieilo
a causa e o efeilo, e exlienanenle difciI peicelei que esles fennenos so vazios
de exislncia ineienle poi suigiien de nodo dependenle. Deve-se desenvoIvei un
enlendinenlo de causa e efeilo de que ceilas causas ajudan ou piejudican de
deleininadas naneiias. Ioi isso o uda descieveu o suiginenlo dependenle en
conexo con a causa e o efeilo das aes no piocesso da vida na exislncia ccIica,
de nodo que o enlendinenlo penelianle do piocesso de causa e efeilo pudesse sei
aIcanado.
Assin, exisle un nveI do suiginenlo dependenle pieocupado con a
causaIidade, nesle caso os doze ianos, ou eIos, do suiginenlo dependenle da vida
na exislncia ccIica: ignoincia, conscincia de ao, none e foina, as seis esfeias
dos senlidos, conlalo, sensao, desejo, apego, exislncia, nascinenlo, e
enveIhecinenlo e noile. Depois exisle un segundo nveI nais piofundo do
suiginenlo dependenle que se apIica a lodos os oljelos: e o eslaleIecinenlo dos
fennenos na dependncia de suas pailes. No exisle fenneno que no lenha
pailes, e, assin, a cada fenneno e aliiluda dependncia en ieIao a suas
pailes.
Lxisle un leiceiio nveI ainda nais piofundo, que e o falo de os fennenos
seien neianenle designados poi leinos e conceiluaIidade na dependncia de
suas lases de designao. Quando os oljelos so piocuiados enlie suas lases de
designao, no se acha nada que possa sei designado cono o oljelo en si, e, desla
foina, os fennenos so neianenle suigidos en dependncia neianenle
designados na dependncia de suas lases de designao. Lnquanlo o piineiio
nveI do suiginenlo dependenle iefeie-se ao suiginenlo de fennenos conposlos
na dependncia de causas e condies e, poilanlo, apIica-se apenas a fennenos
inpeinanenles, causados, os oulios dois nveis apIican-se lanlo a fennenos
peinanenles quanlo inpeinanenles.
Quando o uda descieveu os doze eIos do suiginenlo dependenle, faIou a
pailii de una peispecliva anpIa e de giande inpoilncia. LIe ensinou os doze eIos
41
en delaIhe no Ricc Sccd|ing Sutra
. Na
giande peifeio, a iefeincia oiiginaI e a nenle inala e fundanenlaI de cIaia Iuz,
nas eIa e chanada de conscincia oidiniia
76
. L esloada una dislino enlie
nenle
77
e nenle lsica
78
, conscincia oidiniia iefeie-se a nenle lsica. No
sislena NyIng-ma-ba, o lanlia ioga insupeiveI e dividido en lis calegoiias
mahaoga, anuqcga e a|iqcga. Aliyoga, ou a giande lolaIidade, lanlen e dividido
en lis a cIasse da nenle
79
, a cIasse da giande vaslido
8O
e a cIasse das
insliues quinlessenciais
81
. Confoine diz Do-diup-chen JIk-may-dcn bay-nyI-
ma, lodos os lexlos do lanlia ioga insupeiveI en lodas as escoIas da Nova
Tiaduo e da VeIha Tiaduo ensinan apenas a pilica da nenle inala e
fundanenlaI de cIaia Iuz. A difeiena enlie eIes e expIicada cono se segue: denlio
de oulios sislenas, nos eslgios iniciais de pilica, faz-se uso de diveisas pilicas
que envoIven conceiluaIidade, aliaves da quaI e nanifeslada a nenle inala e
fundanenlaI de cIaia Iuz. Na giande peifeio, poi oulio Iado, desde o coneo a
123
uliIizao da conceiluaIidade no e saIienlada, a nfase e coIocada na nenle lsica
en dependncia das insliues quinlessenciais. L poi islo que e chanada de
douliina Iivie de esfoio.
Ioique na giande peifeio e coIocada una lienenda nfase na nenle
inala e fundanenlaI de cIaia Iuz, eIa incIui una apiesenlao inconun das duas
veidades, chanada de duas veidades especiais
82
. A giosso nodo, podeiia dizei-se
que o que e inalo e fundanenlaI e a veidade definiliva, e, ieIalivo a isso, quaIquei
coisa que seja advenlcia e una veidade convencionaI. Desla peispecliva, a nenle
inala e fundanenlaI de cIaia Iuz e vazia de lodas as veidades convencionais que
so fennenos advenlcios, e desle nodo e una vacuidade-do-que-e-difeienle, o
que quei dizei que e vazia do que e difeienle. Todavia, diz-se que a nenle inala e
fundanenlaI de cIaia Iuz possui una naluieza de puieza essenciaI e, poi
conseguinle, no vai aIen da naluieza da vacuidade de exislncia ineienle desciila
na ioda inleinediiia do ensinanenlo do uda.
Lsla vacuidade-do-que-e-difeienle e desciila no conlexlo de
conpaliliIidade enlie a vacuidade da exislncia ineienle da voIla inleinediiia e
da naluieza de luda confoine e apiesenlada na leiceiia voIla. Ioi causa dislo, e
desciila en aIgunas liadies oiais cono a vacuidade-do-que-e-difeienle loa,
ao passo que a vacuidade-do-que-e-difeienle iuin e o ensinanenlo que deslaca
sonenle a naluieza de luda con lase na voIla inleinediiia, defendendo, poi
conseqncia, que a naluieza de luda exisle ineienlenenle. Nesle senlido, nuilos
eiudilos quaIificados de lodas as escoIas do ludisno lilelano NyIng-ma-ba, 5a-
gya-ba, Ga-gyu-ba e Gc-!uk-ba iefulaian especificanenle a vacuidade-do-que-
e-difeienle que lanlo apiesenla una veidade finaI que e en si ineienlenenle
exislenle quanlo despieza a vacuidade da exislncia ineienle cono una
aulovacuidade aniquiIadoia que e nolivo de escinio.
Confoine e dilo en una liansnisso oiaI do giande Iana Kyen-dzay Jam-
yang-ch-gyI-!n-dr
, quando Lnng-chcn-rap-jam